¿Sabes? SPANSK I
VG1+VG2
Eli-Marie Drange Amelia Garzón Osorio
Forord ¿Sabes? er en lærebok for deg som ikke kan noe spansk fra før. I boka blir du kjent med fem hovedpersoner, og sammen med dem lærer du å snakke om hverdagen din på spansk. Gjennom hovedpersonene får du også forståelse for ulike sider ved den spansktalende verden. I starten av hvert kapittel presenteres læringsmålene og hvilke verktøy, herramientas, du kan bruke for å nå dem. I Herramientas finner du ord og uttrykk du får bruk for i kapittelet. Når du lager noe på sløyden, lærer du å bruke ulike verktøy, og selv om du ikke alltid vet hva verktøyene heter, kan du likevel bruke dem. Slik er det også når du skal lære et språk: Du kan lære at et ord er et substantiv, men du behøver ikke å vite at ordet er et substantiv for å bruke det riktig. I Herramientas kan du følge pilene for å sette sammen ord til setninger. Ulike typer ord er markert med ulike farger. De grønne rammene gir deg verb og verbbøyinger, som er kjerneordene når du skal bygge setninger på spansk. På spansk bøyer vi verbet etter hvem som utfører handlingen. For å gjøre verbbøyingen litt lettere kan du bruke terninger. En terning har seks sider, og på spansk bøyer vi verbet i jeg vi de. I de du han, hun dere seks personer: rosa rammene finner du nyttige ord og uttrykk, og de gule rammene er funksjonsord som du trenger for å binde sammen verbene og de andre ordene. Oversettelsen av ordene hjelper deg med å forstå hva du sier. I begynnelsen trenger du ikke kunne bøye verbene for å lage setninger, du kan bare følge pilene og lære deg noen setninger du kan få bruk for når du skal snakke spansk. På side 11 lærer du for eksempel å si at du er fra Norge: «soy de» + Noruega = Soy de Noruega = Jeg er fra Norge.
2
¿SABES?
•
FORORD
Det er lurt å øve mye på verbbøying. Da vil du etter en stund automatisk bøye verbet når du snakker spansk. I Herramientas finner du også forklaringer på hvordan du bruker ordene riktig. Hvis du vil ha mer grammatiske beskrivelser, finner du det i nettressursene. Under ¡Vamos a practicar! får du øve på å bruke språket i praksis og i kommunikasjon med andre ved hjelp av verktøyene i Herramientas. Hvert kapittel inneholder tekster som viser hvordan ord og uttrykk brukes i sammenheng. Nye ord i tekstene er oversatt i margen. Teksten følges av oppgaver som hjelper deg med å utvikle leseforståelse og bruke de nye ordene i ulike sammenhenger. Noen av oppgavene har et forstørrelsesglass og inviterer til utforsking. Tekstene i ¡Vamos a aprender más! passer for deg som vil lære mer og utfordre deg selv. I disse tekstene får du lese om ulike sider ved den spansktalende verden. Til slutt i hvert kapittel kommer du til målet: ¡Meta! Hvis du kan svare på de fleste av spørsmålene her, har du lært det viktigste i kapitlet. Du finner svarene på spørsmålene nederst på siden. Helt bakerst i boka finner du ¡Vamos a hablar! med spørsmål som kan hjelpe deg med å samtale med noen på spansk. Her er det spørsmål til hvert kapittel som det er naturlig å stille når du samtaler med en spansktalende person. Disse spørsmålene kan du bruke når du øver på spansk sammen med medelever, men du kan også bruke dem hvis du skal snakke med spansktalende personer i hverdagen. ¡Buena suerte! Lykke til!
Eli-Marie og Amelia
¿SABES?
•
FORORD
3
Oversikt over bok og nettsted
1
I dette kapitlet lærer du …
Saludos
Hilsninger
¡Hola!
Hei!
¿Qué tal?
Hvordan står det til?
Buenos días.
God dag.
Buenas tardes.
God ettermiddag.
Buenas noches.
God kveld. / God natt.
¡Adiós!
Ha det bra!
Hvert kapittel starter med informasjon om hva du skal lære. Det er 23 kapitler i boka i tillegg til to fordypningskapitler til slutt. I Herramientas finner du mange nyttige ord og uttrykk. Følg pilene fra boks til boks for å lage setninger på spansk. Her finner du også forklaringer som hjelper deg til å forstå hvordan ulike ord og uttrykk skal brukes. Fargen på boksene viser hvilke type ord du finner: grønn boks = verb, gul boks = funksjonsord som pronomen og konjunksjoner og rosa boks = innholdsord som substantiv og adjektiv.
I boka bruker vi terninger, dados, som hjelpemiddel for å bøye verb. En terning har seks sider, og på spansk bøyer vi verbet i seks personer: jeg du han, hun vi dere de. Når du blir bedt om å bruke terninger i en oppgave, kan du enten bruke terningsiden Dados bak i boka eller vanlige terninger. Sabes.indd 266
30/03/2022 13:38
¡Vamos a practicar!
¡Vamos a aprender más!
I denne delen finner du oppgaver der du får trene på å bruke ordene og uttrykkene i Herramientas. Her er det også en tekst der ordene og uttrykkene er brukt. Etter teksten følger oppgaver som gir trening i leseforståelse.
Denne delen av kapitlet er for deg som vil fordype deg mer i stoffet. Her er det en litt vanskeligere tekst og oppgaver som inviterer deg til å utforske kulturen og samfunnet i den spansktalende verden. Her finner du også oppgaver som krever at du må uttrykke deg på spansk i ulike sammenhenger. Hvert kapittel inneholder to tekster av ulik vanskelighetsgrad. Tekstene handler om dagligdagse temaer og er i forskjellige sjangre: informasjonstekster, faktatekster, dialoger, dagboknotater, spørreundersøkelser osv. Etter teksten følger oppgaver som gir trening i leseforståelse.
4
¿SABES?
•
OVERSIKT OVER BOK OG NETTSTED
instituto m videregående skole piscina f svømmebasseng mi min, mitt barrio m nabolag
Estudio en un instituto moderno en Oslo. Los lunes y los miércoles por la tarde nado en una piscina en mi barrio. Además, los martes y los jueves por la noche toco el bajo y la guitarra en casa con mis amigos.
Nye ord er markert med understreking i teksten og oversettelse i margen. Hankjønnsord er markert med m (masculino) og hunkjønnsord med f (femenino).
Oppgaver som krever litt mer utforsking, er markert med et forstørrelsesglass. Her må du bruke internett eller andre ressurser for å finne ut mer om ulike temaer. Til slutt i hvert kapittel kommer du i mål, meta, med spørsmål som repeterer det viktigste innholdet. Hvis du klarer å svare på disse spørsmålene, har du lært det grunnleggende. I ¡Meta! finner du også en fasit, så spørsmålene kan også brukes som egenvurdering.
abes.cdu w.s .
no
ww
¡Vamos a hablar!
Til slutt i boka finner du ¡Vamos a hablar! med spørsmål du har bruk for når du skal kommunisere med andre på spansk. Spørsmålene er delt inn etter innholdet i kapitlene, men du kan også plukke spørsmål fra ulike kapitler. Finn de spørsmålene som er mest relevante for deg, og øv deg på å bruke dem. Da har du et godt utgangspunkt hvis du møter en spansktalende person som du gjerne vil bli kjent med. På elevnettstedet finner du aktiviteter som er tilpasset ulike nivåer. Her øver du på å snakke, lytte, skrive og lese, og du har tilgang til spansk–norsk og norsk–spansk ordbok. Du kan ta opp det du sier, lytte til deg selv og jobbe med uttalen. Ulike aktiviteter for å trene til eksamen finner du også her, og på Språkporten, som er en del av elevnettstedet, finner du grammatikkoppgaver med direkte henvisning til grammatikkforklaringer. Lærernettstedet inneholder tips til hvordan læreren kan arbeide med hver leksjon, fasit til oppgaver, transkripsjon av lytteoppgaver, prøver og årsplaner. På elevnettstedet kan læreren komme med tilbakemelding på oppgaver og slik gi elevene individuell veiledning.
Sabes.indd 26
29/03/2022 20:24
¿SABES?
•
OVERSIKT OVER BOK OG NETTSTED
5
Innhold
1
2
Somos de Noruega y somos amigos
10
36
I dette kapitlet lærer du
• å hilse på spansk og fortelle hvem du er, og hvor du kommer fra • å bruke personlige pronomener bruke verbet ser (å være) • åå bruke grunnleggende uttale på spansk •
• å bruke verbet tener for å fortelle om alder, utseende, relasjoner og ting du har • å beskrive personer ved hjelp av adjektiv i hankjønns- og hunkjønnsform eiendomsord • åå bruke • bruke tallene fra 10 til 100
Estudio, entreno y descanso
20
5
Me gusta…
46
I dette kapitlet lærer du
I dette kapitlet lærer du
• å fortelle om hvilke språk du snakker, og om hva du gjør en vanlig dag • å bruke regelrette verb som slutter på -ar i forskjellige personer med riktige endelser • å telle fra 0 til 10 • å si ukedagene • å forstå en kort sammenhengende
hva du liker å gjøre • åå fortelle • snakke om hva du liker og ikke liker verbet gustar • åå bruke • snakke om farger og årstider
¿Qué comes? I dette kapitlet lærer du
• å fortelle hva du pleier å spise, og hvor du bor • å stille og svare på enkle spørsmål på spansk • å bruke regelrette verb som slutter • • 6
¡Somos muy diferentes!
I dette kapitlet lærer du
tekst på spansk
3
4
på -er og -ir, i forskjellige personer med riktige endelser å bruke substantiv i hankjønn og hunkjønn, entall og flertall å si noe om matvaner i spanskspråklige land
¿SABES?
• INNHOLD
28
6
Me llamo…
54
I dette kapitlet lærer du
• å fortelle hva du og vennene dine heter, og hvilken skole du går på om dine daglige rutiner • åå snakke • utforske daglige rutiner i spanskspråklige land refleksive pronomen og verb • åå bruke • skrive enkle tekster om deg selv
7
Rutinas diarias
10
I dette kapitlet lærer du
• å fortelle om hva du gjør i løpet av en vanlig dag, og når du gjør det • å sammenligne daglige rutiner i Norge og Spania • å bruke verb med vokalendringer
• å snakke om klær og hva du har på deg • å fortelle om hjemstedet ditt, hva • •
for å fortelle om dagligdagse situasjoner å snakke om skolesystemet i Spania
Nuestras ciudades
70
11
I dette kapitlet lærer du
• • • •
9
86
Estoy en Barcelona
I dette kapitlet lærer du
•
8
62
Fiestas y celebraciones
94
I dette kapitlet lærer du
• å snakke om ulike feiringer i spansktalende land • å fortelle om hva du liker og ikke liker med ulike feiringer hva du mener • åå fortelle • sammenligne refleksive pronomen
å beskrive hvor du bor, og hva som finnes der å beskrive rommene i en bolig å bruke verbene hay og estar å bruke uttrykk for plassering
Planes diferentes
om finnes der, hvor det er, og hvordan det er der å beskrive en by eller et sted å snakke om været
og objektspronomen
78
I dette kapitlet lærer du
• å fortelle om hva du skal gjøre, og om planer for framtiden • å uttrykke hva du har lyst til å gjøre, og hva du må gjøre • å bruke verbfrasene ir a, querer og tener que • å bruke ord for transportmidler
12
Más interesante que… 104 I dette kapitlet lærer du
• å beskrive og sammenligne personer og ting adjektiv • åå gradbøye • snakke om landene i den spansktalende verden
¿SABES?
•
INNHOLD
7
diversidad 13 La de los países
16 Estudiante en Chile I dette kapitlet lærer du
hispanohablantes 112 I dette kapitlet lærer du
• å uttrykke hvordan noe er plassert i forhold til deg selv naturen • åå beskrive adjektiver i setninger • å bruke ordenstall • å bruke • snakke om hva som finnes i den spansktalende verden
14 Las vacaciones
142
124
I dette kapitlet lærer du
• å snakke om hva du liker å gjøre når du har ferie • å fortelle hvilke steder du eller andre skal til • å gi uttrykk for om du er enig eller uenig • å sammenligne Chile og Norge y 15 Derechos responsabilidades 132
om skolen din og skolearbeid • åå snakke • fortelle hva du foretrekker å gjøre på skolen • å snakke om skolen i Chile
17 Visita de Chile
152
I dette kapitlet lærer du
• å fortelle hva du ønsker å gjøre eller må gjøre • å planlegge en reise om Norge på spansk • åå fortelle • bruke refleksive pronomen sammen med verb i infinitiv • å bruke refleksive verb sammen med querer og tener que
18 Chile y Noruega
162
I dette kapitlet lærer du
egne meninger på spansk • åå uttrykke llevar med ulike betydninger • å bruke norsk og chilensk kultur • å sammenligne • reflektere over faktaopplysninger om Chile og Norge
I dette kapitlet lærer du
• å fortelle om noe du holder på med verb i gerundiumsform • åå bruke om å ta førerkortet • å snakke • snakke om rettigheter og plikter
estado en Svalbard 19 ¿Has alguna vez? 172 I dette kapitlet lærer du
• å fortelle om noe du har gjort, eller noe • • • 8
¿SABES?
• INNHOLD
du ikke har gjort (pretérito perfecto compuesto) å lage presens partisipp på spansk å bruke uttrykkene he hecho og he visto å uttrykke meninger om noe du har opplevd
20 España
184
I dette kapitlet lærer du muy og mucho • åå bruke om Spania • å snakke store tall • å bruke • bruke upersonlige uttrykk med se
21 Descubriendo España
226
Nuestros viajes I dette kapitlet lærer du
om hva du gjorde i går • åå fortelle • snakke om dagligdagse situasjoner i fortid (pretérito perfecto simple) • å bruke regelrette verb som slutter på -ar, i fortid (pretérito perfecto simple)
196
I dette kapitlet lærer du om en ferie du har vært på • åå fortelle om Madrid • å fortelle om nordmenn i Spania • å snakke • bruke refleksive verb i presens perfektum • å bruke direkte objektspronomen med verb i presens perfektum
jóvenes 22 Los que protestan
PROFUNDIZAR I
206
I dette kapitlet lærer du
• å gi uttrykk for meninger mengdeord • åå bruke snakke om FNs bærekraftsmål • å fortelle om unges utfordringer •
PROFUNDIZAR II Nuestras experiencias
234
I dette kapitlet lærer du
• å snakke om dagligdagse situasjoner i fortid • å bruke regelrette verb på -er og -ir i fortid • å bruke ulike tidsuttrykk for å snakke om fortida • å utforske og beskrive kunstneriske uttrykk fra den spansktalende verden
242
¡Vamos a hablar!
i samfunnet
23 Nuestro futuro
216
I dette kapitlet lærer du
• å snakke om russetiden • å snakke om framtidsplaner og drømmer • å bruke me gustaría • å bruke para og por ¿SABES?
•
INNHOLD
9
1 Somos de Noruega y somos amigos I dette kapitlet lærer du ww
no
• å hilse på spansk og fortelle hvem du er, og hvor du kommer fra personlige pronomener • åå bruke verbet ser (å være) • å bruke • bruke grunnleggende uttale på spansk
abes.cdu w.s .
FORKLARING Herramientas Verktøy I starten av hvert kapittel finner du språkverktøy som hjelper deg med å kommunisere på spansk. Sett sammen ord fra boksene og snakk med en medelev eller studer uttrykkene for deg selv. Når du gjør oppgaver og leser tekstene i kapitelet kan du gå tilbake til Herramientas dersom du trenger hjelp.
¡Hola!
Saludos
Hilsninger
¡Hola!
Hei!
¿Qué tal?
Hvordan står det til?
Buenos días.
God dag.
Buenas tardes.
God ettermiddag.
Buenas noches.
God kveld. / God natt.
¡Adiós!
Ha det bra!
¡Hola! ¿Qué tal?
FORKLARING Hvert terningkast viser til et personlig pronomen. Akkurat som terninger har seks sider, har vi seks personlige pronomen. Disse bruker vi når vi skal bøye verb på spansk.
10
Personlige pronomen
Pronombres personales
jeg
yo
du
tú
Nosotras, vosotras og ellas brukes dersom alle «vi», «dere» eller «de» er hunkjønn.
han, hun, den, det
él, ella
vi
nosotros, nosotras
I Latin-Amerika brukes ustedes i stedet for vosotros/vosotras. Ustedes brukes med .
dere
vosotros, vosotras
de
ellos, ellas
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
•
CAPÍTULO 1
Personlige pronomen
Pronombres personales
Ser
1
Å være
jeg
yo
soy
jeg er
du
tú
eres
du er
han, hun, den, det
él, ella
es
han, hun, den, det er
vi
nosotros, nosotras
somos
vi er
dere
vosotros, vosotras
sois
dere er
de
ellos, ellas
son
de er
Ser de...
Soy Håkon.
Å være fra …
soy de
jeg er fra
País y ciudad
Land og by
eres de
du er fra
Noruega
Norge
es de
han, hun er fra
Dinamarca
Danmark
somos de
vi er fra
España
Spania
sois de
dere er fra
Londres
London
son de
de er fra
Nueva York
New York
¿De dónde eres? Preguntas
Spørsmål
¿Quién es?
Hvem er det?
¿Qué país es?
Hvilket land er det?
¿Qué ciudad es?
Hvilken by er det?
¿De dónde eres?
Hvor er du fra?
¿De dónde es?
Hvor er han/hun fra?
Soy de Noruega.
Conectores
Bindeord
Para contestar
For å svare
y
og
sí
ja
pero
men
no
nei, ikke
también
også
CAPÍTULO 1
•
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
11
FORKLARING Stemmen din gir viktig informasjon når du snakker. Når du sier «hei», bruker du gjerne litt sterkere stemme. For å vise at noe blir uttalt med intensitet i stemmen på spansk, brukes utropstegn opp ned før ordet og vanlig utropstegn etter ordet: ¡Hola! Når du leser noe som starter med utropstegn opp ned, vet du at du må bruke mer intensitet i stemmen. For å vise at noe skal uttales som et spørsmål på spansk, brukes spørsmålstegn opp ned før ordet eller i starten av setningen og vanlig spørsmålstegn til slutt: ¿Quién es? Hvem er det? Når du leser noe som starter med spørsmålstegn opp ned, vet du at det er et spørsmål og du må tilpasse tonefallet til spørsmålet. Når du ser et aksenttegn over en vokal, må du legge trykket på den stavelsen som denne vokalen står i. Prøv å uttale disse ordene: Á-fri-ca, ca-fé, pa-ís, dí-as, in-for-ma-ción, Pe-rú a
e
i
o
u
á
é
í
ó
ú
Vocales Vokaler
12
a
amigo
Uttales som i norsk «mann». Munnen skal være mindre åpen enn når du sier a på norsk.
e
elefante
Uttales som i norsk «venn». Munnen skal være mindre åpen enn når du sier e på norsk.
i
interesante
Uttales som i norsk «finn».
o
como
Uttales som i norsk «som».
u
tú
Uttales som i norsk «ost».
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
•
CAPÍTULO 1
Consonantes Konsonanter
b/v
c
1
Bolivia Venezuela Colombia
Uttales som norsk b i begynnelsen av et ord og etter m og n.
Cuba Bolivia
Uttales som en svak b ellers.
canoa Colombia Cuba
Uttales som norsk k foran a, o, u.
Barcelona ciudad
Uttales med lespelyd foran e og i, som th- i think på engelsk. I sørlige deler av Spania og i Latin-Amerika brukes s i stedet for lespelyd.
ch
Chile
Uttales som tsj som i «atsjo».
d
Dinamarca
Uttales med tunga mot baksiden av tennene.
gato Bogotá Guatemala
Uttales som norsk g foran a, o, u.
Gerona Gibraltar
Uttales som norsk h eller harkelyd foran e og i.
guerrilla
Uttales som ge i kombinasjonen gue.
guitarra
Uttales som gi i kombinasjonen gui.
h
hola
Uttales ikke.
j
San José
Uttales som norsk h. I noen deler av Spania uttales den med harkelyd.
k
kilo
Uttales som norsk k. Brukes sjelden på spansk.
ll
Mallorca
Uttales som norsk j.
ñ
España
Uttales som nj.
qué
Uttales ke i kombinasjonen que.
Iquique
Uttales ki i kombinasjonen qui.
r
pero
Uttales som en kort norsk rulle-r med ett tungeslag (flap). Uttales som en sterk rulle-r i begynnelsen og slutten av et ord.
rr
perro
Uttales som en sterk rulle-r.
y
Uruguay
Uttales som norsk j, bortsett fra i bindeordet y, som uttales i.
g
q
CAPÍTULO 1
•
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
13
¡Vamos a practicar! Det er lurt å samle alle nye ord du lærer på et sted, det kan kalles en ordbank. Denne kan du bruke når du skal snakke og skrive på spansk.
1. Hvilket pronomen hører sammen med hvilken terning? Skriv dem både på norsk og spansk. Sjekk på side 10 om du har husket riktig.
2. Hva betyr ordene i firkantene på norsk? soy
es
son
somos
3. Se på terningene og noter hvilken form av verbet ser som hører sammen med hvilken terning. Sjekk på side 11 om du har husket riktig.
4. Arbeid i par. Kast en terning og bøy verbet ser etter øynene på terningen. Har dere ikke terning? Gå til Dados helt bakerst i boka. Lukk øynene og pek på en av terningene. Gjenta minst tre ganger hver.
5. Knytt sammen det norske ordet med den riktige oversettelsen på spansk. hei
jeg er fra hvor er du fra? god ettermiddag jeg er
vi er
¿de dónde eres? soy somos soy de buenas tardes hola
6. På side 12 og 13 finner du de viktigste reglene for spansk uttale. Bruk kartene i begynnelsen av boka og øv på å uttale navnene på landene og byene på spansk. a) Si landene høyt for deg selv. Prøv å få til den spanske uttalen. Cuba skal for eksempel uttales kova med svak b mellom to vokaler og med u som uttales som norsk o. b) Øv sammen to og to. Pek på kartet og spør hverandre som i eksempelet: ¿Qué país es? Es Cuba. ¿Qué ciudad es? Es La Habana.
7. Arbeid i par. Hvordan uttales disse lydene på spansk? Se på oversikten på side 12 og 13 for å kontrollere at dere har uttalt lydene riktig.
canoa f kano costa f kyst gel m gele gimnasia f gymnastikk, trening jarra f mugge jefe m sjef jirafa f giraff junio m juni
14
a) Les lydene og ordene høyt for hverandre: ca, co, cu, ce, ci Canoa, costa, Cuba, Barcelona, civil b) Les lydene og ordene høyt for hverandre: ga, go, gu, ge, gi Garaje, Gomera, Guatemala, gel, gimnasia c) Les lydene og ordene høyt for hverandre: ja, je, ji, jo, ju jarra, jefe, jirafa, José, junio d) Les ordene høyt for hverandre: hola, hotel, La Habana, historia
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
•
CAPÍTULO 1
8. a) Les disse ordene høyt for hverandre. Bruk reglene for uttale som dere finner på side 12 og 13. Gibraltar Cecilia Quito
quién geografía ciudad
que qué cien
1
quién hvem ciudad f by que som, at qué hva, hvordan, hvilken cien hundre
gimnasia José somos
b) Skriv ned ordene i tre grupper, ordene som begynner med lyden s og lespelyd i en gruppe, ordene som begynner med lyden k i en annen gruppe og ordene som begynner med lyden h i en tredje gruppe.
¿De dónde son? Hammerfest
¡Hola! Soy Isabel y soy de Hammerfest.
¿Quién es ella? Ella es Amira. ¿De dónde es? Es de Sandnes. Y yo soy Håkon y soy de Bergen.
¿Quién es él? Es Daniel. Él es de Oslo.
Bergen Oslo
¡Hola! Soy Abdi y soy de Kristiansand.
Sandnes
Kristiansand
9. Bruk teksten som mønster og presenter deg for en medelev. CAPÍTULO 1
•
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
15
10. Gå rundt i klassen og hils på hverandre. Fortell hva dere heter, og hvor dere kommer fra.
11. Arbeid i par. Pek på en av hovedpersonene og spør: ¿Quién es? Den andre forteller hvem det er, og hvor han eller hun er fra. Bytt på å spørre og svare. Gjør så det samme med elevene i klassen.
¡Vamos a aprender más! ¿Quién es?
N Nombre: Isabel Lu Lugar de nacimiento: Hammerfest Edad: 16 años E P Padre: español M Madre: noruega Id Idiomas: noruego, inglés, español y un p lán poco de catalán
mexicano, -a meksikansk chileno, -a chilensk
16
Nombre: Daniel Lugar de nacimiento: Oslo Edad: 16 años Padre: mexicano Madre: chilena Idiomas: noruego, inglés, español
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
•
CAPÍTULO 1
1
Nombre: Abdi Lugar de nacimiento: Kristiansand Edad: 16 años Padre: somalí Madre: somalí n Idiomas: noruego, inglés, somalí, un be poco de español y un poco de árabe
Nombre: Håkon Lugar de nacimiento: Bergen Edad: 16 años Padre: noruego Madre: noruega Idiomas: noruego, inglés y un poco de español
marroquí marokkansk bereber m berbisk
Nombre: mbre: Amira Lugar ar de nacimiento: Sandnes Edad: d: 16 años Padre: e: marroquí q Madre: re: marroquí mas: noruego, inglés, Idiomas: un poco oco de español y bereber be ebe
12. a) Bruk ordboka for å finne ut hva disse ordene ne betyr: lugar, nacimiento, edad, años, padre, madre, idiomas, poco b) Finn ut hva de ulike språkene heter på spansk: ansk: engelsk, norsk, spansk, arabisk
13. a) Se på teksten. Skriv ned den samme informasjonen masjonen om deg selv på spansk. Sammenlign med en medelev. Hva er likt, og hva er ulikt? b) Undersøk hvem i klassen som kan snakke andre språk enn norsk og engelsk. Er det noen i klassen som er født utenfor enfor Norge? Hvor? Hva heter disse landene på spansk? CAPÍTULO 1
•
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
17
14. Hvilke beskrivelser kan passe til de ulike personene? Es de Bergen. Es de Hammerfest. La madre es somalí. El padre es de Noruega. La madre no es de Noruega. El padre es mexicano.
¿Quién es?
15. Bruk oppgave 13 og 14 som eksempel og skriv ned minst fire setninger som beskriver noen av medelevene dine. Gå så sammen i par og spør hverandre: ¿Quién es? Bytt på spørre og gjette.
16. Oversett disse setningene til norsk: ¿Isabel es de Oslo? No, es de Hammerfest. ¿Daniel es de Bergen? No, Daniel no es de Bergen, es de Oslo. ¿De dónde es Abdi? Abdi es de Kristiansand. ¿Es Amira de Sandnes? Sí, es de Sandnes. ¿Es Håkon de Oslo? No, Håkon es de Bergen.
18
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
•
CAPÍTULO 1
1
1. Hvilke personlige pronomen har du lært på spansk i dette kapitlet? 2. Hvordan sier du «Jeg er fra …» på spansk? 3. Hvordan sier du «Hei» på spansk? 4. Nevn tre bindeord på spansk. 5. Hva skal du gjøre med et verb hvis terningen viser ? 6. Hvordan uttaler du bokstaven c i ordene casa og cero? 7. Hvordan hilser du om kvelden på spansk? 8. Hva skal du gjøre med et verb hvis terningen viser ? 9. Hvorfor begynner spørsmål med spørsmålstegn opp ned på spansk? 10. Hvordan skriver du «Ja» på spansk?
1. yo, tú, él, ella, nosotros, nosotras, vosotros, vosotras, ustedes, ellos, ellas 2. Soy de… 3. Hola 4. y, pero, también 5. Verbet skal bøyes i 1. person entall: jeg = yo 6. Kasa og sero: Bokstaven c uttales som k foran a, e, o og som s/lespelyd foran e og i. 7. Buenas noches 8. Verbet skal bøyes i 1. person flertall: vi = nosotros, nosotras 9. For å tilpasse tonefallet til et spørsmål. 10. Sí – med aksenttegn på í-en CAPÍTULO 1
•
TEMA 1 YO: Somos de Noruega y somos amigos
19
15 Derechos y
responsabilidades ww
om noe du holder på med • åå fortelle verb i gerundiumsform • å bruke om å ta førerkortet • å snakke • snakke om rettigheter og plikter
¿Qué está haciendo Antonio?
Estoy escuchando a. música.
abes.cdu w.s .
no
I dette kapitlet lærer du
Está preparando la cena.
¿Qué estás haciendo?
¿Estáis hablando?
132
No, estamos viendo una telenovela.
¿Están corriendo por el bosque?
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
•
CAPÍTULO 15
No, están corriendo en el estadio.
Verbo auxiliar Hjelpeverb
Verbos en -ar Ar-verb
estoy estás
Participio Partisipp
Verbos en -er Er-verb
Verbos en -ir Ir-verb
trabaj-
aprend-
conduc-
estudi-
beb-
describ-
com-
discut-
jug-
corr-
escrib-
practic-
v-
viv-
Participio Partisipp
está habl-
-ando
-iendo
estamos estáis están
FORKLARING Ser mayor de edad Å være myndig
Gerundio Gerundium
adolescentes
tenåringer
aprobar el examen
å stå på eksamen
autoescuela
kjøreskole
carnet de conducir
førerkort
conducción acompañada
øvelseskjøring
conducir
å kjøre
Gerundios irregulares Uregelrett gerundium
consumir alcohol
å drikke alkohol
construir construyendo
edad mínima
aldersgrense
decir
diciendo
emborracharse
å bli full
dormir
durmiendo
estar borracho
å være full
leer
leyendo
examen práctico
oppkjøring
oír
oyendo
examen teórico
teoriprøve
llevar la L
å kjøre med L
sacar el carnet de conducir
å ta førerkortet
señales de tráfico
Gerundium brukes for å fortelle om noe du holder på med, eller om noe som pågår i øyeblikket. Formen kan sammenlignes med ing-formen på engelsk: Estoy cantando.
I am singing.
¡Estoy conduciendo!
trafikkskilt
CAPÍTULO 15
15
•
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
133
¡Vamos a practicar! 1. Arbeid i par. Bruk Dados og øv på å bøye verbet estar. 2. a) Hva er gerundiumsformen av disse verbene? conducir practicar aprender b) Hva er gerundiumsformen av disse verbene? construir decir oír leer
3. Arbeid sammen med en medelev. Si disse setningene på engelsk eller norsk: explicar å forklare
a) Mi profesor está explicando un tema de gramática. b) Pedro está leyendo un libro interesante. c) Marcela y yo estamos tocando el piano. d) Todos están aprendiendo chino. e) ¿En qué estás pensando? f) Estoy pensando en mi fiesta de cumpleaños.
4. Skriv minst tre setninger der du forteller hva du holder på med akkurat nå. Husk at du må bruke hjelpeverbet estar foran gerundiumsformen: Estoy hablando en español.
5. Skriv setningene med hjelpeverbet estar + gerundium. Se side 132 og 133 dersom du trenger hjelp.
vaso m glass pasear her: å gå tur med
ensayar å øve
(descansar) porque es fin de semana. a) Ahora (beber) un vaso de agua fría. b) Mi amigo Juan (pasear) al perro? c) Y tú, ¿ (estudiar) para la prueba de mañana. d) Mi hermano (ensayar) para el concierto del sábado. e) Daniel y sus amigos (aprender) cosas nuevas? f) Chicos, ¿ (escribir) mucho. g) Nosotros
6. Arbeid sammen med en medelev. Tenk dere at dere ringer eller melder hverandre og lurer på hva den andre holder på med. Lag minst tre spørsmål hver, og bytt på å spørre og svare. Her er noen eksempler: ¡Hola! ¿Qué estás haciendo? ¿Estás trabajando con los ejercicios?
134
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
No, no estoy trabajando con los ejercicios. Estoy viendo una serie muy buena.
•
CAPÍTULO 15
15
7. Arbeid sammen med en medelev. Pek på en person på bildet og spør: ¿Qué está/están haciendo? Bytt på å spørre og svare.
8. Arbeid i par eller grupper. En på gruppen mimer en aktivitet, og de andre prøver å gjette hva han eller hun gjør. Eksempel: ¿Estás bailando? Hvis det stemmer, svarer den som mimer: Sí, estoy bailando. Hvis det ikke stemmer, svarer han eller hun: No, no estoy bailando. Da må de andre gjette på nytt. Den som gjetter riktig, mimer neste aktivitet.
9. Les uttrykkene. Hvilke uttrykk passer sammen? Skriv ned fullstendige setninger. Gå sammen to og to og sammenlign setningene deres. Har dere skrevet det samme? Estoy estudiando porque... Está descansando porque... ¿Estás trabajando? Está practicando… Estamos llorando… Estáis practicando… Están chateando…
CAPÍTULO 15
tengo un examen mañana. está cansado. para el examen. porque estamos tristes. para la presentación oral en grupo. con sus amigos. No, hoy tengo libre.
•
oral muntlig
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
135
Sacando el carnet de conducir significar å bety
hora de conducción f kjøretime
velocidad f hastighet respeto por m respekt for peatón m fotgjenger aplicación f app salir bien å gå bra invitar å invitere dar una vuelta å ta en tur
¡Pronto voy a celebrar mi cumpleaños! Voy a cumplir dieciocho años, lo que significa que voy a ser mayor de edad. Mi meta es tener el carnet de conducir el día de mi cumpleaños, por eso ahora estoy practicando mucho. Estoy tomando horas de conducción en una autoescuela. Además, estoy conduciendo con mi madre por las tardes. Es difícil, pero estoy aprendiendo mucho: las reglas y las señales de tráfico, el control de la velocidad, y el respeto por los peatones. También estoy estudiando para el examen teórico y estoy leyendo mucho. Estoy practicando con una aplicación en mi teléfono que me ayuda bastante. Si todo sale bien, puedo invitar a mis amigos a dar una vuelta en coche el día de mi cumpleaños.
10. Les teksten. Gå så sammen to og to og fortell hverandre hva teksten handler om. 11. a) Finn alle ordene i teksten som handler om å ta førerkort. Legg dem inn i ordbanken. b) Hva betyr disse ordene: lo que, así como, pero, que, primero, luego, después de, finalmente, si, todo. Legg inn ordene i ordbanken under overskriften «Conectores» og finn en tilsvarende betydning på norsk som du skriver opp under overskriften «Bindeord».
12. Skriv en tekst på minst 80 ord der du svarer på dette spørsmålet: ¿Piensas que es importante tener el carnet de conducir? ¿Por qué?
136
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
•
CAPÍTULO 15
¡Vamos a aprender más! Cumpliendo dieciocho años en Noruega… Isabel está chateando con sus primos de Barcelona el día de su cumpleaños. Ellos quieren saber qué hacen los jóvenes en Noruega cuando cumplen dieciocho años.
Para Isabel
15 Isabel ¡Muchas gracias! Pues, muy bien. Por fin soy mayor de edad.
Lola ¡Felicidades, Isabel! ¿Qué tal estás pasando tu cumpleaños?
Xavi ¡Feliz día! ¿Ya puedes comprar alcohol en Noruega?
Isabel Sí, ahora sí. Aquí la edad mínima para consumir alcohol legalmente es de dieciocho años.
Lola Entonces ¿qué vas a tomar esta noche? ¿Tequila o cerveza?
legalmente lovlig
cerveza f øl
Isabel Nada de eso. En Noruega no puedes comprar alcohol fuerte hasta los 21 años. Y la cerveza solo se vende hasta las ocho de la noche en el supermercado. Ya es demasiado tarde para comprar cerveza hoy.
Xavi ¿De verdad? No lo puedo creer. Aquí en España podemos comprar alcohol en el supermercado a cualquier hora.
CAPÍTULO 15
felicidades gratulerer por fin endelig
vender å selge demasiado altfor
cualquier enhver
•
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
137
vino m vin
Isabel Y si quiero comprar vino, tengo que ir a una tienda especial que se llama «Vinmonopolet». Lola ¿Y eso qué significa?
estatal statlig permiso m tillatelse botella f flaske cava m spansk musserende vin mostrar (ue) å vise identificación f legitimasjon enhorabuena gratulerer
Isabel Bueno, es una tienda estatal con permiso para vender alcohol. El fin de semana quiero ir a comprar una botella de cava y para eso tengo que mostrar mi identificación. ¿Sabéis qué?¡Acabo de sacar mi carnet de conducir!
Lola ¡Enhorabuena! Xavi ¡Felicidades!
Isabel Gracias, estoy muy contenta.
contento, -a fornøyd
Lola ¿Bebéis mucho en Noruega? Isabel No sé. Algunos de mis amigos beben más que otros y muchos se emborrachan los fines de semana.
Xavi Igual que aquí en España.
Lola ¡Yo también quiero! tarta f kake beso m kyss
Isabel Chicos, tengo que ir a comer mi tarta de cumpleaños. Besos. Xavi ¡Ñam, ñam! Isabel Hablamos. Lola Vale, chao. Xavi ¡Adiós!
138
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
•
CAPÍTULO 15
13. a) Les samtalen mellom Isabel og søskenbarna hennes og svar på spørsmålene på norsk: Hva er hovedtemaet i samtalen? Hva forteller Isabel om alkoholbruk i Norge? b) Stemmer det som Isabel forteller? Er det noe mer hun burde si til søskenbarna om alkoholbruk blant ungdommer i Norge? Bruk uttrykk du har lært, og fortell på spansk hva du mener om dette.
14. Isabel skal feire 18-årsdagen sammen med vennene sine i helgen. Tenk deg at du er Isabel. Skriv en liste på spansk med alt du trenger til feiringen. Sammenlign listen din med listen til en medelev. Har dere skrevet de samme tingene?
15. a) Arbeid i par eller grupper. Diskuter disse spørsmålene på norsk: Hva er det vanlig å gi til en venn som har bursdag? Hva liker du ikke å få? Hva er den fineste gaven du noen gang har fått? Hvordan vil du feire bursdagen din? b) Prøv å formulere noen setninger på spansk om temaet bursdagsfeiring. Bruk gjerne disse uttrykkene: Es habitual regalar… Lo normal es… El regalo más bonito es…. Me gusta recibir…. No me gusta recibir….
15 recibir å motta
16. Arbeid i par eller grupper. Snakk om bursdagsfeiringer på spansk. Bruk ord og uttrykk som du har lært i dette kapittelet. ¿Cuándo es tu cumpleaños? ¿Cómo celebras tu cumpleaños normalmente? ¿Qué te gusta hacer en tu cumpleaños? ¿Cuándo es el cumpleaños de tu madre?
17. Arbeid i grupper. Skolen skal ha en informasjonskampanje om alkoholbruk blant ungdommer. Hver gruppe lager en plakat med slagord på spansk. Bruk bilder, farger og tegninger. Heng opp plakatene i klasserommet.
18. Hvilket ord mangler her? Skriv ned setningen med riktig ord i notatboka di. La edad… legal para consumir alcohol en Noruega es dieciocho años. mínima
máxima
adulta
En Noruega no puedes… alcohol fuerte en el supermercado. conducir
comprar
comer
El carnet de conducir sirve como… examen
identificación
prueba
CAPÍTULO 15
•
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
139
19. a) Hvilke rettigheter og plikter får du i Norge når du fyller 18 år? Snakk om dette på norsk og skriv ned noen stikkord. Oversett stikkordene til spansk. b) Tenk deg at du skal fortelle en utvekslingselev fra Spania om hva det innebærer å fylle 18 år i Norge. Hva er viktig å fortelle? Hvordan kan du gjøre det på spansk? Skriv en e-post med minst tre informative setninger til utvekslingseleven. Du kan starte med uttrykk som «Du kan ... Du må ... Du bør ...»: Puedes... Tienes que... Debes…
140
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
•
CAPÍTULO 15
1. Bøy verbet estar. 2. Hva er gerundiumsformen av hablar, comer og vivir? 3. Oversett disse setningene til norsk: Estoy corriendo. Estamos aprendiendo español. 4. Oversett dette spørsmålet til spansk: Hva holder du på med? 5. Si disse ordene på spansk: førerkort, teoriprøve og oppkjøring. 6. Hva slags verb er emborracharse?
15
7. Svar på spørsmålet på spansk: ¿Cuándo es tu cumpleaños? 8. Hvordan sier du «Jeg fyller 18 år i dag» på spansk? 9. Hvilke ord passer ikke inn her: emborracharse, alcohol, consumir, cerveza, carnet de conducir. 10. Hva sier du når du vil gratulere noen på spansk?
1. estoy, estás, está, estamos, estáis, están 2. hablando, comiendo, viviendo 3. Jeg løper akkurat nå. Vi holder på å lære spansk. 4. ¿Qué estás haciendo? 5. carnet de conducir, examen teórico, examen práctico 6. refleksivt verb 7. Mi cumpleaños es el... 8. Cumplo dieciocho años hoy. 9. Carnet de conducir, fordi de andre ordene er knyttet til alkohol. 10. felicidades/enhorabuena CAPÍTULO 15
•
TEMA 3 EL MUNDO HISPANOHABLANTE: Derechos y responsabilidades
141
