Jg2 nr2 vanleeuwen

Page 1

Willem D. van Leeuwen

Maatschappelijk ondernemen in het Nederlandse krachtenveld1 Nederland kent een rijke geschiedenis van maatschappelijke ondernemingen die terug gaat tot het midden van de negentiende eeuw. Het valt buiten het bestek van deze bijdrage om de hele geschiedenis van het brede middenveld te behandelen. Daarover is genoeg literatuur te vinden.2 In dit artikel staan de relaties van de middenveldorganisaties met de overheid en de samenleving centraal. Omdat die relaties vooral de laatste twee decennia onder druk staan en voortdurend onderwerp van politiek debat zijn, wordt volstaan met een korte beschrijving van de eerste honderd jaar.

Ontwikkeling van het middenveld Particuliere initiatiefnemers trokken zich de maatschappelijke noden aan van de onderklasse. Er werden verenigingen opgericht die met privaat kapitaal scholen stichtten, woningen bouwden en klinieken opzetten. De initiatiefnemers werden vaak gedreven door levensbeschouwelijke idealen en maatschappelijk engagement. Aan het begin van de twintigste eeuw zag de overheid het nut van deze inspanningen en kwamen de eerste sociale wetten tot stand, zoals de Woningwet van 19013. De woningbouwverenigingen konden vanaf dan met overheidssteun (financiering en subsidie) een schaalsprong maken. Een vergelijkbare ontwikkeling vond in het onderwijs en de zorg plaats. Na de Tweede Wereldoorlog, met de bevolkingsexplosie die daarop volgde, nam de overheidsinspanning toe en groeide Nederland langzaam toe naar de verzorgingsstaat. In die periode nam de overheid steeds meer verantwoordelijkheid voor zaken als woningbouw, zorg en onderwijs. De overheidsuitgaven aan maatschappelijke diensten Enkele passages uit deze bijdrage maakten onderdeel uit van een artikel dat onder de titel ‘Het CDA en de maatschappelijke ondernemingen zijn van elkaar vervreemd geraakt’, in 2013 in het lentenummer van Christen Democratische Verkenningen werd gepubliceerd. 2 Zie bijvoorbeeld voor de volkshuisvesting Beekers, W. (2012), Het bewoonbare land, Amsterdam: Boom. 3 De Woningwet is een Nederlandse wet, ingevoerd in 1901 door het kabinet-Pierson. Het doel van de Woningwet was om bewoning van slechte en ongezonde woningen onmogelijk te maken en de bouw van goede woningen te bevorderen. Ze wordt algemeen beschouwd als het begin van het overheidsoptreden op het vlak van volkshuisvesting in Nederland (nvdr). Maatschappelijk ondernemen in het Nederlandse krachtenveld 49 1


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.