Jan Erik Gulbrandsen Randi Løchsen
MATEMATIKK INTRO
Nynorsk
Subtraksjon
Bli kjend med boka
I denne boka blir elevane introduserte for matematikk på norsk. Dei blir kjende med kva tala heiter, og sentrale omgrep i matematikk. Dei vil møte enkle oppgåver innanfor dei fire rekneartane, måling og geometri.
Kapitteloppslag
Kvart kapittel begynner med eit samtalebilete som dannar utgangspunkt for samtale og refleksjon. I lærarrettleiinga er det ei lita historie til kvart bilete. Historia endar opp i ei matematisk problemstilling.
Samtale
Mange sider startar med eit døme i ei ramme. Dette er eit utgangspunkt for samtale med elevane om det dei skal lære.
Oppgåver
Etter samtalen er det oppgåver som liknar det de har snakka om.
Samarbeidsoppgåver
Nedst på mange sider er det forslag til samarbeidsoppgåver. Snakk saman er oppgåver der elevane øver på norsk saman med læraren. Øv saman er oppgåver der elevane samarbeider i læringspar eller små grupper. Utforsk saman er oppgåver der elevane skal løyse eit litt meir krevjande problem. Etterpå kan dei forklare kvarandre korleis dei tenkte.
Dette har eg lært
Til slutt i kvart kapittel får elevane vist kva dei har lært. Det er både matematikkoppgåver som dei kjenner att frå kapittelet, og ei liste med sentrale ord og omgrep som dei kan sjekke om dei har forstått.
Spel
Til kvart kapittel er det eit spel. Det er ein morosam og annleis måte å lære matematikk på.
Møt vennene våre
Hei!
Eg heiter Anna.
Eg heiter Belo. Anna og eg er venner.
Eg heiter Jojo. Triks og eg er også venner.
Eg heiter Triks.
Eg heiter Pavo. Eg er ein robot som hjelper ungane med matematikk.
2
Tal og teljing
DU LÆRER
• å telje til 1000 på norsk
• om talvenner
• om plassverdi
• om lik skap og ulikskap
• om par tal og oddetal
• om rekkjetal
SNAKK SAMAN
Kva ser du på biletet?
Tel til 10 på eit språk du kan.
Kor mange gule blad
har blomstrane til saman?
VIKTIGE ORD
• eit tal
• å telje
• fleire
• færre
• like mange
• til saman
1. RESTART
nulléin to trefire fem seks sju åtte niti
Kva er 1 meir enn 7?
1.1 Kva heiter tala? 0 1 2 3 4 5
er 1 mindre enn 7?
LÆRARTIPS La elevane spørje kvarandre kva som er éin meir og éin mindre enn eit tal som dei vel sjølve, mellom 1 og 9.
Kva
1.2 Skriv tala som manglar.
Tel saman frå 1 til 10.
Tel saman frå 10 til 1.
Tiarvenner
Tiarvenner er to tal som blir 10 til saman.
19 28 37 46 55
1.3 Del opp i tiarvenner.
1.4 To og to hjarte er tiarvenner. Teikn strek.
1.5 Rekn ut. 1 + = 10 2 + = 10 6 + = 10 4 + = 10 9 + = 10
Øv saman
Øv på tiarvennene to og to saman.
• Bruk talkort frå 0 til 10.
• Legg korta med baksida opp.
• A trekkjer eit kort og snur kortet.
• B seier tiar vennen til talet på kortet. 1 5 6 4 9 0 7 8 5 2 3 10
elleve tolv trettenfjortenfemtensekstensytten
Kor mange nøtter har eg?
1.6 Kva heiter tala? 11 12 13 14
LÆRARTIPS La elevane spørje kvarandre kva som er éin meir og éin mindre enn eit tal som dei vel sjølve, mellom 11 og 19.
Tal og siffer
Tala 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 har eitt siffer – vi kallar dei einsifra tal.
Når vi set saman to siffer, får vi tosifra tal.
Talet 13 har to siffer.Talet 16 har to siffer. Talet 20 har to siffer. tiarareinarartiarareinarartiarareinarar 131620
1.8 Les tala.
2122232425
tjueeintjuetotjuetretjuefiretjuefem
2627282930
tjuesekstjuesjutjueåttetjuenitretti
1.9 Skriv talet.
23 kr
Tjueseks: 26 T juefire: Tjueein:
Tjuefem: Tjueåtte: T juesju:
Tjueto: Tjueni: Tjuetre:
Øv saman
Tel saman framlengs frå 21 til 30.
Tel baklengs frå 30 til 21.
Tel vidare saman frå 31 til 39.
Eg kan hoppe framlengs. Kan du fly baklengs?
1.10 Les tala. 1020304050
sekstisyttiåttinittieitt hundre
1.11 Kva heiter talet?
Øv saman
Øv på tosifra tal to og to saman.
• Bruk to sett med talkort frå 0 til 9.
• Legg korta med baksida opp.
• A trekkjer to kort og lagar eit tosifra tal.
• B seier k va talet heiter.
• B lagar eit anna tosifra tal med dei same korta.
• A seier k va talet heiter.
Plassverdi 34
tiarar einarar
Sifferet 3 står på tiarplassen
Sifferet 4 står på einarplassen
34 = 30 + 4
1.12 Del opp talet 52.
Talet har siffer.
Sifferet 5 har verdien .
Sifferet 2 har verdien .
1.13 Del opp talet 25.
Talet har siffer.
Sifferet 2 har verdien .
Sifferet 5 har verdien .
=
= +
Snakk saman
Kva for eit av tala 25 og 52 har lågast verdi?
Kva for eit av tala 25 og 52 har høgast verdi?
Forklar korleis du tenkjer.
34 kr BRØD
Kva for ei vare kostar minst?
Kva for ei vare kostar mest?
LÆRARTIPS Tel med 10 om gongen, framlengs og baklengs frå 10 til 100. Tel med 10 om gongen frå 15 til 95.
1.15 Kva kostar varene? 10 kroner mindre
kr
kroner meir
kr
kr
LÆRARTIPS Snakk med elevane om stigande rekkjefølgje.
1.16 Skriv talet.
To tiarar og sju einarar. Fire tiarar og tre einarar. Åtte tiarar og null einarar.
1.17 Skriv tala i stigande rekkjefølgje.
39 75 24 93 57 42
Talet med lågast verdi er .
Talet med høgast verdi er .
1.18 Lag tosifra tal. 2 3 7
Skriv tala i stigande rekkjefølgje.
Talet med lågast verdi er .
Talet med høgast verdi er .
LÆRARTIPS Spel Stige med 8 trinn. Sjå lærarrettleiinga.
Tala 101–1000
Tala frå 100 til 999 har tre siffer – dei kallar vi tresifra tal.
101 eitt hundre og ein
102 eitt hundre og to
103 eitt hundre og tre
104 eitt hundre og fire
105 eitt hundre og fem
106 eitt hundre og seks
107 eitt hundre og sju
108 eitt hundre og åtte
109 eitt hundre og ni
110 eitt hundre og ti
111 eitt hundre og elleve
112 eitt hundre og tolv
120 eitt hundre og tjue
121 eitt hundre og tjueein
eitt hundre og førti
eitt hundre og førtiein
eitt hundre og femti
eitt hundre og femtiein
eitt hundre og seksti
eitt hundre og sekstiein
eitt hundre og sytti
eitt hundre og syttiein
eitt hundre og åtti
eitt hundre og åttiein
eitt hundre og nitti
130 eitt hundre og tretti 191 eitt hundre og nittiein
131 eitt hundre og trettiein
1.19 Skriv talet.
to hundre
Eitt hundre og trettifem: 135 Eitt hundre og tjuefire:
Eitt hundre og førtiåtte: Eitt hundre og fjorten:
Eitt hundre og nittini: Eitt hundre og syttitre:
Eitt hundre og tre: Eitt hundre og femti:
Eitt hundre og elleve: Eitt hundre og sekstisju:
Eitt hundre og åttiåtte: Eitt hundre og nitten:
1.20 Les tala.
100 eitt hundre
200 to hundre
300 tre hundre
400 fire hundre
500 fem hundre
600 seks hundre
700 sju hundre
800 åtte hundre
900 ni hundre
1000 eitt tusen
1.21 Skriv talet.
Tre hundre og tjuefem:
Åtte hundre og femten:
Sju hundre og syttisju:
Seks hundre og trettiein:
To hundre og to:
325
Fem hundre og trettifire:
Fire hundre og seks:
Ni hundre og femti:
To hundre og nitten:
Åtte hundre og åttiåtte:
Øv saman
LÆRARTIPS Tel med hundre om gongen, framlengs og baklengs frå 100 til 1000. Øv på tresifra tal to og to saman. 408
Bruk tre sett med talkort frå 0 til 9.
• Legg korta med baksida opp.
• A trekkjer tre kort og lagar eit tresifra tal.
• B seier k va talet heiter.
• B lagar eit anna tresifra tal med dei same korta.
• A seier k va talet heiter.
Meir om plassverdi
314 hundrarartiarar einarar
Sifferet 3 står på hundrarplassen og har verdien 300.
Sifferet 1 står på tiarplassen og har verdien 10.
Sifferet 4 står på einarplassen og har verdien 4.
314 = 300 + 10 + 4
1.22 Del opp talet 237.
Talet har siffer.
Sifferet 2 har verdien .
Sifferet 3 har verdien .
Sifferet 7 har verdien . 237 = + +
1.23 Del opp talet 594.
Talet har siffer.
Sifferet 5 har verdien .
Sifferet 9 har verdien .
Sifferet 4 har verdien . 594 = + +
LÆRARTIPS Bruk talkorta. La elevane trekkje 3 kort kvar. Kven kan lage det største talet med korta sine? Kven kan lage det minste talet?
1.24 Skriv tala i stigande rekkjefølgje.
1.25 Finn talet.
Talet har siffera 1, 3 og 8.
Sifferet på einarplassen har lågast verdi.
Sifferet på hundrarplassen har høgast verdi.
1.26 Finn talet.
Talet har siffera 5, 2 og 0
Sifferet på tiarplassen har høgast verdi.
Sifferet på einarplassen har lågast verdi.
Talet er:
Talet er:
LÆRARTIPS Bruk eit ringspel. Merk pinnen i midten med 100, to pinnar med 10 og to pinnar med 1. Kast 3 ringar og lag talet. Kven vann?
1.28 Skriv tala som manglar.
1.29 Skriv talet.
Kva for eit tal er éin meir?
Fem hundrarar, tre tiarar og sju einarar:
Åtte hundrarar, ni tiarar og null einarar:
Tre hundrarar, fem tiarar og tre einarar:
Fem hundrarar, null tiarar og to einarar:
Sjå på tala i oppgåva ovanfor. Svar på spørsmåla til Belo for kvart tal.
Kva for eit tal er éin mindre?
1.30 Skriv tala i stigande rekkjefølgje.
391 752 257 913
Talet med lågast verdi er .
Talet med høgast verdi er .
1.31 Bruk siffera.
Lag det tresifra talet med lågast verdi.
Lag det tresifra talet med høgast verdi.
Likskap og ulikskap
Det er blå ballar.
Det er fleire gule ballar enn blå ballar.
Det er færre blå ballar enn gule ballar.
Det er flest gule ballar.
Det er færrast blå ballar.
Det er gule ballar.
Talet 5 har høgare verdi enn talet 3. 5 > 3 5 er større enn 3.
Talet 3 har lågare verdi enn talet 5. 3 < 5 3 er mindre enn 5.
Det er blå ballar.
Det er like mange blå ballar og raude ballar.
Det er raude ballar.
Snakk saman
Teiknet = heiter likskapsteikn.
Teikna < og > heiter ulikskapsteikn.
Kvifor brukar vi teikna? Skriv døme.
< mindre enn
> større enn
= er lik
1.32 Teikn kryss og skriv tal.
1.33 Skriv inn <, > eller =.
Utforsk saman
Det er blomstrar i den blå vasen. Det er blomstrar i den raude vasen.
Det er flest blomstrar i den vasen.
Det er færrast blomstrar i den vasen.
Det er blomstrar i den raude vasen enn i den blå vasen.
Det er blomstrar i den blå vasen enn i den raude vasen.
LÆRARTIPS La elevane lese uttrykka med større enn og mindre enn i oppgåve 1.33 for kvarandre.
Partal og oddetal
To sokkar er eit par. Talet 2 er eit partal.
Tre sokkar er eitt par og ein sokk. Talet 3 er eit oddetal.
1.34 Tel sokkane og skriv kryss (x).
Det er sokkar.
Partal Oddetal
Det er sokkar.
Partal Oddetal
1.35 Tel stjernene, skriv talet og skriv kryss. Tal PartalOddetal
LÆRARTIPS La elevane forklare mønsteret dei ser i tabellen.
1.36 Tel perlene, skriv talet og skriv kryss.
1.37 Teikn ring rundt partala.
1.38 Teikn ring rundt oddetala.
Skriv tre partal:
Skriv tre oddetal:
Snakk saman
Alle tal som har 0, 2, 4, 6, 8 på einarplassen, er partal.
Alle tal som har 1, 3, 5, 7, 9 på einarplassen, er oddetal.
Tel partala frå 2 til 30 saman.
Tel oddetala frå 11 til 39 saman.
Tal PartalOddetal
Rekkjetal
Rekkjetal fortel om rekkjefølgje.
Rekkjetal blir skrivne med punktum etter talet.
1. Pavo Pavo kom på første
2. Anna Anna kom på andre
3. Belo Belo kom på tredje
1.2.3.4.5.6.7.8.9.10. førsteandretredjefjerdefemtesjettesjuandeåttandeniandetiande
1.39 Triks kom på plassen etter Belo.
Kva plass kom Triks på?
Triks kom på 4. plass. fjerde
1.40 Heisen står i 5. etasje.
Etasjen over er etasje.
Etasjen under er etasje.
1.41 Sjå på teikninga og skriv svar.
Kva etasje?
Belo bur i øvste etasje.
Kva etasje er det?
Kalender
Jojo er fødd 12.06.2021. Juni er den sjette månaden i året.
Kva dato er du fødd? 11.12.13.14.15.16.17. ellevtetolvtetrettandefjortandefemtandesekstandesyttande 18.19.20.21.22.23.24. attandenittandetjuandetjueførstetjueandretjuetredjetjuefjerde 25.26.27.28.29.30.31. tjuefemtetjuesjettetjuesjuandetjueåttandetjueniandetrettiandetrettiførste
Eg har bursdag 12. oktober. Det er den tolvte i tiande.
1.42 Øv på namna og nummera til månadene. januarfebruarmarsaprilmaijuni 1.2.3.4.5.6. juliaugustseptemberoktobernovemberdesember 7.8.9.10.11.12.
1.43 Skriv datoane med tal.
mars 04.03. 11. februar 17. ok tober
juni 27. april 16. september
juli 5. august 8. november
januar 10. mai 6. desember
Gjer som Anna. Fortel kvarandre når de har bursdag.
1.44 Skriv tiarvenner.
1.45 Del opp tala i tiarar og einarar.
1.46 Kva kostar varene?
1.47 Skriv tosifra tal.
tjuefirefemtitotrettiåttenittisju atten førtifire
Skriv tala i rett rekkjefølgje.
1.48 Talet er 326.
Talet har siffer.
Sifferet 3 har verdien .
Sifferet 2 har verdien .
Sifferet 6 har verdien . 326 = + +
1.49 Skriv inn <, > eller =.
1.50 Skriv tre partal:
1.51 Skriv tre oddetal:
1.52 Skriv datoane med tal.
november
oktober
Ord eg har lært
eit tal
å telje
eit siffer
tiarvenner
plassverdi
stigande rekkjefølgje
likskap ulikskap
fleire
færre
flest
færrast
like mange
høgare verdi
lågare verdi
høgast verdi
lågast verdi
lik verdi
eit partal
eit oddetal
eit rekkjetal
Lag tresifra tal
Spelarar
2–4
Utstyr
Ein terning, blyant og kvart sitt spelebrett.
Spelereglar
HundrarplassTiarplassEinarplass 3
Spelar A kastar ein terning og vel kva rute han eller ho skriv sifferet i.
Neste spelar gjer det same.
Spelar A kastar terningen ein gong til og vel ei av dei ledige rutene.
Neste spelar gjer det same.
Spelar A kastar terningen ein tredje gong og skriv sifferet i den siste ledige ruta.
Dei neste spelarane gjer det same.
Vinnar
Den som får talet med høgast verdi, vinn.
HundrarplassTiarplassEinarplass
HundrarplassTiarplassEinarplass
HundrarplassTiarplassEinarplass
HundrarplassTiarplassEinarplass
LÆRARTIPS Elevane kan spele fleire gonger. Den som får det høgaste talet etter til dømes tre rundar, vinn.