xt i:',:$ ENTREVISTA
Rebeca Atencia Directora do maior santuario de chimpancés en África
T (n
C€ () :=
O U)
c) c)
E
0 chimpancé que ten unha rede de relacións ampla ten o poder Gomba Campoy'rtl:li¡, Carlos de Paz i:r.::ill:
Somos unha especie destrutiva. Deixamos que os continentes empobrezan e fomentamos o esquilmamento das súas riquezas naturais baixo a bandeira do crecemento económico mal entendido. En Africa, o continente máis maltratado pola ambición humana, viven uns primates que podemos considerar os nosos curmáns, aínda que estamos provocando a súa extinción, Unha veterinaria galega coñéceos mellor ca nrnguen. Os chimpancés son os parentes vivos máis próximos ao ser humano; a súa rama evolutiva separouse
da dos humanos hai aproximadamente sete millóns de anos e compartimos o 96% do ADN con eles. As semellanzas afectan tamén ás formas de comportamento e orga-
nidade de chimpancés é un grupo moi
grande, de corenta
ou cincuenta mem-
Un macho dominante, cando a femia está en celo, tenta coftexala, séguea,
nunha zona deter-
ás veces tenta obrigala... Pero non van os dous xuntos todo o tempo. Limítase ao momento da cópula e ao de protexer
minada. Lembran moito a Galicia ou
os bebés, pois están moi protexidos. Cada comunidade coñece os seus
bros, que
están
Cataluña,
que
teñen unha poboa-
bebés
e
protéxeos.
Se aparece
un
chimpancé doutra zona vai tentar agredir o bebé, porque non forma parte da
ción moi dispersa. Pero os chimpan-
súa comunidade. Vai tentar mesmo
cés saben que pertencen a esa comu-
matalo, para que a nai entre en celo e ter un fillo xeneticamente seu.
nidade, que están
Nese sentido tamén son parecidos aos humanos, que tendemos a agre dir aos que son diferentes a nós... A semellanza nese senso paréceme
nesa zona. E cando
se desprazan, non van todos xuntos, senón en pequenos grupos de dous ou
tres. Ao longo do día sepáranse, coñecen a outro... É moi semellante ao humano, tamén niso. Nós vivimos nunha cidade e ao longo do día esta-
mos cun amigo, despois con outro coñecido, ao final do día con outro... Eles igual. O chimpancé é individuo.
Os chimpancés en liberdade viven en
As femias están cos seus fillos, pero o resto son amizades que veñen e van, sempre dentro da súa comunidade.
comunidades, pero non van todos en familia, coma os gorilas. Unha comu-
E tampouco haÍ relacións de parella, como as entenderiamos nós...
nización social?
Mo¡tas veces hai relacións de interese.
incríbel. Cando Jane Adwood empezou
a estudar os chimpancés, en Gombe (fanzania), había tres comunidades distintas e un dos seus grandes descubrimentos foi a guerra. Unha das tres comunidades decidiu facer a guerra contra as outras. Machos mozos que estaban separados comezaron a xun-
tarse e formar un grupo que ía ás outras comunidades matar os seus membros. Nais con fillos, adultos...
i .l
¡
Matábanos a todos para exterm¡nalos.
Lémbrame moito aos movementos xuvenís que tratan de destruír os outros
l I
l 94 11,09
Devolverlle a vida á selva
T
Veterinaria especializada en animais salvaxes, e tras traballar en zoolóxi-
U)
CÉ
.É¿
C)
cos, marchou a África. Jane Goodall ofreceulle dirixir o Centro de
U)
q)
Recuperación de Chimpancés de Tchimpounga. Alívan parar todos os chimpancés que o goberno de Congo-Brazzaville confisca aos furtivos. Comeza para o equipo de Rebeca un longo proceso Para que eses chimpancés Poidan regresar á selva. lso implica combater as súas principais ameazas: a deforestación, as explotacións ilegais de minerais como o coltán, e os cOnflit0s bélicos.
porque teñen outra forma de pensar. lso dáse entre os chimpancés, non sei se por unha razón cultural ou porque son moi territoriais. Os que están dentro son bos, os de fóra son malos. É unha forma de protexer o territorio.
Ao Centro de
RecuPeración de
Tchimpounga chéganvos cada vez mais chimpancés rescatados tras teren sido secuestrados Para a súa venda en mercados ilegais' Ten que ser moi problemático para eles verse desprazados... Cando un chimpancé é capturado para vendelo como animal de comPañía e
chega ao Centro de RecuPeración de Tchimpounga, é un orlo sen patria. É un perdido. Ese chimpancé, se ti o crías sÓ e o queres meter na selva, vai morrer,
porque non vai ter aliados. Entre os chimpancés non só é imPortante que sexan fodes. É máis importante que teñan amigos. O chimPancé é un animal que ataca en gruPo. Se ten unha rede de relacións amPla, no momento
dun conflito, simplemente cun xesto vai
facer que os outros reaccionen
e
lle
axuden. E niso tamén se Parecen aos humanos. Moitas veces unha Persoa chega a posicións de Poder, non Porque sexa verdadeiramente forte, senón porque ten moitos contactos. E non é tanto que posúa capacidade de liderado senón que efectúa moitas mostras
de poder. Os chimpancés fan
move-
E os que están no Centro aPrénde-
no por eles mesmos, unha vez que formades un grupo, ou tedes algún tipo de método educativo? Apréndeno eles mesmos e deixamos
que sexa así. O que si tentamos é que superen ese trauma infantil que teñen. Teñen medo a quedar sós. Un medo terríbel, porque o trauma que tiveron ao principio das súas vidas
pl ay, mov ementos de poder acompaña-
provócalles inseguridade. Esa inseguridade ao longo da súa vida vai
dos de ruído, para demostrar a súa forza. Pero ademais adican moito
inseguro non vai ter caPacidade de
mentos nas árbores; chámaselles drs-
ser moi negativa, un
chimPancé
relación social, os uns cos
socializarse cos outros. O que tenta-
outros. Por exemplo, un chimpancé que recolle un froito ou outro alimento, ou caza algo (os chimpancés tamén cazan
Santuario é darlles moita seguridade, moita confianza neles mesmos.
tempo
á
e é algo moi valorado), sempre lle dá un
pouco a un amigo, Porque sabe que llo vai devolver, nunha circunstanc¡a totalmente distinta. Esa psicoloxía sorpréndeme moito. Están continuamente facendo amigos para que desPois os axuden.
mos f acer cos chimPancés
do
Todos os días van ter comida. Todos os días van ter alguén a quen apertar, e cando están enfermos estamos
aí. E unha vez que o superan, son eles mesmos os que se Poñen na posición axeitada dentro do grupo. O cariño é moi importante...
1t .09 95
E(D L
do humano. E que cando traballas con chimpancés, ves que é tan próximo á
T
xente que pon a pel de galiña.
U)
Defendes que cada individuo pode ter un papel determinante para transformar as cousas, que o feito de reciclar un telefono móbil pode axudar a evitar a minería ilegal e a deforestación da selva do Congo occidental,
CE
C)
:= C)
(t) (D
E
ct) L
principal hábitat do chimpancé. Ti optaches por marchar a África e adicar a túa vida á recuperación dos
e á concienciación social na impoÉancia desta especie. chimpancés
Non podo definirme nin como cooperan-
te nin como activista. Simplemente estou facendo unha cousa que amo. Tampouco podo dicir que todo o mundo
E como coas persoas. O ser humano é moi cariñoso, pero tamén moi cruel.
traumas infantís que poden chegar a esquecerse, poden superarse. E a relación cultural do pobo congolés, e en xeral doutros países
teña que facer o mesmo. Eu estou alí porque se me abr¡ron os ollos a unha realidade que non sabía que existÍa. A min sempre me gustou a natureza, a conservación, pero non era consciente
Santuario presenciaron como
africanos, cos chimpancés... Non é un animal ao que tradicionalmente respectaban? Depende moito de cada tribo. Alí hai moitas etnias. Onde estamos nós
cazadores furtivos asasinaban e
(no sudoeste da República
queimaban ás súas nais. Chegan a superar ese trauma? Ou cústalles tanto como a nós...
Congo) viven os bllls, que chaman
É un ser complicado. Pero o contacto físico, o contacto social entre eles, é moi importante. Entre chimpancés e, neste caso, como temos que axudarlles, tamén cos humanos. Os bebés que chegan ao
Non todos. Chégano a superar, sobre todo os moi pequeniños. Os que chegaron moi pequenos e non foron realmente conscientes. Son máis traumatizados os chimpancés que quedan en Europa, en zoolóxicos. Non estou en contra dos zoos, a priori. Pero nalgúns, teñen os chim-
pancés en gaiolas ananas
e sen
do
aos chimpancés "ancestrais". É unha cousa curiosísima. E ao consideralos os seus ancestrais respéctanos, non se pode matar a alguén da túa familia. Tamén lles chaman "os curmáns". No norte hai outras tribos que
96
11.09
par desa destrución. A primeira vez que vin comer un chimpancé dunha árbore e despois ver que a madeira que cortaban
os madeireiros era xustamente desa árbore impresioneime. Era algo que estaba aí e que eu nunca vira. Abríronseme os ollos, e se estou aquí é porque ao mellor a miña participación
pode cambiar cousas. Son consciente de que o feito de que eu tomase un día a decisión de adicar a miña vida a isto
comen chimpancés, non os respectan. De todos os xeitos, son moitas
salvou a vida de chimpancés, e posible-
as etnias que protexen os chimpancés. É máis habitual que coman a
[durante o mes de setembro deu varias conferencias en distintas cidades e vilas galegas] para que a xente vexa que con
carne do gorila..
recibir ningún tipo de estÍmulo. É máis cobizada, se cadra... Ese trauma non llo vas quitar. É Non é tanto unha cuestión de carne moito máis complicado ca un trauma infantil. É igual que nas persoas. Hai
de como nós mesmos podemos partici-
mente educou nenos.
E estou
aquí
pouco que fagas podes axudar.
coma do ser. Eles mesmos danse de
Máis información sobre a campaña de reciclaxe
conta que o chimpancé está máis preto
de móbiles en www.movilizateporlaselva.org