ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ สายธารแห่งชีวิต สายธารแห่งศิลปะ part1

Page 1

D

O

LO

A

H

C

M ER

SA

IM

N

EC TI

LL

O

C

O

N

D

A N

H IV

C

R

A

E


D

O

LO

A

H

C

M ER

SA

IM

N

EC TI

LL

O

C

O

N

D

A N

H IV

C

R

A

E


ศาสตราจารย์เกียรติคุณ

ชลูด นิ่มเสมอ

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

A N

D

A

R

C

H IV

E

สายธารแห่งชีวิต สายธารแห่งศิลปะ

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 1

12/15/15 12:53 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 2

12/15/15 12:53 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C

ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) พ.ศ. 2541 ศิลปินชั้นเยี่ยม สาขาจิตรกรรม ปี พ.ศ. 2502

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 3

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R

A N

D

A

ศิลปะเริ่มต้นด้วยความงาม จบลงที่ความดี

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

ชลูด นิ่มเสมอ

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 4

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C

ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ (2472–2558)

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 5

12/15/15 12:54 AM


พวงมาลาพระราชทาน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั ภูมพ ิ ลอดุลยเดช ี าถ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิรวิ ฒ ั นาพรรณวดี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินด ั ดามาตุ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสิรภ ิ าจุฑาภรณ์

H IV

E

พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิตค ิ ณ ุ

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

A N

D

A

R

C

หน้าโกศศพ ศาสตราจารย์เกียรติคณ ุ ชลูด นิม ่ เสมอ ศาลา 1 วัดเทพศิรน ิ ทราวาส เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 6

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 7

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 8

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 8

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C

9

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 9

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 10

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C

หมายรับสั่ง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานน�้ำหลวงอาบศพ ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ มีพระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรมเวลากลางคืน ก�ำหนด 3 คืน ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เชิญพวงมาลาวางที่หน้าโกศศพ ในการนี้ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินไป ในการพระราชทานเพลิงศพ ที่เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส วันอาทิตย์ที่ 27 ธันวาคม 2558 เวลา 17.00 น.

11

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 11

12/16/15 1:57 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 12

12/15/15 12:55 AM


สำ�นึกในพระมหากรุณาธิคุณ

เมื่อนายชลูด นิ่มเสมอ ป.ช., ป.ม, ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) อายุ 86 ปี ได้กราบ ถวายบังคมลาถึงแก่อนิจกรรม เนื่องจากโรคมะเร็งหลอดอาหาร ณ โรงพยาบาลศิริราช กรุงเทพมหานคร เมื่อวัน

H IV

E

พฤหัสบดีที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2558 เวลา 6.45 น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหม่อม พระราชทานน�ำ้ หลวงอาบศพ พร้อมด้วยเครือ ่ งเกียรติยศประกอบศพ พระราชทานโกศแปดเหลีย ่ ม

R

C

ฉัตรเบญจาตั้งประดับ ปี่ กลองชนะ ประโคมเวลาพระราชทานน�ำ้ หลวงอาบศพ และพระราชทานพระพิธีธรรม

A

สวดพระอภิธรรม ก�ำหนด 3 คืน ณ ศาลา 1 วัดเทพศิรินทราวาส กรุงเทพมหานคร

D

ทั้งนี้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ นายสนอง บูรณะ รองราชเลขาธิการ เชิญพวงมาลา

A N

ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ

N

สยามบรมราชกุมารี ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี และของพระเจ้าวรวงศ์เธอ

O

พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ ไปวางหน้าโกศศพ

EC TI

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดให้ นายฐากูร พานิช เชิญพวงมาลาของสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้า

LL

สิริภาจุฑาภรณ์ และของพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิติคุณ ไปวางที่หน้าโกศศพ

O

ในการนี้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินไปในการพระราชทาน

C

เพลิงศพ นายชลูด นิ่มเสมอ ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส ในวันอาทิตย์ที่ 27

M ER

ธันวาคม พ.ศ. 2558 เวลา 17.00 น. พระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมทั้งปวงนี้ หากนายชลูด นิ่มเสมอ จะหยั่งทราบโดยญาณวิถีใด

SA

ในสัมปรายภพ คงจะมีความปลาบปลืม ้ ปิติ ซาบซึง้ และส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคณ ุ เป็นล้นพ้น ทีไ่ ด้รบ ั พระราชทาน

IM

เกียรติยศอันสูงสุด ในวาระสุดท้ายแห่งชีวิต

N

ข้าพระพุทธเจ้า ขอน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมกราบถวายบังคมแทบเบื้องพระยุคลบาท ด้วยความส�ำนึก

D

ในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ และขอเทิดทูนไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อมเป็นมงคลสูงสุดแก่วงศ์สกุล

C

H

A

LO

O

สืบไปตลอดกาล

ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้า นางสาวประติมา นิ่มเสมอ และครอบครัวนิ่มเสมอ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีพระราชปฏิสันถารกับอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ขณะทรงทอดพระเนตรผลงานศิลปะในนิทรรศการศิลปกรรมแห่งชาติ

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ 13

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 13

12/16/15 1:57 AM


พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินทรงเป็นองค์ประธาน ในพิธีเปิดนิทรรศการศิลปกรรมแห่งชาติ โดยมีอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ถวายการต้อนรับ

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

A N

D

A

R

C

H IV

E

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

14

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 14

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 15

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C สงกรานต์, 2498, สีฝุ่นปิดทองบนกระดาษด�ำ, 76.5 x 52.6 ซม. รางวัลเกียรตินิยมอันดับ 1 เหรียญทอง ประเภทจิตรกรรม การแสดงศิลปกรรมแห่งชาติครั้งที่ 7 ประจ�ำปี พ.ศ. 2499 ผลงานสะสมของทายาทคุณม่ีเซียม ยิบอินซอย

16

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 16

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินทรงเป็นองค์ประธานในพิธีเปิดนิทรรศการศิลปกรรมแห่งชาติ โดยมีอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ถวายการต้อนรับแด่ทั้งสองพระองค์ © ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

17

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 17

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C (บน)

(ขวาบน)

(ขวาล่าง)

อาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ถวายการต้อนรับ

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอเจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา

พระราชทานเข็ม และของที่ระลึกแก่

ทรงฉายพระรูปกับศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ เนื่องใน

กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์

ศาสตราจารย์ชลูด นิม ่ เสมอ ในโอกาสได้รบ ั แต่งตัง้ เป็น

วโรกาสเสด็จพระราชทานปริญญาบัตร แก่ผู้ส�ำเร็จการ

เนือ ่ งในโอกาสเสด็จเปิดอาคารเรียนใหม่คณะจิตรกรรมฯ

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม)

ศึกษาจากมหาวิทยาลัยศิลปากร ประจ�ำปีการศึกษา 2532

มหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ และเยีย ่ มชมนิทรรศการ

ประจ�ำปี พ.ศ. 2541

โดยในโอกาสนี้ อาจารย์ชลูด ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้า

ผลงานศิลปกรรมภายในอาคาร เมื่อปี พ.ศ. 2517

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

ด�ำรงต�ำแหน่งเป็นศาสตราจารย์

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

18

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 18

12/16/15 1:58 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C

19

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 19

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL

02

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

01

03

20

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 20

12/16/15 1:58 AM


คำ�ประกาศเกียรติคุณ ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ผู้ได้รับยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) ประจำ�ปีพุทธศักราช 2541 ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ปัจจุบันอายุ 69 ปี เกิดเมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม 2472 ที่จังหวัดธนบุรี ได้รับปริญญาตรีศิลปบัณฑิต ด้านประติมากรรม (เกียรตินิยมอันดับ 1) จากมหาวิทยาลัยศิลปากร รับราชการ

H IV

E

ครั้งแรกที่มหาวิทยาลัยศิลปากร สอนวิชาวาดเส้น องค์ประกอบศิลป์ จิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ์ ทัศนียวิทยา ทฤษฎีสี ฯลฯ เคยด�ำรงต�ำแหน่งคณบดีคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ ซึ่งนอกจาก

R

C

งานสอน งานบริหารแล้ว ยังได้สร้างสรรค์ผลงานศิลปะด้านประติมากรรมและภาพพิมพ์ที่มีคุณค่าทางศิลปะไว้

A

เป็นจ�ำนวนมาก จนได้รับรางวัลเหรียญทอง เหรียญเงิน และเหรียญทองแดง ทั้งในและต่างประเทศจ�ำนวน

D

13 รางวัล ศาสตราจารย์ชลูด เป็นผู้สร้างสรรค์งานศิลปะช่วงรอยต่อระหว่างยุคเก่ากับยุคใหม่ของวงการศิลปะ

A N

สมัยใหม่ของไทย ผลงานยุคแรกๆ เป็นผลงานด้านจิตรกรรมที่นำ� เรื่องราวของคนชนบทมาเป็นเนื้อหาในการ

N

แสดงออกถึงความสัมพันธ์และความเอื้ออาทรต่อกัน เป็นการสะท้อนวัฒนธรรมของคนไทยในรูปของงานศิลปะ

O

ในชุด ชาวนาไทย สงกรานต์ ความบริสุทธิ์แห่งธรรมชาติ ระยะต่อมาศาสตราจารย์ชลูด ได้สร้างสรรค์ผลงาน

EC TI

ด้านประติมากรรมที่มีชื่อเสียงจ�ำนวนมาก ซึ่งประติมากรรมเหล่านี้ตั้งให้สาธารณชนได้ชื่นชมในที่สาธารณะ เช่น หน้าอาคารส�ำนักงานใหญ่ธนาคารกสิกรไทย หน้าหอประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ หน้าวิทยาลัยพยาบาลหัวเฉียวฯ ซึ่ง

LL

ประติมากรรมดังกล่าวเป็นที่ยกย่องในความคิดและปรัชญาของผู้สร้างสรรค์จนเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย

O

ในขณะรับราชการ ศาสตราจารย์ชลูดได้สร้างคุณูปการทางศิลปะแก่แผ่นดินไว้เป็นจ�ำนวนมาก เป็นผู้

C

บุกเบิกความรู้ทางวิชาการศิลปะให้แก่ประเทศไทย จนนับได้ว่าเป็นเสาหลักคนที่ 3 ของมหาวิทยาลัยศิลปากร

M ER

ซึ่งได้นับให้ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี เป็นผู้บุกเบิกคนที่ 1 สิ้นศาสตราจารย์ศิลป์แล้ว ก็มีอาจารย์เขียน ยิ้มศิริ สืบทอดเจตนารมณ์ต่อมา และเมื่อสิ้นอาจารย์เขียน ศาสตราจารย์ชลูดก็เป็นคณบดีของคณะจิตรกรรม ที่สร้าง

SA

ลูกศิษย์ทางศิลปะที่มีคุณภาพมาเป็นจ�ำนวนมาก ได้รับการเชิดชูเกียรติเป็นผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม

IM

สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) เมื่อ พ.ศ. 2539

N

ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์

C

H

A

LO

O

D

(ประติมากรรม) ประจ�ำปีพุทธศักราช 2541

01 | คิด, 2497, ประติมากรรมหล่อปลาสเตอร์

02 | มือ ้ ค�ำ่ , 2498, ภาพพิมพ์แกะไม้สน ี ำ�้ มัน, 64 x 48 ซม.

03 | คู่รัก, 2498, สีผุ่นปิดทอง

79 x 67 ซม. สูง 69 ซม. รางวัลเกียรตินิยมอันดับ 2

รางวัลเกียรตินิยมอันดับ 1 เหรียญทอง ประเภทภาพพิมพ์

63 x 92 ซม. พิพิธภัณฑ์ศิลป พีระศรีอนุสรณ์

เหรียญเงิน ประเภทประติมากรรม

(ในสมัยนั้นยังจัดว่าเป็นประเภทเอกรงค์)

กรุงเทพฯ (ศิลปินให้ยืม)

การแสดงศิลปกรรมแห่งชาติครัง้ ที่ 6 ประจ�ำปี พ.ศ. 2498

การแสดงศิลปกรรมแห่งชาติครั้งที่ 7 ประจ�ำปี พ.ศ. 2499

เอื้อเฟื้อภาพโดย หอศิลปวัฒนธรรมแห่ง

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

กรุงเทพมหานคร (BACC)

21

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 21

12/16/15 1:58 AM


ค�ำประกาศเกียรติคุณศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ผู้ได้รับพระราชทานปริญญาศิลปดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาภาพพิมพ์ ประจ�ำปีการศึกษา 2541

ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ปัจจุบันอายุ 70 ปี ส�ำเร็จการศึกษาจากคณะจิตรกรรม ประติมากรรม

ในด้านการสร้างสรรค์และวิชาการศิลปะ ด้วยการเผยแพร่ความรู้ที่ศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง นับเป็นคุณูปการ

R

C

อย่างยิ่งแก่การศึกษาศิลปะและวงการศิลปะในประเทศไทย

H IV

ศิลปะมาอย่างต่อเนื่องตลอดระยะเวลากว่า 40 ปี ท่านมุ่งมั่นอุทศ ิ ตนด้วยการสั่งสอนศิษย์ทั้งหลายให้เป็นผู้น�ำ

E

และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ได้รบ ั เกียรตินย ิ มอันดับ 1 เป็นศิลปินผู้สร้างสรรค์ศล ิ ปะ และเป็นนักวิชาการ

A

ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ได้ชื่อว่าเป็นผู้ทดลอง บุกเบิกงานศิลปะและภาพพิมพ์ขึ้นเป็นคนแรกใน

D

ประเทศไทย ท่านได้รับการมอบหมายจากศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ให้ศึกษาทดลองงานภาพพิมพ์แกะไม้

A N

โดยมอบเครื่องแกะไม้ชุดใหม่ให้ ต่อมาท่านเป็นผู้คิดค้นน�ำแผ่นไม้อัด Mezzonite มาแกะเป็นแม่พิมพ์ขึ้น

N

เป็นครั้งแรก นอกจากนั้นยังมีการทดลองใช้กระดาษสาของไทยมาพิมพ์ด้วยสีน�้ำ เป็นผลให้งานภาพพิมพ์ซึ่ง

O

แต่ก่อนเป็นเพียงพาณิชย์ศล ิ ป์ ได้ยกระดับขึน ้ เป็นงานศิลปกรรม จากการศึกษาค้นคว้าในกระบวนการภาพพิมพ์

EC TI

อย่างจริงจังนีเ้ อง ท�ำให้ท่านได้รบ ั รางวัลจากการประกวดงานศิลปะภาพพิมพ์นานาชาติ จากประเทศยูโกสลาเวีย ในปี พ.ศ. 2506 และได้รับรางวัลจากการประกวดงานศิลปะภาพพิมพ์นานาชาติแห่งกรุงโตเกียว ประเทศ

LL

ญี่ปุ่น ในปี พ.ศ. 2507 นับเป็นคนไทยคนแรกที่ได้รับรางวัลศิลปะภาพพิมพ์ในระดับนานาชาติ ซึ่งเป็นผลให้

O

ศิลปินไทยในรุ่นต่อมา ได้รับการเชื้อเชิญให้เข้าร่วมแสดงงาน และมีผู้ได้รับรางวัลในระดับนานาชาติตลอดมา

C

จนถึงปัจจุบัน

M ER

จากการที่ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ เดินทางไปศึกษาดูงานศิลปะภาพพิมพ์ในสหรัฐอเมริกา อิตาลี และฝรั่งเศส ในปี พ.ศ. 2506 เป็นผลให้มีการก่อตั้งภาควิชาภาพพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2508 ซึ่ง

SA

ประกอบด้วยงานเทคนิคภาพพิมพ์ที่ปฏิบัติกันในระดับนานาชาติ เช่น ภาพพิมพ์หิน (Lithograph) ภาพพิมพ์

IM

แม่พิมพ์โลหะ (Etching) ภาพพิมพ์ตะแกรงไหม (Silkscreen) และภาพพิมพ์แกะไม้ (Woodcut) รวมทั้ง

N

การจัดเตรียมห้องปฏิบัติงานในทุกๆ เทคนิคด้วย ต่อมาในปี พ.ศ. 2517 ท่านได้จัดท�ำหลักสูตรในระดับ

D

ปริญญาโท สาขาภาพพิมพ์ขึ้น จากผลของการจัดตั้งภาควิชาภาพพิมพ์นี้เอง ท�ำให้เกิดคุณประโยชน์อย่าง

O

มหาศาลต่อการศึกษาและวงการศิลปะภาพพิมพ์ ทั้งในระดับชาติและเป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติอีกด้วย

LO

ด้วยเหตุดังกล่าวท่านจึงได้รับเชิดชูเกียรติให้เป็นผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม สาขาทัศนศิลป์

A

ในปี พ.ศ. 2539 และได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ ในปี พ.ศ. 2541

C

H

จากผลงานและเกียรติประวัตขิ องศาสตราจารย์ชลูด นิม ่ เสมอ ทีเ่ ป็นผู้มค ี วามรู้ความสามารถทัง้ ทางด้าน การสร้างสรรค์ และเป็นผู้มีคุณประโยชน์อย่างยิ่งต่อวงการศิลปะภาพพิมพ์ของประเทศไทย สภามหาวิทยาลัย ศิลปากรจึงเห็นสมควรให้ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ได้รับพระราชทานปริญญาศิลปดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาภาพพิมพ์ เพื่อเป็นเกียรติประวัติสืบไป

22

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 22

12/15/15 12:55 AM


คำ�ประกาศเกียรติคุณศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ผู้ได้รับพระราชทานปริญญาศิลปดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาศิลปไทย ประจำ�ปีการศึกษา 2550

ศาสตราจารย์เกียรติคณ ุ ชลูด นิม ่ เสมอ ศิลปินชัน ้ เยีย ่ ม สาขาจิตรกรรม ปัจจุบน ั อายุ 78 ปี ส�ำเร็จการศึกษา ระดับปริญญาตรีศิลปบัณฑิต (สาขาประติมากรรม) เกียรตินิยมอันดับ 1 จากคณะจิตรกรรมประติมากรรมและ

H IV

E

ภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร และส�ำเร็จการศึกษาได้รับประกาศนียบัตร Diploma of Fine Arts จากสถาบัน ศิลปะ Accademia di Belle Arti แห่งกรุงโรม ประเทศอิตาลี ตลอดระยะเวลากว่า 50 ปีในวงการศิลปะ

R

C

ท่านเป็นศิลปินผู้สร้างสรรค์ศิลปะ และเป็นนักวิชาการศิลปะที่มุ่งมั่นอุทิศตนด้วยการสั่งสอนศิษย์ทั้งหลายให้เป็น

A

ผู้น�ำในด้านการสร้างสรรค์ และด้านวิชาการศิลปะ โดยถ่ายทอดและเผยแพร่ความรู้ที่ศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง

D

ซึ่งนับเป็นคุณูปการอย่างยิ่งแก่การศึกษาศิลปะและวงการศิลปะในประเทศไทย

A N

ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ได้ชื่อว่าเป็นผู้ที่ทดลอง ค้นคว้า วิจัย และสร้างสรรค์เพื่อให้เกิด

N

การอนุรักษ์ สืบสาน พัฒนา และสร้างสรรค์ทางศิลปะของประเทศไทย ท่านได้ศึกษาค้นคว้าสร้างสรรค์ผลงาน

O

ส่วนตัวที่มีแนวคิด แรงบันดาลใจ ตลอดจนรูปแบบเทคนิควิธีการที่มีที่มาจากปรัชญาอุดมคติของความเป็นไทย

EC TI

และท่านได้ค้นคว้าเขียนต�ำราและเอกสารวิชาการทางด้านศิลปะไทย เพื่อใช้เป็นข้อมูลประกอบการสอนศิลปะ และเป็นผลให้เกิดผลงานสร้างสรรค์ที่มีแนวคิดปรัชญา คติความเชื่อจากพุทธศาสนา วิถีชีวิต และศิลปวัฒนธรรม

LL

ไทย เป็นฐานรากในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะของท่าน อาทิ โครงการชุดสงกรานต์ ชุดวิถีชนบท

O

ชุดประติมากรรมกับสิ่งแวดล้อม โลกุตระ องค์สาม พระบรมโพธิสมภาร และท่านยังเป็นคนไทยคนแรกที่ได้รับ

C

รางวัลศิลปะในระดับนานาชาติ ซึ่งเป็นผลให้ศิลปินไทยรุ่นต่อมาได้รับการเชื้อเชิญเข้าร่วมแสดงและได้สร้างสรรค์

M ER

งานศิลปะระดับนานาชาติตลอดมาจนถึงปัจจุบัน อาจกล่าวได้ว่าท่านศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ เป็นผู้ที่อนุรักษ์สืบสาน พัฒนา และสร้างสรรค์

SA

วงการศิลปะไทยให้ก้าวหน้า ท�ำให้การสร้างสรรค์ศิลปะบังเกิดรูปแบบแนวคิด เทคนิควิธีการ เนื้อหาที่มี

IM

เอกลักษณ์ความเป็นไทยในวงการศิลปะร่วมสมัยของไทย จนเป็นที่ยอมรับทั้งในระดับประเทศและนานาชาติ

N

และในปี พ.ศ. 2519 ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ได้เป็นผู้จัดท�ำหลักสูตรระดับปริญญาตรี

D

สาขาศิลปไทย ขึ้นเป็นแห่งแรกของประเทศไทย และในปี พ.ศ. 2522 ท่านได้เป็นผู้จัดท�ำหลักสูตรในระดับ

C

H

A

LO

O

ปริญญาโท สาขาศิลปไทยในระดับต่อมา จากผลของการจัดตั้งภาควิชาศิลปไทยนี้เอง ท�ำให้เกิดคุณประโยชน์อย่างมหาศาลต่อการศึกษาวิชาการ

และการสร้างสรรค์ทางด้านศิลปะไทย ที่ผลิตศิลปิน นักวิชาการให้เป็นที่ยอมรับทั้งในระดับชาติและในระดับ นานาชาติอีกด้วย ด้วยเหตุดังกล่าวท่านจึงได้รับการเชิดชูเกียรติให้เป็นผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม สาขา ทัศนศิลป์ ในปี พ.ศ. 2539 และได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ ในปี พ.ศ. 2541 จากผลงานและเกียรติประวัติของศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ที่เป็นผู้มีความรู้ความสามารถ

ทั้งทางด้านการสร้างสรรค์ และเป็นผู้ที่มีคุณประโยชน์อย่างยิ่งต่อวงการศิลปะไทยของประเทศไทย ในการนี้ สภามหาวิทยาลัยศิลปากรจึงเห็นสมควรให้ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ได้รับพระราชทานปริญญา ศิลปดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาศิลปไทย เพื่อเป็นเกียรติประวัติสืบไป

23

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 23

12/15/15 12:55 AM


C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

A N

D

A

R

C

H IV

E

ปูสีครีม

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 24

12/15/15 12:55 AM


C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

A N

D

A

R

C

H IV

E

ในความทรงจำ�

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 25

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 26

12/15/15 12:56 AM


รำ�ลึกถึงอาจารย์ชลูด

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ คุณหญิงไขศรี ศรีอรุณ

เมื่อนึกถึงอาจารย์ชลูด ดิฉันนึกถึง รูปปั้นชื่อ ‘โลกุตระ’ หน้าศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์

H IV

E

รูปปั้น ‘เงินพดด้วง’ หน้าส�ำนักงานธนาคารกสิกรไทย ถนนพหลโยธิน

ผลงานจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ ที่แสดงวิถีชีวิตและวัฒนธรรมไทยของอาจารย์อีก

R

C

มากมาย

A

ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่บัณฑิตของมหาวิทยาลัยศิลปากรเป็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2507

D

ในวันนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ ทั้ง 2 พระองค์

A N

อาจารย์ชลูดซึ่งเป็นบัณฑิตคนแรกของมหาวิทยาลัยศิลปากร (ความจริงอาจารย์เรียนจบตั้งแต่ปี พ.ศ. 2497)

N

ได้เข้ารับพระราชทานปริญญาบัตรเป็นคนแรกในวันนั้น อาจารย์ดูโดดเด่นและสง่างามอย่างยิ่งในชุดครุยของ

O

มหาวิทยาลัยศิลปากร เพราะอาจารย์มีรูปร่างสูงใหญ่กว่าบัณฑิตคนอื่นๆ

EC TI

อาจารย์ชลูดเป็นคณบดีคณะจิตรกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ถงึ 2 สมัย ได้พฒ ั นาคณะฯ ทัง้ ด้าน วิชาการและด้านกายภาพ ความเปลี่ยนแปลงทางวิชาการที่สำ� คัญที่เกิดขึ้นในช่วงที่อาจารย์ด�ำรงต�ำแหน่ง

LL

คณบดีสมัยที่ 2 คือ มหาวิทยาลัยศิลปากรเริ่มจัดให้มีการเรียนการสอนวิชาพื้นฐานทั่วไป (General

C

แต่ในที่สุดทุกอย่างก็ผ่านไปด้วยดี

O

Education) เป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2517 มีการประท้วงจากคณะวิชาและนักศึกษาที่วังท่าพระที่ไม่เห็นด้วย

M ER

ดิฉันจ�ำได้ว่าในที่ประชุมคณบดีครั้งหนึ่ง อาจารย์ชลูดได้แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับวิชาพื้นฐานทั่วไป ว่า ‘ผมว่าวิชาพื้นฐานทั่วไปท�ำให้นักศึกษาคณะจิตรกรรมฯ ออกจากถ�้ำมากขึ้น’

SA

เมื่อพ้นจากงานบริหาร อาจารย์ชลูดก็ได้ทุ่มเทท�ำงานศิลปะอย่างต่อเนื่อง ผลงานจิตรกรรมและ

IM

ประติมากรรมที่แสดงวิถีชีวิตไทย วัฒนธรรมไทย เป็นงานที่แสดงพัฒนาการจากศิลปะยุคเก่าสู่ศิลปะร่วมสมัย

N

มีเอกลักษณ์ทโี่ ดดเด่น ท�ำให้อาจารย์ได้รบ ั รางวัลเกียรติยศมากมาย ทัง้ จากมหาวิทยาลัยศิลปากร ทัง้ ระดับชาติ

O

D

และนานาชาติ นอกจากผลงานด้านศิลปะ ลูกศิษย์ลูกหาที่อาจารย์ได้สั่งสอนมาตลอดชีวิตที่คณะจิตรกรรมฯ ได้กลาย

C

H

A

LO

เป็นศิลปินที่มีชื่อเสียงและเป็นอาจารย์ในสถาบันการศึกษาด้านศิลปะทั่วประเทศ อาจารย์ชลูด นิม ่ เสมอ คือผู้ยงิ่ ใหญ่ของวงการศิลปะร่วมสมัยของไทย เป็นบุคคลส�ำคัญทีค ่ ณะจิตรกรรม

ประติมากรรม และภาพพิมพ์ และมหาวิทยาลัยศิลปากรจะต้องจารึกและจดจ�ำตลอดไป

โลกุตระ, 2534 ไฟเบอร์กลาสปิดทองและหินแกรนิตด�ำ, 400 x 400 ซม. รวมฐานสูง 1020 ซม. ประติมากรรมติดตั้งถาวรหน้าศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ กรุงเทพฯ

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ 27

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 27

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 28

12/15/15 12:56 AM


คำ�ไว้อาลัยศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) พุทธศักราช 2541

คำ ศิล

นางสาวนันทิยา สว่างวุฒิธรรม

นาง

อธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม

ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ เกิดเมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม 2472 ที่จังหวัดธนบุรี (กรุงเทพมหานคร ในปัจจุบัน) ท่านเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถในการสร้างสรรค์งานศิลปะอันมีคุณค่า ทั้งงานจิตรกรรม

H IV

E

ประติมากรรม และภาพพิมพ์ เป็นที่ประจักษ์ไว้เป็นจ�ำนวนมาก ท่านได้เข้าร่วมในการแสดงศิลปกรรมแห่งชาติ และนานาชาติ จนได้รับรางวัลเหรียญทอง เหรียญเงิน และเหรียญทองแดง ทั้งในและต่างประเทศจ�ำนวนมาก

R

C

ท่านเป็นศิลปินผู้สร้างสรรค์งานศิลปะในช่วงรอยต่อระหว่างยุคเก่ากับยุคใหม่ของวงการศิลปะสมัยใหม่ของไทย

A

จนได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินชั้นเยี่ยมประเภทจิตรกรรมจากการแสดงศิลปกรรมแห่งชาติ ครั้งที่ 10

D

ศาสตราจารย์ชลูด นิม ่ เสมอ ได้สร้างสรรค์ผลงานด้านจิตรกรรมทีน ่ ำ� เรือ ่ งราวของคนชนบทมาเป็นเนือ ้ หา

A N

ในการแสดงออกถึงความสัมพันธ์และความเอื้ออาทรต่อกัน เป็นการสะท้อนวัฒนธรรมของคนไทยในรูป

N

ของงานศิลปะในชุดชาวนาไทย สงกรานต์ ความบริสุทธิ์แห่งธรรมชาติ ต่อมาท่านได้สร้างสรรค์ผลงาน

O

ประติมากรรมที่มีชื่อเสียงจ�ำนวนมากเป็นที่ประจักษ์ คืองานประติมากรรมที่ติดตั้งภายนอกอาคาร นอกจากจะ

EC TI

มีคุณค่าสูงในทางประติมากรรมที่มีความสัมพันธ์กับอาคารสถานที่แล้ว ยังท�ำให้เกิดบรรยากาศพิเศษที่งดงาม ประติมากรรมเหล่านี้ตั้งให้สาธารณชนได้ชื่นชมในที่สาธารณะ เช่น ประติมากรรม ‘เงินพดด้วง’ หน้าอาคาร

LL

ส�ำนักงานใหญ่ ธนาคารกสิกรไทย ประติมากรรม ‘โลกุตระ’ หน้าอาคารศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์

O

ประติมากรรม ‘พระบรมโพธิสมภาร’ หน้าอาคารมหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ ฯลฯ ผลงานของท่าน

C

เป็นที่ยกย่องในความคิดและปรัชญาของผู้สร้างสรรค์จนเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย รวมถึงในขณะที่ท่านรับ

M ER

ราชการได้สร้างคุณูปการทางการศิลปะแก่แผ่นดินไว้เป็นจ�ำนวนมาก เป็นผู้บุกเบิกความรู้ทางวิชาการศิลปะให้ แก่ประเทศไทย จึงนับได้ว่าเป็นเสาหลักคนหนึ่งของวงการศิลปะในประเทศไทย ท่านจึงได้รับการยกย่อง

SA

เชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) พุทธศักราช 2541

IM

การจากไปของศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ จึงนับเป็นการสูญเสียบุคลากรผู้บุกเบิกงานจิตรกรรม

N

ประติมากรรม ภาพพิมพ์ และสื่อผสมอย่างหาที่เปรียบมิได้ น�ำมาซึ่งความโศกเศร้าและความเสียใจแก่

D

ครอบครัว ลูกศิษย์ ศิลปินแห่งชาติทุกสาขา นับว่าเป็นการสูญเสียทรัพยากรบุคคลผู้ทรงคุณค่าต่อประเทศ

O

อีกท่านหนึ่ง ในนามของกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ขออานุภาพแห่งคุณความดีที่ท่านได้ถือ สงบในสัมปรายภพด้วยเทอญ

C

H

A

LO

ปฏิบัติมาตลอดชีวิต ได้โปรดดลบันดาลให้ดวงวิญญาณของศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ประสบแต่ความสุข

องค์สาม, 2524 ทองเหลืองรมด�ำ, 235 x 145 ซม. รวมฐานสูง 500 ซม. ประติมากรรมติดตั้งถาวรหน้าอาคารพหลโยธิน ส�ำนักงานใหญ่ธนาคารกสิกรไทย กรุงเทพฯ

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ 29

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 29

12/15/15 12:56 AM


คำ�ไว้อาลัยแด่ ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชัยชาญ ถาวรเวช อธิการบดีมหาวิทยาลัยศิลปากร

H IV

E

ชวนเซอ ล่วงแล้ว นานเนิ่น ส่องฟ้าชโลมดิน*

R

C

ศิลปากรสลดเศร้า ศาสตราจารย์ชลูดนิ่มเสมอ ศิลปะยงยืนเนอ สงบส่งศิลปินแก้ว

A

ศาสตราจารย์ชลูด นิม ่ เสมอ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) ในปี พ.ศ. 2541 หนึง่ ใน

D

ศิลปินที่เป็นเลือดเนื้อของมหาวิทยาลัยศิลปากร ในความทรงจ�ำของผมนับแต่ที่ท่านได้สำ� เร็จการศึกษาเป็น

A N

ศิลปบัณฑิต เกียรตินย ิ มอันดับ 1 (ประติมากรรม) จากรัว้ มหาวิทยาลัยศิลปากร ท่านได้ใช้ความรู้ความสามารถ

N

ที่มีอยู่รอบด้าน ทั้งในด้านการสอนและการถ่ายทอดความรู้ เทคนิคในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ ตลอดจน

O

ทักษะและความสามารถด้านการบริหารในคราวด�ำรงต�ำแหน่งคณบดีคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และ

EC TI

ภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร เพื่อประโยชน์แก่มหาวิทยาลัย รวมทั้งเป็นแบบอย่างที่ดีให้แก่ศิษย์และ อาจารย์ในคณะฯ ตลอดระยะเวลาของการรับราชการ

LL

นอกจากการเป็นแบบอย่างของการกตัญญูต่อมหาวิทยาลัยที่เป็นแหล่งบ่มเพาะวิชาความรู้แก่ท่าน

O

ในงานด้านวิชาการและการบริหารด้วยความทุ่มเทและเสียสละแล้ว ท่านยังเป็นบุคคลผู้กตัญญูต่อแผ่นดิน

C

ด้วยการสร้างคุณูปการทางศิลปะให้แก่แผ่นดินไทย ด้วยการใช้ศิลปะในการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมของชาติ

M ER

โดยได้สร้างสรรค์ผลงานศิลปะอันทรงคุณค่า ทั้งงานจิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ์ และสื่อผสม ที่ทรง คุณค่าทางศิลปะไว้เป็นจ�ำนวนมาก จนได้รับรางวัลเหรียญทอง เหรียญเงิน และเหรียญทองแดง ทั้งในและ

SA

ต่างประเทศ และยังเป็นผู้มีวิสัยทัศน์ในการสืบทอดศิลปวัฒธรรม โดยเป็นก�ำลังส�ำคัญในการก่อตั้งภาควิชา

IM

ศิลปไทย คณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

N

ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ยังเป็นแบบอย่างของการด�ำรงชีวิตอย่างเรียบง่าย เพื่อสร้างงานศิลปะ

D

ด้วยความทุ่มเท เสียสละ มั่นคง และสม�ำ่ เสมอไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานเท่าใดก็ตาม ผลงานของท่านมัก

O

แสดงออกถึงความสัมพันธ์และความเอือ ้ อาทรต่อกัน เป็นการสะท้อนวัฒนธรรมของคนไทยในรูปของงานศิลปะ

LO

ซึ่งท่านเคยพูดถึงงานของท่านไว้ว่า “งานศิลปะที่ข้าพเจ้าท�ำ มีแนวโน้มไปในทางที่ดีงาม สงบ บริสุทธิ์

A

และอบอุ่นด้วยความเป็นพี่น้อง รูปแบบและเรื่องราวของงานอาจจะเปลี่ยนไปตามความเหมาะสมและ

C

H

ความจ�ำเป็นในการแสดงออก แต่ชีวิตภายในซึ่งเป็นเนื้อหาสาระของงานศิลปะโดยตรงนั้นไม่ เปลี่ยนแปลง” (ชลูด นิ่มเสมอ: นานาทรรศนะที่มีต่อ ‘โลกุตระ’ หน้า 4)

*ประพันธ์โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์สมชาย ส�ำเนียงงาม: คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร 30

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 30

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O

C

การสูญเสียศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ในวันนี้ นับเป็นการสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่อีกครั้งหนึ่งของ

M ER

มหาวิทยาลัยศิลปากร และนับเป็นการสูญเสียเสาหลักแห่งแผ่นดินในด้านศิลปะอีกด้วย ในนามของมหาวิทยาลัยศิลปากร กระผมขอแสดงความเสียใจกับครอบครัว ‘นิ่มเสมอ’ และขอคารวะ

SA

ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ด้วยความเคารพยิ่ง และขอให้คุณความดีที่ท่านอาจารย์ได้ทำ� ให้กับมหาวิทยาลัย

C

H

A

LO

O

D

N

IM

ศิลปากรและแผ่นดินไทย จงเป็นกุศลบุญน�ำพาท่านอาจารย์ไปสู่สัมปรายภพด้วยความสงบสุขด้วยเทอญ

แม่อุ้มลูก, 2539 สีฝุ่นและแอร์บรัชบนกระดาษสาไทย, 60 x 90 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

31

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 31

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 32

12/15/15 12:56 AM


แด่ อาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ อาจารย์จุลทัศน์ พยาฆรานนท์ ราชบัณฑิต

เมื่อทราบข่าวว่า อาจารย์ชลูดวายชนม์แล้ว ก็ให้รู้สึกใจหาย ด้วยไม่คิดว่าจะได้รับทราบข่าวการจากไป ของผู้ที่นับถือและคุ้นเคย

H IV

E

อาจารย์ชลูดเคยเป็นนักเรียนเก่าของโรงเรียนเพาะช่างสมัยหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ข้าพเจ้าพบและได้ รู้จักอาจารย์ชลูด ด้วยเป็นนักเรียนรุ่นน้องร่วมโรงเรียนเพาะช่าง ที่เรียกว่ารุ่นโรงหลังคาจาก

R

C

เมื่อนึกฟื้นความหลังแต่ครั้งก่อน ก็นึกเห็นภาพอาจารย์ชลูดในวัยหนุ่มฉกรรจ์ รูปร่างสูงใหญ่ เป็นที่น่า

A

เกรงขาม มาโรงเรียนแต่เช้า มีหนังสือพิมพ์รายวันติดมือมานั่งอ่านก่อนเข้าห้องเรียนทุกวัน อาจารย์ชลูดออกจะ

D

พูดน้อย แต่ขยันเรียนมากๆ มีฝีมือเยี่ยม พวกเรารุ่นน้องมักไปแอบดูเวลาอาจารย์วาดเส้นเนืองๆ

N

ทั้งจิตรกรรมและประติมากรรมของอาจารย์มาเสมอ

A N

ต่อมาอาจารย์ข้ามมาเรียนที่มหาวิทยาลัยแล้ว ก็ไม่สู้ได้พบปะอาจารย์ แต่ก็ติดตามผลงานสร้างสรรค์

O

กระนั้นเมื่อข้าพเจ้าได้โอนมารับราชการในคณะจิตรกรรมฯ มหาวิทยาลัยศิลปากร ก็ได้ร่วมงานกับ

EC TI

อาจารย์ชลูดอยู่หลายปี ตลอดเวลาที่ท�ำการสอนกับอาจารย์ ก็ได้รับความเอื้ออาทรทั้งในด้านวิชาการและหน้าที่ การงานเป็นอย่างดี

O

พร้อมในความเป็นศิลปินแห่งชาติ

LL

อาจารย์ชลูดเป็นบุคคลผู้ทรงคุณวุฒิ มีความสามารถและทักษะสูง เป็นครูที่เป็นแบบอย่างแก่ครู และ

C

การเสียอาจารย์ชลูดไป ก็ใช่ว่าจะสูญความเป็นครู ศิลปินแห่งชาติก็หาไม่ อาจารย์ก็ยังเป็นปูชนียบุคคล

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

ที่มีคนรักและคิดถึงอยู่มิวาย ข้าพเจ้าก็เป็นหนึ่งในหมู่คนที่ค�ำนึงถึงอาจารย์

กินรี, 2550 สีอะคริลิก, ปากกาหมึกด�ำ, ปากกาเจลสีขาว และดินสอสี บนผ้าใบ, 81.5 x 61 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

33

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 33

12/15/15 12:56 AM


คำ�ไว้อาลัยศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ อาจารย์อ�ำมฤทธิ์ ชูสุวรรณ

คณบดีคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

ในนามคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ กระผมขอน้อมร�ำลึกถึงคุณป ู การทีท ่ ่านศาสตราจารย์

H IV

และด�ำเนินตามแนวทางของท่าน เราสามารถเรียนรู้ความเป็นครูจากท่านได้จากทุกวินาทีของการด�ำเนินชีวต ิ ท่าน

R

A

กรรมการพิจารณาหลักสูตรปริญญาดุษฎีบัณฑิตจนลุล่วง สามารถมีการเรียนการสอนได้ในเวลานี้

C

ท่านเป็นคณบดีและเป็นผู้ก่อตั้งภาควิชาต่างๆ ในคณะจิตรกรรมฯ ซึ่งปัจจุบันคือ ภาควิชาภาพพิมพ์ ภาควิชาศิลปไทย ซึ่งมีผลงานโดดเด่นและมีชื่อเสียง จนวาระแทบจะท้ายสุดของชีวิตท่าน ท่านได้ร่วมเป็น

E

เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ให้ไว้กับคณะจิตรกรรมฯ ท่านเป็นครูที่ยิ่งใหญ่ และเป็นแม่แบบควรค่าแก่การเรียนรู้

D

พระคุณของท่านต่อคณะจิตรกรรมฯ คงไม่สามารถกล่าวได้หมด หากเพียงแต่เราทุกคน เหล่าศิษย์รู้สึก

A N

โศกเศร้าในการจากไปของท่านศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ เป็นอย่างยิ่ง และขอภาวนาให้ท่านจงไปสู่

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

ภพภูมิชั้นสูงส่งและช่วยดูแลเหล่าศิษย์ต่อๆ ไป

34

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 34

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 35

ความบริสุทธิ์แห่งธรรมชาติ, 2498

คิด, 2497

แกะสลักไม้มะฮอกกานี, 35 x 60 ซม. สูง 25 ซม.

ประติมากรรมหล่อปลาสเตอร์, 74 x 76 ซม. สูง 69 ซม.

รางวัลเกียรตินิยมอันดับ 2 เหรียญเงิน ประเภทประติมากรรม

รางวัลเกียรตินิยมอันดับ 2 เหรียญเงิน ประเภทประติมากรรม

การแสดงศิลปกรรมแห่งชาติครั้งที่ 7 ประจ�ำปี พ.ศ. 2499,

การแสดงศิลปกรรมแห่งชาติครั้งที่ 6 ประจ�ำปี พ.ศ. 2498,

พิพิธภัณฑ์ศิลป พีระศรีอนุสรณ์ กรุงเทพฯ

พิพิธภัณฑ์ศิลป พีระศรีอนุสรณ์ กรุงเทพฯ

© invisible Academy Photography

© invisible Academy Photography

12/16/15 3:46 AM


อาจารย์สันโดษอยู่กับงานศิลปะ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.สันติ เล็กสุขุม

รุ่นที่ผมเรียนอาจารย์ดูแลเราด้วยค�ำพูดสั้นๆ ที่เราคุ้นเคย “ดีละ ท�ำไป ท�ำอีก” ขณะที่การท�ำงานศิลปะ

อยู่ในโลกกว้าง อาจารย์อยู่ห่างๆ ดูเราลองผิดลองถูก คราวหนึ่งผมปั้นงานนูนสูงขนาดใหญ่ เป็นงานสรุป

A

พื้นที่ของงาน ตรงโน้นที เน้นตรงนี้อีกหน่อย งานของผมก็เข้ารูปเข้ารอย จบงานได้และโดยไม่ได้พูดอะไร

R

C

ส�ำหรับท�ำคะแนนชั้นปีที่ 3 เพื่อผ่านขึ้นไปเรียนปีที่ 4 อาจารย์ยืนดูอยู่ข้างหลังเมื่อไหร่ก็ไม่รู้ ใช้นิ้วโป้งกดบาง

H IV

เพราะอาจารย์เปิดโอกาสให้เราคิดเอง มีผลให้เราแต่ละคนมีแนวทางอิสระของตัวเอง เติบโต แข็งแรง

E

ตลอดเวลาของอาจารย์ คือค�ำสั่งสอนเงียบ ยาวเหยียดไม่รู้จบ

D

อาจารย์เดินดูงานให้เพื่อนคนอื่นต่อไป

A N

อาจารย์ครับ คราวผมล้มป่วยเมื่อขึ้นชั้นปีที่สี่ต้องนอนพักในโรงพยาบาล อาจารย์ให้เงินเพื่อนคนหนึ่ง

N

เพื่อซื้อนมสดกระป๋องไปเยี่ยม ผมไม่เคยได้กราบขอบคุณอาจารย์เพราะกว่าจะได้ทราบเรื่องก็เรียนจบออกมา

O

เป็นนาน ฟังจากเพื่อนคนนั้นเอง เพิ่งบอกว่าเอาเงินที่อาจารย์ให้ไปใช้อย่างอื่นหมด (อย่างอื่นอะไร พวกเรา

EC TI

ก็รู้กัน) ขอกราบขอบพระคุณอาจารย์ตอนนี้ครับ

ย้อนไปนึกถึงช่วงที่ผมเรียนชั้นเรียนปีที่ 4 ปีที่ 5 คงเป็นระยะที่อาจารย์มีความสุขมาก พวกเราทั้งหมด

LL

มีกลุ่มทีเ่ รียนประติมากรรม กลุ่มจิตรกรรม และกลุ่มภาพพิมพ์ รวมสิบกว่าคน ร่วมกันจัดงานปีใหม่ทต ี่ ก ึ กราฟิก

O

ห้องพักของอาจารย์อยู่ปลายตึก ค�ำ่ นั้นพวกเราเชิญอาจารย์มาร่วมงาน อาจารย์ร้องเพลง อาจารย์ร�ำวงกับ

C

พวกเรา อาจารย์ยิ้ม หัวเราะเสียงดัง เบิกบาน

M ER

จ�ำได้ว่าครั้งหนึ่งที่อาจารย์พูดคุยกับพวกเรา ผมขอความเห็นจากอาจารย์ถึงบางเหตุการณ์สำ� คัญที่โยง กับตัวบุคคล อาจารย์บอกว่า “ไม่เอาน่า ฉันไม่อยากพูด ไม่อยากว่าคนอื่น”

SA

ใบหน้าขรึมของอาจารย์ด้วยท่าเดินที่มั่นคง ผมได้เห็นรอยยิ้มของอาจารย์ทุกครั้งที่อาจารย์รับไหว้

IM

เมือ ่ เดินสวนกันหน้าคณะโบราณคดีทผ ี่ มท�ำงานอยู่ อาจารย์มก ั มีคำ� สัพยอกเล็กๆ น้อยๆ ก่อนเดินจากกันอีกด้วย

N

ความรักความเมตตาของอาจารย์ที่มีต่อศิษย์ที่ขยันขันแข็ง เป็นเช่นเดียวกับที่อาจารย์ได้รับจากอาจารย์

D

ศิลป์ พีระศรีของท่าน การท�ำงานอย่างสม�่ำเสมอของอาจารย์ เป็นต้นแบบในงานด้านประวัติศาสตร์ศิลปะ

O

ของผม จนผมใกล้เกษียณจากราชการเมื่ออายุ 65 หวนกลับมาท�ำงานศิลปะ อาจารย์ทราบเข้าก็ยิ้มอย่างยินดี

H

A

LO

พูดว่า “เราได้สันติกลับมาแล้ว”

C

กราบอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง

36

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 36

12/15/15 12:56 AM


คำ�อาลัยท่านศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) พ.ศ. 2541 ศาสตราจารย์เดชา วราชุน

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ภาพพิมพ์และสื่อผสม) ปี พ.ศ. 2550

คงเป็นที่รู้กันในหมู่ลูกศิษย์ที่ได้ศึกษาศิลปะกับอาจารย์ทั้งในคณะจิตรกรรมฯ และคณะศิลปกรรม ในมหาวิทยาลัยต่างๆ ว่าอาจารย์เป็นผู้มีความรู้ทั้งทางด้านทฤษฎีศล ิ ปะ การสร้างสรรค์งานศิลปะ และการ

H IV

E

เป็นครูสอนศิลปะ จึงเป็นที่ยอมรับที่ไม่มีผู้ใดเสมอเหมือน และเป็นเสาหลักของวงการศิลปะของเมืองไทย ในฐานะที่เป็นลูกศิษย์คนหนึ่งที่ได้เรียนกับอาจารย์ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2508 และได้รับความรู้จากอาจารย์ตลอดมา

R

C

เป็นเวลา 50 ปี ผมจึงถือว่าท่านเป็นบิดาที่ทำ� ให้ผมประสบความส�ำเร็จในทุกๆ ด้าน ทั้งในด้านการใช้ชีวิต

A

การสร้างสรรค์ศิลปะ และการเป็นอาจารย์สอนศิลปะ เป็นเพราะผมเชื่อในค�ำพูดของอาจารย์ที่ท่านได้สั่งไว้

D

ก่อนที่ผมจะจบจากมหาวิทยาลัยศิลปากรเมื่อปี พ.ศ. 2512 ค�ำสั่งดังกล่าวยังติดอยู่ในหัวใจของผมตลอดมา

A N

"เดชาท�ำงานศิลปะต่อไปนะ อย่าเห็นแก่เงิน เมือ ่ ท�ำงานศิลปะให้เป็นศิลปะแล้ว ทุกสิง่ ทุกอย่างก็จะมีมาเอง

N

ไม่ว่าจะเป็น ลาภ ยศ เงินทอง ชือ ่ เสียง" และเมื่อเวลาผ่านมาจนถึงวันนี้สิ่งที่ท่านสั่งไว้มันเป็นความจริง

O

ตลอดระยะเวลา 50 ปีที่ผ่านมา ผมไม่เคยออกนอกลู่นอกทางของการท�ำงานศิลปะ ถึงแม้ว่าจะไม่ค่อยมีใคร

EC TI

สนใจในงานศิลปะนามธรรมมากนัก แต่ก็มีความสุขที่ได้มีโอกาสสร้างสรรค์ศิลปะตามใจตัวเอง เป็นเพราะผม ยึดถือความเป็นแบบอย่างของอาจารย์ ที่มีความขยันในการพัฒนาการท�ำงานศิลปะมาโดยตลอด การจากไป

LL

อย่างไม่มีวันกลับของอาจารย์ได้สร้างความสะเทือนใจและรู้สึกเสียใจเป็นอย่างยิ่ง เพราะอาจารย์เป็นก�ำลังใจ

O

ทีม ่ ใี ห้กบ ั ลูกศิษย์ เป็นทีพ ่ งึ่ ทางศิลปะ เป็นแบบอย่างของการเป็นศิลปินทีด ่ ี การเป็นครูผ้ม ู แ ี ต่ให้ และการใช้ชวี ต ิ

C

สมถะทีเ่ รียบง่าย มีจต ิ ใจดีมเี มตตา เอ็นดูศษ ิ ย์ทก ุ ๆ คนในการชีแ ้ นะให้ศษ ิ ย์แต่ละคนได้เดินไปในทางของตัวเอง

M ER

อย่างมั่นคง ต่อไปเมื่อไม่มีอาจารย์แล้ว ก็เป็นหน้าที่ของศิษย์ที่จะต้องสืบทอดเจตนาของอาจารย์ที่จะช่วยกัน สร้างมาตรฐานให้กับวงการศิลปะของไทยให้มั่นคงตามเจตนาของอาจารย์ตลอดไป ในโอกาสนี้ก็ขอให้

IM

SA

อาจารย์ไปสู่สุคติ ด้วยความดีงามของอาจารย์จะยังคงอยู่ในหัวใจของผมตราบเท่าที่ผมยังมีลมหายใจอยู่

C

H

A

LO

O

D

N

ด้วยความเคารพรักอย่างสูงยิ่ง

37

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 37

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 38

12/15/15 12:56 AM


บุคคลผู้ประเสริฐ ศาสตรเมธีนนทิวรรธน์ จันทนะผะลิน

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) ปี พ.ศ. 2549

สังคมใดมีบุคคลผู้ประเสริฐอยู่ในสังคมนั้น ก็จะน�ำพาให้สังคมนั้นมีความเจริญรุ่งเรืองต่อเนื่องไปตาม กาลเวลา ในสังคมของศิลปะร่วมสมัยของไทย นับเป็นความโชคดีที่มีศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ผู้ประเสริฐ

H IV

E

มาเป็นผู้บุกเบิกวางรากฐานไว้ ทั้งในด้านการศึกษาศิลปะ การสร้างสรรค์ศิลปะ การบริหารจัดการ และ การเผยแพร่ทางศิลปะ ท�ำให้วงการศิลปะร่วมสมัยของประเทศไทยมีความเข้มแข็งทัดเทียมกับนานา

R

C

อารยประเทศทัง้ หลาย และหลังจากสิน ้ อายุขย ั ของศาสตราจารย์ศล ิ ป์ พีระศรี แล้ว สังคมของศิลปะร่วมสมัย

A

ของไทยก็ยงั โชคดี ที่มีศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ บุคคลผู้ประเสริฐ มาเป็นผู้สืบสานและพัฒนา

D

ให้เป็นไปตามการเคลื่อนไหวของสังคมโลกในทุกๆ ด้าน โดยเฉพาะทางด้านการศึกษาการสร้างสรรค์ทางด้าน

A N

ศิลปะ ทีเ่ ป็นส่วนส�ำคัญต่อการพัฒนาวงการศิลปะในทุกๆ ด้าน เช่น การเปิดโอกาสให้นก ั ศึกษาบางคนสามารถ

N

สร้างสรรค์ในเชิงรูปแบบนามธรรมได้ การพัฒนาหลักสูตรจากรูปแบบอะคาเดมี มาสู่รูปแบบที่เป็นศิลปนิพนธ์

O

ซึ่งเป็นการศึกษาการสร้างสรรค์ในทางลึก การเปิดหลักสูตรในระดับปริญญาโทที่ช่วยเน้นการสร้างสรรค์ให้มี

EC TI

ความลึกซึ้งและชัดเจนยิ่งขึ้น มีการเปิดการเรียนการสอนวิชาภาพพิมพ์ในระดับภาควิชา ซึ่งแต่ก่อนเป็นเพียง รายวิชาหนึ่งเท่านั้น ในภาควิชาภาพพิมพ์นี้มีเทคนิคทางด้านภาพพิมพ์ที่หลากหลาย ซึ่งนอกจากเทคนิคภาพ

LL

พิมพ์แกะไม้แล้ว ยังมีภาพพิมพ์ร่องลึก ภาพพิมพ์ตะแกรงไหม ภาพพิมพ์หิน ภาพพิมพ์กัดกรด เป็นต้น เป็น

O

ภาควิชาที่ก่อตั้งขึ้นเป็นภาควิชาแรกในประเทศไทย นักศึกษาที่ศึกษาในภาควิชานี้ชนะการประกวดทั้งใน

C

ประเทศและต่างประเทศมากมาย สร้างชื่อเสียงและได้รับการยอมรับจากนานาประเทศที่มีต่อการสร้างสรรค์

M ER

ศิลปะภาพพิมพ์ของเมืองไทย ต่อมามีการก่อตั้งภาควิชาศิลปไทยขึ้นอีกภาควิชาหนึ่ง ซึ่งแต่ก่อนเป็นเพียง รายวิชาหนึ่งเช่นเดียวกับวิชาภาพพิมพ์ เป็นการเน้นย�ำ้ และขยายความความเป็นศิลปะไทยให้กว้างขวางขึ้น

SA

ทางด้านเนือ ้ หาทีส ่ ามารถน�ำมาเป็นแรงบันดาลใจได้ในเรือ ่ งของศาสนา ศิลปวัฒนธรรม วิถชี วี ต ิ ขนบธรรมเนียม

IM

ประเพณี ศิลปะพื้นบ้าน และอื่นๆ ที่เป็นแรงกระตุ้นให้หันกลับมามองจิตวิญญาณที่เป็นรากเหง้าของตน

N

มากกว่าการมองไปยังกระแสโลกาภิวัตน์ทางศิลปะ นอกจากนั้นยังสามารถน�ำเทคนิค วัสดุ และวิธีการใน

D

ศิลปะไทยมาเป็นสื่อสร้างสรรค์ในรูปแบบของศิลปะร่วมสมัยในปัจจุบัน ภาควิชาศิลปไทยมีความเจริญ

O

งอกงามออกไปอย่างกว้างขวาง เป็นการสืบทอดศิลปะไทยเข้าสู่ความเป็นร่วมสมัยของปัจจุบันได้อย่าง

C

H

A

LO

กลมกลืน ความก้าวหน้าทั้งหลายเหล่านี้มีจุดมุ่งหมายเดียวกันกับสมัยของศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี คือท�ำ อย่างไรให้สามารถสร้างสรรค์ความบันดาลใจให้ปรากฏออกมาเป็นผลงานศิลปกรรมได้ แต่สิ่งที่พัฒนาต่อมา

คือการขยายวิธีคิด แนวความคิด เทคนิค วิธีการสร้างสรรค์ และวัสดุออกไปอย่างกว้างขวางไร้ขอบเขต นับเป็นคุณูปการอันยิ่งใหญ่ของการศึกษาการสร้างสรรค์ศิลปะของประเทศไทย ที่ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ชลูด นิ่มเสมอ ได้มอบไว้ให้

พระบรมโพธิสมภาร, 2536 ทองเหลืองปิดทอง, 580 x 580 ซม. สูง 680 ซม. ประติมากรรมติดตั้งถาวรหน้าหอประชุม มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสมุทรปราการ © ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

39

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 39

12/15/15 12:56 AM


นอกจากการเรียนการสอน ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ท�ำอยู่สิ่งเดียวเท่านั้นตลอดชีวิต ของท่านคือ การสร้างสรรค์ศิลปะ การสร้างสรรค์ของท่านมีการพัฒนาอยู่ตลอดเวลา ด้วยเทคนิควิธีการที่ หลากหลาย ทั้งจิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ์ สื่อประสม ศิลปะการจัดวาง ตลอดจนวิธีการน�ำเสนอ ที่หลากหลาย การปฏิบัติงานที่มุ่งมั่น จริงจัง ไม่เคยหยุดนิ่ง ตราบจนวาระสุดท้ายของชีวิต เป็นค�ำสอนอัน ประเสริฐที่นักศึกษาได้รับจากท่าน คุณประโยชน์ที่ได้กล่าวถึงนี้เป็นเหมือนช่อดอกไม้ที่น�ำมาปักไว้ในแจกันเล็กๆ ใบหนึ่งเท่านั้น แท้จริง แล้วคุณประโยชน์ที่ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ได้กระท�ำไว้ต่อวงการศิลปะของประเทศไทย

C

ที่ทุกคนไม่อาจหลีกหนีไปได้ กลับไปสู่ทิพย์วิมานอันสุขสงบที่ได้เคยจากมา แสงสว่างแห่งเมตตาคุณและ

H IV

บัดนี้ ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ผู้ประเสริฐได้ละสังขารตามกฎเกณฑ์ของสภาวธรรม

E

เปรียบเหมือนพฤกษานานาพันธุ์ที่ออกดอกบานสะพรั่งอยู่ในท้องทุ่งที่แลไกลสุดสายตา

R

กรุณาธิคุณที่เคยส่องน�ำทางให้กับวงการศิลปะก็ได้ลาลับไปเช่นเดียวกัน แต่เมื่อข้าน้อยได้หลับตาที่ชุ่มโชกไป

A

ด้วยน�ำ้ ตาแห่งความอาลัย ข้าน้อยได้พบว่าแสงที่ได้ลาลับขอบฟ้าของสังขารไปแล้วนั้น กลับมาส่องสว่างอยู่

A N

D

ภายในวิหารแห่งจิตวิญญาณของความทรงจ�ำอันไม่รู้ลืมของข้าน้อย แสงสว่างอันเป็นนิรันดร์กาล ที่เป็นที่พึ่ง

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

ที่ระลึกอันประเสริฐที่ข้าน้อยขอบูชาด้วยความเคารพนอบน้อมตลอดไป

40

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 40

12/15/15 12:56 AM


ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ กับคุณนายลูกอิน ศาสตราจารย์เกียรติคุณปรีชา เถาทอง

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

A N

D

A

R

C

H IV

E

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) ปี พ.ศ. 2552

IM

‘งานสร้างสรรค์ศิลป์กับงานวิจัยมีคุณค่าเป็นองค์ความรู้เหมือนกันอย่างไร’

N

บทสรุปทางความคิดร่วมกันระหว่างศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ กับ คุณนายลูกอิน ‘เวลาที่ฉันมี

D

ปัญหามีข้อสงสัยในแนวทางวิชาการศิลปะ หรือการสร้างสรรค์ศิลปะ ฉันก็จะไปปรึกษาแลกเปลี่ยนแนว

LO

O

ความคิดกับคุณนายลูกอินอยู่ตลอดเวลา ผลสรุปของการปรึกษาแลกเปลี่ยนแนวความคิดก็จะได้ข้อสรุป

C

H

A

เป็นที่น่าพอใจ ฉันก็จะบันทึกเป็นข้อมูลและหลักการเหตุผล ได้นำ� มาปฏิบัติอยู่เสมอมา’ (จากค�ำบอกเล่าของ ท่านศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ กับลูกศิษย์ของท่าน) บทสรุปทางความคิดของศาสตราจารย์เกียรติคณ ุ ชลูด นิม ่ เสมอ กับคุณนายลูกอินในประเด็นงานสร้างสรรค์ ศิลปะกับงานวิจัยมีคุณค่าเป็นองค์ความรู้ที่เหมือนกัน แต่ก็ยังมีรูปแบบวิธีการและบริบทที่แตกต่างกัน

วิมาน, 2538 สีฝุ่นและแอร์บรัชบนกระดาษสาไทย, 59 x 89 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

41

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 41

12/16/15 1:59 AM


ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ครูผู้ให้ความบันดาลใจ ศาสตราจารย์เกียรติคุณอิทธิพล ตั้งโฉลก

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) ปี พ.ศ. 2551

ในสายตาของคนภายนอกอาจจะเห็นว่า ผมเป็นลูกศิษย์คนหนึ่งที่ใกล้ชิดกับศาสตราจารย์เกียรติคุณ ใกล้ชิดเชิงอุดมการณ์ที่ผมและลูกศิษย์อีกหลายคนมีคล้ายท่าน นั่นคือ ความรัก ความศรัทธาในศิลปะ และ

R

เหล่านี้ขยัน ความขยันก็จะน�ำไปสู่ความส�ำเร็จ ความส�ำเร็จสูงสุดในการท�ำงานทุกชนิดโดยเฉพาะศิลปะไม่มี

C

มาประจักษ์ชัดด้วยตัวเองเมื่อผมเป็นอาจารย์ ผมก็รักและสนิทกับศิษย์ที่รักและศรัทธาในศิลปะ ท�ำให้พวกเขา

H IV

E

ชลูด นิ่มเสมอ ซึ่งผมก็อยากให้เป็นเช่นนั้น แต่ผมรู้ดีว่าความใกล้ชิดนี้ มิใช่ทางกายภาพ แต่เป็นความสนิท

A

ทางลัด

D

สมัยทีผ ่ มเป็นนักศึกษา ผมก็เป็นเช่นเดียวกับนักศึกษาส่วนใหญ่ทม ี่ ค ี วามเกรงใจ (เกรงกลัว) อาจารย์ชลูด

A N

ทั้งๆ ที่ท่านไม่เคยดุด่าว่ากล่าวอะไรเลย คงจะเป็นด้วยบุคลิกที่เคร่งขรึม พูดน้อย เอาจริงเอาจังในทุกอย่าง

N

ที่ท่านท�ำ ทั้งด้านการสอน การตรวจให้คะแนน การตัดสินผลงานศิลปะและงานด้านวิชาการ รวมทั้งความมี

O

ระเบียบวินัยและตรงต่อเวลา อาจารย์ชลูดได้เคยพูดกับผมหลายครั้งว่า ไม่ได้สอนผม ซึ่งผมก็ได้แต่ตอบท่าน

EC TI

ไปทุกครัง้ ตามข้อเท็จจริงว่า ผมเรียนรู้เรือ ่ งศิลปะทุกๆ ด้านจากท่านมากทีส ่ ด ุ และผมเพิง่ จะพบค�ำตอบเมือ ่

3) ครูผู้ให้แรงบันดาลใจ

C

2) ครูผู้สอนและยังท�ำเป็นตัวอย่างให้เห็น

M ER

O

1) ครูผู้สอนให้ความรู้ความเข้าใจในศาสตร์ต่างๆ ทั่วไป

LL

เร็วๆ นี้นี่เอง จากนักการศึกษาชาวอังกฤษซึ่งผมจ�ำชื่อไม่ได้ อาจารย์ท่านนี้แบ่งครูเป็น 3 แบบ หรือ 3 ระดับ

ผมเกิดความรู้แจ้งขึ้นมาทันทีว่า สิ่งที่ผมเรียนรู้จากท่านอาจารย์ทั้งหมดนั้นควรเรียกท่านว่า ‘ครูผู้ให้

SA

ความบันดาลใจ’ ซึ่งเรียกได้ว่าเป็นครูชั้นสูงสุด โดยเฉพาะทางศิลปะ ‘ความบันดาลใจ’ ให้ความหมายทั้ง

IM

ทางตรง ลึก และครอบคลุมสรรพความรู้ทั้งทางทฤษฎีและปฏิบัติด้านศิลปะ และศิลปศึกษา ท่านอาจารย์ชลูด

N

ให้ความบันดาลใจกับผมในการเป็นครูที่ดี ความรู้ หลักการวิจารณ์ มุมมองต่างๆ ของการวิจารณ์ รวมทั้ง

D

หลักเกณฑ์ในการสอน ให้คะแนนงานเรียนของนักศึกษา ซึ่งเป็นการเรียนรู้จากท่านเมื่อผมเป็นอาจารย์แล้ว

O

และมีโอกาสมาสอนร่วมกับท่าน

LO

ในด้านการสร้างสรรค์ศิลปะ อัจฉริยะภาพของท่านเป็นที่ประจักษ์แจ้ง ปราศจากข้อสงสัยจากผลงาน

A

ทั้งปริมาณ คุณภาพ ความใหม่ ความแปลก ความเป็นต้นแบบ การค้นคว้าบุกเบิกส�ำรวจเข้าไปในงานทุก

C

H

ประเภท กล่าวได้เลยว่าท่านท�ำมาหมดแล้ว และน่าแปลกใจว่าท่านท�ำได้ดีทุกประเภท เช่น ประติมากรรมปั้น หล่อ แกะไม้ แกะหิน เชื่อมเหล็ก จิตรกรรรมแบบไทย แนวไทย จิตรกรรมแบบเหมือนจริง อิมเพรสชั่นนิสม์

42

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 42

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER

คิวบิสม์ นามธรรม วาดเส้นแนวไทยที่หลากหลาย วาดเส้นบ้านเมืองที่อิตาลี ภาพพิมพ์แกะไม้สีน�้ำ ภาพพิมพ์ คอลโลกราฟ รวมไปถึงเครื่องเคลือบดินเผา ศิลปะแนวใหม่ๆ ท่านอาจารย์ก็ได้ทำ� มาเกือบทุกอย่าง เช่น

SA

ศิลปะสื่อผสม ติดตั้งจัดวาง คอนเซ็ปฌวล ไปจนถึงเพอร์ฟอร์แมนซ์ ทุกชุดทุกชิ้นไม่ว่าจะเป็นยุคไหนแนวใด

IM

แนวคิดอะไรท่านท�ำได้อย่างยอดเยี่ยมอย่างน่าอัศจรรย์ กล่าวสรุปได้เลยว่า ผลงานทุกชิ้น มีความแปลกใหม่

N

ริเริ่มสร้างสรรค์ และแสดงตัวตนความเป็นอาจารย์ชลูดอย่างแท้จริง

D

ผมกล่าวได้เลยว่า ความบันดาลใจจากท่านอาจารย์ชลูด ที่ผมได้รับมาทุกด้าน ความมีระเบียบวินัย

LO

O

ความเป็นครู เป็นศิลปินที่ได้รับความส�ำเร็จ เป็นนักวิชาการ ถ้าไม่มีอาจารย์ชลูด ผู้เปรียบเสมือนแสงที่ส่อง

C

H

A

น�ำทาง ผมคงไม่สามารถเดินทางมาได้ไกลถึงขนาดนี้ เมื่อท่านจากไปแล้ว ผมรู้สึกขาดความมั่นคง ไม่มีอะไร

ให้ยึดเหนี่ยว รู้สึกเหมือนขาดพ่อ เมื่อผมเปิดงานแสดงเดี่ยวผลงานย้อนหลัง รวบรวมผลงานตั้งแต่สมัยเรียน จนถึงปัจจุบัน ท่านอาจารย์ชลูดคือคนที่ผมอยากให้มาดูมากที่สุด เพราะทุกครั้งที่ผมแสดงเดี่ยว ท่านจะแสดง ความคิดเห็นให้ผมได้รับรู้เสมอ และนี่คือค�ำวิจารณ์ที่ทรงคุณค่าที่สุดส�ำหรับผม

นามธรรมกับลวดลาย, 2557 หมึกด�ำบนกระดาษสาไทย, 59 x 75.2 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

43

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 43

12/15/15 12:56 AM


คำ�ไว้อาลัย เยาวณี นิรันดร CHRISTIE’S (THAILAND) REPRESENTATIVE

ดิฉันตกใจมากเมื่อทราบข่าวการจากไปของอาจารย์ชลูด อาจารย์เพิ่งโทรถึงขณะที่ดิฉันอยู่ในรถไฟ ในญี่ปุ่น ได้พูดกันแค่สั้นๆ เพราะเขาห้ามโทรศัพท์ในรถไฟ อาจารย์ยังล้อว่า “รูปที่ไปโชว์ที่หอศิลป์ กทม. จะเป็นการคุยครั้งสุดท้ายกับอาจารย์

R

C

อาจารย์เป็นผู้จุดประกายความรัก ความเข้าใจในงานศิลปะให้แก่ดิฉัน ตั้งแต่ได้ท�ำงานร่วมกับอาจารย์

H IV

E

สวยจังนะ มีงานของผมด้วย” เรียนอาจารย์ว่ากลับถึงกรุงเทพแล้วจะไปคุยกับอาจารย์ต่อ แต่ไม่นึกว่านั่น

A

ในการจัดประมูล ปรส. เมื่อ 20 ปีที่แล้ว ก็ติดต่อกับอาจารย์มาตลอด มีข้อสงสัยและค�ำถามนับร้อยที่ดิฉัน

D

เฝ้าถามอาจารย์ และอาจารย์ก็เมตตาที่จะตอบ ซึ่งอาจารย์ไม่เคยตอบโดยตรง แต่จะย้อนถามเสมอว่า

A N

“แล้วคุณคิดอย่างไรล่ะ” ท�ำให้ดฉ ิ ันได้รู้จักคิด รู้จักวิจารณ์ รู้จักเลือกงานสะสม หลังๆ อาจารย์แหย่ว่า

N

“คุณวิจารณ์เก่งแล้วนี่ มาวิจารณ์งานให้ผมฟังดีกว่า” แล้วก็หัวเราะ ทุกครั้งที่ไปหาอาจารย์ เราก็จะนั่ง

O

วิจารณ์งานกันนานมากจนลืมทานข้าว

EC TI

วันนี้อาจารย์จากไปแล้ว คิดถึงอาจารย์เหลือเกิน แต่เป็นการจากไปเพียงร่างกาย ความดีงามของ อาจารย์ที่มีแก่วงการศิลปะไทย และความรักเคารพที่ดิฉันมีต่ออาจารย์จะอยู่ในความทรงจ�ำของดิฉันตลอดไป

C

O

LL

ขอให้ดวงวิญญาณของอาจารย์จงไปสู่สุคติ ในสัมปรายภพด้วยเทอญ

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

ด้วยรักและอาลัยยิ่ง

อวยพร, 2550 สีอะคริลิก, ปากกาหมึกด�ำ และปากกาเจลสีขาวบนผ้าใบ, 81 x 60.5 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

44

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 44

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C

45

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 45

12/15/15 12:56 AM


"การจากไปเป็นเรื่องธรรมดา แต่การจากไปของคนที่เรารัก ไม่ธรรมดาเลย" ศาสตราจารย์เกียรติคุณพิษณุ ศุภนิมิตร

ผมเรียกศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ว่า ‘อาจารย์ชลูด’ มาตั้งแต่เรียนอยู่กับท่าน แล้วก็เป็นลูกศิษย์ ท่านมาตลอด เมื่อตอนเรียนภาพพิมพ์พวกเรานั่งท�ำงานอยู่หน้าห้องของอาจารย์ ทุกวันเมื่อท่านมาท�ำงาน อาจารย์จะตรวจงานไปเรื่อยๆ จนกว่าจะเข้าไปในห้อง ใครที่ท�ำงานได้ดีแล้วท่านจะออกมาชมเมื่อเจอ และ

R

C

ใครที่มีปัญหาก็จะถูกเรียกไปพบ ทุกวันเราจะได้ยินเสียงแกะหินดังเป็นจังหวะสม�่ำเสมอ ด้วยช่วงที่ผมเรียนอยู่

H IV

E

ก่อนเข้าห้องท่านจะเดินผ่านทางเดินที่พวกเราจะวางผลงานที่เพิ่งท�ำเสร็จเรียงรายอยู่สองฟากทางเดิน

A

เป็นช่วงที่อาจารย์ทำ� งานสลักหินอยู่ เสียงแกะหินจะดัง หยุดตอนพักกลางวัน และหากอาจารย์ไม่มีงานสอน

D

เสียงก็จะดัง ต๊อก… ต๊อก ไปจนเย็น มันเป็นเสียงแห่งภวังค์ เป็นจังหวะที่มีระเบียบและมีมนต์ขลัง ปลุกให้

A N

ทุกคนท�ำงาน จนเพื่อนบางคนพูดล้อเล่นว่า อาจารย์ท่านอาจจะเปิดเสียงเทปเอา

N

ผมเป็นศิษย์ที่เรียนรู้จากการท�ำงานของท่าน ความอุตสาหะ ความหมั่นเพียร ความมุ่งมั่นตั้งใจ พูดแต่

O

น้อย ท�ำเยอะ แต่ศิษย์คนนี้ได้มาไม่ถึงครึ่งของอาจารย์ หลายคนเข้าใจว่าผมเป็นศิษย์ที่ใกล้ชิดอาจารย์ ซึ่งผม

EC TI

ขอปฏิเสธว่าไม่ใช่ และผมคงเอาค�ำตอบจากค�ำถามที่ผมเคยถามอาจารย์ จากการสัมภาษณ์บนเวทีเมื่อคราวที่ อาจารย์ได้รับเกียรติยกย่องให้เป็น ‘ศิลปินแห่งชาติ ปี 2541’ ว่าเคยมีคนบอกว่า อาจารย์ชลูดเป็นศิษย์รัก

LL

ของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี ท่านตอบผมว่า “ท่านรักลูกศิษย์ทุกคน ถ้าจะรักฉันก็คงเพราะฉันขยันและมี

O

ผลงานถูกใจท่าน”

C

เช่นกันที่แม้ว่าผมจะขยัน และมีผลงานดีๆ เท่ากระผีกของอาจารย์ แต่อาจารย์คงเห็นความดีของผมอยู่

M ER

ท่านจึงเมตตาผม ให้ผมได้มีโอกาสรับใช้งานส�ำคัญๆ ต่างๆ แต่ผมไม่เคยได้ก้าวล่วงไปในชีวิตส่วนตัวของ อาจารย์เลย ผมรู้จักอาจารย์ในขอบรั้วศิลปากรเท่านั้น ไม่รู้จักครอบครัวของอาจารย์ และไม่พยายามที่จะ

SA

สนิทสนมกับอาจารย์เป็นส่วนตัว ผมเพิ่งรู้ว่าอาจารย์ร้องเพลงเก่ง ร้องเพลงเพราะ ก็จากน้องสาวของอาจารย์

IM

เมื่อท่านเสียไปแล้ว เพราะไม่เคยได้ยินอาจารย์ร้องเพลงเลย

N

ผมเคยกินอาหารฝีมืออาจารย์และอาจารย์ปราณีเมื่อตอนที่คณะมีวิกฤตในปี พ.ศ. 2517 พวกเราต้อง

D

อยู่โยงเฝ้าคณะ ท่านสงสารกลัวเราหิวเลยท�ำอาหารมาเลี้ยง จากนั้นก็ไม่ได้ใกล้ชิดกับอาจารย์อีก

O

ผมเรียนรู้จากอาจารย์ไม่ใช่จากการพร�่ำสอน แต่เป็นจากการปฏิบัติตนของอาจารย์ ด้วยในยุคที่ผม

LO

เรียนอยู่ เป็นยุคที่อาจารย์ท่านไม่ค่อยพูด แต่ท่านสอนด้วยการกระท�ำ ไม่ว่าจะเป็นงานสร้างสรรค์ศิลปะ

A

ท่านท�ำให้เห็นถึงความมุ่งมั่น จุดหมายคือความก้าวหน้า ค้นหาความมีตัวตน และอิสรภาพ สอนสั่งการเป็น

C

H

ศิลปินนักบริหาร ท่านแก้ปัญหาด้วยการใช้สติปัญญา ด้วยเหตุผล ท่านเลิกดื่มเหล้าอย่างเด็ดขาดเมื่อด�ำรง ต�ำแหน่งเป็นคณบดีอย่างเต็มตัว ท่านเคยบอกว่าเหล้าคือตัวเก็บปัญหาไว้ เมื่อแก้ปัญหาไม่ได้ก็ไปดื่มเหล้า ให้ลืม แต่ปัญหาก็ไม่หมดไป

46

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 46

12/15/15 12:56 AM


ผมเคยรู้สึกน้อยใจว่า อาจารย์ไม่ค่อยชื่นชมกับงานเขียนหนังสือของผม ทั้งๆ ที่ผมส่งหนังสือทุกเล่มที่ผม เขียนให้อาจารย์อ่าน และอาจารย์นน ั่ แหละเป็นคนสนับสนุนให้ผมเขียนบทความศิลปะลงในสูจบ ิ ต ั รต่างๆ ของคณะ

H IV

E

ผมมารู้ในช่วงระยะเวลาหลังๆ ว่าอาจารย์อ่านหนังสือของผมแต่ไม่เคยชม เพราะอาจารย์อยากให้ผมทุ่มเทให้ กับการท�ำงานศิลปะมากกว่างานเขียน อาจารย์เป็นนักอ่านตัวยง อ่านทั้งภาษาไทย ภาษาอังกฤษ และภาษา

R

C

อิตาเลียน (ท่านเคยเล่าให้ฟังว่าสมัยเรียนที่โรม เขียนวิทยานิพนธ์เป็นภาษาอิตาเลียน) ท่านชื่นชอบวรรณกรรม

A

ของจอห์น สไตแบ็ค เล่าให้ฟังได้ทุกเรื่อง ผมมารู้ว่าท่านอ่านเรื่องเขียนของผมก็ตอนที่ผมอายุมากแล้ว ท่านคงคิด

D

ว่าผมเป็นไม้ที่แก่แล้วนั่นเอง ท่านจึงมักพูดคุยถึงหนังสือที่ผมเขียนให้ได้ยิน

A N

เมื่ออาจารย์มีลูกสาว (ดร.ประติมา นิ่มเสมอ) ท่านเริ่มพูดคุยกับลูกศิษย์มากขึ้น ท่านเล่าให้ฟังว่าการมีลูก

N

ท�ำให้ท่านรักลูกศิษย์เหมือนกับลูกของท่าน ผมไม่เคยเห็นท่านโกรธลูกศิษย์แม้ว่าศิษย์คนนั้นอาจจะยียวน ไม่เคย

O

เห็นท่านอารมณ์เสียกับสถานการณ์ใดๆ เลย ท่านรักและมีเมตตาต่อลูกศิษย์ทุกคน ในบั้นปลายของชีวิตท่านจึง

EC TI

เป็นที่รักของลูกศิษย์ และเป็นที่รักของคนศิลปะทุกๆ สถาบัน เมื่อเช้าวันที่ท่านต้องจากพวกเราไป (4 มิถุนายน พ.ศ. 2558) ผมตกใจ เสียใจ และมีอาการช็อคไปเป็น

LL

เดือนเหมือนกับช่วงเวลาที่พ่อและแม่ผมเสีย เคยพบอาจารย์ทุกวัน แต่เมื่อไม่ได้เห็นท่าน ก็รู้สึกถึงการจากไป

O

อย่างที่ไม่มีวันกลับ หน้าคณะว่างเปล่า สัญลักษณ์หนึ่งของศิลปากรหายไป

C

เมื่อครั้งที่พ่อผมเสีย เคยรบกวนให้อาจารย์เขียนค�ำไว้อาลัยในหนังสือพระราชทานเพลิงศพ ท่านเขียนมา

M ER

ให้ผมสองบท ซึ่งยังประทับใจจนบัดนี้ คือ บทแรก “สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง ความแก่ ความเจ็บ ความตาย เป็นธรรมดาไม่มีใครล่วงพ้นไปได้

SA

เราพิจารณาอยู่อย่างนั้นเนืองๆ แต่เมื่อเกิดกับบุคคลที่เรารัก มันไม่ใช่อย่างนั้นเลย มันไม่ธรรมดาเลย”

IM

ความตายนั้นเป็นเรื่องธรรมชาติและธรรมดา ทุกคนรับรู้ และไม่เข้าใจเลยจริงๆ เมื่อมาเกิดกับคนที่เรารัก

N

บททีส ่ อง “ผู้ทเี่ รารัก เขาเผชิญกับความพลัดพรากด้วยสติสม ั ปชัญญะอย่างกล้าหาญ ทิง้ ความสูญเสีย

D

และโศกเศร้าไว้กับผู้อยู่เบื้องหลัง ขอให้เรามีสติสัมปชัญญะ และความกล้าหาญอย่างเดียวกับเขาเถิด และเมื่อเวลาของอาจารย์มาถึง ก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ …สาธุ

C

H

A

LO

O

เมื่อถึงเวลาของเรามาถึง”

47

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 47

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C จานเครื่องปั้นดินเผาที่อาจารย์เข็มรัตน์ และอาจารย์กรธนา กองสุข ท�ำเตรียมไว้ให้อาจารย์ชลูดเขียนสี ซึ่งอาจารย์ชลูดชอบเรียกจานพวกนี้ว่า ‘บิสกิต’ ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ © invisible Academy Photography

48

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 48

12/16/15 3:46 AM


บิสกิตที่ยังไม่ได้เขียน ศาสตราจารย์เกียรติคุณเข็มรัตน์ กองสุข

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) ปี พ.ศ. 2555

เมือ ่ พ.ศ. 2508 ผมเรียนทีโ่ รงเรียนเพาะช่าง มีพช ี่ ายชือ ่ ฉลอง กองสุข ซึง่ เรียนทีเ่ พาะช่างเป็นนักเรียน รุ่นน้องอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ 1 ปี บ่อยครั้งพี่จะพูดถึงความเก่งกาจ รอบรู้หลายๆ ด้านของอาจารย์ให้ผมฟัง

H IV

E

เสมอๆ ตลอดถึงอาจารย์ผู้ใหญ่อีกหลายท่าน เช่น อาจารย์เขียน ยิ้มศิริ, อาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์, อาจารย์ทวี นันทขว้าง เป็นต้น

R

C

ครั้นเมื่อผมเข้ามาเรียนในคณะจิตรกรรมฯ มหาวิทยาลัยศิลปากร ผมรู้สึกตื่นเต้นกับสถาบันแห่งใหม่

A

ซึ่งส�ำคัญที่สุดของประเทศไทย ความอยากรู้เรื่องศิลปะ รวมถึงความเป็นศิลปินของทุกท่านโดยเฉพาะอาจารย์

D

ชลูด นิ่มเสมอ กับอาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์

A N

ผมตัดสินใจเลือกเรียนประติมากรรมกับอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ และอาจารย์เรืองสุข อรุณเวช อีกท่าน

N

หนึ่ง เส้นทางประติมากรรมเป็นไปด้วยดี จนกระทั่งอาจารย์ชลูดเมตตาให้เครื่องมือหลายชิ้นเพื่อเป็นรางวัล

O

เป็นการให้พลังสร้างสรรค์ เน้นย�ำ้ ให้ลูกศิษย์เป็นประติมากร

EC TI

ผมมีโอกาสได้สอนศิลปะพืน ้ ฐานร่วมกับอาจารย์ และในช่วงท้ายภาควิชาศิลปไทยได้เชิญมาร่วมประเมิน ผลงานศิลปนิพนธ์ของนักศึกษา จึงได้ใกล้ชิดกับอาจารย์มากยิ่งขึ้น อาจารย์ได้โทรศัพท์มาหาผมเมื่อ 10.00 น.

LL

เช้าวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2558 เพื่อให้ช่วยท�ำชามเครื่องปั้นดินเผา ผมกับอาจารย์กรธนา กองสุข จึงไปพบ

O

อาจารย์ในตอนบ่ายวันนั้นที่บ้านของอาจารย์

C

วันที่ 2 มิถุนายน เอาผลงานเข้าเตาเผา และเอางานออกจากเตาวันที่ 4 มิถุนายน เวลา 9.00 น.

M ER

เช้าอาจารย์สิ้นใจตอน 6.45 น. ผมทั้งสองรู้สึกช็อคและเสียใจมาก ท้ายนี้ ผลงานของอาจารย์ในหลายๆ ด้าน รวมถึงการขยายการศึกษา อาทิเช่น ภาควิชาภาพพิมพ์และ

SA

ภาควิชาศิลปไทย นับเป็นคุณูปการอันใหญ่หลวงต่อประเทศชาติและสถาบัน เป็นแบบอย่างให้ผมระลึกไว้ใน

N

IM

ความทรงจ�ำตลอดไป

C

H

A

LO

O

D

ด้วยความรักและเคารพยิ่ง

49

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 49

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C บัลลังก์กับโพธิ์ทอง, 2538 สีฝุ่น, ปิดทอง และแอร์บรัชบนกระดาษสาไทย, 89 x 83.5 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

50

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated-16-12..indd 50

12/16/15 11:20 PM


คำ�ไว้อาลัย ด้วยความรักเคารพและอาลัยเป็นที่สุด อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) ปี พ.ศ. 2554

ผมเป็นคนไม่เก่ง ผมเป็นคนไม่ดีในสายตาของท่านอาจารย์ชลูดและของอาจารย์ทุกคน เพราะผมเป็น คนไม่เก่งวิชาองค์ประกอบศิลป์ ซึ่งเป็นวิชาสร้างสรรค์สุดส�ำคัญยิ่งที่ท่านอาจารย์ชลูดเป็นผู้สอน เพราะผมเป็น

H IV

E

คนทีค ่ ด ิ ต่างจากสไตล์ความคิดแบบศิลปินศิลปากรนิยม ผมชอบแต่งตัวตามแฟชัน ่ วัยรุ่นตามยุคสมัย ไม่แต่งตัว เซอร์เป็นผีบ้าตามอย่างรุ่นพี่ๆ ผมใช้เวลาไปกับความหล่อเพื่อหลีหญิง ในชั้นปีที่ 1 ถึงปีที่ 3 ผมจึงมีชีวิตที่หลง

R

C

ไปกับแสงสีเสียง ผู้หญิง เหล้าเบียร์ การเรียนเอาแค่รอดก็พอ

A

ปี 4 ผมเปลี่ยนเป็นคนละคนก็เพราะท่านอาจารย์ชลูดผลักไสให้ผมไปเรียนปั้น ไม่ให้ผมลงเรียนภาค

D

ศิลปไทยที่ท่านเป็นผู้เปิดหลักสูตรใหม่ ผมดื้อลงเรียนโดยที่ท่านไม่รู้ เพราะผมชอบศิลปไทย ซึ่งเป็นวิชาเดียวที่

A N

ผมได้เกรด A มาโดยตลอด วันแรกที่พบกับอาจารย์ในภาควิชา ท่านอาจารย์ชลูดเห็นมีผมนั่งอยู่ด้วย จึงถามว่า

N

“เธอเรียนด้วยเหรอ”

O

ผมเปลี่ยนชีวิตผมใหม่เพราะท่านอาจารย์ชลูด ท่านไม่เคยตักเตือนผม แต่การกระท�ำวัตรปฏิบัติของท่าน

EC TI

ต่างหากที่เป็นแบบอย่างให้แก่ผมและลูกศิษย์เก่งๆ ทุกคน ความขยันหมั่นเพียรของท่าน ไม่ว่าจะเป็นการสร้าง งานศิลปะหรือการค้นคว้าหาความรู้ใหม่ๆ มาสอนลูกศิษย์ ท่านจึงเป็นศิลปินครูผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดของแผ่นดินที่

LL

ลูกศิษย์ลูกหาและบุคลากรในวงการศิลปะต่างยกย่องเชิดชู

O

ผมเปลี่ยนแปลงความคิดในการใช้ชีวิตเพื่อมุ่งไปสู่ความส�ำเร็จตามค�ำของท่านอาจารย์ชลูดที่บอกกับผม

C

ว่า “เหลิมชัย เธอท�ำงาน” และค�ำที่ผมประทับใจที่สุดในชีวิต เมื่อครั้งที่ผมได้รับรางวัลที่ 1 จากการประกวด

M ER

จิตรกรรมบัวหลวง ครั้งที่ 3 ท่านอาจารย์ขึ้นมาที่ห้องผมอย่างเงียบๆ ขณะที่ผมก�ำลังเขียนรูปอยู่ อาจารย์มายืน ข้างหลังผมแล้วเรียก “เหลิมชัย” ผมหันกลับมาพร้อมยกมือไหว้อาจารย์ ท่านเอามือตบไหล่ผมแล้วหัวเราะดัง

SA

ลั่นห้อง แล้วบอกกับผมว่า “เธอได้รางวัลที่ 1 นะ”

IM

ท่านอาจารย์ชลูดท่านมีความรักความเมตตาแก่ลก ู ศิษย์ทเี่ ป็นคนดีคนขยันสูงมาก ถ้าใครอยากให้อาจารย์

N

รักและชื่นชม ต้องขยันสร้างสรรค์งานศิลปะให้มากๆ เท่านั้น

D

ผมมีวน ั นีเ้ พราะท่านอาจารย์ชลูด พูดได้อย่างเต็มปากเต็มค�ำ ผมจึงรักและอาลัยท่านอาจารย์ผ้ม ู พ ี ระคุณ

C

H

A

LO

O

อันสูงส่งมากล้นเกินที่จะพร�่ำพรรณนาเป็นอักษรได้ ท่านอาจารย์จากไปแล้ว แต่ผลงานเบื้องหลังที่ท่านอาจารย์ได้สร้างคุณูปการไว้ให้กับวงการศิลปะนั้น

มากมาย ไม่ว่าจะเรื่องหลักสูตรการศึกษาศิลปะ หรือการสร้างศิลปินอาชีพให้แก่ประเทศชาติ กราบขอบพระคุณอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ เป็นอย่างสูงสุดในทุกเรื่องที่อาจารย์ได้สร้างไว้เพื่อให้พวกเรา

ได้ระลึกถึงคุณงามความดี และผลงานที่ยิ่งใหญ่ของท่านอาจารย์ กราบท่านอาจารย์ด้วยความรักเคารพอย่างสูงสุด 9 สิงหาคม 2558

51

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 51

12/15/15 12:56 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C แม่ลูกอ่อน, 2544 สีอะคริลิกบนกระดาษด�ำ, 50 x 35 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

52

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated-16-12..indd 52

12/16/15 11:20 PM


คำ�สอนอาจารย์พ่อ ตั้งแต่พบจนจาก รองศาสตราจารย์มัลลิกา มังกรวงษ์

ตุ้ม…เป็นชื่อที่อาจารย์ท่านเรียกตั้งแต่เริ่มเป็นลูกศิษย์จนปัจจุบัน ในช่วงแรกที่เราเข้าเรียน ท่านจะจ�ำ ได้แม่นเนื่องจากเป็นรุ่นปี 2511 ที่มีศิษย์ผู้หญิงเพียง 3 คน เมื่อเข้ามาเรียนศิลปะในรั้วมหาวิทยาลัย ในวิชา

H IV

E

องค์ประกอบศิลป์ซึ่งอาจารย์ท่านเป็นผู้สอน ท่านช่วยแก้ปัญหาในทางสร้างสรรค์งานด้วยค�ำสอนสั้นๆ ว่า “ดูให้มาก ดูแล้วเห็นอะไร ให้เขียนทุกอย่างที่เห็นแล้วเลือกมาใช้ประกอบกันให้ตรงกับโจทย์” ท่านสอน

R

C

ให้บันทึกประจ�ำวันด้วยภาพ Sketch แล้วบรรยายอย่างละเอียด หรือกลับกันให้บันทึกอย่างละเอียดแล้ว

A

เขียนภาพประกอบ นี่เป็นตัวอย่างน้อยนิดของการแก้ปัญหาให้ลูกศิษย์แต่ละคน นอกเหนือจากความรู้หลักอีก

D

มากมายที่ท่านปรับให้ทันสมัยอยู่เสมอ ช่วง Thesis พวกเราเป็นรุ่นแรกๆ ที่จะต้องเขียนวิทยานิพนธ์และต้อง

A N

Present งานซึง่ เป็นสิง่ ใหม่มากส�ำหรับพวกเรา จึงต้องเตรียมบทอธิบายกันอย่างมากล้น ทีส ่ ด ุ อาจารย์สอนว่า

N

“ท�ำงานให้มาก พูดให้น้อย ท้ายที่สุดไม่ต้องพูดอะไรเลย งานมันจะพูดเอง” พวกเราจะรักเคารพและกลัว

O

ท่านมาก โดยเฉพาะถ้าไม่มี Sketch หรืองานส่งท่าน ความรู้สึกนี้ยังติดตัวมาจนถึงทุกวันนี้

EC TI

ออกจากรั้วมหาวิทยาลัย โชคดีที่เป็นครูสอนศิลปะ เป็นโอกาสได้นำ� ความรู้ แนวคิด ทัศนคติที่ได้รับ ปลูกฝังมาให้ยึดมั่นในจรรยา ถ่ายทอดให้ลูกศิษย์ด้วยความซื่อสัตย์ในวิชาชีพ จ�ำค�ำสอนของท่านที่ว่า

LL

“ให้ม่งุ เน้นท�ำงานให้ดท ี ส ี่ ด ุ อย่ามุ่งกับอามิส แล้วลาภ ยศ สรรเสริญจะมาเองภายหลัง” จนช่วงปี พ.ศ. 2547

O

ภาควิชาวิจิตรศิลป์ได้เปิดหลักสูตรปริญญาโท เป็นอีกครั้งที่ได้ใกล้ชิดท่านมากขึ้น เมื่อทางภาควิชาได้เชิญท่าน

C

มาสอนที่ลาดกระบังในวิชาสัมมนาทัศนศิลป์ ด้วยความเมตตาของท่านท�ำให้ลูก 3 คน พี่เด (ศาสตราจารย์

M ER

เดชา วราชุน) ปู (รองศาสตราจารย์อลิตา จั่นฝังเพชร) และเราได้มีโอกาสตอบแทนพระคุณอาจารย์ตามวาระ และโอกาสที่อ�ำนวย และประมาณปี พ.ศ. 2551–2552 อาจารย์ของดสอนที่ลาดกระบังเพราะการเดินทางที่

SA

ไกลมาก พวกเราจึงน�ำนักศึกษาไปเรียนทีบ ่ ้านอาจารย์แทน ครัง้ ทีไ่ ปกราบท่านว่าคิดถึงอาจารย์ ท่านจะสอนว่า

IM

“คิดถึงฉันก็ท�ำงานซิ”

N

เรารู้ตลอดเวลาทีท ่ ่านป่วยด้วยความเป็นกังวล แต่ทก ุ ครัง้ ทีถ ่ ามถึงสุขภาพ ท่านก็จะตอบอย่างอารมณ์ดี

D

และบอกว่า “ไม่ต้องห่วง ฉันเชื่อมือหมอ เค้าเก่งมาก” จนครั้งสุดท้ายที่นำ� นักศึกษาไปเรียนกับท่านรู้สึก

O

ใจหายเมื่อทราบว่า ท่านจะต้องไปฉายแสงที่คอ และเช่นเคยท่านหัวเราะอารมณ์ดี บอกว่าแค่เดือนเดียวก็หาย

C

H

A

LO

แล้ว หมอเค้าเก่ง ก่อนกลับอาจารย์เรียกตุ้มกับปูเข้าไปในห้องเก็บงานเซรามิค และให้เลือกไปคนละชิ้น วินาทีนั้นมีความรู้สึกเพียงอย่างเดียวคือ ปิติ ท่วมท้น รู้สึกถึงความรักความเมตตาที่ท่านมอบให้ โดยไม่ได้ เฉลียวใจเลยว่า นี่คือสิ่งสุดท้ายที่อาจารย์มอบให้ไว้แทนตัวท่าน งานชิ้นนี้เปรียบเสมือนเป็นสิ่งสุดท้ายที่คอย เตือนใจว่า...อย่าลืมค�ำสอนของท่าน ด้วยความรักเคารพและอาลัยอย่างสุดซึ้ง

53

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 53

12/15/15 12:54 AM


ความไว้อาลัย อาจารย์ปัญญา วิจินธนสาร

ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) ปี พ.ศ. 2557

C

H IV

E

วันยามอยู่ย�้ำเหยอเออออท่าน วันวายปราณย�ำ่ ยามถามไฉน ยามยังอยู่เยิ่นเย้อยาดดูดาย ยามมลายโหยหาอาลัยวอน

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

M ER

C

O

LL

EC TI

O

N

A N

D

A

R

ยากยิ่งทวนหวนวานผ่านพ้นแผ้ว ยากยินแผ่วแว่วเสียงเพียงแย้มสรวล เยือนยามใหม่จากใจยากอยากลืมเลือน เยือนย�่ำย�้ำเย้ยหยามยามละลืม

54

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 54

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C กวีบทที่ 1–8–3, 2525 หมึกและสีนำ�้ บนกระดาษ, 14.8 x 20 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

55

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 55

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C

ผู้หญิงนั่ง, 2504 ภาพพิมพ์แกะไม้สีน�้ำ, 48 x 27 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

56

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 56

12/15/15 12:54 AM


แด่บรมครูผู้เป็นเสาหลักแห่งมหาวิทยาลัยศิลปากร ศาสตราจารย์ถาวร โกอุดมวิทย์

ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ คือบรมครูผู้เป็นที่เคารพรักอย่างมากของพวกเราชาวศิลปากร ท่านเป็น เสมือนเสาหลักที่ช่วยประคับประคองและค�ำ้ ยันให้ศิลปากรสามารถยืนยงคงอยู่ เป็นมหาวิทยาลัยศิลปะที่มี

H IV

E

รากฐานและมาตรฐานอันดีมาได้ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา ลูกศิษย์ลูกหาจ�ำนวนมากทั้งรักทั้งเกรงกลัวอาจารย์ ชลูด เพราะกิตติศัพท์เรื่องความจริงจังในการท�ำงาน ความมีระเบียบวินัย และความตรงต่อเวลาอย่างสูง

R

C

ท�ำให้ลูกศิษย์ (ที่ไม่ขยัน) จ�ำนวนมากทั้งกลัวทั้งเกร็งเวลาอยู่ต่อหน้าอาจารย์ชลูดเสมอ หากแต่ส�ำหรับผม

A

ผมไม่เคยกลัวอาจารย์จนลนลานขนาดนั้น อาจเป็นเพราะอาจารย์ชลูดท่านเกิดปีเดียวกับคุณแม่ของผม

D

นอกจากนั้นยังมีคุณลักษณะนิสัยบางประการที่คล้ายเคียงกันเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของความมี

A N

ระเบียบวินัย ความจริงจังทุ่มเท ใส่ใจกับการงานทุกอย่างที่ท�ำ รวมไปถึงความเข้มแข็งมั่นคงในหลักการวิถีคิด

N

หลายๆ อย่าง เวลาอยู่ใกล้อาจารย์ชลูดท่าน ผมจึงมีความรู้สึกราวกับเวลาอยู่กับผู้ปกครอง คือมีความเกรงใจ

O

เคารพนบนอบ แต่ไม่เคยกลัว เพราะเรารู้เสมอว่าสิ่งที่ท่านท�ำทุกอย่างก็เพื่อเรา

EC TI

เมื่อสมัยที่ผมยังเป็นนักศึกษาทั้งในระดับปริญญาตรีและปริญญาโท เมื่อใดก็ตามที่ผมมีปัญหาเรื่อง การท�ำงานศิลปะ ผมก็จะเอางานของผมไปให้อาจารย์ชลูดดู ไปปรึกษาท่าน เรียนขอค�ำแนะน�ำจากท่าน และ

LL

ท่านก็มักจะช่วยชี้แนะแนวทางในการสร้างสรรค์ผลงานด้วยกระบวนการคิดที่ก้าวหน้าน�ำสมัย จนผมผ่านพ้น

O

ประเด็นปัญหาต่างๆ ในการเรียนศิลปะมาได้อย่างเรียบร้อยทุกครั้งไป

C

อาจารย์ชลูดท่านเป็นคนอ่านหนังสือเยอะมาก ท่านมีความรู้ความเข้าใจในทฤษฎีศิลป์ สุนทรียศาสตร์

M ER

และตรรกะเหตุผลอันน่าเชื่อถือมาสอนสั่งลูกศิษย์ลูกหาอยู่เสมอ ยิ่งเมื่อเวลาที่ผมเข้ารับราชการเป็นอาจารย์ และมีโอกาสได้สอนนักศึกษาร่วมกับท่านเป็นเวลากว่า 10 ปี ก็ยิ่งท�ำให้ผมได้ประจักษ์ชัดในความเป็นปราชญ์

SA

ผู้มีทั้งศาสตร์และศิลป์เป็นวิทยาการ มีความคิดความอ่านก้าวหน้า สามารถมองผ่านฉากม่านแห่งความ

IM

สวยงามลงลึกไปถึงแนวความคิดอันแปลกใหม่สร้างสรรค์เป็นเอกเทศ ซึ่งประเด็นเรื่องความสร้างสรรค์นี่เองที่

N

เป็นหลักคิดส�ำคัญส�ำหรับการศึกษาศิลปะ ณ ศิลปากร

D

การได้สอนร่วมกับคณาจารย์ผ้ใู หญ่หลายๆ ท่าน โดยเฉพาะอาจารย์ชลูด ท�ำให้ผมได้แง่คด ิ ในการท�ำงาน

O

ศิลปะทีส ่ ามารถน�ำมาต่อยอดเชิงสร้างสรรค์ได้เสมอ ในชัน ้ เรียนนัน ้ ๆ ผมจึงเป็นทัง้ ผู้สอนทีพ ่ ยายามมอบความรู้ ได้เกร็ดความรู้ ได้เห็นมุมมองใหม่ๆ เพื่อน�ำไปพัฒนาผลงานศิลปะของตนเองด้วยเช่นกัน

C

H

A

LO

ความคิดให้นก ั ศึกษา ขณะเดียวกันผมก็ยงั คงได้รบ ั การสอนจากคณาจารย์ผ้ช ู แ ี้ นะให้แง่คด ิ ให้ทก ุ คนในชัน ้ เรียน

57

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 57

12/15/15 12:54 AM


เมื่อสมัยแรกๆ ที่ผมเริ่มส่งงานประกวดศิลปกรรมและได้รับรางวัลทั้งในระดับประเทศและระดับ นานาชาติ อาจารย์ชลูดท่านเคยกล่าวกับผมว่า “รางวัลที่ได้รับอาจเป็นปัจจัยหนึ่งซึ่งการันตีถึงคุณภาพ และคุณค่าในผลงานของเรา แต่เราก็ไม่ควรหลงตน ยึดโยงรางวัลเหล่านั้นมาเป็นเครื่องเชิดชูยกย่อง ตนเองจนเกินไป ขอให้คิดว่ารางวัลที่ได้รับเปรียบเสมือนก�ำลังใจ และให้ใช้กำ� ลังใจนั้นไปพัฒนาเพื่อ สร้างสรรค์ผลงานศิลปะทีม ่ ค ี ณ ุ ค่ายิง่ ๆ ขึน ้ ไปเรือ ่ ยๆ อย่าหยุดตนเองไว้แค่ความหลงระเริง หลงใหลใน ชือ ่ เสียงและรางวัลทีไ่ ด้รบ ั ” ผมจึงรับฟัง จดจ�ำ และปฏิบัติตามค�ำสอนสั่งอันเปี่ยมด้วยความเมตตาของท่าน อย่างจริงจังเรื่อยมา ไม่เคยลืมเลือน

C

ปฏิบัติให้ดู ท�ำให้ดูเป็นตัวอย่าง เช่น ถ้าหากมีชั้นเรียนตอนเก้าโมงเช้า อาจารย์ชลูดท่านก็จะเดินมารออย่าง

H IV

รับรู้ได้ทั่วกันในทุกเมื่อเชื่อวันของอาจารย์ชลูด ท่านเป็นครูที่ไม่เพียงแต่จะสอนสั่งชี้แนะแนวทาง แต่ท่านจะ

E

จิตวิญญาณแห่งความเป็นครูผู้มุ่งหวังให้ลูกศิษย์ได้มีความรู้ความเข้าใจในศิลปะ ปรากฏชัดเจนเป็นที่

R

สง่างาม เตรียมตัวพร้อมเข้าสอนที่หน้าคณะก่อนเวลาเสมอ แสดงให้เห็นถึงวินัยอันเข้มแข็งที่ลูกศิษย์ทั้งหลาย

A

ควรยึดถือเป็นแบบอย่างและปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดเช่นกัน

A N

D

สิ่งที่ผมได้เรียนรู้จากท่านซึ่งเป็นหัวใจส�ำคัญของความเป็นครูสอนศิลปะคือ ท่านพยายามให้นักศึกษา น�ำเสนอแค่ความสวยงามทางทัศนธาตุอันฉาบเคลือบไว้แค่วิธีการทางศิลปะเท่านั้น

N

เข้าใจธรรมชาติของตนเอง และให้พยายามน�ำสิ่งที่มีอยู่ในตัวตนเหล่านั้นมาถ่ายทอดสู่งานศิลปะ มิใช่การ

EC TI

O

บัดนี้ อาจารย์ชลูดท่านได้จากไปแล้วท่ามกลางความโศกเศร้าอาลัยของพวกเราชาวศิลปากรและผู้คน อีกมากมายที่เคยได้ใกล้ชิดกับท่าน แต่ส�ำหรับผม อาจารย์ชลูดไม่เคยจากไปไหน เพราะท่านยังอยู่ในจิตของ

LL

ผมเสมอและจะคงอยู่ตลอดไป คุณงามความดีและสิ่งอันทรงคุณค่าในคุณูปการต่างๆ นานาที่ท่านสร้างไว้ให้

C

M ER

การจดจารด้วยความส�ำนึกรู้คุณของพวกเราตลอดไป

O

กับวงการศิลปะร่วมสมัยในประเทศไทย จะยังคงอยู่ในความทรงจ�ำ และจะเป็นเช่นประวัติศาสตร์ที่คู่ควรแก่

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

ด้วยความเคารพรักและอาลัยยิ่ง

58

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 58

12/15/15 12:54 AM


คำ�ไว้อาลัยถึงศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ อาจารย์ธงชัย ศรีสุขประเสริฐ

จากความคิดทีเ่ ดินตามแบบอย่างนักศึกษาศิลปะรุ่นก่อนๆ เมือ ่ มีความมุ่งมัน ่ จะเรียนศิลปะก็ต้องแสวงหา ศิลปาจารย์ผู้เป็นเลิศในแนวทางสร้างสรรค์ที่ปรารถนาเพื่อขอเป็นลูกศิษย์ ขอรับเอาองค์ความรู้จากท่าน

H IV

E

โดยเฉพาะในสาขาศิลปะไทย ด้วยความเป็นผู้ไม่รู้แต่มีความหวังอยากเป็นศิลปิน จึงสืบเสาะจนได้ยินชื่อของ ท่านอาจารย์ชลูด จากค�ำบอกเล่าของเหล่าลูกศิษย์ของท่านยิ่งท�ำให้อยากเรียนกับท่าน แม้จะเป็นเพียงเสียง

R

C

ร�่ำลือก็ตาม จนเมื่อได้เรียนครั้งแรกกับท่านอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ในรายวิชาองค์ประกอบศิลป์ ท่านได้ให้

A

ความคิดต่างๆ เกี่ยวกับทัศนศิลป์ ในเรื่องขององค์ประกอบที่จะมาเป็น ‘ศิลปะ’ เป็นอย่างไร และ ‘ศิลปะ’

D

มีองค์ประกอบเป็นเช่นไร ถ้อยค�ำที่ท่านสั่งสอนเป็นความรู้ที่งดงาม เป็นสิ่งที่ท่านได้ค้นคว้ามาเพื่อลูกศิษย์

A N

ท่านอาจารย์มีความคิดที่เที่ยงตรงไม่ประนีประนอมในสิ่งที่คลาดเคลื่อนเบี่ยงเบนออกจากความเป็นศิลปะ

N

แต่ในกระบวนวิธีสอนของท่านกลับยืดหยุ่น โดยที่ท่านไม่ได้มีอคติต่อโลกและต่อบุคคล สุดท้ายท่านยังให้เรา

O

ได้คิดเอง อย่าเชื่อที่ท่านพูด โดยส�ำทับถึงบางสิ่งที่ไม่สามารถท�ำความเข้าใจได้อย่างถ่องแท้ในขณะหนึ่ง

EC TI

และจะเข้าใจได้เองเมื่อเติบโตแล้ว

อาจารย์ท่านรักและศรัทธาต่อสิ่งที่เรียกว่า ‘ศิลปะ’ ฉะนั้นในตัวและหัวใจของลูกศิษย์ที่มี ‘ศิลปะ’

LL

ท่านจึงรักไปด้วยพร้อมๆ กัน แต่ก็มีลูกศิษย์อีกมากมายที่ท่านรักและห่วงใย ที่ไม่ได้แสดงออก จึงเกิดมีความ

O

เศร้าใจในใจลูกศิษย์บางคน ซึ่งท่านก็รู้และเคยเล่าให้ฟัง

C

ด้วยความเป็นครู ท่านอาจารย์จะมุ่งใจไปที่งานศิลปะที่ดีของลูกศิษย์ด้วยความชื่นชม

M ER

ส่วนที่ไม่ดีท่านจะพูดถึงน้อยมาก ในทางความรู้สึกระหว่างบุคคลของท่านจึงเป็นเรื่องรองจาก ‘ศิลปะ’ ณ เวลานี้ท่านศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ ได้ลาสังขารผ่านไปสู่ ดิน น�ำ้ ลม ไฟ คงเหลือสิ่งปลูกฝัง

SA

เป็นเมล็ดพันธ์ุแห่งทัศนศิลป์ไว้ให้บรรดาลูกศิษย์ได้สืบสานให้เจริญด้วยเจตนารมณ์ที่ท่านมีปณิธานไว้ว่า

IM

‘ศิลปะ’ เป็นสิ่งดีงาม เป็นมงคลชีวิต เป็นความเจริญของประเทศชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งศิลปะไทยที่ท่านได้

N

ประสิทธิ์ประสาทองค์ความรู้นี้จนวาระสุดท้าย จึงขอไว้อาลัย ขอรฤกถึงพระคุณของท่านศาสตราจารย์ชลูด ศิษย์ขออาราธนาให้ท่านสู่สุคติด้วยปิติสุข ด้วยกุศลความดีทั้งปวงเทอญ

C

H

A

LO

O

D

นิ่มเสมอ ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์

59

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 59

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 60

12/16/15 2:00 AM


จดหมายผ่านผนัง

The Letter through the Walls อาจารย์สุรสีห์ กุศลวงศ์

อาจารย์ชลูดครับ

H IV

E

ตอนผมแสดงงานอยู่ทป ี่ ารีส เพือ ่ นคิวเรเตอร์ชาวสวิสเล่าให้ฟังว่า เมือ ่ ก่อนในสมัยเรอเนสซองส์ ผู้คนชืน ่ ชม และยืนดูผลงานศิลปะในพิพิธภัณฑ์แล้วร้องไห้ด้วยความซาบซึ้งและสะเทือนใจ แต่หลังจากที่เรามีกล้องถ่ายรูป

R

C

ใช้กันตั้งแต่ช่วงต้นศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา ไม่มีใครพบเห็นผู้คนร้องไห้ต่อหน้าผลงานศิลปะอีกเลย

D

A

อาจารย์ว่าจริงไหมครับ?

A N

ผมว่าน่าจะจริง เพราะมนุษย์พันธุ์ใหม่ในโลกยุคดิจิตอลนี้ ไม่ใคร่จะซาบซึ้งและเสียน�ำ้ ตาง่ายๆ ให้กับ ผลงานศิลปะ

O

N

หลังจากได้คุยกับอาจารย์ครั้งสุดท้ายเมื่อเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา ผมมาบ้านอาจารย์บ่อยครั้งขึ้นเพื่อ

EC TI

่ าจารย์ได้เกริน ่ ไว้กบ ั ผม ทุกครัง้ ทีผ ่ มได้ดห ู รือนัง่ ท�ำงาน ตระเตรียมสิง่ ต่างๆ และท�ำหนังสือ ‘สัพเพเหระฯ’ ตามทีอ อยู่ในห้องที่ห้อมล้อมไปด้วย ‘จิตรกรรมบุผนัง’ ผลงานชุดสุดท้ายของอาจารย์ที่ติดไว้บนผนังหลายพันชิ้นใน

LL

สตูดิโอแกลลอรี่ ท�ำให้ผมอดไม่ได้ที่จะนึกถึงความรู้สึกแบบเดียวกันนี้เมื่อเกือบยี่สิบห้าปีที่แล้ว ตอนได้ดูงาน

O

ภาพเขียนเฟรสโกของจอตโต (Giotto) บนผนังโบสถ์สโครเวนยี (Cappella degli Scrovegni) ในเมืองปาโดวา

C

(Padova) ประเทศอิตาลี ทีท ่ ำ� ให้ผมรู้สก ึ ทัง้ ตืน ่ เต้น สะเทือนใจ และสงบในเวลาเดียวกัน หรือเหมือนกับตอนที่

M ER

เดินเข้าไปอยู่ในห้องผลงานวาดเส้นบนผนังทั้งห้อง (Wall Drawing) ของโซล เลวิทท์ (Sol LeWitt) ใน พิพธิ ภัณฑ์ศล ิ ปะสมัยใหม่ (SFMOMA) เมืองซานฟรานซิสโก เมือ ่ สิบกว่าปีก่อนตอนทีผ ่ มไปแสดงงานทีเ่ มืองนี้

SA

อาจารย์ครับ ดูเหมือนว่าผมน่าจะเป็นเรอเนสซองส์แมนในยุคโพสต์ ฮิวแมน (Renaissance Man in the Post–Human Era) เห็นจะได้ เพราะผมร้องไห้ต่อหน้างานศิลปะของอาจารย์ เหมือนกับคนยุคเรอเนสซองส์

แต่ร้องไห้อยู่ข้างในครับ เคารพรักเสมอ สุรสีห์, 3 พฤศจิกายน

2558

C

H

A

LO

O

D

N

IM

เขาท�ำกัน แต่ต่างกันตรงที่ผมไม่ได้ร้องไห้ออกมาให้ใครเห็น

จิตรกรรมบุผนัง, 2499–2558 สตูดิโอแกลลอรี่ที่อาจารย์ชลูด น�ำผลงานจิตรกรรมและวาดเส้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2499 จนถึง พ.ศ. 2558 มาติดไว้เต็มผนังทุกด้าน จากพื้นจรดเพดาน โดยติดทับซ้อนกันไปสามถึงสี่ชั้น ที่ประตูทางเข้าอาจารย์ติดป้ายไว้ว่า ‘จิตรกรรมบุผนังของอาจารย์ชลูด นิ่มเสมอ’

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ 61

58-11-086_001-184_new18-12 chaloo_uncoated-W.indd 61

12/18/15 11:51 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 62

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 62

12/15/15 12:54 AM


ศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ รองศาสตราจารย์ปริญญา และอาจารย์สุชาดา ตันติสุข ปรัชญา และ น�้ำใส ตันติสุข

ระหว่างงานพิธีศพ เพื่อนคนหนึ่งเอ่ยถามข้าพเจ้าว่า เมื่อศาสตราจารย์เกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ได้จาก ไปแล้ว คิดว่ามีใครที่มีความรู้ความสามารถไขความกระจ่างเรื่องศิลปะได้ในระดับทัดเทียมกับท่านอยู่อีกบ้าง

H IV

E

เราสองคนคิดกันอยู่สักพักก็ลงความเห็นว่า ในเวลานี้คงไม่มีใครอื่นอีกที่มีความสามารถไขความกระจ่างและ สามารถให้ค�ำตอบที่แหลมคมตรงชัดได้เช่นท่านอีกแล้ว เพราะความเป็นศิลปิน นักปราชญ์ และอาจารย์ที่

R

C

ยิ่งใหญ่ของท่านเกิดจากการศึกษาค้นคว้าและท�ำงานศิลปะจนแตกฉาน โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อความเป็นศิลปะ

A

ที่แท้จริง และความมีมาตรฐานคุณภาพสูงมาอย่างต่อเนื่องยาวนานตลอดชีวิต ท่านจึงเป็นศิลปินและอาจารย์

D

ต้นแบบ เป็นที่เคารพนับถือศรัทธาของลูกศิษย์ทั้งในและนอกคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์

A N

มหาวิทยาลัยศิลปากร

N

ในอีกแง่มุมหนึ่ง ท่านมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับชีวิตครอบครัวของข้าพเจ้า ท่านให้ความอนุเคราะห์

O

และมีเมตตากับข้าพเจ้า ภรรยา และลูกของข้าพเจ้าทีน ่ บ ั เป็นหลาน เป็นทีซ่ าบซึง้ ใจแก่เราทุกคน มีกจิ กรรมเล็กๆ

EC TI

ของชีวิตระหว่างกัน ที่เป็นความประทับใจหลายครั้งเช่น การมาช่วยดูแลการท�ำพิธียกเสาเอกบ้านพุทธมณฑล หรือการให้คำ� แนะน�ำทัง้ จากท่านและน้องใหม่ทเี่ ป็นประโยชน์เกีย ่ วกับการใช้ชวี ต ิ การเล่าเรียนแก่ลก ู ของข้าพเจ้า

LL

เมื่อต้องเดินทางไปศึกษาต่อต่างประเทศหรือระหว่างกลับมาเยี่ยมบ้าน

O

บัดนีท ้ ่านซึง่ เป็นปูชนียบุคคลของข้าพเจ้าและครอบครัวได้จากไปแล้ว จึงขอกราบอธิษฐานจิต อาราธนา

C

คุณพระศรีรัตนตรัยและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย ตลอดจนกุศลกรรมที่เป็นคุณงามความดีซึ่งท่านได้ท�ำไว้เมื่อครั้ง

M ER

ยังมีชีวิตอยู่ ได้โปรดอ�ำนวยผลดลบันดาลให้ท่านไปสู่สุคติในสัมปรายภพ และขอกราบอาจารย์ด้วยความ

C

H

A

LO

O

D

N

IM

SA

เคารพรักและอาลัยเป็นอย่างสูงยิ่ง

ลูกสาวกับโพธิ์ห้าสี, 2554 คอลลาจ, สีอะคริลิก, ปากกาหมึกด�ำ และตัวประทับแกะไม้บนผ้าใบ, 60.5 x 80.5 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

63

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 63

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C คิดถึง, 2500 สีน�้ำมันบนผ้าใบ, 53.5 x 79 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 64

12/16/15 2:00 AM


พี่ชายที่แสนดี อังสนา (นิ่มเสมอ) วาณิชกะ นันทวัน นิ่มเสมอ มาลินี นิ่มเสมอ

พี่ชายจากพวกเราไปเมื่อใกล้รุ่งของวันพฤหัสบดีที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2558 ตรงกับวันแรม 3 ค�่ำ เดือน 7 ปีมะแม อายุได้ 86 ปี 2 เดือนเศษ เป็นการปิดฉากชีวิตถาวรของพี่ชายอันเป็นที่รักและเคารพยิ่งของน้องๆ

H IV

E

พวกเราเข้าใจกฎเกณฑ์ของธรรมชาติดี แม้กระนัน ้ ความรักความอาลัยทีม ่ ต ี ่อพีช ่ ายก็ทำ� ให้จต ิ ใจหวัน ่ ไหวไม่น้อย เพื่อเป็นการระลึกถึงพี่ชายที่แสนดี จึงอยากเล่าเรื่องราวที่ประทับใจของพี่ชายและของน้องๆ ซึ่งปัจจุบันเหลือ

R

C

น้อง (ไม่) สาวอีก 3 คน เป็นเรื่องประทับใจเล็กๆ ที่มักจะน�ำมาเล่าสู่กันฟังเมื่อมีโอกาสอยู่พร้อมหน้า แล้วเรา

A

ก็หัวเราะกันสนุกสนานเหมือนกลับเป็นเด็กอีกครั้งหนึ่ง ครอบครัวเราเป็นครอบครัวที่ยากจนแต่อบอวลด้วย

D

กลิ่นอายของความรักและความสามัคคี เรื่องประทับใจของพี่ชายเริ่มเมื่ออายุประมาณ 4 ขวบ (พ.ศ. 2475 –

A N

2476) พี่ชายได้ไปพักอาศัยอยู่กับญาติผู้ใหญ่ท่านหนึ่ง ซึ่งเป็นคนเจ้าระเบียบจู้จี้มาก บ้านอยู่แถวๆ บ้านขมิ้น

N

ฝั่งธนบุรี เวลารับประทานอาหารทุกมื้อสมาชิกของครอบครัวต้องนั่งล้อมวง (ส�ำรับ) พร้อมกัน พี่ชายตัวเล็ก

O

นิดเดียวอยากกินกับข้าวในส�ำรับที่อยู่ไกลมือ แต่ไม่กล้าบอกผู้ใหญ่เพราะเรียกชื่อไม่ถูก จึงค่อยๆ ยกตัวให้สูง

EC TI

ขึ้นเพื่อเอื้อมมือไปตัก เผอิญมือสะดุดขอบส�ำรับช้อนตกเสียงดัง ญาติผู้ใหญ่ท่านนั้นใช้มือตีก้นหลายที อาจมี หยิกแถมด้วย พร้อมสั่งสอนว่าเวลาตักกับข้าวไม่ให้ยกตัวเอื้อมมือล�ำ้ หน้าผู้ใหญ่ แต่ไม่ได้บอกต่อว่าต้องท�ำ

LL

อย่างไร มือ ้ นัน ้ พีช ่ ายจึงต้องกินน�ำ้ ตาปนข้าวแทนกับข้าวทีอ ่ ยากกิน ต่อมาจึงทราบว่าอาหารจานนัน ้ ชือ ่ ไข่ลก ู เขย

O

เมื่อพวกเราพี่ๆ น้องๆ ได้มาอยู่รวมกันหลังเกษียณอายุราชการ น้องสาวจึงพยายามท�ำไข่ลูกเขยให้พี่ชายกิน

C

บ่อยๆ ระหว่างที่พักอยู่บ้านญาติผู้ใหญ่พี่ชายยังมีโอกาสได้เรียนในชั้นเด็กเล็กของโรงเรียนปิยะวิทยาด้วย

M ER

จึงนับได้ว่าเป็นศิษย์เก่าของโรงเรียนปิยะวิทยาคนหนึ่ง (ไม่ทราบว่าปัจจุบันเลิกด�ำเนินการหรือยัง) เมื่อเล่า เรื่องนี้ครั้งใดพี่ชายจะหัวเราะเสียงดังลั่น ไม่ทราบว่าระบายความคับแค้นใจหรือข�ำขันกันแน่

SA

พี่ชายนับเป็นคนเก่งส�ำหรับน้องๆ เป็นฮีโร่ในดวงใจ เป็นต้นว่า เขียนภาพเก่ง ลายมือสวย ร้องเพลง

IM

เพราะ เรียนเก่ง ขึ้นมะพร้าวอ่อนให้น้องๆ กินเป็นประจ�ำ ฯลฯ พี่ชายท�ำกิจกรรมหลายอย่างที่ประทับใจน้องๆ

N

ไม่รู้ลืม แม้เวลาจะผ่านมาถึง 70 ปีแล้วก็ตาม และไม่น่าเชื่อว่าเรื่องประทับใจเล็กๆ ลึกๆ ในวัยเด็กจะสามารถ

D

กล่อมเกลาจิตใจของพวกเราให้อ่อนโยนได้โดยไม่มีคำ� สอนใดๆ เมื่อพี่ชายเรียนจบชั้นมัธยม 6 จากโรงเรียน

O

วัดนวลนรดิศแล้ว (พ.ศ. 2488) ยังไม่มีจุดหมายในชีวิตว่าจะเดินไปทางไหน ช่วงเวลานี้พี่ชายยังคงอยู่กับบ้าน

C

H

A

LO

ได้แสดงความสามารถเล็กๆ ให้ประทับใจน้องๆ โดยเฉพาะน้องสาวคนเล็กซึง่ อยู่ชน ั้ ประถมปีที่ 2 พีช่ ายรับหน้าที่

เป็นผู้เหลาดินสอให้น้องๆ ด้วยมีดคมกริบ (สมัยนัน ้ ยังไม่ร้จู ก ั กบเหลาดินสอ) รอยหยักของเปลือกดินสอจะเป็น รูป 6 แฉก เหมือนกลีบดอกไม้เท่ากันทุกกลีบ มี 2 ลักษณะคือ กลีบมนและกลีบแหลมสวยงามมาก ไม่ว่าแท่ง

ดินสอจะกลมหรือเป็นเหลี่ยมก็ตาม หลายคนพยายามเลียนแบบแต่ก็ไม่เคยมีใครท�ำได้สวยเหมือนพี่ชาย

65

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 65

12/15/15 12:54 AM


เมื่อพูดถึงดินสอก็ขอตามด้วยสมุดและหนังสือ สมัยนั้น (ประมาณ พ.ศ. 2488) ครูจะบังคับให้นักเรียน ชั้นประถมทุกคนห่อปกสมุดและหนังสือด้วยกระดาษสีน�้ำตาล เพื่อให้แลดูใหม่อยู่เสมอ ไม่เลอะเทอะสกปรก น้องสาวไม่มีกระดาษสีน�้ำตาลเพราะราคาแพงไม่มีเงินซื้อ พี่ชายจึงใช้กระดาษหนังสือพิมพ์ซึ่งหาค่อนข้าง ยากเพราะคนไม่นิยมอ่านหนังสือพิมพ์ ต้องไปซื้อจากเจ๊กขายขวดในราคาที่ถูกสุดๆ กระดาษที่ใช้ห่อต้องไม่มี ภาพโฆษณาตัวอักษรหนาสีดำ� เพราะจะท�ำให้แลดูสกปรก พี่ชายท�ำหน้าที่ห่อปกด้วยความประณีตสวยงาม กระดาษตึงเรียบตลอด มุมทั้ง 4 ตั้งเหลี่ยมครบทุกมุม แล้วเขียนชื่อ นามสกุล ชื่อวิชา ด้วยลายมือบรรจง สวยงาม พร้อมวาดภาพประกอบเล็กๆ ไว้ที่มุมหนึ่งของหนังสือ เพื่อเป็นการบอกเรื่องราวของบทเรียนด้วย หมึกสีดำ� หรือสีแดง เจ้าของหนังสือตื่นเต้นมาก ยืนดูพี่ชายท�ำงานตัวตรงนิ่ง แทบไม่กระพริบตา นึกอยากจะ

C

รีบไปโรงเรียนเพื่ออวดเพื่อนๆ เสียในเวลานั้นเลย เมื่อถึงเวลาไปโรงเรียนวันรุ่งขึ้น น้องสาวรีบน�ำหนังสือวาง

H IV

E

เช่น หนังสือเรียนเรื่องลูกสัตว์ต่างๆ ก็จะมีภาพนกกางเขนเกาะกิ่งไม้ หรือภาพลูกอ๊อดว่ายน�ำ้ อยู่หนึ่งตัวด้วย

R

ไว้บนโต๊ะให้เพื่อนๆ เห็นโดยทั่วกัน เพื่อนๆ ในห้องต่างพากันมาดูด้วยความตื่นเต้น รวมถึงครูประจ�ำชั้นก็ยัง

A

มาหยิบดูด้วยความสนใจ

A N

D

พี่ชายเป็นคนร่างใหญ่ ดูบึกบึน คุณสมบัติประจ�ำตัวคือเงียบขรึม ไม่พูด ไม่เคยดุว่าใคร เวลาน้องๆ ท�ำผิดหรือแสดงบทดื้อ พี่ชายก็จะมองดูเฉยๆ นิ่งอยู่อย่างนั้นจนพวกเราเกรงใจต้องเลิกพฤติกรรมยวนกวน

N

ประสาทไปเอง ความที่เป็นคนเงียบขรึมไม่พูดกับใครท�ำให้เด็กๆ แถวๆ บ้านพากันกลัว เวลาเดินผ่านต้องรีบ

EC TI

O

เดินห่างไปโดยเร็ว แม้เพื่อนบ้านก็ไม่ค่อยกล้าพูดกับพี่ชาย บางคนแอบตั้งฉายาให้ว่า ‘อ้ายเสือยิ้มยาก’ จะอย่างไรก็ตามพวกเราลงความเห็นว่าพี่ชายของเราหล่อมากๆ เมื่อพวกเราเรียนสูงขึ้น แยกย้ายกันไปตาม

LL

ทางเดินของชีวิต พี่ชายไปสมัครเป็นทหารเรือเพราะเห็นว่ามีเงินเดือน จะได้ผ่อนภาระทางบ้านบ้าง แต่อยู่ได้ ไม่นาน (เข้าใจว่าถูกไล่ออก) ก็ไปเข้าเรียนที่โรงเรียนเพาะช่าง จนสุดท้ายได้เข้าเรียนที่มหาวิทยาลัยศิลปากร

C

O

ช่วงนี้ดูพี่ชายมีความสุขมาก มีการฮัมเพลงบ่อยๆ ออกไปนั่งเขียนรูปในที่เงียบๆ ให้แม่และน้องนั่งเป็นแบบ

M ER

พวกเราก็สนุกไปด้วย นอกจากได้ชมงานเขียนของพี่ชายแล้วยังได้ฟังพี่ชายร้องเพลงเสียง Tenor อีกด้วย พี่ชายร้องเพลงได้ไพเราะมาก เพลงที่ได้ฟังเสมอๆ คือ Santa Lucia และ Good Bye To Rome

SA

เมื่อพี่ชายเรียนจบมหาวิทยาลัยศิลปากร และบรรจุเป็นอาจารย์ที่นั่น (พ.ศ. 2498) สถานะของพี่ชาย ที่มีต่อน้องๆ ก็เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม จากการเป็นคนเก่งที่แสนดีของน้องๆ ด้วยกิจกรรมเด็กๆ พี่ชายก็

IM

กลายเป็นผู้แนะแนวพิเศษของน้องๆ ให้ค�ำปรึกษาทุกเรื่อง ทั้งปัญหาชีวิต ปัญหาการเรียน ปัญหาจิปาถะ

N

แม้กระทั่งจะใช้ลิปสติกสีอะไรดี ฉลองปริญญาจะแต่งตัวอย่างไร ท�ำการบ้านไม่ได้ก็ต้องพึ่งพี่ชาย พี่ชายจึงเป็น

O

D

Dictionary ประจ�ำของน้องๆ และที่สำ� คัญเป็นตู้ A.T.M. ที่เครื่องไม่เคยรวนเลย พวกเรายังจ�ำติดตาตรึงใจ

LO

ไม่รู้ลืมถึงวันแรกที่พี่ชายได้รับเงินเดือนเดือนแรกในชีวิต พี่ชายกลับบ้านด้วยอารมณ์แจ่มใส ครวญเพลง

A

อิตาเลียนเบาๆ พูดเสียงดังกับน้องๆ ว่า “วันนี้จะพาไปดูหนัง” ความตื่นเต้นโกลาหลบังเกิดขึ้นทันที ต่าง

H

กังวลใจว่าจะแต่งชุดอะไรดี ซึ่งปกติก็จะมีชุดเพียงคนละไม่เกิน 2 ชุด เพราะใช้ชุดนักเรียนเป็นประจ�ำทุกวัน

C

ไม่เคยได้ใช้ชุดอื่นๆ เลย พี่ชายต้องเป็นผู้ตัดสินใจให้ และที่จำ� ได้ไม่ลืมเลยคือพวกเราแต่งชุดไปเที่ยวแต่สวม ถุงเท้ารองเท้าผ้าใบสีขาว เสียดายทีไ่ ม่ได้ถ่ายภาพไว้หวั เราะกันตอนแก่ ภาพยนตร์เรือ ่ งแรกในชีวต ิ ของพวกเรา

66

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 66

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI

ทีไ่ ด้เข้าชมในโรงชือ ่ ‘Bambi’ ของดิสนีย์ ชือ ่ ภาษาไทยว่า ‘กวางทอง’ เป็นเรือ ่ งชีวต ิ ของลูกกวางในป่าใหญ่

LL

เข้าฉายที่โรงหนังตลาดพลู หลังจากนั้นไม่นานพี่ชายก็พาพวกเราไปกินอาหารที่ร้านใกล้ๆ มหาวิทยาลัย

O

ศิลปากร อาหารมื้อนั้นมีสลัดเนื้อสันและอะไรทอดๆ อีก 2–3 อย่าง พอออกจากร้านพี่ชายก็ส่งพวกเราขึ้น

C

รถโดยสารประจ�ำทางกลับบ้าน เกร็ดทัง้ หลายทัง้ ปวงทีเ่ ล่ามาทัง้ หมดนีเ้ ป็นความประทับใจซึง่ กันและกันระหว่าง

M ER

พี่น้องที่ฝังใจยากจะลืม พวกเราขอกราบขอบคุณพี่ชายที่แสนดีไว้ ณ ที่นี้ด้วย แม้จะดูว่าพีช่ ายเป็นคนเก่ง อดทนต่อความล�ำบากยากแค้นของช่วงชีวต ิ บางตอน และวางเฉยในเหตุการณ์

SA

เลวร้ายต่างๆ ได้ แต่พี่ชายก็เคยร้องไห้ให้น้องเห็นครั้งหนึ่งและครั้งเดียวในชีวิต คงจะเป็นเรื่องที่บีบคั้นจิตใจ

IM

อย่างแสนสาหัส คืนวันที่ 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2505 พี่ชายกลับบ้านดึกผิดปกติ เดินเข้าประตูบ้านช้าๆ และ

N

หยุดยืนอยู่หน้าบ้าน น้องสาวคนเล็กซึ่งเป็นคนคอยเปิด–ปิดประตู จึงเดินออกมาดูว่าท�ำไมพี่ชายไม่เข้าบ้าน

D

มองหน้าพี่ชายเห็นตาแดงกล�่ำมีน�้ำตาคลอ ด้วยความตกใจรีบถามว่า “พี่ลูดเป็นอะไร” พี่ชายยืนนิ่งอยู่ครู่ใหญ่

O

พูดด้วยเสียงธรรมดาว่า “อาจารย์ศิลป์ตายแล้ว” ท่วงทีท่าทางของพี่ชายขณะนั้นชวนให้อยากร้องไห้ด้วย

C

H

A

LO

รู้สึกสงสารพี่ชายจับใจ ช่วงชีวิตของพี่ชายที่เป็นอาจารย์อยู่มหาวิทยาลัยศิลปากร ทั้งก่อนไปเรียนต่อต่างประเทศและหลังจาก

กลับจากต่างประเทศแล้ว มีเรื่องราววุ่นๆ ภายในมหาวิทยาลัยทั้งบู๊และถูกบู๊ เพราะพี่ชายเป็นคนนิ่งไม่โต้ตอบ จึงเป็นฝ่ายถูกบู๊เสียมากกว่า ประมาณปี พ.ศ. 2517 มีเหตุการณ์ทท ี่ ำ� ให้พชี่ ายต้องบอบช�ำ้ มาก เป็นข่าวเอิกเกริก

อาจารย์ชลูดและน้องสาวทั้งสามคนที่สนามบินดอนเมือง ในวันไปส่งพี่ชาย เดินทางไปประเทศสหรัฐอเมริกา พ.ศ. 2507

© ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ 67

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 67

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C พี่น้อง, 2555 สีอะคริลิก, ปากกาเคมีสี และแอร์บรัชบนกระดาษสาไทย, 53 x 76 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

68

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 68

12/16/15 2:01 AM


โด่งดัง ด้วยความกรุณาของหนังสือพิมพ์รายวันฉบับหนึ่งร่วมกับนักเขียนบทความศิลปะชื่อดัง พยายามลงข่าว โจมตีพี่ชายเกี่ยวกับการบริหารงานในหน้าที่ตด ิ ต่อกันประมาณ 1 สัปดาห์ กล่าวถึงข้อบกพร่องต่างๆ ขณะนั้น คนกลุ่มหนึ่งในมหาวิทยาลัยก็ทำ� ใบปลิวโจมตีพี่ชายด้วยถ้อยค�ำหยาบคาย รวมทั้งบัตรสนเท่ห์ 2–3 ฉบับของ คนขี้ขลาด (เพราะไม่กล้าลงชื่อ) พวกน้องๆ รับฟังและได้อ่านข้อความนั้น แต่เราไม่ได้บอกให้พี่ชายรับรู้ เพื่อเป็น การช่วยลดความรู้สึกคับแค้นใจของพี่ชายลงระดับหนึ่ง เพราะตั้งแต่จำ� ความได้พวกเราไม่เคยได้ยินพี่ชายพูดค�ำ หยาบเลย ถ้าจะต้องให้มารับฟังถ้อยค�ำของคนถ่อยสถุลเหล่านั้น พี่ชายคงต้องใช้ความอดทนอดกลั้นอย่างที่สุด จากนั้นเรื่องก็ค่อยเลือนลางไปจากสังคม พวกเราไม่ได้รับทราบรายละเอียดมากนัก จนกระทั่งได้อ่านบันทึกอัน

E

ขมขื่นใจของพี่ชายหลังจากที่พี่ชายได้หลับสนิทไปแล้ว

H IV

ขอเล่าถึงอาการป่วยของพี่ชายเล็กน้อย ปกติพี่ชายเป็นคนแข็งแรงมาก ท�ำงานทั้งวัน นอกจากงานศิลปะ

C

อันเป็นที่รักแล้ว ยังมีงานสอน ซ่อมแซมเครื่องมือต่างๆ ซ่อมแซมบ้าน รวมถึงท�ำอาหารอร่อยๆ แจกน้องๆ ตั้งแต่

R

เดือนมกราคม พ.ศ. 2558 เป็นต้นมา พี่ชายมีอาการไอและส�ำลักบ่อยๆ โดยเฉพาะเวลารับประทานอาหาร ด้วย

A

ความเป็นคนอดทนคิดว่าจะสู้กับอาการเหล่านี้ได้ จึงไม่ออกปากใดๆ มักจะพูดกับลูกสาวและลูกศิษย์ที่มาเยี่ยมว่า

A N

D

“พ่อไม่เป็นไร” “ฉันยังแข็งแรง” ลูกสาวคนเดียวของพี่ชาย (ดร.ประติมา นิ่มเสมอ) ซึ่งคอยดูแลพ่อทุกฝีก้าว จึงได้พาไปพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุของอาการ และต่อจากนั้นก็มีการรักษาบ�ำบัดตามค�ำแนะน�ำของแพทย์

N

่ ง ในทีส ่ ด ุ ความแข็งแรงของสังขาร รวมกับความแข็งแกร่งของจิตใจก็พ่ายแพ้ต่อธรรมชาติ อย่างเคร่งครัดและต่อเนือ

EC TI

O

ฉะนั้นพี่ชายจึงนอนหลับอย่างสงบ ...............ลาก่อนพี่ชายที่แสนดี

LL

สุดท้ายพวกเราน้องๆ ของอาจารย์ชลูด นิม ่ เสมอ ขอกราบขอบพระคุณ ขอบคุณ และขอบใจบรรดาคณาจารย์ ท่านผู้มีเกียรติ เพื่อนๆ และลูกศิษย์ ตลอดจนผู้คุ้นเคยกับอาจารย์ชลูด ที่ได้กรุณาไปเยี่ยมเยียนอย่างสม�ำ่ เสมอ

C

O

ตั้งแต่อาจารย์ชลูดยังแข็งแรงดีและระหว่างมีอาการป่วยไข้ด้วยความห่วงใย น้องๆ ของอาจารย์ขอเรียนว่า

M ER

อาจารย์มค ี วามสุขอย่างยิง่ มักจะพูดทุกครัง้ หลังจากท่านผู้มาเยีย ่ มกลับไปแล้วว่า “ขอบใจพวกเขามาก ที่ท�ำให้

SA

ฉันได้หัวเราะเสียงดัง”

IM

ด้วยรักและระลึกถึง

C

H

A

LO

O

D

N

น้องๆ ของพี่ชาย

69

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 69

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 70

12/16/15 2:01 AM


“อาลูด ลุงลูด ปู่ลูด ตาลูด” หลานๆ

ขอเพิม ่ เติมบางส่วนในมุมมองของหลานๆ เท่าทีเ่ ห็นทัว่ ไปลุงลูดจะมีบค ุ ลิกเงียบขรึม ดังนัน ้ เมือ ่ ลุงร้องเพลง เสียงดังแต่ไพเราะ ก็เป็นทีป ่ ระหลาดใจอย่างมาก รวมทัง้ แง่มม ุ ในการเป็นนักท�ำอาหารแบบมืออาชีพ ตอนเด็กเห็น

H IV

E

เครื่องมือในครัวแปลกๆ หลายชิ้น มารู้ภายหลังว่าเป็นเครื่องท�ำเส้นพาสต้าของลุง ถ้ามีเวลาว่าง (ซึ่งก็น้อยนิด) ลุงจะท�ำอาหารเลิศรสแจกตามบ้านต่างๆ ที่ขึ้นชื่อมักจะเป็นขาหมูพะโล้ และหมูสามชั้นเค็ม การที่ลุงเหลาดินสอ

R

C

ให้น้องไปโรงเรียนตอนเด็กๆ นั้น หลานก็ได้ใช้บริการขอให้ลุงเหลาดินสอให้เหมือนกันเพื่อไปเรียนการแรเงาภาพ

A

ตอนหลานชายรุ่นเล็กท�ำการบ้านระบายสีนำ�้ เกิดข้อผิดพลาดมาให้น้าช่วยแก้ น้าก็เอาน�้ำลบบ้าง ทิชชู่ซับ

D

บ้าง จนกระดาษเยิน น้าเลยบอกว่า “เราไปหาตาลูดกันเถอะ” ตาลูดปรายตามองแล้วหยิบสีขาวมาผสมอย่าง

A N

รวดเร็วเอาพู่กน ั ป้ายเสร็จแล้วลบสีทล ี่ ำ�้ เส้น พร้อมแก้ไขกระดาษทีย ่ บ ั เยินของหลานให้มงี านไปส่งครูอย่างสวยงาม

N

มีหลานชายรุ่นใหญ่คนหนึ่งชื่นชอบการวาดรูปและมีแววที่จะเรียนได้ดี อาลูดก็จัดหาอาจารย์มาสอนให้ตัวต่อตัว

O

เพื่อสนับสนุนให้หลานมีโอกาสเรียนตามรอย แต่ในทีส ่ ด ุ หลานก็มาเรียนทางด้านดนตรีแทน ลุงบอกว่าศิลปะเรือ ่ ง

EC TI

อะไรก็คล้ายๆ กันแหละ และอีกครั้งหนึ่งหลานปู่ลูกสาวของหลานชายชอบการวาดรูปมากถึงขั้นไปเรียนพิเศษ เอารูปที่วาดมาให้ดูว่าพอจะมีแววต่อไปหรือไม่ และควรจะวาดอย่างไร ซึ่งปู่ลูดได้แนะน�ำว่า ท�ำตามที่เราชอบ

LL

ศิลปะไม่มถ ี ก ู ผิด และเช่นเคยหลานสาวคนนีก ้ ไ็ ม่ได้มาอยู่แวดวงการวาดรูป กลับไปเรียนทางด้านสถาปัตยกรรม

O

จริงๆ แล้วหลานๆ ได้ซม ึ ซับความชอบด้านศิลปะมาโดยไม่ร้ต ู วั จากการทีร่ ้จู ก ั ศิลปินในยุคต่างๆ ทัง้ ในประเทศ

C

และต่างประเทศ รูปไหนใครวาด วาดในยุคไหน ซึ่งไม่เคยรู้ตัวว่าได้ความรู้ นึกว่าเป็นเรื่องปกติที่ใครๆ ก็รู้กัน

M ER

จนกระทั่งไปเที่ยวพิพิธภัณฑ์ที่รัสเซีย ไกด์สงสัยว่าท�ำไมรู้จักศิลปินหลายคน จึงไม่ต้องอธิบายมาก ถึงได้รู้ว่ามี ความรู้กับเขาบ้าง หลานๆ หลายคนมีงานอดิเรกคือวาดรูประบายสี หลานสาวคนหนึ่งจบวิศวะไฟฟ้าแต่สามารถ

SA

วาดภาพได้อย่างสวยงาม เคยถามลุงว่าลุงชอบศิลปินคนไหน ลุงตอบว่า ลุงชอบ Picasso มาก งานของเขา

IM

ตรงใจลุง เป็นแรงบันดาลใจให้ผลิตรูปวาดในสไตล์ ชลูด นิ่มเสมอ หลายรูป

N

ก่อนหน้าที่ลุงลูดจะเข้าโรงพยาบาลได้ไม่กี่วัน ดูสภาพทั่วไปแล้วลุงยังแข็งแรงมาก บึกบึนจนหลานสาวรุ่น

D

เล็กบอกว่า “ตาลูด ตาลูด เบ่งกล้ามให้ดห ู น่อย” ตาลูดของหลานก็ทำ� ตาม หลานบอกว่า “ตาลูดกล้ามใหญ่จงั

O

เลย” แล้วจับที่กล้ามตาเล่น พยายามเลียนแบบเบ่งกล้ามสู้ตา ไม่คิดว่าจะไม่ได้เห็นลุงมาท�ำอะไรแบบนี้อีก เป็น

C

H

A

LO

ภาพที่ติดตาคงไว้ในความทรงจ�ำ ได้เคยเอาหนังสือเรื่อง Angels and Demons และ The Da Vinci Code ของ Dan Brown ให้ลุงอ่าน

ลุงบอกชอบมากเพราะได้ระลึกถึงความหลังสมัยที่ไปเรียนอิตาลี เคยนินทากันว่าลุงเก่งรอบด้านทั้งศาสตร์และ ศิลป์ ถ้าไม่มาเป็นอาจารย์สอนวาดรูปก็คงจะไปเป็นวิศวกร เพราะภาษาก็เก่ง ค�ำนวณก็เก่ง ท�ำอาหารเป็นเลิศ

มักกะลีผล, 2556 ปากกาเคมีบนกระดาษสาไทย, 56.5 x 76.5 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

71

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 71

12/15/15 12:54 AM


เป็นช่างซ่อมบ�ำรุง น้องๆ และหลานๆ มักจะขอให้ลงุ ท�ำอะไรให้เสมอเช่น ลับมีด เปิดฝาขวดทีแ ่ น่น ท�ำตะกร้อ สอยมะม่วง ต่อชั้น ท�ำหิ้ง สารพัดที่จะท�ำ จะท�ำเขื่อนกั้นดินก็ค�ำนวณการซื้อวัสดุให้เสร็จแบบพอดีไม่มีเหลือ แม้กระทัง่ เคยมีงเู หลือมตัวใหญ่มาขดอยู่ทส ี่ นาม ด้วยความตกใจวิง่ ไปบอก “ลุงลูดจับงูให้หน่อย” ได้รบ ั ค�ำตอบว่า “ลุงจับไม่เป็น” ดีว่างูคงตกใจเสียงคนเลยหายไปอย่างไร้ร่องรอย ใครจะท�ำอะไรจะต้องมาปรึกษา ก่อน คือถ้าลุงลูดบอกว่า “อืม” เท่ากับเห็นชอบ ลุงเป็นที่ปรึกษาของทุกคนในรั้วบ้าน และรับปรึกษาทุกเรื่อง โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย แต่คนให้ค�ำปรึกษาอาจจะต้องจ่ายเอง พี่ๆ น้องๆ จะใช้วันที่ 7 มีนาคมของทุกปีซึ่งเป็นวันคล้ายวันเกิดของลุง เป็นวันพบญาติ คือจะนัดพบ

R

ช่วงเวลาที่อยู่โรงพยาบาล หลานสาวลูกสาวของน้องสาวคนโตได้ไปเฝ้าไข้ด้วย ยังมาเล่าว่าลุงปล่อย

H IV

จากฝีมือญาติพี่น้องและหลานๆ

C

พวกเราก็ยงั คงธรรมเนียมนีไ้ ว้ อาหารขึน ้ ชือ ่ ทีล ่ งุ ชอบได้แก่ ขนมจีนน�ำ้ พริก ข้าวคลุกกะปิ หอยทอด ก๋วยเตีย ๋ วย�ำ

E

เพื่อไปทานข้าวกันที่บ้านพุทธมณฑลสาย 4 แม้ว่าจะย้ายมาอยู่รวมกันที่บ้านถนนราชพฤกษ์แล้วก็ตาม

A

มุกตลกแซวหลานตลอด และขอบใจตลอดเวลาที่หลานท�ำอะไรให้ แต่ขณะนอนมักจะละเมอถึงงาน เหมือน

A N

D

สมองคิดถึงงานตลอดเวลา เมื่อฟังแล้วคิดว่าลุงคงจะกลับมาแข็งแรงท�ำงานต่อได้เหมือนเดิม แต่ก็ไม่เป็นอย่าง ที่คิด เวลาตีห้าของวันพฤหัสบดีที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2558 แม่มาปลุกบอกอาการลุง ก็รีบไปโรงพยาบาลกัน

O EC TI

คงไปสร้างสรรค์ผลงานระดับเยี่ยมยอดอยู่ที่ไหนสักแห่งอย่างมีความสุข

N

แบบงงๆ เห็นว่าลุงนอนหลับสงบเหมือนก�ำลังท�ำสมาธิและในที่สุดก็จากไป ทิ้งไว้แต่ความทรงจ�ำที่ดี คิดว่าลุง แม้ว่าการจากไปของลุงลูดจะท�ำให้หลานๆ เศร้าเสียใจ แต่ในงานสวดพระอภิธรรมที่ผ่านมาก็ทำ� ให้

LL

หลานๆ เกิดความปลื้มใจ แปลกใจ และดีใจ ที่รู้ว่าลุงเป็นที่รักและนับถือของผู้คนมากมาย ดูได้จากจ�ำนวน

C

O

แขกผู้มาร่วมงาน

M ER

อารัมภ์รัตน์–อ�ำรุงฤทธิ์–อุราลักษณ์ นิ่มเสมอ ชูพันธุ์–ชัยพงษ์–ชไมพร นิ่มเสมอ

SA

สายฝน (วาณิชกะ) อังคะนาวิน–พัดชา (วาณิชกะ) ซาอิด สาลินี พรหมบุตร

IM

อารัมภ์–อารัตน์ นิ่มเสมอ

C

H

A

LO

O

D

N

สุภชา–ณัฐนนท์ อังคะนาวิน

72

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 72

12/15/15 12:54 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C ลูกสาว, 2528 สีน�้ำและปากกาหมึกด�ำบนกระดาษ, 34.4 x 27 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

73

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 73

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C 74

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 74

12/16/15 2:02 AM


“พ่อ”

ดร.ประติมา นิ่มเสมอ

พ่อเป็นที่รู้จักในฐานะศิลปินที่มีชื่อเสียง เป็นครูที่ทุ่มเทให้กับการสอนและลูกศิษย์ พ่อเก่งและเป็นที่หนึ่ง ในหลายๆ ด้าน จากค�ำบอกเล่าของบรรดาคนที่รู้จักพ่อ แต่ในบทบาทของความเป็นพ่อ อาจจะไม่มีใครรู้ว่าพ่อ

H IV

E

ก็เป็นพ่อที่ยอดเยี่ยมไม่ได้ด้อยกว่าความสามารถในด้านอื่นๆ เลย ในความรู้สึกของลูก พ่อเป็นพ่อที่ประเสริฐที่สุด ในโลก ตั้งแต่จำ� ความได้ ก็มีพ่ออยู่ใกล้ๆ เสมอมา การรู้ว่ามีพ่ออยู่ด้วยท�ำให้รู้สึกอบอุ่น มั่นคงและปลอดภัย

R

C

ด้วยรูปลักษณ์ภายนอกที่พ่อเป็นคนมีร่างกายแข็งแรงบึกบึน ซึ่งสอดคล้องกับจิตใจภายในที่มั่นคงหนักแน่นเด็ดเดี่ยว

A

เชื่อมั่นในความถูกต้องและความดีงาม ไม่หวั่นไหวกับสิ่งใดง่ายๆ ใจกว้าง พร้อมที่จะเป็นที่พึ่งให้กับทุกๆ คน

D

แต่ในขณะเดียวกันพ่อก็เป็นคนละเอียดอ่อน อ่อนโยน เห็นอกเห็นใจคนอื่น รักครอบครัว รักธรรมชาติ เชื่อมั่นใน

A N

ความดีงามของมนุษย์ทุกคน ดังนั้นถ้ามีคนถามว่า อยากให้พ่อเป็นอย่างไร ก็คงตอบไม่ได้ เพราะว่าสิ่งที่พ่อ

N

เป็นอยู่ก็ยอดเยี่ยมที่สุดแล้ว จนนึกไม่ออกว่า พ่อที่ดีกว่านี้จะเป็นอย่างไร

O

เมือ ่ คิดถึงพ่อ สิง่ ทีอ ่ ยากจะบอกคือ “ขอบพระคุณ” ขอบคุณมากส�ำหรับทุกสิง่ ทีใ่ ห้ลก ู ตลอดมา เริม ่ ตัง้ แต่

EC TI

ให้ชีวิต ให้ความรัก ให้การดูแลเอาใจใส่อบรมสั่งสอน ให้ก�ำลังใจ สนับสนุนในทุกๆ เรื่องที่ลูกสนใจ ให้โอกาสที่ดีใน ชีวต ิ ให้การศึกษาจนสูงทีส ่ ด ุ และเป็นแบบอย่างทีด ่ ใี นด้านการใช้ชวี ต ิ และการท�ำงาน พ่อเป็นผู้ให้อย่างแท้จริง ทีไ่ ม่เคย

LL

เรียกร้องสิ่งใดตอบแทนเลย ตั้งแต่จำ� ความได้พ่อไม่เคยตี ไม่เคยดุว่า มีแต่สอนด้วยความใจเย็น ไม่เคยเห็นพ่อโกรธ

O

หรือใช้อารมณ์กับใคร พ่อจะใช้เหตุผลและความนุ่มนวลในการแก้ปัญหาเสมอ

C

ด้วยความที่เป็นลูกคนเดียวเราสามคนพ่อแม่ลูกจึงสนิทกันมาก ไม่ว่าพ่อจะไปไหนหรือท�ำงานอะไร ก็จะพา

M ER

แม่และลูกไปด้วยเสมอ ท�ำให้ได้ร้ไู ด้เห็นวิธก ี ารท�ำงาน ได้ซม ึ ซับสิง่ ทีพ ่ ่อแม่เป็น และได้รบ ั ประสบการณ์ทด ี่ โี ดยไม่ร้ต ู วั บ่อยครั้งพ่อจะให้เป็นลูกมือช่วยงานต่างๆ เช่น งานปั้น งานแต่งปูน ท�ำสวน ซ่อมแซมสิ่งต่างๆ ในบ้าน ซึ่งเมื่อ

SA

เราเป็นเด็กการช่วยงานพ่อถือเป็นการเล่นที่สนุกสนานและน่าตื่นเต้น เราสองคนพ่อลูกมีอายุห่างกันค่อนข้างมาก

IM

ท�ำให้พ่อต้องปรับตัวให้เข้ากับลูกและด้วยความที่พ่อเป็นคนที่รักการเรียนรู้และเปิดรับสิ่งใหม่ๆ ทั้งข่าวสารและ

N

เทคโนโลยี พ่อจึงเป็นคนที่ทันสมัยอยู่เสมอจนหลายครั้งลูกยังตามไม่ทัน ถึงแม้ร่างกายจะแก่ชราตามอายุ แต่ในทาง

D

ความคิดและจิตใจ พ่อยังหนุ่มอยู่ตลอดกาล ในยุคที่เขาใช้อินเตอร์เนต พ่อก็สามารถใช้ได้อย่างคล่องแคล่ว ใช้อีเมล์

C

H

A

LO

O

ในการสื่อสารตอบปัญหาพูดคุยกับลูกศิษย์ที่อยู่ห่างไกล แม้จะอยู่ในวัย 86 ปีแล้วก็ตาม สิ่งที่พ่อสอนเสมอ คือเรื่องความซื่อสัตย์ สอนไม่ให้เอาของใคร ไม่ลอกงานใคร ต้องซื่อสัตย์ต่อตนเองด้วย

สอนให้มีความกตัญญูรู้คุณคนที่มีบุญคุณกับเรา รวมทั้งสัตว์ พืช ธรรมชาติ ที่ทำ� ให้ชีิวิตเรามีความสุข สมบูรณ์อยู่ ทุกวันนี้ พ่อเป็นตัวอย่างที่ดีในเรื่องความประหยัด พ่อสอนเสมอว่าอย่าฟุ่มเฟือย เก็บเงินไว้ใช้ในยามขัดสน ส่วนตัว พ่อเองแทบจะไม่ใช้เงินเลย อยู่อย่างสมถะ มีแต่เครื่องเขียน กระดาษ และเครื่องมืองานช่างทั้งหลายที่พ่อจะยอม เสียเงินซื้อบ้าง ซึ่งเป็นเหมือนของสะสม เป็นความสุขเล็กๆ ของพ่อที่ได้มีเครื่องเขียนและเครื่องมือให้หยิบใช้ได้ สะดวกตามมุมต่างๆ ในบ้าน

ลูกสาวอุ้มแมว, 2523, สีฝุ่นปิดทองบนกระดาษด�ำ, 19 x 15.5 ซม. ผลงานสะสมของ ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

75

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 75

12/15/15 12:55 AM


พ่อเป็นต้นแบบของความขยัน พากเพียร มุ่งมั่น ท�ำสิ่งใดต้องท�ำให้สำ� เร็จ ไม่เคยได้ยินค�ำบ่นหรือเห็น อาการขี้เกียจของพ่อเลย พ่อสอนเสมอเมื่อลูกอิดออดที่จะท�ำอะไรสักอย่างว่า “ถ้าขี้เกียจก็ให้ลงมือท�ำ ท�ำ ไปแล้วมันก็ขยันเอง อย่ามัวแต่รอให้มีอารมณ์อยากท�ำงาน เพราะไม่รู้ว่าเมื่อไรจะได้เริ่มท�ำ อารมณ์ ของการท�ำงานสร้างขึ้นมาได้ เพราะฉะนั้นให้ลงมือท�ำทันที พอเริ่มท�ำแล้วความสนุกก็จะตามมาเอง” ซึ่งก็เป็นจริงตามนั้น จึงไม่น่าแปลกใจเลยว่า ท�ำไมพ่อถึงท�ำงานและเขียนรูปได้มากมายขนาดนั้น เวลาว่างคือ การเขียนรูป และการเขียนรูปของพ่อก็เป็นการพักผ่อนและเป็นการฝึกสมาธิไปในตัว พ่อสอนลูกให้นั่งสมาธิ ตั้งแต่ยังเล็กๆ เพราะพ่อเป็นคนสนใจพุทธศาสนามาตั้งแต่รุ่นหนุ่ม ยิ่งเมื่อได้อ่านหนังสือท่านพุทธทาสตอน

C

ความดีงามของมนุษย์

H IV

ทางพุทธศาสนาที่สะท้อนออกมาในรูปของความนิ่ง ความสงบ ความเบิกบาน ความอ่อนโยน ความรักและ

E

อยู่มหาวิทยาลัยปี 1 ก็ยิ่งซาบซึ้ง ศึกษาและปฏิบัติธรรมเรื่อยมาตลอดชีวิต ผลงานส่วนใหญ่ของพ่อจึงโน้มไป

R

คงเป็นเพราะพ่อเป็นคนขยันและเอาจริง พ่อจึงรักลูกศิษย์ทุกคนที่ขยันและท�ำงานจริงเช่นกัน ความรัก

A

และความเอาใจใส่ลูกศิษย์เห็นได้ชัดเจน ถ้าลูกศิษย์คนใดมีปัญหาในการท�ำงานศิลปะที่ไม่สามารถแก้ไขได้ใน

A N

D

ชั้นเรียน พ่อก็จะเก็บเอามาขบคิดแก้ปัญหาจนพบทางออกให้ บางครั้งไม่หลับไม่นอน และเมื่อใดที่ลูกศิษย์มา ขอค�ำปรึกษา พ่อก็พร้อมสละเวลาให้อย่างเต็มที่ และยินดีให้คำ� ปรึกษาแก่นก ั ศึกษาทุกคนเสมอ พ่อจะมีความสุข

N

ทุกครั้งที่ได้รับข่าวความส�ำเร็จหรือความก้าวหน้าของลูกศิษย์

EC TI

O

ความรักและความเสียสละของพ่อเพื่อลูกยิ่งใหญ่เสมอ พ่อยอมทนเหงาและต้องอยู่คนเดียว ยอมขาด ความสะดวกสบายในชีวิต เพื่อให้โอกาสลูกได้ไปศึกษาต่อต่างประเทศเป็นเวลาหลายปี แม้ว่าขณะนั้นพ่อจะ

LL

อยู่ในวัยใกล้ 80 ปีแล้ว พ่อก็ยำ�้ เสมอว่า “พ่ออยู่ได้ ไปเถอะ” พ่อเล่าว่าตั้งแต่รู้ว่าจะมีลูก พ่อก็เริ่มเก็บออม เพื่อเป็นทุนการศึกษาให้ลูกได้เรียนสูงที่สุด เก็บไว้ให้พอที่ลูกจะสามารถไปเรียนต่อต่างประเทศ เพราะพ่อ

C

O

อยากให้ลูกได้มีโอกาสเห็นโลกกว้าง ได้รับประสบการณ์ที่จะท�ำให้ลูกเติบโตขึ้นทางจิตใจและความคิด พึ่งพา

M ER

ตนเองได้ ดังนั้นเมื่อลูกมีโอกาสได้ทุนไปเรียนต่อ พ่อก็ไม่ลังเลเลยที่จะผลักดันและสนับสนุนให้ลูกไป แต่ลูก เองกลับลังเลเพราะไม่อยากให้พ่อต้องอยู่คนเดียว แต่แล้วการที่ต้องอยู่ห่างกันกลับท�ำให้เราได้คุยกันมากขึ้น

SA

ใกล้ชิดกันมากขึ้นทางความคิดและความรู้สึก เพราะต่างคนต่างเป็นห่วงกัน กลัวว่าอีกคนจะเหงา เราก็เลย คุยกันทุกวัน ตอนแรกๆ ใช้วิธีเขียนอีเมล์ถึงกันและตอนหลังเปลี่ยนมาเป็นโทรศัพท์คุยกันวันละประมาณหนึ่ง

N

เราสองคนจึงไม่เคยรู้สึกเหงาเลย

IM

ชั่วโมง เรารับรู้เรื่องราวในแต่ละวันของกันและกันอย่างละเอียด ดังนั้นถึงตัวจะไกลกัน แต่ใจเราใกล้กันตลอด

O

D

ชีวิตของพ่อมีรูปแบบที่เรียบง่าย โดยมีศิลปะเป็นส่วนส�ำคัญในการด�ำเนินชีวิตหรือจะเรียกว่าศิลปะคือ

LO

ชีวิตของพ่อก็ว่าได้ งานศิลปะของพ่อแต่ละชุด จะใช้เวลาท�ำประมาณ 2-4 เดือน โดยท�ำงานต่อเนื่องกันทุก

A

วันทั้งวัน แล้วก็จะพักจากการเขียนรูปประมาณ 1 เดือน ไปท่องเที่ยวหาแรงบันดาลใจใหม่ๆ ไปตามชนบท

H

หมู่บ้านต่างๆ ในประเทศไทย พ่อชอบไปพูดคุยกับชาวบ้าน สังเกตวิถีชีวิต การแต่งกาย เครื่องมือเครื่องใช้

C

ในชีวิตประจ�ำวัน หลายครั้งจะขอซื้อ กระบุง ตะกร้า ที่ชาวบ้านใช้แล้วกลับมาแขวนไว้ที่บ้าน เที่ยววัด เที่ยว ตลาด หรือไปเที่ยวตามป่าเขา พ่อรักต้นไม้ รักป่า รักทุ่งนา รักธรรมชาติ พ่อบอกว่าสิ่งเหล่านี้ให้พลัง ให้ชีิวิต พ่อรู้สึกว่าสิ่งเหล่านี้มีบุญคุณและมีความสุขเมื่อได้ไปสัมผัส ถ้าไม่เดินทางไปไหนพ่อก็พักอ่านและเขียน หนังสืออย่างจริงจังเป็นแรมเดือน เมื่อพักจนถึงจุดที่พอแล้ว พ่อก็พร้อมที่จะเริ่มงานศิลปะชุดใหม่ หมุนเวียน กันอย่างนี้มาตลอดชีวิต

76

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 76

12/15/15 12:55 AM


ชีวิตประจ�ำวันหลังจากเกษียณอายุราชการ ถ้าวันไหนพ่อไม่ได้ไปสอนพิเศษ ก็จะเขียนรูปอยู่ที่บ้าน หรือวันไหนอากาศดีๆ เราพ่อลูกก็จะชวนกันขับรถออกไปจังหวัดใกล้ๆ เช่น อยุธยา ไปไหว้พระตามวัดต่างๆ ท�ำอาหารกลางวันไปรับประทาน แวะตลาด แล้วก็กลับบ้าน ทุกวันพ่อจะตื่นนอนประมาณตีสี่ นั่งสมาธิและ กายบริหารนิดหน่อย แล้วคิดว่าวันนี้จะเขียนรูปอะไร หลังอาหารเช้าก็เป็นเวลาเข้าสตูดิโอเขียนรูป เวลาที่พ่อ เขียนรูปสังเกตได้ว่า พ่อจะมีความสุขมาก มีสมาธิกับการท�ำงาน ดูผ่อนคลายสบายใจ เหนื่อยก็พักนอนอ่าน หนังสือ ดูข่าวโทรทัศน์ พอหายเหนื่อยก็กลับมาเขียนรูปต่อ จนได้เวลาอาหารเย็น แล้วดูข่าวนิดหน่อยก่อนเข้า นอน เคยถามพ่อว่า พ่อไม่เบื่อหรือหมดไอเดียในการเขียนรูปบ้างเหรอ พ่อตอบว่า “ไม่เคยเลย ส่วนใหญ่มี

E

ไอเดียอยู่ในหัวแล้วเขียนไม่ทันมากกว่า” ดูเหมือนว่าในหัวของพ่อจะมีแต่เรื่องการท�ำงานศิลปะอยู่ตลอด

H IV

เวลาจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตไปเสียแล้ว

C

พ่อเป็นคนอดทนและเข้มแข็ง แม้แต่ในยามที่พ่อเจ็บป่วยด้วยโรคร้าย พ่อก็ไม่เคยแสดงให้คนรอบข้าง

R

เห็นว่าทุกข์ร้อนหรือเจ็บปวดแต่อย่างใด ไม่เคยท�ำให้คนดูแลต้องเหนื่อยหรือเศร้าใจ เข้าใจธรรมชาติของชีวิต

A

พ่อบอกว่า “รู้ แต่ไม่เดือดร้อนกับมัน” การท�ำงานศิลปะอย่างมีสมาธิของพ่อเป็นประจ�ำทุกวันคือการฝึกตัว

A N

D

เอง ทุกเส้นที่ขีดเขียนและทุกความคิดในการสร้างสรรค์ มันก็คือธรรมะที่พ่อเพียรปฏิบัตินั่นเอง ในช่วงสุดท้ายที่นอนอยู่โรงพยาบาล พ่อก็ยังคงคิดเรื่องการท�ำงานศิลปะ การสร้างสรรค์งานใหม่ๆ

N

ตลอดเวลา ซึ่งนั่นเป็นสิ่งที่ทำ� ให้พ่อมีก�ำลังใจ อดทนและไม่ค่อยเดือดร้อนนักในการรักษา เพราะพ่อมีความ

EC TI

O

หวังว่า เดี๋ยวก็หายแล้วก็จะได้กลับไปท�ำงานที่พ่อรักอีกอย่างเต็มที่ แล้วพ่อก็จากไปอย่างสงบพร้อมความคิด สร้างสรรค์ที่คงจะลอยค้างอยู่ในบรรยากาศ

LL

สิง่ ทีพ ่ ่อทิง้ ไว้ให้ คือตัวอย่างชีวต ิ ของคนๆ หนึง่ ทีใ่ ช้ชวี ต ิ อยู่บนโลกนีไ้ ด้อย่างคุ้มค่าทัง้ ต่อตนเองและเป็น ประโยชน์ต่อเพื่อนมนุษย์ เป็นพ่อที่แสนประเสริฐของลูก เป็นครูที่รักและเสียสละของลูกศิษย์ และเป็นศิลปินที่

C

O

มุ่งมั่นท�ำงานเพื่อศิลปะตลอดชีวิต ผลงานศิลปะจ�ำนวนนับไม่ถ้วนของพ่อ ไม่สามารถตีค่าเป็นเงินทองได้

M ER

แต่มันคือหลักฐานที่ยืนยันถึงของความมุ่งมั่น ขยันหมั่นเพียรและจริงใจต่อศิลปะที่ตนเองศรัทธา แม้ว่าบัดนีพ ้ ่อจะจากไปแล้ว พ่อก็ยงั อยู่ในใจของลูกเสมอ ทุกๆ ค�ำสอน ทุกๆ ความเห็น ทุกๆ ค�ำตักเตือน

SA

ลูกจะจดจ�ำและใช้เป็นสิ่งน�ำทางในการด�ำเนินชีวิตตลอดไป ขอขอบพระคุณ ส�ำหรับทุกๆ สิ่งที่พ่อให้มาตลอดชีวิต พระคุณของพ่อยิ่งใหญ่มหาศาล จนไม่อาจ

IM

พรรณนาและไม่รู้จะตอบแทนอย่างไรได้หมด เหมือนบทเพลง “ใครหนอ” ที่พ่อเคยร้องให้ฟังก่อนนอน ตอน

C

H

A

LO

O

D

N

เป็นเด็กเล็กๆ

“...จะเอาโลกมาท�ำปากกา แล้วเอานภามาแทนกระดาษ เอาน�้ำหมดมหาสมุทรแทนหมึกวาด ประกาศพระคุณไม่พอ...” ถ้าชาติหน้ามีจริงขอให้เราได้พบเจอและได้ใช้ชีวิตร่วมกันอีก รักพ่อ ใหม่

77

58-11-086_001-184_chalus uncoated_P.indd 77

12/15/15 12:55 AM


E H IV C R A D A N N O EC TI LL O C M ER SA IM N D O LO A H C อาจารย์ชลูดและลูกสาวขณะอายุ 2 ขวบ (พ.ศ. 2520) ที่บ้านพักสวนประติมา พุทธมณฑลสายสี่ กับงานประติมากรรมแกะสลักหินทราย ‘สลักหิน 5/2512’ ขนาด 50 x 50 ซม. สูง 43 ซม. © ชลูด นิ่มเสมอ คอลเลคชั่นแอนด์อาร์ไคฟ

78

58-11-086_001-184_new15-12 chaloo_p un coated..indd 78

12/16/15 2:02 AM


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.