ffiFd
FffiffiM ENTREVISTA
VIGTORINO PEREZ PRIETO Ensaísta e teólogo
rT r r I(ú *(D
# # .* ¡SgS- -.". ..ü. -- ss*s ffiffi€sffiffi€ffi sgffis*-g$sf ry ,"66 -&*¡**ffsrg,¿dg¡É'gt 38 &E *Hffis p*¡f 6mp&*ss E¡qdrES gs|ffis#,#FHs Eild6'd&d W I€dkSS&#6¡&&A# ef,6.d# WEdñ**€,Ée ffi$s #ffi . *- ffi ña-*-.E dcñ ds eS F6rsñs
a
ffiiffitrs E e^#w ۖtr &#&tr* mfursm*wfmsgm *&de &d ed&ps =
(D
Strۃa &pril
# w
e*Érü*¡s
*'rra.eáb
G€r*.#
g'¡tr.djtüS€¡S-ryñ' t$püFd
Atgg"Hg
ñ E&F
$Fdü,#F
&,ü
tr
fl _^ss_"^_-€9tr8 edffiñwffi s*ffis* tr&s€ segffi$tr#R d^hg#Fffis#fss? gf&S## &ffiS# trM6&# &pff&sü s,F &##6,9#$6{dg,F
Belén PuñalY*xt* Carlos de Paz Fs¡t*s
Na súa casa conviven d par &s campaniñas budistas e a cristiti, as figuras do apóstolo Santiago e de Exeria. Este ensaísta, teólogo, pdrroco durante 25 anos, é home de fronteira, afouto nas cordas que tensan os límites do poder. Pérez Prieto vén de escribir sobre Prisciliano, condenado por herexe no s. IV e referente dunha igrexa galega e renovadoru dende as buses. Os mesmos alicerces desa igrexa progresista e comprometida co país que abrollou nos anos 60 en Galicia e que hoxe en día existe e resiste, mais non sen dificultades.
A (,
onsideras a Prisciliano un
mito necesario
para
Galizaeasíorecuperas
no teu ensaio, Prisciliano na cultura galega (Galaxia, 2010). Por que? Fronte aos constantes ataques á identidade galega, cómpre lembrar que
44 04.10
Galiza ten uns alicerces que son dos máis antigos da Hispania. Ao redor de
Paulo Orosio, Exeria, Baquiario,...
coa identidade antropolóxica galega. O priscilianismo ten unha expresión particular no cristianismo renovador que naceu a finais dos anos 60 do pasado século, un cristianismo que buscaba romper co divorcio suicida co galeguismo. O cristianismo en
Prisciliano foi unha figura dese tempo, historicamente incuestionable. O pris-
Galiza, se quere ser xenuíno, ten que ser galeguista.
Prisciliano, ben a favor, ben en contra,
xerouse un movemento cultural na Gallaecia sen parangón na Hispania daquel momento. O século lV é o de
cilianismo persistiu
séculos despois
en Galiza
da súa
dous morte.
tas culturas. Ese foi un esforzo dos
Para ti Prisciliano é tamén símbolo da igrexa galega, incardinada no país e comprometida coa renova-
mellores misioneiros de todos os tempos, particularmente dos xesuítas cos seus ritos chinos condenados por
Roma. En Galiza iso foi tamén fonte
de conflito. O peor foi que cando,
a
raíz dos cambios do Concilio Vaticano
ll, a liturxia deixou de ser en
latín,
mentres que en Cataluña e en Euskadi
comezou a facerse en catalán
e
en
euskera, en Galiza non se fixo en galego porque alguén dixo que a lingua
que queira ser fiel aos alicerces do
deste país era
de
Prisciliano pode ser reivindicar un cristianismo xenuinamente galego, comprometido
I
anos de historia encarnarse nas distin-
Prisciliano é así un símbolo necesario para a igrexa con identidade galega
cristianismo. Falar
I
Por que? Porque o mellor cristianismo é o que pretendeu ao longo dos seus 2.000
Prendeu de tal maneira que chegou un tempo en que a maioría dos bispos galegos eran priscilianistas.
ción dende as bases, alicerces que están moi presentes na túa traxectoria vital. lnfluíu ese teu compromiso no interese por esta figura? A Prisciliano matárono porque quería unha igrexa máis preto do evanxeo.
¡
o
castelán,
e que o
galego era unha lingua inculta...
Como se explica esa desafección da xerarquía eclesiástica co galego?
I I
I
]'II I
I
Non é só a loita Porque os curas poidan casar,
ou porque as mulleres poidan ser curas. 0 verdadeiro problema é a concepción do mi nisterio sacerdotal, porque na lgrexa o sacerdocio enténdese como poder.
T (ú
F
a '= CD L
cc)
04,1 0
45
A teoloxía é elaborar o discurso sobre Deus para cada momento concreto. 0 que hoxe sabemos da orixe do un¡verso, da evolución, etcétera, ten que
T (g
,(t) (D L L
o)
En Cataluña, o catalán e o catalanismo
non é patrimonio das esquerdas senón de todos os bos cataláns, e a burguesía catalá foi catalanista. Desgraciadamente a burguesía galega, con honro-
condicionar a nosa mane¡ra de facer teoloxía,
sas excepcións, foi suicida e antigale-
ta
ga, e a lgrexa, que adoita ir no carro do
Paulo ll e no seu sucesor. Algunhas
pode¡ sumouse a iso. Por outra banda, sobre todo a partir do rexurdir do gale-
das persoas entón máis implicadas no movemento renovador da igrexa gale-
gulsmo e do nacionalismo nos anos 60, vencellouse cada vez máis galeguismo
ga que simboliza a asociación lrimia, hoxe son vicarios, que se dedican a
con esquerdas, e iso fixo que a lgrexa fose aínda máis crítica co galego. Calquera cura que falara galego era sos-
Arauxo apoiou
peitoso de ser de esquerdas. Esqueceron o exemplo de galeguistas e cristiáns
conservadores como Otero Pedrayo ou Risco. Realmente hai unha aversión por
parte de gran pafie dos curas e bispos galegos contemporáneos contra o ga-
representado na figura de Xoán
reprimir persoas coma min. Monseñor
as Romaxes de Crentes Galegos que organizamos dende hai 30 anos e mesmo, como bispo emérito da diocese Mondoñedo Ferrol, ía presidir a eucaristía dunha delas, mais tivo problemas con Gea Escolano, o bispo nese momento titu-
lego que eu estou por dicir que é pecado, porque significa odio.
lar da diocese. Fíxate que cambio, dun bispo que aceptou presidir a eucaristía dunha romaxe a ser as
que deixar de celebrar a eucaristía nalgunha romaxe por non xerar máis conflito. Pero a pesar de todo, a igrexa galega existe e resiste, e segue a existir todo ou case todo o que fundamos ao principio.
Queéoqueresiste? Existe a Asociación lrimia, as Romaxes de Crentes Galegos, que seguen celebrándose de maneira inin-
terrompida unha vez ao ano, dende unha perspectiva moi "priscilianista",
en lugares simbólicos da
xeografía
galega e con moita forza telúrica. Existe a revista lrimia, o vehículo popular de expresión desa igrexa galega, que xa superou os 800 núme-
ros, e a revista de
pensamento
Encrucillada. Fronte a esta lgrexa galega está a lgrexa en Galiza, esa igrexa universal que está aquí cos seus bispos, mais non participa da
Aversión, mais tamén poderiamos
eucaristías das romaxes, reprimidas,
identidade propia de Galiza, e que, a
falar de desleixo ou desinterese. Hai varios bispos neste momento
condenadas pola lgrexa... Tivemos
pesar de contar cos medios, mesmo o Centro Teolóxlco, foi incapaz de ter
en Galiza que son de fóra... O de Rouco Varela non era desleixo, semella terlle auténtico odio ao galego. Desleixo tamén hai, porque é preciso facer un esforzo, aprender a dicir
Fe de vida
unha revista de pensamento como
a misa doutra
maneira... Encima,
unha pequena minoría que está contra o galego manifesta o seu cabreo e imponse fronte a unha maioría que non tería e non ten ningún problema co galego.
Andado medio século dende os inicios daquel movemento renovador da igrexa galega, como ves o camiño andado? O Concilio Vaticano ll supuxo a posta
ao día da lgrexa, mais en poucos anos veu un movemento involucionis-
46 04,10
Encrucillada.
Naceu en León pero a materia da que está feito é porosa como Galiza. Guíano o compromiso co galeguismo e por unha igrexa galega, do que dan fe os seus ensaios sobre galeguismo e
cristianismo ou o compromiso coas revistas lrimia e Encrucillada. A súa escrita testemuña unha teoloxía sempre aberta aos novos tempos: do ecoloxismo (Do teu verdor cinguido. Ecoloxismo e cristianismo) ao diálogo interrelixioso (Más allá de la fragmentación de la teología el saber y la vida: Raimon Panikkar e Dios, hombre, mundo: La trinidad en Raimon Panikkar).
Nalgún artigo teu dicías, con respecto a Encrucillada, que deixa-
ches aí ilusión e desencantos. Cales foron os fracasos? Unha resposta moi pequena fronte a un esforzo enorme produce cansazo. Malia a iso, sigo convencido de que, se o cristianismo ten algo que dicir aquí en Galiza, ten que ser dende a realidade e a identidade galega. Sempre me sentín moi ben acollido, non só en sectores de lgrexa senón
noutros laicos e claramente ateos, porque vían a claridade da miña apos-
ta e non tiñan que "perdoarmente"
o
ser cristián, entendían que iso non me
T (ú
.u) CD
(D
impedía un compromiso real con Galiza e os galegos. Pero houbo outras persoas que, polas circunstancias que fora, pola xente e polo peso da institución, non tiveron esa resposta e acabaron amargándose.
Seguides
a notar o castigo
da
xerarquía na actualidade? A nivel numérico somos menos. Ese castigo ten sempre un prezo. O compromiso mantense nalgunhas parroquias e, sobre todo nas comunidades de base. Eu participo na eucaristía aquí na Coruña coa comunidade cristiá Home Novo, que fundou
Manuel Espiña hai 40 anos, e hai outras comunidades por toda a xeo-
grafía galega, agrupadas
na
Coordinadora de Crentes Galeg@s,
coordinada
a
nivel do estado
no
Colectivo Redes Cristiás.
Existe un problema de relevo
habelos hainos,
e eses poucos
móvense máis que todos os outros que non fan nada. Tamén en internet choveron as críticas contra ti, sobre todo dende que casaches. O feito de seguires celebrando despois a eucaristía na túa comunidade foi obxecto de polémica mediática... Fíxenme cura por vocación, non por buscar unha profesión laboral. Nun momento dado namorei e a miña muller mais eu decidimos casar. É mentira que ninguén nos fixera presión
por un presunto "escándalo", nin o que era daquela o meu
sequera
bispo. Sabía que coas normas actuais da lgrexa non podía seguir sendo titular dunha parroquia. Pero iso non afec-
ta á miña
identidade como cura.
cura para sempre (sacerdos in aeternum) e sígome sen-
Ordenáronme
En España, pode haber da orde de 5.000 ou 7.000 curas casados que celebran coas súas comunidades, e
no mundo máis de 100.000. Celebrando a eucaristía coas comunidades, continuando co encargo de Xesús, aínda que cunha rebeldía a normas que consideramos inxustas. Xesús dixo aquilo de que son as leis para as persoas, non as persoas para as leis.
Ti opinas, como o teólogo Torres Queiruga, que os curas poderán casar antes que as mulleres oficiar? Que o celibato vai deixar de ser obrigatorio para todo o clero católico non ten volta a curto ou medio prazo. Que as mulleres reciban tamén o ministe-
rio ordenado vai tardar, aínda
que
tamén chegará. O patriarcado é moi forte na lgrexa.
Cantos anos lle botas ao celibato
xeracional? Hai quen nos acusa en internet de sermos "dinosauros" en extinción. Pero realidades como a revista lrimia ou as romaxes seguen vivas porque hai xente nova traballando nelas. Aínda que a porcentaxe de
tindo cura. Podería ter pedido unha dispensa canónica, o que se coñece
obrigatorio?
como "secularización"; mais para iso, tería que renegar do que fora a miña vida de cura. lsto é vergoñento; máis
curas casados coa lei canónica apoián-
aínda, empregan unha expresión
prensa no seu momento, forman parte dos centos de curas anglicanos que se
curas comprometidos co galeguismo
Non es, por certo,
en Galiza hoxe é menos ca antes.
nesta situación...
deplorábel: "redución ao estado laical".
o único
cura
Non sei" Pero na lgrexa católica existen
doos. Ou porque pertencen ao
rito oriental ou porque, como ben difundiu a
pasaron
á
lgrexa católica
e non
lles
pediron "descasarse".
04.10 47
Cada vez má¡s decatámonos de que, se queremos ir ás raíces do cristian¡smo, temos que abr¡rnos á
T (s
(t) '= (¡)
cct)
Por que tales reticencias se as mulleres, como tes dito, son as principais clientas da lgrexa? É patriarcalismo puro e duro. Xoán Paulo ll argüía que as mulleres non
perspectiva oriental. Temos que aprender de oriente a non reducir a relixiosidade a rezarlle a Deus.
didade do seu ser, o sentido profundo
do cosmos, eu poderei encontrarme
poden ser curas porque os curas son
Hoxe, nunha parroquia pódese facer
os herdeiros dos apóstolos e
algo se o cura deixa; e non hai dereito
os
apóstolos eran homes. No grupo de
Xesús había homes
e
mulleres, ao
igual que na última cea. O papel que María Magdalena tivo no grupo dos
apóstolos
foi
fundamental.
A
nivel
teolóxico, non hai ningún impedimento para que as mulleres poidan acceder ao sacerdocio. É unha pura cuestión de poder. Pero non é só a loita porque os curas poidan casar, ou porque as mulleres poidan ser curas. O verdadeiro problema é a concepción
do ministerio sacerdotal, porque na lgrexa o sacerdocio enténdese como poder. Sabes cal é a clave dos abusos de pederastia?
Hai quen alude á represión sexual debida ao celibato... Non só, porque tamén hai pais que abusan dos seus fillos e das súas fillas. Un cura ou un frade nun colexio pode abusar dos nenos porque ten poder e
autoridade,
e pode
manipulalos. A
clave está na concepción do ministerio
como servizo ou como poder. Se é como servizo, ten razón de ser que
a que sexa así. Eu intentei que
nas
parroquias onde estiven non fora así.
Había un consello parroquial no que
de facer as colectas, recoller os cartos
e decidir o que se facía con eles.
Eu
mento; sen ter en conta, por exemplo,
elaboraba un proxecto parroquial, que lle propuña á parroquia. É a concepción
os grandes mestres da sospeita, a Marx, Nietzsche ou Freud. Se son
do ministerio como autoridade compar-
unha persoa abefta, debo estar aberta
tida, non como autoridade exercida despoticamente. O que se bota na róuboo; o que fan moitos curas é un roubo, que incluso canonicamente non
me dis, e pedirche que ti esteas aberta ao que eu che digo, nunha constante actitude de diálogo. Eu non teño que convencerte a ti, nin ti tes que convencerme a min, enri-
está permitido. Estiven sempre en con-
quecémonos mutuamente.
tra de que o cura cobre un estipendio da misa. Unha misa non vale polo que
Por que consideras o diálogo inte rrelixioso e interconfesional unha
se paga, iso é simonía.
das necesidades máis urxentes? A relixión cristiá non ten futuro se non vive o diálogo interrelixioso. Porque
boeta non é meu, e se me quedo con el
A igrexa galega de base identifícase como progresista, mais adoito, entre esquerda e lgrexa, non existen boas
relacións. Fostes entendidos por pañe dos sectores progresistas e nacionalistas da sociedade? Eu neste momento direi que si. Como
que podería actuar como elemento
cura párroco busquei que
ma, senón
o
primum inter pares a
a
igrexa pero estivera cada vez máis chea, con liberdade, nunca manipulando a ninguén. Hoxe mesmo relativizo iso, por-
que a nivel de espiritualidade estou
E a nivel parroquial, como se debe-
convencido de que igual que hai unha espiritualidade relixiosa "practicante"
ría entender esa concepción
hai unha espiritualidade laica. Onde
carón dos seus patriarcas,...
sacerdocio?
48
04.1 0
do
Raimon Panikkar, que se define cunha cuádrupla identidade: cristián, budista, hinduísta e secular. O pensamento
occidental contemporáneo dende o XIX até hoxe é profundamente secular, e non se pode facer filosofía en occidente sen ter en conta ese ele-
decidiamos as liñas a seguir e os feitos que facer; cunhas comisións de pastoral e de economía que se encargaban
haxa curas, bispos, e mesmo un papa unificador do cristianismo. Cos ortodoxos non habería problema, pero pediríanlle que non fose a autoridade máxi-
perfectamente con ela, e podemos falar ou compartir en silencio... Levas o ecumenismo incluso ate o ateísmo. Aprendino do f ilósofo e teólogo
hai unha persoa que busque a profun-
ao que
ti
as relixións, igual que as culturas, son pólas dunha mesma árbore, e, para que se manteña vizosa, as distintas pólas teñen que estar unidas a ese tronco común que é a realidade humana, á realidade do cosmos e á realidade do Espírito, chámeselle
Deus ou non. É preciso non só un diálogo interrelixioso senón tamén intrarrelixioso: eu dialogo dende a miña interioridade coa túa interiorida-
de. Dende a miña identidade cristiá ou doutra relixión, non teño ningún problema en abrirme á túa, porque
perspectiva oriental, que está presente no mesmo Xesús. O hinduísmo preten-
de ser a expresión da orde cósmica (sanatana dharma). O cristianismo ten que aprender de oriente a contemplación da realidade en profundidade e o non reducir simplemente a relixiosidade a rezarlle a Deus. A espiritualidade non
non che teño medo. Un dos proble-
é
lla levar en si o xerme de violencia: eu o infiel", o que
pode ser só a oración; falar con ese Deus para pedirlle, e nin sequera para dadle grazas e loalo. Debería supor entrar en comuñón co máis profundo do meu ser e da realidade, sabendo
teño que "converter
que nesa profundidade está Deus.
medo ao outro.
leva en si mesmo á violencia.
A que te refires cando dis que
Entendo que o actual grao de conflitividade internacional tamén urxe ese diálogo...
Ese xerme violento tamén pode estar na concepción dualista que vai aparellada ao catolicismo: bomalo, ceo-inferno, o Deus auténti-
reflexión teolóxica se debe adaptar ao cambio de paradigma?
mas máis graves das relixións
o
Hans Küng, ese gran teólogo tan atacado polo Vaticano, di que non haberá paz entre as civilizacións se non hai paz entre as relixións. O diálogo interrelixioso permite esa paz entre esas distintas relixións, que teñen dereito a existir. lsto cuestiona certo concepto misioneiro: como cristián, non necesito facer que ti sexas cristiá se non o queres ser. Torres Queiruga, outros teólo-
gos e eu mesmo insistimos dende hai tempo en que a salvación é un regalo de Deus, que non depende de que eu cumpra as normas desta ou doutra relixión. E isto escribiuno o mesmo Joseph Ratzinger, como teólogo.
En que medida impele a ese diálogo
interrelixioso o que se deu en chamar o "conflito de civilizacións"? Hoxe, desgraciadamente, os conflitos
interrelixiosos teñen que ver, sobre todo, coas relixións monoteístas; están causados ou por musulmáns, ou por cristiáns ou xudeus. Unha concepción estrita do monoteísmo seme-
co-o deus falso... O cristianismo, na Trindade, ten a solu-
ción a ese conflito, porque o Deus trinitario é o oposto ao monoteísmo ríxido.
a
A teoloxía é elaborar o discurso sobre
Deus para cada momento concreto. Cando se lles critica a certos teólogos utilizar a reflexión marxista-atea, para
O Deus trinitario é relación, comuñón,
analizar a realidade e elaborar a súa teoloxía, esquecémonos de que Santo Tomás optou por Aristóteles,
non é "o gran solitario", senón "o gran
que tamén era ateo, fronte ao plato-
solidario", como dixo alguén. A diferenza. Como descubrín con
nismo, máis relixioso. O que hoxe sabemos da orixe do universo, da evolución, etc. ten que condicionar a
Raimon Panikkar, a trindade, ademais
nosa maneira de facer teoloxía.
de ser a realidade divina,
En que medida, para cambiar de paradigma, cómpre ir máis aló do
Trindade é a expresión da comuñón na
Pai-Fillo-
Espírito Santo, é a estrutura da realidade. Falar da "trindade da realidade" é afirmar que nesta realidade está intimamente relacionada a Divindade, a Conciencia, que é o que representa o
serhumano,eoCosmos. Unha concepción da Trindade que ten que ver moito co pensamento oriental. Que ten que aprender del o catolicismo? Os cristiáns, cadavez máis, decatámo-
nos de que, se queremos ir ás raíces do cristianismo, temos que abrirnos á
pensamento occidental? O cambio de paradigma significa des-
cubrir que o pensamento non é só o que vai de Sócrates ou Heráclito até Heidegger. A historia da filosofía na
lndia é 3.000 anos anterior á europea. O concepto filosófico máis com-
plexo e mellor que eu coñecín é o concepto hindú de advaita, a nondualidade da realidade. A mellor teoloxía, a máis creativa, é a que se fai en clave interrelixiosa.
04.10 49
T (É
.(t) ct) L
c(D