ب ه جیاوازییهکانهوه لهژێر چهتردا کۆدهبینهوه
ژمار ه 26
ساڵی یهکهم
کێشهی ئهنجومهنی پارێزگای سلێمانی لهگهڵ ئهنجومهنی وهزیراندای ه
شێرکۆ بێکهس لهسهر کۆچی حهم ه جهزا بۆ چهتر دهدوێ 12
رۆژنامهیهکی گشتی ههفتانهیه ،کۆمپانیای چهتر دهریدهکات
دووشهممه 2010\10\4
5
WWW.Chatrpress.com
بههۆى «چهوساندنهوهى ئابورى و زیادبوونى نادادپهروهرى»
نرخ 750 :دینار
داواى دهست لهکارکێشانهوهى سهرۆکى ههرێم و سهرۆکى حکومهت دهکرێت تایبەت بە چەتر چهندرۆشنبیرێککهمپینێکیاندهستپێکردووه و داواى دهست لهکارکێشانهوهى سهرۆکى ههرێمى کوردستان و سهرۆکى حکومهت دهک �هن ،ب ه هۆکارى ئ�هوهى «زیانیان به یهک پارچهیى ههرێمى کوردستان گهیاندووه و چهوساندنهوهى ئابورى و نا دادپهروهریش ڕوو له زیادبوونه». (س�هالم عهبدواڵ) رێکخهرێکی کهمپینهک ه به چهترى ڕاگهیاند :پهرلهمانى کوردستان ()2009/6/24 ل������ه پ������������ڕۆژهى دهس�����ت�����ورى ه �هرێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��ى پهسهندکردووه ،بهاڵم ب �ه ک�����ردارى ک��ارى پێ ن��اک��رێ ،ئێم ه ل��ه ههرێمێکى بێ دهستوردا دهژی�������������ن
ئهمهش شهرمهزارییه بۆ ههمووان. وتیشى :ئێمه ئ �هم کهمپهینه وهک ج��ۆره فشارێکى مهدهنیانه بهکاردێنین بۆ باڵوکردنهوهى پێشێلکارییهکانى سهرۆکى ههرێم و سهرۆکى حکومهت. س �هالم عهبدواڵ باسى لهوهشکرد ،سهرۆکى ههرێم و سهرۆکى حکومهت بهندهکانى ئهو دهستوره پێشێل دهکهن که پهرلهمان پهسهندی کردووه. ئهو دهیوت ئێمه داواى دهست لهکارکیشانهوهى س���هرۆک���ى ه���هرێ���م و س���هرۆک���ى ح��ک��وم�هت دهکهین»چونکه هاواڵتیانیان ناچارکردووه ئاوى خ��واردن �هوه ،که سامانى سروشتى گشتییه ب ه پ��اره بکڕن ،مزگهوت ل �هڕۆژى ههینى ب��ووه ب ه گۆڕهپانى چاالکى حزبى و سیاسى ،زیانیان به یهکپارچهیى ههرێم گهیاندووه ،پهراوێزکردن و خزمهت نهکردنى مهندهلى و جهلهوال و سهعدی ه نمونهى لهبهرچاون ،دهی��ان بهڵگه لهبهردهستدان
لهبارهى ئهو کهسانهى که ئاستى گوزهرانیان تهواو نییه و نانوانن سهربهرزانه بژین.». ئهو ئهندامهى کهمپینهکه ئهوهشى وت :ل ه سۆنگهى پهرۆشیمان بۆ پێشخستن و پهرهپێدانى ئهزمونهکهمان ئهم داوایهمان ههیه و داواى دهست لهکارکێشانهوهى سهرۆکى حکومهت و سهرۆکى ههرێم دهکهین ،ئهمهش له ڕێگهى کۆکردنهوهى ئیمزا لهناو ڕۆشنبیران و ڕۆژنامهنوسان و سیاسیی ه سهربهخۆکان ،پاشان ئیمزاکان ئاڕاستهى الیهنى پهیوهندیدار دهکهین. ئ�هو ڕۆشنبیره وتیشى :م��اوهى ههفتهیهک ه دهستمان بهم ههڵمهته ک��ردووه و بۆ ماوهیهکى نادیار ب���هردهوام دهب��ێ و تائێستا ( )18کهس لهکوردستان و ئهوروپا پشتگیریان کردووه. (ن��اس��ی��ح ع �هب��دول��ڕهح��ی��م) ڕۆژن��ام �هن��وس��ى دانیشتوى ههڵهبجهى شههید ،له لێدوانێکدا بۆ چهتر رهخنه لهم پڕۆژهیه دهگرێت بهوهى شتى ورد و بچوکى باسکردووه ،ئهو دهڵێ:بهدهیان دۆسێ
ههستیارى تر ههیه که ن�هک تهنها شایانى دهست لهکارکێشانهوهى بهرپرسانن ،بهڵکو دهکرێ دادگایش بکرێن لهسهرى». ناسیح ئاماژه بۆ ئهوهش دهکات:کهموکوڕى ئهم پرۆژهیه ئهوهیه هێشتا خۆیان نهداوه له کێش ه ێ گهورهکان .بۆ نمونه ،لهسهر خیانهت ه و دۆس نهتهوهییهکان ،ش �هڕى ن��اوخ��ۆ ،لهسهر بابهتى بهتااڵنبردنى سهروهت و سامانى ئهم واڵته، لهسهر تهخشان و پهخشانکردنى بودجهى گشتى ههرێم ،ئهکرێ ئ �هو ب�هرپ��رس��ان�ه ل �هس �هر ئ�هوان� ه دادگ��ای��ى بکرێن ،ه�هروهه��ا تا ئێستا ک��ار به دوو ئیداریى ههرێم دهکهن».
«یهکێتى و پارتى ئامانجى سیاسییان ههی ه لهدواخستنى ههڵبژاردنی ئهنجومهنی پارێزگاکان» د.مهحمود عوسمان بۆ چهتر:
دواکهوتنی حکومهت کاریگهری لهسهر بودجه و ئاسایش دادهنێت تایبهت به چهتر
ئهندامێکى کوردى پهرلهمانى عێراق باس لهوه دهکات ،دهوڵهتی یاسا لهوانیتر بۆ کورد باشتره و ئێمه بینیومانن ،بهاڵم دهبێت دابنیشین و ڕێکهوتن بکهین ،چونکه شت ب ه شهفهوی و وتن و لێدوان چارهسهر نابێ ،ئهوهش لهقۆناغی پێکهێنانی حکومهت دهکرێت. (د.مهحمود عوسمان) ئهندامى پهرلهمانى عێراق له لێدوانێکیدا بۆ چهتر وتى :بهمزوان ه پهرلهمان کۆدهبێتهوه و بڕیار دهدات و لیستهکانیش لێک نزیک دهبنهوه .د.مهحمود سهبارهت به زیانهکانی دواکهوتنی حکومهتیش وت��ی :بۆ ههموو عێراق باش نییه، لهبهرئهوهی کاریگهری دهکاته سهر بودجه و ڕهوشی ئاسایش و زۆر شتیتر. (عهدالهت عهبدوڵاڵ) سهرنوسهرى گۆڤارى (وااڵ پرێس) لهوبارهیهوه به(چهتر)ی وت: ئهگهر لهچهند رۆژی داهاتوودا ئهو پاڵێوراوهی هاوپهیمانی نیشتمانی کێشهیهکی بۆ دروست ببێت ئهوا عێراق دهگهڕێتهوه سهرهتا و توشی ئهو قهیرانه دهبێتهوه کهپێشتر تێدا بووه. سهرنوسهرى وااڵ پرێس وتیشى :له ههموو حاڵهتێکدا دهبێت چاوهڕوانی ئهم ههفتهی ه بکهین ،تا بزانین کاندیدکردنی مالیکی بهکوێ دهگات ،ئێستا عێراقییهش باس لهوه دهکات یان بهشداری پرۆسهی سیاسی ناکات یان دهبێته ئۆپۆزسیۆنێکی بههێز لهناو پهرلهمانی عێراقدا ،ئهگهری سێیهمیش ئهوهیه داوای پۆستی سهرۆکایهتی کۆمار بکهن ،دهبێت ئێمه چاوهڕوانی ئهوه بکهین ههڵوێستهکان چۆن یهکالیی دهبنهوه ،چونک ه گۆڕانکارییهکان زۆر بهخێرایی ڕوودهدهن. نزیکهى حهوت مانگ تێدهپهڕێ بهسهر ههڵبژاردنى پهرلهمانى عێراقدا ،بهاڵم بههۆى ملمالنێى نێوان لیسته براوهکانهوه تا ئێستا حکومهتى نوێ پێکنههێنراوه ،ئهمهش عێراقى گهیانده یهکهمین واڵت لهجیهاندا که لهپێکهێنانى حکومهتدا هێنده دوابکهوێت. زانیارى زیاتر له الپهڕه ( )3دایه
کهرکوک ،ڕاپۆرتێکى چهتر کێشهى موچهى ()110 پاسهوانهک ه بهرهو چارهسهرکردن دهبات کهرکوک-تاهیر تۆفیق دواى ئهوهى له ژماره ()24ى ڕۆژنامهى چهتردا ڕاپۆرتێک لهسهر کێشهى وهرنهگرتنى موچهى ( )110پاسهوانى ئهندامانى ئهنجومهنى پارێزگاى کهرکوک باڵو کرایهوه، که م��اوهى نۆ مانگه موچهیان وهرنهگرتووه ،سهرۆکى ههرێم بڕیاریدا لیژنهیهک دروست بکرێت بۆ بهدواداچونى کێشهکه. (جاسم ڕهحیم) بهرپرسى پاسهوانهکانى ئهندامانى ئهنجومهنى پارێزگاى کهرکوک ب ه (چهتر)ى ڕایگهیاند :دهستخۆشی له ڕۆژنامهى چهتر دهکهین ،بههۆى باڵوکردنهوهى ڕاپۆرتێک لهسهر کێشهکهى ئێمه سهرۆکى ههرێم بڕیاریدا لیژنهیهک دروست بکرێت، بۆئهوهى کێشهى پاسهوانهکان چارهسهر بکرێت ،که نۆ مانگه موچهمان وهرنهگرتووه. جاسم ڕهحیم ئهوهشى ڕاگهیاند :داواکارین ئهو لیژنهیه دهست بهکار بێت و به زوترین ک��ات موچهکهمان بۆ سهرفبکرێت و ئ��اوڕم��ان لێ ب��دهن �هوه ،چونکه ئێمه ()110 پاسهوانین تاوهکو ئێستا موچهمان وهرنهگرتووه ،زۆربهشمان خاوهنى خێزانین و لهخانوى کرێداین.
ل ه ()%89.2ى راپرسییهک: پهیوهندى سهردهشت ب ه ئهنسارهو ه «ناڕاست و بێ بنهمایه»
تایبهت به چهتر
ل ه ڕاپرسییهکى ماڵپهرى (www.chatrpress. )comدا ک ه لهسهر دۆسێى تیرۆرکردنى رۆژنامهنوسى شههید (سهردهشت عوسمان) کردوویهتى)%89.2( ، ى ڕاپرسییهکه بۆچونیان وایه ،زانیاریهکانى لیژنهى لێکۆڵینهوه له دۆسێى سهردهشت عوسمان «نا ڕاست و بێ بنهمایه». ڕاپرسییهکهى ماڵپهرى چهترپرێس ب ه پرسیارێک دهستیپێکردووه ب�هم شێوهیه« زانیارییهکانى لیژنهى لێکۆڵینهوه له دوسێى ڕۆژنامهنوسى شههید (سهردهشت عوسمان) چۆن دهبینى؟» له بهرامبهردا سێ ههڵبژاردن
خراوهته بهر دیدهى بهشداربووان ،بهم جۆره« -1ناڕاست و بێ بنهمایه -2 ،ڕاست و دروسته-3 ،بهشێک ل ه ڕاستى تێدایه». ل ه ڕاپرسییهکهدا ( )426کهس بهشداریان کردووه، ل�هو ڕێ���ژهی���هش( )%89.2که دهک��ات� ه ( )380دهنگ بۆچونیان وایه ،زانیارییهکانى لیژنهى لێکۆڵینهوه ل ه دۆسێى تیرۆرکردنى شههید سهردهشت «ناڕاست و بێ بنهمایه». ههروهها ل�ه()%8.2ى دهنگدهران ،ک ه دهکات ه ()35 دهنگ بۆچونیان وایه ئهو زانیاریانهى لیژنهى لێکۆڵینهوه «ڕاست و دروسته». ههر ل ه ڕاپرسییهکهدا ()%2.6ى بهشداربووانیش ک ه
...ل 2
دهکات ه ( )11دهن��گ ،ڕوانینیان وای�ه ئهو زانیاریان ه «بهشێک له ڕاستى تێدایه». (سهردهشت عوسمان)ى ڕۆژنامهنوس و خوێندکارى دوا قۆناغى بهشى ئینگلیزى ،ل ه ڕۆژى ()2010/5/4 لهبهردهم کۆلێژهکهى ڕفێنرا و ل ه ( )5/5ل ه موسڵ ت �هرم �هک �هى ب �ه ک����وژراوى دۆزرای�����هوه و ل � ه ()5/6 گهیهنرایهوه ههولێر ،ل ه ناوهڕاستى مانگى نۆشدا لیژنهى لێکۆڵینهوه ل ه تیرۆرکردنى سهردهشت رایگهیاند :گروپى ئهنسارولئیسالم ل ه پشت تیرۆرکردنى سهردهشتهوهیه. ئهمهش ناڕهزایى توندى ل ه ناوهنده جیاجیاکانى ههرێمى کوردستان لێکهوتهوه و سهرلهبهرى ئهو زانیاریانهیان ڕهتکردهوه.
ریکالم
«دهبێت (قاسم فارس ئاغا)ى تۆمهتبارى ئهنفال بدرێته دادگا» ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
2
تایبهت به چهتر
ن���اوهن���دى ه �هڵ �هب��ج �ه دژ ب��ه ئ�هن��ف��ال و ج��ی��ن��ۆس��ای��دى گ �هل��ى ک���ورد ن��اس��راو ب �ه چ��اک ل �ه ب�هی��ان��ن��ام�هی�هک��ی��دا ،ک ه وێنهیهکى ب��ۆ چ�هت��ر ن����اردووه ،دهڵ��ێ:
ج�هخ��ت دهک �هی��ن �هوه ک �ه دهب��ێ��ت (قاسم فار س ئاغا) و ههر تۆمهتبارێکی تری ئهنفال بدرێنه دادگا و ناشێت بخرێن ه سهرو یاساو مافی قوربانیانهوه. چ��اک ئ��هوهش دهڵ��ێ «گ �هڕان �هوهی ‹ق���اس���م ف����ارس ئ���اغ���ا› ب���ۆ ه �هرێ��م��ی کوردستان گهلێک واتای مهترسیداری ل �هگ �هڵ خ���ۆی ه �هڵ��گ��رت��ووه ،لهپێشی پ��ێ��ش�هوه پێشێلکاریی م��اف��ی م��رۆڤ و ب��هس��وک ت �هم��اش��اک��ردن��ی خ��وێ��ن��ی شههیدا ن و ئهنفالکراوان و بێبههاکردنی یاسا دهسهلمێنێت لهم ههرێمهدا». چ������اک ب������اس ل���������هوهش دهک������ات «جیاوازییهک که قاسم ئاغا لهوانیتر ج��ی��ادهک��ات �هوه ئ �هو ب�هڵ��گ�هن��ام��ان�هن ک ه دهی��س�هل��م��ێ��ن��ن ئ��هو چ ک��ارهک��ت�هرێ��ک��ی
«لهمانگى نۆدا تورکیا له ( )13شوێن ئاگرى له دارستانهکانى کوردستان بهرداوه»
دزێ و بهدکار بووه ،شایهتحاڵهکانی ناوچهی کۆیه و ئهنفالکراوهکانی ئهو ناوچهیهن». دواى ئهوهى ههواڵى ئهوه باڵوبوویهوه (قاسم فارس ئاغا) گهڕاوهتهوه ههرێمى ک���وردس���ت���ان و ه��ی��چ ڕێ��وش��وێ��ن��ێ��ک ل��هالی��هن دهس���هاڵت���دران���هوه ب �هرام��ب �هرى نهگیراوهتهبهر ،ن��اڕهزاى لهناو خهڵکى شارى (کۆیه)دا دروست بووه و بۆ ئهم مهبهستهش کهمپینێکیان دروستکردووه ن و داواى دادگاییکردنى ناوبراو دهکه چهتر -ئاژانسهکان به تۆمهتى «هاوکاریکردنى ڕژێمى ه بهعسى لهناوچوو و بهشداریکردن ل بڕیارگهی ناوهندیی هێزهکانی پاراستنی ئهنفالکردنى خهڵکى ن��اوچ �هى کۆی ه گهل ناسراو به (ههپهگه) ئاماری شهڕ و و ک��وش��ت��ن��ى پ��ێ��ش��م �هرگ �ه و خ�هڵ��ک��ى ئۆپهراسیۆنهکانی مانگى ئهیلولى ئاشکراکرد بیتاوان». و ڕایگهیاند ،دهوڵهتی تورک لهو ماوهیهدا ( )24ئۆپهراسیۆنی ئهنجامداوه ،له ئهنجامدا ( )13گهریال ژیانیان لهدهستداوه و ()20 سهربازی تورکیاش کوژراون. به گوێرهى ئامارهکهى هێزهکانى گهریال ل ه مانگى نۆدا سوپاى تورکیا ( )24ئۆپهراسیۆنى ئهنجامداوه شهش جار پێکدادان ڕویداوه و له مافى گهله کهوا نوێنهرى خۆى ههڵبژێرێ )13( ،شوێن ئاگرى له دارستانهکان بهرداوه. وهکو پارتیهک تا ئێستا نهمبیستووه نه ل ه ه���هر ب �ه گ��وێ��رهى ئ��ام��ارهک �ه ل �ه کاتى حزبهکهم نه له فراکسیۆنهکهم که دژى ئهو پێکدادانهکاندا ،گهریالیهک به دیل گیراوه ههڵبژاردنه بین». و ( )13گ �هری�لاش گیانیان ل�هدهس��ت��داوه، ه ب ندیکرد ه یو ه پ ه و ه فۆن ه ل ه ت ى چهتر له ڕێگه ه �هروهه��ا ب �هه��ۆى چ��االک��ى وهاڵم���دان���هوهوه وتهبێژى حکومهتى ههرێم (د.کاوه مهحمود) هوه ،ب�هاڵم ناوبراو ئاماده نهبوو لهوبارهیهوه لێدوان بدات و وتى :ئهوه پهیوهندى به وهزیرى ناوخۆوه ههیه و دهتوانن پهیوهندى بهوهوه بکهن، ههولێر -رههێل مامهش ههر بۆ ئهو مهبهسته چهتر ههوڵیدا لێدوانى (کهریم سنجارى) وهزیرى ناوخۆ وهربگرێت، لهگهڵ ئ �هوهى ماوهیهکه ب��اس لهدانانى بهاڵم تهلهفۆنهکهى داخرابوو. پێویست ب��وو ه�هڵ��ب��ژاردن��ى ئهنجومهنى (عهدنان موفتى) ئهندامى مهکتهبی سیاسى پارێزگاکانى ههرێمى کوردستان هاوکات یهکێتى دهکرێ بۆ پۆستى جێگرى سهرۆکى بێ لهگهڵ ( )14پارێزگاکهى ترى عێراقدا ه �هرێ��م ،ب��هاڵم ب�هگ��وێ��رهى ئ �هو زانیاریانهى و له ()2009/1/31دا ئهنجام بدرایه ،بهاڵم دهس��ت چهتر کهوتووه ناوبراو ئهو پۆستهى ئهوکاته نهکرا و دواخرا بۆ ( )2009/12/31ڕهتکردووهتهوه ،ئهندامێکى پهرلهمانیش دهڵێ: کهچى ئهم ب��هروارهش نهکرا و ئهوه ( )10ئهوه کێشهیهکى سیاسییه. مانگیش له ساڵى ( )2010تێدهپهڕێ ،بهاڵم (بورهان رهشید) ئهندامى لیژنهى یاسایی ل ه هێشتا کاتێک به ئهنجامدانى ئهو ههڵبژاردن ه پهرلهمانى کوردستان به (چهتر)ى راگهیاند: ڕاسته یاساى سهرۆکایهتى ههرێم لهپهرلهمان دیاری نهکراوه. دهرچووه ،بهاڵم چهند کهموکوڕییهکى تێدایه، لهوانه جێگرى سهرۆکى ههرێم لهالیهن خودى سهرۆکى ههرێمهوه دیاریدهکرێت ،پاشان ل ه
پاش نزیکهى دوو ساڵ لهدواخستن هێشتا کات دیاری نهکراوه
«یهکێتى و پارتى ئامانجى سیاسییان ههی ه لهدواخستنى ههڵبژاردن» تایبهت ب ه چهتر
ئهندامێکى پهرلهمانى کوردستان باس لهوه دهکات ،ههم پارتیش و ههم یهکێتیش مهبهستى سیاسیان ههیه ،له دواخستنى ههڵبژاردنى ئهنجومهنى پارێزگاکان و ترسیان لهوه ههیه که ئهمجاره ئهوان شکست بێنن. (نهسرین ج�هم��ال) ئهندامى پهرلهمانى ک���وردس���ت���ان ل���هس���هر لیستى گ�����ۆڕان ل ه لێدوانێکیدا ب��ۆ چ�هت��ر وت���ى :ئێمه وهک فراکسیۆنى گۆڕان سوربوین له سهر ئهوهى ههڵبژاردنى ئهنجومهنى پارێزگاکان له کاتى خۆیدا ئهنجام بدرێ ،ههر بۆ ئهو مهبهستهش تا ئێستا دوو یاداشتمان داوهته سهرۆکایهتى پهرلهمان ،بۆئهوهى لهپهرلهمانهوه داوا ل ه حکومهت بکرێ بۆ دانانى کاتى ههڵبژاردن، بهاڵم به داخهوه گوێیان نهداوهته یاداشتهکانى ئێمه ،ڕۆژ به ڕۆژیش دواى دهخهن. ئ�هو ئ�هن��دام پهرلهمانهى گ��ۆڕان وتیشى «ه�هم پارتیش و ههم یهکێتیش مهبهستى سیاسیان ههیه له دواخستنى ههڵبژاردن و ترسیان لهوه ههیه که ئهمجاره ئهوان شکست
بێنن». نهسرین جهمال ئهوهشى وت :ئهوان پڕۆژه یاساى کۆمسیۆنى ههڵبژاردنیان هێناوهت ه پ �هرل �هم��ان و دهی���ان���هوێ ئ��هم کۆمسیۆن ه دروست ببێت و بهکارى بێنن بۆ ههڵبژاردنى ئهنجومهنى پارێزگا ،بهاڵم ئێمه ههوڵهکانمان یهکخستووه ،که ئهگهر بێت و ئهم پرۆژه ی��اس��اى ه�هڵ��ب��ژاردن�هش پهسهند بکرێ ل ه پهرلهماندا ئهبێ کارى پێ نهکرێ ،چونک ه له زهرهرى میلهتهکهمانه. لهالیهکى ترهوه (ژیان عومهر) ئهندامى پهرلهمانى کوردستان لهسهر لیستى پارتى دیموکراتى ک��وردس��ت��ان ،لهلێدوانێکدا بۆ چهتر وتى :بابهتى ههڵبژاردنى ئهنجومهنى پ��ارێ��زگ��اک��ان ه��ی��چ پ �هی��وهن��دی��ی �هک��ى ب ه پهرلهمانهوه نهماوه و پهرلهمان بڕیارى خۆیداوه ئێستا لهسهر حکومهت ماوه ،حکومهت دهبێ ڕۆژهکه دیاری بکات. ئهو ئهندام پهرلهمانهى پارتى باسى لهوهشکرد «ئێمه وهک پارتى لهگهڵ ئهوهین ههڵبژاردنى ئهنجومهنى پ��ارێ��زگ��اک��ان لهکاتى خۆیدا بکرێت ،چونکه پرۆسهیهکى دیموکراسیه و
پۆزش
«کێشهى جێگرى سهرۆکى ههرێم سیاسیی ه نهک یاسایى»
لهژمارهی پێشووی رۆژنامهی (چهتر)دا به هۆی کێشهی مۆنتاژهوه ههڵهیهک لهوێنهی راپۆرتی (هاوکارییهکانی ئیسرایل بۆ بارزانی )...بهشێوهیهکی نهویستراو روویداو بهشێک لهوێنهکه بڕدرابوو ،بۆیه داوای لێبوردن لهخوێنهرانی چهتر و ههموو ئهوانه دهکهین که پێی نیگهران بوون و رایدهگهیهنین که رۆژنامهی چهتر لهوه بهرپرس نییه و تهنیا ههڵهیهکه و بهسهرماندا تێپهڕیووه...
چاپخانهی رهنج
«دهسهاڵت و بهتایبهت پارتى ترسیان له ئازادى ڕادهربڕین ههیه» سلێمانى-جهزا ئهحمهد
کهمپینى بێ دهنگ نابین که لهدواى تیرۆرکردنى سهردهشت عوسمان دروست ب��وو ،چاالکییهکانى دهستپێدهکاتهوه و سهرنوسهرى ڕۆژنامهى هاواڵتیش ئاماژه بۆ ئ�هوه دهک��ات ،ئامانجى ئهم کهمپین ه تهنیا وازهێنانى پارتى نییه ل ه سکااڵکانى. (کهمال ڕهوف) سهرنوسهرى ڕۆژنامهى هاواڵتى ،هاوکات ئهندامى کهمپینهک ه به (چهترى) ڕاگهیاند :پێموایه ترسێک ههی ه لهالیهن دهسهاڵت و پارتى به تایبهتى لهبهرامبهر ئ��ازادى ڕادهرب��ڕی��ن و میدیاى ئازاد و ئههلى.
کهمال ڕهوف ئاماژهى بهوهشدا :ئێم ه ئهنجامى کهمپینهکه و پهیامهکهى ل ه یاداشتێکدا دهدهینه پهرلهمان دواى کۆتایى هاتنى کارو چاالکییهکانى کهمپینهکه، مهبهست لهم کهمپینهش تهنها وازهێنانى پارتى نی ه لهسکااڵکانى ک ه لهسهر میدیاى ئازاد تۆماریکردوه ،بهڵکو بهرگریکردنیش ه ل ه ئازادى ڕادهربڕین و ڕۆژنامهنوسان. (د.سهباح محهمهد بهرزنجى) ئهندامى پ �هرل �هم��ان��ى ک��وردس��ت��ان ل �هس �هر لیستى ک��ۆم�هڵ��ى ئیسالمى ل � ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��دا بۆ چهتر وتى :پشتگیرى ههموو کهمپینێک دهکهین کهجهخت له ئ��ازادى ڕادهرب��ڕی��ن ب��ک��ات �هوه ،لهههمانکاتدا داوا دهک�هی��ن
ڕۆژنامهنوسان و ههموو الیهک دهست بخهینه ن��او دهس���ت ،ب��ۆئ �هوهى ئ �هو ماف ه مومارهسه بکهین و هیچ بههانهیهک نهدهین ه دهست ئهو کهسانهى ک ه دوژمنى ئازادى ڕادهربڕینن. د.س���هب���اح وت��ی��ش��ى :پ �هرل �هم��ان وهک مهرجهعێکى یاسادانان دهبێت ڕۆڵى خۆى ببینێت و ل �هو ب����وارهدا ل�هه�هم��وو کهس زی��ات��ر ب �هرگ��رى ب��ک��ات ل�هم��اف��ى ئ���ازادى ڕادهرب��ڕی��ن ،و میدیاى ئازادیش بهخۆیدا بچێتهوه ،بهڕاستى پهرلهمان لهم کاتهدا لهههموو کات زیاتر ئهرکى لهسهرشانه بۆ ڕاستکردنهوهى بارى الرى ناو کۆمهڵگ ه بهتایبهتى لهبوارى ڕاگهیاندندا.
فۆتۆ :چهتر
یاساکهدا هیچ وادهیهک بۆ دانانى جێگرى سهرۆکى ههرێم دیارینهکراوه. ئ�هو ئهندامهى لیژنهى یاسایی وتیشى: ئهو پرسه زیاتر پهیوهندى به ه �هردوو حزبی دهسهاڵتدار و ڕێکهوتنهکهى نێوانیانهوه ههیه و تاکو ئێستا پهرلهمانى کوردستان بهدواداچونى بۆ نهکردووه. ه��اوک��ات (د.ئ�هح��م�هد وهرت���ێ) لهههمان لیژنهى پ �هرل �هم��ان ب��ۆ چ�هت��ر ق��س�هى کرد و وت����ى :ه���هر ی��اس��ای �هک ل�هپ�هرل�هم��ان��ى کوردستان دهربچێت ،پێویسته لهڕێگهى لیژن ه تایبهتهکانهوه به دواداچونى بۆ بکرێت. وتیشى :دانهنانى جێگرى سهرۆکى ههرێم بۆشاییهکه پێویسته پڕبکرێتهوه ،بۆ ئهمهش هیچ کێشهیهکى ی��اس��ای��ی ن��ی �ه ،بهڵکو
کێشهکه زیاتر سیاسیه. بۆ زانینى هۆکارى دواکهوتنى دانانى جێگرى سهرۆکى ههرێمى کوردستان ،چهتر بۆ چهند جارێک پهیوهندى به سهرۆکایهتى ههرێمى کوردستانهوه کرد ،بهاڵم هیچ کهس واڵمى نهدایهوه. دواى ئ���هوهى لهساڵى ( )2005یاساى سهرۆکى ههرێم له پهرلهمانى کوردستان دهرچوو و لهساڵى ( )2009ههموارکرایهوه، ب �هگ��وێ��رهى ئ��هو ی��اس��ای�ه دواى ه�هڵ��ب��ژاردن سهرۆکى ههرێم و جێگرهکهى دهستنیشان دهک��رێ ،ب�هاڵم دواى ههڵبژاردنى ()7/25 سهرۆکى ههرێم جێگرهکهى دیارى نهکردوهو و پهرلهمانى کوردستانیش هیچ بهدواداچونێکى بۆ ئهو یاسایه نهکردووه.
دووهمین کۆنفرانسى رێکخراوى کوردۆساید لهههڵهبج ه دهبهسترێت ههڵهبجه-یادگار ڕ هئوف
ب����ڕی����اره ڕۆژى پ���ێ���ن���ج ش �هم��م � ه ( )2010/9/7ڕێکخراوى چاودێری ک���وردۆس���ای���د ن���اس���راو ب���ه (چ���اک) ن��وس��ی��ن��گ �هى ب���اش���ورى ک���وردس���ت���ان، ب �هئ��ام��ادهب��وون��ى م��ی��وان��ان��ى ن����اوهوه و دهرهوهى کوردستان و ڕۆژنامهنوسان لههۆڵى یادگارى ههڵهبجه دووهمین کۆنفرانسى خۆى گرێ بدات. (ئ���هح���م���هد م���هج���ی���د) ب���هرپ���رس���ى ڕێ��ک��خ��راوى چ��اودێ��ری ک��وردۆس��ای��د ل��ق��ى گ �هرم��ی��ان ل �ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��ی��دا بۆ چ�هت��ر وت��ى :ئ��ام��ان��ج لهبهستنى ئهو بهکارهکانى کۆنفرانسهپیاچونهوهیه ڕێ������ک������خ������راوهک������ه و ه����هن����دێ����ک کهموکورتیش ههیه دهبێت چارهسهر
بکرێن ک�ه پێشتر ن�هت��وان��راوه چارهبکرێن. وت��ی��ش��ى :ب��ۆی�ه لهههڵهبج ه ک��ۆن��ف��ران��س �هک �ه ئ �هب �هس��رێ، چونکه ههڵهبجه ناوچهیهکى ک���ارهس���ات���ب���اره ،ه���هرس���اڵ���ه و لهناوچهیهک ئهو کۆنفرانس ه ئهبهسترێت ،مهرج نیه تهنها له گهرمیان یان ناوچهیهکى ئ�هن��ف��ال��ک��راو ئ �هم کۆنفرانس ه ببهسرێت و کێشهمان لهشوێن ن���ی���ه پ��ێ��ش��ت��ر ل���هک���هرک���وک ئ���هم ک���ارهم���ان ئ �هن��ج��ام��داوه، ب���������هاڵم گ�����رن�����گ ئ�����هوهی����� ه کۆبونهوهکه ئامانجى ههبێت و سهرکهوتوبێت.
نهقشبهندى :سێ کۆمپانیاى ههولێر و دووانى دهۆک پاره زیادهکهى هاواڵتیانیان نهگهڕاندووهتهوه چهتر-ئاسۆ محهمهد
رۆژنامهنووسان داوای ئاشکراکردنی بکوژانی سهردهشت دهکهن
لهالیهن گهریالکانهوه ( )20سهربازی تورک کوژراون. (ههپهگه) باسى لهوهشکرد ،س �هرهڕای ه����هب����وون����ی ب�����ڕی�����اری ب����ێ چ���االک���ی، ئۆپهراسیۆنهکانی ئهرتهشی تورک بهردهوامن و ئهوهشى ئاشکرا ک��رد ،که له بهرامبهر دژوارتربوون و فراوانبوونی هێرشهکاندا ،مافی چاالکی وهاڵمدانهوه بهکاردێنن. (ههپهگه) وتیشى «له 13ی ئابهوه ههتا ئهمڕۆ ،س���هرهڕای بڕیاری بێ چاالکیی گهریال ،ئهرتهش بێ پسانهوه ئۆپهراسیۆن بهڕێوه دهبات و له پاڵ ئهمهشدا تیمی شاراوهی هێزهکانی دهوڵهت لهو ههرێمانه ،سهرگهرمی کهشفکردن و کهمین دانانهوهن». ههر به گوێرهى ئامارهکهى گهریالکانى کورد ،له پاڵ ( )24ئۆپهراسیۆنی زهمینی شهش هێرشی ههوایی و ( )41جار تۆپباران
ئهنجامدراوه ( )13ههرێم بههۆی تۆپبارانهوه، یان به دهستی سهربازانی ئهرتهشی تورک ئاگری تێبهردراوه. گهریالکانى کورد باسیان لهوهشکردووه، پێرێ تۆپخانهکانى سوپاى تورکیا بۆ ماوهى کاتژمێرێک ناوچهى زاپیان تۆپبارانکردووه و ئێوارهى ههمان ڕۆژیش چهند ناوچهیهکى ح�هف��ت��ان��ی��ن و زاگ���رۆس���ی���ان ب���ه سهختى تۆپبارانکردووه. ئ�هم ئۆپهراسیۆنانهى سوپاى تورکیا ل ه کاتێکدایه ،ک�ه ڕۆژى ( )8/13کۆما جڤاکێن کوردستان ئاگربهستى یهکالیهنهى تا ( )9/20ڕاگهیاند ،ههروهها ڕۆژى ()9/30ش ئاگربهستى یهکالیهنهى بۆ ماوهى مانگێکى تر درێژکردهوه ،به ئاماجى ئهوهى «کێشهى کورد به شێوازى ئاشتیانه چارهسهر ببێ».
ب��هڕێ��وهب��هرى ڕاگ �هی��ان��دن��ى وهزارهت����ى ئهوقاف ئاماژه بۆ ئهوه دهکات ،ئهمساڵ پ��ێ��ن��ج ل���هو ک��ۆم��پ��ان��ی��ای��ان �هى ل��ه کاتى گواستنهوهى هاواڵتیان بۆ عهرهبستانى س��ع��ودى پ���اره زی��ادهک��هى وهریانگرتبوو نهیانگهڕاندووهتهوه بۆ هاواڵتیان ،ئهو پێنج کۆمپانیایهش سێیان له ههولێر و دوانیشیان له دهۆکن. (م���هری���وان ن�هق��ش��ب�هن��دى) ب �هڕێ��وب �هرى ڕاگهیاندنى وهزارهتى ئهوقاف به (چهتر) ى ڕاگهیاند :زیاتر له ( )80کۆمپانیاى ح�هج و عومره ههیه له کوردستان ک ه بهشى ههره زۆریان مۆڵهتیان وهرگرتووه له وهزارهت��ى ئهوقاف و کاروبارى ئاینى
بۆ ئهوهى که خهڵک ببهن بۆ سهفهرى کۆمپانیایهش سێیانیان ل�هه�هول��ێ��رن و دوان��ی��ان له ده��ۆک ،بۆیه ب��ڕی��اردرا بۆ عومره. ن��اوب��راو وتیشى :ع��وم��ره وهک حهج م���اوهى ساڵێک ڕێ��گ�هی��ان پ��ێ ن �هدرێ ن��ی�ه وهزارهت�����ى ئ��هوق��اف زۆر ت �هداخ��ول خ �هڵ��ک ب��گ��وێ��زن �هوه ب��ۆ ع�هرهب��س��ت��ان��ى ل���هک���ارهک���ان���ی���ان���دا ن����اک����ات ،ت �هن��ه��ا سعودى. مهریوان نهقشبهندى باسى لهوهشکرد: کۆمپانیاکان پابهند دهکات بهو نرخانهى ک �ه ل �ه ب �هغ��داد دادهن���رێ���ت ،ل �ه مانگى ل �ه ڕاگ �هی��ان��دن��ى وهزارهت ب �هن��ی��ازب��ووم رهمهزانى ئهمساڵدا عێراق بۆ ( )15ڕۆژ ن��اوى کۆمپانیاکان ئاشکرابکهم ،بهاڵم س�هف�هرک��ردن��ى دی��اری��ک��رد ،ک�ه بڕهکهى ل���هب���هرئ���هوهى ی�هک�هم��ج��اری��ان�ه و پێشتر ( )1450دۆالره ،ئێمهش ئ �هوهم��ان ب ه سهرپێچییان نهکردوه و پاره زیادهکهش ههموو کۆمپانیاکان ڕاگهیاند ،بهاڵم دهگێڕنهوه بۆ هاواڵتیان ،بۆیه وهزارهت ه�هن��دێ��ک کۆمپانیا دوو س���هد دۆالر پێیان باشبوو بۆئهوهى ناوى کۆمپانیاکان ل���هک���هدار ن �هب��ێ��ت ،ئ��ێ��س��ت��ا ن��اوهک��ان��ی��ان زیادهیان وهرگرتبوو. ن �هق��ش��ب �هن��دى ئ���هوهش���ى وت :دواى باڵونهکهینهوه ،ب �هاڵم ئ�هگ�هر جارێکى ئاگادارکردنهوهیان تهنها پێنج کۆمپانیا تر کارێکى وای��ان کرد ئهوکاته ناویان ئهو پارهیهى نهگهڕاندبوویهوه ،ئهو پێنج باڵوبکهینهوه.
ههفتهی داهاتوو حکومهتی عێراق دروست دهبێت
گومان ههیه گروپه تیرۆریستییهکان دزه بکهنه ناو ههرێمی کوردستان ئا /چهتر
ل�����هدوای ن��زی��ک �هی ح���هوت م��ان��گ و شکاندنی ریکۆردی جیهانی لهدرهنگ کهوتنی پێکهێنانی حکومهتدا پێشبینی دهکرێت ههفتهی داهاتوو حکومهتی عێراق پێکبهێنرێت و کوردیش بههێزه شیعهکان گهشبینه ،لیستی عێراقیهش ئێستا بڕیاری نهداوه چی دهکات لهبهرامبهر مالیکیدا. کوردی خۆشحاڵ کرد
ن��زی��ک �هی ح����هوت م��ان��گ �ه پ��رۆس �هی ههڵبژاردن لهعێراق کۆتایی پێهاتووه ،هێشتا حکومهتی نوێ لهم واڵته پێکنههاتووه .لهو چوارچێوهیهدا بهبێ ئامادهبوونی ههریهک لهئهنجومهنی ب��ااڵی ئیسالمی و حزبی ف�هزی��ڵ�ه ،هاوپهیمانی نیشتمانی ن��وری مالیکی وهک کاندیدی خۆیان بۆ پۆستی کاندیدکردنی سهرۆک وهزیران راگهیاند، کورد لهبهردهم پێکهێنانی حکومهتی عێراقدا مالیکی ل �ه ک��ۆب��وون �هوهی �هک��ی لیستی هاوپهیمانی نیشتمانی بهئامادهبوونی یاسا و رهوت���ی س �هدر دراوه س �هب��ارهت ب ه بهکوێ دهگ��ات ،ئێستا عێراقییهش باس دهوڵ �هت��ی یاسا و رهوت���ی س �هدر و رهوت��ی کاندیدکردنهوهی مالیکی بۆ وهرگرتنی ل���هوه دهک����ات ی���ان ب���هش���داری پ��رۆس �هی ئ��ی��س�لام��ى ب �هس �هرۆک��ای �هت��ی ئیبراهیم پۆستی سهرۆک وهزیران کێشهی زۆری سیاسی ناکات یان دهبێته ئۆپۆزسیۆنێکی جهعفهری لهرۆژی ههینی ( )10/1بوو ،لێدهکهوێتهوه» لهالیهکی ترهوه بڕیاره ئهمڕۆ بههێز لهناو پهرلهمانی عێراقدا ،ئهگهری به گوێرهی راگهیاندنهکان لهدانیشتنهکهدا ی��ان سبهی لیستی عێراقییه ههڵوێستی س��ێ��ی �هم��ی��ش ئ����هوهی����ه داوای پ��ۆس��ت��ی هادی عامری سهرۆکی رێکخراوی بهدر دیاری بکات لهوبارهیهوه ئهندامی لیستی سهرۆکایهتی کۆمار بکهن ،دهبێت ئێم ه ئامادهبووه ،بهاڵم ئامادهنهبوونی ئهنجومهنی عێراقییه ،کامیل دلێمی ،به ئاژانسی چاوهڕوانی ئهوه بکهین ههڵوێستهکان چۆن بااڵی ئیسالمی و حزبی فهزیڵه بهڕای (ئ���هس���وات ئ �هل��ع��ێ��راق)ی وت عێراقیی ه یهکالیی دهبنهوه چونکه گۆڕانکارییهکان چاودێرانی سیاسهتی نێودهوڵهتی لهوانهی ه «دوای ئ�هن��ج��ام��دان��ی گفتوگۆ لهنێو زۆر بهخێرایی روودهدهن». ه��ۆک��ارهک�هی ناڕازیبوونیان بێت لهسهر ئهندامانیدا ههڵوێستی خۆی رادهگهیهنێت کورد زیانی چی دهکات؟ کاندیدکردنی ن��وری مالیکی .ئهمهش بهرامبهر به کاندیدکردنی مالیکی لهالیهن بهپێی راپۆرتێکی تۆڕی ههواڵی (بی بووهته جێگای گهشبینی هێزه کوردییهکان ،هاوپهیمانی نیشتمانییهوه ب��ۆ پۆستی بی سی) که رۆژی شهممه باڵوکراوهتهوه، لهوبارهیهوه پهرلهمانتاری سهربهخۆی کورد ،سهرۆکایهتی وهزی����ران» دلێمی وتیشی لهساڵی ( )1977پ��رۆس�هی پێکهێنانی د.مهحمود عوسمان ،لهلێدوانێکیدا بۆ چهتر «دهستنیشانکردنی مالیکی وهک کاندید حکومهتی نوێ لههۆڵهندا ( )208رۆژی وتی «ب�هم زوان�ه پهرلهمان کۆدهبێتهوه و بۆ پۆستی سهرۆکایهتی وهزیران بهههموو خایاند تاسهرجهم الیهنه سیاسییهکان لهسهر بڕیار دهدات و لیستهکانیش لێک نزیک پێوهرێکهوه مایهی نائومێدییه و گهڕانهوهی ه پێکهاتهی حکومهتی نوێ رێکبکهون، دهبنهوه» ئهندامی وهفدی دانوستاندکار ،بۆ پڕۆژهی تایفهگهریی ،چونکه لهالیهن بهاڵم لهعێراق ئهو ماوهیه زیاتر دهبێ و پاش سهردار عهبدواڵ ،لهوبارهیهوه بهچهتری وت هاوپهیمانێتییهکهوه ه �هڵ��ب��ژێ��ردراوه ک ه نزیکهی حهوت مانگ ههڵبژاردن ،تائێستا «ئ �هو ههوڵهی ئهمجاره شانسی زۆرت��ره زۆرینهی پێکهاتهی شیعهیه». هیچ بهرچاو روونییهک بۆ پێکهاتنی لهجارهکانی تر». ل���هوب���ارهی���هوه چ���اودێ���ری س��ی��اس��ی و حکومهتی ن��وێ دی��ار نییه .د.مهحمود ه ناڕازیی ه عێراقیی رۆژنامهنوس ،عهدالهت عهبدواڵ ،بهچهتری عوسمان سهبارهت بهزیانهکانی دواکهوتنی ئ�هن��دام��ی لیستی عێراقییه ،عهدنان وت «ئ �هگ �هر ل�هچ�هن��د رۆژی داه��ات��وو حکومهت وتی «بۆ ههموو عێراق باش دهن��ب��وس ،ب�ه رادی���ۆ (س���هوا)ی راگهیاند ئ �هو پ��اڵ��ێ��وراوهی هاوپهیمانی نیشتمانی نییه ،لهبهر ئهوهی کاریگهری دهکاته سهر ه�هڵ��ب��ژاردن��ی ن��وری مالیکی سهرۆکی کێشهیهکی بۆ دروس��ت ببێت ئهوا عێراق بودجه و رهوش��ی ئاسایش و زۆر شتی تر لیستی دهوڵ �هت��ی یاسا وهک س �هرۆک دهگهڕێتهوه سهرهتا و توشی ئهو قهیران ه لهبهرئهوه باش نیه» چاودێره سیاسییهکهش وهزیران سهرهتای دروستبوونی تهنگهژهی دهبێتهوه که پێشتر تیایدا ب��ووه ،لهههموو عهدالهت عهبدواڵ ،پێیوایه «دواکهوتنی سیاسییه ل �هع��ێ��راق��دا .ن���اوب���راو وتیشی حاڵهتێکدا دهبێت چاوهڕوانی ئهم ههفتهی ه ح��ک��وم�هت زیانێکی تایبهتی نییه بۆ «ئ �هو ب��ڕی��ارهی لهالیهن لیستی دهوڵهتی بکهین تابزانین کاندیدکردنی مالیکی کورد ،لهبهر ئهوهی زیانی کورد لهگهڵ
فۆتۆ :ئینتهرنێت زیانی عێراقییهکانه که بودجهی گشتی و چارهسهرکردنی کێشهکانی حکومهتی ههرێم لهگهڵ ناوهندایه ،ئهمهش پهیوهست ه بهوهی حکومهت پێکبهێنرێت ،ئێمه لهدوای ()2003وه بهشێکین لهم حکومهته وات ه ههر ههڕهشهیهک بۆ سهر ئهزمونی عێراق دروست ببێت بۆ سهر ئێمهش دروست دهبێت، ئهگهر ئهو قهیرانهش درێژه بکێشێت بۆی ههیه ئهو دۆخه ئاسایشهی که ماوهی چهند ساڵه ههیه لهههرێمی کوردستان ،بۆی ههیه گروپه تیرۆریستهکان دزه بکهنه ناو ههرێمی کوردستان وهک لهچهند رۆژی رابردوودا بینیمان خۆکوژێک دزهی کرده ناوچهی رانیه تۆزێک نائارامی دروست کرد ،ئهمه یهکێکه لهو ترسانهی پهیوهندی ههیه بهپێکنههێنانی حکومهتهوه». لهشکستی ئهم جارهدا کورد چی دهکات
«دهس���هاڵت نییه ئهگهر دوا بکهوێت ئێمهش ه �هوڵ��دهدهی��ن ک �ه زووت���ر ببێت» مهحمود عوسمان ،ب��ۆ چهتر بهوشێوهی ه قسهی کرد ،عهدالهت چاودێری سیاسی وت��ی «ل�هب�هرئ�هوهی خ��اوهن کورسییهکی ئهوتۆ نین ناتوانین هیچ دهستپێشخهرییهکی ئهوتۆمان ههبێت که ببێته چ��ارهس�هری قهیرانهکه ،ئێمه تهنها دهتوانین کۆمهڵێک پێشنیار بکهین» ن��اوب��راو وتیشی «ئهم قهیرانه پتر پهیوهندی بهنێوان دوو فراکسیۆن ه گهورهکهوه ههیه ئهویش دهوڵهتی یاسا و
عێراقییهیه ،ئهگهر هاوپهیمانی نیشتیمانی گهیشتبنه ب��ڕی��ارێ��ک و کاندیدێکیان ی�هک�لای��ی ک��ردب��ێ��ت�هوه ئ���هوا ب��ێ گومان دادگ��ای گشتى پشتیوانیان لێ دهکات، ب �هو شێوهیهش عێراقییه ن��اچ��اره دهن��گ بداته نوری مالیکی یان ئهگهر دانیشى پێ دانهنێت دهبێته ئۆپۆزسیۆن لهپهرلهماندا ی����ان ب��ڕی��ارێ��ک��ی ت��������ردهدات» س�����هردار ع �هب��دواڵ ،س �هب��ارهت بهههڵوێستی دوای شکستی ئهم ههوڵه نوێیه وتی «دهبێت وهف���دی دانوستاندکار کۆبوونهوهیهک بکات ئهوکاته ئێمه ب��ڕی��اری خۆمان و ههڵوێستمان دی��اری دهکهین ئێمه دهبێت لهناو وهفدهکهماندا راکانی خۆمان بخهین ه روو ئهوکاته بۆ راگهیاندنهکان» ناوبراو رایشیگهیاند :وهک کورد کارتی خۆمان ههیه لهههفتهی راب��ردووش لیستهکانمان بینی بهڕوونی پێمان راگهیاندن و ئهندامانى دهوڵهتی یاسامان بینی و ههندێک الیهنی تریشمان بینی بهروونی پێمان وتن بناغهی رێکهوتنی ئێمه لهگهڵ ئێوهدا لهسهر ئهو کارتهیه. دهوڵهتی یاسا لهکورد نزیکه
سهبارهت بهوهی کێ زۆرترین داواکانی کورد قبوڵ دهکات د.مهحمود رایگهیاند «دهوڵ���هت���ی ی��اس��ا ل �هوان��ی ت��ر ب��اش��ت��ره و ئێمه بینیومانن ،ب �هاڵم دهبێت دابنیشین و رێکهوتن بکهین ،چونکه شتهکان ب ه شهفهوی و وتن و لێدوان چارهسهر نابن، ئ �هوهش لهقۆناغی پێکهێنانی حکومهت دهکرێت» لهالیهکی ترهوه ئهگهری ئهوهش ه�هی�ه عێراقییه بکشێتهوه ل�هپ��رۆس�هی سیاسی ع��ێ��راق و ل �هوب��ارهی �هوه ع�هدال�هت عهبدواڵ وتی «ئێمه وهک کورد حسابی ئهوهمان کردوه ئهگهر حکومهت پێک بێت لهعێراقدا بهبێ لیستی عێراقییه بێ گومان حکومهتێک دهبێت ل���هرووی سیاسی و ئهمنییهوه سهقامگیر نابێت ،هاوپهیمانی نیشتیمانیش خۆیان دان ب �هو راستییهدا دهن��ێ��ن ،ل �هالی �هن ک��ارب�هدهس��ت�هک��ان��ی��ان�هوه، ئ �هم �ه پ �هی��وهن��دی ب �هئ��ی��رادهی عێراقیی ه خۆشیهوه ههیه ،ناکرێت بڵێیت یان دهبێت ههموو الیهنهکان لهحکومهتدا بهشداربن ی��ان حکومهت پێک نایهت بۆیه ئهم ه قهیرانهکه ق��وڵ دهک��ات �هوه ،دهبێت تا دوا س��ن��ور ه���هوڵ ب��درێ��ت حکومهتێکی فره رهن���گ پێکبهێنرێت ئ�هگ�هر ن��ا ناکرێت رهوشی عێراق بهههڵواسراوی بمێنێتهوه».
تهنها مهبهست وهرگرتنى پارهیه
دیاردهى رفاندنى منداڵ ،مهترسى خستووهته دڵى هاواڵتیانهوه
ئا /عومهر ئاواره
دی����اردهى رف��ان��دن��ى م��ن��داڵ ،یهکێک ه لهمهترسیترین دیاردهى نێو کۆمهڵگاکان، ئ �هم دی���اردهی���ه ل����هدواى پ��رۆس �هى ئ���ازادى عێراقهوه و بههۆى الوازب��وون��ى دهس�هاڵت و نهبوونى ب���هدواداچ���وون و لێکۆڵینهوه لهسهرى ،لهزۆربهى شارو شارۆچکهکانى عێراق تهشهنهى کردوه و تهنها مهبهستیش لهئهنجامدانى داواکردنى پارهیه لهخێزانى ئ���هو م��ن��داڵ �هى ل��هالی��هن ئ���هو گ��روپ��ان �هوه دهڕفێندرێن که بهم کارانه ههڵدهستن. دایکى مستهفا ئافرهتى ماڵه ،ئهو پێیوای ه ک�ه تهشهنهکردنى ی��اخ��ود ب�ڵاوب��وون�هوهى دیاردهى رفاندنى منداڵ ،بهتایبهت منداڵه ت���ازه پێگهیشتووهکان ،دهگ �هڕێ��ت �هوه بۆ نهبوونى ئاسایش و بهرقهرارى لهشارهکان، بهتایبهت شارهکانى ناوهڕاست و باکورى عێراق که بووهته جێگاى چهندهها تاقم و گروپى جیاجیا و سهرههڵدانى تاوانى ه �هم �هج��ۆر ک �ه س�هرهک��ی��ت��ری��ن ت��اوان��ی��ان، تاوانى رفاندنى منداڵ و داواکردنى پارهیه لهبهرامبهر ئازادکردنی ،چونکه الوازبوونى دهس����هاڵت ک��اری��گ�هرێ��ت��ى دهب��ێ��ت ل�هس�هر کۆمهڵگا و دهبێته رێگا خۆشکهر بۆ سهرههڵدانى ئهو تاوانانه بهتایبهت تاوانى رفاندنى منداڵ. ئ �هو ئ��ام��اژه ب �هوه دهک���ات ،به ب��هراورد لهگهڵ ههرێمى کوردستاندا که بهرقهرارى و ئاسایش و پاراستنى گیانى هاواڵتیان ه�هی�ه ،دی���اردهى رفاندنى م��ن��داڵ بووهت ه دی��اردهی �هک��ى ب��او بهتایبهت ل �هو ش��ار و شارۆچکانهى لهسهرهتاوه ئاماژهى پێکرد
که ئهو کردهوه ناشرین و نامرۆڤانه لهالیهن چهند تاقم و گروپێکهوه بۆ دهستکهوتنى بڕێک پاره ،که زۆرجار دهگاته سی ههزار دۆالر ،ئهنجام دهدرێ���ت ،لهههمان کاتدا ئ�هو دی��اردهی �ه مهترسى ئ �هوهى خستووهت ه دڵ���ى خ�هڵ��ک��ى ن���اوچ���هک���هوه ،ب�هت��ای��ب�هت ئهوانهى دهوڵهمهندن ،چونکه ئهو گروپ و تاقمانه زی��ات��ر خێزانه دهوڵ�هم�هن��دهک��ان دهکهنه ئامانجى کارهکانیان بۆ ئ�هوهى پ��ارهی�هک��ى زۆری���ان لێوهربگرن ،ئهوانیش بهو هۆیهوه منداڵهکانیان لهترسى رفاندن لهقوتابخانه دهرکردووه ،یاخود بهئۆتۆمبێلى تایبهت رهوان����هى قوتابخانهیان دهک���هن، دایکى مستهفا لهوبارهیهوه دهڵێت :چهند ههفتهیهک لهمهوبهر لهالیهن گروپێکى منداڵ رفێنهرهوه برازاکهم رفێندرا ،دواتر لهڕێگهى (مۆبایلهوه) داواى پارهیهکى زۆریانکرد لهبهرامبهر ئازادکردنى ،لهدواى وهرگرتنى پارهکه ئازادیانکرد ،ئهویش تا ئازادیانکرد ترس و دڵه راوکێیهکى زۆرى خستبووه دڵى کهس و کارهکهى ،چونک ه کهسوکارهکهى لهگهڕانهوهى دڵنیا نهبوون لهبهر ئهوهى وای بۆچوبوون ئهو گروپان ه رهن��گ �ه پ��ارهک��هش ب��ب�هن و منداڵهکهش لهناو ببهن ،ئهم کارانه روودهدات و دهزگا ئهمنیهکانیش له ئاستیان بێدهنگن. سهعدون ئیبراهیم هاواڵتییهکى دیکهی ه ب��اس ل�هڕف��ان��دن��ى ک���وڕى دراوس��ێ��ک�هی��ان دهکات لهالیهن گروپه تیرۆرستییهکانهوه و دواتر به هۆى دروستبوونى ناکۆکى لهنێوان ئ�هو ب��ان��دهدا منداڵهکه توانى لهدهستیان ههڵبێت و رزگ��ارى بێت ،ئهو لهوبارهیهوه دهڵ��ێ��ت «م���اوهی���هک ل �هم �هوب �هر ل�هالی�هن
چهند کهسێکی ن �هن��اس��راوهوه کوڕێکى دراوس��ێ��ک�هم��ان رف��ێ��ن��درا ،دوات���ر باندهک ه لهگهڵ کهسوکارى منداڵه رفێندراوهک ه رێکهوتن لهسهر پێنج ملیۆن دینار بهرامبهر بهئازادکردنى ،کهسوکارى منداڵهکهش ت��وان��اى ئ �هو پ���اره زۆرهی����ان ن �هب��وو ،بۆی ه ناچاربوون دهست بهقهرز بکهن تائهو بڕه کۆبکهنهوه و بیدهن بهو بانده ،بهاڵم پێش ئ �هوهى پارهکه بگات بهدهستی باندهکه، لهنێوانیاندا ناکۆکى دروستبوو بههۆى شهڕکردنیان و بێ ئاگابوون لهدهوروپشتى خۆیان منداڵهکه لهدهستیان ههڵهات و رزگارى بوو دواتر ناوى باندهکهى ئاشکرا کرد و تائێستاش کهسوکارى ئهو منداڵ ه ب���هدواى ئ �هو ب��ان��دهدا دهگ �هڕێ��ن بۆ ئ �هوهى تۆڵهى خۆیانیانى لێبکهنهوه. بهههمانشێوه هاواڵتى سهعد عهلى وتى: ئهو تاوانبارانه یهک تۆزقاڵێک بهزهیى لهدڵیاندا نییه و دڵیان رهش ههڵگهڕاوه بهرامبهر بههاواڵتیان ،ئ �هوان دهربهستى ئهوه نایهن ئهگهر رۆژانه منداڵ بڕفێنن، چ��ون��ک �ه ک��وش��ت��ن و رف��ان��دن��ى م��ن��داڵ بهتایبهت ،بووهته پیشهى رۆژانهیان و گوێ بههیچ بههاێکى مرۆڤایهتى نادهن ،لهگهڵ ئهوهشدا بارى ئهمنى و سیاسى واڵتهکهمان بووهته رێگاخۆشکهرێک بۆ ئهوهى کارى تاوان و دزى و منداڵ رفاندن و ههتکردن زۆربێت ،لهبهر ئهوهى الیهنێک نییه لهسهر ئهو تاوانانه بکۆڵێتهوه ،ئهو ئاماژهى بهوهدا لهوکاتهوه کارى رفاندن ،بهتایبهت رفاندنى منداڵ سهریههڵداوه ،منداڵهکان لهترسى ئهو کردهوانه وازی��ان لهیارى سهرشهقام و گۆڕهپان هێناوه و لهماڵ دهرناچن.
ئهحمهد مهحمود یهکێکى دیکهیه لهو هاواڵتیانهى که باس لهسهر ئهو دی��ارده قێزهونانه دهکات ،ئهو پێیوابوو فره الیهنى بووهته هۆکارى ئهوهى نهتوانرێت تاوانباران بهئاسانى لهالیهن دهزگ��ا ئهمنییهکانهوه دهستگیر بکرێن ،چونکه زۆر الیهنى سیاسى ههیه بهرگرى لهو کهسانه دهکات که بهو کردهوانه ههڵدهستن ،ئهحمهد وتى «لهترسى رفاندنى منداڵهکانم لهالیهن ئهو تاقمانهوه ،ناچار بوم ئۆتۆمبێلێکیان ب�ه پ��ارهی�هک��ى زۆر ب��ۆ ب�هک��رێ بگرم بۆ ئهوهى بیانگوازێتهوه لهماڵهوه بۆ قوتابخان ه و بهپێچهوانهشهوه ،س���هرهڕاى ئ �هوهى ئهو قوتابخانهیهى منداڵهکانمى ب��ۆ دهچ��ن نزیک ماڵمانه ،بهاڵم ژیانى منداڵهکانم ل���هالم ل��هپ��اره و ه �هم��وو م��وڵ��ک��ى دون��ی��ا گرنگتره. ع��هب��دول��ڕهزاق ج��اس��م ،روژن��ام �هن��ووس ل �هب��ارهى دی���اردهى منداڵ رف��ان��دن و پاره وهرگرتن لهبهرامبهرى وتى :ههر کارێکى ن��اڕهوا و مهترسیدار بۆ سهر کۆمهڵگا، ئهگهر لهالیهن حکومهتهوه چاودێرى توندى لهسهر ن�هب��وو ،ئ �هوا کێشه بۆ هاواڵتیان دروس���ت دهک����ات ،بهتهنها حکومهتیش ناتوانێت به تهواوهتى زانیارى لهسهر ئهو تاوان و روداوانه ههبێت ،ئهگهر هاوکارى و ههماههنگى خهڵکى لهگهڵ نهبێت ،من وهک رۆژنامهنووسێک زۆر شتى لهو جۆرهم گوێ بیست بووه که زۆر لهو روداوانه هاواڵتیان تێدا تاوانبارن ،لهبهر ئهوهى لهپێش چاویان ئهنجام دهدرێت و لهسهرى بێدهنگ دهبن ،روداوى لهوجۆرهش روونادات ئهگهر پێشتر ئ�هو تاوانبارانه زان��ی��ارى ت�هواوی��ان
لهسهر ئهو کهسانه نهبێت که مهبهستیان ه بیڕفێنن ،دڵنیا دهبن لهسهر ئهو خێزانان ه که لهبهرامبهر رفاندنى منداڵهکانیان ،ئهو بڕه پارهیه دهدهن ،ئهوکاته ئهو کاره ئهنجام دهدهن ،که زۆرێک لهو تاوانبارانه لهالیهن دهزگ��ا ئهمنییهکانهوه گ��ی��راون و دانیان ب�هوهدا ناوه که سیخوڕیان لهناو زۆرێک لهگهڕهکهکاندا ههیه و لهڕێگاى ئهوانهوه زانیارى تهواویان لهسهر ماڵه دهوڵهمهندهکان دهست دهکهوێت و ئهوکاته منداڵهکانیان دهڕف��ێ��ن��ن ،ئ �هو داواى لهههموو الی�هک ک��رد بهتایبهت دهزگ��ا ئهمنییهکان ک ه ههوڵهکانیان زیاتر چڕ بکهنهوه بۆ ئهوهى ئهو کهسانهى که ئهو تاوانانه ئهنجامدهدهن بیانگرن و راپێچى بهردهم دادگایان بکهن و بهسزاى خۆیانیان بگهیهنن و ههروهها داواى ل�هه��اواڵت��ی��ان ک��رد ک �ه ه��اوک��ارى دهزگا ئهمنییهکان بکهن و ههر جۆرێک لهو روداوان�ه کهوته بهرچاویان راستهوخۆ ئاگادارى ئهو دهزگایانه بکهنهوه بۆ ئهوهى ئهوانیش تاوانباران بگرن و راپێچى بهردهم دادگایان بکهن. ههر لهوبارهیهوه چهتر پهیوهندی کرد بهپۆلیسی دوز خورماتووهوه ،بهاڵم ئاماده نهبوون لێدوان بدهن ،دواتر سهرچاوهیهک لهو بهڕێوهبهرایهتییهوه که نهیویست ناوى خۆى ئاشکرا بکات ئهوهى بهچهتر راگهیاند «باندى دزینى مندااڵن کۆمهڵێک بهرپرس و الیهنى حزبیان لهپشتهوهیه دواى ئهوى که دهستگیر دهکرێن بهردهدرێن و دوباره دهست دهکهنهوه بهدزیکردن و الیهنهکان دهست دهخهنه ناو کاروبارى پۆلیسى دوز خورماتوهوه».
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
3
پارتی و شکهست ه گهورهکه پارتی دیموکراتی هاوژین غهریب ک���وردس���ت���ان ،وهک رێ���ژهی دهن��گ��دان بهو پێیهی کۆمسیۆنی بااڵی ههڵبژاردنهکان دی���اری ک��رد دهت��وان��ی��ن بڵێین یهکهمی ساحهکهیه لهرووی دهنگهوه ،ئهمهش بووه هۆکاری ئ �هوهی که زۆرب �هی هێزهکان لێی بسڵهمێنهوه و ههڵوێستهیهکی لهبهرامبهردا بکهن ،ههر ئهم پارته لهرووی هێزی ئیعالمیشهوه دنیایهک راگهیاندنی سێبهری ههیه ،دهتوانین بڵێین لێرهشدا یهکهمه ،لهڕووى بهرتهسککردنهوهى ئازادى رادهربڕین و ئ��ازادى رۆژنامهوانیش ههر یهکهمه ،ل�هرووی کهمی رۆژنامهوانی سهربهخۆش ئهو سنورانهی ئهو تیادای ه رۆژنامهوانی سهربهخۆی زۆرکهمه بۆی ه لێرهشدا ههر یهکهمه. پارتی ئهو یهکهمیانهی وایلێکردووه ک ه هیچ حسابێک بۆ هاوپهیمانهکهی ک ه یهکێتییه نهکات و ههمیشه هێرشێکی توند لهرێگای راگهیاندنه سێبهرهکانییهوه دهک��ات �ه س �هر یهکێتی و لێی دهدات، ئهمهش وایکردووه یهکێتی نیگهران بێت و بۆیه ئهوانیش لێرهو لهوێ گلهیی خۆیان دهک �هن لهپارتی ،پارتی بۆ رهخنهگرتن لهحکومهتهکهی دکتۆر بهرههم بهههموو شێوهیهک لێی دهدات بۆ ئهوهی بهخهڵکی ههرێمی کوردستان بڵێت کابینهکهی ئێم ه سالم تربوو لهوهی دکتۆر بهرههم ،یهکێتیش لهبهر ئهوهی هاوپهیمانێتییهکهی کهلێنی تێ نهکهوێت زۆر کهم بهرگری لێدهکات ئهمهش وایکردوه دکتۆر بهرههم نهتوانێت بهڕێکوپێکی ئهرکی حکومهتهکهی بهڕێوه بهرێت .لهمهشیاندا پارتی ههر سهرکهوتنی هێناوه. لهالیهکیتر پ��ارت��ی دهی �هوێ��ت گوشار بخاته س �هر راگهیاندنهکان و نههێڵێت قسه ب��ک�هن ب��ۆی�ه س��ک��ااڵی یاساییان ل�هس�هر ت��ۆم��ار دهک���ات و لێدوانیان بۆ نادات ،ئهو بهرپرسانهی پارتی بهگشتی زۆر عهنتیکهن ههموویان یهکی چهند تهلهفۆنیان ههیه ،بهاڵم بهکاری ناهێنن ههر که تهلهفۆنیان بۆ دهکهیت یان کوژاونهتهوه یان وهاڵمت نادهنهوه ئهوهش دهتوانین بڵێین بهڕێژهی زۆرینهیان وان ،ئهمهش وایکردووه که رۆژن��ام �هوان نهتوانێت وت �هی ئ�هوان بگوازێتهوه و لهسهر بابهتهکان رای و سهرنجی ئهوان نییه ،وتمان شوکر بۆخوای ت�هب��ارهک و تهعاال پارتی نوسینگهی مهکتهب سیاسی لهسلێمانی کردهوه ئیتر لهوه رزگارمان دهبێت که وهاڵممان نهدهنهوه، چونکه بڕیاریداوه بهڕووی راگهیاندنهکاندا بکرێتهوه ،ل��ێ ب �هداخ �هوه وا دهرن �هچ��وو ئهمانیش ههمان پارتییهکهی پێشترن و هیچ گۆڕانێکیان نهکردوه تائێستا .پارتی لهمهشیانداههریهکهمه. ل���هم ه �هم��وو ی �هک �هم �هدا ل �هزۆرب �هی��ان زیانی تیادا دهک���ات ،چونکه زۆرترین دژبهری بۆ خۆی دروست کردوه ،ئهوهتا هاوپهیمانێتییهکهی کهوتووهته سهر ههزه و خهریکه شهحنی تیادا نامێنێت ،لهوپێکه بۆ دهمی داهاتوو یهکێتیش دهبێته گۆڕانێکی تر لێی و ئهوکاته دهبێت ئهو جنێوانهی راگهیاندنی پارتی بهگۆڕانیاندا لهکاتی تیرۆرکردنی س�هردهش��ت��دا بهههمانشێوه لهبهرامبهر یهکێتیش بهکاری بهێننهوه. لهالیهکیترهوه لهالی زۆرب �هی خهڵک روونه که شکستی کابینهکهی بهرههم ساڵح لهئهستۆی پارتییه ،چونکه گرێدراو نهبوو به رێکهوتننامه ستراتیژییهکهیهوه و بهنافهرمی شکاندویهتی .لێرهشدا زیانهی راستهوخۆ دهچێتهوه بۆ لقهکانی پارتی، چونکه ئیتر بۆ خهڵک روون بوویهوه ک ه پارتی بۆ بهرژهوهندی خۆی شکستی ب ه کابینهی شهشهم هێنا .بۆیه لهوهدوا ئهگهر خزمهتی خهڵکیش بکات منهتی نیه، چونکه خهڵکی دهڵێن خزمهتی خۆیی کردووه نهک خهڵکی کوردستان. لهبابهتی راگهیاندنهکان و تیرۆری رۆژن��ام �هن��وس��ان ،بهههمانشێوه پارتی زهرهرمهند دهبێت چونکه ئهوکاته پارتی دهنگی نابێت لهراگهیاندنهکاندا و زۆربهی ئهو قسانهی لهسهریان دهکرێت بهراست دهردهچێت وهو پهنده کوردییهکه دهڵێت “بێدهنگی نیشانهی رهزامهندییه“ خهڵکیش ئهو پهندهیان بهسهردا جێ دهکاتهوه. hawjin86@yahoo.com
جارێــکـى تر ئــاگـربهست
پهکهک ه لهئاشتى و تورکیاش لهشهڕ دهگهڕێت ک��ورد بهشێوازێکى ئاشتیانه چ��ارهس�هر بکرێت. دهمیرتاش ئاماژهشى ب�هوهش��داب��وو ک ه ئهوان پێشنیارهکانى خۆیان خستووهته بهردهم تورکیا بۆ چارهسهرکردنى پرسى کورد بهشێوهیهکى ئاشتیانه. ه��اوس �هرۆک��ى ک��ۆن��گ��رهى کۆمهڵگاى دیموکراتى ( )KCDئایسهڵ توغڵوک، له ( )2010/9/27بهسیفهتى پارێزهر بۆ ئهنجامدانى گفتوگۆ س�هردان��ى عهبدواڵ ئۆجهالنى ک��رد ،پێش س�هردان�هک�هى وتى «هیوادارم ئهم سهردان ه خێر و بێر بێنێت بۆ گشت الیهک لهتورکیا». رۆژنامهی (یهنی شهفهق) که لهپارتی دهس��هاڵت��داری دادو گهشهپێدان نزیکه، لهراپۆرتێکی رۆژى ههینى ()2010/10/1 باڵویکردووهتهوه تێیدا هاتووه «سهرۆکی ههرێمی ک��وردس��ت��ان مهسعود ب��ارزان��ی، پهیمانی ب�هدهوڵ�هت��ی تورکیا داوه رێگ ه به سوپاى تورکیا بدات بهقواڵیی ()30 ک��ی��ل��ۆم�هت��ر بێت ه ن���او خ��اک��ی ب��اش��وری کوردستان ،بۆ راوهدون��ان��ی گهریالکانى پهکهکه. رۆژن��ام�هک�ه ،ئاماژه ب �هوه دهک��ات ک ه «بۆ چارهسهری پرسی کورد و لهناوبردنی پ�هک�هک�ه ،پێویسته النیکهم ب��ۆ م��اوهی ساڵێک چ�هک�هک��ان ب��ێ��دهن��گ بکرێن» و ئاماژه ب �هوهش دهک��ات که «یهکێک لهکۆڵهکه ههره گرنگهکانی لهناوبردنی پهکهکه باکوری عێراقه که سهرکردایهتی ئهو رێکخراوهی لێیه».
لهالیهک لهگهڵ سهرانى کورد دادهنیشێت بۆ گفتوگۆکردن لهگهڵیان دهربارهى پرسى ک���ورد و چ��ارهس �هرک��ردن��ى بهشێوهیهکى ساڵی یهکهم ژمار ه 26 ئاشتیانه و دیموکراتیانه لهالیهکى ترهوه دووشهممه 2010\10\4 سهردانى واڵتانى دراوسێ دهکات بۆ ئهوهى ب�هه�هر ن��رخ و بههایهک بێت پشتیوانى ب���هدهس���ت بێنێت ل �هپ��ێ��ن��او ئ�هن��ج��ام��دان��ى ئۆپراسێۆنێکى گهورهى سهربازى بهئامانجى لهناوبردنى تهواوى الیهنگران و ئهندامانى ئا /جهزا ئهحمهد پارتى کرێکارانى کوردستان. دوف��اق��ى تورکیا ل���هوهدا دهردهک �هوێ��ت ل����هدواى ب��ای��ک��ۆت��ک��ردن��ى ری��ف��ران��دۆم��ى دهس��ت��وری��ى ت��ورک��ی��ا ب���ارودۆخ���ى ک��ورد که لهکاتێکدا کۆدهبنهوه لهگهڵ سهرانى لهباکورى کوردستان پێى نایه قۆناغێکى باکورى کوردستان که بهدهپه سهرۆکایهتى تر و پهکهکهش جارێکى تر ئاگربهستى دهکات ههر لهههمانکاتدا بۆ ئهم مهبهستهش یهکالیهنهى بۆ مانگێک درێ��ژک��ردهوه ،دووش �هم��م �هى راب�����ردوو ()2010/9/27 بههیواى ئ �هوهى لهمیانهى دانیشتنهکانى ئهنجومهنى وهزیرانى تورکیا درێژکردنهوهى س����هران����ى ک�������ورد ،ب���هس���هرۆک���ای���هت���هى ئۆپهراسێونى دهروهى سنورى پهسهند کرد، هاوسهرۆکى پارتى ئاشتى و دیموکراتى ،ئهمه ئاماژهیهکه که تورکیا ئێستاش لهتورکیا س�هرک�هوت��ن ب �هدهس��ت بێنێت و ب���ڕواى ب�ه بهکارهێنانى هێزى س�هرب��ازى کێشهى ک��ورد چ��ارهس �هر بکرێت ،ب�هاڵم ههیه ،بۆ ئهم مهبهستهش ئهوه پهسهندکراوه س�هرهڕاى بهردهوامى گفتوگۆکان لهگهڵ ئۆپراسیۆن بکرێت لهههر کاتێکدا ک ه ئ��ۆج �هالن و هاتنه پ��ێ��ش�هوهى دهوڵ���هت بۆ پێویستى کرد .سهرۆک وهزیرانى تورکیا بابهتهکه تادێت تورکیا هێز له سهر سنور رهج�����هب ت �هی��ب ئ����هردۆغ����ان ،ل�هم��ی��ان�هى بایکۆتکردنى خوێندن و داواکردنى خوێندن مۆڵدهدات. س �هرۆک��ى کۆما جڤاکێن کوردستان بهزمانى دایک بهتوندى دژى دهوهستێتهوه م�������وراد ق�����هری��ل��ان ،ل��هک��ۆن��گ��رهی��هک��ى و لهلێدوانه رۆژنامهوانییهکانیدا ئ�هوهى رۆژن��ام�هن��وس��ی��دا لهبنارى قهندیل رۆژى راگهیاندوه که خوێندن بهزمانى جیاجیا ( )9/30جارێکى تر بۆ ماوهى مانگێک لهقوتابخانهکان زی��ان بهئاشتى و تهبایى لهتورکیا دهگهیهنێت. ئاگربهستى یهک الیهنهیان درێژکردهوه. س���هرۆک���ى ک���ۆن���گ���رهى ک��ۆم �هڵ��گ��اى دهسهاڵتدارانى تورکیا که ئێستا پارتى دادوگ���هش���هپ���ێ���دان ن��وێ��ن �هرای �هت��ى دهک���ات دی��م��وک��رات��ى ئ �هح��م �هد ت����ورک ،وهاڵم���ى
ق�هس�هک��ان��ى رهج����هب ت �هی��ب ئ �هردۆغ��ان��ى دابوویهوه و پێیوایه که لهناوچونى زمان لهناوچونى نهتهوهیه که ئهوهشى راگهیاندبوو ههتاوهکو خوێندن لهقوتابخانهکاندا بهزمانى زگماگى نهبێت ئهوه ئهو زمانهش کارى پێناکرێت. س���هرۆک ک��ۆم��ارى تورکیا عهبدواڵ گول ،لهخوانێکدا که لهشارى نیویۆرکى ئهمریکا سازکرابوو ،یهخه به باراک ئۆباما دهگرێت و پێى دهڵێت که ئهمریکا یارمهتى تورکیاى داوه لهمهسهلهى پارتى کرێکارانى کوردستان ،بهاڵم ئهم یارمهتیانه کهمبوون و بهپێى پێویست نهبوون ئهمهش بۆ خۆى
ههوڵێکى ت��رى تورکیایه که دهری��دهخ��ات تورکیا دهیهوێت سود لهکات ببینێت بۆ ئهوهى که بهتهواوى خۆى ئاماده بکات بۆ ئۆپراسیۆنێکى سهربازى گهوره و فراوان بۆ ئهم مهبهستهشه داواى هاوکارى دهکات ک ه تیایدا ئامانجى سهرهکى لێى لهناوبردنى شۆڕشگێڕانى باکورى کوردستانه. وهزیرى ناوخۆى تورکیا بهشیر ئهتااڵى، ل��هم چ��وارچ��ێ��وهی �هدا س��هردان��ى ب��اش��ورى کوردستانى کرد و چاوپێکهوتنى لهگهڵ س���هرۆک���ى ه �هری��م��ى ک���وردس���ت���ان ک���رد، هاتنى وهزیرى ناوخۆى تورکیا بۆ ههرێمى کوردستان ئ�هوه بوو تا پشتیوانى کورد
بهدهست بێنێت بۆ هاوکارى کردنى لهپێناو لهناو بردنى پارتى کرێکارانى کوردستان. هاوسهرۆکى پارتى ئاشتى و دیموکراتى سهاڵحهدین دهمیرتاش ،دوابهدواى یهکێک ل �هدی��دارهک��ان��ى ل �هگ �هڵ س �هران��ى تورکیا ئهوهى راگهیاند که «ئ�هوان بهشێوهیهکى گشتى گرنگى زۆر دهدهن بهدیدار لهگهڵ سهرانى تورکیا ،گرنگ ئهوهیه که ههموو شتێک بکهوێته خزمهتى چارهسهرکردنى پرسى کوردهوه» ،ئهم لێدوانهى دهمیرتاش، ئاماژهیه بۆ ئ �هوهوى که ک��ورد لهههموو کات و ساتێکدا ئامادهیه دابنیشێت لهگهڵ تورکیا تهنیا لهپێناو ئ �هوهى که کێشهى
کاریگهریان نهبوو ئ �هوا دهب��ێ ئهمریکا هێرشی سهربازی دژی ئێران بخاته بهرباس. ل�هی��ب�هرم�هن ،ئ��ام��اژهی بهههوڵهکانی ئ �هم��ری��ک��ا ب���ۆ س �هق��ام��گ��ی��ری ئ��اش��ت��ی ل �هڕۆژه �هاڵت��ی ن��اوهڕاس��ت ک��رد و وت��ی: س����هرهڕای ئ���هوهی ئهمریکا هیچ کات وهک ئێستا بۆ سهقامگیربوونی ئاشتی ل �هڕۆژه �هاڵت��ی ن���اوهڕاس���ت و سیاسهتی پێشگرتن له پ��اوهن��خ��وازی لهناوچهکهدا چاالک نهبووه ،دیسان نیگهرانییهکانی ئ �هم��ری��ک��ا ل���هڕۆژه���هاڵت���ی ن���اوهڕاس���ت���دا دهبیندرێ. ن��اوب��راو س �هرچ��اوهی نیگهرانییهکانی ئ���ۆب���ام���ا س����هرۆک����ی ئ���هم���ری���ک���ای بۆ چاالکییهکانی کۆمارى ئیسالمى ئێران له ناوچهکه و پاوهنخوازی ئهو دهسهاڵت ه گهڕاندهوه و سیاسهتی ئێرانی بهمشێوهی ه خ��س��ت �هڕوو :س��ی��اس�هت��ی دهس��هاڵت��داران��ی ئێرانی لهسهر بنهمای توند درا بهڕێوه و خۆپهسهندی و دهسهاڵتخوازییه.
س��ی��ن��ات��ۆر ل �هی��ب �هرم �هن ئ���ام���اژهى بۆ ئهوهشکرد که لهوانهیه باشترین رێگهچاره بۆ بهرهنگاربوونهوهی کۆمارى ئیسالمى ئێران لهجیاتی ههوڵدان بۆ گۆڕینی رێگ ه و رێبازی دهسهاڵتدارانی ئێرانی ههوڵی گۆڕینی ئهو رژێمه بدهین. س������هرهڕاى ه���هوڵ���هک���ان ب���ۆ گ��ۆڕی��ن��ى کۆمارى ئیسالمى ئێران تادێت سزاکانى لهسهر ئ�هو واڵت �ه زیاتر دهبێت ل�هم چوار چێوهیهشدا سزای کۆمپانیا نهوتییهکانی ئێران دهستى پێکرد ،وهزارهت���ی دهرهوهی ئ�هم��ری��ک��ا گ���هم���ارۆی خ��س��ت��ووهت �ه س�هر کۆمپانیای (نهفتیران) لهسویسرا ک ه لقێکی کۆمپانیاى نهوتی ئێرانه و ههروهها دوای ئ�هوهی چوار کۆمپانیاى ئهوروپی دان��وس��ان��دن �ه بازرگانییهکانیان لهگهڵ ئ��ێ��ران��دا راگ���رت���ووه ،ل�هس��زاک��ان��ی��ان خۆش ب���ووه( .جێمز ئێستاینبرگ) یهکێک لهجێگرانی وهزی���ری دهرهوهی ئهمریکا روژی پێنجشهممه لهگهڵ راگهیاندنی
گهمارۆی ئهو وهزارهتخانهیه لهبهرامبهر کۆمپانیای نهفتیران ،خۆشحاڵی خۆی بۆ هاوکارییهکانی کۆمپانیا نهوتییهکانی ئ���هوروپ���ا دهرب�����ڕی ب��ۆ دژای �هت��ی��ک��ردن��ی پیشهسازی وزهی ئێران. جێمز ئهوهشی راگهیاند که ئهمریکا لهسزادانی چوار کۆمپانیا ئهوروپییهک ه خۆش بووه ،دوای ئهوهی هاوکارییهکانیان لهگهڵ ئێران راگرتووه. ئهو کۆمپانیا بریتین له «کۆمپانیاى توتاڵی فهڕهنسی ،ستات ئویلی نهرویژی، ئهنی ئیتاڵی و کۆمپانیاى هیندی - بریتانیای رۆیاڵ داچ شل». ناوبراو ئهوهشى وت :کۆمپانیاى نهفتیران ئامرازی گواستنهوهی پارهیه بۆ کۆمپانیاى نهوتی ئێران و سااڵنه سهدان ملیۆن دۆالر تێچووی پرۆژهکانی پهرهپێدانی پیشهسازی نهوتی ئێران دابین دهکات. ه���اوک���ات ک��ۆم��پ��ان��ی��ای ئینپێکسی ژاپ��ۆن��ی��ش دهس����ت ل��ه ک��ارک��ێ��ش��ان �هوهی
خ��ۆی ل �هدۆزی��ن �هوهی پهرهپێدانی ناوهنده شیعهدا الواز بێت ئهمهش خستن و کوشتنى نهوتییهکانی ئێرانی خستووهته گفتوگۆوه .ئێرانه بهشێوهیهکى سیستماتیکى و دواتر چ���اودێ���ران���ى س��ی��اس��ی��ش ئ���ام���اژه بۆ هاتنهناوهوهى ئهمریکا بۆ ئهو اڵته دهست ئهوهدهکهن که ههموو ههوڵهکانى ئهمریکا پێبکات ،لهبهر ئ �هوهى ئهمریکا دهیهوێت لهم قۆناغهدا بۆ سنوردارکردنى ئێرانه تا بهکهمترین زیان و جیاوزتر لهئهفغانستان ههیمهنهى لهرۆژههاڵتى ناوهڕاست و هیالى و عێراق لهئێران رزگارى بێت.
4
فۆتۆ :ئاژانسی فورات
موراد قهرهیالن لهو کۆنگره روژنامهنووسیهی که تێدا ئاگربهستی راگهیاند
گۆڕینی ئێران و سزاکانى بهردهوامه
ئا /باران تادێت گوشاره سیاسى و ئابوورییهکان لهسهر ئێران لهههڵکشاندایه و ئهمریکاش ل���هم پ���ێ���ن���اوهدا پ��ێ��ش��ڕهوێ��ت��ى دهک�����ات بۆ س���ن���وردارک���ردن���ى ه �هی��م �هن �هى ئ���ێ���ران ل ه ههرێمهکهدا ،لهمهشدا دهی�هوهێ��ت ههوڵى گۆڕینى کۆمارى ئیسالمى ئێران بدات و تادێت سزاکانى له سهر توندتر دهکات و چاودێرانى سیاسیش پێیانوایه ئهمه خستن و کوشتنى ئێرانه بهشێوهیهکى سیستماتیکى. سیناتۆری ئهمریکى جوزیف لهیبهرمهن، یه باشتر بێ لهجیاتی رایگهیاند :لهوانه ه �هوڵ��دان ب��ۆ گ��ۆڕان��ک��اری لهههڵوێستی دهسهاڵتدارانی ئێرانیدا ،ههوڵدانهکان بۆ گۆڕینی رژێم لهئێراندا بێ. سیناتۆر لهیبهرمهن ،رۆژی چوارشهمم ه ل���هش���ورای پ�هی��وهن��دی��ی�هک��ان��ی دهرهوه ل ه واشنگتۆن قسهی دهکرد و وتی :ئهگهر گ �هم��ارۆ ن��ێ��ودهوڵ�هت��ی��ی�هک��ان دژی ت��اران
هـــــهواڵی کوردستانی کوشتنى کۆڵبهرێک
کۆڵبهرێکی کورد بهگوللهی چهکدارانی کۆمارى ئیسالمى ئێران لهسهر سنور کوژرا .پاسدارانی ئێران لهچهند رۆژى راب���ردوودا ،لهناوچهی (ئاسنهوهی) سهر به ش��اری مهریوانى رۆژه�هاڵت��ى کوردستان، کۆڵبهرێکی کوردیان بهناوی بهختیار ههورامی ،دای ه بهر دهستڕێژی گولله و لهئاکامدا گیانی لهدهستدا. رهش��ه ک��وژی��ی کۆڵبهرانى ک��ورد ت��ادێ��ت ژم��ارهى زیاتر دهبێت .بهپێی ئامارهکان ،لهساڵی ()2009 دا النیکهم ( )95کۆڵبهرى کورد بهدهستى هێزهکان ئێران کوژراون .بهگوێرهی سهرچاوهکان ،لهسهرهتای ئهمساڵهوه تائێستا ( )42کۆڵبهر لهسهر سنورهکان بهدهستى هێزهکانى کۆمارى ئیسالمى ئێران کوژراون. هاواڵتیانى کورد لهرۆژههاڵتى کوردستان ئاماژه بۆ ئهوهدهکهن که بۆ دهستکهوتنى بژێویى ژیانیان رویان لهکۆڵبهرى کردووه.
عارف نادری لهتورکیا دهستگیر کرا
عارف نادری رۆژنامهوان و ههڵسوڕاوی سیاسی ک���ورد ،لهگهڵ سێ چاالکی ت��ری رۆژه�هاڵت��ی کوردستان لهالیهن پۆلیسی تورکیاوه گیران و رهوانهى شوێنێکى نادیار کران .بهپێی سهرچاوهی ههواڵی «ک��ۆم�هڵ�هی مافی م��رۆڤ��ی ک���ورد»« ،ع��ارف ن��ادری» رۆژنامهوان و چاودێری سیاسیی کورد و سێ چاالکی ترى کورد بهناوهکانی ،سهرکهوت ب�هه��رام��ی ،ئیبراهیم شیری و ئ���ازاد ک���وردی ل ه تورکیا لهالیهن پۆلیسی ئهو واڵتهوه گیراون .عارف نادرى بهدهیانجار لهالیهن دهزگا ئهمنییهتییهکانی حکومهتی ئێرانهوه بانگهێشت و دهستبهسهر کراوه و چهندین جاریش سکااڵی بۆ دادگاکانی شۆڕشی ئێران بهرز کراوهتهوه. ن��اوب��راو ل �هژم��ارهى راب����ردووى رۆژنامهکهماندا چاوپێکهوتنێکى لهگهڵدا کرابوو دهرب��ارهى رهوشى سیاسى ئێران و رۆژههاڵتى کوردستان.
سوریا چاالکانی مافی مرۆڤ زیندانی دهکات
دادگای سهربازیی سوریا لهشاری حهلهبى رۆژئاواى کوردستان ،پارێزهری مافی مرۆڤی ک��ورد بهناوی عهبدولحافز عهبدولڕهحمان ،بهیهک ساڵ زیندان سزادا. ههروهها حهسهن عهبدولقادر ناسان که له عهفرین_ى رۆژئاواى کوردستان دهستگیرکرابوو ،تا ئێستا چارهنوسی دیار نییه. ئهندامی بهڕێوهبهری کۆمیتهی مافی مرۆڤی سوریا ،عهبدولحافز عهبدولڕهحمان ،بهتۆمهتی ههبوونی پهیوهندی لهگهڵ رێکخستنێکی دهرهوهی یاسا ،یهک ساڵ زیندانی بهسهردا سهپێندرا .لهلێدوانێکدا کۆمیتهی مافى م��رۆڤ ل �هرۆژئ��اوای کوردستان ،رایگهیاند، چاالکێکی تر بهناوی حهسهن عهبدولقادر ناسانی تهمهن ( )31ساڵ ،لهالیهن هێزهکانی سوریاوه لهعهفرین دهستگیرکرا و رهوان �هی زیندانی شام کرا و تائێستا چارهنوسی دیار نییه.
دروستکردنی ههرێمی قهدهغهکراو
ماوهی زیاتر لهسێ ساڵه تورکیا ،باس لهدامهزراندنی ههرێمی قهدهغهکراو دهکات لهسهر سنورهکان .وهزیری ناوخۆی تورکیا بهشیر ئاتاالی ،لهگهڵ گهڕانهوهی لهباشوری کوردستان سهردانى جۆلهمێرگى ک��ردووه و سهبارهت بهو ههرێمه قهدهغهکراوانه لێکۆڵینهوهى کرد. لهچهند رۆژی رابردوودا وهزیری بهرگری تورکیا ڤهجدی گۆنول ،وهزی��ری بهرگریی عێراق جاسم ئهلمهفرهجی و فهرماندهی هێزهکانی ئهمریکا لهعێراق ژهنهڕاڵ لیۆید ئاوستن ،لهئانکهره کۆبوونهوه .بهگوێرهی چاپهمهنی تورکیا ،ئهمریکا پشتیوانى لهدامهزراندنى چهند ههرێمی قهدهغهکراو کردووه لهسهر سنورهکان. لهسهر ئهنجامی ئهو کۆبوونهوهیه ،وهزیری ناوخۆی تورکیا،بهشیرئاتاالیچووهتهجۆلهمێرگولێکۆڵینهوهى لهچۆنێتیدامهزراندنیئهوههرێمهقهدهغهکراوانهکردووه.
( )10مانگ زیندانى بۆ دهمیرتاش
هاوسهرۆکی بهدهپه ،سهالحهدین دهمیرتاش سزای ( )10مانگ زیندانی بهسهردا سهپێندرا .ههر چهنده لهتورکیا یاسایهک ههیه رێگا لهدادگایی کردنی پهرلهمانتاران دهگرێت ،بهاڵم س�هرهڕای ئهو یاسایه، پهرلهمانتارانی کورد رووبهروی سزا دهبنهوه. ههفتهى رابردوو ،شهشهمین دادگای سزاى گرانى شاری ئامهد ،بانگهشهی ئهوهی کرد که دهمیرتاش لهبهرنامهیهکی رۆژ تیڤیدا ،پروپاگهندهی بۆ پهکهک ه ک���ردووه و س��زای ( )10مانگ زیندانی بهسهردا سهپاند .دهمیرتاش لهوتهیهکیدا لهساڵی ()2006 دا وتبووى :دهبێ رۆڵی ئۆجهالن لهپێناو چارهسهریدا ببیندرێت و ئ��ام��اژهى ک��ردب��وو ب��هوهى که ئۆجهالن رێبهری گهلی کورده .پارێزهی دهمیرتاش ناڕهزایهتی لهبهرامبهر ئهو حوکمه دهربڕی و وتی :ئهو سزایه، شهرمێکی یاساییه و به روونی رووی سیاسهتی دوو روویانه ئاشکرا دهکات.
محهمهد ئیبراهیم
حاجی:
کێشهی ئهنجومهنی پارێزگای سلێمانی لهگهڵ ئهنجومهنی وهزیراندای ه دیداری /هاوژین غهریب ئهندامی ئهنجومهنی پارێزگای سلێمانی ،محهمهد ئیبراهیم حاجی، ل��هس��هر ل��ی��س��ت��ی ()109ی یهکێتی نیشتیمانی کوردستان لهدیدارێکی ت��ای��ب�هت��ی چ��هت��ردا ب��اس ل �هر هوش��ی دوایی ئهنجومهنهکهیان و ئهنجامی داواکانیان لهپهرلهمانی کوردستان و سهرۆکایهتی ههرێم د هکات و ئاماژ ه بهو هش د هدات که پارێزگار ک��ار بهیاسایهک و ئهنجومهنیش کار بهیاسایهکی تر د هکات.
لهسهرتاسهری عێراقدا لهسهر یاسای ()71ی دهسهاڵتی کاتی هاوپهیمانان ک���ه ب���هی���اس���ای ب���ری���م���هر ن����اس����راوه و ه����هڵ����ب����ژێ����ردراون ل���هک���وردس���ت���ان���ی���ش ب �هه �هم��ان��ش��ێ��وهی �ه ل �هس��اڵ��ی ()2005 ه���هڵ���ب���ژێ���ردراون ،ه����هر ئ����هم خ��ول �هی ئهنجومهنی پارێزگاکان لهسهرتاسهری ع��ێ��راق��دا ه���هم پ��ارێ��زگ��ار و ه��������هم ج���ێ���گ���ری پ���ارێ���زگ���ار ل �هالی �هن ئ����هن����ج����وم����هن����ی پ��������ارێ��������زگ��������اوه ه��هڵ��ب��ژێ��ردراون
چهتر :کێشهکانی ئهنجومهنی پارێزگا ل�هگ�هڵ پ��ارێ��زگ��اری سلێمانی (ب�هه��رۆز قهشانی) بهکوێ گهیشت؟
لهڕاستیدا کێشهکانی ئهنجومهنل��هگ��هڵ ک���اک ب���هه���رۆز وهک پ���ارێ���زگ���ار ن��ی��ی �ه ب�هڵ��ک��و ک��ێ��ش �هی ئ �هن��ج��وم �هن ل �هس �هر ئ �هوهی �ه ک ه ئ����هن����ج����وم����هن����ی پ�������ارێ�������زگ�������ا
ل �هک��وردس��ت��ان��ی��ش��دا ب �هه �هم��ان��ش��ێ��وهی � ه ل���هده���ۆک و ه��هول��ێ��ر ،ئ��ێ��م �ه وهک ئ �هن��ج��وم �هن��ی پ���ارێ���زگ���ار پ��ێ��م��ان��وای � ه دوای ئ������هوهی پ���ارێ���زگ���ار دهس��ت��ی ل �هک��ارک��ێ��ش��ای �هوه و خ��ان�هن��ش��ی��ن ک��را پێویست بوو پارێزگاری نوێ لهالیهن ئهنجومهنی پارێزگاوه متمانهی پێ بدرێت دواتر لهالیهن ئهنجومهنی وهزی������ران و س �هرۆک��ای �هت��ی ه�هرێ��م�هوه ف�هرم��ان��ی بۆ دهرب���چ���ێ���ت و دهس����ت ب����هک����ارب����ێ����ت .ب����هاڵم پ�����ارێ�����زگ�����اری ن���وێ ب����هوهک����ال����هت ل���هالی���هن ئهنجومهنی وهزی���ران و سهرۆکایهتی ههرێمهوه دان�������راوه ب���هب���ێ ئ����هوهی متمانهی ئهنجومهنی پێ ب��درێ��ت ،کێشهکه ل�هن��ێ��وان ئ���هن���ج���وم���هن���ی پ���ارێ���زگ���ا و س���هرۆک���ای���هت���ی ئ �هن��ج��وم �هن��ی وهزی�������ران�������دای�������ه ل����هس����هر م���ی���ک���ان���ی���زم���ی دان����ان����ی پارێزگاره. چهتر :پێشتر باس لهو ه دهکرا که پارێزگاری نوێ حساب بۆ ئهنجومهن ناکات و ناگهڕێتهو ه بۆی تاک الیهنه بڕیار لهشتهکان دهدات؟
-ب���ێ���گ���وم���ان
س��ێ��ی ئ �هن��ج��وم �هن��ی پ��ارێ��زگ��اک��ان��ی ههرێمی ک��وردس��ت��ان ،یاساش بهیاسا پوچهڵ دهکرێتهوه ،لهبهر ئ�هوه ئێم ه پێمانوایه یاسای بریمهر که ئێمهی پ���ێ ه���هڵ���ب���ژێ���ردراوی���ن ،ک�����اری پ��ێ دهک���رێ���ت ،ئ��ێ��م�ه ک���ار ب���هوه دهک �هی��ن ل��هگ��هڵ ئ����هوهی ت��ێ��ب��ی��ن��ی��ش��م��ان ه�هی� ه لهسهر ئهو یاسایه.
پارێزگاری نوێ پێیوایه بهیاسایهک دان��راوه که پهیوهندی بهئهنجومهنهوه ن��ی��ه و ل���هدهس���هاڵت���ی ئ �هن��ج��وم �هن��ی پ��ارێ��زاگ��ادا نییه پ��ارێ��زگ��ار داب��ن��ێ��ت. بهبۆچوونی ئهو بهیاسایهک دان��راوه ئ �هن��ج��وم �هن ئ���هو دهس����هاڵت����هی نیی ه ئ �هو ه�هڵ��ب��ژێ��رێ��ت ،ل �هب �هر ئ���هوهی ئ�هو میکانیزمهی ئهو کاری پێ دهکات چهتر :مانای وای �ه دهتوانین بڵێین جیاوازه لهو میکانیزمهی ئهنجومهن ئ����هوهی پ���ارێ���زگ���اری دان�����اوه ک��ارێ��ک��ی و پێیوایه دهبێت کاری پێبکرێت.
چهتر :ئهنجومهن پێیوایه بهیاسایهک کار دهکات و پارێزگاریش به یاسایهک واته دوو یاسا کاری پێ دهکرێت ،چۆن دهبێت ئهنجومهنی وهزیران ئهمه قبوڵ بکات؟
ئێمه پێمانوایه دهبێت پهرلهمانئ���هم���ه ی��هک�لای��ی ب���ک���ات���هوه چ��ون��ک� ه دهس �هاڵت��ی ی��اس��ادان��ان �ه ،ئهنجومهنی وهزی���ران دهس �هاڵت��ی جێبهجێ ک��ردن�ه، ه �هر یاسایهک لهپهرلهمان دهرچێت دهب��ێ��ت ئ���هوان جێبهجێی ب��ک�هن ،بۆی ه پێمانوایه دهبێت پهرلهمان ئهم کێشهی ه یهکالیی بکاتهوه .ههر چهنده لهرووی
نایاسایی ک��ردووه ،چونکه کار به یاسا نوێکان ناکات و دهگهڕێتهوه بۆ یاسا کۆنهکان؟
ب����هب����ۆچ����وون����ی ئ���ێ���م���ه ک����ارهی��اس��ای��ی �هک �ه ئ����هوه ب���وو پ �هرل �هم��ان��ی کوردستان یاسایهک دهربکات وهک ی��اس��ای ژم���اره س��ێ ک �ه دهری��ک��ردووه ب �هداخ �هوه ئهویش ه�هر بۆخۆی خۆی ق��ف��ڵ ک�����ردووه .م��ادهی �هک��ی ت��ی��ادای � ه ئ �هم دهورهی����هی ئێستا ن��اگ��رێ��ت�هوه بۆ داه���ات���ووه ،گ��رف��ت�هک�ه ل��ێ��رهوه س �هری ه����هڵ����داوه ئ��ێ��م �ه ئ��ێ��س��ت��ا ل �هه �هرێ��م��ی کوردستان بهرچاو رۆشنییهکی تهواو
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
5
ههڵوێستان روون نییه؟
کۆی ئهنجومهن ( )41ئهندام همن ناتوانم بهناوی ئهوانهوه قسهبکهم دهب��ێ��ت کۆبێتهوه و زۆری��ن �هی دهن��گ بڕیار دهدات چی بکات. چهتر :پهیوهندی ئهنجومهن لهگهڵ پارێزگار لهچ ئاستێکدایه؟
لهسهر ههندێک ئاست من باشینابینم ،لهرووی پهیوهندی ئاساییهوه، ئ��اس��ای��ی�ه ،ب��هاڵم وهک ئیشوکار من پهیوهندییهکه ب��اش نابینم ،ل�هک��اردا پهیوهندییهکی باش نیه.
چهتر :وهک ئهنجومهن هیچ ئاگاداری ههڵبژاردنی پارێزگاکان ههن چ کاتێک
ئهو میکانیزمهی پارێزگار کاری پێ دهکات جیاوازه لهو میکانیزمهی ئهنجومهن ئهو یاسایهی ئێستا بهڕێز پارێزگار کاری پێ دهکات سێ جار ههڵوهشاوهتهوهیاساییهوه پێمانوایه ه �هر یاسایهک نییه ک��ام یاسا جێبهجێ دهک��رێ��ت بۆ پوچهڵ کرایهوه کاری پێناکرێت ،ئهو روونکردنهوهی ئهم راستیهش پهنامان یاسایهی ئێستا بهڕێز پارێزگار کاری بردووه بۆ پهرلهمانی کوردستان. چ���هت���ر :داوات�������ان ل���هپ���هرل���هم���ان و پ��ێ دهک��ات س��ێ ج��ار ه�هڵ��وهش��اوهت�هوه جارێک بهیاسای بریمهر و جارێک سهرۆکایهتی ههرێم ک��ردوه ،وهاڵمیان داونهتهوه؟ ب�����ه ی�����اس�����ای ()21ی ت���ائ���ێ���س���ت���ا ب����هف����هرم����ی وهاڵمپ��ارێ��زگ��اک��ان��ی ع��ێ��راق، ج��ارێ��ک��ی��ش ب �هی��اس��ای ن �هدراوی��ن �هت �هوه ،ل �هس �هر ب��ن�هم��ای ئهو ژم�����اره نوسراوهی ئاراستهی پهرلهمان کراوه لهگهڵ لیژنهی یاسایی کۆبووینهوه پێشنیار و بیروبۆچونهکانی خۆمان پ��ێ��وت��وون ه��ی��چ ب��ڕی��ارێ��ک ل��هب��ارهی ئ����هو ک���ێ���ش���هی���هوه ت��ائ��ێ��س��ت��ا ب �هئ��ێ��م � ه رانهگهیهندراوه. چهتر :ئێوه ههڵوێستی خۆتان چییه بۆ
دهکرێت؟
هیچ پهیوهندییهکی بهئهنجومهنیپارێزگاکانهوه نیه و ئ�هوه دهسهاڵتی ئهنجومهنی وهزیرانه و تائێستا هیچ رۆژێک دیاری نهکراوه.
چ�هت��ر :ب��اس ل��هوه دهک��رێ��ت یهکێتی ئ��اس��ت �هن��گ دروس����ت دهک����ات ب��ۆ ئ �هو ههڵبژاردنه تادوا بکهوێت و خۆی باش رێکبخاتهوه؟
پێم باشه ئهو پرسیاره لهکهسێکیدهس���هاڵت���داری ن���او ی�هک��ێ��ت��ی بکرێت دهس�هاڵت��ی ئ�هوهم��ان نییه رۆژ دی��اری بکهین بۆ ههڵبژاردن ،ئێمه بهنوسراوی فهرمی داوامان لهپهرلهمانی پێشووش کردووه تاههڵبژاردن ئهنجام بدرێت.
ئیسماعیل حهدیدی:
ئا /م.سهالحهدین
ریفراندۆم لەكەركوك هەڕەشەی راستەقینەی بۆ عەرەب و توركمان دروست كردووە
لهگهڵ واد هی نزیکبوونهو هی ئهنجامدانی پ��رۆس�هی سهرژمێری، ل �هک �هرک��وک رێ��گ��ری ع���هر هب و تورکمان د هبێنرێت ،بۆ زیاتر تیشک خستنه س���هر ئ���هم پ��رس �ه (چ �هت��ر) دی��م��ان �هی �هک��ی ت��ای��ب �هت��ی ل �هگ �هڵ ئیسماعیل حهدیدی ئهندامی پێشووی ئهنجومهنی پارێزگای کهرکوک و ئهندامی پێشوی پهرلهمانی عێراق و سهرۆکی رێکخراوی (کهرکوک ماڵی ههمووانه) رێکخست. چ �هت��ر :ب��ۆ ع���هر هب و ت��ورک��م��ان��ی ک��هرک��وک ب�هم�هت��رس��ی و نیگهرانی د هڕواننه پرۆسهی سهرژمێری ساڵی ( )2010؟
وهک دهزان������ی������ن ن���اب���ێ���ت ب��ۆئ �هن��ج��ام��دان��ی پ��رۆس��هی س �هرژم��ێ��ری هیچ جۆره رێگرییهک ههبێت ،چونک ه سهرژمێری پرۆسهیهکی شارستانی گرنگه لهژیانی کۆمهڵگا بۆ دانانی پالنێکی ستراتیژی بۆ دوا رۆژێکی پرشنگدار ،نهک لهروانگهی مهترسی ب �هڵ��ک��و دهت��وان��ی��ن ب��ڵ��ێ��ی��ن ع����هرهب و تورکمانی کهرکوک تهحهفوزیان بۆ پرۆسهی سهرژمێری کهرکوک ههیه، لهکهرکوک بارودۆخێکی تایبهت و ههستیار بوونی ههیه ،بۆ چهندین جار دوای س��اڵ��ی ( )2003ه�هڵ��ب��ژاردن��ی ک�هرک��وک بهپێچهوانهی شارهکانی ت�����ری ع����ێ����راق دوادهخ������رێ������ت ،ب��ۆی � ه چارهسهری کێشهکانی دوا خستووه،
بهاڵم ئهگهر لهکهرکوک ههڵبژاردن ب �ه ش��ێ��وهی�هک��ی ئ��اس��ای��ی ب��ێ رێ��گ��ری بهڕێوه بچوبایه ،بهمشێوهیه نیگهرانی ع �هرهب و تورکمانی لێنهدهکهوتهوه، ئێستا لهالیهن ئهو دوو نهتهوهیه ئاماژه ب �هب��وون��ی پێشێلکاری و زی����ادهڕهوی ک����ورد دهک���رێ���ت ،ل �هه��ێ��ن��ان��ی ک���ورد لهدهرهوه بۆ ناو شاری کهرکوک ،ئهو زی��ادهڕهوی��ی�هی لهدروستکردنی خانوو لهسهر موڵکی دهوڵهت ،تاشهرعییهت ن���هدات���ه ئ���هو پ��ێ��ش��ێ��ل��ک��اری��ان �ه ل��ێ��رهدا تهحهفوزیان بۆ پرۆسهی سهرژمێری ه���هی���ه ب���ۆی���ه داوای دواخ��س��ت��ن��ی س���هرژم���ێ���ری دهک���رێ���ت ،ئ���هگ���هر ب �هم ش��ێ��وهی�ه دواخ��س��ت��ن�هک��ان ب���هردوام بوو ئ����هوا رووب������هروی چ �هن��دی��ن ک��ێ��ش�هی ت��رم��ان دهک��ات �هوه ،ئ�هگ�هر حکومهتی عێراق پهله و دهست پێشخهری بکردای ه ل �هدان��ان��ی ئ���هو ل��ی��ژن �هی �هی ل �هم��ادهی ( )23ه��ات�ه ئ���اراوه ک �ه زۆر گرنگ ه بۆ واڵت ئهوا رێگری بۆ سهرژمێری دروست نهدهبوو. ئێمه داوای ئهنجامدانی به پهلهی ه��هل��ب��ژاردن��ی ک���هرک���وک دهک���هی���ن، چ��ون��ک �ه ک���هرک���وک ئ��هم��ڕۆ ب��ووهت � ه وێستگهی تێڕوانینی ههموو دونیا، پێویستی ب �هگ��ۆڕان��ک��اری و خزمهت ک��ردن��ێ��ک��ی زۆر ه��هی��ه ،ب �هدرێ��ژای��ی حوکمه ی �هک ل �ه دوای یهکهکانی عێراق کهرکوک له ههموو روویهکهوه رووبهڕووی چهوسانهوه و پهراوێزخستن ب������ووهت������هوه ،ب����ۆی����ه پ���ێ���وی���س���ت���ی ب � ه چارهسهرێکی خێرایی دروست ههیه،
ن�هک بهچارهسهرێکی دروستکراوی واڵت���ان���ی دهرهک�����ی ،ل�����هدوای س��اڵ��ی ( ،)2003زۆر هۆکار بوونهته کێش ه ب��ۆ دوورک���هوت���ن���هوهی ئ���هم گ �هل �ه بۆ ی���هک ن �هگ��رت��ن��ی ،زۆر ل�هک��ێ��ش�هک��ان سیاسهتمداران بۆ بهرژهوهندی تایبهتی خۆیان دروستیان دهکهن. ه��هن��دێ الی����هن دژی س �هرژم��ێ��ری و ری���ف���ران���دۆم و ئ��اس��ای��ی ک��رن��هوهی بارودۆخی کهرکوکن ،ئێمه پێویستیمان ب�هچ��ارهس�هرێ��ک��ی راستهقینه ههیه، ئ�هو لیژنهیهی ساڵێک لهمهوبهر بۆ چارهسهری کێشهی پارێزگا دامهزرا ئ�هگ�هر ب�هڕاس��ت��ی ک��ارهک��ان��ی ئهنجام ب��دای��ه ،ل��ێ��رهدا ح��ک��وم �هت��ی ع��ێ��راق و پ�هرل�هم��ان و دهت��وان��م بڵێم حکومهتی ههرێمیش بهرپرسیاره له دواکهوتنی، ئ����هو ل��ی��ژن �هی �ه دهب���ێ���ت���ه چ���ارهس���هری گ��ون��ج��او و دی���ار ،ب��ۆ ئ���هوهی رێگای ئهو مهترسییانه بگرێت که عهرهب و تورکمان بیری لێدهکهنهوه.
چهتر :بۆ ماد هی ( )140یش بهههمان شێو ه مهترسی د هبینرێت لهوبار هیهو ه د هڵێیت چی؟
ئهمڕۆ ههموو تهئکید کردنێکلهسهر کهرکوکه رێژهی دهنگدهرانی ک��ورد ل �هع �هرهب و ت��ورک��م��ان زی��ات��ره، ل���هب���هر ئ�����هوه ع�����هرهب و ت��ورک��م��ان ن��ای��ان �هوێ��ت ک���هرک���وک ب��گ �هڕێ��ت �هوه ب��ۆ س��هر ه�هرێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ،بۆی ه زۆری��ن �هی ک��ورد ب�ه بهڵی دهن��گ بۆ پ��رۆژهک�ه بۆ ریفراندۆم دهدات ،بۆیه م �هت��رس��ی��ی �هک��ی راس��ت �هق��ی��ن �هی الی عهرهب و تورکمان دروست کردووه ،بۆ
چارهسهری کێشهی کهرکوک چهند پڕۆژهیهک دروست بووه ههندێ کهس و الیهن لهگهڵ ههرێمی سهربهخۆدان یان پێکهوه ژیان ،دهتوانم بڵێم عهرهب ب��ۆ ئایندهی ک�هرک��وک ب��اوهڕی��ان ب ه پێکهوه ژیان ههیه ،راو بۆچوونی تر ههیه ب��اوهڕی ههیه کهرکوک وهک خۆی بمێنێت واته سهر بهحکومهتی ناوهند بێت ،نابێت رێگری بۆ بهردهم هیچ پرۆژهیهک دابنرێت که خزمهتی گهلی کهرکوک بکات.
چ �هت��ر :ب��ۆ ئ���هو هی مهترسییهکان نهمێنێت چی بکرێت باشه؟
بۆ نزیک کردنهوهی الیهنهکانلێره بهرپرسیارێتی مێژویی دهکهوێت ه ئ �هس��ت��ۆی ح��زب �ه ک��وردس��ت��ان��ی��ی �هک��ان، بهتایبهتی ح��زب��ی دهس���هاڵت ،ئ �هوهی خ���اوهن پ���رۆژه ب��ێ��ت پێویسته لهپێناو ب���رای���هت���ی ب���������هردهوام ک����ار ب���ک���ات، ل�هخ��ۆش��ی و ن��اخ��ۆش��ی ن�هت�هوهک��ان��ی ت���ر ب����هش����دار و ه����اوک����ار ب���ێ���ت ،ب��ۆ ئ��ای��ن��دهی ع����هرهب و ت��ورک��م��ان��ی کهرکوکیش ه �هوڵ��ب��دات ،ئهو زی���ادهڕهوی���ی���هی ب��رای��ان��ی کورد له دوای سااڵنی ( )2003ئهنجامیاندا زۆرت�����ری�����ن ک��ێ��ش��هی ل��ێ��ک�هوت�هوه ،لهههمان کاتدا بووهته جێگای م �هت��رس��ی ع���هرهب و تورکمان ،بۆ خزمهتی کهرکوک نهتهوهکان ئ���هگ���هر ب��ی��ن��ی��ان م��اڵ و منداڵیان پ��اری��زراوه
پرۆژهی باش ههیه ،الیهنی بهرامبهر ف �هرام��ۆش ن��اک��ات ،ئ �هوا چ��ارهس �هری ه �هن��گ��اوی ب��اش��ی خ��ۆی دهن��ێ��ت ،من دژی ب��ی��روب��ۆچ��وون��ی ج��ی��اوازن��ی��م و لهگهڵ یهکسانی و مافی ه���هم���وو الی �هن��ێ��ک��دام، ل�������هک�������هرک�������وک ل�����هدای�����ک�����ب�����ووم ب �هردهوام لهخهمی ش���������ارهک���������هدام، مرۆڤێکم ب��اوهڕم ب���هدی���م���وک���رات���ی ه���هی���ه ،ل���هگ���هڵ ئ�����هو ک���هس���ان���هدا ن����ی����م ب � ه
ئ��هج��ێ��ن��دای واڵت���ان���ی دهرهک������ی ب��ی��ر دهکهنهوه ،ئێمهی کهرکوکی خۆمان چارهسهری کێشهکان بین ،چاوهڕوانی ئهوه نهبین واڵتانی دهرهکی ئهمریکا و واڵت�����ان�����ی دراوس��������ێ ی���اخ���ود رێ��ک��خ��راوێ��ک ک��ێ��ش �هک��ان��م��ان ب���ۆ چ���ارهس���هر ب���ک���ات ،بۆ لهیهکتر نزیک بوونهوهمان پێویستیمان به دانوستان و دیالۆگ ههیه.
ههڵه بهههڵه چارهسهر ناکرێت توێژهرێکى کۆمهاڵیهتی :لێبوردهیى کلیلى چارهسهرى کێشهکانی خێزانه ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
6
ئا /ئهبوبهکر ساڵح
کێش ه خێزانییهکان ب�هه��ۆى نالهبارى شێوازى ژیان و جۆرى مامهڵهکردنى ژن و مێردهوه ،رۆژبهرۆژ بهرهو زیادبوون دهچێت، نهبوونى ناوهندى راوێژکاریى بۆ خێزان و بهعهیبهزانینى باسکردنى کهموکوڕیی ه خ��ێ��زان��ی��ی�هک��ان و چ �هن��دی��ن ه��ۆک��اری��ت��ر، زهمینهیهکى رهخساندووه که ههندێکجار ئ����هم ک��ێ��ش � ه خ��ێ��زان��ی��ان � ه ل���هب���رى ئ����هوهى چارهسهریان بۆ بدۆزرێتهوه ،بهجیابوونهوه و شهڕیش کۆتایى دێت. ل���هم ب����هدواداچ����وون����هدا ه����هوڵ دراوه چیرۆکى جیاواز لهبارهى کێشهکانى ژن و مێردهوه بخهینهڕوو ،پاشان الیهنى پهیوهست بهکێش ه کۆمهاڵیهتی و دهروونییهکانیش بدوێنین. خۆم بهههڵ ه دهزانم!
س��ی��ڤ��ان م��ح �هم �هد ،کچێکى ت�هم�هن ( )29ساڵه و پیشهى مامۆستایه ،وتی «ل �هدواق��ۆن��اغ��ى خ��وێ��ن��دن��ى پهیمانگادا کوڕێکم ن��اس��ى ک� ه ههمیش ه خهریکى قسهى خۆش بوو ،کهوتم ه ژێر کاریگهرى دهوڵهمهندی و قۆزییهکهیهوه و بڕیارى هاوسهرێتیماندا ،لهقۆناغى پێکهوه ژیانى خێزانیماندا چهند مانگێکمان بهخۆشى ب��ردهس �هر ،ب �هاڵم ه�هر لهساڵى یهکهمهوه بۆم دهرکهوت که زۆر حهز بهخواردنهوهى مادهى ئهلکهول دهکات و کاتێکى درێژ سهرقاڵى تهلهفۆن ه ب��ۆ ک��چ��ان ،لهگهڵ ئهوهشدا دڵی پیس بوو و ههر تهلهفۆنێکم
بکردای ه راستهوخۆ لێپرسینهوهى لهگهڵدا دهکردم». دهرب��ارهى ئهنجامى هاوسهرێتیهکهشیان وتی «بهتهواوهتى دڵنیابووم زۆرب�هى ئهو کوڕانهى ههمیش ه بهدهم کچانهوه پێدهکهنن و سهرقاڵى تهلهفۆن کردنن ،دڵیشیان ل ه هاوسهرهکهیان پیسه ...دواجار دهوڵهمهندى و قۆزی و نوکتهکانیم بهرچاو کهوت و بڕیارى جیابوونهوهماندا .ئێستاش هێندهى ئ��اگ��ادارم ههمان کێشهى لهگهڵ خێزان ه نوێیهکهیدا ههیه ،کێشهى خێزانى ئهگهر چارهى بۆ نهدۆزرێتهوه ئهوا دهرهنجامێکى خراپى دهبێت». نهجیب ه محهمهد ،م��اوهى ( )14ساڵ ه ژیانى خێزانى پێکهوهناوه ،وتی «ههندێ کێشه لهژیانى خێزانیدا روودهدهن ههر لهدیاریکردنى وادهى گهشت و سهیرانێکهوه بگره تادهگاته ب��ڕی��اردان لهمنداڵبوون و گواستنهوهى شوێن و شێوازى مامهڵهکردن لهگهڵ خزم و کهسوکاردا .بۆ چارهسهرى کێش ه خێزانییهکانیشم ،زۆرج���ار پشتم بهدایکم و ههردوو خوشکهکهم بهستووه». وهک ئامۆژگارییهکیش ب��ۆ خێزان ه نوێیهکان ن��اوب��راو وت��ی «ژی��ان��ى خێزانى مشتومڕو کێشهى ههر تێدا دهبێت ،بهاڵم گ ل �هوهدای � ه ک� ه ک��وڕ و ک��چ ههر گرن ل�هس�هرهت��اوه بهههڵه ه��اوس�هر دهستنیشان ن���هک���هن ،چ��ون��ک �ه رێ��گ��ای �هک ه���هر ل ه ب��ن �هڕهت �هوه ب���هخ���وارى ب��ێ��ت ئ���هوا چ��اک ن��اک��رێ��ت �هوه .ه �هڵ �هش ب�هه�هڵ� ه چ��ارهس �هر ناکرێت».
کاریکاتێر له ئینتهرنێتهوه
مهسهلهى قۆزى و جوانى ههموو شتێک لێبوردهیى ...رهفتارێکى جوان ئ��هح��م��هد ح �هم �هس �هع��ی��د ،پ��ی��اوێ��ک��ى نییه و ههوڵ بدهن رهوشتى یهکترتان بهدڵ قسهخۆش ه و خ��اوهن��ى ق��وم��اش فرۆشى بێت» .پاشانیش وت��ی «کێش ه لهخێزان (جوان)ه لهناوبازاڕ ،بهدهم سهرقاڵییهوه وتی نابڕێ گرنگ بوونى لێبوردهیی ه لهگهڵ «زۆرجار بۆ ژن خواستن و کچ بهشودان ی �هک��ت��ردا ،ل �هگ �هڵ تێپهڕبوونى زهم��ان��دا بانگهێشتى ماڵه خزمان و ناسیاوان کراوم ،جوانى و قۆزى ئهو دهورهى نامێنێ ،بهاڵم ه��هر ل �هس �هرهت��اوه ئ��ام��ۆژگ��اری��ى ک��چ و خوڕهوشتى جوان و ئهقڵ و کهمال تاسهر کوڕهکه دهک�هم که پشووتان درێژ بێت ،دهمێنێ».
وهستا قادر ،خاوهنى دارتاشخانهى میران ه وتی «بۆ دوورکهوتنهوهى خێزان لهشهڕو ئ��اژاوه ،دهب��ێ ههندێ کێشهى الوهک��ى و بچوک ههیه پشتگوێیان بخهیت و شتهکان زل نهکرێت ،لهکاتى روودانى کێشهدا ژن و مێرد ئهرکى سهرشانیان ه ه �هوڵ بدهن بههێمنى چارهسهرى کێشهکانیان بکهن». د.ب�هخ��ت��ی��ار کهریمیش ک � ه پزیشکى
موقیم ه وتی «م��اوهى ( )4ساڵه ژیانى کاتێکیش گهنجێک هێشتا بناغهى خێزانیم پێکهوهناوه ،ههوڵمدا خوى لهڕووى ئابورى دانهڕشتووه و بڕیارى ژنهێنان دهدا، جوانتر بێ و سهرکهوتووش ب��ووم ،تهنها ئ �هوا ه �هژارى و نهزانى تێکهڵ بهیهکتر کێشهى گهورهم بنهماڵهکهیهتى ک ه حهز دهب���ن و دواج���ار خێزانێکى ه�هڵ��وهش��اوهى ب �هش �هڕو ئ����اژاوهى ج���ۆراوج���ۆر دهک���هن و لێدهکهوێتهوه». کاریگهریى لهسهر ئارامى خێزانهکهمان ههموو دهرگایهکى داخراو کلیلى ههیه ج��ێ��ه��ێ��ش��ت��ووه ،ب��ۆی �ه ب���هر ل �ه ژن��ه��ێ��ن��ان و روون���������اک ع����هل����ى ک����ه ت����وێ����ژهرى شووکردن دهبێ حسابى تهواوهتى بۆ خزم و ک��ۆم �هاڵی �هت��ی��ی �ه س����هب����ارهت ب�هک��ێ��ش� ه کهسوکارى هاوسهرهکهت بکهیت». خ��ێ��زان��ی��ی �هک��ان وت����ی «ل �هک��ۆم �هڵ��گ��اى کوردیدا بهگشتى لهماوهى یهکهم ساڵى ههژارى ..بهاڵى خێزان ب �هره �هم ع�هل��ى ،تهمهنى ( )32ساڵ ه هاوسهرگیرى ،کهمترین کێشه لهنێوان و م���اوهى ( )8ساڵیشه ژی��ان��ى خێزانى ژن و م��ێ��رد روودهدات چونک ه هێشتا پێکهوهناوه ،وت��ی «کاتێک بڕوانامهى مهست و سهرسامى یهکترن .پاشان ورده زانکۆم وهرگرت راستهوخۆ بڕیارى ژنهێنانم ورده کهسایهتى راستهقینهى یهکتریان دا ،بهداخهوه کهسێک نهبوو ئامۆژگاریم ب��ۆ دهردهک����هوێ����ت ،ب �هت��ای��ب �هت ئ �هوان �هى بکات و بڵێ تۆ چۆن بهبێ ئهوهى شوێنى بهخۆشهویستى هاوسهرگیریان ک��ردووه، نیشتهجێبوونت ههبێ ،بهموچهیهکى کهمى کهمترین دۆخ��ى راستهقینهی یهکتریان خۆت و خێزانهکهت بهڕێوهدهچى؟ .ئێستا خوێندووهتهوه و تهنانهت چاویان لهئاست کێشهى گ���هورهم شوێنى نیشتهجێبوونه ،کهموکوڕییهکانی یهکتر پۆشیوه ،بهاڵم ههر ساڵه و ماڵم لهشوێنێک ب��ووهو زۆر دوات���ر دهزان���ن ک�ه ه �هر چاوداخستنێک نائاسودهم ،تهنانهت دهزگیرانهکهشم ک ه لهئاست کهموکوڕییهکان بهرله قۆناغى بهخۆشهویستى هێناومه خ �هری��ک بوو ه��اوس�هرگ��ی��رى ،دهبێته کێشهى گ �هورهى کێشهى نیشتهجێبوون دووچارى دابڕانمان دواى قۆناغى هاوسهرگیرى». ئهم توێژهره ئاماژه بۆ ئ�هوهش دهکات بکات». ه �هروهه��ا ب��ن��ار ک � ه مامۆستای ه وتی «لهکاتى روودان��ى کێشهى خێزانیدا ،رێز «بهخۆشهویستى شوم بهکوڕێک کرد ،نهگرتن ل�هه��اوس�هر ن �هک تهنها کێش ه ئێستا تێگهیشتووم ک � ه خۆشهویستى سهرهکییهک ه چ��ارهس �هر ن��اک��ات بهڵکو چ���او ک��وێ��ر دهک����ات و ن��ای�هڵ��ێ م��رۆڤ چ �هن��دی��ن ک��ێ��ش �هى س��هرهک��ی��و الوهک���ی واقیعهک ه وهک خۆى ببینێ ،ماوهى دوو ل��ێ��دهک �هوێ��ت �هوهو هێندهیتر ب��ارگ��ران��ت��رت ساڵ ژیانى خێزانیمان خۆش بوو .دواجار دهک�������ات .ی��هک��هم��ی��ن ق��ۆن��اغ��ی��ش بۆ هاوسهرهکهم نهیدهویست لهکوڕێنى خۆى چارهسهرى کێشهکان بریتیی ه لهدانوستاندن دوور بکهوێتهوهو زۆرجار شهوان ه تا ( )1و س��ازش .تۆ دهب �ێ خ��ۆت لههاوارکردن نهدههاتهوه ،ناچار وتى من حهز به ژیانى و سهرزهنشت ک��ردن دوور بخهیتهوهو رێز گهنجێتى خۆم دهکهمهوهو ههڵ ه بووم ل ه لهتێڕوانینو بیروباوهڕهکانی یهکتر بگرن. ژنهێناندا .سهرهنجام لهیهکتر جیابووینهوهو لهکاتى پێویستیشدا سهردانى توێژهرێکى کۆمهاڵیهتى ی��اخ��ود پزیشکى دهروون���ى ملى ئهوروپاى گرتهبهر». ن����اوب����راو ئ���ام���اژهش���ى ب���ۆ ئ����هوه ک��رد بکه .بهکورتی دهتوانین بڵێین لێبوردهیى «گ �هورهت��ری��ن ب���هاڵى خ��ێ��زان ک�ه دایکى لهکاتى ڕوودانى کێشهى خێزانیدا کلیلى ههموو کێشهیهکه ،بریتیی ه ل ه ه�هژارى .چارهسهره».
مهترسى ئهنفلۆنزاى لێ دهکرێت
زۆربوونی بهراز گوندهکانى پشدهر ههراسان دهکات
بەراز هەڕەشە لەبەرهەمە كشتوكاڵییەكانی پشدەر دەكات ئا /سهرکهوت
کوردستان بههۆى بوونى ژینگهیهکى شاخاوییهوه ،بیشهاڵن و دارستانى زۆرى ههیه که شوێنێکى گونجاوه بۆ بهرازه ک �ه ت��ی��ای��دا ب���ژى .ل �هس��ن��ورى ن��اوچ �هى پ��ش��دهری��ش ،ه �هم��وو س��اڵ��ێ��ک کێشهى زۆربوونى بهراز دهبێتهمایهى تێکچوونى ه �هن��دێ��ک ل��هب��هره��هم��ى ک��ش��ت��وک��اڵ، تهنانهت دانیشتوانی ئهو گوندانه ترسیان ل�ه ب�ڵاوب��وون �هوهى ئهنفلۆنزاى ب�هرازی��ش ههیه. بهراز ..ئهنفلۆنزاى کشتوکاڵه حاجى ئیبراهیم که دانیشتووى گوندى شیوهڕهزى سهربه قهزاى قهاڵدزێیه وتی: ه �هم��وو س��اڵ��ێ��ک ب �هرازێ��ک��ى زۆر ل�هو
بیشهاڵنانهى دهوروب �هرى گوندهکهمانهوه زیانێکى زۆر بهکشتوکاڵ دهگهیهنن، ێ ش �هوان بهکۆمهڵ دێنه ن��او رهزى تر و باخهکانمان ،دواى تێرخواردنیان رهزى ترێ و میوهکانمان لهبنهوه بهشفرهکانیان ههڵدهتهکێنن و جارێکیتر ن��اڕوێ��ت�هوه، زیاتریش حهزیان له ترێ رهش و کاڵهکه. ناوبراو وتی :بههاوکارى دانیشتووانى گوندهکه ،چهندینجار ههوڵى لهناوبردنیان دراوه ،ب �هاڵم لهبهرئهوهى زاوزێ��ى زۆره، ن��ات��وان��راوه بنهبڕ ب��ک��رێ��ن .ه �هن��دێ لهم گ��هل��هب��هرازان��ه ک �ه ب �هک��ۆم �هڵ هێرش دهک�هن�هس�هر کێڵگه کشتوکاڵییهکان، ( )20-15بهراز دهبن. م��ح��هم��هد ق�����ادر ،خ �هڵ��ک��ى گ��ون��دى ش���ی���وهڕهزه وت���ی :ق�����هوارهى ب���هرازهک���ان
گ���هورهن و ب �هئ �هن��دازهى گوێرهکهیهک دهبن ،شفرهیهکى تیژیان ههیه و مرۆڤ ن���اوێ���رێ ب �هب �ێ چ���هک ل��ێ��ی��ان ن��زی��ک ببێتهوه ،تائێستاش چهندینجار بهچهک تهقهیان لێکراوه .ش �هوان هێرش دێنن ه س �هر کێڵگهکانمان و ب �هرۆژی��ش لهناو بیشهاڵنهکاندا خۆیان دهشارنهوه. ه����هروهه����ا ع���هب���دوڵ�ڵ�ا دان��ی��ش��ت��ووى گ��ون��دى ش��ن��اوێ��ى ب��ن��ارى ق�هن��دی��ل وت��ی: لهسهرجهم ئهو گوندانهى که بیشهاڵنیان ه���هب���ێ ،ب���هرازی���ش���ی���ان زۆره .ب �هه��ۆى دوورى گوندهکانمان لهخزمهتگوزاریى حکومهتهوه ،ب�هت�هواوهت��ى گوندهکانمان پشتگوێ خراوه ،تائێستا هیچ الیهنێک دهرمانێکى تایبهتى نهداوینهتێ یاخود رێگایهکى تهندروستیان پیشان نهداوین
قهندیل بههۆى بۆردوومانى فڕۆکهکانى رهزى ترێ و کێڵگهمان ههبووه بههۆى ت��ورک��ی��اوه زۆر ک���هم ب���ووهت���هوه ،ب �هاڵم ب�����هرازهوه ت��ێ��ک��دراوه ،ئ��ێ��م�هش ن��اچ��اری��ن ترسیشمان له ئهنفلۆنزاى بهرازیش ههیه .لهههرکوێیهک بهراز ببینین ،بهتفهنگ و راو پێشوازى لێبکهین! نه بۆ گۆشته نه بۆ کهوڵهکهى هیچ پرۆژهیهک بۆ بنهبڕکردنى نییه ح���هم���هدهم���ی���ن راوچ���ی���ی���هک���ى ئ����ازاو لهکاتێکدا ئهنفلۆنزاى بهراز ههڕهش ه ت��ف �هن��گ��چ��ی��ی �هک��ى ن�����اس�����راوه ،وت����ی: لهسهردهمى گهنجێتیم دا زۆرجار لهگه ڵ لهتهندروستى دانیشتوانى جیهان دهکات، ه��اوهڵ�هک��ان��م دهچ��ووی��ن�ه راوهب����هراز ،ههم وهزارهتى تهندروستى هیچ جۆره پالنێکى بۆ بهسهربردنى کاتێکى خ��ۆش و ههم دیاریکراوى بۆ ئهو مهبهسته دانهڕشتووه. د.دڵ��ش��اد مهحمود ح�هس�هن بهرپرسى بۆ کهمکردنهوهى ڕێژهى بهراز چونک ه زۆر بهزیانه ،بڕیارمان داوه بهمزوانهش ی���هک���هى ڤ��ێ��ت��ێ��ن �هرى س���ن���ورى ق����هزاى بۆ راوهبهراز بچینه بنارى زنجیره چیاى پشدهریش لهوبارهیهوه وت��ی :لهسهرهتاى ئاسۆس چونکه بیشهاڵنێکى زۆرى لێیه .ئهمساڵهوه ههڵمهتێکى راگهیاندنمان بۆ سهبارهت بهشێوازى راویش وتی :بهراز هۆشیارکردنهوهى خهڵک لهئهنفلۆنزاى درهنگانى شهو بهکۆمهڵ بۆ لهوهڕ دێت ه ب����هراز ک����رد ،ک��ۆم �هڵ��ێ��ک پ��ۆس��ت �هر و ناو کێڵگه کشتوکاڵییهکان ،ههمیشهش دهلیلى رهن��گ��اورهن��گ��م��ان ل�هن��او خهڵکدا ک��ان��ی��اوێ��ک��ى دی��اری��ک��راوی��ان ه �هی �ه بۆ ب��ڵ�اوک����ردووهت����هوه ،ه��هم��وو ساڵێکیش ئاوخواردنهوه ،دهبێ تفهنگچییهکى باش ک��ێ��ش�هى زۆرى ب����هراز ل �ه گ��ون��دهک��ان��ى بیت ئهگهرنا پهالمارت دهدهن و بریندارت پشدهردا ههبووه ،بهاڵم لهماوهى سااڵنى رابردووشهوه تائێستا دیاردهیهکى ئهوتۆ دهکهن. ههرچهنده ه�هروهک پێشینیان وتهنى ن �هب��ی��ن��راوه ک �ه ئ��ام��اژه ب �ێ ب��ۆ ب��وون��ى راوهکهى نه بۆ گۆشته نه بۆ کهوڵهکهى ،ئهنفلۆنزاى بهراز لهناوچهکهدا. پاشان بۆ رێگهگرتن زیانهکانى بهراز و ههروهک ئهحمهدى راوچى وتی :بهپێى دهس���ت���ورى ئ��ی��س�لام خ���واردن���ى گۆشتى ئهنفلۆنزاکهى وتی :بهشێوهیهکى رهسمى ب����هراز ح���هرام���ه ،وهک رێ���وی���ش نیی ه هیچ پرۆژه و بودجهیهکى دیاریکراومان فۆتۆ :سەركەوت بڵێین راوکردنهکهى بۆ کهوڵهکهیهتى ،بۆ بهگژداچوونهوهى ئهنفلۆنزاى ب�هراز ک �ه چ���ۆن ب��ن �هب��ڕی��ان ب��ک �هی��ن ،ب �هه��ۆى بهڵکو راوکردنى ب�هراز لهبهرئهوهیه ک ه ن��ی��ی�ه ،ه���هر نیشانهیهکیش ب��ۆ ب��وون��ى ێ نزیکایهتى گوندهکانیشمان لهسنورى ب��وون��ى ئ �هو گ��ی��ان��ل�هب�هره زیانێکى زۆر ئهو نهخۆشییه ببینین ،ئهوا دهستبهج ههردوو واڵتى ئێران و تورکیاوه ،مهترسى بهکێڵگهکانمان دهگهیهنێت ،چهندین بهرپرسانى لـێ ئاگادار دهکهینهوه. باڵوبوونهوهى ئهنفلۆنزاى بهرازمان ههیه. پاشان مهحمود که دانیشتووى گوندى بێکڵۆیه ،وت��ی :ئهمساڵ شوێنى بهراز لهگوندهکانماندا دهبینرێ و زیانیان ب ه بهرههمه کشتوکاڵییهکانمان گهیاندووه، داواک���اری���ن ک �ه ی��ارم �هت��ی��م��ان ب���دهن تا ل�هن�هخ��ۆش��ى ئ�هن��ل��ف��ۆن��زاى ب���هراز خۆمان بپارێزین ،ئ�هگ�هرن��ا ل �هم ن��اوچ�هی�هوه بۆ شوێنهکانیترى کوردستان پهرهدهستێنێت. ههروهها رهحمان محهمهد ،دانیشتووى گ��ون��دى رهگ���هز وت��ی :ئهمساڵ رێ��ژهى بهراز له گوندهکانى بنارى قهندیل زۆر زی��ادى ک���ردووه ،ههرچهنده دانیشتوانى
رۆژنامهنوسان پێیانوایه ناوهرۆکى کۆبوونهوهکانى پهرلهمان وهک خۆى ناگات ه دهست کهناڵهکان ئا /رههێل مامهش پ �هرل �هم��ان��ى ک���وردس���ت���ان ب���هردهوام���ه ل �هرێ��گ �هگ��رت��ن��ى ب���ۆ چ���ون���ه ژورهوهى رۆژن����ام����هن����وس����ان ب����ۆ روم���اڵ���ک���ردن���ى دانیشتنهکان بهریکۆرد و کامێراکانیانهوه، رۆژن���ام���هن���وس���ان���ی���ش ئ�����هو ه���هن���گ���اوه ب�هت�هس��ک��ردن�هوهى ئ���ازادى رۆژنامهنوسى دادهن���ێ���ن و پ��ێ��ی��ان��وای �ه ئ���هو ه���هوااڵن���هى راگ�هی��ان��دن��ى پ �هرل �هم��ان ب��ۆ دهزگ��اک��ان��ى راگ�هی��ان��دن��ى دهن��ێ��رێ��ت ،ج��ی��اوازه لهگهڵ رووداوى ناو هۆڵى پهرلهمان. رۆژنامهنووس دڵشاد ههرتهلى به(چهتر) ى راگ �هی��ان��د «پ �هرل �هم��ان��ی ک��وردس��ت��ان بهمکارانهى دهیانهوێت ئازادى رادهربڕین و رۆژنامهگهرى دهمکوت و سنوردار بکهن پهرلهمانی کوردستان ێ ئامادهبوونى دهزگاکانى راگهیاندن و بهب دانیشتنهکان بهڕێوهببهن ،لهههمانکاتیشدا یاساکه پێشێل دهکات و لهههمان کاتیش سهرۆکایهتى پهرلهمان و لیستى دهسهاڵت سوکایهتی دهک���ات بهئیمزاى سهرۆکى دهیانهوێت دوور لهچاوى ریاگهیاندنهکان ههرێمى کوردستان که خۆى ئیمزاى لهسهر دانیشتنهکان ب�هڕێ��وهب��چ��ن و هاواڵتیان یاساکه کردووه ،ئهمکاره دژى مادهى ()9 لهزانیارییهکانى ک��ۆب��وون�هوهک��ان بێبهش ى پهیڕهوى ناوخۆى پهرلهمانیشه». بکرێن». پهیامنێرى کهناڵى ئاسمانى پهیام ئهنوهر ئ����هو رۆژن���ام���هن���وس���ه وت����ی «وهک سهباح دهڵێت «دواى ئهوهى خولى سێههمى رۆژنامهنووسێک نیگهرانم و ئهو کارهى پهرلهمانى ک��وردس��ت��ان دهس��ت بهکاربوو سهرۆکایهتى پهرلهمان ئیدانه و مهحکوم ب�هب��ڕی��ارێ��ک رێ��گ��ری��ان لههاتنه ژوورهى دهکهم ،چونکه پێچهوانهى یاساى ()35ى رۆژنامهنوسان بهکامیراکانیانهوه کرد، رۆژنامهگهرییه که پهرلهمان خۆى دهنگى دانیشتنهکان تهنیا لهرێگاى راگهیاندنى لهسهر داوه و پهسندى کردووه ،بهم کارهشى خ��ۆی��ان�هوه دهگ���وازن���هوه ،ئ �هو ههنگاوهش
فۆتۆ :ئینتهرنێت ترسه لهگواستنهوهى راستییهکان ،چونک ه ههمیشه رۆژن��ام �هن��وس��ان ه �هوڵ��ی��ان��داوه راس��ت��ی��ی �هک��ان ب��ۆ خ �هڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان بگوازنهوه ،دیاره ئهوانیش نایانهوێت ههموو راستییهکان بگاته دهست هاواڵتیان». ناوبراو وتى «پێویسته لهبهرامبهر ئهو ههنگاوهى پهرلهمان رۆژنامهنوسان بێدهنگ نهبن و بهیهک دهنگ بێنه وهاڵم و ئهو تهوقه بشکێنن و لهرێگاى بهیاننامه و ناڕهزایی کۆتایی بهو بارودۆخه بهێنن». فریاد محهمهد ،پهیامنێری ئاژانسی (ئ�هس��وات ئهلعێراق) پێیوایه ئ�هو شێوازه
مامهڵهکردنهی ئێستای سهرۆکایهتی پهرلهمانی کوردستان دژ بهیاساو پهیرهوی ناوخۆى پهرلهمانی کوردستان و یاسای کاری رۆژنامهگهرییه لهکوردستان ،جهخت لهسهر پێدانی زانیاری بهرۆژنامهنووسان دهک������ات������هوه ،دهڵ����ێ����ت «رێ���گ���ری���ک���ردن لهرۆژنامهنووسان بۆ روماڵکردنی کار و چاالکییهکان لهئهستۆی سهرۆکایهتی ئێستای پهرلهمانی کوردستانه ،چونکه ل����هدوو خ��ول��ی پ��ێ��ش��ووت��ری پ�هرل�هم��ان��ی کوردستان رۆژنامهنووس ئازادبوو دوای ههردانیشتنێک لێدوان لهپهرلهمانتاران
وهرب��گ��رێ��ت و ه��ی��چ ک��ات��ێ��ک رێ��گ��ری��ان لهرۆژنامهنووسان ن�هک��ردووه ،بۆیه دهڵێم سهرۆکی ئێستای پهرلهمان بهبیانوێکى الواز رێگری لهرۆژنامهنووسان دهکات بۆ روماڵکردنی چاالکییهکانی پهرلهمان، چونکه لهپێشتردا ههمان ستافی ئێستای ب�هڕێ��وهب�هرای�هت��ی راگهیاندنی پهرلهمان ئ���هو ب�هش�ه گ��رن��گ�هی��ان ب �هڕێ��وه دهب����رد و رۆژنامهنوسان گرفتیان نهبوو». ئ����هو پ �هی��ام��ن��ێ��ره دهڵ���ێ���ت «ل �هی �هک �هم دانیشتنی ئهم خولهدا سهرۆکی پهرلهمان وتارێکی پێشکهشکرد ،م��ن ک�ه تهنیا ق �هڵ �هم و ک��اغ�هزێ��ک��م ب��ردب��ووه ژوورهوه، بهشێک لهوتهکانی سهرۆکی پهرلهمان ئهوانهی پێم گرنگ بوو نوسیم و شتی زۆر گرنگی ورووژان����د ،ل���هدوای چهند کاتژمێرێک ههواڵی دانیشتنهکهم لهالیهن بهڕێوهبهرایهتی راگهیاندنی پهرلهمانهوه ب���ۆه���ات ،ب���هاڵم ب�هش��ێ��ک لهقسهکانی سهرۆکی پهرلهمانی تێدانهبوو ،گهیشتمه ئ�هو ب���اوهڕهی که راگهیاندنى پهرلهمان ئهوهی سهرۆکایهتی پهرلهمان مهبهستێتى ئهوهیان ناردووه». ل �هس �هر ئ���هو ب��اب�هت�ه ب��ۆچ�هن��دج��ارێ��ک سهرۆکى پهرلهمانى کوردستان د.کهمال ک���هرک���وک���ى ل����هب����ارهى ق��هدهغ��هک��ردن��ى ه��ات��ن�هژورهوهى رۆژنامهنوس بۆناو هۆڵى پ���هرل���هم���ان رای��گ��هی��ان��د ب���وو «ل�هه��ی��چ
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
7
پهرلهمانێکى دون��ی��ادا نیه ،دهزگاکانى راگهیاندنى حزبی بێنه ناو هۆڵى پهرلهمان، بهڵکو ئێمه راگ�هی��ان��دن��ى خ��ۆم��ان ههیه و دانیشتنهکان ئ��اراس��ت �هى کهناڵهکان دهکهین بهبێ جیاوازى» ،ههروهها ئاماژهى ب�هوهش��ک��رد رۆژن��ام �هن��وس دهت��وان��ێ��ت بێته ناوهۆلهکانى پهرلهمان ،بهاڵم بهکامێراى پهرلهمان دانیشتنهکان دهگوازرێنهوه ،بۆ ئهو مهبهستهش سهرۆکى پهرلهمان بڕیارى دابوو هۆڵى تایبهت بهدهزگاکانى راگهیاندن لهناوه پهرلهمان بکاتهوه ،بهاڵم تائێستا ئهو بڕیاره جێبهجێ نهکراوه ،بۆ ئهو مهبهستهش س�هرچ��اوهی�هک لهراگهیاندنى پهرلهمان ک�ه نهیویست ن���اوى بهێنرێت بهچهترى راگ �هی��ان��د «دام���هزران���دن���ى دهزگ��ای �هک��ى پ �هخ��ش وب�ڵ�اوک���ردن���هوه ل �هن��اوپ �هرل �هم��ان ک���ات و ب��ودج �هی �هک��ى زۆرى پێویسته، لهکاتى ئێستاش گفتوگۆ لهگهڵ چهند کۆمپانیایهکى جیهانى ک��راوه ،بۆئهوهى ئهوکاره ئهنجام بدهن».
بۆ یهکهمین جار لهکوردستان و عێراق فێستیڤاڵى شانۆى سهرشهقام لهشارى دهربهندیخان بهڕێو ه دهچێت
ئا /پێشڕهو
دهربهندیخان وهک یهکهمین باژێڕى کوردستان دهبێته یهکهمین وێستگهى ئهنجامدانى فێستیڤاڵى شانۆى سهرشهقام، خ �هڵ��ک��ى ن��اوچ��هک��هش ب �هه �هم��وو چین و ت��وێ��ژهک��ان�هوه ل�هخ��ۆئ��ام��ادهک��ردن��دان بۆ پ��ێ��ش��وازى ک���ردن ل���هو دی�����داره ه��ون�هری�ه گهورهیه. بهڕێوهبهرى گشتى رۆشنبیرى و هونهرى سلێمانى عهباس عهبدولڕهزاق لهوبارهیهوه ب��ه(چ��هت��ر)ى ڕاگ �هی��ان��د «ئ��ێ��م�ه وهک وهزارهت و ب �هڕێ��وهب �هرای �هت��ى رۆشنبیرى و ه��ون �هر ب��ی��رم��ان ل���هوهک���ردووهت���هوه که بایهخێکى تایبهتى بهناوچهکانى گهرمیان ب��دهی��ن و چهندین فێستیڤاڵى ج��ی��اوازى هونهرى لهو سنورهدا بهئهنجام بگهیهنین، پێشتریش ل��هش��ارى ک��ف��رى فێستیڤاڵى مهقاماتى کوردیمان سازکرد و لهشارى ک �هالری��ش ل �هن��اوهڕاس��ت��ى ئ���هم مانگهدا فێستیڤاڵى کلتورى نهتهوهکان سازدهکهین و لهچهندین واڵتى ئهوروپى و ئاسیاشدا بهشدارى دهکهن ،دهربهندیخانیش یهکێکه
لهو شارانه که بایهخێکى تایبهتى ههیه ل �هڕووى هونهرى شانۆ و گهشتوگوزارى و ئهسهرییهوه بیرمان لهوهکردووهتهوه که شوێنێکى گونجاوه بۆ ئهنجامدانى ئهم فێستیڤاڵه». ع����هب����اس ع�����هب�����دول�����ڕهزاق وت��ی��ش��ى ێ ش���ان���ۆى س���هرش���هق���ام «ف��ێ��س��ت��ی��ڤ��اڵ � لهکوردستاندا شتێکى تازهیه ،بهاڵم پێشتر تیپهکان لهشێوهى گروپى گهرۆک کاریان کردوه ،ئهم فێستیڤاڵه یهکێک لهسیفهته راس��ت�هوخ��ۆک��ان��ى پێچهوانه دهب��ێ��ت�هوه و ئهمجارهیان کارو پالنى کارکردن ئهوهیه، ک��ارهک��ت �هرهک��ان دهڕۆن���ه الى خهڵک و تێکهڵ بهخهڵک دهبن نهک دوباره بینهر بێتهوه بۆ هۆڵى شانۆکان ،رهنگه ئهوه سهرهتایهک بێت بۆ ئاشتکردنهوهى بینهر لهگهڵ شانۆدا». ب �هڕێ��وهب �هرى رۆشنبیرى دهربهندیخان فاروق سابیر دهڵێت «ئێمه زۆر شلگیرانه خۆمان بۆ ئهو فێستیڤاڵه ئامادهکردوه و چهندین لیژنهمان دیاریکردوه بۆ راپهڕاندن و کارئاسانى کردن بۆ وادهى ئهنجامدانى فێستیڤاڵهکه وابڕیاریشه لهڕۆژى ()10ى
ئهم مانگه دهستپێبکات». ه����هروهه����ا ب���هڕێ���وهب���هرى رۆش��ن��ب��ی��رى دهرب�هن��دی��خ��ان ئ��ام��اژهى ب��ۆ ئ �هوهک��رد ئهو گروپه تائێستا ( )12بهرههمى ناوخۆى لهکوردستان ئهنجامداوه و بڕیاره بهشدارى ئهم فێستیڤاڵه بکهن ،وتى «چهند تیپێکى رۆژههاڵتى کوردستانیش بهشدارى دهکهن و دوو تیپیش ل �هن��اوهڕاس��ت و خ���واروى عێراق بهشدار دهب��ن ،شانۆکارانى شارى دهربهندیخانیش به بهرههمێک بهشدارى فێستیڤاڵهکه دهکهن». ب���هرپ���رس���ى ب���هش���ى چ��االک��ی��ی �هک��ان��ى رۆشنبیرى ح �هس �هن م��ح�هم�هد ئ��ام��اژهى ب����ۆ ئ�����هوهک�����رد ب����ۆ ه �هڵ��س �هن��گ��ان��دن��ى کارهشانۆییهکان لهبهڕێوهبهرایهتى گشتى دکتۆر قوتبهی سادقی له کاتی ههڵسهنگاندنی شانۆی سهر شهقام رۆشنبیرى سلێمانى لیژنهیهکى هونهرى فێستیڤاڵێکى گهورهى هونهرى لهوشێوهیه دهربهندیخان بهوپهڕى رێزگرتنهوه پێشوازیان سێ کهسیان پێکهێناوهو ت���هواوى ئهو ل �هش��ارهک �هم��ان��دا ئ �هن��ج��ام ب���درێ���ت ،ئ�هو لێبکهین». ب �هش��ار ع��ل��ێ��وى وهک شانۆکارێکى تیپانهشى که بڕیاریانداوه کاربکهن خۆیان ک��ۆب��وون��هوهی��ه ه��ون �هری��ی �ه زی��ات��ر لێک بهباشى ئامادهکردوه وتیشى «ئێمه لهوه نزیکبوونهوه لهنێوان کلتوره جیاوازهکاندا ع����هرهب ک �ه ل��هش��ارى ب��اب��ل��ى ع��ێ��راق �هوه دڵنیاین که فێستیڤاڵێکى سهرکهوتوو دروس������ت دهک������ات و گ��ف��ت��وگ��ۆی �هک��ى بهشدارى فێستیڤاڵهکه دهکات به(چهتر) دهبێت». شارستانیانهش دێنێته ئ��اراوه که دواجار ى ڕاگهیاند «فێستیڤاڵى شانۆى سهرشهقام رۆژنامهنوس لهشارى دهربهندیخان عهتا س��ودى لێوهردهگرین ،لهئێستاشهوه ئێمه باشترین هۆکاره بۆ لێک نزیکبوونهوهى حسێن ،دهڵێت «خۆشحاڵین بهسازکردنى ههوڵى ت�هواو دهدهی��ن ئهو کهسانهى دێنه خ�هڵ��ک��ى س���اده ب �هه �هم��وو چینهکانهوه
خو تێدا براوهستینن ،ژ بهر وان ترومبیلێن چیمهنتۆ وگێچى دناڤا گورهپانێ دا ڤاال دکهن و کارێ مه ههمى تێک دچیت د وى دهمى دا دڤیا کهس ژمه دگۆرهپانێ دا نهمینت .دیسان جهێ دهست ئاڤێ ژى گهلهک پیسه . رائ��ی��د خ��هالت کامل رێ��ڤ�هب�هرێ هاتن وچوونا زاخ��ۆ دیارکر کۆ ئ�هز و د گهل سهندیکایێ گههشتینه وى چهندێ کۆ جههک بۆ رێڤهبهریا مه هاتى تهرخانکرن بو کوستهران دهست نیشان بکهین دا گازندهیا گورهپانێ چارهسهر بکهین. رێڤهبهرێ هاتن و چوونێ دیارکر کو پشکا ڤهگوهاستنێ دگ �هل سهندیکایێ ل زاخ��ۆ دشیان پێشنیاران بدهنه مه کو جهێن پ��ی��ش�هس��ازى ل ڤ��ێ��رێ ه�هن�ه داک��ۆ چارهسهریهکێ بۆ ببینن ،لێ وان ئهڤ چهنده بگرنگى وهرنهگرتیه ،ئهم د ئامادهنه گهر شوفێر گازندهیێن خوبگههینن مه ڤێ کێشێ بۆ وان چارهسهربکهین. ههروهسا عهلى عۆمهر شوفێرێ تومبێال کوستهرێ یه دیارکر کۆ سهرهراى جهى وان یێ بازرگانیه پیشهسازى یه لێ هندهک
گورهپانێ چ��ول بکهن چونکى دى بیت ه ئاڤاهى ،چ جوه نهبوون ئهم بچینێ لهوا ژ نهچارى ئهم بۆ وى جهى هاتینه ڤهگوهاستن. دهرب��ارهى خرابیا جهێن دهستئاڤێ دیارکر : بڤێ چهندى رادبن. زاروک سهروکێ
فۆتۆ :ئینتهرنێت لهگهڵ هونهرمهندان و رهخنهگراندا ،ئهم فێستیڤاڵه ل�هش��ارێ��ک ئهنجام دهدرێ��ت کهمن پێشتر کارى شانۆیم تێداکردوه و ههموو خهڵکهکهشیم خۆش دهوێت». ناو براو وتیشى «لهئێستادا بهگهرمى س �هرق��اڵ��ى پ��رۆڤ �هک��ردن��ی��ن و ب���اوهڕم���ان بهخۆمان ههیه که بهرههمێکى ج��وان و پربایهخ نیشانى خهڵکى بدهین».
گۆرهپانا کوستهران ل زاخۆ ئاریشێ بۆ شۆفێران دروست دکهت
ئا /محهمهد عهلى دگهل بهرفرههبوونا سنورێ قهزا زاخۆ، ه��اوالت��ى زێ��دهت��ر ترۆمبێالن ب کاردئینن بۆ هاتن و چوونێ ،داکۆ ب زویترین دهم بگههنه جهێ ک���ارى ،ل��ێ ئاریشا ههى ئهوه کۆ گورهپانا ترۆمبێلێن کوستهران ل زاخۆ هاتى یه ڤهگوهاستن بۆ جههکێ کۆ هاوالتى و شوفێر چ مفاى ژێ وهرنهگرن، بۆ وهرگرتنا پتر زانیاریان چهندین راوبۆچوون وهرگرتینه بۆ بهرچافکرنا ڤێ ئاریشێ . موستهفا ح�هس�هن موستهفا شوفێرى ترومبیال کوستهر لسهر هێال زاخۆ ئیبراهیم خهلیل و زاخ��ۆ کارێز ،بۆ (چهتر) گوت «نزیکى دووساالیه ئهم یێن دڤێ گورهپانێ دا ،باژێرڤانیا زاخ���ۆ گ��ۆرهپ��ان��ا مهکریه جههکێ بازرگانى ،و گهراجا مه هاتى یه ڤهگوهاستن ،ئهڤ جهێ بوومه دهست نیشان کرین ب کێر گ��ورهپ��ان��ێ ناهێت، چونکى جههکێ پیشهسازى یه کوگههێن چیمهنتوو گێچێ لێ ههنه و ئهم دورین ژ بازارى ،کارێ مه ئیکجار الواز بوویه پشتى ئ�هم ڤهگوهاستین ،ئ�هم نهشێن ترومبیلێن
مال ل نزیک ژى ئیزعاجا خو ژ وان دبینن. سهبارهت روول��ێ هاتن وچوونێ د گهل وان دا وهک عهلى ع��ۆم�هر دبێژیت :ل ن��ک مزگهفتا حهجى ئیبراهیمى لپێش چاڤێن پولیسین هاتن وچونێ رێڤینک دهستێ خو ل ترومبیلێن تایبهت نهیا کارى رادکهن و دراوهستینن ئهو بێئاگههیا خو ژێ دیاردکهن ،حهز دکهین رێکا ل سویکا دێرى جارهکا دیتر بومه ڤهکهن چونکه نزیکى نیڤ دهم��ژم��ێ��رێ ئ �هم دن��اڤ ب���ازارى دا گیرودبن ،مه ههمى گوتیه رائید خهالتى ژى وى رو ب روو گوت ئهم ڤهناکهین. رائید خهالت لسهر ڤێ گازندهیا شۆفێرى، دبێژیت :هندهک جاران مروڤ بوچوونێن خو دگهوریت ،گلهوگازنده ههنه لێ ژبهر کێمکرنا قهرهبالغا ناڤ بازارى دا مه ئهڤ چهندهکریه وئهم دپهشێمان نینن. س�هرب�هس��ت م��ح�هم�هد س��ال��ح س�هروک��ێ لژنهیێن سهندیکا کرێکاران ل زاخ��ۆ کو پشکهک لدهف وان ب کارێ ڤهگوهاستنێ رادب���ن دهرب����ارهى ڤێ یهکێ گ��ۆت :ئهو گورهپانه نهجهێ ک��ارى ی �ه ،بتنێ بوو راوهستیانێ ی�ه ،وشوفێر ژى بکهیفا خو
دناڤ بازارى دا ڤهگوهاستنێ دکهن وگیرو دبن. ب �هرپ��رس��ێ گ��ورهپ��ان��ێ (س��ال��ح س���ورۆ) گوت :نزیکى ()130شوفێرین کوستهرانه د گورهپانێ دا ،ههر دو رۆژان جارهکێ سرایا چهند شوفیرایه . حهسن ئیبراهیم تهمهر رێڤهبهرێ ڤهگوهاستنا زاخ���ۆ ،دهرب���ارهى ڤێ یهکێ گوت :ئاریشهیا گ��ۆرهپ��ان��ێ و کارکرنا ترومبیلێن تایبهت ل زاخ���ۆ ژ مێژه وهره ه���هی���ه و دڤ��ێ��ت ئ���اوری���هک لێ بهێته دان . دی������س������ان ب����هرپ����رس����ێ گ���ورهپ���ان���ێ (س�������ال�������ح س������������ۆرۆ) دی��ارک��ر کۆ ق��ائ��ی��م��ق��ام��ى گوتى یه دڤیا هوون
سهندیکا کرێکاران ب���هردهوام دبیت لسهر گوتنێن خوه :ئهو گورهپانهکا تایبهته ( زاخ��ۆ -ئیبراهیم خهلیل ،زاخ��ۆ – کارێز ) ک��و ترومبێلێن کۆستهر ل وى جهى دراوهستن ،کۆمپانیهک دێ ئاڤاهیهکێ ل وى جهى ئاڤا ک �هت ،وێ کومپانیێ سوزدایهمه کو دێ گورهپانهکا ن��وى بو شوفێرێن مه ئاڤاکهن ،ژ نهچارى مه شوفێر یێن ڤهگوهاستین وى جهێ.
کۆچی گهنجان روو لهزیادبوون دهکات
«چهندهها ژنى بێکارمان ههیه و ئیشکهرى دهرهوه لهشارهکهماندا کار دهکهن» ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
8
ژن بۆ گوڵى مهجلیس ل�����هن�����ج�����هى الرو کارزان محهمهد ت����اوس����ان����هى ژن ل���هو کۆمهڵگایانهى هێشتا نهریتى ڕواڵهتگهرایى تیایدا زاڵ�ه ،بۆت ه مۆدیلێکى ب���او و ژن��ی��ش ل���هم چهشن ه کۆمهڵگایانهدا ب���هرهو پێشبردنى خۆى ب�هس��ت��ۆت�هوه ب �ه ک��ورت��ت��ر ب��وون��ى ت �هن��ورهو ش����ێ����وازى م���ک���ی���اج���هک���هی���هوهو ک �هم��ت��ر بهشداریى کارانهیان ههیه ،بهو مانایهى ئهو کاتژمێرانهى لهبهردهم ئاوێنهیهکدا بۆ خۆ رازاندنهوه تهرخانى دهکات ،بهههمان هێندهش خ��ۆى به خوێندنهوهى تهنانهت پهرتوکێکى پهیوهست به کێشهى ژنان و شێوازى مامهڵهکردن و رووبهرووبوونهوهى ژناندا تهرخان ناکهن .ئهمهش گلهییهکهو زۆری��ن �هى کیژانى کۆمهڵگاى ک��وردى دهگرێتهوه ،ژمارهیهکى کهمیش ههن ک ه بااڵنسى کاتهکانى خۆیان لهنێوان خۆ ڕازاندنهوهو خۆ رۆشنبیرکردندا راگرتبێت، کهمى ئهم ڕێژهیهش بهئاسانى بهسیماى ب��واره جۆراوجۆرهکانی مهیدانى کارهوه دیاره. دیارترین نمونهى ئهم حاڵهتهى سهرهوه، له دامهزراندنى زۆرینهى دهستهو گروپو ڕێ��ک��خ��راوه مهدهنییهکاندا ،ئ �هم خهمى بهشداربوونهى ژن وهک مافێکى ڕهواى خ��ۆى ،ن �هک ه �هر کێشه ب��ۆ خ��ودى ژن بهڵکو بۆ نێرینهکانیش دروس��ت دهکات ت��ا ل �هت��ان �هو ت �هش �هرى ب�هرام��ب�هرهک��ان��ی��ان دووربن .بهپێى ئهو ئهزموونانهى لهماوهى کارکردنى زۆربهماندا دهبینرێ ،ههمیش ه ن���ائ���ام���ادهگ���ىو خ���ۆدزی���ن���هوهى ژن ل �هو بهشداربوونهدا هێنده ڕێژهکهى بهرزبووه ن��اچ��ارى ک��ردوی��ن ل�هگ�هڵ دام �هزران��دن��ى گروپێکدا ،بهالقرتێوه بڵێین ژنێک بۆ گوڵى مهجلیسهکهمان!. ئهم گرفته ئهگهر لهدهیهکانى ڕابردوودا فاکتهرهکهى بیرى نێرساالریى بووبێت ،ئهوا بهدڵنیاییهوه ئێستا خودى ژن بۆتههۆکارى سهرهکى ،چونکه هێشتا بهشێکى زۆرى ێ ژنان لهخۆیان ڕانابینن یاخود نایانهو ل �هڕێ��گ �هى خ��ۆم��ان��دووک��ردن��هوه بگهن ه ن���اوهن���دى ک���ارک���ردن���دنو ت��هن��ان��هت ئ �هو ج��ورئ �هت �هى ل�هخ��ۆی��دا دروس���ت ن �هک��ردووه ک �ه ببێته ڕچ �هش��ک��ێ �نو ئ���هو وت���ه ب��اوه بسهلمێنن که ئهوانیش دهتوانن هاوشانى پ���ی���اوان ڕهوت ب��ک��هن .ب �هوم��ان��ای �هى ن���ائ���ام���ادهگ���ى ژن ب���ۆت���هه���ۆى ئ����هوهى ئ��ی��خ��ت��ی��ارى دهس��ت��ن��ی��ش��ان��ک��ردن��ى ژن بۆ کارێکى لهوشێوهیه ،ههربهدهست پیاوانهوه بمێنێتهوهو هێندهى سهرنجیشم دابێت ،پیاو لهئیختیارهکهیاندا تهنها کورتى تهنورهو ئهبرۆى ک �هوانو زوڵ �فو ئهگریجهى خاو و ب��ااڵى ع �هرع �هرى ژن�هک�هی��ان کردۆت ه پ��ێ��وهر ب��ۆ ب�هش��دارب��وون��ی��ان .ه�هروهک��چ��ۆن له ڕاب��ردووش��دا تهنانهت شاعیره ک��ورده کالسیکییهکانیش که له ساتى خۆیاندا پ��ێ��ش��ڕهوى م �هع��ری��ف �هى خ �هڵ��ک ب���وون، زۆرب �هی��ان ه �هر ئ �هم الی�هن�هی��ان بینیوه و شیعریان به بااڵیاندا وتووه ،واتا جوانىو لهشوالرى ژن بهسهر واقیعییهتى خودى ژنهکهدا زاڵ بووه. ک��ات��ێ��ک ب��ۆ س��ات��ێ��ک��ی��ش گوێبیسى گۆرانیبێژ و حهیرانبێژانیش دهبین ،ههر س�هرق��اڵ��ى داخ����وازى م��اچ و وااڵک��ردن��ى باغى سینهو ئاوێزانبوونن ،ی��ان ڕوونتر بڵێین بونیادى ژنیان لهنێو چوارچێوهی حهزێکى سێکسیدا کۆکردۆتهوه نهک وهک نیوهى کۆمهڵ مامهڵهو رهفتارى لهگهڵدا بکهن .یانى الیهنى کهم خهباتى چ���هن���دان ک �هس��ای �هت��ى ل���ه ح�هپ��س�هخ��ان��ى نهقیبهوه بگره تا دهگاته لهیال زانا ڕهچاو بکهن که له زۆر ب��واردا ،له پیاوانیشان تێپهڕاندووه. دیاردهی غیابى ژن له مهیدانى کاردا ک �ه ڕۆژ ب���هڕۆژ ب���هرهو ب �هرف��راوان��ب��وون دهچ��ێ��ت ،ج��ێ��گ�هى ههڵوێستهکردنێکى ج���ددی���ان���هى ه���هم���وو خ �هم��خ��ۆران��ى ئ �هو مهسهلهیهیه ،چونکه ئهمڕۆ بهپێچهوانهى سهردهمى دوێنێوه ،چانسهکه لهئاستێکى ب����هرزدای����هو چ����اوهڕوان����ى ج��ورئ�هت��ێ��ک��ى دهس��ت��وب��ردى ژن��ان �ه ت��ا ب��هرل��هوهى وهسفى ئ �هب��رۆى ک���هوان و گێسو و ڕووخ��س��ارى مانگى ژن بکرێت ،له توانستهکانیانهوه دهست پێبکرێت. *karzan981@yahoo.com
ئا /شارا غهریب
لهگهڵ ئ �هوهى رێ��ژهى بێکارى باڵی کێشاوه بهسهر ئهم ش��ارهدا ،بهاڵم پۆل پ��ۆل ئ��ی��ش��ک�هر ل�����هدهرهوهى ه �هرێ��م دێ��ن بۆ ک��ارک��ردن لێره بهتایبهت لهکهرت ه تایبهتییهکان و زیاتریش لهچێشتخان ه و سۆپهر مارکێتهکان ،ئهمهش زیاتر ل���هک���چ���ان���دا دهردهک�����هوێ�����ت ،ل��هگ��هڵ ئ����هوهى ک��چ��ان��ى خ��ۆش��م��ان پێویستیان ب�هک��ارک��ردن�ه ،ب �هاڵم ک��ارن��اک�هن وهک ئ����هو ک���هس���ان���هى ل��������هدهرهوه دێ����ن ک� ه ئهمهش هۆکارى خۆى ههیه و یاخود پرسیارێکه که وهاڵمهکهى الى کچان ه و ئهوان دهتوانن وهاڵمبدهنهوه. ه��ان��ا ج����هالل ،خ��وێ��ن��دک��ارى زان��ک��ۆ وت��ى :بهڕاستى زۆر ئاساییه بهالمهوه کارکردن لهریستۆرانتێکدا ،دواى دهوام بهتایبهت که زور پێویستم به الیهنى مادییه بو ت�هواوک��ردن��ى خوێندنهکهم، بهاڵم کارکردن لهو شوێنانه بهچاوێکى س��وک �هوه ت�هم��اش��ا دهک��رێ��ت ب�هت��ای��ب�هت گ �هر خوێندکار بیت ل�هزان��ک��ۆ دهبێت ه جێگهى سهرنجیان ،بهمهش کۆمهڵگا تاوانباره. ش��ی�لان ع��ل��ى ،م���اوهى دوو مانگ لهچێشتخانهیهکدا کارى ک��ردوه وتى: زۆر ئ��اس��وده ب��ووم ب �هک��ارهک �هم ،ب �هاڵم ب�هه��ۆى قسه و ب��اس��ى خ��زم و دراوس��ێ ک�ه ک��اری��گ�هرى ل�هس�هر دهرون���م ههبوو وازمهێنا لهکارهکهم ،ئێستاش بێکارم. دال��ی��ا ج���هزا ،پ��ێ��ی��وای�ه ک��ارک��ردن ل ه کهرتی تایبهت بێت یاخود دهزگایهکى ح��ک��وم��ی ه�هرخ��زم�هت��ک��ردن�ه پێشیوای ه ژن ک�ه ک��ارن��اک��ات ژینگهیهکى واى بۆ نهڕهخساوه ئاسایی بێت ،کاربکات لهوشوێنانهدا. ههند ێ لهکچان کاردهکهن و ئاسودهن ب�هک��ارک��ردن ،مهلیکه ،لهریستۆرانتى
ئا /رێبوار عهزیز
م��ی��ل��ۆدى وت����ى :م���ن ل���هگ���هڵ ئ���هوهى خ��وێ��ن��ک��ارى دووهم�����ى ب��ان��ک��م ب�هش��ى ژم��ێ��ری��ارى ،روژان����ه ش��هش کاتژمێر کاردهکهم و هاتنه دهرهوهم بۆ کارکردن بهخواستى خۆم بووه و بهخوشحاڵییهوه دهیڵێم هیچ رێگرییهکم نهبووه و ئهو ک �هس��ان �هى رودهک���هن���ه م��ی��ل��ۆدى هیچ خ��راپ�هی�هک��ی��ان وهک کچێک ب��ۆ من نهبووه و پهیوهندی لێره پهیوهندییهکى ک��ارک��ردن و خزمهته .وتیشى ئ�هو بڕه پارهى وهریدهگرم بۆشاییهکى باشى بۆ پڕکردومهتهوه. (ت.م) ل�هی�هک��ێ لهچێشتخانهکان کاردهکات وتى :لهسهرهتادا که کارم دهکرد زۆر نائاسوده بووم بههۆى ئهوهى خ��وێ��ن��دن��م ت���هواو ن �هک��ردب��وو و کاریشم ن��هک��ردب��وو ل������هدهرهوهى م���ا ڵ ئ �هم �هش قورس بوو بۆم ،بهاڵم دواى سێ مانگ ێ ئ��اس��ای��ى ب��ووه الم ،ئێستا م���اوهى س س��اڵ�ه ک��اردهک �هم و ب �هردهوام��ی��ش دهب��م لهکارکردن. سۆزان شههاب ،پێیوایه کۆمهڵگهى ک��وردى ج��ارێ ماویهتى ه�هزم��ى ئ�هوه ب����ک����ات ،ک��چ��ێ��ک وهک ک���وڕێ���ک ک��ارب��ک��ات ل�هچ��ێ��ش��ت��خ��ان�ه ب��ێ��ت ی��اخ��ود ری��س��ت��ۆران��ت��ێ��ک��دا ،وت��ی��ش��ى ل �هراس��ت��ی��دا دهب��ێ��ت ئ���هو ش��وێ��ن��ان �هى ک���ار ب��ۆ ژن��ان دهک����هن دهب��ێ��ت ب �هج��دى ک��ارب��ک �هن بۆ هۆشیارکردنهوهى کۆمهڵگا ،ژنانیش وهک م��رۆڤ��ێ��ک ت���وان���اى ب���هش���داری ک��ردن��ى ه �هی �ه ک �ه خ��زم �هت ب��ک��ات ل ه شوێنێکى گشتیدا. مامۆستا تاڤگه گلهیى لهخێزانهکهى دهک��ات و دهڵ��ێ کاتێک خوێندکارى ب����ۆ ت����هواوک����ردن����ى خ���وێ���ن���دن���هک���هم، زان��ک��ۆ ب��ووم زۆر ب�هزهح��م�هت خوێندنم وتیشى :چهندها ژن��م��ان ههیه بێکاره تهواوکرد لهگهڵ ئهوهى چهند جارێک ک �هچ��ى ئ��ی��ش��ک�هرى دهرهوه ک��اردهک �هن چانسى کارکردنم بو رێکهوت ،بهاڵم لهشارهکهماندا. رێ��گ��رم ب��وون خ��ێ��زان�هک�هم ،ل�هوک��ات�هدا کهناریش ب�هم دێ��ڕه وهاڵم��ى داینهوه زۆر پ��ێ��وی��س��ت��م ب��هالی��هن��ى م����ادى ب��وو «ژن وماڵیان وتووه».
ئا /کوردۆ فهر هج
کارکردن پێویستییهک ه و ژنانیش دێنێته مهیدان کاوه محێدین وهک کۆمهڵناسێک وت���ى :ک��ل��ت��ورى ک��ۆم �هڵ��گ��ا ه��ۆک��اری ی���هک���هم���ى ئ�����هوهی�����ه ک����ه ن �هه��ێ��ڵ��ێ��ت کچهکانیان ل �هو شوێنانه ک��ارب��ک�هن، چ��ون��ک�ه وا ه �هس��ت دهک���هن ک��ارک��ردن لهوشوێنانه بیانکاته جێگهى قسهوباس،
هۆکارێکى تریش کچان خۆیانن ک ه نایانهوێ بچن لهو شوێنانه کاربکهن هیچ کارێکیش بهبێ ههنگاوى یهکهم ن��اک��رێ��ت ب��ۆی �ه دهب��ێ��ت ئ���هو ه �هن��گ��اوه لهخۆیانهوه دهست پێبکهن.
نزیکهى ههشت ملیۆن ژنى نهخوێند هوار و پێنج ملیۆن منداڵی بێ باوک ههیه
بهپێى دوا راپۆرتى چهند رێکخراوێکى س���هر ب���هن���هت���هوه ی��هک��گ��رت��ووهک��ان ک ه بههاوکارى چهند الیهنێکى حکومهتى ع��ێ��راق��ی ئ���هن���ج���ام���دراوه ،دهرک���هت���ووه ن���زی���ک���هى ه���هش���ت م���ل���ی���ۆن ئ���اف���رهت���ى ن �هخ��وێ��ن��دهوار و پێنج م��ل��ی��ۆن منداڵی عێراقی ب��ێ ب��اوک ههیه و پێشبینى زیاتریش دهکرێت. ئ��ام��ارهک��ان��ى نێو راپ��ۆرت�هک�ه دات��ای لهههموو شارهکانى عێراق وهرگرتووه، پشتى ب �هو زان��ی��اری��ان �هش ب�هس��ت��ووه ک ه پێشتر لهالیهن رێکخراوه سهربهخۆکان و رێ���ک���خ���راوهک���ان���ى س����هر ب���هن���هت���هوه یهکگرتوهکانهوه ئهنجامدراوه. م��ک��ازی��ل��ی��ن رۆس��ێ��رێ��ت ل�هرێ��ک��خ��راوى نهتهوه یهکگرتووهکان ئاماژه بهجهنگ ه یهک لهدواى یهکهکانى عێراق دهکات ب �هوهى هۆکارى سهرهکى بێباوکبوونى م��ل��ی��ۆن��ان م��ن��داڵ��ی ع��ێ��راق��ی��ن ،ئ�هم�هش لهدیدى ئهو ئهندامهى رێکخراوههکهدا هۆکارى بێنازبوونى ئهو مندااڵنهن. رووداوهکانى دواى ئهو حهوت ساڵهى جهنگى کۆتایی هاتنى رژێمى بهعسی عێراقی ک�ه زی��ات��ر ل�ه ( )35س��اڵ ب ه بهردهوامى حوکمى عێراقی کرد رێژهى ن��هخ��وێ��ن��دهوارى زی��ات��ر ک���رد ،ئ �هم �هش دهگهڕێتهوه بۆ فاکتى ئهو ماڵوێرانیی ه گ����هورهى س���هراپ���اى ش��ارهک��ان��ى واڵت��ى گرتهوه. رێ��ک��خ��راوى یونسیفى س �هر ب�هن�هت�هوه یهکگرتووهکان که زیاتر کار لهبوارى مافهکانى م��ن��دااڵن��دا دهک��ات زان��ی��ارى ئ����هوه ب���هرۆژن���ام���هن���وس���ان دهدات ک ه ل��هم��اوهى پێنج س��اڵ��ی دواى رووخ��ان��ى رژێ��م��ى ب �هع��س زی��ات��ر ل�هپ��ێ��ن��ج ملیۆن منداڵی عێراقی بێباوک ماونهتهوه.
راپ��ۆرت �هک �هى ئ �هم دوای��ی �هی ن �هت �هوه ب������������������ۆ ی �هک��گ��رت��ووهک��ان ،ل���هب���ارهى سێکتهرى ( ) %2 9 ژن���ان���هوه زان���ی���ارى گ��رن��گ و دات���اى ت��ێ��ک��رای ورد دهخ�����ات�����هڕوو ،ل����هو ب���ارهی���هش���هوه نا و هند یی رایدهگهیهنێت که له()%24ی ئافرهتانى ئ����������������هو رێ��ژهی�هش عێراقى نهخوێندهوارن. ههروهک ئهوهش رووندهکاتهوه که ئهو دهک����ات���� ه رێژهیه لهشارهکانى عێراقدا گۆڕانکارى بهسهردا دێتو رێژهکهى لهنێوان له()%19
ل������ ه و
پهروهردهی حکومهتى عێراقی هۆکارى له(.)%24 ئهگهرچى ئاماری تهواوى دانیشتوانى وهه��ا رێ��ژهی�هک بۆ نهبوونى ئاسایشی شارهکانى عێراقی لهبهردهستدا نییه ،گ��ون��ج��او و ه��ۆش��ی��ارى ت��اک��ى عێراقی وهل���ێ چ �هن��د س���هرچ���اوهی���هک ئ��ام��اژه دهگ �هڕێ��ن��ێ��ت �هوه و پ��ێ��ی��وای�ه «ک��ات��ێ��ک ب �هب��وون��ى ( )32.000.000ه��اواڵت��ى ئاسایشی پێویست نهبێت ژی��ان ب �هرهو ع��ێ��راق��ی دهک�����هن و ل���هو ژم���ارهی���هش تاریکى ههنگاو دهنێت». ئهدیب بهرۆژنامهى ئهلحهیاتى چاپی ( )7.680.000ئافرهتی نهخوێندهوار ل�هن��دهن��ى دهڵ��ێ��ت «ح��ک��وم�هت��ى عێراقی ههیه. م���وح���س���ی���ن ئ����هدی����ب ل������هوهزارهت������ى تاوانبارى نهبوونى ئاسایش و ئارامی هاواڵتیانه و لهبارهیهوه خهم سارد و بێ دهسهاڵتن». راپ��ۆرت�هک�ه پێشبینى زی��ات��رى رێ��ژهى نهخوێندهوارى ئافرهتان و بێباوکبوونى م���ن���دااڵن���ی ع��ێ��راق��ی دهک����ات����هوه ه �هر کاتێک بارهکه گۆڕانکارى ئهوتۆی بهسهردا نهیهت و لهم قاڵبهى ئێستایدا بمێنێتهو ه. سهرچاو ه: رۆژنامهى ئهلحهیات ــ چاپی لهند هن ئاژانسی پهیامنێر
ژنانی نهخوێندهواریش دهیانهوێت به چاوێکیتر لهشتهکان بڕوانن
فۆتۆ :ئینتهرنێت
چهند سهرچاوهیهک ئاماژه بهبوونى ( )32.000.000هاواڵتى عێراقی دهکهن و لهو ژمارهیهش ()7.680.000 ئافرهتی نهخوێندهوار ههیه
«ناتوانم بگهڕێمهو ه بۆ کوردستانێک کهههمیش ه مافى گهنج بوونى نییه»
ک��ۆچ��ک��ردن��ى گ�هن��ج��ان ج��ارێ��ک��ى تر بهلێشاو بۆ ههنداران بووهته دیاردهیهک و ت��ا دێ��ت رێ���ژهى ئ �هو ک��ۆچ�هش زی��اد دهکات ،گهنجانیش پێیانوایه بێ کارى و کهمتهرخهمى حکومهت هۆکارێک ه بۆ کۆچکردن. ب��هڕێ��وهب��هرى گشتى ف��رۆک�هخ��ان�هى نێودهوڵهتى سلێمانى کۆچى گهنجانى بۆ دهرهوهى واڵتى گهڕانهوه بۆ ناهۆشیارى گهنجان و نهبوونى ئینتیمایان بۆ خاک و واڵتهکهیان. داس���ت���ان م���ح���هم���هد ،خ��وێ��ن��دک��ارى پهیمانگاى هونهره جوانهکانى سلێمانى ئاماژه بۆ ئ�هوه دهک��ات کۆچ هێندهى ئ������هوهى دی����اردهی����هک����ى ج��ی��ه��ان��ی��ی �ه و دیاردهیهکیشه لهههموو ناوچهیهک ههیه ،وتى «کۆچکردن تاپێش ساڵى ( )2000ل �هب �هر ه��ۆک��ارى س��ی��اس��ى و ئ��اب��ورى ب���ووه ،گ�هن��ج ه�هوڵ��ى ئ �هدا ک ه خۆى رزگار بکات لهو قهیرانانه ،بهاڵم ئێستا الیهنى کۆمهاڵیهتى و نهبوونى ه �هن��دێ م��اف��ى گ�هن��ج ه��ۆک��ارێ��ک�ه بۆ ک��ۆچ��ک��ردن» ن��او ب��راو وتیشى «لێره گ �هن��ج رهن���گ���ه ن��هت��وان��ێ پ��ێ��گ�هی�هک��ى خۆى ههبێ بۆ بهدهست هێنانى ژیانى و دواج����ار ب��ێ ه��ی��وا دهب���ێ ل�هه�هم��وو شتهکانى ئ �هم واڵت �ه و بیر دهک��ات �هوه چۆن ئهم واڵته بهجێ بهێڵێ». عوسمان محهمهد ،دهرچووى زانکۆى س��ل��ێ��م��ان��ى ،پ��ێ��ی��وای �ه ن �هب��وون��ى ک���ار و دام �هزران��دن هۆکارى کۆچى گهنجه، ههر چهنده بچنه ئهوێش دهڵێن بڕۆنهوه واڵت��ت��ان ئ���ازاده ،جهختى ل�هم�هک��ردهوه وتى «لهم واڵته گهنج دوا رۆژى دیار نییه و من هیچ ئایندهى خۆم نابینم و نازانم بهرهو چ قهیرانێک دهڕۆم ،نازانم ئ��اخ بۆ کاتى خوێندن بخوازم ی��ان بۆ
دواى خوێندن». چ���االک ع �هل��ى ،گهنجێکه ک��ارى قاچاغچێتى دهکات بۆ بردنه دهرهوهى خ�هڵ��ک ب��ۆ دهروهوهى واڵت هێما بۆ ئ�هوهدهک��ات لێره ئهو شتهى که بوونى ن �هب��ێ��ت گ �هن��ج��ان �ه ل �هک��ات��ێ��ک��دا ئێم ه رێ��ز ل�هخ�هب��ات��ى پێشمهرگه ک��ۆن�هک��ان دهگ����ری����ن ،ک��هچ��ى ل���هه���هم���ان ک��ات��دا الی���هن���ى س��ی��اس��ى ب �هه��ی��چ ش��ێ��وهی �هک گهنج نابینێ وت��ى «ب��ا ئێمهى گهنج س���ودم���هن���دب���ی���ن ل��������هواڵ تو خ���زم���هت بکرێن ،ب�هاڵم سیاسهتمهدارهکانمان و ئ �هن��دام پهرلهمانهکانمان و سهرۆکى واڵت و وهزی���رهک���ان ه �هت��ا ن �هم��رن واز ل �هدهس �هاڵت ناهێنن ،ئ�هم�هش وای��ک��رد که وهک گهنجێک دهست دهمه کارى قاچاغچێتى و گ�هن��ج��ان��ى ه��اوش��ێ��وهى خۆم رزگار بکهم». باکۆ بهکر ئهحمهد ،تهمهن ()19 ساڵ دواى دووجار رۆیشتن بۆ دهرهوهى واڵت ئێستا گ���هڕاوهت���هوه و ب��ڕی��ارى داوه لێره بمێنێتهوه وتى «من دواجار لێمداوه بۆ ئهوروپا لهوێش ژیانم زۆر خراپ بوو بهس نیه لێر ئهچیته ماڵهوه شوێنى خ�هوهک�هت ههیه ،ب �هاڵم لهوێ تهنها شوێنى نوستنت ( )25دۆالره ب��ۆ ش����هوێ ،ه �هت��ا دهگ��هی��هت��ه ئ��هوێ دهردهسهرى زۆر دهبینێت و زۆرى دهوێ تا ژیان دابین دهکهیت ،بڕیارم داوه لێره بمێنمهوه». کاروان هیوا ،شۆفێرى تهکسیهو وتى «ههموو ئاواتم ئهوه بوو که رۆژێک ب��ێ��ت و ب��چ��م�ه دهرهوهى ک��وردس��ت��ان، ئێستاش ئهو رۆژه هاتووه که کچێکى خاڵم لهئهمریکا دهژی داواى لێکردم که ژیانى هاوسهرى لهگهڵ پێکبهێنم منیش رازی���ب���ووم ،واب���ڕی���اره ل �هم��اوهى مانگێکى ت���ردا ب��چ��م ب��ۆ ئ�هم��ری��ک��ا و جارێکى تریش ناتوانم بگهڕێمهوه بۆ ک��وردس��ت��ان��ێ��ک ک �ه ه�هم��ی��ش�ه م��اف��ى
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
9
ئێوه یان ئێمه
گهنجان لهسهر شۆستهکانهو ه بیر لهکۆچ دهکهنهوه گهنج بوونى نییه». ب��هڕێ��وهب��هرى گشتى ف��رۆک�هخ��ان�هى نێودهوڵهتى سلێمانى ،ئهندازیار تایهر ع�هب��دواڵ ق��ادر ،لهمبارهیهوه بهچهترى راگهیاند «کۆچکردن کارێکى باش ن��ی��ی�ه ،ه �هم��وو میللهتێک ه��ێ��زهک�هى لهتواناى گهنجاندایه بۆ دروستکردنى ئ����ای����ن����دهى واڵت و پ��ێ��ش��ک��هوت��ن��ى، ک��ۆچ��ک��ردن��ى ب �هل��ێ��ش��او دهب��ێ��ت �ه ه��ۆى دروس��ت��ب��وون��ى ب��ۆش��ای��ی �هک ل �هت��وان��اى ک���ۆم���هڵ���گ���ادا ،زۆرب�����هى گ�هن��ج��ان��ی��ش بهبێ هۆ کۆچ دهک�هن ،ئهویش چهند هۆکارێک ههیه لهوانه چاولێکهری، ج��گ�ه ل���هوهى ه �هل��ى ک��ار ب��ۆ گهنجان ه��هی��ه ،ب����هاڵم ئ���هوهت���ان ل��ێ��ن��اش��ارم �هوه ک�ه گهنجانى ئێمه ت�هم�هڵ��ن ،لهگهڵ ئ���هوهش���دا ج���ۆره ک��ارێ��ک دهک����هن ک ه
قێزت نایات باسى ک��ارهک�هى بکهیت، بهاڵم لهواڵتى خۆمان ههلى کار ههی ه ک �ه ج��ێ��گ��اى ش��ان��ازی��ی�ه ک �ه بیکهیت، کۆچکردنى گهنجانیش دهگ�هڕێ��ت�هوه بۆ ناهۆشیارى گهنجانى ئێمه و زیاتر ب �هدواى ب�هرژهوهن��دى خۆیاندا دهگهڕێن و ئینتیمایان ب��ۆ واڵ تو خاکهکهیان ن��ی��ی�ه ،ئ �هم �هش وا دهک���ات ک �ه گ��وێ ن �هدهن �ه ب�هه��ا ب �هرزهک��ان��ى کۆمهڵگا و خ��ۆش�هوی��س��ت��ی��ی��ان ب��ۆ واڵت نامێنێت، بهپێى لێکوڵینهوهکان ئ�هو گهنجانهى دهچنه دهرهوه زوو بێزار دهبن». بهڕێوهبهرهکهى فرۆکهخانه وتیشى «ئ��ێ��م �ه ئ���هو ک �هس��ان �هى دهگ��هڕێ��ن��هوه پشکنینى تایبهتیان بۆ دهکرێت لهکاتى بوونى ههندێک نهخۆشى دیارى کراو تیمى تایبهت پشکنینیان بۆ دهکهن و
فۆتۆ :کوردۆ فهرهج تائێستاش دوو حاڵهتى نهخۆشى ئایدز ت��ۆم��ار ک����راوه ک��ه ت �هم �هن��ی��ان گ�هن��ج ب��وو ل�هئ�هوروپ��اوه گ�هڕاب��وون�هوه ل �هدواى پشکنین بۆیان دهرکهوتووه که ئایدزیان ههیه و گهڕێندراونهتهوه بۆ واڵتهکهى خۆیان». ژم�������ارهى گ���هش���ت���ی���اران���ى (ه���ات���وو رۆیشتوو) لهفڕۆکهخانهى نێودهوڵهتى سلێمانى لهساڵى ()2007دا ژم��ارهى ه��ات��ووان ( )61656ژم��ارهى رۆیشتوو ( )62394لهساڵى ()2008دا ژمارهى هاتووان ( )67265و ژمارهى رۆیشتوان ( ،)73043لهساڵى ()2010دا ژمارهى هاتووان و رۆیشتووان لهماوهى مانگى ی �هک ب��ۆ مانگى ش �هش ()126000 کهس بووهو سااڵنهش ( %10بۆ )%20 گهشتکردنیان زیاد دهکات.
گهنجانى شارهکهى سهرۆک کۆمار داوایان ههیه ئا /گهالوێژ مێهفهر
گهنجانى کۆی ه ئاماژه بۆ ئهوه دهکهن لهشارهکهیاندا شوێنى گونجاو بۆ گهنجان نیی ه و ئ���هوى ههیش ه ن��رخ��ى ب��ۆ ئ�هوان��ى بێکار گرانه ،پێشیانوایه حکومهت ئهوانى ێ خستوه و س�هرۆک��ى ش��ارهوان��ى پشتگو کۆیهش رایدهگهیهنێت ک ه له بهرنامهیاندای ه پارکێکى گ�هوره و سهنتهرێکى گهنجان دروست بکهن. ب��وس��ت��ان س��دی��ق ،ت �هم �هن ( )26س��اڵ، گهنجێکى ش���ارى ک��ۆی�هی�ه و مژێکى لهجگهرهکهى داو ئ��ام��اژهى بۆ ئهوهکرد ک � ه ئ �هو شوێنانهى ه�هی� ه ل�هش��ارهک�هی��دا دهبێت گهنجان بهپاره بچن ه ناوى ئهمهشى بهنرخێکى گران لهسهر گهنجان دهزانى و وتى «حکومهت دهڵێ ئیش بۆ گهنجان دهکهم ،ئیشى چى کردووه؟ مهلهوانگهیهکى تازه لهکۆیه دروستکردوه ،به حساب بۆ گهنجانه ،گهچى لهههمان کاتدا ب ه تهندهر داویهتى بهخهڵک ،خهڵکێکى سهرمایهدار ب�هپ��ارهی�هک��ى خهیاڵى گ��رت��ووی�هت��ى .ههر کهسێک دهچێ بلیتهکهى ب ه ()5000 دیناره ،جیا لهوهى شتهکانى ناوهوهى زۆر گرانه بۆ نمون ه ئاوێک دهکڕێ به ()500 دینار .گهنجى بێ کار و بێ پاره چۆن دهتوانێ بڕوا بۆ ئهو شوێنه؟ ئهوه شوێنى بۆ گهنجان چاککردوه ی��ان داوی�هت��ى ب ه سهرمایهدارێک قازانجى زیاتر بکات؟ گهرنا یاریگاى لێی ه سهعاتى به ()16000 دینار دهی��دهن به تیپهکان ،باشه بۆ دهبێ حکومهت یاریگایهکى نهبێ بهخۆڕایى بیدا به گهنجهکان تا وهرزشى تێدابکهن؟ زۆر گهنج ههیه لهبهر نهبوونى دهرامهت وازی��ان له وهرزش هێناوه ،بهمشێوهیه ئهو گهنجهیان لهخولیاو حهزى خۆى بێبهشکرد. گهنجى ئێره لهبهر بێ ئیشى و نهبوونى خزمهتگوزارى و پشتگوێ خستنى ئهو
شاره بێزار بوون» .ناوبراو هێماى بۆ ئهوهش کرد ک ه گهنجانى شارهکهى کۆچ دهکهن بۆ دهرهوهى واڵت و وتى «ئهوهتا ئهو شاره بهجێدههێڵن ،ه �هر ب��ۆ نموونه لهکهمتر ل �هدوو مانگدا نزیک ب ه ( )150گهنج چوون بۆ دهرهوهى واڵت ،ئێستا نزیک ب ه ( )10کهسیان ک ه هاوڕێى خۆمن لهیۆنان گیراون». ه �هک��ارى ق��اس��م ،ت�هم�هن ( )19س��اڵ، گهنجێکى ترى شارى کۆیهیه و پێیوای ه ک ه هیچ جێگایهک نیه رووى تێبکهن ،وتى «زۆر جارى وا ههبووه لهبهر ئ�هوهى زۆر شت لهم شارهدانیه ،گهنجهکانمان ئێرهیان ب ه جێهێشتووه و رۆیشتوون بۆ شارێکى دیکه ،دڵنیام گهر ئاوڕێک ل ه گهنجانى ئهم شارهو داواکارییهکانیان بدرێتهوه ئهو دیاردهی ه زۆر کهم ببێتهوه». ک������چ������ان������ى ک���������ۆی���������هش ق���س��� ه لهکهموکورتییهکانى بوارى گهنجان دهکهن ل ه شارهکهیاندا و پێیانوایه که کچان وهک ک���وڕان ناتوانن ل� ه شهقامهکاندا پیاسه بکهن. م�هزره میرحاجى ،تهمهن ( )22ساڵ، جهختى ل���هوهک���ردهوه و وت��ى «گهنجانى ئهم شاره به تایبهتى کچان زۆر بێزارن، لێره شتێک نی ه دڵمانى پێ خۆش کهین، تهنانهت کچان وهک کوڕان ناتوانن لهناو بازاڕهکان یا شهقامهکانیشدا پیاس ه بکهن. ئ��اوات�هخ��وازم گرنگییهکى زیاتر بهشارى کۆیه بدرێ ،با گهنجانى ئهم شارهش لهو بێ تاقهتیی ه رزگاریان بێ ،بوونى پارک و سهنتهر و چاککردنى شوێنى تایبهت بۆ گهنجان و مندااڵن سیماى شارهکهمان جوانتر دهکات». بهرپرسى لقى کۆیهى سهنتهرى پهرهپێدان و چ��االک��ى الوان ،ب��اک��ۆ ق �هم �هرزهم��ان، بهچهترى راگ�هی��ان��د «کێشهى سهرهکى الوان لێرهدا ب �هزۆرى بێکارییه .ههروهها
گهنجانی کۆیه خزمهتگوزاری زیاتریان دهوێت زۆربهى زۆرى الوهکان ک ه دهکاته نزیکهى ( )58%ن��ات��وان��ن ل� ه ب�هرن�هب��وون��ى خانوو، داهاتێک بۆ ژیانى هاوبهش پێک بێنن، یاریگاکان سااڵنهى حکومهت بهملیۆن دینار دهیدات ه دهست خهڵکێکى سهرمایهدار ب��ازرگ��ان��ى پ��ێ��وهدهک �هن ،م��ن سهنتهرێکم لێره بهچى چ��االک��ى ب��ک�هم ،میزانییهى رێ��ک��خ��راوهک�ه ( )300000دی��ن��اره ،دهى من بیدهم بهیاریگا ،بیدهم بهجلى وهرزشى. ئێمه زۆر ههوڵدهدهین کار بۆ الوانى ئهو ش���اره ب��ک�هی��ن ،ئێستا ئیستمارهیهکمان پڕکردووهتهوه بۆ ئهوهى باخچهیهک بکهن یان جادهوبان چاک بکهن ،بهاڵم الم وابێ ههر لهسهر کاغهز دهیهێڵنهوه .داواک��ارم حکومهت زیاتر بایهخ بهالو بدهن.
فۆتۆ :ئینتهرنێت ب���اک���ۆ ،ئ���هوهش���ى وت :الوان دهب���ێ باوهڕیان بهخۆیان ههبێ ،سووربن له سهر داواکارییهکانیان ،راست ه بێکارى ،نهبوونى شوێنێک بۆ بهسهربردنى کات و پشوودان ههروهها بینینى ههندێک رهفتارى ناشرین ل � ه ب�هرپ��رس��ان��ى ح��ک��وم�هت ب��ۆ نمونه با ت��ۆ خوێندن ت �هواوک �هى ئ�هگ�هر واستهت نهبێ دان��ام�هزرێ��ى ،کهچى کهسێک به بڕوانامهیهکى نزم دادهمهزرێنرێ .ئهوان ه ن��اخ��ۆش��ن و گ�هن��ج ن �هت��وان��ێ تهحهمولى ب��ک��ات ،ب��هاڵم پێویسته گهشبین بین و ههمیشه له ههوڵدان نهوهستین. س �هرۆک��ى ش���ارهوان���ى ک��ۆی �ه ،هیمداد مهجید ،بهچهترى راگهیاند «ئهوهى ئێم ه توانیبێتمان کردوومانه ،ل ه بهرنامهماندا
ههی ه وهک ش��ارهوان��ى کۆیه ل �هم �هودوا گرنگییهکى زیاتر بهو پرۆژان ه بدهین ک ه پرۆژهى تهرفیهین و دهبێته جوانکارى بۆ ش��ار ،وهک ک��ردن�هوهى چهند پارکێک، فراوانکردنى جادهکان و کردنهوهى چهند باخچهیهک .ههروهها خهریکین سهنتهرى گهنجانێکى تریش دروس���ت بکهین .ل ه بهرنامهماندا ههی ه بهنزیخانهى گ �هورهى نێو شار تێک بدهین بۆ پارکێکى گهوره، بهشێوهیهکى ج��وان دروس��ت��ى بکهین ک ه خهڵکى ئهو ش��اره ب ه شهو و رۆژ بتوانن کهڵکى لێوهربگرن و پشوى لێبدهن .جیا لهوانهش پارکى هاموون دهمانههوێ بیدهین ب ه کهرتى تایبهت تازیاتر بایهخى پێبدهن و خۆشترى بکهن».
لهههفتهى راب��ردوو لهو راز محهمهد چهند کۆنسێرته نهتهوهیهى ش��ارهک��ان��ى سلێمانى و ههولێر و کهرکوک که تێدا هونهرمهندانى باکور و باشور و رۆژههاڵتى کوردستان بهشداربوون و گۆرانییهشۆڕگێڕیهکانیان دهچڕى زۆرى ئامادهبووانیش گهنج بوون، ه�هر لهچهند مانگى راب���ردووش کاتێک چ���وار گهنجی رۆژه���هاڵت���ى کوردستان لهسێدارهدران ،ک��ورادان لهههر جێگهیهک ل �هوب��ارهوه نارهزایهتیان دهردهب���ڕى ئهوانهى که لهبهر دهرکى سهرای شارى سلێمانیش ویستیان ناڕهزایهتى دهرببڕن ،بهاڵم رێگهیان پێنهدرا ئ �هوان �هش زۆرب �هی��ان گهنج ب��وون، کاتێکیش که لهسهر شهقامهکان هاوار کرا نابۆ سهرکوت کردنى ئازادى لهههرێمى کوردستان و نابۆ کوشتنى سهردهشتهکان، کاتێک وتیان دهنگ دان بارودۆخى کورد لهعێراق باشتر دهکات و چهندینجار گهنجان لهڕیزى پێشهوه بوون و ههڵوێستیان بههێز بووه ،بهههموو جۆرێک ههوڵیان داوه ،ئهگهر ههوڵێکى نهتهوایهتى ههبوو بێت ئهوا گهنجان لهڕیزى پێشهوه چاو نهترسانه ههڵوێستیان نواندوه ،تا ئێره شتهکان ئاساییه ئهوهى ک ه ئاسایى نییه ب�هالى منهوه ئهوهیه ب �هردوام له وتهى بهرپرسانى دهستهاڵتدارى کوردى دهیبستین دهڵێن نهوهى نوێ ئینتیمایان بۆ خاک و نیشتمان و نهتهوهکهیان نییه و دڵسۆز نین ههستى نهتهوایهتیان الوازه ڕێز له سهروهرییهکان ناگرن!... ههموو ئ�هو قسانه و چهندینى تر ئهو ت��ۆم�هت��ان�هن ک �ه ب�����هردهوام دهخ��رێ��ت�ه پاڵ گهنجان و لهکاتى ه�هر جواڵنهوهیهکیان که به دڵى بهرپرسان نهبێت و لهبهرژهوهندى ئ �هوان نهبێت ،ئهمه لهکاتێکدایه ئهگهر ب���هراوردێ���ک بکهین ل�هن��ێ��وان ب��ارودۆخ��ى گ �هن��ج��ان و ه �هڵ��س��وک �هوت��ى گ���هورهک���ان دهبینین ،ئهگهر کهم و کورتییهکیش لهبیرو ب��اوهڕو ههڵوێستهکانى گهنجان بهرامبهر نهتهوههکهیان ههبێت بێگومان تاوانهکهى دهگهڕێتهوه بۆ ئهوان ،ئهوان به رهفتارهکانیان بهئهزمونى بهڕێوه بردنى دهسهاڵتى کوردى لهباشورى کوردستان ،به ههوڵدانیان بۆ بهرژهوهندییه تاکه کهسیهکانیان و وازهێنان له بهرژهوهندى نهتهوهیى و دروستکردنى شهڕى ناوخۆ و پشتکردنه هێزه کوردییهکانى باکور و رۆژههاڵت و لهبهرامبهردا خۆبهستنهوهیان ب�هو دهوڵهتانهى که چهندین ساڵه کورد دهچهوسێننهوه ،گهندهڵى حکومى و ئیدارى و چ�هن��دی��ن ک��ارهس��ات��ى ت��ر ک �ه ل �هم��اوهى دهستهاڵتى کوردى روویداوه ،جگه لهو ههموو کارهساتهى له بێکارى و خراپى گوزهران و سهرکورتکردن و چهندین نههامهتى تر که لهالیهن دهسهاڵتى کوردییهوه بهرسهر گهنجاندا هاتووه وایان کردوه تاڕادهیهک بڕوا کردن به شۆڕشى کوردى و دهسهاڵتى ک��وردى باشبوونى ب��ارودۆخ��ى کوردستان لهسایهى دهسهاڵتێکى ئاوهادا بکهوێته ژێر پرسیارهوه. بێگومان لێرهدا ههرگیز شانازى ناکهم بهوهى که گهنجان کردویانه چونکه ئهگهر سهیرى م��ێ��ژووى میللهتان بکهین گهنج داینهمۆى ههموو شۆڕش و ئازادییهکان ب���ووه ،گهنجانى ئێمهش س���هرهڕاى ئ �هوهى پشکى زۆرى نههامهتییهکانیان بهرکهوتووه نهیانتوانیوه وهک هێزى کاراى نێو کۆمهڵ رۆڵى خۆیان بگێڕن و هۆشیارى نهتهوهییان بههێز بکهن و چیتر رێگه بهدهسهاڵت نهدهن یارى به چارهنوسى نهتهوهى کوردهوه بکات و بڕیارى نادروست لهسهر خاکى کوردستان و ن��اوچ�ه ن�هگ�هڕاوهک��ان��ى ک��ورد ب��دات و ئهرکى ئهوانه رێگه به دهسهاڵت نهدهن پشت لهبهشهکانى ترى کوردستان بکات ،پێویست ه لهم قۆناغهدا گهنجان وهک هێزێکى کارا دهرک �هون خۆیان به بهرپرس بزانن لهئاست ههر بڕیارێکى نهتهوهیى چیتر رێگه نهدهن دهسهاڵتى باشورى کوردستان بۆ دوژمنایهتى نهتهوه و دۆستى دوژمنهکان بهکار بێت.
کۆچی گهنجان روو لهزیادبوون دهکات
«چهندهها ژنى بێکارمان ههیه و ئیشکهرى دهرهوه لهشارهکهماندا کار دهکهن» ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
8
ژن بۆ گوڵى مهجلیس ل�����هن�����ج�����هى الرو کارزان محهمهد ت����اوس����ان����هى ژن ل���هو کۆمهڵگایانهى هێشتا نهریتى ڕواڵهتگهرایى تیایدا زاڵ�ه ،بۆت ه مۆدیلێکى ب���او و ژن��ی��ش ل���هم چهشن ه کۆمهڵگایانهدا ب���هرهو پێشبردنى خۆى ب�هس��ت��ۆت�هوه ب �ه ک��ورت��ت��ر ب��وون��ى ت �هن��ورهو ش����ێ����وازى م���ک���ی���اج���هک���هی���هوهو ک �هم��ت��ر بهشداریى کارانهیان ههیه ،بهو مانایهى ئهو کاتژمێرانهى لهبهردهم ئاوێنهیهکدا بۆ خۆ رازاندنهوه تهرخانى دهکات ،بهههمان هێندهش خ��ۆى به خوێندنهوهى تهنانهت پهرتوکێکى پهیوهست به کێشهى ژنان و شێوازى مامهڵهکردن و رووبهرووبوونهوهى ژناندا تهرخان ناکهن .ئهمهش گلهییهکهو زۆری��ن �هى کیژانى کۆمهڵگاى ک��وردى دهگرێتهوه ،ژمارهیهکى کهمیش ههن ک ه بااڵنسى کاتهکانى خۆیان لهنێوان خۆ ڕازاندنهوهو خۆ رۆشنبیرکردندا راگرتبێت، کهمى ئهم ڕێژهیهش بهئاسانى بهسیماى ب��واره جۆراوجۆرهکانی مهیدانى کارهوه دیاره. دیارترین نمونهى ئهم حاڵهتهى سهرهوه، له دامهزراندنى زۆرینهى دهستهو گروپو ڕێ��ک��خ��راوه مهدهنییهکاندا ،ئ �هم خهمى بهشداربوونهى ژن وهک مافێکى ڕهواى خ��ۆى ،ن �هک ه �هر کێشه ب��ۆ خ��ودى ژن بهڵکو بۆ نێرینهکانیش دروس��ت دهکات ت��ا ل �هت��ان �هو ت �هش �هرى ب�هرام��ب�هرهک��ان��ی��ان دووربن .بهپێى ئهو ئهزموونانهى لهماوهى کارکردنى زۆربهماندا دهبینرێ ،ههمیش ه ن���ائ���ام���ادهگ���ىو خ���ۆدزی���ن���هوهى ژن ل �هو بهشداربوونهدا هێنده ڕێژهکهى بهرزبووه ن��اچ��ارى ک��ردوی��ن ل�هگ�هڵ دام �هزران��دن��ى گروپێکدا ،بهالقرتێوه بڵێین ژنێک بۆ گوڵى مهجلیسهکهمان!. ئهم گرفته ئهگهر لهدهیهکانى ڕابردوودا فاکتهرهکهى بیرى نێرساالریى بووبێت ،ئهوا بهدڵنیاییهوه ئێستا خودى ژن بۆتههۆکارى سهرهکى ،چونکه هێشتا بهشێکى زۆرى ێ ژنان لهخۆیان ڕانابینن یاخود نایانهو ل �هڕێ��گ �هى خ��ۆم��ان��دووک��ردن��هوه بگهن ه ن���اوهن���دى ک���ارک���ردن���دنو ت��هن��ان��هت ئ �هو ج��ورئ �هت �هى ل�هخ��ۆی��دا دروس���ت ن �هک��ردووه ک �ه ببێته ڕچ �هش��ک��ێ �نو ئ���هو وت���ه ب��اوه بسهلمێنن که ئهوانیش دهتوانن هاوشانى پ���ی���اوان ڕهوت ب��ک��هن .ب �هوم��ان��ای �هى ن���ائ���ام���ادهگ���ى ژن ب���ۆت���هه���ۆى ئ����هوهى ئ��ی��خ��ت��ی��ارى دهس��ت��ن��ی��ش��ان��ک��ردن��ى ژن بۆ کارێکى لهوشێوهیه ،ههربهدهست پیاوانهوه بمێنێتهوهو هێندهى سهرنجیشم دابێت ،پیاو لهئیختیارهکهیاندا تهنها کورتى تهنورهو ئهبرۆى ک �هوانو زوڵ �فو ئهگریجهى خاو و ب��ااڵى ع �هرع �هرى ژن�هک�هی��ان کردۆت ه پ��ێ��وهر ب��ۆ ب�هش��دارب��وون��ی��ان .ه�هروهک��چ��ۆن له ڕاب��ردووش��دا تهنانهت شاعیره ک��ورده کالسیکییهکانیش که له ساتى خۆیاندا پ��ێ��ش��ڕهوى م �هع��ری��ف �هى خ �هڵ��ک ب���وون، زۆرب �هی��ان ه �هر ئ �هم الی�هن�هی��ان بینیوه و شیعریان به بااڵیاندا وتووه ،واتا جوانىو لهشوالرى ژن بهسهر واقیعییهتى خودى ژنهکهدا زاڵ بووه. ک��ات��ێ��ک ب��ۆ س��ات��ێ��ک��ی��ش گوێبیسى گۆرانیبێژ و حهیرانبێژانیش دهبین ،ههر س�هرق��اڵ��ى داخ����وازى م��اچ و وااڵک��ردن��ى باغى سینهو ئاوێزانبوونن ،ی��ان ڕوونتر بڵێین بونیادى ژنیان لهنێو چوارچێوهی حهزێکى سێکسیدا کۆکردۆتهوه نهک وهک نیوهى کۆمهڵ مامهڵهو رهفتارى لهگهڵدا بکهن .یانى الیهنى کهم خهباتى چ���هن���دان ک �هس��ای �هت��ى ل���ه ح�هپ��س�هخ��ان��ى نهقیبهوه بگره تا دهگاته لهیال زانا ڕهچاو بکهن که له زۆر ب��واردا ،له پیاوانیشان تێپهڕاندووه. دیاردهی غیابى ژن له مهیدانى کاردا ک �ه ڕۆژ ب���هڕۆژ ب���هرهو ب �هرف��راوان��ب��وون دهچ��ێ��ت ،ج��ێ��گ�هى ههڵوێستهکردنێکى ج���ددی���ان���هى ه���هم���وو خ �هم��خ��ۆران��ى ئ �هو مهسهلهیهیه ،چونکه ئهمڕۆ بهپێچهوانهى سهردهمى دوێنێوه ،چانسهکه لهئاستێکى ب����هرزدای����هو چ����اوهڕوان����ى ج��ورئ�هت��ێ��ک��ى دهس��ت��وب��ردى ژن��ان �ه ت��ا ب��هرل��هوهى وهسفى ئ �هب��رۆى ک���هوان و گێسو و ڕووخ��س��ارى مانگى ژن بکرێت ،له توانستهکانیانهوه دهست پێبکرێت. *karzan981@yahoo.com
ئا /شارا غهریب
لهگهڵ ئ �هوهى رێ��ژهى بێکارى باڵی کێشاوه بهسهر ئهم ش��ارهدا ،بهاڵم پۆل پ��ۆل ئ��ی��ش��ک�هر ل�����هدهرهوهى ه �هرێ��م دێ��ن بۆ ک��ارک��ردن لێره بهتایبهت لهکهرت ه تایبهتییهکان و زیاتریش لهچێشتخان ه و سۆپهر مارکێتهکان ،ئهمهش زیاتر ل���هک���چ���ان���دا دهردهک�����هوێ�����ت ،ل��هگ��هڵ ئ����هوهى ک��چ��ان��ى خ��ۆش��م��ان پێویستیان ب�هک��ارک��ردن�ه ،ب �هاڵم ک��ارن��اک�هن وهک ئ����هو ک���هس���ان���هى ل��������هدهرهوه دێ����ن ک� ه ئهمهش هۆکارى خۆى ههیه و یاخود پرسیارێکه که وهاڵمهکهى الى کچان ه و ئهوان دهتوانن وهاڵمبدهنهوه. ه��ان��ا ج����هالل ،خ��وێ��ن��دک��ارى زان��ک��ۆ وت��ى :بهڕاستى زۆر ئاساییه بهالمهوه کارکردن لهریستۆرانتێکدا ،دواى دهوام بهتایبهت که زور پێویستم به الیهنى مادییه بو ت�هواوک��ردن��ى خوێندنهکهم، بهاڵم کارکردن لهو شوێنانه بهچاوێکى س��وک �هوه ت�هم��اش��ا دهک��رێ��ت ب�هت��ای��ب�هت گ �هر خوێندکار بیت ل�هزان��ک��ۆ دهبێت ه جێگهى سهرنجیان ،بهمهش کۆمهڵگا تاوانباره. ش��ی�لان ع��ل��ى ،م���اوهى دوو مانگ لهچێشتخانهیهکدا کارى ک��ردوه وتى: زۆر ئ��اس��وده ب��ووم ب �هک��ارهک �هم ،ب �هاڵم ب�هه��ۆى قسه و ب��اس��ى خ��زم و دراوس��ێ ک�ه ک��اری��گ�هرى ل�هس�هر دهرون���م ههبوو وازمهێنا لهکارهکهم ،ئێستاش بێکارم. دال��ی��ا ج���هزا ،پ��ێ��ی��وای�ه ک��ارک��ردن ل ه کهرتی تایبهت بێت یاخود دهزگایهکى ح��ک��وم��ی ه�هرخ��زم�هت��ک��ردن�ه پێشیوای ه ژن ک�ه ک��ارن��اک��ات ژینگهیهکى واى بۆ نهڕهخساوه ئاسایی بێت ،کاربکات لهوشوێنانهدا. ههند ێ لهکچان کاردهکهن و ئاسودهن ب�هک��ارک��ردن ،مهلیکه ،لهریستۆرانتى
ئا /رێبوار عهزیز
م��ی��ل��ۆدى وت����ى :م���ن ل���هگ���هڵ ئ���هوهى خ��وێ��ن��ک��ارى دووهم�����ى ب��ان��ک��م ب�هش��ى ژم��ێ��ری��ارى ،روژان����ه ش��هش کاتژمێر کاردهکهم و هاتنه دهرهوهم بۆ کارکردن بهخواستى خۆم بووه و بهخوشحاڵییهوه دهیڵێم هیچ رێگرییهکم نهبووه و ئهو ک �هس��ان �هى رودهک���هن���ه م��ی��ل��ۆدى هیچ خ��راپ�هی�هک��ی��ان وهک کچێک ب��ۆ من نهبووه و پهیوهندی لێره پهیوهندییهکى ک��ارک��ردن و خزمهته .وتیشى ئ�هو بڕه پارهى وهریدهگرم بۆشاییهکى باشى بۆ پڕکردومهتهوه. (ت.م) ل�هی�هک��ێ لهچێشتخانهکان کاردهکات وتى :لهسهرهتادا که کارم دهکرد زۆر نائاسوده بووم بههۆى ئهوهى خ��وێ��ن��دن��م ت���هواو ن �هک��ردب��وو و کاریشم ن��هک��ردب��وو ل������هدهرهوهى م���ا ڵ ئ �هم �هش قورس بوو بۆم ،بهاڵم دواى سێ مانگ ێ ئ��اس��ای��ى ب��ووه الم ،ئێستا م���اوهى س س��اڵ�ه ک��اردهک �هم و ب �هردهوام��ی��ش دهب��م لهکارکردن. سۆزان شههاب ،پێیوایه کۆمهڵگهى ک��وردى ج��ارێ ماویهتى ه�هزم��ى ئ�هوه ب����ک����ات ،ک��چ��ێ��ک وهک ک���وڕێ���ک ک��ارب��ک��ات ل�هچ��ێ��ش��ت��خ��ان�ه ب��ێ��ت ی��اخ��ود ری��س��ت��ۆران��ت��ێ��ک��دا ،وت��ی��ش��ى ل �هراس��ت��ی��دا دهب��ێ��ت ئ���هو ش��وێ��ن��ان �هى ک���ار ب��ۆ ژن��ان دهک����هن دهب��ێ��ت ب �هج��دى ک��ارب��ک �هن بۆ هۆشیارکردنهوهى کۆمهڵگا ،ژنانیش وهک م��رۆڤ��ێ��ک ت���وان���اى ب���هش���داری ک��ردن��ى ه �هی �ه ک �ه خ��زم �هت ب��ک��ات ل ه شوێنێکى گشتیدا. مامۆستا تاڤگه گلهیى لهخێزانهکهى دهک��ات و دهڵ��ێ کاتێک خوێندکارى ب����ۆ ت����هواوک����ردن����ى خ���وێ���ن���دن���هک���هم، زان��ک��ۆ ب��ووم زۆر ب�هزهح��م�هت خوێندنم وتیشى :چهندها ژن��م��ان ههیه بێکاره تهواوکرد لهگهڵ ئهوهى چهند جارێک ک �هچ��ى ئ��ی��ش��ک�هرى دهرهوه ک��اردهک �هن چانسى کارکردنم بو رێکهوت ،بهاڵم لهشارهکهماندا. رێ��گ��رم ب��وون خ��ێ��زان�هک�هم ،ل�هوک��ات�هدا کهناریش ب�هم دێ��ڕه وهاڵم��ى داینهوه زۆر پ��ێ��وی��س��ت��م ب��هالی��هن��ى م����ادى ب��وو «ژن وماڵیان وتووه».
ئا /کوردۆ فهر هج
کارکردن پێویستییهک ه و ژنانیش دێنێته مهیدان کاوه محێدین وهک کۆمهڵناسێک وت���ى :ک��ل��ت��ورى ک��ۆم �هڵ��گ��ا ه��ۆک��اری ی���هک���هم���ى ئ�����هوهی�����ه ک����ه ن �هه��ێ��ڵ��ێ��ت کچهکانیان ل �هو شوێنانه ک��ارب��ک�هن، چ��ون��ک�ه وا ه �هس��ت دهک���هن ک��ارک��ردن لهوشوێنانه بیانکاته جێگهى قسهوباس،
هۆکارێکى تریش کچان خۆیانن ک ه نایانهوێ بچن لهو شوێنانه کاربکهن هیچ کارێکیش بهبێ ههنگاوى یهکهم ن��اک��رێ��ت ب��ۆی �ه دهب��ێ��ت ئ���هو ه �هن��گ��اوه لهخۆیانهوه دهست پێبکهن.
نزیکهى ههشت ملیۆن ژنى نهخوێند هوار و پێنج ملیۆن منداڵی بێ باوک ههیه
بهپێى دوا راپۆرتى چهند رێکخراوێکى س���هر ب���هن���هت���هوه ی��هک��گ��رت��ووهک��ان ک ه بههاوکارى چهند الیهنێکى حکومهتى ع��ێ��راق��ی ئ���هن���ج���ام���دراوه ،دهرک���هت���ووه ن���زی���ک���هى ه���هش���ت م���ل���ی���ۆن ئ���اف���رهت���ى ن �هخ��وێ��ن��دهوار و پێنج م��ل��ی��ۆن منداڵی عێراقی ب��ێ ب��اوک ههیه و پێشبینى زیاتریش دهکرێت. ئ��ام��ارهک��ان��ى نێو راپ��ۆرت�هک�ه دات��ای لهههموو شارهکانى عێراق وهرگرتووه، پشتى ب �هو زان��ی��اری��ان �هش ب�هس��ت��ووه ک ه پێشتر لهالیهن رێکخراوه سهربهخۆکان و رێ���ک���خ���راوهک���ان���ى س����هر ب���هن���هت���هوه یهکگرتوهکانهوه ئهنجامدراوه. م��ک��ازی��ل��ی��ن رۆس��ێ��رێ��ت ل�هرێ��ک��خ��راوى نهتهوه یهکگرتووهکان ئاماژه بهجهنگ ه یهک لهدواى یهکهکانى عێراق دهکات ب �هوهى هۆکارى سهرهکى بێباوکبوونى م��ل��ی��ۆن��ان م��ن��داڵ��ی ع��ێ��راق��ی��ن ،ئ�هم�هش لهدیدى ئهو ئهندامهى رێکخراوههکهدا هۆکارى بێنازبوونى ئهو مندااڵنهن. رووداوهکانى دواى ئهو حهوت ساڵهى جهنگى کۆتایی هاتنى رژێمى بهعسی عێراقی ک�ه زی��ات��ر ل�ه ( )35س��اڵ ب ه بهردهوامى حوکمى عێراقی کرد رێژهى ن��هخ��وێ��ن��دهوارى زی��ات��ر ک���رد ،ئ �هم �هش دهگهڕێتهوه بۆ فاکتى ئهو ماڵوێرانیی ه گ����هورهى س���هراپ���اى ش��ارهک��ان��ى واڵت��ى گرتهوه. رێ��ک��خ��راوى یونسیفى س �هر ب�هن�هت�هوه یهکگرتووهکان که زیاتر کار لهبوارى مافهکانى م��ن��دااڵن��دا دهک��ات زان��ی��ارى ئ����هوه ب���هرۆژن���ام���هن���وس���ان دهدات ک ه ل��هم��اوهى پێنج س��اڵ��ی دواى رووخ��ان��ى رژێ��م��ى ب �هع��س زی��ات��ر ل�هپ��ێ��ن��ج ملیۆن منداڵی عێراقی بێباوک ماونهتهوه.
راپ��ۆرت �هک �هى ئ �هم دوای��ی �هی ن �هت �هوه ب������������������ۆ ی �هک��گ��رت��ووهک��ان ،ل���هب���ارهى سێکتهرى ( ) %2 9 ژن���ان���هوه زان���ی���ارى گ��رن��گ و دات���اى ت��ێ��ک��رای ورد دهخ�����ات�����هڕوو ،ل����هو ب���ارهی���هش���هوه نا و هند یی رایدهگهیهنێت که له()%24ی ئافرهتانى ئ����������������هو رێ��ژهی�هش عێراقى نهخوێندهوارن. ههروهک ئهوهش رووندهکاتهوه که ئهو دهک����ات���� ه رێژهیه لهشارهکانى عێراقدا گۆڕانکارى بهسهردا دێتو رێژهکهى لهنێوان له()%19
ل������ ه و
پهروهردهی حکومهتى عێراقی هۆکارى له(.)%24 ئهگهرچى ئاماری تهواوى دانیشتوانى وهه��ا رێ��ژهی�هک بۆ نهبوونى ئاسایشی شارهکانى عێراقی لهبهردهستدا نییه ،گ��ون��ج��او و ه��ۆش��ی��ارى ت��اک��ى عێراقی وهل���ێ چ �هن��د س���هرچ���اوهی���هک ئ��ام��اژه دهگ �هڕێ��ن��ێ��ت �هوه و پ��ێ��ی��وای�ه «ک��ات��ێ��ک ب �هب��وون��ى ( )32.000.000ه��اواڵت��ى ئاسایشی پێویست نهبێت ژی��ان ب �هرهو ع��ێ��راق��ی دهک�����هن و ل���هو ژم���ارهی���هش تاریکى ههنگاو دهنێت». ئهدیب بهرۆژنامهى ئهلحهیاتى چاپی ( )7.680.000ئافرهتی نهخوێندهوار ل�هن��دهن��ى دهڵ��ێ��ت «ح��ک��وم�هت��ى عێراقی ههیه. م���وح���س���ی���ن ئ����هدی����ب ل������هوهزارهت������ى تاوانبارى نهبوونى ئاسایش و ئارامی هاواڵتیانه و لهبارهیهوه خهم سارد و بێ دهسهاڵتن». راپ��ۆرت�هک�ه پێشبینى زی��ات��رى رێ��ژهى نهخوێندهوارى ئافرهتان و بێباوکبوونى م���ن���دااڵن���ی ع��ێ��راق��ی دهک����ات����هوه ه �هر کاتێک بارهکه گۆڕانکارى ئهوتۆی بهسهردا نهیهت و لهم قاڵبهى ئێستایدا بمێنێتهو ه. سهرچاو ه: رۆژنامهى ئهلحهیات ــ چاپی لهند هن ئاژانسی پهیامنێر
ژنانی نهخوێندهواریش دهیانهوێت به چاوێکیتر لهشتهکان بڕوانن
فۆتۆ :ئینتهرنێت
چهند سهرچاوهیهک ئاماژه بهبوونى ( )32.000.000هاواڵتى عێراقی دهکهن و لهو ژمارهیهش ()7.680.000 ئافرهتی نهخوێندهوار ههیه
«ناتوانم بگهڕێمهو ه بۆ کوردستانێک کهههمیش ه مافى گهنج بوونى نییه»
ک��ۆچ��ک��ردن��ى گ�هن��ج��ان ج��ارێ��ک��ى تر بهلێشاو بۆ ههنداران بووهته دیاردهیهک و ت��ا دێ��ت رێ���ژهى ئ �هو ک��ۆچ�هش زی��اد دهکات ،گهنجانیش پێیانوایه بێ کارى و کهمتهرخهمى حکومهت هۆکارێک ه بۆ کۆچکردن. ب��هڕێ��وهب��هرى گشتى ف��رۆک�هخ��ان�هى نێودهوڵهتى سلێمانى کۆچى گهنجانى بۆ دهرهوهى واڵتى گهڕانهوه بۆ ناهۆشیارى گهنجان و نهبوونى ئینتیمایان بۆ خاک و واڵتهکهیان. داس���ت���ان م���ح���هم���هد ،خ��وێ��ن��دک��ارى پهیمانگاى هونهره جوانهکانى سلێمانى ئاماژه بۆ ئ�هوه دهک��ات کۆچ هێندهى ئ������هوهى دی����اردهی����هک����ى ج��ی��ه��ان��ی��ی �ه و دیاردهیهکیشه لهههموو ناوچهیهک ههیه ،وتى «کۆچکردن تاپێش ساڵى ( )2000ل �هب �هر ه��ۆک��ارى س��ی��اس��ى و ئ��اب��ورى ب���ووه ،گ�هن��ج ه�هوڵ��ى ئ �هدا ک ه خۆى رزگار بکات لهو قهیرانانه ،بهاڵم ئێستا الیهنى کۆمهاڵیهتى و نهبوونى ه �هن��دێ م��اف��ى گ�هن��ج ه��ۆک��ارێ��ک�ه بۆ ک��ۆچ��ک��ردن» ن��او ب��راو وتیشى «لێره گ �هن��ج رهن���گ���ه ن��هت��وان��ێ پ��ێ��گ�هی�هک��ى خۆى ههبێ بۆ بهدهست هێنانى ژیانى و دواج����ار ب��ێ ه��ی��وا دهب���ێ ل�هه�هم��وو شتهکانى ئ �هم واڵت �ه و بیر دهک��ات �هوه چۆن ئهم واڵته بهجێ بهێڵێ». عوسمان محهمهد ،دهرچووى زانکۆى س��ل��ێ��م��ان��ى ،پ��ێ��ی��وای �ه ن �هب��وون��ى ک���ار و دام �هزران��دن هۆکارى کۆچى گهنجه، ههر چهنده بچنه ئهوێش دهڵێن بڕۆنهوه واڵت��ت��ان ئ���ازاده ،جهختى ل�هم�هک��ردهوه وتى «لهم واڵته گهنج دوا رۆژى دیار نییه و من هیچ ئایندهى خۆم نابینم و نازانم بهرهو چ قهیرانێک دهڕۆم ،نازانم ئ��اخ بۆ کاتى خوێندن بخوازم ی��ان بۆ
دواى خوێندن». چ���االک ع �هل��ى ،گهنجێکه ک��ارى قاچاغچێتى دهکات بۆ بردنه دهرهوهى خ�هڵ��ک ب��ۆ دهروهوهى واڵت هێما بۆ ئ�هوهدهک��ات لێره ئهو شتهى که بوونى ن �هب��ێ��ت گ �هن��ج��ان �ه ل �هک��ات��ێ��ک��دا ئێم ه رێ��ز ل�هخ�هب��ات��ى پێشمهرگه ک��ۆن�هک��ان دهگ����ری����ن ،ک��هچ��ى ل���هه���هم���ان ک��ات��دا الی���هن���ى س��ی��اس��ى ب �هه��ی��چ ش��ێ��وهی �هک گهنج نابینێ وت��ى «ب��ا ئێمهى گهنج س���ودم���هن���دب���ی���ن ل��������هواڵ تو خ���زم���هت بکرێن ،ب�هاڵم سیاسهتمهدارهکانمان و ئ �هن��دام پهرلهمانهکانمان و سهرۆکى واڵت و وهزی���رهک���ان ه �هت��ا ن �هم��رن واز ل �هدهس �هاڵت ناهێنن ،ئ�هم�هش وای��ک��رد که وهک گهنجێک دهست دهمه کارى قاچاغچێتى و گ�هن��ج��ان��ى ه��اوش��ێ��وهى خۆم رزگار بکهم». باکۆ بهکر ئهحمهد ،تهمهن ()19 ساڵ دواى دووجار رۆیشتن بۆ دهرهوهى واڵت ئێستا گ���هڕاوهت���هوه و ب��ڕی��ارى داوه لێره بمێنێتهوه وتى «من دواجار لێمداوه بۆ ئهوروپا لهوێش ژیانم زۆر خراپ بوو بهس نیه لێر ئهچیته ماڵهوه شوێنى خ�هوهک�هت ههیه ،ب �هاڵم لهوێ تهنها شوێنى نوستنت ( )25دۆالره ب��ۆ ش����هوێ ،ه �هت��ا دهگ��هی��هت��ه ئ��هوێ دهردهسهرى زۆر دهبینێت و زۆرى دهوێ تا ژیان دابین دهکهیت ،بڕیارم داوه لێره بمێنمهوه». کاروان هیوا ،شۆفێرى تهکسیهو وتى «ههموو ئاواتم ئهوه بوو که رۆژێک ب��ێ��ت و ب��چ��م�ه دهرهوهى ک��وردس��ت��ان، ئێستاش ئهو رۆژه هاتووه که کچێکى خاڵم لهئهمریکا دهژی داواى لێکردم که ژیانى هاوسهرى لهگهڵ پێکبهێنم منیش رازی���ب���ووم ،واب���ڕی���اره ل �هم��اوهى مانگێکى ت���ردا ب��چ��م ب��ۆ ئ�هم��ری��ک��ا و جارێکى تریش ناتوانم بگهڕێمهوه بۆ ک��وردس��ت��ان��ێ��ک ک �ه ه�هم��ی��ش�ه م��اف��ى
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
9
ئێوه یان ئێمه
گهنجان لهسهر شۆستهکانهو ه بیر لهکۆچ دهکهنهوه گهنج بوونى نییه». ب��هڕێ��وهب��هرى گشتى ف��رۆک�هخ��ان�هى نێودهوڵهتى سلێمانى ،ئهندازیار تایهر ع�هب��دواڵ ق��ادر ،لهمبارهیهوه بهچهترى راگهیاند «کۆچکردن کارێکى باش ن��ی��ی�ه ،ه �هم��وو میللهتێک ه��ێ��زهک�هى لهتواناى گهنجاندایه بۆ دروستکردنى ئ����ای����ن����دهى واڵت و پ��ێ��ش��ک��هوت��ن��ى، ک��ۆچ��ک��ردن��ى ب �هل��ێ��ش��او دهب��ێ��ت �ه ه��ۆى دروس��ت��ب��وون��ى ب��ۆش��ای��ی �هک ل �هت��وان��اى ک���ۆم���هڵ���گ���ادا ،زۆرب�����هى گ�هن��ج��ان��ی��ش بهبێ هۆ کۆچ دهک�هن ،ئهویش چهند هۆکارێک ههیه لهوانه چاولێکهری، ج��گ�ه ل���هوهى ه �هل��ى ک��ار ب��ۆ گهنجان ه��هی��ه ،ب����هاڵم ئ���هوهت���ان ل��ێ��ن��اش��ارم �هوه ک�ه گهنجانى ئێمه ت�هم�هڵ��ن ،لهگهڵ ئ���هوهش���دا ج���ۆره ک��ارێ��ک دهک����هن ک ه
قێزت نایات باسى ک��ارهک�هى بکهیت، بهاڵم لهواڵتى خۆمان ههلى کار ههی ه ک �ه ج��ێ��گ��اى ش��ان��ازی��ی�ه ک �ه بیکهیت، کۆچکردنى گهنجانیش دهگ�هڕێ��ت�هوه بۆ ناهۆشیارى گهنجانى ئێمه و زیاتر ب �هدواى ب�هرژهوهن��دى خۆیاندا دهگهڕێن و ئینتیمایان ب��ۆ واڵ تو خاکهکهیان ن��ی��ی�ه ،ئ �هم �هش وا دهک���ات ک �ه گ��وێ ن �هدهن �ه ب�هه��ا ب �هرزهک��ان��ى کۆمهڵگا و خ��ۆش�هوی��س��ت��ی��ی��ان ب��ۆ واڵت نامێنێت، بهپێى لێکوڵینهوهکان ئ�هو گهنجانهى دهچنه دهرهوه زوو بێزار دهبن». بهڕێوهبهرهکهى فرۆکهخانه وتیشى «ئ��ێ��م �ه ئ���هو ک �هس��ان �هى دهگ��هڕێ��ن��هوه پشکنینى تایبهتیان بۆ دهکرێت لهکاتى بوونى ههندێک نهخۆشى دیارى کراو تیمى تایبهت پشکنینیان بۆ دهکهن و
فۆتۆ :کوردۆ فهرهج تائێستاش دوو حاڵهتى نهخۆشى ئایدز ت��ۆم��ار ک����راوه ک��ه ت �هم �هن��ی��ان گ�هن��ج ب��وو ل�هئ�هوروپ��اوه گ�هڕاب��وون�هوه ل �هدواى پشکنین بۆیان دهرکهوتووه که ئایدزیان ههیه و گهڕێندراونهتهوه بۆ واڵتهکهى خۆیان». ژم�������ارهى گ���هش���ت���ی���اران���ى (ه���ات���وو رۆیشتوو) لهفڕۆکهخانهى نێودهوڵهتى سلێمانى لهساڵى ()2007دا ژم��ارهى ه��ات��ووان ( )61656ژم��ارهى رۆیشتوو ( )62394لهساڵى ()2008دا ژمارهى هاتووان ( )67265و ژمارهى رۆیشتوان ( ،)73043لهساڵى ()2010دا ژمارهى هاتووان و رۆیشتووان لهماوهى مانگى ی �هک ب��ۆ مانگى ش �هش ()126000 کهس بووهو سااڵنهش ( %10بۆ )%20 گهشتکردنیان زیاد دهکات.
گهنجانى شارهکهى سهرۆک کۆمار داوایان ههیه ئا /گهالوێژ مێهفهر
گهنجانى کۆی ه ئاماژه بۆ ئهوه دهکهن لهشارهکهیاندا شوێنى گونجاو بۆ گهنجان نیی ه و ئ���هوى ههیش ه ن��رخ��ى ب��ۆ ئ�هوان��ى بێکار گرانه ،پێشیانوایه حکومهت ئهوانى ێ خستوه و س�هرۆک��ى ش��ارهوان��ى پشتگو کۆیهش رایدهگهیهنێت ک ه له بهرنامهیاندای ه پارکێکى گ�هوره و سهنتهرێکى گهنجان دروست بکهن. ب��وس��ت��ان س��دی��ق ،ت �هم �هن ( )26س��اڵ، گهنجێکى ش���ارى ک��ۆی�هی�ه و مژێکى لهجگهرهکهى داو ئ��ام��اژهى بۆ ئهوهکرد ک � ه ئ �هو شوێنانهى ه�هی� ه ل�هش��ارهک�هی��دا دهبێت گهنجان بهپاره بچن ه ناوى ئهمهشى بهنرخێکى گران لهسهر گهنجان دهزانى و وتى «حکومهت دهڵێ ئیش بۆ گهنجان دهکهم ،ئیشى چى کردووه؟ مهلهوانگهیهکى تازه لهکۆیه دروستکردوه ،به حساب بۆ گهنجانه ،گهچى لهههمان کاتدا ب ه تهندهر داویهتى بهخهڵک ،خهڵکێکى سهرمایهدار ب�هپ��ارهی�هک��ى خهیاڵى گ��رت��ووی�هت��ى .ههر کهسێک دهچێ بلیتهکهى ب ه ()5000 دیناره ،جیا لهوهى شتهکانى ناوهوهى زۆر گرانه بۆ نمون ه ئاوێک دهکڕێ به ()500 دینار .گهنجى بێ کار و بێ پاره چۆن دهتوانێ بڕوا بۆ ئهو شوێنه؟ ئهوه شوێنى بۆ گهنجان چاککردوه ی��ان داوی�هت��ى ب ه سهرمایهدارێک قازانجى زیاتر بکات؟ گهرنا یاریگاى لێی ه سهعاتى به ()16000 دینار دهی��دهن به تیپهکان ،باشه بۆ دهبێ حکومهت یاریگایهکى نهبێ بهخۆڕایى بیدا به گهنجهکان تا وهرزشى تێدابکهن؟ زۆر گهنج ههیه لهبهر نهبوونى دهرامهت وازی��ان له وهرزش هێناوه ،بهمشێوهیه ئهو گهنجهیان لهخولیاو حهزى خۆى بێبهشکرد. گهنجى ئێره لهبهر بێ ئیشى و نهبوونى خزمهتگوزارى و پشتگوێ خستنى ئهو
شاره بێزار بوون» .ناوبراو هێماى بۆ ئهوهش کرد ک ه گهنجانى شارهکهى کۆچ دهکهن بۆ دهرهوهى واڵت و وتى «ئهوهتا ئهو شاره بهجێدههێڵن ،ه �هر ب��ۆ نموونه لهکهمتر ل �هدوو مانگدا نزیک ب ه ( )150گهنج چوون بۆ دهرهوهى واڵت ،ئێستا نزیک ب ه ( )10کهسیان ک ه هاوڕێى خۆمن لهیۆنان گیراون». ه �هک��ارى ق��اس��م ،ت�هم�هن ( )19س��اڵ، گهنجێکى ترى شارى کۆیهیه و پێیوای ه ک ه هیچ جێگایهک نیه رووى تێبکهن ،وتى «زۆر جارى وا ههبووه لهبهر ئ�هوهى زۆر شت لهم شارهدانیه ،گهنجهکانمان ئێرهیان ب ه جێهێشتووه و رۆیشتوون بۆ شارێکى دیکه ،دڵنیام گهر ئاوڕێک ل ه گهنجانى ئهم شارهو داواکارییهکانیان بدرێتهوه ئهو دیاردهی ه زۆر کهم ببێتهوه». ک������چ������ان������ى ک���������ۆی���������هش ق���س��� ه لهکهموکورتییهکانى بوارى گهنجان دهکهن ل ه شارهکهیاندا و پێیانوایه که کچان وهک ک���وڕان ناتوانن ل� ه شهقامهکاندا پیاسه بکهن. م�هزره میرحاجى ،تهمهن ( )22ساڵ، جهختى ل���هوهک���ردهوه و وت��ى «گهنجانى ئهم شاره به تایبهتى کچان زۆر بێزارن، لێره شتێک نی ه دڵمانى پێ خۆش کهین، تهنانهت کچان وهک کوڕان ناتوانن لهناو بازاڕهکان یا شهقامهکانیشدا پیاس ه بکهن. ئ��اوات�هخ��وازم گرنگییهکى زیاتر بهشارى کۆیه بدرێ ،با گهنجانى ئهم شارهش لهو بێ تاقهتیی ه رزگاریان بێ ،بوونى پارک و سهنتهر و چاککردنى شوێنى تایبهت بۆ گهنجان و مندااڵن سیماى شارهکهمان جوانتر دهکات». بهرپرسى لقى کۆیهى سهنتهرى پهرهپێدان و چ��االک��ى الوان ،ب��اک��ۆ ق �هم �هرزهم��ان، بهچهترى راگ�هی��ان��د «کێشهى سهرهکى الوان لێرهدا ب �هزۆرى بێکارییه .ههروهها
گهنجانی کۆیه خزمهتگوزاری زیاتریان دهوێت زۆربهى زۆرى الوهکان ک ه دهکاته نزیکهى ( )58%ن��ات��وان��ن ل� ه ب�هرن�هب��وون��ى خانوو، داهاتێک بۆ ژیانى هاوبهش پێک بێنن، یاریگاکان سااڵنهى حکومهت بهملیۆن دینار دهیدات ه دهست خهڵکێکى سهرمایهدار ب��ازرگ��ان��ى پ��ێ��وهدهک �هن ،م��ن سهنتهرێکم لێره بهچى چ��االک��ى ب��ک�هم ،میزانییهى رێ��ک��خ��راوهک�ه ( )300000دی��ن��اره ،دهى من بیدهم بهیاریگا ،بیدهم بهجلى وهرزشى. ئێمه زۆر ههوڵدهدهین کار بۆ الوانى ئهو ش���اره ب��ک�هی��ن ،ئێستا ئیستمارهیهکمان پڕکردووهتهوه بۆ ئهوهى باخچهیهک بکهن یان جادهوبان چاک بکهن ،بهاڵم الم وابێ ههر لهسهر کاغهز دهیهێڵنهوه .داواک��ارم حکومهت زیاتر بایهخ بهالو بدهن.
فۆتۆ :ئینتهرنێت ب���اک���ۆ ،ئ���هوهش���ى وت :الوان دهب���ێ باوهڕیان بهخۆیان ههبێ ،سووربن له سهر داواکارییهکانیان ،راست ه بێکارى ،نهبوونى شوێنێک بۆ بهسهربردنى کات و پشوودان ههروهها بینینى ههندێک رهفتارى ناشرین ل � ه ب�هرپ��رس��ان��ى ح��ک��وم�هت ب��ۆ نمونه با ت��ۆ خوێندن ت �هواوک �هى ئ�هگ�هر واستهت نهبێ دان��ام�هزرێ��ى ،کهچى کهسێک به بڕوانامهیهکى نزم دادهمهزرێنرێ .ئهوان ه ن��اخ��ۆش��ن و گ�هن��ج ن �هت��وان��ێ تهحهمولى ب��ک��ات ،ب��هاڵم پێویسته گهشبین بین و ههمیشه له ههوڵدان نهوهستین. س �هرۆک��ى ش���ارهوان���ى ک��ۆی �ه ،هیمداد مهجید ،بهچهترى راگهیاند «ئهوهى ئێم ه توانیبێتمان کردوومانه ،ل ه بهرنامهماندا
ههی ه وهک ش��ارهوان��ى کۆیه ل �هم �هودوا گرنگییهکى زیاتر بهو پرۆژان ه بدهین ک ه پرۆژهى تهرفیهین و دهبێته جوانکارى بۆ ش��ار ،وهک ک��ردن�هوهى چهند پارکێک، فراوانکردنى جادهکان و کردنهوهى چهند باخچهیهک .ههروهها خهریکین سهنتهرى گهنجانێکى تریش دروس���ت بکهین .ل ه بهرنامهماندا ههی ه بهنزیخانهى گ �هورهى نێو شار تێک بدهین بۆ پارکێکى گهوره، بهشێوهیهکى ج��وان دروس��ت��ى بکهین ک ه خهڵکى ئهو ش��اره ب ه شهو و رۆژ بتوانن کهڵکى لێوهربگرن و پشوى لێبدهن .جیا لهوانهش پارکى هاموون دهمانههوێ بیدهین ب ه کهرتى تایبهت تازیاتر بایهخى پێبدهن و خۆشترى بکهن».
لهههفتهى راب��ردوو لهو راز محهمهد چهند کۆنسێرته نهتهوهیهى ش��ارهک��ان��ى سلێمانى و ههولێر و کهرکوک که تێدا هونهرمهندانى باکور و باشور و رۆژههاڵتى کوردستان بهشداربوون و گۆرانییهشۆڕگێڕیهکانیان دهچڕى زۆرى ئامادهبووانیش گهنج بوون، ه�هر لهچهند مانگى راب���ردووش کاتێک چ���وار گهنجی رۆژه���هاڵت���ى کوردستان لهسێدارهدران ،ک��ورادان لهههر جێگهیهک ل �هوب��ارهوه نارهزایهتیان دهردهب���ڕى ئهوانهى که لهبهر دهرکى سهرای شارى سلێمانیش ویستیان ناڕهزایهتى دهرببڕن ،بهاڵم رێگهیان پێنهدرا ئ �هوان �هش زۆرب �هی��ان گهنج ب��وون، کاتێکیش که لهسهر شهقامهکان هاوار کرا نابۆ سهرکوت کردنى ئازادى لهههرێمى کوردستان و نابۆ کوشتنى سهردهشتهکان، کاتێک وتیان دهنگ دان بارودۆخى کورد لهعێراق باشتر دهکات و چهندینجار گهنجان لهڕیزى پێشهوه بوون و ههڵوێستیان بههێز بووه ،بهههموو جۆرێک ههوڵیان داوه ،ئهگهر ههوڵێکى نهتهوایهتى ههبوو بێت ئهوا گهنجان لهڕیزى پێشهوه چاو نهترسانه ههڵوێستیان نواندوه ،تا ئێره شتهکان ئاساییه ئهوهى ک ه ئاسایى نییه ب�هالى منهوه ئهوهیه ب �هردوام له وتهى بهرپرسانى دهستهاڵتدارى کوردى دهیبستین دهڵێن نهوهى نوێ ئینتیمایان بۆ خاک و نیشتمان و نهتهوهکهیان نییه و دڵسۆز نین ههستى نهتهوایهتیان الوازه ڕێز له سهروهرییهکان ناگرن!... ههموو ئ�هو قسانه و چهندینى تر ئهو ت��ۆم�هت��ان�هن ک �ه ب�����هردهوام دهخ��رێ��ت�ه پاڵ گهنجان و لهکاتى ه�هر جواڵنهوهیهکیان که به دڵى بهرپرسان نهبێت و لهبهرژهوهندى ئ �هوان نهبێت ،ئهمه لهکاتێکدایه ئهگهر ب���هراوردێ���ک بکهین ل�هن��ێ��وان ب��ارودۆخ��ى گ �هن��ج��ان و ه �هڵ��س��وک �هوت��ى گ���هورهک���ان دهبینین ،ئهگهر کهم و کورتییهکیش لهبیرو ب��اوهڕو ههڵوێستهکانى گهنجان بهرامبهر نهتهوههکهیان ههبێت بێگومان تاوانهکهى دهگهڕێتهوه بۆ ئهوان ،ئهوان به رهفتارهکانیان بهئهزمونى بهڕێوه بردنى دهسهاڵتى کوردى لهباشورى کوردستان ،به ههوڵدانیان بۆ بهرژهوهندییه تاکه کهسیهکانیان و وازهێنان له بهرژهوهندى نهتهوهیى و دروستکردنى شهڕى ناوخۆ و پشتکردنه هێزه کوردییهکانى باکور و رۆژههاڵت و لهبهرامبهردا خۆبهستنهوهیان ب�هو دهوڵهتانهى که چهندین ساڵه کورد دهچهوسێننهوه ،گهندهڵى حکومى و ئیدارى و چ�هن��دی��ن ک��ارهس��ات��ى ت��ر ک �ه ل �هم��اوهى دهستهاڵتى کوردى روویداوه ،جگه لهو ههموو کارهساتهى له بێکارى و خراپى گوزهران و سهرکورتکردن و چهندین نههامهتى تر که لهالیهن دهسهاڵتى کوردییهوه بهرسهر گهنجاندا هاتووه وایان کردوه تاڕادهیهک بڕوا کردن به شۆڕشى کوردى و دهسهاڵتى ک��وردى باشبوونى ب��ارودۆخ��ى کوردستان لهسایهى دهسهاڵتێکى ئاوهادا بکهوێته ژێر پرسیارهوه. بێگومان لێرهدا ههرگیز شانازى ناکهم بهوهى که گهنجان کردویانه چونکه ئهگهر سهیرى م��ێ��ژووى میللهتان بکهین گهنج داینهمۆى ههموو شۆڕش و ئازادییهکان ب���ووه ،گهنجانى ئێمهش س���هرهڕاى ئ �هوهى پشکى زۆرى نههامهتییهکانیان بهرکهوتووه نهیانتوانیوه وهک هێزى کاراى نێو کۆمهڵ رۆڵى خۆیان بگێڕن و هۆشیارى نهتهوهییان بههێز بکهن و چیتر رێگه بهدهسهاڵت نهدهن یارى به چارهنوسى نهتهوهى کوردهوه بکات و بڕیارى نادروست لهسهر خاکى کوردستان و ن��اوچ�ه ن�هگ�هڕاوهک��ان��ى ک��ورد ب��دات و ئهرکى ئهوانه رێگه به دهسهاڵت نهدهن پشت لهبهشهکانى ترى کوردستان بکات ،پێویست ه لهم قۆناغهدا گهنجان وهک هێزێکى کارا دهرک �هون خۆیان به بهرپرس بزانن لهئاست ههر بڕیارێکى نهتهوهیى چیتر رێگه نهدهن دهسهاڵتى باشورى کوردستان بۆ دوژمنایهتى نهتهوه و دۆستى دوژمنهکان بهکار بێت.
دوو لهمپهر لهبهردهم دهوڵهتى کوردی نوسینى :ڕیچارد بهلێت* وهرگێڕانى :سامان عوسمان
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
10
کورد لهمیدیا جیهانییهکاندا
تورکیا بهرگى تیرۆر بهکورد دهدات رۆژن���ام���هى (ح���وری���ی���هت)ى ت��ورک��ی راپۆرتێکى تێروتهسهلى لهبارهى نامهیهکى رهس��م��ى (رهج�����هب ت �هی��ب ئ���هردۆغ���ان)ى سهرۆک وهزیرانى تورکیا بۆ سهرانى ناتۆ باڵوکردهوه ،ئهردۆغان لهم نامهیهدا داواى هاریکاریىو هێرشى س�هرب��ازی��ان�هى ناتۆ دهکات دژ بهپارتى کرێکارانى کوردستان ل�هن��اوچ�ه سنورییهکانى ع��ێ��راق -ئێران- تورکیا. بهپێى راپ��ۆرت �هک �هى ئ �هم رۆژن��ام�هی�ه، (رهج���هب تهیب ئ���هردۆغ���ان)ى س �هرۆک وهزی����ران����ى ت��ورک��ی��ا ل�هک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک��ى رۆژن��ام��هوان��ى ل�هئ�هن��ق�هره رای��گ �هی��ان��دوه: ناتۆ بهههمانشێوهى که له ئهفغانستان پیالنى سهربازیانهى بۆ بهگژداچوونهوهو بنهبڕکردنى تیرۆریزم ه �هب��ووه ،پێویست ه ه��هم��ان ئ �هرک��ی��ش ل �هب �هرام��ب �هر ک���ورده س �هرب �هخ��ۆی��خ��وازهک��ان جێبهجێ ب��ک��ات، چونکه ئهم کوردانه تیرۆریستن. ههروهها ئهردۆغان ئاماژهشى بۆ ئهوه کردووه که زۆر له واشنتۆن نیگهرانه ک ه تائێستا دژ به کوردهکانى تورکیا و عێراق رانهوهستاوهتهوه که دهیانهوێت دهوڵهتێکى ک����وردى داب��م �هزرێ��ن��ن و ببنه پ�هن��اگ�هى تیرۆریزم لهرۆژههاڵتى ناوهڕاستدا.
ک�����وردان�����ی ن��اس��ی��ۆن��ال��ی��س��ت ی���هک ئامانجیان ه�هی�ه :دهوڵ �هت��ى سهربهخۆی کوردی لهههرێمى کوردستان .داڕێژهرانى سیاسهتى ئهمریکایى رێز لهم دۆسته کورده عهلمانیانه دهگ���رن ،ب��هاڵم گ��وای�ه هێنده دوورن که داخوازییهکانیان بۆ سهربهخۆیى ناگاته گوێیان .ئهم پێوهرانه لهسیاسهتى ئهمریکا لهعێراقدا رهنگه لهسااڵنى ئایندهدا بگۆڕدرێن. دهوڵ�هت��ى ب��وش ل �هراب��ردوودا و ئۆباماى ئێستا دوو بهڵگهى دژ ب�ه سهربهخۆیى ک���وردهک���ان ه �هی �ه :ی �هک �هم دهوڵ�هت��ێ��ک��ى سێنتراڵى فرهنهتهوهیىو فرهمهزههبى باشترین چانس ب��ۆ جێگیرکردنى سیاسهتهکانى ئهمریکا ف �هراه �هم دهک����ات .سیناریۆى بهرقهرارکردنى هاوسهنگى لهعێراق ک ه لهسهردهمى جاڕدانى ههڵبژاردن لهعێراقهوه لهقۆناغى جێبهجێکردندایه ،سیستهمێکى دیموکراسیانه وێنا دهکات که تیایدا کورده عهلمانییهکان ،شیعه مهزههب و سونن ه ن��اڕازی��ی�هک��ان دهک��ات �ه چ��اودێ��رى یهکتر. ت��ا ئ �هوک��ات �هى ک �ه ک���وردهک���ان بهتوندى پابهندى یهکپارچهیى عێراق بن ،ئهم خهون ه بهدینههاتووه ههردهمێنێت. دووهم ،جاڕدانى سهربهخۆیى کوردهکان دهبێته م��ای�هى ب��زووان��دن و دهس��ت��وهردان��ى سهربازییانهى تورکیا و تهنانهت ئێرانیش، ه���هردوو دراوسێیهکه لهمه دهت��رس��ن ک ه ئایدیاى دهوڵهتى کورد لهههرێمى کوردستان لهوانهیه سنورهکان تێپهڕێنێتو ببێتههۆى بههێزبوونى پێگهى سیاسى ک��وردهک��ان لهدهرهوهى سنورهکانیاندا. ئهگهر جهنگى ناوخۆیى نێوان عهرهب ه سوننىو شیعهکان ڕووبدات ،ئهم پێشبینیان ه پێچهوانه دهبنهوه .هیچ کهس چاوهڕوانى ئهوه ناکات که کوردستان ببێته مهیدانى سهرهکى ئهم جهنگه .میلیتاریستهکانى ک���ورد س �هرگ �هرم��ى ک��ۆن��ت��ڕۆڵ��ى ت��ون��دى ق�هڵ�هم��ڕهوى خۆیانن و ب���هدوور دهزان��رێ��ت ک����ه ه�����هردووالی�����هن�����ه ش����هڕک����هرهک���� ه داواب����ک����هن ئ �هم��ان��ی��ش ب��چ��ن �ه ن��اوچ��هى عهرهبهکانهوه .سهرهڕاى ئهمه ،ئهگهرچى
لهبڕیاردانهکانیاندا ئهمه ههڵببژێرن. ک��وردس��ت��ان��ى س��هرب��هخ��ۆ ل �هه �هرێ��م��ى کوردستان ،واڵتێکى گچکه و گهمارۆدراو بهوشکایى دهب��ێ��ت .ژی���اره ئابورییهکهى وابهستهى کۆنتڕۆڵکردنى چاڵه نهوتهکانى ب��اک��وره .ک��وردهک��ان ئ��وم��ێ��دهوارن لهڕێگ ه سیاسییهکانهوه کۆنتڕۆڵى بکهن .بهاڵم روودان���ى جهنگى ناوخۆیى و چاالکیی ه س�هرب��ازی��ی�هک��ان بهپشتگیریى ئهمریکا، ل �هوان �هی �ه ئ��هو ئامانجانه بهدهستبهێنن ک �ه ب �هدان��وس��ت��ان��دن ن��ای��هت��هدى .ل�هگ�ه ڵ بوونى نهوتیشدا ،کوردستانى سهربهخۆ واب���هس���ت���هی���ی���هک���ى ئ���اب���وری���ى ل���هگ���ه ڵ دراوسێکانیدا دهبێت ،چونکه لوله نهوتهکان ێ لهم واڵتانهوه تێپهڕن .گواستنهوهى دهب نهوت لهڕێگهى باشورهوه که ناوچهیهکى پڕ لهجهنگه ،بهکردهوه نایهتهدى .بهمپێی ه ێ ب �هن��او ت��ورک��ی��ا ،ئ��ێ��ران ی��ا س��وری��ادا دهب��� تێپهڕێت. لهدیدگاى ئهمریکاوه بوونى دهوڵهتێکى گچکه و الوازى ک��ورد که بۆ ههنارده ژیارییهکانى پێویستییهکى ئابوریانهى ب���ه ت��ورک��ی��ا ه���هی���ه ،ب�هه�هڵ��س�هن��گ��ان��دن��ى دهستکهوتهکان بههۆى ریسوابوونى عێراقهوه ل�هوان�هی�ه ت��ائ�هن��دازهی�هک ب���هرهو باشبوون بچێت .ه �هن��اردهى ک��وردس��ت��ان لهڕێگهى
ێ لهمپهرێکى گهورهبێت بۆ تورکیاوه دهتوان پێگهى ئێران که ئهمهش ئامانجى ویالیهت ه یهکگرتووهکانى ئهمریکایه. لهالیهکیترهوه ،ههنارده لهڕێگهى ئێرانهوه ی��ا ل�هڕێ��گ�هى س��وری��اى دۆس��ت��ى ئ��ێ��ران�هوه بهدڵنیاییهوه دهبێتهمایهى ناڕهزایى ئهمریکا دژبه سهربهخۆیى کوردهکان. جهنگى ناوخۆیى لهوانهیه ببێتههۆى زاڵ��ب��وون��ى شیعهکانى ژێ��رن��ف��وزى ئ��ێ��ران ل �هع��ێ��راق��دا .ئ �هگ �هر ئ���هم ئ���هگ���هره زی��اد ێ بکات ،دیبلۆماته ئهمریکاییهکان دهب رێککهوتنامهیهک لهنێوان ک��وردهک��ان و تورکهکاندا بهێننه ئ��ارا تاالیهنى کهم ب�هش��ێ��ک ل �هع��ێ��راقو پشکێکى ب �هرچ��او ل �هب �هره �هم �ه ن �هوت��ی��ی �هک��ان ل �هژێ��ردهس��ت��ى ئێرانییهکاندا بهێننهدهرهوه. ت��ورک��ی��ا پ��ێ��وی��س��ت�ه دهس����ت ل �هگ��وم��ان لهههمبهر ئایندهى عێراقدا ههڵبگرێت. ئ���اگ���ادارک���ردن���هوهک���ان���ى پ���هی���وهن���دی���دار بهدهستوهردانى سهربازیانه بهههمانشێوهى هێرشهکانى تورکیا ب��ۆ گ���هڕان ب��هدواى ک���ورده شۆڕشگێڕهکانى س��ااڵن��ى دواى ج �هن��گ��ى ی �هک �هم��ى ک����هن����داوى ف����ارس، ئێستا بهجدى باسى لێوهدهکرێت ،ئهمهش ج �هخ��ت��ک��ردن �هوهی �هک �ه ل �هس �هر سهرپێچى سهرسهختانهى تورکیا دژب�ه سهربهخۆیى
*نوسهر ئوستادى مێژووى خۆرههاڵتى ناوهڕاست ه لهزانکۆى کۆڵۆمبیاى ئهمریکا
موسڵمانان خودى قوربانیانى تیرۆرن
یهزیدییهکانى عێراق لهبهردهم لهناوچووندان ی��هزی��دی��ی��هک��ان ک �هم��ی��ن �هی �هک��ن ک ه ژمارهیان لهعێراقدا ( )750ههزار کهسه، لهواڵتانیترى جیهانیشدا ژمارهیان دهگات ه ( )1,5ملیۆن کهس ،یهکێکن لهدێرینترین و ل �هه �هم��ان��ک��ات��دا س�هرس��وڕه��ێ��ن�هرت��ری��ن کهمینه ئایینییهکانی جیهان ،م��اوهى چهند ساڵێکیشه لهژێر سایهى ترسى کاره تیرۆریستییهکاندا ،لهبهرنامهیاندایه دهست بهبۆنهکانی خۆیان بکهن. ه �هم��وو ساڵێک کهمینهى ی�هزی��دى لهعێراقدا سهردانى ئارامگاى شێخ عادى (ڕێبهرى مهزههبى یهزیدى) دهک �هن ک ه دهکهوێته (450ک��م)ى باکورى بهغداد و ێ نزا بۆ داواکردنى کوڕ دهکهن .ههموو لهو ساڵێک نزیکهى ( )15ه���هزار یهزیدى لهسهرتاسهرى عێراقو چهند واڵتێکیترهوه، بۆ جێبهجێکردنى ئهم مهراسیمه سهردانى ئهو ئارامگایه دهکهن. بیروباوهڕى یهزیدییهکان ،ئاوێتهیهکى سهیر و سهرسوڕهێنهره لهئاینى ئیسالم و زهردهشتى .بهبڕواى ئهوان ،مهلیک تاوس، تهنها مهلیکى نزیک بهخوداوهنده که بۆ هێنانهدى ئاشتى بۆ سهر زهوى نێردراوه. ب �هاڵم ئ�هم ب��ی��روب��اوهڕه سهرسوڕهێنهرانه، بووهته مایهى ئهوهی که ئهوانیتر قبوڵیان نهکهن. ڵ ک����ورت ئ�����هم ک���هم���ی���ن���هی���ه ،س��م��ێ � ناکهنهوه و جلوبهرگ ناپۆشن .زۆرب�هى گوندهکانى یهزیدییهکان ،لهماوهى هێرش ه سهربازییهکانى رژێمى پێشووى عێراقدا وێ��ران ک���راون .ئ��هوان هێشتاش نیگهرانن لهپهراوێزکردنیان لهمهیدانى سیاسهتى واڵت��دا .سهباح حاجى که هاواڵتییهکى یهزیدى تهمهن ( )32ساڵه ،دهڵێت :ئێم ه لهکاره تیرۆریستییهکان ناترسین ،بهڵکو ترسى ئێمه لهوهیه که رۆژب�هڕۆژ ژمارهى یهزیدییهکان ب �هرهو کهمبوونهوه دهچێت، لهبهرئهوهى ئێمه ناتوانین لهگه ڵ کهسێکى دهرهوهى ئایینى خۆماندا زهواج بکهین و رێگهش به کهسانى دهرهوهى ئایینى یهزیدى نادهین لهگه ڵ ئێمهدا زهواج بکات .ههروهها سیاسهتى پهراوێزخستنى یهزیدییهکانو رک �هب �هرای �هت��ی��ک��ردن��ی��ان ،ل �هگ �ه ڵ چهند هۆکارێکیتردا وایکردووه که یهزیدییهکان بهرهو لهناوچوون بچن.
خهونی دهوڵهت به لێبڕاوی دێته دی ک���وردهک���ان س��ون��ن��ی��ن ،س �هرک��ردهک��ان��ی��ان ب���هج���ۆره ئ��ای��دۆل��ۆژی��ی �هک��ى ع �هل��م��ان �ىو ناسیۆنالیستییهتێکى دێرینهوه لهوبڕوایهدان ک �ه داڕێ���ژهران���ى سیاسهتى ئهمریکایى پشتیوانیان لێدهکهن .زۆر بهدوور دهزانرێت که ئهوان بههۆى مهزههبهکهیانهوه ،یاریدهى عهرهبه سوننهکان بدهن بۆ بهگژداچوونهوهى زۆرینه که عهرهبه شیعهکانن. ئ�هم ههلومهرجه دوورن��م��اى جهنگێکى ن��اوخ��ۆی��ى ل �هن��ێ��وان ه�����هردوو ب �هش �هک �هى کۆمهڵگادا زیاد دهکات ،لهکاتێکدا ک ه بهشى سێیهم چ��اودێ��ره بهسهریانهوه .ئهم ب��ارودۆخ �ه بۆ ک��وردهک��ان ه�هم مهترسیی ه و ه���هم ه �هلوف��رس �هت �ه .مهترسییهکهى گ �هڕان �هوهى س�هردهم��ى بهعسییهکانه ک ه وهک کهمینهیهکى ناعهرهب چووبوون ه ژێر دهسهاڵتدارێتییهکى دهوڵهتهوه ،ئهمهش لهکاتێکدا رودهدات که گروپێکى عهرهبى سهرکهوتنێکى تهواوهتیانه دهستهبهر بکهن. چ��ان��س�هک�هش ئ�هم�هی�ه ک �ه ل �هالی �هک �هوه، بوونى جهنگ دهبێتهمایهى دهستهبهرکردنى ئیمتیازه سیاسییهکان وهک سهربهخۆیى تهواوهتیانه و کۆنتڕۆڵى چاڵه نهوتهکانى باکور .بهدهستهێنانى سهربهخۆیش سێیهمین ئهگهره و هێشتا لهژێر رهحمهتى تاریکیدای ه و لهوانهیه داڕێژهرانى سیاسهتى ئهمریکایى
فۆتۆ :ئهرشیف
ک��وردهک��ان .س���هرهڕاى ئهمه ،دهستهبژێره سیاسییهکانى تورکیا که دژ بهئایدیاى دهوڵهتى کوردین ،لهالیهکیترهوه موشتاقى ئ��هوهن بچنهناو یهکێتى ئ �هوروپ��اوه .ئایا هێرشى سهربازیى دژ ب�هدهوڵ�هت��ى س��اواى کوردى لهههرێمى کوردستان نیشانهیهک ه بۆ کۆتاییهاتن ب ه دانوستاندن بۆ چوونهناو یهکێتى ئ�هوروپ��اوه؟ جهختکردنهوه لهسهر ئهم تێڕوانینه بهسهخت دادهن��درێ��ت ،بهاڵم بهلهبهرچاوگرتنى ئ �هو ل�هم��پ�هران�هى ک ه لههێرشهکانى ت��ورک��ی��اوه ب��ۆس�هر قوبرس تائێستاش ه���هرم���اوهت���هوه ،ئ���هم ئ �هگ �هره ههرلهئارادایه. ئهگهر ئهوروپا و ئهمریکا سیاسهتهکانیان لهههمبهر سهربهخۆیى کوردستان بگۆڕن، دهتوانن دوو مژده بهجهنهڕاڵهکانى تورکیا ب���دهن :ب�هرن��ام�هی�هک��ى ن��زی��ک م���هودا بۆ چوونه ناو یهکێتى ئهوروپا و جێگۆڕکێى هێزه سهربازییهکانى ئهمریکا لهناوچ ه عهرهبییهکهى عێراقهوه بۆ کوردستان. دووهمیش مافى مانهوهیهکى تاڕادهیهک ههمیشهییانه ب �ه ئهمریکا دهدات ک ه بهتوندى حهزى لێدهکهن و لهگه ڵ ئهوهشدا پ��ارێ��زگ��اری��ى ل�هس�هرب�هخ��ۆی��ى ک��وردس��ت��ان دهک����هنو چ���اودێ���رى ئ����هوهش دهک����هن ک ه ک��وردهک��ان لهسنورى تورکیا رهفتارێکى نهگونجاو ئهنجام نهدهن .بوونى رێگایهکى ناوبڕ بۆ ئهوروپا و ناسرانى وهک دۆستى ئهمریکا لهناوچهکهدا ،هێرشى پڕ لهباجدان و لهناکاو بۆ کوردستانى سهربهخۆ لهالیهن تورکیاوه ،لهوانهیه زۆر مهترسى بۆ دروست بکات. له ( )19ساڵى ڕاب���ردوودا داڕێ��ژهران��ى سیاسهتى ئهمریکایى لهههردوو پارتهکهدا گوێیان لهههمبهر پێشنیاز دهربارهى گۆڕانى سنورهکانى عێراق داخستووه .ئهم سنوران ه دواى جهنگى جیهانى یهکهم دهستنیشان کران .کاتى پێداچوونهوه بهم سیاسهتهشدا ن��زی��ک ب���ووهت���هوه .ه �هت��اوهک��و رهشبینى ئهمریکاییهکان لهبهرامبهر عێراقدا زیاتر ببێت ،بهدڵنیاییهوه مشتومڕ دهرب���ارهى ڕزگاریى کوردستان سهرنجڕاکێشتر دهبێت.
نوسینى :شیرین عیبادى (ههڵگرى خهاڵتى نۆبڵ) وهرگێڕانى :محهمهد هاشمی ل�هم��اوهى مانگى راب���ردوودا ه �هروهک سااڵنى ڕابردوو ،شایهتحاڵى باڵوبوونهوهى ب��اب��هت��ى ج����ۆراوج����ۆر ب���ووی���ن ل�هم��ی��دی��ا نێودهوڵهتییهکاندا س �هب��ارهت ب�ه هێرش ه تیرۆریستییهکانى ()11ى سێپتامبهر. ل �هم��ب��ارهی �هوه ،میدیا ج��ۆراوج��ۆرهک��ان��ى جیهان زیاتر ئهم رووداوهی���ان لهڕوانگهى ک��اری��گ �هری��ی �هک��ان��ى ل��هس��هر خ���ۆرئ���اواو ب��هت��ای��ب��هت��ى ل����هدی����دى ئ��اس��ای��ش��ی��ان �هى واڵتانى خ��ۆرئ��اواوه شرۆڤه ک��ردوه ،بهاڵم لهگهڵ جهختکردنهوه لهسهر مهترسیی ه ئاسایشییهکانى ئایدۆلۆژیاى تیرۆریزم لهسهر جیهانى خۆرئاوا، دهکرێ ئاماژه بۆ
ه�هق��ی��ق�هت��ێ��ک��ی��ت��ری��ش ب��ک��هی��ن ،ئ����هوهش بریتییه ل�هوهى که مهزنترین قوربانیانى چاالکییه تیرۆریستییهکانى موسڵمان ه فهندهمێنتالیستهکان له ()11ى سێپتامبهر له نیویۆرک ،خودى موسڵمانان بوون. بهگشتى ،ک��ات�ێ قسه لهموسڵمان ه ق��ورب��ان��ی��ی �هک��ان��ى ف����هزاى دواى ()11 ى سێپتامبهر دهک���رێ���ت ،زهی��ن�هک��ان��م��ان بهرلهههموو شتێ بۆ ئهو ئهفغانو عێراقیان ه دهچ��ێ��ت ک�ه ل �هالی �هن ئهمریکییهکانهوه ک��وژراون یا زیانیان پێگهیشتووه ،بهاڵم م��وس��ڵ��م��ان�ه ق��ورب��ان��ی��ی�هک��ان��ى ئ���هم ف �هزا ن��وێ��ی �ه ،زۆر ل���هس���هروو ک���وژراوهک���ان���ى سهرهوهن .هێرشه سهربازییهکانى ئهمریکا ب��ۆ ن��اوچ��هک��ه ،ئێستا ب���ووهت���ه م��ای �هى فۆرمهڵهبوونى تۆڕى تیرۆریستى نوێ - بهتایبهتى لهعێراقدا -که ئێستا پتر ل ه هاواڵتییانى واڵتانى خۆرئاوا ،هاواڵتیانى موسڵمانى خهڵتانى خوێن کردووه. ک��وژران��ى ( )800ژن و پیاو و منداڵى بێگوناهى ع����ێ����راق����ى ت���هن���ه���ا ل�هم��اوهى ههفتهى راب����������������ردوودا، ن��م��ون�هی�هک�ه ل ه ئ�هن��ج��ام�هک��ان��ى ش�������هپ�������ۆل�������ى ن��وێى تیرۆریزم ب����ۆ ک��ۆم��هڵ��گ��ا موسڵمانهکان. م�����وس�����ڵ�����م�����ان����� ه ق����ورب����ان����ی����ی����هک����ان ل���هن���اوچ���هک���ان���ى ژێ���ر دهسهاڵتى سوپاى ئهمریکا ل�����هن�����اوچ�����هک�����هدا ،ل���هت���هک م��وس��ڵ��م��ان��ه ق��ورب��ان��ی��ی �هک��ان��ى ه���ێ���رش���ه ت���ی���رۆری���س���ت���ی���ی���هک���ان���ى لهواڵتانیتردا فهندهمێنتالیستهکان (لهمیسرهوه بگره تا بهریتانیا) بهتاکه ئامانجى قوربانیی ه راستهوخۆکانى چاالکیی ه
تیرۆریستییهکانى ناوچه جۆراوجۆرهکانى ج���ی���ه���ان ه�����هژم�����ار دهک�����رێ�����ن .ب����هاڵم ڕاستییهکهشى ئ�هوهی�ه که لهچاالکیی ه فهندهمێنتالیستهکان چهکدارییهکانى لهفهزاى دواى ()11ى سێپتامبهردا ،ههر موسڵمانانیش قوربانیانى ناڕاستهوخۆ ب���وونو دهب��ن ک�ه ئهگهرچى گیانیشیان ل �هدهس��ت ن �هداب��ێ��ت ،ئ���هوا زیانێکى زۆر گهورهیان لهفهزاکهدا بهسهردا سهپێنراوه. ن��اب �ێ ئ����هوه ف���هرام���ۆش ب��ک��رێ��ت ک ه ه��ێ��رش��هک��ان��ى ()11ى س��ێ��پ��ت��ام��ب �هر، شهپۆلێکى دوژمنایهتیکردنى موسڵمانانى لهسهرتاسهرى جیهاندا هێنایهئاراوهو یهخهى ملیۆنان مرۆڤیشى گرت. بێبهشکردن لهمافه کۆمهاڵیهتییهکان، ل����هدهس����ت����دان����ى چ���ان���س���ى ک����ارک����ردن، دوورخ���س���ت���ن���هوه ل���هک���ۆم���هڵو ت �هن��ان �هت ئهنجامدانى توندوتیژییه جۆراوجۆرهکان بهرههمى چاالکییه تیرۆریستییهکانى ژمارهیهک له فهندهمێنتالیستهکان بووه ب��ۆ ملیۆنهها موسڵمان ک�ه ل�هخ��ۆرئ��اوا نیشتهجێن .پ��ێ��ک��دادان �ه س��ای��ک��ۆل��ۆژى، کۆمهاڵیهتىو ئابورییهکانى ئ �هم ف�هزا نوێیه ب��ۆ کۆمهڵگا موسڵمانهکان – بهتایبهتى بۆ مندااڵنى بێگوناهى خێزان ه موسڵمانهکان -تراژیدیایهکى ج��ی��اوازه که شرۆڤهکردنى الیهنهکانى ،چانسێکى زۆرترى دهوێت. ک����ورت����هى ق���س���هش ئ����هوهی����ه ک���ه نۆ س���اڵ ل �هم �هوپ��ێ��ش ،ک��ۆم�هڵ��ێ��ک��ى ک �هم ل �ه فهندهمێنتالیسته ئیسالمییهکان فهزایهکى نوێیان لهجیهاندا دروستکرد ک ه بهرههمهکهى :داگیرکردنى سهربازیانهى دوو واڵت��ى موسڵمان ،سهقامگیرکردنى س��هرب��ازی��ان��هى درێ��ژخ��ای �هن��ى ئهمریکا ل���هن���اوچ���هى خ���ۆره���هاڵت���ى ن����اوهڕاس����ت، ک����وش����ت����ارى ی�����هک ل���������هدواى ی �هک��ى هاواڵتیان له چاالکییه چهکدارییهکان و زی��ان��گ��هی��ان��دن��ێ��ک��ى س���ای���ک���ۆل���ۆژى و ک���ۆم���هاڵی���هت���ى ب����وو ب �هک��ۆم �هڵ��گ��ا موسڵمانهکانى سهرتاسهرى جیهان.
ن���ۆ س����اڵ دواى رووداوى ()11ى سێپتامبهر ،شوێن بۆ خستنهڕووى ئهم پرسیاره ههیه که ئایا فهندهمێنتالیست ه م��وس��ڵ��م��ان �هک��ان ل��هخ��هی��اڵ��ى خ��ۆی��ان��دا ب��ی��ر ل���ه (خ���هب���ات ل �هپ��ێ��ن��او ئ��ی��س�لام) و (ب���هرزک���ردن���هوهى پ��ێ��گ�هى م��وس��ڵ��م��ان��ان) دهک �هن �هوه؟ ئایا لهناو هاواڵتیانى گۆى زهوی����دا ،ک��هس لهموسڵمانان زی��ات��ر ل ه کارهکانى ئهم گروپه فهندهمێنتالیستو توندوتیژخوازانهدا زیانى پێگهیشتووه؟
گرنگتر لهههموانیش ئهمهیه که بهڕاستى ب �ه خ �هی��اڵ��ى ئ���هم فهندهمێنتالیستانه، ێ کۆمهڵگا موسڵمانهکان تا ک�هى دهب قوربانیانى ڕهفتاره سیاسییهکانى ئهوان ب���ن؟ ئ��ای��ا ل �هزهی��ن��ى ب��ک �هرى چاالکیی ه ت��ی��رۆری��س��ت��ی��ی�هک��ان��دا ،ه �هرل �هب��ن �هڕهت �هوه پرسیارگهلێکى لهوچهشنه هاتووهتهئاراوه؟ سهرچاوه :ههفتهنامهى (تایم)
«جهلهوال لهبهردهم مهترسی تهعریب کردنهوهدایه» ئا /دلێر عهبدولڕهحمان کۆتایی مانگى ت�هم��ووزى راب��ردوو جارێکیتر پ��رۆس�هى گ�هم��ارۆ و ژم��اره لێدان لهسهرانسهر عێراق دهستیپێکرد، وهک ئامادهکارییهک بۆسهرژمێرى گشتى که بڕیاره ( )24ئۆکتۆبهرى داه��ات��وو ب�هڕێ��وهب��چ��ێ��ت ،ل�هس�هروب�هن��دى ئ���هو پ���رۆس���هی���هدا ن��زی��ک �هى ()3500 خێزانى عهرهبى ناوچهکانى ناوهڕاست و ب��اش��ورى ع��ێ��راق ل �هس��ن��ورى ناحیهى جهلهوال ئهژمارکراون ،هاوکات زیاتر ل���ه ( )400خ��ێ��زان��ى ک����ورد ب �هه��ۆى ک�����ردهوه ت��ون��دوت��ی��ژی��ی �هک��ان �هوه زێ���دى خ��ۆی��ان جێهێشتوه و ن �هگ �هڕاون �هت �هوه شوێنهکانیان ب��ۆئ �هوهى لهپرۆسهکهدا ئهژماربکرێن ،بهرپرسانى سنورهکهش ئاماژه بهوهدهکهن «ئهژمارکردنى ئهو خێزانه عهرهبانه نایاساییه و جۆرێکى تره لهتهعریبکردنهوهى ناحیهکه«. بهڕێوهبهرى ناحیهى جهلهوال ئهنوهر حسێن میکائیل به (چهتر)ى راگهیاند «لهپاش ساڵى ( )2006بههۆى رودانى شهڕى مهزههبی لهناوچهکانى ناوهڕاست و باشورى عێراق و تهقاندنهوهى مهزارى ئیمامه شیعهکان لهپارێزگاى سامهڕا، ( )3500خ��ێ��زان��ى ع���هرهب بهشیعه و سوننهوه هاتنه سنورى ناحیهى جهلهوال و نیشتهجێبون تائێستاش نهگهڕاونهتهوه شوێنى خۆیان». ه�هروهه��ا ن��اوب��راو ،وت��ى «ههرچهنده ئ �هوخ��ێ��زان��ان �ه رهگ���هزن���ام���ه و ف��ۆرم��ى بژێوییان جهلهوالش نیه ،بهاڵم لهپرۆسهى گهمارۆ و ژمارهلێداندا لهسهر ناحیهکه ئ��هژم��ارک��راون ئ���هوهش مهترسییهکى گ�هورهی�ه لهپێش گ �هڕان �هوهى ناحیهکه
فۆتۆ :ئینتهرنێت
جهلهوال پێویستی بهئاوڕلێدانهوه ههیه
ب��ۆس �هر ه�هرێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ،چونکه ب��ک��رێ��ت �ه ب��ن �هم��اى س �هرژم��ێ��ری��ک��ردن ،ن��اوچ �ه ک��وردن��ش��ی��ن�هک��ان��ى پ��ارێ��زگ��اى ئ�هگ�هر ه�هری�هک ل �هو خێزانانه تهنها چونکه فۆرمى بژێوى و رهگهزنامهش دیاله لهزیادبوندا ب��وو ئ �هوهش وایکرد ( )5کهس بن ئ�هوا ( )17500حهڤده دهتوانرێت گۆڕانکارى تێدا بکرێت و ژم���ارهی���هک���ى زۆر ه���اواڵت���ى ک���ورد شوێنهکانى خۆیان بهجێ بهێڵن و بهرهو ه���هزاو پێنج س �هد ک �هس زی��اد دهک��ات بگوێزرێتهوه بۆشوێنێکى تر». ئ���هن���وهر ح��س��ێ��ن م��ی��ک��ائ��ی��ل جهختى ناوچهکانى ک��هالرو کفرى وخانهقین ئهوهش ژمارهیهکى کهم نیه«. میکائیل ئ��ام��اژهى ب��هوهش��دا «ب��ۆ ل���هوهش���ک���ردهوه «دهب���ێ���ت پ��ێ��ش وادهى کۆچ بکهن. ئ �هن��دام��ى پ��ێ��ش��وى ل��ێ��ژن �هى ئهمنى ئهو مهبهسته چهندین بهرپرسی بااڵى دهستپێکردنى سهرژمێرى ئهوکێشهیه سیاسیم ئ��اگ��ادارک��ردووهت�هوه بۆ ئهوهى یهکالیی بکرێتهوه ئهگهرنا کێشهى ئ�هن��ج��وم�هن��ى پ��ارێ��زگ��اى دی��ال �ه عامر پشتگوێ نهخرێت و دوات��ر گلهییمان ن���اوچ���ه ج��ێ��ن��اک��ۆک��ی��ی �هک��ان ق��وڵ��ت��ر ڕهف���ع���هت ب��ه (چ���هت���ر) ى ڕاگ �هی��ان��د «ن���زی���ک���هى ( )440خ��ێ��زان��ى ک���ورد لێبکهن ،چونکه کێشهکه پهیوهندى به دهبێتهوه«. پ��اش ک��ش��ان�هوهى هێزه کوردییهکان ل �هن��اح��ی �هى ج���هل���هوال)500( ،خ��ێ��زان��ى بهرژهوهندى ههموو عێراقهوه ههیه نهک ل�هس��ن��ورى ح���هوزى ح�هم��ری��ن لهمانگى تریش لهناحیهى سهعدیه شوێنهکانى بهتهنها کورد». ب����هڕێ����وهب����هرى ن���اح���ی���هى ج���هل���هوال ئابى ()2008دا ،ڕۆژب���هڕۆژ ژم��ارهى خ���ۆی���ان ج��ێ��ه��ێ��ش��ت��وه ب���هه���ۆى ک����ردهوه ب�هپ��ێ��وی��س��ت��ى دهزان���ێ���ت «ل �هدای��ک��ب��وون ک�����ردهوه ت��ون��دوت��ی��ژی��ی �هک��ان ل �هس��ن��ورى توندوتیژییهکانهوه ،ئهمه جیا ل�هوهى
ک���ه ئ��هوم��اڵ��ه ک����وردان����هى ل �هس��ااڵن��ى ( )1970_1960ت��هرح��ی��ل ک����راون تائێستا زۆری��ن�هی��ان ن�هگ�هڕاون�هت�هوه و ب �هپ��ێ��چ �هوان �هش �هوه ه��ات��ن��ى ع����هرهب بۆ سنورهکه بهردهوام لهزیادبووندایه«. ن��اوب��راو جهختیکردهوه «ئهوخێزانه کوردانهى بههۆى بارودۆخى ئهمنیهوه شارۆچهکهیان جێهێشتوه بۆ پرۆسهى گ���هم���ارۆ و ژم���ارهل���ێ���دان ،ب���ۆئ���هوهى ئ���هژم���ارب���ک���رێ���ن ل����هس����هر ن��اح��ی �هک �ه گهڕاونهتهوه«. ل����هب����ارهى ئ���هژم���ارک���ردن���ى ع��هرهب��ه ه���اوردهک���ان ل �هس �هر ن��اح��ی�هى ج �هل �هوال عامر ڕهف��ع�هت ،وت��ى «ئهمه پالنێکه ب��ۆئ��هوهى ل�هک��ات��ى راپ��رس��ی��دا ج�هل�هوال نهگهڕێتهوه س�هر ههرێمى کوردستان و ئهو مهرامهى چهندین ساڵه عهرهبه شۆڤێنییهکان ههیانه بێتهدى». ل �هالی �هک��ی��ت��رهوه پ��ش��ت��ی��وان ئ�هح��م�هد نوێنهرى پارێزگاى دیاله لهئهنجومهنى پ��ێ��ش��وى ن���وێ���ن���هران���ى ع���ێ���راق ل �هس �هر لیستى هاوپهیمانى کوردستان دهڵێت «لهئێستادا جهلهوال ( )%70ى عهرهبه و کوردهکان رێژهیهکى کهمى دانیشتوى شارۆکهکه پێکدههێنن». ئ��اش��ک��راش��ی��ک��رد «پ����اش پ��رۆس��هى ئ��ازادى عێراق که تهعریبمان لهقهزاى خ��ان�هق��ی��ن ه �هڵ��وهش��ان��دهوه ع �هرهب �هک��ان رویانکرده ناحیهکانى سنورى قهزاکه و ل���هدواى بێئومیدبوونیان لهخانهقین ت��ۆڵ�هی��ان لهناحیهى ج �هل �هوال ک���ردهوهو ل�هژێ��ر ه �هڕهش �ه و تۆقاندندا توانیانه ژم���ارهی���هک���ى زۆر خ��ێ��زان��ى ک����وردى سنورهکه کۆچ پێبکهن». ب���هرپ���رس���ی ئ��ۆف��ی��س��ى خ��ان �هق��ی��ن��ى جێبهجێکردنى مادهى ()140ى دهستورى
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
11
ع��ێ��راق��ی ف���ی���دراڵ ع���هدن���ان م�هن��س��ور بهچهترى راگهیاند «بهپێى بهندهکانى مادهى ( )140ههرخێزانێک سهرپشکه لهوهى دهگهڕێتهوه بۆشوێنى خۆى یان نا، بهاڵم دهبێت رهگهزنامه و فۆرمى بژێوى بگوێزێتهوه بۆشوێنى خ��ۆى ،چونکه ئهگهر پرۆسهى گهرمارۆ و ژمارهلێدان لهسهر بنهماى ئهو هاواڵتیانهبێت که نیشتهجێى شوێنهکانن ئهوا چارهنوسێکى مهترسیدار چاوهڕێى داهاتوى ناحیهى جهلهوال دهک��ات بهوپێیهى ژمارهیهکى زۆر ل���هو ک����ورده ئ����اواران����هى م���ادهى ()140ی���ان ک��ردوه ن�هگ�هڕاون�هت�هوه بۆ شوێنهکانى خۆیان». ئهو بهرپرسه وتی «ئهگهر پرۆسهکه ل �هس �هر ب��ن �هم��اى رهگ���هزن���ام���هى ساڵى ( )1957بێت ئهوا هیچ کێشهیهک بۆ سنورهکه نایهته پێش». ن��اح��ی�هى ج �هل �هوال دهک �هوێ��ت �ه ()30 کیلۆمهترى باشورى خۆرئاواى قهزاى خانهقین و ( )70کیلۆمهتر باکورى بهعقوبه و روب��هرهک��هى ( )17ه �هزار و ( )500کیلۆمهتر چوارگۆشهیه، ژم�����ارهی دان��ی��ش��ت��وان �هک �هش��ى ()80 ههزار کهسه ( )36گوندى لهسهره که ( )27گوندیان ع �هرهب نشین و ()9 گوندیشیان کوردنشینن.
تهندروستى هاواڵتیان لهنێوان کێبڕکێى جهڕاح و دکتۆردا ئا /ئاسۆ درهو ل �هگ �هڵ پێشکهوتنى ک��ۆم�هڵ��گ��ادا و زۆربوونى نهخۆشیدا م��رۆڤ پهناى بۆ زانستى پزیشکى بردووه ،ههندێک ک�هس��ی��ش پ �هن��ای��ان ب���ۆالى کهسانێک بردووه که پێیان دهوترێت ئێسک گرهوه ک �ه ب �هج �هراح ن��اس��راوه ک �ه ههندێک لهوان بههۆى ئهزمونیانهوه لهژیانیاندا فێرى پیشهى پزیشکى بوون و ههندێکى تریان لهبۆماوهییهوه بۆیان ماوهتهوه، ههندێکیش پێیوایه بهزانسى پزیشکى نهبێت نهخۆشى چارهسهر نابێت. شیرین ع�هل��ى ،ت�هم�هن ( )62ساڵ دانیشتوى ش��ارى ههڵهبجه وتى «ههر م���ن���داڵ و ک �هس��ێ��ک��م��ان ش��وێ��ن��ێ��ک��ی شکابێت ب��ردوم�هت�هالى ج �هڕاح و زۆر باش چاکى کردونهتهوه و شارهزاییهکى باشیان ههیه لهشکاویدا». ن���اوب���راو دهڵ��ێ��ت «ل �هک��ات��ى شکانى ئهندامێکى جهستهم پهنا بۆ جهڕاحه میللییهکان دهبهم ،چونکه چارهسهرى خ��ێ��رای��ان ب���ۆ زۆر ن���هخ���ۆش ک����ردووه و زۆر ک��هس��ی��ان چ���اک���ک���ردووهت���هوه لهماوهیهکى زۆر کهمدا و کارهکهیان بهسهرکهوتویى ئهنجامداوه«. دهشتى نجم الدین ،گهنجێکى تهمهن ( )23ساڵه دهڵێت «بوونى هۆشیارى زانستى گهیشتووهته ئاستێک باوهڕم بهکارى زانستى ههبێت ،بهاڵم بهداخهوه ه��اواڵت��ی��ان��ى ئ��ێ��م�ه ت��اب �هق��وڵ��ى ت��وش��ى کێشهو ئازار نهبن ناچنه الى پزیشکى پ��س��پ��ۆڕ ،هیچ ل��ۆژی��ک نیه پ�هن��ا بۆ جهراح ببرێت». دهشتى ئاماژهى بۆ ئهوهکرد دهبێت جهراحهکانیش ئهو هۆشیاریهیان ههبێت ئ �هو ک��اران �هى ب��ۆی��ان ن��اک��رێ��ت خۆیان ل �هق �هرهى ن���هدهن و ڕهوان����هى پزیشکى ب��ک��هن ب�����هوهش ب���ارودۆخ���هک���ه ب���هرهو هۆشیاربوونهوه دهچێت و خهڵکیش لهوه ت��ێ��دهگ�هن ب��ۆچ��ارهس �هرک��ردن بچنهالى کێ. ئ �هو گهنجه دهڵ��ێ��ت «ئ��ام��ۆژگ��ارى نهخۆشهکان دهکهم بچنه الى دکتۆر، چونکه دکتۆرهکان بهدرێژى زانستى پزیشکیان خوێندوه و ههمیشه خولى راهێنان و زانستى دهبینن ،بهاڵم جهڕاح هیچ زانستێکى پێ نییه«.
مهحمود جهعفهر ناسراو به (وهستا م���هح���م���ود) ک���ه ل���هس���اڵ���ى ()1978 ل���هش���ارى ه �هڵ �هب��ج �ه ک����ارى ج �هڕاح��ى دهک����ات ب �هچ �هت��رى راگ��هی��ان��د «ئ��هم پیشهیه ههندێکى بهکارکردن لهگهڵ باپیرمدا و ههندێکیشى بهئهزمونى خۆم لهگهڵ نهخۆشهکاندا فێرى بووم، ن�هخ��ۆش��ی�هک��ان��ى (ئ��ی��ن��زی�لاق��ى دهم���ار، ف����هق����هرات ،پ��ێ��چ خ���واردن���ى دهم����ار، ش��ک��اوى و لهجێ چ��وون) دێنه الم و چ���ارهس���هری���ان ب��ۆ دهک����هم ،رۆژان����هش ( )30-20ن�هخ��ۆش س �هردان��م دهک �هن، پیشهکهم سنورى ههڵهبجهى تێپهڕاندووه و خهڵکى ناوچهکانى دیکهش سهردانم دهکهن». وهستا مهحمود دهڵێت «لهبهرامبهر ئهمانهدا دکتۆرهکان ههمیشه کێشهیان بۆ دروستکردوم پێمدهڵێن ئهم پیشهیهى ت��ۆ ن��ازان��س��ت��ى و الک��ۆاڵن��ی��ی�ه و ب��اوى نهماوه ،ئێستا دهبێت بهزانست نهخۆشى چ��ارهس��هر ب��ک��رێ��ت و ههندێکجاریش شکاتیان ل��ێ��ک��ردوم ،ب���هاڵم ب�هرپ��رس��ان پشگیریان لێکردوم ،ئهمه لهکاتێکدا چهندین ئهشیعهم الیه وهک بهڵگه که دکتۆرهکان ئهندامى جهستهى چهندین کهسیان س�هق�هت��ک��ردوه ،کهسهکانیش هاتوون بۆالى من چارهسهرم کردوون». ئهو جهڕاحه دهرب��ارهى بهکارهێنانى کهرهسته و دهرمانهکانى رونیکردهوه ک��ه ه�هم��ی��ش�ه دهرم���ان���ى پ��زی��ش��ک��ى و ههندێکجاریش دهرمانى ک��وردهوارى و کهرهسهى ترى پزیشکى بهکاردههێنێ و بهپێى رێنماییهکان دهیداته نهخۆش. پزیشکى ش��ک��اوى لهنهخۆشخانهى ه �هڵ �هب��ج �هى ش �هه��ی��د دک���ت���ۆر ع���زهت م����ح����ی����هدی����ن پ����ێ����ی����وای����ه ژی���ن���گ���هى کۆمهاڵیهتى کاریگهرى ههیه لهسهر ب��ی��رک��ردن �هوهى ک �هس �هک��ان ،ههندێک ن �هخ��ۆش ب��ی��رو ب����اوهڕى گ�هی��ش��ت��ووهت�ه ئاستێک ک�ه دهت��وان��ێ��ت راستییهکان ببینێت ،ههندێکیشیان بهپێچهوانهوه بیر دهکهنهوه ،دهڵێت «ئهوانهى کارى گرتنهوهى ئێسکى شکاو دهکات خۆى لهئاستێکى بهرزدا دهبینێت ،وا ههست دهک��ات داهێنانێکى گ���هورهى ک��ردوه، ب �هاڵم ل��ێ��رهدا دهب��ێ��ت دهستێک ههبێت دهسته دواکهوتوهکان بگرێت و بهرهو پ��ێ��ش�هوهی��ان ب��ب��ات ،تهنها گلهیى من
نەخۆش لەنێوان بەرداشی جەراح و دكتۆردا!... لهحکومهت ئهوهیه کارناکات بۆ ئهوهى ت�هن��ورى و ل��ێ��زهری�هوه دهت��وان��ی��ن ههموو رۆشنبیرى لهناو خهڵکدا باڵوبکاتهوه جهستهى مرۆڤهکه ببینین». دک���ت���ۆر ع����زهت دهڵ���ێ���ت «زان��س��ت��ى و سنورێکى بۆ ئهو کهسانه دانهناوه ک���ه ن����اوى خ���ۆی���ان ن����اوه (ج������هڕاح) ،پ��زی��ش��ک��ی��ش ب���ه ب���ۆم���اوهى ب���ۆ ک �هس چونکه ئێمه که دکتۆریشین ههمیشه ن��ام��ێ��ن��ێ��ت �هوه ،ئ���هو ج���هڕاح���هى دهس��ت پێویستمان ب��هدهورات و تازهکردنهوهى ب��ۆ ئێسکێکى ش��ک��او دهب���ات خۆشى نازانێت خهریکى چییه ،چونکه هیچ زانستهکهمان ههیه«. ئهو پزیشکه بهپێویستى دهزانێت ئهو زانستێکى پێ نیه ،لهکوێ خوێندویهتى کهسانهى ئهو زانستهیان پێیه لهگهڵ تافێربێت؟ ،چهندین ن�هخ��ۆش ههبووه دهزگ�����ا ت��ای��ب �هت��ی��ی �هک��ان��ى س���هردهم���دا دواى چهند ههفتهیهک هاتووهته الم بگونجێت ،دهڵێت «سهردهمانێک ئێمه پهشیمانی دهربڕیوه«. ناوبراو رونیکردهوه شکاوى قۆناغى بهچهکوش و قهڵهم کارى چاککردنهوهى ئێسکمان دهک���رد ئ�هش��ی��ع�هم��ان ن�هب��وو ههیه دواى ئهوهى قۆناغهکان تهواوبوو هیچ ئامێرێکى پێشکهوتومان نهبوو ک���ارى س �هرهت��ای��ى ب��ۆ دهک���رێ���ت ،وت��ى بهناچارى دهبوو پێست و گۆشتهکهمان «ئێسکى ش��ک��او دواى ههفتهیهک ههڵدڕیایه تابزانین ئێسکهکه شکاوه دهست بهدروستبوونهوه دهکات سهرهتاش یان نا ،بهاڵم ئێستا لهڕێگاى ئیشاعهى ن �هرم دهردهچ��ێ��ت دهب��ێ��ت زۆر ب�هوری��اى
كاریكاتێر :ئەزوەر مامهڵهى لهگهڵدا بکرێت که رهق بوو ب �هاڵم کهسێک دهتوانێت پیشهیهک شوێنى خۆى گرت لهدهست دهردهچێت ،ئهنجام بدات شههادهیهکى باوهڕپێکراوى ئهو کهسانهى لهالى جهڕاحهوه دێتهوه ی��اس��ای��ى ه �هب��ێ��ت ،ل �هی��اس��اى س��زادان��دا بۆالمان ئێسکهکهى رهق بووه و یهکى ه���ات���ووه ه��هم��وو ک �هس��ێ��ک ب �هرپ��رس �ه گرتووهتهوه ،ئهگهر ئێسکهکه خراپ بهرامبهر بهیاسا لهکاتى روبهڕوبونهوهى گ��ی��رس��اب��ێ��ت �هوه ب�هرپ��رس��ی��ارێ��ت��ی��ی�هک�هى تاوانێک لهپیشهکهیدا». ن��اوب��راو وت��ى «ل �هک��ۆى م��ادهک��ان��ى دهک���هوێ���ت���ه ئ���هس���ت���ۆى ئ����هو ک �هس �هى خ����ۆى ب����هج����هڕاح دهزان����ێ����ت ،دهب��ێ��ت ق��ان��ون دهگ �هی��ن �ه ئ��هو ئ�هن��ج��ام�هى که ن�هخ��ۆش�هک�هش ئهنجامهکهى بباتهوه ک �هس��ى ج���هراح ن��ات��وان��ێ��ت ئهوپیشهیه ب��ۆ الى ج �هراح �هک �ه ،چ��ون��ک�ه ل��هڕوى ئ �هن��ج��ام ب����دات ل�����هڕووى ی��اس��ای��ی �هوه، یاساییهوه سهندیکاى پزیشکان رێگاى ئهگهر کهسێکیش توشى لهدهستدانى پێداوین قبوڵى ئ�هو نهخۆشه نهکهین ئهندامێکى ج�هس��ت�هى ب��ووی �هوه ل �هالى و دهینێرینهوه ب��ۆالى ئهو کهسهى که ج���هراح کێشهکهى رهوان����هى دادگ���اى لێکۆڵینهوه دهکرێت و ئهگهر بڕیارى کارهکهى بۆ کردووه«. پ����ارێ����زهر ح����هی����دهر ح���هم���ه رهش��ی��د لهسهر درا ئ �هوا ئ�هو کهسه دهتوانێت ب���ه(چ���هت���ر)ى راگ��هی��ان��د «ل �هی��اس��ادا داواى قهرهبوو بکات بهبڕێک پاره». مادهیهکى تایبهت بهم بوارهمان نیه،
گروپى دهفى وهفایى ناسنامهى هونهریى شارى دهربهندیخانن ئامێرى دهفمان بهتهواوى کوردستان ناساند
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
12
ئا /پێشڕهو حهمید گروپى دهفى (وهفایى) لهسهر دهستى هونهرمهند (هونهر عهلى حاتهم) لهساڵى ( )2004دامهزراو ه و وهک یهکهمین گروپى دهف لهکوردستاندا ب �هش��دارى چهندین ئاههنگى لهزۆربهى شارهکانى کوردستاندا ک���ردو ه و نوێنهرایهتى ه��ون �هرى ریتمى کوردى کردو ه لهفێستیڤاڵى نێودهوڵهتى واڵتانى سهردهریاى سپى ک ه لهساڵى ()2007 لهواڵتى ئیتاڵیا بهڕێوهچوو پلهى یهکهمینیان بهدهست هێنا ،ئهم گروپ ه ل ه ( )40ئهندام پێکهاتوو ه ک � ه س �هرج �هم��ی��ان ک���وڕن، سهرپهرشتیارى گروپهکهش دهڵی :تائێستا چهندین خولمان کردووهتهو ه کهچى هیچ کچێک ئاماد ه نهبوو ه بهشدارى بکات. دهف لهدواى ئیسالم پهرهى سهندوه
دهرب������ارهى دام���هزران���دن���ى گ��روپ �هک � ه و ه���هڵ���ب���ژاردن���ى ن����اوى (وهف����ای����ى) بۆ گ��روپ �هک �هی��ان و پ��ێ��ن��اس�هى دهف وهک ئ��ام��ێ��رێ��ک��ى ری��ت��م��ى ه��ون �هرم �هن��د ه��ون�هر ع �هل��ى ح��ات��هم ب��ه رۆژن���ام���هى چ �هت��رى وت «دهف ئامێرێکى ریتمى کۆنه و لهسهردهمى ساسانى و ئهشکانییهکاندا س����ودى ل���ێ���وهرگ���ی���راوه و ل �هئ��ات �هش��گ��اى
گروپی دهفی وهفایی له یهکێک له کهرنهڤاڵهکاندا زهردهشتییهکاندا ب��ۆ رێ��وڕهس��م��ى ئاینى موسیقییه جیهانییهکانى خۆیاندا زیاتر چهندینجار خولى راهێنان و فێربوونى ئهو خۆیان بهکاریان هێناوه ،ئهو ئامێره زیاتر ئ��هو ئ��ام��ێ��رهى بهجیهان ن��اس��ان��دو وهک ئامێرهمان بۆ ئ��ارهزوم�هن��دان ک��ردووهت�هوه ل�هدواى دهرکهوتنى ئاینى ئیسالم پهرهى ئامێرێکى ریتمى یان ئیقاعى دهرکهوت .کهچى هیچ کچێک ئامادهیى نهبووه بهشدارى بکات که بهبڕواى من رهنگ ه بهوهفا بین بهرامبهر هونهرهکهمان سهندوه و موسوڵمانه کوردهکان بۆ زکر ه���ون���هر ع���هل���ى ب���اس���ى ل���هه���ۆک���ارى ئهوهیان دوو هۆکار بێت یهکهم رێگرى و دروستکردنى کهشێکى عیرفانى خۆیان لهتهکێ و خ��ان�هق��اک��ان��دا ،ژهن��دوی��ان �ه و ه �هڵ��ب��ژاردن��ى ن���اوى گ��روپ �هک �هی��ان ک��رد لهالیهن خێزان و ناهۆشیارى کۆمهڵگا ئیقاعى ئهو ئامیره هۆکارێکى باش بووه و وت��ی :ههڵبژاردنى ن��اوهى وهفایى بۆ بهرامبهر بهتواناکانى رهگ��هزى مێینه، بۆ خێراترکردنى پهیوهست بوونى کهسهک ه گروپهکهمان ب�هن��اوى شاعیرى گ �هورهى دووههمیان رهنگه پهیوهندى به ئ��ارهزوى به کهشه ئاینییهکانهوه و بی ئاگابوونى ک��ورد (وهف��ای��ى)ی �هوه ن��او ن��اوه ،چونک ه ک��هس��هک��هوه ه �هب��ێ��ت و ڕهن��گ��ه کچان شاعیرێکى ه�هس��ت ناسکه و وهف��ای��ش ئارهزوى ئهوه نهکهن فێرى ئهو ئامێره ببن و چوونه نێو خهڵوهتهوه». ههروهها ئهو هونهرمهنده باسى لهڕۆڵى وهک چ�هم��ک��ێ��ک خ��ۆب�هس��ت��ن�هوهم��ان� ه بهتایبهتى لهم ب��اژێ��ڕهدا که کچان زۆر کامکارانیش کرد لهزیاتر ناساندنى ئهو ب �ه ک��ارهک��ان��م��ان و ب �ه گ��روپ�هک�هم��ان�هوه بهکهمى دهردهک����هون لهگروپه هونهری ه ئامێره بهجیهان و وتى «ئامێرى دهف زیاتر بهماناى ئهوهى که بهوهفا بین بهرامبهر جیاوازهکاندا». ه���ون���هر ع��هل��ى ح���ات���هم ج��گ �ه ل���هوهى لهسهردهستى هونهرمهندان و مامۆستایانى بههونهرهکهمان و تیپهکهمان». ه��ون�هر عهلى دهرب���ارهى نهبوونى کچ سهرپهرشتیارى گروپهکهیه و دهف ژهنێکى مۆسیقاى کوردى (کامکارهکان) زیاتر وهک ئامێرێکى ریتمى بهشێوهیهکى لهگروپهکهیاندا وت��ى «الوی���ن ئهحمهد کارامهیشه گۆرانى بێژێکى دهنخۆش و ێ زانستى ب�هک��ار ه��ێ��ن��رای�هوهو شوناسێکى کچه تاقانهى گروپهکهمان ب��وو ،بهاڵم سهرکهوتوه و وهک خۆى دهڵێت زیاتر پێ ک���وردان���هی���ان ب����هو ئ��ام��ێ��ره ب �هخ��ش��ى و ئێستا ئهو قوتابییه ههرکات پێویستیمان خۆشه بهزمانى لۆڕ گۆرانى بڵێت و ئهو ب �هک��اره��ێ��ن��ان��ى ئ����هو ئ��ام��ێ��ره ل���هالی���هن پێى بێت دێتهوه بۆ کارکردن و تائێستاش وتى «لهگروپهکهماندا دوو گۆرانیبێژ کامکارهکانهوه لهئاههنگ و ئۆرکسترا ئهندامى گروپهکهمانه ،بهاڵم بهداخهوه ه �هن و خۆیشم زۆرج���ار لهکۆنسێرت و
بهشێک لهشیعرهکانم بۆ ئهو کارهسات ه بوو ک ه توشی نهتهوهکهم بووه دیدارى /جهبار ئهحمهد تۆفیق ق��ادر تهوێڵهیى ساڵى ()1947 لهناوچهى تهوێڵ ه لهدایکبوو ه لهتهمهنى الوی���ی���هو ه ل �هژێ��ر ک��اری��گ �هرى سروشتى ج��وان��ى ه��هورام��ان��دا شیعرى ن��وس��ی��و ه و شیعرهکانیشى زیاتر باس لهسروشتى جوانى کوردستان و بهتایبهت ناوچهى ههورامان دهک �هن ،لهبوارى (کۆمهاڵیهتى و دینى و دڵداریدا) خاوهن بهرههمێکى زۆر ه تائێستا هیچ بهرههمێکى چاپنهکراو ه ب ه مهبهستى س��ود وهرگ��رت��ن لهئهزمونى چێژ بهخشین بهخوێنهر رۆژن��ام �هى چهتر دیمانهیهکى لهگهڵ سازدا ک ه تێیدا رنج و ماندوبوونى هونهرمهند و شاعیر خرای ه روو و تیشکى خستهسهر چۆنێتى نوسینى بهرههمهکانى. چهتر :بۆچى شیعرهکانت تا ئێستا سهر بهڕێبازى کالسیکن؟
فۆتۆ :فهریق ههڵهبجهیی
کاغهز.
چهتر :لهدهستدانى ئازیزانمان کارهسات دهخوڵقێنێت لهناخماندا ئهمان ه الى ت���ۆى ش��اع��ی��رچ��ۆن ک���هوت���ووهت���هوه؟ چ قهسیدهیهکیان پێنوسیویت؟
ـ ب�هش��ێ��ک ل���هو ش��ی��ع��ران�هى نوسیومن ب��ۆ دهرب��ڕی��ن��ى ههستى خ��ۆم ب��ووه لهکاتى رودان��ى دڵتهنگى و روداوێکى نهخوازراودا بهشێکیشیان پهیوهندى ب�هو کارهساتانهوه ههبووه که توشى نهتهوهکهم ب��وون وهک روودانى کارهساتى ههڵهبجه بووهته ههوێنى بوارانهدا شیعر بنوسیت ،من زیاتر کارم شیعریم و ئێستاش کاریگهرى ئهو کارهساتانهم لهبوارى (نیشتمانى ،ئاینى ،دڵدارى)دا کردوه بهسهرهوهیه و شیعریشیان بۆدهنوسم. چ�هت��ر :خۆشهویستى و دڵ���دارى و ژن س �هرهڕاى نوسینى چهندین شیعر بۆ چهند بهگشتى تاچهند ه پانتایى شیعرهکانى کهسایهتى و هاوڕێ و خزم و دۆستێک. تۆیان داگیر کردوه؟
چ �هت��ر :ل �هک �هی �هو ه شیعر دهن��وس��ى؟ بهرههمى باڵوکراوهت نیه؟
ـ لهتهمهنى الوییهوه شیعر دهنوسم ،تائێستا هیچ بهرههمێکم چ��اپ ن �هک��راوه لهبهر ههندێک هۆکارى تایبهت ،بهاڵم ئامادهن بۆچاپکردن.
ـ لهبهر جوانی و ناسکى و ئارهزوى خۆم بۆ ئهو رێبازه پهیڕهوکردنى رێبازى کالسیک لهشیعرهکانمدا بووهته شتێک که ناتوانم لێى الب��دهم ،کاریگهرى وهزن و قافیهش لهالى چهتر :گۆڕینى شوێن تاچهند دهورى بیسهر یاخوێنهر زۆر وروژێنهره بۆیه تام و لهدونیا بینى تۆدا ههبووه؟ چێژى تایبهت دهدات�ه خوێنهر بۆیه منیش ـ لهڕاستیدا من ئهو پاڵنهرهى که هێزى ت پهیڕهوى لهو رێبازه دهک�هم شیعر خهسڵه شیعر نوسینى داومهتێ ئهو ژینگهیه بووه بدات و تایبهتمهندى ههیه ئهگهر لهدهستیان که تێدا ژیاوم و گهوره بووم ئهویش ناوچه چێژى شیعرییهت لهدهست دهدات. دڵگیره بهههشت ئاساکهى ههورامان بووه ک ه بۆرى و زۆر چهتر :لهمڕۆدا ههبونى و سهرچاوهى و روژاندنى ههستى ناسکى زۆر لهتێکست ه شیعرییهکاندا چى دهگهیهنێت؟ لهشاعیرانی گهورهى کوردستان بووه که لهو ـ بیروڕاى من لهوبارهیهوه لهگهڵ بیروڕاى ناوچهیهدا ژیاون و کاریگهرى ئهو سروشته ههموو خهم خۆرانى شیعردایه ،ئاشکرای ه جوانهیان لهسهر بووه منیش بهدور نیم لهوان. نوسینى شیعر لهگهڵ نوسینهکانى تردا چهتر :ئایا شیعر ل �هالى تۆ گوزارشت ه زۆر جیاوازه ،چونکه پشت به بههرهیهکى ل��هغ��ورب��هت ،ی��ان ئ��هو هێز و وزهی���هت خودایى دهبهستێت بۆیه پێویسته ئهو کهسهى پێدهبهخشێت ک ه تێیدا پهیوهندى ب ه شیعر دهنوسێت خ��اوهن��ى ئ �هو بههرهیه بێت خۆشهویستانتهو ه دهکهیت؟ ـ بهدڵنیایهوه شیعر دونیایهکه مرۆڤ ئامۆژگاریشم بۆههموو کهسێک ئهوهی ه ئ�هگ�هر ت��وان��اى نیه ب��ا وازلهشیعر نوسین تێیدا پ�هی��وهن��دى پتهو ب �هچ��وار دهوری��ی �هوه بهێنێت ،لهو بڕوایهشدام ئهگهر وا بیرکهینهوه دهکات زمانێکه شاعیر لهڕێگهیهوه تهعبیر لهغوربهت و ههست و سۆز و دورى لهنیشتمان توشى هیچ قهیرانێک نابین. چهتر :شیعر چى یه؟ ئایا شیعر دهتوانێت دهکات ههرچهنده من بۆساتێک نیشتمانم بیرکردنهوهى نوێ بهرههم بهێنێت؟ جێ نههێشتوه لهههموو خهمهکانیدا لهگهڵى مرۆڤ ـ بهبێگومان شیعر ئاسۆى بیرى بووم بۆى گریاوم شانازیشى پێوه دهکهم ،بهاڵم فراوان دهکات ،ههرکاتێک شیعر لهخزمهتى ئهو سااڵنهى که لهژێر دهسهاڵتى رژێم دا ئهو فراوانى بیرى مرۆڤدا نهبوو ئیتر ئهرکى خۆى ناوچانه و ههموو ناوچهکانى ترى کوردستان ون دهکات. دهسوتێنران وێ��ران دهک��ران کهس لهواڵتانى بۆ ه نی زمانێک شیعر تۆ بڕواى ه چهتر :ب دراوسێ بهتایبهت دهوڵهته زلهێزهکان و نوسهر دهربڕینى ناخى خۆت؟ و رۆشنبیران لهههموو جیهاندا دێڕێکیان بۆ ـ لهو بڕوایهدام هیچ دهالقه و پهنجهرهیهک ن�هدهوت کاریگهرى زۆرى لهسهرمن ههبوو به هێندهى شیعر مرۆڤ خاڵى ناکاتهوه لهو بۆیه هاوخهمى بووم. خهیااڵت و بیرکردنهوانهى که به مێشکى دا چهتر :دهتوانین لهشیعرهکانتدا وێنهى گوزهر دهکات و کارى تێدهکات. ژیانى خۆت ببینین؟ ه ی ه ه شیعرى چ�هت��ر :چهندین ژان���رى ـ بهڵێ ل�هب�هر ئ���هوهى شیعر گ��وزارش��ت ت��ۆ زی��ات��ر پ��هن��ات ب��ۆ ک��ام��ی��ان ب���ردو ه لهههستى شاعیر دهکات من لهناو زۆربهى لهتێکستهکانتدا؟ ـ ل�هڕاس��ت��ى دا ب��ۆ ئ���هوهى شاعیرێکى شیعرهکانمدا کهسایهتى خ��ۆم دهبینمهوه سهرکهوتوو بیت پێویسته بهپێی توانا لهو ئهوهى لهناو دڵ و ههستم دایه دهیخهمه سهر
ـ خ��ۆش�هوی��س��ت��ى ب �هم��ان��ا ف��راوان �هک �هى پانتاییهکى زۆرى لهشیعرهکانمدا داگیرکردوه ئافرهتیش وهک مهخلوقێکى جوان و ناسک لهناو شیعرى مندا بوونى ههیه و پشکى خۆى دراوهتێ. چهترـ ئایا بۆ رازى کردنى دڵى کهسانى تر شیعرت نوسیوه؟ یان بۆ کێ حهزتکردو ه شیعر بنوسى و نهتنوسیوه؟
ـ هیچ کاتێک حهزناکهم شیعر بنوسم بۆڕازى کردنى بهرامبهر ئهگهر کاریگهرى ل �هس �هرم نهبێت ن��ات��وان��م ب��ن��وس��م ،زۆرج���ار لهبهردهم مندااڵنى واڵتهکهم دهسته وهستانم، بهو مانایهى ح�هزم ک��ردوه شتى تایبهتیان بۆبنوسم ،بهاڵم دهرفهتم نهبووه ،ههروهها تا ئێستا بهرههمم تایبهت بهخێزانهکهم نیه، بهاڵم لهشیعرهکانم دا نیشتمان پێش زۆرشت کهوتوه. چهتر :لهشیعرى هاوچهرخدا زهمهن بهو چهمک ه ئهژمار دهکرێت ک ه بزێوبێت تواناى الدانى ههبێت بهسهر نمون ه سروشتییهکان و کهرهست ه کلتورییهکاندا ئایا زهمهن الى ئێو ه چۆن بهکارهاتوه؟
ـ شیعر بۆ ئهو زهمهنه دهنوسم که تیایدام، شیعر پهیوهندى ب�هو ژینگهیهوه ههیه ک ه منى تێدایه و کاریگهرى ئهو زهمهنه و ههر دهقێک یا شیعرێکم لهگهڵ کات و شوێنى خ��ۆی��دا دهن��وس��رێ��ت ه �هر شیعر ی��ا دهقێک لهگهڵ کلتور و نهریتى میللهتهکهم دا نهگونجێت بیریشى لێناکهمهوه.
چهتر :تاچهند بڕوات بهشیعرى حوڕ ههی ه ئایا شیعرى حوڕ توانیویهتى گوزارشت لهناخى تۆ بکات وهک شاعیرێک؟
ـ تا ئێستا نهم نوسیوه ناشى نوسم چونک ه چێژ لهشیعرى کالسیک دهبینم. چهتر :دورى نیشتمان و دایک تاچهند شاعیر دهخات ه نێو خهڵوهتى بیرکردنهوه؟
ـ لهوانهیه غوربهت یان دورى نیشتمان سهرچاوهى گهورهى وروژاندنى ههستى شاعیر بێت ،گ �هورهی��ی دای���ک زۆرج���ار لهگهڵ نیشتمان شیعر و بهرههمى جوانى لێوهدهردێت.
بۆنهکاندا لهگهڵ گروپهکهماندا گۆرانى دهڵێم و زیاتر حهز بهوه دهکهم که گۆرانیی ه لۆڕییهکان بڵێمهوه ،چونکه دهنگم بۆ ئهداکردنى ئهو گۆرانى و ئاوازانه زۆر باشه و خهڵکێکى زۆریش لهسهرتاسهرى کوردستاندا هانم ئهدهن بۆئهوهى بهردهوام بم». له ( )40ئهندام یهک ئهندامان کچ بوو
ئ���هرک���ان ع��هب��دول��ق��ادر ک���ه ئ��ام��ێ��رى س�هن��ت��ور دهژهن��ێ��ت ئ���هوهى خ��س��ت�هروو ک ه لهگرووپهکهیاندا لهکۆى ( )40ئهندام ئێستا هیچ کچێکى ت��ێ��دا نیه و وتى «گروپهکهمان لهئێستادا پێکهاتووه ل ه ( )40ئهندام و چهند ئامێرێکمان ههی ه وهک (دهف ،زهرب ،دهه����ۆڵ ،دای���ره، خهشخاشه ،بانگۆس ،دوو تهپله ،زهنگۆڵه، درامى بچوک و باس درام ،تار و سێ ت��ار) و پێشتر ی �هک ئهندامى کچمان ههبوو ،بهاڵم ئێستا لهگروپهکهماندا هیچ کچێک ئهندام نییه.
زمناکو عهزیز ئهندامى گروپى دهفى وهفایى و ت��ار ژهن دهرب���ارهى چاالکى و بهشداریکردنیان لهفێستیڤاڵ و بۆنهکاندا وت��ى «گ��روپ �هک �هى ئێمه ت��اک�ه گروپى ریتمییه ل �هک��وردس��ت��ان��دا و یهکێکین ل��هو گ��روپ��ان �هى ک �ه ههمیشه چ��اوم��ان ل�هس�هره ل�هالی�هن ه��ون�هرم�هن��دان و هونهر دۆستانهوه و چاوهڕوانى کارى باشتر و نوێترمان لێدهکهن ،بهشانازییهوه دهڵێم ئێمه ئامێرى دهفمان زیاتر لهسنورهکهى خۆماندا خۆشهویست تر کرد و به تهواوى ک��وردس��ت��ان��م��ان ن��اس��ان��د ،گ��روپ�هک�هم��ان ل �هالی �هن وهزارهت����ى رۆشنبیرى ل�ه ساڵى ( )2007بانگهێشتى فێستیڤاڵى رۆژى جیهانى مندااڵن کرا لهشارى ههولێر و دواى ئهوهى بهرههمێکى ناوازهى جوانمان پێشکهش کرد و پلهى یهکهمان بهدهست ه��ێ��ن��ا ،ش���هرهف���ى ئ���هوهی���ان پ��ێ��دای��ن ک ه نوێنهرایهتى مۆسیقاى ک��وردى بکهین و بهشداربین لهفێستیڤاڵى نێودهوڵهتى واڵت��ان��ى س���هردهری���اى سپى ک �ه لهساڵى ( )2007لهئیتاڵیا سازکرا و توانیمان ئهو دهوڵهتانهى که بهشداربوون لهگهڵ ئهو کهسانهى بهرههمهکهى ئێمهیان بینى سهرسامیان بکهین و پلهى یهکهم بهدهست بهێنین که ئهوهش سهروهرییهکى مهزن ه بۆمیللهتهکهمان و تهواوى هونهرمهندان و هونهردۆستان». ههروهها زمناکۆ وتیشى «تائیستا لهشارهکهى خۆماندا سێ کۆنسێرتمان س��ازک��ردوه و لهنێوان ئێمه و ج�هم��اوهرى دهرب�هن��دی��خ��ان شتێک دروس���ت ب��ووه ک ه دهتوانم پێى بڵێم عهشق ،عهشق بۆ یهکتر و عهشق بۆ ئهو ئامێره ریتمییه کوردیی ه رهسهنانه».
شێرکۆ بێکهس: ههموو ساڵێک لهگهڵ نهرگس و نهورۆزدا دهگهڕێتهو ه ش���ێ���رک���ۆ ب��ێ��ک �هس ل�����ه ک����ۆچ����ىدوای����ی ه���ون���هرم���هن���دى ک���ورد ح������هم������ ه ج������������هزادا دهڵ���ێ���ت :ه��ون �هرم �هن��د «ح���هم���هج���هزا» ب���هراس���ت���ی گ��وران��ی��ب��ێ��ژێ��ک��ی ن��������هت��������هوهی��������ی ب��������وو. گورانییهکانی دهچوون ه ن��او دڵ��ی خهڵکییهوه. لهبهر ئهوه خۆشهویست ب������وو ،ئ���هم��� ه ج��گ� ه ل����������������������هوهی ک���� ه حهمهجهزا پیاوێکی ن���ی���ش���ت���م���ان���پ���هروهر ب�����وو ،ه���هم���وو ئ �هو راس��ت��ی��ی � ه دهزان���ی���ن ک�����ه ه���ون���هرم���هن���د حهمهجهزار
چهندین س��اڵ تهمهنی خ��ۆی بهشۆڕش و پ��ێ��ش��م �هرگ��ای �هت��ی ب �هخ��ش��ی .م���ن ل ه ههفتاکانی سهدهی رابردووهوه حهمهجهزام ن��اس��ی و چ ل �هش��ار و چ ل �هش��اخ و چ لهدهرهوهی واڵت لهیهکهوه نزیک بووین. بهشێک لهگورانییهکانی ی��ان س��رودهک��ان��ی ه���هم���ی���ش��� ه ب��ۆ ورهی
پێشمهرگ ه لهرۆژگاره سهختهکاندا زادێکی رۆح��ی ب��وون .ل �هڕووی کومهاڵیهتیشهوه ه��ون�هرم�هن��د ح �هم �هج �هزا پهیوهندییهکی ب���هرف���راوان���ی ل���هگ���هڵ ه���هم���وو چ��ی��ن و توێژهکانی میللهتدا ههبوو .لهدانیشتن و ک��ۆڕی تایبهتی لهگهڵ هاورێکانی خۆیدا ئهوهنده قسهخۆش بوو ک ه ههرگیز تاقهتت لێی نهدهچوو .ههروهها پیاوێکی دهسترهنگین ب��وو .بهشێکیش لهشیعری گورانییهکانی خۆی دهینووسی .لهساڵی 1985و 1986دا ج��ارێ��ک��ی ت��ر ل�هن��او شۆڕش و شاخدا یهکمان گرتهوه .ماڵی ح�هم�هج�هزا ل �هو ش��اخ��ان�هش دهرگ���ای بۆ ه�هم��ووان لهسهر پشت ب��وو .من ئهوهنده لهناوچهی دۆڵی جافایهتی و لهبهرگهڵوو ئهژیام ،گهڵێک جار دههات بۆالم ،چهند رۆژێکمان پێکهوه بهسهر دهبرد .لهکۆتایی ههشتا و نهوهدهکانی سهدهی رابردوودا من لهسوید جێگیر بووم و ئهو ل ه دانیمارک گهلێک جار ئهو دههات بۆ سوید و یان من دهرۆیشتم بۆ دانیمارک .ه�هر لهو سااڵنهدا دهوڵهتی دانیمارک گهشتێکى بۆ من وهک شایهدێکی کورد و ههروهها ح���هم���هج���هزا و ت��ی��پ �هک �هی رێ��ک��خ��س��ت. گهشتهک ه به ئۆتۆمبیل بوو .شاربهرشاری دان��ی��م��ارک گ���هڕای���ن ،چ �هن��د ش��اع��ی��ر و گورانیبێژی دانیمارکیمان لهگهڵدا بوون. لهو شارانه لهگهڵ پهنابهره کوردهکاندا یهکمان دهگرتهوه و کۆڕی شیعرخوێندنهوه و گورانیمان بۆ ساز دهکردن .ئهو سهفهره س�هف�هری عومر ب��وو و لهبیر ناچێتهوه. کۆچی دوای��ی حهمهجهزا بهناسۆر بوو، ب���هاڵم ئ��هو پ��ی��اوه چ وهک هونهرمهند و چ وهک ک��وردێ��ک��ی ب�هه�هڵ��وێ��س��ت، جێگهی لهناو دڵی ههموو تاکێکی ئهم کۆمهڵهدایه .حهمهجهزا ههموو ساڵێک لهگهڵ نهرگس و نهورۆزدا دهگهڕێتهوه بۆ المان و نامرێت
بهرلهوهى جهژنى نهورۆز بێت پێشنیارێک ئ���هم���ڕۆ ئ��ێ��م �هش وهک گهلى کورد لهناو رهوت��ى ژیانى مرۆڤایهتى بوونمان ههیه واقعى بوونى زم�������ان ج����ی����اوازى و کلتورمان ئ �هوهى سهلماندوه دواى روخ��ان��ى دهوڵ�هت��ى گ �هورهم��ان دهوڵ�هت��ى کردنیانینه ماد دوژمنان لێنهگهڕان تا پ��ێ��ن��چ پ��ارچ��ه ه �هرپ��ارچ �هی �هک��ی��ش��ی��ان لکاندین بهسهرسهختترین دۆژمنمانهوه ک �هت��ا ه��هن��وک��هش ن��هی��اران��م��ان ح �هز ب��ه ه �هن��اس �هدان��م��ان ن��اک��هن ت �هن��ان �هت ل���هس���هر خ���اک���ى خ���ۆم���ان ل��هس��ااڵن��ى رابردوودا بههۆى بارودۆخێکى سهختى ناههموار ل�هالی�هن داگ��ی��رک�هران�هوه ل ه ههرسهروهختى بۆنه نهتهوایهتییهکانمان ب��ێ��ش �هرم ک���ردن رێ��گ��ی��ری��م��ان ل��ێ��ک��راوه و س �هرک��وت ک���راوی���ن ،ب���هاڵم ل�هپ��اش ساالنى راپهڕین دهرفهتێکى باش بووه و ئهتوانین بڵێین لهسهر وهختى بۆن ه نهتهوایهتییهکانمان بهتایبهت بۆنهى چهژنى ن�هورۆز بهشێوهیهکى ئازادان ه ی��ادم��ان��ک��ردووهت �هوه ،ه �هروهه��ا جهژنى ن���هورۆز ک�ه ه��اوک��ات�ه ل�هگ�هڵ بۆنهى راپهرین ئهوهندهى تر بایهخ بهو جهژن ه دراوه. ئهوهى جێ ههڵوێستهیه ساڵ بهساڵ ئهو جهژنه بهدبهختهمان گۆڕانکارى سهیر س�هی��رى ب �هس �هردا دێ��ت ه�هروهه��ا
ه���هرس���اڵ���ه گ���هزێ���ک���ى ل���ێ ب��چ��وک دهک���رێ���ت���هوه ئ��هگ��هر ک �هم��ێ��ک ی��ادى راب��ردوو بکهینهوه لهسااڵنى راب��ردودا چ��ێ��ژى ئ���هو ج��هژن��ه ئ���هون���ده ل �هزهت��ى ه���هب���ووه ب �هچ �هن��د رۆژێ����ک خ�هڵ��ک��ى خ��ۆى بۆ ئ��ام��اده ک��ردوه جلى تایبهت و خ��واردن��ى ت��ای��ب�هت و ی��ادک��ردن �هوهى بهها ب��ای�هخ��داره کلتورییهکانى تێدا دهک���رای���هوه ،ب���هاڵم پ���اش ئ����هوهى ئ �هو جهژنه بهدبهخته له گردى مامهیاره و کارێزهکهى وهستا شهریف ههڵکهندرا برایه شهقامى ئیبراهیم پاشا و پاشان لهوێوه کۆچى کرد بۆ شهقامى سالم ئهم جهژنه نهحهساوهى ئێمه جگه لهوهى جێگهیهکى ف��راوان��ى نیه لهههندێک داب و نهریتى ک���وردهوارى الى داوه و شوێنێکى شیاوى نیه که ئهوهندهى تر خۆشى ببهخشێت راستى شهقامى سالم مهودایهکى درێ��ژى ههیه وهک شاڕێیهک ،بهاڵم فراوان و شیاو نیه بۆ کهرنهڤاڵ فێستیڤاڵێکى نهتهوهیى وهه��ا گ �هوره و پڕ ب��ای�هخ لهڕاستیدا ئهو شهقامه شیاوى یادکردنهوهى ئهو بۆنه نهتهوهییه نیه .چونکه هێشتا ئهو شهقامه ل�هڕوى جوانکارى شارستانى و ج��وان��ى ت �هالرس��ازى ی��ان شهقامێکى کلتورى نیه واتا تهالرهکان کۆن نین که هێمایهکى کلتورى ههبێت. ه�������هروهه�������ا رێ���������ژهى س�����هوزای�����ى ل���هوش���هق���ام���هدا زۆر ک���هم���ه ،دهب��ێ��ت ئهوهش بڵێین بههۆى زیادبوونى رێژهى
دانیشتوانى شارهکهوه و هاتنى میوان گهشتیاران ل�هو رۆژهدا زیاتر ل�هڕهوه بهکۆمهڵ دهچێت یان لهخۆپیشاندانى ج�����هم�����اوهرى ت����ا ل���هب���ۆن���هى ج���هژن���ى ن �هورۆز و فێستیڤاڵ ،ب�هو هۆیهشهوه چ��االک��ی��ی��ه ک���ل���ت���ورى و ئ����هدهب����ى و ه���ون���هری���ی���هک���ان ن���ات���وان���ن ک�هش��ێ��ک��ى خۆش و سهرنجڕاکێش بدهن بهدیمهنى فێستیڤاڵى نهورۆز ئهمهش وایکردووه ک�ه کاتێک دهچ��ی��ت ل �هوێ ساتێک خۆشحاڵى دهر دهب��ڕى پ��اش کهمێک ب �هه��ۆى ق �هرهب��اڵ��غ��ى و ن��ات �هن��دروس��ت��ى جێگهکهى بێزار دهبیت و زوو لهدهستى ههڵدێیت ،بۆیه لهڕاستیدا ئیتر ئهو جێگهیه شیاوى ئهوه نیه بۆنهى جهژنى ن���هورۆزم���ان���ى ت��ێ��دا ی���اد ب��ک��رێ��ت �هوه، دهب���ێ���ت ب��گ��وێ��زرێ��ت��هوه ب���ۆ دهش��ت��ای��ى دام��ێ��ن��ى ش��اخ��ى گ��ۆی��ژه ئ �هو جێگهی ه بهشێوهیهکى کلتورى تایبهت بکرێت ب �هی��ادى ب��ۆن �هک��ان چ�هن��دی��ن ی��ادگ��ارى ک��ل��ت��وری��ى و م��ۆدێ��رن��ى ت��ێ��دا دروس���ت و ئ��ام��اده بکرێت ل �هگ �هڵ تهالرێکى گهوره لهسهر شاخى گۆیژه که هێماى شارستانییهتێکى کۆنى شاربێت. ههروهها لهناوهڕاستى شاخى گۆیژه ق���ادرم���هی���هک���ى ف������راوان ه �هب��ێ��ت ک� ه ل �هت �هالرهک �هوه بچێته خ���وارهوه ب��ۆ ناو شار شاخى گۆیژ ههمیشه دیمهنێکى س��روش��ت��ى ج���وان���ى ه���هب���ووه و رێ���ژهى سهوزاییش لهو ناوچهیهدا بوونى زۆره دهتوانین لهڕێگهى چهندین پسپۆڕى
گ �هش��ت��ی��ارى ئ��هن��دازی��ارى ت �هالرس��ازى و ئ�هن��دازی��ارى باخچهى ئ �هوه بکهین ه دیمهنێکى سهرنجڕاکێش بۆ نهوهکانى ئاینده ،خۆ ئهگهر حکومهت ئ�هوهى پێنهکرا دهتوانێت پالنى گهشتیارى بۆ داڕێژێت و بیکاته پڕۆژه بۆ کهرتى
كردنەوەی ئاگری نەورۆزی ساڵی ( )2010لەهەڵەبجەی شەهید
وێنهی شوێنی تهقینهوهکهی ئهم دواییهی مههاباد ل �هپ��ش��ت س���هر ب��ووب��ێ��ت ،چ��ۆن �ه وا ب ه کوردستان که له دواى لهسێدارهدانى ئ��اس��ان��ى ه��هم��ووی��ان ل����هداوى ب�هس��ی��ج ف����هرزاد ،ع �هل��ی ،ش��ی��ری��ن و ف �هره��اد و ع �هش��ای��ر ک���هوت���وون و ی���هک جێ دهرگ����اى دوک���ان و ب��ازاڕهک��ان��ی��ان ب ه س��ى کهسیان ل��ێ ک���وژراوه! ئایا ئهو نیشانهى دژایهتى دهوڵهت داخست ،ک ه بوختانانه زۆر کۆمیک و ناشیان ه بڵێ ،کوردانێکیش ه�هن که لهگهڵ ن��ی��ی�ه؟ ئ��ای��ا ب�هڕاس��ت��ى ئ �هوان �ه خ��ۆی��ان منن و ئ��هوه یهکێتى خهڵکى ک��ورد ئ�هح��م�هق��ن ی���ان ه �هم��وو ک �هس��ی��ان پێ و دهوڵ���هت���ه داگ��ی��رک �هرهک �هی �هت��ى ک ه پ �هخ��م �ه و ئ �هح��م �هق �ه ک���ه ب����ڕوا ب �هو م��ای�هى گ��وای�ه ن��اڕهزای �هت��ى هێزهکانى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و دژب�����هرى دهوڵ���هت���ه. چیرۆکه کۆمیکانهیان بکات؟ چ��وارهم :ئایا تهقینهوهى بۆمبێک وهک بڵێى که ئهم جاشه چهکداران ه ل���هم���هه���اب���اد ،ئ���هو ه���هم���وو ل �هش��ک��ره نوێنهرایهتى ههموو خهڵکى کوردستان سهربازییهى پێویسته لهالیهن ئهمریکا و خواستهکانیان دهک���هن ،ن �هک ئهو و ئیسرائیل و کۆنه بهعس و به قهولى ک���ورده ن��اڕازی��ان �هى ک �ه س�هرک��وت��ی��ان دهکات. دهوڵهت دژى ئینقیالب!!! زهمینهى سهرکوتى زیاتر و .2 پ��ێ��ن��ج �هم :ئ��ای��ا ئ���هو ه���هم���وو ه��ێ��زه ک��ۆب��وون�هوه ک�ه بێن و ژن و منداڵى میلیتاریزهکردنى زۆرت��رى کوردستان جاشهکان بکوژن؟ ئایا نهیاندهتوانى ب��ڕهخ��س��ێ��ن��ێ��ت و دهس��ت��ى ب��ۆ س��زادان��ى ب���ۆ وێ��ن��ه ل���ه م���ۆرهی���هک���ى گ�����هوره و چ���االک���ان���ى م����هدهن����ى و س��ی��اس��ى و س�هرهک��ى وهک فهرماندهکانى سپاى هێزهکانى پ��ارت��ی��زان��ى ک��ورد ئ��اواڵ�هت��ر پاسداران و ئیتیالعات و کێ و کێ بێت . .3زهمینهى لهسێدارهدانى زۆرت��ر بدهن؟ ههموو ئهو بوختانانهى رژێمى ئێران و خ��ێ��رات��رى چ��االک��ى س��ی��اس��ى ک��ورد نیشان دهدات که دهوڵهت زۆر ناشیان ه بڕ هخسێنێت . .4جاشهکان زۆرتر بهخۆیهوه گرێ ل �هه �هوڵ��ى ئ���هوهدای���ه ک �ه پهنجهکانى خ��وێ��ن��اوى خ��ۆى ل�هپ��ی�لان و جهنایهتى ب��دات و باشتر بۆ ش�هڕ ل �هدژى هێزى خوێناوى تهقینهوهى بۆمب لهمههاباد پارتیزانى کورد و گرتن و ئهشکهنج ه بشارێتهوه .رژی��م ب�هو ک��اره لهههوڵى و کوشتنى کوردانى ناڕازى و مهدهنى هانیان بدات. ئهوه دابوو که: .5ب �هک��وش��ت��ن��ى ژن و م��ن��داڵ��ى واڵمێک بدات بهو خهڵکهى .1
13
فۆتۆ :فەریق هەڵەبجەیی
لهچاو هڕوانی بهڕێو هبهر هکاندا
دهوڵهتى ئێران زۆر ناشیانه ،دهستى خوێناوى جهنایهتی خۆى لهمههاباد دهشارێتهوه ل���هک���ۆت���ای���ی���دا دهوڵ���هت بوختانى ئ�����هوهى ک���رد ک ه ئهو کهسانهى ک ه تهقینهوهکهى مههابادیان ئهنجام داوه، لهالیهن ئهوانهوه ناسراوه و ک��وژراون. بهپێى بوختانى دهوڵ �هت ،ئهو کهسان ه کۆنه بهعسى و دژى ئینقیالب بوون و به ه��اوک��ارى ئیسرائیل و ئهمریکا هاتوونه مههاباد و ئ�هو تهقینهوهیان ئ �هن��ج��ام داوه .گ��ۆی��ا ئ���هوان���ه زی��ات��ر لهسى و چهند کهس ب��وون و لهکاتى گهڕانهوه بۆ الى عێراق ،لهسهر سنور سى کهسیان ک��وژراون! گرێدانى ئهو ک �هس��ان �ه ب �ه ئ��ی��س��رائ��ی��ل و ئ�هم��ری��ک��ا، قسهیهکى سوننهتى رژی��م�ه ک�ه ههر له چرکهکانى یهکهمى تهقینهوهکهدا باسیان لێ کردبوو. لێرهدا دهمهوێ ئاماژه بهچهند خاڵى بچوک و جێگهى سهرنج بکهم: یهکهم :ئهمریکا و ئیسرائیل ،ئهو هێزانهن که سهدام حسێنیان لهناو برد. ئێستاش شاهیدى ئهوهین که یهکێک لهو هێزه سهرهکییانهى که لهعێراقدا لهدژى هێزهکانى ئهمریکا شهڕ دهکهن، کۆنه بهعسییهکانن .ک�هواب��وو چۆن دهک��رێ قبوڵ بکهین که الیهنگرانى س �هدام لهگهڵ قاتڵى سهرۆکهکهیان واتا ئهمریکا پهیوهندیان ئهوهنده بههێز بێت ک�ه بگهنه الى ی �هک و پیالنى بۆمب دانانهوه لهمههاباد داڕێژن. دووه �هم :ئێران لهکوێوه زانیویهتى ک �ه ئ���هوان���ه چ �هن��د ک �هس��ن و ن��اوی��ان چییه ک�ه ب�هج��ۆرێ��ک ل��ێ��دوان دهدات که گوایه ژمارهیان بهتهواوى دهزانێت و ئ�هوه سى کهسى کوشتوون و دوو- س���ێ ک���هس���ی���ان م�����اون! وهک ب��ڵ��ێ��ى ژمارهى ناسنامه و شتیشیانى ههبێت! (ئ �هگ �هرچ��ى تائێستا ن�هوێ��ن�هی�هک و نهناوێک لهوکهسانه باڵونهکراوهتهوه تابزانین کێن و ئایا بهڕاستى بوونیان ههیه ی��ان تهنیا بوختانه) جا ئهگهر ئ��هوهن��ده ئیتیالعاتى دهوڵ��هت��ى ئ��ێ��ران ب �هه��ێ��زه ،ب��ۆچ��ى ب �هر ل �ه تهقینهوهک ه نهیدهگرتن. س���ێ���ی���هم :ئ���ای���ا ئ���هگ���هر ب��هڕاس��ت��ى تهقینهوهیهکى وا لهالیهن ئیسرائیل و ئهمریکا و بهعس و دژى ئینقیالب (ئهو ههموو هێزه بهیهکهوه کهم نین) رووى داب��ێ��ت و پ��ی�لان��ێ��ک��ى ب�هه��ێ��زی��ان
تایبهت ئهگهرنا نهنهورۆز شاد دهبێت نهشهقامى سالم بهکهڵکى فێستیڤاڵى ن���هورۆز دێ���ت ،ه �هر س �هری �هش �هو پ��اره بهههدهردانێکه و هیچى تر.
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
فۆتۆ:ئینتهرنێت ج���اش���هک���ان ،ن���هی���اران���ى خ����ۆى وهک کهسانى ترسنۆک و بێ بنهما نیشان بدات. .6به بیانووى ناسین و کوشتنى س��ى ک �هس ل �هو ک�هس��ان�هى ک�ه گوای ه ب���ه ب��وخ��ت��ان��ى خ���ۆی���ان ب���ک���هرى ئ��هو رووداوهن ،بڵێت که هێزى ئیتیالعاتى زۆر لهسهره و هێزێکى یهکجار زۆرى ههیه و بهباسکردن ل�هوهى که گوای ه ئهو کهسانهشى به هاوکارى عهشایرى ک���ورد ک��وش��ت��ووه ،وا ن��ی��ش��ان دهدات ک���ه پ��ێ��گ �هی �هک��ى ی �هک��ج��ار ب �هه��ێ��زى لهکوردستان ههیه( .ههڵبهت من ناڵێم دهوڵهتى ئێران بههێز نییه یان جاش و بهکرێگیراوى زۆر نییه ،بهاڵم تا ئهو ئاستهش نییه که دهریدهخات). بهههر حاڵ ئهوهى که دیاره ئهوهی ه که رژیمى ئێران ،بهو بوختانانهى ک ه کردویهتی ،زۆر ناشیانه کارى کردوه و بهدواترین لێدوانهکانى دهستى خۆى بهتهواوى ئاشکرا کرد .لهپهنجهکانى دهوڵ���هت ،خوێنى ژم��ارهی �هک لهژنان و م��ن��دااڵن��ى ب �هک��رێ��گ��ی��راوان��ى خ��ۆى دهتکێتهخوار ،نهک خوێنى ئهو کهس ه خیاڵیانهى که بوختانى ئ �هوه دهک��ات پاشماوهى بهعسى بوون!
ی���هک���ێ���ک ل����هوک����ێ����ش����ان����هی ک � ه ب����هش����ێ����وهی����هک����ی ب����هرچ����او رۆژان����� ه روب�����������������������هڕووی هاواڵتیان دهبێتهوه، کێشهی گهندهڵی دام����هزراوهک����ان����ی ح������ک������وم������هت ی�������اخ�������ود س���س���ت���ی بهڕێوهچوونی کارهکانی هاواڵتیان ه لهفهرمانگهکانی حکومهتدا ،وهک دهبینین ئ�هم کێشهیهش رۆژ به رۆژ روو ل���هزی���ادب���وون���ه و ب �هش��ێ��وهی �هک��ی بهرچاو پ �هرهی س�هن��دووه که خهڵکی توشی بێزاری و نیگهرانییهکی زۆر ک���ردوه ،چونکه ژم��ارهی �هک��ی زۆری هاواڵتیان گلهیی دهک �هن لهچۆنێتی بهڕێوهچونی کارهکانیان ،بهجۆرێک ک���ه ه��هن��دێ��ک��ج��ار ب��ارگ��ران��ی��ی �هک��ی زۆر و ق�هرهب��اڵ��غ��ی��ی�هک��ی زی��ات��ری بۆ فهرمانگهکان دروستکردووه ،ئهمهش ب��ووهت �ه ه��ۆى ب��ێ��زاری ک��ارم �هن��دان و ئ �هرک��ێ��ک��ی زی���ات���ر ک���هوت���ووهت���ه س �هر شانیان .ههندێکجار ه��اواڵت��ی (3ب��ۆ )4رۆژ س�هردان��ی ههمان فهرمانگ ه دهکات بۆجێبهجێ کردنی ههما نکار و ئ��ێ��م��هش ه���هم���ان رس���ت���ه دووب�����اره ئهکهینهوه که ک��اروب��اری هاواڵتیان ب�هڕێ ناکرێت ،بێئهوهی ههندێکجار هۆکارهکهی بزانین. ی �هک��ێ��ک ل����هو ه���ۆک���اران���هی ک� ه بهپێویستی دهزان��م ئ��ام��اژهی پێبکهم که بووهته هۆی دروستبوونی کێشهک ه بریتییه لهئامادهنهبوون و دهرچوونی ب�هڕێ��وهب�هری فهرمانگهکان لهکاتی دهوام�����ی ف��هرم��ی��دا ،ل���ێ���رهدا پ��رس��ی��ار ئهوهیه ئایا تاچهند یاساییه بهڕێوهبهر فهرمانگهکهی بهجێبهێڵێت له کاتی دهوام������ی ف���هرم���ی���دا؟ رهن���گ���ه ک �هس گ��ل �هی��ی ل����هوه ن �هب��ێ��ت ک ه ئ�هوی��ش لێپرسراوه لهچهند ئ�هرک��ێ��ک ل�هچ��وارچ��ێ��وهی ی���اس���ادا ،وات����ه ئ �هت��وان��ێ��ت فهرمانگهکه بهجێبهێڵێت ب���هئ���هن���ج���ام���دان���ی چ��هن��د ئ���هرک���ێ���ک���ی ت���ای���ب���هت ب� ه ف �هرم��ان��گ �ه ،ب���هاڵم ئ�هم� ه ئ������هوه ن���اگ���هی���هن���ێ���ت ک � ه هاواڵتی باجی ئهوه بدات که بهڕێوهبهر ئاماده نیی ه
کارهکانی رای��ی نهبێت بهشێوهیهک که زۆربهی هاواڵتیان جاری وا ههیه بۆ تهنها ئیمزایهکی بهڕێوهبهر چهند روژێ���ک ل �هچ��اوهڕوان��ی��دا دهم��ێ��ن��ن�هوه، ل���هه���هم���ان���ک���ات���دا پ��رس��گ��هک��ان��ی��ش ئ��اگ��اداری گ �هڕان �هوهو ن�هگ�هڕان�هوهی ب��هڕێ��وهب��هر ن��ی��ن ئ��ی��ت��ر ن��ازان��رێ��ت ک ه تهنها مهبهستیانه هاواڵتیان لهکۆڵی خ���ۆی���ان ب���ک���هن���هوه ب���ێ���ئ���هوهی ه �هس��ت ب���ه ب���هرپ���رس���ی���ارێ���ت���ی ب���ک���هن ی��اخ��ود مافی ئ �هوهی��ان پێنادرێت ئ��اگ��ادارب��ن لهگهڕانهوهی بهڕێوهبهر ،ئێمه لێرهدا ئهڵێین ک��ات��ێ ب �هڕێ��وهب �هر ل���هدهرهوهی ف���هرم���ان���گ���هک���هی���هت���ی ب���ا ک �هس��ێ��ک ههبێت ک��ارهک��ان��ی ئ �هو رای��ی بکات ک���ه ه �هن��دێ��ک��ج��ار ک����ارهک����ان ت �هن��ه��ا ئ��ی��م��زای �هک �ه ،ی���ان ه���هر ه��ی��چ ن�هب��ێ��ت وهاڵمێکی تهواو بدهنه ئهو هاواڵتیان ه تائهوهنده لهچاوهڕوانیدا نهمێننهوه. ه���ۆک���ارێ���ک���ی ت����ر ک����ه ق����هب����ارهی ک���ێ���ش���هک���هی گ�����هورهت�����ر ک�������ردووه، ئ����هوهی����ه ک���ه ژم����ارهی����هک����ی زۆری ئ���هو ه��اواڵت��ی��ان �هی ل��هچ��اوهڕوان��ی��دان ف���هرم���ان���ب���هرن ل �هف �هرم��ان��گ �هی �هک��ی ت���ری ح��ک��وم��ی ،ئ �هم �ه ج��گ�ه ل���هوهی بهشێوهیهکی زهحمهت دهتوانن مۆڵهت ل�هف�هرم��ان��گ�هک�هی خ��ۆی��ان وهرب��گ��رن، ل �هه �هم��ان��ک��ات��دا ب��ۆش��ای��ی �هک��ی ت��ری��ش ل�هف�هرم��ان��گ�هک��ان��ی خ��ۆی��ان��دا دروس��ت دهبێت لهکاتی ئامادهنهبوونی ئهواندا، ئهمهش بهشێوهیهکی گشتی بووهت ه هۆی سستی بهڕێوهچوونی کارهکان لهزۆربهی فهرمانگهکاندا. دیاره ئهمه یهکێکه لهو کێشانهی ک���ه پ��ێ��وی��س��ت��ی ب���ه ئ������اوڕدان������هوه و دوزینهوهی میکانیزم و چارهسهرێکی گونجاو ههیه بهمهبهستی لێپێچینهوه و روبهڕووبوونهوهی گیروگرفتهکان.
ئهم قوناغ ه مهترسیدار ه بۆ کورد ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
14
لهساڵى ()1993 ب����هم��ل�اوه خ �هب��ات��ى ئ����ازادی����خ����وازان����هى ب��اک��ورى کوردستان رێ���گ���ا و رێ���ب���ازى ئ����اش����ت����ی����ی����ان����ه و دی��م��وک��رات��ی��ک��ى گ���رت���ووهت���ه ب����هر بۆ دوزی��ن �هوهى رێگه چ��ارهى پرسى ک��ورد لهباکورى کوردستان.
ئ��اگ��رب��ڕه ی �هک ل���هدواى یهکهکانى ت���هڤ���گ���هرى ئ������ازادى ک���وردس���ت���ان ک ه ی���هک الی �هن �ه و ب��ۆ ف���هراه���هم ک��ردن��ى چ��ارهس �هرى ب��وون ،س�هرهت��ا ب�ه بێدهنگى ل�هالی�هن دام��ودهزگ��اک��ان��ى داگیرکهرى تورک و پاشان بێ ههڵوێستى واڵتانى پێشکهوتن خ����وازهوه دهرب���از دهب���وون و رێ��گ��اى خ��وێ��ن رش��ت��ن ئ��اواڵ �ه دهک���را و چهکه مروڤ کوژه مودێرنهکان به دوو بهرامبهرى ن��رخ دهفرۆشرانه تورکیا و ب �هردهوام بهمهترسى پارچهبوونى واڵت و هێشتنهوهى بیرى رابردوهوه تورکهکان خاپێنراون و دژى کورد بهکار هێنراون و تهنانهت ئابورى واڵتهکهیان کردووهت ه قوربانى دهمارگرژى دواکهوتوانهیان و برسێتى و بێکارى گهیشتوهته ئهوپهڕى خۆی. ت���هڤ���گ���هرى ئ��������ازادى ک���وردس���ت���ان ب �هرێ��ب �هرای �هت��ى ک����ردن و ف �هل��س �هف �هى بهڕێز ئۆجهالن توانى بهچهند قوناغى ه��هس��ت��ی��اردا ت��ێ��پ��هڕێ و ج���واڵن���هوهى
زانکۆ لهنێوان خۆشگوزهرانى و گهڕان بهدواى زانستدا ئ�����هگ�����هر زان���ک���ۆ بهکارگهیهک بهراورد بکهین بۆ دروستکردن و س����ت����راک����چ����هرى ئهقڵهکان ئهوا خوێندنى زانکۆ لهههموو دونیادا قۆناغێکى گرنگ و پرۆسهیهکى درێژخایهنى خوێندنه ک ه دهتوانین بهقۆناغى کۆتایى خوێندنى زۆرێک لهقوتابیان ئاماژهى پێبدرێت بۆ دهستکهوتنى پ��س��پ��ۆڕێ��ت��ى وات����ه دوا وێ��س��ت��گ �هى تاک ه لهڕێچکهى دوورودرێژى خوێندن ،ئهم قۆناغه گرنگى تایبهتى خ��ۆى ههیه ک�ه ئهویش ئامادهکردنى مرۆڤه بۆ وهرگرتنى پۆستێکى نوێ لهکۆمهڵگادا ،ئهگهر ئهوکهسه بتوانێت پ �هره بهتواناکانى خ��ۆى ب��دات ئ �هوا ل �هدواى ت�هواوک��ردن��ى خوێندنیش دهتوانێت خزمهت بکات بهکۆمهڵگه ،بێگومان لهچوارچێوهى پالنى گونجاو و دابینکردنى کار لهالیهن دهوڵهتهوه و بوونى سستمێک که عهدالهتى کۆمهاڵیهتى تێدا هاتبێته دى. ههرچهنده من سهرقاڵى خۆئامادهکردنم بۆ زانکۆ ئهگهر خواى گهوره ویستى لهسهربێت، بهنیازم چوارساڵى تهمهنم لهزانکۆ بهڕێبکهم، بۆیه بهبیرم دهه��ات پێش ئ �هوهى بچمه ئهم قۆناغه تاڕادهیهک لهواقیعى زانکۆ بگهم لهم واڵته ئهوهبوو ههستام بهپرسیارکردنێکى چڕوپڕ ل�هو ه��اوڕێ و دۆستانهى که ئهم مهرحهلهیان بڕیوه یاخود حاڵى حازر سهرقاڵن پێوهى ،شتگهلێکى زۆر وت��ران ،بهاڵم ئهوهى زۆر جێى س �هرن��ج ب��وو یهکێک ک �ه زۆر به قهناعهتهوه رووب���هڕوم کرایهوه (ئهوهبوو ئهگهر لهیهکهم ساڵى زانکۆدا و لهسهرهتادا نهیکهپڵێنى ئ �هوا دهستت لهههمبانهکهوه دهردهچێ !!!!) و ئهوهى گرنگ نهبوو لهجوابى پرسیارهکان تهنها یهک دێڕیش لهالیهنى مهعریفى و زانیارى نهوتراوه که ئامانجى س �هرهک��ى پ��رس��ی��ارهک��ان��ى م��ن ب���وو ،خهمى گ�هوره ههر الیهنى عاتفى و چهند شتێکى سادهبوون ،دابهزینى ئاستى زانستى لهزانکۆ بهوڕادهیه لهکوردستاندا ههروهک مهتهڵێکى سهردهمیانه ههتائێستا لهناوکۆمهڵگهى کوردى دا بێ وهاڵم ماوهتهوه ،ئهویش چهند هۆکارێکى بابهتى و گشتى ههیه ،ئهوهى تائێستا کارى لهسهرنهکراوه لێکۆڵینهوهیهکى قوڵه بۆ بارودۆخى زانستى زانکۆ ،ئهگهریش کرابێت زۆر ک��رچو ک��اڵ ب��ووه لهکاتێکدا ژی��ان رۆژ ل��هدواى رۆژ ب �هرهو گۆڕانکارى گرنگ ههنگاو دهه��اوێ��ت و شتگهلێکى ن��وێ دێنه ک��ای �هوه ه �هر ل �هب��وارى زانستى تابوارهکانى تریش ،کهچى قوتابیانى زانکۆ
ک���ورد و رێکخستنهکانى ب��اک��ورى وهاڵت بگهیهنێت ه لوتکه و خ�هب��ات لهشاخهوه بێنێته ن���اوش���ار و گ��ون��د و ش���هق���ام���هک���ان و ت �هن��ان �هت پهرلهمانى تورکیشهوه. ب��ێ��گ��وم��ان ه �هم��وو کاتێ که تهڤگهرى ئ��ازادى کورد ههنگاوێکى بۆ ئاشتى دهنا ه���هم ل��هالی��هن ش �هڕخ��وازان��ى تورک و هاوپهیمانهکانیانهوه و ه����هم ل����هالی����هن ه��ێ��ن��دێ ئانتى ( )pkkو ئۆجهالنى ک���وردهوه دژای �هت��ى دهک���را و س �هرن��ج��ى خ �هڵ��ک��ی��ان ب���هرهو الى ناڕاستییهکان رادهکێشا و ب��ان��گ �هش��ی��ان دهک����رد ک ه ئ���هوه ل����هالوازى ( )pkkو ئۆجهالنه و ناتوانن بهردهوام بن لهخهبات و ناشیانهوێ واز بێنن و زۆر شتى دیکه که پێویست ناکا من
ل��ێ��رهدا ئ��ام��اژهی��ان پ��ێ ب��دهم ل�هب�هر ئ�هوه ههموو ئهو الیهنانه چ ئهو کاته و چ ئێستا ب��اش ئ�هزان��ن و ئهیانزانى راست
ناچار بن ژههرى راستى هێز و بهرخۆدان نین. ئ���ێ���س���ت���ا ل����هت����ورک����ی����ا و و کاریگهرى کوردان بخۆنهوه ئهوا دهبێ باکورى کوردستان ههوڵدانى ئهو کاریگهرى و هێزه الوازت��ر بکهن و چ�����ارهس�����هرى ئ��اش��ت��ی��ان �هى کهمترین ئیمتیاز بدهن و زورترین قازانج کێشهى کورد جێ بووهتهوه وهرگرن. ل �هم ق��ون��اغ�هدا مهترسییهکانى سهر و ت���هن���ان���هت ت���ورک���هک���ان نایشارنهوه که بهڕێز ئۆجهالن ک������وردان زی���ات���ر دهب����ێ و ئ���هگ���هر ب ه مهخاتهبى چارهسهرییه و ب ه ه��ۆش��ی��اری��ی �هوه ن�هج��وڵ��ێ��ن�هوه ئ���هوا هیج ی �هک وت��ن ملیۆنان کهس دوور ن��ی�ه ل �هم �هوداێ��ک��ى زهم��ان��ى دوو ئهبنه هاوار و وهاڵم ئهدهنهوه ساڵهدا بهناوى ئاگربێ و چارهسهرى و و ئهڕژنه سهر شهقامهکان ،وتوێژهوه هێندێ بهرنامه لهسهر کوردان سندوقهکانى دهن��گ��دان دژى جێبهجێ بکهن و ئهزموونى کۆلۆمبیا، ئهکهن یان بایکوت ئهکهن .فهلهستین و تهنانهت عێراق و ئێرانش هاوکات لهقوناغى ئاشتى تاقى بکهنهوه. ئهرکى بهرخۆدان و تێکدانى پیالنى گهیشتوهته قوناغى ک��ردهوه و ههوڵهکان بۆ الوازکردن و داگیرکهران لهسهر پروسهى چارهسهرى دووبهرهکى نانهوه لهناو کورد لهباکورى کوردستان تهنیا لهسهرشانى و تهڤگهرهکهیدا ب�هردهوام� ه تهڤگهرى ب��اک��ور نیه و ئ�هرک��ى ک��ورد و داگ���ی���رک���هران���ى ت���ورک بهگشتییه لهبهر ئهوه چارهسهرى لهباکور ئهیانهوێ تا دوای��ی��ن کاتهکان ههوڵى چارهسهرییه لهکوردستانى گ �هورهدا و خۆیان بدهن و تهنانهت دهڵێن ئهگهر ههر تهلسمى بندهستى کوردان ئهشکێنێ.
چ ویژدانێک شۆک ناکات! ئهم ههوااڵن ه (لهپهراوێزى دیاردهى خۆکوژی ژنانى کوردستاندا!)
لهم واڵته تهنها لهخهمى کۆمهڵێک خهوندان که پێشتر ئاواتیان بۆ خواستووه ،بێگومان م���ن���ی���ش ،ش���ای���هد خهونى دروستبوون و پێگهیاندنى خۆیان نا، وهک بهشێک لهئێوه بهڵکو الى ئهمان جیاوازى زانکۆ و ئامادهیى ه���هر ئێستا ه �هواڵ��ى ل �هوهدا کۆبووهتهوه که لهئامادهیى کچیان «خۆسوتاندن» ،یان لهگه ڵ نیه ،بهاڵم بهپێچهوانهوه زانکۆ الى ل�هڕاس��ت��ی��دا ،سوتانى ئ �هوان شوێنێکه بۆ خۆشگوزهرانى نهوهک گهڕان بهدواى زانستو زانیارى ،لهکاتێکدا ژنێکى تهمهن ( )22ساڵ که دوێنێ ئێواره قوتابى ئهوهى لهبیردهچێت که چۆنو به چ لهماڵهکهى خۆیدا رووی��داوه لهقهزاى دوکان شێوازێک دهچنه زانکۆوه بۆ تهواوکردنى توشى شۆکى کردمهوه! جهرگبڕتر لهوهش رێ���ڕهوى خوێندن توشى گرنگترین ئهرک ئ �هوهی �ه م��اڵ��پ�هڕى (پ��ی ی��وک �هیمیدیا) دهبنهوه لهم قۆناغهدا که ئهویش خوێندن ه نوسیویهتى که هۆکارى خۆسوتاندنهکهش بهجدى و وهرگرتنى زان��ی��ارى بهشێوهیهکى نهزانراوه! لهدرێژهدا ئهم ماڵپهڕه دهنوسێت؛ ئهم دروس��ت و فراوانکردنى م �هوداى مێشکیان ژنه جلیکانهیهک نهوتى رژاندووه به خۆیداو ب�هڕووى زانستییهوه ،چونکه بهقهرار دهبێت ئ��اگ��رى لهجهستهى خ��ۆى ب����هرداوهو رێ��ژهى داهاتوو ئهم جیله بنیادى بنێن ،مامۆستا سوتاوییهکهشى گهیشتووهته (.)%95 رۆڵى سهرهکى دهبینێت لهم ب��وارهدا نهوهک ههر دوێنێ بوو که لهههمان ماڵپهڕدا ئ �هوهى که ئێستا ههیه نێوانى مامۆستا و خوێندنهوهى ههواڵێکى تر رایچڵهکاندبووم. قوتابى لهسهر مهلزهمهیهکى چهند الپهڕهیهى ههواڵهکه دهڵ��ێ :له م��اوهى ( )25رۆژى وهس��ت��اوه و لهکاتى تاقیکردنهوهشدا ههر راب���ردوودا لهشارى سلێمانی و دهورو بهرى ( )12کچ خۆیان دهرمانخوارد کردووه که ئهمهیان دهوێت بێ هیچ زیادهیهک. لهکاتێکى ئاوههادا که زانکۆکان توشى تهمهنیان لهنێوان (15بۆ )25ساڵدایه. قهیرانێکى لهمشێوهیه بوونهتهوه ،بۆیه هیچ دهڵێ :بهپێى سهرچاوهیهکى پۆلیسى قهیرانێک بێچارهسهر نیه و بۆ چارهسهرکردن نهخۆشخانهى فریاکهوتنى سلێمانی، و دهربازبوون لێى زۆربهى ئهرکهکان بۆ پهیڕهوى ئهم حاڵهته رۆژان �ه دووب��اره ئهبێتهوه دهس���هاڵت���دارى دهگ �هڕێ��ت �هوه ،وهک دانانى و لهئاکامى توندوتیژى بهرامبهریان، پهیڕهو و پڕۆگرامێکى سهردهمیانه بۆ ههموو کچان بهخواردنى رێژهیهکى زۆر حهب ئاستهکانى خوێندن دهستپێکى وهرچهرخانێکى و دهرمان دهستدهدهنه خۆکوژی! گرنگه بۆ رهنگکاره بنچینهیى پێویست ه ههمان سهرچاوه وتوویهتی :ک ه بۆئهوهى لهم دۆخه بپهڕینهوه ،دانانى پشک لهههمان ماوهى سهرهوهدا )10( ،ژنى بۆ ههر کۆلێژێک سااڵنه کار لهسهر بهرهو دیکه لهالیهن مێردهکانیانهوه بهرهوڕووى پێشبردنى چاالکى زانستى زانکۆ بکات ،لێدانو توندوتیژى جهستهیى بوونهتهوه کردنهوهى خولى زانستى بۆ مامۆستایانى و لهههمان نهخۆشخانهى فریاکهوتن زانکۆ تاوهکو ئاشنابن بهگۆڕانکاییهکانى چارهسهریان بۆ کراوه! س����هردهم ،گونجاندنى خوێندنى شهشهمى ئهمه تهنها داستانى ئهو کارهسات ه ئامادهیى بهجۆرێک که راستهوخۆ پهیوهندى دڵتهزێنانه ئهگێڕێتهوه که بهجۆرێک بهو کۆلیژهوه ههبێت که قوتابى بۆى دهچێت لهجۆرهکان ههواڵهکهى ئهگاته دهستى ێ خواستى خ��ۆى فڕێبدرێت ه میدیا و ب�ڵاودهب��ێ��ت�هوه .خ��ۆ ئهگهر ن���هوهک بهب کۆلێژێک که هیچ هیوایهکى پێنهبێت و بکرایه و رۆژانه ئامارى تۆمارکراوى وه ک ه چهند ساڵێکى تهمهنى بهخۆڕایى بهڕێبکات تهواوى ئهو حاڵهتانه باڵوبکرایه س�هدان ه�هزار ژن و کچى ئهم کوردستان ه ئهچێنێ ،لهجێى فهراههمکردنى فهزاى نهوع بۆ بکرێت ،ئهوانیشى پێ بناسرێنهوه! بێ ئهوهى شتێکى بهرچاو فێربێت. دۆخى ناههموارى ژن��ان ،نهک ههر پله ک��ارک��ردن ب �هو لێکۆڵینهوه زانستیانهى رۆژانه و بهههزاران شێواز وهک دێوهزمهى دۆستی و هاودڵیو خۆشویستنو پێکهوه سااڵنه قوتابیان ئهنجامى دهدهن ن �هوهک قهستى سهریان بهرهو روویان ئهبێتهوه ،گومانم ژیان ،دڵ رهشیی ،دڵپیسی ،شکو گومان ،دووی����ان ،بهڵکه کۆیالیهتى ژن���ان ،وهک ههردوا وهرگرتنیان پشتگوێ بخرێنو تۆزیان نیه که کوردستان کهسى تێدا نهدهما و دهمارگیریى ناموس پهرستانه و ئهخالقى دی��اردهی��هک��ى گ����هورهى ک��ۆم �هاڵی �هت��ى ل ه لێبنیشێتو ماندوبوونى قوتابیانیش لهبهرامبهر ئهبوویه یهکێک لهبیابانه جهههننهمییهکان ب�هس��وک تهماشاکردنى ژن��ان لهویژدانى ک��وردس��ت��ان ،بێگومان ب �هرژهوهن��دی��ی �هک هاواڵتیانمدا ئهچێنێ .جهبهرووتێک جگ ه لهپشتیهوه راوهستاوه و کهسانێک و هێزو چهند نمرهیهکدا پێبزانرێت ،چارهسهرکردنى که زیندهوهر ناتوانێ تیایدا ژیان بکات! ئ�هم ب��اره تهنها بهقسه نابێت بهڵکو کارى ئهم شۆک بوونهم ههڵى گرتمو کهڵکهڵهى لهبهربهریهت ،بێجگه لهدوژمنایهتى کوێران ه الیهنى ج��ۆراوج��ۆر ه�هن که خێر و خۆشى بهرچاوى دهوێت ئهگهر رووب �هڕوى تهحهداى تێڕامان و دنیایهک پرسیار و گومانى بۆ کچانو ژنانى واڵت ،کامهیه هونهر و لێ ئهبینن .ئهم تیپه لهئینسان ،ئهم بهش ه گهورهش بیتهوه ،چونکه ئهگهر زانکۆ لهم لهویژدانما خسته ح �هس��رهتو خرۆشانهوه! حیکمهتهکانی!؟ سهرچاوهى ئهم جهبهرووت ه لهمهخلوقى واڵت ،نهک ههر تهکان ناخۆن و توشى شۆک نایهن بهقوربانییهکانى دهستى گێژاوهدا بێت ئهبێت کۆمهڵگه دهست به چ دهستبهجێ رووم لهرۆژنامهى ئۆکتۆبهر ،بۆ کوێو بۆ چى ئهگهڕێتهوه!؟ سوننهتى پیاوساالری ،عادهتى شهرهف شهرهفپارێزی و پیاوساالری ،بهزهلیل بوون ب�ڵاوک��راوهى حزبى کۆمۆنیستى کرێکارى پوشێکهوه بگرێت!؟ کوردستان کرد بهمهبهستى رووماڵکردنى پارێزی ،ئاوى حهیاتى ئاینى ئیسالمو تهواوى و زهب��وون بوونى الیهکى گ�هورهى کۆمهڵ، الپهڕهکانى تۆمارکردنى توندوتیژى لهدژى ئاینزاکانى دیکه و جواڵنهوهى کوردایهتیو یانى ژن��ان ،بهدهست کلتورى نێرساالری و ژنان که ههموو ژمارهیهک بهشێکى زۆرى فکر و بیر و باوهڕى ناسیۆنالیستى بهرههم ناموس پهرستانهوه ،نهک ههر ئهڵێى رۆنى ئهو تاوانانه باڵوئهکاتهوه .چاوم گێڕا بهنێو دێنێتهوه .دڕندهییهک بهرههم دێنێت ک ه سهگ ئ�هدهن له قهلبیانو بسکهى سمێڵ ه ژم��اره ()57 ،58 ،59 ،60ى باڵوکراوهى چهندین نهوهى تا ئێستاى بهڕهسم و یاساى پیاوانهکانیان لهدوورهوه دیارهو دێت کاتێک ئۆکتۆبهردا! مهخابن که ئهو ئامار و ههواڵ پاککردنهوهى شهرهفو ناموسهوه نابود کردوه هاوارى ژنێک یاخود قیژهى کیژۆڵهیهک و ژم��اران �هى ژن��ان و کچانى کوردستانم و سهرتاپاى ژیانى ب�هه�هدهر داون .باوک لهودیو دهماغیانهوه بهرز ئهبێتهوه ،ئهویش بینى چۆنچۆنی ههر یهکه و به شێوازێکى و ب��راو ه��اوڕێو ه��اوس �هرى ژن��ان ئهکات ه لهژێر بڕشتى تهبلیغاتى کۆنه پهرستانه و دژه تراژیدیى دڵتهزێن کراون به پاروى دهمى دێوى دوژمنى خوێنخۆرهى دایک و خوشک و ژنانى ئهواندا ،بهڵکو ئهو حزبو هێز و الیهن ه فهرههنگى شهرهفپارێزیو نهزعهى ناموس هاوسهر و ئازیزانیان .ئهم رهوشت و نهریته سیاسی و کوردیانه خۆیان ئاراستهى ئهم پهرستی ،ههستم بهشهرمهزارییهکى بێوێن ه کۆنو بۆگهنه کارێک ئهکات ئینسانهکان شێوازه لهنهریتى پڕتووکاو و داڕزیو ئهکهن، کرد! لهخۆم پرسی ،ئهم نهریته چهپهڵه ،ئهم بهدهستى خۆیان قهسابى ئازیزانیان بکهن ،پاڵپشتى لێ ئهکهن و بودجه و ئیمکاناتى ع��ادهت و رهس��م و یاسا پیس و پڕتووکاوه ه����هزارس����هره چ��ى ج �هب �هرووت��ێ��ک ههڵی ئهسوڕێنێ وا رووبهرێک یان پانتاییهکى ئهم جیهانه رۆشنه لهم کوردستانهدا پهیدا نابێت کهڵبهى درن���دهى قهستهسهرى دژه مێینه ،خوێنى سور و گهشى کیژۆڵهیهک، دهستهخوشکێک ،ژنێک یان دایکێکى ئهم خهڵکه خێرنهدیوهى نهڕژاندبێ و کارهسات و کۆستێکى مرۆیى لهجێگاى راستییهک، ههنسکێک ی��اخ��ود ژوان��ێ��ک��ى بێگهرد جێنههێشتبێت! ئاخر خۆ منیش هاواڵتى کۆمهڵگاێکم ک �ه زۆرت����ر ب �ه جهنگهڵێک ئ�هچ��ێ��ت تا کۆمهڵگا .ژنان و کچان و دایکان تیایدا ههموو ئانو ساتێک نێچیرى بهستهزمانى ب����هردهم ن �هع��رهت �هى ن��ێ��زهى ن��ێ��رس��االرى ئهم س�هرزهم��ی��ن�هن .کۆمهڵێک ک�ه لهجیاتى داه��ێ��ن��ان��ى ن����وێ ،پ���وک���ان���هوهو ن��غ��رۆب��وون بهرههمدێنێ ،لهباتى پاڵپشتى بۆ گهشهى خهلالقییهت ،نهزعهى دڕندهییو دوژمنکارى
یاخود ناچار به خۆسوتاندنو خۆدهرمانخوارد کردنیان ئهکهن! به ههق ئینسان لهبهرامبهر بارودۆخێکى دۆزهخ��ی��دا که لهکوردستان لهسایهى دیموکراسی و دهسهاڵتى کوردى خۆماڵیدا بۆ کچانو ژنان پێشهاتووه ،ئهژنۆى چۆن وشکنابێت! و ئهگهر کهسێک ویژدان و ئینسافى به شتێک نهفرۆشتبێت ،ناتوانێ مل بۆ ئهم شهرمهزارییه ب �هردهوام �ه درێژ بکات ،بۆ کۆتایى پێهێنانى قۆڵى تێکۆشانى لێههڵنهماڵێت .ئهمه چ کارهساتێکه یهخهى ژنانى واڵت��ى گرتووه! چ شهرمهزارییهک ه ب��ڕاوه به ب��ااڵى پیاوانى کوردستاندا! ئهم پهڵهى نهنگییه که جواڵنهوهى کوردایهتیو ئاینى ئیسالمو کلتور و نهریتى عهشیرهیی و دواکهوتوانه بهرههمیان هێناوه و بهههموو ت��وان��ای��ان��هوه ت��ێ��ئ�هک��ۆش��ن ب��ۆ چ �هپ��ان��دنو درێژهپێدانی ،بۆچى ئهبێت زۆرب���هى ههره زۆرى خهڵکى واڵت که مرۆڤى ئاسایی و مۆدێرن و مهدهنین ملى پێبدهن و وهک فهرههنگو رهسمو یاساى ئهوان بانگهشهى
زۆر و زهوهند ئهخهنه بهردهست ههموو ئهوانهوه که بهههر رێگاو شێوازێک برهو ئهدهن بهم مهیل و دهمارگیرییه پیاوساالری و دژه مرۆییانهیان. ئهم جهنگهڵستانه ناتوانێ ب �هردهوام بێت. شارستانیهتو مۆدێرنیزم سهدان ساڵه لهسهر شانى کۆمۆنیزم و جیهانى شارستانی و ج��واڵن�هوه ئ��ازادی��خ��واز و یهکسانخوازهکان گ��ورزى گ�هوره گ �هورهى وهشاندووهته دهمى ئهم کلتووره ههزاران ساڵهیه و تهکى پێداوهت ه دواوه .لهکوردستانیش ههر ئهم هێزانه ئهتوانن شادهمارى ئهم کلتوور و یاسا دژه مرۆییه ببڕن ،ئهم هێزانه ئهتوانن فایلى کۆنهپهرستى ئایینی و میللی و عهشیرهیى داب��خ�هن. کۆمۆنیزمى کرێکارى شانازییهکى گهورهى لهکوردستان تۆمار کردووه که سهنگهرێکى گهوره و بههێزى بهرگرى کردن بووهو ههی ه له ژن��ان ،بزووتنهوهیهکه لهپێناو کۆتایى هێنان بهم کۆیلهتییهى ژنانو بهقهرارکردنى یهکسانى ه�هم�ه الی �هن �هى ن��ێ��وان ژن���ان و پیاوان .کۆمهڵى کوردستان ئهتوانێ ئ �هم سهنگهرهى خ��ۆى بههێز بکات. ژنانى واڵت لهپێشیانهوه پێویسته بۆ دیفاعێکى شهرافهتمهندانه لهخۆیانو نهوهکانیان لهجیاتى خۆکوژى دهست بدهنه خهبات لهپاڵ کۆمۆنیستهکاندا بۆ کۆتایى هێنان بهم کۆیالیهتییهى سهدهى بیستو یهکهم. ب��ۆ ه����هردوو ح��زب��ى دهس���هاڵت���دارى کوردیو پارته موچهخۆرهکانیشیان، م��ادهى ( )140که مایهى ملمالنێ و شهڕو دهعوایه لهسهر بردنى بهشى زیاتر له دهس���هاڵت و داهاتى نهوتى ک��هرک��وک و ن��اوچ �هک��ان��ى تریش، گرنگتره له مهسهلهى ژن��ان .ئ�هوان ئ��ام��ادهی��ی��ان ن��ی��ش��ان��داوه ب��ۆ ئ���هوه ک ه لهبهرامبهر م��ادهى ()140دا شهڕى س���هرو م��اڵ دهس���ت پێبکهن لهگهڵ عهریفهکانیان له ناسیونالیزمى عهرهبى به سوننه و شیعهشیانهوه ،بهاڵم شهرمنۆکان ه ئۆرگانێکى البهالیان بۆ مهسهلهى ژنان و بهدواداچوونى دیاردهى توندوتیژى لهبهرامبهر ژناندا بهناوى بهڕێوهبهرێتى بهدواداچوونى کێشهکانى ژن��ان �هوه ق��وت��ک��ردووهت �هوه ک ه ه���ون���هرى س �هرهک��ی��ان ب���ووهت���ه چ���هپ���اوڵو گیرفان پڕکردن بهسهر کێشهکانى ژنانهوه! بزوتنهوهى کوردایهتى داینهمۆى ئهسڵی و سهرهکى تهوژمى پیاوساالری و مهیلى ناموس پهرستانه و تاودانى رۆحییهى بهکهم سهیرکردنى ژنانه .ههر خۆشى بانگهشه بۆ سوک نیشاندانى مێینه له دهزگاو میدیاى رهسمیو ناڕهسمیهوه ئهکاتو کهڵکهڵهى دڵڕهشى بهرامبهر ژنان پهره پێئهداو بهسهدان شێوه ئهیژێنێتهوه! ههنگاوى یهکهم لهڕاستاى رزگ���ارى یهکجاریى ژن��ان��ى کوردستاندا، دهستبهردانه لهتهلیسمى بیرو ئایدیۆلۆژیاى ناسیۆنالیستانه و کوردایهتی. ک��وردس��ت��ان چیتر ن��ات��وان��ێ ئ��هم ژهه��ره کۆمهاڵیهتییه ،ئهم کۆکوژییهى دایکانى خۆى قبوڵبکات .کاتى ئهوه هاتووه کۆمهڵى کوردستان لهبهرامبهر ئهم دۆزهخهى بۆ ژنان و کیژان داخراوه پێ بنێته مهیدانهوه.
خۆشهویسترین فیلمی مێژووی سینهما کامهیه؟ و :لهفارسییهوه /هێدی
لهگهڵ فرۆشتنی زۆری فیلمی وهک “ئاڤاتار” ی���ان “س���هرهت���ا” ( ،)Inceptionب��ن��ک�هک��ان��ی بهرههمهێنان و پهخشی فیلم ،جارجارێک راپۆرت ل �هس �هر “خ��ۆش�هوی��س��ت��ری��ن” و “س �هرک �هوت��ووت��ری��ن” و “پڕفرۆشترین” فیلمی سینهمایی دهکهن. ههرجار رایدهگهیهنن که دوایین فیلم ،ریکۆردی ف��رۆش��ی پ��ێ��ش��ووی ش��ک��ان��دووه و پ����ارهی زی��ات��ری ب�هدهس��ت��ه��ێ��ن��اوه .ب���هاڵم پ��س��پ��ۆڕان ب��ڕوای��ان وای���ه که دۆزی��ن �هوهی سهرکهوتوترین فیلم ی��ان فیلمهکانى مێژووی سینهما بهم ئاسانیه نیه. ب��ۆ ن��م��ون�ه ،بهپێی رێ���ژهی فیلمی سینهمایی، ئاڤاتار بهرزترین داهاتی ههبووه لهبریتانیا ،بهاڵم ئهگهر هۆکارهکانی وهک ه�هاڵوس��ان ،زیادبوونی نفوس و گۆڕینی رهوش���ى ئ��اب��ورى س�هردان��ک�هران��ى حیساب بکهین ،رهنگه بگهینه ئهنجامی دیکه. فیلمێک وهک ئ��اڤ��ات��ار ل�هب��اج��ی سینهماکان ب�هرزت��ری��ن داه��ات��ی ه �هب��ووه ،ب �هاڵم نابێ فرامۆشى بکهین که نرخی بلیتی ئ�هم فیلمهش گ��ران ب��ووه. ئهگهر ئاستی ههاڵوسان له بهرچاو بگرین ،لهوانهیه
قسهکردن لهگهڵ بۆق
لهههڵسهنگاندنی سهرکهوتوویی فیلمهکان بگهین ه ئهنجامی تر .لهو کاتهدا لهوانهیه فیلمی ئاڤاتاریش ئیتر ئهوهندهش سهرکهوتوو نهبێ و ئهو فیلمانه بێنه سهرهوه که له ههلومهرجی قهیراناویدا ،فرۆشێکی باشیان ههبووه .لهو فیلمانهی تر که لهناو لیستی خۆشهویسترین فیلمهکاندان دهتوانین ئاماژه به (ئی ت��ی ،ش���هڕی ه �هس��ارهک��ان و کهشتی تایتانیک) بکهین. زیادبوونی نفوس و رهوشی ئابووری زی��ادب��وون��ی نفوسیش ،فاکتهرێکی دیکهیه که دهب��ێ رهچ��او بکرێت .بۆ نمونه ،لهبریتانیا خهڵک بۆ بینینی فیلمی “ماما میا” که بهرههمی ساڵی ( )2008ب��وو ،پارهیهکی زیاتریان داوه ههتا بۆ فیلمی “ئاروارهکان” که بهرههمی ساڵی ()1975 ه .بهاڵم دهبێ ئهوهش رهچاو بکرێت که لهم ماوهدا نفوسی بریتانیاش بهرێژهی پێنج ملیۆن کهس زیاتر بووه. ههروهها .ئهوه رهچاو بکهین که ئاستی داهاتی خهڵک و هێزی کڕینی ئهوان لهساڵی ()1975هوه زیاتر بووه ،بۆیه دهتوانین بڵین که ئهمڕۆکه خهڵک بۆ رۆیشتنه سینهما خاوهن دهرفهتێکی زیاترن.
باڵوکراوهی نوێ
و.لهفارسییهوه /مهسعود هانهژاڵهیى
فێربوونی زمانی قسهکردن لهگهڵ گیانهوهراندا کارێکی سهخت و نهگونجاو و مهحاڵه ،بهاڵم سهرنج راکێشه. پزیشکێکی بهریتانی توانی لهگهڵ بۆق دا قسهبکات ،ههربۆیه کاتی دیار نهمانی بۆقهکان لهباخچهی گیانهوهره ئاوییهکانی بهریتانیا ،کێشهیهکی گ �هورهی نایهوه بۆ کارمهندهکانی ئهم دهزگایه ،بهاڵم ئهم پزیشکه بۆ یارمهتی دانی کارمهندهکانی ئهم دهزگایه ،کارمهندانی فێری زمانی قسهکردن لهگهڵ بۆقهکاندا کرد. ههر بۆیه کارمهندهکانیش بۆ چارهسهرکردنى ئهو گرفته دهستیان بهالسای کردنهوه و قێڕهی بۆق کرد ،لهکاتی خواردنیاندا ،ب���ان���گ���ی���ان دهکردن بۆ خواردن و ئهوانیش لهشوێنه شاراوهکانییهوه هاتنه دهرهوه.
کاهو بۆ کهسانى توڕه زۆر بهسوده
و.لهفارسییهوه /ناڤین کاهو ئارام کهرهوهیه و خهو بهدواى خۆیدا دههێنێت و بۆ ئهو کهسانهى که توڕهن و تووشى کهم خهوى بوون زۆر بهسوده. پسپۆڕێکى خۆراک له وتووێژێکدا لهگهڵ پهیامنێرى تهندروستى و دهرمانى فارس وتى :کاهو مادهیهکى ئارام کهرهوهى سروشتییه و خهو هێنهره بۆ ههزمى خ��واردن زۆر بهسوده ،لهبهر ئهوهى کاهو خوێن رووندهکاتهوه و دهیپاڵێوێت .کاهو ههڵگرى پهتاسیۆم و مهگنیزیۆمێکى زۆره و بۆ ئهو کهسانهى که فشارى خوێنیان ههیه زۆر بهسوده. ئهو پسپۆڕهى خۆراکه وتیشى :ههروهها کاهو ههڵگرى ئاسنى زۆره و بۆ ئهو کهسانهى که تووشى کهم خوێنى بوون زۆر بهسوده. ههروهها وتى :کاهو دژى قهبزى و وشکى میزاجه و میزت زۆر دهکات و بۆ ئهو برینانهشى لهدهورى دهری�����چ�����هى میز و میزڵداندا ههیه زۆر بهسوده .کاهو وهک باشترین شت بۆ پااڵوتنى خوێن وادهکات که خوێن ب����اش����ت����ر و خێراتر هاتوچۆ بکات و بۆ ئهو کهسانهى که نهخۆشى شهکرهیان ههیه دهتوانێت زۆر بهسود بێت.
پرسه
به داخ و پهژارهیهکى زۆرهوه هونهرمهندى شۆڕشگێڕ (حهمه جهزا) ماڵئاوایی لێکردین ،بهم هۆ یهو ه سهرهخۆشى خۆمان ئاراستهى بنهماڵهى هونهرمهند و هاوڕێیان و تهواوى خهڵکى کوردستان دهکهین، هیوامان وایه ئهمه دوا کۆستى بنهماڵهکهیان بێت ،هونهرمهندانى کوردیش درێژه به هونهره رهسهنهکهى مامۆستا حهمه جهزا بدهن.
ستافى رۆژنامهى چهتر
سكااڵ سهرهتایى دهرچووى پهیمانگاکانى مامۆستایان ،تا ههر بۆ /بهڕێزان ئهندامانى پهرلهمان ئارهزومهنده و لهبهش و پسپۆڕییهتێکهی خۆى درێژه بابهت /داواکارى بهڕێزان ئهندامانى پهرلهمانى کوردستان ئێمه وهک بهخوێندن بدات و ئاواتى لهمێژینهى بهێنێته دى... زۆر دڵنیاین لهپهرۆشى و خهمخۆرى بهڕێزتان بۆ کۆمهڵێک مامۆستاى س�هرهت��ای��ى ک�ه دهرچ���ووى پهیمانگا مهڵبهندییهکانى مامۆستایانین لهههرێمى سهرکهوتنى بوارى پهروهرده و فێرکردن و خوێندنى بااڵ کوردستان .لهکاتى خۆیدا بههۆى ئ�هو بارودۆخه لهههرێمى کوردستاندا بۆیه داوا لهبهڕێزتان دهکهین که نالهبارهى که ههرێمهکهمان پیایدا تێپهڕى و خراپى به جدى ههوڵ بۆکردنهوهى ئهم کۆلیژه و دابینکردنى سیستمى (قبوڵ مهرکهزى) نهمانتوانى نمرهى پێویست ئهم کورسیانه بدهن چونکه سیستمى نوێى خوێندن بۆچونه ناو زانکۆکان بهدهست بهێنین ،تائێستا کێشهى پێویستى بهکردنهوهى ئهمجۆره کۆلێژانه ههیه بۆئهوهى وهرنهگرتنهوهمان لهزانکۆکاندا لهگهورهترین خهمهکانى بتوانرێت ئهو ئامانجانه بهدى بهێنرێت که سیستمى نوێى ئێمهی خ��وازی��ارى زانست و زانیارین که بهبیانوى لهپێناودا دانراوه و ئێمهش بتوانین برهو به بوارى زانست و پاساوى کهمى کورسی خوێندن زۆرى رێژهى دهرچووى خوێندن بدهین لهداهاتوشدا ببینه خزمهتکارى ئهم نهتهوه خوێندکارانى ئامادهییهکان که تواناى وهرگرتنى و گهل و نیشتمانه. لهگهڵ ڕێزدا زانکۆکانمان ئهم خهونهى ئێمه رۆژ به رۆژ روو له ئاوابوونه ،بهاڵم ئێمه لێرهدا بهپێویستى دهزانین که داوا لهبهڕێزتان بکهین لهرێگهى خۆتانهوه داوا لهوهزارهتى .کۆمهڵێک لهمامۆستایانى سهرهتایى دهرچووانى خوێندنى بااڵو توێژینهوهى زانستى حکومهتى ههرێم پهیمانگاکانىمامۆستایانىکوردستان بکهن که کورسی خوێندن دابین بکهن بۆ مامۆستایان .کۆمهڵێک مامۆستاى دهرچووى پهیمانگاکانى لهزانکۆکاندا یاخود لهکۆلێژى بنهڕهتى ئێواران مهڵبهندىمامۆستایان لهزانکۆکانى کوردستاندا بۆ ئێمهى مامۆستایانى
ئاگاداری له لقى سلێمانى یهکێتى نوسهرانى کوردهوه یهکێتى نوسهراىن کورد لقى سلێامىن بهگهرمى پێشوازى لهسهرجهم ئهندامان و نوسهران و رۆشنبیراىن پارێزگاى سلێامىن و دهورووبهرى دهکات ک ه بفهرموون سهرداىن (ماڵى نوسهران) لهسلێامىن بکهن، بهمهبهستى: 1ـتازهکردنهوهىپێناىسئهندامێتى. 2ـ پێشکهشکردىن داواکارى بۆ بوون بهئهندام لهیهکێتى نوسهراندا. شوێن :بهرامبهر مۆزهخانهى نیشتیامىن ئهمن ه سورهک ه ـ گردى عهىل ناجى /بارهگاى لقى سلێامىن یهکێتى نوسهراىن کورد (ماڵى نوسهران) دوا مۆڵهت بۆ پێشکهشکردىن داواکارى ()2010/10/15
یهکێتى نوسهرانى کورد لقى سلێمانى
ساڵی یهکهم ژمار ه 26 دووشهممه 2010\10\4
15
لهم گۆشهیهدا ههرجاره و زانیارییهکی پزیشکی لهالیهن پزیشکێکی پسپۆڕهوه دهخرێتهڕوو
د .تاریق ساڵح
سهوهفانى جومگهکان
س���هوهف���ان(ه���هوک���ردن)ى ج��وم��گ��هک��ان /ش��ێ��وهی �هک ل��هه��هوک��ردن��ى ج��وم��گ �ه ب �هت��ای��ب �هت ئ��هژن��ۆک��ان، نهخۆشییهکى زۆرباڵوه بهزۆى توشى ژنان دهبێت، لهسهرتاى تهمهنهوه دهس��ت پێدهکات و لهتهمهنى چل ساڵیدا زیاتر دهردهکهوێت ،پێش ئهوهش ئازارى ههیه کاتێک که ئهشیعهى بۆ دهگریت و سهیرى دهکهیت سهوهفانى جومگهکانى ههیه. هۆکارى توشبوون /بهزۆرى لهوهکهسانهدا رودهدات که کارى زۆردهکهن ،ئهوانهش که زۆر کارى قورس دهکهن و ئهوانهى که نهخۆشى شهکهرهیان ههیه یان غودهیان سسته و ئهوانهش که نهخۆشى ههوکردنى جومگهکانیان ههیه ،ئهمانه زیاتر توشى سهوهفانى جومگهکان دهبن ،و ههروهها زۆرجار لهروداوێکهوه ک�ه ئ �هو کهسه توشى دهب��ێ��ت جومگهکهى توشى ئازارێک دهبێت ئهمش هۆکارێکى تره بۆ توشبوون بهم نهخۆشییه ،ههروهها هۆکارێکى ترى ئهمهش رۆش��ت��ن��ى زۆری���ش ب �هپ �ێ ،س �هوهف��ان��ى جومگهکان لهوانهیه لهواڵتى ئێمهدا زیاتر بێت لهواڵتانى تر، ل�هب�هرى ئ �هوهى سیستهمێکى تهندروستى رێ��ک و پێکمان نییه و هاواڵتیانیش هۆشیاریان لهمبارهوه کهمه ،لهگهڵ ئهوهشدا لهواڵتى ئێمهدا مهسعهد کهم ههیه لهرۆژێکدا چهندینجار به پلیکانهیهکدا س���هردهک���هوی���ت و دێ��ی��ت �ه خ�����وارهوه ،ئ �هم �هش زۆر بهکارهێنانى جومگهکانه ،ئهم زۆربهکار هێنانهى جومگهکان وادهک���ات لینجییان ک �هم بێتهوه ئهو بۆشاییه کهم دهکاتهوه که لهنێوانیاندایه و دهبێت ه هۆى زبربوونى جومگهکان ،لێک خشانیش دروست دهبێت بهر یهک دهکهون و ئازار دروست دهکات. ن��ی��ش��ان�هک��ان��ى /ئ���ازارهک���ه زی��ات��ر دهم���هو ئ��ێ��واران ل�هج��وگ�هک��ان��دا ه�هس��ت پ��ێ��دهک��رێ��ت ،ج���ارى واه�هی� ه دهئاوسێت یاخود سور دهبێتهوه ،زۆر جار جومگهک ه کرتهکرتى لێوهدێت بهتایبهتى ئهژنۆکان. چ����ارهس����هر /دهرم������ان ه���هی���ه ه���هن���دێ دهرم���ان���ى موسهکینات ههیه بۆ کهمکردنهوهى ئازار بهکارى ئههێنین و ههروهها زۆر جار به دهرمانى سروستى چارهسهرى دهکهین ئێمه بهشى (عیالج تهبیعى)مان ههیه ئهگهر دواى چارهسهرى سروشتى چاک نهبوو ئ �هوا دهرزى بهکار ئههێنین که (سیرۆیت)مان ههیه لهجومگهکانى دهدهی��ن بۆ سێ مانگ بڕ دهکات واته سێ مانگێک ئازارى کهم دهبێتهوه. ه���هروهه���ا چ���ارهس���هرى ت��ر ئ���هوهی���ه ک��ه ه��ۆک��ارى نهخۆشییهکه چ��ارهس�هر دهکهیت شهکرهى ههبێت چ��ارهس �هرى ش�هک��رهک�هى ،ی��ان غ��ودهى ههبێت ،یان ههر نهخۆشییهکى تر چارهسهرى بکهیت ،ئهگهر ه�هر ب���هردهوام زۆر ئ���ازاراوى ههبوو ی��ان تهعهوقى تێکهوت و خ��وار ب��ب��ووهوه وات�ه قاچى خواربێتهوه، بۆ ئهمه پێالوى تایبهتى ههیه ئهگهر ههر بهردهوام بوو دهرهنجام دهبێت تهبدیلى مهبسهر واته تهبدیلى ئهژنۆکهى بۆ دهکهین که ئهوهش پارهیهکى زۆرى دهوێ���ت ئ �هوک��ات �هش ه �هت��ا م���اوه م��ع �هوهق دهب��ێ��ت، چونکه جومگهیهکى دهستکردى بۆ دادهنرێت ،زۆر جار له دواى دانانى ،ئهو جومگهیه ههو دهکات و دهبێت جارێکى تریش بیگۆریت. خۆپاراستن /خۆپاراستنى ئهم نهخۆشییه ئهوهی ه که ئ�هوهى قهڵهوه کێشى خۆى دابهزێنێت ،ئهوهى ش��هک��رهى ه �هی �ه چ���ارهس���هرى ش �هک��رهک �ه ب�هڕێ��ک��ى ب �هک��ار ب��ه��ێ��ن��ێ��ت ،ی��اخ��ود ئ����هوهى غ����ودهى دهرهق���ى س��س��ت�ه چ���ارهس���هى ب���ک���ات ،ه��ۆک��ار و ئ��ام��رازى تهندروستى ههیه بهکارى بێنێت زۆر نهڕوات ،زۆر کارنهکات ،زۆر بهسهر پلیکانهدا هاتوچۆ نهکات، یاخود لهکاتى کارکردندا شتێک بۆ پاراستنى جومگهکانى بهکار بێنێت بۆ ئهوهى بیانپارێزێت و جومگهکانى ئازارى پێنهگات ،وهرزش بۆ سهوهفانى جومگهکان زۆر باشه پێنج جۆر وهرزش��ى تایبهت ههیه بۆ ئهو نهخۆشییه که لهئێواراندا یان بهیانیان بۆ ماوه ( )10خولهک ئهنجامى بدهیت ،ههروهها خواردن ههیه وهک (کیوی یان لۆبیاى سوور یان گهنمهشامى) که ئهمانه زۆر بهسودن ،ب�هاڵم ل ه کۆنهوه دهڵین سهروپێ باشه بۆ لینجى قاچ من بهڕاستى ئهوه له هیچ کتێبێک و مهسدهرێکدا نهم بیستوه بۆ ئهو نهخۆشییه باش بێت.
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da کێبڕکێ جهڕاح و دکتۆر 11 ژمارهی متمان ه خاوهن ئیمتیاز سهرنوسهر دیزاین چاپ و باڵوکردنهوه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
شارهکهی سهرۆک کۆمار داوایان ههی ه 9
گروپی دهفی وهفایی 12
212 کهمال حهسهن حهمه رهزا کاروان ساالر ناوهندی گرافیکی رۆژیار چاپخانهی رهنج سیروان ئهحمهد حامد سلێمانی گهڕهکی عهلی ناجی 07710299753 - 07480179510
تیراژ 5000
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
No: (26) Mo.4/10/2010
ریکالم
دهسهاڵتدارانی ههرێم دهبێ لهچارهسهری نهترسن
ریکالم
َ لةطةل هةموو ه َي َل َيكي تازة ثةيوةندي 6مانطت لةسةر حسابي ئ َيمة دةب َيت
بكرة و مانطانة 3500دينار ئ َيستا ه َيَل َيكي َ نوي ِ با َالنسي ب َيبةرامبةر بةدةست ب َينة. ئةم با َالنسة ب َيبةرامبةرة بؤ ماوةي 6مانط بةردةوام دةب َيت. ئةم هةلة تةنها لةماوةى 2010/9/19تا 2010/10/19بةردةوامة.
ماوةي كاركردنى ئةم با َالنسة مانطانة ب َيبةرامبةرة تةنها 30رؤذ دةب َيت.
10/3/10 10:54 AM
لةسةر حسابي ئ َيمة ثةيوةندي بكة A4.indd 1
پرسی کورد لهباکوری سیپان خالید ک���وردس���ت���ان ک��هوت��ووهت�� ه قۆناغێکی نوێوه ،بزوتنهوهی ئازادی کورد لهم پارچهیه زۆر بهههستیاری لهگه ڵ قۆناغهک ه ههڵسوکهوت دهک��ات ،لهههر دهرفهتێکیشدا س��وورب��وون و پێداگری خ��ۆی نیشاندهدات، درێژکردنهوهی قۆناغی بێچاالکی بۆ ماوهی مانگێکی تر و ئامادهبوون بۆ ههمیشهیی ک��ردن��ی قۆناغهکه بهمهرجێک دهوڵ���هت ههنگاوی پێویست بنێت ،بهپیرهوهچوونی الیهنی کوردییه بۆ پێشکهوتنی قۆناغهکه. ب �هڕێ��ز ئ��ۆج �هالن ک �ه وهک موخاتهبی سهرهکی چارهسهری پرسی کورد نیشاندراو ئ�هوی��ش تواناکارییهکانی خ��ۆی نیشاندا، سهرهتا بهههوڵهکانی بۆ ناساندنی قۆناغهک ه بهکورد و بهرێکخستن ،دواتریش ئاراستهکردنی دهس�هاڵت و دهوڵهتی تورکیا ،ئۆجهالن لهناو رێکخستن و گهل دا سهرکهوت ،توانی وهک رێ��ب�هری گهلی ک��ورد خ��ۆی بسهلمێنێ و رێنماییهکانی ببنه مهرجی بهرهو پێشچوونی پرسی کورد لهتورکیا و رۆژههاڵتی ناوین. لهکۆتایدا دهوڵهتی تورکیا ئهوهی پهسهندکرد ئهویش دهب��ێ بۆ چ��ارهس �هری پرسی کورد ئۆجهالن بهموخاتهب بگرن و لهگهڵی بکهون ه دیالۆگهوه ،ئهنجام ماوهی نزیکهی دوومانگ بوو بهشێوهیهکی پچڕپچڕ چاوپێکهوتنهکان لهگه ڵ ئۆجهالندا لهئیمرالی بهڕێوهدهچوون، ئهوه ماوهی دوو ههفتهشه بهشێوهیهکی بهردهوام دانوستاندن ههیه ،باوهڕدهکهم ئهگهر دهرفهتی زیاتر بۆ ئۆجهالن بکرێتهوه و ههلومهرجی زیندانی باشبکرێت و شوێنهکهی بگۆڕدرێت، ئهوا زیاتر دهتوانێت رۆڵی چارهسهر ئامێزانهی خۆی ببینێت .تورکیا مادام توانی ئۆجهالن موخاتهب بگرێت ،پێشموایه دهشتوانێت دهرفهتی زیاتری بۆ بڕهخسێنێت تاکو ههنگاوهکانی چارهسهری خێراتر بکات ،لهالیهنی کوردیشهوه دهبێته گرهنتی و باوهڕکردن بهنزیکایهتی تورکیا لهچارهسهریدا. دهوڵهتی تورک بهگشتی بهدهسهاڵتیشهوه بهناچاری قهناعهتیان ب�هوهک��ردوه که بهبێ ئ��ۆج�هالن و پهکهکه و ب�هدهپ�ه ل�هوان�ه نیی ه بتوانن هیچ ههنگاوێک بنێن بۆ چارهسهری، بۆئهمهش چاوپێکهوتنهکان سازدهبن ،لهوانهی ه یهکسهر بهئهنجام نهگهن ،بهاڵم زهمینه خۆش دهکهن بۆ بهئهنجام بوون. ئهکهپه و دهس�هاڵت��ی ئیسالمی میانڕهو لهتورکیا ئێستا وهک کۆسپ بۆ قۆناغهک ه دێنه بهرچاو ،لێدوانهکانی س �هرۆک وهزیر ئهردۆغان و وهزیری ناوخۆ و سهرۆک کۆمار هیواکانکزدهکهن،چونکهبهئاشکراداواکاریی ه سهرهتایهکانی کورد پهسهند ناکهن و لهدژی دهوهستنهوه بهتایبهت پرسی زمانی کوردی، دهردهکهوێت که ئهردۆغان و دارودهستهکهی بۆ چارهسهری ئامادهنین .بۆیه پێویسته ههموو الیهک فشار بخاته سهر ئهکهپه و ئهردۆغان تاکو بێته ژێر باری چارهسهریی. دهسهاڵتدارێتی ههرێمی کوردستان رۆڵی دێتهپێش و دهتوانێت رۆڵێکی زیاتر بهئاراستهی چ��ارهس�هری ببینێت ،بۆ ئهمهش دهبێت واز ل�هو ج��ۆره لێدوانانه بێنێت که دهڵێن (ئێم ه ناهێڵین کهس لهسنورهکانی ئێمهوه هێرشی دهوڵهتانی دراوسێ بکات ،یان گوێ لهپهیامه شهڕهنگێزهکانی وهزی���ری ن��اوخ��ۆی تورک بهشیر ئهتهالی و باڵوێزی تورکیا لهعێراق موراد ئۆزچهلیک) بگرن ،ئیتر کاتی ئهوان ه بهسهرچووه ،پێویسته دهسهاڵتدارێتی ههرێم ب�هو شوێنگهیهی ههیهتی فشاربخاته سهر دۆستهکانی لهتورکیا که ئێستا کۆسپن لهبهردهم چارهسهری .لهالیهکی تر پێویست ه لهوه دڵنیاببن ئهگهر چارهسهری پرسی کورد لهتورکیا بهرهوپێشهوه نهچێت ئهوا مهترسییهکان لهسهر ههرێمی کوردستان کۆتایی نایهت ،بۆی ه پێویسته لهکۆنفرانس و کۆنگرهی نهتهوهیی نهترسن و بزانن ئهوهی ئهمڕۆ لهههرشتێک زیاتر خزمهت ب �هچ��ارهس �هری پرسی کورد دهکات ئهویش کۆنگره و کۆنفرانسی نهتهوهییه، چونکه بۆ چارهسهری یهکێتی کورد گرنگه. دهبێ دهسهاڵتدارانی ههرێم بزانن سیاسهتهکانیان بهشی چ��ارهس �هری ن��اک��ات ،بۆیه پێویست ه بهخێرایینزیکایهتییهکانیخۆیانبگۆڕن. adarasli@yahoo.com