Informatieblad relaties CED-Groep oktober 2016 nummer 4 jaargang 14
Meer structuur, betere rekenresultaten Investeren in kwaliteit pedagogisch medewerkers loont Cursus Onderwijsassistent leescompetent Nieuwsrekenen in het speciaal onderwijs Dataprojectteams in het vo Nieuwsbegrip Schrijven
Kansen voor alle kinderen
Inhoud
4
Meer structuur, betere rekenresultaten
Met behulp van het traject Doordacht Passend Lesgeven lukte het de Waterinkschool in Soest om de rekenprestaties van haar leerlingen sterk te verbeteren.
6 Investeren in kwaliteit pedagogisch medewerkers loont
8
Kansen voor alle kinderen
Stichting Kinderopvang Nissewaard liet haar personeel trainen in het werken met de methode Startblokken. Daardoor ontstond een hele nieuwe dynamiek.
De onderwijsinspectie constateerde dit voorjaar dat de kansenongelijkheid in het onderwijs oploopt. Volgens de inspectie komen er steeds grotere verschillen tussen leerlingen met lager en hoger opgeleide ouders. Daardoor krijgen veel kinderen met laag opgeleide ouders niet het onderwijs dat ze aan zouden kunnen. Naar welke voschool zij doorstromen zou niet afhangen van hun intelligentie, maar van de opleiding
In de cursus Onderwijsassistent leescompetent komen alle ins en outs van het leesonderwijs aan vier- tot twaalfjarigen op een praktische en actieve manier aan bod.
van hun ouders. Als de constatering van de inspectie klopt, hebben we een serieus probleem. Alle kinderen verdienen het om hun talenten te ontplooien en moeten de ruimte krijgen om
12
een mooie toekomst op te bouwen. Het onderwijs kan hierbij helpen. Natuurlijk zijn er meer factoren die de kansen van kinderen bepalen. Maar wij moeten ons afvragen hoe scholen eraan kunnen bijdragen dat alle kinderen gelijke kansen krijgen op zelfontplooiing, kennisvermeerdering, vooruitgang. We helpen kinderen zeker door de kwaliteit van het onderwijs en van de onderwijsgevenden te verbeteren. Een goede leerkracht of leraar heeft oog voor het individuele kind, helpt het om zijn barrières te overwinnen en zijn talenten verder te ontwikkelen. Zo’n onderwijsgevende geeft elk kind in de klas het gevoel dat het er mag zijn. En het
Cursus Onderwijsassistent leescompetent
Nieuwsrekenen in het speciaal onderwijs
Dataprojectteams in het vo
Nieuwsrekenen biedt nu ook een handleiding, gericht op leerlingen in het speciaal onderwijs. Zij lossen vraagstukken op met gegevens die ze zelf uit ongestructureerde opdrachten halen. Het programma is een mooie aanvulling op de reguliere rekenmethodes.
onderwijs dat hij of zij geeft, stelt elk kind, ongeacht de opleiding of het inkomen van
14
Data vormen een schat aan informatie waarmee een school haar onderwijs kan verbeteren. In Utrecht leerden vo-docenten in samenwerking met de UU en de CED-Groep hoe ze deze gegevens kunnen analyseren en interpreteren.
zijn ouders, in staat om zich verder te verbeteren. In deze editie presenteren wij u met genoegen weer tal van programma’s die precies
Doug Lemov presenteert Teach Like a Champion 2.0
dat als einddoel hebben: aansprekend, effectief onderwijs, gegeven door kundige leraren. Die oog hebben voor de leerbehoeften van elk kind.
18 16
De Amerikaanse onderwijsgoeroe Doug Lemov presenteerde op 8 juni op een drukbezocht congres van de CEDGroep in Capelle aan den IJssel zijn tweede boek over Teach Like a Champion.
CED-Groep bereikt De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen.
Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam
Volg ons
Postadres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam
www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl
Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.
KlasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660, jaargang 14, nummer 4, oktober 2016 redactie: Frank Brouwer, Lot Hannik, Marijke Nijboer (eindredacteur), Carolien Rebel, Elly van der Zel redactie-adres: CED-Groep, Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, klasseapart@cedgroep.nl website: www.cedgroep.nl fotografie: Jan van der Meijde vormgeving: Pressure Line druk: MediaCenter Rotterdam oplage: 14.000 KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl 2
KlasseApart oktober 2016 nummer 4
Onderwijs Research Dagen 2016
ORD2016 was een levendige driedaagse uitwisseling tussen onderwijsonderzoekers en mensen uit de onderwijspraktijk.
20
Nieuwsbegrip Schrijven
Abonnees van het populaire Nieuwsbegrip hebben gratis toegang tot Nieuwsbegrip Schrijven. Elk jaar krijgen zij ruim twintig schrijflessen waarmee leerkrachten gedegen schrijfonderwijs kunnen geven. Groeten uit…
Groeten uit..., een magazine 19 voor ouders en hun kinderen uit groep 1-4, staat vol praktische ideeën om kinderen een rijke taal- en rekenomgeving te bieden. Het blad wordt op maat gemaakt voor verschillende gemeentes.
10 Nieuws 22 MAGiTO, Uit de wetenschap, @cedgroep 23 Agenda, cursussen 24 De werkweek van onderwijsadviseur en orthopedagoog Imke van Neerijnen KlasseApart oktober 2016 nummer 4
3
Lesmodel met vijf fasen
Doordacht Passend Lesgeven
Hoe geef je doelbewust, interactief en coöperatief les? Doordacht Passend Lesgeven helpt leerkrachten bij het verbeteren van hun didactische vaardigheden. Toegepast op rekenen bestaat het lesmodel uit vijf fasen: automatiseren en memoriseren, een goed begin, interactieve instructie, oefenen van het geleerde door leerlingen en inhoudelijke afronding van de les. Het begeleidingstraject bevat verschillende metingen, trainingsmiddagen en klassenbezoeken. Stap voor stap wordt de leerkracht door de fasen van het lesmodel geleid. De aanpak sluit aan bij de eigen rekenmethode en u kunt elke stap meteen in de praktijk brengen. Op basis van de intake wordt een traject op maat gemaakt.
‘Gooi een schotel stuk, dan heb je breuken én aandacht’ te halen. De instructie moet motiverend en herkenbaar zijn, met pakkende voorbeelden. De interactie komt dan aan bod bij het inoefenen met coöperatieve werkvormen.’ Als afsluiting van het traject hebben alle leerkrachten aan de hand van de kijkwijzer, waarin de fasen van de les zijn uitgesplitst, bij elkaar in de klas gekeken. ‘Dit heeft iedereen als zeer prettig en leerzaam ervaren’, aldus Nanneke. ‘Je hoort wel wat in de wandelgangen en bij de terugkoppelingen in de groep, maar het zelf zien en meemaken is toch anders.’ Betere resultaten De begeleiding door de CED-Groep is in het voorjaar afgerond. Terugkijkend concludeert Nanneke dat er al veel is verbeterd. ‘De
Meer structuur, betere rekenresultaten
resultaten van de methodetoetsen zijn sterk omhoog gegaan en hetzelfde geldt voor de meeste Citotoetsen.’ Maar zij ziet ook nog aandachtspunten. ‘De coöperatieve werkvormen en eindreflectie zitten er nog niet goed in. Daar gaan we dit schooljaar extra aandacht aan geven. We blijven sowieso het Doordacht Passend Lesgeven toepassen en volgen. Het is als vast punt opgenomen in de teamvergadering, we blijven bij elkaar in de lessen kijken en de nieuwe leerkrachten worden geïnstrueerd.’ Als extra hulpmiddel heeft de school de doelen van het automatiseren en memoriseren per leerjaar op een A-viertje samengevat. Dit helpt de leerkrachten om op deze belangrijke onderdelen scherp te blijven. ‘En we hebben afgesproken om elk jaar een rekenonderdeel
Tekst Connie van der Zel
centraal te stellen, niet alleen in de reguliere
Ondanks een goede rekenmethode bleven de rekenresultaten achter op de
Twee weken na elke scholingsmiddag ging
Pakkende start
manier zien aan welk doel je gaat werken?
lessen, maar ook met aansprekende extra
Waterinkschool in Soest. Hoe kon de school dit verbeteren met behoud van
Frank met Nanneke of de directeur van de
Sinds de start van het rekenverbetertraject
Daar komen frisse en prikkelende ideeën uit.
activiteiten. Voor dit jaar is dat het verme-
school op klassenbezoek. Daarbij keken ze
heeft Nanneke het nodige zien veranderen.
Zo gooide een leerkracht die het over breuken
nigvuldigen. Al met al heeft het Doordacht
hoe het geleerde wordt toegepast. Met de
‘Een opvallend verschil zie ik bij het automa-
wilde hebben, een schotel stuk. Dan heb je
Passend Lesgeven ons rekenonderwijs een
was hierop het antwoord. Ib’er Nanneke Reniers is vanaf het begin intensief
feedback kon de leerkracht dan weer verder.
tiseren en memoriseren. Voorheen volgde je
breuken én aandacht. Natuurlijk schudt niet
flinke boost gegeven. We zijn al een heel eind
betrokken bij het schoolbrede rekenverbetertraject dat hierna volgde.
Bij elke volgende scholingsbijeenkomst werd
de lesmethode. Nu kijk je bewust of wat daar
iedereen een pakkende start uit zijn mouw,
op de goede weg.’
met de hele groep teruggekoppeld. Nanneke:
staat wel goed is voor de klas. Als jij merkt
maar hierbij kunnen we elkaar wel helpen.’
‘Er zijn altijd wel vragen en dingen waar men-
dat tafels en splitsen er nog niet in zitten, dan
De ib’er vindt ook de interactieve instructie
de methode? Het traject Doordacht Passend Lesgeven, toegepast op rekenen,
4
‘Het fijne van dit traject is de gestructu-
Per fase komt de theorie aan bod: waarom is
sen tegenaan lopen. Op die momenten merk
pak je dat op, al zegt het boek wat anders.
een eyeopener. ‘Wij zijn geneigd om bij de
reerde opbouw. Je kunt er direct mee aan de
bijvoorbeeld automatiseren en memoriseren
je dat de begeleiders de methoden tot in hun
Ook differentiëren we meer op niveau bij de
instructie meteen de kinderen te betrekken,
slag’, zegt Nanneke. ‘Frank Brouwer, onze
zo belangrijk? Daarna volgt de praktijk: hoe
tenen kennen; ze hebben op alle vragen een
oefeningen.’
door bijvoorbeeld het stellen van tussenvra-
begeleider, organiseerde rondom elke fase
geef je een duidelijke opdracht? Hoe zorg je
helder antwoord. Het zijn echte rekenspeci-
Ook nieuw op de Waterinkschool: de pakken-
gen. Het is beter om eerst zelf helder instruc-
scholingsbijeenkomsten en klassenbezoeken.
voor tempo, differentiatie en motivatie?’
alisten.’
de start. Nanneke: ‘Hoe laat je op een leuke
tie te geven en daarna pas de leerlingen erbij
KlasseApart oktober 2016 nummer 4
Meer weten? Frank Brouwer f.brouwer@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/dpl
KlasseApart oktober 2016 nummer 4
5
Tekst Ronald Buitelaar
Ouder: ‘Ik heb mijn mening over formele kinderopvang volledig herzien’
Wetenschappelijk onderzoek naar vve
Judith Voogt is moeder van de tweejarige Noa. Zij zegt niet zo’n zicht te
Lotte Henrichs is adviseur/onderzoeker bij
(vve) staat regelmatig ter discussie. Probleem is
hebben op de gebruikte methodiek, maar vooral te kijken naar de peda-
de Universiteit Utrecht. In mei verscheen
dat daarbij weinig onderscheid wordt gemaakt
gogische kwaliteit. ‘Ik maakte gebruik van een gastouder, omdat formele
haar onderzoeksrapport ‘VVE Utrecht. We-
kinderopvang mij te druk, minder persoonlijk en stressvol voor het kind
tenschap en werkveld ontmoeten elkaar in
leek.’ Nadat opvang bij de gastouder niet langer mogelijk was, maakte
actieonderzoek'. Lotte over de belangrijk-
Succesvolle ontwikkelingen, zoals verbetering van de
Noa tot tevredenheid van ouders en kind de overstap naar Klein Nibbeland.
ste uitkomsten:
pedagogische kwaliteit door gerichte investeringen,
Judith: ‘Ik zag dat er veel speelruimte was, dat het er netjes en verzorgd
‘In 2012 wilde de gemeente Utrecht inzicht
was en dat er veel structuur geboden werd. Nu Noa er bijna een jaar zit,
krijgen in de kwaliteit van het vve-aanbod.
weet ik dat de leidsters elke maand een nieuw thema hanteren waarbij
Er is toen gekozen voor praktijkgericht
spelletjes, taalontwikkeling en knutselwerkjes horen. Ik heb mijn mening
(actie)onderzoek zodat wetenschappelijke
over formele kinderopvang dan ook volledig herzien.’
inzichten direct naar de praktijk vertaald
De effectiviteit van voor- en vroegschoolse educatie
tussen kwantitatieve en kwalitatieve aspecten.
dreigen daardoor uit het zicht te blijven. In dit artikel aandacht voor de winst die te behalen is.
konden worden. Voor het onderzoek volgden we 180 doelgroepkinderen, 90 kleuters en 90 peuters, die we in hun Startblokken
onderwijsomgeving observeerden. Daarbij
Startblokken is een educatieve methode voor kinderdagverblijven en
waren we vooral geïnteresseerd in de
peuterspeelzalen. Het programma is gebaseerd op de ontwikkelingsge-
proceskwaliteit, verdeeld in emotionele
richte visie en bevordert een brede persoonsontwikkeling. Het Nederlands
ondersteuning (is het een fijne plek?)
Jeugdinstituut (NJI) waardeert de methodiek als ‘goed onderbouwd’: ‘De
en educatieve ondersteuning (worden
visie van het programma is duidelijk en goed, het programma is adaptief
kinderen uitgedaagd tot nadenken?). Uit
en ontwikkelingsgericht.’ De CED-Groep ondersteunt organisaties bij de
onze observaties bleek dat de emotionele
invoering van het programma. Tijdens trainingen krijgt u inzicht in het
ondersteuning gewoon goed was. De edu-
ontwikkelingsgericht onderwijs en de ontwikkelingsgerichte opvang van
catieve ondersteuning daarentegen was
kinderen. U maakt kennis met de thema’s, het observeren en het stimule-
laag gemiddeld met maar weinig uitschie-
ren van de ontluikende geletterdheid.
ters naar boven. Op het vlak van diepgang viel dus nog veel winst te behalen.’ Lotte: ‘Met behulp van het internationaal gevalideerde instrument dat we voor het
Investeren in kwaliteit pedagogisch medewerkers loont
‘Ik ben me bewuster van de ontwikkeling van een kind’
onderzoek gebruikten, stelden we concrete adviezen op. Dat leverde een zeer interessante dynamiek op tussen wetenschap en werkveld. Toen we aan het eind van ons onderzoek teruggingen naar de locaties
De Zuid-Hollandse Stichting Kinderopvang
tisch gewerkt, maar wat ik doe ligt niet langer
Nissewaard (SKN) beheert twee kinderdag-
van tevoren vast. Nu is de ontwikkeling van de
verblijven, Villa Kinderkresj in Heenvliet en
kinderen bepalend voor mijn handelen.’
Villa Klein Nibbeland in Zuidland. Directeur
Adviseur Mireille David heeft de omslag bij
Alice Diepstraten legt uit dat beide opvanglo-
Klein Nibbeland en Kinderkresj van nabij
caties in de afgelopen jaren qua huisvesting
gevolgd. Zij verzorgt de training bij Startblok-
én aanbod voortdurend stappen vooruit
ken en zag hoe daardoor een eigen dynamiek
zetten: ‘Voor een deel vanuit voortschrijdend
ontstond: ‘Ik verzorg één keer per maand
inzicht en voor een ander deel als gevolg van
een theoretische verdieping en merk hoe de
externe factoren zoals een recente gemeen-
leidsters die kennis direct vertalen naar hun
telijk herindeling. Ons aanbod moet daardoor
dagelijkse werk. Daarnaast coach ik hen op
aan nieuwe gemeentelijke eisen voldoen.’
de werkvloer en houden de leidsters in een
Voor SKN betekende dit een overstap van de
portfolio bij hoe zij met Startblokken werken.
methode Peuterplein naar Startblokken. Pe-
Het is niet nodig om nieuwe materialen aan
dagogisch medewerker Bianca van Es maakte
te schaffen. Ik leer de leidsters vooral om an-
de overstap mee. Zij werkt al vanaf 1997 voor
ders te kijken en handelen. Zo zijn de diverse
SKN. Eerst als stagiaire, later als invalleidster
hoeken anders ingedeeld en wordt bijvoor-
en inmiddels alweer jaren als vaste leidster.
beeld meer gebruik gemaakt van kosteloos
Bianca zegt de overstap naar Startblokken als
materiaal.‘ De nieuwe manier van werken
een schok te hebben ervaren: ‘Ik was gewend
spreekt Bianca bijzonder aan. ‘Ik ben me
aan een vast stramien waaraan ik houvast
bewuster van de ontwikkeling van een kind en
had. Met Startblokken kwam die zekerheid op
leer er beter op in te spelen.’
waar we eerder observeerden, zagen we het effect van onze adviezen. Zo was fors geïnvesteerd in professionalisering door lerende netwerken, extra cursussen en een hbo jonge kind nascholingsmodule. De educatieve kwaliteit was daardoor een vol punt op een schaal van zeven gestegen en kinderen groeiden sneller op woordenschat en ontluikend rekenen. We weten dus dat investeren loont. Door het actieonderzoek kregen bestuurders meer zicht op de stand van zaken, waardoor ze beter wisten waarop ingezet moest worden. De vve kost veel geld, maar we weten nu dat het ook veel oplevert.’
Meer weten? Mireille David m.david@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/startblokken
losse schroeven. Er wordt nog steeds thema-
6
KlasseApart oktober 2016 nummer 4
KlasseApart oktober 2016 nummer 4
7
Zo ondersteun je het leren lezen en wordt oefenen leuk
Cursus Onderwijsassistent leescompetent
‘We hebben deze cursus ontwikkeld omdat het hartstikke belangrijk is dat onderwijsassistenten goed op de hoogte zijn van het leesproces in groep 1 tot en met 8. Want als ze weten welke ontwikkeling leerlingen doormaken, kunnen ze hen ook gerichter ondersteunen’, vertelt Annemieke van de Kamp, trainer en adviseur bij de CED-Groep. Expertise vergroten Onderwijsassistent Mariska Harteveld volgde de cursus Onderwijsassistent leescompetent begin dit jaar. Op haar school, obs Catamaran in Rotterdam, ondersteunt zij in vijf kleutergroepen. ‘Kleuters lezen natuurlijk nog niet, maar je bent wel bezig met beginnende gelet-
Tekst Karin van Breugel
Onderwijsassistenten spelen een steeds belangrijker rol in het leesonderwijs.
terdheid en begrijpend luisteren. Ik doe dit werk al elf jaar, dus ik heb de nodige kennis en ervaring. Toch heb ik direct ‘‘ja’’ gezegd
Zij ondersteunen in de groep of werken daarbuiten met kleine groepjes
toen de directeur aanbood om deze cursus
leerlingen. In de cursus Onderwijsassistent leescompetent komen alle ins en
te gaan volgen. Het is fijn om op de hoogte te
outs van het leesonderwijs aan vier- tot twaalfjarigen op een praktische en actieve manier aan bod.
blijven van actuele ontwikkelingen en je kunt altijd je expertise vergroten. Ik wil leerlingen graag op de juiste manier helpen en begeleiden, zeker ook omdat ik op onze school de enige BOUW-tutor ben. BOUW is een preventief leesprogramma, dat we bijvoorbeeld
Welke verbanden kan ik leggen? Veel onder-
onderling. Op veel scholen is er maar één
inzetten als de ouders of oudere broers en
wijsassistenten zijn nog niet zo bekend met
onderwijsassistent en het nascholingsaanbod
zussen van een kind dyslexie hebben.’
modeling, dus daar oefenen we uitgebreid
voor onderwijsassistenten is gering. Uit de
mee’, legt Annemieke uit.
evaluatie blijkt dat deelnemers het erg prettig
Hou het leuk!
vinden om met elkaar over het werk te praten
Tijdens de cursus komen allerlei aspecten
Aantrekkelijk extraatje
en om elkaar tips en ideeën te geven.’ Cursist
van het leesonderwijs voorbij. Zo is er bijvoor-
De cursus gaat in op het leesonderwijs in
Mariska is het hier helemaal mee eens. ‘Wij
beeld aandacht voor beginnende geletterd-
álle groepen. Mariska werkt zelf alleen in
zaten met dertien cursisten in een groep,
heid, aanvankelijk leesonderwijs, voortgezet
de kleutergroepen. Toch vindt ze die brede
allemaal met hun eigen kennis en ervaring.
technisch lezen, begrijpend luisteren en
benadering geen bezwaar. Integendeel. ‘We
Ik vond het interessant om te horen hoe zij
lezen, toetsing en leesplezier. Over dat laatste
kregen praktische tips en handvatten om
bepaalde dingen doen. Dat helpt ontzettend,
zegt Annemieke: ‘De onderwijsassistent leest
kinderen in alle groepen zo goed mogelijk te
het brengt je op ideeën. Annemieke speelde
vaak met een groepje kinderen opnieuw een
ondersteunen in het leesproces. Hoewel ik
steeds goed in op de inbreng van de cursis-
tekst. Die herhaling is belangrijk, maar als je
in de kleuterbouw niet alle handvatten kan
ten. Dan voegde ze daar bijvoorbeeld extra
er niet iets leuks van maakt, wordt het voor
gebruiken, vind ik het toch interessant om
achtergrondinformatie of praktijkervaringen
de kinderen al snel saai. Tijdens de cursus
te horen hoe je kinderen in andere groepen
aan toe.’
krijgen de onderwijsassistenten allerlei tips
kunt helpen bij het lezen. Als ik ingezet wordt
Mariska vindt dat ze tijdens de vier cursus
en suggesties om het extra oefenen leuk en
in andere groepen, heb ik daar weer actuele
ochtenden veel bagage heeft gekregen om
effectief te houden.’
kennis over. Dat vind ik wel echt een extraatje
haar werk nog beter te doen. ‘Ik vond het een
Ook is er veel aandacht voor de instructie
van de cursus.’
heel fijne manier van leren. Dit smaakt naar
bij begrijpend lezen. ‘Scholen gebruiken
8
KlasseApart oktober 2016 nummer 4
meer. Mijn aanvraag om komend schooljaar
natuurlijk verschillende methodes. In de
Leerzame uitwisseling
de cursus Woordenschat te gaan doen, is al
cursus besteden we aandacht aan de zaken
De cursus is een mooie mix van theorie,
de deur uit!’
die belangrijk zijn bij het begrijpend lezen.
praktisch aan de slag gaan en uitwisselen
Bijvoorbeeld ‘‘modeling’’. Bij modeling doet
van ervaringen. Annemieke legt uit waarom
de leerkracht of onderwijsassistent hardop
er zoveel ruimte is voor interactie tussen de
voor wat er in haar hoofd gebeurt als ze
cursisten: ‘In de praktijk is er vaak weinig
een stukje tekst leest. Welke vragen stel ik?
uitwisseling tussen onderwijsassistenten
Meer weten? Annemieke van de Kamp a.vandekamp@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/leescompetent
KlasseApart oktober 2016 nummer 4
9
Nieuws
Nieuws
Nieuw in de webwinkel
Kansrijk leren op de NOT De Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) is de grootste vakbeurs voor professionals in de kov, het po, vo en mbo. De CEDGroep presenteert op de beurs haar innovatieve producten onder het thema Kansrijk Leren. Denk dan bijvoorbeeld aan: - de 62 technieken om leerlingen te laten excelleren met Teach Like a Champion 2.0 - Excellent Organiseren in kov, po, so en vo volgens de principes van De Betere Basisschool - de inspirerende kleutermethode Sil op school - en het praktische model om breinkennis te vertalen naar de dagelijkse onderwijspraktijk: Breinsleutels. De NOT 2017 vindt plaats van dinsdag 24 tot en met zaterdag 27
De Betere Basisschool
januari in de Jaarbeurs, Utrecht. U vindt De CED-Groep in hal 8, stand B046. ISBN 978-90-5819-277-6
Hoe ziet uw ideale school er uit? Hoe werken leer-
9 789080 653016
www.cedgroep.nl/agenda
De CED-Groep ontwikkelt momenteel, met financiële ondersteuning van het ING
krachten daar met elkaar samen aan de kwaliteit
Nederland Fonds, de Goed Geld app. De
van het onderwijs? Hoe werken de leerlingen er aan hun eigen ontwikkeling? En welke rol hebben de directeur en andere leidinggevenden op die school om alles in goede banen te leiden? In het boek De Betere Basisschool nemen we u graag
Goed Geld app
app bevordert de financiële en algemene
Taakspel kleuters vernieuwd!
mee in een uitgebreide schets van onze ideale school, gebaseerd op succesvolle Betere Basis-
Speelt u Taakspel voor kleuters? Naar aanleiding van
schooltrajecten.
onderzoek is de werkwijze van Taakspel voor kleu-
www.cedgroep.nl/webwinkel
ters aangepast. Aanpassingen zitten in de manier van spelen, de materialen en de begeleiding. De principes van Taakspel zijn niet veranderd, deze blijken immers effectief. De Taakspelmaterialen in de Taakspeldoos zijn wel vernieuwd. Zo zijn de pictogrammen enkelzijdig en in kleur gedrukt. www.taalspel.nl
zelfredzaamheid van jongeren met een lichte
Nieuw: Learn
verstandelijke beperking. Deze jongeren verdienen vanwege hun cognitieve beperking minder geld dan leeftijdsgenoten en het is
De CED-Groep ontwikkelt op dit moment Learn Like a Champion
voor hen lastiger om verstandige beslissin-
(voorlopige naam). Met deze aanpak leren leerlingen om zich te
gen te nemen over geldzaken. Ze overzien
ontwikkelen tot zelfverantwoordelijke personen die over vaardigheden
bijvoorbeeld niet of nauwelijks welke gevol-
beschikken om mee te kunnen bewegen in de veranderende samenleving.
gen het afsluiten van abonnementen of het
Op de Conferentie Learn, op woensdag 8 februari in Capelle aan den
doen van grotere aankopen heeft.
IJssel, lanceren wij Het Startboek Learn. Dit boek helpt leerkrachten
Naast de app ontwikkelt de CED-Groep ook
van groep 5 tot en met 8 om met leerlingen concreet aan de slag te gaan
een training waarmee docenten de jonge-
met het toepassen van de kernvaardigheden (21e eeuwse vaardigheden/
ren kunnen helpen met het gebruik van de
onderwijs2032) in de reguliere lessen.
app. De Goed Geld app is vanaf medio 2017
www.cedgroep.nl/learn
beschikbaar. www.cedgroep.nl/goedgeld
Rotterdam onderwijsstad van het jaar Sinds 1 oktober 2016 draagt Rotterdam een jaar lang de titel Onderwijsstad van het Jaar. Daarmee volgt de Maasstad Dordrecht op. De goede samenwerking tussen scholen, schoolbesturen, docenten en gemeente was een belangrijke reden voor de toekenning van de titel. Ook was de toetsingscommissie onder de indruk van de wijze waarop de leraar in Rotterdam centraal staat. Het onderwijsjaar wordt door Rotterdam aangegrepen om de onderwijsvernieuwing verder door te voeren. Daarom is het motto: ‘Bouwen aan de toekomst’. Ook tijdens het Rotterdamse onderwijsjaar zal de CED-Groep niet ontbreken bij de diverse activiteiten. Houd de website in de gaten! www.onderwijs010.nl
10 KlasseApart oktober 2016 nummer 4
Lessen Vreedzame School gedigitaliseerd Digitale schoolborden zijn niet meer weg te denken uit het klaslokaal. Niet zo gek dus, dat leerkrachten óók de lessen van De Vreedzame School graag gedigitaliseerd zien. Goed nieuws: leerkrachten kunnen nu aan de slag met Vreedzame School lessen op het digibord. De lessen zijn gedigitaliseerd met behulp van Prowise Presenter; een online programma waarmee al veel leraren hun lessen maken. Meer weten? www.devreedzameschool.nl Twitter: @vreedzameschool
KlasseApart oktober 2016 nummer 4 11
Nieuwsrekenen in het speciaal onderwijs
‘Leerlingen leren vaardigheden waar de samenleving om vraagt’ Tekst Ineke Westbroek
‘Wow, makkelijk!’, klinkt het in de TOM-klas
Nieuwsrekenen biedt bij het intensieve arrangement nu ook een
(teamonderwijs op maat) van het Leidschen-
handleiding, gericht op leerlingen in het speciaal onderwijs. Via instructie met een stappenplan gaan zij aan de slag.
damse Schakenbosch College (vso). ‘Vergeet niet je uitleg op te schrijven’, waarschuwt docent Muriel Klappe. In verschillende niveau groepen buigen acht leerlingen, in niveau variërend van dagbesteding tot mbo, zich over rekenopgaven van Nieuwsrekenen. Vandaag
12 KlasseApart oktober 2016 nummer 4
‘Je maakt rekensommetjes op een andere manier. Een beetje puzzelen, leuke uitdaging.’
gaan die over het thema ‘Brexit’.
Praktisch toepassen
De groep die klassikaal les krijgt, moet het
De eerste drie van de zes niveaus van
verschil in jaren uitrekenen dat het Verenigd
Nieuwsrekenen bevatten een intensief arran-
Koninkrijk lid is van de EU (43), vergeleken
gement voor leerlingen die qua rekenvaardig-
met Griekenland (35).
heden niet verder komen dan het niveau van
‘Sabrina, hoe doe je dat?’
groep 5. Er is een extra handleiding voor het
‘Optellen? Oh nee, aftrekken… acht jaar!’
speciaal onderwijs met instructie over de ver-
‘Keihard nadenken’, kreunt Kevin, die zijn op-
schillende stappen waaruit een les bestaat.
Nieuwsrekenen leert vaardigheden en strate-
klassenassistent. ‘Leerlingen krijgen snel
gaven zelfstandig maakt en worstelt met een
De les Nieuwsrekenen begint met de opgave,
gieën aan om begrippen te leren herkennen
succeservaringen als ze zien dat het lukt een
vraag over het aantal inwoners van Gibraltar
die de docent hardop voorleest terwijl de
en praktisch toe te passen. Voor leerlingen
vraagstuk op te lossen aan de hand van voor
dat voor de Brexit stemde. Uiteindelijk is hij
leerlingen meelezen. Daarna lezen leerlingen
in het speciaal onderwijs is dit belangrijk,
hen herkenbare gebeurtenissen. Ik zie leer-
klaar. ‘Het was erg moeilijk! Maar wel leuk
de tekst hardop. Aan de hand van vragen over
omdat het hun mogelijkheden tot zelfstandig
lingen groeien. Ook in andere vakken merk ik
om rekenen te leren met die voorbeelden.’
de tekst kunnen zij vervolgens meedenken.
nadenken stimuleert.’
dat ze sneller schakelen.’
Sommigen van zijn klasgenoten werken liever
Zij krijgen een stappenplan gepresenteerd,
met Strux, de reguliere rekenmethode voor
waarna zij in niveaugroepen, klassikaal of
Schakelen
ven is er maar één regeltje om de uitleg van
vso en praktijkonderwijs. Lisa: ‘Bij Strux
zelfstandig, aan de slag gaan.
Muriel Klappe besloot twee jaar geleden om
een uitkomst te beredeneren, terwijl in tegen-
krijg je meer tijd om het te snappen omdat je
Op dit moment geven rond de 150 Nederland-
Nieuwsrekenen te gebruiken als aanvulling
woordige examens uitgebreide uitleg wordt
langer in één thema blijft. Bij Nieuwsrekenen
se scholen voor speciaal onderwijs Nieuws-
op Strux, omdat leerlingen zo leren omscha-
vereist. Een paar extra regeltjes hiervoor zou
ben je een uur bezig om over te schakelen
rekenen met behulp van de handleiding bij
kelen naar andere vragen en methodes. ‘In
mooi zijn.’
naar allerlei soorten sommen.’
het intensieve arrangement. Joyce Kruys is
de samenleving moeten ze dat ook kunnen.
Dat laatste vindt Kadir juist het leuke aan
als adviseur van de CED-Groep betrokken bij
Nieuwsrekenen biedt hiervoor betere hand-
Nieuwsrekenen: ‘Best handig om op een an-
Nieuwsrekenen. Zij ziet als de meerwaarde
vatten dan de gedegen basismethode, waar
dere manier rekensommetjes te maken. Een
voor het speciaal onderwijs dat leerlingen
steeds op dezelfde manier wordt gewerkt.
beetje puzzelen, leuke uitdaging. ’De leukste
kansen krijgen om vraagstukken op te lossen
Die is daardoor voorspelbaarder en minder
les tot nu toe vond hij die met het thema ‘Max
met gegevens die zij zelf uit ongestructu-
aansprekend.’
Verstappen’: ‘Geinig om het verschil in tijden
reerde opdrachten moeten halen. ‘Het is een
Nieuwsrekenen draagt bij aan het zelfver-
uit te rekenen tussen Verstappen en zijn
mooie aanvulling op de reguliere rekenpro-
trouwen, merkt Muriel. Zij biedt het program-
tegenstanders.’
gramma’s, die gestructureerd en sturend zijn.
ma op maat aan, samen met een technisch
Muriel heeft één punt van kritiek: ‘In de opga-
Op verzoek van het Schakenbosch College zijn de namen van de leerlingen gefingeerd. Meer weten? Joyce Kruys j.kruys@cedgroep.nl www.nieuwsrekenen.nl @nieuwsbegrip
KlasseApart oktober 2016 nummer 4 13
Dataprojectteams in het vo
Van vermoeden naar weten Tekst Erik Ouwerkerk
De data die een school beschikbaar heeft, vormen een schat aan informatie waarmee je het onderwijs kunt verbeteren. In Utrecht en omstreken leerden docenten van 17 middelbare scholen de afgelopen drie jaar in samenwerking met de UU en de CED-Groep hoe ze deze gegevens kunnen analyseren en interpreteren. Het project zet de komende jaren nog meer stappen op weg naar datagestuurd werken. De eerste onderzoeksresultaten werden tijdens een conferentie op 20 juni gepresenteerd.
‘We kijken niet meer naar de Cito Eindtoets’, zegt Gerard Bosch, docent natuurkunde op het Oosterlicht College in Nieuwegein. Zijn uitspraak komt niet voort uit een specifieke pedagogische visie of een goedbedoelde ‘nieuwe ronde met nieuwe kansen’, maar is het resultaat van een analyse van feiten. Juist daar is het de leerkrachten, de Universiteit Utrecht en de CED-Groep om te doen.
Zo heeft de school de jaarlijkse overgangs-
fer wordt ingezet in het examenpakket om
lijke vraagstelling is cruciaal, want met het
volle ervaring opgedaan. Sommigen hebben
is om die vraag te beantwoorden. Afhanke-
Samen hebben ze hun krachten gebundeld
discussie van de tweede naar de derde klas
eventuele tegenvallers mee te compenseren.
datasysteem is het net als met Google: als je
zelfs samen met reguliere studenten van de
lijk van de interesses en kennis in ons team
in dataprojectteams om te kijken hoe ze het
vmbo-tl concreter kunnen maken, vertelt
‘Loopt het ene vak niet zo lekker, dan heb je
je vraag te breed formuleert, krijg je veel en
UU een module 'data in school' gevolgd. Ze
stellen we vervolgens een onderzoeker voor.
onderwijs op de betrokken scholen kunnen
docente economie Tilly Lower. ‘We hebben
altijd nog een extra vak achter de hand, leken
niet altijd nuttige informatie.’
zijn nu klaar om als datacoach te fungeren
Samen gaan we dan verder.’ Samen op weg
verbeteren. Bosch is een van de vele docen-
ontdekt dat niet het woordenschatniveau
leerlingen te denken. Die aanname wilden
voor hun collega's. Bosch: ‘Ik heb een goed
naar een betere begeleiding van leerlingen
ten die zich daar drie jaar geleden voor opgaf.
voorspellend is voor de kansen in het derde
we daarom feitelijk onderzoeken’, zeggen de
Als voorbeeld van een scherpe vraagstelling
overzicht gekregen van wat de mogelijkheden
met behulp van data-analyse. Dat vat de visie
‘Jarenlang gaf ik leerlingen advies over hun
jaar, maar de Citoscores voor wiskunde, En-
docenten. Op de vmbo-school voor media en
geeft Van Hilst een school waar de leesresul-
zijn. De afgelopen jaren heb ik veel geleerd
van de dataprojectteams goed samen.
schoolloopbaan. Ondanks mijn ruime werk-
gels en leesvaardigheid. Daar zullen we dus
grafische vormgeving X11 leefde een ander
taten vooruit leken te gaan. ‘Alle leerlingen
onder begeleiding van de UU, in overleg met
ervaring zat ik er toch nog wel eens naast.
rekening mee houden.’
vermoeden: hier kregen docenten het idee dat
werden in de analyse in één groep gezet. De
directe collega's en die van andere scholen.
bepaalde persoonlijkheidskenmerken leiden
zwakkere leerlingen zetten een stap vooruit,
We wisselden tips en trucs uit; je loopt vaak
uitgepakt, of hadden ze mijn raad juist in de
Vermoeden
tot het succesvol afronden van de school.
de sterkere scholieren een stap terug. Omdat
tegen dezelfde problemen aan.’
wind geslagen en pakte dat heel goed voor ze
Brigitte van Hilst van de CED-Groep vertelt
Dergelijke vermoedens kunnen een startpunt
die stap vooruit groter was dan de stap terug,
Bosch helpt zijn mededocenten maar zal,
uit. Ik kwam er maar niet achter waar dat nu
dat het werk van een dataprojectteam vaak
zijn voor verder onderzoek.
leek het beleid als geheel positief. Pas nadat
onder leiding van hoogleraar Jan van Tartwijk,
aan lag. Met data-analyse kon ik dat gelukkig
begint met een vermoeden. ‘Dat is een prima
De school levert de data van volgsystemen
de groep weer werd opgesplitst, bleek dat het
ook nog steeds begeleid worden door onder-
onderzoeken.’
startpunt voor opbrengstgericht werken op
aan de begeleider van de UU en die kijkt
beleid helemaal niet zo succesvol was.’
zoekers van de universiteit. Misschien wel
Het Oosterlicht College heeft naar aanleiding
basis van feiten.’ Zo vertellen docenten van
wat de mogelijkheden zijn voor onderzoek.
van de resultaten van dataonderzoek het
het Christelijk Gymnasium dat zij het gevoel
Daarna wordt samen met de docenten de
Datacoach
de Kleijn: ‘We kijken eerst welke vraag er
beleid al op verschillende punten aangepast.
hadden dat een extra vak vooral als buf-
vraag geformuleerd. Van Hilst: ‘De uiteinde-
Na drie jaar hebben de docenten waarde-
speelt op de school en welke analyse er nodig
Dan bleek mijn advies niet goed te hebben
14 KlasseApart oktober 2016 nummer 4
Meer weten? Brigitte van Hilst b.vanhilst@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/datacoach @brigittevhilst
door onderwijskundig onderzoekster Renske
KlasseApart oktober 2016 nummer 4 15
Doug Lemov presenteert ‘Teach Like a Champion 2.0’
‘Help kinderen om tot leren te komen’
De begintaak Margot van den Brand, locatieleider en leerkracht groep 4 onderwijscluster De Parel, Raamsdonksveer: ‘Mijn favoriet is de ‘‘begintaak’’. Bij binnenkomst zien de leerlingen hun taak op het bord staan en gaan ze meteen aan de slag. Daarmee is meteen de concentratie terug.’
Weet niet geldt niet Maud Beurskens, leerkracht brugklas vso Aventurijn, Almere: ‘Ik gebruik graag ‘‘weet niet geldt niet’’. Sommige leerlingen moeten lang nadenken of durven geen antwoord te geven. Dan zeg ik: ik kom zo bij je terug. Zo geef je ze de tijd om nog even na te denken en moed te verzamelen.’
Tekst Marijke Nijboer
De bliksembeurt
Een goede leraar schept de juiste omstandigheden
Anne-Marie Simmerman, leerkracht brugklas Aventurijn, Almere:
om kinderen tot leren te brengen. Aldus de Amerikaanse onderwijsgoeroe Doug Lemov. Hij
‘Ik zet regelmatig de ‘‘bliksembeurt’’ in. Anders steken de hele tijd al die vingers in de lucht. Wij gebruiken alleen niet het woord ‘‘bliksembeurt’, omdat leerlingen dan denken dat ze heel snel moeten antwoorden. Ik wil dat ze rustig uitleggen wat ze bedoelen.’’
presenteerde op 8 juni op een drukbezocht congres van de CED-Groep in Capelle aan den IJssel zijn tweede boek over Teach Like a Champion.
De formulering telt ‘Teach Like a Champion 2.0’ biedt leraren 62
Miran Jakirovic, Lekker Fit-docent, Imeldaschool, Rotterdam: ‘Met ‘‘de formulering telt’’ helpen we leerlingen om zich zorgvuldig uit te drukken. Ja of nee is niet genoeg, ze moeten een volledig antwoord geven. Zo vergroten we ook hun woordenschat.’
technieken die hen kunnen helpen om een werkzaam klimaat te scheppen in de klas. Het boek bevat een aantal nieuwe technieken. Daarnaast heeft Lemov veel technieken uit zijn eerste boek verder verfijnd. Wat de voormalige leraar en onderwijsadviseur aanreikt, is vaak eenvoudig, maar
Iedereen schrijft
volgens gebruikers doeltreffend. Zoals de ‘bliksembeurt’, waarbij ook leerlingen die
slagen om kinderen tot leren te krijgen.’
niet hun hand opsteken een beurt krijgen. Zo
Hij maakte notities van zijn bevindingen, die
blijft iedereen alert en ziet de leraar beter in
al gauw circuleerden in onderwijsland. Een
hoeverre de klas de stof begrijpt. Ander voor-
uitgever verzocht Lemov om van deze steeds
beeld: ‘zinnen bouwen’. Vraag de leerlingen
uitdijende notities een boek te maken. Inmid-
een ingewikkeld idee in één goed lopende
dels gebruiken wereldwijd leraren zijn tech-
zin te vatten. Zo worden ze gedwongen om
nieken. De CED-Groep vertaalde en bewerkte
nieuwe grammaticale vormen te gebruiken.
beide boeken voor de Nederlandse situatie en
Dave van Deursen, leerkracht groep 8 Imeldaschool, Rotterdam: ‘Met ‘‘iedereen schrijft’’ zet je kinderen aan het nadenken. Ze schrijven hun antwoord eerst op, pas daarna brengen ze het naar voren. Dat geeft wat meer inhoud aan je les.’’
begeleidt scholen bij de invoering van ‘Teach’.
‘Ook nuttig bij passend onderwijs’
hun devices in de hand; ze worden constant
problemen reageren goed op structuur en
zich wél moeten gedragen.’
Succes wereldwijd
In de Verenigde Staten werken complete
Hoe denkt Lemov, die zich zo intens bezig-
afgeleid. Ze komen helemaal niet meer toe
voorspelbaarheid. Teach biedt veel manieren
Lemov liet weten dat hij al genoeg notities
Doug Lemov vond zichzelf destijds niet zo’n
scholen op basis van Teach. Deze zoge-
houdt met de relatie leraar-leerling, over
aan diepe reflectie.’
om dat in je onderwijs aan te brengen. In de
heeft liggen voor een eventueel derde boek.
goede leraar. ‘Ik wilde echt excellent worden
naamde Uncommon Schools richten zich
de inzet van ICT in het onderwijs? Lemov:
Kan Teach leraren helpen bij passend onder-
klas zitten vaak kinderen uit allerlei culturen.
en kinderen inspireren.’ Hij keek bij vakge-
op kinderen van laagopgeleide ouders. Een
‘Als ICT leraren helpt om hun vak beter uit
wijs? Lemov: ‘Teach biedt niet de oplossing,
Leer hen hoe ze zich binnen de schoolcultuur
In april 2017 organiseert Teach Nederland voor
noten wat hun handelen effectief maakte.
onderzoek in 2013 wees uit dat bij leerlingen
te oefenen, prima. Maar ICT kan de leraar
maar je krijgt wel tools aangereikt om proble-
kunnen gedragen om succesvol te worden.
de derde keer een studiereis naar New York, de
Lemov: ‘Er zijn fantastische leraren die veel
van Uncommon Schools ‘het negatieve effect
nooit vervangen. Als ouder van drie kinderen
men in de klas op te lossen. Je moet aller-
Als kinderen zich misdragen denken we vaak
bakermat van Teach Like a Champion. Zie:
voor elkaar krijgen. Maar op scholen werken
dat armoede vaak heeft op schoolprestaties,
zie ik liever dat de school hun toegang tot
eerst geloven in het vermogen van kinderen
dat ze onwillig zijn, maar waarschijnlijk heb-
www.teachnederland.nl
ook veel fijne mensen die er echter niet in
wegviel’.
technologie juist beperkt. Kinderen lezen met
om te leren. Kinderen met leer- of gedrags-
ben we gewoon niet goed uitgelegd hoe ze
16 KlasseApart oktober 2016 nummer 4
KlasseApart oktober 2016 nummer 4 17
Driedaagse uitwisseling tussen onderwijsonderzoekers en mensen uit de onderwijspraktijk
Groeten uit…
Onderwijs Research Dagen 2016
Magazine stimuleert taalgebruik tussen ouder en kind Tekst Marijke Nijboer
Groeten uit... is een magazine voor ouders en hun kinderen uit groep 1-4. Het staat vol praktische ideeën om kinderen een rijke taal- en rekenomgeving te bieden. Bij het samenstellen van het blad wordt rekening gehouden met de wensen van gemeenten.
Het belangrijkste driedaagse congres voor onderwijsonderzoekers uit Nederland en Vlaanderen, de Onderwijs Research Dagen, vond eind mei plaats op de campus van de Erasmus Universiteit. Er was een prachtig inhoudelijk programma met grote namen en veel uitwisseling tussen de deelnemers. Dit jaar waren de ORD niet alleen voor onderwijsonderzoekers maar ook voor leerkrachten, docenten en medewerkers uit de kinderopvang. De Rotterdamse wethouder Hugo de Jonge opende het Brugprogramma van de ORD. Andere sprekers waren onder anderen Montserrat Gomendio van de OECD en Professor Banks, oprichter van het Center for Washington, Seattle. Het inhoudelijke programma werd dit jaar verzorgd door een unieke ‘gelegenheidscoalitie’: de Erasmus Universiteit Rotterdam, gemeente Rotterdam, Hogeschool Rotterdam, Risbo, Kenniswerkplaats Rotterdams Talent en de CED-Groep. De logistieke organisatie van dit evenement met meer dan 700 bezoekers was in handen van het conferentiebureau van de CED-Groep. Soms waren er verschillende gebouwen. Zestig studenten van het Albeda College deden tijdens de ORD ervaring op voor hun opleiding eventmanagement en horeca.
18 KlasseApart oktober 2016 nummer 4
staat. Sommigen reageren heel enthousiast.
Juliana van Stolbergschool in Rotterdam.
Ik denk dat die ouders er zeker mee aan de
We spreken haar kort nadat ze Groeten uit…
slag zullen gaan.’
heeft doorgenomen met de ouders van de
Zelf vindt ze de praatplaten leuk; tekeningen
onderbouw. ‘Ze reageerden er heel goed op.
die ouders met hun kinderen kunnen bespre-
Wij hopen dat zij het blad lezen en er ook echt
ken. ‘Daarvan hadden er wat mij betreft nog
scholen gekregen. ‘Ik vind zelf dat Groeten
mee aan de slag gaan. Daarmee stimuleer
wel meer in het blad mogen staan. Ik zou ook
uit… met de jaren steeds beter wordt.’
je op toegankelijke wijze het lezen van de
nog wel wat meer puzzeltjes willen zien. Ik
Ouderconsulent Anja heeft nog wel een tip
kinderen en dat vinden wij erg belangrijk. Wie
vind het stukje over koken met je kind ook
voor de makers. ‘Het magazine komt nu
niet zo gauw een boek leest, begint misschien
goed. Koken is goed voor de fijne motoriek,
aan het eind van het schooljaar uit. Als je
makkelijker aan een magazine.’
je kunt erbij rekenen en natuurlijk heb je er
dat een maand eerder doet, kunnen wij het
Het blad ziet er aantrekkelijk uit, vindt zij. ‘En
ook taal voor nodig. Dit soort activiteiten zorgt
met ouders doorbladeren, de voor hen en
het is ook makkelijk mee te nemen op vakan-
ervoor dat ouders gaan praten met hun kind.’
de kinderen nieuwe woorden bespreken en stimuleren dat zij bepaalde activiteiten alvast
tie.’ Tevoren volgde Anja een workshop van de
Multicultural Education van de University of
tegelijkertijd dertig sessies gaande in drie
Anja Weegman is ouderconsulent op de
Meer weten? Lot Hannik conferenties@cedgroep.nl www.ord2016.nl
CED-Groep, waar ze leerde ze hoe je ouders
Spelenderwijs leren
thuis uitproberen. Wij kunnen eventueel ook
kunt stimuleren om aan de slag te gaan met
Mouna Tariky, beleidsmedewerker van de
bepaalde uitstapjes alvast met ouders doen
Groeten uit…
Rotterdamse afdeling Onderwijs, dacht mee
en ze na afloop nabespreken. Dingen met
Anja’s eigen kinderen kregen het blad ook
over de inhoud van het blad, samen met
ouders doen werkt namelijk veel beter dan er
mee naar huis. ‘Ik vind het ook leuk om te
hoofdredacteur Tamara Wally. ‘Wij werken
alleen maar over vertellen.’
krijgen. Je wordt gestimuleerd om dingen
hier als gemeente aan mee, omdat we de
met kinderen te doen. Bijvoorbeeld om met
taalontwikkeling van kinderen belangrijk
Groeten uit… verscheen zomer 2016 in Rotterdam,
ze te koken, of op stap gaan.’
vinden’, vertelt zij. ‘Kinderen hebben net
Dordrecht en Rijswijk. Deze herfst verschijnt het
leren lezen, schrijven en rekenen en in de
blad in Ridderkerk.
‘Veel informatie’
zomervakantie kan dat wegzakken. Als ze in
Ook ouderconsulent Shirley Stern deelde
september terugkomen, moet de school bijna
het blad uit aan ouders. Haar school, SBO
weer van voren af aan beginnen. Het is ook
Sonnevanck in Rotterdam, deelt een pand
goed dat de ouders bij het leerproces worden
met basisschool De Globe. ‘Ik heb het blad
betrokken. Spelenderwijs blijven de kinderen
besproken met de ouders van beide scholen.
zo bezig met taal en rekenen.’
Ik vind dat er veel informatie voor ouders in
Mouna heeft heel enthousiaste reacties van
Meer weten? Tamara Wally t.wally@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/groetenuit
KlasseApart oktober 2016 nummer 4 19
Nieuwbegrip Schrijven
Een tekst van Wikikids aanvullen? Superleuk natuurlijk! ‘Wat wil je eigenlijk liever, thuis op de bank hangen of leuk gaan survivallen?’
Door Renate Mamber
Abonnees van het populaire Nieuwsbegrip hebben
‘Pap, jij vindt het toch ook leuk om mama nat te spatten in een bootje?’
gratis toegang tot Nieuwsbegrip Schrijven. Elk jaar krijgen zij ruim twintig schrijflessen waarmee leerkrachten gedegen schrijfonderwijs kunnen geven. Rosanne Brakkee, leerkracht van groep 7, werkt er inmiddels twee jaar mee. ‘Je merkt dat leerlingen zich beter kunnen verwoorden.’
‘Zelf moest ik vroeger op school veel schrij-
Slak en Opoe
Ze vertelt hoe haar groep in juni heel enthou-
gen zich veel beter kunnen verwoorden. Dat
opdracht om een artikel van Wikikids aan te
de hand en doe ik alles stap voor stap hardop
ven. Het is zo belangrijk om je te kunnen
Nieuwsbegrip Schrijven komt iedere twee
siast terugkwam van een schoolreisje survi-
is ook te horen wanneer we een groepsbe-
vullen. Superleuk natuurlijk! Daar zien ze het
voor. Daarna weet meestal elk kind wat hij
verwoorden en goed te kunnen samenvatten’,
weken met een schrijfopdracht die aansluit
vallen. ‘Ik hoorde de leerlingen verzuchtten:
spreking hebben. Ze denken veel meer in
nut van in. En ze zijn dol op weetjes.’
moet doen. Later kun je het meer loslaten.’
zegt Rosanne Brakkee van ICBS Het Koraal
bij het onderwerp van Nieuwsbegrip. Elke
oh, kon ik er nog maar eens heen met mijn
argumenten, meningen en feiten.’
in Assendelft. De school heeft een methode
opdracht bestaat uit twee lessen. Door het
ouders. Toen dacht ik direct: dat is een mooi
De leerlingen zijn gaan beseffen dat schrijven
Hardop voordoen
siast over de resultaten dat ze zouden willen
waarbij schrijven aan de orde komt, maar
schooljaar heen komen verschillende soorten
onderwerp voor een overtuigende tekst.’
een proces is. ‘Een tekst is nooit in een keer
Het enige lastige is de tijd die het kost. ‘Om
dat alle groepen ermee aan de slag gaan. ‘Het
zocht naar manieren om het schrijfonderwijs
teksten aan de orde: beschrijven, instrueren,
goed’, zegt Rosanne. ‘Je kunt je tekst eerst
deze resultaten te behalen ben je wel meer
is fijn om te zien dat het iets oplevert en dat
nog verder te verbeteren. Samen met de
verklaren, overtuigen en een verhaal/gedicht.
Tops en Tips
nog aan anderen laten lezen, die geven tops
dan een jaar bezig’, zegt ze. ‘En voor een
de kinderen enthousiast zijn.’
taalcoördinator vond Rosanne Nieuwsbegrip
‘De strategieën van Nieuwsbegrip Schrij-
Alle leerlingen schreven een tekst over het
en tips, en daarna kun je je tekst nog verbe-
enkele schrijfles moet je al snel een uur
Schrijven. ‘Daar zit veel structuur in. Je leert
ven zijn kreten die blijven hangen’, merkt
schoolreisje. De goede schrijvers schreven
teren. Ik merk dat de leerlingen dat gewoon
inruimen. Eigenlijk zou ik er nog zo veel meer
leerlingen strategieën voor het schrijven van
Rosanne. ‘Voor een verhalende tekst is het
soms wel drie pagina’s vol en de minder
gaan vinden. Vroeger gaf ik een schrijfop-
mee willen.’
bepaalde teksten. Ze leren welke stappen
bijvoorbeeld Opoe: Over wie, Probleem,
goede schrijvers maar een half A4-tje. Maar
dracht en dan was het al snel ‘‘juf, ik ben
Volgend jaar wil Rosanne dan ook kijken hoe
daarbij komen kijken. En ze gaan nadenken
Oplossing, Einde. Voor een overtuigende tekst
alle teksten hadden een mooie opbouw en
klaar’’. Nu is het: ‘‘Juf, mag ik het nog een
ze de schrijfopdrachten nog beter kan ver-
over voor wie de tekst is bedoeld en informa-
is het Slak: Situatie, Laat je mening horen,
bevatten een vurig pleidooi om nog eens
keer nalezen?’’.’
werken in haar planning. ‘Ik zal van tevoren
tie verzamelen. Je wordt als kind veel meer
Argumenten en een Klapper van een zin. Ik
terug te gaan.
Het helpt als de kinderen enthousiast zijn
afwegen wat zinvol is. Ga ik bijvoorbeeld alles
begeleid.’
gebruik die strategieën nu ook voor andere
Rosanne: ‘Door de vaste stappenplannen en
over een onderwerp. Rosanne: ‘De meeste
voordoen of laat ik ze meer los? Meestal
schrijfopdrachten.’
concrete strategieën merk ik dat de leerlin-
opdrachten vinden ze leuk. Laatst was er de
neem ik de leerlingen in het begin meer bij
20 KlasseApart oktober 2016 nummer 4
Rosanne en de taalcoördinator zijn zo enthou-
Meer weten? Paul de Maat p.demaat@cedgroep.nl www.nieuwsbegrip.nl
KlasseApart oktober 2016 nummer 4 21
Agenda
MAGiTO Leerlingen met lef… en dan?
UIT DE WETENSCHAP
STUDIE(MID)DAGEN EN WORKSHOPS Wo 02/11 Sociale veiligheid op De Vreedzame School (po)
Wo 23/11 Cognitief talent in de klas (po)
Afgelopen september ging onder auspiciën van het Nationaal Regie-
Wo 02/11 Nieuwsbegrip: Omgaan met verschillen in de groep (po)
Wo 07/12 Nieuwsbegrip: De leerkracht als rolmodel (po/vo)
orgaan Onderwijsonderzoek (NRO) een onderzoek van start naar ef-
Ma 07/11 Aan de slag met het drieslag- en handelingsmodel (vo)
Wo 14/12 Nieuwsbegrip en Teach (po)
fectief leesstrategie-onderwijs. De CED-Groep is hierbij betrokken als
Do 10/11 Drama is leuk en stimulerend (po)
Wo 01/01 Starten met Nieuwsbegrip Schrijven (po)
onderzoekspartner. De resultaten zullen oktober 2017 bekend zijn.
Vr 11/11 Verantwoord plannen en borgen (po)
Do 12/01 Taakspel intervisiebijeenkomst voor intern begeleiders (po)
Dit onderzoek, ‘Effectief leesstrategie-onderwijs voor en door docen-
Di 15/11 Trainersintervisie Ben ik in Beeld (kov)
STARTDATA CURSUSSEN
ten Nederlands’, is opgezet om de leesvaardigheid van vmbo-k leerlingen te verbeteren. In deze aanpak leren leerlingen door te kijken
Ze is dapper en zenuwachtig, daar op dat
naar en te reflecteren op de taakuitvoering van anderen, bijvoorbeeld
podium achter de microfoon. Het is de
de docent of een medeleerling. Vergelijkbare aanpakken leveren in an-
feestelijke opening van het nieuwe schooljaar
dere onderzoeken successen op. Zo is voor het vwo recent een positief
en de wethouder heeft het onderwijsveld
effect van observerend leren op lees- en schrijfprestaties aangetoond.
daarvoor uitgenodigd op het stadhuis. En nu,
In dit onderzoek worden vmbo-docenten door onderzoekers geschoold
voor een volle zaal leraren en bestuurders,
om observerend leren in de praktijk te brengen. Op hun beurt zullen
leest ze haar essay voor dat ze op school
deze docenten weer nieuwe docenten leren volgens deze aanpak te
heeft geschreven. Wat ze van het onderwijs
werken. Onderzocht worden de effecten van beide trainingscondities
vindt en wat er beter kan, was de vraag. Aan
op docentaanpak en leesvaardigheidsprestaties van onderbouwleer-
die leerlinge van havo 3.
lingen. De betrokken onderzoekers zijn J. Evers-Vermeul (UU), José van der
Haar tekst is goed geformuleerd en to the
Hoeven (CED-Groep) en H. van den Bergh (UU) en docenten van de
point: te veel toetsen, te weinig samenhang
betrokken vmbo-scholen. Meer weten? José van der Hoeven j.vanderhoeven@cedgroep.nl
interesse in haarzelf en te veel in haar cijfers. Niemand rondom mij wordt er zenuwachtig van. De mensen in de zaal staan met een goedwillende glimlach te luisteren naar deze dappere leerling. Zij is wel zenuwachtig en hapert soms bij het voorlezen van haar tekst.
@CEDGROEP
Herneemt de zin, houdt vol en slaagt uiteindelijk glorieus in het brengen van haar boodschap. Ze krijgt een groot applaus en daarna van de presentatrice de complimenten voor haar presentatie. Ook de wethouder en de schoolbestuurder die daarna een praatje
@JufGitta
houden complimenteren haar met haar lef.
@nieuwsbegrip gaan jullie dit jaar nog door met
Dat is mooi.
de debatteeropdrachten? We waren erg enthousiast!
Maar niemand zei iets over de inhoud van haar verhaal. Niemand werd zenuwachtig van de flagrante missers in het onderwijs die zij blootlegde. Niemand complimenteerde
Do 17/11 Spelen in hoeken – taal
Hét Congres is een jaarlijks congres over onderwijs
Vr 18/11 Hbo'er op de groep
aan leerlingen die extra begeleiding en ondersteuning
Di 29/11 Interne coach vve
nodig hebben. De CED-Groep is mede-organisator en
Di 13/12 NCKO module 2: Interactievaardigheden
hoofdsponsor van Hét Congres. Onze adviseurs ver-
Wo11/01 Basiscursus Teach Like a Champion - Jonge kind
zorgen workshops en de CED-Groep is aanwezig met
Wo 08/02 Breinsleutels - Het jonge kind
een informatiestand.
Di 24/01 Intern begeleider voor kov en psz
www.cedgroep.nl/agenda Woensdag 7 december Rotterdam
Di 01/11 Lead Like a Champion
Taalconferentie po/so
Di 01/11 Coaching voor intern begeleiders en coördinatoren
Over taalrijk aanbod in een taalrijke omgeving.
Di 01/11 De Rekenspecialist
Op deze conferentie wordt de Taalkit gelanceerd.
Wo 02/11 De Vreedzame school voor nieuwe leerkrachten
Hierin vindt u informatie en tips over de taaldomeinen
Wo 02/11 Onderwijsassistent woordenschatcompetent
mondelinge taalvaardigheid, begrijpend lezen, woor-
Wo 02/11 Basiscursus Teach Like a Champion
denschat en schrijven, plus een begrippenlijst met alle
Di 08/11 DGM voor logopedisten, ib’ers en taalcoördinatoren
begrippen die leerlingen volgens het Referentiekader
Wo 09/11 Sociaal veiligheidsbeleid op school
Taal moeten kennen en kunnen gebruiken. Op de con-
Wo 16/11 Omgaan met (pre-) pubers (10-14 jaar)
ferentie staat verder de volgende vraag centraal: hoe
Wo 16/11 Bewust lesgeven met Breinsleutels
kunt u ervoor zorgen dat alle kinderen op uw school
Do 17/11 Herzie dyslexie
goed worden in taal? Tijdens interactieve workshops
Do 24/11 NT2 in het basisonderwijs
en presentaties gaan we op zoek naar antwoorden.
Do 24/11 In vertrouwde handen
www.cedgroep.nl/taalconferentieposo
Do12/01 Passend rekenonderwijs Di 20/01 Taalcoördinatoren 2.0 Wo 08/02 Denkkracht: DGM voor leerkrachten
@blauweavonturijn
De Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) is de
Do 09/02 Vernieuwde Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D
#taakspel beloning voor de #aquamarijn. Spelen
grootste vakbeurs voor professionals in kov, po, vo en
op het grote plein!
mbo. Vijf dagen inspiratie, de nieuwste trends en ont-
VO EN MBO
wikkelingen. De CED-Groep presenteert op de beurs
Ma 31/10 Schrijfvaardigheid en NT2
haar innovatieve producten onder het thema Kansrijk
Di 01/11 Aan de slag met woordenschat
Leren. U vindt ons in hal 8, stand B046.
Di 01/11 Feedback geven doe je zo!
www.cedgroep.nl/agenda
Ma 07/11 Trapsgewijs, denken in onderwijsbehoeften
het onderwijs. Niemand ging met haar in
Kleuter en middenbouw leerkrachten hebben 'SIL' training
gesprek. Niemand zei: ‘Hier gaan we iets
afgerond #silopschool #scholing
mee doen!’ @7a_maria Een goed begin van het nieuwe schooljaar: " Teach like a champion" van Doug Lemov Theo Magito is algemeen @KoetsveldVSOP4En weer een avondje bijscholing. De regels voorop school en in de klas gemaakt en een start met de Vreedzame school; blok 1:we horen bij elkaar!
22 KlasseApart oktober 2016 nummer 4
Hét Congres
Wo 08/02 De professional voor de klas
@MBlauwe
@magitoT
Do 10/11 Drama in de kinderopvang
NOT 2017
suggesties. Niemand excuseerde zich voor
directeur/bestuurder van de CED-Groep.
Wo 02/11 Opbrengstgericht werken met kleuters
Vrijdag 25 november Arnhem
Dinsdag 24 januari tot en met zaterdag 28 januari
haar met haar intelligente observaties en
Luisteren naar leerlingen is een hele kunst.
HET JONGE KIND
PO EN SO
tussen de vakken, te veel piekbelasting, te weinig levensechte thema’s, te weinig
BINNENKORT
Do 10/11 Basiscursus Teach Like a Champion Woensdag 8 februari Capelle a/d IJssel
Do 10/11 Loopbaanoriëntatie en –begeleiding in het vmbo
Conferentie Learn Like a Champion
Do 10/11 Rekencoach
Lancering Startboek Learn Like a Champion. Dit boek
Di 22/11 Datacoach
helpt leerkrachten van groep 5 t/m 8 om met leerlingen
D0 24/11 Differentiëren doe je zo!
concreet aan de slag te gaan met het toepassen van de
Do12/01 Bewust lesgeven met Breinsleutels
kernvaardigheden uit Leren met toekomst (21e eeuwse vaardigheden/onderwijs2032) in de reguliere lessen.
Bekijk het complete aanbod op
www.cedgroep.nl/conferentielearn
www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau
@cursusced
KlasseApart oktober 2016 nummer 4 23
Imke
van Neerijnen-Lumeij
Imke is onderwijsadviseur en orthopedagoog. Ze begeleidt veranderingstrajecten, geeft trainingen en doet diagnostiek bij leerlingen. Vandaag geef ik een 4D-training aan het team van De Wegwijzer in Bunschoten-Spakenburg.
4D bestaat uit een vaste cyclus, waarbij je telkens Data gaat Duiden, hieruit Doelen opstelt en deze dan uitvoert (Doen). Je verzamelt systematisch gegevens over de leeropbrengsten van je leerlingen en verbindt hier doelen en acties aan. Deze cyclus wordt uitgevoerd op leerlingniveau, leerkrachtniveau en schoolniveau.
Samen duiden we de data. We kijken per vak, bouw, leerjaar en gedifferentieerd binnen de groep hoe de leerlingen gescoord hebben. Zo ziet de school waar haar aanpak het gewenste effect heeft en waar aanscherping nodig is. De data worden vergeleken met de schoolambitie van deze school.
Het team analyseert de data van hun Citotoetsen. Mijn koffer gaat vrijwel altijd mee zodat ik altijd m’n laptop en andere spullen bij de hand heb.
Ik doe onderzoek bij een leerling van de Berkenschool in Hoogland. Na afloop bespreek ik met de ouders en school wat de beste aanpak is voor haar.
In de stuurgroep van de school bespreken we telkens het verloop van het traject. Deze stuurgroep bestaat uit de directeur, een bovenschools begeleider en de intern begeleider.
Ik geef een training over feedback aan de regioacademie van VCO Consent in Enschede.