De forten in 1914 by Charlotte Saelemakers

DE FORTEN

1914

programma 100 jaar Groote Oorlog

De â&#x20AC;&#x153;Groote Oorlogâ&#x20AC;? is brandend actueel. De honderdste verjaardag vormt een tastbaar aanknopingspunt om ook de schat aan versterkt erfgoed op een hedendaagse wijze onder de aandacht te brengen. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog speelden de forten en schansen immers een grote rol. Nu , honderd jaar na de feiten zijn deze hoofdrolspelers er nog bijna allemaal. De ene al wat meer bekend dan de andere, en allemaal in een verschillende hoedanigheid. In het kader van cultuur- en erfgoedtoerisme maar ook als recreant vinden steeds meer mensen de weg naar ons versterkt erfgoed. Aan de hand van deze brochure streven we ernaar samen het vestingbouwkundig erfgoed een steentje te laten bijdragen in het belevingsaanbod rond 100 jaar Groote Oorlog. Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum is de belangenorganisatie voor het versterkt erfgoed in Vlaanderen. De vereniging ijvert voor het behoud, ontsluiting en herbestemming van oude vestingwerken zoals forten, omwallingen, bunkerstellingen en andere verdedigingswerken omwille van hun geschiedkundige en vestingbouwkundige betekenis of als natuurmonument.

www.simonstevin.org

programma 100 jaar Groote Oorlog

bij het uitbreken van de eerste

wereldoorlog speelden de forten en schansen een grote rol

nu , honderd jaar na de feiten zijn deze hoofdrolspelers er nog allemaal. De ene al wat meer bekend dan de andere, en telkens in een verschillende hoedanigheid © Simon Stevin V.V.C. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, internet of op welke wijze ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Coverfoto’s van boven naar beneden : Duits geschut ©KLM-MRA. Duitse troepen voor Kessel ©CulturaliaGidsenwerking Fort Kessel. Fort Sint-Filips ©Sam Verhoeven. Deze pagina : Fort Breendonk ©André Reyntiens

DE FORTEN IN 1914 1

Inleiding. 100 jaar geleden.

De aanval op de Vesting Antwerpen

Vesting Antwerpen capituleert

Overzicht programma 100 jaar Groote Oorlog

1. Precampagne

2. Grote thematentoonstelling in de KBC toren Antwerpen

3. De forten interactief

4. Fortendag 2014 in Fort Liezele

5. Fotoboek De vernielingen aan de forten in 1914

6. Fotowedstrijd De forten 100 jaar later

7. Educatief project De Forten in 1914 met bezoekarrangement

8. Media formats : De forten in 1914

9. Speciale editie van het tijdschrift Vesting

10.Inhoudelijke ondersteuning media en publicaties

11.Handleiding omkadering versterkt erfgoed 1914

Over het Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum

inleiding

de ontwikkeling van de vestingbouw tijdens de tweede helft van de 19de eeuw! Die buitengordel dient als hoofdweerstandstelling, waarop de eigenlijke slag moet geleverd worden. De binnengordel is slechts ingericht als een tweede stelling om een per verrassing door de buitengordel doorgedrongen vijand te verhinderen de agglomeratie binnen te trekken.

ANTWERPEN WAS IN 1914 HET NATIONAAL REDUIT VAN BELGIË.

100 JAAR GELEDEN

Overtuigd dat het kleine Belgische leger het in open veld nooit kon halen tegen de machtige legers van de grote buren, werd vanaf 1859 Antwerpen uitgebouwd tot een reduit. Regering en veldleger zouden er actief weerstand bieden tot de grote mogendheden, die de borgen zijn van de Belgische onafhankelijkheid, hulp zouden bieden.

DE VESTING ANTWERPEN Ze bestaat in 1914 uit twee opeenvolgende fortengordels. De buitengordel heeft een omtrek van 94 km en bestaat uit 10 oude gemoderniseerde forten, 11 nieuwe forten en 12 nieuwe schansen; een staalkaart van

Op 4 augustus 1914 vallen de Duitse legers België binnen met 52 infanteriedivisies, zeven cavaleriedivisies en 12 landwehrbrigades. Het gemobiliseerde Belgische leger verdedigt aanvankelijk de Vestingen Luik en Namen, terwijl het gros van het veldleger - vier legerdivisies en een cavaleriedivisie - achter de Gete staat opgesteld. Na een redelijk succesvol gevecht te Halen trekt het veldleger zich op 20 augustus terug in de Vesting Antwerpen. De Duitsers achtervolgen de Belgen niet. Ze buigen hun opmars af naar het zuiden, richting NoordFrankrijk. Vóór Antwerpen laten ze slechts één observatiekorps achter om hun rechterflank te beschermen….

Forten en schansen worden verdedigd door vestingartillerie, die in de nieuwe werken uitgerust zijn met modern geschut, maar de munitie is schaars. De intervallen worden verdedigd door 12 vesting (infanterie) regimenten en verder door batterijen vestingartillerie, bewapend met afleggertjes van de veldartillerie. Na 20 augustus wordt de verdediging dan versterkt door het volledige veldleger. Op te merken valt dat de Vesting, met zijn perimeter van 94 km, te uitgestrekt is om krachtdadig verdedigd te worden door alle Belgische troepen samen. Hulp van de grote mogendheden, op een ondermaatse Britse marinedivisie en enkele artilleriestukken na, zal echter niet komen opdagen. Tweemaal doet het Belgisch leger een uitval; deze kennen maar een matig succes en brengen veel verliezen met zich.

27 september 1914

DE AANVAL OP DE VESTING ANTWERPEN Op 27 september vallen de Duitsers de Vesting Antwerpen aan. Hun belegeringsleger telt minder manschappen dan het Belgische leger maar beschikt over een machtige belegeringsartillerie, waaronder 30,5cm- en 42cm-mortieren, een technologische verrassing, want de forten zijn slechts georganiseerd tegen een beschieting van 28cm-kalibers, de oudste slechts tegen 22cm-kalibers.

Om aan de Belgische tegenbatterij van de forten te ontsnappen, plaatsen de Duitsers hun stukken op de limiet van hun reikwijdte. Hierdoor treffen niet alle schoten doel. Ook forten buiten de aanvalssector worden beschoten en zijn er lokale gevechten. Na twee à drie dagen beschieting zijn de forten en schansen in de aanvalssector weerloos geschoten.

De Duitsers trachten ook de Schelde te overschrijden, eerst te Dendermonde, later ook te Schoonaarde. Om dit tegen te gaan is men verplicht troepen uit de Vesting terug te trekken om ze aldaar in te zetten. Wanneer ook de Netelijn doorbroken wordt, besluit koning Albert het gros van het veldleger op de linkeroever terug te trekken.

Een eerste Duitse infanterieaanval mislukt. Bij een volgende gaan de intervallen verloren. De buitengordel moet worden opgegeven en nu wordt de Netelijn verdedigd. De val van de forten maakt een grote indruk op leger en bevolking.

De Duitse 30,5cm- en 42cmmortieren vuren in totaal 2.720 projectielen af op acht forten. Dit is een totaal gewicht van 1.418.727 kg of 142 van de toenmalige spoorwegwagons.

De eigenlijke Duitse aanval geschiedt op een aanvalsfront van slechts 12 km breed, tussen Heindonk en Lier. Ze voeren er een abgekürsteter Angriff uit. Hun zwaarste batterijen moeten eerst de forten sturmreif schieten, 21cm-mortieren nemen de schansen voor hun rekening, terwijl de veldartillerie de intervallen bestookt. Tenslotte moet de infanterie, ondersteund door genie, zowel de forten als de intervallen aanvallen.

. © Simon Stevin V.V.C.

10 OKTOBER 1914. VESTING ANTWERPEN CAPITULEERT, NA 14 DAGEN

BELEGERING. © Sam Verhoeven © KLM-MRA

Al gauw blijkt dat de verdediging van de binnengordel op de rechteroever geen succes wordt. De commandant van de Vesting besluit op 7 oktober de rechteroever op te geven; de forten van de buitengordel moeten wel verder tot het uiterste verdedigd worden. De teruggetrokken troepen worden het veldleger achterna gestuurd. De linkeroever moet zich nu alléén verdedigen… Ook dit blijkt niet te lukken.

De binnengordel op de rechteroever wordt nu verdedigd door één Belgische legerdivisie, door de Britse marinedivisie en enkele vestingtroepen. De Duitsers bombarderen de stad. De burgerbevolking slaat massaal op de vlucht naar Nederland en naar het Waasland. Wanneer de Duitsers op 7 oktober vaste voet krijgen over de Schelde te Schoonaarde, en er van een ontzetting door de grote mogendheden toch niets in huis komt, besluit koning Albert het veldleger achter het kanaal Gent-Terneuzen te brengen. De in de Vesting achtergelaten troepen voelen zich in de steek gelaten en opgeofferd.

De inname van de Vesting Antwerpen was voor de Duitsers een grote overwinning. In Duitsland luiden alle kerkklokken. De verdediging van de Vesting Antwerpen kan moeilijk een groot succes worden genoemd. Toch vervulde de aanwezigheid van het Belgisch leger op de rechterflank van de Duitsers een niet onbelangrijke rol. Liddell Hart schreef hierover het volgende:

“And if the Belgian withdrawal to a flank momentarely expedited, it ultimately hindered the German progress, far more than any sacrifice in battle could have done”. De aangevallen werken werden dapper verdedigd en hun commandanten en garnizoenen hebben hun plicht gedaan. © Stadsarchief Antwerpen

HONDERD JAAR NA DE FEITEN GETUIGEN DE FORTEN EN SCHANSEN NOG OVER DE GEBEURTENISSEN VAN 1914.

overzicht 1

Pre-campagne Aankondiging programma naar organisaties en pers.

Thema tentoonstelling De Forten in 1914 April-mei-juni 2014 in de KBC-toren te Antwerpen en daarna reizend.

De Forten in 1914 interactief. Online platform voor groot publiek en lokale initiatieven.

Fortendag 1914 in Fort Liezele Internationale evocatie van de mobilisatie in 1914.

Fotoboek “De vernielingen aan de forten in 1914”. De foto’s van vroeger en nu met duiding.

Fotowedstrijd De forten 100 jaar later. In samenwerking met diverse partners.

Educatief project “De forten in 1914” Combinatie lesmodule en bezoek-arrangement.

Media-formats rond de forten in 1914. In samenwerking met productiehuizen en media.

Aangepaste jaargang Vesting. 4 thema-edities rond de forten in 1914.

Inhoudelijke ondersteuning voor media en externe publicaties.

Handleiding “Omkadering versterkt erfgoed 1914”. Inhoudelijke ondersteuning voor lokale gidsenwerkingen.

p r o g r a m m a 2014

100 JAAR NA DE GROOTE OORLOG Versterkt erfgoed zit in de lift. Steeds meer versterkingen vinden een nieuwe bestemming en worden op duurzame wijze verankerd in het cultuur-toeristische aanbod. Vaak betreft het prachtige groene zones, op gemakkelijk bereikbare locaties. Dikwijls zijn ze bepalend voor het plaatselijk landschappelijke karakter. In het kader van 100 jaar Groote Oorlog vertegenwoordigen de forten concrete, tastbare aanknopingspunten met de geschiedenis. Daarom zien we een grote toegevoegde waarde in ons vestingbouwkundig erfgoed om een brug te vormen tussen nu en de gebeurtenissen van 100 jaar geleden. Bezoekers worden aangesproken door tastbare belevingen. De forten, bunkerlinies, schansen en andere vestingbouwkundige relicten spreken op impactvolle wijze tot de verbeelding.

In het globale kader van de herdenking 100 jaar Groote Oorlog zijn de versterkingen een concrete blikvanger. Ze kunnen het belevingsaanbod op aanzienlijke wijze verrijken. Daarom hebben we een specifiek vermarktingsprogramma uitgewerkt. Door het vestingbouwkundig erfgoed te benutten als tastbaar aanknopingspunt voor de herdenking 100 jaar Groote Oorlog wordt extra dynamiek toegevoegd aan het geheel, en worden tevens op lokaal niveau nieuwe duuzame impulsen gegeven aan de instandhouding, herbestemming en maatschappelijke positie van het erfgoed. Een overkoepelende aanpak bereikt op doeltreffende en rendabele wijze op grote schaal de publieke opinie. Door de lokale participatie te stimuleren ontstaat een positieve wisselwerking en krijgen plaatselijke initiatieven aanzienlijke impulsen die ze op eigen kracht alleen nooit kunnen bewerkstelligen. 100 jaar Groote Oorlog vormt een uitgelezen moment om de verbanden tussen de verschillende elementen van ons versterkt erfgoed te benadrukken en op die wijze een totaalaanbod te formuleren waaruit de diverse doelpublieken volop een keuze kunnen maken. © Simon Stevin V.V.C.

Het verhaal van de eerste wereldoorlog wordt gekoppeld aan de forten

Websectie met aankondiging

Combinatie lesmodule en plaatsbezoek

Mailing naar middenveld

Tastbare en impactvolle totaalbeleving

PRE CAMPAGNE 1

Public Relations.

Sensibiliseren voor versterkt rfgoed

Aankondiging van het programma 2014 naar organisaties, overheden en pers.

Zodra de financiële basis voldoende onderbouwd is, worden aan de hand van de finale conceptnota “De Forten 1914” structurele partners, gespecialiseerde medewerkers, de diverse betrokken organisaties overheden en eigenaars van vestingbouwkundige relicten geïnformeerd en verder betrokken bij de ontvouwing van het project. Op deze wijze kunnen ze rekening houden met de mogelijkheden die geboden worden om hun eigen activiteiten en initiatieven af te stemmen, te communiceren en te ondersteunen.

Elementen van de precampagne. Websectie met aankondiging en basisinformatie over project “De Forten in 1914” Alle info over het project en de verschillende componenten. De websectie van de vooraankondiging is gericht op structurele partners en

kandidaat partners, sponsors, gespecialiseerde medewerkers, de diverse betrokken organisaties en verenigingen uit het toeristische en erfgoedveld, overheden, eigenaars van vestingbouwkundige relicten, heemkundige kringen en lokale gidsenwerking. De inhoud van de websectie omvat een inventaris en beschrijving van de verschillende elementen van het project, de voorziene timing per element, de nodige contactgegevens, werkwijze en voorwaarden. Mailing In print (3-luik A5) en pdf Links naar de betreffende websectie. Impactvolle persaankondiging. Gericht op breed bereik - (kranten, tijdschriften, online media, sociale media, radio, tv,) en gespecialiseerde pers (erfgoed, cultuur, heemkunde,…) De PR campagne omvat de aankondiging van het project, voorstelling partners en sponsors, introductie van het online platform en de diverse initiatieven.

240.000 passanten per week

GROTE THEMA

De forten in 1914. ÂŠ KLM-MRA.

Bezoekerscentrum evenementen 100 jaar Groote Oorlog April-mei-juni 2014 Onder leiding van Prof. Dr. Piet Lombaerde

TENTOONSTELLING IN DE KBC-TOREN

De Meir is momenteel de drukste winkelstraat van het land met naar schatting 240.000 passanten per week. Het aantal toeristische overnachtingen in Antwerpen schommelt rond 1,5 miljoen op jaarbasis. Het centrum van Antwerpen heeft dus een uitgelezen publieksbereik. We kunnen beschikken over de tentoonstellingsruimte op het gelijkvloers van het KBC-gebouw. Het gelijkvloers heeft tevens een aantal etalages zodat passanten ook vanop de straat een impressie kunnen krijgen.

gebeurtenissen in 1914, en meer bepaald met de versterkingen, de stellingen en de forten. We denken hierbij aan artilleriestukken, uniformen, typisch materiaal uit de loopgraven, etc.

Aan de hand van sprekende beelden, filmfragmenten, infopanelen en historische objecten krijgen bezoekers een totaalbeeld van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog met een focus op Antwerpen, de bombadementen, de capitulatie van de forten en de terugtrekking tot aan de Ijzer.

Rondreizende tentoonstelling. Na een centrale opstartfase (periode april-mei-juni 2014) wordt de tentoonstelling in verschillende themamodules gesplitst zodat deze op verschillende locaties kunnen ingezet worden. Hierdoor wordt het centrale bereik uitgebreid met een lokale dieptewerking. Voor deze roterende aanpak wordt een gedetailleerd tourprogramma uitgewerkt in samenspraak met diverse organisatoren, gemeenten en steden.

De goede relaties met het Legermuseum stellen ons in staat om een aantal unieke blikvangers naar Antwerpen te brengen die betrekking hebben tot de

Naast sensibilisering functioneert de tentoonstelling tevens als bezoekerscentrum van waaruit geĂŻnteresseerden keuzes kunnen maken om deel te nemen aan betrokken activiteiten, bezoeken en evenementen.

DE FORTEN

Online platform versterkt erfgoed 1914.

INTERACTIEF

Online platform Sociale media Digitale ontsluiting Alle bezoekersinfo Activiteitenkalender Login sectie voor organisaties, overheden, pers, onderwijs en partners.

In het kader van 100 jaar Groote Oorlog wordt een online platform samengesteld, met als focus de Forten 1914. Deze toepassing wordt het centrale punt waarop alle betrokken informatie wordt verzameld en beschikbaar gesteld voor de diverse doelpublieken. URL : Generieke URL Forten 1914 met link vanuit de toonaangevende versterkt erfgoed- en cultuurwebsites. In de eerste fase (opstart) bevat het online platform volgende elementen: Header met roterende beelden die de sfeer oproepen van de forten in 1914, de versterkingen, beschietingen, oprukkende troepen, vluchtelingen, etc Running strip met tijdelijke blikvangers : kernactiviteiten, belangrijke data, gebeurtenissen, etc. Interactieve google-kaart met alle betrokken versterkingen in Vlaanderen. De versterkingen, betrokken bij de Eerste Wereldoorlog zijn aanklikbaar voor verdere info.

ÂŠ Google Earth.

Pop-ups geven fotoâ&#x20AC;&#x2122;s weer, ligging van de versterking en basisnfo: activiteiten, openingsuren, link naar gedetailleerde info.

Thematische catalogus van wandelfiets- en autoroutes. Per zoekcriterium verschijnen op de kaart de diverse mogelijkheden. Bij het aanklikken van een route naar keuze verschijnt een aparte pagina waarop het historische kader van de route beschreven wordt, mogelijkheid tot downloaden van de route naar gps en smartphone, inclusief mogelijkheid tot interactieve trip-informatie (clickable beelden, filmpjes, uitleg bij waypoints, etc). Chronologische activiteitenkalender : de eerstkomende activiteit staat bovenaan. Op de homepage zijn de 5 eerste activiteiten zichtbaar en rechtstreeks aanklikbaar zodat alle details verschijnen. Organisaties hebben de mogelijkheid om ook inschrijvingen en reservaties via deze link aan te bieden.

De activiteitenkalender bevat een zoekfunctie : type gewenste activiteit en regio kunnen aangeklikt worden in popup menu. Aanklikbaar bannertje met link naar samenvatting over de rol van de forten in 1914. Vanuit deze samenvatting kan doorgeklikt worden naar dieperliggende informatie op verschillende niveaus. Hoofdrubrieken vanaf homepage Het uitbreken van WO I. De forten in 1914 Bezoekerstips / De interessantste routes Pers sectie Organisaties en overheden Rondleidingen en bezoeken Publicaties Onderwijs sectie Partner sectie Beeldarchief Login-sectie Hier krijgen organisaties, overheden, en onderwijs toegang tot specifieke informatie zoals een thema-handleiding 1914 voor gidsen in vestingbouwkundige sites, download lespakket / beelden en kaartmateriaal, achtergrondinfo voor de pers, heemkundige kringen, etc. Helpdesk voor initiatiefnemers : via een invulformulier kunnen specifieke vragen over de versterkingen in 1914 gesteld worden. Het helpdesk team verdeelt de vragen naar betreffende specialisten.

De mobilisatie komt terug tot leven.

FORTENDAG 2014

Online platform.

FORT LIEZELE

Fort Liezele, het best en Socialebewaarde media volledig Digitale ontsluiting gerestaureerde pantserfort. Alle bezoekersinfo

Als blikvanger wordt Fort Liezele omgetoverd tot de originele situatie bij de mobilisatie van 1914.

Internationaal re-enactment evenement.

De buitengordel waartoe Fort Liezele behoort diende als hoofdweerstandstelling. Hierop moest de eigenlijke slag geleverd worden en werd daarom met man en macht in staat van opperste paraatheid gebracht. Forten en schansen werden verdedigd door vestingartillerie, die in de nieuwe werken uitgerust waren met modern geschut, maar de munitie was schaars. De intervallen werden verdedigd door 12 vesting(infanterie)regimenten en verder door batterijen vestingartillerie, bewapend met afleggertjes van de veldartillerie. Na 20 augustus werd de verdediging dan versterkt door het volledige veldleger.

Het re-enactment kamp Liezele 1914 reconstrueert op een onvergetelijke wijze de spannende momenten in een authentiek kader en bezorgt zo duizenden bezoekers een echte terugreis in de tijd.

PRIMEUR. Op de Fortendag 2014 wordt de enige nog volledig gerestaureerde geschutskoepel in Vlaanderen voorgesteld. In het kader van de restauratie van Fort Liezele wordt ook een authentieke pantserkoepel 120 mm in oorspronkelijke staat opnieuw opgengesteld. Van een spectaculaire blikvanger gesproken.

fotoboek DE VERNIELINGEN AAN DE FORTEN

Kijk- en leesboek. In samenwerking met toonaangevend uitgever. Uniek tijdsbeeld aan de hand Online platform. van nooit eerder gepubliceerde foto’s en Sociale media tekeningen.

Digitale ontsluiting Combinatie met actuele beelden en duiding.

Alle bezoekersinfo

Op basis van unieke historische foto’s 1918

De vernielingen aan de forten werden tijdens het Interbellum zeer gedetailleerd geregistreerd. De foto’s, tekeningen en commentaren vormen het inhoudelijke uitgangspunt voor de publicatie van een uitzonderlijk kijk- en leesboek. De Vesting Antwerpen, het Nationaal Reduit van België, was de sluitsteen van de Belgische landsverdediging. De 20 forten en 11 schansen van de Buiitengordel vormden er de ruggengraat van.

De Duitse belegeringsartillerie was ondermeer uitgerust met 30,5 en 42 cm kalibers, een technologische verrassing. Die zullen op vrij korte tijd acht forten en drie schansen weerloos schieten. Eens die versterkingen uitgeschakeld waren, was de capitulatie slechts een kwestie van tijd. De stukgeschoten forten zijn, op enkele monumenten en kerkhoven na, de enige overgebleven getuigen van de belegering. In het kader van 100 jaar Groote Oorlog ontstaat ruime belangstelling voor de diverse aspecten van WO I. Deze publicatie speelt hier zeer sterk en concreet op in. De vernielingen aan de forten bij de inval van de Duitsers werden tijdens het Interbellum door het Belgisch leger zeer gedetailleerd geregistreerd, geïllustreerd met talrijke tekeningen en foto’s maar ook van het nodige commentaar voorzien. Het merkwaardige is dat men de meeste vernielingen, aan de hand van die documenten, nu nog in de forten kan duiden. Een sterk verband met het heden is dus vanzelfsprekend.

Samenwerking met kunstonderwijs en beroepsverenigingen Deelname amateurs en beroepsfotografen Beoordeling vakjury Tentoonstelling Uitgave Simon Stevin kalender 2016

fotowedstrijd

Voor de organisatie van een fotowedstrijd rond het thema “de forten in 1914” wordt een samenwerking uitgebouwd met enkele representatieve partners zoals het FOMU, beroepsverenigingen van fotografen, kunstonderwijs, etc. Tevens wordt het concept opengesteld voor commerciële partners.

DE FORTEN 100 JAAR LATER

Iedereen kan deelnemen. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen studenten, professionele- en gelegenheidsfotografen. De wedstrijd beloont foto’s conform aan het thema “De Forten in 1914”. Het onderwerp is niet beperkt door de landsgrenzen. Start- en einddatum van de wedstrijd dienen nog bepaald te worden. © Simon Stevin V.V.C.

Een jury bestaande uit vestingbouwkundige specialisten en professionele fotografen zullen de foto’s beoordelen op creativiteit, het technische aspect en de vestingbouwkundige relevantie. Een selectie zal gemaakt worden en daaruit zullen de drie beste geselecteerd worden. In samenspraak met de organiserende partners en sponsors wordt een gepast prijzenpakket samengesteld. De resultaten van de wedstrijd en de deelnemende foto’s worden gepubliceerd op de website. De mogelijkheid om een selectie van de ingezonden werken ook tentoon te stellen of te verwerken in een aparte publicatie zoals een kalender worden nog verder onderzocht.

Het verhaal van de eerste wereldoorlog wordt gekoppeld aan de forten Combinatie lesmodule en plaatsbezoek Tastbare en impactvolle totaalbeleving Sensibiliseren voor versterkt erfgoed

ÂŠ Simon Stevin V.V.C.

PRE DE FORTEN IN CAMPAGNE

EDUCATIEF PROJECT

1914

Het project focust op de historische ontwikkelingen rond het uitbreken van de eerste wereldoorlog, vanuit de gebeurtenissen rond de forten. . Hierdoor kan het thema op zeer beeldende, concrete wijze worden uitgewerkt, vermits de meeste relicten nog steeds bestaan.

Combinatie lesmodule en bezoekarrangement voor klassen.

Het educatief project leidt niet alleen tot een beter begrip van de forten en andere versterkingen die de meeste leerlingen wel eens hebben waargenomen in hun omgeving. De bedoeling is tevens de jongeren te sensibiliseren voor ons rijke vestingbouwkundige erfgoed dat ze op deze wijze intens leren kennen en kaderen.

Dit verhoogt aanzienlijk de draagkracht die nodig is voor duurzame herbestemming, cultuurtoeristische ontsluiting en waardering. De bezoekarrangementen voor scholen worden samengesteld in samenwerking met gespecialiseerde medewerkers van Simon Stevin V.V.C. en ervaren auteurs. Het project wordt opgevat als een totaalbeleving door het inhoudelijke aspect te koppelen aan een betrokken fort zoals Kessel, Broechem, Duffel of Liezele.

overzicht

MEDIA-FORMATS

DE FORTEN IN 1914

Vandaag reeds richten de media stelselmatig de aandacht op de herdenking van 100 jaar Groote Oorlog. 1914-100 jaar Groote Oorlog wordt een sterk opiniemerk waardoor het betrokken aanbod veel meer omkadering en publieke aandacht krijgt. De forten zijn zeer bereikbare en concrete relicten die de gebeurtenissen van 1914 intens belichamen. Daarom vormen ze voor de media een tastbaar maar tevens sterk tot de verbeelding sprekend aanknopingspunt om een link te leggen naar 100 jaar Groote Oorlog bij

de kijker, luisteraar of lezer. In dit kader biedt Simon Stevin conceptuele en inhoudelijke ondersteuning vanuit de grondige kennis van het terrein maar ook de achterliggende historiek. Samenwerking met media is mogelijk van location scouting tot het evalueren van de historische correctheid van scenario’s en duiding. In samenwerking met productieteams kunnen ook nieuwe ideeën en scenarios ontwikkeld worden.

Het driemaandelijkse tijdschrift Vesting wordt gedurende het jaar 2014 op aangepaste wijze uitgegeven. In minimum 4 speciale edities wordt telkens een aspect van de Groote Oorlog belicht vanuit de vestingbouwkundige relicten en tastbare sporen in het landschap. Hierbij worden ook imulsen gegeven met concrete belevingstips. .

VESTING is het toonaangevende gespecialiseerde tijdschrift in Vlaanderen over het versterkt erfgoed. Naar aanleiding van 100 jaar Groote Oorlog wordt de stap gezet naar een verbreding van het redactioneel profiel en ook de presentatie van het blad. Naast de technische en theoretische benadering van het versterkt erfgoed wordt meer aandacht besteedt aan de beleving van versterkt erfgoed als cultuur-toeristische attractie.

De informatie uit het documentatiecentrum met betrekking tot de periode 1914 wordt digitaal ontsloten via een gebruiksvriendelijke interface met zoekfuncties, een gebruikstarief en een abonnementsformule. Gebruikers kunnen de beschikbare bronnen raadplegen en de gewenste documenten downloaden in een geschikte resolutie. © Simon Stevin V.V.C.

Vlaanderen beschikt over een schat aan versterkt erfgoed dat ad hoc of op regelmatige basis kan bezocht worden, meestal onder impuls van een plaatselijk actieve gidsenwerking.

De rondleidingen die plaatsvinden in 2014 kunnen een gepaste historische duiding meekrijgen (rol en betekenis van de versterking bij het uitbreken van de 1ste wereldoorlog, welke feiten hebben zich in de omgeving voorgedaan, etc). Daarom stellen we een handleiding 1914 samen die kan gebruikt worden door de plaatselijke gidsen zodat ze op onderbouwde wijze hun plaatselijke relicten kunnen kaderen.

Tevens wordt een helpdesk voorzien zodat ook zeer specifieke vragen kunnen beantwoord worden of specifieke dossiers samengesteld op verzoek. Momenteel worden de nodige voorbereidingen getroffen. In de loop van 2013 dient de eerste fase van dit project operationeel te zijn.

In de voetsporen van een rijk vestingbouwkundig verleden.

vlaams vestingbouwkundig centrum Het Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum ijvert voor het behoud, ontsluiting en herbestemming van historische versterkingen zoals forten, omwallingen, bunkerstellingen en andere verdedigingswerken. © Simon Stevin V.V.C.

Het Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum vzw werd onder naam Simon Stevinstichting in 1964 opgericht als een afdeling van VTB-VAB. Sinds 1993 is de vereniging een zelfstandige vzw en onderhoudt nauwe banden met vtbKultuur en VAB. De werking berust op 3 pijlers.

De studie van de vestingbouw Na WO II werden permanente versterkingen niet meer beschouwd als

curriculum van de militaire scholen en academies. Vestingbouwkunde is nu een essentieel historisch item en een belangrijk domein van studie en onderzoek. Die studie van de vestingbouw is ook nodig voor onze tweede opdracht, namelijk ondersteuning en advies bieden bij het behoud en herbestemming van oude buiten militair gebruik gestelde versterkingen.

Het behoud van het vestingbouwkundig erfgoed

een militair middel. De studie van de vestingbouw verdween uit het

Beleidsondersteuning Stuurgroepen verlenen adviezen en/of verrichten voorbereidend werk bij herstelling – restauratie of herbestemming van vestingbouwkundige objecten. Correspondenten netwerk. De lokale werking van het Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum wordt gewaarborgd via het netwerk van plaatselijke correspondenten. Zij nemen elk een bepaalde sector met één of meerdere vestingbouwkundige objecten onder hun hoede. De kerntaken van de correspondent omvatten het uitvoeren van regelmatige controles op het terrein, het rapporteren aan het directiecomité en het gidsen bij bezoeken. Door de regelmatige rapportering van de correspondenten beschikt het Simon Stevin V.V.C. steeds over een actuele status van ons vestingbouwkundig landschap.

allemaal. Het gaat over vele honderden objecten. Soms zijn het grote gehelen zoals een fort. Vaak zijn het kleinere objecten zoals overblijfselen van een omwalling of een enkele bunker.

Inventarisatie. De inventarisatie van alle nog zichtbare vestingwerken is zo goed als rond. Er ontbreken nog de details van enkele bunkerstellingen van WO I, Interbellum en WO II. Wat de inventarisatie van de nu verdwenen vestingwerken betreft is er nog veel werk voor de boeg. Wettelijke bescherming. Wat de wettelijke bescherming van het vestingbouwkundig erfgoed betreft kunnen we stellen dat nu vrijwel alle belangrijke versterkingen in Vlaanderen beschermd zijn, maar nog niet

meerwaarde dient in verhouding te staan met de uitgaven.

Restauratie en conservatie Simon Stevin V.V.C. biedt inhoudelijke ondersteuning in diverse stuur- en werkgroepen.

Herbestemming. Een doordachte herbestemming rechtvaardigt de investeringen in het behouden, restaureren en onderhouden van het erfgoed. De maatschappelijke, functionele en/of economische © Simon Stevin V.V.C..

inleiding

Informatieverstrekking en publiekswerking. Het documentatiecentrum De collectie omvat boeken, kaarten, plans en andere informatie over vestingbouwkundige objecten en aanverwante onderwerpen. Klanten van het documentatiecentrum zijn in de eerste plaats openbare besturen, organisaties, eigenaars, studiebureaus en onze eigen leden. Maar ook studenten die afstudeerwerken maken.

Studiebezoeken

Gidsenwerking

Regelmatig organiseren we uitstappen en studiebezoeken aan versterkingen in binnen- en buitenland.

Voor lokale evenementen kunnen de organisatoren beroep doen op ons om gidsen te leveren. Simon Stevin V.V.C. biedt ook opleidingen voor gelegenheidsgidsen of vaste gidsen. Deze gidsenopleiding wordt ondersteund met een algemene cursus over vestingbouw.

Simon Stevin Fortendag Om het bredere publiek te laten kennismaken met het vestingbouwkundig erfgoed organiseren we regelmatig een Fortendag. Hiervoor kiezen we telkens een andere verrassende versterking die als blikvanger kan functioneren. De formule van de Fortendag bestaat uit een laagdrempelige opendeuraanpak, een tentoonstelling en een infobeursbeurs met stands van binnen- en buitenlandse fortificaties, versterkte steden, toeristische diensten en uitgevers van gespecialiseerde publicaties.

Dynamische website, gericht op interactie. Acualiteit ondersteund met een gratis enieuwsbrief, aanbod publicaties, achtergrondinfo, promotie van activiteiten en evenementen.

Lezingen en voordrachten

programma 100 jaar Groote Oorlog

Op aanvraag worden lezingen en voordrachten gegeven.

DE FORTEN IN 1914

Mobiele infostand

De vereniging is zoveel mogelijk aanwezig op erfgoedevenementen met een infostand en een aanbod publicaties.

Publicaties Simon Stevin geeft zelf een aantal publicaties uit zoals het driemaandelijks tijdschrift Vesting, de e-nieuwsbrief Vesting Flash en de WMF nieuwsbrief van de Werkgroep Moderne Fortificaties. Tevens worden een aantal thematische publicaties uitgegeven. Simon Stevin V.V.C. biedt ook inhoudelijke ondersteuning voor externe publicaties met betrekking tot het vestingbouwkundig erfgoed. © Alle beelden Simon Stevin V.V.C.

Als het over forten, bunkers en andere versterkingen gaat...

De Simon Stevinprijs De Simon Stevinprijs is in het leven geroepen als blijk van erkenning en aanmoediging voor inspirerende initiatieven met betrekking tot de studie, het behoud en het hergebruik van vestingwerken. De prijs wordt uitgereikt onder de vorm van een replica van de bombarde “De Dulle Griet” op schaal 1/25.

ÂŠ Simon Stevin V.V.C..

DE FORTEN

1914

afspraak met de geschiedenis email luc.olyslager@simonstevin.org www.simonstevin.org