Carla van Doornen • Robert Jacobs • Carla Versteeg
Lead Like a Champion Carla van Doornen Robert Jacobs Carla Versteeg
2
Lead Like a Champion
Colofon Tekst Carla van Doornen Robert Jacobs Carla Versteeg
Redactie Willem van der Horst (red.)
Ontwerp en opmaak: Ton Kuijpers Vormgeving Rotterdam Š 2018 CED-Groep, Rotterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoudsopgave Inleiding ....................................................................................................... 05 • Instructie-hefbomen .................................................................................. 05 • Cultuur-hefbomen ............................................................................................ 06 Observatie en feedback ..................................................................................... 07 • Inleiding ........................................................................................................... 07 • Concretiseren van ontwikkelstappen in actiestappen ...................................... 09 • Actiestap binnen één of twee weken ............................................................... 10 • Hoe kunnen geplande actiestappen eruitzien? ................................................ 11 • Effectieve feedback ......................................................................................... 11 • Valkuilen bij feedbackgesprekken ................................................................... 13 • Als je feedback onvoldoende werkt: wat kun je doen bij leerkrachten die het echt moeilijk hebben? ................................................................................ 13 • Bij de eerste signalen van stagnerende ontwikkeling: gebruik gele-vlagstrategieën ...................................................................................................... 14 • Bij een voortdurende worsteling: gebruik rode-vlag-strategieën ...................... 14 • Verantwoording : hoe zorg je voor overzicht? .................................................. 15 • Waar moet je beginnen? ................................................................................. 16 • Zes stappen voor effectieve feedback ............................................................. 17 Professionele ontwikkeling ............................................................................... 19 • Inleiding ........................................................................................................... 19 • Wat? ................................................................................................................ 20 • Hoe? ............................................................................................................... 21 • Valkuil bij professionaliseringsbijeenkomsten ................................................. 22 • Een goede voorbereiding ................................................................................ 23 • Wanneer? ........................................................................................................ 24 • Verandering: waar begin je? ........................................................................... 24 • Conclusie ........................................................................................................ 24 Schoolcultuur ..................................................................................................... 25 • Het opbouwen van een doorgaande lijn .......................................................... 27 • Het opbouwen van virtuositeit ......................................................................... 27 • Het opbouwen van virtuositeit ......................................................................... 28 • Oefenen: van wens naar beheersing ............................................................... 29 • Zien is geloven ................................................................................................ 29 • Onderhoud en model ....................................................................................... 30 • Het evalueren van de schoolcultuur ................................................................ 30 • Het herstellen van een verstoorde cultuur ....................................................... 31 • Vier sleutels tot een succesvolle schoolcultuur samengevat ........................... 31
3
4
Lead Like a Champion
Inleiding
5
Een schoolleider kan zijn tijd op verschillende manier besteden, hoe besteed jíj je tijd het meest effectief? Hoe kan jouw leiderschap daadwerkelijk bijdragen aan de doelen die je met je onderwijs wilt realiseren? Uit de praktijk blijkt dat effectieve schoolleiders prioriteit geven aan het observeren van, en het feedback geven aan hun leerkrachten. Belangrijke begrippen hierbij zijn datagestuurde instructie, professionalisering van het team en het scheppen van een schoolcultuur die gericht is op leren. Maar hóe doe je dat en waar haal je de tijd vandaan? In de training Lead Like a Champion leer en ervaar je hoe opbrengstgericht leiderschap werkt. Deze reader geeft je aanvullende achtergrondinformatie en beschrijft extra voorbeelden. Succeservaringen uit de praktijk vormen de basis voor Lead Like a Championn. Geen theoretische modelen, maar leren vanuit de empirie. Lead Like a Champion is mede gebaseerd op ervaringen die Paul Bambrick Santoyo opdeed in zijn werk als directeur van North Star Academies in Newark, New Jersey. Hij onderzocht welke vorm van leiderschap leidt tot effectief onderwijs, waarin excellent onderwijzen leidt tot excellent leren. Hij deed dit door schoolleiders te observeren. Zijn vraag daarbij was: “Waaraan besteden zij hun tijd?” Zijn bevinding: Een gemiddelde directeur besteedt nog geen 6% van zijn tijd aan directe ondersteuning van de kwaliteit van de leerkrachten. Bij excellente schoolleiders ligt dit percentage veel hoger: zij besteden wekelijks gemiddeld 60% van hun tijd aan observatie, feedback- en ontwikkelgesprekken. Uit zijn onderzoek destilleerde Bambrick zeven hefbomen voor opbrengstgericht leiderschap, die aan bod komen in de training. Zij zorgen voor een paradigmashift in leiding geven! De zeven hefbomen kunnen worden onderverdeeld in instructie-hefbomen en cultuur-hefbomen:
Instructie-hefbomen
1. Datagestuurde instructie Bepaal de route naar succes en pas leerkrachtgedrag aan om de doelen met de leerlingen te bereiken. Immers als je wel lesgeeft maar de leerlingen leren niets of onvoldoende, ben je dan wel aan het onderwijzen? Je weet pas of de hoogste leerdoelen behaald worden als je die kunt observeren of toetsen. 2. Observatie en feedback Geef alle leerkrachten frequente professionele 1-op-1 coaching, waardoor hun effectiviteit als lesgevende toeneemt. De beste coaching vindt plaats op de werkvloer, in de klas. Door kleine concrete aanwijzingen te geven kan een leerkracht stap voor stap groeien. Excellente schoolleiders plannen dergelijke observaties en feedback frequent in en daardoor groeien de leerkrachten sneller en meer in één jaar dan zij anders in tien jaar.. 3. Planning Garandeer met een goede planning dat elke leerling een gestructureerde les krijgt met de juiste inhoud. Excellente schoolleiders kunnen, samen met hun intern begeleider(s), hun leerkrachten ondersteunen door hen te helpen bij het planningsproces. Daardoor worden problemen voorkomen. 4. Professionele ontwikkeling Versterk de instructie en de cultuur met trainingen die gericht zijn op de concrete lespraktijk. Zorg dat de trainingen op elkaar aansluiten, zodat ze van grote invloed zijn op de kwaliteit van de instructie. Leerkrachten kunnen zo op meerdere manieren oefenen, voordat ze het geleerde in de klas in de praktijk brengen.
6
Lead Like a Champion
Cultuur-hefbomen
5. Schoolcultuur Creëer een sterke schoolcultuur waarin leren goed gedijt. Een sterke schoolcultuur wordt niet gevormd door een geïnspireerd praatje van de schoolleider en het hebben van een visie. Een goede schoolcultuur wordt gevormd door hem elke dag, elke minuut in te oefenen, totdat het een goede gewoonte is; van het rustig door de gangen lopen tot betrokkenheid in de klas bij het leren. 6. Teamcultuur Bouw en ondersteun het team dat het juiste team is voor jouw school. Verschillende kleine acties dragen bij aan een sterk fundament; van het aantrekken van het juiste personeel tot dagelijkse interacties. Excellente schoolleiders luisteren goed naar wat er speelt om zo zeker te weten dat er een positief en sterk team staat. 7. Managementteams leiden Train de managementteamleden in het geven van feedback, observatie en het voeren van gesprekken over opbrengsten. Zo kun je meer bereiken in de school. Teams winnen geen kampioenschappen omdat ze slechts één sterspeler hebben, maar verantwoordelijkheden worden gedeeld en verschillende talenten benut. Feedback naar elkaar zorgt voor verdere groei.
In deze reader zijn niet alle hefbomen uitgewerkt. Vanuit onze ervaringen met de training Lead Like a Champion merkten we dat er vooral behoefte was aan aanvullende informatie over het geven van feedback, over professionalisering en over de schoolcultuur. In het hoofdstuk over observatie en feedback kun je lezen hoe feedback vooral ingezet wordt om leerkrachten te laten groeien. Ook wordt nader ingegaan op de manier waarop traditionele feedback afwijkt van de feedback van Lead Like a Champion. De laatste is veel nauwkeuriger en frequenter, waardoor leerkrachten sneller beter worden. Er worden in dit model vier stappen beschreven van observatie en feedback. Tenslotte worden er valkuilen aangegeven die zich mogelijk kunnen voordoen tijdens de feedbackgesprekken. In het hoofdstuk over professionele ontwikkeling wordt gestart met data als vetrekpunt voor professionalisering. Vervolgens wordt nagegaan hoe het gedrag en de kennis die je wilt aanbrengen het beste kunnen worden aangeboden. Tenslotte wordt een planning gemaakt voor de borging. Er wordt uitgebreid stilgestaan bij de manier waarop het beste geprofessionaliseerd kan worden, via het zogenaamde Focus-leren. De vijf componenten hiervan worden benoemd en aan de hand van voorbeelden verhelderd. Tenslotte staan we in het hoofdstuk over schoolcultuur stil bij hoe we na de focus op de instructie-hefbomen het geheel kunnen inbedden in een cultuur die gekenmerkt wordt door het plezier in leren. Een cultuur waarin het normaal is dat je excelleert. Elke minuut wordt dan waardevol en een mogelijke kans. Door aandacht te hebben voor de details van de schoolcultuur kan het grote geheel gevormd worden. Schoolleiders kunnen vier stappen zetten naar zo’n schoolcultuur.
We hopen dat deze reader cursisten de mogelijkheid geeft om naast de training wat meer verdieping aan te brengen en om op eigen momenten de kernpunten te lezen en herlezen. Uiteraard is het ook mogelijk om het boek Leverage Leadership van Paul Bambrick te lezen (2012). Het boek bevat een uitleg van de 7 hefbomen in een Amerikaanse context met Amerikaanse voorbeelden.
Carla van Doornen Robert Jacobs Carla Versteeg
Willem van der Horst (red.)