Revista Idea nº 18

IDEA Experiencias de centro e de aula levadas a cabo durante o curso 2011 - 2012 Ano 18. Nº 18. 2012 Edita e distribúe Consellería de Educación e Ordenación Universitaria.

Centro de Formación e Recursos de Ferrol.

Rúa O Galego Soto, s/n.

15403 Ferrol Teléfono: 981 370 541 Fax: 981 370 540 Correo-e: cfr.ferrol@edu.xunta.es

SUMARIO Experiencias do curso 2011-2012 • Formación • Emprego • TIC e Abalar • Libros dixitais • Redes sociais • Competencias básicas • Diversidade • Valores • Metodoloxías

Proxectos de formación e asesoramento en centros Grupos de traballo

Consello de asesorías

Seminarios permanentes

Andrés Crespo Acción Gabriela Sánchez Cortizas José Antonio Sordo López Manuel Losada Cabanas María Pilar Vilela Castro Miguel De Castro Miguel Vidal Tenreiro Allegue

Programas educativos do Concello de Ferrol

Ilustración da capa Miguel de Castro Miguel Deseño e maquetación Imprenta Olblan S.L. Impresión Imprenta Olblan S.L. ISSN: 1135 1543 Depósito legal: C 981 – 95

Idea

1

Experiencias

A formación inicial no estado de Hesse, Alemaña CFR Ferrol

Gabriela Sánchez Cortizas

Heppenheim é una cidade de aproximadamente 25.000 habitantes situada no sur de Hesse (Alemaña). É a capital do distrito de Bergstrabe, que significa “camiño entre montañas”, e está a medio camiño entre Heildelberg e Darmstadt, aos pés dos montes Odenwald. Unha das principais actividades económicas en Happenheim é o cultivo da vide, que cobre as ladeiras das montañas e os vales soleados.

Os seus habitantes falan una variedade palatina do alemán que soa suave e cantareira. Happenheim ten, como todas as cidades antigas -os primeiros documentos sobre ela datan do 755- una historia chea de acontecementos interesantes e, ás veces, terribles. A súa historia impregna as rúas, as prazas, os edificiosmagnificamente conservados, e o carácter das xentes que nela viven. Foi nesta cidade onde, no pasado mes de abril, o doutor GerdGraber e o doutor Helmut Hartmann organizaron un seminario sobre a formación inicial do profesorado de secundaria dende o StudienseminarfürGymnasien de Happenheim.

Teachers´Initial Training and Recruitment (Sistema alemán de formación inicial para o profesorado) O Seminario de Estudos Teachers´InitialTraining and Recruitment, que foi financiado con fondos da unión europea a través do CEDEFOP, ofrecía a posibilidade de estudar o sistema alemán de formación de profesorado e a oportunidade de compartir información sobre os distintos sistemas de formación dos países participantes. A este seminario fomos admitidos catorce profesores e profesoras de once países, todos nós traballando en postos relacionados coa formación do profesorado.

En Alemaña, aínda que con notables diferenzas entre estados, o sistema de formación inicial para 4

o profesorado estrutúrase en dúas fases. A primeira fase está a cargo das universidades e comprende tanto a formación académica como a pedagóxica. A duración desta fase oscila entre os dous e os cinco anos , dependendo do nivel educativo e do tipo de escola na que o futuro profesor pretenda desenvolver a súa vida profesional. A diferenza do que ocorre noutras partes de Europa, é preciso decidir antes de ter ingresado na universidade se o alumno pensa dedicarse á docencia, xa que de ser así, os seus estudos estarán dirixidos dende o principio cara a esta.

A segunda fase da formación comeza una vez aprobado o primeiro exame estatal, despois de finalizar o estudos universitarios, e ten lugar nos propios centros de ensino primario ou secundario e nos centros de profesores; sendo responsabilidade destes últimos. É o que podería chamarse un MIR en educación. Non é este o único caso en Europa, xa que Francia e Reino Unido teñen sistemas que poderían considerarse como tal, non obstante, é o modelo alemán o de máis longa duración e, posiblemente, o máis completo.

A formación inicial do profesorado no estado de Hesse (segunda fase).

Na rexión autónoma de Hesse a segunda fase de formación dura vinte e un meses. Os profesores en prácticas dividen a súa xornada semanal entre o centro de ensino, onde imparten ata un máximo de dez horas lectivas e o centro de profesores , onde asisten a clases teóricas.

No centro de ensino no que imparten as súas clases , os profesores en prácticas contan con, polo menos, dous profesores titores. Estes son profesionais con experiencia e recoñecido prestixio e encárganse de apoialos na planificación, avaliación e xestión de aula. Ademais realizan xuntanzas semanais e, con frecuencia, os profesores en prácticas asisten ás Idea

clases dos seus mentores e estes ás dos seus titorandos.

No centro de profesores, os profesores en prácticas asisten a seminarios teóricos relacionados con cuestións de metodoloxía e pedagoxía. Aquí contan tamén con outro profesor titor, que é o encargado de supervisar tanto a formación práctica que reciben nos centros educativos onde están destinados como a teórica que lles proporciona o centro de profesores. Tamén son responsables de preparalos para o segundo exame estatal que, ao final do proceso, proporcionaralles o título que os habilitará para exercer a docencia.

Apréciase que neste sistema os elementos chave na formación do profesorado son, xunto coas universidades, os centros educativos e os centros de profesores. Estes centros de profesores funcionan como entidades dependentes das autoridades educativas rexionais. Os profesionais que os integran compaxinan o seu traballo como profesores en centros de primaria e secundaria , onde imparten

Idea

seis horas de docencia á semana, co seu labor nos centros de profesores. Nestes imparten docencia de dúas materias, estando una delas relacionada coa didáctica específica dunha área ou materia.Tamén se encargan, como xa dixemos, de titorizar a formación teórica e práctica dos novos profesores.

Observamos que o modelo alemán de formación inicial do profesorado é notablemente distinto do vixente en España. Ten varios puntos fortes. É una formación dirixida á docencia dende o seu inicio, cunha carga práctica moi importante e onde a teoría, na segunda fase, está a cargo de docentes en activo, aos que se lles supón experiencia e coñecemento directo dos centros de primaria e secundaria.

Non obstante, obsérvase que este sistema ten un custo moi elevado e sobre todo non podemos deixar de considerar que os resultados das probas PISA do alumnado alemán, que son os que en última instancia debería beneficiarse da boa formación do seus profesores, non son os que cabería agardar dada a alta inversión económica que este sistema esixe.

5

Estadías formativas en empresas IES Fene

José Luís Souto Otero

Dende que tiven noticia da orde relativa ás estadías formativas en empresas ou institucións destinadas ao funcionario docente non universitario, alá polo ano 2003-04, teñen pasado moitos cursos académicos nos que, por unha circunstancia ou outra, nunca tiven a oportunidade de realizar unha actividade como esta. Concretamente, non foi ata o mes de xullo do ano pasado cando puiden facer realidade este proxecto e viaxar a Italia para traballar durante catro semanas nunha empresa do sector siderúrxico.

O camiño que me trouxo ata aquí foi longo. Unha conxunción de motivacións e intereses, tanto profesionais coma persoais, puxo a base. O primeiro e máis importante: os programas europeos.

Dende que comecei a miña andaina coma profesor, os programas educativos europeos foron sempre un tema que me atraiu sobremaneira. A posibilidade de coñecer a realidade educativa noutros países, as experiencias vividas por outros compañeiros, novos enfoques e perspectivas do mundo da educación en xeral e a formación profesional en particular, practicar idiomas e visitar outros países son, baixo o meu punto de vista, os seus alicientes. De feito, unha vez acadada unha certa estabilidade laboral, comecei a procura dunha empresa estranxeira que estivese disposta a acoller profesores en prácticas e, dado que esta iniciativa me parecía moi interesante e así estaba contemplado na orde, tamén a alumnos.

6

Cando dicía que o camiño era longo, decíao porque foron moitos os correos e chamadas de teléfono realizadas antes de obter unha resposta afirmativa. Realmente, non te dás conta do traballo que supón atopar unha empresa de acollida ata que non comezas a buscala, sobre todo, cando non dispós de contactos que estean dalgún xeito relacionados con ese sector profesional. A persistencia e a fortuna a partes iguais foron, no meu caso, as miñas bazas.

Precisamente foi a casualidade a que me fixo atopar un contacto que, desinteresadamente, xestionou unha estadía para dous alumnos meus. A partir de aí a relación coa empresa foise consolidando, o que permitiu repetir a experiencia con alumnos o ano seguinte e a miña uns anos máis tarde.

A empresa onde realicei a estadía está ubicada en Buttrio, unha pequena cidade próxima a Udine, pertencente á rexión do Friuli (Italia). A súa actividade abrangue tódolos aspectos necesarios para o desenvolvemento dunha empresa siderúrxica: deseño, fabricación, venta e posta en marcha de sistemas e equipos, así coma o control industrial dos procesos asociados. Conta cunha longa experiencia neste sector, pois xa iniciou a súa actividade no ano 1914, e hoxe en día está considerada como un dos tres maiores provedores de sistemas e equipos para Idea

a industria pesada a nivel mundial. Son líderes en miniaceirías e en plantas de laminación de produtos longos de fundición.

da empresa, non obstante, o nivel desenvolvido nos ciclos de grao medio e os equipos dispoñibles nos centros está bastante afastado.

O departamento no que estiven traballando encargábase da programación dos autómatas empregados na automatización. Durante catro semanas tiven acceso a dous proxectos tipo de plantas dedicadas á produción de varillas de aceiro, xunto coa programación cargada en dous autómatas S7-400 encargados de controlar a fase final do proceso: corte a lonxitude comercial, contaxe, cinchado e almaceamento. Asimesmo, tamén tiven a oportunidade de poder asistir a un curso de programación avanzada de autómatas Siemens S7-300/400 e bus de campo Profibus dunha semana de duración.

Estamos a falar duns contidos que precisan dunha boa preparación previa, sobre todo a nivel procedemental, e dunhas bases sólidas necesarias pola dimensión e características dos proxectos en estudo.

Obviamente, o xeito de atacar un problema de automatización sinxelo que conta cunhas poucas entradas/saídas non ten nada que ver cun proceso no que tes centos de equipos da máis diversa índole e no que está traballando un equipo de xente de xeito coordinado.

Se tivese que analizar esta estadía dende un punto de vista puramente educativo, esta debería calificarse como moi relevante. Unha estadía ben formulada vai ser sempre unha fonte de coñecementos para o profesor que logo pode trasladar aos seus alumnos.

No meu caso foi así. É certo que moitos dos contidos vistos escapan do perfil dos meus alumnos. Non obstante, a perspectiva que lles podo ofrecer neste campo por medio de documentación técnica facilitada pola empresa e a partir de parte da información recollida durante este período penso que é útil.

De feito, dende un punto de vista da metodoloxía pedagóxica, o emprego de documentación técnica procedente da empresa é un recurso moi recomendable e incluso necesario nalgúns casos para achegar ao alumno á realidade que o agarda fóra; sobre todo, para que valore a utilidade dos contidos a asimilar e as capacidades a desenvolver durante a súa andaina no instituto de formación profesional.

Polo xeral, pódese dicir dun profesor de FP que é un escravo da tecnoloxía. A súa rápida evolución e posterior aplicación na industria obrígao a unha continua actualización se quere evitar quedar desfasado respecto da realidade do seu eido profesional. Un exemplo evidente é a informática, pero non é o único: o control industrial tamén pode ser outro exemplo válido. Unha relación fluída con empresas que desenvolvan traballos semellantes aos que o profesor ten que facer cos seus alumnos mellorará a calidade das ensinanzas impartidas e a preparación dos rapaces, fará que a distancia entre o mundo educativo e o mundo empresarial sexa un pouco máis pequena.

Se tivese que definir dalgún xeito a miña estadía formativa, esta só podería calificarse coma perfecta.

Eu son profesor na especialidade de Organización e proxectos de fabricación mecánica, concretamente, nun ciclo medio de Mantemento electromecánico de maquinaria e condución de liñas automatizadas.

Os módulos que imparto están incluídos dentro do campo da automatización industrial e o módulo impartido en segundo curso relaciónase plenamente cos contidos desenvolvidos nesta estadía.

Debo recoñecer que a aterraxe na empresa foi un pouco dura: os primeiros días estás dixerindo toda a información facilitada pola compañía e faise un tanto difícil entender todo o que tes diante. Sobre todo, porque estamos a falar dun nivel de contidos aos que non estaba afeito nin pola formación académica previa, nin pola miña actividade profesional na empresa privada. Se ben é certo que a miña actividade docente ten moito que ver con este mundo Idea

7

Por outra banda, tamén teño comprobado durante a miña experiencia docente que é máis doado atraer o interese dos meus alumnos e, paralelamente, motivalos cando se fai referencia a exemplos reais que son, dalgún xeito, próximos a eles. Neste punto é, baixo o meu punto de vista, cando máis se precisa dunha bagaxe previa. De novo, as estadías en empresas son unha ferramenta útil ao respecto.

Finalmente, xa para rematar coa análise da repercusión das estadías formativas, só queda pensar no que supoñen para os centros formativos. A miña resposta é evidente, pois xa foi adiantada en parágrafos previos: enorme. Dado que estamos a falar de estadías no estranxeiro, estas mobilidades poden dar lugar a outras, como ocorreu no meu caso. Boas experiencias e boas prácticas deixan as portas aber-

8

tas a futuras colaboracións neste mesmo marco normativo ou noutros relativos ás FCT ou ao Programa de Aprendizaxe Permanente (Leonardo da Vinci ou Erasmus).

A organización de mobilidades de alumnado cando se coñecen os socios de acollida directamente (empresas destinatarias) por experiencias previas son case unha garantía de éxito sempre e cando se faga unha boa selección dos participantes. O feito de non precisar socios intermediarios para desenvolvelas axiliza moito a súa xestión, pois xa existe unha canle de comunicación fluída coa empresa.

En resumidas contas, o balance final foi moi positivo, tanto dende o punto de vista persoal como profesional.

Por último, só me resta animar a todos os compañeiros de profesión a probar sorte en vindeiras convocatorias e expresar o meu maior agradecemento á empresa que me acolleu pola oportunidade brindada. A miña experiencia dime que moitas empresas son reacias a acoller profesores, polo cal, valoro moito más esta estadía.

Idea

Creación da bolsa de emprego CIFP Ferrolterra

María del Carmen Fernández Bustabad Antonio Bugliot Rodríguez Ana María Ollero Prieto Aurora Isolina Rodríguez Casanova

Necesidades detectadas No Decreto 77/2011 do 7 de abril polo que se establece o Regulamento Orgánico dos Centros Integrados de Formación Profesional, competencia da Consellería de Educación e ordenación Universitaria, no artigo 25, referido ao Departamento de Información e orientación Profesional, punto, 3, apartado i, sinálase como competencia do Departamento de información e orientación profesional “Xestionar a bolsa de emprego do centro integrado, en función das peticións das empresas”, xunto co referido no apartado 3b,3e, 3f, 3g e 3j da Orde do 29 de xullo de 2011 pola que se desenvolve o Decreto 77/2011 do 7 de abril. En base a traxectoria do Departamento, da FCT sempre chegaron demandas de emprego a través de empresas e doutros organismos públicos e privados e do alumnado. Polo tanto, consideramos unha demanda básica a creación dunha bolsa de emprego no CIFP de forma estable e institucional co coñecemento das empresas, do alumnado a nivel autonómico, nacional, europeo e internacional de tódalas ofertas axeitadas aos perfís dos alumnos.

Importancia do proxecto O CIFP Ferrolterra está situado en Ferrol e o alumnado, aínda que procede maioritariamente da comarca, está a incrementarse, dende a transformación en centro integrado, a doutros concellos de fóra da provincia. A oferta formativa das familias profesionais de transporte, madeira, electrónica, electricidade, educación infantil, enerxía e auga e fabricación mecánica, está en estreita relación coas empresas da zona e do entorno e cos graos técnicos da Universidade.

Idea

En base a isto varios profesores do CIFP, o coordinador da FCT, a profesora de FOL, a profesora de Fabricación mecánica e a orientadora do mesmo, solicitamos a través do CFR de Ferrol (Asesoría de FP) un PFAC para a creación da bolsa de emprego contando coa colaboración do DIOP, do equipo directivo e da Subdirección de Formación Profesional.

Obxectivos 1º: Creación da bolsa de emprego do CIFP. Soporte dixital e posterior inclusión na web do centro.

2º: Contactar e informar ás empresas e organismos da zona. Presentación da bolsa ao DIOP, ao Equipo Directivo, ao claustro do CIFP e aos representantes das asociacións de empresarios.

3º: Na actualidade estase a dotar a bolsa de emprego de contidos adaptados ao CIFP para a inserción posterior na web.

Outros obxectivos alcanzados 1º: Coñecer técnicas de marketing dixital.

2º: Facilitar a busca de emprego a través desta plataforma.

3º: Potenciar a busca de emprego a través das

9

redes sociais e aplicación práctica cos alumnos a través do plan de orientación profesional.

4º: Valorar a importancia da marca e do posicionamento nos principais buscadores de contidos da rede.

Contidos 1.Lexislación que regula os departamentos de información e orientación profesional: https://www. edu.xunta.es/fp/normativa Actividade: Estudo dos artigos relacionados co emprego.

2.Modelos de Bolsas de emprego doutros CIFP. 3.Bases de datos do INCUAL. Información da Consellería de Traballo e do Ministerio de Traballo.

4.Bolsa de emprego. Diferentes apartados: Empresas, alumnos, outros organismos. Información puntual de novidades no emprego. Enlaces. Cursos.

5.Aportes de web de emprego a nivel local, autonómico, europeo e internacional.

Organización de recursos humanos e materiais Recursos humanos: A comunidade educativa. A colaboración de profesores do CIFP de diferentes familias profesionais. Os membros do DIOP, os membros do grupo e o asesor de FP do CFR de Ferrol.

Recursos materiais: O equipo informático do DIOP e equipos informáticos do CIFP. PDI. Proxector e software para á elaboración dos materiais.

Modelos de bolsas de emprego doutros CIFP http://www.simondecolonia.net/empleo/ htt p : / / w w w. s i m o n d e co l o n i a . n e t / orientacion/262-foro-de-empleo-tu-curriculum-entu-paginaweb-personal http://www.cefpburgos.es/ http://www.cifpaguasnuevas.es/construccion. html http://www.fpsantacatalina.com http://www.cifpaviles.net

10

Trabállase de forma interactiva, en grupo, nos diferentes apartados e modelos de webs de emprego co fin de detectar os contidos que poidan ser relevante para a bolsa de emprego.

Bases de datos do INCUAL. Información da Consellería de Traballo e do Ministerio de Trabajo. https://www.educacion.gob.es/iceextranet Actividade con estudo pormenorizado das aplicacións e información do INCUAL, o desenvolvemento, actualizado do Catálogo Nacional de Cualificacións Profesionais.

Autor do software a empresa: JobSite Professional

Bolsa de emprego. Diferentes apartados: Empresas, alumnos, outros organismos. Información puntual de novidades no emprego. Enlaces. Cursos.

Inicio: Mostra a páxina principal do sitio web da bolsa de emprego.

Alumnos: Ao entrar aquí os alumnos poden cubrir un cuestionario para formar parte desta base de datos.

Empresas: Dentro desta categoría é onde as empresas cobren o formulario para rexistrarse nesta base de datos.

Axuda: Dividida en dúas categorías de axuda, unha para os alumnos e outra para as empresas.

Contacto: Dende aquí é posible enviar unha mensaxe aos xestores da bolsa de emprego.

Noticias: Dentro deste apartado publícanse noticias relacionadas con temas de traballo, bolsas, axudas aos alumnos etc.

Exemplo de actividade Obxectivos: Mostrar a páxina principal da bolsa de emprego do CIFP. Participar desde o rol de alumno e empresa na web co fin de familiarizarse cos contidos do apartado de alumnos (curriculum etc.) empresa (formularios), Publicación de ofertas de traballo e demanda de las ofertas de traballo.

Idea

Recursos: Os facilitados polos relatores, os que recollemos na webgrafía, outros cursos de redes de emprego 2.0 e os da aplicación informática. Medios audiovisuais.

A colaboración dos nosos compañeiros de electrónica Francisco Trashorras e Eugenio Buján na programación xunto co relator e asesor do CFR de Ferrol Miguel de Castro e Vidal Tenreiro.

Descrición da actividade práctica: Trátase de que desde un traballo colaborativo os membros do grupo valoren a bolsa de emprego como un servizo de apoio co fin de atopar emprego e ao mesmo tempo a través dos documentos, ver o que o alumnado/empresas necesitan. Esta actividade a través da bolsa de emprego amosa axilidade na busca do mesmo e obsérvase certa similitude con algúns portais de Internet. O funcionamento foi a través da busca de ofertas mediante un panel de control. Fixemos o rol de alumnos solicitando postos ofertados e outros compañeiros o rol da empresa que recibía as solicitudes e pode acceder ao curriculum de cada solicitante. Outras vías de resposta ás ofertas de traballo son a través de correo electrónico e o móbil. Destacamos a presenza da bolsa en internet por se esta a ferramenta máis relevante na busca de emprego na actualidade xa que ten vantaxes para as empresas como acceso inmediato, información de cada alumno, información de ofertas de emprego públicas e privadas, e para o alumnado maior rapidez para acceder ás ofertas das empresas,

Idea

importancia de ser alumno do noso centro pola súas características e relevancias na FP. Conclusións O resultado inicial do Proxecto de Formación é que se está a traballar de forma sistemática coa bolsa de emprego do CIFP Ferrolterra, dotándoa de contidos na aplicación informática como se pode constatar na documentación adxunta.

Estase a traballar na inclusión de contidos adaptados ao CIFP como: Filtrado de idiomas: Inglés, francés, español e portugués. Falta por modificar o idioma en galego.

Filtrado dos concellos dentro da comarca de Ferrol e limítrofes incluído A Coruña e ampliación en base aos obxectivos.

Adaptación da oferta de emprego ás familias que se ofertan no CIFP: Electricidade electrónica, Enerxía e auga, Fabricación mecánica, Madeira, moble e cortiza, Servizos socioculturais á comunidade e Transportes e mantemento de vehículos.

Propostas de mellora Expoña deseguido as suxestións e propostas de mellora.

Continuación coa aplicación informática da bolsa de emprego do CIFP o resto do curso e o vindeiro, tendo en conta a valoración positiva de que o CIFP teña a súa propia bolsa de emprego adaptada ás necesidades e o contexto.

11

A normalización das TIC CPI de Atios

Francisco Cordido Insua Antonio Cebreiro Melero Laura Adela Fernández Blanco María Delfina Bañobre Durán As TIC están presentes a cotío de maneira moi notable na vida do centro. Son unha ferramenta de traballo que utilizamos do mesmo xeito que antes podíamos utilizar un encerado e un xiz.

Este uso das TIC non só se limita a buscar información na rede e pasarlla ao alumnado a través dos medios dos que dispoñemos. Tamén ten unha parte moi salientable a elaboración propia dos contidos que se proporcionan. Isto permítenos unha implicación moito máis efectiva do alumnado xa que eles son os protagonistas do que están vendo ou comproban como as TIC serven para resolver as dúbidas que se lles poden formular sobre calquera tema do seu interese.

Ofrecémosvos unha visión en catro pinceladas de situacións concretas na utilización das TIC. 1.O proxecto Abalar 2.Páxina WEB – Aula virtual 3.1º Ciclo de Educación Primaria 4.Actividades complementarias e comedor 1. O proxecto Abalar Se imos a facer un resumo do que supón para este centro o proxecto Abalar, debemos remontarnos aos anos 90 (que lonxe quedan), nos que xa se amosaba o interese polas novas tecnoloxías. Naque-

12

les tempos, o CP Atios de Valdoviño, integrábase no Proxecto Abrente, que durante tres ou catro cursos mantivo a vangarda das experiencias no campo da informática (aínda non se falaba de TIC).

Xa nesas datas se organizaban no colexio (na única aula de informática que tiñamos) o que se chamaban “Cursos de Iniciación en Informática Educativa” que reunían durante varias tardes ao noventa por cento do claustro. Deste xeito, cada ordenador (só había doce) era ocupado por tres ou catro profesores (creo que isto está ben recordalo incluso, para algúns, como curiosidade) na pelexa cos “novidosos” programas “Dbase4”, “Worperfect” ou “Logo” (que hoxe son outra cousa ben distinta).

Tras o extinto proxecto, era de supoñer que, cando houbese algo relacionado coa “informática”, o noso centro intentaría participar. Chegado o curso 201011, solicitamos e acadamos integrarnos na primeira fase do Proxecto “Abalar” e xa desenvolvemos un Curso-Obradoiro que deixou fóra a moitos membros do claustro, ao estar restrinxido só ao profesorado que impartise clase nas aulas de 5º de Primaria e 1º da ESO. Comprometémonos a continuar neste curso 20112012, e así foi. Non puidemos continuar na mesma liña do obradoiro, pero acadamos un PFAC (Proxecto de formación en Centro) xa aberto a todo o profesorado e que, ademais de recordar aspectos xa tratados no curso anterior (neste, dobramos as aulas, e xa tiñamos 5º e 6º de Primaria e 1º e 2º de ESO), puidemos retomar programas “esbozados” no ano anterior e “depuralos” para que puidesen ser utilizados na práctica educativa diaria.

Tamén tentamos ser pioneiros na implantación de libros dixitais, e así neste curso impartíronse, en parte ou todo, materias como Coñecemento do Medio e Matemáticas en 6º de Primaria e Lingua CasIdea

telá e Matemáticas en 1º e 2º de ESO. Cara ao vindeiro curso, as expectativas son moi amplas e, aínda a falta de datos confirmados, podemos dicir que o número de materias a impartir deste xeito, acercarase ao cincuenta por cento do total, e iso tendo en conta que é no Curso 2013-14 cando cambian os libros do 3º Ciclo de Primaria.

Falamos do pasado e do presente, pero no queremos deixar estas liñas, sen falar do futuro, por moi difícil que pareza. As circunstancias, que todos coñecemos, fan pensar que o Proxecto Abalar non irá moi lonxe. Pero os meus compañeiros son optimistas… e eu tamén. Todo o traballo feito non pode quedar en nada. Dalgún xeito sairemos adiante, e nós xa estamos pensando, que 3º de ESO (en teoría, os primeiros en abandonar o Proxecto) non debe quedarse sen esta tecnoloxía. Nós xa propuxemos á Consellería alternativas para que poidan seguir utilizando a tecnoloxía de que dispón o centro… pero iso xa é outra historia.

2. Páxina web e Aula Virtual Aquí tamén vamos ir á historia. No curso 2003/2004 empezou a facerse de uso habitual a nosa páxina web. Foi unha páxina web nacida a raíz do concurso de páxinas web convocado pola Consellería e que acadou o primeiro premio. Usouse para dar a coñecer á comunidade educativa todo o que se facía no centro e tiña unha parte de acceso restrinxido para que o profesorado xestionase todo o relacionado co sistema de xestión de calidade. Esa páxina quedou obsoleta e este curso foi substituída por unha nova web dinámica. Ao longo do curso dedicámonos, sobre todo, a dotala de contidos e a investigar nas moitas posibilidades que ofrecen este tipo de web, a confeccionar o caderno dixital dos responsables dos equipos de coordinación docente, subir contidos á galería de fotos, o uso do moodle e a posta en marcha da aula virtual con diferentes cursos en todos os niveis educativos que se imparten no CPI, destacando a utilización que está tendo en 1º Ciclo de EP e en varias materias de ESO.

Idea

3. 1º Ciclo de Educación Primaria Dende hai un tempo tíñamos a sensación no CPI de Atios de que había varias cousas importantes que debiamos mellorar. Unha delas, probablemente a máis urxente, era a de establecer unha maior coordinación entre as etapa de EI e EP no centro.

O profesorado do primeiro ciclo observaba que tanto a metodoloxía como os materiais que usabamos cos rapaces/as, distaba moitísimo daquel ao que viñan afeitos. O noso alumnado pasaba dunha perspectiva construtivista da aprendizaxe a unha totalmente tradicional e moito máis ríxida. Dende o primeiro ciclo decidimos que iso tiña que cambiar e iniciámonos nunha metodoloxía por proxectos, moito máis próxima aos intereses do noso alumnado e significativa en canto as novas aprendizaxes adquiridas.

Para iso, aventurámonos en algo totalmente novo para nós, dando prioridade ao desenvolvemento das competencias básicas, prescindindo de libros de texto e implicando ao alumnado na súa propia educación ata o punto de que fosen eles quen decide sobre que queren investigar e como facelo. Para iso precisábamos da colaboración das familias.

Algo que tamén queríamos mellorar era precisamente iso, a implicación dos pais e nais. Parecíanos que se realmente lles dabamos a oportunidade de facelo, contribuirían dunha forma moi activa en todas as actividades escolares, e non nos equivocamos. Nun principio pensamos en crear blogues de aula para poder manter un contacto continuo coas familias, pero despois de barallar pros e contras, decidimos formarnos en moodle e utilizar a aula virtual da páxina web dinámica do noso centro como ferramenta diaria con utilidades moi distintas.

Sabíamos que as aulas virtuais son unha ferramenta moi común e moi valorada en etapas superiores, pero non coñecíamos experiencias en etapas inferiores. A pesar disto, apostamos por esta ferramenta e hoxe en día, cremos que acertamos de cheo. No grupo de traballo proposto xa o primeiro ciclo participou profesorado de todas as etapas do centro, e as aulas virtuais utilízanse hoxe en día no CPI de Atios dunha forma bastante xeralizada.

Dependendo do nivel, as utilidades son moi diversas. Quizais polo novidoso, centrarémonos en explicar un pouquiño como as utilizamos no primeiro ciclo. Como dicíamos anteriormente, nun primeiro momento queríamos un espazo na rede co que poder contarlle a amosarlle as familias o que facemos diariamente e poder así implicalos e involucralos na educación dos seus fillos. A aula virtual permítenos colgar fotos, vídeos, comentarios, opinións,... Deste xeito, podemos acercar a escola as familias e 13

mostrarlles dun xeito rápido e sinxelo o que fan os nenos/as.

Outra utilidade da aula virtual é a de banco de recursos. A aula virtual permítenos colgar enlaces a páxinas web onde o alumnado pode practicar, ampliar, repasar ou afondar nos contidos que traballamos na aula. Este recurso é perfectamente válido tanto para o alumnado con capacidades excepcionais como para aquel que presenta necesidades educativas especiais, é dicir, é unha axuda inestimable para a atención a diversidade.

A aula virtual permítenos tamén elaborar probas de avaliación e actividades que os rapaces poden facer na casa ou na aula de informática. O noso alumnado de segundo de primaria utiliza o chat e os foros como medio de comunicación e tamén como ferramenta de traballo. Foron moitas e moi variadas as actividades que se formularon dende a aula virtual

14

e en todas elas atopamos unha resposta entusiasta.

A medida que o noso alumnado vai sendo competente en lectoescritura e no uso e funcionamento da rede, as actividades requiren cada vez máis da súa participación. Parécenos que este é un xeito moi significativo e motivador para eles, e a maioría das veces traballan duramente coa sensación de estar “xogando”.

Dentro da metodoloxía que estamos a usar este ano no primeiro curso, destaca a organización da aula por recantos, sobre todo no primeiro nivel.

Grazas o esforzo do centro por dotar as aulas de equipos e encerados dixitais, en todas as aulas do primeiro ciclo contamos con estas axudas, e paulatinamente iranse incorporando ao resto de niveis.

Un dos recantos, é o recanto TIC. O encerado dixital dentro da aula permítenos traballar co libro dixital naquelas áreas nas que temos libro de texto, e traballar cos nosos propios recursos nas áreas que traballamos por proxectos. É aquí onde nace a necesidade do outro grupo de traballo. Cando nos formulamos este cambio metodolóxico e a utilización diaria das TIC dentro da aula, precisabamos unha ferramenta sinxela coa que puidésemos crear as nosas propias actividades, centradas nos intereses e necesidades do noso alumnado e así foi como se creou outro grupo de traballo paralelo sobre elaboración de actividades LIM. A través da aula virtual, utilizamos as actividades LIM como ferramenta e recurso dentro da aula e tamén fóra dela.

Idea

Experiencia piloto con libros dixitais CEIP Manuel Fraga Iribarne

Antonio Caloto Balboa

Durante o curso escolar 2011/2012 desenvolveuse no noso centro esta experiencia que pretendía valorar os aspectos positivos e negativos que se poderían apreciar na aplicación metodolóxica de libros en formato dixital en contraposición cos tradicionais libros de texto en formato de papel.

Ao remate, valoramos como positivos os seguintes aspectos: -O acceso directo a actividades interactivas para a adquisición de competencias, de reforzo e/ou ampliación.

-A posibilidade de levar o texto á PDI de xeito inmediato e a capacidade manipulativa, o que supón un aforro de tempo, a mellora na presentación, a calidade da mesma e a opción de simultanear as diapositivas e que estas poidan simultanear imaxe e son.

-A transmisión de experiencias, traballos, coñecementos e estratexias didácticas entre o profesorado, o que se reflexa nun fluxo de formación/información moi positivo dentro dunha situación non precisamente optimista.

-Acceso inmediato á información para comprobar dúbidas, ortografía etc.

Idea

Pero tamén apreciamos aspectos negativos, como: -As actividades interactivas que propoñen as editoriais son meras proxeccións dos contidos do texto.

Non se constata un esforzo real por parte das mesmas por aproveitar as posibilidades reais dun acceso directo a propostas variadas.

-O formato empregado polas editoriais para as actividades adoita ser Flash, co que non queda constancia para o profesor dos traballos realizados polos alumnos/as. Solucionaríase se se empregase unha plataforma como Moodle, deixando aberta a posibilidade de modificación por parte do profesor para adaptar as actividades ás necesidades de cada momento.

-A necesidade de modificar a proposta editorial en base a convenios comerciais e non a criterios pedagóxicos, coa consecuente ruptura en contidos e competencias.

-A inseguridade que se deriva de non sabermos se o proxecto vai continuar ou non. De ser así estariamos desaproveitando experiencias, traballo e dedicación.

-A relación directa coa editorial que subministrou os libros dixitais foi, na práctica, inexistente. Por

15

concretar máis: limitouse a unha conversación telefónica con intermitencias. De todas maneira é importante destacar que as dúas editoriais coas que se traballou en inglés mostraron boa disposición para resolver os problemas e subministrar a información solicitada en cada momento. Non obstante, queda pendente en calquera caso a edición dun auténtico libro dixital flexible, configurable, con facilidade de uso e que solucione os problemas sinalados anteriormente.

Propoñemos -Que os convenios coas editoriais teñan vixencia bianual, o que permitiría afrontar o proxecto sen temor á modificación interciclo.

-Implicación das editoriais na elaboración de material. Neste momento son as editoriais as que teñen que moverse para atender a demanda do profesorado en canto ao libro dixital ( que non meramente dixitalizado) -Garantías de que se a experiencia se demostra positiva no seu conxunto teña continuidade. De non ser así, teriamos desperdiciado en parte un tempo e uns esforzos que a situación actual da educación pública nin valora nin estimula.

-Outra opción interesante é a elaboración por parte do profesorado dos nosos propios materiais e libros dixitais aproveitando a inxente cantidade de recursos existentes na rede e as ferramentas dispoñibles nas webs dos centros (como as aulas dixitais) ou externas aos mesmos (blogs, Google Docs, Wikis).

-Necesitamos atopar un punto de equilibrio entre a utilización das novas tecnoloxías -os libros dixitais son unha delas- e aspectos básicos que esixen máis participación persoal manipulativa, expresiva

16

e creativa. Referímonos, en concreto, á expresión escrita, con todo o que conleva (estética, caligrafía, ortografía) e que a máquina pode disimular ou enmascarar.

Conclusión Desde a convición de que o libro en papel ten unhas posibilidades manipulativas que convén non desdeñar, quizais se debería complementar as dúas modalidades e, nese caso, faríamos a suxestión de que as áreas lingüísticas dispoñan do libro tradicional (o que non impide outras posibilidades tecnolóxicas dada a cualificación á que facía referencia) e Matemáticas, Coñecemento do Medio e Educación para a Cidadanía seguir cos libros dixitais, sempre que as editoriais fagan un esforzo para melloralos, facilitando materiais nos que o profesor poida ter protagonismo máis activo, cun perfil distinto ao do alumnado e con máis control sobre os seus traballos.

Esta conclusión quedaría incompleta se non se deixase constancia da posibilidade de facer un estudo sobre a incidencia que o emprego continuado dos portátiles ten na vista dos alumnos. Probablemente se trate dunha coincidencia ou de que a idade dos nenos que os empregan corresponde a unha fase de evolución fisiolóxica máis acusada pero o certo é que aumentou o número de nenos que deben utilizar gafas. É importante deixar constancia de que este proxecto, como todos, descansan fundamentalmente na dedicación do profesorado. A orientación por parte da Administración é limitada e, con frecuencia, non excesivamente ben orientada. Uns, os precursores, axudan aos que se incorporan, por iso debemos agradecer a axuda dos primeiros.

Idea

O libro dixital IES As Telleiras

Jesús I. García Fernández

Introdución Durante o curso académico 2011-2012 o IES As Telleiras foi seleccionado como centro piloto para a incorporación de libros dixitais no 1º curso da ESO. Neste proxecto participou a maioría do profesorado que impartía docencia neste nivel.

O noso obxectivo principal era facer unha avaliación da oferta das distintas editoriais en libros dixitais así como das plataformas de teleformación que os acompañan e considerar a posibilidade real de utilización de libros dixitais de xeito habitual no centro. O reto era importante se temos en conta que iamos traballar con tres aulas Abalar cunha media de vinte e nove alumnos por aula o que supoñía unha maior dificultade á hora de: • Atender na aula ás dúbidas, elaborar e avaliar as actividades, repartir e recoller os ultraportátiles etc.

• Unha carga de traballo intensa para o sistema de comunicación inalámbrica.

• O profesorado tiña distintas visións sobre como debe ser un libro dixital, tiña distintas necesidades en canto ao tipo de actividades de aula e tarefas para casa.

Prioridades na selección de editoriais Os aspectos que priorizamos para a elección de libros dixitais foron: • A interactividade: non queriamos os libros tradicionais transformados en PDFs enriquecidos; buscabamos libros interactivos e actividades interactivas.

• O aloxamento dos libros “na nube”: necesitabamos a dispoñibilidade dos libros por parte do alumnado en calquera lugar con conexión a internet dado que un dos puntos a ter en conta neste proxecto era a diminución do peso das mochilas do alumnado.

• A estabilidade das plataformas: buscabamos plataformas estables cos mínimos problemas de acceso ao libro e ás actividades.

Idea

• A facilidade de acceso: a posibilidade de que a alumnado poida acceder cun nome de usuario e contrasinal personalizable sen ter que aprender un conxunto inintelixible de carácteres e para colmo distinto para cada editorial.

• A posibilidade de comunicación e interacción alumno-alumno e alumno-profesor: a dispoñibilidade de actividades orientadas ao desenvolvemento das competencias básicas ou a posibilidade de engadilas ás plataformas.

• A adecuación dos contidos e das actividades ás programacións das distintas materias.

• A orientación das actividades ao desenvolvemento das competencias básicas xa que o noso centro formaba parte do (hoxe en día adiado) Proxecto COMBAS. Problemas que xurdiron e solucións adoptadas Os primeiros problemas que xurdiron para a elección das editoriais foi a imposibilidade de dispoñer dos libros e actividades completas de todas a editoriais, posto que algunhas ou aínda non tiñan rematado o seu proxecto ou non chegaron a nós a tempo para poder facer unha primeira avaliación seria. Xurdirían máis tarde os problemas de idioma nalgunhas materias xa que non dispoñían varias editoriais dos materiais dixitais en galego que eran necesarios para impartir algunhas delas.

Elixidos os materiais iniciamos o curso cun pequeno curso práctico, para o alumnado, do uso do ordenador Abalar xa que a experiencia do ano anterior como centro piloto Aabalar nos indicaba a necesidade de uniformar coñecementos, xa que o alumnado que chega ao centro ten coñecementos moi heteroxéneos no manexo do ordenador e dificultades de adaptación ao novo sistema operativo.

17

Unha vez realizado o cursiño de uso do ultraportátil chegou o momento de dar de alta ao alumnado nas plataformas das editoriais onde cada alumno pode atopar o libro de texto e as actividades. E xurdiron os primeiros problemas: • A maioría das editoriais pedían un correo electrónico de cada alumno para a alta, pero o alumnado de 1º de ESO ten doce anos e non pode ter unha conta de correo electrónico. A solución adoptada foi pedir aos pais/nais do alumnado que fixesen unha conta de correo electrónico cos seus datos e cun nome de usuario asignado polo centro (evitamos nomes de usuario “creativos”), deste xeito solucionamos o problema legal, os pais son os responsables dese correo, coñecen o nome de usuario e o contrasinal e polo tanto poden controlar o uso que se fai del.

• O segundo problema co que nos atopamos foi que para acceder aos distintos libros o alumnado debía acceder a distintas direccións web e os marcadores do navegador web non se mostraron útiles nesta tarefa. A solución que adoptamos foi incluír na aula virtual do centro enlaces ás distintas webs e pedir ás editoriais que traballaban coa plataforma Virtus que agrupasen os libros nunha mesma páxina de inicio e cun mesmo nome de usuario e contrasinal.

Debemos salientar que mentres xorden estes problemas o curso xa está iniciado e a inquietude por parte das familias e do propio profesorado vai aumentando conforme pasa o tempo e parte dos problemas non se dan solucionado no tempo que pensabamos que sería prudente.

Unha vez solucionados os problemas iniciais comezou de verdade a experiencia do uso diario dos libros dixitais.

Rematada a experiencia podemos avaliala de xeito opositivo aínda que con luces e sombras.

Nas sombras: • A meirande parte das editoriais non ofertan aínda suficientes actividades interactivas, son estas, en moitos casos, PDFs que deben ser copiados no ca-

18

derno tradicional ou nun procesador de textos e, en xeral, non están deseñadas para desenvolver competencias básicas.

• Os libros non presentan grandes variacións con respecto ás versións en papel.

• Nalgunhas plataformas houbo grandes dificultades para conseguir a interacción bidireccional entre o profesor e o alumno sendo case imposible facer o seguimento do traballo diario do alumnado.

• Ás veces as plataformas non eran accesibles para o alumnado por problemas técnicos de diversa índole tanto na casa coma na aula, dándose algún caso de “pánico” por coincidir a avarías en vésperas dun exame ou incluso durante a realización dalgunha proba.

• En canto á velocidade de conexión, que nos preocupaba moito, en xeral foi correcta despois dos axustes realizados pola UAC, aínda que irregular, pois ás veces era case imposible a conexión.

Nas luces: • A resposta entusiasta do alumnado e o apoio das familias.

• A variedade de actividades realizas.

• O desenvolvemento de dinámicas de colaboración.

• O desenvolvemento do alumnado das competencias básicas.

• A comprensión por parte do alumnado da dimensión educativa e formativa das TIC. A conclusión que poderamos tirar deste proxecto podería ser que aínda que as editoriais, en xeral e ao noso entender, non teñen aínda libros dixitais que cumpran ao cen por cen as nosas necesidades, hai unha oferta suficiente de complementos TIC, libros en pdf enriquecido, plataformas de teleformación, actividades de reforzo e autoavaliación que apuntan cara a un futuro no que os libros dixitais e as plataformas de teleformación poderán desenvolver toda a súa potencialidade no ensino.

Idea

Recursos abalar CEIP Mosteiro de Caaveiro Iago José López Corral

Baséome na miña experiencia como relator nun PFAC, resumindo a miña actuación baixo catro eixos fundamentais dentro da formación que deseñamos para ese grupo en concreto.

O espírito que se seguiu foi equilibrar a formación de tódolos membros do claustro co fin de traballar mellor en grupo posteriormente. Coidamos que o desequilibrio de coñecementos a nivel técnico é un gran peso para poder afrontar un traballo interdisciplinario, xerando perdas de tempo, desconfianzas e ata pode murchar as relacións dun claustro.

Os eixos nos que xiramos a formación foron elixidos pola súa natureza de cumprir cos obxectivos previstos, igualar a competencia dixital no centro escolar. Foron os seguintes: • Ferramentas Google no entorno educativo: docentes e alumnos.

• Software de autoría no marco do encerado dixital interactivo.

• Software libre: sistemas operativos, suites ofimáticas e software recomendable en educación.

• Entorno Abalar: software axeitado e fluxo de traballo con ferramentas externas.

A miña reflexión en cada apartado versará nos seguintes puntos:

Idea

• Xustificación. A importancia do tema no noso marco.

• Aclaración de conceptos, se é necesario.

• Uso a nivel docente. Uso a nivel de alumnado.

Contidos si cómpre.

• Erros frecuentes e problemas cos que topei.

• Obxectivos acadados.

Consideracións xerais As instalacións que utilizamos foron a aula de informática do CEIP Mosteiro de Caaveiro, na cal dispoñiamos dun ordenador por docente participante, inda que para algunhas tarefas prácticas faciamos parellas para apoiarnos uns nos outros, así como un encerado dixital interactivo. Cando este non se usaba podería proxectar noutra pantalla máis grande.

Como foi no caso das presentacións. En segundo lugar tamén utilizamos a aula de quinto de educación primaria na cal temos instalado as infraestruturas do proxecto Abalar no centro.

Distribución temporal: Traballamos tódalas semanas un día pola tarde. Inda que a docencia solo correspondía á metade aproximadamente do tempo de duración as outras sesións eran dedicadas a practicar e revisar os contidos dados, así como completar algunha cousa que puidese quedar pouco afianzada.

Os recursos utilizados foron postos a disposición dos docentes participantes a través dunha conta de Dropbox, na cal un cartafol compartido engadía de semana en semana os novos contidos que servirían de apoio a docencia. Presentación, vídeos, ligazóns, exemplos etc. A meirande parte feitos especificamente para os contidos a tratar, unha pequena parte -menos de un 10%- traducindo materiais de libre distribución ao galego.

19

Ferramentas Google no entorno educativo É ben sabido que o xigante Google a día de hoxe non deixa de sacar á luz ferramentas que poden interesarnos, dende un punto de vista curioso, xestión, docente etc. Vemos necesario que o docente comprometido coa competencia dixital poida coñecelos e decidir sobre o seu uso ou implantación no seu traballo o na súa aula. Tamén son un complemento valioso da aula Abalar, cubrindo os ocos que deixan libres as maquetas propostas nas computadoras.

As linguas máis usadas nas aplicacións que imos a ver foron, en primeiro lugar, o castelán e despois o galego, non estando demasiadas traducidas á nosa lingua.

Especificamente traballamos as aplicacións: Blogger, Documents, Reader e Gmail. Así como coñecer o concepto de Maps, Earth, Streetview e Youtube.

A nivel docente vexo recomendable que se faga unha conta de Google para xestionar todos os servizos. Cada docente a súa, e así poderemos continuar cos demais contidos.

Comezamos facendo a conta de Gmail para ter un correo. A meirande parte dos presentes xa tiña unha conta e coñecían o servizo inda que non en profundidade. Traballamos en profundidade todas as opcións dispoñibles, así como o uso en conxunción coa conta de correo de edu.xunta, para manexar as dúas dende unha soa, reenviar os correos dunha a outra etc. Logo todas estas contas foron engadidas a un grupo de Google, para ter unha comunicación directa entre nós.

A nivel alumnado, pensando no terceiro ciclo, tamén pode ser recomendable o uso de contas de Google para ter nós o control sobre os contidos que podemos facerlles chegar. Logo poderemos ir vendo que podemos compartir con eles recursos que nos parezan axeitados a través do Blog, coleccións de ligazóns, entrega de material adicional e motivador.

Empregamos tamén un tempo en ver e familiarizarnos con Google Documents. Aprendemos a ver que é como calquera outra suite ofimática e logo 20

centrámonos en aspectos específicos, que son os que queremos aproveitar. A profundización na vertente social da aplicación, uso compartido de documentos e edición en grupo. É unha boa maneira de xestionar o traballo en grupo. Isto unido ao traballo na nube favorece que poidamos traballar dende a casa, dende a clase, despacho ou calquera computador conectado a Internet. Destacar que no momento da escrita de este artigo Documents ven integrado con un espazo de almacenamento na nube chamado Drive.

Visualizamos o Google Reader como ferramenta de poder estar ao día como docente, seguindo comodamente unha presa de blogs sen ter que utilizar demasiado tempo revisando se temos actualización ou non.

Chegamos a unha parte importante dentro das prioridades dos participantes. É o uso do Blog como medio didáctico. Somos sabedores de que temos moitas alternativas en internet para este propósito, pero decidimos usar Blogger polas seguintes razóns: – Ten unha masa crítica de docentes que o usan, polo que compartiremos dúbidas e intereses.

– Poderemos configurar moitos parámetros sen meternos a temas puramente técnicos.

– É o que están utilizando algúns dos asistentes.

Podemos usar o blog de diferentes formas, inda que todas son moi agradecidas co noso traballo, polas seguintes razóns.

– Compartir o noso traballo ou as nosas reflexións cos demais.

– Ferramenta de comunicación co fogar do alumnado, tanto cos pais e nais como co propio alumnado ocupando o seu tempo de lecer, afianzando contidos vistos na clase e como ferramenta de comunicación co docente.

– Soporte para multitude de contidos multimedia.

Audio, vídeo, fotos etc.

– Como soporte de contidos para o docente. Pode ir colgando os contidos que usará posteriormente na aula, cumprindo a función dunha libreta de notas.

– Clasificación de multitude de contidos a través

Idea

das etiquetas. Este punto considero que é moi importante, dado que poderemos recorrer a recursos xa utilizados de maneira sinxela se os temos ben etiquetados.

Outros contidos que tratamos foi o Maps, o Earth e o Streetview inda que máis con unha visión de integración na aula. Na área de Coñecemento poderían encaixar moi ben, concepcións espaciais, trazos de itinerarios e familiarización con contornas que logo visitaremos en saídas.

Problemas que atopei: – Non sempre podemos dar por feito calquera coñecemento adquirido. Inda que coñezamos unha ferramenta non poderemos afirmar que a coñecemos en profundidade.

– Moitas veces o coñecemento dunha ferramenta e limitado a unha serie de accións e non en profundidade a todo o que se pode facer.

– Algunhas veces a aprendizaxe faise de feito analítico e non pasa a globalizarse, é dicir, que apréndense uns pasos para realizar unha acción, logo calquera cambio na mecánica pode comprometer o propio obxectivo da acción.

– Temos que diferenciar entre o uso na aula do uso de organización da docencia.

Conseguiuse que cada quen tivese a súa conta de correo e revisar cada un dos servizos, invitando ao seu uso.

Software de autoría no marco do encerado dixital interactivo Penso que os contidos desta sesión veñen autoxustificados. Non merece a pena divagar neste aspecto.

Chamamos software de autoría ao software que nos permite facer outro software ou aplicacións relativas, neste caso, ao contorno da aula. Inda que non nos vimos limitados só por iso, senón que falamos tamén da súa xestión. En primeiro lugar falamos de Dropbox, un espazo de almacenamento na nube.

Usamos Dropbox porque: – As aplicacións que fagamos na casa poderemos recuperalas ao chegar á aula.

– Poderemos compartir carpetas con outros docentes, polo tanto compartimos recursos.

– Multitude de aplicacións implementadas sobre esta plataforma, como pode ser o uso móbil a ravés de tableta ou teléfono.

Vimos o uso dunha páxina na cal poderemos facer presentacións moito máis dinámicas. En principio pensei que pasariamos por ela sen pena nin gloria, pero penso que prendeu un pouco a semente de innovar un pouco no eido das presentacións. Estou a Idea

falar do Prezi. É un sistema de presentacións baseado en cartaces de gran tamaño nos cales poderemos marcar unha orde de ir mostrando as diferentes partes, facendo ampliacións sobre as que nos interesen, indo de adiante para atrás, parar cando queiramos, integrar imaxe, vídeo ou audio etc., e todo moi facilmente. Moi intuitivo. De feito pode ser utilizado en terceiro ciclo de primaria sen problema ningún polo alumnado. Súmase outra vantaxe, a presentación pode ser descargada nun arquivo Flash, pero tamén podemos almacenala na mesma páxina, para non ter que andar movéndoa dun lado a outro. Así en calquera computador con conexión a internet poderemos acceder ás nosas presentacións.

A metade desta clase foi dedicada aos seguintes programas: LIM, HotPotatoes, Jclic e Ardora. En dúas vertentes diferenciadas: – Creación de software a través destas plataformas. Neste caso non profundamos moito. Puidemos ver onde comezar con esta tarefa. Só continuamos ata crear unha aplicación co LIM debido á variedade de actividades que se poden crear e o seu manexo intuitivo.

– Busca e avaliación de recursos na rede. Recalcamos o feito colaborativo de moitas actividades feitas por outros docentes. Penso que é un pouco perder o tempo facer algo que está feito.

Usémolo, avaliarémolo, e tentaremos melloralo.

En principio esta sesión valeu para que o profesorado puidese buscar recursos na rede, ter unhas ligazóns de referencia e a partir de aí poder atopar máis elementos do seu gusto. Podemos dicir tamén que o Prezi pode axudar a xestionar as súas presentacións debido ao seu afastamento na nube. Outra funcionalidade máis que ten, inda que no momento do curso non estaba implementada, é a importación de presentacións noutros formatos, os máis comúns das suites ofimáticas actuais.

Co alumnado poderemos traballar co Prezi nalgunha unidade de terceiro ciclo familiarizada coas tecnoloxías. Como titor dun sexto de Primaria esta idea atráeme e son sabedor de que pode chegar a bo porto. Reflexionaría en torno ao traballo en parellas para que poidan apoiarse mutuamente, buscando

21

unha motivación maior e seleccionando temas do seu interese.

E como non, o alumnado tamén se verá beneficiado por este aumento de calidade nos recursos dos docentes.

Un dos problemas máis destacables neste eido é que o docente medio non ten conciencia programadora e cústalle a creación de software partindo dende cero, sumándolle problemas de manexo de ficheiros e carpetas. Isto non é un hándicap para a súa evolución dentro da competencia dixital. Tentaremos fundamentar os seus esforzos en buscar recursos, clasificar para saber o que quere e intentar mellorar partindo de bases xa feitas ou por contactos cos autores. Non podemos desperdiciar a experiencia docente de varios anos unicamente por non ter unha destreza técnica axeitada para a creación de aplicacións.

Software libre Debemos coñecer o software libre, revisar os mitos que o rodean e cuestionarse o seu fundamento.

Temos este deber como docentes que queren estar implicados no eido dixital, saber de que vai, así como avaliar o seu uso dentro do noso traballo. Coñecelo e usalo, si o consideramos necesario. A decisión é nosa.

Richard Stallman como fundador da Free Software Foundation fálanos que compre usalo nas aulas por múltiples razón. A primeira é por unha simple cuestión de cidadanía responsable, a segunda, por evitar que o software privativo sexa a única opción no futuro do alumnado. A terceira, e non menos importante, é que o software libre é moito máis barato que o software privativo, podendo falar na meirande parte dos casos de gratuidade de programas.

Outras razóns serían a familiarización con contornos de programación, coñecemento da estrutura de internet ou ter conciencia da seguridade dos nosos equipos, inda que estas razóns quedan un pouco lonxe do currículo de Primaria.

22

Á pregunta de ¿que é o software libre? dedicámoslle máis tempo do que nun principio estaba previsto. Así como noutros contidos foron máis necesarias destrezas procedimentais, neste eido os contidos conceptuais veñen facer o corpus da introdución do tema.

Os contidos vistos puidémolos dividir a partir deste punto en tres grandes eixos.

– Sistemas operativos libres: Linux (inda que todo non e Linux). Variedades, distribucións, vantaxes e inconvenientes. Linux no Abalar.

–Suites ofimáticas libres. Coñecemos o Libre Office que é a máis estendida inda que paramos un pouco máis na suite OOOKids, baseada en Open Office pero cun entorno feito para o alumnado de Primaria. Destacar que ten tres niveis de opcións para o entorno. Segundo a idade que teñan os discentes mostrará máis ou menos opcións de uso dentro dos programas de procesador de textos, debuxo etc. Moi interesante para utilizar na aula.

– Programas baseados en licencias libres. Profundamos no Audacity e falamos das alternativas libres ao software privativo. É importante salientar que baseamos o núcleo desta sesión na libre elección do software a utilizar.

Non queremos defender o software libre por encima de todo, senón que intentamos apreciar dun xeito crítico os mitos que rodean o software privativo por unha banda, e o software libre por outra, para que os participantes sexan capaces de poder elixir, con conciencia sobre o que fan.

Os problemas que máis saíu á luz foi o descoñecemento de moitos programas que fan o mesmo que os que usan a diario, sendo de balde e dun manexo moito máis sinxelo. Persoalmente pareceume unha sesión moi satisfactoria.

A nivel docente esta sesión foi moi enriquecedora a nivel concepto. Coñecemento de que o software libre é unha alternativa moi salientable.

A nivel alumnado este verase enriquecido pola mellora de conceptos dos seus docentes. Igualmente poderá abrir as portas a algún programa feito para eles grazas á modularidade e continuo crecemento do software libre.

Entorno Abalar Chegado o momento aclarar que os docentes asistentes fixeron un período de formación inicial, de xeito xeral e básico a través duns cursiños de familiarización coa infraestrutura Abalar.

Partindo desta base dividimos a docencia deste cuarto en dúas metades: – Unha revisión rápida dos equipos técnicos dunha aula Abalar, así como do software incluído.

Idea

– Fluxo de traballo para achegar á aula os enlaces ou contidos que imos atopando por internet, así como unha revisión das redes sociais e de como poden axudar ao docente.

Da primeira parte pouco que salientar, só algo que me pareceu moi importante neste caso.

Falando de Educación Primaria o software incluído na maqueta non é o axeitado. Podemos contar cos dedos das mans os programas que poden axudarnos a mellorar a calidade dunha clase. Non entrarei en detalle de cales poden parecerme útiles, pero si direi que unha especialización das maquetas podería ser de axuda para especificar o uso dos equipos. Dicir tamén que no servidor de recursos atoparemos outras aplicacións moito máis axeitadas para o uso día a día.

Por estas razóns o profesorado de Primaria ten que recorrer a recursos externos como vídeos, infografías, textos ou aplicacións feitas co software descrito na segunda sesión deste relatorio.

Para a xestión destas ligazóns usaremos unha aplicación chamada Springpad. Temos outras alternativas como Evernote, Delicious, Mr Wongetc. O seu uso non é máis que para clasificar e ter sempre a man os nosos enlaces. Na nube, en calquera ordenador con conexión a internet.

A elección foi motivada por: -Dispón de extensións para navegadores como Chrome ou Firefox, así como poderemos implementar un botón na barra de marcadores para facilitar o seu uso.

– Poderemos traballar online e offline. Non todas as funcionalidades teñen cabida sen internet, pero algunhas si.

– Poderemos importar as ligazóns de Delicious.

– Aplicacións para tabletas e móbiles.

– Cada un dos contidos poden ser nomeados como públicos ou privados. Ideal para compartir na Idea

aula a modo de blogue. Estes contidos poden ser exportados en RSS. – Copia de seguridade a un clic de traballo.

– Integrase coa meirande parte das redes sociais.

– Gratuíto sen limitacións.

Inda que non todo van a ser vantaxes: – En inglés. Non demasiado complicado, pero en inglés.

– Non ten aplicación de escritorio para computadora, solo a través de navegador.

– Non ofrece conexión segura SSL. No último terzo coñecemos redes sociais, o seu funcionamento. Buscar e atopar a outros docentes que publican materiais moi interesantes, así como a posibilidade de comunicarnos con eles. Twitter, Facebook... e como non, Redeiras.

A nivel docente é unha boa sesión. A organización dos contidos é unha loita diaria para os que tentamos manexarnos na xungla dixital. Hai moitos contidos, de moitas calidades e no todos feitos para o noso alumnado, inda que poden ser aproveitados.

Tendo un bo fluxo de traballo e organización perderemos pouco tempo en cuestións secundarias podendo dedicarnos máis a cuestións relacionadas directamente coa docencia.

A nivel discentes melloraremos a comunicación compartindo con eles directamente material que nos parece axeitado para completar ou afianzar as súas aprendizaxes, sendo estes moito máis motivadores que os ordinarios da aula.

Como reflexión final anotar que as sesións que persoalmente penso que foron máis amenas para o profesorado foron as de ferramentas de Google e a de software libre. O profesorado está desexoso de aprender, pero temos que buscar cousas realmente útiles para eles, que lles sirvan de algo. Esta busca debe ser rexida por a facilidade. Para facer desaparecer esa fenda dixital que nos separa debemos atopar camiños fáciles e prácticos. A tecnoloxía no noso campo é unha ferramenta, non un contido en si a traballar. Como para un carpinteiro o martelo. Se lle resulta máis doado meter un cravo cun zapato que cun martelo, rematará por facelo co zapato.

23

As potencialidades didácticas das redes sociais IES Castro da Uz

Francisco Javier González Sánchez M.ª Mar Senra Martul

1.Introdución A necesidade de adaptar o sistema educativo ao proceso de cambio tecnolóxico derivado do desenvolvemento das Tecnoloxías da Información e a Comunicación (T.I.C.), é un dos retos máis importantes cos que nos atopamos nestes momentos. A velocidade con que este mundo evoluciona, choca de pleno cunha estrutura educativa que carece da flexibilidade necesaria para adaptarse a esta realidade cambiante.

Hoxe en día, Tuenti, Facebook ou Twitter son realidades plenamente establecidas dentro do cotián dos nosos estudantes da ESO, bacharelato e ciclos formativos. Non obstante, isto non acontece, ou faino en menor medida, entre os profesores responsables de formar a estas novas xeracións. Isto supón un obstáculo que consideramos necesario superar para desenvolver un proceso de ensinanza aprendizaxe máis dinámico e produtivo.

Para superar esta barreira tecnolóxica os programas de formación continua no centro xogan un papel determinante na dinamización das actividades de ensinanza e aprendizaxe, resultando imprescindibles para que os profesores adquiran a capacitación dixital necesaria para aproveitar as potencialidades destas novas ferramentas.

24

O punto de partida desta análise é a experiencia que ó longo deste ano viñemos desenvolvendo neste campo dende o instituto Castro da Uz de As Pontes. O obxectivo fundamental é reflexionar sobre as nosas actividades e compartir a nosa experiencia neste campo.

2. As redes sociais e a súa potencialidade didáctica Como xa dixemos, as redes sociais son hoxe en día unha realidade plenamente instalada no ámbito das relacións entre os nosos alumnos. Así, veñen de converterse de maneira moi rápida nun lugar de encontro e lecer que é empregado para conectarse entre eles sobre a base do intercambio de contidos.

Deste modo, créanse comunidades sobre intereses similares como a música, as lecturas ou os xogos, que, si os dotamos dos contidos adecuados, poden ser de gran utilidade para dinamizar a nosa práctica docente.

Estas redes sociais conteñen na súa esencia unha gran potencialidade didáctica. A súa natureza básica está configurada para intercambiar contidos multimedia en tempo real. Ao integrar as redes sociais na nosa práctica educativa, podemos aproveitar as súas potencialidades en dúas liñas. Por un lado como provedores de contidos de carácter didáctico Idea

que sirvan como complemento do noso labor docente. Por outro lado, creando unha nova canle de comunicación en tempo real entre a comunidade educativa, onde intercambiar coñecementos e experiencias.

A creación dunha rede de traballo destas características supón unha contribución importante ao incremento da calidade do noso labor docente, ao tempo que nos permite establecer unha autoavaliación das nosas actividades, a través da análise crítica do nivel de resposta que obtemos coas nosas propostas, facilmente cuantificable con estas ferramentas.

Como provedores de contidos didácticos, o papel a desenvolver é especialmente importante atendendo a aspectos como a atención á diversidade e á transversalidade. A integración das redes sociais na práctica docente permite chegar a cada un dos nosos alumnos de maneira individualizada dun modo natural, e introducir diferentes formatos en función das necesidades específicas de cada alumno. Ademais, as posibilidades de interactuación permiten abordar unha mesma cuestión de maneira transversal e multidisciplinar, o que favorece a difusión do coñecemento dun modo horizontal e non xerarquizado, que resulta altamente enriquecedor.

Aspectos como aprender a aprender e a competencia dixital tamén saen moi reforzados con este tipo de recursos, ao mesmo tempo que se consegue encher de contidos didácticos un medio moi empregado polos rapaces.

A creación dunh nova canle de comunicación en tempo real entre a comunidade educativa contribúe á integración da mesma nun esforzo didáctico común. Os pais e nais poden coñecer e incluso participar directamente no proceso de ensinanza e aprendizaxe, o que repercute moi positivamente na calidade da mesma. Ademais, o centro pode difundir as súas informacións dun modo máis efectivo e produtivo.

Idea

3. O PFAC “As redes sociais e a práctica docente” O papel da formación do profesorado é clave para poder integrar as redes sociais na práctica docente e aproveitar así as súas potencialidades didácticas.

Dende esta perspectiva consideramos que o PFAC levado a cabo no noso centro, xogou un papel determinante para que puidésemos adquirir unha capacitación dixital suficiente.

Para iso decidimos traballar primeiro dende unha perspectiva teórica, sobre a natureza e características das redes sociais e das súas potencialidades didácticas, para afondar despois no seu manexo.

Xunto con esta parte, o curso tivo a súa continuación co traballo en Moodle, o sistema de xestión da aula virtual do noso centro. Esta é unha ferramenta dixital con moitas posibilidades, pero cun nivel de complexidade no seu manexo superior ao das redes sociais convencionais. Moodle xera un contexto de traballo moi dinámico e flexible, que mantén todos os parámetros de privacidade, algo que nas redes sociais pode xerar complicacións, ao tempo que mantén, e incluso afonda, nas posibilidades de interactuación. Xunto con isto tamén presenta varios inconvenientes, como son o descoñecemento do seu manexo, tanto por parte dos profesores como dos alumnos, vinculado tanto coa súa complexidade relativa, como co feito de que non é estritamente unha rede social. Isto provoca que perda o seu carácter lúdico e se sitúe fóra do circuíto, co cal deixa de funcionar en tempo real e perde parte do seu atractivo.

De calquera modo, como traballo práctico dentro deste apartado decidimos desenvolver unha aproximación multidisciplinar ao mundo das enerxías alternativas. A vinculación do noso municipio coa produción enerxética dá lugar a que esta sexa unha cuestión sobre a que estamos especialmente sensibilizados e que como dixemos quedou recollida na nosa aula virtual http://www.edu.xunta.es/centros/ iescastrodauz/aulavirtual/.

25

En xeral, foi un proceso moi instrutivo, que xerou intensos debates e profundas reflexións, ao tempo que nos permitiu adquirir o coñecemento práctico do emprego destas ferramentas.

4. O impacto nas dinámicas do centro. A biblioteca na era dixital Un dos obxectivos declarados da realización do PFAC era que este tivese un impacto directo nas dinámicas xeradas dende o noso centro. Para iso decidimos aplicar os coñecementos que íamos adquirindo á creación e ao mantemento de varios perfís da biblioteca nas redes socias.

Con isto aspirabamos a aproveitar as potencialidades didácticas que nos ofertaban estes medios para intentar convertérmonos nun referente que dotase de contidos culturais e de animación á lectura a un espazo, o das redes sociais e internet, moi coñecido e utilizado polos estudantes, pero onde a dotación e a presenza de contidos vinculados co coñecemento e a cultura eran moi escasos.

Con esta premisa buscamos desenvolver este proxecto para que servise como complemento ou como recurso didáctico dentro das distintas materias.

Por este motivo traballamos a tres niveis: 4.1 Creación e xestión dunha canle en You Tube http://www.youtube.com/user/ bicuaspontes?feature=mhee A creación de unha canle en You Tube baixo a denominación de Bicuaspontes serviu para xestionar todos os vídeos de elaboración propia realizados polos clubs de lectura de medios audiovisuais.

A través da análise de tráfico da canle, ferramenta informática ofertada polo propio You Tube para medir o impacto dos distintos vídeos, podemos saber que os 141 vídeos de elaboración propia realizados polos clubs de lectura de medios audiovisuais ó longo de todo o ano, tiveron 4.624 visionados. Tendo os dez vídeos máis vistos unha media de 125 visionados cada un. O que posto en relación co volume moderado de alumnos que temos no noso centro, nos fala do éxito desta iniciativa.

4.2. Creación e xestión dun perfil en Facebook h t t p : / / w w w.fa c e b o o k . c o m / p r o f i l e . php?id=100002488360794 Nun principio pensamos que o noso perfil de Facebook, debía ser o eixo central da nosa estratexia de difusión no mundo dixital e das redes sociais.

Porén, debemos recoñecer que o rendemento que obtivemos quedou por debaixo das nosas expectativas, ensombrecido pola actividade desenvolta na outra gran rede social Tuenti, que polo que pode26

mos comprobar é moito máis popular entre os nosos alumnos.

Aínda así, os logros obtidos neste campo non poden ser desprezados. En primeiro lugar queremos destacar que empregamos o noso perfil de Facebook coa intención de crear un espazo onde os distintos membros da comunidade escolar puidesen interactuar libremente. Así, alumnos, pais e profesores se nos foron unindo ao mesmo, e alí fomos compartindo e intercambiando información, vídeos, fotos e a fin de contas, todo tipo de coñecemento que puidese servir como complemento ao traballo na aula, sendo deste modo, unha ferramenta extraordinariamente útil para o traballo de atención á diversidade.

Este perfil de Facebook tamén facilitou o desenvolvemento do traballo en rede con outras bibliotecas e persoas vinculadas, tanto coa vila de As Pontes coma co mundo da cultura en xeral.

Así formamos parte dunha rede de máis de 800 persoas repartidas por todo o mundo, especialmente no mundo iberoamericano, na que compartimos as nosas actividades.

Deste traballo en rede obtivemos múltiples ideas e material para levar a cabo o noso traballo tanto nos clubs de lectura como na biblioteca.

4.3. Creación e xestión dun perfil en Tuenti http://www.tuenti.com/#m=Profile&func=index Creado nun principio como complemento do perfil de Facebook, converteuse ao final, e a pesar de que somos conscientes de que a súas potencialidades didácticas e de traballo en rede con respecto á Facebook son inferiores, na ferramenta máis útil para a difusión das tarefas realizadas pola biblioteca e os clubs de lectura, debido fundamentalmente á súa popularidade entre o alumnado. Así contamos con 148 persoas rexistradas como amigos do noso perfil, e este, segundo o contador de visitas do propio Tuenti, recibiu máis de 3.000 visitas ao longo do curso, con picos de 100 visitas diarias durante o campionato de fútbol sala. Os datos falan por se Idea

mesmos do éxito desta actividade, xa que nos daunha media de máis de 11 visitas ao día durante todo o curso, con festivos incluídos.

Idea

5. Conclusión As redes sociais teñen un forte impacto sobre a vida cotiá dun número crecente de membros da comunidade educativa. Este feito debe ser entendido como unha oportunidade para poder aproveitar as súas potencialidades didácticas. Para solucionar a problemática derivada da fractura tecnolóxica entre profesores e alumnos, os Plans de Formación Continua en Centros, xogan un papel fundamental, que poden ter un forte impacto sobre a calidade e repercusión das actividades desenvoltas dende os centros.

27

CCBB: un novo enfoque metodolóxico IES As Telleiras

Mª Carmen Yáñez Lago Mª Carmen Lamas Montero

A estas alturas todos estamos fartos de oír falar de CCBB e moito máis cando nos atopamos a finais de curso e se nos pide que as avaliemos. Pero sabemos en realidade ¿que son?, ¿como se traballan?, ¿como se avalían?, e, sobre todo, ¿o cambio de enfoque metodolóxico que supoñen?

Non temos claro que a estas alturas todos os docentes teñamos solución para estas preguntas.

Por iso queremos empezar este artigo aclarando un pouco estas cuestións e, incluso, desmontando falsos “mitos” nos que moitas veces nos escudamos para non afrontar este novo reto.

Queremos antes de nada que nós levamos traballando neste tema varios anos e que aínda agora estamos no camiño e somos conscientes de que nos queda moito por aprender. De todos xeitos estamos convencidas de que non erramos cando apostamos polas CCBB. Con esta proposta só intentamos facilitar o proceso aos que o están iniciando e animar a aqueles que aínda non sentiron a necesidade de facelo.

Un bo punto de partida é formular algúns dos comentarios que escoitamos case a diario nos nosos centros e que precisan unha aclaración: - ¿Para que traballar as CCBB se son só unha moda?

Non son unha moda, están aquí e viñeron para quedarse. Proba diso é o feito de que son produto dun consenso, logrado xa hai uns cantos anos, pola maioría dos países europeos e, polo tanto, non dependen dun determinado goberno e da súa ideoloxía; senón das esixencias da nova e cambiante sociedade en que vivimos e, como consecuencia, dun alumnado con inquietudes e intereses moi diferentes, que demandan outros tipos de aprendizaxe.

Polo tanto é necesario asumilas e convivir con elas 28

da forma menos traumática posible.

- É a mesma historia de sempre con outro nome.

Pois pode que si, cada cambio lexislativo nos trouxo conceptos novos, moi similares entre eles (condutas, capacidades, aptitudes, procedementos etc.), que non chegamos a asumir de todo por consideralos só cambios terminolóxicos e, moito menos supuxeron na nosa práctica un xeito diferente de traballar. Agora si é o momento de reflexionar sobre como se poden potenciar as capacidades dos nosos alumnos (chámense como se chamen), e que cambios debemos afrontar na nosa práctica para conseguilo.

- ¿Onde quedan os contidos..., e os exames?

As CCBB non veñen a acabar cos contidos, todo o contrario. Non existe desenvolvemento de CCBB sen ese soporte. Trátase de atopar un equilibrio e unha forma distinta de abordalos. Debemos integrar eses contidos nun contexto máis amplo e práctico, de tal xeito que sirvan para ser utilizados e non simplemente para ser memorizados e posteriormente esquecidos (cun pouco de sorte, despois do exame). ¿De que serve adquirir contidos, se non se sabe que facer con eles?

Idea

Como explicaremos máis adiante, AS CCBB DESENVÓLVENSE A TRAVÉS DE TAREFAS, E NON HAI TAREFAS SEN CONTIDOS. - Se “perdo o tempo” coas CCBB, ¿cando dou a programación?

A resposta a esta pregunta ten varias partes: - As CCBB veñen enriquecer os currículos, non a empobrecelos; polo tanto traballalas nunca é perder o tempo. Son un principio organizador do currículo; en torno a elas ordénanse todos os elementos dos deseños curriculares. Permiten diversificar as actividades e favorecer tipos de aprendizaxes diferentes.

- Quizais deberíamos preguntarnos que é o esencial que debemos ensinar; a resposta evitaría ese tipo de preocupación tan frecuente nos centros educativos: as CCBB son as aprendizaxes mínimas e IMPRESCINDIBLES para os nosos alumnos; pero ¿son todos os contidos que programamos esenciais? ¿Non será que programamos e explicamos demasiados contidos?

- As CCBB desenvólvense a través de tarefas interdisciplinares, con elas faise fronte á sobrecarga de contidos que soe caracterizar aos currículos. Pódese gañar tempo mediante un currículo integrado, mediante unha selección de tarefas que nos permitan compartilo.

- Se avalío os contidos xa avalío as CCBB, é o mesmo.

Non, para nada. Saber reproducir contidos non é o mesmo que saber utilizalos en situacións reais e concretas, que é o que se pretende con este novo enfoque educativo. A nosa experiencia como profesoras de linguas amosounos que aprobar unha materia non significa ter acadadas todas as competencias, e viceversa.

- E con seguir o libro de texto, ¿non é suficiente?

Eu explico todo o libro e con iso xa cumpro.

Levamos anos dependendo dos libros de texto e considerándoos case como a Biblia do saber, é máis, programamos a partir deles. Pero, ¿ocupámonos de comprobar se responden ao que temos que ensinar por lei? E se nós non o facemos, ¿ocúpase alguén de comprobalo? Nós fixémolo e son moitas as sor-

Idea

presas que levamos. Temos que ter claro que os contidos dos libros de texto non son revisados por ningún organismo oficial e polo tanto, en ocasións, non se adaptan á lexislación. ¿Non sería mellor que, para saber o que temos que ensinar realmente, evitásemos intermediarios e fosemos directamente á fonte: o Real Decreto de Secundaria?

Ademais disto, o libro de texto converte aos docentes en meros reprodutores e coarta a innovación e a creatividade, aspecto fundamental no noso labor. E por último, non hai nada menos motivador para os nosos alumnos que a dependencia do libro de texto, que fai que a aprendizaxe deixe de ser un reto interesante ou, peor aínda, que entendan que a aprendizaxe non forma parte da vida: o que lle interesa ao noso alumnado, o que sucede no mundo, non está neles.

- Vale, vou traballar as CCBB pero ¿como o fago e, o que é peor, como as avalío?

Esta si que é unha boa pregunta e de difícil resposta porque non hai un método único, non hai unha chave máxica. No noso centro levamos varios cursos intentando resolvela. A nosa participación nun proxecto do Ministerio aportounos o soporte teórico necesario e as estratexias metodolóxicas para afrontar unha cuestión tan esencial: AS COMPETENCIAS APRÉNDENSE RESOLVENDO TAREFAS PRÓXIMAS Á REALIDADE E COMPARTIDAS POLO MAIOR NÚMERO DE PROFESORES. Eses elementos son a base do noso traballo actual, encamiñado á elaboración de currículos integrados.

Explicamos a continuación en que consiste: 1º paso: elaboración das concrecións curriculares A base para esta fase do traballo debe ser o Real Decreto de Secundaria. Para que o proceso non sexa arbitrario nin subxectivo debe tomar como referencia un documento establecido por lei: Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 13 de xullo de 2007). Neste documento recóllense, para cada unha das materias, os seguintes elementos:

29

2º paso: deseño de tarefas A través delas lévanse á práctica todos os elementos recollidos nas concrecións curriculares, xunto con matrices de valoración (rúbricas) que permiten avaliar o grao de consecución dos indicadores que nelas se expresan. ¿Por que traballar con tarefas? Por se non quedou claro: - Unha adecuada selección de tarefas, nas que se combinen actividades variadas que poñan en xogo distintos modos de pensamento e se presenten mediante diferentes metodoloxías, contribúe a un maior desenvolvemento das CCBB. Non se alcanzan as CCBB se a selección de tarefas non é axeitada.

- Propician avaliacións mellor coordinadas e baseadas en coñecementos máis significativos e no que é capaz de facer o alumnado e non na simple reprodución de contidos.

- Fan máis atractivos os currículos ao estaren vinculadas con aspectos reais da vida do alumnado, o que supón paliar males atávicos que afectan ao ensino: falta de motivación, abandono, fracaso escolar etc. Non supón eliminar os contidos sen máis, pero

30

si primar os fundamentais e desenvolvelos de forma diferente ao que vén sendo habitual.

Detallamos nos seguintes apartados as dúas fases do proceso: 1º PASO: ELABORAR A CONCRECIÓN CURRICULAR PARA CADA NIVEL E MATERIA Unha concreción curricular é un documento ponte (tipo táboa), previo a unha programación integrada, onde aparecen relacionados todos os elementos curriculares do Decreto. Para elaborala hai que partir dos criterios de avaliación e, a continuación, seleccionar os contidos necesarios e os obxectivos que se perseguen con eles. Despois especifícanse os indicadores de logro para cada criterio. Por último engádense as CCBB que se desenvolven con cada un deles. Isto supón un cambio importante á hora de programar, xa que habitualmente se parte dos contidos, cando o elemento que realmente interesa é o criterio de avaliación (con frecuencia confúndese con procedemento ou instrumento de avaliación que só son os recursos que utilizamos para comprobar que se alcanzaron os indicadores de logro).

Exemplo das fases do proceso aplicado á materia de Lingua Castelá e Literatura de 1º de ESO:

Idea

Idea

31

O mesmo habería que facer con todos os criterios de avaliación ata rematalos todos, intentando que aparezan todos os contidos do DCB para a materia.

2º PASO: DESEÑAR TAREFAS COMPETENCIAIS Unha tarefa está formada por actividades variadas e con distintos grados de complexidade que perseguen un produto final e que permiten traballar os contidos das materias vinculándoos á vida real. Avaliar as tarefas (mediante rúbricas) supón avaliar tan-

to indicadores de logro como CCBB. A adecuación das tarefas para desenvolver as CCBB dependen da riqueza das actividades propostas, da complexidade dos procesos cognitivos postos en xogo, da variedade de metodoloxías utilizadas e, sobre todo, da súa vinculación co contexto real do alumnado.

Os elementos que debemos ter en conta para deseñar unha tarefa aparecen recollidos na seguinte táboa:

Exemplificamos o proceso co deseño dunha tarefa para as materias de Lingua Castelá e Lingua Galega

de 1º de ESO, tomando como punto de partida os criterios de avaliación do DCB para este nivel:

32

Idea

A tarefa podería enriquecerse coa participación doutros departamentos e cun produto final máis complexo (ex.: elaboración dun xornal). Este é o obxectivo principal dos currículos integrados: os proxectos interdisciplinares.

Exemplo: partindo dos criterios de avaliación doutras materias de 1º de ESO, poderían propoñerse actividades de distintos tipos ao redor do proxecto citado: - Matemáticas: MAT 6 Interpretar e organizar mediante táboas e gráficas e identificar relacións de dependencia en situacións cotiás, nos campos sociais e científicos e nos medios de comunicación: análise de textos xornalísticos con gráficas, táboas, interpretación das mesmas. Creación de textos, para incluír no xornal, que utilicen estes recursos.

- Ciencias sociais: CSOC 4 Interpretar a paisaxe do seu entorno identificando o seus trazos característicos e relacionando elementos físicos, recursos e formas de asentamento rurais ou urbanos: recompilación e análise de textos xornalísticos que conteñan

datos sobre o entorno do alumnado. Elaboración de reportaxes sobre o tema.

- ...

Recomendacións para elaborar rúbricas: - As que presentamos nós son só unha mostra que serve para exemplificar o proceso. Para avaliar correctamente a tarefa, deben deseñarse rúbricas referidas tanto ás actividades (recollida de información, análise das noticias, busca de información, redacción dos textos, exposición oral etc.), coma ao proceso (participación e interese na realización das actividades, autonomía e iniciativa á hora de levalas a cabo, implicación e colaboración no traballo en grupo, respecto ás opinións dos demais, aporta de ideas propias etc.).

- Na creación de rúbricas debemos ter en conta

tamén os indicadores que figuran na concreción curricular: é capaz de extraer as ideas principais de textos orais, é quen de recoller esa información en resumos ou esquemas, distingue o tema e a intención dos textos etc.

- Canto máis precisas sexan as rúbricas, máis sinxela e obxectiva será a avaliación. Unha vez elaboradas e aplicadas á tarefa, se comprobamos que son confusas ou que non é doado asignar unha nota ou outra, debemos modificalas ata conseguir que o grao de claridade sexa máximo (ás veces é complicado).

- Para deseñar as rúbricas debemos ter moi claro

Idea

Avaliación das tarefas mediante rúbricas: Unha rúbrica é unha matriz de valoración na cal se fixan os criterios de avaliación dos distintos aspectos (proceso e produto) da realización da tarefa. As rúbricas son os indicadores de éxito.

- con elas intentamos avaliar o que o alumno pode ou non facer.

- mostran os diferentes niveis de logro.

- posibilitan unha valoración obxectiva, xusta e imparcial.

Estes niveis de logro deben ser coñecidos previamente polo alumnado para que saiban claramente e dende un principio que se espera deles. Amosamos a continuación un pequeno exemplo de rúbricas para a tarefa exposta:

33

que queremos que fagan os alumnos, que lle estamos a pedir en cada momento e como deben facelo.

Se nós non o temos claro, será moi difícil que eles si.

Para rematar este artigo, quixéramos dar algúns consellos que poden ser útiles: - No noso centro empezamos o traballo definindo cada unha das competencias, desagregándoas en subcompetencias, primeiro por departamentos e despois nun documento que recollía as aportas de todos. Este proceso levounos dous cursos, claro que entón case ninguén sabía nada de competencias básicas e practicamente non había bibliografía sobre o tema. Foi un traballo arduo, pero que permitiu comprender mellor cada unha delas. Por iso pensamos que é unha boa forma de comezar.

- Despois disto puxémonos a deseñar tarefas interdisciplinares a partir dun tema común (naquel momento nin sequera sabíamos que era unha tarefa ou cales eran os elementos que a configuran).

Co que temos andado desde aquela, pensamos que quizais sexa mellor iniciarse elaborando pequenas

34

tarefas por departamentos para levalas á práctica (por exemplo, unha en cada avaliación). Cando se domine este proceso, será o momento de propoñerse metas máis complexas: os proxectos interdisciplinares.

- Outro erro, se se pode chamar así, que cometemos nun primeiro momento, foi deseñar as tarefas a partir dun tema, cando se debe partir do produto que se quere elaborar, e as fases para conseguilo deben estar relacionadas cos criterios de avaliación.

Por último facer mención á importancia que ten a implicación dos equipos directivos para que o cambio sexa efectivo. O traballo coas CCBB non só require un cambio na mentalidade do profesorado, senón tamén cambios que afectan á organización dos centros (para facilitar a cooperación entre os departamentos, para levar a cabo os proxectos, para tomar decisións e chegar a acordos, para deseñar Plans de Formación). Non importa que parte do claustro sexa remiso, mentres haxa xente disposta a traballar co apoio da Dirección do centro. Nesta liña estamos no IES As Telleiras de Narón.

Idea

Escolas inclusivas: mellora da intervención educativa Grupo de orientación de Educación Primaria de Ferrolterra Mª Esperanza González Pino

A mellora das prácticas educativas é o aspecto fundamental sobre que traballa o noso grupo de orientación. O Decreto 229/2011, do 7 de decembro, polo que se regula a atención á diver-sidade do alumnado dos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia nos que se imparten as ensinanzas establecidas na Lei Orgánica 2/2006, do 3 de maio, de Educación marca as liñas de actuación do plan de atención a diversidade e indica que os departamentos de orientación han de guiar o deseño das intervencións encamiñadas a inclusión de todo o alumnado do centro.

Ao afondar no tema da inclusión, intentamos dar resposta a esta pregunta: ¿De que maneira debe a institución escolar crecer e mellorar para dar adecuada resposta a todos e cada un dos seus membros? Os obxectivos que nos propuxemos acadar con este traballo eran amplos: • Reflexionar sobre o modelo educativo actual e sobre as prácticas relativas á inclusión nos centros nos que traballamos.

• Detectar algún dos compoñentes do currículo oculto que está incidindo negativamente na inclusión real do alumnado con necesidades educativas.

• Lograr coordinar departamentos de orientación de centros diferentes.

Sabedores de que o tema require moito esforzo, comezamos o traballo co achegamento ao concepto mesmo do termo.

Concepto de inclusión. Orixe A orixe da idea de inclusión sitúase na Conferencia de 1990 da Unesco celebrada en Tailandia, onde se promove a idea dunha educación para todos. Na chamada Conferencia de Salamanca en 1994, dáselle case forma de principio de política educativa, deIdea

fendéndose a idea de que a inclusión ten que guiar a política e a práctica na construción dunha educación para todos.

Desenvolvemento da escola inclusiva A escola inclusiva é un movemento pedagóxico nacido nos países anglosaxóns que pretende a integración da diversidade (cultural, étnica, relixiosa, persoas con necesidades especiais etc.) no sistema escolar.

Poderíamos sinalar os seguintes aspectos que caracterizan a escola inclusiva: • Pretende a participación dos estudantes e a redución da exclusión, na cultura, nos currículos e na comunidade.

• Implica reestruturar a cultura, as políticas e as prácticas para atender a diversidade do alumnado.

• Refírese á aprendizaxe e participación de todos os estudantes, non só os de nee.

• Abarca tanto ao profesorado como ao alumnado.

• Se un centro se preocupa por superar as barreiras de acceso e de participación do alumnado pode servir esta preocupación para revelar as limitacións máis xerais do centro á hora de atender á diversidade.

• A diversidade non se percibe como un problema a resolver senón como unha riqueza para apoiar as aprendizaxes de todos.

• Fai referencia ao reforzo mutuo das relacións entre centros escolares e as súas comunidades.

Podemos dicir que falar de educación inclusiva é: • Falar de utopía, dun modelo educativo diferente ao que temos (palabras de Gerardo Echeita).

• Supón superar os principios de atención a diversidade manexados ata agora que, ás veces, fan refe35

rencia a un alumnado determinado (neae) e incluso o encadra.

• Pasar a falar de escola integradora.

• Supón transformar o sistema educativo de xeito que se trate a todas as persoas por igual.

• Traballar coa diversidade que nos atopamos nos centros significa valorar as diferenzas como un valor en si mesmo.

• Cando falamos de inclusión falamos de dereitos: o dereito de todos a unha educación de calidade.

Como ben propón Mel Ainscow, profesor de educación da Universidade de Manchester, o desenvolvemento de culturas inclusivas estaría na base do proceso e o cambio cultural: é o corazón da mellora da escola.

O noso grupo recolle información da Guía para la evaluación y mejora de la educación inclusiva (elaborada por Tony Booth e Mel Ainscow) do Consorcio Universitario para a Educación Inclusiva da Universidade Autónoma de Madrid (INDEX) e elabora uns cuestionarios que presenta ao profesorado dos nosos centros (estas enquisas fron respondidas por 195 profesores).

Centrámonos na dimensión C do INDEX referido a “Desenvolver prácticas inclusivas” e o seu punto 1, referido a” Orquestrar o proceso de aprendizaxe” por ser este o aspecto no que máis incide o noso labor educativo e a nosa capacidade de tomar decisións como orientadores.

Pasamos, a continuación, a tratar os datos e a elaboración das conclusións. Pensamos que para que o traballo fose realmente obxectivo e máis significativo, deberiamos recoller tamén información das familias e do alumnado, o que estaba por riba das posibilidades do grupo e foi rexeitada a idea. Tamén habería que facer unha análise dos documentos de cada centro para saber se efectivamente son inclusivos e mesmo tamén as actas de avaliación, analizar gravacións de diferentes sesións etc., para pasar despois á análise dos datos. Por suposto que a investigación iniciada polo grupo é un principio do que se pode facer, pero pensamos que o traballo foi un achegamento ao tema e que queda aí por se alguén o quere continuar.

Unha vez obtidos o datos, cada un dos participantes elabora un informe e o dá a coñecer ao seu centro. Temos a idea de que os resultados poden ser empregados en cada colexio para a mellora das intervencións e tratar de minimizar aqueles factores ou circunstancias que favorezan a segregación

36

do alumnado e aumente a participación e as aprendizaxes atendendo a diversidade. Pretendemos que sexa unha axuda no proceso de autoavaliación cara á elaboración do Plan de Atención da Diversidade.

O descubrimento máis interesante co que o grupo se atopa é a evidencia dos erros conceptuais que manexamos con respecto ao termo inclusión no ámbito escolar. O manexo do termo inclusión como sinónimo de diversidade é un deles, simplificando o termo a un sinónimo de alumnado con necesidades educativas especiais.

Finalmente: 1. O profesorado é consciente de que ten que facer modificacións para a inclusión.

2. Temos a capacidade para levar a cabo a educación inclusiva: están ao noso alcance os cambios necesarios para modificar as nosas prácticas.

3. Somos conscientes do que hai que modificar 4. Hai certa resistencia aos cambios por parte do profesorado 5. Hai prácticas de ensino en torno a estratexias de diversidade: traballo por proxectos, aulas enriquecidas, traballo cooperativo, traballar por competencias, intelixencias múltiples… todas supoñen cambio de roles, pasando de ser o profesor a figura central ao reparto de roles de xeito democrático e participativo.

6. Entendemos que todos estes cambios pasan por ter na aula máis profesores, recursos e traballar en equipo.

INDICADORES DE INCLUSIÓN ANÁLISE DAS RESPOSTAS DADAS POLO PROFESORADO

As unidades didácticas responden á diversidade do alumnado • A maioría do profesorado cre que as unidades didácticas están pensadas para que cheguen a todo o alumnado. Consideran que tanto os contidos, como a metodoloxía é adecuada para toda a diversidade do alumnado. Aínda que esta sexa a opinión máis xeneralizada, hai unha porcentaxe significativa de profesores que recoñecen a necesidade de adaptar as metodoloxías • Nótase un pequeno desacordo só nos puntos que se refiren á experiencia previa do alumnado e á claridade dos obxectivos pedagóxicos.

Idea

As unidades didácticas fanse accesibles a todos os estudantes • Hai un acordo maioritario nos aspectos que se refiren á adecuación da linguaxe, vocabulario, actividades variadas, recoñecemento do esforzo físico, mental e temporal, dos estudantes con discapacidade e a dispoñibilidade do profesorado para proporcionar modalidades alternativas de acceso á experiencia.

• Destacamos que case un cincuenta por cento dos docentes opinan que os materiais curriculares non reflicten os contextos e as experiencias de todo o alumnado.

• Case a cuarta parte do profesorado recoñece a necesidade de que as clases sexan máis accesibles para todo o alumnado incluíndo actividades variadas que reflictan a diversidade.

• Aínda que o profesorado é consciente de que o alumnado con discapacidade precisa un tempo suplementario para as aprendizaxes, o esforzo realizado non se

A disciplina da clase basease no respecto mutuo • Hai total acordo neste aspecto: inténtase fomentar o respecto e involúcrase ao alumnado para que resolva os conflitos.

• Só hai un punto onde hai diverxencia: non se consulta ao alumnado sobre como se pode mellorar a súa atención na aprendizaxe.

Os estudantes aprenden de maneira colaboradora • Trabállase para sentar as bases dunha aprendizaxe colaboradora: habilidades sociais básicas.

• Os resultados da enquisa indican que os docentes consideran que si se aprende de maneira colaboradora, si se utilizan métodos de aprendizaxe cooperativo e todos comparten responsabilidades á hora de axudar aos compañeiros.

Idea

• O alumnado non aprende a elaborar un informe conxunto a partir das diferentes contribucións do grupo.

• Hai un número importante de profesorado que opina que ante un enfrontamento entre alumnos, estes non axudan a calmar os ánimos.

Implícase activamente aos estudantes na súa propia aprendizaxe • O profesorado coincide en aspectos referidos á motivación dos estudantes, á información sobre as expectativas, a que o ambiente e a organización da aula contribúen á aprendizaxe autónoma, a que se ensina a revisar, redactar e resumir.

• Hai máis diverxencias nos puntos referidos á consulta aos estudantes sobre o apoio que necesitan, á posibilidade de que cada un deles leve ritmos diferentes de aprendizaxe ou que se involucren no deseño do material didáctico.

• Facendo unha valoración global deste indicador podemos concluír que non se implica activamente aos estudantes na súa propia aprendizaxe.

• O profesorado non considera que a opinión do alumnado co que traballa, dada a súa idade, haxa que telo en conta para a realización das súas programacións.

A avaliación motiva os logros de todos os estudantes • Ao redor do setenta e cinco por cento do profesorado está de acordo con esta afirmación, xa que consideran a avaliación como un instrumento para que os estudantes mostren as súas habilidades, aprendan dos seus erros e valoren o seu progreso.

• Tamén é vista a avaliación como unha posibilidade de introducir cambios na programación e así axustala ás necesidades detectadas.

• Hai unha porcentaxe elevada de profe sorado que parece demandar outro tipo de informes de avaliación que reflictan de maneira cualitativa e positiva o progreso do alumnado.

37

Os “deberes para casa” contribúen á aprendizaxe de todos • Este indicador é o que mostra máis diverxencias entre os docentes.

• O profesorado recoñece que non se coordina para enviar deberes; tampouco se propoñen deberes para realizar en grupo.

• Deféndese que os deberes teñen un obxectivo pedagóxico, que se relacionan coas capacidades e coñecementos dos estudantes e que motivan aos estudantes a adquirir responsabilidades respecto a súa propia aprendizaxe. Non obstante, unha porcentaxe recoñece que en ocasións se poñen deberes que o alumnado non pode realizar sen a axuda dos pais.

Os docentes preocúpanse de apoiar a aprendizaxe e a participación de todos os estudantes • Hai unha maioría de docentes que consideran que o seu labor está enfocado a conseguir a aprendizaxe de todos os estudantes e para iso intentan prestar atención de forma equitativa, ser xustos, fomentar a independencia, buscar alternativas ao apoio individual co emprego do ensino en grupo e apoiar a eliminación de barreiras.

que hai entre os termos que manexamos a diario: o traballo supuxo reflexionar sobre as nosas prácticas.

• Así mesmo, considérase que non hai coordinación entre os distintos mestres á hora de enviar os deberes, que non se ten en conta a opinión dos estudantes e ademais non se promoven deberes en equipo, que servirían para fomentar a aprendizaxe colaborativa.

E para rematar, como reflexión, podemos dicir que como orientadores cremos no poder das expectativas e que o cambio por unha escola inclusiva comeza en cada un de nós xa que quen ten que modificar as prácticas cara á inclusión máis que nós mesmos e quen pon as limitacións para que as nosas prácticas cambien.

Co noso traballo tratamos dun xeito práctico, de dar resposta á pregunta seguinte: ¿por que facemos o que facemos e por que non facemos o que dicimos que deberiamos facer? Ponse así na picota as contradicións

A INCLUSIÓN É UNHA CAUSA POLA QUE VALE A PENA XERAR UN DEBATE COMO PRIMEIRO PUNTO DE ARRANQUE, PENSANDO CADA UN NA SÚA COMUNIDADE ESCOLAR E TODOS NA EDUCACIÓN QUE QUEREMOS.

38

Idea

ON TOURNE! Viaxe á intrahistoria dun DVD didáctico IES Miraflores/ EOI de Ferrol

J. Emilio López García Marco Vélez Barreiro

Nada novo descubrimos falando dos medios audiovisuais, da súa presenza na vida cotiá das sociedades actuais e, naturalmente, da súa explotación pedagóxica nos centros de ensino. Como profesores de linguas estranxeiras vimos utilizando estes medios dende hai décadas, converténdoos nunha ferramenta de primeira orde nas nosas clases, na medida en que son capaces de trasladar mentalmente o alumno ao contexto real no que se fala esa lingua.

Imaxe e son forman unha mestura máxica de decorado teatral que leva ao estudante a se mergullar na paisaxe da propia imaxe aínda que estea a miles de quilómetros.

Esta ferramenta de primeiro nivel no ensino da lingua estranxeira non só nos permite traballar a comprensión oral senón que constitúe unha motivación salientable para incitar tamén á expresión oral.

Unha simple foto tomada de internet e proxectada na pantalla pode converterse por mor da maxia técnica no decorado de fondo dunha secuencia dialogada na clase. Ese decorado de fondo múdase en catro clics cunha facilidade vertixinosa trasladando ao alumno da Torre Eiffel á Estatua da Liberdade en catro segundos para representar a nova situación.

Nada descoñecido ata aquí. Pero nós quixemos ir un pouco máis alá no noso traballo para dar resposta ás nosas inquedanzas didácticas. Non nos conformamos con que os nosos alumnos fosen meros espectadores pasivos do documento. Quixemos convertelos tamén en actores da súa propia aprendizaxe.

Decidimos facelos protagonistas do proxecto.

estudantes. O reto parécelles bonito aínda que tamén a esixencia sexa laboriosa.

O alumno-actor. Salientamos a motivación extra que supón dende o principio para o rapaz o feito de saber que vai ser o protagonista dun traballo; que ademais ese traballo será visionado en moitos centros de ensino podendo servir de exemplo a outros

A creatividade. Non é algo secundario neste tipo de traballo. Aínda que as liñas mestras e a estrutura estean decididas previamente, o alumno goza dunha ampla marxe de manobra para desenvolver a súa tarefa persoal. É el o que crea a propia personaxe, é

Idea

A autocorrección. Para chegar á filmación definitiva do diálogo teatralizado, con cámara profesional, cómpre seguir uns pasos meticulosos: a elaboración do propio guión escrito, a corrección do mesmo, a repetición, a memorización e a filmación-ensaio con cámara doméstica. O visionado destes ensaios constitúe un elemento de primeira importancia para a propia corrección do alumno. Ao verse na filmación decátase dos erros cometidos, tanto discursivos como xestuais, e pon en marcha os mecanismos para mellorar o resultado na próxima gravación.

O proxecto como pedagoxía. O alumno, perdido ás veces na nebulosa das programacións, entende dende o principio que se embarca nun proxecto global cuns obxectivos, cuns contidos cunha estrutura lóxica, cun tempo e cunha metodoloxía. Ven sendo unha programación dentro da programación. Entendemos importante que o alumno aprenda a ser tamén o protagonista do seu proxecto, responsabilizándose da tarefa que se lle asigna.

O traballo en equipo. Constitúe tamén outra das motivacións dos alumnos, así como dos obxectivos do proxecto. O traballo persoal é imprescindible para o grupo co que ten que colaborar. O aporte e o esforzo persoal repercutirá no resultado final do conxunto.

39

el quen decide o papel, o ton de voz, os xestos. En definitiva, transfórmase noutra persoa distinta, podendo mesmo disfrazarse. Deixa de ser Arturo para se converter en Alain, por exemplo. Isto, aparte de divertido para o rapaz, aporta ao conxunto unha frescura creativa nada desprezable. Pensemos, ademais que a audiencia á que vai destinado o traballo tamén se verá identificada cos actores, xa que en ambos casos se trata de estudantes da lingua estranxeira en cuestión.

cuestións relativas á cultura francesa, como o Desembarco de Normandía, a historia da Bretaña, a gastronomía francesa ou as marcas de moda francesa.

A novidade técnica foi nesta ocasión a creación do dossier pedagóxico con hot potatoes.

Tras tres anos de silencio, este curso 2011-12 volvémonos xuntar para levar a cabo o noso cuarto traballo, Ródase, no que os nosos alumnos e algúns profesores se poñen diante da cámara –esta vez con máis medios técnicos que nunca– para representar escenas pedagóxicas adaptadas aos niveis A1 e A2 do MECRL, e traballar o vocabulario e as estruturas propias deses niveis cunha serie de dezaseis dossieres correspondentes a dezaseis documentos audiovisuais.

O noso equipo comezou a súa andaina no curso 2005-06 como seminario permanente. Nese ano desenvolvemos o noso proxecto pioneiro, A música francófona dende os anos 90, que constaba de dezaseis documentos de vídeo sobre a biografía doutros tantos artistas e grupos musicais francófonos e incluían cancións subtituladas para que os alumnos as cantasen. Cada documento ía acompañado dun dossier pedagóxico que explotaba o material audiovisual correspondente.

Xa no curso 2006-07 presentamos o traballo On va au ciné, sobre catro filmes franceses con fragmentos de cada un deles e unha descrición narrada –adaptada aos niveis A2 e B1– sobre a biografía dos actores e sobre como se fixo o filme. E durante o curso seguinte presentamos a nosa terceira proposta ¿Que é Francia para ti? no que puxemos aos nosos alumnos a falar diante da cámara para logo montar unha serie de documentos de vídeo sobre diversas

A edición de vídeo, que constitúe o fundamento técnico do noso traballo, está ao alcance de calquera profesor que desexe traballar con ela. Unha 40

Idea

simple cámara de vídeo doméstico e un computador –que xa están dispoñibles en todos os centros sen excepción– abondan sobradamente para emprender un proxecto destas características.

Idealmente, débese traballar en equipo, contando cunha persoa (profesor ou alumno) encargada de facer a montaxe e as gravacións. O resto é cousa da imaxinación de cada un, porque o vídeo se pode montar cunhas simples fotografías tiradas da internet, gravando escenas coa videocámara ou simplemente engadindo subtítulos a un audio sobre fondo negro. As posibilidades son infinitas e as aplicacións pedagóxicas –no eido do ensino dunha lingua moderna e tamén noutras materias– son inesgotables.

Idea

Cremos que, nun mundo cada vez máis identificado coa imaxe, non podemos deixar de lado a posibilidade de crear os nosos propios documentos audiovisuais, feitos á medida das nosas necesidades educativas. A nosa experiencia a día de hoxe é tan satisfactoria que non queremos deixar de aproveitar a oportunidade que se nos brinda coa redacción destas breves liñas para intentar animar aos profesores de Secundaria a que introduzan esta actividade na aula; unha actividade que conxuga imaxe e son, que multiplica a motivación do alumnado e que revaloriza o papel do profesor como mediador entre o alumno e a materia.

41

África, nuestro vecino.

Proyecto Documental Integrado Rosa Piquín

O pasado mes de maio tivemos o pracer de contar con Rosa Piquín Cancio como docente no grupo de traballo Desenvolvemento de habilidades informativas onde pronunciou a conferencia “Proxectos Documentais Integrados”.

Rosa Piquín foi durante anos responsable da biblioteca escolar do seu centro e é Premio Nacional de Proyectos de Ideas para la mejora e innovación de las Bibliotecas Escolares (2005).

Os proxectos documentais integrados son en palabras de Rosa Piquín “pequeños trabajos de investigación en los que el alumnado trabaja directamente con la documentación (independientemente del soporte) aprendiendo a aprender y trabajar autonomamente”. Son proxectos a desenvolver dende a biblioteca escolar, concibida esta como un centro de recursos para a información. Son proxectos que poñen de manifesto a importancia da Alfabetización Informacional (ALFIN) que ten como principal obxectivo capacitar ao alumno para que poida atopar a información que precisa , para que discrimine a a que poida ser relevante para os seus intereses e sexa quen de interpretala. Todo isto nos diferentes soportes que as actuais tecnoloxías da información ofrecen. Rosa Piquín tivo a amabilidade de regalarnos para a nosa revista o seu último traballo cos proxectos documentais integrados que a continuación publicamos:

miento de la información, la competencia digital, el aprender a aprender y las competencias lectoescritoras que la lectura tanto de libros informativos, libros de LIJ sobre África, la lectura en pantalla y la lectura audiovisual comportan. En este Proyecto Documental se han empleado todo tipo de materiales y recursos de que dispone la biblioteca escolar, tanto online como en variados soportes físicos.

Ha sido pertinente poner el acento en la imagen (en el tratamiento y búsqueda de la misma), en la música y en otros aspectos dinámicos (como los juegos de entre lo recogidos por Oriol Ripoll y por Ifeoma Onyefulu, así como danzas africanas, éstas del repertorio recogido por J. Wuytack ), que sirven de apoyo a las didácticas específicas de las áreas implicadas en este Proyecto : Artística, tanto Música como Plástica: canciones y danzas africanas, ritmos africanos, instrumentos africanos, imágenes de África, elaboración de murales y dibujos que conforman un Abecedario de África y que ilustran la Exposición, visionado de películas animadas (especialmente Kirikú y la bruja) como alternativa interesante a las típicos dibujos animados Disney etc.

”África, nuestro vecino. Proyecto Documental Integrado” Con este Proyecto Documental Integrado sobre África se pretende, especialmente, desarrollar competencias sociales y culturales del alumnado sin descuidar el desarrollo de habilidades en el trata-

42

Idea

Lengua castellana. Lectura comprensiva de textos de índole variada y en múltiples soportes. Aspectos de expresión escrita (texto de los distintos murales, resumen de la conferencia de Julia, cooperante de Manos Unidas, sobre su trabajo con niños en Etiopia), la expresión oral (cuentacuentos africanos). E en esta ocasión se ha incidido sobremanera en El Abecedario y el orden alfabético, pues tras la lectura de varios libros de la colección Alfabeto Solidario de Intermón-Oxfam realizamos un power point con imágenes de África y murales en torno a palabras significativas (agua, amigo, casa, compartir, escuela, juego, nombre, trabajo, vestidos…) que ilustraron la exposición que dio pie a una “Jornada africana” que tuvo lugar durante tres días en la biblioteca escolar, en la que además figuraban múltiples objetos, instrumentos musicales, fotos etc, que aportaron los distintos profesores y algunos padres.

Conocimiento del medio natural, social y cultural, especialmente en lo relativo al bloque 4 de los contenidos del área: “Personas, culturas y organización social”, contribuyendo a la comprensión de la realidad social en la que viven pero también de la diversidad existente.

El peso de la información en esta área singulariza las relaciones existentes entre el tratamiento de la información y competencia digital y la competencia en comunicación lingüística. Se da necesariamente un acercamiento a textos informativos y explicativos que requieren una atención específica y el manejo de textos reales y de gran calidad como los que la FGSR nos presta que son de gran importancia en el desempeño de este Proyecto Documental Integrado.

Vivimos en un mundo cada vez más global, y la humanidad, de la que todos formamos parte, ha tenido siempre similares retos y problemas, sin importar en qué parte del planeta se viva. Por ello, es importante sensibilizar también sobre la importancia de conocer otras maneras de entender el mundo, otras formas de resolver los mismos problemas en otros países o de celebrar las mismas cosas por parte de otras personas.

animados sino en lo relativo a los valores subyacentes.

Asimismo se leyeron noticias relacionadas con África, durante los tres días de la jornada africana a través de las ediciones digitales de los periódicos La Nueva España y El Comercio (prensa local), El País, La Vanguardia y Abc (prensa nacional), también se leyeron varios números de Okapi y El Reportero Doc (revistas Bayard).

Competencias sociales y ciudadanas, no sólo se ha incidido en el conocimiento de los habitantes del continente africano, su música, cultura, juegos etc., sino también en las situaciones de desigualdad e injusticia. Cómo ONGs (un ejemplo Manos Unidas, Premio Príncipe de Asturias de Cooperación, 2010) desempeñan su trabajo en educación, comercio justo, colaboración, explotación infantil etc. Para ello el poder contar tanto con el material de Primaria de la citada ONG y sobremanera la presencia de Julia, una cooperante que trabaja en Etiopia y también aquí en acciones de concienciación con niños, ha sido de gran importancia para tomar conciencia de las situaciones de desigualdad y pobreza de muchos niños y niñas en África y la tremenda alegría con que esos niños viven en la miseria.

El desarrollo de competencias básicas de TIC: Saber crear una carpeta, utilizar el procesador de textos, guardar documentos, capturar imágenes e insertarlas, utilizar el navegador, emplear el correo electrónico, emplear la aplicación power point para elaborar un ABECEDARIO sobre África.

Se produce una integración real de las TIC con el empleo habitual y cotidiano de las herramientas informáticas. La aportación de las TIC como herramientas de búsqueda ha sido fundamental tanto para los adultos como para el alumnado con el uso de los navegadores (Explorer, Mozilla), buscadores (Google,Yahoo,Copernic, Live), el acceso telemático a bases de datos (DOCE y REBECA), recomendadores literarios (SOL) y revistas electrónicas (Imaginaria, Abareque) que también ha sido determinante.

Educación en Medios Se vieron distintas películas en DVD relacionadas con África alejadas, intencionadamente de la estética Disney (sobre todo Kiricú y la bruja, Orzowei, Leones y mariposas) para abrir nuevas perspectivas no sólo en lo relativo al propio diseño de los dibujos

Idea

43

Pero sobre todo aspectos de alfabetización en información. Localización de información, selección de los documentos, lectura de la información, tratamiento de la información y comunicación de ésta empleando distintos productos.

Cómo se hizo este Proyecto Documental Integrado Como siempre, empezamos por partir de lo que ya saben acerca de África. Lo hacemos a partir de una sesión inicial de tormenta de ideas. En ese instante iniciamos el DIARIO del proyecto.

Como en esa sesión inicial se constató su GRAN DESCONOCIMIENTO, me planteo favorecer actividades previas a la posible investigación, para ello contamos con Julia, cooperante de Manos Unidas que se presta a desarrollar una sesión de trabajo con el alumnado de 3º y 4º. Previamente a su visita, en el aula, vimos y trabajamos con el vídeo Mariposas y leones. en esta cinta, cuya acción transcurre en una aldea africana productora de cacao, gracias a la iniciativa de la niña protagonista, que recordó un cuento tradicional que les contó su maestra acerca de cómo las mariposas logran vencer al león con su astucia y unión, todo el pueblo unido crea una cooperativa y así consiguen un precio justo por su cacao. ¿Qué queremos saber?

Delimitamos la búsqueda, partiendo de los intereses de nuestro alumnado por investigar unos aspectos y no otros. Se determina averiguar: • ¿A qué juegan los niños en África?

• ¿Cómo se las arreglan para conseguir agua?

• ¿Si cerca de sus casas hay animales salvajes y cuáles son?

• ¿Cómo viven y cómo son sus casas?

• ¿Cómo son sus colegios?

• Algún cuento africano • Canciones africanas: “Fatou yo” (Senegal), “Kokoleoko” (Ghana), “Oh, Ken karangué” (Nigeria) y danzas africanas.

• Instrumentos africanos: Djembe, Sekere • ¿Hay premios Nobel africanos?

•Etc. ¿Dónde informarnos?

Libros informativos del rincón del Proyecto, libros de África de la FGSR, en internet, periódicos, consultando El Reportero Doc, libros de la biblioteca pública, viendo las películas etc. ¿Cómo comunicamos la información?

Por medio de diversas tareas que correlacionan las distintas áreas: 44

• Artículo de opinión para nuestro periódico escolar El Lenguatero.

• Creando los ABECEDARIOS. • Dinamizando la Exposición sobre África en la biblioteca escolar.

• Haciendo murales con las imágenes y los dibujos.

• Con el power point Abecedario de África que enviaremos por correo electrónico a los compañeros de otros cursos y al profesorado del centro (todo el alumnado y profesorado tenemos credenciales y correo webmail de Educastur, además en nuestro centro se han creado cuentas en gmail para que todos podamos estar en contacto a través del e-mail).

• En las jornadas dedicadas a África con la exhibición de las danzas y canciones que hemos ido aprendiendo.

• En las mismas jornadas se dedicó un tiempo a juegos africanos.

• Otra de las propuestas que más les interesó en esas jornadas fueron las sesiones de cuentosa africanos a cargo de la cuentacuentos Gloria Sagasti.

Aspectos Organizativos Los agrupamientos Se contemplaron múltiples: • Gran grupo para las sesiones iniciales de partida, de delimitación del tema y de propuestas de fuentes informativas, así como para el visionado de las películas.

• Pequeño grupo (parejas, trío) para el desarrollo del proyecto a fin de fomentar el aprendizaje colaborativo.

• Trabajo individual para las lecturas de los distintos textos (tanto libros de ficción como de conocimiento y las lecturas en pantalla)`.

Los espacios Empleamos las aulas, la biblioteca escolar, el aula aneja de TIC y la biblioteca pública.

Evaluación El alumnado valoró, por medio de un cuadro de doble entrada, los libros leídos con motivo de este proyecto, las películas vistas, la música escuchada, pero también su intervención a lo largo de la actividad y la calidad de los productos elaborados.

Por lo que se refiere al profesorado, hemos valorado: • El tema (la idoneidad del mismo).

• La selección de los recursos puestos al alcance del alumnado participante en el proyecto.

• La temporalidad (se desarrolló durante las ocho semanas que tuvimos en préstamo los materiales de a FGSR).

Idea

• La coordinación sistemática entre las distintas áreas implicadas.

• Y nuestra participación directa en el proyecto como mediadores en el aprendizaje: - Poniendo el énfasis en la alfabetización en el empleo de los buscadores.

- Recalcando la importancia de seguir los estándares en cuanto a recuperación y tratamiento de la información.

Empleamos profusa y profundamente los libros pertenecientes a la colección “De aquí y de allí” que la FGSR nos prestó durante ocho semanas dentro de su programa “Lecturas de ida y vuelta” así como los cincuenta y cuatro documentos de “Préstamo a la carta” que figuran en el Anexo.

ANEXO Relación de documentos en “Préstamo a la carta”.

FGSR 1. Abella,Tomás. E de escuela; [Traducción Carmen Pérez‐Babot]. Editorial: Barcelona : Intermón, D.L.1999.Colección: (Alfabeto solidario).

2. Abella, Tomás. T de trabajo infantil / [texto y fotografías] Tomàs Abella ; [ilustraciones Roger Velázquez; traducción Ana Delia García] Editorial: Barcelona : Intermón Oxfam, 2003. Colección: (Alfabeto solidario) 3. Abouet, Marguerite.: Aya de Yopougon / Marguerite Abouet ; [dibujo] Clément Oubrerie ; [traducción Manel Domínguez].Editorial: Barcelona : Norma, 2007.Colección: (Nómadas ; 2) 4. África [Vídeo] El Serengueti / [Director George Casey]. – Madrid : Producciones JRB, cop.1999 5. África camina [Vídeo] /guión y realización Rosa Pons. –[s.l] : Intermón, [1998] 6. Alcolea, Ana. El Medallón perdido / Ana Alcolea. Editorial: Madrid : Anaya, 2001. Colección: (Espacio abierto) 7. Alvarez, Blanca. Witika, hija de los leones / Textos Blanca Álvarez; ilustraciones Carmen García Iglesias.Editorial: Barcelona: Destino, 2005 8. Arzuffi, Arturo. Los Animales de la sabana / Asesor científico Arturo Arzuffi ; ilustraciones Alessandra Razzi. Editorial: Bilbao : Librifer, cop. 2001.

Colección: (Geo Natura) 9. Asare, Meshack. Kwajo y el secreto del oro: antiguo cuentos tradicional de la tibu de los Ashanti / Adaptado e ilustrado por Meshack Asare ; [traducción Angeles Fabregat].Editorial: Sant Boi de Llobregat (Barcelona) : Zendrera Zariquiey, 2006 10. Asare, Meshack. La Llamada de Sosu / por Meshack Asare ; [traducción de Paula Ungar] Idea

Editorial: Barcelona : Zendrera Zariquiey, 2001.

Premio de Literatura Infantil y Juvenil a la Tolerancia, 1999 11. Baker, Lucy. Leones / escrito por Lucy Baker; [Juan Manuel Ibeas, trad.].Editorial: Madrid : Anaya, 1992.Colección: (Animales en acción) 12. Baker, Lucy. Rinocerontes / escrito por Lucy Baker; [Juan Manuel Ibeas, trad.].Editorial: Madrid: Anaya, 1992. Colección: (Animales en acción) 13. Ben Jelloun, Tahar. La Escuela vacía / Tahar Ben Jelloun ; traducción Malika Embarek López ; [ilustraciones Miguel Ordóñez]. Editorial: Barcelona : RBA, 2003.Colección: (Samarkanda) 14. Bruycker, Daniel de. El Africa negra / Texto Daniel De Bruycker y Maximilien Dauber; [Traducción de Beatriu Cajal].Editorial: Barcelona : Planeta : Junior, 1995. Colección: (Cuadernos de ruta de Tintín) 15. Canciones infantiles y nanas del Baobab: el África negra en 30 canciones infantiles / Recopilacón Chantal Groslèziat ; ilustraciones Elodie Nouhen ; [traducción y adaptación de Miguel Angel Mendo].Editorial: Madrid : Kókinos, cop. 2005. CD: El Africa negra en 30 canciones infantiles / dirección musical Paul Mindy .

16. Cave, Kathryn. M de Mundo / [autora Kathryn Cave ; versión castellana Montserrat Riera ; fotografías Oxfam].Editorial: Barcelona : Intermón, cop.

1998.Colección: (Alfabeto solidario) 17. Cervon, Jacqueline. Diango de la isla verde / Jacqueline Cervon; Ilustraciones de Carmen de Andrés. Editorial: Madrid: Rialp, 1993.Colección: (El Roble Centenario ; 51) 18. Cervon, Jacqueline. La Jarra rota / Jacqueline Cervon; [Jesús Valiente, trad.].Editorial: Madrid : S.M., D.L.1979.Colección: (Gran angular ; 5) 19. Dahl, Roald. Volando solo / Roald Dahl; traducción de Pedro Barbadillo.Editorial: Madrid : Alfaguara, D.L.1988.Colección: (Juvenil Alfaguara. Serie libros; 300, rojo) 20. Daniels, Lucy. Gorilas en la selva / Lucy Daniels; [Ilustraciones Ann Baum; Traducción Miguel Howe].Editorial: Madrid : S.M., D.L.2000. Colección: (El Arca ; 13) 21. Denis‐Huot, Christine. El León! Vaya fauna! / texto y fotografías de Christine y Michel Denis‐Huot ; [adaptación del francés Jimena Licitra].Editorial: Madrid : S.M., cop. 2003. Colección: (!Vaya fauna!)

22. Dickinson, Peter. Mi madre es la guerra / Peter Dickinson; [María Isabel Butler de Foley, trad.].Editorial: Madrid : S.M., D.L.1992.Colección: (Gran angular ; 120) 45

23. Farmer, Philip José. Hadon el de la antigua Opar / Philip J. Farmer ; introducción Javier Martín Lalanda ;traducción Federico Eguíluz Ortiz de Latierro. Editorial: Madrid : Anaya, 1993 Colección: (Ultima Thule ; 7) 24. Farmer, Philip José. Huida a Opar / Philip J. Farmer; traducción Federico Eguíluz Ortiz de Latierro. Editorial: Madrid : Anaya, 1994. Colección: (Ultima Thule ; 9) 25. Girard, Franck. La Sabana / [Concebido e ideado por Franck Girard y Marie‐Odile Fordacq ; ilustraciones de Claire Brenier ; traducción y adaptación del francés Cálamo & Cran] Editorial: Boadilla del Monte (Madrid) : S.M., cop.

2007.Colección: (Gira‐gira) 26. Los Grandes mares de África y Oceanía / [texto e ilustraciones Art‐Studium].Editorial: Madrid: Auriga, 1986. Colección: (Enciclopedia geográfica ; 10) 27. Las Grandes montañas de África y Oceanía / [texto e ilustraciones Art‐Studium]. Editorial: Madrid: Auriga, 1986. Colección: (Enciclopedia geográfica ; 6) 28. Los Grandes ríos de África / [texto e ilustraciones de Art‐Studium]. Editorial: Madrid : Auriga, 1986. Colección: (Enciclopedia geográfica ; 1) 29. Haggard, Henry Rider. Las Minas del rey Salomón / Henry R. Haggard; ilustraciones de Walter Paget y Justo Barboza; traducción de Flora Casas; apéndice de J. Agustín Mahieu. Editorial: Madrid: Anaya, D.L.1983. Colección: (Tus libros ; 6) 30. Hemingway, Ernest. El buen león / Ernest Hemingway; ilustraciones de Francisco J. González; [Francisco Pabón Torres, trad.]. Editorial: Madrid : Debate, 1984. Colección: (Debate Literatura Infantil; 8) 31. Hervieu‐Wane, Fabrice. Hoy día en Senegal / Textos de Fabrice Hervieu‐Wane ; ilustraciones de Aurélia Fronty y Florent Silloray ; [traductor William McGrant]. Editorial: Boadilla del Monte (Madrid) : S.M., cop. 2007. Colección: (El Diario de un niño) 32. Hoffman, Mary. Los colores de casa / Texto de Mary Hoffman ; Ilustraciones de Karin Littlewood.

Editorial: Barcelona: Intermón Oxfam, 2003 33. Kirikú y la bruja [Vídeo] / Una película de Michel Ocelot. Editorial: Madrid : Universal Pictures, D.L.2002.

34. Lauprete, Anne. : Mamás del mundo / Fotografías de las Agencias Bios‐Phone ... [et al.] ; [traducción Paulino Rodríguez]. Editorial: Barcelona : La Galera, 2007. Colección: (El mundo en fotos) 35. El león.—Madrid: El País, 2006.

36. Manzi, Alberto. Orzowei / Alberto Manzi; 46

[Adriana Matons de la Malagrida, trad.; María Luisa Gioia, il.] Editorial: Barcelona : Noguer, 1984. Colección: (Cuatro vientos ; 7) 37. Mhlophe, Gcina. Nozi madrina de libros / Gcina Mhlophe ; ilustraciones de Lyn Gilbert ; [traducción Carolina Paoli y Mª Francisca Mayobre]. Editorial: Caracas : Ekaré, 2006 Colección: (Mis primeras lecturas) 38. Mis cuentos africanos / [selección de] Nelson Mandela ; traducción del inglés de María Corniero Editorial: Madrid: Siruela, D.L.2007. Colección: (Las Tres edades ; 159) 39. Nacidos para la libertad [Vídeo] / dirigida por Ducan McLachlan. Editorial: Madrid : BMG Ariola, D.L.1996 40. El niño león [Vídeo].—Barcelona : Lauren Films, D.L:1994.

41. Niños del mundo / Fotos de las Agencias Bios‐ Phone ... [et al.] ; [traducción de Paulino Rodríguez]. Editorial: Barcelona: La Galera, 2006.

Colección: (El Mundo en fotos) 42. O’Callaghan i Duch, Elena. El Color de la arena / [Texto] Elena O’Callaghan i Duch ; [ilustraciones] María Jesús Santos Heredero. Editorial: Zaragoza : Edelvives, D.L.2005. Ganador del IX Premio CCEI de ilustración 2006 43. Ocelot, Michel. Kirikú y el búfalo de los cuernos de oro / Un cuento de Michel Ocelot y de Philippe Andrieu ; ilustraciones de Michel Ocelot, Christophe Lourdelet y Thierry Million ; [traducción de Miguel Angel Mendo]. Editorial: Madrid : Kókinos, cop. 2007 44. Ocelot, Michel. Kirikú y la hiena negra / Un cuento de Michel Ocelot y Philippe Andrieu ; ilustraciones de Christopher Lourdelet ; [traducción de Miguel Angel Mendo]. Editorial: Madrid : Kókinos, cop. 2007 45. Onyefulu, Ifeoma. A de Africa / [texto y fotografías] Ifeoma Onyefulu; [Versión española Montserrat Riera]. Editorial: Barcelona: Intermón, [199?]. Colección: (Alfabeto solidario) 46. Onyefulu, Ifeoma. D de divertirse: un libro de juegos africanos / [Fotografías y texto] Ifeoma Onyefulu ; [traducción Alberto Jiménez Rioja]. Editorial: Barcelona : Intermón Oxfam, 2008. Colección: (Alfabeto solidario) 47. Papás del mundo / Fotografías de las agencias Bios‐Phone ... [et al.]. Editorial: Barcelona : La Galera, 2008. Colección: (El Mundo en fotos) 48. Pinguilly, Yves. El color de los ojos / Texto de Yves Pinguilly ; ilustraciones de Florence Koening ; [traducción Fina Marfá]. Editorial: Barcelona: Intermón Oxfam, 2006 Idea

49. Prats, Joan de Déu. Oulembe el zahorí / texto de Joan de Déu Prats ; dibujos de Africa Fanlo. Editorial: Barcelona: Intermón Oxfam, 2003 50. Sadat, Mandana. Mi león / Mandana Sadat.

Editorial: México: Fondo de Cultura Económica, 2006. Colección: (Los Especiales de A la orilla del viento) 51. Sellier, Marie. África, pequeño Chaka... / texto Marie Sellier ; ilustraciones Marion Lesage ; [traducción P. Rozarena]. Editorial: Zaragoza : Edelvives, cop. 2003

Idea

52. Tarzán de los monos [Vídeo]= Tarzan the ape man/dirigida por W.S. Van Dyke.—[s.l]: MGM/UA Home Video, D.L.1994 53. Tú y yo / Fotografías de las agencias Bios‐Phone ... [et al.] ; [traducción Paulino Rodríguez] Editorial: Barcelona: La Galera, 2007. Colección: (El Mundo en foto) 54. Zubizarreta Dorronsoro, Patxi. Paloma, llegaste por el aire / texto Patxi Zubizarreta ; dibujo Asun Balzola. Editorial: Barcelona: La Galera, 1999. Colección: (Peripecias ; 13)

47

“Coñecernos para querernos” Proxecto de intercambio con nenos dos campamentos saharauís.

Entrevista a Gonzalo Moure Centros de PLAMBE de Ferrolterra

María Isabel Cajide Pedreira

A mediados do curso 2011-2012, a raíz dun encontro co escritor Gonzalo Moure, que foi quen de transmitirnos a súa inquedanza polo pobo saharauí, xurdiu a idea dun proxecto de colaboración con colexios e clubs de lectura dos campos de refuxiados, para establecer un intercambio entre as dúas culturas.

Esta idea levouse a unha reunión do Plambe Ferrol-Terra, á que se apuntaron once colexios da zona, na que se acordou traballar baixo o lema “Coñecernos para querernos”.

O 29 de xuño tivemos ocasión de pasar unha xornada con Gonzalo. De forma desinteresada, prestouse a unha reunión, na biblioteca do colexio Isaac Peral á que acudiron coordinadoras das bibliotecas dos centros participantes no proxecto.

Nesta reunión quedaron fixadas as bases para elaboración dos traballos, fundamentadas en: Aspectos académicos: • Busca e selección da información.

• Expresión escrita.

• Traballo en común.

• Ilustración, montaxe etc.

48

Formación en valores: • Coñecer outra cultura.

• Ser quen de poñerse na situación dos nenos saharauís.

• Comparar formas moi diferentes de vivir.

• Ver a necesidade da educación para ser libres .

Finalizada a reunión para corresponderlle a súa amabilidade, celebramos unha comida conxunta e unha visita polas costas ferrolás.

Foi un privilexio estar na súa compaña dun xeito tan familiar, todos quedamos encantados de poder departir cunha persoa tan especial e comprometida coa causa saharauí.

Ao longo deste curso visitou todos os colexios participantes, deixando unha pegada moi especial en todos eles, como puidemos observar nos comentarios colgados nos blogues de cada centro.

O primeiro envío de traballos, a modo de presentación, enviouse en decembro, pero dadas as dificultades que xurdiron este ano nos campamentos, por mor do secuestro dos cooperantes, tardaron moito tempo en poder entregalo.

Este proxecto deuse a coñecer a todos os colexios do Plambe Galicia e o Día dos DHH moitas bibliotecas galegas colgaron nos seus blogues un artigo elaborado por Maribel Serantes, facendo alusión a situación do pobo saharauí. http://mergullatenalectura.blogspot.com. es/2011/12/10-de-decembro-dia-dos-dereitos-humanos.html

Ao mesmo tempo tamén se pediu colaboración para o envío dun álbum ilustrado por colexio, chegando a un total de cento un libros. Envío ao que fan referencia nun artigo do blog do Bubisher. http://www.bubisher.com/2012/01/101.html

Idea

No mes de maio recibimos algún material que foron elaborando os nenos saharauís, mentres estaban á espera de recibir os nosos traballos. A resposta ás nosas actividades contamos recibila no vindeiro curso.

En setembro teñen programado viaxar á zona Gonzalo e Palma, cooperante de Asturias a quen lle remitimos os primeiros traballos elaborados. Encargaranse de revisar a organización e distribución do material elaborado por ambas partes.

Para cando regresen está prevista unha visita ás Fragas do Eume, en fin de semana e así poderemos ter información detallada da situación da zona e da marcha do proxecto.

Este mes estanse enviando os traballos elaborados ao longo destes dous trimestres, en cada centro relacionados co tema proposto a principio de curso.

A calidade dos traballos é extraordinaria, como puidemos comprobar grazas as reunións mensuais que se veñen levando a cabo nos diferentes centros, dos que saiamos coas mochilas cargadas das mellores ideas.

Os alumnos traballaron con entusiasmo e unha motivación especial, queren que os seus traballos queden ben presentados e que lles gusten aos nenos saharauís. Incluso manifestaron o desexo de elaborar algo semellante para eles mes.

Como manifesta Gonzalo na súa entrevista, con este intercambio non se trata de dar axuda a cambio de nada, senón de igualdade, de simetría.

Sentirse de igual a igual e facerse a si mesmos no camiño da xustiza e da igualdade. Pensar que os nosos nenos tamén teñen moito que aprender para percorrer ese camiño.

Entrevista a Gonzalo Moure ¡Hola Gonzalo!

Después de muchas reflexiones y varios días nerviosa, éstas son las preguntas que he decidido enviarte. Para mí es todo un reto, esta entrevista es para incluir en un artículo sobre el proyecto de colaboración con el Sáhara “Conocernos para querernos” y va dirigida a todo el profesorado de la zona de Ferrol.

-Tú que estás tan acostumbrado a manejar las palabras .¿Podrías decirnos tres que tengan un significado especial...?

-Emoción, preguntar (y preguntarse), “escrivivir”.

Mis tres pasos en este oficio.

-Sabemos que lo que más te gusta de ser escritor es la libertad. ¿Qué supuso para ti el cambio de periodista a escritor?

-Poder escribir de aquello que quiero, o mejor dicho, de aquello que me emociona, que provoca en Idea

mí la necesidad de decírselo a los demás. Ser periodista es otra cosa, estar sujeto a una realidad que te impone sus temas, te gusten o no. De todos modos, la pregunta de una niña en un colegio, este mismo año, me ha hecho cambiar el discurso. Antes decía: “Soy libre, escribo lo que quiero”. Pero esa niña me había leído, y me había oído decir que, por ejemplo, la muerte de Caramelo era inevitable, era “la verdad”, así que me preguntó: “¿Entonces, en tus novelas sucede lo que tú quieres?”. Y no, claro que no.

La novela tiene, aunque sea dentro de la fantasía, unas reglas semejantes a las de la propia vida. Puedes ser optimista, positivo, pero no puedes falsear la verdad. Y, por otro lado, creo que hay que darles a los personajes de la novela la libertad, su propia capacidad para cambiar su destino, el de los demás personajes, e incluso de “enseñar” al que escribe. Si no, no podría decir que no escribo porque ya sepa, sino para saber. El periodista escribe lo que ya sabe, el escritor escribe para descubrir en la lógica de la escritura una verdad más profunda que la que creía tener al empezar.

-En los encuentros con los alumnos cuando firmas tus libros quieres ver la expresión de los niños, hablar con ellos y mirarles a los ojos. ¿Qué captas en esas miradas?

-En realidad es acercarme a lo que ya he percibido durante la charla. Es impresionante lo que se “lee” en sus miradas mientras hablas. Sabes qué luces están apagadas y cuáles encendidas. Y es emocionante comprobar cómo algunos de esos ausentes van llegando, se van interesando y hasta, a veces, apasionando. Luego, ya de cerca, reconozco más que al niño en su totalidad, esa mirada anterior. Y muchas veces es el momento de la verdad, cuando con palabras o sin ellas los dos podemos expresar lo más profundo en apenas unas palabras. Es cuando surge esa pregunta que no se puede compartir con todos los demás, o cuando puedo decirle a uno de ellos lo que he percibido en él mientras hablaba. En ocasiones, aprovecho también para formular una especie de intuición sobre él que he tenido durante la charla.

Y la firma… Puede ser simplemente su nombre y el mío, pero es una especie de pacto, de compromiso.

-Nos puedes resumir la finalidad del Bubisher y de la “Asociación de escritores por el Sáhara”.

-La libertad. No hay un pueblo libre sin cultura. El pueblo saharaui ha disfrutado durante siglos de una gran cultura oral, transmitida por los mayores a los más jóvenes en la jaima, de una forma natural, y en algunos aspectos más rica que en nuestra tradición.

Pero ha llegado la televisión, y ese cordón umbilical se está rompiendo, ya está roto en muchas jaimas.

Cuando eso sucede, ahí están los libros. Pero en el 49

Sáhara, en los campamentos de refugiados, no estaban. Esa es la finalidad: que niños y jóvenes dispongan de libros para poder iniciar su camino por la cultura universal, y, en definitiva, para ser libres.

Cultura y libertad no son sinónimos, pero son causa y efecto.

-¿Qué otros escritores están implicados en este proyecto?

Al principio fuimos dos. Todo este camino lo inicié con Ricardo Gómez, que ya había escrito y publicado su enorme novela, El cazador de estrellas, escrita en el Sáhara en el que tanta falta hacían los libros.

De inmediato se unieron la poeta Ana Rossetti, la escritora canaria Susi Alvarado, Patxi Zubizarreta…

Y Limam Boicha, probablemente el mejor poeta saharaui en castellano. Luego Félix Albo, el también saharaui Luali, la escritora Felicitas Rebaque, Mónica Rodríguez, Tina Blanco etc. La escritora sueca Mónica Zak, autora del libro El niño avestruz. Últimamente ha aparecido Fernando Llorente, que es un regalo para el Bubisher. Muchos, unos con un grado de compromiso con el proyecto más activo y permanente, otros menos cotidiano. Y eso que nunca hemos abierto el proyecto ni hemos pedido ayuda: aquí se incorpora quien quiere, y trabaja en el grado que prefiere.

Pero todos estos escritores no son nada sin el entorno de bibliotecarios y docentes, que aportan todo lo necesario en organización y planes de lectura, y siguiendo por todos los profesores y maestros que trabajan desde sus escuelas e institutos, y que ya son docenas, transmitiendo a los niños el lenguaje de la solidaridad.

-En los encuentros con alumnos y clubs de lectura viajas por toda España. ¿Cómo ves la educación en Galicia y las actividades que se están llevando a cabo en las bibliotecas gallegas, en relación al resto de España?

-Una de las finalidades de nuestro proyecto “Conocernos para querernos” era crear en los niños saharauis la necesidad de leer en español, de la mano de niños de su edad (nuestros alumnos). Un niño aprende cuando no sabe que está aprendiendo (palabras tuyas).

Todo esto también tiene una reciprocidad en nuestros alumnos ¿Qué aprecias que supone este intercambio para ambas partes?

-¿Qué nos aconsejas a los colegios participantes en este proyecto? Dificultades de organización y motivos para continuar.

-Sobre todo, evitar que los niños de vuestros colegios piensen que están haciendo caridad, dando limosna. Lo que queremos es que el Bubisher sea allí un instrumento útil para hacer a los niños saharauis 50

más cultos, más libres, y también que sientan que junto a los niños españoles pueden hacer grandes cosas. Aquí tiene que ser igual: tienen que dar y recibir al mismo tiempo, poner sus mentes a trabajar, encontrar espacios para compartir con los chicos saharauis, sentirse de igual a igual, y hacerse a sí mismos en el camino de la justicia y la igualdad.

Todo eso es difícil. Necesita de buenos maestros, de reuniones con los padres para que todas las decisiones se tomen en común. El Sáhara no es sino un ejemplo del mundo injusto, y tienen que entender que sus hijos serán mejores sin aprenden a convivir y a compartir. Es un problema de responsabilidad, de madurez.

Pero no vemos el proyecto en problemas ni dificultades, salvo las que surgen allí. Es maravilloso que todo se esté sosteniendo gracias al esfuerzo de los colegios de Galicia, de Aragón, de tantas regiones.

Mientras sepamos seguir trabajando aquí de ese modo, los problemas de allí serán menores, porque no se trata de ayuda a cambio de nada, sino de igualdad, de simetría.

-Algunas pautas a los maestros para generar en el alumnado el amor por la lectura y fomentar una educación en valores.

Pienso que, como los saharauis, tienen que tener literatura cerca, ver el ejemplo, y aprender a decidir.

No les podemos seguir enseñando lo que ya sabemos, porque, como se está demostrando, lo que ya sabemos sirve de poco, o es un fracaso. No, tenemos que enseñarles a preguntar lo que todavía no sabemos, desde su pureza y su sinceridad. ¿Y dónde mejor que en el terreno de la utopía que representa la novela? Nunca he sido más partidario de la novela como ahora, porque cada novela es una ventana a un mundo generado desde la incertidumbre, desde la busca. Y ese es el único valor que reconozco: la duda, la busca, la exploración de otros mundos posibles, en lo íntimo o personal, o en lo colectivo.

Como fórmula, ninguna, salvo la de hacer posible le lectura, no forzar a ella, hacerla posible como un terreno insospechado e inexplorado.

-En la sociedad actual y con la crisis que estamos soportando. ¿Qué valores deberíamos poner en alza?

-La igualdad, frente a todos. Sobre todo, de oportunidades. No somos libres si no podemos elegir nuestro destino. Hacer, por ejemplo, castas en la educación, de primera, segunda y tercera, es someter al niños, desde el inicio de su vida, a un destino predeterminado. La genética no tiene nada que ver con la cuna, y tal vez las respuestas nos estén esperando en los hogares más humildes. O tal vez no. Por eso, ni unos ni otros: todos. Es decir: igualdad, como Idea

camino abierto a todos los puntos cardinales, a través de la cultura. Y, como conclusión, la libertad. No es primero la libertad, sino como resultado de todo el proceso: igualdad, duda, pregunta, libertad.

-Después de tus numerosas experiencias, de diferente índole, en el Sáhara. ¿Qué es lo que más valoras, hoy, en el cambio en tu actitud ante la humanidad?

El Sáhara me ha enseñado el reino de los intangible. Fui allí por vez primera con un prejuicio de superioridad porque, objetivamente, pertenezco a un mundo más rico. Pero, rico ¿en qué? En lo material.

Lo importante, aprendí allí, es lo inmaterial. El amor, la amistad, el respeto, la confianza. En eso nos llevan una enorme ventaja. Y trabajar en mejorar lo material no puede entrar en contradicción con destrozar lo inmaterial. ¿Cómo conciliarlo? Con solidaridad, no compartiendo, no imponiendo, enseñando y aprendiendo, dudando de todo y buscando nuevas respuestas.

Puedo decir que el que fue allí hace dieciséis años no es el mismo Gonzalo de hoy, me ha hecho más consciente del mundo tan complejo que vivimos, pero sobre todo de lo equivocados que estamos entregándonos al consumismo.

-¿Qué importancia le das a la poesía?

La poesía es la literatura perfecta. Como la magia más pura, cada palabra es parte de una fórmula que no solo describe, sino que también cambia el mundo a través del matraz de quien la lee o la escucha.

Por eso, un poeta es un mago, y con sus versos hace mejor la vida. Enseñar eso no es difícil, pero solo si

Idea

huimos del manierismo, de la forma. Lo importante no es cómo nombras a las cosas, sino lo que nombras, el efecto que la poesía consigue en el corazón del hombre. Así vista, la poesía es la fuente de la literatura, y cada línea de la prosa tiene que tener en cuenta esa capacidad mágica de las palabras. Y, por tanto, la poesía aumenta el respeto por toda literatura, tanto del lector como del escritor.

-¿Algunos de tus autores favoritos?

Azorín fue el primero que me impresionó: es muy aburrido, me avisaba mi madre, pero verás qué bien describe. Y tenía razón. Todo libro es un fracaso, porque trata de reflejar la vida, y la vida es más hermosa que su reflejo, siempre. Eso es lo que aprendí con Azorín. Y después, Homero. Que contaba, y contaba muy bien, pero contaba sucesos emocionantes, llenos de venturas y desventuras. Juan Farias, por la ternura de su literatura, McCarthy, por las catedrales de su prosa; Jack London, por la pujanza de la vida natural en sus aventuras. Como se ve, un desastre, porque creo que la literatura es caos. Un caos que tienes que organizar en tu corazón.

-Aconséjame una lectura.

Las ciento treintaicinco primeras páginas de En la frontera, de Cormac McCarthy, por lo que cuenta, una visión tierna y dura de la naturaleza y la relación del hombre con ella, y por cómo lo cuenta, por párrafos como tormentas y líneas como caricias. Por la emoción y por la belleza.

Te agradecería que disculparas mi torpeza y añadas o suprimas lo que consideres necesario.

-¡Nada! Muchas gracias.

51

Educación solidaria, educación en valores IES Terra de Trasancos

Manuel F. Rivera Iglesias

Un grupo de profesoras e profesores do IES Terra de Trasancos detectamos a necesidade de poñer en común as nosas reflexións e prácticas de educación en valores no camiño de facer apartacións dende a aula e fóra dela que facilitasen a creación dentro do instituto dunha cultura escolar solidaria, participativa e democrática, en contacto co contorno local e global.

Antecedentes, punto de partida ¿Como xorde a experiencia?

O proxecto dá os seus primeiros pasos no curso escolar 2011-2012 . Logo da experiencia gañadora do premio Vicente Ferrer na modalidade de Formación Profesional “Emprendedores Solidarios”. No curso 2010-2011 un grupo de profesores decidimos constituírnos como grupo de traballo co obxectivo de implicar a toda a comunidade educativa en tarefas de Educación Solidaria.

Tiñamos unha importante traxectoria no centro: No ano 1995 creamos unha cooperativa educacional “Cooperativa Educativa Terra de Trasancos“ para realizar actividades no instituto cunha sección de proxectos cooperativos, de medio ambiente, troco, librería e comercio xusto.

52

No ano 1998 aparece unha nova lei de cooperativas de Galicia, nela desaparece a figura da cooperativa educacional - A partir dela todas as cooperativas teñen que ter carácter mercantil e un capital mínimo de 3005,06 €. Tivemos que disolver a cooperativa, pero seguimos desenvolvendo actividades participativas que esixían unha responsabilidade e aprendizaxe democrática para o alumnado, mais sen organización formal.

No ano 2000 nace a Asociación de Economía Social Briante que ten como fin promovela innovación social dende unha metodoloxía solidaria, participativa e cooperativa. Dende o principio colaboramos con esta asociación en proxectos cooperativos.

No ano 2008 temos a oportunidade de participar no III Encontro Transnacional Tejiendo Redes en Jujuy (Argentina) e en Tarija (Bolivia). Aquí coñecemos as realidades sociais expostas polos participantes latinoamericanos, así como propostas e plans estratéxicos. Coa información deste encontro damos no instituto os primeiros pasos en proxectos solidarios e cooperación internacional.

No ano 2009 visita o instituto unha representación da asociación “Surcos Patagónicos”. Trátase dunha asociación civil sen ánimo de lucro que promove o desenvolvemento rural e integral das comunidades do departamento Pilcaniyeu e a Linea Sur en Río Negro (Patagonia Arxentina), teñen como misión fomentar o desenvolvemento integral das comunidades rurais da provincia de Río Negro.

No ano 2010 obtemos o premio Vicente Ferrer polo proxecto “Emprendedores solidarios” na modalidade de Formación Profesional. Decidimos espallar o traballo de educación solidaria ao resto da comunidade escolar e nesta estratexia, valoramos como fundamental a creación dun grupo de traballo dentro do centro.

Idea

No curso 2010-11 creamos o primeiro grupo de traballo coa implicación de profesorado de ESO, Bacharelato e Formación Profesional e a participación indirecta en propostas, talleres, e actividades de practicamente a totalidade do claustro de profesores.

Descrición de actividades O primeiro paso foi a constitución do grupo de traballo solidario para o curso 2011-12. Ademais de ser un grupo de autoafirmación e posta en común de coñecementos, tiña como obxectivos a dinamización e implicación de todo o profesorado e alumnado.

A primeira actividade foi ofrecernos a todo o profesorado para elaborar conxuntamente materiais para incorporar na programación de todos os departamentos un apartado de programación en educación en valores – educación solidaria Avaliamos as actividades de educación solidaria durante o curso 2010-1. A valoración foi positiva, pola implicación da comunidade escolar.

Propuxémonos durante este curso aumentar a implicación do centro co contorno, en especial con ONGD que traballen en Ferrolterra e traelas ao instituto. Así traballaron con nós dende micro-entidades locais que fan unha importante tarefa de cooperación como LENA a macro entidades como Médicos sen Fronteiras. Pensamos que o importante é ter unha programación e colaborar cunha entidade dentro dun conxunto de actividades e cunha metodoloxía moi definida.

Desenvolvemos dinámicas e metodoloxías participativas para mellorar o traballo de aula. Démonos conta da dificultade e o esforzo que implica a posta en práctica de dinámicas atractivas para o alumnado na aula, pero tamén da importancia e utilidade, pois melloran e enriquecen moito a educación e participación do alumnado.

Traballamos co alumnado de ESO e Bacharelato os “obxectivos do milenio” empregando os vídeos de Idea

“Historias do Milenio” e o material didáctico asociado a eles.

Organizamos talleres docentes co propio profesorado do centro. Puxemos en práctica técnicas, xogos e talleres aprendidos en encontros solidarios e doutro tipo nos que participamos Creamos un espazo solidario para profesores e alumnos na biblioteca do centro.

Organizamos lecturas solidarias e actividades complementarias para actuar dentro do instituto e fóra, así estivemos actuando na Residencia Hospital Arquitecto Marcide. Este proxecto consiste na lectura de textos solidarios acompañada de música e interpretación. Está destinado especialmente a rapaces enfermos en hospitais do noso contorno, pero estará aberto a toda a comunidade en xeral, evitando calquera tipo de discriminación.

Creamos un roupeiro solidario: A comunidade escolar, logo dunha reflexión sobre o consumo irresponsable na nosa sociedade, organizou un roupeiro, aportando roupa e complementos de segunda man para vender a baixo prezo e cos cartos recadados poder financiar programas solidarios.

Estudamos as posibilidades de cooperar con outros proxectos solidarios (Cooperación co sur).

Estivemos en contacto con Fundarcaribe, unha organización que oferta actividades lúdicas e talleres para rapaces en hospitais públicos de Colombia.

Organizamos dentro do instituto unha tenda de produtos de comercio xusto coa ONG Panxea de Santiago. Para o ano próximo propuxemos organizala con LENA e a cooperativa A Xoaniña Contactamos con asociacións e entidades de Ferrolterra que colaboran co pobo saharauí. Froito destes contactos organizamos unha conferencia e unha campaña para mandar roupa a rapaces do Sáhara por medio de ongs Organizamos unha recollida, venda e poxa de libros co obxectivo de recadar fondos para o proxecto Bubisher 53

Obxetivos Obxectivos educativos Fomentar o traballo en equipo, e a axuda mutua como ferramentas para mellorar a calidade do ensino.

Potenciar os procesos de socialización e a adquisición de competencias sociais, a relativación dos puntos de vista, o incremento das aspiracións persoais e o rendemento académico.

Familiarizar o alumnado cos procesos de emprendemento social e introducilo dende novo nestas dinámicas.

Promover a reflexión individual e colectiva, a democracia participativa e a responsabilidade solidaria.

Fomentar unha dimensión internacional e unha perspectiva global da educación en todos os seus niveis e formas.

Implementar na aprendizaxe metodoloxías activas, animando á formación participativa.

Obxectivos cooperativos Fomentar a relación directa entre o noso alumnado e as cooperativas do contorno. A gran maioría das familias do noso alumnado teñen unha relación directa ou indirecta coas cooperativas de consumidores do noso contorno:Cooperativa de Meiras, Cooperativa do Val, Cooperativa Xoaniña.

Traballar no proxecto poñendo en práctica os principios cooperativos da ACI, para familiarizar os nosos alumnos co funcionamento democrático das cooperativas e que no traballo do instituto poñan en práctica os valores democráticos Obxectivos solidarios Introducir ao alumnado na educación para o desenvolvemento mediante metodoloxías de investigación-acción–participación.

Explorar as posibilidades do cooperativismo como ferramenta nos procesos solidarios.

Fomentar que o alumnado teña poder de decisión 54

nos proxectos de cooperación e adquira coñecementos no uso e xestión dos recursos destinados a procesos solidarios.

Promover a solución das necesidades mediante a posta en marcha de proxectos de emprendemento social.

Marco pedagóxico Desenvolvemos esta experiencia dentro dunha aprendizaxe cooperativa e colaborativa. A aprendizaxe cooperativa é unha metodoloxía que se enriquece coa heteroxeneidade, pois aproveita o diferente para mellorar os procesos de aprendizaxe. A investigación (Slavin 1980) demostra que a aprendizaxe cooperativa potencia as habilidades psicosociais e de interacción (respectar aos diferentes, aceptar que existen outros puntos de vista, mellora a capacidade de negociación e a autoestima do alumno).

Metodoloxía dentro do instituto Utilizamos unha metodoloxía I-A-P . (Investigación – Acción – Participación ) A investigación sempre nace no grupo de traballo.

Todas as propostas tanto de aula como de centro organizabámolas previamente de acordo cos obxectivos que queriamos acadar. Presentabámolas ao alumnado mediante convocatorias abertas (se eran de centro) debatiamos e tomabamos nota da xente interesada. Levabamos adiante a acción (Lectura solidaria, coro, roupeiro, recollida de libros etc.).

Avaliabamos co alumnado implicado, debatiamos, revisabamos e incorporabamos novas ideas (Non sempre de forma tan ordenada como era de desexar)

Puntos fortes • Vinculamos a un grupo moi amplo do profesorado para traballar directamente na Educación Solidaria, tanto en actividades lectivas como en actividades complementarias e extraescolares.

Idea

Coordinamos as actividades do grupo de traballo coas actividades de medio ambiente (Semana verde) desenvoltas por outros profesores e actividades de empoderamento e igualdade da muller. Logramos a implicación e coordinación da práctica totalidade do claustro de profesores en Educación en Valores.

Esta coordinación serviu para mellorar o traballo en equipo e a cooperación en todas as actividades do centro.

• Partir de proxectos que nacen no instituto e teñen un recoñecemento no noso contorno social (Actividades no Hospital Arquitecto Marcide, traballo con organizacións do territorio etc.), fortalecen a motivación e o activismo do profesorado e do alumnado en procesos de desenvolvemento solidario • Logramos incorporar a visión solidaria en moitas actividades lectivas ou extraescolares que se desenvolven no centro tanto en Ciclos Formativos como en ESO ou Bacharelato.

Puntos febles e obstáculos • O principal obstáculo encontrámolo na vixencia de estereotipos, na visión que temos doutras culturas e os prexuízos sobre todo coa imaxe da persoa inmigrante, tamén a concepción da axuda ao desenvolvemento moi vinculada a prexuízos de superiori-

Idea

dade racial, propoñer exercer caridade, dende unha posición de superioridade cara aos outros, fronte a solidariedade que como di Eduardo Galeano (é horizontal e implica respecto mutuo) • Outra dificultade atopámola na cultura utilitarista –educación tecnocrática-, que ten unha vixencia maioritaria, nela, as persoas fan algo motivadas polo incentivo ou esperando unha recompensa inmediata, colaborar ou cooperar nun proxecto deste tipo que non dá “beneficios” ou non supón unha nota de exame, considérano unha perda de tempo. Moitos alumnos/as poñen trabas para realizar actividades fóra do horario lectivo, especialmente en Bacharelato e Ciclos Formativos.

55

Metodoloxía de valoración postural para o eido educativo IES Ferrol Vello

Francisco Tenreiro Gavela Andrés Rodríguez Bergara Alberto Casal Lamas Xurxo Pena García Ángeles Vidal Rodríguez

Este grupo de traballo da materia de Educación Física pretende valorar e identificar na aula os problemas derivados dos defectos posturais adquiridos, defectos ocasionados polas características da sociedade actual. Entendemos que a escola é ademais parte responsable destes problemas polo tempo que pasan na mesma, polo que é labor noso compensalos e inculcar unha correcta hixiene postural. Este grupo de traballo que iniciamos responde a una primeira inquietude na nosa materia: adaptar o sistema de traballo ás demandas e condicionantes da sociedade actual. Temos que situarnos,en concreto, no bloque curricular de condición física, contidos centrados en mellorar hábitos e como consecuencia a saúde integral do individuo. Tras sopesar esta idea vimos claro que era necesario abordar primeiramente a temática “Establecer una correcta valoración postural” co fin de detectar os desaliñamentos, retraccións e rexións anatómicas que sería necesario incidir.

Tralas colaboracións e relatorios do noso compañeiro Camilo Prieto Rivas, licenciado en Ciencias da Actividade Física, osteópata e readaptador funcional, tivemos unha visión mais ampla e exhaustiva do tema. Conseguimos protocolarizar e adoitar un método para facer un completo exame postural axustable ao ámbito educativo, de rápida e fácil aplicación.

Aínda que os parámetros a observar son sinxelos, así como o protocolo, foi necesario educar “o ollo”, a capacidade observacional de distinguir ao detalle estes desaliñamentos. Esta capacidade vimos que se obtén con moito traballo de campo na aplicación destes test, polo que é necesario ter paciencia para chegar a adquirila e dominala.

56

O método o que dá base ao noso estudo procede do mundo da terapéutica e foi obtendo enormes resultados en todos os rangos de idade. O método denomínase “RPG” (Reeducación Postural Global). A RPG nace no ano 1981, en Francia, creada polo fisioterapeuta Philippe Souchard. É un método científico de avaliación, diagnóstico e tratamento de patoloxías de orixe mecánica que está estruturado sobre a base da organización muscular en cadeas cinéticas e a interrelación que existe entre as diferentes partes do sistema locomotor.

Tras este primeiro paso temos un novo reto por acometer. Superada a forma de estudar a postura é necesario corrixir as descompensacións. Esta terapia recuperadora pódese levar a cabo mediante varias fórmulas no ámbito do movemento reducindo farmacoloxía e fisioterapia.Temos que introducir agora o método “SGA” (Streching Global Activo) irmán menor do “RPG” xa mencionado. Este sistema é un proceso da recuperación da forma, estrutura corporal na liberdade, un método somato-psíquico que partindo do noso síntoma (dolor, deformación, rixidez muscular) vai recuperando a elasticidade e flexibilidade muscular, cambiando nosos hábitos e erros funcionais por uns novos máis profilácticos, mantendo así una actitude postural xusta, de forma que devolva a liberdade de movemento e a saúde locomotora da persoa.

En canto aos contidos obxecto de grupo de traballo debemos de explicar tamén o concepto de “cadeas cinéticas”. Estas cadeas se refírense á anatomía de superficie, en concreto ao sistema muscular. As cadeas musculares representan as estruturas

Idea

dinámicas que poñen en marcha a organización cinética do corpo, polo tanto o que busca é entender como un conxunto de músculos pode colaborar nun proxecto global co fin de asegurar a estática, o equilibrio e os movementos.

Outro aspecto importante para entender as cadeas musculares é ter como punto de partida o seguinte: as cadeas son circuítos anatómicos por onde circulan as forzas organizadoras do corpo e impóñense tres principios: • É necesaria unha continuidade das cadeas da cabeza aos pés.

• É necesaria unha continuidade sen interrupción en toda a cadea.

• É necesario que as cadeas cinéticas poidan xerar toda a coreografía de movementos.

Temos agora que ter unha idea global que vin-

cule a postura corporal coas cadeas musculares. A función postural é a base de toda motricidade dinámica, e pódese afirmar que non é posible un bo movemento sen unha boa postura que o sustente. O mantemento da postura esixe un tipo determinado de acción muscular: a actividade tónica. Como consecuencia, todo xesto da vida cotiá, laboral e deportivo está condicionado por esa postura que lle vai outorgar maior ou menor eficiencia.

O obxectivo final é chegar a inculcar no noso alumnado unha educación dos hábitos posturais e unha organización da motricidade obedecendo a tres leis fundamentais: equilibrio, economía e confort (non dor).

Para completar este resumo do noso traballo, xuntamos as dúas principais ferramentas, os instrumentos que nos van a servir para este primeiro estudo postural (Ver fichas 1 e 2).

Figura 1. Ficha para Valoración postural

Idea

57

Figura 2. Ficha de toma de decisións na observación

Quedábanos agora abordar as consideracións didácticas para a súa aplicación na aula. Estes test son facilmente aplicables durante as etapas de ensino secundario e bacharelato, e pódense vincular cos demais contidos de hixiene postural. Recoméndase a aplicación de forma lonxitudinal para que se poidan reflectir as variacións posturais que se producen polo efecto do desenvolvemento corporal, a práctica ou non de activade física e os hábitos de saúde postural entre outras variables.

Aínda que parezan de complexa aplicación, os test son facilmente executables e valorables polos propios alumnos, o que fomenta unha maior implicación deles no proceso educativo. Polo tanto, en relación ao estilo de ensino, consideramos o ensino recíproco o máis axeitado na aplicación deste recurso, convertendo ao alumno en obxecto e axente de aprendizaxe.

No aspecto coeducativo, coa aplicación destes exames posturais, conseguimos incidir a aceptación das diferenzas de xénero, facilmente observables, explicables e entendibles coma resultados do propio proceso madurativo. É predicible a obtención de mellores resultados nos test por parte do xénero feminino, co que conseguimos una discriminación positiva (non competitiva) de grande utilidade no campo da actividade física.

58

Consideramos moi importante tamén, ter en conta que a aplicación destas probas de valoración postural favorecen o tratamento de distintos contidos do currículo. Especialmente resulta interesante o tratamento do proceso madurativo fisiolóxico dos distintos aparellos e sistemas orgánicos, e as distintas etapas de crecemento e desenvolvemento motor, que producen diferenzas significativas nas cadeas musculares estudadas. Así mesmo, este tipo de prácticas axuda ao coñecemento e aceptación da imaxe persoal, o respecto cara ás diferenzas interpersoais, e a configuración da propia personalidade.

Bibliografía • BUSQUETS L. (2006). “Las cadenas musculares.

Tomo I, II y III”. Ed. Paidotribo. Barcelona.

• FUCCI S., BENIGNI M., FORNOSARI V. (1998):”Biomecánica del aparato locomotor aplicada al acondicionamiento muscular”. Ed. Harcourt Brace. Barcelona.

• KENDALL F.P. (1984). “Músculos, pruebas y funciones”. Ed. Jims. Barcelona.

• SOUCHARD P. (2005).”Principios de la Reeducación Postural Global”. Ed. Paidotribo. Barcelona.

• SOUCHARD P. (2006). ”Stretching Global Activo I”. Ed. Paidotribo. Barcelona.

• SOUCHARD P. (2008). “Stretching Global Activo II”. Ed. Paidotribo. Barcelona

Idea

O circo no IES Ortigueira Simón Fustes Piñeiro

Como alumno do Mestrado Universitario en Profesorado de ESO, Bacharelato, Formación Profesional e Ensinanza de Idiomas, tiven a oportunidade de realizar un proxecto interdisciplinario que aínda que non foi levado á práctica, foi concibido para a súa aplicación real ao centro no que realicei as miñas primeiras prácticas docentes, o IES Ortigueira.

O proxectos interdisciplinarios representan unha forma de traballo con enormes riquezas, xa que favorecen situacións de comunicación, resolución de problemas ou adquisición de destrezas tecnolóxicas (Harada, Kirio e Yamamoto, 2008; Maida, 2011), permiten a relación con outras áreas do currículo favorecendo a aprendizaxe significativa (Blázquez e Sebastiani, 2009) e son unha fórmula poderosa para desenvolver as competencias básicas (Arias, Arias, Navaza e Rial, 2009).

Así pois, preséntanse como unha metodoloxía que garda unha gran coherencia co paradigma educativo actual e por tanto, como unha forma de traballo con gran valor de futuro. O seu principal valor será o de favorecer unha aprendizaxe significativa, rachando coa tradicional visión disciplinaria e abordando o proceso educativo de xeito integrado, buscando unha conexión entre currículo e realidade, que ás veces semella esquecida.

Desenvolvemento da proposta “O circo no IES Ortigueira: malabares interdisciplinarios” pretende ser unha plataforma que considere todas as potencialidades expresivas do alumno, non só as palabras senón tamén a música, a danza ou a pintura. O proxecto tamén procurará aproveitar o coñecemento cultural co que conta o contorno or-

Idea

tigueirés (grupos de danza, música ou arte) e xerar beneficio á comunidade, servindo como experiencia de aprendizaxe, servizo con anciáns e discapacitados do concello. Deste xeito fica patente outra das nosas premisas, a participación da comunidade, fundamental para a consecución das competencias básicas (VVAA, 2007).

O circo, será a temática que permita aglutinar todos estes elementos, integrando contidos das áreas de Educación física, Música e Educación plástica e visual. Os alumnos terán que crear unha representación circense na que se abordarán contidos de expresión corporal, acrosport malabares, creación plástica ou musical. Así mesmo, serán eles os encargados de crear decorados e vestiario así como de dar promoción á obra mediante carteis e trípticos.

O proxecto ten por obxectivos: incrementar a presenza da creatividade, a expresión artística e as comunicacións visual, plástica e corporal no currículo escolar do IES Ortigueira; progresar na aprendizaxe de acrosport e de danzas colectivas; potenciar a interacción do IES Ortigueira coas institucións culturais d o c o n t o r n o o r t i g u e i r é s ; i n c r e m e n t a r a

59

motivación e implicación do alumnado no proceso educativo empregando un proxecto máis próximo á realidade e potenciar a capacidade crítica e reflexiva do alumnado sobre si mesmo e sobre a sociedade.

Para a realización das tarefas que se propoñen a continuación estableceranse grupos de traballo de catro e cinco alumnos, favorecendo así a aprendizaxe cooperativa, onde o coñecemento de cada alumno enriquece o dos demais (Del Pozo, 2009).

Esta metodoloxía favorecerá a consecución da maioría das competencias básicas (Montero, 2009).

Tarefa 0 ¡Comeza a función!

A elección dun rumbo estará composta de diferentes actividades encamiñadas á elección dunha temática ou tópico en torno ao cal xire a representación. Realizaranse debates e faranse exposicións das diferentes suxestións. Finalmente haberá que elixir unha proposta que poderá fusionar consideracións de diferentes grupos de traballo.

Tarefa 1¡Informámonos!

Os alumnos realizarán actividades de procura de información que serán precisas para a progresión no proxecto. Estas actividades guiadas polo profesor terán lugar na biblioteca escolar, na aula de informática e na biblioteca municipal, fomentando así o emprego de espazos que se consideran vitais para a educación da sociedade actual.

Tarefa 2 ¡Creamos o espectáculo!

Os alumnos crearán os números de acrosport, danza e malabares así como a peza musical que os acompañará. Para iso, terán lugar diversos obradoiros nos que participarán os grupos de danza do concello ou o director da escola municipal de música, abrindo deste xeito o centro ao coñecemento do contorno.

Tarefa 3 ¡Comunicamos e difundimos a nosa obra!

Esta tarefa procurará a creación dos elementos comunicativos do proxecto (trípticos, carteis e vídeo), que darán a coñecer ao resto da comunidade a realización dunha representación pública final.

Tarefa 4 ¡Construímos os materiais necesarios!

A creación dos decorados, aderezos e demais material preciso para a función serán abordados nesta tarefa, na que participarán os grupos de artesanía da comarca e os compañeiros do Ciclo Formativo de Instalación de Carpintería e Moble co que conta o centro. O compromiso coa reciclaxe e a potenciación 60

da autonomía e iniciativa persoal serán elementos que se fomentarán coa creación de material propio.

Tarefa 5 ¡Axudamos á comunidade!

Nesta tarefa visitaremos a asociación de discapacitados Aspromor e a residencia de anciáns Dolores Díaz Dávila. Os alumnos amosarán os números creados e convidarán a anciáns e discapacitados a participar nos mesmos, xerando así un espazo educativo no que a competencia social e cidadá será protagonista.

Tarefa 6 ¡Representamos a nosa función!

A representación final no Teatro da Beneficencia de Ortigueira servirá como colofón e amosará á comunidade educativa o traballo realizado. Os alumnos xestionarán a recepción dos espectadores así como a entrada e o reparto de trípticos.

Tarefa 7 ¡Reflexionamos e sintetizamos o proceso!

A realización de actividades de debate e a elaboración dun análise DAFO por parte do alumnado permitiranos axustar o proxecto en futuras edicións.

Cabe salientar que a principal riqueza das tarefas propostas reside na súa idoneidade para a consecución de competencias como a social e cidadá, a competencia cultural e artística, a competencia para aprender a aprender ou a autonomía e iniciativa persoal.

Nun enfoque baseado en competencias a avaliación formativa do profesorado deberá complementarse cunha avaliación entre iguais e unha autoavaliación por parte do alumnado (Marco citado por Ureña et al 2010). Asumindo este postulado teremos en gran estima a información recollida polo alumnado, que acadará un valor do 70 % de cara á cualificación. Deste xeito consideramos que se lle está a conceder unha gran oportunidade ao alumnado para potenciar a súa capacidade crítica e de responsabilidade que é un dos obxectivos propostos. Amósase así a coherencia coa emancipación e autonomía do alumnado, que comezará a empregar para xulgarse a si mesmo e aos seus compañeiros.

Asumindo os posibles erros que se poidan cometer por crer que son maiores as potencialidades que os inconvenientes, tentarase crear un clima que favoreza a nobreza no proceso.

Os instrumentos de avaliación empregados seguen as mesmas premisas. Empregaremos as rúbricas para que os alumnos recollan información Idea

de si mesmos e dos seus compañeiros. Con elas incrementaremos a motivación do alumnado e favoreceremos unha aprendizaxe máis crítica (Del Pozo, 2009; Andrade 2010). Así mesmo empregaremos o portfolio (Del Pozo, 2009), no que os alumnos incluirán as actividades que consideren máis representativas da súa aprendizaxe, o que a converterá nunha ferramenta que favorece a compoñente reflexiva do alumnado.

Bibliografía Andrade, H. (2010). Comprendiendo las rúbricas.

Enunciación, 15, 157-163.

Arias, A., Arias, D., Navaza, M. V. e Rial, M.D. (2009). O traballo por proxectos en infantil, primaria e secundaria. Xunta de Galicia: Consellería de Educación e Ordenadicón Universitaria. Recuperado de http://www.edu.xunta.es/ftpserver/portal/ DXC/9002463-Proxectos_Web.pdf Blázquez, D. e Sebastiani, E. (2009). Enseñar por competencias en educación física. Barcelona: Inde.

Del Pozo, M. (2009). El aprendizaje inteligente.

Barcelona: Colegio Montserrat.

Harada, V., Kirio, C. e Yamamoto, S. (2008). Pro-

Idea

ject-Based Learning: Rigor and Relevance in High Schools. Library Media Connection, 26 (6), 14-16.

Maida, C.A. (2011). Project-Based Learning: A Critical Pedagogy for the Twenty-First Century. Policy futures in education, 9 (6), 759-768.

Montero, M.C. (2009). El aprendizaje cooperativo.

Un instrumento de transformación para la mejora de la calidad de la enseñanza. Caleidoscopio, Revista digital de contenidos educativo, 2, 67-76.

Ureña, F., Ureña, N., Ruiz, A., Saavedra, M.T. e Martínez, J. (2010). La educación física en secundaria basada en competencias: Proyecto curricular y programación. Barcelona: Inde.

VVAA (2007). Cuadernos de educación de Cantabria. Las competencias básicas y el currículo: Orientaciones generales. Gobierno de Cantabria: Consejería de Educación. Recuperado de http:// www.juntadeandalucia.es/averroes/~cepco3/ competencias/concepto/Explicativos/COMPETENCIAS%20BASICAS%20ORIENTACIONES%20GENERALES%20CANTABRIA.pdf Para obter información completa sobre o proxecto contactar con: simon.fustesp@udc.es

61

Recursos didácticos para tratar as migracións dende unha perspectiva intercultural Raúl Soutelo Vázquez

Introdución: ¿Por que tratar as migracións na escola?

As migracións son un tema relevante na nosa práctica docente a varios niveis. Están presentes nos currícula de diversas materias e niveis educativos, ben sexa dende unha perspectiva histórica ou demográfica. Son un recurso para a aprendizaxe a través da investigación autónoma do alumnado comparando a microescala familiar ou local cos tradicionais fluxos europeos, neste caso o dos galegos a América e a Europa occidental, coa chegada de inmigrantes e retornados ao territorio español nas últimas décadas.

Estes fluxos recentes configuraron unha nova realidade social ante a cal o sistema escolar desenvolveu

programas de educación intercultural e inclusiva para o alumnado de orixe etnocultural diferenciado. A escola converteuse nun observatorio privilexiado dos procesos de inclusión social (formativa, relacional e cultural) das familias inmigrantes con fillos. Estas valoran moi positivamente un sistema educativo que os recoñece como persoas, os trata con equidade e fornéceas cun ensino útil para a súa integración social e laboral na sociedade receptora, como teñen salientado os profesores do Grupo Esculca (Santos Rego, 2004: 250; Lorenzo Moledo e outros, 2009) . Ensinantes e emigrantes somos compañeiros de viaxe na procura dunha sociedade máis inclusiva, que manteña a igualdade de oportunidades e unha convivencia de mellor calidade pois nós temos o mandato de coeducar a todo o alumnado nun ambiente inclusivo partindo da tolerancia, o compromiso coa equidade e coa xustiza e o respecto polos dereitos fundamentais de todas as persoas (Santos e Lorenzo, 2007: 36 e 50). Isto era, en síntese, o mesmo que arelaban os inmigrantes europeos, e os galegos, que marchaban facer as Américas fai cen anos e enviaron remesas colectivas para crear as primeiras escolas cun ensino de calidade que houbo na nosa terra .

A mobilidade de millóns de persoas por motivos fundamentalmente económicos (mellora nas condicións laborais, salariais e, de vida en xeral), foi, xunto coa industrialización e a urbanización, o proceso máis característico da época contemporánea.

Influíu poderosamente no desenvolvemento económico, no estancamento demográfico e nos cambios sociopolíticos das rexións expulsoras, como Galicia, e contribuíu dun xeito decisivo á formación das sociedades receptoras. Máis de dous millóns de galegos que marcharon a América entre 1836 e 1950 (Eiras Roel, 2009: 49) e outros moitos fixé-

Muller léndolle aos fillos a carta do marido ausente

62

Idea

rono nas décadas de 1950 e 1960, ademais dos que preferiron Europa occidental e outras rexións españolas (Vázquez González, 2008) nun fluxo intermitente que se reorientou a Baleares e Canarias dende os anos noventa e, de novo, a Alemaña e Suíza, na actualidade. Daquela, Galicia é un observatorio social idóneo para explicar ao alumnado a fortísima pegada dos procesos migratorios pola variedade, a duración e o espallamento territorial e social da nosa diáspora. Mais tamén pola forte pegada que deixaron no patrimonio construído e na memoria social, pois centos de predios escolares e outras obras de interese público remiten ao compromiso económico dos emigrantes co progreso material e moral dos familiares e veciños que deixaron atrás.

Doutra banda, as lembranzas das persoas maiores e os acervos documentais que elas conservan constitúen interesantes fontes para achegar ao alumnado aos fenómenos migratorios dende a experiencia concreta das súas familias e/ou da súa localidade de orixe ou de residencia.

Sara Quiroga posa coa súa filla para o seu marido emigrado en Buenos Aires

1. Escolas inclusivas e interculturalidade: unha reflexión sobre a situación en Galicia A interculturalidade é unha resposta proactiva á realidade actual dunha sociedade que xa é multicultural. Crea enriquecedores espazos de interacción e Idea

consenso entre persoas orixinarias de culturas diferentes que melloran a comunicación, a comprensión e o coñecemento recíproco. A nivel educativo, é un paradigma de acción reflexiva que valora positivamente a diversidade cultural e procura a igualdade de oportunidades para todas as persoas e o seu benestar nun mundo interconectado contribuíndo ao desenvolvemento sustentable, en termos medioambientais e sociais, porque mellora a integración dos grupos que habitan un territorio e, en consecuencia, a súa implicación na preservación das boas prácticas sociais. Para acadar este obxectivo debemos desenvolver unha aprendizaxe cooperativa fundamentada na interacción, no intercambio, na comunicación e, sobre todo, na valoración positiva da identidade etnocultural desas outras persoas diferentes a nós coas que compartimos unha mesma comunidade educativa e social (Santos Rego, 2008: 43).

As pescudas realizadas na última década desmentiron algúns tópicos asentados mesmo entre o profesorado. En primeiro lugar, a inmigración é unha realidade presente e futura para a sociedade española e, en menor medida, para a galega. A contracción conxuntural dos fluxos inmigratorios dende 2010 e o repunte da emigración agacha as dinámicas autónomas daqueles, marcadas en boa medida polo proxecto de reunificación familiar no destino. Este determina o previsible aumento do alumnado inmigrante nos centros educativos das cidades e vilas nas que estean asentados colectivos inmigrantes. En segundo lugar, os preconceptos sobre o déficit educativo do alumnado inmigrante e o desinterese das súas familias son falsos, pois estes priorizan a formación dos seus fillos considerando que lles permitirá mellorar en termos laborais e, daquela, tamén sociais. Ademais, a inmigración chegada a Galicia dispón dunha formación semellante á da poboación autóctona, en termos porcentuais a pesar das fortes diferenzas entre latinoamericanos, europeos do leste e magrebís. E participan nos órganos das comunidades educativas tanto como as familias autóctonas, a pesar da barreira do idioma e da invisibilidade social na que os manteñen moitas anpas e consellos escolares (Lorenzo e outros, 2009: 174, 219 e 239). O problema reside na aplicación dun ensino aculturador que apenas utiliza estratexias educativas cooperativas e recursos como son a propia heteroxeneidade dese alumnado e as enriquecedoras experiencias familiares que poden achegarlle ao grupo de referencia (Santos Rego, 2004: 216-217, 229 e 239).

En Galicia contamos coa relativa vantaxe do último porque non foi unha das comunidades autónomas que recibiron máis inmigrantes nin dun xeito 63

máis rápido. Nestes desenvolvéronse propostas e experiencias que podemos aplicar, agora, para mellorar as nosas prácticas docentes co obxectivo de converter os centros escolares en espazos inclusivos e de diálogo multicultural. Coidamos que o uso de recursos TIC, audiovisuais e literarios de temáticas migratorias xunto coa indagación dos escolares sobre a experiencia migratoria das súas familias son recursos fundamentais para ensinar os contidos curriculares mais tamén, para educar dende a equidade, a convivencia democrática e a cooperación participativa entre todas as persoas que forman unha comunidade.

2. Recursos didácticos e estratexias para desenvolver na aula a temática das migracións.

As TIC fornecen unha manchea de recursos para expor dun xeito didáctico as múltiples causas dos procesos migratorios, as súas características, a tipoloxía dos actores (e dos beneficiarios), e as consecuencias de todo tipo tanto para as sociedades expulsoras como para as receptoras de persoas migrantes. Describiremos, de seguido, posibles estratexias usando algúns deses recursos, sen ánimo de exhaustividade, e coa arela de que sexan útiles para os docentes e o alumnado que desexen saber máis sobre un fenómeno que marcou a evolución demográfica, económica e identitaria da sociedade galega o mesmo que aconteceu noutras rexións europeas durante os últimos séculos.

2.1. Exposicións e outros recursos sobre migracións na rede.

Incontables sitios virtuais de centros e institucións dedicadas ao estudo das migracións fornecen información relevante sobre un dos fenómenos máis senlleiros da humanidade. É recomendable o sitio do Centro de Estudios de Migraciones y Exilios da UNED (http://www.cemeuned.org/videoteca/ galeria-de-videos/vervideo/73/canal-uned/migraciones-un-planeta-en-movimiento.html) pola súa visión global e comparada entre migracións históri64

cas e recentes. Resulta axeitada para que o alumnado pescude sobre aspectos concretos xa sexa na aula, orientados polo profesor, ou fóra dela a nivel individual ou en pequeno grupo . Os paneis e audiovisuais da exposición De la España que emigra a la España que acoge da Fundación Francisco Largo Caballero (http://www.ugt.es/fflc/exposiciones/0607-migraciones/06-07-migraciones.htm) fornecen unha visión xeral nesa perspectiva comparada. A mostra de documentación de emigrantes de diversas rexións españolas que ofrece a exposición virtual da Rede de Arquivos e Investigadores da Escrita Popular (http://www.redaiep.es) serve para ilustrar a explicación e como exemplo para orientar unha posible pescuda desa memoria familiar da emigración por parte do alumnado . O mesmo acontece coas sínteses explicativas do proceso migratorio e imaxes de época do Centro de Estudios de las Migraciones Latinoamericanas (http://www.cemla. com/home.php) que permite acceder ás bases de datos para que o alumnado procure aos parentes que emigraron á Arxentina.

Orixe dos inmigrantes en Galicia no 2011

O proxecto MigrAventura da Fundación Directa (http://www.migraventura.net/) ofrece múltiples recursos bibliográficos (en formato pdf descargable) e audiovisuais sobre a emigración española a América entre 1882 e 1971. Nunha liña semellante, o Museo de Historia da Inmigración en Cataluña (http://www.mhic.net/) permite facer unha visita virtual a exposicións temporais e permanentes, consultar documentais, testemuños de inmigrantes e descargar propostas didácticas que inciden no uso combinado de diversos recursos como, por exemplo, o cinema argumental e documental ao que atenderemos de seguido.

2.2. Cinema na Rede como recursos didáctico para o estudo das migracións.

A canle Youtube e diversos sitios específicos como Cliphistoria (http://esomi.es/index.php/es/) Idea

ofrecen escollas temáticas de secuencias de películas ou estas completas, como é o caso da monumental Surcos de Nieves Conde (http://www.youtube. com/watch?v=uZB-298Isus) ou das imprescindibles Mamasunción e Sempre Xonxa de Chano Piñeiro.

Abonda con procurar de vagar o recurso cinematográfico máis axeitado para os contidos que queiramos tratar na aula de Ciencias Sociais . No que atinxe á emigración galega a América, poden usarse como recurso moitas das películas dispoñibles na canle de televisión do IES San Clemente (http://www.iessanclemente.tv/) e producións máis recentes como as realizadas sobre a Liga Migratoria Santabaiesa (http://www.youtube.com/watch?v=xlScZJOy7rQ&f eature=related), pois reflicten as condicións de vida na sociedade galega de hai cen anos e a pegada da acción colectiva dos emigrantes.

Inmigración a Galicia 2001-2010

A Fundación Directa ten elaborado varios documentais sobre as migracións e os retornos na España do século XX cun afán pedagóxico para que a sociedade actual entendese mellor a inmigración recente . Neste senso, a reconstrución visual das experiencias vividas polos emigrantes partindo das súas lembranzas, nos documentais titulados Emigrantes españoles a América: nosotros también fuimos los otros e Voces de la emigración española (http:// www.migraventura.net/audiovisuales/voces-emigracion-espanola) confírelles unha potencia narrativa superior á que adoitan ter os ensaios académicos ou mesmo divulgativos, polo menos para o alumnado de ensino secundario. Precisamente por isto e pola comparación continua das traxectorias vividas por emigrantes galegos e inmigrantes en Galicia é moi recomendable o documental Emigrantes en terra de emigrantes dirixido por Jorge Algora en 2001.

2.3. Música e literatura como recurso para un achegamento comparado ás migracións En xeral, as achegas literarias e musicais ao fenómeno migratorio salientan as consecuencias máis Idea

negativas ignorando que achegou recursos económicos e humanos fundamentais para a modernización de Galicia durante o século pasado. Mais aspectos como os “custes de oportunidade”, é dicir, a explotación laboral das mozas e mozos reclamados por parentes e veciños, ou os “dós” provocados polo afastamento da familia, o envellecemento demográfico e o abandono das explotacións agrarias formaron parte desas consecuencias negativas do éxodo que reflicten as creacións literarias dende Rosalía ata as versións musicadas feitas polos grupos máis senlleiros .

Diversas editoriais ofrecen libros magnificamente ilustrados e mesmo musicados, que poden usarse para amosar ao alumnado as causas e as características das migracións. Os que referimos de seguido, sen ánimo ningún de exhaustividade, son axeitados para Infantil e Primaria porque combinan fotos reais e debuxos de tamaño grande con textos moi breves . Está bien ser diferente de Todd Parr e ¿De que cor es ti? de Luis Rapela explican dun xeito visual as diferenzas de todo tipo e fomenta a tolerancia e o respecto dos outros. Somos diferentes e somos amigos de Carme Palomo resulta idóneo para traballar con alumnado de Infantil e do primeiro ciclo de Primaria o respecto á diversidade etnocultural e xeográfica, mesmo tomando como exemplo ao alumnado da propia aula. Antoine Guillappé reflicte moi ben as diferentes percepcións sobre as persoas emigrantes a través do neno magrebí residente en Galicia que protagoniza ¿Cal é a miña cor? E, finalmente, Bailar nas nubes de Vanina Starkoff explica os beneficios derivados do asentamento de persoas culturalmentente diferentes e conta, ademais, cunhas estupendas ilustracións.

Pepe Carreiro explica as causas, as características e as consecuencias da emigración, dun xeito tan ameno como rigoroso e ilustrado con boas imaxes, en Os emigrantes que é moi axeitado para o último ciclo de Primaria e Primeiro Ciclo de ESO. O mesmo acontece con Valados de Agustín Fernández Paz, un bo recurso para traballar a ruptura social derivada dos populismos que fomentan a xenofobia para 65

limitar a liberdade das persoas. O feito de que aquela sexa a cerna do discurso fascistoide da Fronte Nacional francesa ou de Novo Amencer grego debe servir como mostra da necesidade de que a escola pública reforce os contidos e valores interculturais.

Son útiles, neste senso, a serie de libros con CDs editada por Kokinos recompilando cancións de berce e infantís xudías, eslavas, do Magreb, da África negra e de Brasil e Portugal, porque os ritmos musicais e as ilustracións que ofrecen atraen o interese do alumnado por esas culturas. Os comentarios finais que explican a orixe das cancións, a súa temática e as situacións nas que eran cantadas, facilitan o uso didáctico das mesmas.

As pequenas historias en banda deseñada creadas por Xosé Tomás en Nómades poden usarse en 2º ciclo de ESO e no Bacharelato xunto con outros recursos audiovisuais para abordar temas vencellados coas características e consecuencias das migracións recentes. Velaí unha proposta integrando banda deseñada e recursos audiovisuais dispoñibles na rede.

Historia de Nómades Película: título e ligazón na Rede Tema principal a tratar Precisamente no segundo ciclo de ESO e no Bacharelato poden usarse, tamén, novas de prensa, que adoitan xuntar gráficas con datos actualizados, para traballar diversas competencias básicas . Con orientación docente, este alumnado pode manexar obras literarias máis realistas, incluso duras, nas descricións que fan dos custos persoais da emigración. Pensemos, por exemplo, nas novelas El viaje de la vida de Olegario Sotelo ou Sempre me matan de Alfredo Conde e no poemario Viaxe ao país dos ananos de Celso Emilio Ferreiro para achegar ao alumnado deses niveis educativos a cuestións puntuais como a inserción laboral dos emigrantes galegos en

Aumento alumnado inmigrante

América Latina, o enriquecemento rápido dalgúns explotando sexualmente a mulleres inmigrantes ou autóctonas –feito denunciado polas propias asociacións étnicas dende o século XIX–, a pegada da emigración na sociedade expulsora a través das remesas e do investimento dos retornados, os cambios de mentalidade e os custos persoais da emigración.

3. A investigación escolar partindo da memoria familiar da emigración A maioría das familias do alumnado tiveron membros que practicaron algún tipo de migración no século pasado e esta pódese rastrexar a través da memoria oral das avoas e das fotos e cartas que estas adoitan conservar. Non se trata, porén, de usar o alumnado para satisfacer as afeccións eruditas ou coleccionistas do docente, senón de usar eses

Fonte: Elaboración propia. Nota: indicamos entre paréntese se a película recomendada é argumental (A), documental(D), unha curtametraxe con personaxes (C) ou con figuras (CF). As ligazóns proceden da consulta realizada o 24 de xuño de 2012.

66

Idea

documentos para que aquel se achegue dun xeito empírico ás características e ás consecuencias das migracións esculcando o fenómeno na súa familia de orixe (Soutelo Vázquez, 2011: 264 e ss). Esta práctica fomenta a aprendizaxe autónoma do alumnado e a súa competencia social e cultural ao tempo que propicia a comparación de sagas migratorias familiares dos diversos grupos étnicos cuxos fillos educamos nas actuais aulas multiculturais . Abonda, por exemplo, con que o alumnado elabore unha “mariola da emigración” na súa familia na que contemple, dende a primeira casiña ata a derradeira, asuntos básicos da mobilidade laboral como son as causas, a escolla do membro da familia que emigre, as condicións da viaxe, a inserción laboral e relacional na sociedade de acollida, o tipo de proxecto migratorio que inflúe na permanencia das relacións coa familia de orixe, no envío de remesas e nas perspectivas de retorno, e, finalmente, a reunificación familiar no destino ou o retorno do emigrado cos seus aforros. É unha mágoa, neste senso, que non se teña creado unha rede escolar para desenvolver un proxecto didáctico coordinado nesas comarcas de forte emigración que se espallan dende o Golfo Ártabro ata Ribadeo, descendendo polo interior cara a Vilalba, o Val do Ulla, as terras do Umia e o SO de Pontevedra ata o Baixo Miño . Unha esculca sistemática da documentación xerada polos ausentes produciría resultados semellantes, cando menos, aos de Mugardos (Rodríguez Vázquez e Carneiro Rei, 2001), San Sadurniño (Núñez Seixas e Soutelo Vázquez, 2004) ou Caldas de Reis (Soutelo, 2008) posto que o potencial investigador dunha rede escolar con acceso ás familias desas bisbarras é moi superior ao de calquera outra institución actual. Porén, os obxectivos destas pescudas co alumnado deben manterse na innovación didáctica tanto nos contidos ensinados (as migracións) como nos recursos e técnicas para facelo, sendo secundaria, dende a nosa perspectiva de ensinantes, a recuperación de fontes cualitativas que engrosarían a memoria histórica de Galicia cando as ditas familias o teñan a ben.

Bibliografía citada.

1. Literatura infantil e xuvenil.

CARREIRO, X., 1996, Os emigrantes, serie A Nosa Historia, Promocións Culturais Galegas, Vigo.

FERNÁNDEZ PAZ, A., Lúa do Senegal, Xerais, Vigo.

- 2009, Valados, Xerais, Vigo.

GROSLÉZIAT, Ch., 2005, Canciones infantiles y nanas del boabab, Editorial Kokinos, Barcelona.

Idea

GUILLAPPE, A., 2006, ¿Cal é a miña cor?, Xerais, Vigo.

LERASLE, M., 2005, comp., Cancionero infantil del Papagayo (Brasil y Portugal), Editorial Kokinos, Barcelona.

PALOMO, C., 2008, Somos diferentes e somos amigos, Everest Galicia, A Coruña.

PARR, T., 2004, Está bien ser diferente, Ediciones Serres.

RAPELA, L., 2007, ¿De que cor es ti?, Edicións Embora, Ferrol.

STARKOFF, V., 2010, Bailar nas nubes, Kalandraka, Pontevedra.

TOMÁS, X., 2011, Nómades, Galaxia, Vigo.

2. Literatura para adultos.

CONDE, A., 1995, Sempre me matan, Ir Indo, Vigo.

FERREIRO, C. E., 1978, “Viaxe ao país dos ananos” en X. Alonso Montero, ed., Obra completa, I, Akal Editor, serie Arealonga, Madrid.

SOTELO BLANCO, O., 1997, El viaje de la vida, Ronsel, Barcelona.

3. Ensaios especializados en temática migratoria.

EIRAS ROEL, A., 2009, “Las grandes migraciones del a transición demográfica” en J. Hernández Borge e D. G. Lopo, eds., La emigración en el cine. Diversos enfoques. Actas do Coloquio Internacional celebrado pola Cátedra UNESCO 226 sobre Migracións en novembro de 2007, Servizo de Publicación da USC, Santiago de Compostela, pp. 17-59.

LORENZO MOLEDO, M., GODÁS OTERO, A., PRIEGUE CAAMAÑO, D. e SANTOS REGO, M., 2009, Familias inmigrantes en Galicia. La dimensión socioeducativa de la integración, Secretaría General Técnica del M. de Educación, Madrid.

NÚÑEZ SEIXAS, X.M. e SOUTELO VÁZQUEZ, R., 2004, As cartas do destino. Unha familia galega entre dous mundos (1919-1971), Premio Manuel Murguía de Ensayo, Deputación Provincial de A CoruñaEditorial Galaxia, Vigo.

67

PEÑA SAAVEDRA, V., 2011, “Luces para todos” en Xoán Rubia Alejos, coord., 2011, A Unión Mugardesa de Instrución (1910-2010), Deputación de A Coruña, pp. 11-23.

RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, M.A. e CARNEIRO REI, J.A., 2011, “A Unión Mugardesa de Instrución: un proxecto pedagóxico dos emigrantes mugardeses en Cuba” en Xoán Rubia Alejos, coord., 2011, A Unión Mugardesa de Instrución (1910-2010), Deputación de A Coruña, pp. 35-66.

SANTOS REGO, M.A., coord., 2004, “Familia, educación y flujos migratorios”, en Familia, Educación y Sociedad Civil, ICE da USC, pp. 203-280.

- 2008, “Inmigración e identidade en Galicia. A educación intercultural en perspectiva” en Actas do foro Inmigración, Cidadanía e Identidade, Instituto de Estudos da Indentidade do Museo do Pobo Galego, pp. 36-53.

- e LORENZO MOLEDO, M., 2007, “Inmigración e escola en Galicia, a xestión pedagóxica da diversidade cultural”, en X. M. Cid e outros, coords., Migracións na Galicia contemporánea. Desafíos para a

68

sociedade actual, Sotelo Blanco edicións, Santiago de Compostela, pp. 311-328.

SOUTELO VÁZQUEZ, R., 2008, “Dende as terras do Umia ao Río da Prata: unha proposta de microhistoria das migracións para a Galicia rural e vilega” en X.M. Cid et alii,coords., Migracións na Galicia contemporánea. Desafíos para a sociedade actual, Sotelo Blanco Edicións, pp. 97-123.

- 2011, “Escrituras populares y emigración en Galicia: situación actual, enfoques y algunos desafíos”, en X. M. Núñez Seixas e D. González Lopo, coords., Amarras de tinta. Emigración trasocenánica e escrita popular na Península Ibérica, séculos XIX-XX, Consello da Cultura galega, pp. 247272.

VÁZQUEZ GONZÁLEZ, A., 2008, “Unha visión xeral da emigración galega contemporánea a América e a Europa” en X.M. Cid et alii, coords., Migracións na Galicia contemporánea. Desafíos para a sociedade actual, Sotelo Blanco, Santiago de Compostela pp. 17-48.

Idea

Proxectos de formaci贸n e asesoramento en centros

Análise implantación libros dixitais CEIP Manuel Fraga Iribarne AASESOR Miguel C. de Castro Miguel COORDINADOR Antonio Caloto Balboa INTEGRANTES María Carmen Amor López, Roberto Lage Lesta, Silvia Magadán Miyares, Jesús Orizales Lage, Manuel Salgueiro Fernández, María Dolores Bereijo Rodríguez, Ana María Expósito Freije, Francisco J. Macías Puente, Carlos Miranda Armada, Mario Quevedo Cabo.

OBXECTIVOS - Debater sobre a implantación dos libros de texto dixitais.

- Producir materiais complementarios.

- Avaliar a práctica docente co uso de libros de texto dixitais.

- Reflexionar sobre as prácticas educativas e os recursos TIC. - Experimentar diversas metodoloxías que impliquen a utilización das TIC na práctica docente.

CONTIDOS - Incorporación de boas prácticas educativas que usen as TIC como experiencias de aula.

- Elaboración de actividades.

- Emprego de contidos dixitais educativos do espazo Abalar e outros repositorios, incluíndo as plataformas de soporte dos libros de texto dixitais.

- Organización e liñas de actuación para integrar as TIC nas aulas.

DESENVOLVEMENTO O emprego de libros dixitais na aula require dun esforzo humano moi grande en canto a elaboración de materiais e formación continua por parte do profesorado, tendo en conta que os materiais que poñen as editoriais a disposición dos docentes neste ámbito é moi rudimentario e non serve aos intereses de cambio de metodoloxía que esta innovación require.

No grupo de traballo acadáronse estratexias para a elaboración de materiais e organización dos xa existentes nos distintos repositorios para a súa aplicación directa na práctica docente co alumnado nas aulas Abalar.

Como plataforma de elaboración e organización utilizouse Moodle.

70

Idea

Aproveitamento dos recursos Abalar CPR Cristo Rey ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR María Rodríguez Losada INTEGRANTES Julia Ocampo Leal, Blanca Vierna Pita, Mª Carmen López Prego,Magdalena Casal Crego, María Rodríguez Losada, Flor María Porras García-Rendueles.

OBXECTIVOS -Recoñecer o tipo de encerado co que está traballando e os seus compoñentes.

-Asociar actividades que desenrola normalmente na aula usando un EDI. -Ser capaces de encontrar recursos na web e facelos se é preciso para desenrolar as unidades didácticas na aula co EDI. -Saber os coidados que precisa o EDI de forma que se poidan evitar avarías por non tratalo de forma axeitada.

CONTIDOS -Tipos de EDI. Partes dun EDI. Recoñecemento físico dos mesmos e das conexión entre eles.

-O software do EDI. Manexo dende o PC e o EDI. Calibrado, escritura, borrado, uso como rotafolios ou en modo escritorio etc.

-E-learning.

-Recursos para un EDI e como usalos.

-Jclic e Edmodo.

-Gimp e Audacity.

-Aplicación de recursos Impress.

-Aplicación de recursos Glogsters e Blogs.

-Aplicación de recursos en E-Learning.

-Elaboración de las actividades para o EDI. DESENVOLVEMENTO O grupo de traballo aproveitando os recursos Abalar do centro CPR Cristo elaboramos distintos tipos de actividades.

Fixemos actividades con varios programas para aplicalas ó EDI. Unha delas foi unha caza do tesouro,na que aplicamos o programa Jclic .Sorprendeunos a motivación dos rapaces con esta actividade e o seu cambio de actitude.Isto supuxo unha gran motivación para os profesores á hora de aplicar novos recursos na aula.

Tamén fixemos un blog cun glogster chamado viajeainglaterra12.blogspot.com doti blog . Este blog fixémolo cando un grupo de rapaces da escola fixo unha viaxe a Inglaterra. É un blog sinxelo no que cada día os profesores escribían unha entrada, un artigo ou publicaban fotos dos rapaces. A idea foi moi ben acollida polos os pais, e foron moitos os que visitaron o noso blog. Para facer o glogster traballamos dándolle un “toque inglés” e publicamos o enlace na páxina web do colexio.

Para nós foi unha experiencia de gran interese que agardamos que anime a outros profesores a usar as novas tecnoloxías.

Idea

71

Aproveitamento dos recursos Abalar CEIP Mosteiro de Caaveiro

ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Mª Del Carmen González Pardo INTEGRANTES María Del Mar Ares Travieso, Concepción Curbeira Fonte, María Nieves Freire Sánchez, Cristina Gómez Pita, Marina González Martínez, María Del Carmen González Pardo, Xosé Xabier López García, David López Paz, María Carmen Rey Fole, Juan Carlos Vázquez Iglesias, María De La Luz Vázquez Miramontes.

OBXECTIVOS - Familiarizar o profesorado co equipamento das aulas Abalar.

- Analizar e reflexionar sobre os cambios metodolóxicos que o emprego das TIC provocan.

- Aprender a catalogar e buscar recursos no servidor e na rede para empregar na aula.

- Elaborar novos materiais didácticos de aplicación directa na aula.

CONTIDOS - Elementos da Aula Abalar, Espazo Abalar, Servidor de Centro.

- Busca e catalogación de recursos web, Aula Virtual (Moodle).

- EDI, Blogs e Wikis, Google Docs.

DESENVOLVEMENTO O profesorado participante está satisfeito cos logros persoais obtidos na adquisición dalgunhas competencias TIC. Pénsase que é para o curso que vén cando máis réditos se poderán obter, xa que dende un principio de curso se poden planificar e levar a cabo moitas máis actividades con estas ferramentas nas aulas Abalar, e naqueloutras con equipamento TIC. No centro notouse un incremento do uso das ferramentas TIC, e prevemos un froito mellor máis adiante tendo en conta que o número de participantes e moi significativo en relación co número de profesores que impartimos clases. Ademais destas conclusións, os resultados dos demais puntos da avaliación foron: 1.- Análise e valoración das produción do grupo e da docencia recibida: Consideramos que os contidos elaborados son moi útiles para a ensinanza das nosas respectivas materias; creáronse vinte e catro cursos na aula virtual que funcionaron con regularidade; fixéronse tres blogs educativos; tamén varias wikis nas que participaron os alumnos.

2.- Aplicación e repercusión do proxecto na práctica educativa: Os profesores utilizamos maioritariamente a aula Abalar e os seus recursos, implicando aos alumnos nesta utilización de modo progresivo.

3.- Metodoloxía empregada:Consistiu en varias fases: 1ª) Unha posta en común en gran grupo, sobre os diversos temas do curso. 2ª) Resposta e atención personalizada ante as dificultades detectadas en cada caso particular.

4) Grao de satisfacción do grupo co traballo realizado: Moi satisfactorio co traballo e os coñecementos adquiridos.

5) Organizacións dos recursos humanos e materiais: Dificultades con Internet. Limitación da software dos equipos. Os nenos non se poden levar o ordenador a casa. O profesorado só pode traballar na aula Abalar dende o propio centro.

6) Propostas de mellora e, no seu caso, de continuidade do traballo: Pantallas de ordenador portátiles máis grandes. Mellora da conexión a Internet. Que os nenos poidan levar o ordenador a casa. Continuar cos cursos de formación en anos sucesivos.

72

Idea

As redes sociais e a práctica docente IES Castro da Uz ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Francisco Javier González Sánchez INTEGRANTES Cabarcos Anca, Javier, Crespo Romeo, Marta, Fernández Fernández, Ana María, García Trinidad, Óscar, González Sánchez, Francisco Javier, Hernández Ros, María Elena, Iglesias Pereira, Juan, Logilde Iglesia, Óscar, López Castro, José Antonio, López Fernández, Manuel, López Riveira, Marco Antonio, Noche Pardeiro, José Luis, Pita Corral, Sofía, Senra Martul, María Del Mar, Vázquez Rodríguez, Rubén, Vega Ledo, María Natalia.

OBXECTIVOS -Incrementar a calidade da nosa práctica docente a través da mellora da nosa competencia dixital.

-Elaboración de materiais e divulgalos entre o profesorado.

-Aumentar o nivel de interactuación entre os profesores e o resto da comunidade educativa, a través do traballo en rede.

-Mellorar o nivel de satisfacción dos estudantes e dos pais con relación as ensinanzas impartidas.

-Potenciar as actividades complementarias e extraescolares e incrementar a información emitida sobre elas.

-Impulsar os aspectos relativos á atención á diversidade.

CONTIDOS -Presentación das principais redes sociais, as súas características e potencialidades.

-Facebook e Tuenti como recursos didácticos: Elementos de privacidade e seguridade. Posibilidades de interactuación e autoavaliación a través das redes sociais.

-Twitter: Definición dos conceptos básicos e a súa potencialidade didáctica. Follow, Followers, Tweets, nugets, trending toppics, tweetups, directmessages, retweets, hashtag -Google docs: Características xerais do traballo en liña con Google docs. O procesador de textos en liña. As follas de cálculo en liña. Presentacións básicas en liña. Editor de formularios dedicados a enquisas.

-Moodle: Creación de sistemas de aprendizaxe en liña. Comentario de entradas de bases de datos. Traballo colaborativo en wiki. Xeración de contido básico e avanzado. Procesos de avaliación en moodle.

-Traballo en módulos con moodle: Módulo de tarefas, módulo de consultas, módulo foro. Módulo diario, Módulo cuestionario, Módulo recurso, Módulo enquisa, Módulo wiki.

DESENVOLVEMENTO Dende finais do curso pasado a biblioteca do noso centro, puxo en marcha un proxecto de interactuación coa comunidade educativa baseado no emprego de Facebook e de Tuenti como medio para difundir, potenciar e integrar o papel da biblioteca nas distintas facetas do noso centro.

Esta experiencia sírvenos como punto de partida para formular a posibilidade de que a difusión, mellora e optimización do coñecemento destas e doutras ferramentas, podería supoñer un avance para a nosa práctica docente, así como incrementar a calidade do noso traballo. Ó mesmo tempo, outras ferramentas menos populares pero moito máis eficaces, están xurdindo e abrindo novas posibilidades didácticas dentro do traballo en rede, como poden ser Google docs ou Moodle. Porén, son moitos os docentes que descoñecen, non só seu manexo, senón incluso a súa existencia, polo que non poden empregalos no seu traballo cotiá.

Esta situación é detectada coma un problema, que sería interesante resolver se pretendemos desenvolver a nosa actividade docente dun modo máis eficiente e efectivo. Para iso puxemos en marcha o PFAC, e na actualidade temos o convencemento de que foi unha medida acertada, ó dispoñer da posibilidade de goce da docencia e a supervisión dun especialista na materia o cal resultou determinante para a complementación dos nosos obxectivos.

Idea

73

Boas prácticas na utilización da web 2.0, aula virtual e EDI ASESOR Miguel C. de Castro Miguel

IES Fraga do Eume

COORDINADOR Gumersindo Loureiro Vázquez INTEGRANTES Helena Arango Linares, Celia Cabado Carballal, Dores Castro Villar, Mª Jesús Díaz Sánchez, Glafira Fernández-Campoamor Fernández, Yolanda Gondell, Gumersindo Loureiro Vázquez, Mª José Lozano Courtier, José Antonio Lozano García, Sabela Martín Romalde, Vicente Martínez Álvarez, Raquel Mateos Díaz, Mónica Mato Seijas, Ana Palmero Aneiros, Susana Pérez Prieto, Mª Jesús Santamariña Núñez, Mª José Vázquez González, Ana Vázquez Roca.

OBXECTIVOS - Analizar e reflexionar sobre os cambios metodolóxicos que o emprego das TIC provoca no traballo das aulas.

- Familiarizar ao profesorado co equipamento das aulas ABALAR. - Experimentar e elaborar materiais didácticos dixitais para a aula.

- Fomentar o traballo en equipo e a aprendizaxe colaborativa.

- Establecer as estratexias que se realizarán para dinamizar as TIC no centro.

CONTIDOS -Ferramentas baseadas en Google: Conta de Gmail,Google Groups, Docs.,Reader.Blogger,Youtube, Maps, Earth, Streetview.

-Aula Abalar. Especificacións da aula. Fluxo de traballo nunha aula Abalar. Blogs,Twitter, Facebook. Software instalado nos miniportátiles. Áreas de interese en Primaria.

-Software libre. Razóns para uso de software libre na escola. Sistemas operativos libres. Linux.Gnome e Unity.

Compiz, Beryl.Suites ofimáticas: LibreOffice,Open Office,OOKids, Lotus Symphony. Alternativas ao software privativo.Gimp, Kompozer, Gedit, Audacity, Totem... Programas presentes nas dúas plataformas. VLC... Wine e Virtual Box.Emulación e virtualización. Tipos de instalacións. Duales, Wubi, LiveDVD, LivePendrive...

-EDI e Ferramentas de autor.

-EDILIM. Ardora. Jclic. Hotpotatoes. Presentacións. Prezi. Impressive. Slideshare. Liñas de tempo. Dipity. Álbumes de imaxes.Glogster. Escritorios temáticos ou colección de enlaces. Netvibes. Delicious, Google Tasks, Evernote, Springpad, Mr Wong.

DESENVOLVEMENTO A nosa realidade ao inicio do presente curso académico era que unha boa parte do profesorado facía uso das TIC para documentarse, organizar e programar o seu traballo, pero amosábase reticente a incorporar as ferramentas tecnolóxicas ao traballo de aula. Fixamos uns obxectivos axustados ás necesidades do claustro e que resultasen de aplicación e utilidade inmediata. Fíxose un repaso das ferramentas TIC que consideramos que son de obrigado coñecemento para que o profesorado poida desenvolver a súa práctica didáctica cotiá aproveitando e aplicando axeitadamente os recursos e os equipamentos á súa disposición.

Como logros a destacamos: -Formación no manexo de ferramentas TIC básicas.

-Equilibrar o emprego dos recursos TIC por parte do profesorado salvando a fenda dixital existente ata o de agora.

-Acadar un mellor aproveitamento dos recursos TIC do cole e poder afrontar outro tipo de iniciativas e proxectos que ata o momento non eran abordables en conxunto.

A incidencia deste proxecto vaise manifestando xa en varios aspectos: 1) A creación dos grupos de Google permitiu axilizar o traballo, non só do PFAC senón tamén do colexio. 2) Supuxo un forte impulso da aprendizaxe colaborativa. 3) Aportou a unha boa parte do profesorado a confianza que precisaba para ir incorporando máis as TIC na súa práctica docente de aula.

Consideramos que, tanto o equipamento Abalar como o proxecto de formación, suporán un bo impulso para o desenvolvemento tecnolóxico do centro.

74

Idea

Creación da bolsa de emprego CIFP Ferrolterra ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR María del Carmen de Fátima Fernández Bustabad INTEGRANTES Fernández Bustabad, María del Carmen, Ollero Prieto, Ana María, Rodríguez Casanova, Aurora Isolina, Bugliot Rodríguez, Antonio A. OBXECTIVOS Creación da bolsa de emprego do CIFP. Soporte dixital e posterior inclusión na web do centro. Creación da bolsa de emprego do CIFP. Soporte dixital e posterior inclusión na web do centro. Na actualidade estase a dotar a bolsa de emprego de contidos adaptados.

CONTIDOS -Lexislación que regula os departamentos de información e orientación profesional.

-Modelos de Bolsas de emprego doutros CIFP. -Bases de datos do INCUAL. Información da Consellería de Traballo e do Ministerio de Trabajo.

-Bolsa de emprego. Diferentes apartados: Empresas, alumnos, outros organismos. Información puntual de novidades no emprego. Enlaces. Cursos.

-Aportacións de web de emprego a nivel local, autonómico, europeo e internacional.

DESENVOLVEMENTO Trátase que desde un traballo colaborativo dos membros do grupo valoren a bolsa de emprego como un servizo de apoio co fin de atopar emprego e ao mesmo tempo a través dos documentos, ver o que os alumnos e empresas necesitan. Esta actividade a través da bolsa de emprego amosa axilidade na busca do mesmo e obsérvase certa similitude con algúns portais de Internet. O funcionamento foi a través da busca de ofertas mediante un panel de control. Fixemos o rol de alumnos solicitando postos ofertados e outros compañeiros o rol da empresa que recibía as solicitudes e pode acceder ao currículo de cada solicitante. Outras vías de resposta as ofertas de traballo son a través de correo electrónico e o móbil. Destacamos a presenza da bolsa en Internet por se esta a ferramenta máis relevante na busca de emprego na actualidade xa que ten vantaxes para as empresas como acceso inmediato, información de cada alumno, información de ofertas de emprego públicas e privadas, e para os alumnos maior rapidez para acceder as ofertas das empresas, importancia de ser alumno do noso centro pola súas características e relevancias na FP. Modelos de Bolsas de emprego doutros CIFP. http://www.simondecolonia.net/empleo/ http://www.simondecolonia.net/orientacion/262-foro-de-empleo-tu-curriculum-en-tu-pagina-web-personal http://www.cefpburgos.es/ http://www.cifpaguasnuevas.es/construccion.html http://www.fpsantacatalina.com

Idea

75

Creación de materiais para aula Abalar IES Fene

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Manuel Francisco Couceiro Martínez INTEGRANTES María Madalena Bouzamayor Paz, José Carpente Sardiña, Manuel Francisco Couceiro Martínez, Ascensión Begoña Fernández Sánchez, Isidro Fraguela Santos, Paula Fuciños Asorey, Eva María Gondell Delgado, María Dolores Lago Iglesias, Bárbara Mourelo Novo, José Manuel Mouriz Cabalo, María Nogareda Marzoa, José Eladio Pena Castro, Francisco Ramos Martínez, Alejandro Ripoll Anta, Inmaculada Rodríguez Cienfuegos, María Sabela Vázquez Fandiño, Xoán Manuel Vázquez Vázquez, José Luis Vidal Gómez.

OBXECTIVOS -Crear e organizar estratexias de colaboración.

-Empregar a PDI para crear recursos e utilizalos na aula.

-Empregar LIM e JClic para crear recursos.

CONTIDOS -A PDI, selección de recursos. Estratexias de coordinación.

-O PDI coma ferramenta para a creación de materiais.

-LIM- creación de libros interactivos para unidades didácticas.

-JClic- actividades colaborativas entre áreas. Método de proxectos.

-JClic- creación de actividades interactivas para el aula.

DESENVOLVEMENTO Abalar enche algunhas das aulas dos centros cun feixe de dispositivos: encerados dixitais, notebooks, servidores de recursos... Aínda que a competencia dixital dos docentes non son os recursos en si mesmos, estes soamente son ferramentas que pretenden mellorar o ensino. Jordi Adell lémbranos que a fase final das competencia dixitais, é que os profesores seleccionen e poidan elaborar os seus propios recursos para levalos á aula. O noso proxecto trata de iniciar esta andaina, que en principio tería que levar de tres a cinco anos (estamos no segundo ano).

O PFAC “Creación de materiais para aula Abalar IES Fene” desenrolouse no IES de Fene no curso 2011/12 intentando profundar no manexo e aproveitamento dalgunhas aplicacións dispoñibles nos ordenadores Abalar para a creación de recursos didácticos.

Tivemos varias sesións de docencia para as de JClic e moitas de traballo das que saíron moitos recursos para aula, algúns de gran calidade. Unha gran parte das sesións de traballo foron dunha hora e espalladas o longo do curso.

Os programas que utilizamos no PFAC para a creación de materias son o Notebook de Smart, o EDILim de Fran Macías e o JClic.

Utilizamos o Notebook porque é o software que traen os encerados dixitais da aula Abalar e pola súa versatilidade, O EDILim pola súa estabilidade, pola facilidade de manexo e a rapidez para crear materiais e o JClic pola facilidade de integrar nun recurso outros que podemos encontrar na rede, así como a súa facilidade de integración en Moodle.

76

Idea

Creación e uso de contidos dixitais do/para espazo Abalar mediante ferramentas de autor e colaborativas CEIP Os Casais

ASESOR José Antonio Sordo Freire COORDINADOR Lorena Mª Pita Fraga INTEGRANTES Ana María Caaveiro Arias, Marta María Mouzo Casal, María Josefa Vilariño Gómez, María Isabel Serantes Gómez, Isabel Losada Álvarez, Eva María Bouza Rey, Diana López Paz, María Del Rosario García Sánchez, Ainhoa Carballo Insausti, Lorena María Pita Fraga.

OBXECTIVOS -Establecer as estratexias que se realizarán para dinamizar as TIC no centro.

-Familiarizar o profesorado co equipamento das aulas Abalar.

-Analizar e reflexionar sobre os cambios metodolóxicos que o emprego das TIC provocan no traballo nas aulas.

-Analizar boas prácticas educativas do emprego das TIC. -Experimentar na aula con materiais didácticos dixitais.

-Elaborar novos materiais didácticos de aplicación directa na aula.

-Fomentar o traballo en equipo e o traballo colaborativo entre centros da rede Abalar.

CONTIDOS -Análise de nivel do profesorado para adaptarnos ás necesidades de todos. Elaboración normas aula abalar.

Manexo aula abalar. Aula virtual.

-Introdución ao Writer (Libre Office).

-Xestión e uso da web do centro. Publicación de novas e artigos.

-SMART Notebook (Manexo do EDI).

-Elaboración de recursos co software SMART Notebook, e subilos ao servidor do centro.

-Posta en común e realización dos traballos realizados no EDI e que subimos ao servidor. Repaso: como buscamos e baixamos do servidor do centro os recursos.

-EdiLim -Outras ferramentas informáticas: Audacity, Format Factory, Resize, gimp, google, dropbox, etc.

DESENVOLVEMENTO Hai xa varios anos que nos propuxemos no noso centro CEIP Os Casais de Fene, mudar a nosa metodoloxía de traballo e para iso fixemos varios PFAC no campo da innovación e calidade. Pero foi o curso pasado, cando decidimos aprender máis sobre as novas tecnoloxías e pedir o Proxecto Abalar, para o centro. Produto de este proxecto saíu este PFAC que estes días rematamos e no que a reflexión final é moi positiva e o esforzo e tempo invertido obtiveron a súa recompensa. O PFAC supuxo unha axuda tanto técnica como pedagóxica para todo o profesorado do centro, xa que participamos todos os mestres, impartísemos ou non clase na aula Abalar, o que sentou unhas bases sobre as que seguir traballando no futuro. Aínda que queda moito camiño por diante a incidencia no centro foi grande. O alumnado veuse máis motivado e o profesorado abriuse a unha nova forma de dar clase. Creáronse actividades que usan a diario, e utilizan as ferramentas sen medo. Deste xeito cumpríronse as nosas expectativas o cal repercutiu no noso alumnado e na súa aprendizaxe diaria. Sen dúbida volveríamos repetilo!

Destacamos coma contrapunto que o equipamento non chegou ata xaneiro e isto non permitiu facer todo o que se quixer como é a aula virtual para o alumnado.

Todo o profesorado coincide no gran número de horas que supón poñerse ao día coas Tics e elaborar material para a aula.

Idea

77

Elaboración de actividades e materiais empregando software Abalar e EDI IES Fernando Esquío

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Rodrigo Monte Rodríguez INTEGRANTES Carmen Blanco Gómez, Denise Carteret Gilet, Nicolasa Castro Monteiro, María Belén Feijoo Plaza, María Del Mar Fernández Blas, María Teresa Gamundi Miraz, Antonio Jesús García Bastida, María Mercedes Lago Ferreira, María De Los Ángeles Lista González, María Begoña López Soto, María Félix Mera Fernández, Rodrigo Montes Rodríguez, Rosa María Paredes García , María Dolores Paris Fraga, Baltasar Rey Otero, María Del Carmen Riobó Fernández, María Jesús Rodríguez López, María Olimpia Saavedra Méndez, Miguel A. Varela Vázquez, Eva Elsa Veiga Sánchez, Marta Veiguela Fernández, María José Vergara Leonardo, Catarina Vigo Veiga.

OBXECTIVOS -Empregar o encerado dixital para manexar o escritorio e as diferentes aplicacións.

-Usar o software específico do encerado dixital, Notebook SMART, como encerado convencional e como pantalla interactiva.

-Elaborar materiais para uso específico no encerado dixital.

-Usar o servidor ABALAR para descargar materiais para empregar na aula e subir materiais de elaboración propia.

-Detectar deficiencias no funcionamento do equipamento da aula, do proxector, ordenadores e armario.

-Usar de xeito eficiente o paquete ofimático OpenOffice, sobre todo Writer e Impress.

-Fomentar o traballo en equipo e o traballo colaborativo entre centros da rede ABALAR. CONTIDOS -Equipamento Aula Abalar: Armario cargador, ordenador alumno, ordenador profesor, rede ABALAR, proxector e encerado dixital.

-Obradoiro encerado dixital: Conexión do encerado e calibrado. Ferramentas flotantes. Manexar o ordenador coa man e facer anotacións.

-SMART Notebook: Barra de ferramentas. Integración de gráficos, son e vídeo. Xestión de páxinas. Obradoiro SMART Notebook. Realización de presentacións sobre contidos que estean a traballar na aula.

-Introdución Ubuntu: Escritorio Gnome e as barras de ferramentas. Navegador nautilus. Lanzar aplicacións.

-Obradoiro OpenOffice Writer: Maquetación de documentos.

-Obradoiro OpenOffice Impress. Realización de presentacións máis eficaces. Importar presentacións de Powerpoint.

-Servidor Abalar. Acceder ó servidor e buscar recursos. Subir recursos ó servidor.

-Obradoiro elaboración de materiais.

-Ferramentas da web 2.0.

DESENVOLVEMENTO No IES Fernando Esquío durante o curso 2011-12 púxose en marcha o programa de webs dinámicas e continuamos co Programa Abalar. Deste xeito o profesorado tivo que facer un dobre esforzo, xa que por un lado estivo poñendo en marcha a aula virtual e integrando o equipamento Abalar no seu labor docente. Para o alumnado tamén supuxo un novo xeito de facer as cousas. E as familias estanse incorporando paulatinamente ao espazo virtual.

Traballar nesta situación é apaixonante pero complicado. Agora mesmo están convivindo no centro o ensino apoiado no encerado, papel e libro e o que emprega as últimas tecnoloxías, e o profesorado tentamos subirnos a un tren en marcha. É moi cedo para facer unha valoración do proceso, é necesario un pouco de tempo para poder valorar estes cambios e decidir as ferramentas e os procedementos que aportan algo no noso labor docente e os que non, pero estamos convencidos que as novas tecnoloxías desempeñarán un papel básico no proceso de ensino-aprendizaxe.

Os traballos realizados polo profesorado están na aula virtual do IES Fernando Esquío.

78

Idea

Elaboración de Programacións LOE - IMP IES Ricardo Carballo Calero ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Belén Ameijeiras García INTEGRANTES Belén Ameijeiras García, Mercedes Bernárdez Seoane, María de la Gloria Casas Tejo, María Carmen Otero Moldes, Carmen Pena López, Esther Sánchez De Castro, Montserrat Teruel Molina, Susana Torres Souto.

OBXECTIVOS -Dominar a nova terminoloxía didáctica LOE. -Elaborar a programación didáctica co nivel de concreción pedido no decreto do 1 xullo de 2011.

-Manexar a folla de estilos ACL promovida pola DX de formación Profesional.

CONTIDOS -Os currículos formativos LOE e a súa estrutura e terminoloxía.

-Programación didáctica segundo a orde de desenvolvemento.

-Folla de estilos en WORD 2003.

DESENVOLVEMENTO Como resposta a inquedanza entre os profesores do departamento de imaxe persoal sobre a implantación dos novos ciclos LOE xurdiu a idea de facer un grupo de traballo que nos permitise familiarizarnos cos novos currículos e coa nova lexislación para a realización das programacións. Esta idea contou cunha resposta positiva por parte do profesorado do departamento, xa que de once membros manifestaron a intención de participar oito.

Como xefa de Departamento asumín a coordinación do grupo de traballo e formulamos a organización do traballo en pequenos subgrupos. Isto suporía varias vantaxes, dun lado facilitaba a coincidencia horaria dos compoñentes, e por outra banda ampliaba as posibilidades de escoller ciclos e módulos cos que traballar nos diferentes subgrupos adaptándose no mais posible as preferencias do profesorado. A previsión foi facer tres subgrupos aínda que logo, por mor das baixas, tivemos que reconvertelos en dous. Ademais do traballo en subgrupos formulei tamén outras dúas liñas de traballo: por unha banda sesións de maior duración para a posta en común entre tódolos subgrupos para comentar os problemas que ponderan ir xurdindo e doutro xeito sesións de docencia cun relator que nos guiase no traballo a realizar.

O aspecto mais salientable foi a implicación do profesorado que, aínda que ás veces estaba desanimado polas inquietantes noticias sobre a implantación dos novos ciclos ou desbordados por algunhas dificultades técnicas, traballou dun xeito moi profesional implicándose moito en todo o proxecto.

Como conclusión penso que estamos moito máis preparados para enfrontarnos a este novo reto educativo e que seremos quen de resolvelo dunha forma mais exitosa.

Idea

79

Elaboración de programacións LOE - ELE IES Castro da Uz ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Luis Ángel Cao Piñeiro INTEGRANTES Jesús Piñeiro Vázquez, Servando López Bouza, Manuel López Fernández, Venancio Blanco Paz, Jesús Bermúdez Vivero.

OBXECTIVOS -Dominar a nova terminoloxía didáctica LOE. -Elaborar a programación didáctica co nivel de concreción pedido na orde de 12 de xullo de 2011.

-Manexar a folla de estilos ACL promovida pola DX de Formación Profesional.

CONTIDOS -Os currículos formativos LOE e a súa estrutura e terminoloxía.

-CM de Instalacións de Telecomunicacións.

-CM de Electromecánica de vehículos automóbiles.

-Programación didáctica segundo a orde do 12 de xullo de 2011.

-Folla de estilos en WORD 2003.

DESENVOLVEMENTO O grupo de profesores que participamos nesta actividade sentímonos moi motivados inicialmente como consecuencia da situación vivida o inicio do curso, ala polos primeiros días do mes de setembro, cando, seguindo a cadea de mando, a inspección remitiulle a Dirección do noso instituto, e esta as Xefaturas dos departamentos de FP e, finalmente, estas os seus membros, a obrigatoriedade de seguir o formato, para as programacións didácticas anuais, establecido na xa archiconocida Orde do 12 de xullo de 2011 coa súa particular folla de estilos.

Nun primeiro momento, por que non dicilo, isto provocou un certo malestar entre o persoal dos departamentos implicados xa que, como en tantas ocasións, os docentes sentímonos ¡sós ante o perigo!

Outra vez máis tocaba autoformarnos no manexo da nova nomenclatura dos novos títulos profesionais e seus, aínda máis novos, currículos dos ciclos formativos da, tamén nova, reforma educativa LOE. ¡E todo isto con urxencia, como sempre! Entenderase agora o grao de implicación deste grupo de compañeiros con esta actividade organizada polo CFR de Ferrol. Máis oportuna non puido selo; si puido… o curso pasado.

O aproveitamento da actividade foi moi elevado, xa que aínda que o compromiso do grupo era o de facer una programación didáctica con polo menos unha unidade didáctica totalmente deseñada: coa súa temporización, cos seus resultados de aprendizaxe, criterios de avaliación, obxectivos, tarefas do profesor, do alumnado, instrumentos de avaliación etc; a realidade é que todos nós fixemos, do módulo escollido, o deseño de todas as unidades didácticas e aínda máis, a maioría fixemos xa o mesmo noutros módulos que esperamos impartir o próximo curso... e aínda máis... outros compañeiros do claustro do noso instituto, vendo a nosa implicación, puxéronse eles tamén a programar requirindo constantemente do noso asesoramento.

Parece ser que a Consellería xa dispón dunha nova aplicación informática que, no próximo setembro, facilitará a cumprimentación dos distintos formularios do modelo oficial de programación, mais nós, dende a nosa experiencia neste tema, permitímonos recomendar a tódolos compañeiros de FP que xa empecen a planificar as unidades didácticas senón temémonos que se van encontrar nun apuro no próximo setembro. Teñamos en conta que todos deberemos facer as programacións vía web.

80

Idea

Elaboración de programación LOE - ELE IES Punta Candieira ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Ana Mª Pérez Vázquez INTEGRANTES Mª Del Carmen Casas Blanco, Mª Del Carmen Peteiro Rosende, Ana Mª Pérez Vázquez, Julio Cesar Sánchez Rodríguez.

OBXECTIVOS -Dominar a nova terminoloxía didáctica LOE. -Elaborar a programación didáctica co nivel de concreción pedido na lexislación actual.

-Manexar a folla de estilos ACL promovida pola Dirección Xeral de Formación Profesional.

CONTIDOS -Os currículos formativos LOE e a súa estrutura e terminoloxía.

-Programación didáctica do Ciclo “Técnico medio en instalación electricas e automáticas”.

-Folla de estilos en Word 2003.

DESENVOLVEMENTO O longo do segundo e terceiro trimestres deste curso 2011-2012 reunímonos como grupo de traballo para a preparación das novas programacións LOE. O noso grupo está dirixido a programación dos módulos do Ciclo Medio de Instalacións Eléctricas e Automáticas do IES Punta Candieira en Cedeira.

O procedemento consistiu na explicación por parte do relator das distintas fases que conducen a elaboración final da citada programación.

Unha primeira fase está enfocada a visión xeral de cada módulo, dividíndoo nas distintas unidades didácticas.

A segunda etapa consistiu no desenvolvemento das unidades didácticas.

E para rematar a terceira fase pretende a elaboración da programación propiamente dita, integrando a unidades globalmente.

En conclusión, esta forma de elaboración das programacións ten como principal vantaxe a súa perfecta distribución temporal, o seu doado manexo e a visualización global modular; mais esta esquematización pode levar a que os cambios xurdidos durante o curso sexan difíciles de plasmar.

Idea

81

Elaboración de programacións LOE - QUI IES Concepción Arenal ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Mª Amelia Peralta Bejarano INTEGRANTES Bibiana Pacios Penelas, Mª José Campello Navarro, Francisco Gallego Fouz, Antonio Fernández Barros, Rosa Rojo Oróns, Fernando Rodriguez Lamela, Francisco Rey Belhaduari.

OBXECTIVOS -Dominar a nova terminoloxía didáctica LOE. -Elaborar a programación didáctica co nivel de concreción pedido no decreto 114/2010 de Galicia.

-Manexar a folla de estilos promovida pola DX de Formación Profesional.

CONTIDOS -Os currículos formativos LOE e a súa estrutura e terminoloxía.

-Programación didáctica segundo o decreto 114/2010 de Galicia.

-Folla de estilos en WORD 2003.

DESENVOLVEMENTO Este proxecto consistiu adquirir os coñecementos necesarios para elaborar as programacións dos novos ciclos formativos da LOE e aplicalos á secuenciación dun módulo elixido por cada un dos profesores participantes, así como á elaboración dunha unidade didáctica do módulo elixido. Cando se comezou o proxecto, o Ciclo Medio de Laboratorio LOXSE que se imparte neste instituto ía a ser substituído para o curso que ven polo de Operador de Laboratorio, ciclo LOE. Todos os profesores do Departamento da Familia Profesional de Química estabamos de acordo en que necesitabamos mellorar as nosas competencias en relación coa nova maneira de elaborar as programacións, polo que todos decidimos participar no proxecto, xunto co profesor de FOL do centro.

Celebramos as sesións de traballo os mércores polas tardes desde o 1 de febreiro ata 13 de maio.

Tivemos tres sesións de traballo co relator, sesións que foron exitosas, pois nelas xe puxeron as bases para que cada un dos participantes puidésemos elaborar os nosos traballos. O contacto co relator e entre nós a través da Platega tamén resultou útil, pois así puidemos solventar as dúbidas que íamos tendo e tamén corrixir os erros do traballo que estabamos a realizar.

Pensamos que o traballo desenvolvido permitiranos elaborar a programación do novo ciclo nas mellores condicións.

82

Idea

Elaboración de programacións LOE – FME IES Punta Candieira ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Guillermo Pita López INTEGRANTES José Carlos Breijo Rodríguez, Juan Manuel Díaz Díaz, Manuel Gregorio Iglesias Echevarría, Moisés López Mariño, Guillermo Pita López, Rebeca Valiño Regueiro.

OBXECTIVOS -Dominar a nova terminoloxía didáctica LOE. -Elaborar a programación didáctica co nivel de concreción pedido na lexislación actualManexar a folla de estilos ACL promovida pola Dirección Xeral de Formación profesional.

CONTIDOS -Os currículos formativos LOE e a súa estrutura e terminoloxía.

-Programación didáctica do Ciclo “Técnico superior en deseño en fabricación mecánica” segundo decreto 190/2010.

-Folla de estilos en Word 2003 DESENVOLVEMENTO En vista da adaptación dos nosos ciclos á normativa LOE, xorden iniciativas coma a de este grupo, alternar a docencia co traballo en grupo, todo isto a prol dunha xeneralización nas programacións do equipo docente, centrada en tres etapas.

A etapa 1, onde atopamos unha distribución do módulo a impartir en unidades didácticas, e onde se establece unha idea xeral da distribución do curso, contando así cunha ferramenta de apoio tanto para o propio docente coma para o posible substituto.

A etapa 2, na que temos xa unha visión máis especifica de cada unidade didáctica e onde se desenvolven as actividades propias para cada unha delas.

Finalmente a etapa 3 e última, onde se enlazan as dúas etapas anteriores e proxecto final xa desta programación.

Todo isto faise dunha forma global onde os resultados de aprendizaxe, os criterios de avaliación e os bloques de contidos ben directamente extraídos do currículo ou xerando novos fanse interactuar con táboas, estilos, letras e cores específicos para cada caso.

Tras todo isto, o traballo, a conversa en grupo, e trala prórroga na implantación dos currículos LOE na especialidade de Instalación e Mantemento por mor da crise, nós como grupo temos a clara incerteza da utilidade desta inversión de tempo e cartos nos vindeiros cursos, e esperamos que este pequeno esforzo teña a súa futura utilidade.

Idea

83

Estudo e emprego do software do EDI para o seu uso na práctica docente ASESOR José Antonio Sordo Freire

CPI Conde de Fenosa

COORDINADOR Mª Blanca Cortizas Gómez INTEGRANTES Esperanza Arambillet Salvador, María Del Carmen Bascompte Areste, José Luis Casás Fachal, María Luisa Corredoira Gómez, María Blanca Cortizas Gómez, María Esperanza Cuiña Sardiña, Xacobo De Toro Cacharrón, María Elena Formoso Vila, Teresa María Frieiro Soto, María Rosario Gómez Costas, Juan Bautista Lorenzo Crespo, María Elisa Martínez Rodríguez, Pilar Molina Osa, María Belén Morón Ríos, Delia María Pérez Ferreiro, Marina Sánchez Magariños, María Del Rosario Segura Torres, María Josefa Seijo Bellón, Josefina Vales Álvarez.

OBXECTIVOS -Coñecer os elementos que configuran o Encerado Dixital Interactivo e os diferentes tipos e características.

-Analizar e debater sobre a importancia e os cambios producidos no ensino coa chegada das TIC. -Aprender a usar o EDI e o software que precisa.

-Traballar con ferramentas de vídeo e son para integrar no EDI. -Utilizar os recursos que facilita Smart e aprender a buscar outros recursos na rede.

-Ser capaces de crear actividades complexas co EDI. Notebook atopadas na rede. CONTIDOS -Introdución: Encerado Dixital Interactivo. Elementos. Como funciona. Características técnicas. Tipos de EDI. -O software Smart Notebook:Instalación, orientación, calibración, ferramentas flotantes, centro de benvida.

-Traballando co Notebook: seleccionar, agrupar, desagrupar e modificar as características dos obxectos. O clasificador de páxinas e a Galería de Smart Board. Traballar con imaxes: integrar arquivos, pescudar recursos na web.

Exercicios.

-Traballar con arquivos de son no EDI, traballar con Audacity, integrar son no EDI. Exercicios.

- Traballar con vídeos no EDI: Traballar con Youtube, Windows Media Maker, inserir vídeos. Exercicios prácticos.

DESENVOLVEMENTO Acadáronse todos os obxectivos propostos. Os contidos básicos que se trataron foron o funcionamento e características do EDI, o coñecemento do Software, a realización de exercicios, a inserción de imaxes e vídeos, a busca de recursos multimedia na web, a revisión e emprego de unidades interactivas As actividades que se desenvolveron foron o debate sobre a situación de partida e os obxectivos xerais a lograr, o visionado de videotutoriais elaborados polo formador, o emprego e mantemento no blog do proxecto: Proxectoabalarcpiares.blogspot.com. O traballo co programa de Smart, explorando as súas posibilidades para o uso no proxecto e a aula, a creación de unidades didácticas e a introdución de diferentes Activity Toolkits nas unidades didácticas co fin de empregalas na aula.

Criterios e procesos de avaliación: A avaliación do grupo de traballo realizouse ao longo de todo o seu desenvolvemento e ao final do mesmo, con postas en común dos problemas. En cada sesión revisouse o progreso nas actividades. Boa parte da sesión final foi dedicada a avaliación global do desenvolvemento e os resultados do grupo.

A avaliación e conclusión colectiva dos compoñentes do PFAC é que resultou ser unha experiencia moi positiva e gratificante porque nos permitiu familiarizarnos co manexo do EDI. Sobre todo, concienciarnos e transferir esa conciencia ao resto de compañeiros do centro, sobre a importancia no cambio metodolóxico da práctica educativa que é necesario para poder levar a cabo unha integración das TIC. Pero, non todo foi doado, houbo algúns inconvenientes no manexo do EDI, posto que atopamos que o Software do Smart Notebook, non funcionaba de igual xeito en Windows que en Ubuntu.

O interese e a colaboración dos participantes é digna de salientar, estando sempre permanentemente dispostos a dedicar horas extraordinarias se era preciso. Hai satisfacción co resultado obtido e co desenvolvemento do traballo.

A experiencia resultou positiva xa que articula unha metodoloxía de traballo que emprega actividades máis dinámicas, innovadoras e atractivas que se poden poñer en práctica en calquera dos centros educativos.

Propoñémonos como actuacións futuras: a) O uso de novas ferramentas que permitan perfeccionar e superar o manexo do EDI na nosa práctica docente. b) A difusión desta idea para lograr motivar aos profesores doutras materias, facendo un proxecto común específico do noso centro.

84

Idea

Experiencia piloto libros dixitais ASESOR Miguel C. de Castro Miguel

IES As Telleiras

COORDINADOR Jesús Ignacio García Fernández INTEGRANTES Raimundo Manuel Anido Adega, María Jesús Barreiro Seoane, Margarita Bueno Núñez, María Esperanza Canalejas Couceiro, Pedro Carballal Soto, José Cid Cid, María Raquel Díaz Seoane, Josefa Rosalía Feal Regueiro, María Eugenia Fernández Del Río, Marta María Fernández Vargas, José Ferraces Regueiro, Jesús Ignacio García Fernández, Inmaculada García Leira, Elba Granado Sánchez, Marta M. Herrero Pérez, Consuelo Juncal Rodríguez, María Del Carmen López Losada, Noemí Martín Suárez, María Eva Pita Loureda, María Luisa Ramos López, María Dolores Rodríguez Lagoa, Silvia Rodríguez Mouriz, María José Saavedra Ricoy, María Jesús Sánchez Chao, Manuel María Sieiro Eiriz, María Ángeles Ulloa González, José Carlos Vázquez Montero, Ángeles Vidal Rodríguez.

OBXECTIVOS -Desenvolver estratexias para que o alumnado acade as competencias básicas e os obxectivos xerais da etapa mediante o uso da web 2.0.

-Desenvolver estratexias para avaliar o grao de consecución por parte do alumnado das competencias básicas mediante o uso da web 2.0.

-Avaliar a oferta educativa das distintas plataformas ofertadas polas editoriais.

-Avaliar as vantaxes e os problemas que presenta o uso dos libros dixitais en 1º da ESO. CONTIDOS -As plataformas de teleformación ofertadas polas editoriais. Distintos tipos de actividades e distintas competencias a traballar, a problemática da corrección e avaliación de actividades, a estabilidade e facilidade de acceso, a calidade dos materiais: textos e actividades e o servizo técnico e atención e solución de problemas.

-Organización da aula.

-O traballo na casa, entrega de actividades e realimentación.

-A dificultade da busca de información na web, buscas guiadas e buscas avanzadas. Selección da información.

DESENVOLVEMENTO Durante o curso académico 2011-12 o IES As Telleiras foi seleccionado como centro piloto para a incorporación de libros dixitais no 1º curso da ESO. O noso obxectivo principal foi facer unha avaliación da oferta, das distintas editoriais, en libros dixitais así como das plataformas de teleformación que ofertan.

Os aspectos que priorizamos para a elección de libros dixitais foron: a interactividade: non queriamos os libros tradicionais transformados en PDFs enriquecidos queriamos libros interactivos e actividades interactivas; o aloxamento dos libros “na nube” necesitabamos a disposición dos libros por parte do alumnado en calquera lugar con conexión a internet; a estabilidade das plataformas e a facilidade de acceso; a posibilidade de comunicación e interacción alumno-alumno e alumno-profesor; a disponibilidade de actividades orientadas ao desenvolvemento das competencias básicas ou a posibilidade de engadilas ás plataformas.

Rematando xa a experiencia podemos avaliala de xeito opositivo aínda que con luces e sombras. Nas sombras: A meirande parte das editoriais non ofertan aínda suficientes actividades interactivas e, en xeral, non están deseñadas para desenvolver competencias básicas; os libros non presentan grandes variacións con respecto ás versións en papel; algunhas editoriais formularon problemas para o acceso do alumnado (a necesidade de correos electrónicos externos coas dificultades que isto presenta en menores de 14 anos)e dificultades de reenvío de información.

Nas luces: a resposta entusiasta do alumnado e a variedade de actividades realizas e o desenvolvemento de dinámicas de colaboración.

Idea

85

Ferramentas e programas educativos en aulas Abalar IES Ricardo Carballo Calero

ASESOR José Antonio Sordo Freire COORDINADOR Mª Ángeles Ruiz-Matas INTEGRANTES Fernándo Díaz Gómez, Manuel Díaz Gómez, Raquel Monge Castiñeiras, María Do Pilar Patiño Peña, Victorina Rey Quintiana, María Ríos López, María Josefa Sixto Vilasánchez, María Del Mar Sobrín Sueiras, Diego Taboada Lesta, María José Vázquez Núñez.

OBXECTIVOS -Coñecer a estrutura e funcionamento dos centros educativos dixitais.

-Elaborar recursos didácticos para o uso do encerado dixital interactivo e dominar o seu manexo.Traballar na aula virtual do centro explotando todas as vantaxes que supón.

CONTIDOS Software Abalar, mapas conceptuiais, encerado dixital,aula virtual, Drupal,Tratamento básico de imáxenes: gimp e openshot, liñas de tempo.

DESENVOLVEMENTO Remata o PFAC e está a piques de rematar o curso, un curso complicado por todo o traballo desenvolvido no centro. Ademais do día a día, habilitáronse dúas aulas Abalar máis, participamos por primeira vez en dous programas de éxito escolar: Mellora e Excelencia, e todo baixo o grande condicionante que a persoa que levaba as funcións de responsable de calidade e de coordinadora Abalar, non formaba xa parte do claustro. Todas estas actividades desenvolvéronse dende xaneiro ata maio, pasando ademais por dúas auditorías, unha interna e outra externa, ámbalas dúas con resultados satisfactorios. Tamén durante este período houbo dúas excursións a Candanchú, e a Roma, e incontables actividades extraescolares, concursos, etc. Ata encontrar as datas para celebrar as sesións do PFAC resultaba complicado con tanta actividade! Pero a pesar de todo, un grupo de profesores deste claustro, sacou tempo de onde non o había e asistiu periodicamente as sesións celebradas.

A diversidade de contidos resultou demasiado ambiciosa e non todos os temas foron tratados coa mesma profundidade, pero globalmente aprendemos moitas cousas que nos valerán para a nosa futura práctica educativa.

Sen lugar a dúbidas o máis salientable foi o impulso da Aula virtual do centro, o interese dos compañeiros por utilizar os novos medios dos que dispoñemos e unha constante comunicación entre o profesorado implicado, tan necesario para a aprendizaxe e motivación do alumnado. A aprendizaxe por competencias parece ser xa, no IES Ricardo Carballo Calero, unha realidade sobre a que ninguén discute. A situación está normalizada.

86

Idea

Os contos e as TIC CEIP de Andrade

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Aurelio Fernández Peláez INTEGRANTES María De Las Virtudes Fariñas Sanjurjo, Encarnación Fernández Deibe, Aurelio Fernández Peláez, Adela María Filgueiras Fachal, María Isabel Galán Rey, María Ángeles Gómez Da Silva, María Jesús López Fernández, María Cointa Pazos García, María Luisa Piñeiro Parra, Paloma Rayón Fernández, María Amandina Tellado Castro, María Engracia Tenreiro García, María Cristina Varela Leira, Ana Isabel Vázquez Suárez, Alejandra Villanueva Ferández.

OBXECTIVOS -Mellorar a formación nas novas tecnoloxías da información e a comunicación.

-Elaborar materiais multimedia que posteriormente serán aplicadas na aula co alumnado do centro.

-Potenciar as gañas pola lectura no noso alumnado e mellorar a comprensión lectora.

CONTIDOS -Creación de contidos con EdLIM. A partir dos traballos elaborados polo alumnado, despois da lectura do conto correspondente, elaboraremos diferentes actividades LIM, adatadas ao nivel do noso alumnado.

-Web 2.0: Glogster. Ao igual que no punto anterior elaboraremos poster e presentacións na Web 2.0, cos traballos dos nenos.

-Gravación de son. Audacity. Para elaborar as actividades propostas anteriormente deberemos previamente gravar os contos, ou parte deles, que despois usaremos nas nosas actividades.

-Elaboración dunha WebQuest para traballar o conto do 3º ciclo de primaria: ¿contos vellos para rapaces novos?

-Edición de vídeo con Movie Marker e OpenShot para a elaboración dos vídeos que posteriormente incluímos nos libros LIM. DESENVOLVEMENTO O PFAC levado a cabo no CEIP Plurilingüe de Andrade xorde, por unha banda, da necesidade, como centro ABALAR que somos, de promover o uso das TIC tanto dentro como fóra das aulas Abalar e por outra pareceunos interesante unir as TIC coa lectura co fin de mellorar a comprensión lectora do noso alumnado e potenciar nel o gusto pola lectura, apoiándonos na motivación extra que implica o uso das novas tecnoloxías.

Deste xeito elaboramos tres libros LIM (“A que sabe a Lúa” para Educación Infantil, “Yamina” pra o 1º ciclo e “Rato solteiro” para o 2º ciclo), unha WebQuest “Contos vellos para rapaces novos” para o 3º ciclo e un Glogster para recompilar todo o traballo realizado.

Idea

87

Potenciación das TIC mediante a elaboración de materiais de carácter interdisciplinar para EDI IES Canido

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADO Mª Reyes Montero Vale INTEGRANTES Carmen Cuesta García, Fabiana Gaiera Gamboa, Manuela García Méndez, Ángel Leira Ambrós, Ramón Emilio López Anca, María Cruz López Ardao, Blanca López Moreno, José Ángel Mazorra Souto, María Violeta Miraz Seco, María De Los Reyes Montero Vale, Bernardita Souto Bogo.

OBXECTIVOS -Integrar as TIC na práctica diaria para contribuír ao desenvolvemento das competencias básicas, en especial a competencia dixital.

-Emprego de ferramentas colaborativas.

-Elaboración de recursos didácticos para o emprego na aula.

CONTIDOS -Manexo básico do encerado dixital interactivo.

-Crear contido para o EDI. -Reciclar material xa elaborado e adecualo ao EDI. -Crear un repositorio de material e actividades para o EDI. -Crear actividades interactivas para o EDI. DESENVOLVEMENTO Trátase dun traballo multidisciplinar partindo dun nexo común: “O cadro Guernica de Pablo Picasso”.

A partir dunha portada pódese acceder a distintos arquivos de notebook: 1. Contexto histórico do Guernica, a Guerra Civil Española e o que significa para o País Vasco a cidade de Guernica.

Para traballar na materia de Educación para a Cidadanía.

2. A Ciencia na etapa histórica do Guernica.

3. A simboloxía dentro do cadro, explica o que Picasso intenta representar con cada un dos elementos que aparecen no cadro.

4. A viaxe do cadro, para traballar na materia de Xeografía.

5. O Guernica e as Vangardas na Literatura Galega.

6. Os materiais utilizados no cadro; a estrutura, as dimensións, o tipo de lenzo e os pigmentos.

7. A lámpada, obxecto representado no cadro, como foi a súa fabricación, utilización e finalmente a desaparición progresiva.

8. A biografía e unha breve historia do Guernica para traballar en Inglés.

88

Idea

Proxecto de formación en centro Abalar IES Terra de Trasancos ASESOR Miguel C. de Castro Miguel COORDINADOR José Ricardo Lorente Soto INTEGRANTES Consuelo Castro Vázquez, Antonio Fontenla González, Ánxeles García Fonte, Concepción García Rodríguez, J. Javier Gómez Corral, Cristobal Llano Alonso, José R. Lorente Soto, Olga Martínez Gómez, Mª José Muiño Riobó, Manuel Pérez González, Manuel Rey Bello, Yolanda Romalde Lorenzo, Sagrario Sánchez-Biezma Serrano, Mercedes Santalla Fegueiras, Manuel Vales Álvarez, Mª Adoración Villamor Canelas.

OBXECTIVOS -Coñecer o funcionamento dos EDI. -Saber utilizar a aula Abalar.

-Aprender a utilizar o software que se emprega nas aulas Abalar.

-Aprender a utilización das plataformas Moodle e Edmodo.

CONTIDOS -A utilización dos EDI. -Software dos portátiles da dotación Abalar.

-Contidos dixitais do Espazo Abalar, Agraga 2 e Aulas Virtuais de Plantega e ITE. -Traballo colaborativo: Google Docs, Wiki, blogs ...

-WebQuest e mini-webquest.

-As plataformas Moodle e Edmodo.

DESENVOLVEMENTO O IES Terra de Trasancos é dende hai dous cursos un centro Abalar, aínda que con anterioridade foi un centro preocupado pola novas tecnoloxías, proba diso é que dende hai anos dispoñemos en todas as aulas de ordenador, canón e conexión a internet. Coa incorporación do programa Abalar dotáronse 10 aulas de encerados dixitais interactivos (EDI), polo que o uso das ferramentas TIC paso de ser un “vicio” duns poucos a unha necesidade dalgúns.

Con esta idea de ampliar o uso das TICs solicitouse o PFAC; aínda que coa idea de non ter como obxectivo a elaboración de contidos dixitais, máis ben de ensinar a inmensa cantidade deles que xa existen, aínda que unha gran parte do traballo realizado se centrase en programas de elaboración dos devanditos contidos, ben é coñecida a frase de que cada maestrillo...

Despois da primeira parte de ensinar o uso das EDI, o software Abalar, a verdade moi por enriba, os profesores do grupo demandaban máis coñecemento de programas tipo JClic e Edlim e principalmente o uso do Moodle, para activar a aula virtual do IES. Tamén nos paramos unhas cantas sesións no programa eXe, por consideralo unha ferramenta moi potente para a elaboración de contidos dixitais que se subirían á aula virtual.

Polo medio, e especialmente para o uso en Matemáticas, comezou aprendizaxe de EDAD e contactouse con compañeiros doutros centros que o estaba a utilizar, conseguindo que o próximo curso se empece en 1º da ESO con este programa e se particpe na elaboración de contidos de apoio.

Como resumo final comentamos que cremos que se conseguiu o obxectivo principal de enganchar a máis compañeiros no uso das TIC e queda prendida a lapa para continuar con novos traballos como sería a elaboración de contidos dixitais.

Idea

89

Utilización didáctica das aulas Abalar CPI de Atios ASESOR Miguel C. de Castro Miguel COORDINADOR Francisco Cordido Insua INTEGRANTES Juan Luis Allegue Iglesias, Mª Delfina Bañobre Durán, Diego Bouza Padín, Xosé Antonio Campos Santos, Mª Carmen Castro Pereira, Antonio Cebreiro Melero, Francisco Cordido Insua, Eva Mª Couce Coba, J. Manuel Cruz Regueiro, David Eiroa Uoviña, Mª Carmen Fernández Ferreira, Alfonso Manuel Fernández Otero, Mª Alicia González Alonso, Graciela Grande Veloso, Iván Hinojo Sánchez, Begoña Lourido Romeu, Gloria Margaride Pérez, Concepción Parada González, Mª Dolores Somoza Rodríguez.

OBXECTIVOS - Acadar un manexo axeitado dos distintos compoñentes da Aula Abalar: PDI, portátiles do profesor, netbook do alumno, redes wifi...

- Coñecemento e uso do servidor de centro e dos repositorios de contidos.

- Repositorios externos de contidos aplicables á educación.

- Utilización de ferramentas dixitais para a súa aplicación na práctica diaria (Ardora, EdiLim...).

CONTIDOS - Sistema Operativo Ubuntu 10.04 Netbook.

- Uso do portátil de aula. Consola do profesor e do alumno.

- Software do Smart Board e Notebook.

- Uso d o encerado e do proxector.

- Uso dos ultraportátiles. Protocolos de actuación, o armario de carga.

- Uso dunha aula Abalar. A rede Wifi.

- Recursos na rede (Buscadores, Wikis, Blogues...).

- Deseño e elaboración de materiais educativos (Ardora, EdiLIM...).

DESENVOLVEMENTO Debido á gran demanda, por parte do profesorado, para participar no “Obradoiro para as aulas Abalar” que se desenrolou no Centro no Curso 2010/11, fixo que houbese que reducir a asistencia só a aqueles profesores que impartiran clase nas propias aulas dixitais. Como este ano non se puido repetir a mesma experiencia, solicitamos un PFAC, aberto a todo o profesorado interesado (de feito, houbo profesores que repetiron).

Así, non só se permitía o acceso a profesorado que non puido acceder no curso pasado, senón que permitiu, dalgún xeito, profundar e perfeccionar as utilidades xa elaboradas nel.

Por outro lado, este Curso, pasamos a ter 8 aulas Abalar (o dobre que o ano pasado), de tal xeito que aumentou considerablemente o número de profesores implicados no proxecto.

90

Idea

Grupos de traballo

A arte de Velázquez en Educación Infantil CEIP de Ponzos ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR Ruth Palomar Fernández INTEGRANTES Rosario Carballal Varela, Macarena Ferreño Montero, Cristina María López Dacosta, María Del Carmen Torrente López, Josefina Cheda Piñón, Mónica Fontela Ferreiro, Ruth Palomar Fernández.

OBXECTIVOS -Transmitir ao noso alumnado a obra e biografía de Velázquez.

-Profundizar acerca da plástica e a imaxe nos centros Reggio Emilia.

-Elaborar un pequeno proxecto de traballo relacionado coa arte de Velázquez.

CONTIDOS -Reflexión acerca da filosofía de Reggio Emilia.

-Expresión plástica, imaxe e creatividade baixo a filosofía Reggio Emilia.

-Proxecto relacionado coa arte de Velásquez.

-Traballo en grupo xunto a un tallerista.

DESENVOLVEMENTO Este grupo de traballo xorde das inquedanzas das mestras do equipo de Educación Infantil, buscando novas formas de potenciar a creatividade dos nenos e nenas. O grupo de traballo elixiu a este pintor e obra, As meninas, por ser moi representativo no contexto do centro, dado que a cidade conta cun barrio, Canido, con multitude de pinturas das meninas nas fachadas das casas. O artista que promoveu dito proxecto, Eduardo Hermida, é coñecido por parte do alumnado de educación infantil , xa que en cursos anteriores colaborou co centro. A excelente coordinación do artista coas mestras e alumnado crea un gran tándem que fai que os nenos e nenas se acheguen a arte para transmitir os seus intereses e mostrar os seus sentimentos.

Ao longo do curso, o alumnado do ciclo de EI investigou e coñeceu algunhas das obras máis representativas de Diego Velázquez, a súa biografía, e as características máis sinxelas da época do artista. As actividades foron deseñadas atendendo ás diferentes áreas do currículo, e dun xeito especial fixemos partícipes ás familias; grazas a súa colaboración o centro foi decorado cun gran número de “ meninas” creadas con diferentes elementos plásticos.

Como remate, quixemos que no centro quedase plasmada unha “gran menina” e para iso contamos coa colaboración do artista. A figura do artista tivo unha gran repercusión no centro, xa que el se integrou como unha persoa máis da nosa comunidade. Os nenos fixeron esbozos, que el plasmou nas paredes do centro, e o resultado foi “espectacular”. Deste xeito no ciclo de educación infantil, achegamos a unha nova forma de traballar: integrar o artista nas aulas de educación infantil poñendo en práctica as experiencias das famosas escolas italianas Reggio Emillia que inclúen a figura do atellier nas súas escolas.

As impresións do artista acerca do traballo realizado quedan reflectidas nesa cita: “O taller deste ano resultou moito máis especial que o anterior xa que tratamos o tema das meninas tan representativas do meu barrio, Canido. O traballo foi fantástico pola arte final que lle deron as mestras do centro. Creo que a participación dos nenos foi perfecta e todos puxeron o seu graíño de area para darlle esa maxestuosidade nota de cor a esa parte do colexio. Agradezo enormemente a oportunidade que se me brindou para desenvolver un traballo tan interesante cos nenos, que tras a súa inocencia, mostran unha síntese perfecta dos conceptos artísticos.

Espero con ilusión que teñamos máis oportunidades para colaborar xuntos noutros proxectos”.

92

Idea

A aula virtual 2.0 IES Castro da Uz ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Mª José Fernández Yáñez INTEGRANTES Mª Cristina Alves Ferreira, Consuelo Devesa Nogueiras, Manuel Feas Sánchez, Marina Fernández Bouza, Ana Mª Fernández Fernández, Rosa Ana Fernández Rodríguez, Mª Helena Hernández Ros, Mª Nieves Vecilla Peral, Celia Rodríguez Fociños, Aurora Ruiz Fernández.

OBXECTIVOS -Intentar cambiar a nosa metodoloxía de traballo.

-Coñecer novas ferramentas.

-Mellorar a nosa competencia dixital.

-Elaborar materiais didácticos para usar na aula virtual.

-Crear un blog.

CONTIDOS -Creación e diseño dun blog.

-Inserción de materiais no blog.

-Elaboración de presentacións a partir de fotos.

-Elaboración de vídeos didácticos.

-Uso da aula virtual moodle.

-Elaboración de materiais para usar na aula virtual.

DESENVOLVEMENTO O que moveu á formación deste grupo de traballo foi o desexo de aproveitar todos os recursos que a aula virtual do centro pon á nosa disposición, coa finalidade de achegar o alumnado ás novas tecnoloxías facéndoos responsables do seu uso.

Comezamos por crear un blog no que iriamos “colgando” as dúbidas que xurdisen á hora de enfrontarnos coa elaboración de diferentes materiais. O seu deseño non levou moito tempo, pero si nos atrancamos un pouco co calendario que queriamos aparecese na marxe dereita. Nas diferentes entradas traballamos o cadro de texto que nos permitía incorporar hipervínculos, cambiar o tamaño de letra, incorporar imaxes... O que nos deu algo máis de traballo foi familiarizarnos coa linguaxe HYML, no momento en que queriamos colgar os vídeos, arquivos de audio, etc. Resultounos un pouco laborioso ter que abrir contas para poder “subir” os arquivos creados e conseguir o embed code ou a URL que nos demandaba para colgar o traballo.

Familiarizados co blog, centrámonos na aula virtual. Movémonos pola linguaxe moodle, creamos o curso “Actividades culturais” coas seguintes categorías: Viaxe a Francia, Francofonía, Día do libro 2012, Obradoiros literarios e Viaxe a Granada nos que fomos elaborando e subindo materiais en diferentes soportes. Aprendemos a redimensionar o tamaño das imaxes, montar vídeos, incorporar sons, elaborar pps con audio, trípticos e diferentes materiais para subir á aula virtual.

O responsable da formación do grupo de traballo facilitounos o acceso a todos os recursos da aula virtual achegándonos programas fáciles de usar e resolvendo as dúbidas que se nos foron presentando.

Idea

93

A biblioteca escolar compaxina contigo IES Mugardos ASESOR Andrés Crespo Acción COORDINADOR Serafín Álvarez Rodríguez INTEGRANTES Begoña Allegue Rodríguez, Serafín Álvarez Rodríguez, María Consuelo Gundín Rey, Errose Landa Jáuregui, María Amada Pernas Prieto.

OBXECTIVOS -Deseño de materiais e recursos propios (guías, boletíns, concursos, encontro con escritores...).

-Participación activa na posta en marcha de medidas recollidas no Proxecto Lector para o curso 2011-2012.

-Mellora da xestión bibliotecaria e do uso docente da biblioteca como aula.

CONTIDOS -Formación de usuarios, busca documental e tratamento da información.Guías para a planificación de traballos de investigación escolar.

-Análise da situación da lectura e da escritura.

-Organización de espazos e tempos de lectura. Mellora do mobiliario e sinalética da biblioteca.

-O papel do profesorado como mediador e modelo lector.

-Implicación das familias no hábito lector.

-Integración das TIC.Ampliación de equipamentos informáticos. Mantemento do blog da biblioteca e a páxina web do centro.

DESENVOLVEMENTO Desde hai tres cursos vén funcionando no IES Mugardos un Grupo de Traballo ao redor da biblioteca. Grazas ao labor deste equipo estable de docentes coa colaboración indispensable do claustro e o apoio da dirección, puxéronse en marcha medidas importantes na promoción da lectura. Por exemplo, a aprobación do Proxecto Lector e a súa dinamización a través da coñecida HORA DE LER, a formación de usuarios, traballos documentais na materia de Proxecto Interdisciplinar de 1º ESO e a constante dinamización cultural do centro.

Outro dos fitos importantes foi a inclusión no curso 2011-2012 no Plan de Mellora das Bibliotecas Escolares de Galicia. Ademais da dotación económica para a adquisición de material bibliográfico, mobiliario e ampliación de equipamento informático, desenvolvemos un programa de actuacións que incluíu, entre outras, a formación dun equipo de alumnas colaboradoras da biblioteca, catalogación informática dos fondos, aumento dos rexistros de préstamo, pequenas exposicións temáticas, concursos, contacontos (na imaxe, a actriz Soledad Felloza)...

A biblioteca tamén é o centro de reunión dos Clubs de Lectura: un de alumnado da ESO e o outro de adultos no que participan nais, profesores, persoal non docente e alumnos de bacharelato.

En resumo, aínda nos quedan moitas cousas por facer e moitos bos libros para o camiño.

94

Idea

O encerado dixital na práctica docente CEIP O Ramo ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR María Alicia Mayobre Toimil INTEGRANTES María Florentina Durán Díaz, María Alicia Mayobre Toimil, Miguel Picado López, Lucía Rojo Iglesias, Paula Túnez Pérez.

OBXECTIVOS -Utilizar as TIC extraendo o seu máximo rendemento a partir da comprensión da natureza e modo de operar dos sistemas tecnolóxicos.

-Manexar estratexias para identificar e resolver os problemas habituais de software e de hardware.

-Aproveitar a información que proporcionan e analizala de forma crítica mediante o traballo persoal autónomo e o traballo colaborativo.

-Fomentar o traballo en colaboración.

-Integrar as TIC no currículo da Educación Primaria utilizando o EDI como ferramenta na aula.

- Compartir experiencias.

CONTIDOS -O funcionamento básico e o software do EDI. -Procura de actividades apropiadas e recursos en internet para a aplicación con EDI. -Elaboración de materiais didácticos de diferentes áreas curriculares.

-Creación de sesións na aula co encerado dixital para que posteriormente poidan ser utilizadas por outros profesores.

-Demostración de que coa utilización da PDI nas aulas se produce un cambio metodolóxico que mellora notablemente os procesos de ensino e aprendizaxe.

-A mellora do desenvolvemento da capacidade creadora dos docentes na utilización de recursos propios.

DESENVOLVEMENTO O grupo de traballo decidiu centrar a procura de recursos, creación de actividades e materias no tema de “Francia” para continuar co proxecto que se está a levar a cabo a nivel de centro ó longo do presente curso.

En internet buscáronse os recursos necesarios para elaborar as actividades. Elaboráronse actividades sobre historia, xeografía, arte, literatura, música, vocabulario etc.

Comprobamos que co uso do EDI os modelos didácticos son flexibles, controlables e permiten deseñar e desenvolver actividades de ensino e aprendizaxe eficientes e de maior eficacia.

Achega valor engadido para realizar actividades e logra máis motivación no alumnado que participa activamente na realización e corrección das actividades. Ademais, permite atender á diversidade apoiando os distintos tipos de aprendizaxe (visual, auditivo, manipulativo) e promove unha aprendizaxe a partir dos erros cun “feed back” inmediato e a oportunidade de ensaiar novas respostas, permitindo así unha autoavaliación.

Mantense un alto grao de implicación e atención no alumnado.

Consideramos que é unha ferramenta de fácil uso, mellora o ensino e a aprendizaxe e potencia a creatividade, tanto en docentes como en discentes.

E, como non, tamén temos que ter en conta os posibles problemas “técnicos”.

Tamén debemos ter presente que constitúe un recurso formativo complementario que debe utilizarse de xeito adecuado e nos momentos oportunos, sobre todo tendo en conta que non dispoñemos dun EDI en cada aula.

Idea

95

Aplicación das novas tecnoloxías en Educación Infantil e Primaria ASESOR Pilar Vilela Castro

CRA de Narón

COORDINADOR (Educación Infantil) Cristina Fernandez Sueiras INTEGRANTES (Educación Infantil) María Nieves Agudin Serrano, Milagros Fonticoba Rodríguez, Margarita Hermida Montero, Verónica Lopez Golpe, Lucía Lopez Naveiro, Lidia Lopez Sandomingo, María Carmen Míguez Camiña, María Katia Sánchez Alonso, Cristina Fernández Sueiras.

COORDINADOR (Educación Primaria) Xosé Manuel Suárez Martínez INTEGRANTES (Educación Primaria) Olga Blanco Pena, María Quintana Pita, Luis Casal Díaz, Mónica García Lago, María Del Carmen Lagóstena Álvarez, María Ángeles Vilariño Piñeiro, Xosé Manuel Suárez Martínez.

OBXECTIVOS -Aprender a buscar información en internet referente ao tema do noso grupo de traballo.

-Consolidar o uso e funcionamento de programas informáticos cun fin didáctico.

-Aplicar o froito deste traballo para traballar con nenos e nenas con problemas específicos.

-Elaborar materiais para compartir entre todo o profesorado do centro.

-Coñecer as posibilidades didácticas dunha páxina web e dun blog.

-Coñecer e manexar o software específico e outros para a creación de páxinas web e de blogs educativos.

-Crear un banco de recursos para compartir entre o profesorado.

-Favorecer o acceso do alumnado as novas tecnoloxías, a través do seu uso nas aulas.

-Favorecer o cambio de metodoloxía do profesorado para iniciar e consolidar o traballo coas ferramentas dixitais.

CONTIDOS -Instalación do software necesario para a creación dunha páxina web.

-Coñecemento e utilización das diferentes ferramentas e software necesarios para a páxina web.

-Elaboración de pequenas actividades utilizando ferramentas sinxelas e recursos de internet.

-Deseño de exemplos ou actividades para os nenos/as máis complexas utilizando varias ferramentas dos programas.

-Exploración de outras páxinas web que conteñen recursos educativos a utilizar co encerado dixital.

-Elaborar un proxecto en común.

DESENVOLVEMENTO Como traballo previo vimos distintas páxinas webs e blogs para facer unha posta común dos aspectos que queriamos para a nosa páxina web. Intentaremos partir dunha base o máis común posible de todos os participantes no grupo para conseguir que as docencias sexan funcionais. Elaboramos materiais mediante sesións de traballo colectivas nas que intercambiamos opinións, dificultades e, pouco a pouco, acadar o noso obxectivo final que é o manexo do encerado dixital, a realización de pequenas unidades didácticas e o mantemento de blogs de aula ou de escola.

O proxecto tivo un total trinta horas e ao longo do curso 2011/12. As sesións teórico-prácticas dos relatores realizáronse en horario extraescolar. O resto do tempo dedicouse a traballo común para a elaboración de proxectos, unidades didácticas e material específico.

Como resultados realizamos dúas unidades didácticas sobre os oficios e a prehistiria para EDI, unha actividade LIM sobre os dinosaurios e dous blogs da escola de Castro e de Domirón.

96

Idea

Aplicacións didácticas das danzas tradicionais na escola CEIP Piñeiros ASESOR José Antonio Sordo Freire COORDINADOR Lorena Piquero Pérez INTEGRANTES Lorena Piquero Pérez, Clara Goas Vargas, Lucía Fraga Romero, Carmen Lorenzo Díaz, Carlos Carrodeguas Gonzalez.

OBXECTIVOS -Atopar recursos para poder empregar a música e o baile tradicional como medio de achegamento da nosa cultura ao alumnado.

-Xustificar o uso do baile tradicional dentro dos currículos de Música e de EF. -Recoñecer estruturas musicais sinxelas da música e o baile tradicional galego.

-Entender, realizar e dominar os pasos básicos do baile galego para poder transmitilos nas distintas etapas educativas.

-Fomentar o pracer polos movementos e expresividade corporal nos bailes e o interese pola nosa cultura.

-Desenvolver e diferenciar diferentes ritmos tradicionais mediante o baile (muiñeira, pasodobre, valse, rumba e jota).

-Favorecer as relacións interpersoais por medio do traballo en grupos.

-Recoñecer o baile tradicional como medio de transmisión de valores e, que ao mesmo tempo, sirva como unha forma de transmisión cultural e de relación interxeracional.

CONTIDOS -Xogos preparatorios para o baile.

-Bailes soltos: -A muiñeira (puntos básicos, estrutura e coreografías).

-A xota (puntos básicos, estrutura e coreografías).

-Bailes agarrados: valse, pasodoble... (O agarre na parella, o paso base).

DESENVOLVEMENTO A idea de propoñer esta actividade xorde dun grupo de mestres de Educación Musical e Educación Física interesados en transmitir ao alumnado a importancia do noso patrimonio cultural. Debido a que moitos contidos relacionados coa música e a actividade física de expresión corporal poden traballarse a partir da nosa tradición, e dada a pouca experiencia neste tema, decidimos emprender a actividade formativa.

Respecto dos bailes traballados, unha vez acometidas as primeiras experiencias brindadas polos relatores, levámolos ás aulas. Cabe salientar que tivemos unha moi boa experiencia cos bailes xogo no caso dos nenos e nenas de EI e primeiro ciclo de EP (neste tipo de actividades a participación é moi positiva). Non obstante, na etapa de ESO resulta máis complexo, xa que a participación é máis difícil ao non existir unha aprendizaxe previa nas etapas anteriores que evite certo rexeitamento do baile.

Respecto aos bailes agarrados, unha vez levados á práctica nas aulas, como as valsas mandadas, o vals ou o pasodobre non parece haber unha dificultade salientable na aprendizaxe dos mesmos; non ocorre o mesmo nos bailes soltos, onde a dificultade se incrementa. Estes requiren de moita práctica, por exemplo os pasos de muiñeira ou de jota. Engadimos a isto a problemática de ter unha soa hora semanal de Música ou dúas de Educación Física. Existe a dificultade de ensinar esta actividade cando o coñecemento previo que se ten da música e o baile tradicional é escaso.

En canto á incidencia nos diversos centros, teremos en conta unha vez máis que en cada un deles é moi distinto, ben porque pertencen a contornos diferentes, rurais e urbanos, ou ben porque abarcamos distintos niveis educativos, dende EI ata ESO, polo que nos atopamos con realidades moi variadas.

Cabe sinalar, non obstante, que os resultados foron moi satisfactorios, e que foi esta unha maneira de traballar estes contidos que aparecen reflectidos nos nosos currículos e que moitas veces se nos fai complexo pola carencia de material relacionado co tema e pola carencia de experiencia por parte dos docentes.

Idea

97

Apoio audiovisual á función docente CEIP da Barqueira ASESOR José Antonio Sordo Freire COORDINADOR Luis Torrente Leira INTEGRANTES Ana María Brea Santiago, Carmen García Martínez, Rocío Fernández Sanesteban, María Aurora Vila Altesor, Luis Torrente Leira.

OBXECTIVOS -Recompilar vídeos educativos propios dos contidos de cada área e niveis educativos.

-Utilizar as TICS como apoio para a función docente.

-Motivar e fomentar a interese do alumnado deica a materia.

-Facilitar a comprensión e conexión dos contidos educativos coa realidade.

-Mellorar a nosa formación e función docente na práctica educativa.

-Ampliar os recursos informativos do centro.

-Mellorar o aproveitamento das posibilidades das TICS. -Aumentar os recursos que facilitan a función docente.

CONTIDOS De Educación Infantil, Educación Física, Relixión, Coñecemento do medio, Matemáticas e Linguas de cada un dos ciclos de Educación Primaria DESENVOLVEMENTO O seminario permanente consiste na investigación no entorno web e utilización do programa Atube Carter para descargar e modificar o formato dos vídeos. O proceso será: buscar, seleccionar e descargar os vídeos educativos como apoio a explicación logo de ter traballado os contidos na clase.

Co uso dos medios audiovisuais fai mellorar cualitativa e cuantitativamente o noso labor docente Coa experiencia adquirida o longo dos últimos anos, démonos conta que a aplicación das novas tecnoloxías no ámbito educativo é unha realidade que facilita, complementa e enriquece a nosa labor docente, aínda que as veces encontramos atrancos na súa aplicación.

A vantaxe do uso deste material de apoio nas aulas facilita o visionado do vídeo sen interferencias técnicas.

Temos que pensar no sentido práctico de non ter que facer unha busca en internet en momentos reais de docencia cos problemas asociados que leva aparellado; como a pérdida de tempo na búsqueda, aparición de contidos inapropiados, problemas técnicos (fallo de conexión Wifi, fallo de compatibilidade de vídeos ou lentitude na conexión).

O traballo do grupo levouse a cabo na aula de informática do CEIP da Barqueira, contando cun ordenador para cada participante.

98

Idea

As novas tecnoloxías no proxecto Abalar CEIP Couceiro Freijomil ASESOR José Antonio Sordo Freire COORDINADOR Roberto Díaz Ameneiros INTEGRANTES María Carmen Cascallar Pita, María Eugenia Fernández Iglesias, Jesús Andrés Iglesias Rodríguez, Julio Pampín Coloma, Javier Bermúdez Rodríguez, Roberto Díaz Ameneiros.

OBXECTIVOS -Integración plena das novas tecnoloxías na aula Abalar.

-Selección de contidos existentes na rede para aplicar na aula.

-Creación de contidos TIC para aplicar na aula.

-Promover o cambio metodolóxico necesario para o mellor aproveitamento dos novos recursos existentes.

CONTIDOS -Elaboración da normativa da aula Abalar.

-Introdución á aula Abalar: elementos da aula Abalar.

-Manexo do encerado dixital interactivo.

-Familiarización e formación co sistema operativo do portátil de aula e dos ultraportátiles. Nova maqueta.

-Traballo co servidor do centro Abalar.

-Familiarización co uso de ferramentas web 2.0.

-Creación de blogs e o seu uso na aula. Introducimos nos blogs diferentes ferramentas 2.0.

-Creación de blogs para o traballo e seguimento dos alumnos/as (kidblog).

-Catalogación de páxinas web.

-Acercamento ás webquest.

DESENVOLVEMENTO A xente que se involucrou no grupo de traballo dispoñía duns coñecementos básicos a nivel informático, incluído o coordinador, pero a súa motivación e o seu interese a pesar das dificultades encontradas ó longo do curso fixo que o resultado final fose satisfactorio.

Despois de sufrir roubos, problemas eléctricos, retraso na entrega de material Abalar,… o noso centro parece que colleu una liña ascendente e esperemos que a manteña nos vindeiros cursos.

Un dos obxectivos que máis se traballou,como ben se pode ver nos diferentes blogs creados durante este curso, foi a selección de contidos existentes na rede para aplicar na aula.

Os contidos e as actividades realizadas foron as seguintes: Introdución á aula Abalar: elementos da aula Abalar.

Manexo do encerado dixital interactivo.

Familiarización e formación co sistema operativo do portátil de aula e dos ultraportátiles. Nova maqueta.

Traballo co servidor do centro Abalar.

Familiarización co uso de ferramentas web 2.0.

Creación de blogs e o seu uso na aula. Introducimos nos blogs diferentes ferramentas 2.0.

Creación de blogs para o traballo e seguimento dos alumnos/as (kidblog).

A chegada do proxecto Abalar o ano anterior e a realización do grupo de traballo actual tiveron una enorme influencia no resto do profesorado.

Creáronse novos blogs, coñecéronse máis ferramentas web 2.0, en definitiva, supuxo un cambio nas nosas clases e tamén una porta aberta a toda a comunidade educativa.

Idea

99

Competencias básicas: elaboración de documentos ponte (Concreción curricular) IES As Telleiras

ASESOR Manuel Losada Cabanas COORDINADOR Carmen Yáñez Lago INTEGRANTES María Teresa Couso Fernández, María Ángeles Ulloa, Eva Ríos Vázquez, María Yáñez Gradaílle, Carmen Lamas Montero.

OBXECTIVOS -Integrar as competencias básicas no currículo.

- Acadar criterios obxectivos para avaliala.

CONTIDOS -Elaboración de concrecións curriculares para cada curso e materia integrando todos os aspectos do DCB e relacionándoos coas distintas CCBB. -Creación de tarefas para traballar nas aulas as competencias e poder avalialas de forma obxectiva.

DESENVOLVEMENTO O IES As Telleiras leva varios anos traballando as CCBB. O curso pasado fomos un dos centros galegos que participou no proxecto COMBAS promovido polo Ministerio de Educación que ten como obxectivo a consolidación das competencias básicas como elemento central do currículo. Achegamos unha pequena descrición do noso traballo: 1º- Elaborar a concreción curricular para cada nivel e materia. Unha concreción curricular é un documento ponte (tipo táboa), previo a unha programación integrada, onde aparecen relacionados todos os elementos curriculares a ter en conta cando se traballa con competencias. Para iso é fundamental partir dos criterios de avaliación: (¿que se debe avaliar?) e a continuación seleccionar os contidos que habería que poñer en xogo para poder avalialos e os obxectivos que se perseguen con eles (¿que imos explicar e con que finalidade?). No mesmo DCB aparecen os indicadores de logro para cada criterio; son os que nos van dicir dunha forma máis concreta o que se debe conseguir ao traballar os elementos anteriores. Por último habería que engadir que CCBB se desenvolven con cada un dos indicadores de logro especificados (debemos ter en conta para iso as explicacións do parágrafo do decreto “Contribución da materia ao desenvolvemento das CCBB”).

2º- Deseñar tarefas complexas. Unha tarefa está formada por actividades variadas e con distintos graos de complexidade, que permiten traballar os contidos das materias vinculándoos á vida real. Avaliar as tarefas mediante rúbricas) supón avaliar tanto indicadores de logro como CCBB. Unha tarefa debe recoller obxectivos, contidos, actividades, procesos cognitivos, CCBB, contexto, recursos, criterios de avaliación e instrumentos de avaliación.

Para rematar mencionar algunha das vantaxes de traballar con tarefas: - Faise fronte á sobrecarga de contidos que soe caracterizar a todos os currículos - Contribúen a un maior desenvolvemento das CCBB. - Propician avaliacións mellor coordinadas e baseadas en coñecementos máis significativos e no que é capaz de facer o alumnado e non na simple reprodución de contidos.

100

Idea

Coñecementos e aplicacións básicas da web dinámica CEIP Ponte de Xubia ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR Ana Belén Vilar Otero INTEGRANTES Juan Antonio Arribas Rodríguez, María Dolores Castro Sixto, Elisa Dopico Bores, Mercedes Iglesias Aguiar, María José Jiménez Valbuena, Manuel Romero Torrente, Margarita Sande Cortizas, Inés Veiga Fernández, Ana Belén Vilar Otero.

OBXECTIVOS -Acadar as competencias necesarias para a administración dos espazos web.

-Manexar as ferramentas web do centro educativo para a publicación de novas ou contidos didácticos.

-Colaborar con equipos de traballo para a creación de contidos multimedia en formato web.

-Difundir o emprego dos materiais publicados nos diferentes espazos do centro (páxina e galería) por parte do alumnado e as súas familias.

-Fomentar o uso por parte do profesorado do centro das ferramentas web do proxecto e valorar as TIC como unha ferramenta imprescindible hoxe en día.

CONTIDOS -Aspectos básicos de administración da web.

-Configuración da conta propia do usuario e personalización.

-Diferentes tipos de contidos que permiten crear as aplicacións dinámicas: páxina, blogue, audio e vídeo.

-Edición e formateado de texto na web.

-Publicación de contidos relacionados con outras webs, embebidos.

-Xuntar arquivos aos envíos.

-Emprego de elementos multimedia na publicación web.

DESENVOLVEMENTO O GT levouse a cabo en sesións de tres horas con dúas sesións de formación. Unha no inicio, para poder coñecer aspectos básicos de inclusión de contidos na rede e algúns recursos web como Kizoa, Issuu, Slideshare, e outros, dependentes de Google, útiles para colgar contidos na rede. A segunda sesión de formación, centrouse en aspectos básicos relacionados coa administración da web e a Galería de Imaxes.

A partir destes contidos desenvolvéronse varios proxectos, tanto individuais como grupais, por ciclos ou en colaboración cos mestres especialistas. Aproveitáronse os recursos da rede para colgar todo tipo de arquivos pero intentando sempre non cargar a web e utilizando a “nube” para colgar os contidos.

Tamén creamos os nosos propios contidos con recursos como o Kizoa e Picasa ou con software libre como Open Office Impress e Draw. Buscáronse elementos na rede que nos foran útiles para os proxectos, pero intentando sobre todo utilizar elementos propios do centro. Isto supuxo que fosen gravadas moitas das actividades do centro para amosalas despois na web a todo o centro educativo, facéndoos máis partícipes do que nel ocorre . Ademais, os contidos traballados resultaron moi interesantes, chegando a ter unha ampla repercusión no centro por parte de profesorado, alumnado e as familias.

Podedes observar a web en: http://www.edu.xunta.es/centros/ceippontedexubia/

Idea

101

Creación dun blogue como ferramenta didáctica e de comunicación en Educación Infantil e Primaria CPI Conde de Fenosa

ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR María Carmen Moares Ares INTEGRANTES Ana Arnoso Fabal, Concepción Cambeiro López, Carmen Canedo Aldao, María Celia Galego Pazos, Josefina Martínez Martínez, María Fernanda Martínez Sixto, María Carmen Moares Ares, Lucía Paz Rocha, Francisca Josefa Pérez Bouza, María Del Carmen Regueira Sánchez.

OBXECTIVOS -Crear blogues como ferramenta didáctica para os distintos niveis e materias.

-Empregar blogues como ferramenta de comunicación coas familias.

-Mellorar a formación do profesorado na utilización didáctica das TIC. CONTIDOS -Creación de contas de correo-e.

-Creación de blogues individuais.

-Manexo de programas: GLOSTER, GETLOUPE, VIDEO PAD e KIZOA. -Deseño de actividades.

DESENVOLVEMENTO A posta en marcha deste grupo de traballo xurde da necesidade de profundar nos nosos coñecementos referentes á utilización didáctica das TIC. Partíamos do interese común de utilizar o blogue como ferramenta didáctica. A actividade inicial consistiu en abrir contas de correo electrónico, facer un grupo de correo electrónico e crear, cada unha de nós, un blogue individual. A partir de aí, comezamos co deseño de diversas actividades.

Ao longo do traballo contamos con docencia externa que nos asesorou sobre as posibilidades dos blogues: tratamento fotográfico, feeds, tratamiento de arquivos, edición HTML. De este xeito puidemos ampliar os nosos coñecementos sobre o blogue como ferramenta didáctica Tamén foi de gran valor o apoio interno entre as compañeiras; chegando a ter, incluso, colaboración e asesoramento por parte dunha compañeira de primaria do noso centro allea ao grupo de traballo.

102

Idea

Creación e uso didáctico dun blog CPI Atios ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR Juan Ramón Alonso García INTEGRANTES Juan Ramón Alonso García, María José Ruan Serantes, Ana María Ramos Montero, María Jesús López Maiztegui, Eva María Couce Coba, Iván Carrera Herrero, Santiago Cadarso Vázquez.

OBXECTIVOS -Coñecer e valorar distintos blogs de cara a seleccionar aqueles que se axusten mellor as nosas necesidades.

-Aprender a crear o noso propio blog.

-Colgar na rede fotos, actividades, novas, anuncios etc. relacionados coas actividades que realicemos na escola.

-Utilizar o blog como medio de retroalimentación coas familias, de tal xeito que teñamos unha forma inmediata de comunicación.

-Nos cursos máis altos, utilizar esta ferramenta como interación cos nosos propios alumnos e alumnas.

-Incluír as TIC como unha ferramenta habitual dentro da aula na que os propio nenos e nenas serán protagonistas CONTIDOS -Coñecemento, valoración e acercamento a distintos tipos de blogs.

-Creación do noso propio blog.

-Utilización activa do recurso.

-Comunicación cos pais/nais.

-Comunicación cos alumnos/as.

-Utilización normalizada das TIC dentro das aulas.

-Valoración e interese pola ferramenta e a súa aplicación pedagóxica.

DESENVOLVEMENTO Unha vez posto en marcha este grupo de traballo, decidimos reconducir os contidos e utilizar a plataforma moodle que nos ofrece a web dinámica do noso centro en vez de blogs de título individual. O resultado foi excelente e, hoxe por hoxe, as aulas virtuais son unha realidade cotiá no noso centro, tanto dentro da aula como fóra, fundamentalmente como medio de comunicación coas familias e alumnado.

Dependendo do nivel e ciclo no que nos atopemos, as aulas virtuais teñen moi diferentes opcións. Nos niveis máis baixos utilizámolas como escaparate de todo o que facemos na escola, para que as familias coñezan e participen máis activamente na nosa labor. Outra utilidade é a de banco de recursos. En niveis máis altos, é a través da aula virtual onde os nenos e nenas fan os deberes, participan en foros e chats, colgan producións propias e interactúan de forma autónoma xa dende o primeiro ciclo de EP. Esta ferramenta, moi utilizada e coñecida en etapas educativas superiores, no CPI Atios está presente de forma moi activa xa dende o inicio da escolarización.

Gustaríanos resaltar tamén a excelente acollida que esta ferramenta ten tanto entre as familias como entre o propio alumnado.

Este grupo de traballo complementouse con outro realizado no centro sobre a elaboración de actividades LIM. Isto permitiunos elaborar os nosos propios recursos e colgalos na aula virtual.

Gustaríanos salientar o éxito que supuxo este grupo de traballo para o noso centro xa que nos ofreceu unha ferramenta para nós descoñecida a que día a día lle descubrimos novas posibilidades. Queremos aproveitar a ocasión para agradecerlle a Reyes Montero, a profe que nos aprendeu e que tanta paciencia e dispoñibilidade infinita nos demostrou. Sen ela nunca chegaríamos a onde estamos.

Idea

103

Dinamización dos blogues de aula CEE Terra de Ferrol ASESOR Andrés Crespo Acción COORDINADOR Digna Polo Timiraos INTEGRANTES Juán José Bermúdez Fresco, María Isabel Franco Cabarcos, María Ángeles López Merlán, María Ángeles Lourés Rebolo, Tania Paredes Madorra, María Pérez Galdo, María Socorro Pita Corral, Sofía Pita Corral, María Digna Polo Timiraos, María Dolores Prieto Ramos, María Dolores Trinqueta Lorenzo, María Natalia Vega Ledo.

OBXECTIVOS -Adquirir as ferramentas necesarias e aprender a usalas para o manexo dos blogues.

Intercambiar experiencias entre os distintos compoñentes do grupo.

-Dinamizar a utilización dos blogues existentes, incluíndo o seu uso nas programacións de aula, a través do deseño de actividades.

CONTIDOS -Tratamento de imaxes con GIMP. -Gravación de son con audacity.

-Edición dun vídeo con software portable.

DESENVOLVEMENTO O GT estivo formado, por 12 persoas, pertencentes a distintos centros (CPI Monte Caxado, CEIP A Fraga, CEIP A Magdalena, IES Castro da Uz, CEE Terra de Ferrol e CPI San Sadurniño) e distintas etapas educativas.

Reunímonos dúas veces por semana ata realizar as cincuenta horas das que dez correponderon a docencia externa.

Consideramos que foi moi importante para o bo aproveitamento do GT o feito de ter as docencias repartidas ao longo da programación coas xornadas prácticas intercaladas entre docencia e docencia.

O clima de traballo foi en todo momento moi positivo, motivador, enriquecedor e produtivo.

O traballo desenvolveuse principalmente en grupo, pois as ideas aportadas foron analizadas e consensuadas na súa totalidade.

No GT do curso anterior xa crearamos un blogue (www.sacofurado.blogspot.com)enfocado a toda a comunidade educativa. Este ano seguimos a traballar nel, aínda que algúns compoñentes que contan con blogues propios procuraron melloralos.

Por outro lado, “sacofurado.blogspot” tamén serviu como fonte de recursos, experiencia de aprendizaxe, resolución de dúbidas etc.

O obxectivo primordial deste GT era realizar actividades para enriquecer os blogues xa existentes e aprender o manexo de programas para o tratamento de imaxes (GIMP), da voz e o son (Audacity) e a realización de videos (openshot).

Para concluir, queremos destacar que para desenvolver completa e satisfactoriamente estas actividades necesitaríamos un maior número de horas e máis medios para poder levalas a cabo. Con isto queremos deixar unha porta aberta para a posible continuidade doutro GT para o vindeiro ano. ¡Visitade o noso blogue do Grupo de Traballo! (http://sacofurado.blogspot.com). Dende el poderedes acceder aos nosos blogues de aula.

104

Idea

Educación solidaria - Educación en valores IES Terra de Trasancos ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Manuel Rivera Iglesias INTEGRANTES Alfredo Emilio Fernández Martínez, Miguel Ángel Folgar Fraga, María Graciela Galdo Vigo, María Sol Iglesias Carballo, Mª do Carme Martínez Arribe, María Olga Martínez Gómez, María José Muíño Riobó, Celia Núñez Pertejo, María Dolores Pazos Vilela, Manuel F. Rivera Iglesias, Manuel Vales Álvarez.

OBXECTIVOS -Traballar interdisciplinariamente, metodoloxías de educación solidaria que contribúan ao fomento da investigación, experimentación e innovación do profesorado para mellorala calidade dos proxectos que desenvolvemos -Crear un centro de recursos en xogos cooperativos e talleres participativos que mellore as competencias do profesorado para desenvolver con calidade a programación didáctica de Educación en valores.

-Posibilitar que o profesorado implicado saiba que elementos debe ter unha boa práctica en Educación para o desenvolvemento. Análise das limitacións e prexuízos que estamos a ter na implementación da educación para o desenvolvemento ED. CONTIDOS -Metodoloxías de educación solidaria -Creación dun centro de recursos. Selección e elaboración propia de materiais didácticos (documentais, recursos educativos tics, xogos de aula) a disposición de todo o profesorado.

-Rede de profesorado solidario a nivel galego para poder intercambiar experiencias e boas prácticas.

-Creación de equipos mixtos (docentes, membros de ONGD e movementos sociais) para a investigación, para a innovación metodolóxica e para crear proxectos de emprendementro social en educación para o desenvolvemento.

DESENVOLVEMENTO Un grupo de profesoras e profesores do IES Terra de Trasancos detectamos a necesidade de poñer en común as nosas reflexións e prácticas en educación en valores no camiño de facer apartacións dende a aula e fóra dela que facilitaran a creación dentro do instituto dunha cultura escolar solidaria, participativa e democrática, en contacto co contorno local e global.

Descrición das actividades mais salientables: Lecturas solidarias acompañadas de música e interpretación. Están destinadas especialmente a rapaces enfermos en hospitais do noso contorno, pero estarán abertas a toda a comunidade en xeral, evitando calquera tipo de discriminación.

Roupeiro Solidario. A comunidade escolar logo dunha reflexión sobre o consumo irresponsable na nosa sociedade, organizou un roupeiro, aportando roupa e complementos de segunda man para vendelos a baixo prezo e cos cartos recadados poder financiar programas solidarios.

Organizamos dentro do Instituto unha tenda de produtos de comercio xusto coa ONG Panxea de Santiago.

Para o ano próximo propuxemos organizala con LENA e a cooperativa A Xoaniña.

Contactamos con asociacións e entidades de Ferrolterra que colaboran co pobo saharaui froito destes contactos organizamos unha conferencia e unha campaña para mandar roupa a rapaces do Sahara por medio de Ongs.

Organizamos unha recollida, venda e subhasta de libros para recadar fondos para o proxecto Bubisher.

Idea

105

Elaboración de actividades de aula para ciclos LOE - MAM IES de Ortigueira ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Luís Manuel Beceiro Rodríguez INTEGRANTES Luis Manuel Beceiro Rodríguez, Alberto Gallego Fernández, Albino Salvador Pernas Barcón, Juan Luis Santalla Felgueiras, José Vidal Martínez.

OBXECTIVOS -Elaboración de actividades de aula en grupo correspondentes ó módulo de operacións básicas de moblaxe e á unidade didáctica de ferraxes.

-Elaboración dun traballo en grupo fronte a traballos individuais menos enriquecedores.

-Posta en común dos coñecementos dos compoñentes do grupo adaptados ós novos formatos LOE. CONTIDOS -Elaboración de actividades de aula.

DESENVOLVEMENTO Despois da experiencia previa do curso pasado na elaboración das programacións detectamos a necesidade de desenvolver material de aula de acordo ao regulamento LOE. Tódolos membros do grupo de traballo conviñemos en afirmar a necesidade de adecuar e renovar as nosas actividades de aula ás novas circunstancias do ciclo de madeira e moble. Este grupo de traballo estivo formado por membros de distintos institutos, IES de Ortigueira e CIFP Ferrolterra, feito que nos valeu para poñer en común diferentes xeitos de desenvolver a actividade docente.

Aínda que nun principio os obxectivos que nos propuxemos eran bastantes, ó final conseguímolos todos sen haber variación sobre o proxecto inicial, en resumo, grazas ao traballo en equipo os rendementos e os logros foron moito máis sinxelos de acadar; por outra banda este traballo serviunos para poñer a primeira semente na elaboración das vindeiras programacións a aplicar no próximo curso, e promover a colaboración entre centros da mesma comarca.

106

Idea

Elaboración de actividades didácticas no marco da escola 2.0 IES Punta Candieira ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR José Jorge Rodríguez Pérez INTEGRANTES Paula Ballesteros Andrade, Alberto Fraga Yáñez, Paula María Hermida Mera, Ermitas Lorenzo Arribí, Manuel Prieto Díaz, José Ángel Rodríguez Pérez, José Jorge Rodríguez Pérez, Vicente Suárez Sanjuás.

OBXECTIVOS -Coñecer e manexar o hardware e software propios das Aulas Abalar.

-Utilizar o servidor de recursos de centro.

-Habilitarse no uso de ferramentas da Web 2.0.

-Coñecer e manexar distintos repositorios de contidos existentes no ámbito español.

-Utilizar aulas virtuais como apoio das materias impartidas.

-Coñecer e iniciarse no uso de ferramentas informáticas de autor.

-Ser quen de incorporar as destrezas aprendidas cos programas na elaboración de actividades didácticas para a utilización na aula.

-Renovar e dinamizar a metodoloxía das materias impartidas polo profesorado dentro do currículo do primeiro ciclo da educación secunda CONTIDOS -Utilización das aulas Abalar.

-Manexo do hardware e do software do EDI Smart Board.

-Traballo colaborativo con Google Docs.

-Creación de cursos virtuais baixo Moodle.

-Emprego de marcadores sociais.

-Coñecemento de repositorios educativos.

-Uso do Servidor de Recursos de Centro.

-Utilización da Web 2.0. Creación de wikis e blogues.

DESENVOLVEMENTO Para darmos resposta ás necesidades de formación dos profesores implicados nas aulas Abalar do noso centro consideramos as posibilidades establecidas pola administración. Debido ás condicións sobre o número de participantes dos PFAC tivemos que optar pola creación dun grupo de traballo. Neste participaron seis profesores sen contacto coas aulas Abalar o ano previo e dous (incluído o coordinador) que xa formaran parte do PFAC do centro no seu primeiro ano como centro Abalar.

Durante a segunda e terceira avaliacións tivemos numerosas reunións nas aulas Abalar do centro, ademais dunha sesión sobre Moodle de tres horas de duración por parte dun relator externo, que tivo lugar nunha das aulas de Informática postas a disposición do grupo de traballo.

Vendo en retrospectiva o proxecto inicial de grupo de traballo podemos agora concluír que pecaba dun exceso de ambición. O gran número de contidos e a súa multiplicidade temática fixo prohibitivo traballalos todos.

Por exemplo, no proxecto inicial asignabámoslle soamente seis horas ao estudo da ferramenta Moodle, que resultaron obviamente insuficientes.

Principalmente temos que salientar a sensación xeral de satisfacción co traballo realizado por parte de todo o equipo. Alén diso certas actividades levadas a cabo no contexto do grupo tiveron continuación fóra do seu ámbito, tendo repercusión directa e ampla no traballo diario do centro.

Idea

107

Elaboración de actividades LIM CPI Atios ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR Laura Adela Fernández Blanco INTEGRANTES José Antonio Campos Santos, María Carmen Castro Pereira, Teresa Jesús Dopico Rivera, Laura Adela Fernández Blanco, María Dolores Freire Villar, Elisa Pardo Montero, Jesús Francisco Piñón Pérez, Cristina Soto Fernández.

OBXECTIVOS -Seleccionar, crear, manexar e adaptar imaxes como elementos básicos nas actividades LIM. -Manexar, gravar e modificar audios como elementos básicos nas actividades LIM. -Formarnos na creación das nosas propias actividades na ferramenta Libros Interactivos Multimedia (LIM).

-Colgar na rede actividades elaboradas.

-Crear actividades para distintas unidades didácticas e distintos niveis e áreas de aprendizaxe.

-Valorar a utilidade de ditas actividades dentro da aula.

-Colgar actividades LIM na páxina web do centro ou nos blogues do profesorado de cara a que sexa unha ferramenta que tamén poidan utilizar as familias.

CONTIDOS -Manexo de imaxes con software libre.

-Manexo de audios con software libre.

-Formación específica na ferramenta LIM. -Elaboración de actividades en distintas unidades didácticas e en distintos niveis educativos.

-Divulgar os contidos en distintos soportes dirixíndoos as familias.

DESENVOLVEMENTO Un dos piares do noso traballo é a colaboración e implicación das familias. Para iso, xunto con outro grupo de traballo desenvolto no centro de xeito paralelo que nos permitiu “crear” as nosas aulas virtuais e facer visible todo o que diariamente facemos, precisabamos unha ferramenta coa que poder crear os nosos propios recursos, axeitados aos contidos traballados, pero sobre todo, axustados ao noso alumnado coas súas propias particularidades e intereses. As actividades LIM son hoxe por hoxe, no noso centro, unha realidade diaria.

Eliximos esta ferramenta por varias razóns. En primeiro lugar porque é un software libre creado e ideado por un compañeiro, Fran Macias, co que tivemos a sorte de poder contar como relator. En segundo lugar, porque nos parece unha ferramenta moi valiosa e moi fácil de manexar que nos ofrece infinitas opcións o moi variados tipos de actividades.

Comezamos a nosa andaina aprendendo a manexar imaxes e audios, igualmente con software libre, cos que poder crear as nosas propias actividades. A continuación, xa comezamos a traballar coa ferramenta LIM. Dende o principio, pareceunos bastante doado e rápido polo que pronto fomos capaces de crear os nosos recursos.

Estas actividades colgáronse nas aulas virtuais e convertéronse nunha ferramenta de traballo tanto dentro das aulas como fóra delas. As actividades LIM permítennos amosarlles ás familias os contidos traballados e os nenos e nenas atopan nelas un xeito diferente, motivador e moi divertido de traballar e aprender xogando.

A nivel de centro tamén aproveitamos esta ferramenta. Por exemplo, no noso centro levamos varios anos dedicando o Día do libro a un escritor ou escritora local e este anos foi Rosa Aneiros a nosa homenaxeada. Unha das actividades que se organizaron para ese día foi precisamente actividades LIM para os diferentes niveis.

108

Idea

Elaboración de materiais de aula baseados na web 2.0 CEIP A Gándara ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Mª Sonia Corral Almeida INTEGRANTES Ana Ayala Rodríguez, María Belén Bellón Navarro, María Sonia Corral Almeida, María Dolores Fontela Martínez, Susana Beatriz Galán Cabaleiro, Elena Beatriz González Melchor, Natalia Teresa Pedre Fernández, María Del Mar Rey Lago, Anilda Vidal Sanjurjo, Felipe Vila Garrido.

OBXECTIVOS -Coñecer as posibilidades didácticas do encerado dixital para os ciclos de infantil e primaria do colexio.

-Adquirir as destrezas necesarias para elaborar materiais empregando o encerado dixital nas aulas.

-Coñecer as posibilidades que ofrece a web 2.0 para o ámbito educativo, principalmente en Educación Infantil e Primaria.

-Adquirir destreza necesaria para elaborar materias 2.0 empregando o Encerado Dixital.

-Elaborar películas educativas usando as TICs. -Ser quen de incorporar as destrezas aprendidas cos programas na elaboración de actividades didácticas para a utilización na aula.

CONTIDOS -Software e técnicas de uso para o encerado dixital.

-Conceptos básicos de elaboración de materias.

-Posibilidades educativas das ferramentas da web2.0:blogs, webquest, wikis, podcast…

-Como traballar coa televisión educativa.

-As ferramentas TIC para elaborar vídeos.

-Elaboración de materiais didácticos para o seu uso na aulas.

DESENVOLVEMENTO Durante o presente curso académico (2011-2012) moito do profesorado do CEIP A Gándara, Narón, movidos pola necesidade e interese de empregar co alumnado as TIC, decidimos formar un grupo de traballo que titulamos “Elaboración de materiais de aula baseados na web 2.0”.

Esta necesidade nace da ansia de empregar as TIC na aula, e principalmente de aprender a utilizar os recursos que se ofrecen na rede para traballar cos nosos alumnos.

Para poder botar man dos recursos da rede, pensamos en formarnos, e aproveitando que todos os mestres e mestras desenvolvemos a nosa labor educativa neste centro, decidimos formar este grupo para ampliar, experimentar e compartir coñecementos sobre o uso das TIC, así como tamén das ferramentas 2.0 e a elaboración de películas educativas.

Despois do remate das sesións, concluímos que foi satisfactoria, que nos serviu para coñecer a diversidade de contidos na rede para traballar na escola, e ao mesmo tempo compartir experiencias e formular outras novas para comezar xa a desenvolver no vindeiro curso académico.

En xeral, pensamos que as TIC son recursos importantes na actualidade e polo tanto como mestres debemos manternos abertos á súa utilidade educativa, sendo necesaria unha formación continua, así como o intercambio de experiencias para que entre todos podamos enriquecer a ensinanza, e lograr así, unha educación de calidade.

Idea

109

Elaboración dun manual de xestión de refugallos IES Leixa ASESOR Vidal Tenreiro Allegue COORDINADOR Sabela Fernández Vila INTEGRANTES Ana Bobadilla Pérez, Fátima Calvo Rey, Marta Castro Agra, Francisco Fernández Teijeiro, Sabela Fernández Vila, Juan Frieiro López, Manuel Ángel García Otero, Clara Gómez-Reino Pérez, José Luis Martínez Vázquez, Mª Jesús Pena Rivera, Cristal Romero Rodríguez, Mª Jesús Torres De La Fuente.

OBXECTIVOS - Proceder a unha xestión correcta dos residuos acorde ao disposto na lexislación vixente.

- Dar a coñecer pautas de actuación no referente á clasificación, manipulación, envasado, etiquetado, recollida e tratamento de refugallos no IES Leixa.

- Reducir a xeración de residuos como prioridade para os profesores/as e alumnos/as do IES Leixa.

CONTIDOS - Xestión de refugallos no Hospital Arquitecto Marcide de Ferrol.

- Os residuos en Galicia.

-Revisión de normativa e lexislación europea, estatal e autonómica referente á xestión de residuos.

- Normativa xeral de refugallos.

- Normativa específica de refugallos perigosos.

- Normativa específica de refugallos sanitarios.

- Notas Técnicas de Prevención do INSHT. DESENVOLVEMENTO Da necesidade de xestionar adecuadamente os refugallos xerados na formación do alumnado para que non supoñan un risco para traballadores e alumnos do centro e na medida do posible paliar os efectos negativos sobre o medio ambiente, xurdiu este grupo de traballo.

Xustificou a súa creación a preocupación do profesorado do centro por abordar este tema, como queda reflectido na enquisa elaborada ao inicio.

Neste grupo de traballo identificáronse e adaptáronse os aspectos básicos de xestión de refugallos ás características do centro docente mediante un análise inicial da xestión, a determinación de tipos de refugallos e cantidade xerada e o estudio de criterios de segregación, envasado e tratamento.

Mediante a reflexión e o traballo en grupo elaborouse conxuntamente o manual de xestión de residuos que supón unha proposta de mellora ao problema que nos ocupa.

As actividades levadas a cabo no seu desenvolvemento centráronse en reunións de posta en común coa seguinte estrutura: establecemento de puntos de traballo, revisión conxunta de contidos, elaboración de materiais individuais segundo os criterios establecidos, posta en común dos materiais: modificacións, achegas... e proposta de puntos para a seguinte reunión.

110

Idea

Escolas inclusivas: mellora da intervención educativa CEIP Isaac Peral ASESOR Andrés Crespo Acción COORDINADOR Esperanza González Pino INTEGRANTES Isabel Bestilleiro Fuentes, Enma Pérez García, Marta Fariña Gato, Monserrat Martínez Rodríguez, Sira Varela Martínez, María Carmen Ogaza Rojas, Esperanza González Pino, Benigno Sánchez Vales, Elena Urtiaga Estévez, Estela Pita Villamar, Susana García Martínez, Zoraida Rodríguez Bustabad.

OBXECTIVOS -Traballar o tema da diversidade dentro das aulas.

-A formación do profesorado e dos orientadores como dinamizadores en cada centro e garantes da atención a diversidade.

-A rentabilización dos recursos no funcionamento do departamento de orientación.

-Aproveitarnos da riqueza do traballo colaborativo : incentivo para todos nós o feito de traballar nun grupo no que a procedencia dos seus membros e tan variada, aínda que todos traballemos en primaria.

-Necesidade de coordinación entre os departamentos de orientación da zona.

CONTIDOS -Achegamento conceptual ao termo “escola inclusiva”.

-Análise das prácticas docentes que impiden a inclusión.

-Integración do alumnado con NEAE: modificar as actitudes e a organización da institución escolar.

DESENVOLVEMENTO Este proxecto que se presenta, xorde da necesidade de traballar nos centros o concepto de diversidade dende o punto de vista inclusivo. Pretendemos dar resposta a esta pregunta: ¿De que maneira debe a institución escolar crecer e mellorar para dar adecuada resposta a todos e cada un dos seus membros? Incorporamos na metodoloxía de traballo o estudo estatístico de casos reais de datos obtidos a través de enquisas ao profesorado do nosos centros.

O descubrimento máis interesante co que o grupo se atopa é a evidencia dos erros conceptuais que manexamos con respecto ao termo inclusión no ámbito escolar. O manexo do termo inclusión como sinónimo de diversidade é un deles.

Cando falamos de educación inclusiva referímonos a: • falar de utopía , dun modelo educativo diferente ao que temos.

• superar os principios de atención á diversidade manexados ata agora que case sempre fan referencia a un alumnado determinado, encadrado como alumnado con NEAE. • falar de escola integradora.

• transformar o sistema educativo de xeito que se trate a todas as persoas por igual.

• traballar coa diversidade que nos atopamos nos centros significa valorar as diferenzas como valor en si mesmo • falar de inclusión é falar de dereitos: o dereito de todos a unha educación de calidade.

Idea

111

Ferramentas e recursos para unha aula 2.0 en Educación Infantil e Primaria CPI Virxe da Cela

ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR Mª Del Camino Pereiro González INTEGRANTES Marisol Vidal Charlón, Rubén Bouso Gallo, Gloria Camiño Castro, Sara Ferreiro Bóveda, María Isabel Cortiñas Castro, María Begoña Allegue Calvo, María José Ferreira Pérez, Ana Isabel Díaz Cartelle, María Del Camino Pereiro González.

OBXECTIVOS -Implicar ao profesorado na utilización das TIC como recurso educativo.

-Coñecer o profesorado diferentes ferramentas e recursos TIC aplicables ao ámbito educativo, facendo especial fincapé no uso de software libre.

-Ampliar contidos da páxina web do centro e elaborar un blog educativo e sentar as bases de actualizacións sucesivas.

CONTIDOS -Recursos TIC proporcionados pola Consellaría de Educación. Análise dos recursos existentes.

- Análises de paxinas web e blogs educativos.

- Análises de experiencias innovadoras.

-Selección de recursos e ferramentas informáticas.

-Plataformas de software libre. Funcionamento e aplicacións open office.

- Funcionamento e aplicacións de programas informáticos aplicables o deseño de actividades escolares.

-Recursos on-line aplicables ao deseño de actividades escolares.

-Funcionamento da páx. do centro. Creación de diferentes blogs enlazados á páxina web do centro.

DESENVOLVEMENTO Os obxectivos que nos formulamos son metas permanentes, horizontes que nunca se acadan completamente, pero cara aos que cómpre camiñar. En efecto, a investigación no propio centro, a faceta do docente como deseñador do currículo, a reflexión e o traballo en equipo, a formación contextualizada etc. son aspectos que saíron reforzados co traballo realizado.

Os contidos desenvolvidos, estruturáronse en varios apartados: a) Coñecemento e análises de diferentes páxinas web e blogs educativos. b)Achegarnos ao emprego de diferentes recursos TIC que nos permitiron crear materiais didácticos relacionados coas actividades diarias das nosas aulas e coas actividades complementarias do centro, buscando a implicación do noso alumnado e do resto dos compoñentes do claustro. c)Realizamos un informe onde quedaron plasmadas as diferentes propostas prácticas deseñadas e, onde se incluían os obxectivos educativos traballados, as competencias básicas, os contidos e procedementos, así como o desenvolvemento da proposta e as ferramentas TIC empregadas.

Finalmente reflexionamos acerca do traballo realizado, o grao de consecución dos obxectivos, o interese dos contidos, a dinámica, organización do traballo e calidade dos materiais elaborados. Valoramos tamén a posibilidade de continuidade do presente grupo traballo para o vindeiro curso.

O presente grupo de traballo representou unha interesantísima fórmula para mellorar a formación do grupo, tanto na teoría como na práctica, no deseño de material educativo e na investigación educativa.

Pero ademais dunha formación dos integrantes do grupo de traballo, queda un material educativo que, sen dúbida, será de utilidade para o profesorado do centro.

Por último, dicir que queda un camiño aberto para seguir creando materiais en formatos que con anterioridade eran absolutamente descoñecidos para todo o profesorado participante no grupo de traballo, e sobre todo ante a perspectiva da participación do noso centro no proxecto Abalar.

112

Idea

Ferramentas TIC para uso na aula (aplicacións informáticas en Educación Secundaria) CPI San Sadurniño

ASESOR Miguel C. de Castro Miguel COORDINADOR Beatriz Picos Tembrás INTEGRANTES Mª José Carracedo Doce, Marta Díaz Tie, Mª Isabel Dieguez Vilar, Daniel Diez Correa, Luis Gamundi Miraz, Mª Carmen Montero Sanjurjo, Mª Rosario Otero Souto, Beatriz Picos Tembrás, Manuel Ángel Rey Pardo, Ana Isabel Vilela Castro.

OBXECTIVOS - Manexo básico do Drupal para a publicación de información na páxina web do centro.

- Inserción de documentos, imaxes e vídeo. Creación de páxinas e libros.

- Coñecer e empregar a contorna do sistema Moodle.

- Aplicar os roles de usuario en Moodle.

- Crear cursos e manexar bloques e páxinas.

- Organizar materiais e crear tarefas e cuestionarios.

- Manexar o sistema Coopermine para crear galerías de imaxes.

- Manexar e compartir documentación e ficheiros na nube.

- Empregar o EDI. Manexar e crear aplicacións educativas.

- Coñecer e empregar o servidor do centro para a xestión ou edición de documentos.

CONTIDOS -Drupal: Manexo básico, creación de novas, inserción de documentos, imaxes e vídeo, creación de páxinas e libros, usuarios, módulos.

-Moodle: O contorno do Moodle, roles de usuario, creación e configuración de cursos, bloques, materiais e documentos, creación e edición de páxinas, tarefas e cuestionarios, comunicación interna.

-Coppermine: Manexo básico do sistema, organización xerárquica e creación de galerías de imaxes -EDI: Posta en funcionamento, configuración e manexo básico. Creación de actividades.

-Dropbox/Google Docs: Sistemas para o manexo de documentación na nube e alternativas. Xestión e compartición de documentos.

-Recursos do servidor do centro: Servidor de ficheiros e aplicacións. Configuracións e acceso aos documentos e recursos na rede interna dende distintos postos de traballo.

DESENVOLVEMENTO O CPI San Sadurniño ven traballando nos últimos anos na implantación das TIC no centro no referente ao seu uso como ferramenta docente, como fonte de información interna e externa e como elemento dinamizador na práctica educativa e na relación entre os membros da comunidade.

Dende o ano incrementouse moito o uso das TIC e todos os departamento as incorporan de diversas maneiras nas súas programacións didácticas.

Chegados a este punto, vimos a necesidade de avanzar de cara a potenciar a interacción dos medios, recursos e actividades do centro co alumnado tanto dentro como fora do ámbito escolar. Neste senso, solicitamos ao servizo de atención a centros a actualización da nosa páxina web ao sistema Drupal que incorpora tamén o sistema educativo virtual e xestor de cursos Moodle e o sistema para crear galerías de imaxes Coppermine.

Faise necesario, polo tanto, formar ao profesorado nestas novas ferramentas.

Nestes anos cambiou tamén parte do profesorado do centro, polo que outra das necesidades que detectamos é a formación no referente aos recursos cos que conta o centro, en especial no uso do EDI e no relativo ao uso do servidor de rede para a xestión e compartición de documentos e aplicacións.

Por último, a aparición de novidosas ferramentas TIC para sincronización e compartición de documentos na nube como os programas Dropbox e Google Docs fai que sexa necesaria formación para o manexo das mesmas.

Idea

113

Función directiva nos CEIP, CIFP, CPI e IES CFR de Ferrol ASESOR Manuel Losada Cabanas COORDINADORES José Carlos Pena Bellón, Manuel Pita Alonso e María Amparo López Romalde INTEGRANTES Álvaro Javier García Álvarez, Andrés Fernández Iglesias, Concepción Ferreiro Torres, Gerardo Juan Pazos García, Enrique Pazo López, Javier Cabarcos Anca, José Carlos Pena Bellón, José Manuel Barcia Vizoso, José Ricardo Lorente Soto, Manuel Pita Alonso, María Amparo López Romalde, María Begoña Salido Yáñez, María Belén Franco Mouriz, María Carmen Gómez García, María Del Carmen Leira Moreno, María Delfina Bañobre Durán, María Maravillas Beceiro González, María Del Mar Couceiro López, Marta Plumed Gimeno, Rebeca Blanco Carpente, Ricardo Agulló Leal.

OBXECTIVOS -Servir de marco da posta en común dos problemas de xestión dos centros.

-Posibilitar a información puntual por persoas expertas dos temas que nun momento determinado se considere.

-Impulsar un foro na rede para intercambiar ideas, experiencias e iniciativas CONTIDOS -Avaliación diagnóstica : Protocolos de actuación para a súa mellora.

-Avaliación da práctica docente: Protocolos de actuación.

-Análise da Lei 3/2011 do 30 de xuño de apoio á familia e á convivencia en Galicia.

-Análise da e Lei 4/2011 do 30 de xuño de convivencia e participación da comunidade educativa.

-Organizacións curriculares alternativas con enfoque ás competencias.

-Análise do Decreto 229/2011, do 7 de decembro, polo que se regula a atención á diversidade.

-Responsabilidade civil do profesorado: Responsabilidade profesional docente. Ética da responsabilidade.

-Responsabilidade penal docente. Uso de datos dos alumnos.

-Avaliación de Diagnóstico: Criterios de elaboración das probas. Validación das probas. Modelos de referencia (probas noutras comunidades). Asignación dos centros aos diferentes grupos ISEC. Análise e interpretación dos niveis de rendemento.

-Educación inclusiva.

-Proxectos de centro.

-Plans de formación permanente do profesorado.

DESENVOLVEMENTO A razón fundamental da constitución deste grupo de traballo é crear un espazo para que os directores e directoras, tanto noveis como experimentados, manifesten os seus problemas e poidamos, entre todos, dar posibles solucións. Trátase ademais dun foro no que se estudan conxuntamente as novas lexislativas que afecten á organización dos centros. Realizáronse as seguintes actividades: 1. Organizacións curriculares alternativas con enfoque ás competencias.

2. Responsabilidade civil do profesorado: Responsabilidade profesional docente. Ética da responsabilidade.

Responsabilidade penal docente. Uso de datos dos alumnos.

3. O dereito a unha educación inclusiva: Sentido dimensións e contradicións no proceso de implantación.

4. Avaliación de Diagnóstico: Criterios de elaboración das probas. Validación das probas. Modelos de referencia (probas noutras comunidades). Asignación dos centros aos diferentes grupos ISEC. Análise e interpretación dos niveis de rendemento.

5. Proxectos de centro.

114

Idea

Na procura da calidade na xestión das clases IES Mugardos ASESOR Andrés Crespo Acción COORDINADOR Covadonga Rodríguez-Moldes Rey INTEGRANTES María Del Carmen Bernabéu García, Jesús Conde Lourido, Rafael Lago Santamaría, Edmundo López Saavedra, María Pilar Lorenzo Eirín, María Ofelia Lubián Dubra, María Olga Recio Sánchez, María Teresa Rodríguez Rodríguez.

OBXECTIVOS -Formar ao profesorado en estratexias de control de aula.

-Deseñar un documento para o rexistro de clase, aplicalo, analizar os resultados obtidos e presentalo á CCP para o seu estudo e posterior presentación ao claustro.

-Deseñar un documento de avaliación da actividade docente, aplicalo, analizar os resultados obtidos e presentalo á CCP para a súa análise e posterior presentación ao claustro.

CONTIDOS -Aprendendo dos compañeiros/as: pedímoslles que nos aportasen ideas que lles funcionasen nas clases para o que elaboramos material específico.

-Aprendendo sobre Educación e Calidade:análise da calidade do sistema educativo español.

-Aprendendo a organizar traballos didácticos en equipo con contidos didácticos non curriculares para presentalos ao alumnado do programa de mellora do centro.

-Aprendendo a ser avaliados:deseñamos un sinxelo documento de avaliación que pasamos semanalmente ao alumnado do programa de mellora.

-Aprendendo dos mellores:analizamos o sistema educativo finlandés e comparámolo coa nosa realidade.

-A necesidade de traballar competencias: Deseñamos as actividades do programa de mellora poñendo énfase no desenvolvemento de competencias básicas.

-Mellorando a xestión de aula: As sesións de docencia leváronnos a reflexionar sobre a xestión de aula no centro e espertaron entre nós a necesidade de ter normas de aula consensuadas pola comunidade educativa .

-Introdución ao coaching.

DESENVOLVEMENTO O GT o estivo constituído por profesorado que participou no “Proxecto de Mellora do Éxito Escolar” (contratoprograma ) na modalidade de “Mellora do nivel de coñecementos para acadar a excelencia” que xurdiu no centro pola necesidade de mellorar o rendemento académico do alumnado, especialmente no alumnado masculino de 2º e 3º de ESO. Entre os obxectivos deste proxecto aparecía o seguinte:”Propiciar a posibilidade de ampliar a formación dos docentes na procura da mellora da súa calidade docente”, pois non concibimos a mellora de ningún aspecto do centro se non leva aparellada unha mellora de quen a pon en marcha.

O profesorado participou regularmente nas moitas reunións do grupo que foron facilitadas polos horarios do centro dado que se habilitou nas mañás dos xoves un tempo común non lectivo -unha das sete horas complementarias-. Esta, posiblemente, foi a causa principal da boa marcha do grupo: a facilidade de atopar momentos de reunión que non alteraban as rutinas de traballo lectivo, antes ben, as propias reunións, con periodicidade semanal convertéronse nunha grata rutina con intercambio continuo de experiencias, lecturas... En fin, nun agradable foro de aprendizaxe e debate, complementadas polas sesións de docencia.

O sentir xeral é que foi un curso interesante e necesario para mellorar a vida do centro. Fomentou o traballo en equipo, tanto no grupo de traballo como no Programa de Mellora. Serviu para cohesionar o claustro, para coñecérmonos mellor entre nós e incluso descubrir facetas descoñecidas de compañeiros. Agaradamos que os documentos elaborados repercutan positivamente na convivencia do centro pois as sinxelas normas de aula esperamos que sexan aceptadas pola comunidade escolar e signifiquen un importante punto de partida para unificar criterios de actuación.

Idea

115

Novos espazos educativos baseados na web 2.0 CPR Cristo Rey ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Elena Porto Vázquez INTEGRANTES Mª Del Rosario Bilbao Pérez, Mª Elena Grandal Piñeiro, Elena Porto Vázquez, Mª Teresa Saráchaga Díaz, Coral Suárez Buyo, Patricia Vargas Fernández.

OBXECTIVOS -Habilitarse no uso de ferramentas da web 2.0.

-Utilizar Aulas Virtuais como apoio das materias impartidas.

-Coñecer e iniciarse no uso de ferramentas informáticas de autor.

-Ser quen de incorporar as destrezas aprendidas cos programas na elaboración de actividades didácticas para a utilización na aula.

-Renovar e dinamizar a metodoloxía das materias impartidas polo profesorado dentro do currículo da educación secundaria.

CONTIDOS -Ferramentas 2.0.

-Aula virtual.

-Ferramentas de autor.

DESENVOLVEMENTO O traballo realizado no grupo fixo posible a introdución de novos medios de exposición e presentación de traballos na aula que axudaron á desenvolver a creatividade, busca de información e traballo colaborativo.

Creouse un blog, no que se empregaron diferentes ferramentas, para introducir material correspondente a cada unha das materias que o compoñen.

116

Idea

O bilingüismo nas aulas CPR Ayala

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Iago Fontela Sánchez INTEGRANTES Carlos Castrillón Doce, Iago Fontela Sánchez, Verónica García Doce, Carmen María González Rouco, Ricardo Landrove Lago, Miguel Rodríguez Pena.

OBXECTIVOS -Utilizar as TIC como ferramentas para traballar diferentes habilidades básicas da aprendizaxe nas distintas áreas.

-Acadar unha mellora dual nas competencias das áreas tratadas por este grupo de traballo así coma na lingua inglesa.

-Elaborar materiais didácticos e glosarios en inglés.

CONTIDOS -Elaboración de materiais curriculares en formato dixital para Ciencias Naturais: o universo, vertebrados, vexetais.

-Elaboración de materiais curriculares en formato dixital para Matemáticas: números naturais, unidades monetarias,sistema métrico decimal e sistema anglosaxón de medidas.

-Elaboración de materiais curriculares en formato dixital para Educación Plástica: uso da cor (mesturas e emprego da cor a través das técnicas artísticas), o corpo humano (esquema temporal).

-Elaboración de materiais curriculares en formato dixital para Ciencias Sociais: a Terra e a rede xeográfica, elementos e factores do clima, o relevo da Terra.

-Elaboración de materiais curriculares en formato dixital para Educación Física.

-Preposicións de movemento aplicadas ás técnicas deportivas. Regras e vocabulario deportivo.

DESENVOLVEMENTO A ensinanza dunha lingua estranxeira nunca resulta sinxela. O pouco contacto que teñen os nosos alumnos coa materia que impartimos é o principal problema. Os rapaces poden memorizar as listas de vocabulario e verbos, as regras gramaticais, facer “listenings” e “readings” pero a lingua nunca deixa de ser un compartimento estanco e nunca sae das súas horas lectivas.

O obxectivo principal do proxecto “O bilingüismo nas aulas” que iniciamos grazas a axuda do CFR Ferrol busca precisamente a normalización da lingua inglesa na educación dos nosos rapaces.

A idea resultaba tan ilusionante como intimidante, pasar de explicar inglés a explicar en inglés supón moitas posibilidades pero tamén unha gran responsabilidade.

Grazas a todo o asesoramento que tivemos, a todos os compañeiros que nos impartiron as docencias e a cantidade de información a que nos deron acceso, podemos dicir que a experiencia de formar este grupo de traballo para realizar unha ensinanza bilingüe non puido ser máis positiva.

As posibilidades son moitas, o traballo tamén pero unha vez rematado o que esperamos sexa só un primeiro paso para normalizar esta lingua franca actual que é o inglés, temos que admitir que estamos desexando levar a cabo o aprendido e seguir traballando para que os nosos alumnos posúan unhas competencias maiores nesta lingua imprescindible no mundo actual.

Idea

117

Os nosos contos

CEEPR ASPANAES Ferrol ASESOR Andrés Crespo Acción COORDINADOR Paula Calvo García INTEGRANTES Ángeles Abalo de Dios, Paula Calvo García, Ana Rocío Corral González, María Jesús Iglesias Díaz, Ana López Carballo, Ramón Antonio Marcote Núñez, Juan José Padín Hermida, Natividad Pérez Polo, Cristina Rodríguez García, Sonia Meizoso Amarelo.

OBXECTIVOS -Contar cun amplo abano de contos para poder traballar co noso alumnado un aspecto determinado (atención, comprensión, interacción, imitación etc.).

-Fomentar o gusto e goce da lectura.

-Contar cunha pequena biblioteca de contos a disposición de todas aquelas persoas interesadas nos mesmos.

CONTIDOS -Elaboramos un listado das ideas e obxectos que máis chaman a atención dos nosos nenos.

-Confeccionamos unha lista dos obxectivos que queríamos comezar a traballar pensando nos nenos de menor capacidade.

-Eliximos as estratexias que consideramos máis adecuadas, unindo os seus gustos cos nosos intereses de traballo.

-Fixemos ensaios e probas cos nenos para ir comprobando que se ían cumprindo o que nos pensábamos de inicio. Houbo elementos que tivemos que ir modificando porque a posta en práctica nos amosaba que cometiamos erros.

DESENVOLVEMENTO Neste grupo participamos un grupo de 10 profesionais do centro CEEPR ASPANAES Ferrol. Todo o alumnado escolarizado no noso centro educativo está diagnosticado dentro dos Trastornos do Espectro Autista (TEA).

A idea de participar neste proxecto parte dunha necesidade detectada: falta de contos adaptados ás características dos nosos alumnos. Os alumnos presentan unha serie de dificultades para poder comprender e interpretar os contos, polo que temos que adaptar continuamente o material. Decidimos dedicarlle un tempo adicional á nosa xornada para poder facer un material específico para os nosos nenos.

Comezamos formulando como iamos facer os nosos contos, como iamos enfocalos, que materiais serían os mellores (pensando que fosen atractivos, resistentes, cómodos etc.), como captaríamos a atención dos nenos, que obxectivos queriamos traballar etc.

Levounos tempo e moitas probas de ensaio-erro cos propios nenos, ata madurar a idea.

Elaboramos dous contos de “goma-eva”. O material foi elixido porque é un material que facilita o manexo dos contos polo seu grosor e textura.

Utilizamos fotos, pictogramas e obxectos reais como base.

Todo está posto con velcros para que poida modificarse e adaptarse aos gustos concretos do neno co que se vai traballar. Para que non entren na monotonía do conto e poida existir o factor sorpresa, podendo cambiar os reforzos. E para poder complicar o nivel e a esixencia do que lle pedimos ao neno.

“QUIERO…” e “COMPRO” son os títulos dos dous contos que fixemos, moi básicos, cos que traballamos a atención e a asociación.

A conclusión deste grupo de traballo é moi positiva. Reflexionar, idear, probar e corrixir fixo que fósemos máis conscientes aínda da necesidade de dispoñer de máis material adaptado e de reforzo para o noso alumnado.

Contemplamos por primeira vez a idea de facer contos en formato dixital pola posibilidade que nos ofrece e o reforzo que supón para os nosos nenos, por iso solicitamos unhas horas de docencia, para comezar a formarnos, tendo a intención de continuar o traballo para o curso que ven.

118

Idea

Revisión da normativa relativa á ordenación da nova FP. Elaboración de “Guía comprensiva docente” ASESOR Vidal Tenreiro Allegue

IES Leixa

COORDINADOR Mónica López Parada INTEGRANTES Montserrat Chao Millor, Elvira Fontán Rico, Manuel Fuentes Daparte, Mónica López Parada, José Antonio López Suárez, Ana María Roel Ares, María Salas Aguilera, Francisco José Teijido López.

OBXECTIVOS -Actualizar coñecementos normativos, científicos e didácticos de aplicación no ámbito de traballo.

-Potenciar o traballo e a reflexión en grupo.

-Elaboración conxunta de materiais de apoio docente.

-Realizar propostas de mellora para a práctica docente.

CONTIDOS -O Instituto Nacional de Cualificacións (INCUAL).

-O Catálogo Nacional de Cualificacións Profesionais (CNCP).

-A acreditación de competencias.

-A ordenación da Formación Profesional. Oferta Formativa, réximes e modalidades.

-Estructura dos novos títulos de FP -As programacións didácticas.

DESENVOLVEMENTO A renovación permanente do marco normativo da formación profesional, que garante a correspondencia entre as cualificacións profesionais e as necesidades do mercado de traballo, fai que os docentes teñan que formarse e readaptarse á nova terminoloxía e as ordenanzas en vigor. Para facilitar a adquisición desta información resultaría útil contar con instrumentos de apoio adaptados ás necesidades específicas que garante a formación e a actualización dos profesionais, para o desenvolvemento destas.

Con este grupo de traballo, elaborouse unha guía que se axusta ás necesidades dos membros da comunidade educativa en canto a cualificacións e formación profesional, así como facilitar o acceso a nova terminoloxía e os puntos mais relevantes das novas ordenanzas.

O principal obxectivo do grupo foi unha revisión, análise e posta en común, entre o profesorado que imparte docencia en ciclos de formación profesional do centro, para identificación de aspectos básicos relativos a ordenación das ensinanzas formativas.

Para coñecer a situación inicial dos docentes do centro, en canto á ordenación da formación profesional, elaborouse unha enquisa de coñecementos previos sobre a temática do grupo de traballo. Os resultados da enquisa definiron as necesidades formativas e as directrices de traballo.

Para o desenvolvemento do grupo de traballo, os participantes reunímonos para establecer os puntos de traballo, revisar e analizar a lexislación de forma individual e logo unha posta en común, identificar os contidos básicos a incluír na guía docente, recibir formación e finalmente para deseñar a guía.

Idea

119

Seminarios permanentes

Abrindo as portas ás ciencias... conciénciate CEIP O Ramo

ASESOR Pilar Vilela Castro COORDINADOR María Francisca López Magán INTEGRANTES María Francisca López Magán, María Celia Franco Sánchez, María Esther Pereira Vázquez, Xoán Antón Luaces Pita, María José Perez Eibe, Elena Vázquez Barbosa.

OBXECTIVOS -Experimentar técnicas plásticas, con materiais de refugallo, con técnicas de lectura, con xogos matemáticos, con técnicas de experimentos científicos.

-Elaborar diferentes escenas para a decoración das portas a partir dun traballo de investigación desenvolvido polos alumnos e alumnas, sendo a elección última deles.

CONTIDOS -Planificación do traballo nas distintas áreas implicadas, moi especialmente en Expresión Plástica, Coñecemento do Medio e Matemáticas.

-Selección de contidos por áreas e ciclos.

-Selección dos traballos previstos tanto na aula de Plástica coma noutras áreas.

-Deseño de estratexias para que o traballo implique a toda a comunidade educativa.

DESENVOLVEMENTO No centro estamos a traballar en distintas técnicas de expresión plástica. Ademais, participamos no Plan de Mellora das Bibliotecas escolares. Dende o curso anterior, estamos a integrar estes dous elementos por medio dun proxecto no que estean implicadas distintas competencias básicas: competencia social e cidadá, competencia lingüística, competencia matemática, competencia artística, competencia de autonomía e iniciativa persoal. Queremos que tanto titores como alumnado estean implicados a través das actividades propostas.

O punto de partida é a necesidade de mellorar o aspecto do centro e, transversalmente, introducir un contexto no que a ciencia sexa o protagonista.

Esta actividade vai ser coordinada por un grupo de mestres e mestras, que integran o seminario. Intentando implicar á maioría de profesores do centro, así como a todo o alumnado.

Vimos a necesidade de integrar distintas competencias nun único proxecto, e cun fío condutor: as ciencias.

Partimos das experiencias previas que traballamos o curso 2010/11.

Relacionar Biblioteca–Plástica–Normalización–Ciclos–Medio Natural-Nenos/as–Plan Tic. Relacionar o Centro co contorno a través da reciclaxe, utilizando materiais de refugallo para decorar as portas.

Idea

121

Axenda escolar Navegantes IES Canido

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Antón Cortizas Amado INTEGRANTES Rafael Ramón Martínez Cortizas, María José Ramil Ferreiro, María Reyes Montero Vale, Manuela García Méndez, María Carmen Cuesta García, Antón Cortizas Amado.

OBXECTIVOS -Elaborar unha axenda para a mellora do ensino-aprendizaxe.

-Servir de axuda á acción titorial.

-Lograr unha canle de comunicación coas familias a través do propio alumnado.

-Favorecer as técnicas de estudio necesarias para o alumnado.

-Impulsar o uso da biblioteca Navegantes, do IES Canido, considerándose a axenda coma un froito da mesma.

-Animar á lectura mediante a inclusión na axenda de textos escollidos.

-Estimular a escrita e a reflexión coa inclusión de textos breves do propio alumnado.

CONTIDOS 1. 1º T: Esquema de traballo, funcións dos membros do SP, tempos e tarefas. Análise de axendas existentes.

Definición de contidos. Escolla dun tema central. Deseño dos contidos, seccións, dietario. Programas informáticos a usar. Escolla de textos literarios da temática elixida. Traballos co alumnado de elaboración de textos.

2. 2º T: Escolla do deseño definitivo. Selección de textos, fotografías,outras imaxes. Maquetación por seccións.

3. 3º T: Continuación dos labores de selección, extractos, imaxes, etc. Correccións repetidas dos contidos. Escolla de lecturas axeitadas a celebracións, efemérides e outros intereses educativos.

• Procurar unha implicación efectiva da ANPA. Axustes do dietario co calendario escolar e laboral do curso seguinte.

4. 3º T: Correccións definitivas. Estudo da edición externa. Deixar a axenda lista para a súa impresión, ben no mes de xullo ou nos primeiros días de setembro. Realización dunha reunión informativa co profesorado para explicar o uso e finalizades da axenda DESENVOLVEMENTO Sabiamos que o traballo era moito cando nos propuxemos elaborar unha axenda propia do noso centro coa intención de termos unha ferramenta útil para profesorado, alumnado e familias.

Os obxectivos do traballo en si foron conseguidos na súa totalidade, xa que logramos a edición dunha axenda do presente curso e a elaboración doutra para o próximo curso.

A axenda Navegantes 2011-2012 foi distribuída á totalidade do alumnado de ESO, o que supuxo a unha edición de 230 axendas, das que distribuímos 200.

Entendemos a axenda coma un instrumento de autocontrol do traballo do alumnado, ao mesmo tempo que sirva para o coñecemento e o intercambio de comunicacións coas familias. Mais tamén, queriamos darlle á axenda un acento propio e unha nova finalidade: a de servir de apoio e de animación á lectura, polo que impregnamos a axenda de lecturas escollidas en función das efemérides e celebracións que consideramos máis axeitadas.

A axenda do próximo curso terémola rematada para finais de xuño. É a nosa intención ofrecérllela a outros institutos de Ferrolterra, por se teñen a ben a súa edición co que optimizariamos o gasto de impresión. Por este motivo, este curso a axenda foi impresa apenas en branco e negro, dado o custo, algo elevado para as nosas posibilidades, de facelo en cor. Non descartamos a posibilidade de edición a través dalgún organismo, quer oficial (Concello, Deputación) quen privado (editoriais).

122

Idea

Creación de vídeos pedagóxicos para o ensino de lingua francesa nos niveis A do MECRL EOI de Ferrol

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Marco Vélez Barreiro INTEGRANTES Claire Boisseau, Virginia Fernández González, J. Emilio López García, M. Sonia Muíños Fraga, Marco Vélez Barreiro.

OBXECTIVOS -Adquisición de coñecementos sobre novas tecnoloxías: estudo detallado de varios programas co gallo de analizar as novas posibilidades que ofrecen e cómo se poderían aproveitar pedagoxicamente para o traballo na aula. Deste estudo poderanse obter, sen dúbida algunha, novas ideas para proxectos futuros relacionados coa aplicación das novas tecnoloxías ao ensino do francés.

-Análise de sitios web en busca de recursos pedagóxicos e de ideas innovadoras que poidamos aproveitar para explotar didacticamente o noso traballo. Destes sitios pódese sacar tamén novas ideas para proxectos futuros, incluso sen ter que ver coas novas tecnoloxías.

-Ampliación de coñecementos de cultura e civilización francesas. Mediante a realización do traballo o profesorado participante estudará cunha certa profundidade diversos aspectos da cultura e civilización francesa, moitos deles non moi coñecidos forzosamente nin polo público en xeral nin polos propios profesores de francés.

-Elaboración de materiais pedagóxicos a partir dun medio audiovisual. O desenvolvemento desta proposta permitiralles aos participantes adquirir e desenvolver as habilidade necesarias para explotar pedagoxicamente os medios audiovisuais (filmes, cancións, fotografía, etc.) e a experiencia acumulada poderalles servir para aplicar o aprendido a outras experiencias similares, así como ao seu traballo cotián nas aulas.

CONTIDOS O traballo está estruturado en sketches de entre 2 e 5 minutos, que poderán serán de tres tipos diferentes: -Sketches construídos con material audiovisual (fotografías e / ou vídeos) tirados da Internet ou doutros documentais existentes no mercado.

-Sketches gravados con videocámara nos que os nosos alumnos participan representando escenas escollidas para traballar un punto léxico determinado.

-Sketches gravados con videocámara nos que os participantes do seminario permanente ou, eventualmente, outros colegas de traballo representarán escenas escollidas para traballar un punto léxico dado.

DESENVOLVEMENTO O noso traballo consistiu na elaboración de 16 vídeos pedagóxicos construídos con materiais tomados de fontes diversas. Fundamentalmente, a partir de gravacións con videocámara, pero tamén a partir de vídeos, fotografías e música descargados de Internet. Cada un dos vídeos -de entre 3 e 4 minutos de duración- ten por obxectivo traballar un punto léxico do currículo de francés das Escolas Oficiais de Idiomas dos niveis Básico 1 e Básico 2. Os vídeos contan con subtítulos en francés e en galego e van acompañados de cadanseu dossier pedagóxico, que facilita a súa explotación didáctica na aula de francés lingua estranxeira durante o visionado do vídeo.

Idea

123

Cruzando fronteiras. Coñecernos para querernos CEIP Os Casais

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Mª Isabel Serantes Gómez INTEGRANTES María Isabel Cajide Pedreira, María Nieves Menaya Carrillo, María Isabel Serantes Gómez, María José Vila Barreiro.

OBXECTIVOS -Converter ao alumnado en protagonista do seu propio coñecemento, na busca e re-elaboración do tema proposto.Compartir información e coñecemento con nenas e nenos dunha realidade sociocultural diferente.

-Fomentar o respecto,empatía e soliedaridade a través do coñecemento.

-Crear a ilusión por compartir a comunicación dende lugares tan afastados xeográfica e culturalmente.

-Atopar no intercambio o que nos fai semellantes.

-Mellorar a competencia lingüística e comunicativa en castelán,empregalo coma ferramenta de motivación para manexalo.

-Facelos partícipes de ser a motivación para aprender unha 2ª lingua a outras nenas e nenos.

-Axudar a descubrir a riqueza que supón este contacto cos nen@s saharahuis.

-Autoavaliar a práctica docente para mellorala.

-Realizar material específico para o desenvolvemento e difusión dos resultados,material que será compartido cos nenos e nenas saharauis. (cadernos, libros, marcapáxinas…)

-Introducir a lectura(diversos formatos e soportes)dende a perspectiva lúdica.

CONTIDOS -Investigación e avaliación sobre a práctica docente.

-Emprego das tics como medio de acceso á lectura e á escrita.

-Elaboración de propostas didácticas específicas.

-Creación de material en distintos soportes para a práctica docente da lectura.

- Innovación acción educativa a través do xogo.

DESENVOLVEMENTO Xorde a idea deste seminario a partir dun dos encontros celebrados polo PLAMBE Ferrolterra,no que se propón a participación colectiva no proxecto ”Coñecernos para querernos” con nenas e nenos dos campamentos saharauis que aprenden o castelán coma 2ªlingua.

Cada centro asumirá unha parte dese “coñecemento” sobre o noso entorno que poda servir de ferramenta para o intercambio cos campamentos:xeografía, cultura, tradicións, natureza, profesións Dividiuse o proxecto en dúas partes, unha de presentación dos participantes e outra de elaboración do proxecto en si mesmo. Parte esta última que implicaba busca, manexo, utilización e re-elaboración da información, empregando diversos métodos, medios e soportes.

A avaliación do resultado final é satisfactoria, aínda que a presión do tempo foi a veces excesiva. O alumnado en xeral sentiuse orgulloso do resultado final do seu traballo e coa ilusión de compartilo con nenas e nenos s doutra cultura e vida tan diferente á deles.

As dificultades dos propios campamentos e do voluntariado que alí acode, así coma un certo descoñecemento dos “tempos escolares” dos nosos centros, retrasou o intercambio dos proxectos, sendo que a mediados de maio chegaron os primeiros traballos dos campamentos. A longa espera creou nalgún momento desilusión aínda que fosen entendidos os motivos destes retrasos.

Aínda así resultou positivo tanto polo interese que espertou no noso alumnado o coñecemento dunha realidade tan afastada, coma polo descubrimento da riqueza do propio entorno como obxecto de investigación.

En cada un dos centros o proxecto elaborouse de forma independente, con diversas actividades e produtos finais dependendo do tema traballado en cada un : cadernos de investigación, marcapáxinas, mercadiños, papiroflexia etc.

124

Idea

Elaboración de documentación para a xestión do centro IES Concepción Arenal ASESOR Miguel C. de Castro Miguel COORDINADOR Ana Belén García Caruncho INTEGRANTES Ana Isabel Dopico Corral, Ana Belén García Caruncho, Guillermo Pedreiro Romero, José Antonio Pérez Cribeiro, Rafael Vázquez Peña.

OBXECTIVOS - Actualizar as normas de convivencia.

- Elaborar un plan de acollida para o alumnado procedente do estranxeiro.

- Establecer liñas de actuación co alumnado de ESO e Bacharelato con materias pendentes e con materias soltas.

- Propoñer criterios para outorgar a matrícula de honra.

CONTIDOS - Normas de convivencia: nas entradas e saídas, comportamento fóra da aula e comportamento na aula, uso de teléfonos móbiles e aparellos de sons e imaxe, consumo de alcohol, tabaco e outras drogas e a asistencia a clase xustificación de faltas.

- Alumnado estranxeiro: Sensibilización da comunidade educativa, acollida do alumnado e a familia no centro, a avaliación inicial e adscrición, a acollida do alumnado na aula, medidas de atención específicas e a avaliación do programa de acollida.

- Materias pendentes: Protocolo de atención inicial por parte dos departamentos.

- Matrículas de honra: Proposta dun protocolo para o outorgamento da matrícula de honra.

DESENVOLVEMENTO Coa constitución deste seminario permanente démoslle forma ás ideas e ó traballo que viñamos desenvolvendo un grupo de profesores do Instituto.

Conseguimos acadar tres dos catro obxectivos propostos, e elaborar unha serie de documentación útil para o traballo diario no centro. Xa tivemos a oportunidade de poñela en práctica, e estase a ver a súa utilidade.

Materiais didácticos elaborados: Díptico normas de convivencia: - Protocolo de resolución de incidencias.

- Parte de incidencias alumnado (parte B) - Parte e incidencias do profesorado (parte A).

Plan acollida e atención ao alumnado estranxeiro: - Protocolo de actuación.

- Cuestionario inicial alumnado estranxeiro.

- Protocolo concesión da matrícula de honra.

Idea

125

Elaboración dun plan de convivencia EOI de Ferrol

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR Marco Delle Monache INTEGRANTES María José Conde Torrado, María Nieves Parada Queija, Juana María Rodríguez Bugía, María Del Mar Socas Regos.

OBXECTIVOS -Repaso das principais fontes webgráficas e bibliográfícas e análise da lexislación vixente.

-Elaboración dun cuestionario para a convivencia na comunidade educativa.

-Elaboración dun modelo de fichas de derivación para condutas conflitivas e de información para o profesorado.

-Redacción dunhas normas de convivencias xerais.

-Redacción do Plan de convivencia do centro.

CONTIDOS Despois dunhas sesións dedicadas á lectura e análise da bibliografía referente ao tema da convivencia nos centros escolares, centramos a nosa atención na identificación dunha serie básica de normas de convivencia, núcleo central do plan. Neste apartado solicitamos a participación dos outros sectores da comunidade educativa: alumando, profesorado, persoal non docente. O seguinte paso foi a elaboración dun guión para desenvolver o plan de convivencia e logo a redacción das diferentes partes do documento e os seus anexos.

Finalmente houbo a posta en común do traballo realizado e unha revisión xeral de forma e de contido. O resultado foi enviado ao claustro para unha última quenda de suxestións, antes do remate do seminario. Recibidos as indicacións dalgún dos membros do profesorado, houbo unha derradeira revisión (sobre todo a nivel formal), da cal saíu a versión definitiva do plan, tal como entrará en vigor como normativa da EOI a partir do vindeiro curso académico.

DESENVOLVEMENTO O proxecto “Elaboración dun Plan de convivencia para a EOI de Ferrol” é o resultado do labor realizado o curso pasado neste centro polo grupo de traballo “Medidas de atención á diversidade e mellora das habilidades sociais nos departamentos de lingua da EOI”. Deixando a un lado o tan amplo e delicado tema da atención á diversidade, decidimos centrarnos máis na cuestión da convivencia nun centro de ensino non obrigatorio para adultos, como é o caso dunha Escola oficial de idiomas. Deste xeito, chegamos a elaborar un plan de convivencia para a nosa escola que é único no panorama do ensino de idiomas de Galicia.

Cabe destacar a implicación activa de toda a comunidade educativa, dende o alumnado ata o profesorado, pasando polo persoal non docente, na elaboración do plan. O resultado é un documento áxil, asequible e efectivo que reflicte o punto de vista de todos os membros da nosa EOI. No plan proponse a constitución dun Observatorio da convivencia que velará pola aplicación e o desenvolvemento do propio plan, a través de actividades de fomento da boa convivencia e dunha táboa de protocolo de actuación segundo as normas de convivencia (xerais e específicas) propostas.

Consideramos que este tipo de proxectos poden axudar moito á comunidade educativa, que non dispón actualmente dos recursos adecuados para tratar estas temáticas. Por todo isto, esperamos que a implantación do plan na escola contribúa a mellorar e dinamizar as relacións persoais e profesionais no noso centro educativo

126

Idea

Materiais multimedia CLIL IES Cabo Ortegal

ASESOR Gabriela Sánchez Cortizas COORDINADOR A. Beatriz Fernández Mourente INTEGRANTES Beatriz Otero Esteban, Aniana Díaz Gómez, José Ángel García García, Esther Nouche Botana, Pablo Trashorras De La Fuente.

OBXECTIVOS -Elaborar materiais didácticos en formato dixital para poder ser compartidos en rede.

-Atopar enlaces interesantes relacionados coas matemáticas, a física e química, as ciencias e a tecnoloxía.

-Elaborar glosarios de inglés técnico específicos para os contidos das nosas materias.

-Desenvolver a nosa programación para as seccións bilingües, facendo os reaxustes e modificacións oportunas cara o vindeiro curso 2012-2013.

-Fomentar o interese doutros departamentos didácticos por participar na vindeira convocatoria, quizais nun Proxecto de Formación e Asesoramento en Centros.

-Intercambiar experiencias con outros centros participantes en seccións bilingües na actualidade CONTIDOS -Elaboración de materiais curriculares en formato dixital (procesador textos, presentación dixitais ou encerado dixital).

-Selección dos contidos curriculares a xuntar.

-Compilación de enlaces interesantes para o desenvolvemento das materias implicadas.

-Introdución dos datos e materiais na páxina web do Instituto ou crear un blogue ou páxina web propio para as seccións bilingües..

DESENVOLVEMENTO Continuando na liña de cursos anteriores, o equipo de seccións Bilingües do IES Cabo Ortegal promove a elaboración de materiais CLIL adaptados á realizade educativa do nosos centro educativo.

Este ano integráronse os dous seminarios permanentes existentes xa no curso anterior e constituímos un único equipo de traballo estable con proxección de futuro. Ademais, como novidade, os materiais creados nas materias de Matemáticas de 2º de ESO, Tecnoloxía de 4º da ESO e Ciencias para O mundo contemporáneo de 1º de Bacharelato completan os previamente elaborados nos seminarios permanentes anteriores. Co obxecto de adaptarnos ás novas tecnoloxías da información e a comunicación, incluímos por primeira vez actividades elaboradas con distintas ferramentas informáticas como EDI_LIM, Hot Potatoes, Power-Point, Note-Book, Web-Quest, e tamén empregamos material cinematográfico para a súa utilización didáctica na aula. Estes materiais foron desenvolvidos nas aulas bilingües, o que permitiu avaliar os seus resultados co noso alumnado.

Como proxecto de futuro, desexamos, ampliar a oferta bilingüe do noso centro, implicando a un maior número de departamentos, así como continuar coa utilización das TIC nos nosos materias CLIL e integrar esta liña de traballo dentro do Plan Anual de Formación de Profesorado do IES Cabo Ortegal.

Idea

127

O taller de plástica na educación infantil ASESOR Pilar Vilela Castro

CEIP Ponte de Xuvia

COORDINADOR María Ponte Pita INTEGRANTES Sonia María Fernández Rego, María Ponte Pita, Vanesa Sierra Guerreiro, María Carmen Vázquez Barreiro.

OBXECTIVOS -Coñecer novas técnicas para realizar actividades plásticas na Educación Infantil.

-Afondar no emprego de diferentes materiais axeitados para actividades plásticas na Educación Infantil.

- Achegarse ó coñecemento de actividades plásticas axeitadas ós distintos niveis do 2º ciclo de Educación Infantil.

-Aproximarse á realización de actividades plásticas relacionadas con obras de arte.

-Crear unha base de actividades axeitadas para cada un dos niveis da Educación Infantil.

-Realizar actividades plásticas na aula empregando diferentes materiais e técnicas.

-Fomentar o desenvolvemento de actividades plásticas que impliquen un grao importante de autonomía por parte do alumnado.

-Intercambiar información sobre os resultados das actividades traballadas.

CONTIDOS -As actividades plásticas para 3, 4 e 5 anos.

-Técnicas plásticas: estampación, modelado, papiroflexia, recortado etc.

-Os materiais da plástica: de refugallo, da vida cotiá, propios da plástica.

-O emprego dos materiais novidosos: uso, valoración do seu emprego.

-Posibilidades dun mesmo material.

-O arte na plástica: investigación e realización de actividades.

-Os contos e a plástica: realización de actividades.

-As actividades plásticas: investigación bibliográfica e recompilación de información.

-A plástica na internet: pescuda de información.

DESENVOLVEMENTO O seminario xorde como unha necesidade dun grupo de mestras de actualizar e completar coñecementos neste campo que, ademais, é tan importante na etapa na que impartimos docencia.

A nosa proposta comeza compartindo os nosos coñecementos previos para despois buscar, investigar e poñer en práctica temas e técnicas que polo de agora tratamos de xeito puntual ou anecdótico. Os materiais de refugallo, a iniciación á papiroflexia, a arte e o traballo plástico con contos son aspectos protagonistas no desenvolvemento deste seminario xunto con obradoiros nos que nós mesmas poñemos en práctica actividades como a pintura con escuma ou facer xiz de cores.

Por outra banda atopamos nos recursos na rede un xeito de recompilar actividades e direccións webs interesantes para consultar e ter como referente á hora de realizar novas actividades. Cada unha das participantes incorporou á súa práctica educativa unha ou varias das actividades propostas e a avaliación foi moi positiva, chegando a conclusión da importancia de incorporar á expresión plástica a dinámica habitual da aula dun xeito sistemático para así outorgarlle a importancia que debería ter en tódalas aulas de educación infantil.

Dentro das actividades realizadas destacamos: Experiencias con pintores:Picasso, Paul Klee, Gustav Klimt e Monet; Bolboretas con filtros de café; Peixes de papel; Poliños con vasos de plástico; Flores con cartón/ plastilina; Rolo de papel; Pintura con escuma; Estampado con botellas e moldes de plastilina; Pintura con xiz mollado en auga.

Estes son algúns dos blogues e direccións web que atopamos e resultaron interesantes no desenvolvemento do noso traballo: http://latartuaraverde.blogspot.com.es/ - http://elisapolo.com/ - http://www.lasmanualidades.com/ - http:// www.manualidadesinfantiles.org/ - http://recideas.wordpress.com/ - http://reciclandoenlaescuela.blogspot. com.es/ - http://elarteenmiaula.blogspot.com.es/ 128

Idea

Plan de autoprotección escolar CPI Monte Caxado

ASESOR Miguel C. de Castro Miguel COORDINADOR Mª Dolores Prieto Ramos INTEGRANTES Juan José Bermúdez Fresco, José Manuel Martínez Loureiro, María Dolores Prieto Ramos OBXECTIVOS -Elaborar un novo Plan de autoprotección, adaptado á normativa vixente, así como ás novas características do centro.

-Actualizar e dixitalizar os planos do centro.

CONTIDOS - Plan de autoprotección de centro.

- Cartelería no centro educativo, planos de situación e evacuación. Nomeamento do espazos docentes e non docentes.

- Establecemento dos protocolos de evacuación.

DESENVOLVEMENTO Durante o curso 2011-12, tres mestres do CPI Monte Caxado, de As Pontes, decidimos solicitar un Seminario Permanente para tratar de renovar o Plan de Autoprotección no noso centro. O proxecto que levamos a cabo foi bastante traballoso, pero tamén moi enriquededor e produtivo.

Por un lado pretendiamos elaborar un Plan adaptado á normativa, práctico e con implicación de toda a comunidade educativa.

Doutra banda, tiñamos por diante o traballo de recoller, clasificar e dixitalizar os planos do centro dos que dispoñiamos, así como actualizalos para que neles quedaran recollidas as reformas realizadas no CPI Monte Caxado ao longo da súa andaina.

Foron moitas horas de xuntanza nas que non estivemos sós. Polo centro pasaron para orientarnos e establecer protocolos de evacuación, membros do equipo de bombeiros da localidade, de Protección Civil, membros da ANPA e por suposto contamos tamén coa importante colaboración e implicación dos nosos compañeiros.

Así, pasiño a pasiño, o noso plan foi collendo forma e medrando. Ademais do traballo inicialmente previsto, elaboramos planos de evacuación para cada unha das distintas dependencias do centro, planos de situación de extintores e mangueiras, así como das zonas de máis risco, e modificouse a sinalización de vías de evacuación e saídas en caso de emerxencia. Orientados polos especialistas que consultamos, fixéronse unha serie de propostas de mellora no centro, nas que seguiremos traballando o próximo curso, así como na implantación deste plan, que tentaremos poñer a proba coa realización dun simulacro de evacuación.

Idea

129

Programas educativos do Concello de Ferrol

Idea

131

132

Idea

Idea

133

134

Idea

Idea

135

136

Idea