De Ourense a Quiroga Unha viaxe literaria
IES AS LAGOAS – 23 OUTUBRO 2017
1. AUGASMESTAS. LOR E SIL Ai, meu Sil, meu meigo rio que tinhas os olhos verdes e donairoso o feitio
RÍOS DA MIÑA TERRA Miña terra fermosa anda entre ríos deitada.
Cumes do Driz esgrevio, onde Deus acouga celeste ensoño de pobos montañeses no verdor do souto levan a cantiga azul do Lor (Ernesto Guerra da Cal: Lúa de Além Mar) ao corazón da valgada. [...] I o Sil nobre e soio, a percurar imaxes de amor, lembranzas dista terra viva polos canles do ceo.
Pelos salgueirais do Sil cantavam os melros mil Quem pudesse novamente ouvir seu canto gentil
(Eduardo Moreiras: Os nobres carreiros)
Do Lor ao Sil que verdor de orvalho no mês de avril. (Ernesto Guerra da Cal: Lúa de Além Mar)
2. QUIROGA Vila de San Martiño, íntima e breve, coa camelia florida te comparo: tes gracia e lixeireza de paxaro, eres pura e sinxela coma a neve. Aínda aquí se coñecen os veciños e a vida ten maneiras moi humanas e fálase de vides e de viños. [...] Van pasando anos, meses e semanas: permanecen paisaxes e camiños e a milagrosa voz das túas campanas.
(Manuel María: Sonetos ao Val de Quiroga)
3. DE CAMIÑO Á ERMIDA E CAMPODOLA “Polo outono, a paisaxe énchese de colores, por ser terra de viño. É a millor sazón da paisaxe quiroguesa. Vense topacios nos chaos das viñas e tamén sangue e ouros pálidos. Os solpores esmorecen vagariño coa súa ourilocencia. (ÁnxelFole, Á lus do candil)
“De Quiroga á Ermida hai só dúas leguas. A estrada, pasando por Pacios do Rei, entre vides e castiñeiros, rube unha encostiña para chegar presurosa ás primeiras ordeacións do Caurel. A Ermida está no curuto dun outeiro. [...] Isolada nun pradiño, está a igrexa, moi xeitosa, de cúpula circular, branca de torre, tellado de lousa, que se olla, espellada no Sil, dende moi lonxe, dende a ponte de Espandariz.” (Eduardo Moreiras: Follas de vagar) Montanhas do Caurel que eu desde o val verde-mol pastoril de longe e pequeninho contemplava no esmorecente sol da tarde azul e mel que no leito do Sil se adormentaba (Ernesto Guerra da Cal: Lua de Além-Mar)
Escuras serras da Moá e do Caurel: alertas sobre a terra quiroguesa que recende a mimosa, rosa acesa, loureiro, laranxo, fiucho e mel. (Manuel María: Sonetos ao Val de Quiroga)
4. MONTEFURADO CANCIÓN DE MONTEFURADO Montefurado é un monte furado pola avaricia da vella Roma imperial que saqueou a Galicia. Montefurado é un monte, un penedo rexo e mouro ¡e garda a viva lembranza dos buscadores de ouro! Montefurado é un monte que obrigou ao vello Sil a dar un berro de dor e camiñar máis baril. Montefurado é un monte furado polos romanos: ¡os seus furados son ollos que semellan case humanos! (Manuel María: Cancioneiriño de Valdeorras)
Pequeno e vello, ti, Montefurado, evocas a túa vida extraordinaria, metade real, metade lexendaria: tes por ollos ao monte taladrado! Andas a cavilar rebrilos de ouro, baixo a sombra amiga das montañas, minúsculos horteiros, breves brañas e salmodias do Sil terrible e mouro. Mentira foi, cecáis, a túa grandeza e verdade feroces desenganos con fames e delirios de riqueza Pese á fatalidade, malia os anos, á vulgaridade xorda e a tristeza: aínda tés en pé os túneles romanos! (Manuel María: Sonetos ao val de Quiroga)
SECUENCIA 3 / INTERIOR. DÍA Vagón do tren. Canóns do Sil. Solpor [...] E adiviño na superficie o escintilar antigo das pebides imaxino os servos do César dinamitando Montefurado só para peneirar esa estrela extinta que fará brillar o pescozo das súas amantes. (Celia Parra: Fotogramas dende a beira)
AUREANA DO SIL
AS AUREANAS D’O SIL
As areas de ouro, aureana do Sil, son as bágoas acedas que me fas chorar ti.
Mainiñas cal as pombas d’as ribeiras Xeitosas cal-os xuncos d’as cañadas, Subrimes, vaporosas com’as fadas, Tal son as aureanas feiticeiras.
Se queres ouro fino, aureana do Sil, abre o meu corazón, tés de atopalo alí.
Aluma o sol o val, doura as pradeiras, Y elas buscan n’as augas sosegadas As areas de ouro cobizadas; Mais ven á noite, e fuxen pesareiras.
Co que collas no río, aureana do Sil, mercarás cando moito un amor infeliz.
(Debuxo: X. Tejelo, “Pin”)
Para dar cun cariño verdadeiro has de vir
O Sil é seu amar, a sua alegria, Teñen n’el sempre fixo o pensamento, Canto pracer seu corazon ansía; Lonxe d’alí, de triste acabamento A garrida aureana morrería, Cal morre a fror sin-o arrolar d’o vento.
enxoitar os meus ollos, aureana do Sil! (Ramón Cabanillas: A rosa de cen follas, 1927)
(Valentín Lamas Carvajal)
(Debuxo de Ana Soto)