Małi Princ

Antoine de Saint-Exupéry

z céchunkäni ôt ûsadnikä

Mazurski Céch 2O18

prżesadzénie

Prżedmowa do psiérségo ûłozéniá

przekład bziáłkä tu: kobieta, też: żona

Ôriginalnÿ titół: Le Petit Prince Céchunki: Antoine de Saint-Exupéry Widawce mazurskiégo ûłozéniá: Paweł Pogorzelski & Psioter ôt Sziatków (Piotr Szatkowski) Druk i liferunek Małégo Princa prżed bibloteki: Fundacja Języka Polskiego © for the translation by Psioter ôt Sziatków Krasnołónkä (Krasnołąka) 2018 Złozénie pospołu i łámanie: Gracjana Pòtrëkùs Wibziór słówków do słownickä: Agata Maskulak ISBN

978-83-952831-0-9

Na psiérsém niejscu já bi chcziáł ôsiarowacz to prżesadzénie faméliji, moji bziáłce i frojndám, w chtórnéch já mók nájszcz swoje zÿcziowe ôperczie i wspomozénie, dżiénkä chtórném já pér do zawdi lepségo i głémbségo wirozuniéniá szwata.

W tém samém ôkämgniéniu zinsuje ôsiarowacz ksziónzkie całkiému mazurskiému narodoziu, chtórén brukuje nowi nadżieji, czióngniéncziá fort boju lá ôtrżimaniá jéjich rodnÿ gádki i nowégo podbistrżéniá ku retowaniu ówti kilaset lát stari kulturi.

Na ôstatek ôsiaruje mazurskiégo Małégo Princa moji rodnÿ ziosce, Krasnołónce abo Krasnołénce kiele Dżiałdowa, chtórná bildowała me jeko cłoziekä i kiénim szie ûczióngnół az do casu, kiedim poset sztudérowacz w Trżinieszczie.

Mám zielgó nadżieje, co ta prác dokáze wsÿtkiém ludżiám, jeká na wejrżéniu mogła bi bicz dżisziá mazurská literacká szprachä, kiebi nie ôstała zniscóná ôt lichiéch casów i ludżiów, co nie achtowali na małe narodi i gádki, co szie nie potrasili same werowacz abo ôgäniacz ôt nieprżijacziołów.

frojnd przyjaciel zinsowacz życzyć, chcieć czióngnóncz fort kontynuować ôtrżimanie zachowanie podbistrżénie poruszenie, podburzenie bildowacz kształtować, kształcić ûczióngnóncz szie wychować się lichi słaby, zły achtowacz zwracać uwagę, baczyć werowacz szie bronić się

5

gieszichta historia anzÿdler osadnik ferszidnÿ

Mazurská Gádkä — Gieszichta, Modło Psisaniá i Móziéniá w Rozmajitéch Mazurskiéch Strónach

różnoraki riter rycerz z psiérwotku na początku kädik jałowiec plik łysina morcÿzna północ amtowi urzędowy poniéskänie mieszkanie, miejsce zamieszkania borgowacz pożyczać

6

Mazurská gádkä bildowała szie ôt casów, kiéj psiérse anzÿdleri z Mazowsa, ferszidnéch niénieckiéch i litsińskiéch prowénców prżiczióngneli na nowo wigranó ôt krżizowéch ritrów żiéń, chtórnó z psiérwotku zaniéskiwali Stare Prusáki. Z ti prżicÿnÿ páre słówków jek kädik abo plik sztamuje ôt staropruski gádki. Z polskich strónów náziéncÿ prżisło ludżiów z Kurpsiów na wschodżie Mazur, zachodnégo Mazowsa i Kulmerlandu na zachodżie Mazur.

Niéniecká gádkä, co wpłiwała na mazurskó, to ôt morcÿznÿ Mazur plattdeutsch (morcÿznowoniecká), amtowá gádkä hochdeutsch i ôt zachodu dijalecht niéniecko-szlónskiéch anzÿdlerów, co nasli poniéskänie w Ôberlandżie. Náziéncÿ z niéniecki gádki borgowali te Mazuri ôt Zóndzborkä, Lécu i Ôstróda.

Po caszie reformacÿji sziła religicnéch polskiéch

ksziónzków, ziersów, käncÿnolów i jénséch trasiło do mazurskiéch gumnów, co téz wpłiwało na bildowanie szie mazurski gádki – ôtrżimanie kónzerwatiwnéch mustrów ôt tak zwanÿ szrednopolski gádki. Tak téz mozno poziedżiécz, co mazurská gádkä ôstoji szie z mazozieckiégo dijalechtu, na chtórén prżiset kulmerski dijalecht, szrednopolská gádkä, morcÿznowá niéniecká, szrodkowo-amtowá niéniecká i niejscani szlónsko - niéniecká gádkä z małó dosadkó staroprusackiéch i jénséch słówków (np. ruskiéch ôt fsilipónów w ôkreszie podle Wojnowa i Ûkti).

Mazurská gádkä swoje nálepse siułki z náziénksém spotrżebowaniém w literaturże doszwadcała w XIX zieku, ale nawet w tém caszie mozno ôbzerwowacz, jek powoli nastémpowała jó ta niécká szprachä. Doszcz gréndó znikäła zaznów na morcÿznie – w krejzie Gołdapś, Wéngobork i Rastémbork.

Fest trżimała szie az do I Szwatowi Wojnÿ w drugiéch krejzach, kién prżejénácanie szie na niénieckó durowało dłuzÿ. Sztatistiki pokázujó licbi brukujóncéch mazurskó gádkie na pocóntku XX zieku na kole 250 tiszióndze. W popsiszie z 1900 prżez 142 tisziónce welowało «Mazurskó Gádkie». Kole 100 tisz. welowało «Polskó Gádkie», choc spráwdi to tikäło szie ti samÿ szprachi, tlo nazwanÿ w jénsém sposobzie. Tak to wiglóndało we sÿtkiéch krejzach, chtórne mozno nazwacz nalezóncéni szie do Mazur:

gumno gospodarstwo muster wzór ôstojécz szie składać się dosadkä dodatek ôkres okolica, obszar siułkä chwila spotrżebowanie wykorzystanie, żużycie gréndó prędko durowacz trwać popsis spis welowacz tu: wybierać, też: głosować

7

trafunek

1825 (%)

1861 (%)

1905* (%)

Andzbork a. Anzbork

93,0

82,4

72,9

Nibork

92,7

81,6

71,3

Scÿtno

91,8

87,9

75,1

Łek

88,8

78,6

57,7

Léc

86,2

64,5

47,0

Zóndzbork

85,6

74,7

54,6

Ôléck

79,9

57,7

36,2

Ôstród

71,4

63,1

45,8

Wéngobork

51,5

19,6

4,5

Gołdapś

15,9

4,7

1,7

Rastémbork

5,9

3,9**

2,0

* pospołu z dwagádkowéni ludżiani; ** Ziadómoszczie z roku 1867

sytuacja, stan grózki dziadkowie bachi dzieci nizamana czasem cwéngowacz zmusić facÿ prędzej dokuméntnie dokładnie

8

Do II Szwatowi Wojnÿ trafunek ûcÿniuł szie doszcz lichi, co ûz na male tlo grózki gádali na mazurskó, bachi i wnucki nizamana rozunieli tó gádkie, lec náziéncÿ gádali ûz niedzÿ sobó po niéniecku. Wnetki po wojnie sziła Mazurów ôstała cwéngowaná do czióngniéncziá prec do Rejchu, restówkä w ziénksÿ cóstce pojechäła prec w latach 70. Tamój esce facÿ prżejénácali szie na niéckó szprachie. Na Mazurach ôstało zÿcz do dżisziégo dnia 4 –10 tys. poniéskänców z casu prżed wojnó i ôt niéch choc ksÿne sztamujóncéch dżiatków, wnucków abo nawet prajwnucków. Nie zieda dokuméntnie, ziela esce na Mazurach ludżiów moze gádacz po

nasém, ale mozno anémowacz, co nie ziéncÿ jek 100.

Páre setków ôt téch z Rejchu téz moze esce bácÿcz tó rodnó szprachie i trżimacz szie za Mazurów, ale ô tém niénieckie popsisania nie pitajó – taki tamój je zakón, cobi ô takie sprawi nie biło pitano. Kiladżiesziónt ludżiów – anzÿdlerów z kónca XIX i pocóntku XX zieku mózi cziéngiém po mazursku w Zÿberiji, w zioskäch Aleksandrowka i Znamienka, ale i tamój to só pewnikiém richo same grózki, chtórne prawdżizie brukujó gádkie. Pospołu to dá nie ziéncÿ jek 300 ludżiów w szweczie, chtórne mogó rozmaziacz szie po mazursku, choc takie anémowania já prżijmáł na grunczie nozinów z priwatnéch gádków z Mazurani i badácani – króm richtownégo podsukäniá ni mozno je bracz na zÿchiér.

Ajw muszim téz wspómnóncz na náwáznijséch ûsadnikówi badáców, chtórne ûsziłowali szie zapsisacz i ôtrżimacz mazurskó gádkie prżed jénse ludżie: J. Sczepan – psiérsÿ mazurski tłómác, co ûz w 1900 widáł prżed Mazuri w Westfalach prżesadzénie w mazurski gádce z naziskiém Ta Swenta Woyna, napsisanÿ prżódi ôt énglijskiégo psisárża Johna Bunyana jeko The Holy War; G. Gizevius, W. Kętrzyński, M. Gerss – chtórne spsisÿwali psiesznie ôt ludu i gieôgrasicne námi; J. K. Sembrzycki – napsisáł jénén ôt psiérséch słownicków mazuskiéch; G. Sawitzki i K. Obitz – cejtunek Cech, zaziérajóncÿ téz teksti po mazursku; K. Małłek – w zachodnomazurski mozie tworżuł

anémowacz przypuszczać zakón prawo

brukowacz używać

króm bez richtowny właściwy podsukänie zbadanie na zÿchier na pewno ajw tutaj, tam ûsadnik autor náma nazwa

9

cejtunek gazeta

ûcziesnÿ zabawny dokładnik współautor na reste w końcu, nareszcie

ûskrómnoszcz rumu ograniczenie miejsc duchno bardzo, z całego serca zierżacz wierzyć bindowacz łączyć háuptniasto stolica pobitowacz proponować modło sposób

10

ksziónzki, spsiéwniki (społu z Arno Kantém), krótkie teksti w cejtunkach; G. Donder – widáł Małi Mazurski Słownik z poziastkóma; E. Kruk – mazurski poéta i psisarż, ûsadnik psiérségo internecowégo słownickä; D. Serafin – jénén ôt ôstatnéch psisóncéch i gádájóncéch po mazursku, ûsadnik ûcziesnéch poziastków, dokładnik psiérsÿ ôbrázkówi ksziónzki po nasém; na reste badáce dijalechtologozie jek K. Nitsch (Północnopolskie teksty gwarowe i jénse práce), H. Konieczna (redachtórkä ksziéngi Bajki Warmii i Mazur) i wsÿtkie ûsadniki Słownika gwar Ostródzkiego Warmii i Mazur, chtórné ûz kiladżiesziónt lát widajó pokoleju cóstki ti zielgi roboti. Chce téz podżiénkowacz wsziém drugiém, chtórnéch z naziskä tu ni mókém nazwacz dlá ûskrómnoszczi rumu.

Prác nad tó ôrtograsijó, chtórnó já ûmiszluł brukowacz w internecÿ i w ti ksziéndze pocéła szie ûz kole 2015 roku i prżesła grómad modisikäcÿjów ôt tégo casu az do dżisziégo kstałtu, chtórén je, w co chce duchno zierżacz, jénném nálepsém kómprónisém w ti sprazie, bindujóncém käraktér (abo choc jégo cóstki) mazurskiéch gádków ôt Dżiałdowa i Ôstródu az do Gołdapsi i samégo háuptniasta Łku. To modło zapsisowaniá mazurski gádki pojaziło szie anÿ połóncénie pobitowanéch modłów psisaniá ôt wsziéch wizÿ po koleju nazwanéch ûsadników. Cél taki ôrtograsiji je nieletki do doszczigniéncziá – na grunczie gádki Mazurów z szrodkowi tejli kraju i pospólnÿ ôrtograsiji

bindowacz fejn wsÿtko to, co nálepse téz i z zachodnÿ, i wschodnÿ dżiéli Mazur.

Ajw krótko ôpsise 5 náwáznijséch ôkresów, kiéni niéskäli Mazuri: – szrodkowá tejla – krejz Zóndzbork, Léc, Bziáłá – niejsce, kién nasli na sziebzie wsÿtkie tribi ti mazurski gádki i kiénÿ dżisz zÿje náziéncÿ Mazurów, co ôstali po wojnie. Dlá ti rżecÿ, co lezÿ námocni naszród prowéncÿ i ûchowała náziéncÿ z interesznégo käraktru gádki, je ôde nie ûwázaná za głównÿ zdrój. To tu, náejnfachozi psisónc, ôtrżimało szie námocnijse móziénie á (niedzÿ a i o), ô i û (ło i łu). Tu téz náziéncÿ biło mózióno niédzÿ ś i sz, ć i cz itd., co pokázuje szie w tém mustrże zapsisu: puszczián, sziarcÿszczie etc.

– zachodná tejla – kiedisznÿ krejz Nibork (z dżiałdowskiém ôkresém), Scÿtno – w ti mozie psisáł K. Małłek, a mozlizie, co téz i J. Sczepan (to esce nie je do kónca podsukäne, ale muszi to bicz kole Niborkä w stróne Ôlstinkä abo niedzÿ Scÿtném i Pasÿniém).

W ti gádce doszcz mało bédżie mózióno á (náziéncÿ jeko zwicajne a), labzializacÿje (ô, û) téz szie niesziła trasiajó, náziéncÿ na morcÿznowi-wschód ôt Scÿtna.

Kole Dżiałdowa niénkcÿ móziło szie szi, czi, dżi, ż i podawało szie ziéncÿ na polskie ś, ć, dź, ź (robzić, siedziéć etc.), ale ûz kole Niborkä trasiało szie cénsto twárdzijse móziénie – robzicz’, sziedżiécz’). Jes to ale téz intereszná żiéń, bo w niejsce istoricnégo mi nie móziło szie abi ni, ale téz mni (pomarkuj

dżiél część kiéni, kiénÿ gdzie trib tendencja, skłonność, ciągota dlá ti rżecÿ z tej przyczyny naszród pośrodku puszczián cień

niesziła niewiele podawacz szie być podobnym

11

bolészno przykro, niestety naków jednak radżi chętniej pomarkowacz zauważyć, wziąć pod uwagę sacowacz szanować

równak jednak

sziarna/ wsch. szärnä

sarna kiżlák/ wsch. kiżlak źrebię podle obok anibi niczym, jak do słichu słyszane

miasto – niasto – mniasto). Tégo mustru ale, bolészno, ni mókém (abo nie bułém w sztandżie) ôtrżimacz w ôstrograsiji. Ôtrżimáł já naków co jénse – psiérsá fejná zacha je taká, co istoricne -ą- i -ę- prżed s, z, sz, cz mózi szie tu radżi anÿ ó, é, a nie ón/óm abo én/ém jek w jénséch mazurskiéch strónach (pomarkuj pol. gęś – zachodnomazurskie giész – wschodnomazurskie giénsz abo pol. wąsy – zach. wósÿ – wsch. wónsÿ).

Drugá rżec to móziénie -éj jek -i (wsch. téj dobréj kobziéti vs. céntr. i zach. ti dobri kobziéti). Tak téz zapsisowáł J. Sczepan, i tak psisacz, lá sacowaniá téz i zachodnÿ cóstki Mazur, Wáma já sérdecnie bituje.

Mozno téz brukowacz dlá mnogi licbÿ kóncówki -wa (idżiewa, robziwa), chtórná nie za sziła rázów, ale równak biła zapsisÿwaná w niejsce idżiém abo idżiémi.

Rżádko téz -wa biło brukowano w szrodkowi cóstce Mazur, cém blizÿ Warniji, tém ziéncÿ. We wschodnÿ cóstce cale niebrukowano.

– wschodná tejla – Łek, Ôléck. Dżisziá dá tamój bodáj námni Mazurów. W ti mozie psisáł G. Donder.

Tamój niesziła téz biło á (mózióno biło jek sztandardowe a), ale trasiało szie, co twárdo biło móziono sz, cz, ż, dż (co ôtpoziedá polskiému ś, ć, ź, dź) – na prżikłád puszczan, szärnä, kiżlak. Sziła biło zaznów ä, chtórnó mózili jek niédzÿ a i e, a podle k, g, ch esce zniénkcało mowe np. Oskar Kolberg psisáł, co polskie karta niejénne tamój poziedzó prazie anibi kierte. W szrodkowi tejli to nie biło az tak do słichu, ale kä, gä, chä

mózili jek kia/kiæ, gia/giæ, chia/chiæ, a nawet sia/siæ np. ôrt. nogä cÿtá szie na zachodżie jek noga, w szrodku i wschodżie ziéncÿ jek nogia/nogiæ. Słówko bachi na zachodżie bédżie cÿtano jek bachi/bachÿ, w szrodku jek bachi/basi, cale na wschodżie bodáj jek bæsi; chäta cÿtá szie na zachodżie jek chata, w szrodku jek chiata/ siata, a cale na wschodżie nawet cÿtali prżódi jek siætæ, choc dżisziá ûz chiba w tak radikälném sposobzie, jek psisáł Kolberg, nicht nie mózi, a ziéncÿ ludżiów pozié blizÿ do polski szprachi. Tu téz psi, bzi (w)zi, (f)si casani mózióno biło jek pchi, bhi, (w)hi, (f)chi.

– ôstródzká gádkä – námocni ápártná ôt wsziéch.

Istoricnie jénzÿkowo prżinalezÿ szie óna ziéncÿ do kulmersko-ôstródzko‑warnijski grupi, lec niéskäli tamój ludżie, chtórne cénsto razÿ trżimano za Mazurów (dumám, co náziéncÿ z prżicÿnÿ luterski ziari). Same te niéskänce mózili ô sobzie ráz Poláki, ráz Mazuri, ráz Niémce abo Ôberlandcÿki. Tamój á mózili jek o, nie dało mazurżéniá/scÿpaniá (cÿli móziéniá istoricnégo sz, cz, ż, dż jek s, c, z, dz – pomarkuj pol. żyto, maz. zÿto, ôstr. żito). Tamój istoricne sz, cz, ż, dż mózili jek niéntkie sz’, cz’, ż’, dż’ i tégoz samégo istoricne ś, ć, dź, ź mózili téz jek sz’, cz’, ż’, dż’ (sziakänie) – np. pol. szary, ôstr. sziari, maz. sari, pol. ściana, ôstr.–maz. szcziana. Z ti żiéni do mazurski gádki já bzierże słówkä i jénzÿkowe kónsztrukturi, eszli cÿnió, co gádkä je ôt tégo bogätsá. Dziénkä tému mozno ôtdacz ûnór téz i ti gádce, choc tak róznÿ ôt drugiéch mazurskiéch.

ápártnÿ osobny, oddzielny trżimacz za uważać za nie dało nie było

kónsztruktura struktura, konstrukcja

ûnór cześć, honor

12

13

richo niemal Rusziéjá Rosja nie zieda nie wiadomo

céch znak

– morcÿznowá tejla – jeji gádkä biła ûmértá ûz na pocóntku XX zieku, a – w grómadżie niejsców nawet prżódżi. Brukowaná biła richo az do dżiszijsÿ granicÿ z Rusziéjó. Nie zieda za sziła ô ni – biło mózióno, co pewnikiém ôtrżimano biło ziéncÿ kiedisznégo sposobu móziéniá r’ – chtórne po mazursku mózi szie ziéncÿ jek rż, po polsku jek rz, a tamój na morcÿznie bodáj jek r. Morcÿznowá gádkä muszi téz niała doszcz á, toz samo jek ta szrodkowá.

Jek cÿtacz buksztabi (literi)? Ôpsisanie społu z céchäni IPA (Niedzÿnarodowégo Fóneticnégo Alfabetu) a – nácénszczi jek zwicajne a, na wschodżie nawet barżi prżedne, jasne. IPA: [ä] abo [a]. á – w szrodkowomazurski gádce niedzÿ polskiém a i o, nizamana téz jek polskie o; zachodnomazurská i wschodnomazurská gádkä náziéncÿ jek zwicajne, polskie a, ôstródzká gádkä jek polskie o. IPA: [ä], [ɑ], [ɔ]. ä – psise szie po k, g, ch, w niejscach istoricnégo jasnégo a. Zniénkcá wcesznijsó głoskie w szrodkowomazurski i wschodnomazurski gádce (ki, gi, chi/ si + ä). Nie zniénkcá w zachodnomazurski i ôstródzki

14

mozie; bédżie cÿtano jek zwicajne a – w ôstródzki i zachodnomazurski; cÿtá szie anÿ prżedne a abo æ (niedzÿ a i e) w szrodkowomazurski i wschodnomazurski, z prżidaniém zniénkcéniá, np. psisane matkä = zachodne i ôstródzkie matka, szrodkowe i wschodne matkia/matkiæ, nogä = zachodne i ôstródzkie noga, szrodkowe i wschodne nogia/nogiæ. IPA: [ä] abo palatalizacÿjá + [a], [æ]. b – tozsame jek polskie. IPA: [b]. c – tozsame jek polskie. IPA: [t͡s]. d – tozsame jek polskie. IPA: [d]. e – tozsame jek polskie. IPA: [ɛ]. é – niedzÿ pol. e i i po niéntkiéch spółgłoskäch, jek niedzÿ pol. y i i po twárdéch spółgłoskäch. Niegdżie prżejénácóne do ejnfachowégo, zwicajnégo e. IPA: [e], [ɪ], [ɛ]. f – tak, jek w polski gádce abo w takiém sposobzie, co szie dotchnó dwa lepi, a nie dolná lepa z górnéni zémbani. Te drugie modło náziéncÿ kole Anzborkä.

IPA: [f], [ɸ]. g – zazwicaj jek w polski gádce, pomarkuj ale: gi, gie û niza ti cóstki tekstu. IPA: [g]. h – jek po polsku abo ziéncÿ gardłowe, cénsto niemózióne na pocóntku słowa. IPA: [x], [ɣ], Ø. i – normalnie jek polskie i abo casém jek coszi niedzÿ i a y – po b, d, f, m, p, r, t, w (tamój, kién po polsku je y) np. dim – dɪm, rik – rɪk, ale téz mozliwe po l abo k, np. lipa/lÿpa – cÿtáj lipa abo lɪpa, lis/lÿs – lis

prżejénácÿcz zmienić ejnfachowi prosty lepi wargi û niza na dole cóstkä część, cząstka

15

w énglijski szpraszie

w jęz. angielskim

16

abo lɪs, matki – matki abo matkɪ. Na pocóntku słowa w niechtórnéch strónach anÿ ji (prejotacÿjá). IPA: [i], [ɪ], na pocóntku słowa [i] abo [ji]. j – tozsame jek polskie. IPA: [j]. k – tozsame jek polskie. IPA: [k]. l – tozsame jek polskie. IPA: [l]. ł – tozsame jek polskie. IPA: [w]. m – tozsame jek polskie. IPA: [m]. n – tozsame jek polskie. IPA: [n]. ń, ni – tozsame jek polskie abo casém jek n (kole Scÿtna). IPA: [ɲ], [ɲi], kole Scÿtna trasiá szie [n]. o – tozsame jek polskie. IPA: [ɔ]. ó – niéndzÿ pol. o i u, casém jek u abo o. IPA: [o], [u] abo [ɔ]. ô – jek pol. ło w szrodkowomazursce i niechtórnéch żiéniach kole Scÿtna, resta Mazur ziéncÿ jek o.

IPA: [wɔ] abo [ɔ]. p – tozsame jek polskie. IPA: [p]. r – tozsame jek polskie, û niechtórnéch nibi niénieckie gardłowe. IPA: [r], [ʁ]. s – tozsame jek polskie. IPA: [s]. ś (si) – jek po polsku abo na wschodnéch Mazurach casém nibi ch, chi; ôstródzkie i zachodnomazurskie casém jek niéntkie sz, szi anÿ w énglijski szpraszie, casém mózióne z f na pócóntku, kiénÿ biło istoricne f np. sigura abo fsigura IPA: [f] abo Ø + [ɕ]/[ɕi], [xʲ]/ [xʲi], [ʃ]/[ʃi].

t – tozsame jek polskie. IPA: [t]. u – tozsame jek polskie. IPA: [u]. û – łu w szrodkowomazurski mozie i niechtórnéch żiéniach kole Scÿtna, resta Mazur ziéncÿ jek polskie u.

IPA: [wu] abo [u]. w – tak, jek w polski gádce, abo w tém sposobzie, co szie dotchnó dwa lepi, a nie dolná lepa z górnéni zémbani. Te drugie modło náziéncÿ kole Anzborkä.

IPA: [v] abo [β]. ÿ – jek niedzÿ i a y. bédżie brukowano tamój, kién bindowanie z drugó lÿteró moze cÿnicz fele w móziéniu, eszli chto szie ûchowáł w polski gádce, tedi po s, c, dz, z, n, (np. zÿto, sÿcz, niedzÿ, cÿsti, robziónÿ, cobi nie biło cÿtano anÿ śi, źi, ńi, ći, dźi) itd. Mozno téz potrżebowacz po k, g, m i l anÿ céch lokälnégo, twárdżijségo modła móziéniá (lÿs, fÿlm, mÿlión, matkÿ, nogÿ – tak twárdo trasiało szie w niechtórnéch żiéniach). IPA: [ɪ]. z – tozsame jek polskie. IPA: [z]. ź (zi) – jek polskie; na wschodżie casém jek niéntkie h’/hi, ôstródzkie i zachodnomazurskie nizamana jek niedzÿ ż i ź, nibi w énglijski gádce, casém mózióne z w na pócóntku, kiénÿ biło istoricne w np. ziecór abo wziecór, IPA: [v] abo Ø + [ʑ]/[ʑi], [ɣʲ]/[ɣʲi], [ʒ]/[ʒi]. ż – niéntkie ż’ (niedzÿ ż i ź) abo jek polskie ź, na wschodżie téz twárde ż nibi polskie. IPA: [ʒ], [ʑ], [z̪].

ûchowacz szie wychować się anÿ jak, niczym céch znak

17

Dwacéchowe dżwénki prżitrafunek przypadek

fatki szybki po nowi módżie po nowemu

ch – jek polskie, ôsobliwe prżitrafunki chie i chi – patrż nizÿ. IPA: [x]. cz – niéntkie cz (niedzÿ polskiém cz i ć) jek w énglijski gádce, cénsto téz jek polskie ć, na wschodżie casém twárdo anibi polskie cz. IPA: [t͡ʃ], [t͡ɕ], [t͡ʂ]. dz – toz samo, co polskie. IPA: [d͡z]. dż – niedzÿ polskiém dż i dź, na podobe énglijski j w słozie jungle, abo jek polskie zwikłe dź, na wschodżie casém gänc twárde jek polskie dż. IPA: [d͡ʒ], [d͡ʑ], [d͡ʐ]. rż – abo jek fatkie bindowanie r i ż (jek w ceski mozie ř), abo po nowi módżie jek polskie ż. IPA: [r̝], [ʐ]. sz – niedzy polskiém sz i ś, na podobe énglijskiégo sh, abo jek polskie ś ; na wschodżie casém twárde jek polskie sz. IPA: [ʃ], [ɕ], [ʂ].

giskan, géburtstag, szrodkowe i wschodne gieldi/jeldi, giskán/jiskán, giéburtstag/jiéburtstag, zóndz.–léc. zieldi, ziskán, ziéburtstag. W ksziónzce téz na prżikład stoji fligier, co mozno cÿtacz fliger, fligier, flizier etc.

IPA: 1. [gi], [gʲɛ], [gʲe]; 2. [gɪ], [gɛ], [ge]; 3. [ji], [jɛ], [je]; 4. [ʑi], [ʑɛ], [ʑe]. ki, kie – niéntko ki, kie abo twárdo kÿ, ke. Druge modło ziéncÿ na zachodżie. IPA: [ki], [kʲɛ], [kɪ], [kɛ]. dij, rij, lij – jek w polski gádce abo letko twárdżijse i w strone ÿ; w szrodkowi i wschodnÿ gádce trasiá szie téz d-zi, r-zi, lzi (radijo a. radzio, arilerijá a. artilerziá, Napolijón/Napoléón a. Napolzión). IPA: [dɪj], [rɪj] [lɪj] abo [dʑi], [rʑi], [lʑi]. ni – dżie dawni biło istoricnie mi – na zachodżie móziło szie mni, a cém dali na wschód, tém ziéncÿ ni, np. polskie miara, zach. mniara, szrod. i wsch. niara.

IPA: [ɲi], [mɲi].

Ôsobliwe prżitrafunki chi, chie – szrodkowe i wsch. chi, chie abo si, sie; zachodnomazurskie twárde jek chÿ, che. IPA: [xʲi], [xʲɛ], [ɕi], [ɕiɛ], [xɪ], [xɛ]. gi, gie, gié – jek gi, gie, gié abo twárdo jek gÿ, ge, gé; w słówkäch borgowanéch ôt niéniecki gádki téz jek ji, je, jé; kole Zóndzborkä i Léca nawet jek zi, zie, zié np. gieldi, giskán, giéburtstag = zach. geldi,

18

19

Léónoziu Werthoziu Prose bachi ô pardón, com poszwéncziuł tó ksziéngie jénému dorosłému. Mám równak wázne wimóziénie – ówtén dorosłi to je mój frojnd, nálepsÿ, jekiégo mám na szweczie. Mám téz esce drugó prżicÿne: awti dorosłi moze begrejfowacz wszio, nawet ksziónzki prżed bachi. Mám i trżeczi grunt – tén dorosłi niéská w Francÿji, kiéni mrżi ôt głodu i cziérżpsi ôt chłodu. Dlá ti prżicÿnÿ brák go pocziesÿcz. Eszli wsÿtkie wizÿ nazwane wimóziénia nie stajó, rado poszwénce tó ksziéngie dżieczioziu, chtórném ón prżódi buł. Tocz wsÿtkie dorosłe psiérwu bili dżiecziukäni (choc nie wsÿtkie ô tém bácó). Tedi popraziam mojó dedikäcÿjó: Léónoziu Werthoziu, kiéj buł małém sziurkiém

begrejfowacz pojmować cziérżpsiécz cierpieć stawacz wystarczać

sziurek chłopiec

I Kiéj ém buł seszcz lát stari, jénne ráz bez prżitrafunek ém ôbácuł psiénknÿ céchunek w ksziéndze ô nietchniénti puscÿ, co szie nazÿwała «Echtowne Gieszichti».

Céchunek pokázowáł wénza boa połikäjóncégo dżikiégo zzierża. Ajnó kopsijá ôt tégo céchunku:

kiéj gdy, kiedy céchunek rysunek echtownÿ prawdziwy zzierż zwierzę, zwierz ajnó oto

W ksziónzce stojało: «Wénzÿ boa połikäjó ôsiare w całkoszczi nie grizónc ji, wténcas ni mogó szie ruchäcz i spsió bez seszcz nieszióndze i jó ferdáłujó». Ém dumáł duchno ô abéntojrach w boru. Na to prżisło, co poziodło szie ni nacéchowacz z farbowém blejsztiftém mój psiérsÿ céchunek. Mój céchunek numer jénén.

Wiglóndáł tak:

ruchäcz szie ruszać się ferdáłowacz trawić abéntojra przygoda w boru w borze, lesie, puszczy farbowi blejsztift kredka

23

mejstrowski mistrzowski hut kapelusz wiraszicz przestraszyć zawdi zawsze brák trzeba rozkładacz

Pokázáł ém moje mejstrowskie stukie dorosłém ludżiám im jéch pitáł, jezeli ni nieli strachu. A ónÿ ôdpoziedowali: «A lácégo to hut bi niáł náju wiraszicz?»

Na mojém céchunku to ale nie dało huta. To dało wénza, chtórén ferdáłowáł eléfanta. Potém nacéchowáł ém wnéntrnoszczi ôt tégo wénza boa, cobi dorosłe mogli begrejfowacz. Jém zawdi wszio brák rozkładacz. Tak wiglóndáł mój céchunek z numrém dwa:

objaśniać

ôdmózicz zniechęcić nakucÿcz szie znudzić się ôbracz wybrać jénsÿ inny béruf zawód furacz latać fligier samolot ûcba nauka rozeznacz odróżnić krusÿn nieco, trochę 24

Dorosłe me doredżili, cobim lepsi poprżestáł z céchunkäni rozémkniéntéch i zamkniónéch wónzów boa i pojénteresowáł szie mocni geôgrasijó, istorijó, rachowaniém i gramatikó. W tém sposobzie ôstaziułém zielgó malarskó kärijere, w swojém sóstém roku. Já ôdmóziuł sam sziebzie dlá ti rżecÿ, co ni szie nie poziodło z céchunkiém numer jénén i tégoz samégo z céchunkiém numer dwa. Dorosłe nigdi nicégój nie rozuniejó sani, a dżiecziám nakucÿ szie, co zawdi musó jém tłómacÿcz.

Tedim já cwéngowáł szie ôbracz jénsÿ béruf i wiûcułém szie furacz fligrém. Krżinkie pofuráłém bez całki szwat, a ûcba gieôgrasiji ûcÿniła ni dobró słuzbe. Mókém w jéném ôkämgniéniu rozeznacz Chinÿ ôt Arizónÿ. To mocno prakticne, kiéj szie krusÿn pobłóndżi w nocÿ.

W bziégu swojégo zÿcziá potkáłém szie gwáłt razów z mocó ludżiów, co nieli jénterese w wáznéch sprawach. Sziła casu szwatowałém kole dorosłéch i niáłém moznoszcz bácnie szie jém prżipatrowacz. To ale nie polepsÿło tégo, jek ém ô niéch dumáł.

Zawdi, kiéj trasiułém jekiégo, co me szie zdawáł za trochie méndrségo, prifowáłém go z céchunkiém numer jénén, com go cziéngiém wożiuł ze sobó. Chcziáłém ziedżiécz, cÿm richticnie trasiuł na kogój z pojéntkiém.

Lec zawdi ôtpoziediwali: – To je hut.

Tedi nie praziułém z niéni ani ô wénzach boa, ani ô puscach, ani ô gziázdach. Podawáłém szie na niéch.

Rozmazialim szie tedi ô bridzu, golsie, politice i bindach.

A dorosłe zawsedi bili redżi, co potkäli tak statecnégo cłoziekä.

gwáłt mnóstwo, wiele szwatowacz przebywać, żyć trasicz tu: spotkać prifowacz testować, sprawdzać cziéngiém ciągle richticnie tu: naprawdę, też: poprawnie

zawsedi zawsze próc bez

II Zułém sam, próc nichtórnégo cłoziekä do richtownégo pogádaniá az do casu musowégo landowaniá na Zaharże seszcz roków wzád. Coszi szie zlotrowało w motórże. A látégo, co ni niáłém pospołu ze mnó ani mejstra, ani drugiéch rejzujóncéch, tom szie richtowáł cale sam do tégo cziénzkiégo narżóndzéniá. Lá nie to biła sprawa zÿcziá abo szniérczi. Wodim niáł na ledzie ôsziém dniów.

W psiérsó nockie já zasnół na psiásku, tisziónc nil ôt zaniéskänÿ żiéni. Ém buł barżi sam nizeli rozbzitek na fliszie naszród ôcéanu. Wistawta sobzie tedi, w jekie

nichtórnÿ żaden musowi przymusowy landowanie lądowanie wzád do tyłu, wstecz zlotrowacz popsuć rejzujóncÿ podróżujący richtowacz szie przygotować się narżóndzénie naprawa flisa tratwa 25

ôdecknóncz obudzić nacéchowacz narysować jegniák jagnię grżniota grzmot cudnÿ dziwny ôbziéracz oglądać popóżni później na zÿchier na pewno, oczywiście

26

zadżiziénie bułém prżesadzónÿ, kiéj ôdecknół me małi, ûcziesnÿ głoszik. Ón poziedżiáł: – Prose, nacéchuj me jegniákä.

– Co? – Nacéchuj me jegniákä.

Skoknółém na równe nogi anÿ trasiónÿ ôt grżnioti.

Potér ém fest ôcÿ. Jo, richticnie dozidżiáłém – zidżiáłém mocno cudnégo sziurkä bácnie me ôbziérajóncégo.

Ajwo nálepse wiôbrazénie, jekie me szie popóżni poziodło nasÿkowacz. Lec mój céchunek na zÿchier nie

je tak carżóncÿ jek tén módela. Já nie jes tému krżiw.

Poniécháłém mojó malarskó giéwerbe wedle dorosłéch, kiéj ém buł seszcz lát stari im nicégój ziéncÿ szie nie wiûcuł céchowacz ôkróm zamkniónéch i ôtekmniéntéch wónzów boa.

Dulcáłém na to zjazisko z zadżiziónéni szlépsióma.

Nie zabácájta, co bułém tisziónc nil ôt zaniéskänÿ żiéni, a tén mój małi kämrat nie widáł szie me ani za zagubziónégo, ani poniérajóncégo ôt sturbowaniá abo głodu, pragnióncki cÿ wirasziéniá. Nie wiglóndáł anibi błónkäjóncÿ szie bach poszrodek pustini, tisziónc nil ôt jeki zaniéskänÿ prowéncÿ. Kiéj nareste mókém znowuj gádacz, ém zapitáł: – Ale co ti ajw robzis?

A ón powtórżił fest wolno, anÿ barzo wáznó rżec: – Prose, nacéchuj ni jegniákä.

Kiéj krijámá sprawa wirkuje za fest, nie je szie w sztandżie ji trocowacz. Choc to zdawá szie manijacne tisziónc nil ôt wsziéch zaniéskänéch niejsców, kiéj szie je pod zagrózéniém szniérczió, já wijnół z taszi papsiér i psióro. Lecém prżibácuł sobzie, com ûcuł szie gieôgrasiji, rachowaniá i gramatiki i poziedżiáłém sziurkoziu, letko zasméncónÿ, co já nie rozunieje céchowacz. A ón ni ôtpoziedżiáł: – To nie je wázne. Nacéchuj me jegniákä.

Wedle tégo, com esce nigdi nie céchowáł zádnégo jegniákä, znowuj ém nacéchowáł jénén ôt dwóch céchunków, chtórne rozuniáłém céchowacz, cÿli zamkniónégo wénza boa. I ku mojému zadżiziéniu ûsłisáłém małégo kämrata ôtpoziédacz:

carżóncÿ czarujący poniéchäcz porzucić, zaprzestać giéwerba rzemiosło dulcécz gapić się zabácacz zapominać kämrat przyjaciel, kolega sturbowanie zmęczenie

krijámÿ tajny, ukryty wirkowacz działać trocowacz przeciwstawiać się manijacnÿ bez sensu, błędny taszia torba prżibácÿcz przypomnieć rozuniécz rozumieć, ale też: umieć wedle tégo z tego powodu

27

zdrednÿ niebezpieczny brákowacz potrzebować

zachorżécz zachorować

dacz bácénie zwrócić uwagę

cziérżpliwoszcz cierpliwość na! masz! kästkä skrzynka sóndowi sędzia akuratnie dokładnie

– Nie! Nie! Nie chce eléfanta w wénzu boa. Wónz boa je mocno zdrednÿ, a eléfant je za téngi. Kole me to dá barzo mało niejsca. Já brákuje jegniákä. Nacéchuj me jegniákä.

Tedim nacéchowáł.

Prżipatrowáł szie mu bácnie, po cém rżek: – Nie! Tén ajw mocno zachorżáł.

Nacéchuj co jénse.

Já nacéchowáł.

Mój kämrat zaszniáł szie letko i łaskäzie: – Dáj bácénie… to nie je jegniácek, jéno barán. Má rogi.

Tedi wżióném popraziacz tén céchunek, lec tak, jek wcesznijsÿ i tén ôstáł ôtrżucónÿ: – Ówtén je barzo stari. Chce jegniákä, co bi dłudzko zuł.

Tedi, z braku cziérżpliwoszczi (chcziáłém ûz pocóncz rozbziórkie motóra), ém machnół taki céchunek i czisnół: – Na, to je kästkä. Jegniák, chtórnégo chces, je w szrodku.

Ziele podżiwowáłém, zidzónc rozzidnióne lico ôt tégo małégo sóndowégo.

– Ón je akuratnie taki, jekiégo já chcziáł!

Dumas, co brukuje sziła tráwi?

– Cémuz to?

– Bo kole me dóma je tak mało rumu.

– Na zÿchier stanie. Jám czi dáł dicht małégo jegniákä.

Zaziesziuł głowe nad tém céchunkiém.

– Nie takiégo małégo… Wéno-wej! Prazie zasnół…

I tak ém ôbznajóniuł szie z Małém Princém.

dóma w domu dicht całkiem wéno-wej! no popatrz! prazie właśnie, prawie

III To durowało sziła casu, niz ém porozuniáł, skielá ón rodák. Tén Małi Princ, chtórén zawdi staziáł smát pitaniów, nigdi nie zdawáł szie słuchäcz na moje. Dali nie dali, postémpu, słowa wipoziedżiane bez prżitrasiénie wsÿtko ni wijazili. Tedi, skorno psiérseráz ón ôbácuł mój fligier (ónégo fligra nie béde céchowacz, to je dlá me za cziénzkie), zapitáł szie: – Co to je za zachä?

– To nie je zachä. To furá. To je fligier. To je mój fligier.

Bułém sztolc, com mók mu poziedżiecz, ze furam.

Tedi ón wikrżiknół: – Nó! Tedi tisz zlecziáł z nieba?

– Jo – ôtpoziedżiáłém ôpotulnie.

– Ach! To ûcziesne!

I Małi Princ zaszniáł szie z redoszczió, co me zgórżnowało.

Zinsuje sobzie, cobi trachtowacz moje niescészczia powázno. Wténcas prżidáł: – Tedi tisz téz esz prżiset z nieba. Ôt jeki planéti sztamujes?

W tém caszie ôszwecziło me krżinkie w sprazie tajémnicÿ jégo prżitómnoszczi ajwoj. Ôráz ém zapitáł:

princ książę durowacz trwać niz nim skiela rodák skąd pochodzi smát wiele postémpu po kroku prżitrasiénie przypadek skorno gdy tylko zachä rzecz sztolc dumny ôpotulnie skromnie zgórżnowacz zdenerwować prżidacz dodać sztamowacz pochodzić krżinkie trochę, nieco prżitómnoszcz obecność

28

29

ôchinóncz szie zanurzyć się wistazicz sobzie wyobrazić sobie ûsziłunek usziłowanie, staranie dokiela dokąd

– Prżirejzowáłesz ôt jénsÿ planéti?

Ale ón nie dáł ni ôtpozieszczi, éno wolno pokróncziuł głowó, patrżónc szie na mój fligier.

– Richtik, na tak cém tisz ni mók prżifuracz z dalékä.

I ôchinół szie w dłudzko durujóncém zadumaniu.

Popóżni wijnół jegniákä ze swoji taszi i pocón ôbzerwowacz swój skárb.

Mozeta sobzie wistazicz, jek nieniérnie zacziekäziónÿ szie zrobziułém na wspóninkie ô téch jénséch planétach.

Niáłém ûsziłunek, cobi doziedżiécz szie co ziéncÿ: – Skielasz ti jes, mój małi? Kiéni to je «kole cziebzie»?

Dokiela ti chces wżióncz tégo jegniákä?

Po sili dumaniá ôtpoziedżiáł:

– Fejne je to, ze kästa, co me jó dáłesz, bédżie słuzÿła nocani jému anÿ dómek.

– Zÿchier, ze jo. A jek bédżies grżecnÿ, to dám czi esce prowóz, cobi go prżiziózacz we dnie. I ôbze.

Takie pobitowanie porusÿło Małégo Princa: – Prżiziózacz? Co za cudná miszlá!

– Eszli go nie prżiziónzes, to pódżie prec na potére.

Mój frojnd na nowe zaszniáł szie mocno: – Alezczi kiéni ón bi niáł pószcz?

– Dżie bóndż, prosto prżed sziebzie.

Tedi Małi Princ poniarkowáł powáznie: – To nic nie skoduje, kole me je tak mało niejsca.

I, jek já anémuje, z letkiém zadumaniém prżidáł: – Idónc tlo na proszcz, ni mozno dodejszcz za daléko.

prowóz powróz, linka, sznurek prżiziózacz przywiązać ôbza, ôbdza palik do przywiązania na potére na zmarnowanie poniarkowacz zauważyć

IV Tak ém doznáł szie drugó wáznó rżec – co planéta ónégo Princa biła niesziła ziénksá niz chäta. To me naków nie dżiziło. Ziedżiáłém, co ôkróm walnéch planétów zorti Żiéni, Jozisa, Marsa, Wéneri, chtórném bédżie nadano náma, só esce setki jénákséch, co nizamana só tak malute, co biwá zórg z ôbácéniém jéch nawet z teléskopém. Kiéj astrónóm winájduje jénnó ôt niéch, dawá ji nazisko, co ôstoji szie z numrów. Nazÿwá jó na prżikład «Asterojida 3251» Mám mocnÿ grunt, cobi anémowacz, co planétkä ôt chtórnÿ prżirejzowáł Małi Princ, má niano B 612.

Ta planétkä biła zidżianá z teléskopém tlo jénén ráz roku 1909 ôt tureckiégo astrónóma. Ówtén zrobziuł 30

doznacz szie dowiedzieć się walnÿ wielki zórg kłopot

grunt podstawa prżirejzowacz przybyć

31

winájdżiénie wynalezienie ferzamlunek zgromadzenie, wiec, zebranie ôbléta ubiór dobre ôbwołanie dobra reputacja klejdowacz szie ubierać się ojropski europejski sztramnÿ elegancki poziedacz opowiadać, mówić méntelek motyl sziła ile tedicas wówczas

zielgó pokázkie tégo winájdżiéniá na Niedzÿnarodowém Astrónónicném Ferzamlunku. Lec nicht jému nie zierżáł wedle jégo ôbléti. Dorosłe takie ûz só.

Do scészcziá dlá dobrégo ôbwołaniá planétki B 612 turecki dichtatór cwéngowáł swoje ludżie, z zagrózéniém szniérczió, co klejdujó szie na ojropskie modło.

Astrónóm zrobziuł esce ráz swoje pokázkie w 1920, barzo sztramnie ôblécónÿ. I tó rázó wszie mu zierżali.

To sÿtko, cóm ôpsisowáł ô ti planétce i com nazwáł ji numer, to wszio wedle dorosłéch. Ónÿ najrżó numri.

Kiéj poziedas jém ô nowém kämraczie, nigdi nie zapitajó szie ô to, co wázne. Nigdi nie zapitajó szie «Jek brżni jégo głos, w co szie redo bazi, zbziérá méntelki?». Na téch niast zapitajó szie «Jeki ón je stari? Ziela má bratów? Sziła ón wázÿ? Sziła psiénióndzów zarabziá jégo ôcziec?» Tedicas ónÿ dumajó, co go poznali. Eszli poziéta dorosłém «já zidżiáł psiénknÿ, cérwónÿ, ceglannÿ dóm z gieranijani w ôknach i gołémbziani na deku.», nie bédó mogli sobzie go wistazicz. Brák jém pozie dżiécz «já ôbácuł dóm za sto tisziónców franków». Tedi ónÿ pocnó wikrżikowacz «jeká psiénkná chäłupa!».

Kiéj jém tedi poziés: «Dokázaniém, co Małi Princ egzÿstéruje je to, co buł carżóncÿ, szniáł szie i chcziáł jegniákä. A kiedi chto chce niécz jegniákä, to to je dokáz, co ón egzÿstéruje» – wzrusó réniónani i nazwó wáju dżiecziukäni. Lec eszli jém poziés «planétkä, skielá ón je rodák, nazÿwá szie B 612», bédó wáma zierżacz i dadzó szie na pokój próc zádnéch pitaniów. Takie ónÿ ûz só. Óni nie só tému krżiw. Dżiecziám brák niécz ziele wirozuniéniá prżed niéch.

Lec zÿchier, co mi, chtórne rozuniejém zÿczie, mi szie tlo naszniéjém z numrów. Já bi chcziáł napocóncz tó prżepoziastkie jek bájkie. Radżi já bi poziedżiáł «Jénnégo casu buł sobzie Małi Princ, zÿjóncÿ na planétce niesziła ziénksÿ ôt niégo samégo, chtórnému barzo biło brák frojnda». Tém, co rozuniejó zÿczie, widałobi szie to mocni richticnijse.

Nie chce, cobi biło cÿtano mojó ksziónzkie ôpróc zádnÿ miszli. Zielce ciérżpsiáłém, spsisÿwajónc te spómniénia. Prżesło ûz seszcz lát ôt tégo, jek mój frojnd ôteset z jegniáckiém. Chce go ôpsisacz, cobi go nie zabácÿcz. To sméntne zabácÿcz frojnda. Tocz nie kázdi

dokázanie, dokáz dowód wáju was wáma wam krżiw winien

prżepoziastkä opowiadanie, opowieść

dumacz myśleć 32

33

ni niczym jénteresa zainteresowanie dłabzicziel dusiciel cale całkiem, w ogóle ponieczicz szie udać się, powieść się starunek staranie tozes także niechtórnÿ niektóry muszi zapewne bez szczianÿ przez ściany

má jekiego. A já szie stáł ni dorosłe, co majó jénterese tlo w numrach. To z ti rżecÿ já kupsiuł farbi i farbowe blejsztifti. Cziénzko je wróczicz szie do céchowania w téch latach, kiéj szie nigdi nie ûsziłowało nacéchowacz nicégój próc zamkniéntégo i roztworżónégo dłabzicziela boa béndónc seszcz lát starém! Na zÿchier já bénde niáł ûsziłunek, cobi moje céchunki podawali szie na ôriginał täk, jek tlo bédżie mozno. Lec nie ziém, cÿ ni szie cale ponieczi. Jénén céchunek je richtik, drugi zaznów dicht lichi. Robzie fele, téz co szie tiká duzoszczi. Ajw Małi Princ je za duzÿ. Tamój znowuj za małi. Wóntpsie, co trasi farbów ôt jégo ôbléti. Mám tedi zielgi starunek, robziónc to tak, to ôwtak. Robzie tozes fele prżi niechtórnéch wáznéch sprawach. Muszita me to ôtpuszczicz.

Mój frojnd nigdi nicégój ni nie tłómacuł. Muszi dumáł, com jes jek ón. Lec, bolészno, já nie rozunieje zidżiécz jegniácki bez szczianÿ ôt kästi. Muszi já ûz jes ksÿne anÿ te dorosłe. Chibam szie ûz zestarżáł.

abszid pożegnanie przy odjeździe rejza podróż krżiz

V W káznÿ dżiéń dobadiwáłém szie cóz-toz ziéncÿ ô jégo planéczie, abszidżie, rejżie. To prżichodżiło mocno pomału, bez prżitrafunkowe wspóninki. W tém sposobzie doziedżiáłém szie téz ô krżizu z baôbabani.

Tó rázó to biło znowuj dżiénkä jegniáckoziu, gdiz nagle Małi Princ szie me zapitáł, jekbi z zielgiém zwóntpsiéniém: – Cÿ to je práwda, ze jegniácki zrżó krże?

– Jo, to sztimuje.

– Ach, jám jes na tém koténtnÿ!

Já zrazu nie rozuniáł, cému to takie wázne, jezeli jegniácki zrżó krże. Lec Małi Princ prżidáł na to: – Cÿ óne zrżó téz i baôbabi?

krzyż, kłopot zrżécz żreć, jeść kiérż, krże krzew, krzewy jo tak sztimowacz zgadzać się koténtnÿ zadowolony zrazu najpierw, początkowo jezeli tu: czy pomarkowacz zauważyć, wziąć pod uwagę

34

35

scep drzewo srogi wielki razu nie nawet nie zredżicz dać radę miszlá myśl ûkłaszcz ułożyć dorżéniécz dojrzeć más recht masz rację szwadómo wiadomo nakwelowacz szie namęczyć się flanckä roślinka zaôchoczicz nabrać ochoty rediskä rzodkiewka rószcz rosnąć ôráz natychmiast, też: nagle akäcz wyplenić motyką zôcÿcz zobaczyć prżiwónkrojicz szie przyszwendać się rolá grunt, ziemia wirudowacz wykarczować podórazicz podziurawić wurcle

Poziedżiáłem, cobi pomarkowáł, ze baôbabi to nie só krże, éno scepi. Scepi tak srogie, anÿ koszcziołi i ze kiebi prżiwlók ajw choc całkó grómade eléfantów, to óne bi razu nie zredżili pozrżécz jénnégo baôbabu.

Miszlá ô grómadżie eléfantów rozszniésÿła Małégo Princa: – Musziáłbi je ûkłaszcz jénén na drugiégo.

Ale téz prżidáł z móndroszczió: – Baôbabi, nizeli dorżéniejó, nápsiérwu só małe.

– Más recht! Lec cémuz to chces, cobi jegniáki pozerli małe baôbabi? Ón ôtpoziedżiáł «Fejn, szwadómo», anibi to biła rżec, co szie sama rozunieje. Já musziáł szie mocno nakwelowacz z tém, cobim sam to mók porozuniécz.

I spráwdi, na planéczie Małégo Princa, na podobe jénséch, trasió szie dobre i lichie żieliskä. Tedi só dobre żiarkä dobréch flancków i lichie żiárkä ôt téch lichiéch.

Lec żiárkä só niezidócne. Spsió ûkrite w żiéni az jénén ôt niéch zaôchoczi szie ôdecknóncz. Tedi wzéńdżie, zrazu pojaziá szie małi, szlicnÿ, nieskodliwi kieł ôt rediski abo rózÿ, nieszniele prostujónc szie do słónkä. Eszli to rediski abo róze, tedi mozno dacz jém w pokoju rószcz, jek chcó. Lec eszli to kwasti, mus jéch ôráz akäcz i prec wipsiółcz, skorno je zôcÿs. Na planéte Małégo Princa prżiwónkrojili szie strasne żiárkä – baôbabowe żiárkä.

Rolá szie ôt niéch skáżiła. A baôbaba, eszli bédżie pomarkowano za póżno, ni mozno wirudowacz. Zajnie całó planéte. Podórazi jó wurclóma. A jek planéta je za małá, a baôbabów za szmát, sprazió, co pénknie. «To zanalezÿ ôt discÿplinÿ» – popóżni poziedżiáł ni Małi

korzenie 36

37

ôbsÿkunek porządki w obejściu kómle łodygi

kucnÿ nudny

légát leń ferachtowacz ignorować, wzgardzać skázki wskazówki zréskiérowacz zaryzykować handlowacz szie ô chodzić o docÿnek doczynienie, zajęcie ûcba nauka łatsie łatwo nakczi jednakże bistrżóncÿ podburzający, popychający ku czemuś

38

Princ. «Kiéj zrénkiém szie ôbrżóndżis, muszis zrobzicz mocno richtownÿ ôbsÿkunek na planéczie. Muszis szie ûstazicnie co jeki cas cwéngowacz do zriwaniá kómlów baôbabu, skorno rozeznas jéch ôt kierżków rózÿ, na chtórne szie mocno podajó, jek só małe. To jes mocno kucná, lec i letká prác».

Jénégo dnia me doredżiuł, cobim ûsziłowáł szie nacéchowacz ô tém psiénknÿ céchunek, cobi dżiecziám ôt moji planéti fatko wesło do głowi. «Eszlibi kiedi rejzowali» – poziedżiáł – «moze szie jém to na co zdacz. Tedi wedi jek ômknies robote, to biwá, ze ni más skodi. Lec eszli to tiká baôbabów, to to zawdi je bziada! Já znáł jénnó planéte, kiéni niéskáł taki légát. Ferachtowáł trżi kómle…

Wedle skázków Máłégo Princa nacéchowáłém tén céchunek. Já niesziła lubzie prazicz kázania. Ale zdrednoszcz baôbabów je tak licho znaná, a bziada z zréskiérowaniá kogój, chto moze zabłóndżicz na jekó planétkie, tak walná, co tém razém zamiszlułém ûcÿnicz wijóntek ôt mojégo nilcéniá. I mózie: «Dżiatki! Dawájta bácénie na baôbabi!»

To handlowało szie tak barzo ô to, cobi ûpómniécz kämratów prżed zdrednó zachó, z chtórnó tak, jek i já sam nieli docÿnek tila casów próc szwadómoszczi, co az ém robziuł barzo cziénzko prżi tém céchunku. Ûcba, chtórnó wáma dawam równak je wárta ûsziłunku.

Mozeta zapitacz szie: cémuz to jine céchunki w ti ksziónzce nie só tak perfektne, jek ówtén z baôbabani? Łatsie mogie ôtpoziedżiécz: próbowáłém, lec me szie nie poziodło. Nakczi casu céchowaniá baôbabów niáłém bistrżónce ûcuczie nagłi potrżebi.

VI Ach zó, Małi Princu! Pomału zrozuniáłém twoje sméntnawe zÿczie. Sziła casu patrżénie szie na słóncezachodi biło za twojó jedinó i słodkó ûcziechie. Ô tém ém szie doziedżiáł cwártégo zrénkä, kiéj esz rżek dó me: – Lubzie słónkäzachodi. Pódżwa ôbácÿcz jénén słónkozachód.

– Ale brák náma zacekäcz.

– Zacekäcz na co?

– Az zacnie szie zniérżkäcz.

Zrazu tisz wiglóndáł na letko zdżiziónégo, ale potém zacónesz szniacz szie sam do sziebzie. Tedisz poziedżiáł dó me: – Ni szie cziéngiém zdawá, com jes dóma.

Richtik, kiéj słónko je na ôbziedżie w Americe, tedi zniérżká szie w Francÿji. Doszcz bi biło, kiebi mi mogli porejzowacz do Francÿji ô jénne ninutkie i ôbácÿli tén słónkozachód. Bolészno, alecz Francÿjá je gwáłt za daléko. Lec na tak maluti planéczie, jek kole cziebzie,

słóncezachód/słónkozachód zachód słońca zrének poranek náma nam zniérżkäcz szie zmierzchać się

na ôbziedżie słońce góruje w południe

39

sajd krok

sila chwila ziés wiesz

luto smutno

tlo brák biło prżenieszcz stołek ô kila sajdów. I mókesz ôbziéracz słónkozachód tila razów, zielasz tlo chcziáł.

– Ráz ém zidżiáł słónko zachodżicz sztéridżieszczi trżi razÿ.

Po sili prżidáł: – Ziés, kiéj tobzie je sméntno, to lubzis ôbziéracz zniérżkänie.

– W tén dżiéń, kiedi ôglóndáłesz je sztéridżieszczi i trżi razÿ, to biło tobzie az tak mocno luto?

Lec Małi Princ szie nie ôtpoziedżiáł.

VII

naszladujóncÿ następny kiedicz skoro koluch kolec

zastanozicz szie zatrzymać się frasowacz szie kłopotać się

40

Psióntégo dnia, znowuj dżiénkä jegniáckoziu, ém dokonáł szie ô naszladujóncÿ tajémnicÿ Małégo Princa.

Zapitáł me ôráz, próc zapoziedżi, anibi to buł ôwoc dłudzkiégo dumaniá w czichoszczi: – Kiedicz jegniácek zrże krże, to téz pozrże i ksiátki?

– Jegniácek pozrże wszio, co natrasi.

– Nawet ksiát, co má koluchi?

– Jo. Nawet ksiát, co má koluchi.

– Tedi do cégój só te koluchi?

Nie ziedżiáłém. Mocnom szie zajmáł ôtkróncaniém szrubi, co szie zastanoziła w motórże. Sziłam szie frasowáł, bo wiglóndáło na to, co motór szie na fest zlotrowáł, a wodi do psicziá niáłém mni i mni, com az pocón niécz strach nágorségo.

– Koluchi, do cégój ónÿ só?

Małi Princ nigdi nie ôstaziáł ráz

wipoziedżianégo prżipitaniá. Pojadowáłém szie bez tó szrube im ôtpoziedżiáł co bóndż: – Koluchi só ni do cegój. To scérná wolá dopsiecéniá z jejich strónÿ.

– Ôch!

Po sili nilcéniá rżek do me jekbi pojeranÿ ze mnó: – Nie zierżam czi! Ksiáti só bziédne. Só łatwozierne. Óne próbujó szie zÿchrowacz nálepsi, jek potrasió. Óne dumajó, co sztelujó szie na strasne z téni koluchäni…

Nic ém nie ôtpoziedżiáł. Tedicas ém dumáł: «Eszli ta szruba szie nie dá ôtszrubowacz, to jó wibzije prec posÿklém».

Małi Princ znowuj pocón szterowacz mojému dumaniu: – I ti zierżas, co ksiáti…

– Alez nie! Já niwc nie zierżam. Ôtpoziedżiáłém lada co. Zajmam szie terá powáznéni zachäni.

– Powáznéni zachäni! Ôbziéráł nie trżimajóncégo posÿkiel w dłóni, z palicani ûcárniónéni ôt mażidła, pochilónégo nad zachó, co jému zdawała szie mocno szpetná.

– Gádas jek dorosłe!

Zasrómáłém szie ksÿne. Lec ón bez litoszczi prżidáł: – Milis wsÿtko, wsÿtko tobzie szie mani!

Richticnie szie zgórżnowáł. Jégo złote włosÿ trżénszli szie na zietrże.

– Znám planéte, na chtórnÿ sziedżi jénén cérwónÿ pán. Ón nigdi nie popucháł ksiátkä. Nigdi nie dulcáł w gziázdi. Nigdi nikogój nie najrżáł. Nigdi nie robziuł nic ôkróm rachowaniá. I całki dżiéń powtarżáł toz

pojadowacz szie wściec się scérnÿ czysty

pojeranÿ posprzeczany zÿchrowacz szie zabezpieczać się sztelowacz szie przedstawiać się, udawać posÿkiel młotek szterowacz przeszkadzać niwc w nic lada co byle co

ûcárniónÿ ubrudzony zasrómacz szie zawstydzić się manicz szie mieszać się, też: kręcić w głowie popuchäcz powąchać najrżécz kochać, lubić bardzo

41

nabazÿcz szie nadymać się

jadno wściekle szténdich ciągle jéndżicz szie męczyć się azaz czyż zorta sort, rodzaj

pocérziénicz szie zarumienić się tlo tylko

w sztandżie w stanie zniérżk zmierch kinóncz rzucić porżéndi

samo jek ti: «Ém je powáznÿ cłoziek, ém je powázny cłoziek!». Je tak sztolc, co az ôt tégo szie nabazÿ. Ale to nie je cłoziek, éno grżib!

– Co? – Grżib!

Małému Princoju biło tak jadno, co az szie zrobziuł bziáłi.

– Mÿliónÿ lát ksiáti bildujó koluchi. Miliónÿ lát jegniácki szténdich zrżó ksiáti. I to nie je doszcz wázne, cobi próbowacz wirozuniécz, lácégo jéndzó szie tak zielce bildowacz te koluchi, choc jéch nigdi nie mogó richtownie ni do cégój brukowacz? Azaz nie je wázná ta wojna niedzÿ jegniáckóma i ksiátóma? Azaz to nie je wáznijse i powáznijse ót rachowaniá téngiégo, cérwónégo pana? I eszli znám ksiát jedinÿ swoji zorti, co nie egzÿstéruje nigdżi próc na moji planéczie, a jegniácek moze go zniscÿcz ô jénnó sile, tak ô, jénnégo zrénkä, nieszwadómi tégo, co prazie robzi, to je nic wáznégo?

Pocérzieniuł szie, po cém praziuł dali: – Jek chtoszczi najrżi ksiát, co egzÿstéruje tlo na jénnÿ ôt mÿliónów gziázdów, to jému staje tlo na nie szie popatrżécz, cobi bicz sceszliwém. Pozié sobzie: «kiénisz tamój je mój ksiát». Lec eszli jegniácek pozrże tén ksiát, to anibi wszie gziázdi szie zagäszili. I to nie je wázne?!

Ziéncÿ ûz nie buł w sztandżie mózicz. Zaláł szie łzani. Prżiset zniérżk. Kinółém moje porżéndi prec.

Nie ôbichodżili me ûz posÿkiel, szruba, pragniónckä, szniércz. Na moji planéczie buł Małi Princ i biło brák

go pocziesÿcz. Wżióném go w rénióna. Ûkołisáłém go.

Móziułém mu: «Twój ksiát nie je zagrózónÿ. Nacéchuje máulkorb prżed twojégo jegniákä. Nacéchuje zastawkie prżed twojégo ksiátkä. Já...» Nie ziedżiáłém, co poziedżiécz. Já cuł szie tak niezgrajnÿ. Já nie ziedżiáł, jek do niégo náléżcz prżistémp, jek mu ûcuwacz. To je tak krijáme, tén szwat ót łzów.

máulkorb kaganiec niezgrajnÿ niezgrabny, niezręczny

VIII Barzo chuczko ém doziedżiáł szie sziła ziéncÿ ô tém ksiátku. Na planéczie Małégo Princa zawdi bili mocno ejnfachowe ksiáti, z jéném rżéndém blátków, ksiáti, co nie zajmali sziła niejsca i cale nikómój nie szterowali. Pojaziali szie jénégo zrénkä w trázie i ziéndnieli nocó. Lec ôwtén jénén wirós jekiégo dnia, z żiárkä nie zieda skielá prżiwlecónégo, a Małi Princ bácnie szie prżipatrowáł ónÿ flancÿ, całkownie jénáksÿ ôt drugiéch flanców. To mogła bicz nowá zorta ôt baôbabów. Lec ówtén kómel préndko skóncuł rószcz i pocón richtowacz ksiátek. Małi Princ, chtórén doszwadcáł bildowaniá szie srogiégo pónkä, cuł, co z tégo prżidżie coszi psiénknégo na wéjrżéniu, lec ksiátek nie wichiláł szie nigdi ze swoji żielónÿ izbki i nie zastanaziáł szie casu richtowaniá swojégo psiénkna. Ôstróznie ôbziéráł swoje farbi. Pomalénku szie klejdowáł, postémpu prżistrojiwáł blátek za blátkiém. Nie chcziáł pojazicz szie rozmémłanÿ anÿ maki. Zinsowáł sobzie pokázacz szie w pełnéch próniach swojégo psiénkna. A jo! To buł zielgi zalotnik. Dlá ówti prżicÿnÿ ónégo krijame ôbrżóndzénie

blátek listek, płatek

pónk pąk na wéjrżéniu z wyglądu izbkä pokoik zastanaziacz szie zatrzymywać się prónie promienie

narzędzia 42

43

jutrżniá jutrzenka arbejtowacz pracować ôdecknóncz ocknąć się ûsterowacz szie uspokoić się wdarżicz szie spodobać się pospołu razem

frisztik śniadanie wnetki wkrótce ôpatrowacz opiekować się ômaniónÿ omamiony, zdezorientowany ficzicz chwycić, złapać giskán konewka jadozicz drażnić, denerwować krále pazury, szpony

44

szie durowało grómad dniów. A tedi, jénégo zrénkä pokázáł szie społu z jutrżnió.

Róza, chtórná biła arbejtowała tak dokuméntno, poziedżiała, żiewajónc: – Ach, dopsiéru já ôdeckła. Prose ni wibácÿcz, escem jes taká nieûcesaná.

Małi Princ ni mók szie ûsterowacz, tak mu szie wdarżiła : – Jesteszczie ale psiénkná!

– To sztimuje – ôtpoziedżiała łagodlizie – Já narodżiła szie pospołu ze słónkiém.

Małi Princ pomarkowáł, co óna nie je za ôpotulná, ale tak go porusała!

– Dumam, co to ûz prżiset cas na frisztik – wnetki prżidała. – Moglibiszczie bicz tak niłi i me ôpatrowacz.

A Małi Princ, dicht ômaniónÿ, polecziáł ficzicz giskán i ûsługowacz rózÿ.

Tak téz jeji ksÿne jadozióncá próznoszcz barzo chuczko pocéła bicz lá niégo méncóncá. Jénnégo dnia, na prżikłád, móziónc ô téch swojéch sztéréch koluchäch, poziedżiała: – Tigrisozie mogó sobzie prżiszcz ze

swojéni králani!

– Na moji planéczie nie dá zádnéch tigrisów – trocowáł Małi Princ – Próc tégo, tigrisozie nie zrżó tráwi.

– Já nie jes zádnó tráwó – łagodlizie ôdpoziedżiáł ksiát.

– Wibácczie.

– Ni mám strachu ôt tigrisów, ale nienazidze cugu pozietrża. Ni nielibiszczie jekiégo szérmu?

– Strach ôt cugu pozietrża. Nie za sceszlizie jek na flanckie – pomarkowáł Małi Princ. Ôwtén ksiát je mocno pokómplikowanÿ.

– Ziecorém wsadżczie me pod szczklannó glokie. Û wáju je barzo żimno, ajw só lichie sÿkunki. Tamój, skielá já prżisła…

Ôráz ûnilkła. Prżisła ajw anÿ żiárko. Nicégój ni mogła ziedżiécz ô drugiéch szwatach. Ûpokorżóná złapsiéniém na tak ejnfachowi łdze kucnóła dwa abo trżi rázÿ, cobi zmilicz Małégo Princa:

– A co z tó zastawó?

– Juzczi niáłém jó sukäcz, alecz móziliszczie dó me…

Tedi cwéngowała szie znowa zakäslécz, cobi poruchäcz jégo suniénie.

W tém sposobzie Małi Princ, choc niáł dobró woló bzierżóncó szie ôt najrżéniá, pocón wóntpsicz ksiátowém słowám. Powáznie trachtowáł nic nieznacónce zace i wnetki pocuł szie mocno niesceszliwi.

łagodlizie łagodnie, delikatnie cug tu: ciąg szérm tu: coś do zastawienia, też: parasol szczklannÿ szklany glokä klosz sÿkunki porządki

łgä kłamstwo kucnóncz zakaszleć

bzierżóncÿ szie biorący się

zace zdania

45

IX

pachniónckä zapach

pach zapach flichtowacz uciekać nastémpki postępki sprżecziwnoszcz przeciwieństw

46

«Nie biło brák na nió słuchäcz» poziedżiáł ni jénnégo dnia. «Ksiátów nigdi nie brák słuchäcz. Ksiáti brák ôbzerwowacz i jéch puchäcz. Pachniónckä ôt ti moji sła na całkó planéte, lec nie rozuniáłém szie tém cziesÿcz.

Ta gieszichta ô pazórach, co me tak fest nerwizowała, pozinna biła nie rozniénkcÿcz.»

Znowuj ni poziedżiáł: «Nicégój ém nie rozuniáł. Brák biło, cobim jó sóndżiuł według ûcÿnków, nie słowów. Dawała ni pach i szwatło.

Nie trżeba ni biło ôt ni flichtowacz. Mókém ôbácÿcz ji cułoszcz schowanó za téni marnéni nastémpkäni. Ksiáti majó w sobzie tila wewnéntrnÿ sprżecziwnoszczi. Ale já buł za młodi, cobi ûniécz jó kochäcz.»

Dumám, co do rejzowaniá prec Małi Princ spotrżebowáł migracÿjó dżikiéch ptáków. Zrénkiém prżed rejzó prżiprowadżiuł planéte do perfektnégo ôrnungu. Bácnie wicÿszcziuł wirkujónce wulkänÿ. Niáł dwa wirkujónce wulkänÿ. Bili fertichowne do podgrżewaniá frisztiku. Niáł téz jénén zagäsónÿ wulkän. Ón ale cziéngiém móziuł «Nigdi nie zieda», tedi rumowáł téz i w tém zagäsóném. Jek szie jéch richticnie cÿszczi, wulkänÿ páló szie powoli i nieaszticno, próc wibuchäniá. Wibuchänie wulkänów podaje szie na ôgiéń w kóninie. Zÿchier, co mi ajw na Żiéni só mocno za małe do cÿscéniá wulkänów. Látégo mámi z niéni taki krżiz. Małi Princ takzes wirudowáł, z letkiém zasméncéniém, ôstatne kiełki baôbabu. Dumáł, co nigdi szie wzád nie wróczi.

Ta znajómá codżiénná prác zdawała szie mu ónégo zrénkä za zielce prżijémnó. A kiéj podláł ksiát ôstatnó rázó niz niáł prżikricz go ze szczklannó glokó, ûcuł, ze chce mu szie sckäcz.

– Zegnáj – poziedżiáł ksiátoziu.

Lec ksiát nic nie ôdpoziedżiáł.

– Zegnáj – powtórżił.

Tén ksiát käslnół, lec nie ôt prżeżiémbziéniá.

– Já biła głupsiá – poziedżiáła mu na ôstatek Róza. – Wibác ni. Spróbuj bicz sceszliwém.

Nie spodżiáł szie braku wimówków. Stojáł zniesanÿ z glokó w rénku. Nie rozuniáł ti spokójnÿ łagodliwoszczi.

ôrnung porządek fertichownÿ zdatny, przydatny rumowacz uprzątać nieaszticno niegwałtownie

wróczicz szie wzád wrócić

sckäcz płakać

47

anung pojęcie

zietrż wiatr luft powietrze zlejdowacz wytrzymać, ścierpieć liskä gąsienica bezuchowacz odwiedzać repéti pazury zwłacacz zwlekać zamiszlicz zadecydować czióngnóncz prec

– Jo, jo, já cziebzie niłuje – poziedżiáł ksiát. – Ni niáłesz ô tém anungu, já jes tému krżiw. To ûz ni má znacéniá. Ti ale biłesz takze samo głupsi jek já. Spróbuj pocucz szie sceszliwi. Ôstaw tó glokie w pokoju. Ûz ji nie chce.

– Ale zietrż…

– Nie jestém az tak prżeżiémbzióná. Szwézÿ nocnÿ luft dobrże ni zrobzi. Tocz ém jes ksiátém.

– Ale zzierżénta…

– Muse zlejdowacz dwa abo trżi liski, kiedi chce poznacz méntelki. Mózió, co só fest psiénkne! Abo nie ónÿ, to chto me bédżie bezuchowacz? Ti bédżies daléko. Co szie tiká walnéch zzierżów, to ni mám strachu. Mám repéti.

I najiwnie pokázała swoje sztéri koluchi. Po siułce prżidała: – Nie zwłacáj ûz. To me nerwuje. Jekesz zamiszluł czióngnóncz prec, tedi czióngnij!

Nie chcziała, cobi zidżiáł jó sckäcz. Ówtén ksiát buł tak mocno sztolc.

odjechać

X nájszcz znaleźć

stolica tron áuwa oto, tu

48

Małi Princ naláz szie w ôkolicnoszczi asterojidów z numrani 325, 326, 327, 328, 329 i 330. Tedi nápsiérwu bezuchowáł jéch, cobi nájszcz docÿnek i po ûcbe.

Psiérsá ôt niéch biła zaniéskäna ôt Króla. Ón król, ôblécónÿ w purpure i łaszice, sziedżiáł na stolicÿ, chtórná w jéném caszie biła prostá i majéstaticná.

– Ach, áuwa poddanÿ! – wikrżiknół Król, kiéj zôcuł Małégo Princa.

A Małi Princ zapitáł szie w miszlach: «Jek ón moze me poznawacz, kiedicz esce nigdi me nie zidżiáł?»

Ni niáł anungu, co szwat prżed króle je prosti. Dlá niéch wsÿtkie ludżie to só poddane.

– Dostómp do me, cobim mók czie lepsi zidżiécz – poziedżiáł Król, chtórén cuł szie zielce sztolc, co mók bicz nad kiémsz za króla.

Małi Princ rozejrżáł szie dokoła, cobi nájszcz troskie rumu, zebi szie ûsziónszcz, lec całká planéta biła zajniénta bez królowi mantel z łasicków. Tedi ôstáł stojicz, a ze buł sturbowanÿ, żiewnół.

– To je prżeczko etikieczie żiewacz w prżitómnoszczi króla – król poziedżiáł Princoziu. Wzbraniam czi tak cégo robzicz.

– Ni mogie ôtprżestacz – poziedżiáł Małi Princ, cale zasrómanÿ. – Ém niáł dłudzkó rejze i nie spáł…

– Tedi – poziedżiáł Król – anordinuje czi żiewacz.

Sziła lát já nie zidżiáł nikogój żiewacz. Żiewanie je lá me intereszne. Nó, żiewáj esce. To je beféla.

– Ni mám szniałoszczi… ûz ni mogie… – poziedżiáł Małi Princ, cérziéniónc szie.

– Hmm, hmm – mruknół Król. – Tedi… anordinuje czi casém żiewacz, a casém… – baduráł coszi i wiglóndáł na rozjadoziónégo. Król boziém chcziáł, cobi jégo áutoritet buł sacowanÿ. Nie lejdowáł nieposłusénstwa. To buł mónarchä abzolutnÿ.

Ale wedle tégo, co buł barzo dobri, dawáł beféle z tołkiém.

– Kiebi já dáł takie rozkázanie – poziedżiáł Król – na

ôtprżestacz przestać zasrómacz zawstydzić anordinowacz rozkazać interesznÿ interesujący beféla rozkaz baduracz jąkać się, mówić niewyraźnie z tołkiém z sensem

49

giéneraloziu generałowi

mantel płaszcz

regiérowacz rządzić, panować ôrdłowacz rozkazywać, rozkazać aszticno gwałtownie, szybko

ôcarżicz zaczarować

50

prżikład giéneraloziu, cobi szie prżejénácuł w morskiégo ptákä, a giéneral bi nie ûsłucháł, to ón bi nie buł krżiw, éno já.

– Cÿ mogie szie ûsziónszcz? – nieszniele zapitáł szie Małi Princ.

– Anordinuje czi szie ûsziónszcz – ôtpoziedżiáł Król, chtórén majéstaticnie podczióngnół połe swojégo mantla z łasziców.

Ale Małi Princ dumáł sobzie… planéta biła malutá.

Nad cém bi tén król tak richticnie mók regiérowacz?

– Panie – poziedżiáł – Prose ô pardón za stazianie pitaniá…

– Ôrdłuje czi stazicz pitanie – aszticno Król potsiérdżił.

– Panie… Nad cém wi panujeczie?

– Nad wsÿstkiém – poziedżiáł Król z majéstaticnó prostoszczió.

– Nad wsÿtkiém?

Król rénkó diskretnie skázáł na swojó planéte, jénse planéti i wsÿstkie gziázdi.

– Nad tém wsÿstkiém? – zapitáł szie Małi Princ.

– Nad tém wsÿśtkiém – ôtpoziedżiáł Król.

Bo to nie buł tilo król abzolutnÿ, ale takzes i ûniwerzalnÿ.

– I gziázdi só wáma posłusne?

– Zÿchier, ze jo – poziedżiáł Król – Słuchäjó me bez zwłacaniá. Nie lejduje nieposłusénstwa.

Taká moc ôcarżiła Małégo Princa. Kiebi téz niáł takó moc, mókbi ôbziéracz słónkozachodi nie sztéridżieszczi trżi razÿ ô jénén dżiéń, ale sziétémdżiesziónt dwa abo i sto, abo i nawet dwasta razów próc rusaniá stołkä.

A dlátégo, co pocuł szie ksÿne smutnÿ, ze prżipaniéntáł sobzie swojó małó planéte, chtórnó ôstaziuł, poniewazuł szie poproszicz króla o ûcÿnienie słuzbÿ: – Já bi chcziáł ôbácÿcz słónkozachód. Zróbczie ni tó prżijémnoszcz. Anordinujczie, co słónko zańdżie.

– Kiebim anordinowáł giéneraloziu furacz ôt ksiátkä do ksiátkä anÿ méntelek, abo napsisacz tragiedije, abo prżejénácÿcz szie w morskiégo ptákä, a giéneral nie zrobziułbi, co já mu rozkázáł, to chto bi buł krżiw? – zapitáł szie Król – Ówtén giéneral cÿ já?

prżipaniéntacz przypomnieć poniewazÿcz szie odważyć się anordinowacz rozkazać

51

fodrowacz żądać, wymagać gruntowacz szie opierać się, zasadzać się skindigowacz wypowiedzieć posłuszeństwo zajdżiénie zachód słońca nasadżicz ustanowić ôkämgniénie chwila, moment diki gruby potéracz stracić kucÿcz szie nudzić się

justica wymiar sprawiedliwości wożnÿ pałac pałac obwoźny, polowy

52

– Wi, królu – poziedżiáł bez wóntpsiéniá Małi Princ.

– Sztimuje. Brák ôd kázdégo fodrowacz to, co mozno dostacz – poziedżiáł Król. Władza gruntuje szie naziéncÿ na rozunie. Eszli ôrdłujes swojém ludżiám czisnóncz szie w morże, skindigujó i pocnó rewolucÿjó.

Mogie fodrowacz posłusénstwo, bo moje beféle só z tołkiém.

– Tedi co z mojém zajdżiéniém? – prżibácuł Małi Princ, chtórén nigdi nie zabácáł stazianégo pitaniá.

– Dostanies je. Nasadze to. Ale w móndroszczi swégo rżéndu zacekäm na richticne ôkämgniénie.

– Kiedi to prżidżie? – zapitáł szie Małi Princ.

– Hmm, hmm – podumáł Król, sprawdzajónc w dikiém käléndárżu. – Hmm… to bédżie kole, kole… to bédżie dżisziá kole sziódmi sztéridżieszczi. Wténcas doznas, jek me słuchäjó.

Małi Princ żiewnół. Załowáł, co potéráł zajdżiénie.

Pocuł téz, co mu szie to ksÿne kucÿ.

– Ni mám tu nic ziéncÿ do cÿniéniá – poziedżiáł Króloziu. – Póde tedi dali swojó drogó.

– Nie idż – poziedżiáł Król, sztolc na tém, co niáł poddanégo. – Nie idż. Nasadze czie za ninistra!

– Ninistra ôt cégo?

– Ninistra ôt… ôt justicÿ!

– Ale tu ni más nikogo do ôbsóndzéniá.

– Tégo nie ziéwa – Król ôdpoziedżiáł – Ém esce nie zrejzowáł całégo królestwa. Já jes mocno stari, ni mám niejsca lá wożnégo pałacu i bez to muse chodżicz psiechtó.

– Wej, ale já ûz caluchnó ôbácuł – poziedżiáł Małi

Princ, pochiliwsÿ szie, cobi ûzidżiécz drugó stróne planéti. – Tamój nikogój nie dá.

– Tedi ôbsóndżis sam sziebzie – antwortowáł Król. – To je nácziénzse. Mocno cziénzÿ je ôbsóndzacz sziebzie niz drugiéch. Eszli poziedżie czi szie richtownie szie ôbsóndżicz, to bédżie znacÿcz, cosz jes prazie móndri!

– Sziebzie – poziedżiáł Małi Princ – mogie ôbsóndżicz wséndi. Nie muse tu niéskäcz.

– Hmm, hmm… – mrucáł Król – Dumam, co na moji planéczie je kiénisz stari sziur. Słise go w nocÿ. Bédżies mók ôbsóndżicz ónégo starégo raca. Tedi wedi prżisóndżis szpruch szniérczi. Jégo zÿwot bédżie zanalezécz na tobzie. Ale zawdi mu bédżies borgowacz. Bo je tlo jénén.

– Já – poziedżiáł Małi Princ – nie lubzie prżisóndzacz szpruchu szniérczi i dumam, co ûz sobzie póde.

– Nie – trocowáł Król.

Ale Małi Princ ûz szie prżisÿkowáł do czióngu. Nie chcziáł frasowacz starégo rżóndżicziela.

– Eszli chceczie, cobi wáju słuchäcz, mozeczie ni dacz rozsóndnó beféle. Mozeczie, na prżikład, kázacz ni ôdnijszcz prec. Zdawá ni szie, co je prazie te richticne ôkämgniénie.

Król nic nie buł ôtpoziedżiáł, Małi Princ zwóntpsiuł na pocóntku, ale potém westchnówsÿ ôdeset prec.

– Nazÿwam czie za mojégo bótsziaftra – krżiknół Król aszticno.

Widáł szie za mocno pewnégo.

– Dorosłe só barzo dżiwne – poziedżiáł sobzie Małi Princ casu rejzÿ.

ûzidżiécz zobaczyć, ujrzeć antwortowacz odpowiedzieć prazie prawdziwie

sziur, rac szczur szpruch wyrok zanalezécz zależeć borgowacz tu: darować, odpuścić czióng jazda, podróż

ôdnijszcz prec odejść

bótsziafter ambasador

53

XI lubownik miłośnik

kłańba ukłon

lepsÿ szpas bardziej rozrywające, zabawne ibowacz trenować, ćwiczyć

chwalba pochwała, przechwałka isto naprawdę

54

Drugó planéte zaniéskiwáł Próznÿ.

– Ach, ach! Áuwo bezuchuje me lubownik! – wikrżiknół Próznÿ z dalékoszczia, bo dlá próznéch ludżiów sÿtkie jénse ludżie to só lubowniki.

– Dobri dżiéń wáma – zacón Małi Princ. – Máczie ûcziesnÿ hut.

– Do kłańbów – ôtpoziedżiáł Próznÿ. – Cobi szie kłaniacz, kiéj bédżie bzito ôklaski. Bolészno, ale nicht téndi nie rejzuje.

– Ach zó? – poziedżiáł Małi Princ, nicegój nie rozuniejóncÿ.

– Zaklaskáj w dłónie – doredżiuł Próznÿ.

Małi Princ klasnół. Tén Próznÿ ûkłoniuł szie ûniznie, ûchilajónc huczik.

– To je lepsÿ szpas ôt ôdziedżinów û króla – rżek do siebzie Małi Princ. I na nowe pocón bzicz ôklaski.

Próznÿ znowuj szie ûkłonił, ûchilajónc huczik.

Po psiéncz ninuti ibowaniá jedinkowoszcz ti gri nakucÿła szie Małému Princoziu.

– A co brák zrobzicz, cobi hut zlecziáł? – zapitáł szie.

Lec Próznÿ tégo nie dosłisáł. Prózne słuchäjó abi na chwalbi.

– Cÿ isto mocno nie zielbzis? – zapitáł szie Małégo Princa.

– Co to znacÿ zielbzicz?

– Zielbzicz to znacÿ, co me trżimas za nápsiénknijségo, násÿkownijségo, nábogätségo i náméndrségo na planéczie.

– Tocz tisz jes sam jénén na ti planéczie!

– Zrób ni tó prżijémnoszcz. Ûzielbziáj me tak cÿ ôwtak.

– Ûzielbziam czie – poziedżiáł Małi Princ letko wzrusÿwsÿ réniónóma. – Ale co ti más w tém za jénterese?

I posét weg swojó drogó.

– Dorosłe só bez wóntpsiéniá do dżiwu. – Podumáł sobzie casu rejzÿ.

casu podczas

XII Koléjnó planéte zaniéskiwáł Zérán. Bezuchowanie ti planéti durowało fest krótko, równak zatopsiło Małégo Princa w głémbokiém sméntku.

– Co ti ajw robzis? – spitáł szie Zérána, chtórnégo naset sziedzóncégo w czichoszczi prżed zbziéraninó pełnéch butlów i zbziéraninó próznéch butlów.

– Psije – ôdpoziedżiáł sméntno Zérán.

– Dlácégój psijes? – spitáł szie Małi Princ.

– Cobi zabácÿcz – dáł ôdpozieszcz Zérán.

– Ô cém zabácÿcz? – pojénteresowáł szie Małi Princ, co ûz pocón mu ûcuwacz.

– Cobi zabácÿcz, ze szie wstidam – wiznáł Zérán, zziesajónc głowe.

– Cégójze szie wstidas? – dobadiwáł szie Małi Princ, chtórén chcziáł jému dopomóc.

zérán pijak

ûcuwacz współczuć wstidacz szie wstydzić się

55

pode drogó

– Wstidam szie, co psije! – Zérán skóncuł gádkie i pogrónzuł szie w czichoszczi.

Małi Princ cale pomaniónÿ poczióngnół fort.

«Dorosłe só spráwdi, dicht, mocno cudne» – móziuł sobzie pode drogó.

w czasie podróży

XIII giészafcziárż biznesmen cÿgäreta papieros

56

Cwártá planéta nalezała szie do Giésziafcziárża. Tén cłoziek tak zajmáł szie swojó robotó, co razu nie podniós głowi, kiéj Małi Princ prżiczióngnół.

– Dobri dżiéń – pozitáł. – Wáju cÿgäréta szie zagäsziła.

– Trżi i dwa to psiéncz. Psiéncz i sziétém dwanászczie. Dwanászczie i trżi psiéntnászczie. Dobri dżiéń.

Psiéntnászczie i sziétém to dá dwa i dwadżieszczia.

Dwadżieszczia dwa i seszcz to dwadżieszczia ôsziém.

Ni mám casu, cobi jó zapálicz. Seszcz dwadżieszczia i psiéncz to trżidżieszczi i jénén. Uff! Tedi to dá psiénczset jénén mÿliónów seszczset dwadżieszczia dwa

tiszióndze sziétémset jénén i trżidżieszczi.

– Psiénczset mÿliónów cégo?

– Co? Esce tu estesz? Psiénczset jénén miliónów…

Sam ûz nie ziém… Mám tila roboti! Já jes powáznÿ, nie zabaziam szie bagätelani. Dwa i psiéncz dá sziétém…

– Psiénczset mÿliónów cégój? – powtórżił Małi Princ, chtórén nigdi w zÿcziu nie ôstaziuł ráz postaziónégo pitaniá.

Giésziafcziárż podniós głowe.

– Bez psiénczdżiesziónt i ctéri roki, kiéj szwatuje na ti planéczie, biło me szterowano tlo trżi rázÿ. Psiérseráz dwadżieszczia i dwa lata wzád ôd mejkifra, co zlecziáł Bóg zié skielá. Strasnie burdowáł i já zrobziuł sztéri fele prżi prżidawaniu. Drugieráz jénénászczie lát wzád, kiéj já niáł mocne prżipadniénie rojmi. Já jes powáznÿ cłoziek. Trżeczi ráz trasiuł szie… prazie terá! Já poziedżiáł psiénczset jénén mÿliónów…

– Mÿliónów cégój!?

Giésziafcziárż porozuniáł, co ni má nadżieji, co dá mu pokój.

– Mÿliónÿ téch małéch zachów, co za casém zidżim na niebzie.

– Muchów?

– Alez nie, małéch zachów, co szwécó.

– Pscółków?

– Nie, małéch, złotéch zachów, ô chtórnéch marżó légäti. Ale já jes powáznÿ cłek, ni mám casu na marżénie.

– Ach zó! Gziázdów?

– Jo, sztimuje, gziázdów.

– A co robziczie z psiéncz mÿliónani gziázdów?

bagätela drobnostka, błahostka

mejkifer chrabąszcz burdowacz hałasować prżipadniénie rojmi atak reumatyzmu

57

posziedżicziel posiadacz, właściciel

dicht całkiem, zupełnie jénsÿ inny

– Psiénczset jénén mÿliónów seszczset dwa i dwadżieszczia tiszióndzów sziétémset trżidżieszczi i jénén.

Já jes powáznÿ cłoziek. Já jes dokuméntnÿ.

– I co robziczie z téni gziázdani?

– Co z niéni robzie?

– Jo. – Nic. Já jes za jéch posziedżicziela.

– Máczie własne gziázdi?

– Jo. – Já ûz zidżiáł króla, co…

– Królozie nie bzierżó w ôbsziadłoszcz. Ónÿ regiérujó.

To dicht co jénse.

– I co wáma daje, coszczie só za posziedżicziela gziázdów?

– Dżiénkä tému já jes bogäti.

– A co wáma daje, zeszczie só bogäti?

– Mogie kupsicz drugie gziázdi, eszli chto jéch nańdżie.

Tén ajw, podumáł Małi Princ, rozunieje ksÿne anÿ tén mój Zérán.

Nak cziéngiém staziáł pitania.

– Jek mozeczie bicz za posziedżicziela ôt gziázdów?

– A cÿjez óne só? – marcónc, ôdpoziedżiáł Giésziafcziárż.

– Nie ziém. Nicÿje.

– Tedi só moje, bo já jes psiérsÿ, co na tém pomiszláł.

– I to stanie?

– Na zÿchier. Kiedi nájdżies dijamant, co je nicÿj, ón je twój. Kiéj nájdżies ôstrów, chtórén do nichtórnégo szie nie nalezÿ, to je twój. Kiéj prżidżies jeko psiérsÿ na jeki pomisł i go ôpaténtujes, je twój. Tedi já jes za posziedżicziela gziázdów, bo nicht prżódi nie zamiszluł, cobi je niécz.

– Máczie recht – poziedżiáł Małi Princ. – I co z niéni robziczie?

– Ferwaltuje je. Rachuje i znowa rachuje – ôdpoziedżiáł Giésziafcziárż. To cziénzká prác. Já jes ale powázném cłoziekiém!

Małi Princ nie buł esce dicht koténtnÿ.

– Eszli mám sziál, to go mogie ôbkrónczicz na sÿji i zabracz. Eszli mám ksiát, to mogie go zerwacz i wżióncz ze sobó. Ale ni mozno zerwacz gziázdi!

– Nie, ale mogie je wkäntowacz do banki.

– Co to znacÿ?

– To znacÿ, co na małém cételku psise licbe mojéch gziázdów. A potém zaklucam tén cételek w sufládżie.

nájszcz, náńdżie znaleźć, znajdzie

marcécz mruczeć pod nosem

ôstrów wyspa

ferwaltowacz zarządzać koténtnÿ zadowolony ôbkrónczicz okręcić, obwiązać wkäntowacz wrzucić, umieścić, wcisnąć bankä bank cételek kawałek papierka

58

59

bracnÿ potrzebny

– I to wsÿstko?

– To stanie!

«To ûcziesne» – podumáł Małi Princ. – «To doszcz poétickie. Ale nie je za mocno powázne.»

Małi Princ buł prżiset do cale jénségo wirozuniénia powáznéch zachów nizeli dorosłe ludżie.

– Já – poziedżiáł znowuj – Já mám ksiát, chtórnégo podléwam kázdégo dnia. Mám trżi wulkänÿ, chtórné cÿsce co niédżiele. Bo cÿsce téz w tém zagäsóném. Nigdi nie zieda. To je bracne prżed moje wulkänÿ i to je bracne prżed mój ksiát, co ja jes za jéch posziedżicziela. Ale wiszczie nie só bracne gziázdám!

Giésziafcziárż roztworżuł lepi, ale nie naláz nic do ôdpoziedzéniá, a Małi Princ poczióngnół prec.

«Dorosłe só niemoznie nadzwicajne» – poziedżiáł sobzie pode drogó.

XIV

laterna, laternik latarnia, latarnik prżiszcz na co wpaść na coś (pomysł, wyjaśnienie) kiénisz gdzieś niéskälnik mieszkaniec naszniacz szie wyśmiać

60

Ta psióntá planéta biła fest do dżiwu. Biła námnijsá ôt niéch wsziéch. Niała tilo doszcz rumu prżed laterne i laternikä. Małi Princ ni mók prżiszcz na to, do cégój to bi mogło bicz brukowane, laterna i laternik kiénisz w niebzie, na planéczie próc dómu i niéskälników. Nakczi, poziedżiáł sobzie: «Mozno i naszniacz szie z tégo cłekä. Ale mni nizeli z Króla, Próznégo, Giésziafcziárża i Zérána. Jégo prác námni má jeki cél. Kiéj zaszwécá tó laterne, to je jekbi ón bildowáł esce jénnó gziázde abo ksiátek. Kiéj zagäsá tó laterne, kładżie ksiát abo gziázde do spsiku. To mocno

psiénkná prác. To je bracná prác, bo je psiénkná.»

Kiéj dodeset do planéti, zûsanowaniém pozitáł laternikä.

– Dobri dżiéń. Cémuzesz to prazie zagäsziuł tó laterne?

– Taká je beféla. – ôtpoziedżiáł laternik. – Dobri dżiéń.

– Co to za beféla?

– Zagäsénie laternÿ. Dobri ziecór.

I znowuj jó zaszwécziuł.

– Ale dlá jeki rżecÿ na nowe jó zaszwécziułesz?

– Taká je beféla. – ôtpoziedżiáł.

– Nie rozunieje – poziedżiáł Małi Princ.

– To nie je nic do wirozuniéniá – poziedżiáł Laternik. – Beféla to beféla. Dobri dżiéń.

I zagäsziuł tó laterne. Tedi witér ûszine cérwóném kärirtowém sznoptuskiém.

Moja prác je strasná. Prżódżi niała swój cél. Mókém zagäszicz jó zréna i zaszwéczicz w nocÿ. Ém niáł reste dnia na zrémstunek i reste nocÿ na spsik.

– Cÿ beféla ôstała ôt tégo casu prżejénácóná?

– Beféla szie nie stniéniła – poziedżiáł Laternik. – I to je tén krżiz! Ôd roku do roku planéta ôbkróncała szie zawdi sporżi. A beféla szie nie stniéniła.

– Tedi co?

– Terá, kiéj szie ôbkróncá ráz ô jénnó ninute, ni mám ani sili na zrémstunek. Co ninute zaszwécam i zagäsam laterne.

– To ûcziesne, dżiéń, co duruje jénnó ninute!

– To je cale nieszpas – poziedżiáł Laternik. – Prżeset ûz nieszióndz jek ajw gádami.

dodejszcz dojść

ûszina czoło kärirtowi w kratkę sznoptusek chustka zrémstunek odpoczynek spsik sen stniénicz szie zmienić się sporżi szybciej

nieszpas nic śmiesznego

61

sposobzicz znaleźć sposób wikrżepsiacz szie wypoczywać gniłi leniwy dérchiém wciąż, nadal

62

– Nieszióndz?

– Jo. Trżidżieszczi ninuti. Trżidżieszczi dniów. Dobri ziecór – I znowuj zaszwécziuł laterne.

Małi Princ patrżáł na niégo. Wdarżuł mu szie tén Laternik, tak ziernÿ befélám. Prżipaniéntáł sobzie swoje słónkäzachodi, chtórnéch tak sukáł, włócónc za sobó stołusek. Chcziáł dopomóc swojému kämratoziu.

– Ziés. Mogie sposobzicz, jek zrobzicz, cobisz mók wikrżepsiacz szie, kiéj bédżies chcziáł.

– Já zawdi chce ôtpocóncz – ôtpoziedżiáł Laternik.

Boziém mozno bicz jednocasznie zierném befélám i gniłém cłekiém. Małi Princ gádáł dérchiém:

– Twoja planéta je tak małá, co trżi krocki stajó, cobi jó ôbnijszcz. Brák tlo chodżicz pomału, cobi wczióng bicz w szwetle słónkä. Kiéj bédżies chcziáł szie wikrżepsicz, pódżies szpacéró. Dżiéń bédżie durowáł tila, ziele chces.

– Niesziła ni to dá – poziedżiáł Laternik. – Náziéncÿ w zÿcziu to lubzie spacz.

– Skoda – stsiérdżiuł Małi Princ.

– Skoda – powtórżił Laternik. – Dobri dżiéń.

I zagäsziuł laterne. «Tén ajw» – podumáł sobzie Małi Princ dali casu treku – «tén bi buł ferachtowanÿ ôt wsziéch – ôt króla, próznégo, zérána, giésziafcziárża.

A równak ón je jedinÿ, co me szie nie zdawá załosnÿ.

Moze lá ti prżicÿnÿ, co zajmáł szie cém jénsém niz sobó.»

Z westchniéniém zalu rżek do sziebzie: – Ón je jedinÿ, z chtórném ja bi mók szie kämraczicz.

Lec jégo planéta je richtik za małá. Nie staje rumu prżed náju ôbidwóch.

Małi Princ ni niáł ôdwáznoszczi prżiznacz na to, co nábarżi mu biło zál, cobi na ti błogosłaziónÿ planéczie mók ôbziéracz słónkozachodi tisziónc sztérista sztéridżieszczi razÿ casu dwadżieszczia sztéréch godżinów.

ôbnijszcz obejść

niesziła niewiele

trek wyprawa

XV Sóstá planéta biła dżiesziéncz razÿ ziénksá. Zaniéskiwáł jó starsÿ pán, co psisáł walne ksziéngi.

– Nó! Áuwa ôdkriwca! – krżiknół, skorno ôbácuł Małégo Princa. Małi Princ ûsziát szie podle stołu i krusÿn atmowáł z sapó. Tila ûz rejzowáł!

– Skielá esz ti jes? – zapitáł szie starsÿ pán.

atmowacz oddychać sapa tu: zadyszka skielá skąd

63

bildowanÿ wykształcony prawi prawdziwy

kołatacz szie błąkać się, szwendać się ôdwstawacz odchodzić podsukiwacz badać, sprawdzać rozpoziedacz rozpowiadać, opowiadać ôbzérca pijak dubeltowo podwójnie

64

– Co to je za zielgá ksziéngä? – zapitáł szie Małi Princ. – Co tu robziczie?

– Já jes za gieôgrafa – ôdpoziedżiáł starsÿ pán.

– A chto to je gieôgraf?

– To je taki bildowanÿ cłoziek, co zié, kiéni só morża, rżéki, niasta, góri i pustinie.

– To intereszne – stsiérdżiuł Małi Princ. – Nareste jeká prawá prác! – ôbácuł planéte gieôgrafa. Esce nigdi nie zidżiáł tak majéstaticnÿ planéti.

– Wáju planéta je psiénkná. Dá tu ôcéanÿ?

– Ni mogie tégo ziedżiécz – poziedżiáł gieôgraf.

– Ah! – Małi Princ buł rozcarowanÿ. – A góri?

– Ni mogie tégo ziedżiécz – ôdpoziedżiáł gieôgraf.

– A niasta, rżéki, pustinie?

– Tégo téz ni mogie ziedżiécz – powtórżił gieôgraf.

– Tocz wi jesteszczie za gieôgrafa!

– To sztimuje – poziedżiáł gieôgraf. – Ale já nie jes za ôdkriwce. Téngo me brákuje ôdkriwców. To nie gieôgrafozie rachujó niasta, rżéki, góri, morża i ôcéanÿ.

Gieôgraf je za wáznÿ, cobi szie kołatacz. Nie ôdwstawá ôd swojégo bziura, ale tu potiká szie z ôdkriwcani.

Pita szie jéch ô to, co zôcÿli i achtuje na jéch wspóninki.

A eszli spómniénia jénégo ôt niéch zdawajó szie mu za intereszne, gieôgraf podsukuje ûccziwoszcz ôdkriwcÿ.

– Cémuz to?

– Bo ôdkriwca, chtórén bi rozpoziedáł łgi, bi buł za prżicÿne kätastrofi w ksziéngäch ô gieôgrasiji. Toz samo ôdkriwca, co bi za sziła psiuł.

– Lácégój? – zapitáł szie Małi Princ.

– Bo ôbzérce zidzó dubeltowo. Tedi gieôgraf zapsisáłbi

dwa góri, kién je tlo jénna.

– Znám jénégo – poziedżiáł Małi Princ – co bi buł za barzo lichiégo ôdkriwce.

– Moze tak bicz. Tedi, kiéj ûccziwoszcz ôdkriwcÿ wiglónda za richticnó, prifujém ónégo ôdkriczie.

– Bédżie tamój czióngniénto?

– Nie. To bi biło za mocno pokómplikowane. Ale bédżie fodrowano, cobi prżiniós stamtélá walne käniénie.

Gieôgraf szie ôráz porusuł.

– Ale tisz prżiczióngnół z daléca. Tisz jes ôdkriwca.

Poziédz ni ô twoji planéczie.

Gieôgraf ôdémknół hefczik i naôstrżuł blejféder.

Gieszichte nápsiérwi psise szie z blefédrém. Z psisaniém tintó ôcekiwá szie az ôdkriwca dokáze práwde.

– Tedi? – zapitáł szie gieôgraf.

– Ôch. Û nie dóma to nie je za mocno cziekäwo. Mojá planétkä je fest małá. Mám trżi wulkänÿ. Dwa wirkujó, jénén szie zagäsziuł. Ale nigdi nie zieda.

– Nigdi nie zieda – poziedżiáł gieôgraf.

– Mám téz i jénén ksiát.

käniéń kamień

hefczik zeszycik blejféder ołówek tinta atrament ôcekiwacz szie oczekiwać tedi więc, zatem

65

notérowacz notować

wichodżicz z artu degenerować się, tracić właściwości na wsÿstek cas na zawsze

– Mi nie notérujém gieszichtów ô ksiátach.

– Jekze to? Óne só nápsiénknijse!

– Bo ksiáti só efémericne.

– Co to znacÿ «efémericnÿ»?

– Ksziéngi ôd gieôgrasiji – poziedá Gieôgraf – to só náziéncÿ wárte ôt wsÿstkiéch ksziéngów. Nigdi nie wichodzó z artu. Rżádko szie prżigodżi, co góra pódżie w drugie niejsce. Rżádko szie trasiá, co ôcéan wisichá.

Mi psisém ô zachach, co ôstanó na wsÿstek cas.

– Alecz zagäsóne wulkänÿ mogó pocóncz znowa wirkowacz – wetknół Małi Princ. – Co to znacÿ «efémericnÿ»?

– Cÿ wulkän wirkuje, cÿ nie, w tém ni mámi jénteresÿ – poziedżiáł gieôgraf. – Prżed náju wázná je góra.

A óna szie nie prżejénacá.

– Ale co znacÿ «efémericnÿ»? – powtórżił Małi Princ, co nigdi w zÿcziu nie zarżucziuł w tił pitaniá, kiéj ûz ráz je postaziuł.

– To znacÿ, co je pod zagrozéniém préndkiégo znikniéncziá.

– I mój ksiát je pod zagrozéniém préndkiégo znikniéncziá?

– Zÿchier.

«Mój ksiát je efémericnÿ» – podumáł Małi Princ – «a óna ma tlo sztéri koluchi do ôgänianiá szie prżed całkiém szwatém. I já jó ôstaziuł samó dóma!»

To biło psiérse ûcuczie zalu. Ale esce dostáł ôdwaznoszczi: – Co bitujeczie naziedżicz? – zapitáł szie.

– Planéte Żiénió – ôdpoziedżiáł szie gieôgraf. – Má dobre ôbwołanie.

I Małi Princ ôdeset prec, dumajónc ô swojém ksiátku.

XVI Tedi sziódmó planétó biła Żiéń. A Żiéń to nie lada jeká planéta! Na Żiéni to dá sto jénénászczie królów (rachujónc cuzamén do kupi z murżinskiéni królani), sziétém tiszónce gieôgrafów, dżiejénczset tiszónców giésziafcziarżów, puósma mÿliónów zéránów, trżista i jénénászczie mÿliónów próznéch, to do pospółka dá kole dwa miliardi dorosłéch.

Cobi dacz wáma anung ô duzoszczi Żiéni, mogie prżidacz, co nizeli prżisło do winajdżiéniá lichtrucnoszczi, muszielim ansztelowacz na sÿtkiéch seszcz

66

bitowacz propronować

cuzamén razem puósma siedem i pół do pospółka razem, łącznie winajdżiénie wynalezienie lichtrucnoszcz elektryczność ansztelowacz zatrudnić

67

arméja armia ôstojécz szie z składać się z

wirikowacz wycofać się bina scena

kóntinéntach, richticnó arméje, co ôstojała szie z sztérista dwa i seszdżiesziónt tiszónce psiénczset jénénászczie laterników. To biło z daléca zielce psiénkne na wéjrżeniu. Ruchi ôt ti arniji bili tak regularne anÿ w baléczie.

Psiérse to biła kolej ôt téch laterników z Nowi Zélandiji i Áustraliji. Potém, zapáliwsÿ swoje laternÿ, sli do spaniá. Popóżni buł cas wnijszcziá Chin i Zÿberiji do tanca.

Tedi i óni wirikowali z binÿ. Tedicas prżichodżiła kolej téch z Ruszieji i Indiów. Dali nastémpowali te z Afriki i Ojropi. Za niéni te ôt Południowi Ameriki i Morcÿznowi Ameriki. I nigdi nie robzili felów w porżóndku wczióngniéncziá. To biło wspaniałe. Tlo laternik ti jedinÿ laternÿ na Morcÿznowém Bziegunie i ónégo kämrat ôt jedinÿ laternÿ z Południowégo Bzieguna zÿli letkomiszlnie, nie achtujónc ni na co – robzili abi dwa rázÿ w roku.

XVII za casém czasami szpasownÿ zabawny prżidacz szie przydarzyć się felownÿ błędny, niepoprawny, wybrakowany dichtowno ściśle, gęsto

68

Za casém, kiéj szie chce bicz szpasowném, prżidá szie, co szie letkó kłamá. Já nie buł za mocno ûccziwi, kiedim prżepoziedáł ô laternikäch. Rozunieje, com zreskiérowáł, ze te, chtórne nie ziedzó za sziła ô nasÿ planéczie, mogli sobzie wirobzicz felownÿ ji ôbráz. Ludżie zajmajó barzo niesziła niejsca na Żiéni. Kiebi wsÿstek dwa miliardi ludżiów na ni niéskäjóncéch postazicz dichtowno jénén podle drugiégo, tak, jek casém to robzió na publicnéch ferzamlunkäch, łatsie moglibim jéch ponieszczicz na placu dwadżieszczia nil dłudzkiém i dwadżieszczia nil sérokiém. Całó ludnoszcz Żiéni mozno bi ferzamlowacz na małém ôstrozie na Pacÿsiku.

Dorosłe, na zÿchier, nie dozierżó, kiéj jém szie ô tém pozié. Ôni wistaziajó sobzie, co zajmajó gwáłt niejsca.

Dumajó, co só tak wázne anÿ baôbabi. Doredżta jém, cobi same porachowali. Ôni niłujó licbi, to jém bédżie prżijémno. Lec wi nie mitrénzta casu na miszlénie ô tém. To donicégójne. Podufajta ni.

Kiéj Małi Princ trasiuł na Żiénió, mocno buł zdżiziónÿ, nie ôbácÿwsÿ zádnégo cłekä. Ûz pocón bojécz szie, co szie ômiluł i prżiczióngnół na lichó planéte, kiéj złoti psieszcziéń z farbó szwatła nieszióndza margáł szie po psiásku.

– Dobri ziecór – poziedżiáł na wselkie prżitrafsiénie Małi Princ.

– Dobri ziecór – poziedżiała Znijá.

– Na jekó planéte já trasiuł? – zapitáł szie Małi Princ.

– Na Żiénió, do Afriki – ôdpoziedżiała znijá.

– Ach! Tedi ni má ludżiów na Żiéni?

– To je pustiniá. Na pustini nie dá zádnéch ludżi. Żiéń je téngá – poziedżiała Znijá.

Małi Princ ûsziát szie na käniéniu i spojrżáł w niebo.

– Ûwazam sobzie – poziedżiáł – cÿ gziázdi szwécó, cobi kázdén mók sobzie ráz nájszcz tó swojó. Ôbác na moje planéte. Óna je prosto nad nani. Lec jek daléko!

– Psiénkná je – poziedżiała Znijá. – Co tu robzis?

– Mám bziéde z ksiátém – antwortowáł Małi Princ.

– Ach zó… – poziedżiała Znijá. I ôba nilceli.

– Dżie só ludżie? – zagádáł naresczie Małi Princ.

Trochiem tu jes sam na ti pustini.

– Niedzÿ ludżióma téz mozno bicz samému – poziedżiała Znijá.

– Małi Princ prżipatrowáł szie Zniji bez dłudzki cas.

mitrénzÿcz cas tracić czas donicégójnÿ do niczego podufacz zaufać psieszcziéń pierścień farba kolor margäcz szie ruszać się, miotać się

téngi wielki

bziéda kłopot, też: bieda

69

robák małe zwierzę

báta łódź klikutek kostka

70

– Tisz jes cudnÿ robák – poziedżiáł na ôstatek. – Chudi anÿ paléc.

– Ale jestém mocnijsá niz paléc króla – ôdpoziedżiała szie Znijá.

Małi Princ ûszniéchnół szie.

– Ti nie wiglóndas na mocnó. Ni más razu nogów.

Razu ni mozes rejzowacz.

– Mogie czie zazieżcz dali niz báta – poziedżiała Znijá. Ôzinéła szie dokół princowégo klikutkä nibi złotá ôbrénckä: – Kogokolziek dotchne, tén wracá szie do kraju, z chtórnégo prżiset – powtórżiła. – Ti alesz jes scérnÿ i pochodżis ôt gziázdi.

Małi Princ nic nie ôdpoziedżiáł.

– Sprazias, co tobzie ûcuwam, ti jestesz tak słabi na ti granitowi Żiéni. Nichtórnégo dnia mogie czi dopomóc, eszli bédżies za mocno szie kucnicz za swojó planétó.

Mogie…

– Ô, já porozuniáł czie dichcziuchno – poziedżiáł Małi Princ. – Ale lácégo zawsedi mózis zagádiwkäni?

– Já je wsÿtkie rozkładam – poziedżiała Znijá.

I ôba sziedżieli w czichoszczi.

spraziacz sprawiać kucnicz szie tęsknić

dichcziuchno bardzo dokładnie zagádiwkä zagadka

XVIII Małi Princ prżeset bez pustinie i potkáł tlo jénén ksiát.

Ksiát, co niáł tlo trżi blátki, cale ni do cégój.

– Dobri dżiéń – pozitáł Małi Princ.

– Dobri dżiéń – ôtpoziedżiáł ksiát.

– Kiénÿ nańde ludżiów? – zapitáł grżecnie.

Tén ksiát ráz zidżiáł kärawane iszcz bez pustinie.

– Ludżie? To dá jéch, zierżam, seszcz abo sziétém stuków. Já zidżiáł jéch sziła lát wzád. Lec nigdi nie zieda, kiénÿ mozno jéch nájszcz. Zietrż jéch rozziewá. Ni majó korżéniów, to mocno jém szteruje.

– Do ôbácéniá – ôtzitáł szie Małi Princ.

– Do zidzéniá – ôtpoziedżiáł ksiát.

stukä, stuków sztuka, sztuk

ôtzitacz szie pożegnać się

71

– Chto wiszta jes? – zapitáł Małi Princ.

– Chto wiszta jes? chto wiszta jes? chto wiszta jes? – powtórżił ôdgłos.

– Bóndżta za mojéch frojndów, jám jes sam – rżek.

– Jám jes sam… jám jes sam… jám jes sam…

«Co za cudná planéta – podumáł. – Sÿtko je dérch suche, ôstre i słóne. A ludżiám nie staje wiôbrażni.

Powtarżajó to, co jém biło poziedżiano. Dóma niáłém ksiát, co zawdi gádáł nápsiérsÿ.»

dérch, durch stale, ciągle, bez przerwy

XX

XIX wkletrowacz wspiąć się stołusek krzesełko (najczęściej bez oparcia) dozrżécz dojrzeć chtószczi ktoś ôdgłasacz szie odbijać się (o dźwięku)

72

Małi Princ wkletrowáł na wisokó góre. Jedine góri, co prżódi znáł, to biłi te trżi wulkänÿ wisokie pó kolana.

Jénén ôt niéch brukowáł anÿ stołusek. «Z taki wisoki góri» – poziedżiáł sobzie Małi Princ – «béde w sztandżie ôbácÿcz całkó planéte i wsÿstkie ludżie ô jénén ráz». Lec nicégój nie dozrżáł próc ziérżchów ôt górów, ôstréch anibi koluchi.

– Dobri dżiéń – poziedżiáł, kiebi szie trasiło, co chtószczi tam buł.

– Dobri dżiéń… dobri dżiéń… dobri dżiéń… – ôdgłasało szie.

Prżidało szie, co Małi Princ, chtórén dłudzko marcérowáł bez psiáski, känienie i szniégi, na reste naset jénnó drogie. A kázdżiurná drogä ziedżie do ludżiów.

– Dobri dżiéń – poziedżiáł.

Ajw buł ôgród pełén rózów.

– Dobri dżiéń – ôtpoziedżieli rózÿ.

Małi Princ wéjrżáł na niéch. Wsÿstkie całkownie podawali szie na tén jégo ksiát.

– Chto wiszta só – zapitáł jéch, zgłupsiónÿ.

– Mi sómi rózÿ – antwortowali.

– Ach! – krżiknół Małi Princ.

I pocuł szie mocno niesceszliwi. Jégo ksiát móziuł, co jes jedinÿ ti zorti na caleckiém szweczie. A terá biło psiéncz tisziónce podajóncéch szie na sziebzie w jénném ôgrodżie!

«Barzo bi szie nerwizowała» – poziedżiáł do sziebzie.

«Kiebi to ûzidżiała, fest bi kucała i makérowała, co poniérá, cobi nad nió nie brewérowacz. I já tégoz samégo bi

marcérowacz maszerować

makérowacz udawać poniéracz umierać brewérowacz dokazywać

73

pomrżécz umrzeć zadacz sziandru zawstydzić kogoś

musziáł pomakérowacz, co jó ôpatruje, bo jénác bi esce prazie pomerła, tlo po to, zebi ni zadacz sziandru».

Potém znowuj gádáł w sobzie «Já dumáł, com jes bogäti dżiénkä jedinému ksiátkoziu, a mám tilo jénnó zwicajnó róze. To, co já jes za posziedżicziela trżéch wulkänów pó kolana, ôt chtórnéch jénén muszi zagäsziuł szie na zawdi, to nie cÿni me za téngiém princém». Tedi zapłakáł, lezónc na trázie.

XXI

pódż ajw podejdź pobazicz szie pobawić się pospół razem margotno smutno

74

W tém ôkämgniéniu pokázáł szie Lÿs.

– Dobri dżiéń – poziedżiáł Lÿs.

– Dobri dżiéń – ôdpoziedżiáł grżecnie Małi Princ, chtórén szie ôbrócził, lec nic nie zôcuł.

– Já jes ajw – poziedżiáł głos – pod jebłónkó.

– Chtosz ti? – zapitáł szie Małi Princ – Estesz mocno ładnÿ.

– Já jes Lÿs. – ôdpoziedżiáł Lÿs.

– Pódż ajw, pobazim szie pospół – poziedżiáł Małi Princ – Jes me tak margotno…

– Ni mogie szie z tobó bazicz – poziedżiáł Lÿs. – Jám nie je ôswojónÿ.

– Ach! Prżeprasam – ôdpoziedżiáł Małi Princ. Ale prżisło mu do miszli: – Co znacÿ «ôswojécz»?

– Tisz nie jes stélá – poziedżiáł Lÿs – Cégój sukäs?

– Sukäm ludżi – antwortowáł Małi Princ. – Co znacÿ «ôswojécz»?

– Ludżie – poziedżiáł Lÿs – majó bronió i jachtujó. To mocno górżnuje. Óni téz chowajó kokosÿ. Abi to jéch intereséruje. Sukäs kokosów?

– Nie – ôdpoziedżiáł Małi Princ. – Sukäm kämratów.

Co znacÿ «ôswojécz»?

– To ûz zielce zabácónÿ áusdruk – poziedżiáł Lÿs. – To znacÿ bildowacz zzióski.

– Bildowacz zzióski?

– Sztimuje – poziedżiáł Lÿs – Ti escesz jes lá nie éno jénném sziurkiém, co szie podawá na sto drugiéch sziurków. Esz nie jes me bracnÿ. Takzes samo já nie jest bracnÿ tobzie. Já prżed cziebzie jes éno lÿsém podajóncém szie na sto drugiéch lÿsów. Lec eszli me ôswojis, bédżiém szie jénén drugiégo brákowacz. Bédżies prżed nie jénén na całkiém szweczie. I já bénde prżed cziebzie jedinÿ na szweczie.

– Pocÿnam rozuniécz – ôdpoziedżiáł szie Małi Princ – Znám jénén ksiát… Dumam, co me ôswojuł.

– Mozliwe – poziedżiáł Lÿs – Na Żiéni trasiajó szie ferszidne sprawi.

– Ô, alecz to nie biło na Żiéni. – poziedżiáł Małi Princ.

Lÿs szie bodáj mocno pojénteresowáł.

– Cÿ to stanie biło na drugi planéczie?

– Jo.

tisz nie jes stélá nie jesteś stąd jachtowacz polować kokosÿ kury

zabácónÿ áusdruk zapomniane wyrażenie

ferszidnÿ różny

75

jégier myśliwy

dá są, jest

jedinkowi jednakowy, monotonny sajdi kroki

bolénie ból

– Cÿ só tamój jégri?

– Nie. – To je ale intereszne!

A dá tamój kokosÿ?

– Nie. – Nie egzÿstérujó perfektne rżecÿ… – westchnół Lÿs.

Ale wrócziuł wzád do swoji miszli: – Mój zÿwot je jedinkowi. Já chodze na jájte na kokosÿ, ludżie chodzó na jájte na nie. Wsÿstkie kokosÿ podawajó szie na sziebzie, tégoz samégo z ludżióma. Lec eszli me ôswojis, to moje zÿczie dostanie ziéncÿ szwatła. Bénde rozeznawacz twoje sajdi, jénákse ôt sajdów sÿtkiéch jénséch ludżiów. Jénse sajdi cÿnió, co chowam szie pod żiénió. Twoje wiczióngnó me ôt jami anÿ muzÿkä.

Wéno wej! Zidżis tamój te pole psénicÿ? Nie jém chléba.

Psénica nie je me ni do cégój bracná. Psénicne pola nic me nie prżipaniéntiwajó. To je to bolénie. Alecz ti más złote włosÿ. Tedi béndżie psiénknie, kiéj me ôswojis!

Złotá psénica béndżie me ô tobzie prżibácacz. I bénde najrżáł dżwénk zietrżu w psénicÿ…

Lÿs sziedziáł w czichoszczi i dłudzko prżipatrowáł szie Małému Princoziu.

– Prose, ôswój nie! – poprosziuł.

– Nie estém tému sprżecnÿ – ôdpoziedżiáł Małi Princ.

– Ale ni mám sziła casu. Já muszi nájszcz frojndów i winaûcÿcz szie grómad rżeców.

– Richtik znami abi to, co ôswojim – poziedżiáł Lÿs.

– Ludżie ûz só za mało casowe, cobi cokolziek poznacz. Kupajó ferticne zachi ôd kómisÿjónarów. Ale dlá ti prżicÿnÿ, co nicht nie prżedawá frojndów, to ludżie ónéch frojndów ni majó. Jek chces niécz frojnda, ôswój me!

– Co brák robzicz? – zapitáł szie Małi Princ.

– Brák bicz mocno cziérżpliwém – ôdpoziedżiáł Lÿs. – Z psiérwotku ûszióndżies szie doszcz daléko ôde nie, tak ô na trázie. Bénde czie niécz zawdi w ôcach, lec nic nie poziés. Móziénie to je zrżódło niewirozuniéná. Ale ôde dnia do dnia béndżiesz szie sziadacz zawdi krócÿ nie.

Małi Princ wrócziuł szie naszladujóncégo dnia.

– Nalepsi wracáj szie nazád zawdi ô tém samém caszie – prżikliniuł Lÿs. – Na prżikład, kiéj béndżies cziéngiém wracacz cwártá zégier, to bénde pocÿnacz szie radowacz ûz ôd trżeczi. Cém dali béndżie prżechodżiuł cas, tém mocni bénde rád. Ô cwárti bénde drzáł cale nieniérnÿ; pozbadne, ziele wárte je sceszczie! Kiedi ale weżnies wracacz kiedikolziek, nigdi nie bénde rozuniáł nasÿkowacz moje sérce na te sceszczie… Mus niécz nakładi.

– Co to só nakładi? – zapitáł szie Małi Princ.

– To téz je jénna za mocno zabácóná rżec. To je to, co rózni jénén dżién ôd drugiéch. Te moje jachtárże téz sanujó nakładi. W kázdén cwártek tancujó na ziosce

sprżecnÿ przeciwny winaûcÿcz nauczyć grómad wiele richtik naprawdę, dobrze casowi mający wolny czas ferticnÿ gotowy kómisÿjónar handlarz

zawdi krócÿ coraz bliżej prżiklinicz dać do zapamiętania, napomnieć cwártá zégier godzina czwarta nieniérnÿ niespokojny pozbaszcz poznać, przejrzeć coś/kogoś nakład obyczaj jachtárż myśliwy

76

77

jednoz jedno, jednakowe ferije ferie, wakacje

ôtzitacz szie pożegnać się ûdarowacz podarować wirok sentencja

podechnóncz umrzeć, zginąć pasérowacz przechodzić

78

z dżiéwcákäni. Wedle ti rżecÿ to je wspamniałi dżiéń!

Ide szpacéró az do samÿ zinnicÿ! Kiebi jachtárże sli w tanÿ kiedi zaôchocó, wsÿstkie dnie bi biłi jednoz, a já nigdi bi ni niáł ferijów. Ôswojuł tedi Małi Princ ówtégo Lÿsa. Lec na reste prżisła siułka na abszid: – Ach – poziedżiáł Lÿs – bénde sckäcz!

– Tisz jes tému krżiw – poziedżiáł Małi Princ. – Já czi nie zinsowáł nic lichiégo, alesz chcziáł, cobim czie ôswojuł…

– Richtik – poziedżiáł Lÿs.

– Ale béndżies skäcz! – poziedżiáł Małi Princ.

– Richtik – ôdpoziedżiáł Lÿs.

– Tedi ti nie bzierżes z tégo zádnégo pozÿtku!

– Coszczi z tégo já bzierże – ôdpoziedżiáł – dlá farbi ôt psénicÿ.

I prżidáł esce: – Pódż wzád znowuj ôbácÿcz róze. Pomarkujes, co ta twoja je nájedinsó w szweczie. Popóżni prżidż wzád szie ze mnó ôtzitacz, a ûdaruje czi jénén krijámi wirok.

Tedi Małi Princ poczióngnół wzád ôbácÿcz rózÿ.

– Wi cale szie nie podobata na mojó róze, wi esce nic nie znacÿta – poziedżiáł jém. – Nicht wáju esce nie ôswojuł i wiszta nikogój nie ôswojili. Wiszta só anÿ tén mój lÿs. Ón buł za lÿsa podobajóncégo szie na sto drugiéch lÿsów. Lec ón ôstáł mojém kämratém i terá je za jedinégo w szweczie.

Róze biłi cale zasrómane.

– Wiszta só psiénkne, lec prózne. Nicht bi za wáju nie podech. Na zÿchier zwicajnÿ cłoziek pasérujóncÿ podle

bi podumáł, co moja róza szie na was podaje. Lec óna jénna je wáznijsá nad wás wsÿtkiéch, bo to jó já podléwáł.

Bo to jó já chowáł pod glokó. Bo to jó zastaziáłém zastawó ôt zietrżu. Bo to dlá ni já buł za mordérża ráupów (próc dwóch abo trżéch, chtórne já ôstaziuł zÿcz, cobi szie prżejénácÿli w méntelki). Bo to na ji pralowanie i jamrowanie a casém nawet nilcénie já słucháł. Bo to je moja róza.

I wrócziuł szie wzád do lÿsa: – Do zidzéniá – poziedżiáł.

– Do zidzéniá – ôdpoziedżiáł Lÿs. – Áuwa je ta moja tajémnica. Je mocno ejnfachowá: richticnie zidżi szie tlo sércém. Náwáznijse je ôd ôcu zakrito.

– Náwáznijse je ôd ôcu zakrito – powtórżił Małi Princ, cobi légło w paniénczi.

– To cas, co tisz szwatowáł z rózó, cÿni jó tak wáznó.

– To cas, co já szwatowáł z rózó… – powtórżił Małi Princ, cobi na zÿchier zapaniéntacz.

– Ludżie ûz pozabácali tó práwde – poziedżiáł Lÿs. – Ale ti nie derfujes jó zabácÿcz. Estesz na pók zÿcziá ôdpoziedalnÿ za to, cosz ti ôswojuł. Estesz ôdpoziedalnÿ za swojó róze.

– Ém jes ôdpoziedalnÿ za mojó róze – powtórżił Małi Princ, cobi lepsi bácÿcz.

mordérż morderca ráupa gąsienica pralowacz chwalić się jamrowacz jęczeć, narzekać

nie derfujes nie wolno ci

79

XXII wajchiénszteler zwrotniczy zortérowacz sortować paketa paczka, pakiet cug pociąg sznelcug pociąg pospieszny spsiesacz szie spieszyć się prowadnik prowadzący, przewodnik, tu: konduktor niéniacz szie wymieniać się

fatko prędko

dłabzicz przyciskać

80

– Dobri dżiéń – poziedżiáł Małi Princ.

– Dobri dżiéń – poziedżiáł Wajchiénszteler.

– Co ti ajw robzis? – zapitáł szie Małi Princ.

– Zortéruje rejzujóncéch w paketach po tisziónc – ôdpoziedżiáł szie Wajchiénszteler. – Wisÿłam cugi, co jéch wozó, ráz w léwo, ráz w prawo.

I psiénknie ôszwetlónÿ sznelcug potrżónsnół bziurém Wajchiénsztelera, chuczko prżejezdzajónc z ûkiém anÿ ôt grżnioti.

– Mocno szie spsiesajó – stsiérdżiuł Małi Princ. – Cégój óni sukäjó?

– Tégo razu sam prowadnik cugu nie zié.

I robziónc zielgi trżásk, prżejecháł wzád psiénknie ôszwetlónÿ sznelcug.

– Ûz szie wzád wracajó? – zapitáł Małi Princ.

– To nie só tozsame – ôtpoziedżiáł Wajchiénszteler. – Óni szie niéniajó.

– Nie bili sceszliwe tamój, kiéni bili?

– Nigdi nie je szie sceszliwém tamój, kién szie je – poziedżiáł Wajchiénszteler.

I ûknéła grżniota ôt trżecziégo sznelcugu, co fatko szie mignół.

– Cÿ te ajw gónió za psiérséni rejzujóncéni? – zapitáł Małi Princ.

– Óni ni za cém nie gónió – poziedżiáł Wajchiénszteler. – Spsió tamój w szrodku abo żiewajó. Tlo bachi dłabzió noski do ôknów.

– Tlo bachi ziedzó, cégo sukäjó – poziedżiáł Małi

Princ. – Térajó cas na pupe z klatów, chtórná stawá szie mocno wázná. Kiéj szie jém jó ôtbziérże, sckäjó.

– Te to majó sceszczie – poziedżiáł Wajchiénszteler.

pupa lalka klati szmatki

XXIII – Dobri dżiéń wáma – pozitáł Małi Princ.

– Dobri dżiéń – poziedżiáł kupsiec, co prżedawáł pile na pragniónckie. Stawało pozÿcz jénnó dżiénnie i ûz ziéncÿ nie brákowáło nicégój psicz.

– Po cóz to prżedawas? – zapitáł szie Małi Princ.

– To zielgie szparowanie casu – ôtpoziedżiáł kupsiec. – Te skołowane to ôbrachowali. Mozno ûszparowacz trżi i psiéndżiesziónt ninuti ô jénnó niédżiele.

– I co szie robzi casu psiéndżiesziónt i trżéch ninutów?

– Na co chto má chéncz.

– Já – poziedżiáł Małi Princ – kiebim niáł psiéndżiesziónt i trżi ninuti frejnégo casu, pomału já bi poset do zrżodła.

pile pigułki, tabletki pozÿcz spożyć szparowacz oszczędzać skołowanÿ wykształcony

frejnÿ wolny

81

XXIV

tropkä kropla nazorgowacz uzbierać, naskładać

kwela źródło niekcémnÿ zniechęcony, niechętny

pálónckä gorączka pragniónckä pragnienie

82

Bilém ûz ôsziém dniów ôt mojégo spadniéncziá na pustinie. Słuchäłém na gieszichte ô kupcu, psijónc ôstatnó tropkie nazorgowanÿ wodi: – Ach! – já poziedżiáł do Małégo Princa – Twoje wspóninki só mocno fejne, além esce nie narżóndżiuł fligra, a ni mám co do psicziá. Já bi buł téz sceszliwi, kiebim mók pomału pószcz w stróne studnicÿ.

– Mój frojnd, lÿs, poziedżiáł ni…

– Mój małi kämraczie, to ûz nie handluje ô lÿsa!

– Cémuz to?

– Bo podechniém ôd pragnióncki.

Nie wirozuniáł mojégo modła miszléniá, ôdpoziedżiáł szie: – Fejn je niécz frojnda, razu kiedi podechniém. Já jes mocno sceszliwi, co mám frojnda, lÿsa…

«Nie rozunieje niebezpsiecénstwa» – poziedżiáłém w sobzie. «Ón nigdi nie cuje głodu abo pragnióncki.

Jému tlo brák ksÿnkie słónkä».

A ón popatrżáł na me i antwortowáł mojém miszlám: – Ni szie téz chce psicz. Pódżwa sukäcz kweli.

Já pokázáł niekcémnÿ giest. To bez tołku sukäcz prżitrafunkowi studnicÿ na niekóncóncÿ szie pustini.

Równak poslim.

Kiedi czióngnelim tak w czichoszczi, zniérżkneło szie i gziázdi pocełi szwéczicz. Já jéch zidżiáł anÿ w sznie, niáłém letkó pálónckie dlá moji pragnióncki. Słowa ôt Małégo Princa plónsałi ni w paniénczi.

– Tedi tobzie téz chce szie psicz? – já zapitáł. Ale nie

ôdpoziedżiáł na moje pitanie. Prosto ni rżek: – Woda moze téz bicz dobrá prżed sérce…

Já nie begrejfowáł ti jégo ôdpozieszczi, além nilcáł.

Ziedżiáłém, co pitanie ónégo je bez tołku.

Buł sturbowanÿ. Ûsziát szie. A já ém szie ûsziát podle niégo. Po siułce w czichoszczi praziuł dali: – Gziázdi só psiénkne dlá ksiátkä, chtórnégo nie zidu.

– Na zÿchier – ôdpoziedżiáłém i dulcáłém na wałi psiásku łiscónce pod nieszióndzém.

– Pustiniá je psiénkná – prżidáł.

Tému to biła práwda. Já zawdi najrżáł pustinió.

Sziedżi szie na psiáskowi hufsie. Nic szie nie zidżi. Nic szie nie słisÿ. A naków cóz-toz próniéniuje w czichoszczi.

– To, co cÿni pustinió psiénknó, to ze dżieszczicz óna krije w sobzie studnice.

Zadżiziło nie, com tak ôráz porozuniáł to krijáme próniéniowanie psiásku. Kiéj ém buł małém sziurcákiém, já nieskáł w starém dómu i chodżiła prżepoziastkä, co tamój chtosz ûkrił skárb. Samo szie rozunieje, co nicht go nie buł w sztandżie nájszcz, a mozno bicz, co razu nicht ónégo nie sukáł. Ón skárb ale zacarżuł całki dóm.

Mój dóm krił w sobzie krijámó rżec.

– Jo – poziedżiáłem do Małégo Princa. – Cÿ idżie ô dóm, cÿ ô gziázdi, cÿ ô pustinió – to, co cÿni jéch psiénknoszcz, je niezidócne.

– Já jes rád, co prżiszwadcas mojému lÿsoziu – rżek.

Podług ti rżecÿ, co Małi Princ ûsnuł, wżióném go w rénióna i na nowe pocóném iszcz. Já szie trżónsáł z poruséniá. Ni szie zdawało, com niós kruchi skárb.

Az ni szie zdało, co nie dá nic kruchségo na całki żiéni.

begrejfowacz pojmować

nie zidu nie widać

hufa kupa

sziurcák chłopczyk

prżiszwadcÿcz zgodzić się z kimś, mówić jednym głosem

83

krużik loczek łusksina łupina

84

Zôcułém w tém szwetle nieszióndza jégo bladó ûszine, te krużiki, co drzałi ôd zietrżu, im sobzie poziedżiáł – to, co zidze, to éno łusksina. Náwáznijse je zakrito ôt ôcu.

Podług tégo, co ón letko szie ûszniéchnół z półzamkniónténi lepani, prżidáł já sobzie: «To, co me tak fest porusá w tém spsióncém ksziózéncziu, to jégo ziernoszcz ksiátkoju, to ôbráz rózÿ, chtórnÿ wewnéntrnie próniéniuje z niégo anÿ płóniéń ôd lampi, nawet casu spsiku.» Tedim ûcuł, co ón je esce mocni kruchi. Tocz lampe brák zastaziacz. Abo nie, to cug zietrżu moze jó zagäszicz.

Tak idónc, ô zarénku nasetém studnice.

XXV – Ludżie – poziedżiáł Małi Princ – wtikäjó szie do sznelcugów, ale nie ziedzó, kiéni chcó jechäcz. Bez to ni majó niéru i króncó szie w kółko.

Tedi prżidáł: «Nie wárto…»

Studniá, chtórnó mi dosziéngli, nie podawała szie na studnie na Zaharże. Studnie na Zaharże to só ejnfachowe dóri wikopane w psiásku. Ówta podała szie na zioskowó studnice. Ale tamój nie biło zádnÿ zioski, tedim dumáł, co sznie.

– To do dżiwu – ém poziedżiáł do Małégo Princa. – Wszio je fertik. Blocek, ziedro i prowóz…

Zaszniáł szie, porucháł prowóz, dáł pracowacz blockoziu. Blocek zaskrżipsiáł anÿ stará fana do skázÿwaniá zietrżu, co ûz dłudzko zietrżu nie ûcuła.

– Słisÿs? – zapitáł szie me Małi Princ. – Mi prazie ôdecknelim tó studnice i terá ôna spsiéwá.

Já nie chcziáł, cobi szie ón ûsziłowáł: – Dáj ni to zrobzicz – poziedżiáłém do niégo. – To lá cziebzie za cziénzkie.

– Po ksÿnce podniós ém ziedro do murkä i dobrże je tamój ûstaziułém. W mojéch ûsach brżniáło esce psiénie blockä, a w cziéngiém drzóncÿ wodżie zidżiáłém słónko szie trżószcz.

– Pragne ti wodi – poziedżiáł Małi Princ. – Dáj me jó psicz.

Já porozuniáł, cégój ón sukáł! Podniósém ziedro do jégo lepów. Psiuł z zamkniónéni ôcani. To biło słodkie

ni niécz niéru być niespokojnym

dóra dziura

fertik gotowy ziedro wiadro prowóz powróz fana chorągiew

ûsziłowacz szie wysilać się

psiénie śpiew, pienie

85

giésziénk prezent jeglijkä choinka Godi Boże Narodzenie

kól kapusta

86

anÿ festa. Ta woda to biła cosz dicht jénse niz tlo psiczie. Ji słodkoszcz ûrodżiła szie w iszcziu pod gziázdóma, w psiéniu blockä, ûsziłunku mojéch rénión. To biło dobre prżed sérce, anÿ giésziénk. Kiéj já buł małém sziurkiém, lampecki ôt jeglijki, muzÿkä jutrżni, łagodliwoszcz ûszniéchniéntéch liców takzes samo prżidawała próniów ûdarowaném na Godi giésziénkám.

– Û cziebzie ludżie – poziedżiáł Małi Princ – trżimajó psiéncz tisziónców rózów w jénném ôgrodżie i nie najdujó tégo, cégo sukäjó.

– Nie najdujó – jám prżimóził.

– A równak to, cégo sukäjó, mozno najszcz w jénnÿ rózÿ abo ksÿnce wodi…

– Más recht – já ôdpoziedżiáł.

Małi Princ prżidáł: – Lec ôcÿ só szlepe. Brák sukäcz z sércém.

Já psiuł wode. Mocnom ôtdicháł. Ô zarénku psiásek ma farbe niodu. Ta farba niodu dawała ni sceszczie. Tedi co prżinosziło ni to ûcuczie sméntku?

– Muszis dotrżimacz swojó ôbzietnice – poziedżiáł Małi Princ, chtórén znowuj ûsziát szie kole nie.

– Jekó ôbzietnice?

– Ti ziés… máulkorb prżed jegniákä. Já jes ôtpoziedalnÿ za tén ksiát!

Wijmáłém swoje niedokóncóne céchunki z taszi. Małi Princ je ôbácuł i poziedżiáł ze szniéchém: – Twoje baôbabi wiglóndajó ni kóle.

– Ôch!

Já buł tak sztolc na te baôbabi!

– Twój lÿs, ónégo ûsÿ… ksÿne wiglóndajó anÿ rogi… i só

za dłudzkie!

I na nowe szie zaszniáł.

– Tisz nie jes spraziedliwi, sziurku, nie rozuniáłém céchowacz nic króm wónzów boa roztwartéch i zamkniónéch!

– Ôj! Wszio pódżie fejn – poziedżiáł. – Dżiecziuki bédó ziedżiécz.

Já nacéchowáł máulkorb. Biło ni bolészno, kiéj já mu to dawáł.

– Más ûkładi, ô chtórnéch nie ziém…

Ale ón ni nie ôdpoziedżiáł. Poziedżiáł: – Ziés, móje spadniénczie na Żiénió… Ûtro prżéndżie rok… – po silce w czichoszczi znowa móził: – Já zlecziáł blisko ôd télá.

Zacón szie cérziénicz.

I znowuj, nie rozuniejónc cému, já ûcuł cudnÿ sméntek. Równak pojaziło szie pitanie: – To nie je prżitrafunek, co kiedim czie poznáł réno jénnó niédżiele wzád, setesz tak cale sam, tiszióndz nil ôt zaniéskänÿ żiéni. Tisz szie wracáł nazád do niejsca spadniéncziá?

Małi Princ esce ráz szie cérziéniuł.

Letko wóntpsióncÿ, prżidáłém: – Moze to z prżicÿnÿ prżénszcziá roku?

Małi Princ znowa szie cérziéniuł. Nigdi nie ôtpoziedáł na pitania, ale kiéj szie chto cérziéni, to anibi ôdpoziedáł «jo», sztimuje?

– Ach – já poziedżiáł. – Mám strach…

Ale ón me ôdpoziedżiáł: – Muszis terá arbejtowacz. Muszis szie wróczicz wzád

ôd télá odtąd, stąd

niédżiela tydzień

87

ôbsztimowacz dogadać, zgodzić

do swoji masÿnÿ. Já na cziebzie ajw pocekäm. Prżidż nazád ûtro ziecorém…

Lec ém nie buł spokójnÿ. Já bácuł słowa lÿsa. Reskiéruje szie, co szie bédżie trochie sckäcz, kiéj szie ôbsztimuje kogój ôswojécz…

z kimś

XXVI

lós luźno

trut trucizna

slészcz, szlészcz zejść do niza do dołu skóknóncz podskoczyć

88

Tamój za studnicó stojáł stari, käniénnÿ murek. Kiedim wrócziuł wzád z roboti naszladujóncégo ziecora, já postrżeg z daléca Małégo Princa sziedżiécz na niém. Nogi zisziałi mu lós w pozietrżu. I słisáłém go mózicz: – Nie bácÿs? – poziedżiáł. – To nie je akuratnie tutaj!

Muszi ôdpoziedżiáł mu drugi głos, bo Małi Princ rżek: – Jo! Jo! Dżiéń sztimuje, ale to nie je te niejsce.

Setém dali w stróne murkä. Nikogój nie zidżiáłem, nikogój nie słisáłém. Ôráz Małi Princ ôdpoziedżiáł znowuj: – Richtik. Ôbácÿs, kiéni moje szladi pocÿnajó szie w psiásku. Tlo zacekáj na nie. Prżide ajw dżisziá ziecorém.

Já buł dwadżieszczia métri ôd murkä i cziéngiém nicégój ni mók ôbácÿcz. Małi Princ pocÿná dali prazicz po siułce nilcéniá: – Cÿ más dobri trut? Tisz jes zÿchier, co nie bédżie dłudzkiégo boléniá?

Z nieniérném sércém já szie zastanoziuł, lec ém szténdich nic ni mók wirozuniécz.

– Ôdniesz szie terá – poziedżiáł Małi Princ. – Chce szlészcz do niza.

Tedi já spojrżáł nizÿ murkä i az skóknół! Tamój biła, wiczióngajóncá szie do Małégo Princa, jénna ôd

téch zołtéch znijów, co zabzijá w trżidżieszczi sekundi. Sukäjóncÿ giéweri w dibzaku pobziézáłém w stróne murkä, lec trżásk, jeki já zrobziuł, spraził, co znijá powoli zagrżebziła szie w psiásku, nibi zanikäjóncÿ zdrojek i próc zielgiégo spsieséniá szie wkäntowała szie niedzÿ käniénie z dżwénkiém podobajóncém szie na brżénk métalu. Já dodeset do murkä w richticnÿ cas, cobi sficzicz Małégo Princa w rénióna, cale bziáłégo anibi szniég.

– Co to só za gieszichti? Terá ti gádás z wénzóma?!

Stimáłém jégo zołti sziál, co go zawsedi nosziuł na sÿji.

Já pomocuł letko ónégo spsik im kázáł mu psicz wode.

Nie ôdniewazułém szie go pitacz ô nic. Ón popatrżáł szie na nie powáznie i głómbziuł réncani do sziebzie. Cułém, jek jégo sérce kołace anibi te ôd podstrżelónégo flintó poniérajóncégo ptáskä. Poziedżiáł dó me: – Já jes rád, co nálásesz to, co szie zlotrowało w twojém fligrże. Béndżies w sztandżie wróczicz szie wzád do dóm.

– Skielá ti to ziés?

dibzak kieszeń trżásk hałas

anibi niczym, jak stimacz zdjąć ôdniewazÿcz szie odważyć się głómbzicz przytulać mocno, ściskać flinta strzelba

89

grónzacz szie pogrążać się trżimacz nazad powstrzymać

łónski rok zeszły rok

90

Prazie já chcziáł mu poziedżiécz, co, choc ém ni niáł nadżieji, poniecziło szie ni narżóndżicz motór. Małi Princ nic nie ôdpoziedżiáł, ale prżidáł: – Dzisziá já téz poczióngne do dóm…

Tedi sméntnawo prżidáł: – To ziele dali… to je mocno cziénzse…

Cułém, co dżiejało szie coszi nadzwicajnégo. Já trżimáł go fest w réncach anÿ małégo dżieczia, a równak zdało ni szie, co grónzáł szie prosto w ôtchłań, a já nie rozuniáł go trżimacz nazád…

Jégo ôcÿ bili powázne, dulcónce w dal.

– Mám twojégo jegniákä. Mám téz ónégo käste i máulkorb… Ûszniéchnół szie sméntnawo.

Cekáłém dłudzko, cułém, co szie robzi czieplijsÿ i czieplijsÿ: – Małi sziurku, ti más strach!

Na zÿchier niáł strach! Ale łagodlizie szie ûszniéchnół: – Bénde szie barżi bojáł ziecorém…

Znowa já ûcuł chłód z prżicÿnÿ tégo, prżeczko cému ni mozno trasicz zádnégo sposobu…

Nigdi ziéncÿ nie ûsłisécz takiégo szniéchu – já pomarkowáł…, co ni mogie lejdowacz ti miszli. Prżed me to biło anÿ zrżódło na pustini.

– Sziurku, chce ûsłisécz czie esce ráz szie szniácz.

Ale ón dó me poziedżiáł: – Dżisz w nocÿ to bédżie ûz rok. Moja gziázda bédżie dokuméntnie nad tém niejscém, kiéni já zlandowáł łónskiégo roku.

– Sziurku, cÿ to je jeki lichi sén, ta gieszichta ze znijó,

niejscém znijszcziá szie i gziázdó?

Ale nie ôdpoziedżiáł szie na te prżipitanie. Tlo poziedżiáł: – Náwáznijse je ôd ôców zakrito…

– Pewnikiém.

– To tak, jek z tém ksiátém. Kiéj niłujes ksiát, co je kiénisz w gziázdach, to prżijémnó je nocó ôbziéracz gziázdi. Wsÿtkie gziázdi só pełne ksiátów.

– Pewnikiém.

– To tak, jek z tó wodó. Ta, chtórnó ti ni dáł psicz, biła anibi muzÿkä. Tén blocek i prowóz… pewnikiém mozes bácÿcz, jekie to biło dobre.

– Pewnikiém.

– Béndżies patrżáł szie nocó w gziázdi. Ta moja je za małá, cobi czi jó skázacz na niebzie. Tak je nawet lepsi.

Moja gziázda béndżie dlá cziebzie jénnó ôt ónéch gziázdków. Tedi rado bédżies ôglóndacz wsÿstkie gziázdi…

Wsÿstkie bédó tobzie za kämratów. Zrobzie czi jénén giésziénk…

Znowuj szie pocón szniácz.

– Ôch, ti małi chłopácku! Tak rado słuchäm na twój szniéch!

– I to prazie je tén mój giésziénk. To béndżie prazie tak, jek biło, kiéj mi psili wode.

– Co chces bez tén sposób poziedżiécz?

– Wsÿscÿ ludżie majó gziázdi. Ale óne nie só dlá niéch jednakowe. Tém, co rejzujó, gziázdi só za prowadniki.

Dlá jénséch to só éno małe szwatełkä. Dlá bildowanéch ludżiów óne só problémani do podsukäniá. Dlá mojégo giésziafcziárża óne biłi za złoto. Ale te sÿtkie gziázdi nilcó.

znijszczie szie zejście się prżipitanie zapytanie

rado, redo chętnie

bez tén sposób w ten sposób

91

lékowacz leczyć spokójnÿ na tém zadowolony z tego

sigielek figielek, żart glokä dzwonek

niewárczie niedobrze (o samopoczuciu) zamér umarł

92

Béndżies niécz takie gziázdki, chtórnéch nicht ni má.

– Co chces w tém sposobzie poziedżiécz?

– Kiéj spojrżis w niebo nocó, látégo, co já bénde szniejóncÿ szie na jénnÿ ôt téch gziázdków, lá cziebzie to béndżie, anibi wsÿstkie gziázdi szie sznieli. Béndżies niécz gziázdki, chtórne potrasió szie szniácz!

I na nowe pocón szie szniácz.

– I kiedi ûz szie pocziesÿs (cas lékuje wsÿstek sméntek), béndżies spokójnÿ na tém, co me znáłesz. Zawdi béndżies za mojégo frojnda. Béndżies szie ze mnó społém szniáł. Nizamana roztworżis ôkno, tak lá prżijémnoszczi.

A twoje kämrati béndó zadżizióne, zidzónc czie szniácz szie do nieba. Tedi jém poziés: «Jo, gziázdi zawdi só lá nie ûcziesne». Béndó dumacz, co czi szie rozum poniesáł.

Já czi zrobziuł taki brżidki sigielek.

I znowuj szie zaszniáł.

– To dicht tak, jekbim czi dáł gwáłt małéch gloków, co potrasió szie szniácz, na niejsce gziázdków.

Na nowe szie szniáł. Potém poziedżiáł powázno: – W tó noc… ziés… nie prżichodż.

– Nie ôstazie czie.

– To béndżie wiglóndało, kiebi ni biło niewárczie. To bédżie anibi ja zamér. Tak to wiglóndá. Nie prżichodż, sam zidżis, co niewárto.

– Nie ôstazie czie.

Pocón szie kimrowacz.

– Mózie czi to téz wedle zniji. Moze czie kósacz. Wénze só podłe. Moze czie kósacz lá prżijémnoszczi.

– Nie ôstazie czie.

Ale coszczi go ûspokojiło.

– To sztimuje, ni má tila trutu, cobi kósacz ôd malu drugó razó.

Ti nocÿ já go nie zôcuł puszczicz szie w drogie. Poset próc zádnégo trżasku. Kiej poziodło szie ni do niégo dodejszcz, masérowáł gréndó. Poziedżiáł ni tilo: – Ach. Estesz ajw…

I ficziuł me za rénkie. Ale znowuj szie kwelowáł.

– Ti ni más rechtu. Béndżies cziérżpsiécz. Bénde wiglóndáł anibi ûmérti, a to nie béndżie cale práwda.

Nilcáłém.

– Rozuniejes. To je za daléko. Nie mogie wżióncz tégo cziała z sobó. Za sziła wázÿ.

Nilcáłém.

– Ale to béndżie nibi stará, cziszniéntá prec łusksina.

Ni má nic strasnégo w stari łusksinie.

Nilcáłém.

Ksÿne stéráł chéncz. Ale zrobziuł tén ûsziłunek esce jénén ráz: – Béndżie fejn, ziés. Já téz bénde patrżécz w gziázdi.

Wsÿstkie gziázdi béndó jek studnice z blockäni, co majó drdze. Wsÿtkie gziázdi béndo me pojicz.

Nilcáłém.

– To béndżie cale szpasowne! Béndżies niécz psiénczset mÿliónów gloków, a já bénde niécz psiénczset mÿliónów zrżódełków.

kimrowacz szie, kumrowacz szie martwić się kósacz kąsać ôd malu od razu

gréndó prędko kwelowacz szie męczyć się

drdza rdza szpasownÿ zabawny

93

posziónszcz szie siąść

ûstojicz ustać, wystać szlus koniec

Téz wżión nilcécz, bo płakáł…

– To je ajwoj. Dozwól ni samému dacz sajda do prżodku.

Posziát szie na żiénió ôt strachu.

Poziedżiáł znowa: – Ziés… mój ksiát… já jes ôtpoziedalnÿ. Óna je tak słabziuchná. Óna tak łatsie zierżá. Má tlo sztéri donicegójne koluchi do ôgänianiá szie prżed caluchném szwatém…

Téz ém szie ûsziát, ni bułém w sztandżie ûz ziéncÿ ûstojicz.

Poziedżiáł: – Jo. Tedi szlus.

Esce powóntpsiuł krżinkie, a tedi szie podniós. Zrobziuł jénén sajd. Ni mókém szie razu margnóncz. Kole jégo kłikutkä mignéła szie tlo zołtá łiskäzica. Sile stojáł, nie ruchäjónc szie. Nie krżicáł. Ôbaluł szie tak łagodlizie nibi scep. Ôbaluł szie na psiásek próc chocbi nánijségo trżasku.

XXVII

ûzidżiécz zobaczyć

lojtowacz dzwonić

94

Naków coszczicz nie je po richticnoszczi – jám zabácuł nacéchowacz rżéniéń ôd tégo barankowégo máulkorba, com go céchowáł prżed Małégo Princa. Tedi ni mók nigdi go brukowacz. Prżichodżi ni do miszli: «Jek tamój idżie, moze jegniák pozér ksiátkä?»

Za casém mózie sobzie «Pewnikiém nie! Małi Princ zapsiérá ksiátkä pod szczklannó glokó i psiluje na jegniákä». Tedicas já jes koténtnÿ. A wsÿtkie gziázdi czicho szie szniejó.

Ale casani mózie sobzie: «Casém szie je zabácliwém i to stanie! Jénégo ziecora zabácuł ô ti szczklannÿ gloce abo w nocÿ jegniácek wilás próc zádnégo sumu…» – tedi zwónki prżejénácajó szie w szlozÿ.

To je zielgá tajémnica. Prżed wáju, chtórne niłujó Małégo Princa, nic w szweczie nie je jénakie, jezeli kiénisz, nie zieda kiéni, jegniácek mók pozrżécz róze. Ôbác na niebo. Postaw sobzie pitanie: cÿ jegniácek pozér ksiátek, cÿ nie? Postrżegnieta wszio szie stnieniacz…

I nichtórnÿ dorosłi nigdi nie porozunieje, co to je takie wázne!

po richticnoszczi w porządku

zapsiéracz zamykać psilowacz pilnować zabácliwi zapominalski zwónek dzwonek szloza łza

Terá prżesło ûz seszcz roków… Escém nigdi nie ôpoziedżiáł ti gieszichti. Kämrati, co me znowuj ûzidżieli, bili prżeczie spokójne na tém, co zidzó me dali zÿcz. Já buł niesceszliwi, ale móziułém jém – «to ôd sturbowaniá…» Ûzém szie ksÿne pocziesuł, choc móziónc scérnó práwde – niedicht. Ziém já ale, co wrócziuł szie na swojó planéte, bo z réna nie nalásém jégo cziała. To nie biło cale cziénzkie cziało. Lubzie w noc słuchäcz na gziázdi.

To je anibi lojtujónce psiénczset mÿliónów gloków…

95

landsziaft krajobraz

báclizie bacznie kiebiszta gdybyście pospsiesacz spieszyć

domarkowacz szie domyślić się

Po mojému, to nápsiénknijsÿ i násméntnijsÿ landsziaft w szweczie. To je tén isti landsziaft, co na wcesznijsÿ strónie, além nacéchowáł go esce ráz, cobi wáma wirażlizie pokázacz. Tu ajw Małi Princ szie pojaziuł na Żiéni i tu zniknół.

Prżipatrżta szie báclizie tému landsziaftoziu, cobi go poznacz, kiebiszta kiedi nieli rejzowacz do Afriki, na pustinió. A eszli trasi szie wáma tamój pasérowacz – prose, nie pospsiesájta, éno pocekájta akuratnie pod ónó gziázdó! Eszli dostómpsi do wáju dżiecziuk, co szie sznieje, co ma złote włosÿ i nie ôdpozieduje na wase prżipitania, to szie domarkujeta, chtóz ón je. Bóndżta wténcas tak niłe, nie ôstaziajta me sméntném i fatko prżipsista dó me, co ón szie wzád wrócziuł…