Chatr_21

‫به‌جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه‬

‫ژمار ‌ه ‪21‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م‬

‫گوڵی بامیه ره‌خن ‌ه‬ ‫له‌دراما بیانیه‌کان‬ ‫ده‌گرێت ‪12‬‬

‫ڤینۆس ڕەخنە لە‬ ‫ژنان دەگرێت ‬ ‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪8‬‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫موسڵ لەنێوان‬ ‫«بەعسیبوونی حەدبا» و «حزبیبوونی پێشمەرگە»دا ده‌ناڵێنێت‬ ‫تایبەت بە چەتر‬

‫«لەچوارچێوەی دەسەاڵتی ئاشتی هەورامیدا‬ ‫ســه‌رپـێـچی گـەورە ئەنـجامـدراوە»‬

‫عه‌بدوڵاڵی مه‌النوری ‪ ،‬ئه‌ندام په‌رله‌مانی کوردستان‬

‫ئاشتی هه‌ورامی‪ ،‬وه‌زیری سامانه‌ رسوشتیه‌کان‬

‫تایبەت بە چەتر‬

‫ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان لەوەاڵمی قسەكانی وەزیری‬ ‫سامانە سروشتیەكاندا‪ ،‬باس لەوە دەكات‪ ،‬شتێكی بەڵگەنەویستە و‬ ‫خەڵكی سنورەكانی پێنجوێن و حاجی ئۆمەران و پەروێزخان ئاگادارن‬ ‫ێ ساڵە بەتەنكەر نەوت ئاودیوی ئێران دەكرێت‪.‬‬ ‫زیاتر لەس ‌‬ ‫(عەبدوڵاڵی مەال نوری) ئەندامی لیژنەی پیشەسازی و وزە‬ ‫لەپەرلەمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكی ڕۆژنامەی (چەتر)دا‬ ‫وەاڵمی قسەكانی وەزیری سامانە سروشتیەكان دەداتەوە و ئاماژە بۆ‬ ‫ئەوە دەكات‪ ،‬لەچوارچێوەی دەسەاڵتەكەی ئەودا كۆمەڵێك سه‌رپێچی‬ ‫یاسایی گەورە ئەنجامدراوە‪.‬‬ ‫ئەو ئەندام پەرلەمانە دەڵێ‌«شتێكی بەڵگە نەویستە و خەڵكی‬ ‫سنورەكانی پێنجوێن و حاجی ئۆمەران و پەروێزخان ئاگادارن زیاتر‬ ‫لەسێ ساڵە لەڕێگەی تەنكەرەوە نەوت ئاودیوی ئێران دەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی جێگەی نیگەرانی و جۆرێك لەپێكەنینە باس لەوە دەكەن‬ ‫تەنها لەسەرەتای ساڵی (‪)2010‬ەوە داهاتی ئەم نەوتە دیارە!!؟»‪.‬‬ ‫لەبارەی قسەكانی (ئاشتی هەورامی)یش كە لەسەر پەرلەمان‬ ‫كردبووی‪ ،‬دەڵێ‌‪ :‬ڕەنگە ئەو بەڕێزانە لەپەرلەمان تێنەگەیشتبن‪،‬‬

‫رەنگە تا ئێستاش پەرلەمان بەدەزگایەكی بچوكتر لەخۆیان بزانن‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵی مەال نوری باس لەوەش دەكات‪ :‬تێگەیشتنێكی هەڵەیە‬ ‫ئەگەر قسە لەسەر ئەوەیە ئێمە داوای لێبوردن بكەین‪ ،‬پێویستە‬ ‫حكومەتی هەرێم و وەزی��ری سامانە سروشتیەكان داوای لێبوردن‬ ‫بكەن‪ ،‬لەچوارچێوەی دەسەاڵتەكەی ئ��ەودا كۆمەڵێك سه‌رپێچی‬ ‫یاسایی گەورە ئەنجامدراوە كە لەزاری خۆشیانەوە دەیبیستین‪.‬‬ ‫ێ كە حكومەت‬ ‫ئەو ئەندامەی لیژنەی پیشەسازی و وزە ئەوەش دەڵ ‌‬ ‫وەاڵمی نووسراوه‌کانیان ناداتەوە وتی«كۆمەڵێك شتی گرنگ كە‬ ‫پەیوەندی بەیاسای نەت و غازەوە هەیە‪ ،‬پێشتر نووسراومان كردووە‬ ‫تائێستا وەاڵممان ن��ەدراوەت��ەوە‪ .‬كتابمان ك��ردووە پەیوەندی بە پێنج‬ ‫ملیار دۆالرەك��ەوە هەیە نووسراومان كردووە پەیوەندی بە پااڵوگە‬ ‫ناشەرعیەكانەوە هەیە‪ .‬هەموویان كۆمەڵێك ن��ووس��راون‪ ،‬كە یان‬ ‫رۆیشتووە بۆ حكومەت وەاڵم ناداتەوە‪ ،‬یان سەرۆكایەتی پەرلەمان‬ ‫هەر ناینێرێت بۆ حكومەت»‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪ :‬ئەم شێوە مامەڵەیەی سەرۆكایەتی پەرلەمان و حكومەت‬ ‫لەگەڵ ئێمەدا دەیكات هێندەی تر گومانەكانی ئێمە قوڵتر دەكات‪.‬‬

‫كۆمەڵی ئیسالمی لەسەر دەركردنی‬ ‫(موشیر گەاڵڵی) لێدوان نادات‬

‫تایبەت بە چەتر‬

‫بەگوێرەی زانیاریەكان سەركردایەتی نوێی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی‪ ،‬لەبڕیارێكیدا (موشیر‬ ‫گ��ەاڵڵ��ی) ب��ەرپ��رس��ی پ��ێ��ش��ووی مەكتەبی‬ ‫هەندەرانی كۆمەڵی ئیسالمی لەڕیزەكانی خۆی‬ ‫دەركردووە‪ ،‬بەاڵم ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی‬ ‫كۆمەڵ باس لەوە دەكات هیچ شتێك لەسەر‬ ‫گەاڵڵی ناڵێن‪.‬‬ ‫(م���وش���ی���ر گ����ەاڵڵ����ی) م����اوەی����ەك پێش‬ ‫هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‬ ‫بەرپرسیارێتی مەكتەبی هەندەرانی ئەو حزبەی‬ ‫لێوەرگیرایەوە و كاندیدكرا ب��ۆ ئەندامێتی‬ ‫پەرلەمانی عێراق‪ ،‬بەاڵم دواتر لەالیەن لیژنەی‬ ‫ڕیشەكێشكردنی بەعسیەكانەوە لەهەڵبژاردنەكە‬ ‫دوورخرایەوە‪.‬‬ ‫سەرچاوەكانی ناو كۆمەڵی ئیسالمی ئاماژە‬

‫بۆ ئەوە دەك��ەن موشیر گەاڵڵی ل��ەزۆر رووەوە‬ ‫پابەند نەبووە بەبڕیارەكانی سەركردایەتیەوە و‬ ‫لەكۆنگرەی دووەمیشدا‪ ،‬دەرفەتی ئەوەی دراوەتێ‬ ‫قسەی خۆی راشكاوانە لەبەردەم ئەنداماندا‬ ‫بكات‪ ،‬ب��ەاڵم گەاڵڵی دوات��ر بۆ رۆژن��ام��ە و‬ ‫گۆڤارەكان لێدوانی داوە و شتی پێچەوانەی بەڵێن‬ ‫و قسەكانی نێو كۆنگرەی كردووە و كۆمەڵیش‬ ‫لەوە نیگەران بوون‪ ،‬لەبەرامبەردا موشیر گەاڵڵی‬ ‫وتوویەتی گۆڤاری لڤین دەستكاری قسەكانیان‬ ‫كردووە و وەك خۆی باڵویان نەكردوه‌تەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬عەبدولستار مەجید‪ ،‬لەپەیوەندیەكی‬ ‫تەلەفۆنیدا بە (چەتر)ی وت‪ :‬ئەمە پەیوەندی‬ ‫بەناوخۆی حزبەوە هەیە‪ ،‬بڕیاری مەكتەبی‬ ‫سیاسی لەم قۆناغەدا ئەوەیە‪ ،‬كە هیچ شتێك‬ ‫لەبارەی مامۆستا موشیر ناڵێین‪.‬‬

‫پەروەردەیا دهۆكێ‌ پێدڤی ب چوار هزار مامۆستایانە‬ ‫دهۆك ‪ -‬دلزار مەجید‬

‫ێ بۆ دەزگەهێن‬ ‫(‪ )950‬پلەیێن دامەزراندن ‌‬ ‫ێ‬ ‫ێ حەفتی ‌‬ ‫ێولڤ‌‬ ‫پەروەردا گشتی یا دهۆك ‌‬ ‫ێ ل زاخۆ‬ ‫ێ ل سەر دەرچووێن كولیژا پەروەرد ‌‬ ‫د‌‬ ‫ێ و پەیمانگەها‬ ‫و كولیژا پەروەردا بنیات ل دهۆك ‌‬ ‫مەلبەندی یا مامۆستایان هێن پارڤەكرن‪.‬‬ ‫ێ پ���ەروەردا دهۆكێ‌‪،‬‬ ‫ێ گشتی ی ‌‬ ‫رێڤەبەر ‌‬ ‫واركێس موسێس‪ ،‬راگەهاند‪ :‬پەروەردا دهۆكێ‌‬

‫ێ ب تەن ‌‬ ‫ێ‬ ‫پێدڤی ب چوار هزار مامۆستایانە‪ ،‬ل ‌‬ ‫(‪ )950‬پلە گەهشتینە‪ ،‬ئەڤە ژی تا رادەكی‬ ‫ێ پر كەت‪،‬‬ ‫ێ پ���ەروەرد ‌‬ ‫ێ كێماتیا میالك ‌‬ ‫د‌‬ ‫ێ گەلەك كێماسی ژی مینن‪ ،‬ژ ڤی‬ ‫ێد‌‬ ‫ل‌‬ ‫ێ بۆ‬ ‫ێ (‪ )650‬پلەیێن دامەزراندن ‌‬ ‫سەرجەمی د ‌‬ ‫ێ بۆ‬ ‫پەروەردا بنیات بن و (‪ )300‬پلە ژی د ‌‬ ‫ێ بن‪.‬‬ ‫پەروەردا گشتی یا دهۆك ‌‬

‫ێ سیاسییە بەردەوامەكانی نێوان‬ ‫ملمالن ‌‬ ‫لیستی برایەتی و لیستی حەدبا لەپارێزگای‬ ‫م��وس��ڵ‪ ،‬ب��ووه‌ت��ەه��ۆی ب��ێ��زاری هاواڵتیانی‬ ‫ئەو ناوچانە‪ ،‬وەك خۆیان باسی دەك��ەن ئەم‬ ‫رەوش��ە بێكاری و نەبوونی خزمەتگوزاری‬ ‫لێكەوتووه‌تەوە‪ ،‬بەرپرسانی هەردوو لیستەكەش‬ ‫یەكتری تۆمەتبار دەكەن‪.‬‬ ‫فەیسەڵ ف��ەرح��ان‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )46‬س��اڵ‪،‬‬ ‫ه��اواڵت��ی��ەك��ی دان��ی��ش��ت��ووی ش���اری موسڵە‬ ‫و ب��اس لەنەبوونی ئ��او و ك��ارەب��ا و خراپی‬ ‫ڕێگاوبان دەكات‪ ،‬ئەو دەیوت‪ :‬ئەوەی دەبینرێت‬ ‫نەبوونی خزمەتگوزاری ئاو و كارەبا و خراپی‬ ‫ڕێگاوبانەكانە‪ ،‬ئەمەجگە لەخراپی باری‬ ‫ئاسایش و ترس و دڵەڕاوكێ‌‪.‬‬ ‫ئەو هاواڵتییە دەشیوت‪ :‬ئەوەی زیاتر ئێمەی‬ ‫ب��ێ��زارك��ردووە‪ ،‬داب��ڕان��ی ناوچە كوردییەكانە‬ ‫لەپارێزگای موسڵ‪ ،‬ئەویش بەهۆی كێشەی‬

‫سیاسی نێوان حەدبا و لیستی برایەتی‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ەش وای��ك��ردووە هاواڵتیانی ه���ەردووال‬ ‫ب��ەئ��ازادی هاتوچۆ ن��ەك��ەن‪ ،‬م��ان��ەوەی ئەو‬ ‫رەوشەش وادەكات بێكاری زیاتر بێت‪.‬‬ ‫بەرپرسانی ناوچەكەش بە تۆمەتی جۆراوجۆر‬ ‫یەكتری تۆمەتبار دەك��ەن‪ ،‬ئەندامی لیستی‬ ‫برایەتی نەینەوا‪ ،‬شێخ محێدین م��زووری‪،‬‬ ‫ێ «پێمانوایە‬ ‫لەلێدوانێكیدا بۆ (چەتر) دەڵ ‌‬ ‫ئەوانەی لەپشت لیستی حەدباوە كاردەكەن‬ ‫كۆنە بەعسیەكانن و سیاسەتی بەعسە حەدبا‬ ‫بەڕێوەدەبات‪ ،‬ئەوان ب��ەردەوام بەعەقڵیەتێكی‬ ‫شۆڤێنی سەیری خاڵەكانی كورد دەكەن»‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا جێگری پارێزگاری موسڵ‪،‬‬ ‫دڵدار زێباری‪ ،‬بە(چەتر)ی راگەیاند‪ :‬جگە‬ ‫لەهەندێك كێشەی ناوخۆیی لەنێوان لیستی‬ ‫برایەتی و حەدبا‪ ،‬چەند كێشەیەكی تر هەیە‬ ‫ل��ەوان��ەش بوونی پێشمەرگە لەموسڵ‪ ،‬من‬ ‫وەك كوردێك لەلیستی حەدبا پێموایە بوونی‬ ‫پێشمەرگە ل��ەن��او م��وس��ڵ نابێتە مایەی‬

‫سەقامگیری ل��ەش��ارەك��ە‪ ،‬بەڵكو ب���ەردەوام‬ ‫دەبێتەهۆی نائارامی‪ ،‬چونكە ئەوە هێزێكی‬ ‫یاسایی نیە‪ ،‬بەڵكو هێزێكی حزبیە‪.‬‬ ‫چاودێرێكی سیاسی ڕەخ��ن��ەی الیەنی‬ ‫كوردی دەكات‪ ،‬بەوەی لەماوەی چوار ساڵدا‬ ‫نەیانتوانی سەرنجی هاواڵتیان بۆ خۆیان‬ ‫ڕاكێشن‪ ،‬چاوێری سیاسی و سەرنوسەری‬ ‫ڕۆژنامەی بەغداد‪ ،‬د‪.‬جرجیس گوڵی زادە‪،‬‬ ‫دەڵێ‌‪ :‬الیەنی كوردی كاتێك بۆ ماوەی چوار‬ ‫ساڵ دەسەاڵتی ئەو پارێزگایەیان لەبەردەست‬ ‫بوو‪ ،‬نەیانتوانی وێنەیەكی سیاسی و ئیداری‬ ‫وانیشان بدەن كە سەرنجی هاواڵتیان بۆخۆیان‬ ‫رابكێشن‪.‬‬ ‫س��ەرن��وس��ەری رۆژن��ام��ەی ب��ەغ��داد‪ ،‬باس‬ ‫لەوە دەكات‪ :‬مانەوەی كێشەكانی موسڵ بۆ‬ ‫هەردوو الیەنی كوردی و عەرەبی دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی ئەوانەی لەدوای پرۆسەی ئازادی‬ ‫عێراق ئیدارەی ئەو پارێزگایەیان وەرگرتووە‪.‬‬

‫زانیاری زیاتر لەالپەڕە (‪ )3‬دایە‬

‫«یەكێتی و پارتی لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەترسن»‬

‫چەتر ‪ -‬جەزا ئەحمەد‬

‫لەكتێكدا نزیكەی دوو ساڵ تێپەڕیوە بەسەر‬ ‫كاتی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكانی هەرێمی كوردستاندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی دەست (چەتر)‬ ‫ك��ەوت��ووە هێشتا یەكێتی و پ��ارت��ی هەوڵی‬ ‫دواخستنی زیاتر دەدەن‪.‬‬ ‫كاتی دیاریكراوی یاسایی ئ��ەوە بوو كە‬ ‫لە (‪)2009/1/31‬دا لەگەڵ هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراقدا هەڵبژاردن‬ ‫لەهەرێمی كوردستانیشدا بكرایە‪ ،‬جگە لەوەی‬ ‫ئەوكاتە دواخرا بۆ (‪ )2009/12/31‬بەاڵم ئەوە‬ ‫زیاتر لە هەشت مانگیش بەسەر ئەو بەروارەدا‬ ‫ت��ێ��دەپ��ەڕێ‌‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەگ��وێ��رەی زانیاریەكان‬ ‫یەكێتی و پارتی هەوڵی دواخستنی دەدەن‪،‬‬ ‫بێجگە لەوەی تا ئێستاش كاتێك بۆ هەڵبژاردن‬ ‫درێژەی چاوپێكەوتنەكە لە الپەڕە(‪ )5‬دایە دیارینەكراوە‪.‬‬

‫ڕۆژی (‪)15‬ی ئەم مانگە كۆبوونەوەیەك‬ ‫لەنێوان سەرۆكی پەرلەمان و فەرەج حەیدەری‬ ‫سەرۆكی كۆمیسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫ع��ێ��راق و س���ەردار عەبدولكەریم ئەندامی‬ ‫ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی ك��ۆم��ی��س��ی��ۆن س���ازك���را‪ ،‬ل��ەو‬ ‫كۆبوونەوەیەدا قسە لەسەر چۆنێتی ئەنجامدانی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كراوە‪.‬‬ ‫س��ەرچ��اوەی��ەك��ی ئ���ەگ���ادار ل��ەوب��ارەی��ەوە‬ ‫دەڵێ‌‪ :‬مەبەست لەو كۆبوونەوەیە تێپەڕاندنی‬ ‫ی��اس��ای كۆمیسیۆنی ب��ااڵی سەربەخۆی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان ب��ووە‪،‬‬ ‫ت��اه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ئەنجومەنی پ��ارێ��زگ��اك��ان‬ ‫دوابكەوێت كە زەرەری بۆ پارتی و یەكێتی‬ ‫تێدایە‪ ،‬بەجۆرێك سلێمانی دەكەوێتە دەست‬ ‫گۆڕان و دوو الیەنە ئیسالمیەكە‪ ،‬هەولێریش‬ ‫بەوشێوەیە نامێنێتەوە كە زۆری��ن��ەی ت��ەواو‬ ‫لەدەست پارتیدا بێت‪.‬‬ ‫ئ���ەن���دام پ��ەرل��ەم��ان��ی لیستی گ����ۆڕان‪،‬‬

‫كوێستان محەمەد‪ ،‬دەڵێ‪ :‬هۆكاری سەرەكی‬ ‫ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن لەكات و ساتی‬ ‫خۆیدا ترسە لە دەستاودەستكردنی دەسەاڵت‬ ‫و دیموكراسیەت بەتایبەتی ئێستا هێزێكی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی كارا هەیە‪ ،‬بۆتە ترسێك لەسەر‬ ‫هەردوو حزبی دەسەاڵتدار‪ ،‬بۆیە هەوڵ ئەدەن‬ ‫بەهەموو توانای خۆیان هەڵبژاردن دوابخەن‪.‬‬ ‫ئەندام پەرلەمان لەسەر لیستی پارتی‪،‬‬ ‫عەلی حسێن‪ ،‬دەڵێ‪ :‬دواكەوتنی هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجوومەنی پارێزگاكان پەیوەندی هەیە بەو‬ ‫بارودۆخەی كە لەعێراقدا دەگوزەرێت‪ .‬وتیشی‪:‬‬ ‫دواكەوتنی ئەم هەڵبژاردنە لەبەرژەوەندی هیچ‬ ‫الیەكدا نییە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی یاسای پەرلەمان‪ ،‬دانانی كاتی‬ ‫هەڵبژاردن لەدەسەاڵتی ئەنجومەنی وەزیراندایە‪،‬‬ ‫بۆ ئ��ەم مەبەستەش (چەتر) پەیوەندی بە‬ ‫چەندین بەرپرسی حكومەتەوە كرد‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫بیانوی جۆراوجۆر ئامادە نەبوون قسە بكەن‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫«لەدوزخورماتوو توركمان دەخرێتە شوێنی كورد»‬

‫لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی پێشوو‪،‬‬ ‫دەستیكردووە بەالبردنی بەرپرس و بەڕێوەبەری‬ ‫فەرمانگە حكومیەكانی دووزخ��ورم��ات��وو‪،‬‬ ‫لەشوێنەكانیان كەسانی توركمان دادەنێت‪،‬‬ ‫بەرپرسی پ���ەروەردەی ئەو ناوچەیەش ئەمە‬ ‫پشتڕاست دەكاتەوە‪.‬‬ ‫بەرپرسانی ناوچەكە ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫مەحمەد مەهدی بەیاتی كە توركمانێكی‬ ‫دووزخورماتووە دەستیكردوە بەدژایەتیكردنی‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬ ‫بەرپرسانی كورد و هەوڵی البردنیان دەدات‪،‬‬ ‫كە پێشتر بەهۆی چەند بیانویەكەوە هەستا بە‬ ‫البردنی عەقید عەباس محەمەد‪ ،‬بەڕێوه‌بەری‬ ‫پۆلیسی دوزخ��ورم��ات��وو‪ ،‬لەجیاتی عەقید‬ ‫زانیار داقوقی‬ ‫عەبدول حوسێن كە توركمانێكی ئەو قەزایەیە‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی زان��ی��اری��ی��ی��ەك��ان��ی (چ���ەت���ر) خستویه‌تیە شوێنەكەی‪ ،‬ئێستاش رەشید فوئاد‬ ‫ل��ەدوزخ��ورم��ات��ووەوە ئەندامێكی توركمانیی بەڕێوه‌بەری پ���ەروەردەی ق��ەزای خورماتوو‬

‫سكااڵی دژی تۆماركردووە‪.‬‬ ‫لەو ب��ارەی��ەوە رەشید فوئاد‪ ،‬بەڕێوه‌بەری‬ ‫پ������ەروەردەی دوزخ���ورم���ات���وو ب��ە(چ��ەت��ر)ی‬ ‫ڕاگ��ەی��ان��د‪( :‬م��ەح��م��ەد م��ەه��دی بەیاتی)‬ ‫ئەندامی پێشووی پەرلەمانی عێراقی كە‬ ‫توركمانێكی شیعە مەزهەبە دەستیكردوە‬ ‫بەالبردنی بەرپرس و بەڕێوبەری فەرمانگە‬ ‫حكومیەكانی ئەو قەزایە و توركمان دەخاتە‬ ‫شوێنەكانیان‪.‬‬ ‫ئ���ەن���دام���ی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی پ��ارێ��زگ��ای‬ ‫س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن‪ ،‬رەش��ی��د خورشید‪ ،‬بە(چەتر)‬ ‫ی وت‪ :‬ئەو كارە لەدەسەاڵتی ئێمەدا نییە‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژەی ب��ۆ ئ���ەوەش ك��رد ك��ە ئ���ەوان وەك‬ ‫بەرپرسانی كورد و عەرەبی ئەوسنورە دەنگ‬ ‫دەدەن بەیەكتر‪ ،‬كێشە نیە عەرەبێك بخرێتە‬ ‫شوێنی ك��ورد یان كوردێك بخرێتە شوێنی‬

‫گوندی خێڵی حەمە و خ��اوەن��ی ئ��اژەڵ‬ ‫دەی��وت‪ :‬ئەو گەلە گورگە لەشەوێكی‬ ‫درەنگدا هێرشیان كردە سەر ڕانە مەڕەكەم‬ ‫و دوو سەر مەڕیان خوارد و چواریشیان‬ ‫بریندار كرد‪.‬‬ ‫الی خۆشیانەوە ه��ەردوو بەڕێوه‌بەری‬

‫پۆلیسی خ��ورم��اڵ و پۆلیسی س��ی��روان‬ ‫بێ‌ ئاگای خۆیان ل��ەو ڕوداوە دەرب��ڕی‬ ‫و ڕایانگەیاند‪ ،‬دەبێت هاواڵتی سكااڵ‬ ‫پێشكەش بكات و پۆلیسیش پشكنینی‬ ‫ب��ۆ ب��ك��ات و ڕەوان����ەی دادوەری بكات‬ ‫سەبارەت بەقەرەبووكردنەوەیان‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫هەورامان‪ ،‬گورگ مەترسی دروستكردوە‬

‫هەڵەبجە ‪ -‬چۆمان عوسمان‬

‫ماوەیەكە گەلە گورگ هێرش دەكەنە‬ ‫سەر مەڕ و مااڵتی هاواڵتیانی چەند‬ ‫گوندێكی سنوری ش���ارەزوور‪ ،‬زیانێكی‬ ‫زۆری����ش ب��ەم��ەڕ و م��ااڵت��ی ه��اواڵت��ی��ان‬ ‫دەگ��ەی��ەن��ن و ژم��ارەی��ەك م��ەڕ دەخ���ۆن و‬ ‫ژمارەیەكیش بریندار دەكەن‪.‬‬ ‫حسێن ع�ه‌ب��دواڵ‪ ،‬دانیشتوی گوندی‬ ‫بەشارەت بە(چەتر)ی وت‪ :‬بۆ چەندین‬ ‫ج��ارە گەلە گ��ورگ هێرش دەكەنە سەر‬ ‫گوندەكانی (ه���ەردوو ب��ەش��ارەت‪ ،‬خێڵی‬ ‫ح��ەم��ە‪ ،‬تەپی س��ەف��ا‪ ،‬ش��ەش��ك) و چەند‬ ‫گوندێكی دەوروپشتمان ژمارەیەك مەڕیان‬ ‫خ�����واردووە و ژم��ارەی��ەك��ی��ش��ی��ان ب��ری��ن��دار‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬دوو جارە هێرش دەكەنە سەر‬ ‫ڕانەمەڕی جیاوازو جاری یەكەم (‪)15‬‬ ‫سەریان بریندار كردووە و (‪ )12‬مەڕیش‬ ‫دەخۆن‪ ،‬جاری دووەم چوار سەر دەخۆن و‬ ‫هەشت بریندار دەكەن‪.‬‬ ‫(ع��ەل��ی ح��ەم��ە س��اڵ��ح) دان��ی��ش��ت��ووی‬

‫چۆمان‪ ،‬كێشەی ئاوی خواردنەوەی هەیە‬

‫هاواڵتیانی چۆمان بێزارن لەنەبوونی‬ ‫ئ��اوی خاوێن بۆ خ��واردن��ەوە و باس لەوە‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئەو ئاوەی بۆ خواردنەوە بەكاری‬ ‫دێنن «كرم و قشپلی ئاژەڵ و قوڕاو»ی‬ ‫تێدا بینراوە‪ ،‬بەرپرسانیش دان بەوەدا دەنێن‬ ‫كە چۆمان كێشەی ئاوی هەیە‪.‬‬ ‫ع �ه‌ل��ی ع�ه‌ب��دول��ك��ری��م‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪)31‬‬ ‫س��اڵ دانیشتوی چ��ۆم��ان دەڵ��ێ‌‪ :‬دوای‬ ‫ماوەیەكی كەم لە چارەسەركردنی ئاوی‬

‫خ��واردن��ەوە لەالیەن بەرپرسانی چۆمان‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە جارێكی تر ئاوی چۆمان‬ ‫(كرم و قشپلی حەیوان و قوڕاو)ی تێدایە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬بەم مانگی ڕەمەزانە نزیكەی‬ ‫ش���ەش م��زگ��ەوت ل��ەئ��اوی پ���اك بێبەش‬ ‫بوون‪ ،‬بەمەش ئێمەی هاواڵتیانی قەزای‬ ‫چۆمان ل��ەم��ەودوا هەڵوێستی توندمان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫بەرپرسی فەرمانگەی ئاوی چۆمان‪،‬‬ ‫م���ح���ەم���ەد ن�����اوەن�����دی‪ ،‬ب���ە(چ���ەت���ر)ی‬ ‫ڕاگ��ەی��ان��د‪ :‬خەڵكی چۆمان ماوەیەكی‬

‫درێ���ژە كێشەی ئ��اوی��ان ه��ەی��ە‪ ،‬ل��ەڕووی‬ ‫پاكوخاوێنیەوە‪ ،‬دیارە لەمانگی ڕەمەزاندا‬ ‫كێشەی ئاو دروست بۆتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەش‬ ‫بە هۆی ئەوەوەبوو كە ئێستا ئیش لەسەر‬ ‫س��ەرچ��اوەی ئ��اوەك��ە دەك��ەی��ن‪ ،‬دی��ارە بەو‬ ‫هۆیەوە توشی پیسی بووە‪.‬‬ ‫ئەو بۆریانەی كە ئاوی خورادنەوەی‬ ‫پ��ێ��دا دێ���ت ب��ۆ چ��ۆم��ان‪ ،‬زۆر ك��ۆن��ن و‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی سەدام‪ ،‬ئێستاش‬ ‫كەڵكی ئاو گواستنەوەیان نەماوە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئەوەی ژەنگاوی بوون‪.‬‬

‫لەكۆی (‪ )142‬ئ��ەن��دام‪ ،‬لقی كەركوكی‬ ‫یەكێتی نوسەران‪ ،‬بە ئامادەبونی (‪ )102‬ئەندام‬ ‫هەڵبژاردنی دەستەی نوێی لقەكەی ئەنجامدا‪،‬‬ ‫ئەنجامی هەڵبژاردنەكەش بەپێی رێكەوتنی‬ ‫یەكێتی‌و پارتی‪ ،‬پۆستی سەرۆكی لق درا بە‬ ‫یەكێتی‌و جێگرەكەیشی بۆ پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫رۆژی هەینی (‪ )8/20‬لەهۆڵی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان‪ ،‬یەكێتی نوسەرانی‬ ‫كورد لقی كەركوك‪ ،‬بە ئامادەبونی نوێنەرانی‬ ‫دەستەی ب��ااڵی یەكێتی نوسەرانی ك��ورد‌و‬ ‫ئامادەبوونی (‪ )102‬ئەندامی لقی كەركوك‪،‬‬

‫دەستكرا بەپرۆسەی هەڵبژاردنی دەستەی نوێی‬ ‫لقی كەركوكی یەكێتی نوسەرانی كورد‪.‬‬ ‫ح���ەم���ە س��ەع��ی��د زەن���گ���ه‌ن���ە‪ ،‬ج��ێ��گ��ری‬ ‫سەرنوسەری گۆڤاری (گزنگ)‌و ئەندامی‬ ‫كارگێڕی خولی پێشووی لقەكە بۆ (چەتر)‬ ‫وتی «لەكۆی (‪ )142‬ئەندام (‪ )102‬ئەندام‬ ‫بەشداری هەڵبژاردنیان كردوە»‪.‬‬ ‫ێ پێش هەڵبژاردن كاكە‬ ‫وتیشی «رۆژ ‌‬ ‫م��ەم بۆتانی پەیوەندی پێوەكردم ‌و پێیوتم‬ ‫هەڵژاردن لەكەركوك بەشێوەیەكی شەفاف ‌و‬ ‫ێ‌و هەموو ئەندامان تێیدا‬ ‫ئازادانە ئەنجامدەدر ‌‬ ‫بەشداری دەكەن»‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژەی ب��ەوەش��دا كە هەرچەندە ئ��ەوان‬

‫تائێستا بەدور لەروحی حزبی لەم شارەدا كاریان‬ ‫كردوە‪ ،‬بەاڵم وا پێدەچێ‌‪ ،‬ئەمجارە حزب دەستی‬ ‫ێ‌و وتی «ئەگینا چ رەوای‬ ‫لەكارەكان وەرداب ‌‬ ‫حەقە كەسێ (‪ )72‬دەنگ بەدەست بهێنێ‌‬ ‫ێ بە جێگر‪ ،‬كەچی خ��اوەن(‪ )37‬دەنگ‬ ‫بكر ‌‬ ‫ێ بەسەرۆك»‪.‬‬ ‫بكر ‌‬ ‫هەر لەوبارەیەوە نوسەر (ن��ەوزاد شێخانی)‬ ‫سكرتێری رێكخراوی باباگوڕگوڕ وتی «ئێمە‬ ‫بەپێی ئەو رێنماییانەی كە لەالیەن دەستەی‬ ‫بااڵوە پێمانراگەیەندراوە‪ ،‬بەشێوەیەكی برایانە‬ ‫‌و بەپێی ژمارەی دەنگەكان مامەڵە لەگەڵ‬ ‫دابەشكردنی پۆستەكاندا ناكەین‪ ،‬بەڵكو بەپێی‬ ‫رێكەوتنی نێوان براوەكان دەبێ‌‪.‬‬

‫چۆمان ‪ -‬زۆسك چۆمانی‬

‫یەكێتی نوسەران‬ ‫سەرۆك بۆ یەكێتی و جێگرەكەی بۆ پارتی‬

‫چەتر‪ -‬كەركوك‬

‫دەستەی نەزاهەی كەركوك‬ ‫سێ‌ پیاو‌و ژنێك دەستگیر دەكات‬ ‫چەتر‪ -‬كەركوك‬

‫ب��ەت��ۆم��ەت��ی پ����ارە وەگ���رت���ن ب��ەن��اوی‬ ‫نەزاهەوە‪ ،‬لەناحیەی حەویجە دوو كەس و‬ ‫لەفەرمانگەی باجیش بەتۆمەتی بەرتیل‬ ‫وەرگرتن دوو كەسیتر لەالیەن دەستەی‬ ‫نەزاهەی كەركوكەوە دەستگیر دەكرێن‪.‬‬ ‫سەرچاوەیەك لەنەزاهەی كەركوكەوە بە‬ ‫(چەتر)ی راگەیاند «هەفتەی رابردوو‬ ‫بەپێی پالنێكی لەپێشدا داڕێ��ژراو دوای‬ ‫ئ����ەوەی چ��ەن��د ه��اواڵت��ی��ەك ل��ەن��اح��ی��ەی‬

‫حەویجە سكااڵیان ل��ەوە كردبوو كە دوو‬ ‫ك��ەس ب��ەن��اوی لیژنەی ن��ەزاه��ەوە ب��ەزۆر‬ ‫پ���ارەی���ان ل��ێ��س��ەن��دون‪ ،‬دەس��ت��ی��ان��ك��ردوە بە‬ ‫جێبەجێكردنی پالنەكە ‌و توانیان ئەو دوو‬ ‫كەسە بدۆزنەوە»‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی «ك��ات �ێ‌ ئ���ەو ت��ۆم��ەت��ب��اران��ە‬ ‫ب��ەه��ێ��رش��ەك��ەی��ان زان���ی ه��ەڵ��ه��ات��ن‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ئێمە توانیمان ل��ەن��اوچ��ەی (عەباسیە)‬ ‫دەس��ت��گ��ی��ری��ان ب��ك��ەی��ن‪ ،‬ئێستاش ل��ەژێ��ر‬ ‫لێكۆڵینەوەدان»‪.‬‬

‫هەر ئەو سەرچاوەیە كە نایەوێ‌ ناوی‬ ‫باڵوبكرێتەوە وتی «بەهەمانشێوە بەپێی‬ ‫پالنێكی لەپێشتر داڕێ�����ژراو ه���ەر ل��ەم‬ ‫م��اوەی��ەدا كارمەندانی دەس��ت��ەی نەزاهە‬ ‫توانیان دوو فەرمانبەر كە یەكێكیان ژنە‌و‬ ‫ئەویتر پیاوە ‌و سەر بە نەتەوەی عەرەبن‪،‬‬ ‫بەتۆمەتی بەرتیل وەرگرتن لەفەرمانگەی‬ ‫باج ‌و دەرامەتی كەركوك دەستگیر بكەن‬ ‫تا رادەستی دادگا بكرێن»‪.‬‬

‫الیه‌نگرانی به‌ره‌ی تورکامنی له‌کاتی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردندا‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫له‌هەرێمی كوردستان‪ ،‬پێنج هەزار منداڵ نەخۆشی دڵیان هەیە‬ ‫دانیار سەنگەر‬

‫بەگوێرەی ئامارێك زیاتر لەپێنج هەزار‬ ‫منداڵ لەهەرێمی كوردستان نەخۆشی دڵیان‬ ‫هەیە‪ ،‬چوارسەد منداڵیش براونەتە دەرەوەی‬ ‫هەرێم بۆ چارەسەركردن و لەناو هەرێمیشدا‬ ‫نەشتەرگەری گ��ەورە بۆ (‪ )150‬منداڵ‬ ‫كراوە‪ ،‬بەاڵم هێشتا منداڵێكی زۆر بەدەست‬ ‫ئەو نەخۆشییەوە دەناڵێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی‌ ئ���ام���ارێ���ك���ی‌ ف��ەرم��ان��گ��ە ‌‬ ‫ت��ەن��دروس��ت � ‌‬ ‫ی سلێمانی ك��ە وێ��ن��ەی��ەك��ی لەدایكبوونی‌ نەخۆشیەكە دەردەك��ەوێ��ت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫لەهەرێم‬ ‫‪:‬‬ ‫‌‬ ‫هاتووە‬ ‫تێیدا‬ ‫(چەتر)‬ ‫دراوەت��ە‬ ‫ی‬ ‫نەخۆشییە زگماكییەكانیش دوو جۆر ‌‬ ‫كوردستاندا زیاتر لەپێنج ه��ەزار مندا ‌ڵ سەرەكین‪ ،‬جۆرێكیان منداڵە توشبووەكە دەم‬ ‫ی ن��ەخ��ۆش� ‌‌‬ ‫ت��وش � ‌‬ ‫ی شیندەبێتەوە‪ ،‬بەپێچەوانەشەوە‬ ‫�ی و گ��ی��روگ��رف��ت�ی‌ دڵ ولێو و زمان ‌‬ ‫پێدەوترێت‬ ‫نەخۆشیە‬ ‫ئەم‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫جۆرێك‬ ‫ب��وون‪،‬‬ ‫ج���ۆری‌ دووەم���ی���ان ش��ی��ن��ب��وون��ەوەی‌ نییە‪،‬‬ ‫كۆرپەلە‬ ‫�ە‬ ‫�‬ ‫ك‬ ‫زگماكییەكان‬ ‫نەخۆشییە‬ ‫ی تێدا دەردەكەوێت‪.‬‬ ‫نیشانەی‌ تەنگە نەفەس ‌‬ ‫ی‬ ‫ل��ەس��ك �ی‌ دای��ك��ی��دا ت��وش��دەب��ێ��ت‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‪،‬‬ ‫ف��ەرم��ان��گ��ەی‌ ت��ەن��دروس��ت� ‌‬

‫لەئامارەكەیدا روونیدەكاتەوە تائێستا زیاتر‬ ‫لە (‪ )400‬منداڵ لەسەر ئاستی‌ هەرێم‬ ‫ی دڵ براونەتە دەرەوە‪،‬‬ ‫بۆكاری‌ نەشتەرگەر ‌‬ ‫ی كوردستانیشدا (‪)150‬‬ ‫ل��ەن��او هەرێم ‌‬ ‫ی گەورەیان بۆ كراوە‪،‬‬ ‫منداڵ نەشتەرگەر ‌‬ ‫ی دڵیان‬ ‫هاوكات (‪ )700‬منداڵیش قەستەرە ‌‬ ‫بۆ كراوە‪.‬‬ ‫پێشتریش د‪.‬رێكەوت محەمەد رەشید‪،‬‬ ‫ی راگەیاندن‬ ‫لەلێدوانێكیدا بۆ كەناڵەكان ‌‬ ‫ن��اوەڕاس��ت��ی ئ���ەم م��ان��گ��ە ئ��اش��ك��رای��ك��رد‪:‬‬ ‫ی ئەمریكییەوە‬ ‫ی پزیشك ‌‬ ‫لەالیەن دووەم تیم ‌‬ ‫كە (‪ )16‬پزیشكن‪ ،‬بە بێ بەرامبەر (‪)30‬‬ ‫ی دڵیان بۆ دەكرێت‪،‬‬ ‫منداڵ نەشتەرگەر ‌‬ ‫ئ��ەم ن��ەش��ت��ەرگ��ەری��ەش لەنەخۆشخانەكان‬ ‫ی تێدەچێت‪،‬‬ ‫زیاتر لە (‪ )15‬هەزار دۆالر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئەم مندااڵنەش لەسەرجەم پارێزگاكان ‌‬ ‫ی دڵ‪.‬‬ ‫عێراقەوە هاتوون بۆ نەشتەرگەر ‌‬

‫ئۆجەالن‪ :‬بابەتی سەرەكی كورد‪ ،‬دەبێت‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتی بێت‬

‫چەتر ‪ -‬ئاژانسەكان‬

‫لەچاوپێكەوتنی رۆژی‬ ‫چ����وار ش��ەم��م��ەی ڕاب����ردوو‬ ‫ل���ەگ���ەڵ پ���ارێ���زەرەك���ان���ی���دا‪،‬‬ ‫ئۆجەالن بۆ چارەسەركردنی‬ ‫پرسی كورد لەتوركیا چەند‬ ‫خاڵێكی ت��ری خ��س��ت��ەڕوو‪،‬‬ ‫جارێكی تر جەختی لەسەر‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتی بۆ‬ ‫كوردەكان كردەوە‪.‬‬ ‫ل���ەو دی������دارەدا ع��ەب��دواڵ‬ ‫ئۆجەالن‪ ،‬سەرۆكی پەكەكە‪،‬‬ ‫ئ���ام���اژەی ب��ەش��ەش الی��ەن‬ ‫كرد‪ ،‬لەوانەش یەكەم الیەنی‬ ‫س��ی��اس��ی خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ردن��ی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی‪ ،‬ب��ەگ��وێ��رەی‬ ‫بۆچونی ئۆجەالن لەم الیەنەدا‬ ‫ئەنجومەنێك یان كۆنگرەیەكی‬ ‫خ��ەڵ��ك دروس��ت��ب��ك��رێ��ت‪ ،‬ئەم‬ ‫ك��ۆن��گ��رەی��ەش بەكۆنگرەی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ەی دی��م��وك��رات��ی‬ ‫ناوببرێت‪.‬‬ ‫ئۆجەالن الیەنی دووەم بە الیەنی یاسایی‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتی ناودەبات‪ ،‬ئەو دەڵێ‌‬ ‫«ئەم الیەنە گوزارشت لەستاتۆی یاساییانەی‬ ‫پرۆژەی خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك دەكات‪.‬‬ ‫وات��ا ل���ەڕووی یاساییەوە ستاتۆی ك��وردان‬ ‫چۆن دەبێت؟ ئەوە لەدەستووری بنچینەیی و‬ ‫یاساكاندا جێگیردەكرێت‪ ،‬لەڕێگەی یاساكانەوە‬ ‫ن���اوەرۆك���ی چ��وارچ��ێ��وەی خۆبەڕێوەبردنی‬ ‫دیموكراتی دەردەكەوێت»‌‪.‬‬ ‫ئۆجەالن لەخاڵی سێیەمیشدا ئاماژە بۆ‬ ‫ێ «سیاسەتی‬ ‫الیەنی ئابووری دەكات و دەڵ ‌‬

‫ئابووری نەتەوەی دیموكراتی بونیاددەنرێت‪،‬‬ ‫پێویستەئەوە دەستنیشانبكرێتكەچشێوەیەكی‬ ‫ئابووری پێویستە؟ هەروەها سیاسەتی سەبارەت‬ ‫بە بەنداوەكان و سەرچاوەكانی ژێ��رزەوی و‬ ‫سەرزەوی هەیە‪ ،‬وەك سیستەمێكی ئابووری‬ ‫ئێمە سەرمایەداری پەسەندناكەین‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫نەتوانین بەتەواوی هەڵیوەشێنینەوە‪ ،‬بەاڵم تا‬ ‫ئاستێك دەتوانین لەهەندێك بواری گرنگدا ئەوە‬ ‫بگۆڕین و سیستەمی ئابووری خۆمان بونیاد‬ ‫بنێین‪ ،‬لەم سیستەمەدا ئابووری گەل هەیە»‪.‬‬ ‫لەخاڵی چوارەمدا ئۆجەالن‪ ،‬باس لەكلتور و‬ ‫ڕۆشنبیری و زمان و پەروەردەی خۆبەڕێوەبردن‬ ‫دەك���ات و بۆچوونی خ��ۆی لەسەر ئ��ەوەی‬

‫پێویستە ك��ورد چ��ی بكەن‬ ‫بۆئەوەی لەناوبردنی كلتوری‬ ‫پوچەڵ بكەنەوە؟ دەخاتەڕوو‪،‬‬ ‫ئەو لەخاڵی پێنجەمدا باس‬ ‫لەالیەنی دیبلۆماسی دەكات‬ ‫و چۆنێتی پەیوەندی نێوان‬ ‫پ��ارچ��ەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان و‬ ‫هەروەها كورد لەگەڵ گەل‬ ‫و نەتەوەكانی دیكەدا ڕوون‬ ‫دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ئۆجەالن لەخاڵی شەشەمدا‬ ‫ئ��ام��اژە ب��ۆ ب��ەرگ��ری ڕەوا‬ ‫و ه���ێ���زی چ����ەك����داری لە‬ ‫خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ردن��دا دەك���ات و‬ ‫بۆچوونی وایە‪ ،‬لەو شێوازەی‬ ‫ئ���ەو ب��اس��ی دەك�����ات گ��ەل‬ ‫خۆی خۆی دەپارێزێت‪ ،‬هەم‬ ‫ل���ەڕووی جەستەییەوە هەم‬ ‫لەڕووی ڕۆشنبیریەوە‪.‬‬ ‫ب���ۆ ج��ێ��گ��ی��رك��ردن��ی ئ��ەو‬ ‫س��ی��س��ت��ەم��ەش ئ���ۆج���ەالن‬ ‫دەڵێ‌‪ :‬دەبێت پارتی ئاشتی‬ ‫و دی��م��وك��رت��ی و ك��ۆن��گ��رەی كۆمەڵگەی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی ب��ە پ����رۆژەی خۆبەڕێوەبردنی‬ ‫دیموكراتیەوە خەریك ب��ن‪ ،‬دەبێت پ��رۆژەی‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتی یەكالیی و ڕوون‬ ‫بكەنەوە‪ ،‬بابەتی بنچینەیی كوردان ئەمەیە و‬ ‫ش بێت‪.‬‬ ‫دەبێت هەر ئەمە ‌‬ ‫ئۆجەالن دەشڵێ‌‪ :‬بەئامانجی گۆڕینی‬ ‫ب��اب��ەت��ی س��ەرەك��ی ك����ورد‪ ،‬ڕی��ف��ران��دۆم��ی��ان‬ ‫خستۆتەپێش‪ ،‬بابەتی ڕیفراندۆم بابەتێكی‬ ‫دروستكراوە‪ ،‬هەوڵدەدەن داخوازییەكانی كورد‬ ‫بۆ خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتی لەژێر سێبەری‬ ‫گفتوگۆكانی ڕیفراندۆمدا بشارنەوە‪.‬‬

‫تەنها لەمانگی تەموزدا (‪ )1045‬ئاگركەوتنەوە هەبووە‬ ‫دانیار‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری ئاگركوژێنەوەی سلێمانی‬ ‫ئەو بەرپرسەی ئاگركوژێنەوە باسی لەوەكرد‬ ‫ی خ��ۆی��ان‬ ‫ی ئ��اگ��رەك��ان � ‌‬ ‫ی ئەمساڵەوە دەی�����وت‪ :‬پ��اش��م��اوە ‌‬ ‫ی ئ��ەو ب���اران بارینە ‌‬ ‫«ب��ەه��ۆ ‌‬ ‫بەگوێرەی ئ��ەو ئ��ام��ارەی بەڕۆژنامەی لەكوردستان دەشت و دەرەكان پوش و پەاڵشێكی‌ ناكوژێننەوە و دواتر ئاگركەوتنەوە روودەدات‪.‬‬ ‫بە گوێرەی زانیاریەكانیش هه‌ینی رابردوو‬ ‫(چەتر) گەیشتووە‪ ،‬تەنها لەمانگی تەموزی زۆری ه��ەب��ووە و ب��ەو ه��ۆی��ەش��ەوە ئەمساڵ‬ ‫ی ش��ارب��اژێ��ر‬ ‫ی گ����ەورە ل��ەس��ن��وور ‌‬ ‫ئەمساڵدا لەسنوری پ��ارێ��زگ��ای سلێمانی ئاگركەوتنەوە زۆرب���ووە و تەنها لەمانگی‌ ئاگرێك ‌‬ ‫كەوتۆتەوە و سەدان دۆنم لە پوش و پاوان و‬ ‫(‪ )1045‬روداوی ئاگركەوتنەوە ه��ەب��ووە‪ ،‬تەموزدا (‪ )1045‬ئاگركەوتنەوە هەبووە»‪.‬‬ ‫لەمەشدا هاواڵتیان بە «كەمتەرخەم» دەزانرێن‪.‬‬ ‫ی ناوچەكە سوتاووە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬هۆكارەكان جیاوازن و هەندێك لە ڕەز و باخ ‌‬ ‫ی ئاگركوژێنەوە ‌‬ ‫بەڕێوەبەر ‌‬ ‫ی وت‪:‬‬ ‫ی���ادگ���ار م��ح��ەم��ەد ب���ە(چ���ەت���ر) ‌‬ ‫ی سلێمانی‪ ،‬هۆكارەكان بە ئەنقەست بووە و چەندین كەسیش‬ ‫ی (دوكانیان‪،‬‬ ‫ی ناوچەكان ‌‬ ‫یادگار محەمەد‪‌ ،‬بە(چەتر)ی ڕاگەیاند‪ :‬بەو هۆیەوە دەستگیركراون‪ ،‬هەندێك حاڵەتی‌ ئاگرەكە زۆرب���ە ‌‬ ‫ی مەڕێ‌‪،‬‬ ‫ی جەگەرەوە بووە‪ ،‬چەندین ئەشكەوتەڕەش‪ ،‬پوشێن‪ ،‬كاژا‪ ،‬دەشت ‌‬ ‫ی فڕێدان ‌‬ ‫بەپێی ئامارەكان لەماوەی ئەم مانگەدا رێژەی تر بەهۆ ‌‬ ‫ی سوتاندووە‪ ،‬كە‬ ‫ی ك��ارەب��اوە ب��ووە‪ ،‬گوڵەباخ‪ ،‬عازەبان‌و وێلەدەر) ‌‬ ‫ی ش��ۆرت� ‌‬ ‫ئاگركەوتنەوە لەهەرێمی كوردستان بە ئاستێكی حاڵەتیش ب��ەه��ۆ ‌‬ ‫ی بە پوش پاوەن و ڕەز و باخی‌‬ ‫ی گەورە ‌‬ ‫ی ئەو ئاگركەوتنەوانە بەهۆی‌ زیانێك ‌‬ ‫زۆر زیادی كردووە و بووه‌تە هۆی زیان گەیاندن هەروەها بەشێك ‌‬ ‫ی ئەو سنوورە گەیاندووە‪.‬‬ ‫ی ه��اواڵت��ی��ان��ەوە ب��ووە لەكات ‌‬ ‫بە ژینگەی هەرێم و نیگەرانییەكی زۆری كەمتەرخەم ‌‬ ‫الی هاواڵتیان خستۆتەوە‪.‬‬ ‫سەیرانكردندا‪.‬‬

‫رەوشی موسڵ خراپ دەبێت‬

‫كێشەكانی حەدبا و برایەتی نەینەوا به‌هه‌ڵپه‌سێردراوی ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ /‬رەهێل مامەش‬

‫كێشەكانی ن��ێ��وان لیستی ح��ەدب��ا و‬ ‫برایەتی نەینەوا بەردەوامە و پێشمەرگە‬ ‫و م��ادەی (‪ )140‬خاڵی ناكۆكی نێوان‬ ‫ئەو دوو لیستەیە‪ ،‬چاودێرانی سیاسیش‬ ‫پێیانوایە هۆكاری مانەوەی كێشەكانی‬ ‫ب��ۆ ه���ەردوو الی��ەن��ی ك���وردی و عەرەبی‬ ‫دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‪ .‬لەئێستاشدا چ��اوەڕوان��ی‬ ‫پێكهێنانی حكومەتی عێراقی دەكرێت‬ ‫تائەو رەوشە كۆتایی پێ بێت‪.‬‬ ‫كاریگەری بۆ هاواڵتیان هەیە‬

‫ه��اواڵت��ی فەیسەڵ ف��ەرح��ان‪ ،‬تەمەن‬ ‫(‪ )46‬س��اڵ‪ ،‬دانیشتوی ش��اری نەینەوا‬ ‫(م����وس����ڵ)‪ ،‬س����ەب����ارەت ب���ەب���ارودۆخ���ی‬ ‫نەینەوا وتی «ئەوەی دەبینرێت نەبوونی‬ ‫خ��زم��ەت��گ��وزاری ئ��او و ك��ارەب��ا و خراپی‬ ‫رێگاوبانەكانە‪ ،‬ئەمە جگە لەخراپی باری‬ ‫ئاسایشی و ترس و دڵ��ەڕاوك��ێ‪ ،‬ئەمانە‬ ‫وایانكردوە ژیان لەموسڵ زەحەمت بێت»‬ ‫ئەو هاواڵتیە وتیشی‪ :‬ئەوەی زیاتر ئێمەی‬ ‫بێزاركردوە‪ ،‬دابڕانی ناوچە كوردیەكانە‬ ‫ل��ەپ��ارێ��زگ��ای م��وس��ڵ‪ ،‬ئ��ەوی��ش بەهۆی‬ ‫كێشەی سیاسی نێوان حەدبا و لیستی‬ ‫ب��رای��ەت��ی‪ ،‬ئ��ەم��ەش وای��ك��رد هاواڵتیانی‬ ‫ه����ەردووال ب���ەئ���ازادی ه��ات��وچ��ۆ ن��ەك��ەن‪،‬‬ ‫مانەوەی ئەو رەوشەش وادەك��ات بێكاری‬ ‫زیاتر بێت‪.‬‬ ‫تاوانباری كێشەكە‬

‫لەدوای هەڵبژاردنی پارێزگاكانی عێراق‬ ‫كۆمیسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكان‪ ،‬دوای‬ ‫وردبوونەوە لەشكایه‌ت و ناڕەزایەتییەكان‬ ‫رۆژی (‪ ،)2009/2/19‬ئەنجامەكانی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنەكانی پارێزگاكانی‬ ‫راگەیاند‪ .‬ئەم ئەنجامانە جیاوازییەكی‬ ‫كەمیان لەگەڵ ئەو ئەنجامە بەراییەكان‬ ‫هەبوو كە پێشتر ل��ەالی��ەن كۆمسیۆنەوە‬ ‫راگ����ەی����ان����دراب����وون‪ .‬ب���ەگ���وێ���رەی ئ��ەو‬ ‫ئەنجامانەش كە نەینەوا كورسیەكانی‬ ‫ئەنجومەنەكەی لە ‪ 37‬كورسی پێكهاتووە‪،‬‬ ‫لیستی حەدبا (‪ 19‬ك��ورس��ی)‪ ،‬لیستی‬ ‫برایەتی نەینەوا (‪ 12‬كورسی)‪ ،‬حزبی‬ ‫ئیسالمی (سێ كورسی) مەسیحییەكان‬ ‫(ی��ەك كورسی) شەبەك (ی��ەك كورسی)‬

‫ئێزیدییەكان (ی���ەك ك��ورس��ی)ی��ان هێنا‪.‬‬ ‫لیستی ح��ەدب��ا ت��وان��ی رێ���ژەی یاسایی‬ ‫كورسییەكانی ئەنجوومەن پێكبێنێ و‬ ‫لەناوەڕاستی مانگی (‪3‬و‪ )4‬ساڵی رابردوو‬ ‫پۆستەكانی ئەنجومەنی پارێزگاكەی‬ ‫بەسەر ئەندامانی خۆیدا دابەشكرد‪.‬‬ ‫دابەشكردنی پۆستەكانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای موسڵ لەالیەن لیستی حەدباوە‬ ‫بایكۆتكردنی (‪)15‬یەكەی كارگێڕی سەر‬ ‫بەئەنجوومەنەكەی لێكەوتەوە و تائێستا‬ ‫چەندان هەوڵ بۆ ئاسایكردنەوەی ئەو دۆخە‬ ‫دراوە‪ ،‬بەاڵم هیچی نەگەیشتووەتە ئەنجام‪.‬‬ ‫ئەندامی لیستی برایەتی نەینەوا‪ ،‬شێخ‬ ‫محێدین مزووری‪ ،‬لەلێدوانێكیدا بۆ چەتر‬ ‫وتی «پێمانوایە ئەوانەی لەپشت لیستی‬ ‫حەدباوە ك��اردەك��ەن كۆنە بەعسیەكانن و‬ ‫سیاسەتی بەعسە حەدبا ب��ەڕێ��وەدەب��ات‪،‬‬ ‫ئ��ەوان ب���ەردەوام بەعەقڵیەتێكی شۆڤێنی‬ ‫سەیری خاڵەكانی كورد دەكەن»‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەرام��ب��ەردا جێگری پ��ارێ��زگ��اری‬ ‫م���وس���ڵ‪ ،‬دڵ�����دار زێ���ب���اری‪ ،‬ب��ەچ��ەت��ری‬ ‫راگەیاند‪ :‬جگە لەهەندێك كێشەی ناوخۆ‬ ‫لەنێوان لیستی برایەتی و حەدبا‪ ،‬چەند‬ ‫كێشەیەكی ت��ر ه��ەی��ە ل��ەوان��ەش بوونی‬ ‫پێشمەرگە لەموسڵ‪ ،‬من وەك كوردێك‬ ‫لەلیستی حەدبا پێموایە بوونی پێشمەرگە‬ ‫لەناو موسڵ نابێتە سەقامگیری لەشارەكە‬ ‫و بەڵكو بەردەوام دەبێتە هۆی نائارامی‪،‬‬ ‫چونكە ئەوە هێزێكی یاسایی نیە بەڵكو‬ ‫هێزێكی حزبیە‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو ل���ەدرێ���ژەی قسەكانیدا وتی‬ ‫«ن��اب��ێ��ت ه��ی��چ ن���اوچ���ەی���ەك ل��ەس��ن��وری‬ ‫پ��ارێ��زگ��ای نەینەوا ب��ەن��اوچ��ەی تایبەت‬ ‫سەیر بكرێت و هێزێكی حزبی و ناوچەیی‬ ‫(م���ەب���ەس���ت ل��ێ��ی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی��ە) لێ‬ ‫داب��ن��درێ��ت‪ ،‬بەڵكو پێویستە موسڵ وەك‬ ‫یەكپارچە سەیر بكرێت‪ ،‬بۆ ئەمەش سوپا و‬ ‫پۆلیسی عێراقی كە لەهەموو پێكهاتەكان‬ ‫پێكدێت دەت��وان �ێ‌ پ��ارێ��زگ��اری لەهەموو‬ ‫شوێنێك ب��ك��ات» ئەندامەكەی لیستی‬ ‫برایەتیش رایگەیاند «سەرۆكی شارەوانی‬ ‫و قایمقامی ن��اوەن��دی ش��ارەك��ە‪ ،‬ئەوانە‬ ‫بەشێوەیەكی نایاسایی دانراون‪ ،‬تەنیا لەبەر‬ ‫ئ��ەوەی بەعسی ب��وون» هەر لەمبارەیەوە‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪3‬‬

‫كێ قەیرانی عێراق‬ ‫چارەسەر دەكات؟‬ ‫موسڵ له‌ژێر ملمالنێ سیاسیه‌کاندا‬ ‫چ����اوێ����ری س��ی��اس��ی و س���ەرن���وس���ەری‬ ‫رۆژن��ام��ەی ب��ەغ��داد‪ ،‬د‪.‬جرجدیس گوڵی‬ ‫زادە‪ ،‬وتی «مانەوەی كێشەكانی موسڵ‬ ‫ب��ۆ ه���ەردوو الی��ەن��ی ك���وردی و عەرەبی‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬بەتایبەتی ئەوانەی لەدوای‬ ‫پ��رۆس��ەی ئ���ازادی ع��ێ��راق ئ��ی��دارەی ئەو‬ ‫پارێزگایەیان وەرگرتووە»‪.‬‬ ‫پێكهێنانی حكومەت چی دەكات؟‬

‫ئەندامەكەی لیستی برایەتی وتیشی‬ ‫«پێموانیە بەرێكەوتنی لیستی عێراقیە‬ ‫لەگەڵ هاوپەیمانی كوردستان كێشەی‬ ‫موسڵ چارەسەر بكرێت‪ ،‬چونكە لیستی‬ ‫حەدبا رێژەیەكی زۆری كورسی لەناو‬ ‫لیستی عێراقیە هەیە و عەالوی و هاشمی‬ ‫ن��ات��وان��ن ئ��وس��ام��ە نوجێفی ناچاربكەن‪،‬‬ ‫كێشەكانی لەگەڵ كورد چارەسەر بكات»‪.‬‬ ‫ئەو ئەندامەی لیستی برایەتی رەخنەی‬ ‫لەهاوپەیمانی لیستە كوردستانیەكان‬ ‫گرت كە بەبێ چارەسەركردنی كێشەی‬ ‫موسڵ لەگەڵ لیستی عێراقیە كەوتوەتە‬ ‫گ��ف��ت��وگ��ۆ‪ ،‬ب��ەڵ��ك��و پ��ێ��وی��س��ت ب���وو ك��ورد‬ ‫كێشەی موسڵ بكاتە مەرجی سەرەكی‬ ‫گفتوگۆكانیان لەگەڵ لیستی عێراقیە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەمە نەكرا‪ .‬جێگری پارێزگاری‬ ‫م���وس���ڵ‪ ،‬دڵ������دار‪ ،‬ل���ەم���ب���ارەی���ەوە وت��ی‬ ‫«چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەكان لەشوێنی‬

‫خ��ۆی دەبێت‪ ،‬پێویستە ه���ەردووال بگەنە‬ ‫قەناعەت‪ ،‬هەرچارەسەرێكیش ل��ەدەرەوەی‬ ‫پ��ارێ��زگ��ای م��وس��ڵ س��ەرك��ەوت��ن ب��ەدەس��ت‬ ‫ناهێنێت‪ ،‬بۆیە ئ��ەگ��ەر كێشەی موسڵ‬ ‫بەپێكهێنانی حكومەت چارەسەر بكرێت‪،‬‬ ‫ئەوكاتە رێكەوتنێكی درێژخایەن نابێت‪،‬‬ ‫ت��ەن��ی��ا ب���ۆرزگ���ارك���ردن���ی ع��ێ��راق دەب��ێ��ت‬ ‫لەقەیرانی پێكهێنانی حكومەت»‪.‬‬ ‫ب������ەڕای چ����اودێ����رە س��ی��اس��ی��ەك��ەش‪،‬‬ ‫د‪.‬ج��ەرج��ی��س «الی��ەن��ی ك����وردی كاتێك‬ ‫ب���ۆم���اوەی چ���وارس���اڵ دەس���ەاڵت���ی ئ��ەو‬ ‫پارێزگایەیان لەبەردەست بوو‪ ،‬نەیانتوانی‬ ‫وێنەیەكی سیاسی و ئیداری وانیشان بدەن‬ ‫سەرنجی هاواڵتیان بۆخۆیان رابكێشن‪،‬‬ ‫چونكە ئ��ەوم��اوەی��ە هەلێكی مێژویی و‬ ‫تاقیكردنەوەیەكی گرنگ ب��وو» ناوبراو‬ ‫ل��ەدرێ��ژەی قسەكانیدا بەبیری ك��وردی‬ ‫هێنایەوە ك��ە «پێویستە ك��ورد مامەڵە‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو واق��ی��ع��ە ب��ك��ات ك��ە ئەمڕۆ‬ ‫لەموسڵ هەیە‪ ،‬ئەویش لیستی حەدبایە‬ ‫و لەهەڵبژاردن سەركەوتووە‪ ،‬بۆیە پێویستە‬ ‫رێز لەپرۆسەی سیاسی عێراق و ئەنجامی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان ب��گ��ی��رێ��ت» ه��ەروەه��ا‬ ‫وتی‪ :‬حەدبا ئێستا بەبیانوی پێكهێنانی‬ ‫حكومەتی عێراق رێگرن لەچارەسەركردن‬ ‫و كێشەكانیان هەڵپەساردوە‪.‬‬

‫جیاوازی هەیە لەمینحەی رێكخراوەكاندا‬

‫گێژاویپێكهێنانی‬ ‫ح��ك��وم��ەت��ی ع��ێ��راق‬ ‫كاروان ساالر‬ ‫لەپاش تێپەڕبوونی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫زی���ات���ر ل��ەپ��ێ��ن��ج م��ان��گ هێشتا ه��ەر‬ ‫نەیانتوانی یەكگرتوو بن‬ ‫بەردەوامە و ئەوانەشی خۆیان بەنوێنەری‬ ‫ل�����ەم�����اوەی راب�����������ردوودا ئ���ەن���دام���ی ئ��ەو عێراقە دەزان���ن هێشتا ب��ێ خەمن‬ ‫ئەنجوومەنی پارێزگای موسڵ لەسەر لەوەی هەوڵێكی جدیبدەن بۆ پێكهێنانی‬ ‫لیستی برایەتی‪ ،‬قاسم ساڵح‪ ،‬راگەیاند حكومەت‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە ئ��ەوەی‬ ‫بوو تاوادەی پێكهێنانی حكومەتی نوێی كە زۆر جێگەی سەرنج و تێڕامانە ئەو‬ ‫عێراق‪ ،‬ئەوان وەك لیستی برایەتی كە لە بێخەمییەی ئەمەریكای داگیركارە كە‬ ‫(‪ )12‬ئەندام پێكهاتوون بۆ دەوامكردن ئەوەی بەالیەوە گرنگ نەبێت پێكهێنانی‬ ‫ناچنە نێو ئەنجومەنی پارێزگای موسڵەوە‪ ،‬حكومەتی عێراقە‪..‬؟!‬ ‫بەوپێیەی ئەمەریكا لەئێستادا عێراقی‬ ‫چونكە تائێستا هیچ رێككەوتنێكیان داگیركردووە دەبوو خەمخۆری یەكەمی‬ ‫لەگەڵ لیستی ح��ەدب��ادا واژو نەكردوە‪ .‬پێكهێنانی حكومەتی ن��وێ��ی عێراق‬ ‫ئەمە لەكاتێكدا ب��وو ك��ە ل��ەو م��اوەی��ەدا بوایە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو نەك هەر خەمخۆری‬ ‫بەهاوكاری دەوڵەتی توركیا هەوڵی لێك یەكەمی ئەو كێشەیەنییە بەڵكو ئەوەی‬ ‫نزیككردنەوەی ئ��ەو دوو لیستە دراب��وو‪ ،‬بیری لێنەكردۆتەوە ئ��ەو كێشەیەیە!؟‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم تائێستا هیچ ن��زی��ك ب��وون��ەوەی��ەك لەچەند رۆژی رابردوودا ئەمەریكا دواین‬ ‫سەربازی شەڕكەری لەعێراق كشانەوە‪،‬‬ ‫لەنێوانیاندا روینەداوە‪.‬‬ ‫هاوكات (‪)16‬یەكەی ئیداری سنورەكە ئ��ەم��ەش م��ان��ای ئ��ەوەی��ە ك��ە ئەمەریكا‬ ‫ك��ە لیستی ب��رای��ەت��ی سەركەوتنیان لێ جگە لەبیركردنەوە لەستراتیژی خۆی‬ ‫بەدەستهێنابوو جگە لەبایكۆتكردنی بیر لەهیچ شتێكیتر ناكاتەوە‪ ،‬واڵتانی‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای موسڵ‪ ،‬دراوسێی عێراقیش بەبچوك و گەورەیانەوە‬ ‫ه��ەم��وو ك��ارەك��ان��ی��ان بایكۆت ك���رد‪ .‬ئەو وەرەق���ەی خۆیان هەڵدایە نێو ح��ەوزی‬ ‫گێژاوی پێكهێنانی حكومەت و هەرچۆن‬ ‫چاودێرە سیاسیە پێیوایە كورد لەسنوری بێت سیاسەتی خۆیان بەڕوونی خستە ڕوو‬ ‫پارێزگای موسڵ و ناوچەدابڕاوەكانی تر كە دەیانەوێ چۆن حكومەتێك لەچوار‬ ‫بەیەكگرتوویی هەڵسوكەوتیان نەكرد و ساڵی داهاتوودا جڵەوی دەسەاڵت بگرێتە‬ ‫نەیانتوانی هاواڵتیان ناچار بكەن خۆیان دەست‪ ،‬دەشتوانین بڵێین تاكە بەربەستی‬ ‫داوای گ��ەڕان��ەوەی ناوچەكانیان بۆسەر سەرەكیش لەو قەیرانەدا واڵتانی دراوسێی‬ ‫هەرێم بكەن‪.‬‬ ‫عێراقن نەك گەالنی عێراق‪.‬‬ ‫ج���ی���اواز ل��ەب��ێ��خ��ەم��ی ئ��ەم��ەری��ك��ای‬ ‫داگیركار بۆ پێكهێنانی حكومەتی عێراق‬ ‫ئەوەی كە زۆر جێگەی سەرنجە ئەوەیە‬ ‫كە خودی سەركردەكانی عێراق زۆر لەوە‬ ‫بێخەمترن كە واڵتێكی داگیركار هەیەتی‬ ‫و تەنانەت ئەوەندە نابەرپرسانە لەوگرفتە‬ ‫دەڕوان���ن بەالیانەوە هیچ گرنگ نییە‬ ‫چەندە كات بەرەو پێش دەڕوات و چەندە‬ ‫زی���ان بەخەڵكی بەشمەینەتی عێراق‬ ‫ببێت بەكارمەندی حكومەت بێبەرهەم دەگات‪!...‬؟‬ ‫ن����ەس����ەرۆك ك���ۆم���ار و ن��ەس��ەرۆك��ی‬ ‫و بێ خزمەت»‪ .‬ناوبراو راشیگەیاند‪:‬‬ ‫رێكخراوەكان بوونەتە سەرچاوەیەك بۆ ئەنجومەنی وەزی��ران��ی عێراق‪ ،‬تائێستا‬ ‫نەیانتوانیوە ل��ەو ق��ەی��ران��ەدا رۆڵێكی‬ ‫گەندەڵی‪ ،‬ئەو گەندەڵیەش وایلێكردون س��ەرەك��ی پ��ۆس��ت��ەك��ەی خ��ۆی��ان بگێڕن‬ ‫چاالكی نەبێت و بێدەنگ بن لەئاست و ه��ەن��گ��اوی ج��دی��ان��ە ب��ۆ چ��ارەس��ەری‬ ‫هەموو ئەو شتانەی لەكۆمەڵگادا ڕوو كێشەكان بنێن‪ ،‬بەڵكو هەردەم دەستەمۆی‬ ‫دەدات‪ .‬ع��ەت��ای ب��ەڕێ��وب��ەری ‪ ،cdo‬ئەوەن كە دەوڵەتێكی دراوسێ كێشەكەیان‬ ‫پێشیوایە كە ئەمە «جۆرێك لەتەمبەڵی ب��ۆ چ��ارەس��ەر ب��ك��ات‪ ،‬ی��ان وەك ئ��ەوەی‬ ‫لەنێو ڕێ��ك��خ��راوەك��ان��دا دروس��ت��دەك��ات» وتارخوێنی مزگەوتی نەجەف هەینی‬ ‫ب����ەڕای ن���اوب���راو ئ��ەم��ەش ه��ۆك��ارێ��ك��ی راب��ردوو وتی “لەچەند رۆژی داهاتوودا‬ ‫تری گەندەڵییە لەنێوان رێكخراوەكاندا سیستانی گەورەمەرجەعی شیعە دێتە‬ ‫م��ەی��دان ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەی‬ ‫دروستی دەكەن‪.‬‬ ‫پێكهێنانی حكومەت لەعێراق” بەڕاستی‬ ‫هۆكارەكەی سیاسیە‬ ‫زۆرێ��ك لەرێكخراوەكان ناڕاستەوخۆ شەرمەزارییە بۆ ئەو هەموو سەركردەیەی‬ ‫ئ���ام���اژە ب���ەوە دەك����ەن ه���ۆك���اری ئەمە ل��ەب��ەغ��دادن چ��اوەڕێ��ی ئەوەبكەن فریاد‬ ‫سیاسیە‪ ،‬بەگوێرەی هەندێك زانیاری رەسێك بێت و لەو گێژاوە رزگاریان بكات‪،‬‬ ‫ئەگەر سەرۆك وەزیران و سەرۆك كۆمار‬ ‫بەچەتر گەیشتووە‪ ،‬سەرۆكی حكومەت نەتوانن چارەسەری كێشەیەكی بەمجۆرە‬ ‫زۆرترین رێژەی مینحەی رێكخراوەكانی بكەن ئیتر رۆڵی ئەوان بۆ عێراق چییە؟‪.‬‬ ‫س���ن���وری س��ل��ێ��م��ان��ی ب���ڕی���وە ل���ەوان���ەش‬ ‫ش��ت��ێ��ك��ی��ت��ری س���ەی���ر ك���ە زوو زوو‬ ‫كۆمەڵەی خوێندكاران‪ ،‬بەاڵم بەشێكی ل��ەس��ەرك��ردای��ەت��ی ك���وردی دەیبیستین‬ ‫زۆری ئ���ەوان���ەی ه��ەول��ێ��ر ن���ەب���ڕدراوە لەبەغداد ئەوەیە “دواكەوتنی پێكهێنانی‬ ‫ئەوانەش زۆرینەیان نزیكن لەپارتیەوە‪ .‬ح��ك��وت��ی ع���ێ���راق ه��ی��چ پ���ەی���وەن���دی‬ ‫د‪.‬كاوە مەحمود‪ ،‬رەتیدەكاتەوە هۆكارێكی بەكوردەوە نییە‪ ،‬بەڵكو پەیوەندی بەالیەنە‬ ‫سیاسی هەبێت‪ ،‬دەڵ��ێ��ت «نەخێر ئەمە عەرەبییەكانەوە هەیە” بەراستی جێگەی‬ ‫هیچ دەستێكی سیاسی لەپشتەوە نیە» پێكەنینە سەركردایەتی كورد لەبەغداد‬ ‫ش��ارەزاك��ەی ك��اروب��اری رێ��ك��خ��راوەك��ان‪ ،‬خۆی بە شەریكی عێراق بزانێت‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫ئ����ارام ج���ەم���ال‪ ،‬ئ���ام���اژە ب����ەوە دەك���ات قەیرانێكی بەم چەشنە گەورەیەی ئێستا‬ ‫لەماوەی راب���ردوودا (‪ )1134‬رێكخراو كە گەالنی عێراق بەدەستییەوە دەناڵێنێت‬ ‫زۆر بێباكانە بڵێت ئەوە هیچ پەیوەندی‬ ‫پ��ارەی وەرگ��رت��ووە‪ ،‬بەوتەی ئ��ارام‪ ،‬ئەم بەئێمەوە نییە‪...‬‬ ‫رێكخراوانە مانگانە نزیكەی ملیارێك و‬ ‫ل��ەك��ۆت��ای��ی��دا دەڵ��ێ��م ئ��ەگ��ەر وای����ە و‬ ‫سەد و بیست و هەشت ملیۆن دیناریان پێكنەهێنانی حكومەتی عێراق پەیوەندی‬ ‫وەرگ���رت���ووە‪ .‬ن��اوب��راو رایشیدەگەیەنێت بە بەرپرسانی ك���وردەوە نییە و ناتوانن‬ ‫«حزب دروستیكردون بۆ ئەوەی بەناوی نەحكومەت پێكبهێنن و نەمافەكان‬ ‫رێكخراوەوە پارە بداتەوە بەخۆی ئەمانە ب��ەدەس��ت بهێنن ئیدی چ��ی دەك���ەن لە‬ ‫لەحزبیشەوە پ��ارە وەردەگ���رن كە دواج��ار بەغداد و بۆناكشێنەوە كە هیچ رۆڵێكیان‬ ‫لەبودجەی گشتی دەڕوات هەموویان نەبێت‪ ،‬بۆچی ئ��ەو بەرپرسانە پرسیار‬ ‫لەخۆیان ن��اك��ەن ئ���ەوان ل��ەب��ەغ��داد چی‬ ‫لەیەك سەرچاوەوە پارە وەردەگرن»‪.‬‬ ‫دەكەن؟!‬

‫«جیاوازی لەنێو رێكخراوە ناحكومییەكانی هەولێر و سلێمانیدا دەكرێت»‬ ‫ئا‪ /‬رەهێڵ و جەزا‬

‫رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫م�������اوەی پ��ێ��ن��ج م���ان���گ ب��ەش��ێ��ك��ی��ان‬ ‫مینحەكەیان ب��ڕا و بەشێكیتریان هەر‬ ‫وەری����ان����دەگ����رت‪ ،‬ش���ارەزای���ان���ی ك���اری‬ ‫رێكخراوەیش پێیانوایە دەبێت بەپرۆپۆزەڵ‬ ‫خ����ەرج ب��ك��رێ��ت ب���ۆ ئ����ەوەی گ��ەن��دەڵ��ی‬ ‫دروس����ت ن��ەب��ێ��ت‪ .‬ب��ەگ��وێ��رەی هەندێك‬ ‫زانیاری ئەوانەی مینحەیان بڕا زۆربەیان‬ ‫نزیكبوون لەیەكێتیەوە‪.‬‬ ‫وەریدەگرین‬

‫ل���ەس���ەرەت���ای ئ���ەم���س���اڵ���ەوە ب��ەش��ێ��ك‬ ‫لەرێكخراوەكان مینحەكەیان لەحكومەتی‬ ‫ه��ەرێ��م��ەوە ب���ڕدرا‪ ،‬بەتایبەت ئ��ەوان��ەی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ماوەی پێنج مانگی سەرەتای‬ ‫ساڵ هیچ مینحەیەكیان وەرنەگرت تەنها‬ ‫مانگەكانی ح���ەوت و ه��ەش��ت نەبێت‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە بەڕێوبەری رێكخراوی ئایندە‬ ‫بۆ پرسەكانی گەنج ل��ەش��اری هەولێر‪،‬‬ ‫سیروان عەباس‪ ،‬وتی‪ :‬لەهەولێر دوو جۆر‬ ‫رێكخراو هەیە‪ ،‬یەكیان ئەو سەنتەرانەن‬ ‫ك��ە ب��ەی��اس��ای ژم����ارە (‪)18‬ی ساڵی‬ ‫(‪)1998‬ی وەزارەتی ناوخۆ دامەزراون‪،‬‬ ‫بەشێكیتر ئ��ەو رێكخراوانەیە بەیاسای‬ ‫ژمارە (‪ )15‬لەساڵی (‪ )2001‬دامەزراون‬ ‫ئەو رێكخراوانەن لەسەرەتای ئەمساڵەوە‬ ‫تامانگی ح��ەوت مینحەی مانگانەی‬ ‫خ��ۆی��ان وەرگ���رت���ووە ك��ە ئێمە یەكێكین‬ ‫ل��ەوان��ەی مینحەمان ن��ەب��ڕاوە‪ .‬هاوكات‬ ‫سەرۆكی رێكخراوی ئەندازیاری ئاشتی‬ ‫ب��ۆالوان‪ ،‬مەحمەد فایق‪ ،‬بەهەمان شێوە‬ ‫وتی‪ :‬ئێمە وەك رێكخراوی ئەندازیاری‬ ‫ئاشتی ب��ۆ الوان ك��ە ب��ەی��اس��ای ژم��ارە‬ ‫(‪)15‬ی وەزارەت���ی ناوخۆ دام��ەزراوی��ن‪،‬‬ ‫ل���ەس���ەرەت���ای ئ��ەم��س��اڵ��ەوە ت��ام��ان��گ��ی‬ ‫حەوت مینحەمان وەرگرتووە‪ .‬وتەبێژی‬

‫حكومەتی هەرێمیش‪ ،‬د‪.‬ك��اوە‬ ‫م��ەح��م��ود‪ ،‬دەڵ��ێ��ت «ج��ی��اوازی‬ ‫نیە لەنێوان هیچ رێكخراوێك‬ ‫دەب����ێ����ت ئ�����ەو ڕی���ك���خ���راوان���ە‬ ‫پێداچوونەوەی وەزارەتی دارایی‬ ‫بكەن ب��ۆئ��ەوەی ب��زان��ن بۆچی‬ ‫وەریان نەگرتوە هەندێكی بزانە‬ ‫ئیشی ت��ەواو نیە كەموكوڕی‬ ‫ه��ەی��ە ل��ەئ��ی��ش��ەك��ەی‪ ،‬هەندێك‬ ‫رێ��ك��خ��راو ه��ەی��ە ل���ەوەزارەت���ی‬ ‫دارای���ی وەری��دەگ��رێ��ت هەندێك‬ ‫ه��ەی��ە س��ەن��ت��ەرە‪ ،‬ل���ەوەزارەت���ی‬ ‫رۆشنبیری مینحە وەردەگرێت هەندێك‬ ‫بەپێی یاسای ژم��ارە (‪)15‬ی��ە هەندێك‬ ‫بەپێی یاسای ژم��ارە (‪ )18‬دەبێت ئەو‬ ‫رێ��ك��خ��راوان��ە پ��ێ��داچ��وون��ەوەی وەزارەت���ی‬ ‫دارای بكەن»‪.‬‬ ‫وەریناگرین‬

‫هاوكات بەشێكی زۆریش لەرێكخراوە‬ ‫ناحكومییەكان بەتایبەتی لەسنوری‬ ‫سلێمانی مینحەكەیان بڕاوە‪ ،‬لەوبارەیەوە‬ ‫س���ەرۆك���ی رێ���ك���خ���راوی ب���زاڤ���ی ژی���ان‬ ‫لەهەولێر‪ ،‬هیوا ف��ری��ادرەس‪ ،‬وت��ی‪ :‬ئێمە‬ ‫ل��ەس��ەرەت��ای ئ���ەم س���اڵ���ەوە مینحەمان‬ ‫لێبڕا تامانگی پێنج‪ ،‬ب��ەاڵم لەمانگی‬ ‫ش��ەش و ح��ەوت وەرمانگرتووە‪ ،‬ئەویش‬ ‫دوو ملیۆن و (‪ )500‬ه���ەزار دی��ن��ارە‪.‬‬ ‫ه��ەر ل��ەم��ب��ارەی��ەوە ب��ەڕێ��وب��ەری گشتی‬ ‫رێ��ك��خ��راوی گ��ەش��ەپ��ێ��دان��ی م��ەدەن��ی��ەت‬ ‫(‪ ،)cdo‬عەتا محەمەد ئەحمەد‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫ل��ەس��ەرەت��ای س��اڵ��ەوە س��ەرج��ەم رێكخراوە‬ ‫ناحكومییەكانی س��ن��وری پ��ارێ��زگ��ای‬ ‫سلێمانی بوودجەكەیان بڕدراوە تاسەرەتای‬ ‫مانگی شەش‪.‬‬ ‫وتەبێژی حكومەت‪ ،‬د‪.‬كاوە مەحمود‪،‬‬ ‫ب����اس ل�����ەوە دەك�����ات ك���ە «م��ی��ن��ح��ەی‬ ‫رێكخراوەكان نەبڕاوە‪ ،‬بەڵكو بەگوێرەی‬

‫رێنمایی تازە مینحە وەردەگرن» ناوبراو‬ ‫وتیشی‪ :‬هەر رێكخراوێك پێشتر مینحەی‬ ‫ل��ەح��ك��وم��ەت وەرگ��رت��ب��ێ��ت‪ ،‬ب��ەگ��وێ��رەی‬ ‫رێنمایی ت��ازە ی��ەك ملیۆن دیناری بۆ‬ ‫ك��رێ��ی خ��ان��وو پ��ێ��دەدرێ��ت‪ ،‬ب��ەم��ەرج��ێ��ك‬ ‫نوسراوێك لەفەرمانگەی دادنووس بهێنێ‌‬ ‫ك��ە خ��ان��وی ب��ەك��رێ گ��رت��ووە‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫(‪ )500‬ه����ەزار دی��ن��اری��ش ب��ۆ كڕینی‬ ‫پ��ێ��داوی��س��ت��ی خ��زم��ەت��گ��وزاری خ��ۆی��ان‪،‬‬ ‫هەروەها ملیۆنێك دیناریتریان پێدەدەرێت‬ ‫بۆچاالكی رۆژان��ەی��ان‪ ،‬ئەمە جگە لەو‬ ‫چاالكیانەی بەشێوەی پرۆژە ئەنجامی‬ ‫دەدەن بۆ ئ��ەوەی��ش پ��ارە وەردەگ���رن‪ ،‬ئەم‬ ‫شێوازە ب��ەردەوام دەبێت تایاسایەكی تازە‬ ‫بۆ ئەو رێكخراوانە دەردەچێت‪ .‬هاوكات‬ ‫س���ەرۆك���ی رێ���ك���خ���راوی پ��ەی��م��ان��گ��ای‬ ‫كوردستان بۆ پرسە سیاسیەكان‪ ،‬هێمن‬ ‫م���ی���ران‪ ،‬ب���ۆ چ���ەت���ر وت�����ی‪ :‬ب���ودج���ەی‬ ‫مانگی حەوتمان وەرگرتوە‪ ،‬بۆ مانگی‬ ‫هەشت هێشتا ك��ات م���اوە‪ ،‬ب��ەاڵم باس‬ ‫لەكەمبوونەوەی مینحەی رێكخراوەكان‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫ب��ەڕێ��وب��ەرەك��ەی (‪ )cdo‬ب��اس ل��ەوە‬ ‫دەك��ات كە «ج��ی��اوازی لەنێو ریكخراوە‬ ‫ناحكومییەكانی هەولێر و سلێمانیدا‬

‫دەكرێت رێكخراوەكانی هەولێر‬ ‫ب���ودج���ەك���ەی���ان زۆر ب�����ەرزە‬ ‫چ��ەن��د ق��ات��ی رێ��ك��خ��راوەك��ان��ی‬ ‫پارێزگای سلێمانیە» ناوبراو‬ ‫وتیشی «ئەوەندەی ئاگاداربم‬ ‫هیچ رێكخراوێكی ناحكومی‬ ‫سلێمانی هیچ بودجەیەكی‬ ‫تامانگی پێنج وەرنەگرتووە‪،‬‬ ‫ب�����ەاڵم س���ەرج���ەم رێ��ك��خ��راوە‬ ‫ناحكومییەكانی ه��ەول��ێ��ر و‬ ‫دهۆك وەریانگرتووە‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫ئ��ەم مینحە ت��ازەی��ە ك��ە بڕی‬ ‫دوو ملیۆن و نیوە بەشێوەیەكی یەكسان‬ ‫بەسەر سەرجەم (‪)ngo‬كانی هەرێمی‬ ‫كوردستان دابەش دەكرێت»‪.‬‬ ‫شێوازەكەی راست نیە‬

‫عەتا محەمەد‪ ،‬وتی‪ :‬وەك (‪)cdo‬‬ ‫دەڵێم ئێمە ئەم شێوازەمان بەالوە پەسەند نیە‬ ‫بەڵكو دەبێت حكومەت بەهیچ شێوەیەك‬ ‫بودجەی دیاریكراو بەشێوازی بلۆككراو‬ ‫و ب��ڕی كۆنكرێتی ن��ەدات بەڕێكخراوە‬ ‫ناحوكمیەكان بەڵكو دەبێت بەشێوازی‬ ‫پڕۆپۆزەڵ پێشكەشی حكومەت بكرێت‬ ‫و حكومەت لیژنەیەكی دی��اری��ك��راوی‬ ‫س��ەرب��ەخ��ۆی ه��ەب��ێ��ت ب��ۆ پ��ێ��داچ��وون��ەوە‬ ‫بەو پڕۆپۆزەڵە پێشنیاركراوانەدا بكات‬ ‫و ب��اش��ت��ری��ن پ���ڕۆپ���ۆزەڵ ه��ەڵ��ب��ژێ��رێ��ت و‬ ‫پشتیوانی بكات‪.‬‬ ‫ئەم سیتەمەی ئێستا كاری پێدەكرێت‬ ‫بەڕای شارەزایانی بواری رێكخراوەیی‬ ‫هۆكارێكە بۆ ئەوەی گەندەڵی دروستبێت‬ ‫ل��ەوب��ارەی��ەوە ب��ەڕێ��وه‌ب��ەری پەیمانگای‬ ‫كوردی بۆ هەڵبژاردن‪ ،‬ئارام جەمال‪ ،‬بۆ‬ ‫چەتری شیكردەوە «دەبێت رێكخراوی‬ ‫ناحكومی پشت بەخۆی ببەستێت هەر‬ ‫پارەیەكیشی وەرگ���رت لەسەر بنەمای‬ ‫پێشكەشكردنی پ���ڕۆپ���ۆزەڵ بێت نەك‬

‫ئێران نەخشەی چەند كارخانەیەكی نوێی یۆرانیۆم دادەنێت‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪4‬‬

‫راپۆتی‪ :‬الن بالك‬ ‫و‪.‬لە ئنگلیزیەوە‪ :‬حەیدەر ناسیح‬

‫ئێران خەریكی دروستكردنی یەكەمین‬ ‫دانەی ئەو (‪ )10‬كارخانە نوێیەی پیتاندنی‬ ‫یۆرانیۆمە كە بەنیازە لەچەند شوێنێكی‬ ‫دیاریكراوی زنجیرە چیایەكی پارێزراو بنیتیان‬ ‫بنێت‪ ،‬ئەمەش بەئاشكرا لەباربردنی هەوڵە‬ ‫نێودەوڵەتیەكانە سەبارەت بەوەستاندنی بەرنامە‬ ‫ئەتۆمیەكانی ئەو واڵتە‪.‬‬ ‫سەرۆكی رێكخراوی وزەی ئەتۆمی ئەو‬ ‫واڵتە (عەلی ئەكبەر ساڵحی) لەوبارەیەوە‬ ‫بەمیدیاكانی راگەیاندوە كە پرۆسەی گەڕان‬ ‫و دیاریكردنی ئەوشوێنانە كۆتاییان هاتووە‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژەی بەوە كرد كە «دۆزینەوەی‬ ‫شوێنی گونجاو ب��ۆ ئ��ەو (‪ )10‬كارخانە‬

‫نوێیەی پیتاندنی یۆرانیۆم‪ ،‬ئێستا كۆتایی‬ ‫هاتووە»‪ ،‬لەدرێژەی وتەكانیدا ناوبراو وتی‬ ‫«دروستكردنی یەكێك لەو كارخانە نوێیانە‬ ‫ل���ەدەورووب���ەری كۆتایی ئەمساڵ (ساڵی‬ ‫ئ��ێ��ران��ی)‪ ،‬ی��اخ��ود س��ەرەت��ای ساڵی ئایندە‬ ‫جێبەجیدەكرێت‪ ،‬سەرجەم پێداویستیەكانی‬ ‫ئەو كارخانە نوێیانە لەنێو چیاكاندا دروست‬ ‫دەكرێت»‪.‬‬ ‫ئێران ئێستا بەردەوامە لەپیتاندنی یۆرانیۆم‬ ‫لەكارخانەی (ناتانز) كە لەژێر چاودێری‬ ‫نێودەوڵەتیدایە‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا وا خەریكی‬ ‫دروستكردنی دووەمین شوێنگەی پیتاندنی‬ ‫یۆرانیۆمە لەچیایەك ب��ەن��اوی (ف���ۆردۆ)‬ ‫لەنزیك شاری (قوم) لەباشوری خۆرهەاڵتی‬ ‫تاران‪.‬‬ ‫حكومەتی ئێران جەخت ل��ەوە دەك��ات��ەوە‬ ‫ك��ە چ��االك��ی��ە ن��اوك��ی��ەك��ان��ی بەشێوەیەكی‬ ‫پوخت ئاشتی پ��ارێ��زە‪ .‬مشتومڕی ئ��ەوەش‬ ‫ئاخۆ ئەتۆم ئایندەی ئێران بەرەو کوێ دەبات؟!‬ ‫دەك��ەن لەرێكەوتننامەی بەرهەمنەهێنانی‬ ‫ئەتۆمدا هاتووە‪ ،‬ئێران مافی بەرهەمهێنان دروس��ت بكات‪ ،‬دوای ئ��ەوە بەتێپەڕبوونی لە (‪)15‬ساڵی ئایندەدا‪.‬‬ ‫هەر لەبارەی بەرنامە نوێیەكەی ئێرانەوە‬ ‫و پیتاندنی یۆرانیۆمی هەیە بەمەبەستی كات‪ ،‬ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم و‬ ‫ئاشتی و بەكارهێنانی لەتەكنەلۆژیادا‪ ،‬بەاڵم نەتەوە یەكگرتووەكان ئێرانیان بەدرۆخستەوە وت��ەب��ێ��ژی ف���ەرم���ی (داڤ���ی���د ك��ام��ی��رۆن)‬ ‫نەتەوە یەكگرتووەكان مانگی رابردوو خولی لەوەی كە گوایە كارخانەی ناوكی (فۆردۆ) ی س���ەرۆك وەزی��ران��ی بەریتانیا (ستیڤ‬ ‫چوارەمی گەمارۆكانی سەپاند بەسەر ئێراندا‪ ،‬ی هەڵوەشاندبێتەوە‪ ،‬ئ��ەم پیالنەش گوایە فیڵد) بەمیدیاكانی راگەیاندوە كە «ئەو‬ ‫لەبەرئەوەی ترسی ئ��ەوەی لێدەكرا بەنهێنی ل��ەچ��وارچ��ێ��وەی ئ��ەو پێداویستیانەدایە كە راپ��ۆرت��ان��ەی ئێمە ت��ا ئێستا ل��ەوب��ارەی��ەوە‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران وتویەتی واڵتەكەمان بینیومانە‪ ،‬بەدڵنیاییەوە هیچ دڵخۆشكەر‬ ‫چەكی ناوكی دروست بكات‪.‬‬ ‫ئەحمەدی نەژاد‪ ،‬سەرۆك كۆماری ئێران‪ ،‬پێویستی بە (‪ )20‬شوێنگەی رێژە بەرز هەیە نین و ئاماژەیەك نین بۆ ئ��ەوەی كە ئێران‬ ‫ئەم پالنەی لەكۆتایی ساڵی (‪ )2009‬راگەیاند تاكارەبای نێوخۆی واڵتەكەی پێدابین بكەن بەئاراستەیەكی دروستدا هەنگاو دەنێت»‪.‬‬ ‫سەرۆك كۆماری ئێران (ئەحمەدی نەژاد)‬ ‫كە گوایە بەنیازە دە پێگەی نوێی یۆرانیۆم كە پێویستی بە (‪ )20,000‬مێگاوات دەبێت‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫بەشێوەیەكی فەرمی حكومەتی ئاگاداركرد‪،‬‬ ‫لەكاركردن بەیاسایەكی نوێ‌‪ ،‬بەشێوەیەك كە‬ ‫كەمترین هاوكاری ئاژانسی وزەی ئەتۆم و‬ ‫تیمە پشكنەرەكان بكەن‪ ،‬ئەو یاسا نوێیەش‬ ‫وەك تۆڵەسەندنەوە و كاردانەوەیەكە بۆ ئەو‬ ‫گەمارۆیانە كە بەم دوای��ە سەپێندرا بەسەر‬ ‫ئێراندا‪ ،‬وە لەیاساكەدا هاتووە كە بەتوندی‬ ‫كاردانەوە دژی هەر واڵت و الیەنێك دەنوێنین‬ ‫و تۆڵەی لێدەكەینەوە كە بیەوێت هەر كەشتی‬ ‫و فڕۆكەیەكی ئێرانی بپشكنێت كە ئەو كەلو‬

‫پەالنەیان تێدایە كە دەتوانرێت دووبارە بەكار‬ ‫بهێنرێتەوە‪.‬‬ ‫هەر لەوبارەیەوە و لەسەردانێكیدا بۆ روسیا‬ ‫وەزیری دەرەوەی ئەمریكا (هیالری كلینتۆن)‬ ‫رەخ��ن��ەی ت��ون��دی ئ��اراس��ت��ەی هەوڵەكانی‬ ‫روسیا كرد لەهاوكاریكردنی ئێران لەپالنی‬ ‫دام��ەزران��دن��ی ك��ارخ��ان��ەی (ب��وش��ەه��ر)دا و‬ ‫پێی راگەیاندن كە لەتێڕوانینی ڕۆژئ��اوادا‬ ‫نیگەرانیەكی زۆر لەئارادایە‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫بەرنامە ئەتۆمیەكەی ئێران‪ ،‬هەر ئەمەش‬ ‫هۆكار بوو بۆ ئەوەی كە لەمانگی ئازاردا‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان‬ ‫سەپاندنی گەمارۆی دیكەی زۆر توندی‬ ‫بەسەر ئەو واڵتەدا پەسەند كرد‪.‬‬ ‫حكومەتی ئێران لەم دواییەدا بەراپۆرتێكی‬ ‫(جێفری گ��ۆڵ��دب��ێ��رالگ) بەئاگاهاتەوە‪،‬‬ ‫راپ���ۆرت���ەك���ە ئ���ام���اژەی ب����ەوە ك���ردب���وو كە‬ ‫«ل��ە(‪ )%50‬ئەگەری هێرشێكی ئیسرائیل‬ ‫لەئارادایە بۆ سەر ئێران‪ ،‬هەرچەندە ئەمە‬ ‫مەسەلەیەكی وروژێنەر بوو‪ ،‬بەاڵم مشتومڕی‬ ‫ێ لەوبارەیەوە لەئارادا نییە‪.‬‬ ‫نو ‌‬ ‫ل���ەراس���ت���ی���دا ت�������اران ه���ۆك���ارەك���ان���ی‬ ‫كاریگەربوونی خۆی لەئارامی بارودۆخی‬ ‫واڵت��ەك��ان��ی ن��اوچ��ەك��ەدا ب��ەدەس��ت��ه��ێ��ن��اوە‪،‬‬ ‫پێناچێت قەیرانەكانی هیچ ك��ام لەواڵتە‬ ‫عەرەبیەكانی ناوچەكە‪ ،‬بەتایبەتی عێراق و‬ ‫ێ ئامادەیی و هاوكاری ئێران‬ ‫لوبنان‪ ،‬بەب ‌‬ ‫چارەسەر بكرێت‪.‬‬

‫چەكی كیمیایی دژی پەكەكە توركیا دەخات ژێر لێكۆڵینەوەوە‬ ‫ئا‪ /‬باران ڕەختە‬

‫دوای ئ���ەوەی س��وپ��ای توركیا چەكی‬ ‫كیمیایی بەكارهێنا دژی گەریالكانی‬ ‫هێزەكانی پاراستنی گەل‪ ،‬لەراگەیاندنەكانی‬ ‫ئەوروپادا دەنگی دایەوە و چەند پەرلەمانتاری‬ ‫ئەڵمانیا و هۆڵندا و سویدی هێنایە نێو‬ ‫بابەتەكە و گفتۆگۆیان لەبارەوەكرد‪ ،‬موراد‬ ‫قەرەیالنیش جەختی ك��ردەوە توركیا (‪)16‬‬ ‫ساڵە چەكی كیمیایی دژی گەریالكانیان‬ ‫بەكاردەهێنێت‪.‬‬ ‫س ‌ێ واڵت داوای لێكۆڵینەوە دەكات‬

‫ناڕەزایەتییەكان ل���ەدژی بەكارهێنانی‬ ‫چەكی كیمیایی لەالیەن دەوڵەتی توركیاوە‬ ‫ل���ەدژی گەریالكانی (‪ ،)HPG‬تادێت‬ ‫لەئاستی نێودەوڵەتیدا زیاتر دەبێت‪ .‬دوابەدوای‬ ‫باڵوبوونەوەی ئەو هەواڵە‪ ،‬پارتی سۆسیال‬ ‫دیموكراتی ئەڵمانیا‪ ،‬ئ��ەم بابەتەی خستە‬ ‫گفتوگۆی پەرلەمانی ئەڵمانیاوە‪.‬‬ ‫پ��ارت��ی سۆسیال دیموكراتی ئەڵمانیا‪،‬‬ ‫پێشنیارێكی خستە ب���ەردەم پەرلەمان كە‬ ‫لێكۆڵینەوە بكات لەسەر بەكارهینانی چەكی‬ ‫كیمیایی لەالیەن توركیاوە‪.‬‬

‫هاوكاری كارگێرانی دەرەوە و سەرۆكی‬ ‫ك��ۆم��ی��س��ی��ۆن��ی ك��ۆن��ت��ڕۆڵ��ك��ردن��ی چ��ەك‬ ‫لەئەنجومەنی ئەڵمانیادا‪( ،‬ئوتا زاپ)‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەالیەن دەوڵەتی‬ ‫توركیاوە لە‌دژی گەریالكانی (‪)HPG‬ە‪،‬‬ ‫ئەوی توشی سەرسوڕمان كردووە‪.‬‬ ‫(ئوتا زاپ) وت��ی‪ ،‬ئ��ەوان ئەو دۆسیەیە‬ ‫دەخەنە بەردەست كۆمیتەی كۆنتڕۆڵكردنی‬ ‫چەكە كیمیاویەكان‪.‬‬ ‫وت��ەب��ێ��ژی وەزارەت�����ی دەرەوەی توركیا‪،‬‬ ‫بانگەشەی ئ��ەوەی كرد كە ئەو بەڵگانەی‬ ‫باس لەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی دەكەن‪،‬‬ ‫راس��ت نین‪ ،‬ب��ەاڵم وت��ی‪ :‬ئ��ەوان لەبەرامبەر‬ ‫پەكەكە شەڕێكی دژوار و ق��ورس بەڕێوە‬ ‫دەبەن‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی ت���ر‪ ،‬پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری پارتی‬ ‫سۆسیال دیموكراتی هۆڵندا‪( ،‬ه��اری ڤان‬ ‫بۆممێل) داوای كرد كە لێكۆڵینەوە لەسەر‬ ‫ئەو رووداوە بكرێت‪.‬‬ ‫ب��ۆم��م��ێ��ل‪ ،‬ئ���ام���اژەی ب����ەوەش ك���رد ئ��ەو‬ ‫داواك��اری��ی��ەی ب��ەوەزی��ری دەرەوەی هۆڵندا‬ ‫راگەیاندووە‪.‬‬ ‫(ڤان بۆممێل)‪ ،‬بەبیرهێنایەوە كە توركیا‬

‫پەیمانە نێودەوڵەتییەكانی لەدژی بەكارهێنانی‬ ‫چەكی كیمیایی واژوكردووە‪.‬‬ ‫دواب��������ەدوای ن���اڕەزای���ەت���ی دەرب��ڕی��ن��ی‬ ‫پەرلەمانتارانی ئەڵمانیا و هۆڵندا لە‌دژی‬ ‫بەكارهێنانی چ��ەك��ە رێ��گ��ەپ��ێ��ن��ەدراوەك��ان‪،‬‬ ‫ئەمجارەیان پەرلەمانتاری پارتی لیبراڵی‬ ‫س���وی���د‪« ،‬ف���رێ���دری���ك م����ال����م»‪ ،‬داوای‬ ‫لێكۆڵینەوەی كرد لەسەر ئەم بابەتە‪.‬‬ ‫«م��ال��م» ئ��ەوەش��ی بەبیرهێنایەوە كە‬ ‫پێشتریش ك���ردەوەی ل��ەو شێوەیە لەتوركیا‬ ‫روویانداوە‪ ،‬بەاڵم دەوڵەتی توركیا نەیویستووە‬ ‫دان بەو راستییەدا بنێت و خۆی لێبواردووە‪.‬‬ ‫«فرێدریك مالم»‪ ،‬داواشی لەپەرلەمانی‬ ‫ئەوروپا كرد كە هەیئەتێك بۆ لێكۆڵینەوە لەو‬ ‫بابەتە‪ ،‬بەڕێ بكات بۆ باكوری كوردستان‪.‬‬ ‫زوڵم و زۆری هەرەخراپ‬

‫چەندین چاپەمەنی ئەڵمانیاش باسیان‬ ‫لەبەكارهێنانی چ��ەك��ی كیمیایی ك��ردوە‬ ‫لەالیەن توركیاوە دژ بەگەریالكانی هێزەكانی‬ ‫پارستنی گەل»ه‪.‬پ‪.‬گ»‪.‬‬ ‫رۆژنامە و گۆڤارەكانی (دێ شپیگڵ‪،‬‬ ‫دێ وێڵت و دێ تاگزایتوونگ) لەهەفتەی‬ ‫رابردودا بەچەند هەواڵ و راپۆرتێك سەرنجیان‬

‫راكێشاوەتەسەر شەڕ لەكوردستان‪.‬‬ ‫ئ���ەو رۆژن���ام���ە و گ���ۆڤ���اران���ە‪ ،‬باسیان‬ ‫لەشێواندنی تەرمی گەریالكانی (‪)HPG‬‬ ‫ك��ردوە و چەندین وێنەشیان باڵوكردوەتەوە‬ ‫كە نیشانی دەدەن سوپای توركیا چەكی‬ ‫رێگەپێندراوی كیمیایی بەكارهێناوە‪.‬‬ ‫ئەو چاپەمەنییانە بەكارهێنانی چەكی‬ ‫كیمیاییان وەك (ریسواییەك) ناوبردووە و لەژێر‬ ‫وێنەی ئەو گەریالیانەی كە تەرمەكانیان‬ ‫شێوێندراوە‪ ،‬نوسیوویانە‪( :‬زوڵ��م و زۆری‬ ‫هەرەخراپ)‪.‬‬ ‫لەمبارەیەوە هاوسەرۆكی پارتی سەوزی‬ ‫ئەڵمانیا‪ ،‬كالودیا رۆت‪ ،‬بۆ رۆژنامەی دێ‬ ‫شپێگێل لێدوانی داوە و داوای لەتوركیا كردوە‬ ‫كە روونكردنەوە بدات سەبارەت بە بەكارهێنانی‬ ‫چەكی كیمیایی‪ .‬هەر لەمبارەیەوە پارێزەرانی‬ ‫مافی مرۆڤ و كۆمەڵێك لەسیاسەتمەدارانی‬ ‫ئەڵمانیا داوایان كرد‪ ،‬لەئاستی نێودەوڵەتیدا‬ ‫لەسەر ئەم بابەتە لێكۆڵینەوە بكرێت‪.‬‬ ‫سااڵنێكە كیمیایی بەكار دەهێنێت‬

‫سەرۆكی كۆنسەی ب��ەڕێ��وەب��ەری كۆما‬ ‫جڤاكێن ك��وردس��ت��ان (ك��ەج��ەك��ە)‪ ،‬م���وراد‬ ‫قەرەیالن‪ ،‬سەبارەت بە بەكارهێنانی چەكی‬

‫درەنگیش بووبێ‪ ،‬ئێستا كەوتووتە رۆژەڤی‬ ‫ئەڵمانیاوە‌‪ .‬چەندە ‌جدی بەدواداچوونی بۆ‬ ‫دەكرێ‪ ،‬نازانم‪.‬‬

‫كیمیایی لەال‌یەن سوپای توركیاوە وتی «ئەوە‬ ‫(‪ )16‬ساڵە‌سوپای توركیا چەكی كیمیایی‬ ‫بەكاردێنێ‪‌.‬پێشتریش لە‌تاقیگەیەك لە‌شاری‬ ‫سەرچاوە‪ :‬ئاژانسەكان‬ ‫میونیخی ئەڵمانیا‪ ،‬ئەوە‌پشتڕاست كرابۆوە»‪.‬‬ ‫قەرەیالن‪ ،‬ئاماژەی بەوەكرد سوپای توركیا‬ ‫بۆ ئەوەی هەرێمیك بخاتە ژێردەستی خۆی‪،‬‬ ‫لەدژی گەریالكانی ئەوان چەكی كیمیایی‬ ‫بەكاردێنێ و ئەوە‌شتێكی نوێ نییە‪ ،‬جەختی‬ ‫لەمكردەوە وتی «لەساڵی (‪)1994‬ەوە كاتێ‬ ‫سوپا ل���ەدژی هێزەكانی گ��ەری�لا‪ ،‬پەكی‬ ‫دەكەوێت‪ ،‬دەستدەبات بۆ بەكارهێنانی چەكی‬ ‫كیمیایی‪ .‬لەساڵی (‪)1999‬دا لەگوندی‬ ‫(بلكا)ی هەرێمی جودی‪ ،‬چەكی كیمیایی‬ ‫بەكارهێنا و (‪ )20‬گەریال شەهیدبوون‪.‬‬ ‫ل�ە‌ش��اری میونیخی ئەڵمانیا‪ ،‬لێكۆلینەوە‬ ‫لەسەر ئەم بابەتەكرا و پشتڕاستكرایەوە ‌كە‬ ‫‌چەكی كیمیایی بەكارهێنراوە»‪.‬‬ ‫ق��ەرەی�لان‪ ،‬ئاماژەی بەوەشكرد‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەی ئەوكات بەڵگەكان بەكارهێنانی چەكی‬ ‫كیمیاییان پشتڕاستكردەوە‪ ،‬بەاڵم رای گشتی‬ ‫نێودەوڵەتی هیچ دژەكردەوەیەكی نیشان نەدا‪.‬‬ ‫قەرەیالن وتیشی‪ :‬ئەوە (‪ )‌16‬ساڵە‌چەكی‬ ‫كیمیایی بەكاردەبرێت‪ .‬لەگەڵ ئ��ەوەدا كە ته‌رمی کیمیاوی لێدراوی گه‌ریالیه‌کی په‌که‌که‌‬

‫هـــــه‌واڵی کوردستانی‬ ‫پێنج كەس لەمەریوان دەستگیر ده‌کرێت‬

‫تائێستاش گرتن و زیندانیكردنی هاواڵتیانی كورد‪،‬‬ ‫لەرۆژهەاڵتی كوردستان لەالیەن رژێمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێرانەوە بەردەوامە‪ .‬لەم چوارچێوەیشدا پێنج‬ ‫كەس دەستگیر كران‪.‬‬ ‫لەبەردەوامی گوشارەكانی كاربەدەستانی رژێمی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران بۆ سەر كوردانی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬هەفتەی راب��ردوو‪ ،‬پێنج كەس كە خەڵكی‬ ‫گوندی «ن��ێ»ی س��ەر بەشاری م��ەری��وان‪ ،‬لەالیەن‬ ‫هێزەكانی ئیتالعاتی رژێمی كۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫دەستگیركراون و ڕاگوێزی ئیدارەی ئیتالعاتی مەریوان‬ ‫كراون‪.‬‬ ‫بەگوێرەی زانیاریەكان‪ ،‬ناوی ئەو كەسانە كە زانراون‬ ‫بریتین لەئەمانە‪( :‬بەهمەن فەتاح زادە‪ ،‬بڕیار كاوە‪ ،‬بورهان‬ ‫درەخشانی‪ ،‬بورهان خوسرەوی و ئیختیار كاوە)‪ .‬تائێستاش‬ ‫دەرنەكەتووە كە هۆكاری گرتنی ئەو هاواڵتیە كوردانەی‬ ‫شاری مەریوان بەچ تۆمەتێك بووە‪.‬‬

‫داختستنی رۆژنامەكان لەئێران‬

‫لە‌بەردەوامی سیاسەتی گوشار لەالیەن كاربەدەستانی‬ ‫رژێ��م��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی ئ��ێ��ران‪ ،‬ئەنجوومەنی‬ ‫چاودێریكردنی دەزگاكانی راگەیاندن رۆژنامەیەك و دوو‬ ‫گۆڤاریتری داخست‪ .‬لەرۆژانی راب��ردودا‪ ،‬ئەنجومەنی‬ ‫چاودێری دەزگاكانی راگەیاندنی ئێران سەر بەوەزارەتی‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬مۆڵەتی رۆژنامەی (ئابووری ئاسیای)‬ ‫راگ��رت��ووە ‌و موڵەتی ه���ەردوو گۆڤاری (سپیدار) و‬ ‫(پەرەستو)یهەڵوەشاندووەتەوە‪.‬‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی ئەنجوومەنی چ��اودێ��ری دەزگ��اك��ان��ی‬ ‫راگەیاندنی ئێران رایگەیاند‪ :‬باڵوكردنەوەی هەندێ‬ ‫وێنەی پێچەوانەی دابونەریتی گشتی و بەكارهێنانی‬ ‫وێنە ‌بۆ پڕوپاگەندە ب��ووەت��ە ه��ۆی ئ���ەوەی موڵەتی‬ ‫رۆژن��ام��ەی (ئ��اب��ووری ئاسیا) رابگیریت‪ .‬هەروەها‬ ‫«مۆڵەتی گۆڤارەكانی (سپیدار) و (پەرەستو) بەهۆی‬ ‫باڵوكردنەوەی هەندێ وێنەی پێچەوانەی دابونەریتی‬ ‫گشتی ه��ەڵ��وەش��ان��دووەت��ەوە»‪ .‬ب��ەگ��وێ��رەی راپ��ۆرت��ە‬ ‫رۆژنامەوانیەکان ئێران لەریزی پێشەوەی ئەو واڵتانەیە كە‬ ‫تیایدا زۆرترین پێشیلكاری دژ بەرۆژنامەنووسان دەكرێت‪.‬‬

‫زمانی كوردی لەزانكۆیەكی ئەمریكا‬

‫بەپێی هەواڵێكی ئاژانسی فورات‪ ،‬لەسەرەتای‬ ‫پاییزی ساڵی (‪ ،)2010‬لەزانكۆی ویالیەتی‬ ‫مێدێڵ تێنێسی‪ ،‬بەشی زمانی كوردی دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫پڕۆفیسۆر كاری نێڵی لەمبارەیەوە وتی «ئێمە‬ ‫بۆ دەستپێكردنی ئەو كارە یارمەتیمان لەكوردەكان‬ ‫وەرگ���رت���ووە و ه���ەر ل��ە ئ��ێ��س��ت��اوە دەس��ت��م��ان بە‬ ‫ئامادەكارییەكانمان كردووە» بەڕێوەربەی گشتی‬ ‫فێربوونی زمانی كوردی لەم زانكۆیەدا لەالیەن‬ ‫(دەنیز ئەكیجی)وە لەئەستۆ گیراوە‪ .‬ئەكیجی‬ ‫لەچوارچێوەی ئەم پرۆژەیەدا زاراوەی كرمانجی‬ ‫ژوورو فێری ئەو كەسانە دەكات کە بەشداری‬ ‫پۆلەكان دەبن‪.‬‬ ‫ویالیەتی تێنێسی زۆرترین ژماری پەنابەرانی‬ ‫كوردەی لەخۆ گرتووە و هەر لەشاری نەشویلی‬ ‫س��ەر ب��ەم وی�لای��ەت��ە زی��ات��ر ل��ە (‪ )14000‬ك��ورد‬ ‫دەژین‪.‬‬

‫ئێران گۆڕی بۆ سەربازانی ئەمریكا هەڵكەندووە هێرشی جەردەوانان بۆ سەر گەل‬

‫كۆماری ئیسالمی ئێران لەبەرامبەر ئەگەری‬ ‫هێرشی سەربازی ئەمریكا هەزاران گۆڕی بۆ‬ ‫سەربازانی ئەمریكی هەڵكەندووە‪.‬‬ ‫ئاژانسی هەواڵی فارسنیوز بەباڵوكردنەوەی‬ ‫دیمەنێكی ڤیدیۆیی ئاشكرای كردووە كە ساڵی‬ ‫(‪ )2008‬لەبەرامبەر هەڕەشەكانی ئەمریكا بۆ‬ ‫هێرشكردنە س��ەر رژێ��م��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫ئێران لەپارێزگای خوزستان ه���ەزاران گۆڕی‬ ‫ئامادەیان بۆ سەربازانی ئەمریكی هەڵكەندووە‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی��ت��ر (ئ��ەح��م��ەد وەح���ی���دی) وەزی���ری‬ ‫ب��ەرگ��ری دەوڵ��ەت��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی ئێران‬ ‫وێ��ڕای ئ��ام��اژەدان بەهەوڵەكانی ئەمریكا بۆ‬ ‫ك���ۆك���ردن���ەوەی زان��ی��اری��ی ه��ەواڵ��گ��ری ل��ەس��ەر‬ ‫واڵتەكەی هۆشداری داوە‪ ،‬ئەگەر هەر جۆرە‬ ‫فڕۆكەیەكی ئەو واڵتە لەئاسمانی ئێران ببینن‬ ‫بەتوندی وەاڵمی دەدەنەوە و دەیخەنە خوارەوە‪.‬‬

‫لەهەفتەی رابردوودا (كاروانی ئاشتی)‪ ،‬چارەسەری‬ ‫دیموكراتی (بەدەپە) ب��ەرەو شرناخ رۆش��ت و لەوێش‬ ‫كۆبوونەوەیەكی جەماوەریان بەڕێوەبرد‪.‬‬ ‫ك���اراوان���ی ب���ەدەپ���ە ك��ە ه��اوس��ەرۆك��ی پ��ارت��ەك��ە‬ ‫(سەالحەدین دەمیرتاش) و پەرلەمانتار (حەسیب‬ ‫كاپالن)نیش لەناویاندا بوون‪ ،‬كاتێك كە لەشارۆچكەی‬ ‫(كومچاتێ) بەرەو (ه��ەزەخ) دەڕۆیشتن رووب��ەڕووی‬ ‫هێرشی جەردەوانان بوونەوە‪.‬‬ ‫لەئەنجامی ئەو هێرشەدا (‪ )10‬كەس بریندار بوون و‬ ‫راگوێزی نەخۆشخانەی حکومی لەشرناخ كران‪.‬‬ ‫لەالیەكیتریش لەگوندی (لوگوش) سەر بەناوچەی‬ ‫چنارە لەئامەد لەنێوان بنەماڵەی بەكرێگیراواندا شەڕ و‬ ‫پێكدادان هاتە ئاراوە‪.‬‬ ‫لەپێكددادانەكەدا چەكی دەوڵەتی توركیا بەكارهێنرا‬ ‫و لەئەنجامی ئەو پێكدادانەدا بەكرێگیراوێك بە ناوی‬ ‫(عەزیز ئاكتاش) كوژرا‪.‬‬

‫عەبدواڵی مەال نوری‪:‬‬

‫پێویست دەكات حكومەتی هەرێم داوای لێبوردن بكات‬ ‫دیداری‪ /‬هاوژین غەریب‬ ‫ئەندامی لیژنەی پیشەسازی و وزە‬ ‫و سامانە سروشتیەكان لەپەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬عەبدواڵی مەال نوری لەم‬ ‫دی���دارەی چ��ەت��ردا وەاڵم��ی وتەكانی‬ ‫وەزی�����ری س��ام��ان��ە س��روش��ت��ی��ەك��ان‬ ‫دەدات�����ەوە و رای��دەگ��ەی��ەن��ێ��ت كە‬ ‫چەندین كتابیان ك���ردوە تائێستا‬ ‫لەالیەن سەرۆكایەتی پەرلەمان و‬ ‫حكومەتەوە وەاڵم نەدراونەتەوە‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬لەماوەی چەند رۆژی رابردوودا‬ ‫وەزیری سامانە سروشتیەكان رایگەیاند‬ ‫كە چەند مانگێكە نەوت رۆیشتووەتە‬ ‫دەرەوەی هەرێم پێتوایە ئەمە تاچەندە‬ ‫راستە؟‬

‫ دیارە قسەكردن لەسەر ناردنەدەرەوەی‬‫ن��ەوت پێموایە پێویستی بەوەیە دیاری‬ ‫ب��ك��رێ��ت ل��ەك��ەی��ەوە ن���ێ���ردراوەت���ە دەرەوە‬ ‫چ��ون��ك��ە ش��ت��ێ��ك��ی ب��ەڵ��گ��ە ن��ەوی��س��ت��ە و‬ ‫خەڵكی سنورەكانی پێنجوێن و حاجی‬ ‫ئ��ۆم��ەران و پەروێزخان ئ��اگ��ادارن زیاتر‬ ‫لەسێ ساڵە لەرێگەی تەنكەرەوە نەوت‬ ‫ئ��اودی��وی ئێران دەك��رێ��ت‪ .‬ب��ەاڵم ئ��ەوەی‬ ‫جێگەی نیگەرانی و جۆرێك لەپێكەنینە‬ ‫باس لەوە دەكەن تەنها لەسەرەتای ساڵی‬ ‫(‪)2010‬ەوە داه��ات��ی ئ��ەم نەوتە دی��ارە‪.‬‬ ‫ئێمە لەبەردەم ئەو پرسیارانە دەمێنینەوە‬ ‫ئ��ای��ا ل����ەراب����ردوودا ئ���ەو ت��ەن��ك��ەران��ەی‬ ‫لەسنورەكانەوە ئاودیو دەكران چیان تیادا‬ ‫ب��وو؟ خ��ۆڵ ب��وون ن��ەوت ب��وون ئاوبوون؟‬ ‫خۆ دەبێت لەئەنجامدا جۆرێك لەداهاتی‬ ‫هەبووبێت‪ .‬ب��ەاڵم بەداخەوە وەك ئەوەی‬ ‫خەڵكی هەرێمی كوردستان خەڵكێكی‬ ‫ب��ێ ئ��اگ��اب��ێ��ت‪ .‬ج��ۆرێ��ك ق��س��ە و ب��اس‬ ‫دەكرێت مایەی پێكەنینە‪ .‬جێی ب��اوەڕ‬ ‫نیە پێمانوایە حكومەتی هەرێم نەوت‬ ‫ئ��ی��ت��ر ه���ەر پ��ێ��ك��ه��ات��ەی��ەك��ی��ەت��ی ئ��اودی��و‬ ‫دەك��رێ��ت و دەف��رۆش��رێ��ت‪ .‬بۆیە پێویستە‬

‫ئەم داهاتە ئەگەر بۆ خەڵكی هەرێمی‬ ‫كوردستان ئاشكرا ناكرێت‪ ،‬لەبەر هەندێك‬ ‫مەسەلەی وەك ئاسایشی نەتەوەیی با‬ ‫ب���ۆ پ��ەرل��ەم��ان��ی ك���وردس���ت���ان ئ��اش��ك��را‬ ‫ب��ك��رێ��ت‪ .‬دەب��ێ��ت پ��ەرل��ەم��ان ئ��اگ��اداری‬ ‫ئ��ەوە بێت چەند ن��ەوت ف��رۆش��راوە بایی‬ ‫چەندە پارەكەی چی لێهاتووە‪ .‬ئێمەش‬ ‫كار لەسەر ئەوە دەكەین وەاڵمی دروستی‬ ‫پرسیارەكانمان دەست بكەوێتەوە‪.‬‬

‫چ���ەت���ر‪ :‬ئ���ەو ح��س��اب��ەی ل��ەك��ۆن��گ��رە‬ ‫رۆژن��ام��ەوان��ی��ەك��ەدا وت��ی��ان هەمانە‬ ‫پێتوانیە لەماوەی دوای قسەكەی‬ ‫وەزیری دارایی كرابێتەوە؟‬

‫داوای لێبوردن ب��ك��ەن‪ ،‬بۆچی دەبێت گرنگە‪ ،‬دیسان یاسایەكی باشمان هەیە‬ ‫پەرلەمانتاران داوای لێبوردن بكەن؟‬ ‫ئەنجامدانی پرۆسەی نەوتی دەستنیشان‬ ‫��ی‬ ‫�‬ ‫وەاڵم‬ ‫ پ��ێ��ش ئ����ەوەی بێمە س���ەر‬‫ك��ردوە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەمە لەالیەن بەرپرسانی‬ ‫�ە‬ ‫�‬ ‫�زان‬ ‫�‬ ‫�ەڕێ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫پ��رس��ی��ارەك��ەت پ��ێ��م��وای��ە ئ���ەو‬ ‫ح��ك��وم��ی��ەوە خ���راپ ب��ەك��ار دەه��ێ��ن��رێ��ت‪.‬‬ ‫تا‬ ‫�ە‬ ‫�‬ ‫�گ‬ ‫�‬ ‫رەن‬ ‫ل��ەپ��ەرل��ەم��ان تێنەگەیشتبن‪،‬‬ ‫ب��ەش��ێ��وەی��ەك ب��ەك��ار ناهێنرێت خ��زم��ەت‬ ‫ئێستاش پەرلەمان بە دەزگایەكی بچوكتر بەخەڵكی هەرێمی ك��وردس��ت��ان بكات‪.‬‬ ‫ل��ەخ��ۆی��ان ب��زان��ن ئ��ەم��ە تێگەیشتنێكی ئەقڵی كێ قبوڵی ئەمە دەكات كە چەند‬ ‫هەڵەیە ئەگەر قسە لەسەر ئەوەیە ئێمە ساڵە نەوت دەڕوات بڵێن داهاتی نەبووە‪.‬‬ ‫داوای لێبوردن بكەین‪ ،‬من نازانم داوای‬ ‫چەتر‪ :‬ب��اس ل��ەوە دەك��رێ��ت غازیش‬ ‫ل��ێ��ب��وردن ل��ەچ��ی ب��ك��ەی��ن؟ رەخ��ن��ەك��ان��ی ل��ەس��ن��وری ت��ورك��ی��اوە دەڕوات���ە دەرەوە‬ ‫ئ��ێ��وە وەك ل��ی��ژن��ەك��ەت��ان هیچ‬ ‫زانیاریەكتان هەیە لەبارەیەوە؟‬

‫دەی��ان��ەوێ��ت حسابی سااڵنی‬

‫رابردوو لەبیری خەڵك بەرنەوە‬

‫ گریمان ئەو حسابەش لەئەنجامی‬‫گوشارەكانی ئۆپۆزسیۆن و راگەیاندن‬ ‫دروس��ت بووبێت ب��ەالی م��ن��ەوە جێی‬ ‫دەست خۆشیە‪ ،‬بەاڵم ئەم هەنگاوە لێرەدا‬ ‫كۆتایی نایەت‪ .‬چ كاتێك دەتوانین بڵێین‬ ‫ه��ەق��ی خ���ۆی پ��ێ دراوە؟ ی��ەك��ەم ئ��ەم‬ ‫سندوقە بخرێتە ژێر چاودێری پەرلەمان‬ ‫خ��اڵ��ی ت��ەواك��ەری��ش ئ��ەوەی��ە ك��ە حسابی‬ ‫س��ااڵن��ی راب�����ردوو‪ ،‬ت��اح��س��اب��ی س��ااڵن��ی‬ ‫راب��ردووش ئاشكرا نەكرێن ئەم هەنگاوە‬ ‫نوقسانی دەب��ێ��ت‪ ،‬ئەگەرچی وەك وتم‬ ‫جێگای دەس��ت خۆشیە ب��ەاڵم رازیكەر‬ ‫نیە ب��ۆم��ن‪ ،‬چونكە لەئەنجامدا چەند‬ ‫ساڵێكە ئەم پڕۆسەیە ئەنجام دەدرێ��ت‪.‬‬ ‫ل��ەراب��ردووش��دا ئ��ەم حسابە بەرێژەیەكی‬ ‫كەمتر یاخود زیاتر هەبووە‪ ،‬واتە بۆچی‬ ‫تۆ ئێستا دان��ی پێدادەنێیت كە هەبووە‬ ‫حساب دەكەیتەوە‪ ،‬بەاڵم بۆچی ئینكاری‬ ‫سااڵنی راب��ردوو دەك��ەی��ت؟ ئەمەیە ئەو‬ ‫گ��وم��ان��ە دروس���ت���دەك���ات و دەی��ان��ەوێ��ت‬ ‫حسابی سااڵنی راب��ردوو لەبیری خەڵك‬ ‫بەرنەوە‪ .‬ئەگەرچی ئێمە دەستبەرداری‬ ‫ئەو هەقەی خەڵك نابین‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬لەكۆنگرە رۆژنامەوانیەكەی‬ ‫وەزی��ری سامانە سروشتیەكاندا‪ ،‬وەك‬ ‫خۆیان دەڵێن وتی دەبێت پەرلەمانتاران‬

‫ ئەوە یەكەم جارمە ئەم هەواڵە‬‫ببیستم ئاگام لێی نیە بەشێوەیەكی‬ ‫گشتی ئاگامان لەپرۆسەی غاز‬ ‫هەر نیە‪.‬‬

‫ماوەتەوە كۆمەڵێك شتی تری گرنگ‬ ‫كە پەیوەندی بەیاسای نەوت و غازەوە‬ ‫هەیە پێشتر نوسراومان كردوە تائێستا‬ ‫وەاڵممان نەدراوەتەوە‪ .‬نوسراومان‬ ‫كردووە كە پەیوەندی بەپێنج‬ ‫ملیار دۆالرەك��ەوە هەیە‬ ‫ك���ت���اب���م���ان ك�������ردووە‬ ‫پەیوەندی بەپااڵوگە‬ ‫ن���اش���ەرع���ی���ەك���ان���ەوە‬ ‫ه���ەی���ە‪ .‬ه��ەم��ووی��ان‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك ن��وس��راون‬ ‫ك���ە ی����ان رۆی��ش��ت��ووە‬ ‫ب�������ۆ ح�����ك�����وم�����ەت‪،‬‬ ‫وەاڵم ن����ادات����ەوە ی��ان‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان‬ ‫هەر ناینێرێت بۆ حكومەت‪.‬‬ ‫ئ�����ەم ش���ێ���وە م���ام���ەڵ���ەی���ەی‬ ‫س���ەرۆك���ای���ەت���ی پ���ەرل���ەم���ان و‬ ‫حكومەت ل��ەگ��ەڵ ئێمەدا‬ ‫دەی���ك���ات ه��ێ��ن��دەی تر‬ ‫گومانەكانی ئێمە‬ ‫قوڵتر دەكات‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪5‬‬

‫ئێمە ل��ەم��اوەی دە مانگی راب����ردوودا‬ ‫لەچەند خاڵێكی دی��اری ك��راودا خۆیان‬ ‫دەب��ی��ن��ن��ەوە‪ .‬ی��ەك��ەم��ی��ان وت��وم��ان��ە ئ��ەو‬ ‫پڕۆسەیەی ئەنجامی دەدەن پرۆسەیەكە‬ ‫ل�������ەدەرەوەی ی���اس���ای ن����ەوت و گ���ازی‬ ‫هەرێمی كوردستانە ئەمە راستیەكە و‬ ‫كەس ناتوانێت نكۆڵی لێ بكات‪ .‬ئێمە‬ ‫دەڵێین باداهاتی نەوت داهاتێكی روون‬ ‫و ئاشكرا بێت‪ ،‬ئێمە دەڵێین خۆتان دەڵێن‬ ‫پ��ااڵوگ��ەی ن��اش��ەرع��ی ه��ەی��ە و پێوست‬ ‫دەكات چوارچێوەیەكی یاسایی پێ بدەن‬ ‫بۆچی دەبێت داوای لێبوردن بكەین؟‬ ‫نەك داوای لێبوردن ناكەین پێویستدەكات‬ ‫ح��ك��وم��ەت��ی ه���ەرێ���م داوای ل��ێ��ب��وردن‬ ‫چ���ەت���ر‪ :‬ب��ۆچ��ی دەرچووی كۆلێژی یاسایە‬ ‫بكات‪ .‬پێویست دەكات وەزیری سامانە‬ ‫س��روش��ت��ی��ەك��ان داوای ل��ێ��ب��وردن ب��ك��ات‪ ،‬وەاڵم نەدرانەوە؟ لەساڵی (‪ )1978‬لەدایكبووە‬ ‫ ئ��ەم پ��رس��ی��ارە‬‫ل��ەچ��وارچ��ێ��وەی دەس��ەاڵت��ەك��ەی ئ���ەودا دەب�����������ێ�����������ت ل����ە ئێستا ئه‌ندام ‌ه لەلیژنەی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك س��ەرپ��ێ��چ��ی ی��اس��ای��ی گ��ەورە‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��دراوە ك��ە ل���ەزاری خۆشیانەوە س����ەرۆك����ای����ەت����ی پیشەسازی و وزە و سامانە‬ ‫دەیبیستین‪ .‬یەك خاڵ هەیە من دەمەوێت پ��������ەرل��������ەم��������ان سروشتیەكان لەپەرلەمانی‬ ‫ب���ك���رێ���ت‪ ،‬ت��ەن��ه��ا‬ ‫ل��ێ��رەوە ئ���ام���اژەی پ��ێ ب���دەم دەس��ت��وری ئ���ەو داواك���اری���ەش كوردستان لەسەر لیستی‬ ‫ع��ێ��راق��ی رێ��گ��ای پ��ێ��داوی��ن پ��رۆس��ەی‬ ‫نەوت ئەنجام بدەین ئەمە خاڵێكی زۆر نیە ك��ە ب��ێ وەاڵم گۆڕان‬ ‫چەتر‪ :‬بەدواداچوونتان كردوە؟‬

‫ نەخێر بەدواداچوونیشمان نەكردوە‪،‬‬‫ب����ەو م���ان���ای���ە ن���ا ه��ی��چ��م��ان ن���ەك���ردوە‬ ‫لەماوەی رابردوودا بە كتابێكی فەرمی‬ ‫ل���ەرێ���گ���ەی س���ەرۆك���ی پ���ەرل���ەم���ان���ەوە‬ ‫هەوڵماندا بەهاوكاری وەزارەت��ی سامانە‬ ‫سروشتیەكان هەموو كێڵگەكانی نەوت‬ ‫و غ���از و پ��اڵ��ێ��وگ��اك��ان و ب��اق��ی ت��ری‬ ‫دام��ودەزگ��اك��ان��ی ت��ر ب��ەس��ەر بكەینەوە‪،‬‬ ‫ب�����ەاڵم ب����ەداخ����ەوە‬ ‫پڕۆفایل‬ ‫ئ�������ەوا ن���زی���ك���ەی‬ ‫دوو م����ان����گ����ە عەبدواڵ محەمەد نوری ناسراو‬ ‫ه���ی���چ وەاڵم����م����ان بەعەبدواڵی مەال نوری‬ ‫وەرنەگرتووەتەوە‪.‬‬

‫«كورد هەندێكجار دەرفەتی باشی بۆ رێكەوتووە‬ ‫نەیتوانیوە بیقۆزێتەوە»‬

‫دیداری‪ /‬جەزا و هاوژین‬

‫س���ەرۆك���ی ش����ورای ی��ەك��گ��رت��وی‬ ‫ئیسالمی و ئەندامی پێشتری پەرلەمانی‬ ‫ع��ێ��راق ل��ەس��ەر لیستی یەكگرتوو‪،‬‬ ‫د‪.‬م��ح��ەم��ەد ئ��ەح��م��ەد‪ ،‬ل���ەم دی���دارە‬ ‫ت��ای��ب��ەت��ەی چ��ەت��ردا ب���اس ل��ەرەوش��ی‬ ‫ئێستای ع��ێ��راق و ئ��ای��ن��دەی ن��اوچ��ە‬ ‫داب��ڕاوەك��ان دەك��ات‪ .‬ئەمەش دەقی‬ ‫هەڵبژاردەیەكە لەدیدارەكەی‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬هێزە كوردییەكان هیچ شتێكی‬ ‫فەرمی ناكەن‬ ‫ب���������ەس‬

‫چاودێری رەوشەكە دەك��ەن هۆكاری‬ ‫ئ��ەم��ە چ��ی��ە؟ ك���ورد وەك هێزێكی‬ ‫سەرەكی گۆڕەپانەكە نابینرێت؟‬

‫ لەبەرئەوەی كورد نەیتوانیوە ئەوەندە‬‫کارتی فشاری بەدەستەوە بێت بڕیار بدات‬ ‫ێ حكومەت پێكبهێنێت ناچاریشە كە‬ ‫ك‌‬ ‫بەرژەوەندییەكانی خۆی نەكاتە قوربانی‬ ‫ئەزمونێك ك��ە دڵنیانیە لەسەركەوتنی‬ ‫لەوانەیە پشتگیری الیەنێك بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو پشتیوانیە سەرنەگرێت و ئەو الیەنە‬ ‫نەتوانێت حكومەت پێكبهێنێت ئەوكاتە‬ ‫الیەنەكانی ت��ر ئ��ەوەن��دە نادیموكراسیانە‬ ‫بیر دەكەنەوە ئەمە دەكەنە مەوقیف و‬ ‫لەوانەیە كورد زەرەرێكی گەورە بكات‬ ‫لەم بوارەدا بۆیە ناچارن بەشێوەیەكی‬ ‫ه���اوس���ەن���گ ل����ەس����ەر ب��ن �ه‌م��ای‬ ‫دی���راس���ەك���ردن و ل��ەس��ەر بنیمای‬ ‫چاوڕۆشنی هەڵوێستەكانیان دیاری‬ ‫بكەن‪ ،‬بۆیە ناتوانن لەخۆوە هەر وا‬ ‫بڕیار ب��دەن پشتیوانی ف�ڵان كەس‬ ‫بكەن و گره‌نتیش نەبێت‪ .‬كە سەر‬ ‫دەكەوێت و حكومەت پێكدەهێنێت‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬باشە هۆكار چیە كورد‬ ‫ناتوانێت گره‌نتییه‌کی وا لەهێزە‬ ‫عێراقییەكان بەدەست بهێنێت‬ ‫راس��ت��ەوخ��ۆ خ��ۆی س��اغ بكاتەوە‬ ‫لەوەی پشتیوانی بكەن؟‬

‫ چ����ون����ك����ە‬‫ه����ەر الی��ەن��ێ��ك‬

‫ئ���ام���ادەی ئ����ەوەی ت��ی��ادا ن��ی��ە ت��ەن��ازول‬ ‫بۆالیەكەی تر بكات و هەموو الیەنەكان‬ ‫ک��ارت��ی��ان ب���ەدەس���ت���ەوەی���ە ک��ارت��ەك��ان��ی��ان‬ ‫هاوسەنگن لەگەڵ یەكتری دەوڵەتی یاسا‬ ‫کارتەكانی بەهێزە‪ ،‬عێراقیەش بەهەمان‬ ‫شێوە بەجۆرێك هاوسەنگیەكی دروستكردوە‬ ‫وات��ا ئەگەر بهاتایە ب��ەدووان لەم الیەنانە‬ ‫یان سیانیان بیانتوانیایە رەوشەكە یەكالیی‬ ‫بكەنەوە و دڵنیا بوونایە لەیەكتری و ئامادە‬ ‫بوونایە لەپێناوی ب��ەرژەوەن��دی گشتیدا‬ ‫ت��ەن��ازول بكەن لەهەندێك لەبەرژەوەندییە‬ ‫تایبەتیەكانی خۆیان بەدڵنیاییەوە دەیانكرد‪،‬‬ ‫ێ الی��ەن��ی��ش یەك‬ ‫ب���ەاڵم ه��ەت��ا ئ��ەگ��ەر س � ‌‬ ‫بگرێت هەر گەرەنتی نیە بۆ سەركەوتنی‬ ‫حكومەت‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬دەتوانین بڵێین لەم نێوەندەدا‬ ‫تەنها كوردە كارتی بەدەستەوە نیە؟‬

‫ كوردیش كارتی بەدەستەوەیە ئەوانیش‬‫ێ ك���ورد ن��ات��وان��ن ئ���ەو حكومەتەی‬ ‫ب��ەب � ‌‬ ‫دەی��ان��ەوێ��ت پێكبهێنن‪ ،‬ب��ەاڵم كارتەكانی‬ ‫هیچ الیەنێك یەكالیی كەرەوە نین واش نین‬ ‫ئیهمال بكرێت بۆیە حاڵەتێكی هاوسەنگی‬ ‫ێ ئامادەبێت‬ ‫دروستكردوە ماوەتەوە ئەوەی ك ‌‬ ‫لەپێناوی بەرژەوەندی بااڵی گشتیدا سازش‬ ‫لەهەندێك لەبەرژەوەندییە تایبەتیەكانی‬ ‫خۆی بكات‪ ،‬تائێستا كەس ئامادەنەبووە‬ ‫ێ كوتلەیە لەنێو ئەمانیشدا‬ ‫بەتایبەتی ئەوس ‌‬ ‫دوو كوتلە شیعەكە‪ ،‬چونكە ئەگەر ئەوان‬ ‫بیانتوانیایە ی��ەك پ��اڵ��ێ��وراو دی��اری‬ ‫ب���ك���ەن‬

‫لەوانەیە لەماوەی یەك هەفتەدا ئیشەكە‬ ‫چ��ارەس��ەر ب��ووای��ە ئ��ەوە ئ��ەوان��ن نەخۆیان‬ ‫ئامادەن نەدەهێڵن دەرەوەی خۆشیان بەمكارە‬ ‫هەستێت بۆیە بەبڕوای من بەپلەی یەك‬ ‫بەرپرسیارێتی دەكەوێتە سەر ئەو دوو كوتلە‬ ‫شیعەیە‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬ئێمە ئەزمونی راب���ردووی‬ ‫نوێنەرانی كوردمان هەیە لەعێراقدا‬ ‫ێ دەكرێت ئەو مەرجانەی كە‬ ‫چ��اوەڕ ‌‬ ‫نوێنەرانی ك��ورد هەیانە لەبەغدادا‪،‬‬ ‫پێتوایە ئەمجارە بتوانین سود لەهێزە‬ ‫ێ كردنی‬ ‫عێراقیەكان ببینین بۆ جێبەج ‌‬ ‫ئەم مەرجانە؟‬

‫ ئ��ەگ��ەری زۆرە چونكە هەموویان‬‫پێویستیان ب��ەك��وردە‪ ،‬ك��وردی��ش ئەمانەی‬ ‫كردووەتە مەرجی دانوستان و رێكەوتن‪،‬‬ ‫هاوپەیمانی كوتلە كوردییەكان بەرنامەیەكی‬ ‫داناوە كە زیاتر لە (‪ )15‬خاڵە یەكێك لەو‬ ‫خااڵنە پابەندبوونە بەدەستور بەشێوەیەكی‬ ‫گشتی ن��ەك بەشێوەیەك هەرچی خۆت‬ ‫بەدڵت بوو جێبەجێی كەیت و ئەوی تری‬ ‫وەالنێیت مەسەلەی پاراستنی سیستەمی‬ ‫سیاسی و ب��ودج��ە و مالییە وەك‬ ‫ک��ارت��ێ��ك ب��ەك��ارن��ەه��ێ��ن��رێ��ت دژ‬ ‫بەالیەنەكانیتر ب��ەت��ای��ب��ەت��ی‬ ‫د ژ ی‬ ‫ك�����ورد وە‬ ‫چارەسەركردنی‬ ‫ك���ێ���ش���ەك���ان���ی‬ ‫ن���ێ���وان ب���ەغ���دا و‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەمانە‬ ‫ه��ەم��ووی ق��س��ەی لەسەر‬ ‫ك��راوە ئێستا وەف��دی هاوپەیمانی كوتلە‬ ‫ێ‬ ‫ك��وردی��ی��ەك��ان ب��ەن��ی��ازن ل��ەگ��ەڵ س ‌‬ ‫كوتلەكە بەجدی بچنە وردەكاریەوە‬ ‫ه����ەر الی���ەن���ێ���ك ب���ڕی���اری���دا ئ��ەم‬ ‫داخوازیانە بەجێبهێنن ئەوكاتە‬ ‫كورد پشتیوانی پێكهێنانی ئەو‬ ‫حكومەتە دەكات‪.‬‬ ‫چ����ەت����ر‪ :‬پ��ێ��ش��ت��ری��ش‬ ‫ب����ەڵ����ێ����ن����دراب����وو ئ���ای���ا‬

‫ئ��ەم��ج��ارەش ه��ەم��ان ش��ت دووب���ارە‬ ‫نابێتەوە؟‬

‫ م��ادەی (‪ )140‬بەتایبەتی‪ ،‬لەكورد‬‫خۆیەوە دەس��ت پێدەكات‪ ،‬چ لەهەرێم چ‬ ‫لەناوەند دەب��وو ك��ورد خۆی زەمینەسازی‬ ‫ێ ك���ردن���ی‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ب��ك��ردای��ە ب��ۆ ج��ێ��ب��ەج� ‌‬ ‫نەیكردووە بەڵكو ئاڵۆزی دروستكردوە‪،‬‬ ‫نەیتوانیوە وێنەیەكی جوان پێشكەش بكات‪،‬‬ ‫دەبێت كەسانێك لەو شوێنانە دیاری بكات‬ ‫چی بەرپرسانی سیاسی و عەسكەری‬ ‫لەوشوێنانە كە خاڵی پەیوەندین كەسانێك‬ ‫كە خاوەن پەیام بن لەخەمی پێشكەشكردنی‬ ‫نمونەیەكی جوانی كوردبن‪ ،‬دڵنیای ئەو‬ ‫الیەنانە بكەنەوە كە لەگەڵ كوردا پارێزراوترن‬ ‫و نەیانتوانیوە ق��ەن��اع��ەت بەكوتلەكانی‬ ‫بەغدا بكەن چارەسەركردنی كێشەی كورد‬ ‫لەقازانجی عێراقە‪ ،‬پێش ئەوەی لەقازانجی‬ ‫كورد بێت و نەیانتوانیوە قەناعەت بەدەر‬ ‫ێ بكەن چارەسەركردنی كێشەی‬ ‫و دراوس� ‌‬ ‫كورد و مەسەلەی م��ادەی (‪ )140‬دژی‬ ‫بەرژەوەندی یان ئاسایشی نەتەوەی هیچ‬ ‫ێ ن��ی��ە‪ ،‬نەمانتوانیوە‬ ‫واڵت��ێ��ك��ی دراوس���� ‌‬ ‫بەشێوەیەكی یاسایی بەرنامەكان دابنێین‬ ‫لەالیەكی ت���رەوە عێراقیەكانیش ب��ەدوای‬ ‫بەرژەوەندییەكانی خ��ۆی��ان��ەوەن‪ ،‬لەخەمی‬ ‫چارەسەركردنی كێشەی عێراقیەكان نین‬ ‫ئ��ەوەن��دەی ب��ەدوای ئەجێندا سیاسیەكانی‬ ‫خۆیانەوەن تەنانەت جاری واهەبووە لەسەر‬ ‫دروستكردنی ئاڵۆزی لەنێوان پێكهاتەكانی‬ ‫ع��ێ��راق��دا ح��ەزی��ان لێیەتی‪ ،‬ئ��ەم�‌ه بكەنە‬ ‫م���ادەی ب��ان��گ��ەش��ەك��ردن و چوونەپێشەوە‬ ‫و چ��ەواش��ەك��ردن��ی ج��ەم��اوەرەك��ە لەپێناو‬ ‫بەرژەوەندییەكانی خۆیاندا‪ ،‬عێراقیەكانیش‬ ‫ع��ەق��ڵ��ی��ەت��ێ��ك��ی دڵ���س���ۆزان���ەی���ان ن��ی��ە بۆ‬ ‫چارەسەركردنی كێشەكان دیدێكی چارە‬ ‫ئامێزانەیان نیە‪ ،‬بەڵكو زەمەن بەڕێكردنە‬ ‫زیاتر لەوەی بەجدی بیانەوێت چارەسەرێك‬ ‫پێشكەش بكەن‪ ،‬ئەمانە بووەتە هۆی ئەوەی‬ ‫دەس��ت��وەردان��ی هەرێمی و نێودەوڵەتیش‬ ‫رۆڵیان بینیوە‪ ،‬كورد یەكێك لەگرفتەكانی‬ ‫ئ��ەوەی��ە هەندێكجار دەرف��ەت��ی باشی بۆ‬ ‫رێكەوتووە نەیانتوانیوە بیقۆزنەوە‪ ،‬کارتی‬

‫باشیان بەدەستەوە بووە نەیانتوانیوە بەكاری‬ ‫بهێنن ئەمانە هەمووی بووەتە هۆی ئەوەی‬ ‫ێ نەكراوی بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو ماددانە بەجێبەج ‌‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬لەقسەكاندا وادەرك���ەوت‬ ‫ف���رە لیستی س���ودی ه��ەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ل��ەن��اوچ��ەداب��ڕاوەك��ان ك���ورد بەهۆی‬ ‫فرەلیستیەوە زیانی بەركەوت‪ ،‬ئەمە‬ ‫هێزە ئۆپۆزسوێنەكان ب��وون��ە هۆی‬ ‫ئ��ەم زیانە ئێوەش وەك یەكگرتوو‬ ‫پێتانوانیە بەشێك بن لەم زیانە؟‬

‫ نەخێر ئێمە هاوارمان كرد لەیەكێتی و‬‫پارتی پێكەوە بین لەناوچە جێ ناكۆكەكان‬ ‫ئەگەر چی بەرنامەشمان جیایە‪ ،‬ئەوە ئەوان‬ ‫بوون وەاڵمی ئێمەیان نەدایەوە ئێمە وەفدمان‬ ‫نارد وتمان با لەكەركوك و موسڵ پێكەوە‬ ‫بین ئ���ەوان ئامادەییان ن��ەب��وو ب��ۆ ئ��ەوەی‬ ‫پێكەوە بین ئ���ەوان پشتیوانی ئ��ەو یاسا‬ ‫سەقەتەیان كرد سەرخستنی ئەو یاسایەش‬ ‫بەنیسبەت شوێنە داب���ڕاوەك���ان دووش��ت‬ ‫زەرەری لەئێمەدا یەكەم یاساكە‪ ،‬هەر ئەوان‬ ‫بوون ئەو یاسایەیان سەرخست ئێمە دەنگمان‬ ‫پێنەدا و هاوارمانكرد دەنگی پێنەدەن من‬ ‫ه��اوارم كرد الیەنە كوردییەكان یەكبگرن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوان دەیانویست هەموو پێكەوە بێت‬ ‫لەسەر ئەوەی ئەوان دەیانویست‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬ئەتوانین بڵێین كە خەتای‬ ‫یەكێتی و پارتی بوو لەفەوتانی دەنگی‬ ‫كورد لەناوچە دابڕاوەكان؟‬

‫ێ من ئەتوانم وابڵێم بەپێی ئەوه‌ی‬ ‫ بەڵ ‌‬‫كە ئێمە داوامانكرد ئەوان ئامادەییان نەبوو‪.‬‬

‫پڕۆفایل‬ ‫محەمەد ئەحمەد مەحمود‬ ‫لەدایكبووی (‪)1961‬‬ ‫پزیشكی پسپۆڕی ئاژەڵی لەموسڵ‬ ‫تەواو كردووە‬ ‫یاسای لە سلێمانی خوێندووە‬ ‫ماستەری لەیاسادا هەیە‬ ‫ئێستا خوێندكاری دكتۆرایە‬ ‫سەرۆكی كوتلەی یەكگرتوبووە‬ ‫لەبەغداد‬ ‫سەرۆكی شورای یەكگرتووە‬

‫خراپی كااڵ هۆكاری شۆرتی كارەبایە‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪6‬‬

‫ئا‪ /‬ئاراس عوسمان ڕه‌‬

‫ه���اواڵت���ی���ان���ی ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫ب���ەردەوام گلەیی و گازندەیان بەرامبەر‬ ‫حكومەت هەیە‪ ،‬بۆ چاودێریكردنی كااڵ‬ ‫و پێداویستییەكان كە لەواڵتانی دەرەوەو‬ ‫دراوسێ دێت و زۆربەیان ئێكسپایەربوون‪،‬‬ ‫چ��ەن��د ب���ەڕێ���وەب���ەرای���ەت���ی و الی��ەن��ێ��ك��ی‬ ‫بەرپرس لەو كێشەیە هەن‪ ،‬بەاڵم تاهەنوكە‬ ‫نەیانتوانیوە كۆنتڕۆڵی كوالێتی بۆ كااڵكان‬ ‫داب��ن��ێ��ن‪ ،‬هەندێكیان ب��ۆ كەمتەرخەمی‬ ‫الیەنی ب��ەرپ��رس و دڵنەشكاندنی چەند‬ ‫كەسێكی ب��ازرگ��ان دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‪ .‬دواج��ار‬ ‫هاواڵتیان زیانمەند دەبن و رۆژبەرۆژیش‬ ‫ك��ارەس��ات��ی م��رۆی��ی زی��ات��ر دەك����ات كە‬ ‫دیارترینیان سوتانی ئوتێل سۆمایە بەهۆی‬ ‫شۆرتی كارەباوە‪ ،‬بەوهۆیەوە دروستكردنی‬ ‫بینای بازرگانی راگیراوە و ژمارەیەكی‬ ‫زۆر خاوەن پرۆژە لەو بڕیارە زیانمەند بوون‪.‬‬ ‫هاواڵتیان گلەیی دەكەن‬

‫دیلمان غ��ەری��ب‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )29‬ساڵ‬ ‫خ��اوەن��ی دوك��ان��ی جلوبەرگ فرۆشییە‪،‬‬ ‫ل���ەوب���ارەی���ەوە وت���ی «ئ����ەو ئ��ام��ێ��ران��ەی‬ ‫بەكاریدەهێنین زۆربەیان ئێكسپایەرن‪ ،‬بۆ‬ ‫ێ‬ ‫نمونە گڵۆپ هەیە كڕیومانە بەشی س ‌‬ ‫كاتژمێری ك��ردووە‪ ،‬هەندێكجاریش بەشی‬ ‫دوو ساڵ زیاتری كردووە‪ ،‬لەبەرئەوە پێموایە‬ ‫كەسە بازرگانەكان بەرپرسن و كااڵی چاك‬ ‫و خراپ لەئەستۆی ئەوانە»‪.‬‬ ‫دیلمان لەناو دوكانەكەیدا ئاماژەی بەدوو‬ ‫بالجكتۆر كرد كە ماوەیەكی زۆرە سوتاوە‪،‬‬

‫دوكاندارێك‪ )34( :‬ساڵە هیچ لێپێچینەوەیەك‬ ‫لەسـەر پێداویسـتـی كـارەبـایـی نـەكـراوە‬ ‫تائێستاش متمانەی بەهیچ دووكاندارێك‬ ‫نییە ت��ا ج��ۆرێ��ك��ی ب��اش��ی ل��ێ بكڕێت‪،‬‬ ‫باسی لەوەشكرد «ئێستا ئەو گڵۆپانەی‬ ‫بەكاریدەهێنین ل��ەڕووی نرخەوە كێشەیان‬ ‫نییە‪ ،‬ب��ەاڵم بازرگانەكان با راستگۆبن‬ ‫بەرامبەر كوالێتی كااڵكانیان»‪.‬‬ ‫ئاكۆ ع��وس��م��ان‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )33‬س��اڵ‪،‬‬ ‫خاوەنی دوكانی زەڕنگەرییە دەڵێت‪ :‬بەپێی‬ ‫ش��ێ��وازی ك��ارەك��ەم��ان زی��ات��ر پێویستمان‬ ‫ب��ەڕوون��اك��ی ن��او دوك��ان��ە ب��ەت��ای��ب��ەت ئەو‬ ‫شوێنەی ئاڵتونەكانی لێ نمایش دەكەین‪،‬‬ ‫ه��ەن��دێ��ك ئ��ام��ێ��ری ك��ارەب��ای��ی زی��ات��ر وەك‬ ‫گڵۆپ بەكاردێنین‪ ،‬م��اوەی دوو مانگە‬ ‫دووكانەكەم نۆژەن كردۆتەوە‪ ،‬تائێستا شەش‬ ‫گڵۆپم س��وت��اوە كە (زی��ن��ۆن)ی پێدەڵێن‪،‬‬ ‫نرخی ه��ەر یەكەیان بە (‪ )10‬دۆالری��ش‬ ‫ب��ووە‪ .‬ئاكۆ هێمای بۆئەوەكرد‪ :‬لەماڵەوە‬ ‫تەلەفزیۆنێكمان هەیە لەساڵی هەشتاكانەوە‬ ‫ك���������ڕدراوە‪ ،‬ب�����ەاڵم م���اوەی���ەك���ی ك��ەم��ە‬ ‫تەلەفزیۆنێكم ك��ڕی��وە ئێستا شاشەكەی‬ ‫ڕەش بووە‪ ،‬پێموایە هۆكارەكەی نەبوونی‬ ‫چاودێرێكی توندە بەسەر ئەو بازرگانییەی‬ ‫لەبازاڕەكانی هەرێمی كوردستاندا دەكرێت‪.‬‬ ‫گوڵزار حەمە سەعید‪ ،‬ئافرەتێكی تەمەن‬ ‫(‪ )48‬ساڵە لەبارەی ئامێرە كارەباییەكان‬ ‫دەڵێت‪ :‬خانوویەكی تازەمان دروستكردوە‪،‬‬ ‫زۆرب�����ەی ئ���ەو س��وی��چ پ�لاك��ان��ەی ت��ێ��دا‬ ‫بەكارمانهێناوە بەحسابی ئەسڵی كڕیومانە‪،‬‬ ‫چەندینجار توانای بڕێك ئەمپێری نەبووە و‬ ‫سوتاوە‪ ،‬تەنانەت دەتوێنەوە و هەندێكجاریش‬ ‫سوتانی ئامێرێكی لێدەكەوێتەوە‪ .‬گوڵزار‬ ‫هێمای بۆ ئەوە كرد ئێستا متمانەم نەماوە‬ ‫بەو دوكاندارانە ئەگەر بەتایبەتی لەیابانیش‬ ‫بۆم دروستبكەن‪.‬‬

‫دوكاندارانیش قسەیان هەیە‬

‫ڕەنجدەر ئومێد‪ ،‬تەمەن (‪ )23‬ساڵ كە‬ ‫فرۆشیاری ئامێرە كارەباییەكانە لەشاری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬پێیوایە‪ :‬خەڵك لەنرخەكانەوە‬ ‫لەكااڵ دەڕوانێت‪ ،‬ئەو كەسانەی بەرهەمە‬ ‫كارەباییەكان دەهێنن دەكەوێتە سەر ویژدانی‬ ‫خۆیان‪ ،‬بۆنمونە تەقسیمی كارەبایی واهەیە‬ ‫لەسەری نوسراوە (‪ )16‬ئەمپێر‪ ،‬بەاڵم ڕەنگە‬ ‫توانای (‪ )10‬ئەمپێریشی نەبێت‪ ،‬بۆیە ئەو‬ ‫بازرگانەی شتەكان دەهێنێت چۆن ئارەزو‬ ‫بكات بەوشێوە نرخ دادەنێت و بەرهەمی‬ ‫چاك و خراپ دێنێتە كوردستانەوە‪.‬‬ ‫ئەو دوكاندارە ئاماژەی بەئەوەش كرد‬ ‫هاواڵتیان توانای كڕینی ئامێرە كارەباییە‬ ‫گرانەكانیان نییە‪ ،‬هەرچەندە ئاستی باش و‬ ‫خراپی ئامێرەكەیان بۆ دیاری دەكەین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫داوای نرخە هەرزانەكە دەك��ەن‪ .‬دەرب��ارەی‬ ‫لێپرسینەوەش وتی «تائێستا كەس نەهاتووە‬ ‫ب��ۆ پشكنینی ئ��ەم ئامێرانەی بەكاریان‬ ‫دەهێنین‪ ،‬بزانن چ جۆرێكە و نرخی چەندە‬ ‫و لێپرسینەوە لەگەڵ بازرگانەكان بەرامبەر‬ ‫ئەم حاڵەتە بكەن»‪.‬‬ ‫محەمەد لەتیف‪ ،‬تەمەن (‪ )58‬ساڵ‪،‬‬ ‫دوك��ان��دارێ��ك��ی ت���ری ف��رۆش��ت��ن��ی ئامێرە‬ ‫كارەباییەكانە‪ ،‬هێمای بۆ ئەوەكرد «ئەو‬ ‫بەرهەمە كارەبایانەی لەواڵتی چینەوە دێن‪،‬‬ ‫هەندێكیان كوالێتیان ب��ەرزە‪ ،‬ب��ەاڵم چەند‬ ‫كەسێكی بازرگان لەناو شاری سلێمانیدا‬ ‫دەچ��ێ ئامێرە ئەسڵەكە دەب���ات‪ ،‬لەسەر‬ ‫هەمان ئامێری ‪ sw‬تەزویری دەك��ات و‬ ‫لەهەمان كارتۆن دەیفرۆشێتەوە بەنرخێكی‬ ‫كەمتر و بازاڕی ئەسڵەكەش كەم دەكاتەوە‪،‬‬ ‫ئەمانە دوكانداریش نین‪ ،‬بەڵكو دەستگێڕن‬ ‫و پارەیەكی باشیان هەیە و ئ��اوا لەبازاڕ‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬ ‫هاواڵتییه‌ک له‌نێو به‌یه‌کداچوونی وایه‌ری موه‌لیده‌ی گهره‌‌ک سه‌رقاڵی چاککردنی وایه‌ره‌که‌یه‌تی‬ ‫دروستكردنی بیناش راوەستا!‬ ‫لەشاری سلێمانی لیژنەیەك پێكهێنرا بۆ‬ ‫دەك��ەن‪ .‬پاشان وتی‪ :‬ئەو ئامێرانەش وەك‬ ‫دوای سوتانی ئوتێل سۆما بەهۆی پشكنینی بیناكان‪ ،‬بەتایبەت هەندێك لەو‬ ‫سویچ و تەقسیم و بالجیكتۆری سەقف‬ ‫و گڵۆپ و‪...‬هتد‪ ،‬بەاڵم هەندێك وایەر شۆرتی كارەبا و خراپی ئامێری كارەبایی بینا ت��ازان��ەی دروس��ت��ك��راون‪ ،‬رێنمایی و‬ ‫و كێبڵی ئ��وردون��ی ه��ەی��ە ن��ات��وان��ن ئ��ەوە ئەو ئوتێلەوە‪ ،‬بڕیاری دروستكردنی بینا بڕیاری نوێشمان لەوبارەیەوە دەركردووە كە‬ ‫بۆ م��اوه‌ی�ه‌ک راگ��ی��را‪ ،‬ئەمەش پ��رۆژەی دەبێ پەیڕەوی لەپیادەكردنی مەرجەكانی‬ ‫تەزویربكەن ئەگەرنا ئەوەشیان دەكرد‪.‬‬ ‫م��ح��ەم��ەد لەتیف ب��اس��ی ل���ەوەش كرد ئاوەدانكردنەوەی سلێمانیشی تاڕاده‌یه‌ک بەرگری شارستانی بكەن»‪.‬‬ ‫«لەساڵی (‪)1976‬وە دوكاندارم‪ ،‬تائێستا دواخ���س���ت‪ .‬زەردەش������ت رەف��ی��ق م��ەح��م��ود‬ ‫رۆژن��ام��ەك��ەم��ان ه��ەوڵ��ی زۆری��ش��ی دا‬ ‫الیەنێكی پەیوەندیدار نەهاتووە‪ ،‬بڵێت ئەو بەرپرسی راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی پەیوەندی بەكوالێتی كۆنتڕۆڵەوە بكات‪،‬‬ ‫بەرهەمە كارەباییانەی بۆتان دێت چییە لەبارەی وەستانی باڵەخانەكانەوە بۆچەتر بەاڵم وەاڵمیان بۆ هاواڵتیان نەبوو‪.‬‬ ‫وت��ی «ل����ەدوای س��وت��ان��ی ئوتێل سۆما‬ ‫یاخود چۆنە و گرفتان لەچیدایە»‪.‬‬

‫لەتەعریبەوە بۆ بەزبڵدان كردن‬

‫خۆڵ و خاشاك شاری كەركوكی پڕ لەنەوت دادەپۆشێت‬ ‫ئا‪ /‬هاوڕێ خالید‬ ‫كاتێك قسە دێتەسەر شاری كەركوك‪،‬‬ ‫ئ���ەوا گ��ەورەت��ری��ن ك��ان��ی دەوڵ��ەم��ەن��دی‬ ‫ن���ەوت���ە و ه���ەم���وو واڵت����ە زل��ه��ێ��زەك��ان��ی‬ ‫ج��ی��ه��ان ب��ەج��ۆرێ��ك ل��ەج��ۆرەك��ان چ��اوی��ان‬ ‫لەنەوتەكەی بڕیوە‪ ،‬بەدرێژایی چەندین‬ ‫دەی��ەی راب���ردوو هەوڵێكی زۆر لەالیەن‬ ‫حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانەوە دراوە‬ ‫بۆ پاكتاوكردنی نەژادی و تەعریبكردنی‬ ‫تا كوردە رەسەنەكان ئاوارە بكرێن‪ ،‬لەدوای‬ ‫پرۆسەی ئازادییەوە هەناسەیەك بە بەر‬ ‫كەركوكییەكاندا هاتەوە و دوای چەندین‬ ‫ساڵ ئاوارەیی گەڕانەوە زێدە رەسەنەكەی‬ ‫ك����������وردان‪ ،‬ب������ەاڵم ئ�������ەوەی ج��ێ��گ��ەی‬ ‫سەرسوڕمانە رۆژانە دەیان هەزار بەرمیل‬ ‫ن���ەوت ل���ەم ش����ارەوە ه���ەن���اردەی جیهان‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بەبێ ئەوەی كەمێك لەو داهاتە‬ ‫ب��ۆ ش��ارەك��ە ت��ەرخ��ان ب��ك��رێ��ت‪ ،‬ئێستاش‬ ‫بەم وەرزی گەرمایە زبڵدان هاواڵتیانی‬ ‫هەراسان كردووە‪.‬‬

‫موچەیان كەمە‪ ،‬بۆیە ئەگەر هاواڵتیان‬ ‫پ��ارەی��ان پ��ێ��ن��ەدەن‪ ،‬ئ���ەوا ك��ارگ��وزارەك��ان‬ ‫بەباشی كارەكانیان ناكەن»‪.‬‬ ‫س���ەب���اح ئ���ەح���م���ەد ب���اس���ی ل���ەوەك���رد‬ ‫«ه��ەن��دێ��ك��ج��ار ح���اوی���ەی ك��ۆاڵن��ەك��ان‬

‫گ�����ەڕان�����دەوە‪ ،‬ن����اوب����راو وت����ی «ش����اری‬ ‫كەركوك لەمێژە پاكوخاوێنی بەخۆیەوە‬ ‫ن���ەدی���وە‪ ،‬ل���ەراب���ردوودا ل��ەالی��ەن رژێ��م��ی‬ ‫ب��ەع��س��ەوە پشتگوێ خ��راب��وو‪ ،‬ئێستاش‬ ‫لەالیەن دەسەاڵتی بەغداد و هەولێریشەوە‬

‫تەنها بەردەم ماڵەكانی خۆیان بەموڵكی‬ ‫خۆیان دەزانن»‪.‬‬ ‫زانكۆش خاوێنی رەچاو ناكات‬

‫ك����ۆب����وون����ەوەی خ����ۆڵ و خ���اش���اك و‬

‫بەناچاری دەبێ فڕێی بدەینە ناو خاسەوە‪،‬‬ ‫ئ��ەو دوك��ان��دارە وت��ی «ك��ارگ��وزارەك��ان��ی‬ ‫شارەوانی كاتێك بازاڕەكە پاكدەكەنەوە‪،‬‬ ‫وەك ئەوە وایە پاك نەكرابێتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫دڵسۆزی زۆر بەكارەكەیانەوە دیار نییە»‪.‬‬

‫كارگوزارەكانی شارەوانی كەمتەرخەمن‬

‫سەباح ئەحمەد‪ ،‬دانشتووی گەڕەكی‬ ‫ئ��ی��م��ام ق��اس��م ل���ەش���اری ك���ەرك���وك وت��ی‬ ‫«هیچ شوێن و شارێكی دیكەم نەبینیوە‬ ‫ئەوەندەی كەركوك پیس بێت‪ ،‬دەچیتە هەر‬ ‫شوێنێكی ئەم شارە كۆبوونەوەی زبڵ و‬ ‫خۆڵ و خاشاكێكی زۆر دەبینیت»‪ .‬وتی‬ ‫«هۆكاری پیسبوونی ش��اری كەركوك‪،‬‬ ‫لەالیەكەوە بۆ كەمتەرخەمی هاواڵتیان‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬چونكە هیچ كەسێك بایەخ‬ ‫بەراگرتنی پاكوخاوێنی شارەكە نادات‪،‬‬ ‫لەالیەكی تریشەوە ش��ارەوان��ی كەركوك‬ ‫ك��ەم��ت��ەرخ��ەم��ە ب��ەرام��ب��ەر ب��ەك��ارەك��ان��ی‬ ‫خۆی‪ ،‬بەتایبەتی پاككردنەوەی گەڕەك‬ ‫و شەقامەكان»‪ .‬ئەو دانشتووەی شاری‬ ‫ك��ەرك��وك روون��ی��ش��ی ك����ردەوە «زۆرج���ار‬ ‫ك��ارگ��وزارەك��ان��ی ش��ارەوان��ی لەبەرامبەر‬ ‫پ��اك��ك��ردن��ەوەی گ��ەڕەك��ەك��ان داوای پ��ارە‬ ‫لەهاواڵتیان دەكەن‪ ،‬لەكاتێكدا سەرجەمیان‬

‫ژێر پردی خاسه‌‪ ،‬خاشاک جێگه‌ی ئاڵتون ده‌گرێته‌و ‌ه‬ ‫بەهەفتە پڕ دەبێت‪ ،‬بەاڵم شارەوانی نایەت‬ ‫خۆڵ و خاشاكەكە پاك بكاتەوە»‪.‬‬ ‫شارەوانی جێگەی گلەییە‬

‫عومەر سەید گوڵ دانیشتوویەكیتری‬ ‫شاری كەركوك‪ ،‬نیگەرانی خۆی بەرامبەر‬ ‫ك��ۆب��وون��ەوەی خ��ۆڵ و خاشاكێكی زۆر‬ ‫لەشارەكەدا دەربڕی و هۆكاری سەرەكی‬ ‫پیسبوونی ش��ارەك��ەش��ی ب��ۆ ش��ارەوان��ی‬ ‫ك���ەرك���وك و الی���ەن���ە پ��ەی��وەن��دی��دارەك��ان‬

‫ف��ەرام��ۆش ك���راوە»‪ ،‬وت��ی «پیسبوونی‬ ‫شارەكە بەتەنها‪ ،‬سیمای ناشرین بەشارەكە‬ ‫نابەخشێت‪ ،‬بەڵكو ب��ەه��ۆی��ەوە ئەگەری‬ ‫چەندین نەخۆشی لێدەكەوێتەوە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫بەهۆی كۆبوونەوەی خۆڵ و خاشاكەوە‬ ‫م��ێ��ش و م��ەگ��ەز خ���واردووی���ن���ی»‪ ،‬ئ��ەو‬ ‫دانیشتووەی شاری كەركوك باسی لەوەش‬ ‫كرد «وێ��ڕای كەمتەرخەمی شارەوانی‪،‬‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان��ی ش���ارەك���ەش رۆش��ن��ب��ی��ری��ان‬ ‫بەرامبەر بەپاكوخاوێنی ش��ارەك��ە نییە‪،‬‬

‫پ��ی��س��ب��وون��ی ش���ارەك���ە ت��ەن��ه��ا ك����ۆاڵن و‬ ‫گ��ەڕەك��ەك��ان��ی ن���ەگ���رت���ووەت���ەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ن��او ب���ازاڕ و شەقامە سەرەكیەكانیش‪،‬‬ ‫خ��ۆڵ و خ��اش��اك دای��پ��ۆش��ی��وە‪ .‬پیسبوون‬ ‫و كۆبوونەوەی خۆڵ و خاشاك لەكاتی‬ ‫دەوامدا بۆ ناو زانكۆكان دەگوێزرێتەوە‪.‬‬ ‫ف��ەرم��ان نەجم‪ ،‬دوكاندارێكی شاری‬ ‫كەركوك بوو ل��ەب��ازاڕی حەویجە‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫ل���ەب���ەرئ���ەوەی ح���اوی���ەی ل���ێ ن��ی��ی��ە تا‬ ‫پاشماوەی شتومەكەكانی تێ بكەین‪،‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬ ‫ه��ەڵ��ۆ ئ��ەح��م��ەد خ��وێ��ن��دك��اری زان��ك��ۆ‪،‬‬ ‫وت���ی «ك��ێ��ش��ەك��ە ل���ەوەدای���ە پیسبوونی‬ ‫ن���او ش���ار ل��ەك��ات��ی دەوام������دا زان��ك��ۆش‬ ‫دەگرێتەوە و دەبێ به‌ زبڵدانێكی گەورە‪،‬‬ ‫ل��ەك��ات��ێ��ك��دا زان��ك��ۆ ش��وێ��ن��ی ف��ێ��رب��وون و‬ ‫رۆشنبیریە»‪ .‬ئ��ەو خوێندكارەی زانكۆ‬ ‫وت��ی «خ��وێ��ن��دك��ارەك��ان��ی زان��ك��ۆ لەبری‬ ‫ئەوەی خۆیان رێنیشاندەری خەڵك بن بۆ‬ ‫راگرتنی پاكوخاوێنی‪ ،‬بەاڵم خۆیان بۆ‬ ‫نمونە كاتێك شتێك دەخۆن پاشماوەكەی‬

‫فڕێ دەدەن»‪.‬‬ ‫مەترسی بۆ تەندروستی دروستكردوە‬ ‫د‪.‬س��ەب��اح شەریف‪ ،‬پیسبوونی شاری‬ ‫كەركوكی بەمەترسیەكی گەورە وەسفكرد‬ ‫بۆ سەر تەندروستی هاواڵتیانی شارەكە‬ ‫و وت���ی «ل���ەه���ەر ش��وێ��ن��ێ��ك��ی دون��ی��ادا‬ ‫كۆبوونەوەی خۆڵ و خاشاك و پاشماوەی‬ ‫ش��ت��وم��ەك دەب��ێ��ت��ە ه��ۆی ب�ڵاوب��وون��ەوەی‬ ‫چەندین نەخۆشی‪ ،‬بەتایبەتی لەواڵتە‬ ‫دواك���ەوت���ووەك���ان���دا‪ ،‬چ��ون��ك��ە دەرم����ان و‬ ‫ئ��ام��ێ��ری پ��ێ��ش��ك��ەوت��ووی ت��ەن��دروس��ت��ی‬ ‫ل��ەن��ەخ��ۆش��خ��ان��ەك��ان��دا ن��ی��ن ت���ا ب��ت��وان��ن‬ ‫چ��ارەس��ەری نەخۆشیەكان ب��ك��ەن»‪ .‬ئەو‬ ‫دكتۆرە روونیشی كردەوە «ئەم ناخاوێنییە‬ ‫جگە ل��ەوەی كەمتەرخەمی شارەوانیە‪،‬‬ ‫ب��ەش��ێ��ك��ی زۆری ك��ەم��ت��ەرخ��ەم��ی��ەك��ەش‬ ‫ب���ۆ ه���اواڵت���ی���ان دەگ���ەڕێ���ت���ەوە چ��ون��ك��ە‬ ‫پێویستە هاواڵتی ش��ارەك��ەی خۆشبوێ‬ ‫و ه��ۆش��ی��اری پ��اك راگ��رت��ن��ی هەبێت و‬ ‫ئاگاداری تەندروستی خۆی بێت»‪.‬‬ ‫سەرچاوەیەك لەئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫ك��ەرك��وك ك��ە ن��ەی��وی��س��ت ن���اوی ئاشكرا‬ ‫بكرێت ب��ۆ (چ��ەت��ر) وت��ی «ب��ڕی��ار بوو‬ ‫لەمانگی چ���واری ئەمساڵدا پ��رۆژەی‬ ‫پ��اك��ك��ردن��ەوەی ش��اری ك��ەرك��وك ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬بەاڵم لەكەمكردنەوەكاندا چەندین‬ ‫كێشەی بۆ دروستبوو‪ ،‬ئێستاش بەهۆی‬ ‫ئەو كێشانەوە بڕیاردراوە كەمكردنەوەكە‬ ‫بۆ جارێكی تر دووب���ارە بكرێتەوە‪ ،‬بەو‬ ‫پێیەش تامانگی (‪)10‬ی ئەمساڵ ئەو‬ ‫پرۆژەیە ناكەوێتەگەڕ»‪.‬‬ ‫س���ەرچ���اوەك���ە وت����ی «ئ��ەن��دام��ێ��ك��ی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك له‌پشت‬ ‫گ��رێ��ب��ەس��ت��ی ك��ۆم��پ��ان��ی��ای��ەك ب����ووە بۆ‬ ‫پ��اك��ك��ردن��ەوەی ش��ارەك��ە‪ ،‬ب���ەاڵم ت��وان��ای‬ ‫كۆمپانیاكە بەپێی م��ەرج��ەك��ان ن��ەب��ووە‪،‬‬ ‫بۆیە لەكەمكردنەوەی یەكەمدا تەندرەرەكە‬ ‫بۆ كۆمپانیایەكی توركی دەرچوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گرفتیان ب��ۆ كۆمپانیاكە دروس��ت��ك��رد‪،‬‬ ‫ئێستاش بڕیاردراوە كەمكردنەوەكە دووبارە‬ ‫بكرێتەوە»‪.‬‬

‫خاوه‌ن پێشانگایه‌ک‪:‬‬

‫سااڵن ‌ه (‪ )5000‬ئۆتۆمبێل دێنین ‌ه ناوشاری سلێمانییەوە‬

‫ئا ‪ /‬فەرهاد ئەحمەد‬

‫«رۆژانە بە بەردەوامی لەكارەكەم دوادەكەوم‬ ‫بەهۆی قەرەباڵغی ن��اوش��ارەوە كە زۆرج��ار‬ ‫كێشەی بۆ دروستكردووم‪ ،‬هێنانی ئەو ژمارە‬ ‫زۆرەی ئۆتۆمبێل جگە لەوەی قەرەباڵغی‬ ‫دروستكردوە ژینگەكەشمانی پیسكردوە‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە حكومەت بیر لەڕێگا چارەیەك‬ ‫ب��ك��ات��ەوە ب��ە ب��ەرن��ام��ە ئۆتۆمبێل بێنێتە‬ ‫ك��وردس��ت��ان»‪ ،‬ئەمە وت��ەی زانیار رەشید‪،‬‬ ‫تەمەن (‪ )35‬ساڵ بوو پێیوایە بەرزبوونەوەی‬ ‫رێژەی رووداوی هاتوچۆ لەشاری سلێمانیدا‬ ‫بەهۆی زۆری ئۆتۆمبێلەوەیە‪.‬‬ ‫بەپێی ئ��ەو ئ��ام��ارەی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫هاتوچۆی سلێمانی دەست چەتر كەوتووە‬ ‫ئێستا لەناو شاری سلێمانیدا (‪)153299‬‬ ‫ئۆتۆمبێلی ت��ۆم��ارك��راو هەیە‪ ،‬جگە لەو‬ ‫ئۆتۆمبێالنەی كە تۆمار نەكراون و لەماوەی‬ ‫ش��ەش مانگی ئەمساڵدا (‪ )399‬رووداو‬ ‫رووی���داوە‪ ،‬تەنها لەمانگی حەوتدا (‪)49‬‬ ‫رووداوی هاتوچۆ لەناو ش��اری سلێمانی‬ ‫روویداوە‪.‬‬ ‫رەم��ەزان حەمەجان‪ ،‬تەمەن (‪ )45‬ساڵ‬ ‫كە شوفێرێكی تەكسیە هۆكاری زۆری‬ ‫رووداوی هاتوچۆ دەگەڕێنێتەوە بۆ زۆر‬ ‫بوونی ژم���ارەی ئۆتۆمبێل‪ ،‬پێیوایە ئەو‬ ‫ژمارە زۆرەی ئۆتۆمبێل كێشەی بۆ سایەق‬ ‫تەكسەیەكان دروستكردوە و دەڵێت «ئەگەر‬ ‫بمەوێت لەبەردەم باخی گشتییەوە بچم بۆسەرا‬ ‫نیو كاتژمێرم پێدەچێت‪ ،‬زۆربوونی ئۆتۆمبێل‬ ‫كاریگەری كردووەتە سەر مەعیشیەتی ژیانم‬ ‫سااڵنی پێشو رۆژان��ە (‪ )20‬داخلیم دەكرد‬

‫‪7‬‬

‫ژماره‌ی ئۆتۆمبێل رۆژبه‌رۆژ له‌زیادبووندایه‌ و شه‌قامه‌کان وه‌ک خۆیانن‬ ‫لەناوشاردا كەچی ئێستا تەنها ( ‪ )10‬داخلی جادەكانی جارانن‪ ،‬بۆیە داوا لەحكومەتی‬ ‫دەكەم‪ ،‬بۆیە حكومەت بەكەمتەرخەم دەزانم هەرێم دەك��ەم رەق��ەم دابەشنەكەن و رێگری‬ ‫لەبەر ئەوەی بەبێبەرنامە ئۆتۆمبێل دێنێتە بكەن بۆئەوەی ئەوەندە ئۆتۆمبێل نەهێنرێتە‬ ‫ن��او ئ��ەم ش���ارەوە و شەقامەكانیشمان هەر ناو كوردستانەوە»‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬جه‌زا ئه‌حمه‌د‬ ‫بەڕێوەبەری فرۆشتنی ئۆتۆمبێلەكانی‬ ‫كۆمپانیای س���ەردار ف��ەرع��ی سلێمانی‪،‬‬ ‫ك���ام���ەران ف��ەت��اح ب��ەچ��ەت��ری راگ��ەی��ان��د‬ ‫«ئۆتۆمبێلەكانمان لەدوبەی و عەمانەوە‬

‫سەرۆكی حكومەت و وەزیری شەهیدانیش ئاگادارن‬

‫موەلیدەكان كارەبای پێویست نادەن‬

‫«ئەو خاوەن موەلیدانەی بەرپرسەكان‬ ‫ده‌ناسن دەتوانن سەرپێچی بكەن»‬ ‫ئا‪ /‬رەهێل مامەش‬

‫بەشێك لەهاواڵتیانی ش��اری هەولێر‬ ‫ل��ەم��وەل��ی��دەی گ��ەڕەك��ەك��ان��ی��ان ن��اڕازی��ن‬ ‫ب��ەه��ۆی ئ����ەوەی وەك پێویست ك��ارەب��ا‬ ‫بەهاواڵتیان نادەن‪ ،‬خاوەنی موەلیدەیەكی‬ ‫ئەهلیش ئاماژە بۆ ئ��ەوەدەك��ات بەهۆی‬ ‫ناجێگیری كاتەكانی هاتنەوەی كارەبای‬ ‫ن��ی��ش��ت��م��ان��ی��ی��ەوە‪ ،‬ك��ێ��ش��ە ب���ۆ م��وەل��ی��دە‬ ‫ئەهلییەكان دروس����ت دەب��ێ��ت و دەڵ��ێ��ت‬ ‫«زۆرج��ار لەیەك گەڕەكدا چەند ماڵێك‬ ‫كارەبای نیشتمانی هەیە و ئەوانی دیكە‬ ‫نیانە‪ ،‬لەو حاڵەتەدا ناتوانین موەلیدە ئیش‬ ‫پێبكەین و تەنیا بەنیوەی هێز كاربكات»‪.‬‬ ‫مەمەد تەحسین‪ ،‬تەمەن (‪ )33‬ساڵ‬ ‫ل��ەگ��ەڕەك��ی م��ەالی��ان��ی ش���اری هەولێر‬ ‫ئاماژەی ب��ەوەدا لەگەڕەكەكەیاندا دوو‬ ‫موەلیدە هەیە‌ و لەكاتی بڕانی كارەبای‬ ‫نیشتمانی ك��ارەب��ای��ان پ��ێ��دەدەن ‌و هیچ‬ ‫كاتێكیش لەكاتی خۆیدا كارەبا نادەنەوە‪،‬‬ ‫وت��ی «زۆرج���ار نیوسەعات ی��������ان‬ ‫ب��ی��س��ت دەق���ی���ق���ە دوا‬ ‫دەك��ەوێ��ت‪،‬‬

‫دەه��ێ��ن��ی��ن و ل��ەڕێ��گ��ەی خ��اڵ��ی س��ن��وری‬ ‫ئیبراهیم خەلیل و حاجی ئۆمەرانەوە داخڵی‬ ‫هەرێمی كوردستانی دەكەین‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫رەس��م��ی گ��وم��رگ دەدەی������ن‪ ،‬زۆرب����ەی‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانیشمان م��ۆدێ��ل��ی ت���ازەن و‬ ‫لەزۆربەی چین و توێژەكان ئۆتۆمبێل لەئێمە‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬ ‫دەكڕن»‪.‬‬ ‫كامەران فەتاح‪ ،‬وتیشی «ئەگەر بازاڕ‬ ‫باش بێت ساڵ هەیە (‪ )5000‬ئۆتۆمبێل‬ ‫دێنینە ناوشاری سلێمانییەوە و ئەو رێژەیە‬ ‫ئ��ەن��دام پەڕلەمانی ك��وردس��ت��ان لەسەر‬ ‫بەپێی ساڵەكان دەگۆڕدرێت»‪.‬‬ ‫لیستی گ�����ۆڕان د‪.‬پ���ەری���ه���ان ق��وب�لای‪،‬‬ ‫�ك‬ ‫�‬ ‫�ێ‬ ‫�‬ ‫�رس‬ ‫�‬ ‫�ەرپ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫�چ‬ ‫دەرب�������ارەی ئ�����ەوەی ه��ی�‬ ‫بەچەتری راگەیاند «حكومەتی هەرێم‬ ‫براو‪،‬‬ ‫ناو‬ ‫ئۆتۆمبێل‬ ‫شەریكیانە لەهاتنە ناوەی‬ ‫بێبەرنامەییەكەی لەهەموو شتێكماندا دیارە‪،‬‬ ‫لەگەڵ‬ ‫پەیوەندی‬ ‫وتی «كۆمپانیاكەمان‬ ‫دەبێت چەند ئۆتۆمبێل دەهێنرێتە ناو هەرێمی‬ ‫سەربەخۆیە»‪.‬‬ ‫هیچ بەرپرسێك نییە و‬ ‫كوردستانەوە حسابی ئەوە بكات كە چەند‬ ‫ب���ەڕێ���وب���ەری پ��ۆل��ی��س��ی ه��ات��وچ��ۆی ئۆتۆمبێل دەسوتێنێت‪ ،‬بەپێی قانون بۆ هەموو‬ ‫پارێزگای سلێمانی كە ئێستا دەستی لەكار كۆمپانیایەك هەیە كە بچێت ئۆتۆمبێل‬ ‫كێشاوەتەوە عەمید ئاراس ڕەوف بەچەتری بهێنێت بێ ئەوەی حكومەت ئیحساییەكی‬ ‫ڕاگەیاند «زۆر بوونی ئۆتۆمبێل خاڵێكە بەرفراوان یان بەرنامەیەكی دیاری هەبێت‬ ‫لەخاڵەكانی دروستبوونی رووداوی هاتوچۆ و شەقامەكان گۆڕانكاریان تێداكرابێت و‬ ‫و ئەو زۆربوونەش بەبڕیار بووە‪ ،‬بۆ ئەوەی جسری زۆر دروست كرابێت‪ ،‬خەڵكی ناچارە‬ ‫چ��ارەس��ەری زۆرب��وون��ی ئۆتۆمبێل بكرێت ئۆتۆمبێل بكڕێت لەبەرئەوەی لێرە خەتی‬ ‫دەبێت هێنانی ئۆتۆمبێل بەپێی پێداویستی میترۆ نییە»‪.‬‬ ‫خەڵك بێت و رێگا و بانەكانیش ف��راوان‬ ‫ئ��ەو ئ��ەن��دام پ��ەرل��ەم��ان��ە وتیشی «ئ��ەو‬ ‫بكرێت»‪.‬‬ ‫رووداوانەی كەڕوو دەدەن حكومەت بەرپرسە‬ ‫عەمید ئاراس ئەوەشی خستەڕوو كە زۆر بەپلەی یەكەم و هاواڵتیانیش بەپلەی دووەم‪،‬‬ ‫بوونی ئۆتۆمبێل كێشەی بۆ دروستكردون‪ ،‬شەقامەكان لەئاستی ئەو هەموو ئۆتۆمبێلەدا‬ ‫دەڵ��ێ��ت «ئ��ێ��م��ە ت��ەن��ه��ا الی��ەن��ی جێبەجێ‌ نین‪ ،‬هیوادارم حكومەتی هەرێم بیر بكاتەوە‬ ‫كردنین‪ ،‬ئێستا لەجاران زیاتر هیالك دەبین‪ ،‬لەژیانی هاواڵتیانی خ��ۆی و قانوونی‬ ‫هەر هاواڵتییەك مەرجەكانی تۆماركردنی هاتوچۆی تازە بێنێتە ناو واڵتەوە بۆئەوەی‬ ‫ئۆتۆمبێلی پێبێت ئۆتۆمبێلەكەی تۆمار ئەو هەموو كارەساتە ڕوونەدات»‪.‬‬ ‫دەكەین»‪.‬‬

‫ئ��ەو م��اوەی��ەش بۆ وەرزی هاوین زۆرە‪،‬‬ ‫جگە لەوەی هەندێكجار لەدرەنگدانەوەی‬ ‫كارەبادا ڤۆڵتیەی كارەباكەش زۆر كەمە‌و‬ ‫ناتوانین هیچ ئامێرێك هەڵبكەین‪ ،‬ئەمە‬ ‫لەكاتێكدایە ل��ەوەرزی زستان بەوشێوەیە‬ ‫نەبوو»‪.‬‬ ‫هەروەها ئامینە كەمال‪ ،‬ژنێكی تەمەن‬ ‫(‪ )40‬ساڵە‌و دانیشتووی هەمان گەڕەكی‬ ‫شاری هەولێرە‪ ،‬روونیكردەوە كە لەدوای‬ ‫باشبوونی ك��ارەب��ای نیشتمانی‪ ،‬دڵیان‬ ‫خۆشبووە لەكێشەی موەلیدە رزگاریان‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم پێی سەیرە ئێستا كارەبای‬ ‫موەلیدە خراپتر ب��ووە‪ ،‬بەوتەی ئەو ژنە‬ ‫كاتی هاتنەوەی كارەبا و نرخەكانیشی‬ ‫جێگیر نییە‪ ،‬بەڵكو هەر مانگە ‌و نرخێك‬ ‫دادەنێن‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو وت��ی��ش��ی «ه��ەن��دێ��ك��ج��ار بۆ‬ ‫ماوەیەكی زۆر موەلیدەكەمان تێكدەچێت‬ ‫‌و لەكاردەكەوێ‌ بەبێ ئەوەی حساب بۆ‬ ‫ئ��ەو خەڵكە ب��ك��ەن ك��ە م��اوەی��ەك��ی زۆر‬ ‫خەڵك بێ كارەبا دەكەن»‪.‬‬ ‫ب���ەش���دار م��ح��ەم��ەد‪ ،‬ت���ەم���ەن (‪)25‬‬ ‫س��اڵ��ی��ش ل���ەگ���ەڕەك���ی س��ەف��ی��ن‬ ‫ب���ەن���ی���گ���ەران���ی���ی���ەك���ی‬ ‫زۆرەوە باسی ل��ەوەك��رد‬ ‫لەگەڵ هاتنی وەرزی‬ ‫گ���ەرم���ای ئ��ەم��س��اڵ��دا‬ ‫خ����اوەن م��وەل��ی��دەك��ەی��ان‬ ‫ب��ەب��ی��ان��وی ج��ۆراوج��ۆر‬ ‫ك���ارەب���ای م��وەل��ی��دەی‬ ‫كوژاندوەتەوە ‌و جاری‬ ‫وا ه��ەب��ووە ب��ۆم��اوەی‬ ‫چ����ەن����دی����ن س���ەع���ات‬ ‫كارەبایان نەبووە‪ ،‬وتی‬ ‫«كە سەری مانگیش‬ ‫دێ������ت ه����ەم����ان ئ���ەو‬ ‫پ���ارە وەردەگ���رێ���ت كە‬ ‫دان����راوە ‌و ق��ەرەب��ووی‬ ‫ئەو كاتانەش ناكاتەوە‬ ‫ك��ە ك���ارەب���ای ن����ەداوە‪،‬‬ ‫ب��ۆ ئ��ەم��ەش چەندین جار‬ ‫ئ����ەو گ��ل��ەی��ی��ەم��ان‬ ‫لێكردووە‪،‬‬ ‫ب���������ەاڵم ه��ی��چ‬ ‫س��ودێ��ك��ی ن���ەب���ووە»‪،‬‬ ‫ن��اوب��راو وتیشی «ئ��ەو خ��اوەن‬ ‫موەلیدانەی بەرپرسەكان بناسن دەتوانن‬

‫سەرپێچی بكەن‪ ،‬بەاڵم ئەوانی تر بۆیان‬ ‫نییە رێنماییەكانی پارێزگا بشكێنن»‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی دی��ك��ەوە ئ��ەح��م��ەد عەلی‬ ‫وەك خ��اوەن موەلیدەی ئەهلی ئاماژەی‬ ‫بەوەكرد كە بەهۆی ناجێگیری كاتەكانی‬ ‫هاتنەوەی كارەبای نیشتمانییەوە‪ ،‬كێشە‬ ‫ب��ۆ موەلیدە ئەهلییەكان دروس��ت��ب��ووە ‌و‬ ‫وتی «زۆرج��ار لەیەك گەڕەكدا لەچەند‬ ‫ماڵێكدا ك��ارەب��ای نیشتمانی ه��ەی��ە و‬ ‫لەوانی تردا نییە‪ ،‬لەو حاڵەتەدا ناتوانین‬ ‫موەلیدە ئیش پێبكەین و تەنیا بەنیوەی‬ ‫هێز كاربكات»‪.‬‬ ‫سەبارەت بەكەمكردنەوەی ڤۆڵتیە كە‬ ‫هاواڵتیان گلەییان لێی هەیە‪ ،‬ناوبراو‬ ‫ئەوەی خستەڕوو كە لەبەرژەوەندییاندا نییە‬ ‫ڤۆڵتیەی موەلیدە كەمبكەنەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫بۆ خ��ودی موەلیدەكەیان زیانی هەیە‪،‬‬ ‫وتیشی «هۆكاری سەرەكی ئەو كێشەیە‬ ‫بۆ كارەبای نیشتمانی دەگەڕێتەوە كاتێك‬ ‫(ساردی) كارەبا تەواو نییە‪ ،‬ئەوا ڤۆڵتیە‬ ‫ك��ەم دەب��ێ��ت��ەوە»‪ .‬دەرب���ارەی تێكچوونی‬ ‫موەلیدە و درەنگ چاككردنەوەیان‪ ،‬ئەو‬ ‫خاوەن موەلیدەیە وتی «راستە هەندێكجار‬ ‫موەلیدە بۆ ماوەیەكی زۆر چاك نابێتەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش هۆكارەكەی بۆ وەستای موەلیدە‬ ‫دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‪ ،‬ئێمە هیچ دەسەاڵتێكمان‬ ‫نییە‪ ،‬خاوەن موەلیدەكان ب��ەردەوام ترسی‬ ‫البردنی موەلیدەكانیان هەیە و زۆرجاریش‬ ‫ل�����ەوەرزی زس��ت��ان��دا ه��ی��چ پ��ارەی��ەك��م��ان‬ ‫لەهاواڵتی وەرنەگرتووە»‪.‬‬ ‫ل����ەم����ب����ارەی����ەوە ع���ەل���ی ع���ەب���دوڵ�ڵ�ا‬ ‫سەرۆكی لێژنەی موەلیدە ئەهلییەكان‬ ‫لەپارێزگای هەولێر بەچەتری راگەیاند‬ ‫«ت����ائ����ەوان ك���ارب���ك���ەن‪ ،‬ك��ێ��ش��ەی��ان ه��ەر‬ ‫دەمێنێ»‪ ،‬بەاڵم سەبارەت بەسەرپێچی‬ ‫‌و ئەنقەست و غ��ەدرك��ردن لەهاواڵتیان‪،‬‬ ‫وت��ی «ب����ەردەوام چ��اودێ��ری��ان دەك��ەی��ن و‬ ‫لەكەموكوڕیەكان ئاگاداریان دەكەینەوە»‪،‬‬ ‫روونیشیكردەوە كە هەركاتێك دەرك��ەوت‬ ‫خاوەن موەلیدە سەرپێچی كردووە‪ ،‬ئەوان‬ ‫ب��ەگ��وێ��رەی رێنماییەكان دوای چەند‬ ‫ئاگاداركردنەوەیەك لێپێچینەوەی لەگەڵدا‬ ‫دەكەن و هەندێكجار سوتەمەنیان پێنادەن‬ ‫‌و زۆرجاریش هەبووە خاوەن موەلیدە بەند‬ ‫كراوە‪ ،‬وتی «ئەو دەنگۆیانە رەتدەكەینەوە‬ ‫كە دەوترێت جیاوازی لەنێوان موەلیدەكان‬ ‫لەالیەن پارێزگاوە دەكرێت‪ ،‬بەڵكو ئێمە‬ ‫بەرێنماییەكان كاردەكەین»‪.‬‬

‫بەهۆی كێشەی رەگەزنامەوە خاوەنی (‪)10‬‬ ‫ئەنفالكراو زیندانی دەكرێت‬

‫به‌ڵێنه‌کانی سه‌رۆکی حکومه‌ت به‌کوی گه‌یشنت‬ ‫ئا‪ /‬چەتر‬

‫«لەیادكردنەوەی ئەنفال لە (‪)4/14‬‬ ‫ی ئ��ەم��س��اڵ س���ەرۆك���ی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی‬ ‫وەزی�����ران د‪.‬ب���ەره���ەم س��اڵ��ح و وەزی���ری‬ ‫شەهیدان و ك��اروب��اری ئەنفالكراوەكان‬ ‫(دكتۆر مەجید)م ئ��اگ��ادار ك��ردەوە كە‬ ‫كێشەیەكی وا رووی تێكردووم و پێویستم‬ ‫بەچارەسەرەكردنە‪ ،‬ئەوانیش بەڵێنیاندا‬ ‫بەدواداچوون بۆ كێشەكەم بكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ���ەوا منی خ���اوەن (‪ )10‬ك��ەس��وك��ار و‬ ‫خێزان ئەنفالكراو ئێستا لەمەعەسكەر‬ ‫س��ەالم چ��وار مانگ حوكمی زیندانی‬ ‫دراوم‪ ،‬ئەگەر فریام نەكەون منداڵەكانم‬ ‫و خ��ێ��زان��ەك��ەم س����ەرگ����ەردان دەب����ن»‪،‬‬ ‫ئەمە وت��ەی بورهان حەمەخان غەریب‬ ‫ت��اق��ان��ە ح���وك���م���دراوەك���ەی پ��اش��م��اوەی‬ ‫ئەنفالە لەمەعەسكەر سەالمەوە باڵوی‬ ‫كردووەتەوە‪.‬‬ ‫ب��وره��ان حەمەخان پێاوێكی تەمەن‬ ‫(‪ )38‬س��اڵ��ەو ش��ەش ب��راو دوو خوشك‬ ‫و دای��ك و باوكی ئەنفالكراوەو ئێستا‬ ‫خاوەنی خێزانە و سێ منداڵ هەیە‪.‬‬

‫كەسێكی نزیكی‬ ‫ب��وره��ان ئ��ام��اژە بەوە‬ ‫دەكات كە لەدادگای‬ ‫تاوانەكانی سلێمانی‬ ‫دادوەر حوكمی چوار‬ ‫مانگ زیندانی بۆ‬ ‫بڕیوەتەوە‪ ،‬ئەو كەسە‬ ‫نزیكەی بورهان باس‬ ‫لەوەش دەكات كە ئەو‬ ‫دادوەرە پێشمەرگەی‬ ‫ك���ۆن���ی ی��ەك��ێ��ت��ی و‬ ‫دادوەری شۆڕش بووە‬ ‫ل��ەش��اخ و س��ەردەم��ی‬ ‫پ��ێ��ش��م��ەرگ��ای��ەت��ی‪ ،‬و‬ ‫دەڵێت «ئ��ەو دادوەرە‬ ‫زۆر بەباشی دەزانێت‬ ‫ئ���ازار و كێشەكانی‬ ‫پ���اش���م���اوەی ئ��ەن��ف��ال‬ ‫چ�����ی�����ی�����ە‪ ،‬ب�������ەاڵم‬ ‫ب����ەداخ����ەوە واب���زان���م‬ ‫رۆژان����ی راب����ردووی‬ ‫ب����ی����رچ����ووەت����ەوە ك��ە‬ ‫دەب�����وو ئ��اس��ان��ك��اری‬ ‫ب������ۆ ك���ێ���ش���ەی���ەك���ی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف ل����ەم����ج����ۆرە ب���ك���ات‬ ‫نەك چەوساندنەوە و‬ ‫زیندانیكردنی»‪.‬‬ ‫بورهان لەنامەكەیدا كە لەزیندانەوە‬ ‫باڵویكرده‌وە بەمشێوەیە باس لەسەرتای‬ ‫كێشەكەی دەك���ات‪« ،‬ب��ەه��ۆی ئ��ەوەی‬ ‫دای��ك و باوكم كاتێك زەواجیان ك��ردووە‬ ‫رەگ��ەزن��ام��ەی ب��اری شارستانیەكانیان‬ ‫نەكرد ب��ووە زەوج��ی‪ ،‬بۆیە هیچ لەبراو‬ ‫خوشكەكانم ب��ەب��ەن��دەش��ەوە جنسیەمان‬ ‫نەبوو‪ ،‬كاتێك بۆ دەرهێنانی رەگەزنامە‬ ‫سەردانی فەرمانگەی باری شارستانیم‬ ‫كرد‪ ،‬پێیان وتم تۆ باوك و دایكت هێشتا‬ ‫لەنفوس گەنجن واتا ژن و مێر نین‪ ،‬بۆیە‬ ‫تۆ ناتوانیت رەگەزنامە بەدەستبهێنیت‪،‬‬ ‫ب��ەو مەبەستە ل��ەن��ەوەدەك��ان��ەوە چەندین‬ ‫جار سەردانی دادگای كفری و كەالرم‬ ‫كردووە هیچیان بۆ نەكردووم و تائێستا‬ ‫نەبووم بەخاوەنی ناسنامەی خۆم»‪.‬‬ ‫زی���ن���دان���ی���ك���راوەك���ەی پ���اش���م���اوەی‬ ‫ئ��ەن��ف��ال ل��ەن��ام��ەك��ەی��دا دەڵ��ێ��ت «پ��اش‬ ‫پ��رۆس��ەی ئ���ازادی ع��ی��راق كێشەكانی‬ ‫پاشماوەی ئەنفال چارەسەركرا‪ ،‬منیش‬ ‫وەك ه���ەری���ەك ل��ەپ��اش��م��اوەی ئ��ەن��ف��ال‬ ‫ویستم لەرێگەی یاساییەوە كێشەكەم‬ ‫چارەسەر بكەم‪ ،‬نفوسی خۆم و خێزان‬

‫و م��اڵ و م��ن��داڵ��ەك��ان��م ب��خ��ەم��ەوە سەر‬ ‫ن���اوە ئ��ەس��ڵ��ەك��ەی خ���ۆم و خ��ێ��زان��ەك��ەم‬ ‫رێ��ك��ب��خ��ەم��ەوە‪ ،‬داوای���ەك���م پێشكەشی‬ ‫ن��ف��وس��ی رزگ����اری ك���رد و ل��ەرێ��گ��ەی‬ ‫پۆلیسەوە رەوانەی دادگای كەالر كرا‪،‬‬ ‫چوومە دادگا بێ پرسیاركردن و لەبری‬ ‫چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەكەم ل��ەدادگ��ای‬ ‫كەالر (‪ )20‬رۆژ زیندای كرام و پاش‬ ‫هەفتەیەك زیندانی كردنم بە كەفالەت‬ ‫ئازادكرام‪ ،‬پاش چەند مانگێك ئاگادار‬ ‫كرامەوە كەكێشەكەم رەوان��ەی دادگای‬ ‫تاوانەكانی سلێمانی كراوە‪.‬‬ ‫ئەو پاشماوەیەی ئەنفال ئاماژە به‌وه‌‬ ‫دەكات كە «سەرەڕای ئاگاداركردنەوەی‬ ‫سەرۆكی حكومەت و وەزیری شەهیدان‪،‬‬ ‫ل��ەم��ان��گ��ی (‪)7‬ی ئ��ەم��س��اڵ دووب����ارە‬ ‫س��ەردان��ی وەزی����ری ش��ەه��ی��دان��م ك��رد و‬ ‫بەڵێنی پێدام كە بەنوسراو وەزیری داد‬ ‫ئاگادار بكاتەوەو هەرچی كێشەی لەم‬ ‫شێوەیە هەیە كارئاسانییان بۆ بكرێت‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ن���ەك ه���ەر ه��ی��چ��م ب���ۆ ن��ەك��را‪،‬‬ ‫بەڵكو لەكۆتاییدا ل����ە(‪)2010/8/18‬‬ ‫لەدادگای تاوانەكانی سلێمانی چوار‬ ‫مانگ حوكمی زیندانی درام»‪.‬‬ ‫ئ��ێ��س��ت��ا ك���ەس���وك���اری ب���وره���ان داوا‬ ‫دەكەن هه‌رچی زووە دادگای تاوانەكان‬ ‫ب��ەدۆس��ی��ەك��ەی ب��وره��ان��دا ب��چ��ێ��ت��ەوە و‬ ‫حوكمی چ��وار مانگ زیندانییەكەی‬ ‫ه��ەڵ��ب��وەش��ێ��ن��ێ��ت��ەوەو ك��ێ��ش��ەك��ەی ب��ۆ‬ ‫چارەسەر بكرێت‪ ،‬هەروەها داوا دەكەن‬ ‫رێكخراوەكان لەم مەسەلەیە بێنە دەنگ‬ ‫و كێشەكەی بۆ چارەسەر بكەن‪.‬‬ ‫پارێزەر سەفین سەالحەدین لەبارەی‬ ‫ئەو جۆرە كێشانەوە دەڵێت «پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب��ڕی��ارێ��ك��ی ئیستیسنائی‬ ‫دەرك�������������ردووە ك����ە ئ�����ەو ك���ەس���ان���ەی‬ ‫لەسەردەمی ئەنفال لەساڵی (‪)1988‬‬ ‫ەوە تاساڵی (‪)1991‬كێشەی یاساییان‬ ‫هەبووە بەهۆی مەترسی ئەنفالكردنەوە‬ ‫رەگەزنامەی منداڵەكانیان خستووەتە‬ ‫سەر كەسێكی دیكە‪ ،‬ئەوا كارئاسانی‬ ‫و كێشەكانیان بۆ چ��ارەس��ەر بكرێت و‬ ‫بەتاوان لەقەڵەم نادریت‪ ،‬هاوكات ئەو‬ ‫بڕیارە تایبەت بووە بەسەردەمی ئەنفال‬ ‫نەك دوای ئەنفال»‪.‬‬ ‫چەتر چەندین ج��ار پ��ەی��وەن��دی كرد‬ ‫ب����ەوەزی����ری ش���ەه���ی���دان و ك���اروب���اری‬ ‫ئەنفالكراوەكان (دكتۆر مەجید)‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پەیوەندییەكەی بەردەست نەبوو‪.‬‬

‫ڤینۆس فایەق‪:‬‬

‫ئەگەر كەسێك هەبێت كۆیلە بێت‪ ،‬ئەوە پیاوە‬

‫ئا‪/‬ئاراس عوسمان‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪8‬‬

‫مۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری رۆح و‬ ‫مێشكی ژن دەخوات‬ ‫لەوكاتەوەی سیستەمی‬ ‫مه‌هاباد شارباژێڕی پ���ی���اوس���االری جێگەی‬ ‫پ��ێ��ش��ەن��گ��ای��ەت��ی دای��ك��ە‬ ‫خوداوەندی گرتووەتەوە قۆناغ بەقۆناغ كار بۆ‬ ‫دورخستنەوەی ژنان كراوە لەهەموو بوارەكانی‬ ‫ژیاندا بەتایبەتی لەبواری سیاسەتدا‪ .‬لەوانەیە‬ ‫هەندێك كەس بپرسن بۆچی لەم ب��وارەدا؟‬ ‫بێگومان تێگەیشتن لەوەاڵمەكەشی زۆر‬ ‫گرنگە و ب��ەوات��ای تێگەیشتنە لەهەموو‬ ‫كێشەكانیكۆمەڵگا‪.‬‬ ‫بەدرێژایتەمەنیسیستەمیپیاوساالری‬ ‫و دەوڵەتگەراكان هەریەك لەكاتی خۆیدا‬ ‫هەوڵیداوە ژنان بێ کاریگەر بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم بێ كاریگەركردنە دیار و ئاشكرابووە و‬ ‫لەبەرامبەریدا ژن هەستی پێكردوە و كەم تا‬ ‫زۆر خاوەن هەڵوێست بووە‪ ،‬بەاڵم لەسیستەمی‬ ‫سەرمایەداریدا لەهەموویان زیاتر فرت و فێڵ‬ ‫و تەڵەكەبازی بەكارهێناوە‪ ،‬لەم سیستەمەدا‬ ‫سیاسەتكردنی ق��ەدەغ��ەن��ەك��ردوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫بەجۆریك ئاراستەی ژنی وەرگەڕاندوە كە‬ ‫لەڕێگایەوە تەواوی كۆمەڵگای داڕزاندوە‪،‬‬ ‫بێ ئەوەی ناڕەزای زۆر لەبەرامبەری پەیدا‬ ‫ببێت‪.‬‬ ‫لە ئ��ەم��ڕۆدا لەگەڵ ئ���ەوەی زۆرب��اس‬ ‫لەجیهانگیری و دیموكراتیەت و مافەكانی‬ ‫م���رۆڤ دەك��رێ��ت ب��ەرێ��ژەی��ەك��ی زۆرك���ەم‬ ‫ژنان لەناو سیاسەتدان‪ ،‬رێژەی لە (‪)%12‬‬ ‫تێناپەڕێنێـت‪.‬‬ ‫پێویستەهەمووكەسێكئەمپرسیارەلەخۆی‬ ‫بكات بۆ؟ وەك دەبینین ئەو كۆمەڵگایانەی‬ ‫كە سەرمایەداری مۆدێرنیتە تێدا بااڵدەستە‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتـدار لەئاستێكی بەرزدا‬ ‫ژن��ی وەك ك��ااڵی��ەك خستووەتە ب����ازاڕەوە‬ ‫زۆررت��ری��ن س��ەرم��ای��ەی خ��ۆی پ��ێ پەیدا‬ ‫دەكات لەڕێگەی لەشفرۆشی بەجەستەی‬ ‫ژنانەوە‪ .‬پێشخستنی سێكسی كراوە و ریكالم‬ ‫لەبازاڕەكاندا گەورەترین بێ ڕێزی و بێ‬ ‫حورمەتی بەهەبوونی ژنەوە دەكات‪ .‬نرخی بۆ‬ ‫هەموو جەستەی ژن داناوە لەتەوقی سەریەوە‬ ‫تا بنی پێی لەشان و ملی هەتا سنگی‬ ‫لەناوقەدی هەتا قاچی لەدەست و پێی تادەم‬ ‫و چاوی هەمووی خ��اوەن نرخێكن‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی نرخی بۆدانەناوە رۆح و مێشكی ژنە‪،‬‬ ‫رۆحی ناناسێ و هیچ گوزارەیەكی بۆناكات‬ ‫وەك كەسێكی بێ رۆح و بێ هەست سەیری‬ ‫دەكات گومانی تێدانیە كە بەردەوامیش هیچ‬ ‫حسابێك بۆ مێشكی ناكات وەك جاهیل و بێ‬ ‫مێشكێك و بێ هزر تەماشای دەكات‪.‬‬ ‫هەربۆیە ئاراستەی گۆڕیووە و هەموو‬ ‫ئەركەكانی لێ سەندووەتەوە و یەك ئەركی‬ ‫داوەت��ێ ئەویش تێركردنی پیاوە‪ .‬ئاشكرایە‬ ‫لەم رێگەوە رەگەزی پیاو تەواوی تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگای ب���ەرەو داڕزان ب���ردوە و ئیتر‬ ‫كۆمەڵگایلەبەهاكانیدابڕاندوەوكردویەتی‬ ‫بەمێگەل‪ .‬سێكسی وەك شتێكی زۆر پیرۆز‬ ‫و پێویستی گرنگی مرۆڤ دیاری كردووە‪.‬‬ ‫ئەگەر بڵێن مرۆڤی بەرەو حەیوان بوون بردووە‬ ‫لەوانەیە ناحەقیەكی گەورەبێت بەحەیوان‪،‬‬ ‫چونكە حەیوان پەیوەندی زایندەی سنوردارە و‬ ‫لەوەرزی خۆیدا دەیكات لەپێناوی زیادبوونی‬ ‫وەچ�����ەدا‪ ،‬ب���ەاڵم ئ����ەوەی س��ەرم��ای��ەداری‬ ‫مۆدێرنیتە پێشی خستووە لەخوارئاستی‬ ‫حەیوانیشەوەیە‪.‬‬ ‫بۆیە دەتوانین بڵێین كە ژنانی ب��ەرەو‬ ‫ئاراستەیەكی خ��راپ ب��ردوە و وەك ئەوەی‬ ‫كە سیاسەت و بەڕێوەبردن كاری ئەوان نیە‪.‬‬ ‫هەربۆیە كاتێك ژنێكیش دەكەوێتە گۆڕەپانی‬ ‫سیاسەتەوە و دەخ��وازێ��ت سیاسەت بكات‬ ‫لەهەموو كاتێك زیاتر رووبەڕووی توندوتیژی‬ ‫دەبێتەوەرێگەناداتبەوژنەیبەئیرادەیخۆی‬ ‫دەیەوێت سیاسەت بكات‪ ،‬بەڵكو لەعەقڵی‬ ‫سیستەم ژنێكی كارتۆنی دروستدەكات‪،‬‬ ‫وەهادەكات بە بەردێك دووچۆلەكە دەكوژێت‪،‬‬ ‫لەالیەك دەڵێت من سیستەمێكی دیموكراتم‬ ‫لەالیەكیشدەڵێتبێباوەڕبنلەبەرامبەرتوانای‬ ‫ژنان‪ ،‬چونكە ئاشكرایە كاتێك ژن بەشداری‬ ‫سیاسەت دەك��ات بەهۆشیاریەوە دەتوانێت‬ ‫ئاراستەكانی سیاسەتی رەش و تەڵەكەبازی‬ ‫بگۆرێت‪ .‬باشترین پێشەنگایەتی بكات بۆ‬ ‫كۆمەڵگایەكی سیاسی و بەئەخالق‪.‬‬

‫رەوش������ی ژن�����ان ل���ەك���وردس���ت���ان‌و‬ ‫رۆڵ و ك��اری��گ��ەری��ەك��ان��ی��ان ‌و ئ��ەو‬ ‫گیروگرفتانەی ك��ە تائێستا گرفتی‬ ‫بەردەم پێشكەوتنەكانی ژنانن یەكێكن‬ ‫لەو پرسانەی كە هەمیشە بۆتە پرسیار‬ ‫‌و رووب����ەڕووی ژن��ان دەبێتەوە بۆ ئەم‬ ‫مەبەستە بەپێویستمانزانی دیمانەیەك‬ ‫لەگەڵ رۆژنامەنووس ‌و نوسەری بواری‬ ‫ژنان ڤینۆس فایەق بكەین ‌و هەندێك‬ ‫پرسیاری ئاراستە بكەین‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬رەوشی ژنان لەكوردستاندا‪ ،‬رۆڵیان‬ ‫لەئێستادا چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟‬

‫ ب����ەب����ەراورد ل��ەگ��ەڵ س���ەردەم���ی پێش‬‫ئازادی‪ ،‬رەوشی ژن بەرەو پێشچووە‪ ،‬پرسیارێك‬ ‫كە دەبێت بكرێت‪ :‬ئایا ئەو بەرەوپێش چوونە‬ ‫چ��ۆن��ە؟ گ���ۆڕان ل��ەب��ارودۆخ��ی ژن��دا نكوڵی‬ ‫لێناكرێت‪ ،‬ب��ەاڵم دوو ج��ۆر ل��ەگ��ۆڕان هەیە‪،‬‬ ‫یەكەم گۆڕانێكی مەنهەجی و بە ستراتیژ كە‬ ‫دەرئەنجام هۆشیاربوونەوە بێت‪ ،‬دووەم گۆڕانێكی‬ ‫هەڕەمەكی و رووكەشی كە فاكتەری وەك‬ ‫ئینتەرنێت و ڤیدیۆ كلیپەكان و‪...‬هتد‪ ،‬رۆڵیان‬ ‫تێدا بینیوە زیاتر لەرێكخراوەكانی ژن��ان و‬ ‫پەیوەندیدارەكان‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬ه��ەن��دێ��ك ژن���ی دی���ار و ب��ەرچ��او‬ ‫لەكوردستاندا هەیە تاچەند توانیویانە كار‬ ‫لەسەر چەسپاندنی مافەكانی ژنان بكەن؟‬

‫ م����ەرج ن��ی��ە ه���ەم���وو ئ���ەوان���ەی قسە‬‫لەپرسی ژن دەكەن بتوانن كاری جدی لەسەر‬ ‫چەسپاندنی مافەكانی ژن ب��ك��ەن‪ ،‬ك��اری‬ ‫چەسپاندنی مافەكانی ژن شتێك نیە بەتاكە‬ ‫كەسەكان بكرێت‪ ،‬هەروەك ئیمكانات و سنووری‬ ‫جووڵە و چاالكی تاكە كەسەكان سنوردارە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەی گرنگە ژن خۆی بزانێت مافەكانی‬ ‫لەكوێن و بەدوایدا بڕوات و خەباتی بۆ بكات‪.‬‬ ‫لەئێستا هەتا هەتایە من قسە بكەم‪ ،‬ئەگەر ژن‬ ‫هۆشیار نەبێتەوە هیچ ئاسەوارێك بەجێناهێڵێت‪،‬‬ ‫دەبێت ژن ویست و توانای گۆڕانی هەبێت‪،‬‬ ‫ه��ۆش��ی��ارك��ردن��ەوەی ژنیش ئ��ەرك��ی سەرەكی‬ ‫هەموومانە‪ ،‬بەتایبەت رێكخراوەكان‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬لەبەشداری ژنان لەبواری میدیادا؟‬ ‫هەندێك جار دەوترێت میدیاكان خۆیان‬ ‫بەشێكی كێشەكانن لەبەردەم ژنان بۆچونی‬ ‫ئێوە چییە؟‬

‫ بەپێچەوانەی ئەو رای��ەوە كە گوایا ژن‬‫لەبواری میدیادا بەشداری نیە‪ ،‬ئەوكاتەی من‬ ‫چوومە بواری میدیاوە ژنەكانی بواری میدیا‬ ‫بەژمارەی پەنجەكانی دەستێك دەژمێردران‪،‬‬ ‫ئیستا ژمارەیەكی زۆر لەو بوارەدا كاردەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم پرسیارەكە ئەوەیە ئایا میدیاكار دەبێت‬ ‫تەنها ب��ۆ ژن���ان ئیش ب��ك��ات؟ ی��ان نمونەی‬ ‫میدیاكارێكی ژن بێت كە خۆی بسەلمێنێت‬ ‫بە ئیمكانات و تواناكانیەوە دوور لەسێبەری‬ ‫پیاوێك‪ ،‬ئەمەش دوو شتی جیاوازن‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬ئەو ژنانەی لەناوحزب و پەرلەماندا‬ ‫كاردەكەن تاچەند توانیویانە پەیامی ژن‬ ‫بگەیەننە شوێنی مەبەست؟‬

‫ دەپرسم ئایا تائیستا رێكخراوەكان كە‬‫لەهەناوی حزبەكانەوە كەوتوونەتە خ��وارەوە‬ ‫تاچەند ئەو پەیامەیان گەیاندوە؟ بەالی منەوە‬ ‫مەسەلەكە ئەوەیە خودی ئەو ژنانە تاچەند‬ ‫توانیویانە دوور لەسێبەری حزبێك خۆیان‬ ‫بسەلمێنن؟‬ ‫چەتر‪ :‬رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫لەواڵتانی دەرەوە چۆن كار لەسەر پاراستن و‬ ‫دابینكردنی مافەكانی ئافرەتان دەكەن؟‬

‫ ل����ەرووی دروش����م و ئ��ام��ان��ج��ەوە هیچ‬‫جیاوازیەكی ئەوتۆیان نیە‪ ،‬تەنها جیاوازی‬ ‫ئەوەیە ئەو رێكخراوانە ئازادانەتر كاردەكەن‪،‬‬ ‫بۆیە ك��ارات��رن و ئەتوانن ببنە هێزی فشار‬ ‫لەسەر دەوڵەت‪ ،‬چونكە بەستراتیژ كار لەسەر‬ ‫بنەما مەعریفی و ئەخالقیەكانی تاك دەكەن‪.‬‬ ‫دەوڵەت لەو واڵتانە بە هەڕەمەكی پارە و پوول‬ ‫تەخشان و پەخشان ناكات بەبێ ئەوەی پالن‬ ‫هەبێت‪ ،‬هەموو رێكخراوێك كە دروست دەبێت‬ ‫دەزانێت پالنەكەی چیە‪ ،‬هەریەك الیەنێك و‬ ‫تایبەتمەندیەك دەگرێ و بەقەد ئەوەش بەپێی‬ ‫پالنێكی دیاریكراو بودجە وردەگرێت و كۆتایی‬ ‫هەموو ساڵێكیش لێرپسینەوە هەیە و راپۆرت‬ ‫پێشكەش دەك��رێ بۆ ئ��ەوەی بزانن چەندی‬ ‫پالنەكانیان جێبەجێكردوە و چەندی نا؟ چەندی‬ ‫سەركەوتوو بووە و چەندی نا؟‬

‫چەتر‪ :‬دەوترێت ژنان ب��ەردەوام بەكۆیلە‬ ‫دەك��رێ��ت ب���ەڕای ئێوە ئ��ازادك��ردن دەبێت‬ ‫لەكوێوە دەست پێبكات؟‬

‫ بەهەڵەتێگەیشتنی خ����ودی ژن��ەك��ە‬‫لەناوەرۆك و فەلەسەفەی چەمكی ئازادی‬ ‫و مومارەسەكردنی ئەو ئازادیە رۆڵ دەبینێت‪.‬‬ ‫ب��ۆ نمونە ژن ه��ەی��ە بەكارهێنانی هەڵەی‬ ‫مۆبایلێك یان مۆدێلی جلوبەرگ و ماكیاژ‬ ‫لەالی زۆر گرنگترە لەخوێندنەوەی كتێبێك‪،‬‬ ‫بەسەربردنی چەندین سەعات بەدیار فیلم و‬ ‫ڤیدیۆ كلیپەكانەوە ل��ەالی زۆر پڕ بایەخترە‬ ‫لەبەسەربردنی كاتێكی ك��ەم بەخوێندنەوەی‬ ‫بابەتێكی فیكری و فەلسەفی یان دانیشتن‬ ‫بەدیار پرۆگرامێكی رۆشنبیریەوە‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫ئەگەر پیاویش هیچ بایەخێكی تری نەبێت‬ ‫لەمۆدێلی سەیارە و مۆبایل و پیاسەكردن‬ ‫بەجادەوبانەكاندا‪ ،‬بەفیڕۆدانی ك��ات لەسەر‬ ‫ئینتەرنێت بەبێ ئامانج‪ ،‬بێگومان ئەمە الی‬ ‫منی ژن جێگەی بێزاری و بگرە رق لێبوونە‪.‬‬ ‫ئەگەر مەبەستت لەچۆنیەتی مامەڵەكردنی‬ ‫رەگ����ەزی ب��ەران��ب��ەر و بەهیچزانینی ژن و‬ ‫بێئیرادەكردنی بێت‪ ،‬ئەوەش بڕێكی دەكەوێتەوە‬ ‫سەر ژنەكە بەرانبەری مل كەچكات رێزی‬ ‫لێگبرێت‪ ،‬ئەو دەمی تێگەیشتنی خۆی بۆ‬ ‫چەمكی ئ����ازادی ئ��ەگ��ۆڕێ��ت‪ .‬مەسەلەكە‬ ‫تێڕوانینمان و دنیابینینمانە لەمەڕ چەمكی‬ ‫ئازادیەكان لەكوێوە سەرچاوە دەگرێت‪.‬‬ ‫ب���ەب���اوەڕی م��ن ژن ئ����ازاد ن��اك��رێ��ت‪ ،‬ئەو‬ ‫دەستەواژەیە ل��ەرووی زمانەوانیشەوە هەڵەیە‪،‬‬ ‫ئەگەر ژنەكە ویست و توانای ئازادبوونی‬ ‫هەبوو خۆی ئازاد دەكات‪ ،‬رێگای ئازادبوون‬ ‫بەهەنگاوێك دەست پێدەكات‪ ،‬ئەگەرچی من‬

‫باوەڕموایە دەبێت پیاو ئازاد بكرێت بۆ ئەوەی‬ ‫كۆمەڵگا لەپیاو ساالریەوە بكەینە ئینسانی‬ ‫و رێز ل��ەژن بگرێت‪ ،‬ئەگەر كەسێك هەبێت‬ ‫كۆیلە بێت‪ ،‬ئەوە پیاوە‪ ،‬بۆ ئەوەشی لەو هەستە‬ ‫كۆیالیەتیە خ��ۆی رزگ��ارب��ک��ات ژن دەكاتە‬ ‫كۆیلەی خۆی‪ ،‬كۆیلەش تەنها دەزانێت بەكۆیلە‬ ‫سەیری ئەوانیتر بكات‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬لەگەڵ زۆری رێكخراوەكان رێژەی‬ ‫خۆكوشتن و خۆسوتاندن زی��ادی ك��ردوە؟‬ ‫بەكۆی گشتی هۆكاری ئەم حاڵەتانە بۆچی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬

‫ زیادبوونی ئەو رێكخراوانە ئاماژەن بۆ‬‫زیادبوونی حاڵەتەكانی توندوتیژی و كوشتن و‬ ‫خۆستاندنی ژن‪ .‬ئاماژەیەكی روون و ئاشكرایە‬ ‫بۆ نەبوونی ستراتیژ و ئالیەتی گونجاو بۆ‬ ‫ب��ی��رك��ردن��ەوە و دۆزی���ن���ەوەی چ��ارەس��ەرەك��ان‪،‬‬ ‫ئاماژەشە بۆ هەڕەمەكی خەبات بۆ پرسی ژن‪.‬‬ ‫فاكتەر هەیە ه��ۆك��ارن لەزیادبوونی ئەو‬ ‫حاڵەتانە‪ ،‬لەوانە هۆشیاربوونەوە و نەمانی‬ ‫زمانی دیالۆگ لەنێوان ئەو دوو رەگ��ەزەدا‬ ‫كە ژنەكە دەگەیەنێتە كەناری خۆكوشتن‪،‬‬ ‫دروستبوونی حاڵەتێكی ترسناك لەناتەبایی و‬ ‫نایەكسانی لەئاستی هۆشیاری نێوان ژنێك و‬ ‫پیاوێك و نەبوونی ئیمان بەئازادی و رێزگرتن‬ ‫ل��ەژن لەالیەن پ��ی��اوەوە و بێ هیوابوونی ژن‬ ‫ل��ەدۆزی��ن��ەوەی كەناڵێك كە بەهانایەوەبێت و‬ ‫قەرەبووی ئینسانیەتی بداتەوە‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬پێتوانیە ژن خۆی بەشێك بێت لەو‬ ‫ئیرادە الوازەی پیشانی دەدات هەندێك جار‬ ‫بەو چەمكانەی بەكاری دێنێت وەك ئێمە‬ ‫زەعیفە یاخود ئافرەتین؟‬

‫ ئ��ەوە بنەمایەكی پ��ەروەردەی��ی هەیە كە‬‫ب��ەردەوام بەوشەی (عەیبە) مافەكانیان لێ‬ ‫زەوتكردووین‪ .‬هەموو كچێك لەكۆمەڵگای‬ ‫ئێمەدا پ��رۆژەی كابانوویەكی باشە‪ ،‬كوڕیش‬ ‫ئامادەكرێت هەموو دەسەاڵتەكان وەرگرێت‪.‬‬ ‫ئەم حاڵەتەش كلتوری بێ ئیرادەكردنی ژنی‬ ‫دروستكردوە الی زۆر ژن‪ ،‬بەتایبەت نەوەی‬ ‫پێش ئێمە بووەتە یاسایەك و رێسایەك بۆ ژیان‪،‬‬ ‫راه��ات��ووەن هێز الی پیاو ببینین و لەچاوی‬ ‫ئەوانەوە سەیری دونیا بكەن و بەعەقڵی پیاو‬ ‫بیربكەنەوە‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬راپ��ۆرت��ەك��ەی ه��ی��وم��ان رایتس‬ ‫وۆچ و ف��ەت��وای یەكێتی زانایانی ئایینی‬ ‫سەبارەت بەخەتەنەكردنی مێینە‪ ،‬ئێوە چ‬ ‫خوێندنەوەیەكتان هەیە لەنێوان ئەم دوو‬ ‫رایەدا؟‬

‫ئەم دواییەی حزبە كوردییەكان ژمارەیەكی‬ ‫كەم لەژنان برانە پێشەوە بەڕێژەی كۆتا‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەم حزبانە هەست دەكەن لەم قۆناغەدا‬ ‫پێویستیان بەژنانە كە لەناوەندی بڕیاردا‬ ‫بەشداری پێبكرێت‪ ،‬یان لەبەر تانە و عەیبەی‬ ‫ئ��ەو دیموكراسییە كە پیشانی ناوخۆ و‬ ‫دەرەوەی دەدرێت كە لەسااڵنی پێشوو ژنان‬ ‫لەم شوێنانەدا نەبوون؟‬

‫ گرفتەكە ئەوەیە حزبەكان یان موجامەلەی‬‫ئەو دیموكراسیەتە ئەكەن كە باسی لێوە دەكەن‪،‬‬ ‫یان وەك خۆجوانكردن هەوڵی بردنە پێشەوەی‬ ‫ژن دەدەن‪ ،‬لەكاتێكدا مەسەلەكە زۆر جیاواز‬ ‫و سادەترە‪ ،‬مەسەلەكە ئەوەیە ژن ئەبێت وەك‬ ‫پیاو بەشداری سیاسی بكات‪ ،‬بەاڵم نابێت بە‬ ‫پرەنسیپی (بردنەپێشەوە) بێت‪ ،‬ئەبێت بەتوانا‬ ‫و لێهاتوویی خۆی بسەلمێنێت‪ .‬گرنگ نیە‬ ‫چەند ژن ئەچێتە پێشێ‪ ،‬گرنگ ئەوەیە ئەو‬ ‫ژنەی ئەچێتە پێشێ چۆن چووە؟ و چی پێ‬ ‫ئەكرێ؟‬ ‫چەتر‪ :‬لەوتار و دیمانەكاندا زیاتر وەك‬ ‫ژنێكی فێمێنیزم دەردەكەویت بیرت لەوە‬ ‫كردووەتەوە بێیتەوە لەناو مەعاناتەكانی‬ ‫ژن��ان��دا ب��ژی��ت‌و ك��ارب��ك��ەی��ت ل��ەس��ەر ئەو‬ ‫پەراوێزییەی ژنان؟‬

‫ بیرم لەوە كردووەتەوە بێمەوە بۆ كوردستان‪،‬‬‫بەاڵم گرفتی من سەربەخۆبوون و ئازادیە‪،‬‬ ‫هەرگیز لەسایەی هیچ حزبێكدا كارم نەكردوە‪،‬‬ ‫هاتنەوە و بەشداریكردنم لەپرۆژەیەكدا بۆ ژنان‬ ‫دەبێت لەرێگەی حزبێكەوە بێت‪ ،‬منیش راهاتووم‬ ‫ئازاد و سەربەخۆ كاربكەم‪ ،‬دەپرسم‪ :‬لەكوردستاندا‬ ‫كەسێك هەیە توانیبێتی لەدەرەوەی ئەو حزبانە‬ ‫و ئازادانە بەسەربەخۆ شتێكی باش‬ ‫بكات؟ هێشتا ئەوەش بەرێگر‬ ‫نازانم‪ ،‬ئەگەر حزبێك لەو‬ ‫حزبانە لەئیمانیانەوە‬ ‫ب���ەئ���ی���م���ك���ان���ات‬ ‫و ت���وان���اك���ان���ی‬ ‫دەرف���ەت���م ب��دەن‬ ‫بۆ ئیشێك یان‬ ‫پرۆژەیەك بۆ‬ ‫كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫بەشانازی‬ ‫و‬

‫خۆشحاڵیەوە دێمەوە و ئەركی خۆم بەجێدەهێنم‬ ‫لەخزمەتكردنی هەموو كۆمەڵگادا‪.‬‬

‫ێ پارێزگاكەی هەرێمی‬ ‫چەتر‪ :‬لەهەرس ‌‬ ‫كوردستاندا لەماوەی شەش مانگی رابردودا‬ ‫(‪ )671‬ژن ئەشكەنجە دراون و (‪ )63‬حاڵەتی‬ ‫دەستدرێژی هەبووە و (‪ )1038‬ژن سكااڵیان‬ ‫ك��ردوە‪ ،‬پێتوانیە حكومەتیش كەمتەرخەم‬ ‫بێت لەبەرامبەر ئەم حاڵەتانەدا‪ ،‬بەوەی‬ ‫زۆركات ژنێك بەدەستی پیاوەكەی دەكوژرێت‬ ‫دواتر بەسوڵحی عەشایەری و قەرەبووكردنەوە‬ ‫بەپارە كۆتایی بەكێشەكە دێت؟‬

‫ ه��ەم��وو ب��ەش��دارن لەكەمتەرخەمیدا‪،‬‬‫ئەسڵەن رێژەی ئەو ژنانەی سكااڵ ئەكەن زۆر‬ ‫لەحاڵەتەكانی روودەدات كەمترە‪ .‬حكومەتیش‬ ‫بەرپرسیاریەتیە گەورەكەی ئەكەوێتە ئەستۆ‪،‬‬ ‫بەرپرسی یەكەمە لەنشوستهێنانی هەموو‬ ‫پرۆژەكانی رێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان و‪...‬‬ ‫هتد دەیكەن‪ ،‬چونكە ئێمە حكومەتی بێالیەن‬ ‫و خزمەتگوزارمان نیە‪ ،‬حكومەتی حزبیمان‬ ‫هەیە هەموو شتێكی خستووەتە خزمەتی‬ ‫حزبەوە بەهەموو رێكخراوەكانی كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنیشەوە‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬لەپەرلەمانی كوردستان پڕۆژەیەك‬ ‫خ��رای��ە گ��ف��ت��وگ��ۆوە س��ەب��ارەت بەبیمەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی بۆ كابانی ماڵەوە‪ ،‬هەندێك‬ ‫لەئەندامانی پ��ەرل��ەم��ان بەسوكایەتیان‬ ‫دەزانی بەرامبەر بەژنان و هەندێك بەئیجابی‬ ‫ل��ەق��ەڵ��ەم��ی��ان داب����وو‪ ،‬ئ��ێ��وە ل��ەگ��ەڵ كام‬ ‫بۆچوونەدان و لەبەرچی؟‬

‫ بۆخۆم دژی ئەو پرۆژەیاسایەم‪ ،‬زیاتر‬‫هانی ژن دەدات لەماڵەوە دانیشێت و بیانوو‬ ‫دەداتە دەست پیاو ژن بەرێتەوە ناو ماڵ‪ .‬ئەكرێ‬ ‫داوای یاسایەك بكرێت بۆ بیمە یان‬ ‫ی��ارم��ەت��ی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی بۆ‬ ‫كاتی بێكاری بۆ هەردوو‬ ‫رەگ��������ەز‪ ،‬ب������ەاڵم زۆر‬ ‫هەڵەیەكی گ��ەورەی��ە‬ ‫یاسایەكی لەو جۆرە‬ ‫بەتەنها بۆ رەگەزی‬ ‫ژن داواك�����رێ�����ت‬ ‫لەكۆمەڵگایەكی‬ ‫پ����ی����اوس����االر و‬ ‫دواكەتووی وەك‬ ‫كوردستان‪.‬‬

‫ راپۆرتەكەی هیومان رایتس وۆچ زۆر‬‫بەوردی لێكۆڵینەوەی لەسەر تاوانی خەتەنە‬ ‫ك��ردوە كە دەك��رێ بكرێتە بنەمایەكی‬ ‫ئەكادیمی و باوەڕپێكراو‪ .‬فەتواكەی‬ ‫یەكێتی زانایانی ئایینی كوردستان‬ ‫بەهەنگاوێكی ب��وێ��ران��ە دەبینم‪،‬‬ ‫تەنها نوقسانی تێدادەیبینم ئەوەیە‬ ‫پێشنیاری هیچ ئالیەتێك ناكات‬ ‫ب��ۆ ق��ەالچ��ۆك��ردن��ی بكەرانی‬ ‫تاوانی خەتەنەكردن‪.‬‬

‫ئا‪ /‬گەالوێژ مێهفەر‬

‫قسەیەك لەسەر بابەتەكە‬ ‫تاوانی لەباربردنی كۆرپەلە بەیەكێك لە هەرە‬ ‫ترسناكترین و ئاڵۆزترین دیاردەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫دادەنرێت كە رووبەرووی هەموو جیهان دەبێتەوە‪،‬‬ ‫رۆژان����ە رووب�����ەرووی ه��ەم��وو كۆمەڵگاكان‬ ‫لەهەرە پێشكەوتوترین‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ا و‬ ‫لەئاستی‬

‫ئا‪ /‬ئومێد مەحمود ــ عارف محەمەد‬

‫ێ ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی س���ەردان���ی ئ��ەو‬ ‫ك��ات � ‌‬ ‫قوتابخانەیەی ك��ە ساڵی پ��ار نۆژەنیان‬ ‫ك��ردب��ووەوە‪ ،‬لەگەڵیدا ب��ەرە‌و شارۆچكەی‬ ‫قەرەهەنجیر كەوتینە ڕێ‌‪ ،‬دی��ارب��وو زۆر‬ ‫كەیفخۆش ‌و ش��ادب��وو‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ەداخ��ەوە‬ ‫ئەو دڵخۆشییە هەر لەگەڵ گەیشتنمان‬ ‫ب��ەق��وت��اب��خ��ان��ەك��ە وەك ب��اڵ��ن��دەك��ان��ی س��ەر‬ ‫درەختەكانی قوتابخانەكە هەڵفڕی ‌و خەم‬ ‫‌و پ����ەژارە ئەلیكساندەری داگ����رت‪ ،‬ئەو‬ ‫كاتێك چ��اوی ك��ەوت ب��ە (‪)wc‬ی��ەك��ان��ی‬ ‫قوتابخانەكە‌و جامی شوشەی پۆلەكان كە‬ ‫ببوون بەپارچەیەك لەبۆگەنی ‌و پیسایی‪،‬‬ ‫ف��ەف��وری‌و ج��ام��ی ش��ك�ا‌وی پ��ەن��ج��ەرە‌و‬ ‫دیوارەكانی بینی كە وەك كەالوەی لێهاتبوو‪،‬‬ ‫چووە پەنا دیوارێك‌و وەك ئەوەی القەكانی‬ ‫نەتوانن بەوەستاویی هەڵیگرن‪ ،‬دانیشت ‌و‬ ‫دەستەكانی بەچاوی گرت و ئاگام لێبوو‬ ‫بەخوڕ دەگریا‌و وەك منداڵ هەنسكی دەدا‪.‬‬ ‫(ئەلیكساندەر ساكیرا) تەمەن (‪ )21‬ساڵ‬ ‫خوێندكاری كۆلێژی (یاسای نێودەوڵەتی‬ ‫‌و دی��ب��ل��ۆم��اس��ی) س��ەرۆك��ی رێ��ك��خ��راوی‬ ‫پ��اراس��ت��ن��ی ئ��اش��ت��ی ل��ەپ��ێ��ن��او مافەكانی‬ ‫م��ن��دااڵن (‪ )peace.keeping‬كە‬ ‫رێ��ك��خ��راوێ��ك��ی س��ەرب��ەخ��ۆی خ��ێ��رخ��وازی‬ ‫ئیتاڵییە ‌و لەساڵی (‪)2008‬ەوە لەالیەن‬ ‫ێ خوێندكاری زان��ك��ۆ لەپێناوی‬ ‫كۆمەڵ ‌‬ ‫مافەكانی مندااڵن بەتایبەت مندااڵنی‬ ‫ك��ەرك��وك دای��ان��م��ەزران��دوە‪ ،‬ئ��ەوی��ش كاتێ‌‬ ‫ل��ەو ساڵەدا ئەلیكساندەر بۆیەكەمینجار‬ ‫سەردانی شاری كەركوك دەكات ‌و چاوی‬ ‫بەمندااڵنی ك��ەرك��وك بەتایبەت منداڵی‬ ‫ێ ‌و لەنزیكەوە بێ‌‬ ‫خێزانی ئاوارەكان دەكەو ‌‬ ‫ێ نەوایی‌و سەرگەردانی منداڵە‬ ‫مافی‌و ب ‌‬ ‫ئ��اوارەك��ان��ی ك��ەرك��وك دەبینێ‌‪ ،‬بیرۆكەی‬ ‫دامەزراندنی ئەم رێكخراوەی لەال چەكەرە‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫(چەتر) توانی بۆ چەند ساتێك لەگەڵیدا‬ ‫ێ ‌و ئ��ەم دی����دارەی ل��ەگ��ەڵ��دا ساز‬ ‫دان��ی��ش� ‌‬ ‫ب��ك��ات‪ .‬ئەلیكساندەر وت��ی «ئێمە هیچ‬ ‫كۆمەك ‌و یارمەتییەك لەالیەن حكومەتی‬ ‫ئیتاڵیاوە وەرناگرین‪ ،‬بەڵكو رێكخراوەكەمان‬

‫ئا‪ /‬سەردار ئەحمەد‬

‫ڤینۆس فایه‌ق‪ ،‬نووسه‌ر و رۆژنامه‌نووس‬

‫لەباربردنی كۆرپەلە به‌پێی ئاین و یاسا قه‌ده‌غ ‌ه و تاوانه‌‬ ‫ش��ارس��ت��ان��ی��ەت��ی و ت��ەك��ن��ەل��ۆژی��ا ت��ادەگ��ات��ە‬ ‫دواكەوتووترین كۆمەڵگاكان‪ .‬لەباربردن دوو جۆرە‬ ‫یەكێكیان (سروشتیە یان بەرێككەوتە) كە ئەوە‬ ‫دەستی هیچ كەسێكی تێدانیە‪ ،‬جۆری دووەمیان‬ ‫(بەئەنقەست)ە كە ئەمە دەستی لەباربردنی‬ ‫تێدایە‪.‬‬ ‫هۆكارەكەشی دەگەڕێنرێتەوە بۆ هۆكاری‬ ‫ئ��اب��وری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی و ئاینی و داب و‬ ‫نەریتی كۆمەڵگا‪ .‬ل��ەرۆژگ��اری‬ ‫ئەمڕۆدا بەتایبەتی لەواڵتە تازە‬ ‫پێگەیشتوەكاندا كە بژێوی‬ ‫بنەماڵەكان لەئاستێكی‬ ‫مامناوەندی دای��ە‬ ‫ێ‬ ‫و ن����ات����وان����ر ‌‬ ‫خ���ێ���زان���ێ���ك���ی‬ ‫گ��ەورەی پێ‌‬ ‫ێ‬ ‫بەخێوبكر ‌‬ ‫و هەروەها‬ ‫ال و ا ز ی‬ ‫سیستمی‬ ‫پ������ەروەردە‬ ‫چ‬ ‫ل��ەم��اڵ��ەوە‬ ‫چ‬ ‫لەقوتابخانە‬ ‫وادەكا كە ئەو‬ ‫م��ن��داڵ��ە ببێتە‬ ‫ب��ارگ��ران��ی بەسەر‬ ‫خ��ێ��زان��دا و كەسێكی‬

‫پەروەدە‌و شارەوانی كەركوك یارمەتی‌و كۆمەكمان ناكەن‬

‫رێكخراوێكی سەربەخۆیە ‌و ئەندامەكانی‬ ‫بەخۆبەش ك��ار دەك��ەن ‌و ئ��ەو یارمەتی ‌و‬ ‫ك��ۆم��ەك��ەی ك��ە پێشكەشی م��ن��دااڵن��ی‬ ‫دەكەین‪ ،‬لەپارووی دەمی خۆمان دەگرینەوە‪،‬‬ ‫ێ ك��ار بكەین‬ ‫ێ دەرف��ەت��م��ان دەب � ‌‬ ‫ه��ەر كات ‌‬ ‫لەچێشتخانەكان بەتایبەت لەكاتی پشووی‬ ‫ێ لەو پارەیە بۆ مندااڵنی‬ ‫خوێندن‪ ،‬هەند ‌‬ ‫كەركوك هەڵدەگرین تا پێشكەشیان بكەین»‬ ‫وتیشی «تەنها جارێك شارەوانی بڕێك‬ ‫پارەی كەمی داینێ‌«‬ ‫ئاماژەی بەوەشدا كە «ساڵی (‪)2009‬‬ ‫بۆیەكەمینجار توانیان بە بڕی (‪ )3‬هەزار‬ ‫دۆالر (‪ )w.c( )12‬ب��ۆ قوتابخانەی‬ ‫بنەڕەتی قەرەهەنجیر دروستبكەن‪ ،‬كە (‪)6‬‬ ‫یان بۆ كوڕان‌و (‪)6‬یش بۆ كچان‪ ،‬هەروەها‬ ‫جامی شوشەی پەنجەرەی پۆلەكان كە‬ ‫هەموویان شكابوون نوێبكەنەوە»‬ ‫ه����ەروەه����ا س����ەب����ارەت ب���ەپ���رۆژەك���ان���ی‬ ‫ئەمساڵیشیان وت��ی «ئەمساڵ (‪)2010‬‬ ‫بەپانتایی (‪)100‬م‪ 2‬بەهاوكاری رێكخراوی‬ ‫(ه����ی����وا)ی ع���ێ���راق���ی‪ ،‬ی��اری��گ��ای��ەك��م��ان‬ ‫ل��ە (ق��وت��اب��خ��ان��ەی ب��ن��ەڕەت��ی رەح��ی��م��اوا)‬ ‫دروستكردوە كە پێشتر جێگای فڕێدانی‬ ‫خۆڵ‌و خاشاك بوو»‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی «ك��ێ��ش��ەی س��ەرەك��ی��م��ان ل��ەو‬ ‫پرۆژەیە نەبوونی ئاودێرە كە رۆژانە درەخت‬ ‫‌و چیمەنی یاریگاكە ئاو بدات‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫هەموو وشكبوون»‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئومێد مه‌حمود‬ ‫وت��ی��ش��ی «ل��ەب��ەر ئ����ەوەی ش���ارەوان���ی‌و‬ ‫لەكۆتاییدا ئەلیكساندەر وتی «هیوادارم‬ ‫پەروەردەی كەركوك یارمەتی ‌و كۆمەكمان هەیە كە پ��ارە كۆدەكەینەوە بەمەبەستی بەجوانترین دیزاین دروستمان كردبوو‪ ،‬تەنها‬ ‫خەڵكی ئ��ەم واڵت���ە ب��ەت��ای��ب��ەت گەنجان‬ ‫ناكات لەوبارەیەوە‪ ،‬گوایە دەڵێن تەنكەرمان ئامانجێكی دیاریكراو‪ ،‬ئەمساڵ پارەمان لە (‪ )w.c‬نەدەچوون‪ ،‬زبڵدان بوون»‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫بەخەمباریشەوە وتی «نازانم بۆ رێزیان خ��اك ‌و نیشتمانەكەی خۆیان خۆشبو ‌‬ ‫نیە‪ ،‬ناچار تەنكەرێكمان بە كرێی (‪ )100‬بۆ ئەم قوتابخانەیە كۆكردەوە‪ ،‬هەوڵدەدەین‬ ‫دۆالری مانگانە گ��رت��ووە ت��ا چیمەن ‌و بەرنامەی ساڵی داهاتوومان كۆمەككردن ل��ەو ك���ارەی ئێمە ن��ەگ��رت��ووە‪ ،‬ل��ەپ��ارووی ‌و لەئایندە بێئومێد نەبن‪ ،‬بەڵكو ه��ەردەم‬ ‫ێ بەو مندااڵنەی كە قوربانی تەقینەوە‌و رۆژانەی دەمی خۆمان دەگرینەوە ‌و پارە هیوایان ب���ەدوارۆژ ب�ێ‌‪ ،‬گەنجان دەتوانن‬ ‫ب‌‬ ‫درەختەكانی یاریگاكە ئاوبدات»‪.‬‬ ‫ك��ۆدەك��ەی��ن��ەوە ب��ۆ ی��ارم��ەت��ی ‌و كۆمەكی هێزی گۆڕانكاری ‌و پێشكەوتنی كۆمەڵ‬ ‫روون��ی��ك��ردەوە كە «پ����ەروەردەی ك��وردی كارە تیرۆریستییەكانن»‪.‬‬ ‫سەرۆكی رێكخراوی (ئاشتی لەپێناوی ئەم مندااڵنەی كەركوك‪ ،‬هەرچەند ئێمە بن‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەوان مێشكی نوێگەریی‬ ‫كەركوك لەبری ئەوەی یارمەتیمان بدات‪،‬‬ ‫كێشەمان بۆ دروس��ت��دەك��ات‪ ،‬تەنانەت بۆ مافەكانی منداڵ) زۆر نیگەران بوو لەوەی خوێندكاری زانكۆین پێویسیتیمان بەهەموو ‌و پێشكەوتنن‪ ،‬بۆیە پێویستە ئەوان رۆڵی‬ ‫سەرەكی‌و رێبەرایەتی لەئەستۆ بگرن»‪.‬‬ ‫دروستكردنی ئ��ەو یاریگایە رەزام��ەن��دی كە ئەو پ��رۆژان��ەی ئەنجامیانداوە‪ ،‬رێزی سەنتێك هەیە»‪.‬‬ ‫وتیشی «ب��ەڕێ��وەب��ەری قوتابخانەكە‬ ‫پ��ێ��ن��ەدای��ن‪ ،‬ن��اچ��ار لەبەشی عەرەبییەكە لێنەگیراوە لەوبارەیەوە وتی «بەمەبەستی‬ ‫ب���ەس���ەرك���ردن���ەوە‪ ،‬ئ��ەم��س��اڵ س���ەردان���ی بۆچی هیچ بەها ‌و رێزێكی لەو كارەی‬ ‫تێبینی‪ :‬زۆر سوپاسی (سرود)خان سەرۆكی‬ ‫رەزامەندیمان وەرگرت»‪.‬‬ ‫س���ەب���ارەت ب��ە ب��ەرن��ام��ەی ئایندەشیان قوتابخانەی بنەڕەتی قەرەهەنجیرم كرد‪ ،‬ئێمە ن��ەگ��رت��ووە‪ ،‬ئ��ەو رێ��ز لەكارێكی وا رێ��ك��خ��راوی (ه��ی��وا)ی ع��ێ��راق��ی دەك��ەی��ن‪،‬‬ ‫ئ��ەل��ی��ك��س��ان��دەر وت���ی «رێ���ك���خ���راوەك���ەی بەاڵم كە قوتابخانەكەم بینی تووشی شۆك نەگرێ‌‪ ،‬چۆن دەتوان ‌‬ ‫ێ مندااڵن پ��ەروەردە ك��ە ئ��ەرك��ی وەڕگ��ێ��ران��ی ئ��ەم دی��دارەم��ان��ی‬ ‫ئێمە س��ااڵن��ە ب��ەرن��ام��ەی ك���اری خۆمان ب��ووم‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەو (‪)w.c‬یانەی كە بكات»؟!‬ ‫لەئینگلیزییەوە بۆ كوردی لەئەستۆ گرت‪.‬‬

‫باخه‌که‌یان هێشتا دروست نه‌کراوه‌‬

‫به‌رده‌قاره‌مان کتێبخانه‌و سه‌نته‌ری ده‌وێت‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬لەكۆنگرەكانی‬

‫ناتەواویش پێشكەش بەكۆمەڵگا بكرێ‌‪ ،‬جیا‬ ‫لەوەش زۆربوونی دیاردەی لەشفرۆشی وایكردووە‬ ‫ێ باوك زۆر زیاد بكات‪،‬‬ ‫كە رێژەی منداڵی ب ‌‬ ‫ێ رەزام��ەن��دی‬ ‫زۆرج��اری��ش ئ��ەو سكپڕییە بەب ‌‬ ‫دایكەكەیە‪ ،‬لێرەدایە دایكەكە پەنا بۆ لەباربردنی‬ ‫كۆرپەلەی ناو سكی دەبات‪ ،‬هەرچەندە كە دواتر‬ ‫دووچاری مەترسیەكی گەورە دەبێتەوە و ژیانی‬ ‫دەكەوێتە مەترسیەوە‪ ،‬هەروەها ئاسەوارەكانی‬ ‫تا ئ��ەو رۆژەی زی��ن��دووە كاریگەری لەسەر‬ ‫تەندروستی و باری دەروونی دایكەكەوە هەیە‪.‬‬ ‫لەڕووی زانستیەوە‬ ‫لەباربردنی كۆرپەلە‪ /‬كۆتایی پێهێنانی‬ ‫ێ ئەنقەست‬ ‫ێ ی��ان ب ‌‬ ‫سكپڕییە بەئەنقەست ب ‌‬ ‫بەمەبەستی لەناوبردنی كۆرپەلە‬ ‫لەباربردن‌و سەیركردنی لەڕووی یاساوە‬ ‫حاكم هیمداد ل��ەڕووی یاساییەوە دەرب��ارەی‬ ‫ئەو بابەتە دەڵێت‪ :‬لەباربردن تاوانە نەك ماف‪،‬‬ ‫مافی هیچ كەسێك نیە تەنانەت دایكەكەش‬ ‫كە ئەو منداڵە لەبارخۆی ب��ەرێ‌‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫لەعێراقدا هەر كەسێك منداڵێكی لەبار خۆی‬ ‫بردبێ‌‪ ،‬یا منداڵێكی لەبار كەسێك بردبێ‌‪،‬‬ ‫بەپێی م��اددەی (‪)417‬ی یاسای سزادانی‬ ‫عێراقی تاوانی ئەنجامداوە‪ .‬لەبرگەی یەكەمدا‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر ژن��ێ��ك منداڵێك بەئەنقەست بەهەر‬ ‫ێ یا داوا لەكەسێك‬ ‫ئامرازێك لەبارخۆی بەر ‌‬ ‫بكات ئەمكارە ئەنجامبدات سزاكەی لەساڵێك‬ ‫زیندانی زیاترنیە و بەبڕێك پارە غرامە دەكرێ‌‪.‬‬ ‫لەبرگەی دووەمدا ئەگەر هاتوو ژنە بەحەزی‬ ‫خۆی منداڵەكەی لەبەر خۆی بردبێ‌‪ ،‬ببێتە‬

‫سەرۆكی رێكخراوی پاراستنی ئاشتی لەپێناو مافەكانی مندااڵن‪:‬‬

‫هۆی مردنی منداڵەكە سزاكەی لە (‪ )7‬ساڵ‬ ‫زیندانی زیاتر نابێ‌‪ .‬وە هەروەها ئەگەر ئەو‬ ‫لەباربردنە (دكتۆر‪ ،‬مامان و یاریدەدەری پزیشك)‬ ‫ئەو كارە ئەنجامبدا سزاكەی توندترە‪.‬‬ ‫ئەگەر یاسا بەوشێوەیە بایەخ بەمندااڵن‬ ‫دەدات و دژی ئ��ەو دی��اردەی��ە دەوەستێتەوە‪،‬‬ ‫بۆچی لەزۆربەی شوێنەكاندا مندااڵن ئێستاش‬ ‫ێ بەشن‬ ‫لەسەرەتایترین مافەكانی خۆیان ب ‌‬ ‫لەڕووی ئاینیەوە‪.‬‬ ‫پ��رۆف��ی��س��ۆر ج��ەم��ال م��ح��ەم��ەد ب��اج��ەالن‪،‬‬ ‫سەرۆكی بەشی خوێندنی ئاینی لەكۆلیژی‬ ‫زانستە كۆمەاڵیەتیەكان لەزانكۆی كۆیە بۆ‬ ‫لەباربردنی كۆرپەلە لە ئاینی ئیسالمدا دەڵێت‪:‬‬ ‫لەناحیەی فقهەوە ك��ە سكپڕی دروس��ت‬ ‫بوو لەتەمەنی چەند رۆژەوە بەحیساب دێ‌‪.‬‬ ‫ئیمام ئەحمەدی ك��وڕی عمبل كە یەكێكە‬ ‫لەچوار مەزهەبەكانی سوننە دەڵ�ێ‌‪ :‬گەر لە‬ ‫(‪ )40‬رۆژ تێپەڕی كە ب��وو بە (‪ )42‬رۆژ‬ ‫لەباربردنەكە حەرامە‪ ،‬بەهیچ شێویەك نابێ‌‬ ‫ێ ئەگەر ژن و مێردی شەرعیش‬ ‫ئەنجام بدر ‌‬ ‫بن‪ .‬هەندێكی دیكەش لەشارەزایانی ئاینی‬ ‫ئیسالم دەڵێن‪ :‬پێش ئەوەی روحی بەبەرهاتبێ‌‬ ‫كە بوو بە (‪ )120‬رۆژ حەرامە‪ ،‬تاوانە‪ .‬وەك‬ ‫ئەوە وایە كە مرۆڤێكی گەورە بكوژرێ‌‪ .‬تەنیا‬ ‫لەیەك كاتدا دەتوانرێ‌‪ ،‬ئەویش ئەگەر گیانی‬ ‫دایكەكە لەمەترسیدابێ‌‪ .‬لێرەدا ئافرەتەكە ئێستا‬ ‫ێ منداڵی دیكەش دروس��ت‬ ‫دەژی و دەت��وان� ‌‬ ‫ێ و بمرێ‌‪،‬‬ ‫بكات‪ ،‬بەاڵم لەوانەیە ئەو منداڵە بب ‌‬ ‫بۆیە لەپێناوی رزگاربوونی گیانی دایكەكە‬

‫ێ و نەلەقانون نەلەیاسادا‬ ‫منداڵەكە لەباردەبردر ‌‬ ‫سزای لەسەر نیە‪ .‬هەڵبەتە ئەوەش كاتێك دەكرێ‌‬ ‫كە دوو پسپۆر یا دكتۆری ش��ارەزا شاهیدی‬ ‫لەسەر ئەوەبدەن‪ ،‬بە بەڵگە بیسەلمێنن كە ژیانی‬ ‫دایكەكەلەمەترسیدایە‪.‬‬ ‫لەڕووی تەندروستیەوە‬ ‫جیا لەوەی كە لەباربردن لەباری یاسایی و‬ ‫ئایینیەوە بەتاوان دادەنرێ‌‪ ،‬لەباری تەندروستیشەوە‬ ‫مەترسیەكی گەورەیە بۆ سەر گیانی دایكەكە‪.‬‬ ‫تروسكە‪ ،‬پەرستارێكەوە (‪ )12‬ساڵ پێش‬ ‫ئێستا منداڵێكی لەبارخۆی بردوە دەڵێت‪ :‬زۆرجار‬ ‫هەلومەرجی ژی��ان رێگەت پێ ن��ادات ببیتە‬ ‫خاوەنی منداڵ‌و بەناچاری سكەكە لەناودەبەی‪،‬‬ ‫بەاڵم تكام وایە ژنان ئەو كارە نەكەن‪ ،‬چونكە‬ ‫ك��اری��گ��ەری یەكجار خ��راپ��ی ل��ەس��ەر ژیانی‬ ‫دایكەكە هەیە‪ ،‬لەباربردن ریسكە‪ ،‬ریسكێك‬ ‫كە لەو كارەدا سەركەوتوودەبی یاخود كۆتایی‬ ‫بەژیانت دێ‌‪ .‬بەتایبەتی ئەو لەباربردنانەی دوور‬ ‫لەچاوی دكتۆرن و بەدزییەوە ئەنجام دەدرێن‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی لەو كاتەدا ئەو كەسەی ئەو كارە‬ ‫دەكات شارەزایی تەواوی نیە و كەلوپەلەكانی‬ ‫پیسن و بە كەڵكی ئەو كارە نایەن‪ .‬بۆیە زۆربەی‬ ‫كات ژنەكە دووچ��اری كونبوونی منداڵدانی‬ ‫ێ‬ ‫ێ و یاخود جارێكی دیكە منداڵی ناب ‌‬ ‫دەب� ‌‬ ‫و هەروەها تێكچوونی س��ووڕی مانگانە كە‬ ‫ێو‬ ‫زۆرجار ژنەكە بە بەردەوامی نەخۆش دەكەو ‌‬ ‫توشی خوێن بەربوونی زۆر دەبێ‌‪ ،‬ئەمەش دەبێتە‬ ‫كەم خوێنی‪ ،‬هەروەها چەندین حاڵەتی نەخۆشی‬ ‫دیكە كە هەر لەو رێگایەوە تووشی دەبێت‪.‬‬

‫كۆمەڵگەی بەردەقارەمان‪ ،‬دەكەوێتە‬ ‫باشوری خ��ۆرئ��اوای ش��اری سلێمانی‪،‬‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ی ب����ەردەق����ارەم����ان ب��ەه��ۆی‬ ‫ن��ەب��وون��ی پ��ەرت��وك��خ��ان��ە و س��ەن��ت��ەری‬ ‫گەنجان و باخه‌كەوە‪ ،‬بێزاری خۆیان‬ ‫دەردەب����ڕن و پ��ێ��ی��ان��وای��ە ك��ە حكومەت‬ ‫ئەوانی فەرامۆش كردوە‪.‬‬ ‫باخەكەیان بەكەڵك نایه‌ت‬

‫كاروان ئیبراهیم‪ ،‬تەمەن (‪ )24‬ساڵ‪،‬‬ ‫گەنجێكی دەرچووی زانكۆیە‪ ،‬ئاماژە‬ ‫بۆ ئەوە دەكات كە تەنها باخێك لەبەردە‬ ‫ق��ارەم��ان��دا ه��ەی��ە ئ��ەوی��ش ك��ەم��وك��وڕی‬ ‫ه��ەی��ە و دەی����وت‪ :‬دروس��ت��ك��ردن��ی ئ��ەو‬ ‫ب���اخ���ە ش��وێ��ن��ەك��ەی گ��ون��ج��او ن��ی��ە و‬ ‫ئ��ەم��ەش ن��ی��ش��ان��ەی ب��ی��رن��ەك��ردن��ەوەی��ە‬ ‫لەئایندەی ناوچەكە‪ ،‬هەروەها دانانی‬ ‫موەلیدەی كارەبا لەتەنیشت باخەكە و‬ ‫گواستنەوەی دوكاندار و پیشەوەرانی‬ ‫ئاسنگەر و پ��ەن��چ��ەرچ��ی و رۆن��گ��ۆڕ‬ ‫بۆبەرامبەر باخەکه‌»‪ ،‬كاروان‪ ،‬هێمای‬ ‫ب��ۆئ��ەوەدەك��رد هێنانی ئ��ەو دوكانانە و‬ ‫موەلیدە بۆ تەنیشت باخەكە وایلێكردوە‬ ‫كە سیمای باخی پێوە دیارنەمێنێت‪،‬‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ب��اخ دەب��ێ��ت لەشوێنێكی‬ ‫ئ��ارام��دا بێت و خەڵكی بتوانن چەند‬

‫ساتێك لەكاتی خۆیان بەبێدەنگی تێدا‬ ‫بەسەربەرن‪ ،‬بەاڵم لەمباخەدا ژاوەژاو‬ ‫و دەنگەدەنگ زیاتر ماندوت دەكات‪،‬‬ ‫كاروان پێشیوایە كە چەند باخێكی تر‬ ‫پێویستە بۆ بەردەقارەمان‪.‬‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ی ب����ەردەق����ارەم����ان ه��ێ��م��ا‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەش���دەك���ەن ك���ە ج��گ��ە ل����ەوەی‬ ‫باخەكەیان خ��زم��ەت��گ��وزاری پێویستی‬ ‫نییە «زۆربەی كات دەرگای باخەكە‬ ‫داخراوە»‪.‬‬ ‫ف���ەرم���ان ع���ەب���دول���وەه���اب‪ ،‬ت��ەم��ەن‬ ‫(‪ )23‬ساڵ‪ ،‬یەكێكی ترە لەگەنجانی‬ ‫بەردەقارەمان‪ ،‬ئەویش وەك هاوڕێكانی‬ ‫ل��ەن��ەب��وون��ی ئ���ەو خ��زم��ەت��گ��وزاری��ان��ە‬ ‫دەدوێ������ت ك���ە ب���ۆ گ��ەن��ج��ان ن���ەك���راوە‬ ‫و دەڵ����ێ����ت‪ :‬ئ���ێ���م���ەی گ���ەن���ج ل���ێ���رەدا‬ ‫تاڕادەیەكی زۆر فەرامۆشكراوین‪ ،‬باخ‬ ‫بۆئێمە زۆر پێویستە‪ ،‬لەجیاتی ئەوەی‬ ‫لەنێو ب��ازاڕ و س��ەر ك��ۆاڵن بووەستین‬ ‫و كێشە و گیروگرفتمان بۆ دروس��ت‬ ‫ببێت دەتوانین تێدا كۆببینەوە‪ .‬ئێمە‬ ‫ن��ات��وان��ی��ن س���ود ل���ەو ب��اخ��ە وەرب��گ��ری��ن‬ ‫ك��ە ب��ۆم��ان دروس��ت��ك��راوە ل��ەب��ەرئ��ەوەی‬ ‫ك��ەم��وك��وڕی ه��ەی��ە»‪ ،‬ئ��ەوەش��ی وت‪:‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ە ح��ك��وم��ەت زی��ات��ر گ��رن��گ��ی‬ ‫بدات بەناوچەكەمان و چیتر نەخرێینە‬ ‫پ���ەراوێ���زەوە و ه��ەرن��ەب��ێ��ت ل��ەب��ەرام��ب��ەر‬

‫ئ��ەوب��ێ��ك��اری��ی��ەی ل��ەن��اوچ��ەك��ەدا ه��ەی��ە گ���ەن���ج���ان ه���ەب���ووای���ە ئ�����ەوا ك��ەم��ێ��ك‬ ‫چەند باخێكمان بۆ دروستبكەن‪.‬‬ ‫لەخەمەكانی ئەوان كەمدەبۆوە‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫كتێبخانەیان پێویستە‬ ‫ئەگەر سەنتەرمان هەبووایە النیكەم‬ ‫دروستكردنی‬ ‫گەنجانی بەردەقارەمان‬ ‫ئێمە كێشەی نەبوونی شوێنمان نەدەما‬ ‫پ��ەرت��وك��خ��ان��ەی��ەك بەپیویست دەزان���ن‪ ،‬و دەم��ان��ت��وان��ی ب��ەه��اوك��اری گەنجان‬ ‫پ��ێ��ی��ان��وای��ە ن���ەب���وون���ی پ��ەرت��وك��خ��ان��ە و م��ام��ۆس��ت��ای��ان خ��ول��ی ج���ۆراوج���ۆر‬ ‫دەگ����ەڕێ����ت����ەوە ب����ۆ ك���ەم���ت���ەرخ���ەم���ی بكەینەوە»‪.‬‬ ‫بەرپرسان‪.‬‬ ‫داب���ان‪ ،‬وت��ی��ش��ی‪ :‬ن��ەب��وون��ی سەنتەر‬ ‫ئ���وم���ێ���د ن���اس���ی���ح‪ ،‬ت����ەم����ەن (‪ )23‬وادەك��ات لەنێوبازاڕ و نێو كۆاڵنەكان‬ ‫س����اڵ‪ ،‬ئ��ەم��ە رون���دەك���ات���ەوە و وت���ی‪ :‬بسوڕێینەوە‪.‬‬ ‫س������ەرب������اری ئ������ەو ك���ەم���وك���وڕی���ان���ە‬ ‫دووباخ لەبه‌رنامەدایە‬ ‫ت��ائ��ێ��س��ت��ا ن���ەت���وان���راوە ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ەی��ەك‬ ‫س��ەرۆك��ی ش��ارەوان��ی ب��ەردەق��ارەم��ان‪،‬‬ ‫لەبەردەقارەماندا دروستبكرێت‪ ،‬ئەویش ج����ەوه����ەر دەروێ��������ش‪ ،‬ل���ەم���ب���ارەی���ەوە‬ ‫ب���ەه���ۆی ك��ەم��ت��ەرخ��ەم��ی ب��ەرپ��رس��ان ب���ەچ���ەت���ری راگ����ەی����ان����د «ب���اخ���ەك���ە‬ ‫ل��ەن��اوچ��ەك��ەم��ان��دا و گ��وێ��پ��ێ��ن��ەدان��ی س��ەرەت��ا ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی ك��ات��ی ل��ەوێ��دا‬ ‫دەس��ەاڵت بەناوچەكەمان‪ ،‬ئەم گەنجە دروس��ت��ك��راوە‪ ،‬خ��ۆم ن��ەم��ام��م ل��ەزراع��ە‬ ‫ئ��ام��اژەی ب��ەوەش��دا ك��ە دروس��ت��ك��ردن��ی وەرگ���رت���وە و ل��ەوێ��دا چ��ان��دووم��ان��ن و‬ ‫ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ەی��ەك ل���ەن���اوچ���ەك���ەی���ان���دا دوات����ر ب���ەه���اوك���اری رێ��ك��خ��راوێ��ك كە‬ ‫زۆرگ��رن��گ��ە و وت���ی «ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ەی��ەك هەڵساوە بەتەلبەندكردنی چواردەوری‪،‬‬ ‫ه��ەب��ێ��ت ت��ائ��ێ��م��ەی گ��ەن��ج��ان ب��ت��وان��ی��ن ج����گ����ەل����ەوە ب���ەه���ی���چ ج����ۆرێ����ك پ����ارە‬ ‫ل��ەپ��ش��ووەك��ان��دا س���ودی ل��ێ��وەرب��گ��ری��ن و ل���ەالی���ەن وەزارەت��������ەوە ب���ۆ ئ���ەو ب��اخ��ە‬ ‫كاتەكانی خۆمانی بەكتێب خوێندنەوە خ��ەرج��ن��ەك��راوە»‪ .‬س��ەرۆك��ی ش��ارەوان��ی‬ ‫تێدا بەسەربەرین»‪.‬‬ ‫بەردەقارەمان ئاماژە بەئەوەش دەكات‬ ‫سەنتەری گەنجانیان نییە‬ ‫ك��ە چ��ەن��د س��اڵ��ێ��ك ل��ەم��ەوب��ەر كاتێك‬ ‫دابان ئەسعەد‪ ،‬تەمەن (‪ )18‬ساڵ‪ ،‬ح��ك��وم��ەت م���وەل���ی���دەی ح��ك��وم��ی بۆ‬ ‫ئاماژە بۆ نەبوونی سەنتەری گەنجان شار و شارۆچكەكان دانا موەلیدەیەك‬ ‫دەك��ات و پێیوایە ئەگەر سەنتەرێكی لەتەنیشت باخەكەوە دان��راوە‪ ،‬ئەوەشی‬

‫وت‪ :‬م���وەل���ی���دەی ت��ەن��ی��ش��ت ب��اخ��ەك��ە‬ ‫شتێكی كاتیە هەركاتێك سیستەمی‬ ‫كارەبا چاك بوو‪ ،‬ئەوا لەوێدا الدەبرێت‪،‬‬ ‫ئ���ەو دوك��ان��ان��ەی الی ب��اخ��ەك��ەش كە‬ ‫ل��ەوێ��دا دان����راون ب��ەه��ۆی ئ���ەوەی ئ��ەو‬ ‫دوكانانە لەناوبازاڕدابوون و خەڵكیان‬ ‫بێزار كردبوو‪ ،‬بۆیە لەسەر داواك��اری‬ ‫خەڵك داوامان كرد چەند دوكانێكمان‬ ‫ل��ەش��وێ��ن��ێ��ك��ی دوور ل���ەب���ازاڕەك���ە بۆ‬ ‫دروس��ت��ب��ك��رێ و ل���ەس���ەر داواك�����اری‬ ‫دوك���ان���دارەك���ان خ��ۆێ��ان ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی‬ ‫كاتی لەوێدا دامانناون‪.‬‬ ‫ج�����ەوه�����ەر دەروێ����������ش‪ ،‬ه���ێ���م���ا ب��ۆ‬ ‫ئ��ەوەش��دەك��ات كە دروستكردنی باخی‬ ‫تر لەبەرنامەیاندایە و وتی‪ :‬دوو باخی‬ ‫گەورە لەبەرنامەماندایە‪ ،‬بەاڵم تائێستا‬ ‫ب��ۆم��ان ج��ێ��ب��ەج��ی ن���ەك���راوە‪ ،‬ب��ەه��ۆی‬ ‫ئەوەی لەبودجەكەماندا شتی گرنگتر‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬وەك ئ��او و ئ���اوەڕۆ‪ ،‬باخێكیان‬ ‫ل��ەڕێ��گ��ەی ك���اك ع��ی��م��ادەوە ل��ەس��اڵ��ی‬ ‫(‪ )2009‬بڕیاری جێبەجێكردنی درا‪،‬‬ ‫بەاڵم دواتر دواخرا بۆساڵی (‪،)2010‬‬ ‫دوات���ر گ��ۆڕان��ك��اری ب��ەس��ەر وەزارەت���دا‬ ‫ه��ات و وتیان ه��ەر وەزارەت���ە و دەبێت‬ ‫ێ‬ ‫كاری خۆی بكات و تائێستا جێبەج ‌‬ ‫نەكراوە‪.‬‬

‫شاوۆچکه‌ی به‌رده‌قاره‌مان‬

‫فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪9‬‬

‫تكایە با واز لەزانكۆ‬ ‫بهێنین‬ ‫ئ��ەم نووسینەی من‬ ‫رێباز سۆڵەیی ب��ۆ ئ��ەو خوێندكارانەیە‬ ‫ك����ە دێ����ن����ە زان����ك����ۆ‌و‬ ‫هیواكانی خۆیان دەدەن��ە دەس��ت زانكۆ ‌و‬ ‫مامۆستاكانی‪ ،‬ئەزانم ئێوە دەی��ان خەون‬ ‫‌و پ��رۆژەت��ان ب��ۆ ئ��ەم ق��ۆن��اغ��ەی ژیانتان‬ ‫دان��اوە‪ ،‬بەهیوان ئەم قۆناغە خەونەكانتان‬ ‫بهێنێتەدی‪ ،‬لەبەرئەوەی پێتانوایە زانكۆ‬ ‫ناوەندی مەعریفە و توێژینەوە‌و پێگەیاندنی‬ ‫زانستە‪ ،‬ئەم بۆچوونەی ئێوە لەسەر زانكۆ‬ ‫ه��ی��چ ه��ەڵ��ەی ت��ێ��دان��ی��ە‪ ،‬چ���ۆن ه��ەم��وو‬ ‫زانكۆیەك دەبێت كار بۆ ئەو ئەركە ئیداری‬ ‫‌و مەعریفی‌و زانستیانە بكات كە لەپێناویدا‬ ‫دروست بووە‪ ،‬بەاڵم كێشەكە ئەوەیە لەم واڵتە‬ ‫زانكۆ نیە تاتیایدا دروست ببین‪ ،‬نامەوێت‬ ‫رەخنە لەزانكۆ بگرم ئیتر ئەوە بووە بەڕۆتین‬ ‫‌و قسەكردن لەسەری زیادەیە‪ ،‬تەنها ئەوە‬ ‫دەڵێم لەباشترین حاڵەتدا زانكۆكان رەنگە‬ ‫بتوانن بڕوانامەیەكت پێببەخشن كە ئەویش‬ ‫وەك كارتی كاركردنە نەك شتی تر‪.‬‬ ‫ئەگەر كەسێك مەبەستیه‌تی پێبگات ‌و‬ ‫سەركەوتوو بێت‪ ،‬ئ��ەوە بێگومان مرۆڤ‬ ‫دەتوانێت بگات بەهەرشتێك كە مەبەستێـتی‪،‬‬ ‫دەش��ب��ێ��ـ��ت ژی��ن��گ��ەی ف��ەراه��ەم��ك��ردن��ی‬ ‫ئامانجەكەی بسازێنێت‪ ،‬لەنێو زانكۆ ‌و‬ ‫دەرەوەی زانكۆ هەندێك بواری زۆر گرنگ‬ ‫هەن كە زۆر لەخودی زانكۆ گرنگترن بۆ‬ ‫پێگەیشتن‪ ،‬چ كاتێك دەتوانیت سود لەو‬ ‫بوارانە ببینیت؟ ئەوكاتەی كە دڵنیابیت كە‬ ‫پرۆگرام‌و مامۆستای زانكۆ پێتناگەیەنن‬ ‫‌و دەبێـت بیانكەیت بەسەرچاوەی سەرەكی‬ ‫خ��ۆت‪ ،‬من بەكورتی ئەو دەرفەتانە باس‬ ‫دەك��ەم كە دەكرێت ل���ەدەرەوەی پرۆگرامی‬ ‫زانكۆ سودیان بۆت هەبێـت‪.‬‬ ‫یەكەم لەنێو زان��ك��ۆ‪ :‬ژم��ارەی��ەك��ی زۆر‬ ‫لەكتێبخانە ه��ەن‪ ،‬بێبەرامبەر دەتوانیت‬ ‫سودیان لێ ببینیت‪ ،‬هەر بەشە و كتێبخانەی‬ ‫تایبەت بەخۆی هەیە‪ ،‬بەردەوام كتێبخانەكان‬ ‫چۆڵن‪ ،‬دەكرێت تۆی گەنج بیانقۆزیتەوە‬ ‫‌و كتێب بكەیت ب��ەس��ەرچ��اوەی سەرەكی‬ ‫رۆشنبیری خۆت ‌و هاوڕێی هەمیشەیی‬ ‫تۆ بن‪ ،‬بێگومان ئەوەی كتێب پێتدەبەخشێـت‬ ‫زۆر گرنگترە لەوانەی كە مامۆستاكەت‬ ‫پێتی دەڵێت‪ ،‬جا هەر لەئێستاوە بڕیار بدە‬ ‫لەگەڵ باشترین دۆستی خۆتدا بەوەفابیت‬ ‫ئەویش كتێبە‪ ،‬لەالیەكی دیكەوە ژمارەیەكی‬ ‫زۆر لەهۆڵی ئینتەرنێت هەن بێبەرامبەر‬ ‫لەزانكۆدا‪ ،‬هەوڵبدە س��ود ل��ەو زانیاریانە‬ ‫وه‌رگ��ر‌ه كە بێبەرامبەر دەستت دەكەوێت‪،‬‬ ‫لەالیەكی دی��ەك��ەوە ه��ەر ل��ەن��او زان��ك��ۆدا‬ ‫رۆژانە چەندین كۆڕ و سیمینار و چاالكی‬ ‫‌و گفتوگۆی توێژینەوەی ماجستێر و تێزی‬ ‫دكتۆرا ئەنجام دەدرێ��ـ��ن‪ ،‬ئەمانە هەموو‬ ‫سەرچاوەی وەرگرتنی زانیاری و ئەزموونن‪،‬‬ ‫دەتوانیت بە ب��ەردەوام��ی ئاگاداریان بیت‬ ‫‌و كەمترین كات بەپرۆگرامی زانكۆ بدە‬ ‫ئەگەر دەتەوێـت كەسێكی نمونە بیت‪.‬‬ ‫دووەم دەرەوەی زان��ك��ۆ‪ :‬بێگومان ئەم‬ ‫قۆناغەی تەمەنی گەنجیمان هەم وزەی‬ ‫زۆری تێدایە و هەمیش قۆناغی زانكۆ‬ ‫دەرفەتی زۆری تێدایە بۆ هەرشتێك كە‬ ‫ئامانجت بێـت لەبەرئەوە دەكرێـت تۆ هەر‬ ‫لەئێستاوە بڕیار بدەیت بەدەر لەپسپۆڕیەكی‬ ‫زانكۆت خۆت فێری هونەرێكی دیكە یاخود‬ ‫پیشەیەكی دیكە بكەیت وەك ئەوەی فێری‬ ‫زمان یان مۆسیقا یان لەبواری كۆمپیوتەریدا‬ ‫یان رۆژنامەنووسی یان وەرزشیدا فێربكەیت‪،‬‬ ‫ی��اخ��ود ه��ەرش��ت��ێ��ك ك��ە ل��ەگ��ەڵ ت��وان��ا و‬ ‫ئارەزوەكانتدا دەگونجێـت‪ ،‬دڵنیابە دەتوانیت‬ ‫لەپاڵ زانكۆدا فێری شتێكی دیكە ببیت‬ ‫كە هێندەی پسپۆڕیەكەت بۆت بەسود بێـت‬ ‫لەبەرئەوەی قۆناغەكە ئاسانكاری زۆری‬ ‫تێدایە و ئێستا لەشارەكاندا دەیان رێكخراو‬ ‫‌و ناوەندی رۆشنبیری و پێگەیاندن هەن كە‬ ‫یارمەتیدەرن بۆ هەموو ئەم ئامانجانە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەگەر بمانەوێـت گەنجێكی سەركەوتوو‬ ‫خاوەن پرۆژە بین دەبێـت واز لەزانكۆ بهێنین‬ ‫و چ��اوەڕوان��ی ئەوەمان نەبێـت كە زانكۆ‬ ‫پێمان بگەیەنێت‪.‬‬

‫ڤینۆس فایەق‪:‬‬

‫ئەگەر كەسێك هەبێت كۆیلە بێت‪ ،‬ئەوە پیاوە‬

‫ئا‪/‬ئاراس عوسمان‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪8‬‬

‫مۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری رۆح و‬ ‫مێشكی ژن دەخوات‬ ‫لەوكاتەوەی سیستەمی‬ ‫مه‌هاباد شارباژێڕی پ���ی���اوس���االری جێگەی‬ ‫پ��ێ��ش��ەن��گ��ای��ەت��ی دای��ك��ە‬ ‫خوداوەندی گرتووەتەوە قۆناغ بەقۆناغ كار بۆ‬ ‫دورخستنەوەی ژنان كراوە لەهەموو بوارەكانی‬ ‫ژیاندا بەتایبەتی لەبواری سیاسەتدا‪ .‬لەوانەیە‬ ‫هەندێك كەس بپرسن بۆچی لەم ب��وارەدا؟‬ ‫بێگومان تێگەیشتن لەوەاڵمەكەشی زۆر‬ ‫گرنگە و ب��ەوات��ای تێگەیشتنە لەهەموو‬ ‫كێشەكانیكۆمەڵگا‪.‬‬ ‫بەدرێژایتەمەنیسیستەمیپیاوساالری‬ ‫و دەوڵەتگەراكان هەریەك لەكاتی خۆیدا‬ ‫هەوڵیداوە ژنان بێ کاریگەر بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم بێ كاریگەركردنە دیار و ئاشكرابووە و‬ ‫لەبەرامبەریدا ژن هەستی پێكردوە و كەم تا‬ ‫زۆر خاوەن هەڵوێست بووە‪ ،‬بەاڵم لەسیستەمی‬ ‫سەرمایەداریدا لەهەموویان زیاتر فرت و فێڵ‬ ‫و تەڵەكەبازی بەكارهێناوە‪ ،‬لەم سیستەمەدا‬ ‫سیاسەتكردنی ق��ەدەغ��ەن��ەك��ردوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫بەجۆریك ئاراستەی ژنی وەرگەڕاندوە كە‬ ‫لەڕێگایەوە تەواوی كۆمەڵگای داڕزاندوە‪،‬‬ ‫بێ ئەوەی ناڕەزای زۆر لەبەرامبەری پەیدا‬ ‫ببێت‪.‬‬ ‫لە ئ��ەم��ڕۆدا لەگەڵ ئ���ەوەی زۆرب��اس‬ ‫لەجیهانگیری و دیموكراتیەت و مافەكانی‬ ‫م���رۆڤ دەك��رێ��ت ب��ەرێ��ژەی��ەك��ی زۆرك���ەم‬ ‫ژنان لەناو سیاسەتدان‪ ،‬رێژەی لە (‪)%12‬‬ ‫تێناپەڕێنێـت‪.‬‬ ‫پێویستەهەمووكەسێكئەمپرسیارەلەخۆی‬ ‫بكات بۆ؟ وەك دەبینین ئەو كۆمەڵگایانەی‬ ‫كە سەرمایەداری مۆدێرنیتە تێدا بااڵدەستە‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتـدار لەئاستێكی بەرزدا‬ ‫ژن��ی وەك ك��ااڵی��ەك خستووەتە ب����ازاڕەوە‬ ‫زۆررت��ری��ن س��ەرم��ای��ەی خ��ۆی پ��ێ پەیدا‬ ‫دەكات لەڕێگەی لەشفرۆشی بەجەستەی‬ ‫ژنانەوە‪ .‬پێشخستنی سێكسی كراوە و ریكالم‬ ‫لەبازاڕەكاندا گەورەترین بێ ڕێزی و بێ‬ ‫حورمەتی بەهەبوونی ژنەوە دەكات‪ .‬نرخی بۆ‬ ‫هەموو جەستەی ژن داناوە لەتەوقی سەریەوە‬ ‫تا بنی پێی لەشان و ملی هەتا سنگی‬ ‫لەناوقەدی هەتا قاچی لەدەست و پێی تادەم‬ ‫و چاوی هەمووی خ��اوەن نرخێكن‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی نرخی بۆدانەناوە رۆح و مێشكی ژنە‪،‬‬ ‫رۆحی ناناسێ و هیچ گوزارەیەكی بۆناكات‬ ‫وەك كەسێكی بێ رۆح و بێ هەست سەیری‬ ‫دەكات گومانی تێدانیە كە بەردەوامیش هیچ‬ ‫حسابێك بۆ مێشكی ناكات وەك جاهیل و بێ‬ ‫مێشكێك و بێ هزر تەماشای دەكات‪.‬‬ ‫هەربۆیە ئاراستەی گۆڕیووە و هەموو‬ ‫ئەركەكانی لێ سەندووەتەوە و یەك ئەركی‬ ‫داوەت��ێ ئەویش تێركردنی پیاوە‪ .‬ئاشكرایە‬ ‫لەم رێگەوە رەگەزی پیاو تەواوی تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگای ب���ەرەو داڕزان ب���ردوە و ئیتر‬ ‫كۆمەڵگایلەبەهاكانیدابڕاندوەوكردویەتی‬ ‫بەمێگەل‪ .‬سێكسی وەك شتێكی زۆر پیرۆز‬ ‫و پێویستی گرنگی مرۆڤ دیاری كردووە‪.‬‬ ‫ئەگەر بڵێن مرۆڤی بەرەو حەیوان بوون بردووە‬ ‫لەوانەیە ناحەقیەكی گەورەبێت بەحەیوان‪،‬‬ ‫چونكە حەیوان پەیوەندی زایندەی سنوردارە و‬ ‫لەوەرزی خۆیدا دەیكات لەپێناوی زیادبوونی‬ ‫وەچ�����ەدا‪ ،‬ب���ەاڵم ئ����ەوەی س��ەرم��ای��ەداری‬ ‫مۆدێرنیتە پێشی خستووە لەخوارئاستی‬ ‫حەیوانیشەوەیە‪.‬‬ ‫بۆیە دەتوانین بڵێین كە ژنانی ب��ەرەو‬ ‫ئاراستەیەكی خ��راپ ب��ردوە و وەك ئەوەی‬ ‫كە سیاسەت و بەڕێوەبردن كاری ئەوان نیە‪.‬‬ ‫هەربۆیە كاتێك ژنێكیش دەكەوێتە گۆڕەپانی‬ ‫سیاسەتەوە و دەخ��وازێ��ت سیاسەت بكات‬ ‫لەهەموو كاتێك زیاتر رووبەڕووی توندوتیژی‬ ‫دەبێتەوەرێگەناداتبەوژنەیبەئیرادەیخۆی‬ ‫دەیەوێت سیاسەت بكات‪ ،‬بەڵكو لەعەقڵی‬ ‫سیستەم ژنێكی كارتۆنی دروستدەكات‪،‬‬ ‫وەهادەكات بە بەردێك دووچۆلەكە دەكوژێت‪،‬‬ ‫لەالیەك دەڵێت من سیستەمێكی دیموكراتم‬ ‫لەالیەكیشدەڵێتبێباوەڕبنلەبەرامبەرتوانای‬ ‫ژنان‪ ،‬چونكە ئاشكرایە كاتێك ژن بەشداری‬ ‫سیاسەت دەك��ات بەهۆشیاریەوە دەتوانێت‬ ‫ئاراستەكانی سیاسەتی رەش و تەڵەكەبازی‬ ‫بگۆرێت‪ .‬باشترین پێشەنگایەتی بكات بۆ‬ ‫كۆمەڵگایەكی سیاسی و بەئەخالق‪.‬‬

‫رەوش������ی ژن�����ان ل���ەك���وردس���ت���ان‌و‬ ‫رۆڵ و ك��اری��گ��ەری��ەك��ان��ی��ان ‌و ئ��ەو‬ ‫گیروگرفتانەی ك��ە تائێستا گرفتی‬ ‫بەردەم پێشكەوتنەكانی ژنانن یەكێكن‬ ‫لەو پرسانەی كە هەمیشە بۆتە پرسیار‬ ‫‌و رووب����ەڕووی ژن��ان دەبێتەوە بۆ ئەم‬ ‫مەبەستە بەپێویستمانزانی دیمانەیەك‬ ‫لەگەڵ رۆژنامەنووس ‌و نوسەری بواری‬ ‫ژنان ڤینۆس فایەق بكەین ‌و هەندێك‬ ‫پرسیاری ئاراستە بكەین‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬رەوشی ژنان لەكوردستاندا‪ ،‬رۆڵیان‬ ‫لەئێستادا چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟‬

‫ ب����ەب����ەراورد ل��ەگ��ەڵ س���ەردەم���ی پێش‬‫ئازادی‪ ،‬رەوشی ژن بەرەو پێشچووە‪ ،‬پرسیارێك‬ ‫كە دەبێت بكرێت‪ :‬ئایا ئەو بەرەوپێش چوونە‬ ‫چ��ۆن��ە؟ گ���ۆڕان ل��ەب��ارودۆخ��ی ژن��دا نكوڵی‬ ‫لێناكرێت‪ ،‬ب��ەاڵم دوو ج��ۆر ل��ەگ��ۆڕان هەیە‪،‬‬ ‫یەكەم گۆڕانێكی مەنهەجی و بە ستراتیژ كە‬ ‫دەرئەنجام هۆشیاربوونەوە بێت‪ ،‬دووەم گۆڕانێكی‬ ‫هەڕەمەكی و رووكەشی كە فاكتەری وەك‬ ‫ئینتەرنێت و ڤیدیۆ كلیپەكان و‪...‬هتد‪ ،‬رۆڵیان‬ ‫تێدا بینیوە زیاتر لەرێكخراوەكانی ژن��ان و‬ ‫پەیوەندیدارەكان‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬ه��ەن��دێ��ك ژن���ی دی���ار و ب��ەرچ��او‬ ‫لەكوردستاندا هەیە تاچەند توانیویانە كار‬ ‫لەسەر چەسپاندنی مافەكانی ژنان بكەن؟‬

‫ م����ەرج ن��ی��ە ه���ەم���وو ئ���ەوان���ەی قسە‬‫لەپرسی ژن دەكەن بتوانن كاری جدی لەسەر‬ ‫چەسپاندنی مافەكانی ژن ب��ك��ەن‪ ،‬ك��اری‬ ‫چەسپاندنی مافەكانی ژن شتێك نیە بەتاكە‬ ‫كەسەكان بكرێت‪ ،‬هەروەك ئیمكانات و سنووری‬ ‫جووڵە و چاالكی تاكە كەسەكان سنوردارە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەی گرنگە ژن خۆی بزانێت مافەكانی‬ ‫لەكوێن و بەدوایدا بڕوات و خەباتی بۆ بكات‪.‬‬ ‫لەئێستا هەتا هەتایە من قسە بكەم‪ ،‬ئەگەر ژن‬ ‫هۆشیار نەبێتەوە هیچ ئاسەوارێك بەجێناهێڵێت‪،‬‬ ‫دەبێت ژن ویست و توانای گۆڕانی هەبێت‪،‬‬ ‫ه��ۆش��ی��ارك��ردن��ەوەی ژنیش ئ��ەرك��ی سەرەكی‬ ‫هەموومانە‪ ،‬بەتایبەت رێكخراوەكان‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬لەبەشداری ژنان لەبواری میدیادا؟‬ ‫هەندێك جار دەوترێت میدیاكان خۆیان‬ ‫بەشێكی كێشەكانن لەبەردەم ژنان بۆچونی‬ ‫ئێوە چییە؟‬

‫ بەپێچەوانەی ئەو رای��ەوە كە گوایا ژن‬‫لەبواری میدیادا بەشداری نیە‪ ،‬ئەوكاتەی من‬ ‫چوومە بواری میدیاوە ژنەكانی بواری میدیا‬ ‫بەژمارەی پەنجەكانی دەستێك دەژمێردران‪،‬‬ ‫ئیستا ژمارەیەكی زۆر لەو بوارەدا كاردەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم پرسیارەكە ئەوەیە ئایا میدیاكار دەبێت‬ ‫تەنها ب��ۆ ژن���ان ئیش ب��ك��ات؟ ی��ان نمونەی‬ ‫میدیاكارێكی ژن بێت كە خۆی بسەلمێنێت‬ ‫بە ئیمكانات و تواناكانیەوە دوور لەسێبەری‬ ‫پیاوێك‪ ،‬ئەمەش دوو شتی جیاوازن‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬ئەو ژنانەی لەناوحزب و پەرلەماندا‬ ‫كاردەكەن تاچەند توانیویانە پەیامی ژن‬ ‫بگەیەننە شوێنی مەبەست؟‬

‫ دەپرسم ئایا تائیستا رێكخراوەكان كە‬‫لەهەناوی حزبەكانەوە كەوتوونەتە خ��وارەوە‬ ‫تاچەند ئەو پەیامەیان گەیاندوە؟ بەالی منەوە‬ ‫مەسەلەكە ئەوەیە خودی ئەو ژنانە تاچەند‬ ‫توانیویانە دوور لەسێبەری حزبێك خۆیان‬ ‫بسەلمێنن؟‬ ‫چەتر‪ :‬رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫لەواڵتانی دەرەوە چۆن كار لەسەر پاراستن و‬ ‫دابینكردنی مافەكانی ئافرەتان دەكەن؟‬

‫ ل����ەرووی دروش����م و ئ��ام��ان��ج��ەوە هیچ‬‫جیاوازیەكی ئەوتۆیان نیە‪ ،‬تەنها جیاوازی‬ ‫ئەوەیە ئەو رێكخراوانە ئازادانەتر كاردەكەن‪،‬‬ ‫بۆیە ك��ارات��رن و ئەتوانن ببنە هێزی فشار‬ ‫لەسەر دەوڵەت‪ ،‬چونكە بەستراتیژ كار لەسەر‬ ‫بنەما مەعریفی و ئەخالقیەكانی تاك دەكەن‪.‬‬ ‫دەوڵەت لەو واڵتانە بە هەڕەمەكی پارە و پوول‬ ‫تەخشان و پەخشان ناكات بەبێ ئەوەی پالن‬ ‫هەبێت‪ ،‬هەموو رێكخراوێك كە دروست دەبێت‬ ‫دەزانێت پالنەكەی چیە‪ ،‬هەریەك الیەنێك و‬ ‫تایبەتمەندیەك دەگرێ و بەقەد ئەوەش بەپێی‬ ‫پالنێكی دیاریكراو بودجە وردەگرێت و كۆتایی‬ ‫هەموو ساڵێكیش لێرپسینەوە هەیە و راپۆرت‬ ‫پێشكەش دەك��رێ بۆ ئ��ەوەی بزانن چەندی‬ ‫پالنەكانیان جێبەجێكردوە و چەندی نا؟ چەندی‬ ‫سەركەوتوو بووە و چەندی نا؟‬

‫چەتر‪ :‬دەوترێت ژنان ب��ەردەوام بەكۆیلە‬ ‫دەك��رێ��ت ب���ەڕای ئێوە ئ��ازادك��ردن دەبێت‬ ‫لەكوێوە دەست پێبكات؟‬

‫ بەهەڵەتێگەیشتنی خ����ودی ژن��ەك��ە‬‫لەناوەرۆك و فەلەسەفەی چەمكی ئازادی‬ ‫و مومارەسەكردنی ئەو ئازادیە رۆڵ دەبینێت‪.‬‬ ‫ب��ۆ نمونە ژن ه��ەی��ە بەكارهێنانی هەڵەی‬ ‫مۆبایلێك یان مۆدێلی جلوبەرگ و ماكیاژ‬ ‫لەالی زۆر گرنگترە لەخوێندنەوەی كتێبێك‪،‬‬ ‫بەسەربردنی چەندین سەعات بەدیار فیلم و‬ ‫ڤیدیۆ كلیپەكانەوە ل��ەالی زۆر پڕ بایەخترە‬ ‫لەبەسەربردنی كاتێكی ك��ەم بەخوێندنەوەی‬ ‫بابەتێكی فیكری و فەلسەفی یان دانیشتن‬ ‫بەدیار پرۆگرامێكی رۆشنبیریەوە‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫ئەگەر پیاویش هیچ بایەخێكی تری نەبێت‬ ‫لەمۆدێلی سەیارە و مۆبایل و پیاسەكردن‬ ‫بەجادەوبانەكاندا‪ ،‬بەفیڕۆدانی ك��ات لەسەر‬ ‫ئینتەرنێت بەبێ ئامانج‪ ،‬بێگومان ئەمە الی‬ ‫منی ژن جێگەی بێزاری و بگرە رق لێبوونە‪.‬‬ ‫ئەگەر مەبەستت لەچۆنیەتی مامەڵەكردنی‬ ‫رەگ����ەزی ب��ەران��ب��ەر و بەهیچزانینی ژن و‬ ‫بێئیرادەكردنی بێت‪ ،‬ئەوەش بڕێكی دەكەوێتەوە‬ ‫سەر ژنەكە بەرانبەری مل كەچكات رێزی‬ ‫لێگبرێت‪ ،‬ئەو دەمی تێگەیشتنی خۆی بۆ‬ ‫چەمكی ئ����ازادی ئ��ەگ��ۆڕێ��ت‪ .‬مەسەلەكە‬ ‫تێڕوانینمان و دنیابینینمانە لەمەڕ چەمكی‬ ‫ئازادیەكان لەكوێوە سەرچاوە دەگرێت‪.‬‬ ‫ب���ەب���اوەڕی م��ن ژن ئ����ازاد ن��اك��رێ��ت‪ ،‬ئەو‬ ‫دەستەواژەیە ل��ەرووی زمانەوانیشەوە هەڵەیە‪،‬‬ ‫ئەگەر ژنەكە ویست و توانای ئازادبوونی‬ ‫هەبوو خۆی ئازاد دەكات‪ ،‬رێگای ئازادبوون‬ ‫بەهەنگاوێك دەست پێدەكات‪ ،‬ئەگەرچی من‬

‫باوەڕموایە دەبێت پیاو ئازاد بكرێت بۆ ئەوەی‬ ‫كۆمەڵگا لەپیاو ساالریەوە بكەینە ئینسانی‬ ‫و رێز ل��ەژن بگرێت‪ ،‬ئەگەر كەسێك هەبێت‬ ‫كۆیلە بێت‪ ،‬ئەوە پیاوە‪ ،‬بۆ ئەوەشی لەو هەستە‬ ‫كۆیالیەتیە خ��ۆی رزگ��ارب��ک��ات ژن دەكاتە‬ ‫كۆیلەی خۆی‪ ،‬كۆیلەش تەنها دەزانێت بەكۆیلە‬ ‫سەیری ئەوانیتر بكات‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬لەگەڵ زۆری رێكخراوەكان رێژەی‬ ‫خۆكوشتن و خۆسوتاندن زی��ادی ك��ردوە؟‬ ‫بەكۆی گشتی هۆكاری ئەم حاڵەتانە بۆچی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬

‫ زیادبوونی ئەو رێكخراوانە ئاماژەن بۆ‬‫زیادبوونی حاڵەتەكانی توندوتیژی و كوشتن و‬ ‫خۆستاندنی ژن‪ .‬ئاماژەیەكی روون و ئاشكرایە‬ ‫بۆ نەبوونی ستراتیژ و ئالیەتی گونجاو بۆ‬ ‫ب��ی��رك��ردن��ەوە و دۆزی���ن���ەوەی چ��ارەس��ەرەك��ان‪،‬‬ ‫ئاماژەشە بۆ هەڕەمەكی خەبات بۆ پرسی ژن‪.‬‬ ‫فاكتەر هەیە ه��ۆك��ارن لەزیادبوونی ئەو‬ ‫حاڵەتانە‪ ،‬لەوانە هۆشیاربوونەوە و نەمانی‬ ‫زمانی دیالۆگ لەنێوان ئەو دوو رەگ��ەزەدا‬ ‫كە ژنەكە دەگەیەنێتە كەناری خۆكوشتن‪،‬‬ ‫دروستبوونی حاڵەتێكی ترسناك لەناتەبایی و‬ ‫نایەكسانی لەئاستی هۆشیاری نێوان ژنێك و‬ ‫پیاوێك و نەبوونی ئیمان بەئازادی و رێزگرتن‬ ‫ل��ەژن لەالیەن پ��ی��اوەوە و بێ هیوابوونی ژن‬ ‫ل��ەدۆزی��ن��ەوەی كەناڵێك كە بەهانایەوەبێت و‬ ‫قەرەبووی ئینسانیەتی بداتەوە‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬پێتوانیە ژن خۆی بەشێك بێت لەو‬ ‫ئیرادە الوازەی پیشانی دەدات هەندێك جار‬ ‫بەو چەمكانەی بەكاری دێنێت وەك ئێمە‬ ‫زەعیفە یاخود ئافرەتین؟‬

‫ ئ��ەوە بنەمایەكی پ��ەروەردەی��ی هەیە كە‬‫ب��ەردەوام بەوشەی (عەیبە) مافەكانیان لێ‬ ‫زەوتكردووین‪ .‬هەموو كچێك لەكۆمەڵگای‬ ‫ئێمەدا پ��رۆژەی كابانوویەكی باشە‪ ،‬كوڕیش‬ ‫ئامادەكرێت هەموو دەسەاڵتەكان وەرگرێت‪.‬‬ ‫ئەم حاڵەتەش كلتوری بێ ئیرادەكردنی ژنی‬ ‫دروستكردوە الی زۆر ژن‪ ،‬بەتایبەت نەوەی‬ ‫پێش ئێمە بووەتە یاسایەك و رێسایەك بۆ ژیان‪،‬‬ ‫راه��ات��ووەن هێز الی پیاو ببینین و لەچاوی‬ ‫ئەوانەوە سەیری دونیا بكەن و بەعەقڵی پیاو‬ ‫بیربكەنەوە‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬راپ��ۆرت��ەك��ەی ه��ی��وم��ان رایتس‬ ‫وۆچ و ف��ەت��وای یەكێتی زانایانی ئایینی‬ ‫سەبارەت بەخەتەنەكردنی مێینە‪ ،‬ئێوە چ‬ ‫خوێندنەوەیەكتان هەیە لەنێوان ئەم دوو‬ ‫رایەدا؟‬

‫ئەم دواییەی حزبە كوردییەكان ژمارەیەكی‬ ‫كەم لەژنان برانە پێشەوە بەڕێژەی كۆتا‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەم حزبانە هەست دەكەن لەم قۆناغەدا‬ ‫پێویستیان بەژنانە كە لەناوەندی بڕیاردا‬ ‫بەشداری پێبكرێت‪ ،‬یان لەبەر تانە و عەیبەی‬ ‫ئ��ەو دیموكراسییە كە پیشانی ناوخۆ و‬ ‫دەرەوەی دەدرێت كە لەسااڵنی پێشوو ژنان‬ ‫لەم شوێنانەدا نەبوون؟‬

‫ گرفتەكە ئەوەیە حزبەكان یان موجامەلەی‬‫ئەو دیموكراسیەتە ئەكەن كە باسی لێوە دەكەن‪،‬‬ ‫یان وەك خۆجوانكردن هەوڵی بردنە پێشەوەی‬ ‫ژن دەدەن‪ ،‬لەكاتێكدا مەسەلەكە زۆر جیاواز‬ ‫و سادەترە‪ ،‬مەسەلەكە ئەوەیە ژن ئەبێت وەك‬ ‫پیاو بەشداری سیاسی بكات‪ ،‬بەاڵم نابێت بە‬ ‫پرەنسیپی (بردنەپێشەوە) بێت‪ ،‬ئەبێت بەتوانا‬ ‫و لێهاتوویی خۆی بسەلمێنێت‪ .‬گرنگ نیە‬ ‫چەند ژن ئەچێتە پێشێ‪ ،‬گرنگ ئەوەیە ئەو‬ ‫ژنەی ئەچێتە پێشێ چۆن چووە؟ و چی پێ‬ ‫ئەكرێ؟‬ ‫چەتر‪ :‬لەوتار و دیمانەكاندا زیاتر وەك‬ ‫ژنێكی فێمێنیزم دەردەكەویت بیرت لەوە‬ ‫كردووەتەوە بێیتەوە لەناو مەعاناتەكانی‬ ‫ژن��ان��دا ب��ژی��ت‌و ك��ارب��ك��ەی��ت ل��ەس��ەر ئەو‬ ‫پەراوێزییەی ژنان؟‬

‫ بیرم لەوە كردووەتەوە بێمەوە بۆ كوردستان‪،‬‬‫بەاڵم گرفتی من سەربەخۆبوون و ئازادیە‪،‬‬ ‫هەرگیز لەسایەی هیچ حزبێكدا كارم نەكردوە‪،‬‬ ‫هاتنەوە و بەشداریكردنم لەپرۆژەیەكدا بۆ ژنان‬ ‫دەبێت لەرێگەی حزبێكەوە بێت‪ ،‬منیش راهاتووم‬ ‫ئازاد و سەربەخۆ كاربكەم‪ ،‬دەپرسم‪ :‬لەكوردستاندا‬ ‫كەسێك هەیە توانیبێتی لەدەرەوەی ئەو حزبانە‬ ‫و ئازادانە بەسەربەخۆ شتێكی باش‬ ‫بكات؟ هێشتا ئەوەش بەرێگر‬ ‫نازانم‪ ،‬ئەگەر حزبێك لەو‬ ‫حزبانە لەئیمانیانەوە‬ ‫ب���ەئ���ی���م���ك���ان���ات‬ ‫و ت���وان���اك���ان���ی‬ ‫دەرف���ەت���م ب��دەن‬ ‫بۆ ئیشێك یان‬ ‫پرۆژەیەك بۆ‬ ‫كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫بەشانازی‬ ‫و‬

‫خۆشحاڵیەوە دێمەوە و ئەركی خۆم بەجێدەهێنم‬ ‫لەخزمەتكردنی هەموو كۆمەڵگادا‪.‬‬

‫ێ پارێزگاكەی هەرێمی‬ ‫چەتر‪ :‬لەهەرس ‌‬ ‫كوردستاندا لەماوەی شەش مانگی رابردودا‬ ‫(‪ )671‬ژن ئەشكەنجە دراون و (‪ )63‬حاڵەتی‬ ‫دەستدرێژی هەبووە و (‪ )1038‬ژن سكااڵیان‬ ‫ك��ردوە‪ ،‬پێتوانیە حكومەتیش كەمتەرخەم‬ ‫بێت لەبەرامبەر ئەم حاڵەتانەدا‪ ،‬بەوەی‬ ‫زۆركات ژنێك بەدەستی پیاوەكەی دەكوژرێت‬ ‫دواتر بەسوڵحی عەشایەری و قەرەبووكردنەوە‬ ‫بەپارە كۆتایی بەكێشەكە دێت؟‬

‫ ه��ەم��وو ب��ەش��دارن لەكەمتەرخەمیدا‪،‬‬‫ئەسڵەن رێژەی ئەو ژنانەی سكااڵ ئەكەن زۆر‬ ‫لەحاڵەتەكانی روودەدات كەمترە‪ .‬حكومەتیش‬ ‫بەرپرسیاریەتیە گەورەكەی ئەكەوێتە ئەستۆ‪،‬‬ ‫بەرپرسی یەكەمە لەنشوستهێنانی هەموو‬ ‫پرۆژەكانی رێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان و‪...‬‬ ‫هتد دەیكەن‪ ،‬چونكە ئێمە حكومەتی بێالیەن‬ ‫و خزمەتگوزارمان نیە‪ ،‬حكومەتی حزبیمان‬ ‫هەیە هەموو شتێكی خستووەتە خزمەتی‬ ‫حزبەوە بەهەموو رێكخراوەكانی كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنیشەوە‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬لەپەرلەمانی كوردستان پڕۆژەیەك‬ ‫خ��رای��ە گ��ف��ت��وگ��ۆوە س��ەب��ارەت بەبیمەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی بۆ كابانی ماڵەوە‪ ،‬هەندێك‬ ‫لەئەندامانی پ��ەرل��ەم��ان بەسوكایەتیان‬ ‫دەزانی بەرامبەر بەژنان و هەندێك بەئیجابی‬ ‫ل��ەق��ەڵ��ەم��ی��ان داب����وو‪ ،‬ئ��ێ��وە ل��ەگ��ەڵ كام‬ ‫بۆچوونەدان و لەبەرچی؟‬

‫ بۆخۆم دژی ئەو پرۆژەیاسایەم‪ ،‬زیاتر‬‫هانی ژن دەدات لەماڵەوە دانیشێت و بیانوو‬ ‫دەداتە دەست پیاو ژن بەرێتەوە ناو ماڵ‪ .‬ئەكرێ‬ ‫داوای یاسایەك بكرێت بۆ بیمە یان‬ ‫ی��ارم��ەت��ی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی بۆ‬ ‫كاتی بێكاری بۆ هەردوو‬ ‫رەگ��������ەز‪ ،‬ب������ەاڵم زۆر‬ ‫هەڵەیەكی گ��ەورەی��ە‬ ‫یاسایەكی لەو جۆرە‬ ‫بەتەنها بۆ رەگەزی‬ ‫ژن داواك�����رێ�����ت‬ ‫لەكۆمەڵگایەكی‬ ‫پ����ی����اوس����االر و‬ ‫دواكەتووی وەك‬ ‫كوردستان‪.‬‬

‫ راپۆرتەكەی هیومان رایتس وۆچ زۆر‬‫بەوردی لێكۆڵینەوەی لەسەر تاوانی خەتەنە‬ ‫ك��ردوە كە دەك��رێ بكرێتە بنەمایەكی‬ ‫ئەكادیمی و باوەڕپێكراو‪ .‬فەتواكەی‬ ‫یەكێتی زانایانی ئایینی كوردستان‬ ‫بەهەنگاوێكی ب��وێ��ران��ە دەبینم‪،‬‬ ‫تەنها نوقسانی تێدادەیبینم ئەوەیە‬ ‫پێشنیاری هیچ ئالیەتێك ناكات‬ ‫ب��ۆ ق��ەالچ��ۆك��ردن��ی بكەرانی‬ ‫تاوانی خەتەنەكردن‪.‬‬

‫ئا‪ /‬گەالوێژ مێهفەر‬

‫قسەیەك لەسەر بابەتەكە‬ ‫تاوانی لەباربردنی كۆرپەلە بەیەكێك لە هەرە‬ ‫ترسناكترین و ئاڵۆزترین دیاردەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫دادەنرێت كە رووبەرووی هەموو جیهان دەبێتەوە‪،‬‬ ‫رۆژان����ە رووب�����ەرووی ه��ەم��وو كۆمەڵگاكان‬ ‫لەهەرە پێشكەوتوترین‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ا و‬ ‫لەئاستی‬

‫ئا‪ /‬ئومێد مەحمود ــ عارف محەمەد‬

‫ێ ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی س���ەردان���ی ئ��ەو‬ ‫ك��ات � ‌‬ ‫قوتابخانەیەی ك��ە ساڵی پ��ار نۆژەنیان‬ ‫ك��ردب��ووەوە‪ ،‬لەگەڵیدا ب��ەرە‌و شارۆچكەی‬ ‫قەرەهەنجیر كەوتینە ڕێ‌‪ ،‬دی��ارب��وو زۆر‬ ‫كەیفخۆش ‌و ش��ادب��وو‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ەداخ��ەوە‬ ‫ئەو دڵخۆشییە هەر لەگەڵ گەیشتنمان‬ ‫ب��ەق��وت��اب��خ��ان��ەك��ە وەك ب��اڵ��ن��دەك��ان��ی س��ەر‬ ‫درەختەكانی قوتابخانەكە هەڵفڕی ‌و خەم‬ ‫‌و پ����ەژارە ئەلیكساندەری داگ����رت‪ ،‬ئەو‬ ‫كاتێك چ��اوی ك��ەوت ب��ە (‪)wc‬ی��ەك��ان��ی‬ ‫قوتابخانەكە‌و جامی شوشەی پۆلەكان كە‬ ‫ببوون بەپارچەیەك لەبۆگەنی ‌و پیسایی‪،‬‬ ‫ف��ەف��وری‌و ج��ام��ی ش��ك�ا‌وی پ��ەن��ج��ەرە‌و‬ ‫دیوارەكانی بینی كە وەك كەالوەی لێهاتبوو‪،‬‬ ‫چووە پەنا دیوارێك‌و وەك ئەوەی القەكانی‬ ‫نەتوانن بەوەستاویی هەڵیگرن‪ ،‬دانیشت ‌و‬ ‫دەستەكانی بەچاوی گرت و ئاگام لێبوو‬ ‫بەخوڕ دەگریا‌و وەك منداڵ هەنسكی دەدا‪.‬‬ ‫(ئەلیكساندەر ساكیرا) تەمەن (‪ )21‬ساڵ‬ ‫خوێندكاری كۆلێژی (یاسای نێودەوڵەتی‬ ‫‌و دی��ب��ل��ۆم��اس��ی) س��ەرۆك��ی رێ��ك��خ��راوی‬ ‫پ��اراس��ت��ن��ی ئ��اش��ت��ی ل��ەپ��ێ��ن��او مافەكانی‬ ‫م��ن��دااڵن (‪ )peace.keeping‬كە‬ ‫رێ��ك��خ��راوێ��ك��ی س��ەرب��ەخ��ۆی خ��ێ��رخ��وازی‬ ‫ئیتاڵییە ‌و لەساڵی (‪)2008‬ەوە لەالیەن‬ ‫ێ خوێندكاری زان��ك��ۆ لەپێناوی‬ ‫كۆمەڵ ‌‬ ‫مافەكانی مندااڵن بەتایبەت مندااڵنی‬ ‫ك��ەرك��وك دای��ان��م��ەزران��دوە‪ ،‬ئ��ەوی��ش كاتێ‌‬ ‫ل��ەو ساڵەدا ئەلیكساندەر بۆیەكەمینجار‬ ‫سەردانی شاری كەركوك دەكات ‌و چاوی‬ ‫بەمندااڵنی ك��ەرك��وك بەتایبەت منداڵی‬ ‫ێ ‌و لەنزیكەوە بێ‌‬ ‫خێزانی ئاوارەكان دەكەو ‌‬ ‫ێ نەوایی‌و سەرگەردانی منداڵە‬ ‫مافی‌و ب ‌‬ ‫ئ��اوارەك��ان��ی ك��ەرك��وك دەبینێ‌‪ ،‬بیرۆكەی‬ ‫دامەزراندنی ئەم رێكخراوەی لەال چەكەرە‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫(چەتر) توانی بۆ چەند ساتێك لەگەڵیدا‬ ‫ێ ‌و ئ��ەم دی����دارەی ل��ەگ��ەڵ��دا ساز‬ ‫دان��ی��ش� ‌‬ ‫ب��ك��ات‪ .‬ئەلیكساندەر وت��ی «ئێمە هیچ‬ ‫كۆمەك ‌و یارمەتییەك لەالیەن حكومەتی‬ ‫ئیتاڵیاوە وەرناگرین‪ ،‬بەڵكو رێكخراوەكەمان‬

‫ئا‪ /‬سەردار ئەحمەد‬

‫ڤینۆس فایه‌ق‪ ،‬نووسه‌ر و رۆژنامه‌نووس‬

‫لەباربردنی كۆرپەلە به‌پێی ئاین و یاسا قه‌ده‌غ ‌ه و تاوانه‌‬ ‫ش��ارس��ت��ان��ی��ەت��ی و ت��ەك��ن��ەل��ۆژی��ا ت��ادەگ��ات��ە‬ ‫دواكەوتووترین كۆمەڵگاكان‪ .‬لەباربردن دوو جۆرە‬ ‫یەكێكیان (سروشتیە یان بەرێككەوتە) كە ئەوە‬ ‫دەستی هیچ كەسێكی تێدانیە‪ ،‬جۆری دووەمیان‬ ‫(بەئەنقەست)ە كە ئەمە دەستی لەباربردنی‬ ‫تێدایە‪.‬‬ ‫هۆكارەكەشی دەگەڕێنرێتەوە بۆ هۆكاری‬ ‫ئ��اب��وری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی و ئاینی و داب و‬ ‫نەریتی كۆمەڵگا‪ .‬ل��ەرۆژگ��اری‬ ‫ئەمڕۆدا بەتایبەتی لەواڵتە تازە‬ ‫پێگەیشتوەكاندا كە بژێوی‬ ‫بنەماڵەكان لەئاستێكی‬ ‫مامناوەندی دای��ە‬ ‫ێ‬ ‫و ن����ات����وان����ر ‌‬ ‫خ���ێ���زان���ێ���ك���ی‬ ‫گ��ەورەی پێ‌‬ ‫ێ‬ ‫بەخێوبكر ‌‬ ‫و هەروەها‬ ‫ال و ا ز ی‬ ‫سیستمی‬ ‫پ������ەروەردە‬ ‫چ‬ ‫ل��ەم��اڵ��ەوە‬ ‫چ‬ ‫لەقوتابخانە‬ ‫وادەكا كە ئەو‬ ‫م��ن��داڵ��ە ببێتە‬ ‫ب��ارگ��ران��ی بەسەر‬ ‫خ��ێ��زان��دا و كەسێكی‬

‫پەروەدە‌و شارەوانی كەركوك یارمەتی‌و كۆمەكمان ناكەن‬

‫رێكخراوێكی سەربەخۆیە ‌و ئەندامەكانی‬ ‫بەخۆبەش ك��ار دەك��ەن ‌و ئ��ەو یارمەتی ‌و‬ ‫ك��ۆم��ەك��ەی ك��ە پێشكەشی م��ن��دااڵن��ی‬ ‫دەكەین‪ ،‬لەپارووی دەمی خۆمان دەگرینەوە‪،‬‬ ‫ێ ك��ار بكەین‬ ‫ێ دەرف��ەت��م��ان دەب � ‌‬ ‫ه��ەر كات ‌‬ ‫لەچێشتخانەكان بەتایبەت لەكاتی پشووی‬ ‫ێ لەو پارەیە بۆ مندااڵنی‬ ‫خوێندن‪ ،‬هەند ‌‬ ‫كەركوك هەڵدەگرین تا پێشكەشیان بكەین»‬ ‫وتیشی «تەنها جارێك شارەوانی بڕێك‬ ‫پارەی كەمی داینێ‌«‬ ‫ئاماژەی بەوەشدا كە «ساڵی (‪)2009‬‬ ‫بۆیەكەمینجار توانیان بە بڕی (‪ )3‬هەزار‬ ‫دۆالر (‪ )w.c( )12‬ب��ۆ قوتابخانەی‬ ‫بنەڕەتی قەرەهەنجیر دروستبكەن‪ ،‬كە (‪)6‬‬ ‫یان بۆ كوڕان‌و (‪)6‬یش بۆ كچان‪ ،‬هەروەها‬ ‫جامی شوشەی پەنجەرەی پۆلەكان كە‬ ‫هەموویان شكابوون نوێبكەنەوە»‬ ‫ه����ەروەه����ا س����ەب����ارەت ب���ەپ���رۆژەك���ان���ی‬ ‫ئەمساڵیشیان وت��ی «ئەمساڵ (‪)2010‬‬ ‫بەپانتایی (‪)100‬م‪ 2‬بەهاوكاری رێكخراوی‬ ‫(ه����ی����وا)ی ع���ێ���راق���ی‪ ،‬ی��اری��گ��ای��ەك��م��ان‬ ‫ل��ە (ق��وت��اب��خ��ان��ەی ب��ن��ەڕەت��ی رەح��ی��م��اوا)‬ ‫دروستكردوە كە پێشتر جێگای فڕێدانی‬ ‫خۆڵ‌و خاشاك بوو»‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی «ك��ێ��ش��ەی س��ەرەك��ی��م��ان ل��ەو‬ ‫پرۆژەیە نەبوونی ئاودێرە كە رۆژانە درەخت‬ ‫‌و چیمەنی یاریگاكە ئاو بدات‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫هەموو وشكبوون»‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئومێد مه‌حمود‬ ‫وت��ی��ش��ی «ل��ەب��ەر ئ����ەوەی ش���ارەوان���ی‌و‬ ‫لەكۆتاییدا ئەلیكساندەر وتی «هیوادارم‬ ‫پەروەردەی كەركوك یارمەتی ‌و كۆمەكمان هەیە كە پ��ارە كۆدەكەینەوە بەمەبەستی بەجوانترین دیزاین دروستمان كردبوو‪ ،‬تەنها‬ ‫خەڵكی ئ��ەم واڵت���ە ب��ەت��ای��ب��ەت گەنجان‬ ‫ناكات لەوبارەیەوە‪ ،‬گوایە دەڵێن تەنكەرمان ئامانجێكی دیاریكراو‪ ،‬ئەمساڵ پارەمان لە (‪ )w.c‬نەدەچوون‪ ،‬زبڵدان بوون»‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫بەخەمباریشەوە وتی «نازانم بۆ رێزیان خ��اك ‌و نیشتمانەكەی خۆیان خۆشبو ‌‬ ‫نیە‪ ،‬ناچار تەنكەرێكمان بە كرێی (‪ )100‬بۆ ئەم قوتابخانەیە كۆكردەوە‪ ،‬هەوڵدەدەین‬ ‫دۆالری مانگانە گ��رت��ووە ت��ا چیمەن ‌و بەرنامەی ساڵی داهاتوومان كۆمەككردن ل��ەو ك���ارەی ئێمە ن��ەگ��رت��ووە‪ ،‬ل��ەپ��ارووی ‌و لەئایندە بێئومێد نەبن‪ ،‬بەڵكو ه��ەردەم‬ ‫ێ بەو مندااڵنەی كە قوربانی تەقینەوە‌و رۆژانەی دەمی خۆمان دەگرینەوە ‌و پارە هیوایان ب���ەدوارۆژ ب�ێ‌‪ ،‬گەنجان دەتوانن‬ ‫ب‌‬ ‫درەختەكانی یاریگاكە ئاوبدات»‪.‬‬ ‫ك��ۆدەك��ەی��ن��ەوە ب��ۆ ی��ارم��ەت��ی ‌و كۆمەكی هێزی گۆڕانكاری ‌و پێشكەوتنی كۆمەڵ‬ ‫روون��ی��ك��ردەوە كە «پ����ەروەردەی ك��وردی كارە تیرۆریستییەكانن»‪.‬‬ ‫سەرۆكی رێكخراوی (ئاشتی لەپێناوی ئەم مندااڵنەی كەركوك‪ ،‬هەرچەند ئێمە بن‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەوان مێشكی نوێگەریی‬ ‫كەركوك لەبری ئەوەی یارمەتیمان بدات‪،‬‬ ‫كێشەمان بۆ دروس��ت��دەك��ات‪ ،‬تەنانەت بۆ مافەكانی منداڵ) زۆر نیگەران بوو لەوەی خوێندكاری زانكۆین پێویسیتیمان بەهەموو ‌و پێشكەوتنن‪ ،‬بۆیە پێویستە ئەوان رۆڵی‬ ‫سەرەكی‌و رێبەرایەتی لەئەستۆ بگرن»‪.‬‬ ‫دروستكردنی ئ��ەو یاریگایە رەزام��ەن��دی كە ئەو پ��رۆژان��ەی ئەنجامیانداوە‪ ،‬رێزی سەنتێك هەیە»‪.‬‬ ‫وتیشی «ب��ەڕێ��وەب��ەری قوتابخانەكە‬ ‫پ��ێ��ن��ەدای��ن‪ ،‬ن��اچ��ار لەبەشی عەرەبییەكە لێنەگیراوە لەوبارەیەوە وتی «بەمەبەستی‬ ‫ب���ەس���ەرك���ردن���ەوە‪ ،‬ئ��ەم��س��اڵ س���ەردان���ی بۆچی هیچ بەها ‌و رێزێكی لەو كارەی‬ ‫تێبینی‪ :‬زۆر سوپاسی (سرود)خان سەرۆكی‬ ‫رەزامەندیمان وەرگرت»‪.‬‬ ‫س���ەب���ارەت ب��ە ب��ەرن��ام��ەی ئایندەشیان قوتابخانەی بنەڕەتی قەرەهەنجیرم كرد‪ ،‬ئێمە ن��ەگ��رت��ووە‪ ،‬ئ��ەو رێ��ز لەكارێكی وا رێ��ك��خ��راوی (ه��ی��وا)ی ع��ێ��راق��ی دەك��ەی��ن‪،‬‬ ‫ئ��ەل��ی��ك��س��ان��دەر وت���ی «رێ���ك���خ���راوەك���ەی بەاڵم كە قوتابخانەكەم بینی تووشی شۆك نەگرێ‌‪ ،‬چۆن دەتوان ‌‬ ‫ێ مندااڵن پ��ەروەردە ك��ە ئ��ەرك��ی وەڕگ��ێ��ران��ی ئ��ەم دی��دارەم��ان��ی‬ ‫ئێمە س��ااڵن��ە ب��ەرن��ام��ەی ك���اری خۆمان ب��ووم‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەو (‪)w.c‬یانەی كە بكات»؟!‬ ‫لەئینگلیزییەوە بۆ كوردی لەئەستۆ گرت‪.‬‬

‫باخه‌که‌یان هێشتا دروست نه‌کراوه‌‬

‫به‌رده‌قاره‌مان کتێبخانه‌و سه‌نته‌ری ده‌وێت‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬لەكۆنگرەكانی‬

‫ناتەواویش پێشكەش بەكۆمەڵگا بكرێ‌‪ ،‬جیا‬ ‫لەوەش زۆربوونی دیاردەی لەشفرۆشی وایكردووە‬ ‫ێ باوك زۆر زیاد بكات‪،‬‬ ‫كە رێژەی منداڵی ب ‌‬ ‫ێ رەزام��ەن��دی‬ ‫زۆرج��اری��ش ئ��ەو سكپڕییە بەب ‌‬ ‫دایكەكەیە‪ ،‬لێرەدایە دایكەكە پەنا بۆ لەباربردنی‬ ‫كۆرپەلەی ناو سكی دەبات‪ ،‬هەرچەندە كە دواتر‬ ‫دووچاری مەترسیەكی گەورە دەبێتەوە و ژیانی‬ ‫دەكەوێتە مەترسیەوە‪ ،‬هەروەها ئاسەوارەكانی‬ ‫تا ئ��ەو رۆژەی زی��ن��دووە كاریگەری لەسەر‬ ‫تەندروستی و باری دەروونی دایكەكەوە هەیە‪.‬‬ ‫لەڕووی زانستیەوە‬ ‫لەباربردنی كۆرپەلە‪ /‬كۆتایی پێهێنانی‬ ‫ێ ئەنقەست‬ ‫ێ ی��ان ب ‌‬ ‫سكپڕییە بەئەنقەست ب ‌‬ ‫بەمەبەستی لەناوبردنی كۆرپەلە‬ ‫لەباربردن‌و سەیركردنی لەڕووی یاساوە‬ ‫حاكم هیمداد ل��ەڕووی یاساییەوە دەرب��ارەی‬ ‫ئەو بابەتە دەڵێت‪ :‬لەباربردن تاوانە نەك ماف‪،‬‬ ‫مافی هیچ كەسێك نیە تەنانەت دایكەكەش‬ ‫كە ئەو منداڵە لەبارخۆی ب��ەرێ‌‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫لەعێراقدا هەر كەسێك منداڵێكی لەبار خۆی‬ ‫بردبێ‌‪ ،‬یا منداڵێكی لەبار كەسێك بردبێ‌‪،‬‬ ‫بەپێی م��اددەی (‪)417‬ی یاسای سزادانی‬ ‫عێراقی تاوانی ئەنجامداوە‪ .‬لەبرگەی یەكەمدا‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر ژن��ێ��ك منداڵێك بەئەنقەست بەهەر‬ ‫ێ یا داوا لەكەسێك‬ ‫ئامرازێك لەبارخۆی بەر ‌‬ ‫بكات ئەمكارە ئەنجامبدات سزاكەی لەساڵێك‬ ‫زیندانی زیاترنیە و بەبڕێك پارە غرامە دەكرێ‌‪.‬‬ ‫لەبرگەی دووەمدا ئەگەر هاتوو ژنە بەحەزی‬ ‫خۆی منداڵەكەی لەبەر خۆی بردبێ‌‪ ،‬ببێتە‬

‫سەرۆكی رێكخراوی پاراستنی ئاشتی لەپێناو مافەكانی مندااڵن‪:‬‬

‫هۆی مردنی منداڵەكە سزاكەی لە (‪ )7‬ساڵ‬ ‫زیندانی زیاتر نابێ‌‪ .‬وە هەروەها ئەگەر ئەو‬ ‫لەباربردنە (دكتۆر‪ ،‬مامان و یاریدەدەری پزیشك)‬ ‫ئەو كارە ئەنجامبدا سزاكەی توندترە‪.‬‬ ‫ئەگەر یاسا بەوشێوەیە بایەخ بەمندااڵن‬ ‫دەدات و دژی ئ��ەو دی��اردەی��ە دەوەستێتەوە‪،‬‬ ‫بۆچی لەزۆربەی شوێنەكاندا مندااڵن ئێستاش‬ ‫ێ بەشن‬ ‫لەسەرەتایترین مافەكانی خۆیان ب ‌‬ ‫لەڕووی ئاینیەوە‪.‬‬ ‫پ��رۆف��ی��س��ۆر ج��ەم��ال م��ح��ەم��ەد ب��اج��ەالن‪،‬‬ ‫سەرۆكی بەشی خوێندنی ئاینی لەكۆلیژی‬ ‫زانستە كۆمەاڵیەتیەكان لەزانكۆی كۆیە بۆ‬ ‫لەباربردنی كۆرپەلە لە ئاینی ئیسالمدا دەڵێت‪:‬‬ ‫لەناحیەی فقهەوە ك��ە سكپڕی دروس��ت‬ ‫بوو لەتەمەنی چەند رۆژەوە بەحیساب دێ‌‪.‬‬ ‫ئیمام ئەحمەدی ك��وڕی عمبل كە یەكێكە‬ ‫لەچوار مەزهەبەكانی سوننە دەڵ�ێ‌‪ :‬گەر لە‬ ‫(‪ )40‬رۆژ تێپەڕی كە ب��وو بە (‪ )42‬رۆژ‬ ‫لەباربردنەكە حەرامە‪ ،‬بەهیچ شێویەك نابێ‌‬ ‫ێ ئەگەر ژن و مێردی شەرعیش‬ ‫ئەنجام بدر ‌‬ ‫بن‪ .‬هەندێكی دیكەش لەشارەزایانی ئاینی‬ ‫ئیسالم دەڵێن‪ :‬پێش ئەوەی روحی بەبەرهاتبێ‌‬ ‫كە بوو بە (‪ )120‬رۆژ حەرامە‪ ،‬تاوانە‪ .‬وەك‬ ‫ئەوە وایە كە مرۆڤێكی گەورە بكوژرێ‌‪ .‬تەنیا‬ ‫لەیەك كاتدا دەتوانرێ‌‪ ،‬ئەویش ئەگەر گیانی‬ ‫دایكەكە لەمەترسیدابێ‌‪ .‬لێرەدا ئافرەتەكە ئێستا‬ ‫ێ منداڵی دیكەش دروس��ت‬ ‫دەژی و دەت��وان� ‌‬ ‫ێ و بمرێ‌‪،‬‬ ‫بكات‪ ،‬بەاڵم لەوانەیە ئەو منداڵە بب ‌‬ ‫بۆیە لەپێناوی رزگاربوونی گیانی دایكەكە‬

‫ێ و نەلەقانون نەلەیاسادا‬ ‫منداڵەكە لەباردەبردر ‌‬ ‫سزای لەسەر نیە‪ .‬هەڵبەتە ئەوەش كاتێك دەكرێ‌‬ ‫كە دوو پسپۆر یا دكتۆری ش��ارەزا شاهیدی‬ ‫لەسەر ئەوەبدەن‪ ،‬بە بەڵگە بیسەلمێنن كە ژیانی‬ ‫دایكەكەلەمەترسیدایە‪.‬‬ ‫لەڕووی تەندروستیەوە‬ ‫جیا لەوەی كە لەباربردن لەباری یاسایی و‬ ‫ئایینیەوە بەتاوان دادەنرێ‌‪ ،‬لەباری تەندروستیشەوە‬ ‫مەترسیەكی گەورەیە بۆ سەر گیانی دایكەكە‪.‬‬ ‫تروسكە‪ ،‬پەرستارێكەوە (‪ )12‬ساڵ پێش‬ ‫ئێستا منداڵێكی لەبارخۆی بردوە دەڵێت‪ :‬زۆرجار‬ ‫هەلومەرجی ژی��ان رێگەت پێ ن��ادات ببیتە‬ ‫خاوەنی منداڵ‌و بەناچاری سكەكە لەناودەبەی‪،‬‬ ‫بەاڵم تكام وایە ژنان ئەو كارە نەكەن‪ ،‬چونكە‬ ‫ك��اری��گ��ەری یەكجار خ��راپ��ی ل��ەس��ەر ژیانی‬ ‫دایكەكە هەیە‪ ،‬لەباربردن ریسكە‪ ،‬ریسكێك‬ ‫كە لەو كارەدا سەركەوتوودەبی یاخود كۆتایی‬ ‫بەژیانت دێ‌‪ .‬بەتایبەتی ئەو لەباربردنانەی دوور‬ ‫لەچاوی دكتۆرن و بەدزییەوە ئەنجام دەدرێن‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی لەو كاتەدا ئەو كەسەی ئەو كارە‬ ‫دەكات شارەزایی تەواوی نیە و كەلوپەلەكانی‬ ‫پیسن و بە كەڵكی ئەو كارە نایەن‪ .‬بۆیە زۆربەی‬ ‫كات ژنەكە دووچ��اری كونبوونی منداڵدانی‬ ‫ێ‬ ‫ێ و یاخود جارێكی دیكە منداڵی ناب ‌‬ ‫دەب� ‌‬ ‫و هەروەها تێكچوونی س��ووڕی مانگانە كە‬ ‫ێو‬ ‫زۆرجار ژنەكە بە بەردەوامی نەخۆش دەكەو ‌‬ ‫توشی خوێن بەربوونی زۆر دەبێ‌‪ ،‬ئەمەش دەبێتە‬ ‫كەم خوێنی‪ ،‬هەروەها چەندین حاڵەتی نەخۆشی‬ ‫دیكە كە هەر لەو رێگایەوە تووشی دەبێت‪.‬‬

‫كۆمەڵگەی بەردەقارەمان‪ ،‬دەكەوێتە‬ ‫باشوری خ��ۆرئ��اوای ش��اری سلێمانی‪،‬‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ی ب����ەردەق����ارەم����ان ب��ەه��ۆی‬ ‫ن��ەب��وون��ی پ��ەرت��وك��خ��ان��ە و س��ەن��ت��ەری‬ ‫گەنجان و باخه‌كەوە‪ ،‬بێزاری خۆیان‬ ‫دەردەب����ڕن و پ��ێ��ی��ان��وای��ە ك��ە حكومەت‬ ‫ئەوانی فەرامۆش كردوە‪.‬‬ ‫باخەكەیان بەكەڵك نایه‌ت‬

‫كاروان ئیبراهیم‪ ،‬تەمەن (‪ )24‬ساڵ‪،‬‬ ‫گەنجێكی دەرچووی زانكۆیە‪ ،‬ئاماژە‬ ‫بۆ ئەوە دەكات كە تەنها باخێك لەبەردە‬ ‫ق��ارەم��ان��دا ه��ەی��ە ئ��ەوی��ش ك��ەم��وك��وڕی‬ ‫ه��ەی��ە و دەی����وت‪ :‬دروس��ت��ك��ردن��ی ئ��ەو‬ ‫ب���اخ���ە ش��وێ��ن��ەك��ەی گ��ون��ج��او ن��ی��ە و‬ ‫ئ��ەم��ەش ن��ی��ش��ان��ەی ب��ی��رن��ەك��ردن��ەوەی��ە‬ ‫لەئایندەی ناوچەكە‪ ،‬هەروەها دانانی‬ ‫موەلیدەی كارەبا لەتەنیشت باخەكە و‬ ‫گواستنەوەی دوكاندار و پیشەوەرانی‬ ‫ئاسنگەر و پ��ەن��چ��ەرچ��ی و رۆن��گ��ۆڕ‬ ‫بۆبەرامبەر باخەکه‌»‪ ،‬كاروان‪ ،‬هێمای‬ ‫ب��ۆئ��ەوەدەك��رد هێنانی ئ��ەو دوكانانە و‬ ‫موەلیدە بۆ تەنیشت باخەكە وایلێكردوە‬ ‫كە سیمای باخی پێوە دیارنەمێنێت‪،‬‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ب��اخ دەب��ێ��ت لەشوێنێكی‬ ‫ئ��ارام��دا بێت و خەڵكی بتوانن چەند‬

‫ساتێك لەكاتی خۆیان بەبێدەنگی تێدا‬ ‫بەسەربەرن‪ ،‬بەاڵم لەمباخەدا ژاوەژاو‬ ‫و دەنگەدەنگ زیاتر ماندوت دەكات‪،‬‬ ‫كاروان پێشیوایە كە چەند باخێكی تر‬ ‫پێویستە بۆ بەردەقارەمان‪.‬‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ی ب����ەردەق����ارەم����ان ه��ێ��م��ا‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەش���دەك���ەن ك���ە ج��گ��ە ل����ەوەی‬ ‫باخەكەیان خ��زم��ەت��گ��وزاری پێویستی‬ ‫نییە «زۆربەی كات دەرگای باخەكە‬ ‫داخراوە»‪.‬‬ ‫ف���ەرم���ان ع���ەب���دول���وەه���اب‪ ،‬ت��ەم��ەن‬ ‫(‪ )23‬ساڵ‪ ،‬یەكێكی ترە لەگەنجانی‬ ‫بەردەقارەمان‪ ،‬ئەویش وەك هاوڕێكانی‬ ‫ل��ەن��ەب��وون��ی ئ���ەو خ��زم��ەت��گ��وزاری��ان��ە‬ ‫دەدوێ������ت ك���ە ب���ۆ گ��ەن��ج��ان ن���ەك���راوە‬ ‫و دەڵ����ێ����ت‪ :‬ئ���ێ���م���ەی گ���ەن���ج ل���ێ���رەدا‬ ‫تاڕادەیەكی زۆر فەرامۆشكراوین‪ ،‬باخ‬ ‫بۆئێمە زۆر پێویستە‪ ،‬لەجیاتی ئەوەی‬ ‫لەنێو ب��ازاڕ و س��ەر ك��ۆاڵن بووەستین‬ ‫و كێشە و گیروگرفتمان بۆ دروس��ت‬ ‫ببێت دەتوانین تێدا كۆببینەوە‪ .‬ئێمە‬ ‫ن��ات��وان��ی��ن س���ود ل���ەو ب��اخ��ە وەرب��گ��ری��ن‬ ‫ك��ە ب��ۆم��ان دروس��ت��ك��راوە ل��ەب��ەرئ��ەوەی‬ ‫ك��ەم��وك��وڕی ه��ەی��ە»‪ ،‬ئ��ەوەش��ی وت‪:‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ە ح��ك��وم��ەت زی��ات��ر گ��رن��گ��ی‬ ‫بدات بەناوچەكەمان و چیتر نەخرێینە‬ ‫پ���ەراوێ���زەوە و ه��ەرن��ەب��ێ��ت ل��ەب��ەرام��ب��ەر‬

‫ئ��ەوب��ێ��ك��اری��ی��ەی ل��ەن��اوچ��ەك��ەدا ه��ەی��ە گ���ەن���ج���ان ه���ەب���ووای���ە ئ�����ەوا ك��ەم��ێ��ك‬ ‫چەند باخێكمان بۆ دروستبكەن‪.‬‬ ‫لەخەمەكانی ئەوان كەمدەبۆوە‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫كتێبخانەیان پێویستە‬ ‫ئەگەر سەنتەرمان هەبووایە النیكەم‬ ‫دروستكردنی‬ ‫گەنجانی بەردەقارەمان‬ ‫ئێمە كێشەی نەبوونی شوێنمان نەدەما‬ ‫پ��ەرت��وك��خ��ان��ەی��ەك بەپیویست دەزان���ن‪ ،‬و دەم��ان��ت��وان��ی ب��ەه��اوك��اری گەنجان‬ ‫پ��ێ��ی��ان��وای��ە ن���ەب���وون���ی پ��ەرت��وك��خ��ان��ە و م��ام��ۆس��ت��ای��ان خ��ول��ی ج���ۆراوج���ۆر‬ ‫دەگ����ەڕێ����ت����ەوە ب����ۆ ك���ەم���ت���ەرخ���ەم���ی بكەینەوە»‪.‬‬ ‫بەرپرسان‪.‬‬ ‫داب���ان‪ ،‬وت��ی��ش��ی‪ :‬ن��ەب��وون��ی سەنتەر‬ ‫ئ���وم���ێ���د ن���اس���ی���ح‪ ،‬ت����ەم����ەن (‪ )23‬وادەك��ات لەنێوبازاڕ و نێو كۆاڵنەكان‬ ‫س����اڵ‪ ،‬ئ��ەم��ە رون���دەك���ات���ەوە و وت���ی‪ :‬بسوڕێینەوە‪.‬‬ ‫س������ەرب������اری ئ������ەو ك���ەم���وك���وڕی���ان���ە‬ ‫دووباخ لەبه‌رنامەدایە‬ ‫ت��ائ��ێ��س��ت��ا ن���ەت���وان���راوە ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ەی��ەك‬ ‫س��ەرۆك��ی ش��ارەوان��ی ب��ەردەق��ارەم��ان‪،‬‬ ‫لەبەردەقارەماندا دروستبكرێت‪ ،‬ئەویش ج����ەوه����ەر دەروێ��������ش‪ ،‬ل���ەم���ب���ارەی���ەوە‬ ‫ب���ەه���ۆی ك��ەم��ت��ەرخ��ەم��ی ب��ەرپ��رس��ان ب���ەچ���ەت���ری راگ����ەی����ان����د «ب���اخ���ەك���ە‬ ‫ل��ەن��اوچ��ەك��ەم��ان��دا و گ��وێ��پ��ێ��ن��ەدان��ی س��ەرەت��ا ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی ك��ات��ی ل��ەوێ��دا‬ ‫دەس��ەاڵت بەناوچەكەمان‪ ،‬ئەم گەنجە دروس��ت��ك��راوە‪ ،‬خ��ۆم ن��ەم��ام��م ل��ەزراع��ە‬ ‫ئ��ام��اژەی ب��ەوەش��دا ك��ە دروس��ت��ك��ردن��ی وەرگ���رت���وە و ل��ەوێ��دا چ��ان��دووم��ان��ن و‬ ‫ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ەی��ەك ل���ەن���اوچ���ەك���ەی���ان���دا دوات����ر ب���ەه���اوك���اری رێ��ك��خ��راوێ��ك كە‬ ‫زۆرگ��رن��گ��ە و وت���ی «ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ەی��ەك هەڵساوە بەتەلبەندكردنی چواردەوری‪،‬‬ ‫ه��ەب��ێ��ت ت��ائ��ێ��م��ەی گ��ەن��ج��ان ب��ت��وان��ی��ن ج����گ����ەل����ەوە ب���ەه���ی���چ ج����ۆرێ����ك پ����ارە‬ ‫ل��ەپ��ش��ووەك��ان��دا س���ودی ل��ێ��وەرب��گ��ری��ن و ل���ەالی���ەن وەزارەت��������ەوە ب���ۆ ئ���ەو ب��اخ��ە‬ ‫كاتەكانی خۆمانی بەكتێب خوێندنەوە خ��ەرج��ن��ەك��راوە»‪ .‬س��ەرۆك��ی ش��ارەوان��ی‬ ‫تێدا بەسەربەرین»‪.‬‬ ‫بەردەقارەمان ئاماژە بەئەوەش دەكات‬ ‫سەنتەری گەنجانیان نییە‬ ‫ك��ە چ��ەن��د س��اڵ��ێ��ك ل��ەم��ەوب��ەر كاتێك‬ ‫دابان ئەسعەد‪ ،‬تەمەن (‪ )18‬ساڵ‪ ،‬ح��ك��وم��ەت م���وەل���ی���دەی ح��ك��وم��ی بۆ‬ ‫ئاماژە بۆ نەبوونی سەنتەری گەنجان شار و شارۆچكەكان دانا موەلیدەیەك‬ ‫دەك��ات و پێیوایە ئەگەر سەنتەرێكی لەتەنیشت باخەكەوە دان��راوە‪ ،‬ئەوەشی‬

‫وت‪ :‬م���وەل���ی���دەی ت��ەن��ی��ش��ت ب��اخ��ەك��ە‬ ‫شتێكی كاتیە هەركاتێك سیستەمی‬ ‫كارەبا چاك بوو‪ ،‬ئەوا لەوێدا الدەبرێت‪،‬‬ ‫ئ���ەو دوك��ان��ان��ەی الی ب��اخ��ەك��ەش كە‬ ‫ل��ەوێ��دا دان����راون ب��ەه��ۆی ئ���ەوەی ئ��ەو‬ ‫دوكانانە لەناوبازاڕدابوون و خەڵكیان‬ ‫بێزار كردبوو‪ ،‬بۆیە لەسەر داواك��اری‬ ‫خەڵك داوامان كرد چەند دوكانێكمان‬ ‫ل��ەش��وێ��ن��ێ��ك��ی دوور ل���ەب���ازاڕەك���ە بۆ‬ ‫دروس��ت��ب��ك��رێ و ل���ەس���ەر داواك�����اری‬ ‫دوك���ان���دارەك���ان خ��ۆێ��ان ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی‬ ‫كاتی لەوێدا دامانناون‪.‬‬ ‫ج�����ەوه�����ەر دەروێ����������ش‪ ،‬ه���ێ���م���ا ب��ۆ‬ ‫ئ��ەوەش��دەك��ات كە دروستكردنی باخی‬ ‫تر لەبەرنامەیاندایە و وتی‪ :‬دوو باخی‬ ‫گەورە لەبەرنامەماندایە‪ ،‬بەاڵم تائێستا‬ ‫ب��ۆم��ان ج��ێ��ب��ەج��ی ن���ەك���راوە‪ ،‬ب��ەه��ۆی‬ ‫ئەوەی لەبودجەكەماندا شتی گرنگتر‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬وەك ئ��او و ئ���اوەڕۆ‪ ،‬باخێكیان‬ ‫ل��ەڕێ��گ��ەی ك���اك ع��ی��م��ادەوە ل��ەس��اڵ��ی‬ ‫(‪ )2009‬بڕیاری جێبەجێكردنی درا‪،‬‬ ‫بەاڵم دواتر دواخرا بۆساڵی (‪،)2010‬‬ ‫دوات���ر گ��ۆڕان��ك��اری ب��ەس��ەر وەزارەت���دا‬ ‫ه��ات و وتیان ه��ەر وەزارەت���ە و دەبێت‬ ‫ێ‬ ‫كاری خۆی بكات و تائێستا جێبەج ‌‬ ‫نەكراوە‪.‬‬

‫شاوۆچکه‌ی به‌رده‌قاره‌مان‬

‫فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪9‬‬

‫تكایە با واز لەزانكۆ‬ ‫بهێنین‬ ‫ئ��ەم نووسینەی من‬ ‫رێباز سۆڵەیی ب��ۆ ئ��ەو خوێندكارانەیە‬ ‫ك����ە دێ����ن����ە زان����ك����ۆ‌و‬ ‫هیواكانی خۆیان دەدەن��ە دەس��ت زانكۆ ‌و‬ ‫مامۆستاكانی‪ ،‬ئەزانم ئێوە دەی��ان خەون‬ ‫‌و پ��رۆژەت��ان ب��ۆ ئ��ەم ق��ۆن��اغ��ەی ژیانتان‬ ‫دان��اوە‪ ،‬بەهیوان ئەم قۆناغە خەونەكانتان‬ ‫بهێنێتەدی‪ ،‬لەبەرئەوەی پێتانوایە زانكۆ‬ ‫ناوەندی مەعریفە و توێژینەوە‌و پێگەیاندنی‬ ‫زانستە‪ ،‬ئەم بۆچوونەی ئێوە لەسەر زانكۆ‬ ‫ه��ی��چ ه��ەڵ��ەی ت��ێ��دان��ی��ە‪ ،‬چ���ۆن ه��ەم��وو‬ ‫زانكۆیەك دەبێت كار بۆ ئەو ئەركە ئیداری‬ ‫‌و مەعریفی‌و زانستیانە بكات كە لەپێناویدا‬ ‫دروست بووە‪ ،‬بەاڵم كێشەكە ئەوەیە لەم واڵتە‬ ‫زانكۆ نیە تاتیایدا دروست ببین‪ ،‬نامەوێت‬ ‫رەخنە لەزانكۆ بگرم ئیتر ئەوە بووە بەڕۆتین‬ ‫‌و قسەكردن لەسەری زیادەیە‪ ،‬تەنها ئەوە‬ ‫دەڵێم لەباشترین حاڵەتدا زانكۆكان رەنگە‬ ‫بتوانن بڕوانامەیەكت پێببەخشن كە ئەویش‬ ‫وەك كارتی كاركردنە نەك شتی تر‪.‬‬ ‫ئەگەر كەسێك مەبەستیه‌تی پێبگات ‌و‬ ‫سەركەوتوو بێت‪ ،‬ئ��ەوە بێگومان مرۆڤ‬ ‫دەتوانێت بگات بەهەرشتێك كە مەبەستێـتی‪،‬‬ ‫دەش��ب��ێ��ـ��ت ژی��ن��گ��ەی ف��ەراه��ەم��ك��ردن��ی‬ ‫ئامانجەكەی بسازێنێت‪ ،‬لەنێو زانكۆ ‌و‬ ‫دەرەوەی زانكۆ هەندێك بواری زۆر گرنگ‬ ‫هەن كە زۆر لەخودی زانكۆ گرنگترن بۆ‬ ‫پێگەیشتن‪ ،‬چ كاتێك دەتوانیت سود لەو‬ ‫بوارانە ببینیت؟ ئەوكاتەی كە دڵنیابیت كە‬ ‫پرۆگرام‌و مامۆستای زانكۆ پێتناگەیەنن‬ ‫‌و دەبێـت بیانكەیت بەسەرچاوەی سەرەكی‬ ‫خ��ۆت‪ ،‬من بەكورتی ئەو دەرفەتانە باس‬ ‫دەك��ەم كە دەكرێت ل���ەدەرەوەی پرۆگرامی‬ ‫زانكۆ سودیان بۆت هەبێـت‪.‬‬ ‫یەكەم لەنێو زان��ك��ۆ‪ :‬ژم��ارەی��ەك��ی زۆر‬ ‫لەكتێبخانە ه��ەن‪ ،‬بێبەرامبەر دەتوانیت‬ ‫سودیان لێ ببینیت‪ ،‬هەر بەشە و كتێبخانەی‬ ‫تایبەت بەخۆی هەیە‪ ،‬بەردەوام كتێبخانەكان‬ ‫چۆڵن‪ ،‬دەكرێت تۆی گەنج بیانقۆزیتەوە‬ ‫‌و كتێب بكەیت ب��ەس��ەرچ��اوەی سەرەكی‬ ‫رۆشنبیری خۆت ‌و هاوڕێی هەمیشەیی‬ ‫تۆ بن‪ ،‬بێگومان ئەوەی كتێب پێتدەبەخشێـت‬ ‫زۆر گرنگترە لەوانەی كە مامۆستاكەت‬ ‫پێتی دەڵێت‪ ،‬جا هەر لەئێستاوە بڕیار بدە‬ ‫لەگەڵ باشترین دۆستی خۆتدا بەوەفابیت‬ ‫ئەویش كتێبە‪ ،‬لەالیەكی دیكەوە ژمارەیەكی‬ ‫زۆر لەهۆڵی ئینتەرنێت هەن بێبەرامبەر‬ ‫لەزانكۆدا‪ ،‬هەوڵبدە س��ود ل��ەو زانیاریانە‬ ‫وه‌رگ��ر‌ه كە بێبەرامبەر دەستت دەكەوێت‪،‬‬ ‫لەالیەكی دی��ەك��ەوە ه��ەر ل��ەن��او زان��ك��ۆدا‬ ‫رۆژانە چەندین كۆڕ و سیمینار و چاالكی‬ ‫‌و گفتوگۆی توێژینەوەی ماجستێر و تێزی‬ ‫دكتۆرا ئەنجام دەدرێ��ـ��ن‪ ،‬ئەمانە هەموو‬ ‫سەرچاوەی وەرگرتنی زانیاری و ئەزموونن‪،‬‬ ‫دەتوانیت بە ب��ەردەوام��ی ئاگاداریان بیت‬ ‫‌و كەمترین كات بەپرۆگرامی زانكۆ بدە‬ ‫ئەگەر دەتەوێـت كەسێكی نمونە بیت‪.‬‬ ‫دووەم دەرەوەی زان��ك��ۆ‪ :‬بێگومان ئەم‬ ‫قۆناغەی تەمەنی گەنجیمان هەم وزەی‬ ‫زۆری تێدایە و هەمیش قۆناغی زانكۆ‬ ‫دەرفەتی زۆری تێدایە بۆ هەرشتێك كە‬ ‫ئامانجت بێـت لەبەرئەوە دەكرێـت تۆ هەر‬ ‫لەئێستاوە بڕیار بدەیت بەدەر لەپسپۆڕیەكی‬ ‫زانكۆت خۆت فێری هونەرێكی دیكە یاخود‬ ‫پیشەیەكی دیكە بكەیت وەك ئەوەی فێری‬ ‫زمان یان مۆسیقا یان لەبواری كۆمپیوتەریدا‬ ‫یان رۆژنامەنووسی یان وەرزشیدا فێربكەیت‪،‬‬ ‫ی��اخ��ود ه��ەرش��ت��ێ��ك ك��ە ل��ەگ��ەڵ ت��وان��ا و‬ ‫ئارەزوەكانتدا دەگونجێـت‪ ،‬دڵنیابە دەتوانیت‬ ‫لەپاڵ زانكۆدا فێری شتێكی دیكە ببیت‬ ‫كە هێندەی پسپۆڕیەكەت بۆت بەسود بێـت‬ ‫لەبەرئەوەی قۆناغەكە ئاسانكاری زۆری‬ ‫تێدایە و ئێستا لەشارەكاندا دەیان رێكخراو‬ ‫‌و ناوەندی رۆشنبیری و پێگەیاندن هەن كە‬ ‫یارمەتیدەرن بۆ هەموو ئەم ئامانجانە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەگەر بمانەوێـت گەنجێكی سەركەوتوو‬ ‫خاوەن پرۆژە بین دەبێـت واز لەزانكۆ بهێنین‬ ‫و چ��اوەڕوان��ی ئەوەمان نەبێـت كە زانكۆ‬ ‫پێمان بگەیەنێت‪.‬‬

‫كورد لەهاوكێشەی توركیا و یەكێتی ئەوروپادا‬ ‫نوسینی‪ :‬ڤاڵێنتینێ پێسكالێ‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬كوردۆ حەمە ئەحمەد‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪10‬‬

‫کورد له‌میدیا جیهانیه‌کاندا‬

‫ئەوروپا و چارەسەر بۆ كورد‬ ‫رۆژن���ام���ەی (رادی���ك���اڵ)ی توركیا‬ ‫دەق��ی دواڕاپ��ۆرت��ی یەكێتی ئەوروپای‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەم��ەرج��ەك��ان��ی قبوڵكردنی‬ ‫توركیا لەم یەكێتییەدا‪ ،‬باڵوكردەوە‪.‬‬ ‫ل��ەم راپ��ۆرت��ەی یەكێتی ئ��ەوروپ��ادا‬ ‫ه��ات��ووە «دوای تێپەڕبوونی چەندین‬ ‫س��ااڵ ب��ەس��ەر ئ��ەگ��ەری پەسەندكردنی‬ ‫ئەندامێتی توركیا لەیەكێتی ئەوروپادا‪،‬‬ ‫هێشتا گۆڕانكارییەكی دڵخۆشكەر‬ ‫ل���ەو واڵت�����ەدا ڕووی ن�����ەداوە تاببێتە‬ ‫بنەمایەك بۆ دەستپێكردنەوەی جدیانەی‬ ‫گفتوگۆكانی هەردووال‪ ،‬گرنگترین ئەو‬ ‫لەمپەڕانەش كە توركیا هەنگاوی باشی‬ ‫بۆ ن��ەن��اوە‪ ،‬مەسەلەی چارەسەركردنی‬ ‫ك��ێ��ش��ەی ك�����ورد و ی���ەك�ل�اك���ردن���ەوەی‬ ‫ملمالنێكانییەتی لەسەر قوبرس»‪.‬‬ ‫لەبەشی تایبەت بەكێشەی ك��ورد‪،‬‬ ‫راپ��ۆرت��ەك��ەی یەكێتی ئ��ەوروپ��ا دەڵێت‬ ‫«تائێستاش پێشێلكردنی مافەكانی‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان��ی ك���ورد ل��ەت��ورك��ی��ادا ب��ەرەو‬ ‫بەرزبوونەوە دەچێت‪ ،‬قسەكردن بەزمانی‬ ‫ك���وردی و خوێندن ‌و ب��وون��ی میدیای‬ ‫ك���وردی بەتوندترین شێوە قەدەغەیە‪.‬‬ ‫ت��ەن��ان��ەت س��وپ��ای ت��ورك��ی��ا خ���ۆی بۆ‬ ‫هێرشكردنە سەر كوردستانی عێراقیش‬ ‫ئامادە كردووە‪ ،‬هەربۆیە ئەگەر دەوڵەتەكە‬ ‫لەسەر ئەم سیاسەتانە بەردەوام بێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫گفتوگۆكانمان لەگەاڵ توركیادا الواز‬ ‫دەبن‪ ،‬چونكە یەكێتییەكەمان خوازیاری‬ ‫چارەسەری ئاشتیانەی كێشەی كوردە»‪.‬‬

‫نەخشەی كوردستان باڵودەكرێتەوە‬ ‫رۆژنامەنوسی بەناوبانگ و ئەفسەری‬ ‫پێشووی سوپای ئەمریكا (رالف پیتەرز)‪،‬‬ ‫داوا ل��ەداڕێ��ژەران��ی سیاسەتی ئەمریكا‬ ‫دەكات كە نەخشەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫ێ كە‬ ‫بەقازانجی كەمینەكان ب��گ��ۆڕدر ‌‬ ‫دیارترینیان نەتەوەی كوردە‪.‬‬ ‫رالف پیتەرز‪ ،‬لەوتارێكدا كە لەرۆژنامەی‬ ‫(نیویۆرك تایمز)ی ئەمریكی باڵوكرایەوە‪،‬‬ ‫نەخشەیەكی نوێی بۆ گۆڕینی واڵتانی‬ ‫رۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت خستۆتەڕوو‪ ،‬لەو‬ ‫واڵتانەشدادروستبوونیكوردستانیگەورەی‬ ‫تێدایە كە بەپێی نەخشەكە كوردستان لەشاری‬ ‫دیاربەكری توركیاوە تا شاری تەورێزی ئێران‬ ‫درێژ دەبێتەوە و شارە كوردییەكانی عێراق و‬ ‫سوریاش لەخۆدەگرێت‪.‬‬ ‫لەبەشێكی ئەو وتارەدا هاتووە «گەورەترین‬ ‫فاكتەری ن���ادادپ���ەروەری ل��ەرۆژه��ەاڵت��ی‬ ‫ن��اوەڕاس��ت‪ ،‬نەبوونی واڵت��ی سەربەخۆی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬كوردەكانی ئێران و سوریاش‬ ‫خەبات بۆ پێكهێنانی دەوڵەتێكی سەربەخۆی‬ ‫ك��وردس��ت��ان دەك����ەن‪ ،‬ئێستاش ك��ە واڵت��ە‬ ‫زلهێزەكانی جیهان هەوڵێك بۆ دروستكردنی‬ ‫دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان نادەن ئەوا‬ ‫مافی مرۆڤ پێشێل دەكەن»‪.‬‬ ‫سەبارەت بەچانسەكانی دروستبوونی ئەو‬ ‫دەوڵەتەش‪ ،‬ناوبراو نوسیویەتی «ئەمریكا‬ ‫دوای هێرشكردنە سەر عێراق‪ ،‬چانسێكی‬ ‫باشی بۆ دروستكردنی دەوڵەتی سەربەخۆی‬ ‫كوردستان لەدەستدا»‪.‬‬ ‫ه����ەروەه����ا ب��ەپ��ێ��ی ئ����ەو ن��ەخ��ش��ەی��ەی‬ ‫ێ واڵتی‬ ‫باڵویكردووەتەوە‪ ،‬عێراق بۆ هەرس ‌‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬شیعەستان و سوننەستان‬ ‫دابەشكردوە‪ ،‬كوردستانی ئێرانیش دەكەوێتە‬ ‫س���ەر ن��ەخ��ش��ەی ك��وردس��ت��ان��ی گ����ەورە و‬ ‫ل��ەب��ەرام��ب��ەردا پارێزگاكانی دەوروب����ەری‬ ‫هیراتی ئەفغانستانیش دەدرێ��ت بەئێران‪،‬‬ ‫بەمشێوەیە كوردستانێكی كوردی و ئێرانێكی‬ ‫فارسی دروست دەبێت‪.‬‬

‫ك��وردەك��ان ن��ەت��ەوەی��ەك��ن خ��اوەن��ی زم��ان‬ ‫‌و ك���ل���ت���وری ت���ای���ب���ەت ب���ەخ���ۆی���ان���ن كە‬ ‫داخوازییەكەیان لەپێناو سەربەخۆبوونیان‬ ‫ل��ەب��ەش��ێ��ك��ی گ��رن��گ��ی س��ااڵن��ی س���ەدەی‬ ‫ێ وەاڵم م���اون���ەت���ەوە‪ .‬ئ��ەم‬ ‫ب��ی��س��ت��ەم��دا ب � ‌‬ ‫نەتەوەیە لەناوچەیەكی شاخاوی ‌و لەشارە‬ ‫سەرسنورییەكانی پێنج واڵت (ئ��ی��ران‪،‬‬ ‫توركیا‪ ،‬ئەرمەنستان‪ ،‬عێراق ‌و سوریا)‬ ‫دەژین‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەرچ��ی ب��ەه��ۆی ئ��اراس��ت��ەب��وون��ی‬ ‫سەرنجەكان بەرەو مەسەلەی سەقامگیریی‬ ‫ل��ەخ��ۆره��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت��دا‪ ،‬تائێستاش‬ ‫هەوڵەكانی كوردەكان لەپێناو سەربەخۆیی‬ ‫بەنزیكەیی ل��ەپ��ەراوێ��زدا م��اوەت��ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ل��ەوان��ەش��ە ك��ۆم��ەڵ��ە گۆڕانكارییەكیش‬ ‫ل����ەئ����ارادا ب��ێ��ت‪ .‬چ��ون��ك��ە ه��ەوڵ��ەك��ان��ی‬ ‫ئ��ەم��ری��ك��ا ل��ەپ��ێ��ن��او س��ەق��ام��گ��ی��رك��ردن��ی‬ ‫دیموكراسی بەمۆدێلە خۆرئاواییەكان‪،‬‬ ‫ب��ەگ��ژداچ��وون��ەوەی فەندەمێنتالیستی‬ ‫ئیسالمی ‌و ئینتیمای ت��ون��دی توركیا‬ ‫ب��ۆ بەئەندامبوون لەیەكێتی ئ��ەوروپ��ادا‪،‬‬ ‫چارەنووسی كوردەكانی بەچەشنێكی دیار‬ ‫و بەرچاو كەوتووەتە ناو مەودای ملمالنێی‬ ‫بەرژەوەندییەكانی توركیا‪ ،‬یەكێتی ئەوروپا‪،‬‬ ‫ویالیەتە یەكگرتووەكان‌و ئێرانەوە‪.‬‬

‫كەمینە كوردەكانی توركیاش خوازیاری‬ ‫ب��ەڕەس��م��ی ناسینی ت���ەواوی مافەكانی‬ ‫خۆیان‌و گرەنتییەكی زیاترن بۆ پارێزگاری‬ ‫لێكردنی‪ .‬توركیا لەپێناو ئەمەی كە ببێتە‬ ‫ێ خۆی‬ ‫ئەندام لەیەكێتی ئ��ەوروپ��ادا‪ ،‬دەب� ‌‬ ‫لەگەڵ ستانداردەكانی مافی مرۆڤی ئەم‬ ‫یەكێتییەدا بگونجێنێت‪ .‬بەمپێیە ئەگەر ئەم‬ ‫واڵتە خوازیاری پەسەندكرانی خۆی بێت‪،‬‬ ‫رەنگە زۆرینەی داخوازیی كوردەكان وەك‬ ‫قبوڵكردنی زمانەكەیان وەك یەكێك لەزمانە‬ ‫رەسمییەكان لەزانكۆكان ‌و باڵوكردنەوەی‬ ‫كتێب دەربارەی كلتور و مێژووی سیاسی‬ ‫خۆیان بهێننەدی‪ .‬لەگەڵ ئەمەشدا‪ ،‬هێشتا‬ ‫بەشێك لەدانیشتوانی ك��وردەك��ان خەونی‬ ‫كوردستانی سەربەخۆ ‌و یەكگرتن لەگەڵ‬ ‫كۆمەڵگاكانیتری ك��ورد لەسەرتاسەری‬ ‫ناوچەكەدا لەبیریان نەچووەتەدەرەوە‪ .‬ئەو‬ ‫چەشنە هەوڵە هەمەالنەیە بۆ سەربەخۆیی‪،‬‬ ‫ن��ات��وان��رێ‌ ل��ەگ��ەڵ چ��وون��ی كۆتاییانەی‬ ‫توركیا بۆ یەكێتی ئەوروپادا یەكبگرێتەوە‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی توركیا حەز ناكات مشتومڕ‬ ‫ل��ەس��ەر یكپارچەیی خاكەكەی بكات ‌و‬ ‫ێ ب���ەدوای ڕێگاچارەسەرێكی زۆر‬ ‫دەب�� ‌‬ ‫هاوسەنگتردا بگەڕێت‪.‬‬ ‫ئەم ڕێگاچارەسەرە دەتوانێ‌ مۆدێلێكی‬ ‫س��ەرب��ەخ��ۆی��ی ن��م��ون��ەی ب��اك��وری ع��ێ��راق‬ ‫بێت كە حكومەتێكی لۆكاڵی كوردیی‬ ‫ل���ەدەس���ەاڵت���ی دەوڵ���ەت���ی ن���اوەن���دی ت��ازە‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژێ��ردراودا ل��ەب��ەغ��داد ب��ەش��دارە‪ .‬ئەم‬ ‫مۆدێلە‪ ،‬س��ەرك��ەوت��ووت��ری��ن ئەزموونێكی‬ ‫سەربەخۆیی كوردە‪ .‬ئەمەش كە كوردەكان‬

‫یەكەمین نەتەوە ب��وون كە دژایەتییەكی‬ ‫ك��اری��گ��ەران��ەی س����ەدام حسێنیان ك��رد‪،‬‬ ‫كۆنتڕۆڵی ناوچەكەیان لەبەردەستدایە و‬ ‫لەڕیزی ئارامترین ناوچەكانی واڵتەكەدان‬ ‫‌و واشنتۆنیان رەزامەند كردووە كە چاالكانە‬ ‫پشتیوانی ل��ەم ئ��ەزم��وون��ە ب��ك��ەن‪ .‬ب��ەاڵم‬ ‫پێدەچێ‌ ئەم پێكەوەژیانە سەركەوتووەی‬ ‫نێوان دەوڵەتی ناوەندی‌و دەوڵەتی لۆكاڵی‬ ‫كوردیی لەعێراق‪ ،‬بووەتەمایەی پەیدابوونی‬ ‫ناوچەیەكی ئارام بۆ كوردەكانی توركیا كە‬ ‫لەپێناو سەربەخۆیی تێدەكۆشن بەتایبەتی‬ ‫پ��ارت��ی كرێكارانی ك��وردس��ت��ان (‪)pkk‬‬ ‫كە ئەمریكا بەڕێكخراوێكی تیرۆریستی‬ ‫ن����اوی دەب�����ات‪ .‬ب����وژان����ەوەی ئ���ەم پ��ارت��ە‬ ‫لەسەر سنورەكانی توركیا‪ ،‬بووەتەمایەی‬ ‫نیگەرانییەكی توند بۆ ئەنقەرە‪.‬‬ ‫ج���ەالل ت��اڵ��ەب��ان��ی س���ەرۆك���ی یەكێتی‬ ‫نیشتیمانی ك��وردس��ت��ان یەكێكە ل���ەدوو‬ ‫رۆڵگێڕە سەرەكییەكەی سیاسەتەكانی‬ ‫ك���ورد ل��ەع��ێ��راق��دا‪ ،‬ئ��ەوی��ت��ری��ش مەسعود‬ ‫ب��ارزان��ی��ی��ە ك��ە م���اوەی���ەك ل��ەم��ەوپ��ێ��ش لە‬ ‫(ن��اوەن��دی لێكۆڵینەوەی ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی ‌و‬ ‫ستراتیژی) وتارێكی پێشكەش كرد كە‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬ ‫ن��اوەن��دی ب��ی��رك��ردن��ەوەی واش��ن��ت��ۆن��ە‪ .‬ئەو کورد ئاشتی ده‌وێت‬ ‫ب��ۆ ت��ەس��ل��ی��م��ك��ردن��ەوەی چ��ەك��ەك��ان��ی��ان‌و‬ ‫لەوتاردانەكەی خۆیدا بەئاماژەكردن بۆ نییە‪.‬‬ ‫پارتی كرێكارانی كوردستان‪ ،‬ئاماژەی بۆ‬ ‫ه��ەرب��ۆی��ەش��ە پێشبینی دەك���رێ���ت كە ب��ۆ ژی��ان��ی م��ەدەن��ی ب��گ��ەڕێ��ن��ەوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ئ��ەوە كرد كە لەبەرژەوەندی هەموواندایە دەب���ێ‌ ئ��ەم ج��ەن��گ��اوەران��ە ك��ە ل��ەب��اك��وری بەلەبەرچاوگرتنی ئەمەش كە واشنتۆن‬ ‫ئەم حزبە لەكوردستانی عێراق دەربكرێت‪ ،‬ع��ێ��راق��دان‪ ،‬پ��رۆژەی��ەك��ی بنچینەیی ‌و ئ��ەم حزبە بەڕێكخراوێكی تیرۆریستی‬ ‫ه��ەروەه��ا ن��اوب��راو وەب��ی��ری ه��ێ��ن��ای��ەوە كە ه��اوس��ەن��گ��ان��ەی��ان پ��ێ��ش��ك��ەش ب��ك��رێ��ت تا هەژمار دەكات‪ ،‬ئەو چەشنە هاریكاریی‌و‬ ‫ێ گفتوگۆیە مەحاڵ نییە‪.‬‬ ‫ب��ۆ دوورخ��س��ت��ن��ەوەی ئ���ەم گ��روپ��ە هیچ چ��ان��س��ێ��ك��ی پ��راك��ت��ی��ك��ی��ان��ەی��ان ب��درێ��ت� ‌‬ ‫رێگاچارەسەرێكی سەربازییانە لەبەردەمدا‬

‫هەڵەكانی ئەمریكا و سیاسەتی روسیا‬ ‫دەب����ێ‌ س���ەرەت���ا ل��ەخ��ۆم��ان��ەوە دەس���ت‬ ‫پێبكەین‪ ،‬دوای هەرەسهێنانی یەكێتی‬ ‫س��ۆڤ��ی��ەت‪ ،‬م��ن ل��ەگ��روپ��ێ��ك��دا ب���ووم كە‬ ‫بەسەركردایەتی (جۆرج كینان)ی باوكی‬ ‫ت��ی��ۆری (ج��ڵ��ەوك��ردن) و (س��ی��م ن���ان) و‬ ‫(مایكڵ م��ەن��دل ب��ام) ك��ە لەپسپۆڕانی‬ ‫سیاسەتی دەرەوە بوون‪ ،‬دژبە فراوانكردنی‬ ‫ناتۆ بووین‪ .‬ل��ەو س��ەردەم��ەدا‪ ،‬ئێمە بەم‬ ‫چەشنە بیرمان دەك��ردەوە كە لەبەرئەوەی‬ ‫س��ەرەن��ج��ام سۆڤییەتی كۆمۆنیستیمان‬ ‫هێنایەسەر چۆكان و بووینە شایەتحاڵی‬ ‫لەدایكبوونی دیموكراسی لەرووسیا‪ ،‬ئێستا‬ ‫باشترین كار بۆ یاریدەدانی دیموكراسی‬ ‫رووسیا‪ ،‬تواندنەوەیەتی لەئەوروپادا‪.‬‬ ‫ئەمریكا چ��ووە نێو جەنگی س��اردەوە‬ ‫تا رووس��ەك��ان هەمان ئەو چانسەیان بۆ‬ ‫ی��ەك��گ��رت��ن��ی��ان ل��ەگ��ەڵ خ���ۆرئ���اوادا ك��ەم‬ ‫ببێتەوە كە چیكییەكان‪ ،‬گورجییەكان و‬ ‫مەجارییەكان هەیانبوو‪.‬‬ ‫ئێستاش ئێمە هەر لەم بڕوایەداین هیچ‬ ‫ێ‬ ‫كێشەیەك لەدنیادا نییە بتوانرێ‌ بەب ‌‬ ‫بوونی رووسیا چارەسەر بكرێت‪ ،‬رووسیا‬ ‫مەبەستی هێرشكردنەوەی بۆسەر ئەوروپا‬ ‫نییە‪ .‬ئەوروپای خۆرهەاڵتیش لەڕێگەی‬ ‫ئەندامبوون لەیەكێتی ئ��ەوروپ��اوە‪ ،‬خۆی‬ ‫ئاوێتەی خۆرئاوا كرد‪.‬‬ ‫ل���ەو س���ەردەم���ەدا‪ ،‬تیمی سیاسەتی‬ ‫دەرەوەی كلینتۆن وا پاساوی هێنایەوە‬ ‫كە دەب �ێ‌ ناتۆ هێندە ف���راوان بكەین تا‬ ‫بناگوێی رووسیا بگات‪ ،‬چونكە مۆسكۆ‬ ‫الوازە و دوای م��اوەی��ەك��ی��ش خ���وو ب��ەم‬ ‫هەلومەرجە نوێیەوە دەگرێت‪.‬‬

‫نوسینی‪ :‬تۆماس فریدمان‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬سامان عوسمان‬

‫پەیامی ئەو سەردەمەی ئەمریكا بۆ‬ ‫رووسیا ئەمە بوو‪ :‬ئێمە چاوەڕوانی ئەوە‬ ‫لەئێوە دەكەین كە هەروەك دیموكراتەكانی‬ ‫خۆرئاوا رەفتار بكەن‪ ،‬بەاڵم ئێمە هەروەك‬ ‫یەكێتی سۆڤییەتی پێشوو مامەڵەتان‬ ‫لەگەڵدا دەكەین‪ .‬جەنگی س��ارد بەالی‬ ‫ئێوەوە ت��ەواو ب��ووە‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەالی ئێمەوە‬ ‫هێشتا ماوە‪.‬‬ ‫تیمەكانی سیاسەتی دەرەوەی بوش و‬ ‫كلینتۆن‪ ،‬لەسەربنەمای دوو بیركردنەوەی‬ ‫هەڵە كاریان كرد‪ .‬یەكێكیان ئەمەبوو كە‬ ‫رووس��ی��ا ه��ەر لەخۆرسكەوە هێرشبەرە و‬ ‫كۆتایی جەنگی سارد ناتوانێ‌ ناواخنی‬ ‫ێ‬ ‫رووس��ی��ا بگۆڕێت‪ .‬بەمپێیە ئێمە دەب� ‌‬ ‫ه��اوپ��ەی��م��ان��ێ��ت��ی س��ەرب��ازی��ی خ��ۆم��ان تا‬ ‫سنورەكانی ئەم واڵتە بەرفراوان بكەین‪.‬‬ ‫لەگەڵ هەموو ئەو قسە بریقەدارانەی‬ ‫دەرب��ارەی ئەركی ناتۆ بۆ بەرزكردنەوەی‬ ‫ئاستی دیموكراسی وترا‪ ،‬باوەڕبوون بەو‬ ‫ئەگەرەی كە رووسیا هەمیشە لەهێرشدایە‪،‬‬ ‫تەنها پایە و بنەمای گەشەپێدانی ناتۆ‬ ‫بوو‪ ،‬بەتایبەتی كاتێك بەرووسیا وترا نابێ‌‬ ‫بێیتە ناو ناتۆوە‪.‬‬ ‫بیركردنەوە هەڵەكەیتر ئەمە ب��وو كە‬ ‫ڕووسیا هێندە الوازە ناتوانێ‌ هیچ كام‬ ‫لەئەندامە نوێیەكانی ناتۆ‪ ،‬رووب��ەڕووی‬ ‫هەڕەشە بكاتەوە‪.‬‬ ‫ئ����ەو س���وك���ای���ەت���ی پ���ێ���ك���ردن���ەی ك��ە‬

‫ئه‌مریکا و روسیا ‪ ..‬له‌جه‌نگی سارده‌و ‌ه بۆ سیاسه‌تی گه‌رم‬

‫گ��ەش��ەپ��ێ��دان��ی ن��ات��ۆ ب���ۆ رووس��ەك��ان��ی‬ ‫هێنایەئاراوە‪ ،‬بووەمایەی ئ��ەوەی پۆتین‬ ‫دوای الچ���وون���ی (ب���ۆری���س یەڵتسین)‬ ‫دەس��ەاڵت بگرێتە دەس��ت‪ .‬وابەستەبوونی‬ ‫ئەمریكا بەنەوتەوە‪ ،‬بووەمایەی زیادبوونی‬ ‫ن��رخ��ی وزە ب���ەئ���ەن���دازەی���ەك ك���ە ه��ێ��زی‬ ‫كاردانەوەی بە پۆتین بەخشی‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ ئ��ێ��م��ە دەب���ێ‌ س���ود ل��ەه��ەم��وو‬ ‫ه��ەوڵ��ە دیبلۆماسییەكانمان ببینین بۆ‬ ‫چارەسەركردنی ئەم قەیرانە لەگورجستان‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ری��ك��ا ن���ات���وان���ێ‌ ب��ب��ێ��ت��ە ب��ی��ن��ەری‬ ‫هەرەسهێنانی گورجستان‪ .‬لەهەمانكاتدا‬ ‫ناتوانین چاوەكانمان ب���ەڕووی بڕیاری‬ ‫ن���ائ���اق���ڵ���م���ەن���دان���ەی س��اك��اش��وی��ل��ی ب��ۆ‬ ‫ب��ەرەوپ��ێ��ش��ب��ردن��ی س��وپ��اك��ەی ب���ەرەو دڵی‬ ‫ن��اوچ��ەی ئ��ۆس��ت��ی��ای ب��اش��ور داب��خ��ەی��ن‪.‬‬ ‫ناوبراو بەم ئومێدە ئەو كارەی كردووە كە‬ ‫خۆرئاوا لەهەمبەر هەنگاوی رووسیادا‬ ‫پشتیوانی لەگورجستان ب��ك��ات‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ئەمە پێشبینییەكی هەڵەیە‪.‬‬ ‫ه����ەروەك چ���ۆن ه��ەن��گ��اوی خ��ۆرئ��اوا‬ ‫ل��ەگ��ەش��ەپ��ێ��دان��ی ن��ات��ۆ و ب���زووان���دن���ی‬ ‫رووس����ی����ادا ه���ەڵ���ە ب����وو‪ ،‬ك����اردان����ەوەی‬ ‫رووسیاش زۆر هێرشبەر و نامیهرەبانانە‬ ‫بوو‪ .‬ئەگەر رووسیا لەگەڵ دراوسێكانیدا‬ ‫درێژە بەم رەفتارەی خۆی بدات‪ ،‬هەموو‬ ‫دراوسێكانی بیر لەچەترێكی پشتیوانیتر‬ ‫دەكەنەوە‪ ،‬لەالیەكیترەوە ئەوروپاش بەدوای‬ ‫س��ەرچ��اوەی��ەك��ی��ت��ری دابینكردنی وزەدا‬ ‫دەگەڕێت‪ .‬ئەم كارە پێویستی بەنیمچە‬ ‫ڕێككەوتنێكە‪ ،‬بێگومان كاتیشی زۆر‬ ‫دەوێت‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫واشنتۆن و تاران بەرەو جەنگ‬ ‫نوسینی‪ :‬گری سیك‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬بەختیار ئیبراهیم‬

‫لەكاتێكدا ل��ەم��اوەی چەند رۆژی‬ ‫رابردوودا سەرجەم جیهان چاوەڕوانی‬ ‫ئەگەری هێرشی سەربازی ئەمریكا‬ ‫و تەنانەت ئیسرائیلیش ب��وون بۆسەر‬ ‫ئێران‪ ،‬هەند ێ‌ لەبەرپرسانی واشنتۆن‬ ‫لەبارەی زیادكردنی مامەڵە لەگەڵ‬ ‫ت��اران��دا دەدوێ���ن‪ .‬ئ��ەو بەرپرسانە لەو‬ ‫ب��ڕوای��ەدان ك��ە ل��ەم��اوەی دوو ساڵی‬ ‫راب��������ردوودا‪ ،‬س��ت��رات��ی��ژی ئ��ەم��ری��ك��ا‬ ‫ل��ەه��ەم��ب��ەر م��ەس��ەل��ەی گ��ف��ت��وگ��ۆی‬ ‫ئ���ەوروپ���ا ل��ەگ��ەڵ ئ��ێ��ران��دا گ��ۆڕان��ی‬ ‫بەسەردا هاتووە‪.‬‬ ‫ئەمریكا سەرەتا جەختی لەسەر ئەوە‬ ‫دەك��ردەوە كە ئەگەر دانوستاندنەكان‬ ‫پێشكەوتن ب��ەخ��ۆوە ببینن‪ ،‬ئ��ەوا‬ ‫ب���ەش���داری ت��ی��ادا دەك����ەن‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ل���ەگ���ەڵ ئ���ەوەش���دا ك���ە ل��ەدی��دی‬ ‫ئ����ەوان����ەوە ئ����ەم پ��ێ��ش��ك��ەوت��ن��ان��ە‬ ‫نەهاتنەدی‪ ،‬واشنتۆن كارایانە‬ ‫چ��������ووە م�����ەی�����دان�����ی ه����ەوڵ����ە‬ ‫دیبلۆماسییەكانەوە و بەشداری‬ ‫لەدانوستاندنەكانیشدا كرد‪.‬‬ ‫ئەم ئاراستەیەی ئەمریكا‬ ‫ل����ەه����ەل����وم����ەرج����ێ����ك����دا‬ ‫ك����ە‬ ‫پ���ی���ادە ك��را‬ ‫لەگۆشە و‬ ‫ك��ەن��ارەك��ان��ی‬ ‫ج���ی���ه���ان���ەوە‪،‬‬ ‫ك���ۆم���ەڵ���ێ���ك‬ ‫وات���������������ەوات‬ ‫ل�����������ەب�����������ارەی‬ ‫ئینتیمای واشنتۆن بۆ‬ ‫كردنەوەی نوسینگەی‬ ‫پ�������اراس�������ت�������ن�������ی‬ ‫ب���ەرژەوەن���دی���ی���ەك���ان‬ ‫لەئێراندا دەبیسترێت‪.‬‬ ‫دوای ه���ەڵ���ب���ژاردن���ی‬ ‫ك����ۆن����گ����رێ����س ل����ەس����اڵ����ی‬ ‫(‪)2006‬دا كە بووەمایەی‬ ‫شكستی ك��ۆم��اری��خ��وازەك��ان‪،‬‬ ‫وی�ل�ای���ەت���ە ی���ەك���گ���رت���ووەك���ان‬ ‫رووب��������������ەڕووی ك���ۆم���ەڵ���ێ���ك‬ ‫ێ‬ ‫گۆڕانی بنچینەیی لەهەند ‌‬ ‫لەسیاسەتە چارەنوسسازەكانیدا‬ ‫بۆتەوە‪ ،‬واتا لەو سیاسەتانەیدا‬ ‫ك��ە ل��ەه��ەم��ب��ەر كێشمەكێشمی‬ ‫عەرەب و ئیسرائیل‪ ،‬مەسەلەی‬ ‫چەكە ئەتۆمییەكانی كۆریای‬ ‫باكور و ئێران گرتبوویەبەر‪.‬‬ ‫ئ�����ەم�����ەش ل���ەك���ات���ێ���ك���دای���ە‬ ‫واشنتۆن هەمیشە بانگەشەی‬ ‫ئەوەی كردووە كە گۆڕان بەسەر‬

‫س��ی��اس��ەت��ەك��ان��ی��دا ن��ەه��ات��ووە‪ ،‬ل���ەوەش‬ ‫سەرنجڕاكێشتر ئ��ەوەی��ە ك��ە لەكاتی‬ ‫ه��ات��ن��ە س��ەرك��اری ب���اراك ئ��ۆب��ام��اوە‪،‬‬ ‫تائێستا زۆربەی موحافیزكارە نوێیە‬ ‫ت��ون��دڕەوەك��ان ل��ەپ��ۆس��ت��ەك��ان��ی خ��ۆی��ان‬ ‫البراون و كەسانی میانڕەوتر جێگەی‬ ‫ئەوانی گرتووەتەوە‪.‬‬ ‫ن��اوەن��دی قورسایی ئ��ەو بڕیارانە‪،‬‬ ‫ق��ۆن��اغ ب��ە ق��ۆن��اغ ل��ەدی��ك چینییەوە‬ ‫بەرەو ڕایس و گیتس گۆڕاوە‪ ،‬كاتێك‬ ‫ك���ە س���ەرۆك���ی س���ت���ادی ه��اوب��ەش��ی‬ ‫س��وپ��ای وی�لای��ەت��ە ی��ەك��گ��رت��ووەك��ان��ی‬ ‫ئەمریكا و ه��اوك��ارەك��ان��ی��ان‪ ،‬قسەیان‬ ‫ل��ەب��ارەی ئ��ەگ��ەری هێرشی ئەمریكا‬ ‫ب���ۆس���ەر ئ���ێ���ران دەك������رد‪ ،‬دەی���ان���زان���ی‬ ‫ك����ە ل���ەه���ەل���وم���ەرج���ی ئ���ێ���س���ت���ادا و‬ ‫ب��ەل��ەب��ەرچ��اوگ��رت��ن��ی ه��ەل��وم��ەرج��ی‬ ‫س��ەرب��ازە ئەمریكییەكان لەعێراق‬ ‫و ئەفغانستان‪ ،‬ئ��ەم مەسەلەیە‬ ‫ت��ەن��ه��ا ل��ەس��ەرئ��اس��ت��ی ت��ی��ۆری‬ ‫و ق���س���ەدای���ە‪ .‬ه���ەم���ان ئ��ەو‬ ‫گ����ۆڕان����ك����اری����ان����ەی����ە ك��ە‬ ‫ب��ووەت��ەم��ای��ەی ئ���ەوەی كە‬ ‫م��وح��اف��ی��زك��ارە ن��وێ��ی��ەك��ان‬ ‫ل��ەواش��ن��ت��ۆن‪ ،‬ل��ەئ��اراس��ت��ەی‬ ‫پ���راگ���م���ات���ی���زم���ان���ەی‬ ‫ك��ۆش��ك��ی س��پ��ی‬ ‫ت��وڕە ببن و‬ ‫دەوڵ���ەت���ی‬ ‫ب��������وش‬

‫بەدواكەوتوو‬ ‫ت�����ۆم�����ەت�����ب�����ار‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫ل�����ەم�����اوەی ئ���ەم‬ ‫س����ااڵن����ەی دوای�����ی‪،‬‬ ‫هەمیشە قسە لەسەر‬ ‫ئ�����ەگ�����ەری ج���ەن���گ‬ ‫لەگەڵ ئێراندا هەبووە‪،‬‬ ‫بەاڵم پێدەچێ‌ سەرجەم‬ ‫ئ���ەو ئ��اگ��ادارك��ردن��ەوە‬ ‫و پ���ێ���ش���ب���ی���ن���ی���ان���ەی‬ ‫دەخرێنەڕوو‪ ،‬خاڵێكی‬ ‫ه����اوب����ەش����ی����ان ت���ێ���دا‬ ‫ب���ێ���ت ك����ە ب��ری��ت��ی��ی��ە‬ ‫ل�������ەو راس����ت����ی����ی����ەی‬ ‫ه�����ی�����چ�����ك�����ام�����ی�����ان‬ ‫ن���ەچ���وون���ەت���ە ب����واری‬ ‫پ��راك��ت��ی��زەك��ردن��ەوە‪ .‬رەن��گ��ە‬ ‫ئێستا كاتی ئەوە هاتبێ‌ كە‬ ‫بەپێوەرێكی واقیعبینانەوە‬ ‫لەسیاسەتەكانی واشنتۆن‬ ‫بنۆڕین‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری باجی خانووبەرەی هەڵەبجە به‌وه‌کاله‌ت‪:‬‬

‫تەحەدای ئەو كەسانە دەكەم بڵێن لەخەماڵندندا پارەی زیادە نووسراوە‬ ‫ئا‪ /‬یادگار رەئوف‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری ب��اج��ی خ��ان��ووب��ەرەی‬ ‫هەڵەبجە به‌وه‌کاله‌ت‪ ،‬لەدیمانەیەكی‬ ‫چەتردا تیشك دەخاتە سەر جۆری‬ ‫خ��ەم�ڵان��دن��ی گ��ش��ت��ی و ت��ای��ب��ەت��ی و‬ ‫دەڵێت «چەند ساڵێك لەمەوبەر‬ ‫ن��ووس��راوم��ان ب��ۆ س���ەرووی‬ ‫خ���ۆم���ان ب����ەرزك����ردۆت����ەوە‬ ‫دەربارەی ئەو یاسایەی كە‬ ‫لەپەرلەمان پەسەندكرا‪ ،‬تێدا‬ ‫خ��اوەن موڵك سەرپشك‬ ‫دەك�����ات چ��ۆن‬ ‫ما مە ڵە‬

‫ل���ەگ���ەڵ ك��رێ��چ��ی��دا ب���ك���ات‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫داواكەمان پشتگوێ خرا»‪.‬‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬م��ەب��ەس��ت لەخەماڵندنی‬ ‫گشتی چیە؟ چ جیاوازیەكی لەگەڵ‬ ‫خ��ەم�ڵان��دن��ی ت��ای��ب��ەت��ی��دا‬ ‫هەیە؟‬

‫ج���ەالل م��ح��ەم��ەد‪:‬‬ ‫خەماڵندنی گشتی‬ ‫لەهەرێم پێنج ساڵ‬ ‫ج�����ارێ�����ك ئ���ەن���ج���ام‬ ‫دەدرێ���������������ت‬ ‫ئ���ەوی���ش‬ ‫بە پێی‬

‫فەرمانێك لەالیەن وەزارەت���ی دارایییەوە‬ ‫ب��ەژم��ارە (‪ )2454‬س��اڵ��ی (‪)1959‬ی‬ ‫هەمواركراو كە مەبەست لێی خەماڵندنی‬ ‫ب��اج��ی خ��ان��ووب��ەرەی��ە ل��ەه��ەم��وو ش���ار و‬ ‫شارۆچكەكان‪ ،‬لەسنوری هەڵەبجە سێ‬ ‫لیژنەمان هەیە و ئەمساڵیش خەماڵندن‬ ‫ب��ۆ زەوی و زاری���ش دەك��رێ��ت و ئ��ەوەش‬ ‫ك��ار ئاسانییەكە‪ ،‬ل���ەڕووی یاسایشەوە‬ ‫خەماڵندنی تایبەت جیاوازە و دوو جۆر‬ ‫موڵك دەگرێتەوە كە ئەوانیش (سوكنا و‬ ‫غەیرە سوكنا)ن‪ ،‬لەخەماڵندنی گشتیدا‬ ‫خ�����اوەن م��وڵ��ك و ك��رێ��چ��ی ب��ەع��ەق��دێ��ك‬ ‫رێكدەكەون و لیژنەكانیشمان ئەو بڕە پارەیە‬ ‫دەنووسن و هیچ كات نابینە پارێزەری‬ ‫خ���اوەن موڵك ت��ەح��ەدای ئ��ەو كەسانەش‬ ‫دەك��ەم بڵێن لەخەماڵندندا پ��ارەی زی��ادە‬ ‫نووسراوە‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬كێشەی هاواڵتیان بۆ چی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬

‫جەالل محەمەد‪ :‬تێنەگەیشتنێك‬ ‫هەیە ئەویش ئەوەیە هاواڵتیان‬ ‫جیاوازی لەنێوان خەماڵندنی‬ ‫گ��ش��ت��ی و خ��ەم�ڵان��دن��ی‬ ‫ت����ای����ب����ەت����دا ن����اك����ەن‪،‬‬ ‫خەماڵندنی تایبەت‬ ‫ب���ەپ���ێ���ی م�����ادەی‬ ‫(‪ )8‬لەیاسای‬

‫خانووبەرەی ساڵی (‪ )1959‬لەسێ‌ حاڵەتدا‬ ‫خەماڵندنی تایبەت كردووە‪ ،‬دەبێت هەموو‬ ‫ساڵێك ئەنجام بدرێت و خەماڵندنیش بۆ‬ ‫موڵكێك دەكرێت كە زۆرجار خاوەنەكەی‬ ‫دەڵێت خەماڵندنم بۆموڵكەكەم ك��ردوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو كەسانە بێئاگان لەوەی لەمادەی‬ ‫(‪ )8‬داهاتووە كاتێك خاوەن موڵكێك داوا‬ ‫پێشكەش دەك��ات بۆ ك��ردن��ەوەی خانووە‬ ‫روخ���اوەك���ەی (ك����ەالوە) ی��ان زەوی��ەك��ەی‬ ‫خ��ەم�ڵان��دن��ی ب��ۆ دەك��رێ��ت و ئ��ەو كەسە‬ ‫بۆماوەی سێ ساڵ لەباج دەبەخشرێت‪،‬‬ ‫كاتێكیش كە خانوویەك دەكرێتەوە بەزەوی‬ ‫ئ��ەوی��ش ب��ەب��ڕی��اری ل��ی��ژن��ەی خەماڵندن‬ ‫دەبێت ب��ەزی��ادك��ردن ی��ان كەمكردنەوەی‬ ‫بێت‪ ،‬هەروەها زۆرج��ار كرێچی و خاوەن‬ ‫موڵك راستی نرخی موڵكەكەیان ئاشكرا‬ ‫ناكەن‪ ،‬بۆئەوەش لیژنەی وەزارەتی دارایی‬ ‫لێپرسینەوە دەكات و بەپێی مادەی یاسای‬ ‫ژمارە (‪ )30‬غەرامەی دەكات‪.‬‬ ‫لەخەماڵندنی تایبەتدا خاوەن موڵك داوا‬ ‫دەك��ات لیژنە سەیری كرێی موڵكەكەی‬ ‫بكات و ئێمەش بەپێ‌ یاسای سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم ژمارە (‪ )9‬و بەپێی بڕیاری ژمارە‬ ‫(‪ )17‬ك��ە ل���ەرۆژی (‪)2008/7/15‬دا‬ ‫دەرچووە كە خەماڵندنەكە بەپێی بەهای‬ ‫موڵكەكەیە بۆنمونە موڵكێك (‪)100‬‬ ‫هەزار دینار بێت بەهای خەملێنراو دەكاتە‬ ‫(‪ )11800‬دی��ن��ار ل��ە (‪)%8‬ی دەبێتە‬ ‫كرێی سااڵنە (‪ )944‬هەزار دینار كرێی‬ ‫سااڵنەی ئ��ەو موڵكەیە كاتێك دابەشی‬ ‫(‪ )12‬دەكرێت دەبێتە (‪ )78670‬دینار‬

‫ك��رێ��ی مانگانەی ئ��ەو موڵكە بەهیچ‬ ‫شێوەیەك ناتوانین ح��ەوت و پۆینت نۆ‬ ‫بەكار بێنین واتە كرێچی و خاوەن موڵك‬ ‫ئاگاداری وردەكاری دەكرێن‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬چۆن دەستنیشانی موڵكێك‬ ‫دەكەن خاوەن موڵك و كرێچیەكەی‬ ‫لێ ئاگادار دەكەنەوە؟‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪11‬‬

‫ج��ەالل م��ح��ەم��ەد‪ :‬لیژنەمان دەچێتە‬ ‫شوێنی موڵكەكە و ن��وێ��ن��ەری ت��اپ��ۆ و لەڕێگەی سەروی خۆمانەوە خاڵی سلبی‬ ‫شارەوانی و شارەزای مەدەنی و خەڵكی بڕیاری (‪ )2008/7/15‬دەربڕیوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نووسینگەكانیان لەگەڵدان و زۆربەی ئەو راوبۆچوونەكانمان وەرن��ەگ��ی��را هەربۆیە‬ ‫هاواڵتیانە ئاگادارن‪ ،‬بەاڵم لەدەرەنجامی ل��ە (‪ )7/1‬ئ�ه‌م��س��اڵ�ه‌وە دەس��ت��م��ان��ك��ردوە‬ ‫خەماڵندنەكە بڕیاری بۆدەردەكرێت دوای بەخەماڵندنی گشتی و هاواڵتیان وا‬ ‫واژوی ب��ڕی��ارەك��ە ئ���اگ���اداری كرێچی دەزان���ن ئێمە بووینەتە پ��ارێ��زەری خ��اوەن‬ ‫دەكرێتە‪ ،‬خ��اوەن موڵك و كرێچی بۆیان موڵك و خەڵكمان تێگەیاندوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫هەیە تانە لەخەماڵندنەكە بدەن و ئێمەش لەبازار قسە دەكات لەبەرژەوەندی خۆی‬ ‫رەخ��ن��ەك��ەی��ان ل��ێ��وەردەگ��ری��ن و رەوان����ەی قسە دەكات‪.‬‬ ‫لیژنەی وردبینی ‹كە قایمقامە و بەڕاوێژ‬ ‫لەگەڵ نووسینگەكاندا› ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫پرۆفایل‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ب��ڕی��اری (‪)2008/7/15‬‬ ‫تاچەند زیانی بۆكرێنشێنان هەیە؟‬ ‫جەالل محەمەد مستەفا‬ ‫�او‬ ‫�‬ ‫�ەن‬ ‫ج���ەالل م��ح��ەم��ەد‪ :‬ئ���ەم ب��ڕی��ارە ل�‬ ‫لەدایكبووی هەڵەبجە ساڵی (‪)1959‬‬ ‫هاواڵتیاندا ن��اس��راوە وات��ە ل��ەم ب���ەروارەوە‬ ‫دەرچووی ئامادەیی لەساڵی (‪)1978‬‬ ‫خ��اوەن موڵك بەپێی م��ادەی شارستانی‬ ‫ساڵی (‪ )1998‬بەرپرسی دارایی‬ ‫ژم�������ارە (‪)40‬ی س���اڵ���ی (‪)1951‬‬ ‫ناحیەی بیارە بووە‬ ‫ه���ەم���وارك���راو‪ ،‬خ����اوەن م��وڵ��ك ت��ەع��ام��ول‬ ‫لەگەڵ كرێچیەكەیدا دەكات و ئەم بڕیارە‬ ‫ساڵی (‪ )2004‬بەرپرسی ژمێریاری و‬ ‫ل��ەالی��ەك خ��زم��ەت ب��ەه��اواڵت��ی��ان دەك��ات‬ ‫كارگێری نوێنەری حكومەت بووە‬ ‫و لەالیەك زیانە بۆسەر قوفاڵنە رەنگە‬ ‫لەساڵی(‪)2007‬ەوە جێگری بەڕێوەبەری‬ ‫كێشە دروستبكات و پێموایە لەسەر یاسای‬ ‫باجی خانووبەرەی هەڵەبجەیە‬ ‫ژمارە (‪)9‬ی سەرۆكایەتی هەرێم هەبووە‬

‫(‪ )60‬ملیۆن دینار بۆ نۆژه‌نکردنه‌وه‌ی ته‌رخانکراوه‌‬ ‫كتێبخانەی دەربەندیخان لەچاوەڕوانی‬ ‫لێنەدراوەتەوە‬ ‫ئاوڕی‬ ‫هێشتا‬ ‫خورماڵ‬ ‫گەڕاوەكەی‬ ‫دروستكردنی بینایەكی مۆدێرندایە‬ ‫ئا‪ /‬كارزان تاریق‬

‫«ئ������اوی گ�����ەڕاوەك�����ەی خ���ورم���اڵ‬ ‫تایبەتمەندی خۆی هەیە بۆ نەخۆشی‬ ‫پێست و گەڕیی‪ ،‬چونكە چەند هاوڕێیەكم‬ ‫ه���ەم���ان ن��ەخ��ۆش��ی��ان ه���ەب���ووە ب��ەه��ۆی‬ ‫سەردانی گەڕاوەكەوە چاك بوونەتەوە»‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ە وت���ەی ش��ەون��م ع��ەب��دول��ڕەح��م��ان��ی‬ ‫تەمەن (‪ )35‬س��اڵ ب��وو كە دانیشتوی‬ ‫ش���ارۆچ���ك���ەی خ���ورم���اڵ���ە‪ ،‬ن��ی��گ��ەران��ە‬ ‫ل��ەپ��ش��ت��گ��وێ‌ خ��س��ت��ن��ی گ����ەڕاوەك����ەی‬ ‫خ���ورم���اڵ و دەڵ��ێ��ت «ل���ەگ���ەڵ ئ���ەوەی‬ ‫لەپارێزگای سلێمانی تەنها سەرچاوەی‬ ‫ئ��اوی گۆگردی و پزیشكیە پشتگوێ‬ ‫خ����راوە و ك��ەس��ێ��ك��ی ش����ارەزا و پسپۆڕ‬ ‫نیە رێنمایی خەڵكی بكات دەرب���ارەی‬ ‫چۆنیەتی بەكارهێنانی ئەو ئاوە»‪.‬‬ ‫ش���ەون���م وت��ی��ش��ی «ب���ەه���ۆی ك��ەم��ی‬ ‫رووب�����ەری ش��وێ��ن��ەك��ەوە گ��ەش��ت��ی��اران و‬ ‫ئەو كەسانەی سەردانی دەك��ەن ناتوانن‬ ‫بحەسێنەوە و ب��ۆ م��اوەی��ەك بمێننەوە‪،‬‬ ‫بۆیە داوا لەحكومەتی هەرێم و الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان دەكەم ئاوڕی لێبدەنەوە»‪.‬‬ ‫س‪ .‬م‪ ،‬تەمەن (‪ )28‬ساڵ‪ ،‬دانیشتوی‬ ‫ش��ارۆچ��ك��ەی خورماڵە و م��اوەی پێنج‬ ‫س��اڵ��ە ت��وش��ی ن��ەخ��ۆش��ی گ���ەڕی ب��ووە‬ ‫بەوتەی خۆی تائێستا چەندینجار‬

‫گه‌ڕاوه‌که‌ی خورماڵ ‪ /‬فۆتۆ‪ :‬کارزان تاریق‬

‫س���ەردان���ی دك��ت��ۆری پێستی ك����ردووە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم چ��اك ن��ەب��ووەت��ەوە‪« ،‬پ��اش ئ��ەوەی‬ ‫چەندین ج��ارس��ەردان��ی دك��ت��ۆری پێستم‬ ‫كرد‪ ،‬دەرمانێكی زۆرم بەكارهێنا و چاك‬ ‫نەبوومەوە‪ ،‬بەاڵم چەندجارێك سەردانی‬ ‫گ���ەڕاوەك���ەم ك��رد ه��ەس��ت��دەك��ەم زۆرب���اش‬ ‫بوم»‪.‬‬ ‫رێباز محەمەد‪ ،‬تەمەن (‪ )31‬ساڵ‬ ‫وەك گ��ەش��ت��ی��ارێ��ك ك��ە ل��ەش��ارۆچ��ك��ەی‬ ‫دوك���ان���ەوە ب��ەه��ۆی ن��ەخ��ۆش��ی پێستەوە‬ ‫هەموو مانگێك س��ەردان��ی ئ��ەم گ��ەڕاوە‬ ‫دەك����ات ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی چ���ارەس���ەر‪ ،‬وت��ی‬ ‫«بەهۆی نەخۆشی پێستەوە سەردانی‬ ‫زۆرب��ەی نەخۆشخانەكانی كوردستان و‬ ‫تەنانەت چوومەتە دەرەوە بۆ چارەسەر‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم چ��اك��ن��ەب��ووم��ەت��ەوە‪ ،‬ب��ۆی��ە ئێستا‬ ‫روومكردووەتە ئێرە بۆ چارەسەر‪ ،‬هیوادارم‬ ‫ئ���اوی ئ��ەو گ����ەڕاوە م���ادەی كیمیایی‬ ‫ل��ێ��دروس��ت بكرێت ب��ۆ ئ���ەوەی نەخۆش‬ ‫سودی لێ ببینێت»‪.‬‬ ‫پسپۆر ل��ەن��ەخ��ۆش��ی پێست د‪.‬ك��ەری��م‬ ‫ئەحمەد پێیوایە ئەو ئاوە سەرچاوەیەكی‬ ‫بەهێزی سروشتیە (گەڕاو) سەرچاوەیەكی‬ ‫ب��ەه��ێ��زی س��روش��ت��ی ن��اوچ��ەك��ەی��ە كە‬ ‫دەتوانرێت لەرووی تەندروستییەوە‬ ‫بەكار بهێنرێت‪ ،‬بەاڵم‬

‫بەداخەوە ئاوڕی لێنەدراوەتەوە و لەرووی‬ ‫تەندروستیشەوە بەرهەمێكی خۆماڵی‬ ‫بەهێزە سەرچاوەیەكی تری گەشتیارییە‬ ‫كە دەكرێت حكومەت لێی سودمەندبێت»‪.‬‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری ش��ارۆچ��ك��ەی خ��ورم��اڵ‬ ‫س��م��ك��ۆ س����االر‪ ،‬پ��ێ��ی��وای��ە ئ���ەو ش���ەڕ و‬ ‫وێ��ران��ك��اری��ان��ەی پێشتر ل��ەن��اوچ��ەك��ەدا‬ ‫هەبوون هۆكاربووە بۆ ئەوەی ناوچەكەیان‬ ‫بەدوربێت لەهەموو خزمەتگوزاریەكان‪،‬‬ ‫وت����ی «ل�������ەدوای پ���رۆس���ەی ئ�����ازادی‬ ‫عێراقەوە و لەبودجەی (‪ )2009‬بینایەك‬ ‫ب���ۆ گ����ەڕاوەك����ە دروس���ت���ك���راوە و ب��ڕی‬ ‫(‪ )60‬ملیۆن دینار بۆ نۆژەنكردنەوەی‬ ‫ت��ەرخ��ان��ك��راوە‪ ،‬ب��ەاڵم تائێستا نەچووەتە‬ ‫ب��واری جێبەجێكردنەوە و پەیوەندیمان‬ ‫لەگەڵ دوو رێكخراوی كۆری و ئەڵمانی‬ ‫كردوە بەمەبەستی سودوەرگرتن لەو مادە‬ ‫سروشتیە‪ ،‬بەاڵم تائێستا بێ‌ وەاڵمن»‪.‬‬ ‫ئەندامی پەرلەمانی كوردستان فازیل‬ ‫ب��ه‌ش��اره‌ت��ی ب��ۆ چ��ەت��ر وت���ی «ئ��ەگ��ەر‬ ‫هەوڵدرابێت ه��ەرن��ووس��راوێ��ك ئاراستەی‬ ‫دەزگ��اك��ان��ی ح��ك��وم��ەت ك��راب��ێ��ت ك��اری‬ ‫پێدەكرێت‪ ،‬ئ��ەو سكااڵ و نووسینانەی‬ ‫دێنە الم��ان ه��ەر وەزارەت��ێ��ك ئاراستەی‬ ‫خۆی هەیە‪ ،‬دەبێت لەوێوە بۆ‬ ‫ب��ەش��ەك��ان بنێردرێن‬ ‫ك������ە ج���ێ���ب���ەج���ێ‬ ‫دەكرێن»‪.‬‬

‫ئا‪ /‬پێشڕەو حەمید‬ ‫«دەكرێت ئەو كتێبخانەیە ناوی لێبنێن‬ ‫ك��ۆگ��ای كتێب‪ ،‬چونكە شوێنەكەمان‬ ‫بەكەڵكی ئەوەنایەت كە رۆژان��ە خوێنەر‬ ‫روی تێبكات و ل���ەروی ك��ەرەس��ت��ەش��ەوە‬ ‫دەیان گرفتمان بۆدروست بووە تائێستاش‬ ‫رەف��ەی��ەك��ی ب��اش لەكتێبخانەكەدا نییە‬ ‫تاكتێبەكانی ل��ەس��ەر ب��پ��ارێ��زی��ن»‪ ،‬ئەمە‬ ‫وت��ەی ئ��اراز عەبدولڕەحمان‪ ،‬لێپرسراوی‬ ‫نۆبەی ئێوارانی كتیبخانەی دەربەندیخان‬ ‫بوو دەربارەی كەموكوڕیەكانی كتێبخانەكە‬ ‫دەڵێت «لەوەرزەكانی هاوین و زستاندا دەیان‬ ‫كێشەی بۆ دروستكردوین لەزستاندا بەهۆی‬ ‫شێی ناو بیناكەوە تەواوی كتێبەكان تەڕدەبن‬ ‫و لەهاوینشدا گەرما هەموویان دەڕزێنێت‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر ب��ەوش��ێ��وەی��ە بمێنێتەوە ت���ەواوی‬ ‫ئەرشیفەكانیان دەفەوتێن و لەناو دەچن»‪.‬‬ ‫ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ەی گ��ش��ت��ی دەرب��ەن��دی��خ��ان‬ ‫لەساڵی (‪ )1998‬دام����ەزراوە و تائێستا‬ ‫هیچ بینایەكی ت��ای��ب��ەت ب��ەخ��ۆی نییە‬ ‫و ل��ەب��ەرن��ەب��وون��ی هۆڵێكی گ��ون��ج��او بۆ‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەوە‪ ،‬ژم���ارەی خ��وێ��ن��ەران رووی‬ ‫لەكەمی كردووە و بەڕێوەبەری كتێبخانەی‬ ‫گشتی دەربەندیخان حەسەن ئەحمەد دەڵێت‬ ‫«دەربەندیخان شارێكی زیندوە و پڕە لەجوڵە‬ ‫فۆتۆ‪ :‬پێشڕەو‬ ‫و ملمالنێی فەرهەنگی و سیاسی و زۆرترین کتێب له‌به‌رده‌م هه‌ڕە‌شه‌ی سه‌رما و گه‌رمادا‬ ‫دەی��ان گرفتمان بۆ دروستبووە تائێستاش‬ ‫خ��وێ��ن��ەری ج��دی ت��ێ��دای��ە‪ ،‬ب��ەاڵم بەهۆی دەسەاڵتێكمان نییە»‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەرام��ب��ەری��ش��دا ح��ەس��ەن شێخانی رەف��ەی��ەك��ی ب��اش لەكتێبخانەكەدا نییە‬ ‫نەبوونی شوێنێكی گونجاو بۆخوێندنەوە‬ ‫و لەبەر تەسكی هۆڵی كتیبخانەكەمان سەرۆكی شارەوانی دەربەندیخان بە(چەتر) تاكتێبەكانی لەسەر بپارێزین‪.‬‬ ‫ك����اروان م��ەح��م��ود‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪)28‬س���اڵ‬ ‫ی راگەیاند «باشترین زەوی��م��ان پێداون‬ ‫سەردانی خوێنەران زۆر كەمی كردوە»‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری كتێبخانەی گشتی ئاماژەی ب��ەڕووب��ەری (‪)4500‬م‪ ،2‬ئیتر پەیوەندی ك��ە ب��ۆ خوێندنەوە ڕووی لەكتێبخانەی‬ ‫ب��ۆ ئ��ەوەك��رد ئ��ەو ه��ۆڵ��ەی بۆخوێندنەوە ب��ەوەزارەت��ی خۆیانەوە هەیە كە هاوكاریان دەربەندیخان كردبوو‪ ،‬پێیوایە ئەگەر بەو‬ ‫داب��ی��ن��ك��راوە ل��ەه��ەم��ان��ك��ات��ی��ش��دا شوێنی بكات و كتێبخانەیەكیان بۆدروستبكات»‪ .‬چەشنەی ئێستا بێت لەماوەیەكی تردا‬ ‫سامان مەحمود فەرمانبەری كتێبخانەی كەس روو لەكتێبخانەكەیان ناكات‪ ،‬دەڵێت‬ ‫فەرمانبەرەكانیشمانە‪ ،‬وتی «دەرگاكەی‬ ‫دەك��ەوێ��ت��ە س��ەر رێ��گ��ەی هاتوچۆكردنی دەربەندیخان دەڵێت «پێشتر ئەو كتیبخانەیە «س���ەرچ���اوەی ب���اش ل���ەو كتێبخانەیەدا‬ ‫فەرمانبەران‪ ،‬لەكاتێكدا خوێنەر پێویستی لەسەر دەستی كۆمەڵێك گەنج دام��ەزرا كۆبووەتەوە و ناكرێت بەوشێوەیە لەالیەن‬ ‫بەكەشێكی ئ��ارام��ە ن��ەك ه��ەم��وو ساتێك و لەساتێكی مێژوویدا ئەركێكی باشیان الیەنە پەیوەندیدارەكانەوە فەرامۆش بكرێت‪،‬‬ ‫دەن��گ��ێ��ك ی���ان ژاوەژاوێ������ك لەبابەتەكەی راپەراند‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا ئەو كتیبخانەیە ماوەیەكی تر كەس روو لەكتێبخانەكەمان‬ ‫دایببڕێنێت‪ ،‬هەندێكجار بەهۆی نەبوونی بەهیچ شێوەیەك بەكەڵكی خوێندنەوە نایەت ناكات»‪.‬‬ ‫س��اك��ار ئەحمەد‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )25‬س��اڵ‪،‬‬ ‫كەرەستە و ئامێرەوە شەڕ دەكەوێتە نێوانمانەوە و ئ��ەو میزانییەی بۆمان دابینكراوە بۆ‬ ‫و بۆڵەبۆڵم بەسەردا دەكەن كە من بەمافی كڕینی كتێب و باڵوكراوەكان بەشناكات‪ ،‬دەرب����ارەی كتێبخانەكانی ت��ری باژێڕی‬ ‫بەوەش كە سەرچاوەی تازە نەبوو خوێنەر دەربەندیخان رایگەیاند «چەند رێكخراوێك‬ ‫ئەوانی دادەنێم»‪.‬‬ ‫هەیە لەم شارەدا كتێبخانەی باشیان هەیە و‬ ‫بەڕێوەبەری كتیبخانەكە وتی «دیزاینی دوور دەكەوێتەوە»‪.‬‬ ‫ئاراز عەبدولڕەحمان لێپرسراوی نۆبەی دەپرسم بۆچی حكومەت ناتوانێت خزمەتی‬ ‫بینایەكمان بۆتەواو كراوە و تائێستا نەچووەتە‬ ‫قوناغی جێبەجێكردنەوە و ناكرێت تا (‪ )12‬ئێوارانی كتیبخانەی دەربەندیخان دەربارەی فەرمانگەكانی خۆی بكات و خۆێنەران‬ ‫ساڵی دیكە چاوەڕوان بكەین تابینایەكمان كەموكوریەكانی كتێبخانەكە ده‌شڵێت‪ :‬ناچار دەكات روو لەدەزگا و سەنتەرەكانیتر‬ ‫ب��ۆدروس��ت دەك���ەن‪ ،‬چونكە (‪ )12‬ساڵە دەك��رێ��ت ئ��ەو كتێبخانەیە ن���اوی لێبنێن ب��ك��ەن ل��ەك��ات��ێ��ك��دا ح��ك��وم��ەت باشترین‬ ‫ئەم باژێڕە لەچاوەڕوانی كتێبخانەدایە و ك��ۆگ��ای كتێب‪ ،‬چونكە شوێنەكەمان كتێبخانەی هەیە و زۆرترین سەرچاوەی‬ ‫زۆرج��اری��ش رووب���ەڕووی رەخنەی توندی بەكەڵكی ئەوەنایەت كە رۆژان��ە خوێنەر لەخۆی گرتووە»‪.‬‬ ‫خوێنەران و رۆشنبیران دەبینەوە‪ ،‬بەاڵم هیچ رووی تێبكات‪ ،‬ل���ەروی ك��ەرەس��ت��ەش��ەوە‬

‫«خۆم بەمەغدوور دەزانم و بەوەزارەتی رۆشنبیری‬ ‫دەڵێم بۆچی مەحەمەد ئەربیلی تان لەبیركردوە»‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪12‬‬

‫دیداری‪ /‬رەهێل مامەش‬ ‫هونەرمەند محەمەد ئەحمەد ئەربیلی‬ ‫لەكاتی ئێستا كۆنترین گۆرانیبێژی شاری‬ ‫هەولێرە و ماوەی (‪ )66‬ساڵە گۆرانی دەڵێ‌‪،‬‬ ‫لەدیدارێكیدا ل��ەگ��ەڵ رۆژن��ام��ەی چەتر‪،‬‬ ‫(ئەربیلی) تیشكی خستەسەر ژیانی هونەری‬ ‫خۆی و رەوشی گۆرانی وتن لەكاتی ئێستا‬ ‫و رابردوو‪ ،‬هەروەها رۆڵی حكومەتی هەرێم‬ ‫وپەراوێزخستنی هونەرمەندەگەورەکان‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەس��ەرەت��ای دەستپێكردنی بە‬ ‫گ��ۆران��ی وت���ن وت���ی‪ :‬ل��ەس��اڵ��ی (‪)1944‬‬ ‫لەتیپی س����رودی قوتابخانە ب��ەوت��ن��ەوەی‬ ‫سرودی نیشتمانی دەستم بەگۆرانی كردوە‪،‬‬ ‫سرودەكانیش (بەخێر بێتەوە نەورۆز و بەهار‬ ‫و گەنجی وری���ا راپ����ەڕن و ئ���ەی دل��ێ��ران‬ ‫بەچكەشێران و نەسرین دەمێكە داخت لەدڵمە‬ ‫و هەولێر شاری شرینم و ئەی واڵتم ئەی‬ ‫واڵتم)‪ ،‬دواتر بەردەوام بووم لەسەر پەرەپێدانی‬ ‫هونەرەكەم تائەمڕۆ‪.‬‬ ‫بەرهەمهێنم حەز دەكەم گۆرانی تازە‬ ‫بڵێمەوە‬

‫سەبارەت بەتایبەتمەندی گۆرانیبێژانی‬

‫لەالیەكی تر بەهۆی كلیپكردنی گۆرانیەكان‬ ‫و هێنانی كچێك بۆسەرشاشە بەڕوتی‪ ،‬زیاتر‬ ‫تاموچێژی گۆرانیەكەی نەهێشتووە و دوورە‬ ‫لەهونەر و داهێنان‪ ،‬بۆیە لێرەوە نەسیحەتیان‬ ‫دەك���ەم‪ ،‬با ئ��ەو گۆرانیبێژانە بەتەنیا بێنە‬ ‫سەر شاشە‪ ،‬بۆئەوەی بینەر بیر و هەستی‬ ‫لەالی گۆرانیەكە بێت نەوەك كچەكە‪ ،‬ئەمانە‬ ‫هەمووی وایانكردوە گوێگری كورد پەنا بۆ‬ ‫گۆرانی فارسی و توركی و عەربی ببیات و‬ ‫لەگۆرانی كوردی دوور بكەوێتەوە‪.‬‬

‫ش���اری هەولێر وت���ی‪ :‬ه��ەر هونەرمەندێك‬ ‫گوزراشت لەناخی خۆی دەكات‪ ،‬ئیتر خەڵكی‬ ‫هەولێر بێت یان سلێمانی یان هەرشوێنێكی‬ ‫تر‪ ،‬ئەو بەهونەرەكەی خۆی تایبەتمەندی‬ ‫بۆ خۆی دورستدەكات‪ ،‬هەستی پێدەكرێ‬ ‫لەهەولێر گۆرانی بێژی زۆر كۆن هەبووە‬ ‫و دەتوانم بڵێم وەك دەریا وابووە‪ ،‬لێرە لەكاتی‬ ‫گۆرانیەكانمان خۆمان لەهۆنراوەی ناشرین‬ ‫دەپ���اراس���ت‪ ،‬ئ��ەم��ەش لەشوێنەكانی تریش‬ ‫هەبوو‪.‬‬ ‫ئەربیلی لەبارەی ژمارەی گۆرانییەكانی‬ ‫و ئەوكەسانەی گۆرانی ئەویان وتووەتەوە‬ ‫وتی‪ :‬زۆرب��ەی گۆرانییەكانی وتومە ئاواز‬ ‫و ه��ۆن��راوەی خۆمن كە ژم��ارەی��ان دەگاتە‬ ‫(‪ )80‬گۆرانی‪ ،‬هەروەها ژمارەیەكی زۆر‬ ‫ل��ەه��ون��ەرم��ەن��دان��ی ك��وردس��ت��ان��ی خ��ۆم��ان و‬ ‫پارچەكانی تر‪ ،‬گۆرانی منیان وتووەتەوە‬ ‫و ل��ەوان��ە ه��ون��ەرم��ەن��دی گ����ەورەی تێدایە‬ ‫وەك مامۆستا (حەسەن زی��رەك) و لەوانی‬ ‫ئێستا ماون (عارەب عوسمان) و چەندانی‬ ‫تر‪ ،‬ئەمە جگە لەو گۆرانیبێژە عەربی و‬ ‫توركیەكان كە ناوبانگی زۆریان هەیە‪ ،‬لەوانە‬ ‫(مەیادە حەناوی و جۆرج وسوف و ئیبراهیم‬ ‫تالیساس و نورەدین سەرچیل) ژمارەیەكی‬ ‫تر كە ئێستا ناویانم لەیاد نیە‪ ،‬ئ��ەوەش بۆ‬ ‫ئەوە دەگەڕێتەوە كە هونەرمەندێكی فۆلكلۆر‬ ‫نیم‪ ،‬بەڵكو كەسێكی بەرهەمهێنم و حەزدەكەم‬ ‫گۆرانییەكان تازەبن‪.‬‬

‫لەدەرەوە دێت و فەردەیەك پارە دەباتەوە‬

‫ئێستا لەگەڵ سەردەمی‬ ‫خۆی‪ ،‬ئەو گۆرانیبێژە‬ ‫وت���ی‪ :‬گۆرانیەكانی‬ ‫پێشتر ل���ەرووی ئ��اواز‬ ‫و ه������ۆن������راوەوە زۆر‬ ‫پ���ێ���ش���ك���ەوت���وو ب����وو‪،‬‬ ‫ئ����ەوان����ەی گ���ۆران���ی‬ ‫ب���ێ���ژب���وون ب���ۆ ه��ون��ەر‬ ‫گۆرانیان دەوت‪ ،‬نەك‬ ‫ب��ۆ ن��اوب��ان��گ ی��ان بۆ‬ ‫بەشێكی گۆرانییەكانی ئێستا ناكڕم‬ ‫لەبارەی جیاوازی گۆرانی و مۆسیقای م����ادە‪ ،‬ب��ۆی��ە تائێستا‬

‫عەبدواڵ خەیات‪:‬‬

‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫هونەرمەند (محەمەد ئەحمەد‬ ‫ئەربیلی) لەساڵی (‪ )1933‬لەشاری‬ ‫هەولێر لەدایكبووە‪ ،‬لەساڵی (‪)1944‬‬ ‫بەسرودی قوتابخانەكان دەستی‬ ‫بە گۆرانی وتن كردوە و لەوماوەیە‬ ‫چەندین گۆرانی بەهەردوو زمانی‬ ‫كوردی و توركمانی تۆماركردوە‪ ،‬ئێستا‬ ‫لەكارە هونەریەكانی بەردەوامە‪.‬‬

‫ت����ام و چ���ێ���ژی ئ��ەو‬ ‫گ��ۆران��ی��ان��ە م����اون و‬ ‫هەردەمێنن‪ ،‬بەاڵم من‬ ‫وەك محەمەد ئەحمەد‬ ‫ئ��ەرب��ی��ل��ی ب��ەش��ێ��ك��ی‬ ‫زۆری گۆرانیەكانی‬ ‫ئێستا ناكڕم و لەگەڵیان‬ ‫ن��ی��م‪ ،‬چونكە هەست‬ ‫دەكەم لەرووی مۆسیقا‬ ‫و هۆنراوە زۆر الوازن‪،‬‬ ‫ئ����ەم����ە ل�����ەالی�����ەك و‬

‫ێ و جەمال بانگم دەكەن‬ ‫خەڵكی هەر بەگوڵی بام ‌‬ ‫دیداری‪ /‬ئاراس عوسمان‬

‫كاتێك داوام���ان لەهونەرمەند عەبدواڵ‬ ‫خەیات كرد دیدارێكی‪ ،‬لەگەڵ سازبدەین‬ ‫بۆ رۆژنامەكەمان‪ ،‬ئەو پێی راگەیاندین‬ ‫كە دایكییان كۆچی دوای��ی ك��ردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه��ون��ەرم��ەن��د دەس��ت��ی ب��ەڕووم��ان��ەوە نەناو‬ ‫دەرفەتێكی بۆ رەخساندین‪.‬‬ ‫هونەرمەند عەبدواڵ خەیات ناسراو بە‬ ‫جەمال و گوڵی بامێ‌‪ ،‬لەم دیدارەی چەتردا‬ ‫دەڵ��ێ��ت‪ ،‬گلەییم ل���ەوەزارەت���ی رۆشنبیری‬ ‫هەیە زۆر ب��ەالوازی مامەڵەدەكات لەگەڵ‬ ‫هونەرمەندان و بەرهەمە هونەرییەكان و‬ ‫نەیتوانیوە تائێستا ستۆدیۆیەكی هونەری‬ ‫ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬دەب��ێ��ت داوا ل��ەخ��ەڵ��ك بكەین‪،‬‬ ‫لەماڵەكەیاندا یان لەبازاڕدا بۆ ئەنجامدانی‬ ‫كارەكانمان‪ ،‬لەالیەكی ترەوە زۆر نیگەرانە‬ ‫بەرامبەر كەناڵە كوردییەكان‪ ،‬باس لەوەش‬ ‫دەکات کە خەڵکی هەر بەگوڵی بامێ ‪،‬‬ ‫جەمال بانگی دەکەن‪.‬‬ ‫گوڵی بام ‌ێ ملمالن ‌ێ ناشارێتەوە‬

‫زی��ات��رح��ەزم ل��ەك��اری ش��ان��ۆی��ە‪ ،‬چونكە‬ ‫كارێكی زیندوە و بەرامبەر جەماوەر وات‬ ‫لێدەكات ب��ەردەوام هەست و رۆحت لەالی‬ ‫ئەو كارە بێت و چۆن بتوانی كارەكتەرەكە‬ ‫ب��ەرج��ەس��ت��ە ب��ك��ەی��ت‪ ،‬ب���ەاڵم درام����ا وانیە‬ ‫هەرچەند هەڵە بكەی لەبەردەم كامێرایەكدای‬ ‫دەتوانی كارەكە چەند بارە بكەیتەوە‪ ،‬گوڵی‬ ‫ێ ئ��ەوە ن��اش��ارێ��ت��ەوە ملمالنێ هەیە‬ ‫بام ‌‬ ‫لەنێوان هونەرمەندان و هونەرمەند هەیە‬ ‫غیرەی ئەوە دەكات توانای بەرامبەرەكەی‬ ‫لەو زیاترە‪ ،‬دەكرێت ئەو هونەرمەندە لەجیاتی‬ ‫ئەوە هەوڵبدات بگاتە ئاستی هاوڕێكەی‬ ‫ل��ەڕووی كاری هونەرییەوە‪ ،‬یاخود لەویش‬ ‫زی��ات��ر‪ ،‬ئەوكاتە كارەكانمان بەشێوەیەكی‬ ‫چاالكتر دەردەكەوێت و دەتوانین هەنگاوی‬ ‫گەورەتر بنێین‪.‬‬ ‫هەركات دەوترێت جەمال ئاوڕ دەدەمەوە‬

‫ه�����ی�����وادارم پ���ڕوپ���اگ���ەن���دە‬ ‫بەرامبەر هونەرمەندان‬ ‫كارێك نەبێت بۆ‬

‫شكاندنی ك��ەس��ەك��ە‪ ،‬ل��ەواڵت��ان��ی دەرەوە‬ ‫ه��ون��ەرم��ەن��د ك��ەس��ێ��ك��ە زۆر ب��ەزەح��م��ەت‬ ‫دەتوانرێت ببینرێت‪ ،‬یاخود چاوپێكەوتنێكی‬ ‫لەگەڵدا ئەنجام بدەیت‪ ،‬بەاڵم لەواڵتی ئێمەدا‬ ‫بەپێچەوانەوەیە‪ ،‬بۆ خۆم ل��ەدوای درامای‬ ‫ێو‬ ‫وەسێتنامەوە خەڵكی هەر بەگوڵی بام ‌‬ ‫جەمال بانگم دەكەن‪ ،‬زۆر ئاساییە بەالمەوە‬ ‫لەبەر ئەوەی هەستەدەكەم كاریگەرییەكم جێ‌‬ ‫هێشتووە‪ ،‬ئەوەندە بەجەمال بانگیان كردوم‬ ‫هەندێك ج��ار ئەگەر كەسێك ب��رادەرەك��ەی‬ ‫بانگ بكات م��ن ئ���اوڕی ب��ۆ دەدەم����ەوە‪،‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ە ن��ازن��اوی گوڵی بامێ من‬ ‫ێ سەوز دەبێت و دێتە بازاڕەوە‬ ‫ئەوكاتەی بام ‌‬ ‫لێی دەخۆم تاوەرزەكەی تەواودەبێت و لێشی‬ ‫زەردەكەم بۆ زستان‪.‬‬ ‫خێزانەكەم پێی وتم بۆ خونچە و شاگوڵ‬ ‫گورجوگۆڵتر بووی‬

‫لەسیناریۆكەدا دەرهێنەر ئەو كارەكتەرەی‬ ‫ب��ۆ دی����اری ك���ردب���ووم‪ ،‬ل��ەڕاس��ت��ی��دا دوورە‬ ‫لەكەسێتی خۆم و زۆر توندوتیژیش نیم لەگەڵ‬ ‫خ���ێ���زان���ەك���ەم���دا‪،‬‬ ‫ح�����ورم�����ەت‬ ‫و ڕێ����ز‬ ‫ه��ەی��ە‬

‫لەنێوانماندا‪ ،‬بەاڵم بەخوا قاپی بۆ ناشۆم‪،‬‬ ‫ب����ەالی خ��ێ��زان��ەك��ەش��م��ەوە زۆر ئاساییە‬ ‫لەدرامایەكدا نەك دوو ژن دە ژنیشم هەبێت‪،‬‬ ‫ی��ەك��ەم��ج��ار س��ەی��ری درام��اك��ەم��ان دەك��رد‬ ‫لەماڵەوە خێزانەكەم بەگاڵتەوە پێی وتم‪،‬‬ ‫بۆچی ئەوەندە گورج و گۆڵیت بۆ شاگوڵ‬ ‫و خونچە بۆ من وانیت‪.‬‬ ‫لەزینداندا تەبەقێك شوشەی ژوورەكەی‬ ‫شكاند و هەڵهاتم‬

‫ك���اری ه���ون���ەری س��ەردەم��ان��ی پێشوو‬ ‫بەتایبەتی شانۆ‪ ،‬كارێكی شۆڕشگێڕانەبوو‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەی باسیان لەكێشە و مەعاناتەكانی‬ ‫خەڵكی كوردستان دەك���رد‪ ،‬ئ��ەو كاتانەش‬ ‫بەگوڕوتینێكەوە كارمان دەكرد و ب��ەردەوام‬ ‫ترسمان هەبوو دەستگیر بکرێین‪ ،‬لەسااڵنی‬ ‫هەشتاكاندا شانۆگەرییەكمان كرد‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫ناوەكەیم بیرنەماوە‪ ،‬شانۆكە باسی كابرایەكی‬ ‫ع��ەرەب��ی دەك����رد ك��ە دێ��ت��ە ك��وردس��ت��ان��ەوە‬ ‫ك��ار ل��ەس��ەر ئ���ەوە دەك���ات چ��ۆن س��ەرن��ج و‬ ‫ئینتیمای خەڵكی ب��ەالی خۆیدا بەرێت‪،‬‬ ‫ه��ەر بۆیە م��اوەی (‪ )25‬رۆژ نەمتوانی‬ ‫دەرب��ك��ەوم‪ ،‬ب��ەاڵم هەر دەستگیكرام و‬ ‫لەناو زیندانەكەدا برادەرێكم تەبەقی‬ ‫شوشەی ژوورەكەی شكاند و بەو‬ ‫شێوە فڕاندمیان و دوو هەفتەی‬ ‫ترخۆم شاردەوە و پاشان كاریان بۆ‬ ‫كردم كە دەستگیر نەكرێمەوە‪.‬‬ ‫تاسەر ئێسقان گلەیم‬ ‫لەپەخشكردنی دراما بیانیەكانە‬

‫تاسەرئێسقان گلەیم لەكەناڵە‬ ‫ك��وردی��ی��ەك��ان ه��ەی��ە ل��ەب��ەرام��ب��ەر‬ ‫بەخشكردنی درام��ا وەرگ��ێ��ڕدراوە‬ ‫توركی و بیانیەكان‪ ،‬ئێمە هونەرمەند‬ ‫و دەره���ێ���ن���ەری ب��اش��م��ان ه��ەی��ە و‬ ‫كوردستان پڕە لەڕوودای زۆر گەورە‬ ‫كە بەسەد زنجیرە دراما كۆتای نەیەت‪،‬‬ ‫هەندێك جاریش بەرهەمی هونەری هەبووە‪،‬‬ ‫بەاڵم كەناڵ هەیە دەرهێنەر یان‬ ‫نوسەرەكەی بەدڵ نیە‪ ،‬دەبوو‬ ‫ك��ەن��اڵ��ە ك��وردی��ی��ەك��ان و‬ ‫وەزارەت����ی رۆشنبیری‬ ‫و الیەنە بەرپرسەكان‬ ‫ك���ە ئ���ەم ك��اران��ەی��ان‬ ‫ێ س���پ���ێ���ردراوە‪،‬‬ ‫پ���� ‌‬ ‫ب���ەرن���ام���ەی���ەك���ی���ان‬ ‫ه��ەب��وای��ە ب��ۆ ئ��ەو‬ ‫ك����ەس����ان����ەی‬ ‫دەره��ێ��ن��ەر و‬ ‫سیناریستن‪،‬‬ ‫ت���اب���ت���وان���ن‬

‫ب���ەدرام���ا ك��وردی��ی��ەك��ان چ���اوی بینەریان‬ ‫تێربكردایە‪ ،‬نەك درامای توركی و عرەبی‬ ‫و بیانی‪ ،‬كلتور و عادەتی ئەو درامایانە‬ ‫زۆرجیاوازە لەگەڵ كلتوری كوردی‪ ،‬زیانێكی‬ ‫زۆر بەهەڵسوكەوتی گەنج و كۆمەڵگەی‬ ‫ئێمە دەگەیەنێت‪ ،‬ه��ی��وادارم بتوانین سود‬ ‫لەمێژوو و ئ��ەو رۆمانە كوردییە جوانانە‬ ‫وەربگرین كە باسی دژوارییەكانی خەڵكی‬ ‫كوردستان دەكات‪ ،‬گلەیشم هەیە لەوەزارەتی‬ ‫رۆشنبیری زۆرب�����ەالوازی مامەڵەدەكەن‬ ‫لەگەڵ هونەرمەند و بەرهەمە هونەرییەكان‬ ‫و نەیتوانیوە تائێستا ستۆدیۆیەكی هونەری‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬دەب��ێ��ت داوا لەخەڵكی بكەین‪،‬‬ ‫لەماڵەكەیاندا یان لەبازاڕدا بۆ ئەنجامدانی‬ ‫كارەكانمان‪.‬‬ ‫ئەو كاتەی لەوەسێتنامەدا بۆ باوكم گریام‬ ‫بەڕاستی لەپرسەی دایكمابووم‬

‫ئەمجارەی دوایی کە درامای وەسێتنامە‬ ‫پ��ەخ��ش دەك����را و ك��ەری��م��ی م��ی��رزا رەشید‬ ‫كە باوكمان ب��وو ل��ەدرام��ای وەسێتنامەدا‬ ‫لەنەخۆشخانەكەدا م��رد و ب��ۆی دەگریام‪،‬‬ ‫لەواقیعدا لەپرسەكەی دایكم دابووم‪ ،‬هەرلەو‬ ‫كاتەشدا چاوپێكەتنێكم كە لەكوردسات كرد‬ ‫بووم دابەزی‪ ،‬بووبە جێگەی سەرنجی خەڵكی‬ ‫كە هەر لەكاتی پرسەكەدا چاوپێكەوتنەكە‬ ‫دابەزی هەر لەڕێگەی رۆژنامەكەی ئێوەوە‬ ‫دەم��ەوێ��ت ئ��ەوە بڵێم‪ ،‬ئ��اگ��ادار ن��ەب��ووم ئەو‬ ‫بەرنامەیە پەخشكراو دواتر پێیان راگەیاندم‬ ‫و داوای لێبوردن دەكەم لەبرادەران و خزم و‬ ‫كەس و كار‪ ،‬ئەو چاوپێكەوتن و بەرنامەیە‬ ‫پێش دوومانگ ئەنجام درابوو بەختی خۆم‬ ‫لەو كاتەدا پەخشكرا‪.‬‬ ‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫عەبدواڵ حەمە ساڵح حەمەئەمین‪،‬‬ ‫ناسراو بەعەبدواڵ خەیات‪ ،‬ساڵی‬ ‫(‪ )1964‬لەهەڵەبجەی شەهید‬ ‫لەدایكبووە‪ ،‬دەرچووی ئامادەیی‬ ‫پیشەسازییە‪ ،‬ساڵی (‪ )1979‬دەستی‬ ‫بەكاری هونەری كردوە و یەكەم كاری‬ ‫هونەری شانۆی (رێژنە)بووە‪ ،‬تائێستا‬ ‫زیاتر لە (‪ )35-30‬كاری شانۆیی‬ ‫لەگەڵ هەندێك دراما و فلیم هەیە‪،‬‬ ‫ساڵی (‪ )1997‬ژیانی هاوسەری لەگەڵ‬ ‫خاتوو مەهاباد پێكهێناوە و خاوەنی‬ ‫دوو كوڕە بەناوەكانی (باكۆ‪ ،‬میركۆ)‬

‫ل���ەواڵم���ی پ��رس��ی��ارێ��ك��ی ت���ر ل���ەب���ارەی‬ ‫داهاتی هونەرمەندی گۆرانیبێژ لەرێگای‬ ‫هونەرەكەی ئەربیلی پێوابوو‪ :‬لەكوردستان‬ ‫هیچ دەرفەتێك بۆ ئاهەنگ و كۆنسرێت نیە‬ ‫تاگۆرانیبێژان بتوانن خۆیان و هونەرەكەی پێ‬ ‫بژێینن‪ ،‬بەاڵم لەواڵتان هونەرمەند هەیە بەیەك‬ ‫گۆرانی چەندین ئاهەنگ و كۆنسێرتی بۆ‬ ‫رێكدەخەن‪ ،‬تابكەوێتە سەرپێی خۆی و بتوانێت‬ ‫لەهونەرەكەی ب��ەردەوام بێت‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش‬ ‫ئێمە راگەیاندنەكانمان وەك پێویست نین و‬ ‫نەیانتوانیوە هونەرمەندانی كورد بەدونیای‬ ‫دەرەوە بناسێنن‪ ،‬دەسەاڵتی كوردیش بەداخەوە‬ ‫ق��ەدری هونەرمەندی گەورەیان نەگرتووە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانە ه��ەر كەسێك ل��ەدەرەوەب��ێ��ت دێت‬ ‫لەرێگای پروپاگەندە و ریكالم گەورەترین‬ ‫ئاهەنگی بۆساز دەك��ەن و یەك ف��ەردە پارە‬ ‫دەباتەوە‪.‬‬ ‫(‪ )66‬ساڵ لەناو هونەردام‪ ،‬پەراوێز خراوم‬

‫سەبارەت بەگۆرانیبێژانی كورد لەهاندەران‪،‬‬

‫وتی‪ :‬بەبۆچوونی خۆم ئەوان لەدەرەوە هیچیان‬ ‫بۆ هونەری ك��وردی نەكردوە‪ ،‬چونكە ئێمە‬ ‫لەناو واقیع و مەینەتیەكان دەژین و دەزانین‬ ‫گ��وزارش��ت ل��ەو ژی��ان��ە بكەین تێدا دەژی��ن‬ ‫ئەویش واڵتی خۆمانە‪ ،‬بەاڵم بەپێچەوانەوە‬ ‫ئەوانە قەدریان زیاترە و لەكاتی هاتنەوەیان‬ ‫حسابێكی ت��ری��ان ب��ۆ دەك��رێ��ت‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫گۆرانیبێژێكی وەك من كە (‪ )66‬ساڵە‬ ‫لەناو ه��ون��ەردام پ��ەراوێ��زخ��راوم و ب��ەوەزارەت��ی‬ ‫رۆشنبیری هەرێم دەڵێم بۆچی محەمەد‬ ‫ئەربیلی تان لەبیركردووە‪ ،‬بۆیە من یەكێكم‬ ‫لەو هونەرمەندانەی خۆم بەمەغدوردەزانم و‬ ‫لەرۆژانی پێشووتریش زۆربەی هونەرمەندە‬ ‫گەورەكان بەبێ كەسی و مەینەتی سەریان‬ ‫نایەوە‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەوت��ن��ەوەی گۆرانیەكۆنەكان‬ ‫ل��ەالی��ەن گ��ۆران��ی بێژانی ئێستا ئەربیلی‬ ‫وتی‪ :‬من لەگەڵ ئ��ەوەم گۆرانیە كۆنەكان‬ ‫و فۆلكلۆر نەمرن و بەردەوام زیندوبكرێنەوە‬ ‫و بەشێوازێكی باشتر بوترێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫كەسانەی گۆرانیەكۆنەكان بەخراپی دەڵێنەوە‬ ‫باهەر دەستی لێنەدەن‪ ،‬هەروەها لەبارەی زۆری‬ ‫تیپەكانی مۆسیقا لەكوردستان وتی‪ :‬زۆری‬ ‫تیپەكانی مۆسیقا لەكوردستان بەكارێكی‬ ‫باش دەزان��م‪ ،‬چونكە پێشتر بەهۆی كەمی‬ ‫مۆسیقاژەن فریای گۆرانی وتن نەدەكەوتین‪،‬‬ ‫ب��ۆی��ە پێویستە ب������ەردەوام ه��ون��ەرم��ەن��دی‬ ‫موسیقی پێبگەیەنین‪ ،‬بەتایبەتی لەرێگای‬ ‫هونەرەجوانەكان‪.‬‬

‫كوێستانی قەندیل لەفیستیڤاڵی‬ ‫نێونەتەوەیی ئۆرێنس وەرگیرا‬

‫ئا‪ /‬چەتر‬

‫ف��ی��ل��م��ی س��ی��ن��ەم��ای��ی «ك��وێ��س��ت��ان��ی‬ ‫قەندیل» لەدەرهێنانی «تەها كەریمی»‬ ‫ل��ەب��ەش��ی كێبڕكێی (‪)15‬م��ی��ن خولی‬ ‫ف��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ��ی ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی‪ ،‬فیلمی‬ ‫«ئۆرێنس» وەرگیرا‪.‬‬ ‫فیستیڤاڵی (ئ��ۆرێ��ن��س)‪ ،‬ل��ەرۆژان��ی‬ ‫«‪ 1‬ب����ۆ ‪ 9‬ئ���ۆك���ت���ۆب���ری ‪»2010‬‬ ‫ل��ەش��اری (ئ��ۆرێ��ن��س) واڵت��ی ئیسپانیا‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪ ،‬ئەم خولەی فیستیڤاڵە‬ ‫ل��ەالی��ەن س��ی��ن��ەم��اك��اران��ی س��ەرت��اس��ەری‬ ‫جیهانەوە (‪ )197‬فیلم بۆ نووسینگەی‬ ‫فیستیڤاڵ رەوان���ە ك���راون (‪ )30‬فیلم‬ ‫ب��ۆ ب��ەش��ی كێبڕكێی فیلمە بڵندەكان‬ ‫هەڵبژێردراون كە «كوێستانی قەندیل»‬ ‫یەكێك لەو فیلمانەیە‪.‬‬ ‫ف��ل��ی��م��ی س��ی��ن��ەم��ای��ی «ك��وێ��س��ت��ان��ی‬ ‫ق��ەن��دی��ل» لەدەرهێنانی سینەماكاری‬ ‫ب��ان��ەی��ی «ت��ەه��ا ك��ەری��م��ی» بەرهەمی‬ ‫وەزارەت����������ی رۆش���ن���ب���ی���ری و الوان�����ی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستانە و لەالیەن‬ ‫ك��ۆم��پ��ان��ی��ای «س��ت��اك فیلمی سنە»‬ ‫ب��ە بەرپرسیارێتی «س��ەت��ار چەمەنی‬ ‫گوڵ» لەسەرتاسەری دنیادا بەشێوەی‬ ‫نێودەوڵەتی باڵودەكرێتەوە‪ ،‬و لەیەكەمین‬ ‫بەشداریدا لەبەشی كێبڕكێی پانزدەیەمین‬ ‫خولی فیستیڤاڵی نێونەتەوەیی فیلمی‬

‫«ئۆرێنس» نمایش دەكرێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم فیلمە ل���ەالی���ەن ه��ون��ەرم��ەن��دی‬ ‫كرماشانی «كەیوان یۆسفی» وێنەی‬ ‫گیراوە‪ ،‬دكتۆر «قوتبەدین سادقی»‬ ‫دەه���ێ���ن���ەر و ش���ان���ۆك���اری ب��ەت��وان��ای‬ ‫ك���وردس���ت���ان و ئ���ێ���ران‪ ،‬گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژی‬ ‫دەن���گ���خ���ۆش���ی ك������ورد «ع���ەی���ن���ەدی���ن‬ ‫م��ەری��وان��ی» و «ج��ۆم��ەرد ق��ارەم��ان»‬ ‫گۆرانیبێژی دەنگخۆش و پەنجەزێڕینی‬ ‫دی��وان كە خەڵكی باكوری كوردستانە‬ ‫و ه��ون��ەرم��ەن��دی ش��ێ��وەك��اری عێراقی‬ ‫خاتوو «لمیا حوسێن» رۆڵی سەرەكیان‬ ‫ت��ێ��دا بینیوە‪ ،‬ه��ەروەه��ا ه��ەڵ��ب��ژاردەی��ەك‬ ‫ل��ەئ��ەك��ت��ەرەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان��ی ع��ێ��راق‪،‬‬ ‫كوردستانی ئێران‪ ،‬كوردستانی توركیا و‬ ‫عێراق تیایدا رۆڵیان بینیوە‪.‬‬ ‫ف��ی��ل��م��ی «ك��وێ��س��ت��ان��ی ق��ەن��دی��ل»‬ ‫ل����ەوەرزی پ��ای��ی��زی س��اڵ��ی (‪ )2008‬و‬ ‫ل��ەس��ەرەت��ای وەرزی زستانی (‪)2009‬‬ ‫ب��ۆ م����اوەی س��ێ م��ان��گ ل��ەن��اوچ��ەی‬ ‫«ق��ەرەداغ» سەر بەپارێزگای سلێمانی‬ ‫وێنەگیراوە‪« ،‬كوێستانی قەندیل» دوا‬ ‫ب��ەدوای كورتە فیلمەكانی تری (تەها‬ ‫ك��ەری��م) دێ���ت ك��ە ب��رت��ی��ن ل��ە «زری���ان‪،‬‬ ‫سنوری ژیان‪ ،‬كوێستانی سپی و نەوت‬ ‫شێرپەنجەی شارەكەم»‪.‬‬

‫كامانەن ئەو لیستانەی حكومەت پێكدەهێنن؟‬ ‫زیاتر لە (‪ )5‬مانگ بەسەر هەڵبژاردنی‬ ‫پەرلەمانی عێراق تێپەڕبوو‪ ،‬بەاڵم كێشمەكێشی‬ ‫پێكهێنانی حكومەت نەگەشتووەتە ئەنجام و‬ ‫درێژەی هەیە لەئێستادا‬ ‫ع��ێ��راق لەقەیرانێكی‬ ‫سیاسی و دەس��ت��وری‬ ‫س��ەخ��ت��دا رۆژەك���ان���ی‬ ‫خ��ۆی تێدەپەڕێنێت‪.‬‬ ‫كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكاش دەستیپێكردوە و‬ ‫رێكخراوە تیرۆرستیەكان لەسەرووی هەموویانەوە‬ ‫رێكخراوی (قاعیدە) هەڕەشەی توندتركردن و‬ ‫زیاتركردنی چاالكییەكانیان دەك��ەن‪ .‬ملمالنێی‬ ‫نێوان لیستەكان لەگەڵ خۆیدا چەندین كێشەی‬ ‫وەك بێكاری و بێ ئ��اوی و بێ كارەبایی و‬ ‫گرفتی رێگاوبان و گەندەڵی و قۆستنەوەی‬ ‫دەرفەت و ملمالنێی تایفەگەری لەگەڵ خۆیدا‬ ‫هێناوە و دەیان و سەدان پرۆژەی ئاوەدانكردنەوە و‬ ‫خزمەتگوزاری پەكخستووە‪.‬‬ ‫ه����ەر ل���ەگ���ەڵ راگ���ەی���ان���دن���ی ئ��ەن��ج��ام��ی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان لیستە ب��راوەك��ان گفتوگۆ و‬ ‫كۆبوونەوەی دوو الیەنە و هاوبەشیان دەستپێكرد‪.‬‬ ‫لەنێو گۆڕەپانی سیاسی عێراقدا چاوی هەموو‬ ‫واڵتانی دراوسێ و دەوروبەر لەسەر چوار لیستە‬ ‫براوەكەی دوای هەڵبژاردنی (‪)7‬ی ئازارە كە‬ ‫ئەوانیش بریتین لە‪ :‬لیستی ئەلعێراقییەی براوەی‬ ‫یەكەمی هەڵبژاردنەكان بەسەرۆكایەتی ئەیاد‬ ‫عەالوی یەكەمین سەرۆك وەزیری پاش رووخانی‬ ‫سەدام حسێن كە لیستێكی تێكەڵە لەسوننەی‬ ‫عەرەب و شیعەی عەلمانی كە (‪ )91‬كورسی‬ ‫پەرلەمانیان بەدەستهێناوە‪ ،‬لیستی دەوڵەتی یاسا‬ ‫بەسەرۆكایەتی سەرۆك وەزیرانی ئێستا مالیكی‬ ‫ك��ە (‪ )89‬ك��ورس��ی��ان بەدەستهێناوە‪ ،‬لیستی‬ ‫ئیئتالفی نیشتمانی عێراقی بەسەرۆكایەتی‬ ‫عەممار حەكیم كە بوونە خاوەنی (‪ )70‬كورسی‬

‫پەرلەمان و چوارەم لیست لیستی فراكسیۆنی‬ ‫كوردستانە كە خاوەنی (‪ )57‬كورسین‪.‬‬ ‫هەمووان لەبیری ئ��ەوەدای��ن و سات بەسات‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەدای��ن ك��ە ئایا ك��ێ لەماراسۆنی‬ ‫پێكهێنانی حكومەتدا س��ەرك��ەوت��وو دەب��ێ��ت؟‬ ‫عەالوی یان مالیكی؟ كامانەن ئەو لیستانەی‬ ‫پێكەوە حكومەت پێكدەهێنن؟ كورد لەگەڵ كێدا‬ ‫هاوپەیمانی بكات باشە؟ مالیكی یان عەالوی؟‬ ‫مەرجەكانی كورد بۆ هاوپەیمانی كردن چیبێت؟‬ ‫ئەمانە و چەندین پرسیاری تربابەتی گەرمی سەر‬ ‫گۆڕەپانی عێراقە‪ .‬هەرچەندە لەم هەڵبژاردنەدا‬ ‫مالیكی ب��ەژم��ارەی كورسیەكانی نەیتوانی‬ ‫پێش لیستەكەی عەالوی بكەوێت‪ ،‬بەاڵم وەك‬ ‫پێشبینی دەكرێت توانا و بواری مالیكی لەچاو‬ ‫عەالوی زیاترە بۆ پێكهێنانی حكومەت ئەمەش‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆئەوەی یەكەم‪ :‬لیستەكەی عەالوی‬ ‫لیستێكی تۆكمە نییە و ئەگەری لەبەریەك‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی زیاترە تا لیستەكانی تر‪ ،‬چونكە‬ ‫لیستێكی تێكەڵەیە لەشیعەی عەلمانی عەرەبی‬ ‫شۆڤێنی و ناسیۆنالیست و فەندەمێنتالیزم‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬كورد كە خاوەنی سەنگ و قورسایی‬ ‫تایبەت بەخۆیەتی بۆ یەكالكردنەوەی پێكهێنانی‬ ‫حكومەت وەك نەتەوەیەكی دیار لەگەل سەرۆكی‬ ‫ئەو دوو لیستە ب��راوەدا هیچ كێشەیەكی نییە‬ ‫هەروەك تاڵەبانی لەگفتوگۆ رۆژنامەوانیەكەی‬ ‫چەند رۆژی رابردوودا رایگەیاند «هێڵی سوریان‬ ‫لەسەر هیچكام لەعەالوی و مالیكی نیە»‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر بێینەسەر بواری واقیع هاوپەیمانی‬ ‫ك��ردن��ی ك���ورد ل��ەگ��ەڵ ع���ەالوی ئەگەرێكی‬ ‫الوازە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ بوونی چەندین‬ ‫كەسایەتی دیاری ناو ئەو لیستە كە هەمیشە‬ ‫دژ بە بەرژەوەندییەكانی كورد و گەشتنی كوردە‬ ‫بەداوا رەواكانی نزیكترین نمونە بۆئەمە ئەوەبوو‬ ‫كە هەر لەدوای هەڵبژاردنەكان یەكەم هەڵوێستیان‬ ‫بەرامبەر بەكورد راگەیاندو وتیان كورد مافی‬

‫ئێستاش باڵەكایەتی گرنگە‬ ‫گومان لەوەدانیە‬ ‫ب�����اڵ�����ەك�����ای�����ەت�����ی‬ ‫ب��ەدرێ��ژای��ی م��ێ��ژوو‪،‬‬ ‫ئێستاشی ل��ەگ��ەڵ��دا‬ ‫ب����ێ����ت پ���اڵ���پ���ش���ت���ی‬ ‫شۆرشەكانی گەلی‬ ‫كوردی كردوە‪ ،‬النە و پەناگەی پێشمەرگەكانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب����ووە‪ ،‬خ��ەڵ��ك��ەك��ەش��ی ق����ودوەی‬ ‫فریادرەسی شەڕەكانی دژ بەداگیركەران بووە‬ ‫بۆ بەرگریكردن لەخاك و نیشتیمان‪ ،‬لەپێناو‬ ‫سەرخستنی شۆڕشەكانی گەلی كورد باج و‬ ‫شەهیدی زۆری داوە‪ ،‬كە تائێستاش ئاسەوار‬ ‫و شوێنی ئەو قوربانیەی پێوەدیارە‪ ،‬خەڵكێكی‬ ‫نیشتیمان پ��ەروەر و دڵسۆز ب��ووە‪ ،‬لەسەردەمە‬ ‫سەختەكانی ژیان هاوكاری پێشمەرگەكانی‬ ‫ك����ردوە و س���ەرج���ەم پ��ێ��داوی��س��ت��ی��ەك��ان��ی وەك‬ ‫ج��ل��وب��ەرگ و ن��ان و ت��ەق��ەم��ەن��ی و‪...‬ه��ت��د‪،‬‬ ‫بۆدابینكردون‪ ،‬قوربانیان بەماڵ و منداڵەكانی‬ ‫خۆیان داوە بۆهەڵگرتنی نازی پێشمەرگەكانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ئەمە ج��گ��ەل��ەوەی خەڵكەكەی‬ ‫ت��وش��ی گ��رت��ن و ئ������ازاردان ه��ات��وون ل��ەس��ەر‬ ‫هاوكاریكردنی شۆڕشەكانی گەلی ك��ورد‪،‬‬ ‫هەمیشە باڵەكایەتی مەڵبەندی رۆشنبیری‬ ‫سیاسی «بەمانایی كوردایەتی و نیشتیمان‬ ‫پەروەری» بووە‪ ،‬ئەم چەند قسەیه‌ی سەرەوەم‬ ‫تەنها وەبیرهێنانەوەی ئەو پرسیارەیە كە بۆچی‬ ‫ئەو ناوچە گرنگە لەبیر بكرێت؟ ئەوەش نەوەك‬ ‫منەتێك بێت ب��ەس��ەری��ان��ەوە چونكە خەباتی‬ ‫خەڵكی ناوچەكە ئەوەندەی بۆ رزگاركردنی‬ ‫نەتەوەكەیان بووە نیو ئەوەندە بۆ ئەوە نەبووە‬ ‫لەبەرامبەر ئەركەكەیان پاداشت بكرێن! ئەوەش‬ ‫بەومانایە نیە كە تاكێكی باڵەكایەتی نەیەوێت‬ ‫ژیانێكی شایستەی هەبێت‪.‬‬ ‫ل��ێ��رەدا م��ەب��ەس��ت ل��ەب��اب��ەت��ەك��ە ئ��ەوەی��ە كە‬ ‫دەڤ��ەری باڵەكایەتی خۆی لەچوار ناحیە و‬ ‫سەد و شازدە گوند دەگرێت‪ ،‬بەحوكمی ئەوەی‬ ‫لەگەڵ كۆماری ئیسالمی ئێران هاوسنوورە‬ ‫دەروازەیەكی نێودەوڵەتی هەیە‪ ،‬ئەوە دەسەلمێنێت‬ ‫كە لەرووی بازرگانیەوە گرنگییەكی تایبەتی‬ ‫خ����ۆی ه���ەی���ە‪ ،‬ل���ەالی���ەك���ی ت�����رەوە ب��ەه��ۆی‬ ‫ناوچەیەكی دڵ رفێن و گەشتیاری بەپیتی‬

‫چۆمان‬

‫وەرگ��رت��ن��ی پۆستی س��ەرۆك��ای��ەت��ی ك��ۆم��ار و‬ ‫پەرلەمانی نییە‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬ئێران وەك واڵتێكی كاریگەر لەسەر‬ ‫ب��ارودۆخ��ی عێراق و خ��اوەن ه��ەژم��وون‪ ،‬رۆڵی‬ ‫خۆی دەبێت ل��ەوەی چ لیستێكی ب��راوەی ئەم‬ ‫م��اراس��ۆن��ە س��ەرك��ەوت��وو دەب��ێ��ت لەپێكهێنانی‬ ‫حكومەت‪ .‬ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت هاوكێشەكە‬ ‫لێرەشدا ل��ەب��ەرژەوەن��دی مالیكی ت��ەواو دەبێت‬ ‫نەك ع��ەالوی‪ .‬ئاشكرایە پێكهێنانی حكومەت‬ ‫پێویستی ب��ەزۆری��ن��ەی رەه����ای دەنگەكانی‬ ‫پەرلەمان هەیە كە بریتییە لە (‪ )%50‬كۆ (‪)%1‬‬ ‫بەمپێیەش بێت دەكاتە (‪ )163‬كورسی لەكۆی‬ ‫(‪ )325‬كورسیەكەی پەرلەمان‪.‬‬ ‫ئەوەی پێشبینی دەكرێت لیستەكەی مالیكی‬ ‫رەنگە بتوانێت لەگەڵ ئیئیتالفی نیشتمانی‬ ‫عێراقی عەممار حەكیمدا یەك بگرێتەوە كە‬ ‫كۆی كورسیەكانی هەردووالیان دەگاتە (‪)159‬‬ ‫كورسی و دەردەكەوێت پێویستی بەچوار كورسی‬ ‫تر دەبێت بۆ بەدەستهێنانی رێژه‌ی قانونی‪ ،‬بۆیە‬ ‫رەنگە مالیكی بۆ بەدەستهێنانی ئەو رێژه‌یە‬ ‫پەنا بۆ لیستی تەوافوق ببات كە خاوەنی (‪)7‬‬ ‫كورسیە و دەتوانێت ئەو رێژه‌یه‌ی پێ پڕبكاتەوە‪،‬‬ ‫هەرچەندە بەمدوایانە ئیئتالفی نیشتمانی كە‬ ‫عەممار حەكیم سەرۆكایەتی دەكات تارادەیەك‬ ‫پەیوەندیەكانیان لەگەڵ لیستی دەوڵەتی قانوون‬ ‫ب��ەرەو الوازی چ��وو‪ ،‬ب��ەاڵم مەحاڵە ئیئتالفی‬ ‫نیشتمانی هەرگیز لەگەڵ لیستەكەی عەالوی‬ ‫پێكبێن‪ .‬ب��ەاڵم نابێت ئ��ەوەش لەیاد بكەین كە‬ ‫سەدرییەكانی ناو لیستی ئیئتالفی نیشتمانی‬ ‫عەممارحەكیم تێبینیان لەسەر ئەدائی مالیكی‬ ‫هەیە و رەنگە ئەم هاوپەیمانی كردنەی حەكیم‬ ‫و مالیكی ببێتە هۆی پەرتەوازبوونی لیستی‬ ‫ئیئتالف و سەدریەكان ببنە ئۆپۆزسیۆن یان‬ ‫رەنگە لەگەڵ ع��ەالوی رێكبكەون كە ئەمە‬ ‫یەكێكە لەسیناریۆكان كە شایەنی پێشبینی‬

‫كردنە‪.‬‬ ‫خۆ ئەگەر لیستەكەی عەالوی حكومەتی‬ ‫پێكنەهێنا پێشبینی ئەو ئەنجامە بۆلیستەكەی‬ ‫ئ��ەوی��ش راس��ت��ە‪ ،‬چونكە رەن��گ��ە ب��ەرژەوەن��دی‬ ‫ه��ەم��ووی��ان ل��ەئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب��وون��دا ن��ەب��ێ��ت و‬ ‫هەندێكیان بچنە پاڵ لیستی دەسەاڵت‪ .‬هەرچی‬ ‫پەیوەندی بەكوردەوە هەیە وەك دیارە زیاتر مەیلی‬ ‫بەالی مالیكیدا دەشكێتەوە بۆ هاوپەیمانی كردن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئایا ك��ورد دەبێت مەرجی چی بێت بۆ‬ ‫ئەو هاوپەیمانێتیكردنە؟ لەبارەی رازی بوونی‬ ‫عەالوی و مالیكی كەناڵەكانی كورد پەلەیان‬ ‫كرد لەوەی ئیجابیاتیان چی بووە چونكە ئەگەر‬ ‫ئ��ەوە راس��ت بێت كە ه��ەری��ەك ل��ەو دوو الیەنە‬ ‫بەمەرجەكانی ك��ورد رازی��ن ئ��ەوە دەبێت كورد‬ ‫ئەو جۆرە قسانە بەشتێكی دڵخۆشكەر نەزانێت‬ ‫و ئەزمونێكی دووبارەكراوەی خراپ بێت بۆیان‬ ‫چونكە لەمەوپێشیش ل��ەو ج��ۆرە بەڵێنە سەر‬ ‫زارەكیانەیان پێ دراوە ئەنجامی دڵخۆشكەریان‬ ‫نەبووە‪ ،‬بەڵكو دەبێت ئەو بەڵێن و رەزامەندیانە‬ ‫لەچوارچێوەیەكی رەسمی و لە شێوەی پرۆتۆكۆڵ‬ ‫ببەسترێت‪.‬‬ ‫ئێستا عێراق لەدۆخێكدایە تەنانەت ئەمریكاش‬ ‫پێینیگەرانە و هەرچی پرۆژەیەك ئامادەدەكەن و‬ ‫هەرچەندە نوێنەر دەنێرن بۆ نزیكردنەوە و یەكالیی‬ ‫كردنەوەی گفتوگۆی الیەنەكان بێ ئەنجام دەبێت‪.‬‬ ‫تەنها باراك ئۆباما ماوە بێتە عێراق و لەگەڵ‬ ‫س��ەرك��ردەی لیستەكان كۆببێتەوە‪ .‬لەراستیدا‬ ‫ئەمریكا خۆی شەڕەكەی دەس��ت پێكردووە و‬ ‫دەبێت خۆی كۆتایی پێ بهێنێت‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫نەتەوە یەكگرتووەكان لەعێراقدا بوونیان هەیە‬ ‫و چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەكانیش كاریگەری‬ ‫رەنگدانەوەی خۆی دەبێت لەدەستنیشانكردنی‬ ‫ئ��ەم��ری��ك��ا وەك واڵت��ێ��ك ك��ە ت���وان���ای ئ���ەوەی‬ ‫هەیە ئاسایشی واڵت��ان بپارێزێت یان نا‪ .‬تائەم‬ ‫ساتەوەختە ئەمریكا و پرۆژەكانی ئەمریكا بۆ‬

‫دەرب��ازب��وون لەم ب��اردۆخ��ەی عێراق تێیكەوتووە‬ ‫مایە پ��وچ ب��ووە و سەبری ئەمریكاش ب��ەرەو‬ ‫كۆتایی دەڕوات و ئۆباما و بایدنیش سەركردەی‬ ‫لیستەكانیان ئاگاداركردووەتەوە لەوەی هەرچی‬ ‫زووە حكومەت پێكبهێنن‪ ،‬بەاڵم ئەمریكا ئەوە‬ ‫دەزانێت كە بەفشار ناتوانێت كێشەكە بنبڕبكات‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ەش ل��ەب��ەر س��وورب��وون��ی هەردوولیستی‬ ‫عێراقیە و دەوڵەتی یاسا لەوەرگرتنی پۆستی‬ ‫سەرۆكایەتی حكومەت و نزیكی ژمارەی ئەو‬ ‫كورسیانەی هەردووال بەدەستیان هێناوە‪.‬‬ ‫لەواڵتێكی وەك بەریتانیا لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫ئ��ەم دوای��ەی��دا ل��ەپ��اش راگەیاندنی ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكان ت��وان��را تەنها پ��اش (‪ )2‬رۆژ‬ ‫گفتوگۆ پ��رۆس��ەی پێكهێنانی حكومەت‬ ‫یەكالیی بكرێتەوە‪ .‬ئەمەش دوای ئەوەی گۆردن‬ ‫ب��راون سازشی لەو پۆستە كردو و پۆستەكەی‬ ‫رادەستی كامیرۆن كرد‪ .‬ئایا پۆستی سەرۆك‬ ‫وەزیرانی بەریتانیا بەو زلهێزیە بایەخدارترە یان‬ ‫عێراق؟ بێگومان ئەگەر براون و كامیرۆن وەك‬ ‫عەالوی و مالیكی بیریان بكردایەتەوە نەك بە‬ ‫(‪ )5‬مانگ بەڵكو بە (‪ )2‬ساڵیش نەیاندەتوانی‬ ‫حكومەت پێكبهێنن‪ .‬دواین هەوڵی ئەمریكا بۆ‬ ‫دەربازكردنی عێراق لەم قەیرانەی تێیكەوتووە‬ ‫ناردنی جیفری فیلتمانە لەپرۆژەیەكدا پێشنیاری‬ ‫پێكهێنانی ئەنجومەنێك كراوە بەناوی ئەنجومەنی‬ ‫هەماهەنگی و سیاسەتی نیشتمانی و ستراتیژی‬ ‫عێراقی پێشنیاركراوە ئەیاد عەالوی سەرۆكایەتی‬ ‫ئ��ەم ئەنجومەنە بكات‪ ،‬ئ��ەم ئەنجومەنەی كە‬ ‫لەپرۆژەكەی هاتووە بارتەقای پۆستی سەرۆك‬ ‫وەزیرانە و بگرە زیاتریش‪ ،‬چونكە وادان��راوە كە‬ ‫هەریەك لە سەرۆك كۆمار و سەرۆك وەزیران و‬ ‫دوو جێگرەكەی هەردووكیان‪ ،‬سەرۆكی هەرێمی‬ ‫كوردستان و سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆكی‬ ‫كوتلەكانی ناو پەرلەمانی عێراق و سەرۆكی‬ ‫ئەنجومەنی دادوەری عێراق ئەندام بن تێیدا‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪13‬‬

‫بەكورتی (ئەندام بن الی ئەیاد عەالوی)‪.‬‬ ‫ئەو دەسەاڵتانەی كە سەرۆكی ئەم ئەنجومەنە‬ ‫دەیبێت زیاتر سەربازین و بڕیاری جموجۆڵی‬ ‫سەربازیشی ب��ەدەس��ت دەب��ێ��ت‪ ،‬ئەمە و چەند‬ ‫دەسەاڵتێكی تر بۆ س��ەرۆك��ی ئەنجومەنەكە‬ ‫دیاری ك��راوە‪ .‬هەقم نیە بەسەر ئەوەی كە ئەم‬ ‫هەواڵە راستە یان ناڕاست بەاڵم ئایا عێراقیە‬ ‫ه��ی��چ پۆستێك ه��ەی��ە پ��ێ��ی رازی ب��ێ��ت ی��ان‬ ‫سوڕانەوە ب��ەدەوری بازنەكەدا درێ��ژە دەكێشێت‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی لەماوەی ئەم (‪ )5‬مانگەی راب��ردوودا‬ ‫رووی��دا دەرخ��ەری زۆرش��ت بوو لەوانە رووخانی‬ ‫س��ەدام حسێن نەك كورسی و دەسەاڵتی الی‬ ‫سەركردە عێراقیەكان قێزەون نەكرد بەڵكو هێندە‬ ‫پیرۆزی كرد الیەنە عێراقیەكان ئامادەن شەڕی‬ ‫سارد و گەرمی چەند مانگەی لەسەربكەن‪.‬‬ ‫ئەو دۆخەی عێراق پێی تێپەڕبوو تێدا دەركەوت‬ ‫رێ��ك��ك��ەوت��ن ب��ۆ پێكهێنانی ح��ك��وم��ەت الی‬ ‫عێراقیەكان زۆر قورسترە لەقبوڵكردنی ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردن‪ .‬دەركەوت حكومەت تەنها هی عێراق‬ ‫نیە و حكومەتی واڵتانی ئێران‪ ،‬سوریا‪ ،‬سعودیە‪،‬‬ ‫ئوردنە و‪...‬هتدە‪ .‬ئەمەیە واقیعی عێراق‪ ،‬عێراقی‬ ‫پڕگرفت و كۆسپ و كارەسات‪.‬‬

‫*یاریدەدەری دادوەری‬ ‫‪Adnan_hawlati@yahoo.com‬‬

‫وه‌اڵمێک بۆ بابه‌تی گۆڤاری به‌‌ڵگه‌‬

‫بەری خۆر بەبێژنگ ناگیرێت!‬

‫خاكەكەی بۆ كەرتی كشتوكاڵ و ئاژەڵداری‬ ‫گۆڤاری (بەڵگە)‬ ‫و گ��ەش��ت��وگ��وزار و‪ ...‬هتد ش��ی��اوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ل�������ەژم�������ارە (‪)27‬‬ ‫بەداخەوە لەهەموو روویەكەوە فەرامۆش كراوە‬ ‫ی�������دا ل�������ەب�������ەرواری‬ ‫سوود لەم الیەنەنانە وەك پێویست وەرنەگیراوە‪،‬‬ ‫( ‪)2 0 1 0 /8 /3‬‬ ‫پێموایە ئ��ەگ��ەر بەرپرسێكی ب��ااڵ خەڵكی‬ ‫راپ��ۆرت��ێ��ك��ی ب��ەن��اوی‬ ‫ناوچەكە ی��ان نیشتەجێی بووایە بەمشێوەی‬ ‫(ك������ەری������م ع����اب����د)‬ ‫ئێستا نەدەبوو‪ ،‬چونكە لەم واڵتە هەركەسە و ناوێكەوە باڵوكردووەتەوە لەسەر تاكە نوێنەرە‬ ‫بۆ سنورەكەی خۆیەتی‪ ،‬هەرچەندە هەندێك هەڵبژێردراو و شەرعیەكانی قوربانیانی‬ ‫پ���رۆژە سەرەتاییەكانی ژیانی تێداجێبەج ‌‬ ‫ێ كیمیابارانی هەڵەبجە‪ .‬لێرەدا نامەوێت وەاڵمی‬ ‫كراوە كە هەمووشیان بەشێوەیەكی نازانستی هەموو ئەو بوختانانە بدەمەوە كە لەو گۆڤارەدا‬ ‫ب���ێ رەچ���اوك���ردن���ی داه����ات����وو و م��ەرج��ە كراوە بۆ كۆمەڵەكەمان‪ ،‬تەنها وەاڵمی چەند‬ ‫ئەندازیاریەكانن ئەنجامدراون كە دەتوانین بوختانێكیان دەدەمەوە كە كردویانە بۆ من و‬ ‫بڵێین هیچ لەو پرۆژانە پێرفێكت نیە!! خۆم كۆمەڵەش وەاڵمی خۆی دەبێت‪.‬‬ ‫بە بەرپرس لەقسەكەم دادەنێم كە بۆ مێژوو‬ ‫یەكەم‪ :‬نوسیویانە (گەندەڵیەكانی ‪...‬‬ ‫بڵێم‪ ،‬فەرامۆشكردنی سنورێكی ل��ەو جۆرە و وتەبێژی فەرمی كۆمەڵەی قوربانیانی‬ ‫سەرتایەكە بۆ كاڵبوونەوەی هەستی نیشتمان كیمیابارانی هەڵەبجە)‪:‬‬ ‫پەروەری الی كاربەدەستەكان‪.‬‬ ‫س��ەرەت��ا من گ��ەن��دەڵ نیم و گەورەترین‬ ‫ه��ەر كەسێك دەزان��ێ��ت لەهەموو واڵتێكی ق��ورب��ان��ی و س�������ەروەری ن��ەت��ەوەك��ەم��م و‬ ‫دون���ی���ا‪ ،‬ك��ات��ێ��ك پ���رۆژەی���ەك دروس��ت��دەك��رێ��ت ب��اب��ڕۆن ب��ەوان��ە بڵێن گ��ەن��دەڵ ك��ە سەریان‬ ‫ئەندازیاری پرۆژەكە حسابی چەندین ساڵی سپی ب��ووە لەگەندەڵیدا‪ ،‬من لەكارەساتی‬ ‫بۆدەكات كەچی لێرە پێچەوانەیە‪ ،‬بەمحاڵەشەوە كیمیابارانكردنی هەڵەبجەدا لەخێزانێكی نۆ‬ ‫الیەنە پەیوەندیدارەكان ناز بەهەند ‌‬ ‫ێ پرۆژەی كەسی بەتەنها و بەجەستەیەكی نەخۆش و‬ ‫دەڤەرەكەوە دەكەن! رەنگە لەبەر ئەوە بێت هەست بریندار و سیەكی سوتاو و چاوێكی ناتەواوەوە‬ ‫بەپێشكەوتنە هەمە جۆرەكانی دنیا ناكەن یان مامەوە و تائەمڕۆش بەو حاڵەوە كە (‪)13‬‬ ‫تۆ بڵی مانای چی بێت؟ بەداخەوە كە سەیری ساڵ زیاترە خزمەت بەقوربانیانی كیمیابارانی‬ ‫ئەو دیمەنە دڵ رفێنانەی باڵەكایەتی بكەین هەڵەبجە دەكەم و (خۆبەخشانە) و بەموچەی‬ ‫دەبینین بێ نازن‪ ،‬بەنمونە چۆمان تاكە قەزای مامۆستاییم بژێوی خۆم و منداڵەكانم دابین‬ ‫كوردستانە كە رووبارێكی لەوجۆرە بەسەنتەری دەكەم و هەركەسێكیش ئەگەر بەڵگەیەكی‬ ‫ق��ەزاك��ە گ���وزەر دەك���ات‪ ،‬بەب ‌‬ ‫ێ ئ���ەوەی هیچ ب��ێ خەشی الی��ە ل��ەس��ەرم بابوێرانە و بێ‬ ‫سودێكی ل ‌‬ ‫ێ وەربگیرێت! بەراستی ئەمە خۆی بەكارهێنانی ناوی خواستراو بیداتە دەست‬ ‫هەم جێگای پرسیار و هەم وێنەی كارەساتێكت دادگا‪.‬‬ ‫بۆ دەخاتەروو‪ ،‬هیچ گومانی تێدانیە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دووەم‪ :‬س����ەب����ارەت ب�����ەوەی م���ن (ب��ێ‬ ‫قەزایەكی ئەوروپی بووایە ئێستا بەناوبانگترین خزمەتی مامۆستایی كراومەتە یاریدەدەری‬ ‫شوێنی گەشتیاری جیهان دەب���وو‪ ،‬بەهۆی بەڕێوەبەرێك)‪ :‬ئەم قسەیە تانەدانە لەحكومەتی‬ ‫لەباری كەش و هەوا و زۆری ئاو لەسنورەكە‪ .‬هەرێمی كوردستان و وەزارەت��ی پ��ەروەردە و‬ ‫ئێستا حكومەتی كوردستان لەبەردەم ئەو بەڕێوەبەرێتی گشتی پ��ەروەردەی سلێمانی‬ ‫تاقیكردنەوەی‌ه دایە ئاخۆ ئەیەوێت داهاتووی و ب��ەڕێ��وەب��ەرێ��ت��ی پ�����ەروەردەی هەڵەبجەی‬ ‫واڵتەكە لەسەر چ بنەمایەك بنیات بنێتەوە‪ ،‬شەهید و ب��ەڕێ��وەب��ەری خوێندنگەكەم و‬ ‫بەدەڤەری باڵەكایەتیش‪ ،‬باشترین قسە ئەوەیە پێویستە وەاڵمی (بەڵگە) بدەنەوە و بێمانایە‬ ‫بڵێین فەرامۆشكردنی دڵی كوردایەتی بۆ؟ بێسەروبەریەكی وەه��ا هەبێت و واڵت بەم‬ ‫ئەوە دەزانم ئێستاش باڵەكایەتی گرنگە‪.‬‬ ‫بشێوی و ئەوان خۆیان تێ نەگەیەنن!‪ ،‬پاشان‬ ‫من لەبەرواری (‪)1997/9/18‬ەوە بوومەتە‬ ‫مامۆستا و تا (‪ )2005/4/13‬كە دەكاتە‬ ‫(‪ 8‬ساڵ) مامۆستا بووم لەخوێندنگەكانی‬ ‫هەڵەبجەی شەهیددا و لە (‪)2005/4/13‬‬ ‫یشەوە بەپێی یاسای وەزارەت��ی پ��ەروەردە كە‬ ‫رێگە دەدات مامۆستایەك پاش (‪ 3‬ساڵ)‬ ‫خزمەتی مامۆستایی بكرێت بەیاریدەدەر‬ ‫كرام بەیاریدەدەری بەڕێوەبەری دواناوەندی‬ ‫نێرگزی كچان لەهەڵەبجەی شەهید لەسەر‬ ‫داوای بەڕێوەبەرەكەم و ئێستاش یاریدەدەری‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت ب���ەڕێ���وەب���ەری (ئ���ام���ادەی���ی ش��ەه��ی��دان��ی‬

‫كیمیابارانی كچان)م و بەوپەڕی دڵسۆزیەوە‬ ‫كارەكانم رادەپەڕێنم و بەڕێوەبەری پەروەردەی‬ ‫هەڵەبجەی شەهید و سەرپەرشتیاری ئیداری‬ ‫و مامۆستایانی خوێندنگەكەم سەرسامن‬ ‫بەئەنجامدانی كارەكانم وێ��ڕای ئەو هەموو‬ ‫ناساغیەم و ه��ەم��وو ئەمانەی باسم كرد‬ ‫ل��ەدۆس��ی��ەی ت��ای��ب��ەت��ی خ��ۆم��دا لەبەشی‬ ‫دۆس��ی��ەك��ان��ی ب��ەڕێ��وەب��ەرێ��ت��ی پ�����ەروەردەی‬ ‫هەڵەبجەی شەهیدە و كێ ئەیەوێت بیبینێت‬ ‫پاش وەرگرتنی مۆڵەتی بەڕێز بەڕێوەبەری‬ ‫پ����ەروەردەی هەڵەبجەی شەهید ب��اب��ەوردی‬ ‫بیبینێت‪.‬‬ ‫دەپرسم لەو نووسەرەی (بەڵگە) ئەو لەكوێ‬ ‫بوو كاتێك من لەكاتی وانە وتنەوەمدا (كانۆال‬ ‫لەباڵمدابوو دەم��ش��اردەوە لەخوێندكاران) و‬ ‫بەوحاڵە وانەم دەوتەوە و فێری ئەوەم دەكردن‬ ‫چۆن خەمی ئەم واڵت و نەتەوەیە بخۆن؟!‪،‬‬ ‫دەپرسم ئەو لەكوێ بوو كاتێك بریندارانی‬ ‫كیمیاباران بەسەرمدا دەگریان و هانایان بۆ‬ ‫دەهێنام و داوای هەوڵیان لێ دەك���ردم بۆ‬ ‫چارەسەر بۆیان؟!‪ ،‬خۆ وەزیرانی تەندروستی‬ ‫كابینەكانی حكومەتی هەرێم (ب��ەڕێ��زان‪:‬‬ ‫دكتۆر محەمەد خۆشناو‪ ،‬دكتۆر زری��ان)‬ ‫هێشتا لە ژیاندان و چاك دەزان��ن مامۆستا‬ ‫كامیل چ��ۆن پ��ەرۆش��ی چ��ارەس��ەرك��ردن��ی‬ ‫بریندارانی كیمیابارانی هەڵەبجە بوو؟!‬ ‫سێیەم‪( :‬كەریم عابد) باس ل��ەوە دەكات‬ ‫كە من (‪ 7‬جار براومەتە واڵتە جیاجیاكانی‬ ‫ئەوروپا و ئاسیا لەسەر بودجەی كۆمەڵە)‬ ‫بێ ئەوەی ناوی واڵتەكان بهێنێت‪ ،‬من لێرەدا‬ ‫خوێنەری بەڕێز و ویژدانداران دەكەم بەدادوەر‬ ‫ئایا كەسێك ئەم هەموو شوێنەی كردبێت‬ ‫(بەقسەی بەڵگە و كەریم عابد) و هێشتا‬ ‫لە (‪ )%84‬سیەكانی كارنەكەن و تەنها بە‬ ‫لە (‪)%16‬ی سیەكانی بژی (بەپێی تازەترین‬ ‫راپۆرتی پزیشكی) شیاوی ئەوەیە سۆزی‬ ‫بەرامبەر بنوێنرێت و پەیكەری لەپایتەختدا بۆ‬ ‫دروست بكرێت یاخود بە خۆپەرست و گەندەڵ‬ ‫ئەژماری بكەیت؟!‪ ،‬من گوناهم نیە بەڕێز‬ ‫دكتۆر محەمەد خۆشناو لەساڵی (‪)2005‬دا‬ ‫فەرمانی دروستكردنی لیژنەیەكی پزیشكی‬ ‫بۆ پشكنینی بریندارانی كیمیایی دەردەكات‬ ‫و لیژنەكە من بەیەكەمینیان (لەبەر زۆر‬ ‫نالەباری ب��اری تەندروستی و خراپبوونی‬ ‫سیەكانم) هەڵدەبژێرێت بۆئەوەی لەواڵتی‬ ‫نەمسا چارەسەرم بۆ بكرێت!‪ ،‬خۆ ئەگەر واش‬ ‫نیە بابەڵگە بڕوات الی ئەو لیژنە و وەزارەت‬ ‫بەڵگەیەك بێنێتەوە بۆتان كە ئەم وتەیەی من‬ ‫وانیە!‪.‬‬ ‫خوێنەری بەڕێز تاوانی من چیە كاتێك‬ ‫شاندێك دكتۆری ئیتاڵی دێنە نەخۆشخانەی‬ ‫هەڵەبجە و م��ن دەبینن لەنەخۆشخانەی‬

‫هەڵەبجەی شەهید و (بێ ئ��ەوەی داوای��ان‬ ‫لێبكەم) پشكنینم بۆ دەكەن و دواتر بە بەڕێز‬ ‫(هێرۆخان) دەڵێن فریای مامۆستا كامیل‬ ‫بكەون و بینێرنە الی ئیمە بۆ ئیتاڵیا بۆ‬ ‫چارەسەر؟!‪ ،‬ئەگەر ئەم وتەشم وانیە فەرموو‬ ‫رێ��پ��ۆرت��اژك��ەرەك��ەی بەڵگە بەڵگەیەكمان‬ ‫بدەرێ!‪.‬‬ ‫دی��س��ان��ەوە م��ن ت��اوان��م چیە ك��ە باسی‬ ‫بارودۆخی خراپی تەندروستی من دەكرێت‬ ‫بەمانشێتی رۆژن��ام��ەك��ان ( وەك ئ��ەوەی‬ ‫رۆژن��ام��ەی ئاوێنە) بەسوپاسەوە ك��ردی و‬ ‫ئەو مەسەلەیە دەگات بەجەنابی سەرۆكی‬ ‫هەرێم و ئەویش بەهانای من و هاوشێوەكانی‬ ‫وەك منەوە دێت و دەماننێرێتە چارەسەر بۆ‬ ‫تاران؟!‪ ،‬دیسانەوە بەڵگە ئەگەر ئەمەش وانیە‬ ‫تەنها یەك بەڵگەمان بۆ بێنەرەوە و بوهتانمان‬ ‫بۆ مەكە!‪.‬‬ ‫پاشان لەسەروی هەمووشیەوە من نەبۆ‬ ‫نەمسا وە نەبۆ ئیتالیا وە نەبۆ ئێران تەنانەت‬ ‫بۆ نەخۆشخانەی هەڵەبجەی شەهیدیش‬ ‫ن��ەن��ێ��راوم ب��ۆ چ��ارەس��ەر ب��ەن��اوی ئەندامی‬ ‫دەستەی بااڵ و لەسەر بودجەی كۆمەڵەی‬ ‫قوربانیان‪ ،‬بەڵكو وەك یەكەمین برینداری زۆر‬ ‫سەختی كیمیاباران نێراوم و هەر كەسێكێش‬ ‫م��ن��ی الی��ە‬ ‫پێچەوانەی ئەم قسەی‬ ‫ئازابێت بیخاتەڕوو‪.‬‬ ‫چ������وارەم (ك��ەری��م‬ ‫عابد) باس لەكڕینی‬ ‫الپ���ت���ۆپ دەك����ات‬ ‫ب����ۆ ئ���ەن���دام���ان���ی‬ ‫دەس���ت���ەی ب���ااڵ و‬ ‫ل��ەن��ێ��وی��ان��دا م��ن‪:‬‬ ‫باشە پاش (‪136‬‬ ‫مانگ) كاری‬ ‫خ��ۆب��ەخ��ش��ان��ە‬ ‫الپ��ت��ۆپ��ێ��ك كە‬ ‫ب��ەف��ەرم��ان��ی‬ ‫س�����ەرۆك�����ی‬ ‫كۆمەڵە‪ ،‬وە‬ ‫(بەپێی ئەو‬

‫دەس��ت��ەاڵت��ەی م���اددەی (‪)14‬ی بڕگەی‬ ‫(ج) خاڵی (شەشەم)ی پەیڕەوی ناوخۆی‬ ‫كۆمەڵەی قوربانیانی كیمیابارانی هەڵەبجە‬ ‫پێی داوە) ك��ڕاوە بۆ ئەندامانی دەستەی‬ ‫ب��ااڵی كۆمەڵەكەمان‪ ،‬وە دانەیەكی دراوە‬ ‫بەمن كە ك��اری ژمێریاری كۆمەڵەكەی‬ ‫ل��ەس��ەر دەك���ەم گەندەڵیە ی��اخ��ود یەكێكی‬ ‫دیكەیە لەدڵسۆزیەكانی من بۆ قوربانیانی‬ ‫كیمیابارانی هەڵەبجە و كۆمەڵەكەیان؟!‬ ‫كە دوو هێندەی پ��ارەی الپتۆپەكە خەرجیم‬ ‫لەكۆڵی كۆمەڵەی قوربانیان كردووەتەوە و‬ ‫هەرگیز ناچێتە قاڵبی گەندەڵیەوە‪.‬‬ ‫دوا وتەشەم ئەوەیە كە بۆ هەموو وتەكانم‬ ‫بەڵگەی ت��ەواوم هەیە و سەرنوسەری ئەو‬ ‫گۆڤارە و (كەریم عابد) بەتاوانی تەشهیر‬ ‫دەدەم��ە دادگ��ا بائەوان تەنها یەك بەڵگەی‬ ‫پێچەوانەی ئەم قسانەم پێشكەش بەدادگا‬ ‫بكەن!‪.‬‬ ‫تێبینی‪ /‬ئەم وەاڵمەم لەبەرواری (‪)2010/8/6‬‬ ‫وە ناردووە بۆ گۆڤاری بەڵگە و تا (‪)2010/8/19‬‬ ‫چاوەڕێ بووم باڵویبكاتەوە‪ ،‬بەاڵم ئامادەنەبووە‬ ‫باڵویبكاتەوە لەبەر ئەوە ناردم بۆ ڕۆژنامەی چەتر‬ ‫بۆ ئەوەی باڵویبكەنەوە‪.‬‬ ‫*وتەبێژی فەرمی و ژمێریاری نوێی كۆمەڵەی‬ ‫قوربانیانی كیمیابارانی هەڵەبجە‬

‫ئەوانەی ناڕەزایی دەردەبڕن ئاژاوەچی نین!‬

‫بەئاڵۆزبوونی رەوشی كەركوك لەخراپەوە‬ ‫بۆ خراپتر‪ ،‬ماوەیەكە ج��ەم��اوەری شاری‬ ‫ك���ەرك���وك‪ ،‬زۆر ب��ەت��ای��ب��ەت��ی��ش خەڵكی‬ ‫گەڕەكەكانی شۆڕیجە و رەحیماوە و فەیلەق‬ ‫و چ��ەن��د شوێنێكی‬ ‫دیكەی شار‌و قەزای‬ ‫چ�����ەم�����چ�����ەم�����اڵ و‬ ‫ش��ارۆچ��ك��ەی پ��ردێ‪،‬‬ ‫لەئەنجامی بەدەنگەوە‬ ‫ن��ەه��ات��ن��ی ب��ەرپ��رس��ان‬ ‫بۆ دابینكردنی مافە سەرەتاییەكانی وەك‬ ‫كارەبا و ئاو و‪...‬هتد‪ .‬خەڵكی ئەو گەڕەكانە‬ ‫پەنایان ب��ردە بەر خۆپیشاندان و ناڕەزایی‬ ‫دەربڕین‪.‬‬ ‫بەداخەوە خۆپیشاندانەكان جۆرە شپرزەیی‬

‫و بێ بەرنامەیی و پەرشوباڵویی پێوەدیارە و‬ ‫هەندێجاریش بەهاتنە ناوەوەی هەندێ كەس‬ ‫دۆخی خۆپیشاندانەكان كەشێكی نائاسایی‬ ‫و ن��ای��اس��ای��ی وەردەگ���رێ���ت و بەرگێكی‬ ‫ناشرینی گێرەشێوێنی بە ب��ەر ن��اڕەزای��ی‬ ‫و خۆپیشاندانەكانی خەڵكدا دەك���ات كە‬ ‫ئەمەیان پێویستە بۆ ل��ەم��ەودوا رێگەی‬ ‫لێبگیرێت و ئ��ەو لیژنانەی سەرپەرشتی‬ ‫خۆپیشاندانەكان دەكەن‪ ،‬لێنەگەڕێن جڵەوی‬ ‫ن��اڕەزای��ی��ەت��ی��ی��ەك��ان��ی��ان ل��ەدەس��ت بچێت و‬ ‫بەڕێوەچوونی خۆپیشاندانەكان مۆركێكی‬ ‫ناحەزانەی پێوەدیار بێت و پاسا و بداتە‬ ‫دەس��ت��ی دەس����ەاڵت‪ ،‬ب���ەوەی ك��ە ئ��ەوان��ەی‬ ‫ناڕەزایی دەردەب��ڕن و خۆپیشاندان دەكەن‪،‬‬ ‫گ��وای��ە ت��ێ��ك��دەر و ئ���اژاوەچ���ی و دەستی‬ ‫دەرەكین!‬ ‫ئ��ەوان��ەی ل��ەم چ��ەن��د رۆژەی راب���ردوو‬ ‫ل��ەك��ەرك��وك��دا رژان����ە س��ەرش��ەق��ام��ەك��ان و‬ ‫راش��ك��اوان��ە داوای سەرەتاییترین مافە‬ ‫خزمەتگوزارییەكانیان كرد كە ئەویش كەمی‬ ‫كارەبا و ئاوە‪ ،‬خیانەت و تاوانێكی گەورەیە‬ ‫ئەوانە بە ئ��اژاوەچ��ی و تێكدەر و دەستی‬ ‫دەرەكی و كۆمەڵێك تۆمەتی دیكە تاوانبار‬ ‫بكرێن‪ ،‬چونكە ئەو ب��ارودۆخ��ەی كە هەر‬ ‫ل��ەدوای نەمانی بەعسەوە شاری كەركوك‬ ‫و شوێنەكانی دیكەی پێدا تێدەپەڕیت‪،‬‬ ‫بارودۆخێكە هەرگیز بەرگەی دواخستن و‬

‫چارەسەر نەكردن ناگرێت‪ ،‬ك��ورد وتەنی‪:‬‬ ‫(جام پڕ بوو لێی دەڕژێت)‪.‬‬ ‫هۆكاری سەرەكی ئ��ەو خۆپیشاندان و‬ ‫ناڕەزاییەتییانەش‪ ،‬گەندەڵی و كەمتەرخەمی‬ ‫و بەدەنگەوە نەهاتنی بەرپرسانی شارە بۆ‬ ‫دابینكردنی كەموكوڕی و پێداویستییە‬ ‫سەرەتاییەكانی خەڵك‪ .‬ئێستا لەكەركوكدا‬ ‫پ��رس��ی��اری ك��ەم��وك��وڕی و كەمتەرخەی‬ ‫بەرپرسانی شار لەهەر تاكێكی كەركوكی‬ ‫بكەیت‪ ،‬نەك تەنها ك��ورد‪ ،‬بەڵكو سەرجەم‬ ‫نەتەوە و پێكهاتەكانی دیكەی شارەكە‪،‬‬ ‫زۆر راشكاوانە دەنگ هەڵدەبڕێت و باسی‬ ‫گەندەڵی و مشەخۆری و پاشاگەردانی‬ ‫دۆخی شار و بەدەنگەوە نەهاتنی بەرپرسانی‬ ‫شار دەكات‪.‬‬ ‫لێرەدا پرسیارێك خۆی دەسەپێنێت‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئەوەیە‪ :‬بۆچی تەنها كوردەكانی كەركوك‬ ‫ناڕەزایی دەردەبڕن و پێكهاتە و نەتەوەكانی‬ ‫دیكە تێكەڵی ئەو ناڕەزایی و خۆپیشاندانانە‬ ‫نابن؟‪ ،‬ئایا ئەوانیش هەمان كێشەیان نییە؟‬ ‫ب��ۆ وەاڵم����ی ئ���ەم پ��رس��ی��ارە و رەوت���ی‬ ‫رووداوەكان و بەهەڵواسراوەیی پرسی كەركوك‬ ‫كە لەئێستادا زیاتر خۆی لەجێبەجێكردنی‬ ‫م����ادەی (‪ )140‬دەب��ی��ن��ێ��ت��ەوە‪ ،‬ك��وردان��ی‬ ‫ك��ەرك��وك��ی‪ ،‬بەتایبەتیش ئ��ەو ئ��اواران��ەی‬ ‫بەگەڕانەوەیان بۆ شارەكە‪ ،‬جارێكیتر خۆیان‬ ‫ئاوارە كردەوە‪ ،‬بەو ئومێدەی لەكەشێكی ئارام‬

‫هیچ ب��ڕوام بەمەسەلەی هەڵبژاردن‬ ‫نییە لەعێراق و بەتایبەت لەكوردستان‪،‬‬ ‫چ���ون���ك���ە ل������ەدوای‬ ‫راپەڕینەوە چەندین‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی حزبی‬ ‫و رێكخراویم بینیوە‬ ‫و لەزۆركاتدا خوێن‬ ‫رشتن ئەنجامەكەی‬ ‫بووە لەبەر ئەوەی بەمانا تەندروستەكەی‬ ‫ئ��ەو پەیامە پ��ەی��ڕەو ن��ەك��راوە و لەپێناو‬ ‫ب����ەرژەوەن����دی ك��ورس��ی و پ���ارە س��ەری‬ ‫گرتبوو‪ ،‬هەڵبژاردن یەكێكە لەبنەماكانی‬ ‫دی���م���وك���راس���ی و خ���ۆك���ان���دی���دك���ردن و‬ ‫ب��ەش��داری��ك��ردن ل��ەه��ەڵ��ب��ژاردن و پاكی‬ ‫و ب�ێ‌ س��ان��س��ۆری زی��ات��ر ق��وڵ��ب��وون��ەوەی‬ ‫دی���م���وك���راس���ی���ە‪ ،‬ب������ەاڵم ن���اك���ۆك���ی و‬ ‫كێشمەكێش و دوو بەرەكی نێوان یەكێتی‬ ‫و پ��ارت��ی ب��ەدرێ��ژای��ی ژی��ان��ی حزبیان‬ ‫وایكردووە زۆركات دەست بۆ كەف بەرن‬ ‫لەپێناو لەناوبردنی یەكتر ئەمەش لەوەوە‬ ‫ێ‬ ‫س��ەرچ��اوەی گ��رت��ووە ك��ە یەكتریان پ ‌‬ ‫قبوڵناكرێ و ئێستاش بەهۆی ئیفالسی‬ ‫سیاسی و ب��ەج��ۆرەه��ا چ��ەواش��ەك��اری و‬ ‫لەژێر ن��اوی ج��ۆراوج��ۆر چەندان كاری‬ ‫بێ‌ مانا دەكەن و بەعەیبەش ناژمێرێ‌‬ ‫گ��ەر ه��ەرك��ارێ��ك ب��ك��ەن‪ ،‬تەنها لەپێناو‬ ‫ئەوەی دەنگێك بەدەست بهێنن‪.‬‬ ‫رێ����ك����خ����راوەك����ان����ی����ش ب�����ۆ خ���ۆی���ان‬ ‫ك���ەوت���ن���ە ب����ەرداش����ی ش�����ەڕی ن��اوخ��ۆ‬ ‫و دەرئ���ەن���ج���ام���ەك���ان���ی���ەوە‪ ،‬ی��ەك��ێ��ت��ی‬ ‫مامۆستایانیش لەدوای ساڵی (‪)1992‬‬ ‫ەوە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ل��ەن��او هەیئەتەكانی‬ ‫نەكردوە و بگرە وای لێ‌ هات لەناوچەی‬ ‫سلێمانی سەرجەم بەڕێوەبەر و یاریدەدەر و‬ ‫سەرپەرشتیاران یەكێتی بن لەهەولێریش‬ ‫بەپێچەوانە پارتی بن‪ ،‬بەم دوایانەش بەش‬ ‫بەشكرا لەسلێمانی چەند مامۆستایەك بۆ‬

‫پارتی و لەهەولێریش چەند مامۆستایەك‬ ‫بۆ یەكێتی بۆ ئ��ەو پۆستانەی س��ەرەوە‬ ‫كە باسمكرد ئەمانەش رەمزین و لەپێناو‬ ‫پەردەپۆشكردنی ك��ارەك��ان��ی راب���ردوو و‬ ‫جوانكردنی دیموكراسی سەردەمیانەی‬ ‫كوردی‪ ،‬لەدوای هەوڵ و كۆششی زۆر‬ ‫و چەندینجار دواك��ەوت��ن هەڵبژاردنی‬ ‫یەكێتی مامۆستایان بڕیاری لەسەردرا‬ ‫گوایە لەسەرەتای خوێندنی ئەمساڵدا‬ ‫ئەنجام بدرێ‌‪ ،‬لەم رووەشەوە ئەوان داشی‬ ‫خۆیان س��وارك��ردوە‪ ،‬چونكە پشكی شێر‬ ‫ب��ەر ه���ەردوو مامۆستایانی یەكێتی و‬ ‫پارتی كەوتووە لەسكرتارێت بۆیە دەنگیان‬ ‫لەسەر هەڵبژاردنی (‪ )12‬بازنەی دا و‬ ‫(‪ )150‬مامۆستای هەردوو الیان لەلق‬ ‫و ك��ەرت��ەك��ان ب��ەب �ێ‌ ه��ەڵ��ب��ژاردن بچنە‬ ‫ك��ۆن��گ��رەوە ئەمەشیان ه��ەر لەقازانجی‬ ‫خۆیان بووە بۆیە دەنگیان ب��ۆداوە كورد‬ ‫دەێ‌ (كاڵش چن بێت و كاڵش بۆ كوڕی‬ ‫خۆی بچنێت دەبێ چۆنی بچنێ‌؟)‪.‬‬ ‫ئ���ەم (‪ )12‬ب��ازن��ەی��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان‬ ‫تەنها ل��ەب��ەژەوەن��دی لیستە گ��ەورەك��ان‬ ‫دەبێت زەرەمەندیش لیستە بچوكەكان و‬ ‫مامۆستایانی سەربەخۆ دەبن‪ ،‬بەبڕوای‬ ‫من سەرجەم مامۆستایان دەبێ‌ هەڵویست‬ ‫وەربگرن لەمكارەدا چونكە ئەو رێكخراوە‬ ‫كاتێ‌ كۆنگرەی بەستووە (‪ )40‬هەزار‬ ‫مامۆستا هەبووە لەكوردستاندا و ئێستا‬ ‫زی��ات��ر ل��ە (‪ )100‬ه����ەزار م��ام��ۆس��ت��ا‬ ‫هەیە لەكوردستان نەوەی تازە هاتووەتە‬ ‫پێشەوە و نەوەی تازە ئەوان بەنوێنەری‬ ‫خۆیان ن��ازان��ن تا بڕیار لەسەر م��اف و‬ ‫خواستەكانیان بدەن و بەش بەشی بكەن‬ ‫ب��ۆخ��ۆی��ان‪ ،‬س���ەرب���اری ه��ەم��وو ئ��ەوان��ە‬ ‫ترسیان ل��ەوە هەیە ن���ەوەی ن��وێ‌ لەناو‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان��دا دەن��گ��ی��ان پ �ێ‌ ن���ەدەن و‬ ‫دەرنەچن سەرباری ئەو فرتووفێاڵنەی‬ ‫دەك��رێ��ت‪ ،‬ل��ەم نزیكانە (‪ )8‬رێكخراوی‬

‫مامۆستایانی دەرەوەی یەكێتی و پارتی‬ ‫رێ��ك��ەوت��ن ل��ەس��ەر ئ���ەوەی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫مامۆستایانی ك��وردس��ت��ان دەب���ێ‌ یەك‬ ‫بازنەیی بێت گەر نا بایكۆتی هەڵبژاردن‬ ‫دەكەن و ناچنە ئەو هەڵبژاردنەوە ئەمەش‬ ‫شەرعێتی هەڵبژاردنی تێدا ناهێڵێ‌ و‬ ‫ناشرین دەب��ن و پرۆسەی دیموكراسیش‬ ‫ناشرین دەك��ات لەكوردستاندا لێرەشدا‬ ‫دەبێ‌ لەنێو خۆیاندا برا بەشی بكەن گەر‬ ‫رێكەوتن!‬ ‫ب��ۆی��ە ب��ەب��ڕوای م��ن دەب���ێ‌ ف��راوان��ت��ر‬ ‫و رۆش��ن��ت��ر و س���ەردەم���ی���ان���ە ت���ر بیر‬ ‫ل���ەو م��ەس��ەل��ەی��ە ب��ك��ەی��ن��ەوە و یەكێتی‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان ل��ەژێ��ر چ��ەت��ری یەكێتی‬ ‫و پ���ارت���ی دەرب���ك���ەی���ن و ب���ەب���ڕی���ار و‬ ‫راسپاردەكانی ئەوان نەجوڵێینەوە و لەوەش‬ ‫زیاتر پرۆسەی دیموكراسی قێزەون نەكەن‬ ‫و خۆیان نەخەڵەتێنن و مامۆستایانیش‬ ‫ل��ەخ��ۆی��ان ن��ەڕەج��ێ��ن��ن‪ ،‬كاتژمێر (‪12‬ی‬ ‫ن���ی���وەڕۆ ‪ )2010/8/12‬ژم��ارەی��ەك��ی‬ ‫كۆڕەك كە كۆتایەكەی (‪)21‬ە پارێزراوە‬ ‫الم تەلەفۆنی بۆ خێزانم ك��رد و پێیان‬ ‫راگ��ەی��ان��د (ت��ۆ ف�ڵان كەسی و لەفاڵن‬ ‫ق��وت��اب��خ��ان��ەی‪ ،‬ئ��ای��ا ئ��اگ��اداری��ت ن��اوت‬ ‫نووسراوە لەلیستی مامۆستایانی شیوعی‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی مامۆستایان‪ ،‬رازیت یا‬ ‫نە؟ وتی بەڵێ‌) ئێمە لیستمان پێشكەش‬ ‫نەكردوە بەناوی مامۆستایانی شیوعی‪،‬‬ ‫بەڵكو ب��ەن��اوی لیستی مامۆستایانی‬ ‫پیشەییەوە لیستێكمان پێشكەشكردوە‪،‬‬ ‫دواتر تەئكیدم كرد لەسەرووی خۆمەوە‬ ‫وتیان ئەوە سكرتارێتی ئەوانە‪ ،‬وا دەزانن‬ ‫ئێمەش وەك خۆیانین و ناهەقیان ناگرین‪،‬‬ ‫چونكە كەسێك لەخۆی دڵنیا نەبێ ئیتر‬ ‫چ��ۆن لەبەرامبەرەكەی دڵنیا دەبێت و‬ ‫جێگەی ب��اوەڕی دەبێت‪ ،‬هیوادارم یەك‬ ‫بازنە هەڵبژاردنی مامۆستایان بكرێ‌ بۆ‬ ‫پێشەوە و هیوای سەركەوتن‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪14‬‬

‫هەڵبژاردنی یەكێتی مامۆستایان‬ ‫و تەلەفۆنكردن بۆمااڵن‬

‫و ژیانێكی ئ��اس��ودەدا بژین‪ ،‬ه��ەر هەموو‬ ‫ئەمانە ئەو خەڵكەی تووشی نائارامییەكی‬ ‫دەروونی و دڵەڕاوكێیەكی بەردەوام كردوە و‬ ‫هیچ ئاسۆیەكی روونیش بۆ رزگاربوون لەو‬ ‫دۆخە ترسناكە بەدیناكرێت‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ە الی��ەك��ی رەوش��ەك��ەی��ە‪ ،‬الی��ەك��ەی‬ ‫دیكە‪ :‬كەمتەرخەمی و خۆدەوڵەمەندكردنی‬ ‫زۆرب���ەی ه����ەرەزۆری بەرپرسانی ش��ار و‬ ‫دوورەپەرێزی و بێئاگاییان لەباروگوزەرانی‬ ‫خەڵكی ش���ار‪ ،‬چونكە ه��ەر ب��ەرپ��رس��ە و‬ ‫ئەگەر هێڵی كارەبای فوولی نەبێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫بەدڵنیاییەوە (موەلیدە)یەكی گەورەی كارەبا‬ ‫لەبەردەمی ماڵەكەی‪ ،‬یان لەناو پارچە زەوییە‬ ‫چۆڵەكەی تەنیشتی ماڵەكەیدا هەیە و هەر‬ ‫كە كارەبا بڕا‪ ،‬ئیدی ئەو بێ كارەبا نییە‬ ‫و گڕەگڕی دەنگی موەلیدەكەش لەوالوە‬ ‫بوەستێ‪ ،‬جا ئەم دیمەنانە و چەندان دیمەنی‬ ‫گەندەڵی دیكەی زۆربەی بەرپرسانی شار‬ ‫وایان لەخەڵكی كردوە بڕژێنە سەرشەقامەكان‬ ‫و داوای مافە سەرەتاییەكانی خۆیان بكەن‪.‬‬ ‫ل���ێ ئ���ەو م���اف���ەش ب���ەك���ەس ن���ادرێ���ت‪،‬‬ ‫هەرزەكارانە پەالماری پەرژینی باخچە و‬ ‫تابلۆی پرۆژە و وێنە و پەیكەری شەهیدان‬ ‫ب���دات و رق و ت���ووڕەی���ی خ��ۆی��ان��ی��ان پێ‬ ‫بەتاڵ بكەنەوە‪ .‬دیاردەی تایە سووتاندن و‬ ‫هاتنەكایەی رەوشێك كە ل��ەئ��اژاوە بچێ‪،‬‬ ‫بەدڵنیاییەوە وەك پێشتر ئ��ام��اژەم پێدا‪،‬‬

‫لەالوازی و كەم ئەزموونی ئەو لیژنانەوەیە‬ ‫كە سەرپەرشتی خۆپیشاندانەكان دەكەن‪.‬‬ ‫ج���ارێ���ك���ی دی���ك���ەش ج��ێ��گ��ەی داخ���ە‬ ‫دەسەاڵت بەچاوی تێكدان و گێرەشێوێنی‬ ‫لەناڕەزایی و خۆپیشاندانی خەڵك بڕوانێت‬ ‫و لەخوێندنەوەی خۆپیشاندانەكاندا درك‬ ‫ب��ەرەوای��ەت��ی ن��اوەڕۆك��ی ناڕەزاییەتییەكان‬ ‫نەكات و قامكی تۆمەت و ئاژاوەگێڕی بۆ‬ ‫خەڵكی ناڕازیی رابدێرێت‪ ،‬یان پەالماری‬ ‫رۆژنامەنووسان و راگەیاندنكاران بدات و‬ ‫كامێرا و پێداویستییەكانی دیكەی كارەكەیان‬ ‫وردوخاش و زەوت بكات‪.‬‬ ‫ب��ۆی��ە پێویستە و دەب���ێ ب��ەرپ��رس��ان و‬ ‫دەسەاڵتی شار وردتر و دوور لەخۆبەستنەوە‬

‫ب��ەك��ورس��ی��ی دەس���ەاڵت���ەك���ان���ی���ان���ەوە ل��ەو‬ ‫ن��اڕەزای��ەت��ی��ی��ان��ەی ج���ەم���اوەر ب���ڕوان���ن و‬ ‫بەدەنگیشیانەوە بچن و هەرگیز بەچاوی‬ ‫گێرەشێوێنی لێیان ن��ەڕوان��رێ��ت‪ ،‬چونكە‬ ‫داواكانیان رەوایە و مافیش هەر دەسەنرێت‪،‬‬ ‫ئەگەرنا دیكتاتۆرێكی وەك س��ەدام دوای‬ ‫زی��ات��ر ل��ە (‪ )35‬ساڵی حوكمڕانی‪ ،‬وەك‬ ‫شێرەبەفرینە توایەوە و كرایە پەندی مێژوو و‬ ‫فڕێدرایە قێزەونترین زبڵدانی مێژووەوە‪.‬‬ ‫ك��ەرك��وك و دەورووب�����ەری پێویستی بە‬ ‫بەرپرسانی دڵسۆز و خەمخۆر و بوێرە‪،‬‬ ‫بێدەنگی و خۆدورەپەرێز گرتن و خۆبەستنەوە‬ ‫بەكورسی دەس��ەاڵت��ەوە س��ەری كورسی و‬ ‫خاوەن كورسییەكانیش دەخوات‪.‬‬

‫بابەتی ئەی رەقیب و هەڵچوونی‬ ‫دەروونی‬ ‫نووسین بوارێكە كە دیالۆگی رەخنەیی‬ ‫و كرانەوە بەرهەم دێنێت‪ ،‬ئەمە لەكاتێكدا كە‬ ‫نووسین پشت ئەستوور بێت بە بەباكگراوندی‬ ‫هزری و تێگەیشتنی‬ ‫ق����وڵ‪ ،‬دی�����ارە كاتێك‬ ‫چ��ەن��د قەناعەتێكی‬ ‫وەهمی الی كەسانێك‬ ‫ببنە حەقیقەتی رەها‪،‬‬ ‫ئ����ەو ك����ات ن��ووس��ی��ن‬ ‫الی ئەم كەسانە وەك‬ ‫پەرچەكردارێكی بێبنەما دەبێتە هەڵچوونێكی‬ ‫دەروون��ی‪ ،‬ئەمەش دەچێتە دەرەوەی رەخنە‪،‬‬ ‫ل��ەژم��ارە(‪)19‬ی چەتر بەڕێزێك بەناوی‬ ‫(م��وس��ل��ی��ح ئ��ەح��م��ەد ه���ەروت���ی) وەاڵم���ی‬ ‫بابەتێكی منی داوەتەوە كە لەژمارە (‪)18‬‬ ‫ی چەتردا باڵوبۆتەوە‪ ،‬لەراستیدا وەاڵمی‬ ‫رەخنەیی جێگای دڵخۆشییە الی من‪،‬‬ ‫بگرە پێویستیشە بۆ دروستكردنی دیالۆگی‬ ‫رەخنەیی‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە وەاڵمەكەی ئەو‬ ‫ب����رادەرە هەڵچوونێكی زۆری پ��ێ��وەدی��ارە‪،‬‬ ‫ن��ازان��م ئ��ەم ب�����رادەرە خ��ۆی ب��ەزوڕن��اژەن��ی‬ ‫دەس��ەاڵت دەزانێت‪ ،‬یان خۆی بەالیەنگری‬ ‫زوڕناژەنەكانی دەسەاڵت دەزانێ‪ ،‬هیوادارم‬ ‫هیچیان نەبێت‪ ،‬وا تووشی خراپ تێگەیشتن‬ ‫(بەدحاڵی ب��وون) ب��ووە لەبابەتەكەی من‪،‬‬ ‫لەژمارە (‪)18‬ی چەتردا بابەتەكەی من زۆر‬ ‫بەسادەیی نووسراوە و مەبەستەكەم روونە‪،‬‬ ‫وتومە مەبەستی من بەرگریكردن نییە‬ ‫لە (عەلی باپیر) كەچی ئەم ب��رادەرە هەر‬ ‫لەسەرەتاوە من دەكاتە پارێزە و بەرگریكاری‬ ‫ئەو‪ ،‬بۆیە بەپێویستیم زانی چەند تێبینیەكی‬ ‫كورت بدەم‪.‬‬ ‫لەسەرەتای وەاڵمەكەیدا ئەو برادەرە لەمن‬ ‫دەپرسێت كێشەی عەلی باپیر و نووسەرەكان‬ ‫كێشەی بیركردنەوە نیە‪ ،‬ئەمە راستە منیش‬ ‫ل��ەوت��ارەك��ەم��دا وت��ووم��ە‪ :‬كێشەكە ئەوەیە‬ ‫دەسەاڵت هێزەكانی دەرەوەی خۆی بە شێوەی‬ ‫ناشیرین نیشان دەدات‪ ،‬بەشێكی زۆری ئەم‬ ‫كارەش لەرێی قەڵەم بەدەستەكانیەوە ئەنجام‬ ‫دەدات‪.‬‬ ‫سەبارەت ب��ەوەی كێ لەئیسالمییەكاندا‬ ‫زیاتر پێداگری لەمەسەلەی نەتەوایەتی‬ ‫دەك���ات‪ ،‬ئ��ەوە مەبەستی وەت��ارەك��ەی من‬ ‫نەبووە‪ ،‬بەڵكو مەبەستم ئەوە بوو هێزەكانی‬ ‫دەرەوەی دەس��ەاڵت بەنانەتەوەیی و خائین‬ ‫وەسف نەكرێن‪ ،‬لەخاڵی سێیەمی وەاڵمەكەیدا‬ ‫دەپرسێت سوكایەتی ب��ەس��رودی نەتەوەیی‬ ‫بێبایەخە‪ ،‬لەراستیدا م��ن س���رودی ئەی‬ ‫رقیب نەك هەر بەبێ بایەخ نازانم‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەسەردەمی منداڵی و الوتێیدا زۆرب��ەی‬ ‫كات گوێم لەم سرودە دەگرت‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫كەسێك باوەری بەم سرودە نەبێت مانای ئەوە‬ ‫نییە باوەری بەمەسەلەی نەتەوایەتی نەبێت‪،‬‬ ‫لەوتارەكەشدا ئەمەم وتووە‪ ،‬لەوانەیە عەلی‬ ‫باپیر لەروانگەی بەرتەسكی ئایینیەوە ئەو‬ ‫بۆچوونەی لەسەر سرودەكە هەبێت‪ ،‬ئیتر‬ ‫ن��ازان��م فتوای خەلیجی چی ئ��ەم ب��رادەرە‬ ‫باسی دەكات؟ زۆر سەیرە ئەم برادەرە بەمن‬

‫دەڵێت لەهەر شۆێنێكدا ئسیالمی سیاسی‬ ‫دەس��ەاڵت بگرنەدەست خەباتی مەدەنی و‬ ‫دیالۆگ سەردەبڕن‪ ،‬لەوانەیە‪ ،‬ئەم ب��رادەرە‬ ‫تەنها ئەزموونی‪ ،‬تاڵیبان و محافیزكارەكانی‬ ‫ئێران و سودانی بیستبێت‪ ،‬بەاڵم لەمالیزیا و‬ ‫ئێستای توركیا و چەند واڵتێكی تردا حزبی‬ ‫ئیسالمی دەسەاڵتی گرتووەتەدەست و بەو‬ ‫شێوەیە نییە كە ئەو برادەرە لەقەناعەتێكی‬ ‫وەهمییەوە بڕیاری لەسەردەدات‪ ،‬پرسیارێك‬ ‫ك��ە گرنگە ل��ێ��رەدا بكرێت ئەمەیە‪ ،‬لەچ‬ ‫وەاڵتێكی دون��ی��ادا هەیە دەسەاڵتێك وەك‬ ‫دەسەاڵتی كوردی بەخەبات و قوربانیدانێكی‬ ‫زۆری میللەت هاتبێتە س��ەردەس��ەاڵت‪،‬‬ ‫كەچی لەبەرامبەردا‪ ،‬سەرەڕای ئەو هەموو‬ ‫گەندەڵی و ن��ادادپ��ەروەری��ە‪ ،‬لەگەرمای‬ ‫هاویندا كارەبا و ئاو لەهاواڵتیان ببڕێت و‬ ‫ئەشكەنجەی دەرون��ی میللەتەكەی خۆی‬ ‫بدات؟ لەبەشێكی تری وەاڵمەكەدا هاتووە‪،‬‬ ‫ئەوە هەڵەیەكە من وتوومە ئەوەی لەسەر‬ ‫مەسەلەی ئەی رەقیب و عەلی باپیر كردیانە‬ ‫ه��ات و ه��اوار هەموویان قەڵەم بەدەستی‬ ‫ح��زب��ی ب��ن‪ ،‬ب��ەڵ��ی دووب�����ارەی دەك��ەم��ەوە‪،‬‬ ‫ئەمانە قەڵەم بەدەستی حزبی و زوڕناژەنی‬ ‫دەسەاڵتن و مەبەستیانە هێزەكانی دەرەوەی‬ ‫دەس��ەاڵت بەناشرینترین شێوە نیشان بدرێن‬ ‫و رەوایەتی بەسڕێنەوەیان بدرێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مەترسیدارترین كارە بۆ سەر دیموكراسی و‬ ‫فرەیی‪ ،‬ئیتر نازانم نیشتمان پەروەری ئەمانە‬ ‫ل��ەچ��ی دای���ە؟ ك��ە ن��ەی��ارەك��ان��ی دەس���ەاڵت‬ ‫بەعەلی كیمیایی و بەعس بشوبهێنن؟‬ ‫لێرەدا ئەم برادەرە تووشی هەڵچوونێكی زۆر‬ ‫سەیر بووە كاتێك من دەكاتە داكۆكیكاری‬ ‫كەسانێك كە باوەڕیان بەخامە و بنەماكانی‬ ‫دیموكراسی نییە؟ دیارە مەبەستی لەوكەسانە‬ ‫ئیسالمییەكانن‪ ،‬بەاڵم لەراستیدا ئەوان زیاتر‬ ‫لەحزبە دەسەاڵتدارەكانی كوردستان باوەڕیان‬ ‫بەبنەماكانی دیموكراسی هەیە لەواقیعدا‪،‬‬ ‫بەاڵم دەسەاڵت بۆ ناشرینكردنی هێزەكانی‬ ‫دەرەوەی خ���ۆی چ ئیسالمی ب��ێ��ت ی��ان‬ ‫مەدەنی ناشرینترین وێنای دەداتە پاڵ‪ ،‬وەك‬ ‫لەوتارەكەی پێشوودا وتبووم ئەمە یەكێكە‬ ‫لەتایبەتمەندی سیستەمی تۆتالیتار‪.‬‬ ‫هەر كاتێكیش ئیسالمییەكان «وەك ئەو‬ ‫ب��رادەرە لەخەیاڵی خۆیدا دایناوە» هەوڵی‬ ‫هێنانەكایەی دەس��ەاڵت��ی��ك��ی تیۆكراسی‬ ‫تۆقێنەریاندا‪ ،‬ئ��ەوا من یەكەم ك��ەس دەبم‬ ‫لەبەرامبەریاندا رادەوەستم‪ .‬لەخاڵی شەشەمی‬ ‫وەاڵمەكەیدا تەواو تووشی هەڵچوون بووە و‬ ‫كۆنتڕۆڵی لەدەست داوە‪ ،‬كاتێك دەیەوێـت‬ ‫قسەكانی من بەقسەی ئەحمەدی نەژاد و‬ ‫تاڵیبان بشوبهێنێت؟! دیارە حاڵەتی هەڵچوونی‬ ‫لەوشێوەیە پێویست بەوەاڵم ناكات‪ .‬بەاڵم بۆ‬ ‫بەرچاوڕوونی ئەو ب��ەڕێ��زە‪ ،‬پێویستە بڵێم‬ ‫زوبانی ئامۆژگاریكار «واعیز» و كاری‬ ‫رۆشنبیری و دوورن لەیەكترییەوە‪.‬‬ ‫دیارە كە دەڵێم رێگە نادەین رۆشنبیری و‬ ‫نووسین سوك بكرێت‪ ،‬ئەمە واتای هەڕەشە‬ ‫نییە و هیچ هێزێكی داپڵۆسێنەریشم‬

‫لەپشت نییە‪ ،‬بەاڵم بەراشكاوی دەڵێم من‬ ‫لەرێكخراوێكی رۆشنبیری رەخنەگردام‪،‬‬ ‫بۆیە رێگا نادەین رۆشنبیری و نووسین‬ ‫ب��ۆ مەبەستی پیاهەڵدانی دەس���ەاڵت و‬ ‫گیرفان پڕكردنی چەند قەڵەم بەدەستێك‬ ‫س��وك بكرێن‪ .‬لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا‬ ‫ساڵی (‪ )2002‬كاتێك كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫و عەلی باپیر بۆچونیان زۆر داخ��راوب��وو‪،‬‬ ‫لەوكاتەدا زمانی دیالۆگ و لێك تێگەیشتن‬ ‫لەكوردستاندا نەبوو‪ ،‬تەنها زمانی توندوتیژی‬ ‫و یەكترسڕینەوە ل��ەئ��اراداب��وو‪ ،‬لەوكاتەدا‬ ‫رێكخراوەكەی ئێمە بوو رووب��ەڕوو بەعەلی‬ ‫باپیری وت «تۆ تەنها نوێنەری ئیسالم‬ ‫نیت و نابێت تەنها خۆتان بەموسوڵمان و‬ ‫دەرەوەی خ��ۆت��ان بەكافر ب��زان��ن»‪ ،‬ئەمە‬ ‫لەكاتێكدا بوو حزبە دەسەاڵتدارەكان نەك هەر‬ ‫ئامادەی گوێگرتن و كرانەوە نەبوون‪ ،‬بەڵكو‬ ‫رێگریشیان لەئێمە دەكرد‪ ،‬بەڵێ چونكە ئێمە‬ ‫لەدڵسۆزییەوە بۆ كۆمەڵگە ئەوانەمان بەعەلی‬ ‫باپیر وت‪ ،‬عەلی باپیر زۆر خۆشحاڵبوو پێی‬ ‫و بگرە هەنگاوی كرداریشی نا بۆكرانەوەی‬ ‫عەقڵیەتی حزبەكەی و جارێكی تر بەشداری‬ ‫شەڕی ناوخۆی نەكردەوە‪ ،‬ئیتر نازانم بۆچی‬ ‫ع��ەل��ی باپیر و ئیسالمییەكان ب��اوەڕی��ان‬ ‫تەنها بەشمشێر هەیە و دیالۆگ و خامە‬ ‫لەناودەبەن؟‬ ‫لەكۆتاییدا وەاڵمەكەیدا س��ورە لەخراپ‬ ‫تێگەیشتنەكەی و گ��وای��ە م��ن وت��ووم��ە‬ ‫ب��ەرگ��ری��ك��ردن لەپیرۆزییە نەتەوەییەكان‬ ‫شتێكی بێنرخە‪ ،‬لەراستیدا من ناڵێم ئەم كارە‬ ‫بێنرخە‪ ،‬بەڵكۆ زۆرباشە‪ ،‬بەاڵم مەبەستی‬ ‫من ئ��ەوە ب��ووە‪ ،‬قەڵەم بەدەستە حزبییەكان‬ ‫لەدڵسۆزییان بۆ بەهانەتەوەییەكان ئەو هات و‬ ‫هاوارەیان نەنایەوە‪ ،‬بەڵكو بۆ ناشرینكردنی‬ ‫هێزەكانی دەرەوەی دەسەاڵت ئەم كارەیان كرد‪.‬‬ ‫ئەم جۆرە نووسیانانە وەك ئەو برادەرە دەڵێت‬ ‫بۆ قەڵمبەدەستەكانی حزبە ئیسالمییەكان‬ ‫گونجاوە‪ ،‬ب��ەاڵم وەك لەوتارەكەی پێشودا‬ ‫ن��وس��ی��ب��ووم‪ ،‬ق���ەڵ���ەم ب��ەدەس��ت��ان��ی ح��زب��ە‬ ‫لەجیاتی بەرگریكردن‬ ‫ئیسالمییەكان‬ ‫لەمافی هاواڵتیان ماوەیەكی زۆر خەریكی‬ ‫ئەم چەلەحانێیانە بوون‪.‬‬ ‫س����ەب����ارەت ب����ەش����ارەزای����ی م��ی��ت��ۆد و‬ ‫ئایدیۆلۆژیای ئیسالمی ئێمە قسە و‬ ‫لێكۆڵینەوەمان هەیە‪ ،‬نەك حوكمدانی سەر‬ ‫پێی و خوێندنەوەی كەم لەمبارەیەوە‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا‪ ،‬دەڵ��ێ��م تەنها ئێمە ماوین‬ ‫نەبووینە پێنوسی دەستی هیچ الیەنێك‪،‬‬ ‫هەموو الیەكیش دڵنیا دەكەینەوە‪ ،‬پێنوسی‬ ‫ئێمە ه��ەم��وو ك��ات ب��ۆ ك��ران��ەوەی ه��زری‬ ‫و ب��ەرگ��ری��ك��ردن لەمافەكانی كۆمەڵگا‬ ‫و دیموكراتیزەكردنی دەس���ەاڵت هەمیشە‬ ‫لەكاردادەبێت‪.‬‬ ‫تێبینی‪ :‬ئ��ەگ��ەرچ��ی بەگونجاومان ن��ەزان��ی ئەم‬ ‫وەاڵم��دان��ەوەی��ە باڵوبکەینەوە چونکە پێمان وای��ە‬ ‫وەاڵمدانەوەکە لەجێی خۆیدا نیە‪ ،‬بەاڵم وەک ئازادی‬ ‫رادەربڕین باڵومانکردەوە‪ ،‬بۆیە لێرەوە داوا لەنوسەرە‬ ‫بەڕێزەكان دەكەین كە وەك رۆژنامەی چەتر لەیەكجار‬ ‫زیاتر وەاڵم باڵوناكەینەوە‪.‬‬

‫ستافی رۆژنامەی چەتر‬

‫نقورچ‬

‫دیـنـا حایک‪:‬‬ ‫شوێنەوارێكی مێژوویی‬ ‫لەخۆشەویستییەكی نوێدا دەژیم و‬ ‫لەئەفغانستان‬ ‫پێویستە میسر شانازیم پێوە بكات‬ ‫دەدۆزرێتەوە‬ ‫و‪:‬لەعەرەبییەوە‪ /‬بێری مهه‌مه‌د‬

‫سەماكەری میسری دینا ئاشكرای كرد لەماوەی ژیانیدا حەوت‬ ‫جار شوی كردوە و دووج��ار هەوڵی خۆكوشتنی داوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫خۆشەویستێكی دۆزیوەتەوە و هیواداره‌ بەهاوسەرگیری كۆتایی‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ئەوەشی خستەڕوو كە تائێستا لەزۆربەی واڵتانەوە داواكراوە‪،‬‬ ‫سەمای رۆژهەاڵتی بڵێتەوە‪ .‬دەڵێت ئێستا كاتی ئەوە هاتووە‬ ‫واڵتی میسر شانازیم پێوە بكات وەك چۆن شانازی بەوەزیرێك‬ ‫یان سەفیرێك یان دكتۆرێكی خۆیەوە دەكات‪.‬‬ ‫دن��ی��ا ل��ەچ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن��ەك��ەی ل��ەگ��ەڵ ك��ەن��اڵ��ی (دری���م)‬ ‫ی ئاسمانی رای��گ��ەی��ان��د “ل��ەئ��ێ��س��ت��ادا خۆشەویستێكی‬ ‫دۆزی��ی��ەوەت��ەوە و ه��ی��وادارە و ل��ەخ��وادەپ��اڕێ��ت��ەوە ك��ە ئەم‬ ‫خۆشەویستییەی بەهاوسەرگیرییەكی سەركەوتوو كۆتایی‬ ‫بێت”‪.‬‬ ‫ئاشكراشی كرد‪ :‬حەوت جار هاوسەرگیری ئەنجام داوە‬ ‫و ب��ەردەوام شكستی هێناوە‪ ،‬چونكە هاوسەرەكانی وەك‬ ‫سەماكەرێك تەماشایان دەك��رد‪ .‬لەكاتێكدا كە ئەو ب��ەردەوام‬ ‫هەوڵی دەدا ماڵێك دروستبكات و خێزان و منداڵی هەبێت‪.‬‬ ‫دینا دانی بەوەشدانا كە دووجار هەوڵی خۆكۆشتنی داوە و‬ ‫یەكەمجار تەمەنی پانزدەسااڵن بووە و كاتێ دەزگیرانەكەی‬ ‫خ��ۆی ك��ۆش��ت‪ ،‬ئەمیش ویستی وەك ئ��ەو خ��ۆی بكوژێت‪،‬‬ ‫لەتەمەنی (‪ )18‬ساڵیدا بۆجاری دووەم بەهۆی بێزاربوون و‬ ‫نائۆمیدی لەژیان‪ ،‬هەوڵی خۆكوشتنی دا‪.‬‬ ‫دینا ئەوەشی خستەڕوو كە لەزۆرێك لەواڵتانی جیهانەوە‬ ‫داوای��ان لێكردوە وەك فێركارێك سەمای رۆژهەاڵتی‬ ‫بڵێتەوە‪ .‬بەم دواییانەش لەفەنلەندا و بەڕازیل داواكراوە‬ ‫و ناوبانگیشی گەیشتووەته‌ جیهان‪.‬‬ ‫دینا وتی‪ :‬كاتی ئەوەش هاتووە كە ئیتر میسر‬ ‫شانازیم پێوە بكات وەك چۆن شانازی بەوەزیر و‬ ‫دكتۆر و سەفیرەكانیانەوە دەكەن‪ .‬تیشكیشی‬ ‫خستەسەر ئ��ەوەی كە سێیان لەسەرچاوەی‬ ‫قازانجە گەشت و گۆزارییەكانی واڵتی‬ ‫میسر‪ ،‬پشت بەسەما و گۆرانی دەبەستن‪.‬‬

‫و‪ :‬له‌التینییه‌وه‌‌‪ /‬هەڵشۆ ئیبراهیم‬

‫دەستەیەكی شوێنەوارناسی ئەفغانستان لەباشوری كابولی پایتەختی‬ ‫ئەو واڵتە‪ ،‬شوێنەوارێكی دێرینی سەردەمی (بودا)یان دۆزیوەتەوە كە‬ ‫چەندین پەیكەری تێدایە و درێژی هەریەكەیان حەوت مەترە‪ ،‬بەرپرسانی‬ ‫شوێنەواری ئەو واڵتەش داوای هاوكاری نێودەوڵەتی دەكەن‪ ،‬بۆ پاراستنی‬ ‫ئەو شوێنەوارانە و گەڕانی زیاتر‪.‬‬ ‫بەگوێرەی هەواڵێكی ئاژانسی (رۆیتەرز)ی بەریتانی‪( ،‬محەمەد نادری‬ ‫رەسوڵی) سەرۆكی دەستەیەكی شوێنەوارناسی ئەفغانی‪ ،‬رایگەیاندووە‪:‬‬ ‫ناوچەیەكی شوێنەواری سەردەمی بودامان دۆزیوەتەوە‪ ،‬كە پەرستگەیەكی‬ ‫لەخۆگرتووە جگە لەچەندین پەیكەری گەورە و بچوك‪ ،‬بەرزی هەر یەك‬ ‫لەو پەیكەرانەش حەوت مەترە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬هەندێك لەو بەرهەمە شوێنەواریانە بۆ سەردەمی پێش زاین‬ ‫دەگەڕێنەوە‪.‬‬ ‫سەرۆكی دەستەی شوێنەوارناسی ئەفغانستان‪ ،‬ئەوەشی راگەیاند‪ :‬ئێمە‬ ‫پێویستمان بەواڵتانی بیانی هەیە‪ ،‬بۆئەوەی هاوكاریمان بكەن لەپاراستنی‬ ‫ئەم شوێنەوارانە و پشكنینی زیاتر لەناوچەكەدا‪.‬‬

‫ئاسمانی لەندەن رۆژانە خەت خەت دەبێت‬ ‫و‪:‬لەفارسیەوە‪ /‬هێدی‬

‫لەندەن لەوشارە دەگمەنانەیە كە لەرۆژانی خۆرە تاودا‪ ،‬لەهەر ساتێكدا دەتوانرێ هاوكات پێنج‪ ،‬شەش‬ ‫فرۆكە لەئاسمانەكەیدا ببینرێت‪ .‬ئەو خەتانەی لەفرۆكەكان بەجێی دەمێنن‪ ،‬هەر رۆژ بەشێوەیەكی‬ ‫هاوتەریب و رێكوپێك نەقش دەكەن‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەم ئاسمانە پڕ لەهاتوچۆیە‪ ،‬ئەمساڵ رۆژی چۆلیشی بەخۆیەوە بینیوە‪ .‬چه‌ندین رۆژ بەهۆی‬ ‫هەڵقوڵینی گڕکانەكانی ئەیسلەندا یان لەبەر مانگرتنی كارمەندانی هاتوچۆی ئاسمانی‪ ،‬ئاسمانەكانی‬ ‫بریتانیا بێ خەت دەبوون‪.‬‬ ‫دوای پشووی چەندڕۆژەی ئاسمانی بریتانیا‪ ،‬لەمانگی مارسی ئەمساڵدا كە چەند سەد ملیۆن پۆند‬ ‫زیانی بۆ خەتەكانی ئاسمانی ئەم واڵتە و جیهان بەجێهێشت‪ ،‬ئێستا كرێكارانی بەشە جۆراوجۆرەكانی‬ ‫فرۆكەخانەکان هەڕەشەیان كردوە كە ئەگەر موچەكەیان زیاد نەبێت‪ ،‬جارێكی تر ئاسمانی دوورگەكە‬ ‫چۆل دەكەن‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا ئەگەر ئەم مانگرتنە حاڵەتی گشتی بەخۆی بگرێت‪ ،‬فرۆكەخانەكانی (هیتر و‬ ‫ئستێنێستدی لەندەن‪ ،‬ساتهمپتۆن‪ ،‬ئەدینبورگ و گالسكۆ) دەكەونە رەوشی پشوو و بەملیۆنان گەشتیار‬ ‫لەماوەی پشووی هاوین و وەرزەكانی تر سەرگەردان دەبن‪.‬‬ ‫بۆ زانینی بەرفراوانی كاروخەباتی بریتانیا دەبێ بزانین كە شەش‬

‫دزێكی بەویژدان‪ ،‬خشڵەكانی گێڕایەوە‬ ‫و‪:‬لەعەرەبییەوە‪ /‬بێری محه‌مه‌د‬

‫ئ���ەو ك��چ��ەی ل��ەگ��ەڕەك��ی (ن���وی)‬ ‫لەپازێزگای درعا دەژیا‪ ،‬ئەو خشاڵنەی‬ ‫گێڕایەوە كە دزیبووی لەبراكەی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫نامەیەك كە تێدا داوای لێبوردنی لەسەر‬ ‫كردەوەكی كردبوو‪.‬‬ ‫س��ەرچ��اوەی��ەك��ی ب��ن��ك��ەی پۆلیسی‬ ‫(ن�����وی) ك���ە ن����اوی ئ��اش��ك��را ن��ەك��رد‪،‬‬ ‫راگ��ەی��ان��د (ئ��ەی��م��ن)ی خ���اوەن���ی ئ��ەو‬ ‫ماڵەی كە دزییەكەی تێدا كراوە‪ ،‬هاتووە‬ ‫سكااڵی ك��ردوە لەسەر ئ��ەو دزییە كە‬ ‫لەماڵەكەیدا ئەنجامدراوە‪ .‬دوات��ر پێش‬ ‫ئەوەی بگەڕێتەوە بۆ بنكەی پۆلیس هەندێك لەو‬ ‫خشاڵنە لەگەڵ نامەیەكدا بەدەستی گەشت كە‬ ‫تێدا داوای لێبوردنی لی كرابوو لەالیەن دزەكەوە‪.‬‬ ‫رونیشی كردەوە سەرجەم دزراوەكانی بریتی بوون‬ ‫لەخشڵ‪ ،‬دزەكە بەشێكی لێگەڕاندونەتەوە‪ ،‬مامەڵە‬ ‫بە بەشەكەی ترییەوە دەكات و لەنامەكەی داوای‬

‫ل��ێ��ب��وردن��ی ك��ردب��وو و بەڵینی‬ ‫داوە كە دوای دوو مانگی تر‬ ‫بەشەكەی تریشی بگێرێتەوە‪،‬‬ ‫تیشكی خستووەتە سەر ئەوەی‬ ‫ك��ە ه��ەس��ت��ی ب���ەوە ك����ردووە كە‬ ‫ویژدانی ئازاری داوە و پێویستی‬ ‫بەپارە‪ ،‬پاڵنەری ئەو كردەوەیەی‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫سەرچاوەكەی بنكەی پۆلیس‬ ‫سریانیوزی دڵنیاكردەوە كە خاوەن‬ ‫م��اڵ��ەك��ە‪ ،‬دوای ئ����ەوەی ب��ۆی‬ ‫دەرك����ەوت ئ��ەو خ��ۆش��ك��ەی كە‬ ‫لەماڵەكەدا لەگەڵی دا دەژیت‪،‬‬ ‫هەستاوە بەدزینی هەندێك لەخشڵەكانی و پاشان‬ ‫لەماڵەوە بەهۆی ناكۆكی نێوانیان رای كردوە‪.‬‬ ‫لەبەردەم دادوەردا پاشگەز بووەتەوە لەسكااڵكەی‪،‬‬ ‫داوەری��ش بڕیاری دا كە خۆشككەی بەربدات و‬ ‫دوای زانیینی چیروكەكە و ئارەزووی خێزانەكە‬ ‫بۆ دوركەوتنەوە لەقسەوباس‪.‬‬

‫فرۆكەخانە لەژێر چاودێری ئیدارەی كۆنتڕۆڵی فرۆكەخانەكانی بریتانیا (‪ )BAA‬لەساڵی رابردوودا‬ ‫خزمەتیان بەزیاتر لە (‪ )145‬ملیۆن گەشتیار كردوە‪.‬‬ ‫فرۆكەخانەی سەرەكی لەندەن (هیترو) كە بەدووەمین فرۆكەخانەی پڕ لەهاتوچۆی جیهان‬ ‫دەژمێردرێت‪ ،‬لەساڵی رابردوودا‪ ،‬ژمارەیەك زیاتر لە (‪ )65‬ملیۆن گەشتیاری رەوانەی (‪ )179‬شوێن‬ ‫لەسەرانسەری جیهان كردووە‪.‬‬ ‫ئێستا لەندەن خاوەن پێنج فرۆكەخانەی نێودەوڵەتییە‪ ،‬بوونەتە یەكێك لەسەرەكیترین شوێنەكانی گەشتە‬ ‫ئاسمانییەكانی ئەوروپی و ناوەندی بۆ گەشتی نێودەوڵەتی‪.‬‬ ‫فرۆكەخانەكانی (هیترۆ و گتویك) بەگەورەترینیان دەژمێردرێن قەبارەی هیترۆ (‪ )1227‬دۆنمە‬ ‫ب�������������ۆ‬ ‫كە بەپێنج ترمیناڵ دابەشكراوە و زیاتر لە (‪ )90‬خەتی هەوایی ئەم فرۆكەخانە‬ ‫ئەنجامدانی گەشتی ئاسمانی خۆیان بەكاردێنن‪ ،‬ژمارەی كارمەندە‬ ‫فەرمیەكانی هیترۆ (‪ )4300‬كەسە لەسەرانسەری‬ ‫بریتانیا‪ ،‬هەروەها زیاتر لە (‪ )170‬هەزار كەس‬ ‫ئیشیان گرێدراو‌ه بەكاری فرۆكەخانەكەوە‪.‬‬

‫ژنانی نیویۆرك شانازی بەیاساكەیانەوە دەكەن‬ ‫و‪:‬لەفارسیەوە‪ /‬مەسعود محەمەد‬ ‫نیویۆرك‪ ،‬پایتەختی توندوتیژیەكانی دنیا و كوشتنی‬ ‫مرۆڤەكان‪ ،‬دادگای ئەم شارە رێگەیدا بەكچان و ژنان كە‬ ‫بەهەرشێوەیەك دەتوانن بەرگری لەخۆیان بكەن‪ ،‬چونكە لەو‬ ‫شارە هیچ جۆرە ئارامییەكی بۆ ژنان و كچان تێدا نییە‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵێك كە لەگۆڤاری “خانوادە” باڵوكراوەتەوە‪ ،‬ئێستا‬ ‫هەندێ لەژنان و كچانی نیویۆرك لەناو دەستی چەته‌كانیان‬ ‫چەقۆ دادەنێن‪ ،‬هەندێكی تریان لەناو جانتاكانیاندا خەنجەر‪،‬‬ ‫بۆكس‪ ،‬دەمانچەی تایبەت بەفرمێسك ڕژان��دن بۆ ئەوەی‬ ‫بێتاقەت ك��ران بەتایبەتی ش��ەوەك��ان بتوانن‬ ‫بەرگری لەخۆیان بكەن‪.‬‬ ‫كۆتاجار “هلیندا ك��اری” كە كچێكی‬ ‫(‪ )22‬ساڵەی جوانی نوێنەری ئەمریكا‬ ‫لەناوچەی “سەنتراڵ پارك” كەوتە بەرهێرشی‬ ‫گەنجێكەوە‪ ،‬بەاڵم زۆر بەلێهاتوویانە بەچەقۆیەك‬ ‫برینداری ك��رد و بەپێی یاسای ت��ازە هیچ جۆرە‬ ‫سزایەكی بەسەردا نەسەپاندرا‪.‬‬ ‫هەربۆیە ئێستا ت��ەواوی ژن��ان و كچانی نیویۆرك‬ ‫بەبوونی ئەم یاسایەوە دەنازن و شانازی پێوە دەكەن‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪21‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\23‬‬

‫‪15‬‬

‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬

‫د‪.‬نەبی فەتاحی *‬

‫بەب ‌ێتێگەیشتن‬ ‫لەنەخۆش‬ ‫چارەسەركردنی‬ ‫نەخۆشی ئەستەمە!‬

‫ ‬ ‫به‌شی یه‌که‌م‬ ‫ئ��ەگ��ەر سەرنجێكی ورد لەگەشەی زانستی پزیشكی و‬ ‫لەشساغی لەبواری تەكنۆلوژی بدەین‪ ،‬دەبینین بەشێوەیەكی‬ ‫بەرچاو گەشەیكردوە بە بەردەوامیش هەر لەپەرەسەندندایە‪ ،‬دیارە‬ ‫هەر بەهۆی ئەوەشەوەیە كە مرۆڤ توانیویەتی بەڕادەیەكی زۆر‬ ‫ش بەسەر چارەسەركردنی نەخۆشییەكاندا زاڵبێت و گەشبینانە‬ ‫با ‌‬ ‫بڕوانێتە دۆزینەوەی رێگاچارە بۆ ئەو نەخۆشیانەی كە هێشتا هەر‬ ‫مەترسین بۆ سەر ژیانی نەخۆش‪ ،‬بەبێ پێناسەیەكی زانستی و‬ ‫سەردەمیانە بۆ هەریەك لەچەمكەكانی “نەخۆشی” و “نەخۆش” ئەو‬ ‫گەشەكردنەی لەسەرەوە باسمان كرد ئەستەمە ئامانجەكانی خۆی‬ ‫‌بپێكێت‪ ،‬سەرباری ئەوە ئەگەری ئەوەش هەیە بێتە كەرەسەیەك كە‬ ‫زیاتر لەبەرژەوەندی دراویدا بێت تابیركردنەوە لەمەبەستە سەرەكییەكە‬ ‫كە خودی نەخۆشییەكەیە‪.‬‬ ‫نەخۆشی چییە و نەخۆش كێیە؟‬ ‫پێناسەی ژی��اری خۆرئاوایی لەسەردەمەكانی راب���ردوودا بۆ‬ ‫كەسی نەخۆش بریتی بوو لەو‌كەسەی كە توانای كاركردنی نەماوە‬ ‫و خواردنیشی بەپێی پێویست نەبووە‪ ،‬لەكوردەواریشدا تا ئێستاش‬ ‫الی خۆمان هەرباوە كە دەڵێن “نەخۆشە‪ ،‬كەچی جێگای خواردنی‬ ‫ساغە‌!!!” دیارە بۆ پێناسەكردنی نەخۆشی پێویستە پێشوەخت بزانین‬ ‫كە پێناسەی لەشساغی چییە؟ بەپێی تێڕوانینی “‪”WHO‬‬ ‫رێكخراوی تەندروستی نێودەڵەتی‪ ،‬لەشساغی بەتەنیا مانای‬ ‫دوورب��وون لەنەخۆشی جەستەیی ناگەیەنێت‪ ،‬بەڵكو لەشساغی‬ ‫تێكەڵكێشێكە لەتەندروستی جەستەیی و رۆح��ی و هەستكردن‬ ‫بەئا‌سوودەیەكی بەردەوام لەژیاندا‪.‬‬ ‫لێرەدا پێویستە سەرنج لەدوو خاڵی گرنگ بدەین‪:‬‬ ‫یەكەمیان بریتییە لەوەی كە ئەو كەسەی لەدەرەوەی چوارچێوەی‬ ‫ئەو پێناسەدا خۆی دەبینێتەوە خاوەنی لەشساغییەكی باوەڕپێكراو‬ ‫نییە و بەشێوەیەك هەڵگری چەشنە نەخۆشییەكە‪ .‬خاڵی دووەمیشیان‬ ‫ئەوەیە وەك چۆن لەشساغی جەستە و رۆح دەگرێتەوە بەهەمان‬ ‫شێوەش نەخۆشیش هەریەك لەجەستە و رۆح دەكاتە مەكۆی‬ ‫ئازارەكانی و بەبێ تێگەیشتن لەو راستییە قەد لەنەخۆش تێناگەین‪.‬‬ ‫چۆن لەنەخۆش تێبگەین‬ ‫ئەمڕۆ لەواڵتە پێشكەوتووەكاندا هەوڵێكی چڕوپڕ لەئارادایە‬ ‫بۆ گەشەپێدانی الیەنە مرۆییەكانی لەشساغی و پزیشكی شان‬ ‫بەشانی الیەنە تەكنۆلۆژیەكەی‪ .‬بەڕای پسپۆڕانی ئە‌م بوارە‪،‬‬ ‫ئەم دوو الیەنە تەواوكەری یەكن و كەموكوڕی لەهەر یەكێكیاندا‬ ‫رەنگدانەوەی لەسەر ئەوی دیكەیان دەبێت‪.‬‬ ‫دیارە سەرەتای ئەم هەواڵنە دەگەڕێتەوە بۆ نزیكەی نیوسەدە‬ ‫لەمەوبەر‪ ،‬بەتایبەتی پاش بەرەنگاربوونەوەی بیری دوالیزمی‬ ‫“‪ ”Dualism‬دیكارتی كە مرۆڤی دابەشدەكر‌د بەسەر دووبەشی‬ ‫جیاوازدا كە ئەوانیش بریتیبوون لەجەستە و رۆح‪ .‬دەرئەنجامەكانی‬ ‫ئەم بۆچوونەش لەدونیای توێژینەوەی پزیشكیدا ب��ووە مایەی‬ ‫لەدایكبوونی مۆدێلێك بەناوی پۆزیتیڤیزم ”‪ ”Positivism‬كە‬ ‫لەسەر بنەمای چەمكی تاقیكردنەوە دروستبووە‪ .‬بەگوێرەی ئەم‬ ‫مۆدێلە هەر شتێك بەتاقیكردنەوە لەتاقیگەدا “‪”Laboratory‬‬ ‫نەسەلمێنرێت ئەوا بنەمایەكی باوڕپێكراوی زانستی نییە‪.‬‬ ‫لەالیەكەوە كەموكوڕی ئەم مۆدێلە بۆ وەاڵمدانەوە بەپێویستییە‬ ‫رۆحییەكانی مرۆڤ و لەالیەكیترەوە بەتێكەڵچوونی بابەتە پزشكی‬ ‫و لەشساغییەكان لەگەڵ دەرونناسی و كۆمەڵناسیدا بووە هۆی‬ ‫لەدایكبوونی مۆدێلی هێڕمێنۆتیك فێنۆمێنولۆژی“ “�‪Herme‬‬ ‫‪ .”nutic phenomenology‬ئەم مۆدێلە توانی زەبرێكی‬ ‫ی پۆزیتیڤیزم بگەیەنێت و هێدی هێدی پێگەی‬ ‫كۆشندە بەتێڕوانین ‌‬ ‫الواز بكات‪ .‬ئەگەرچی تاهەنووكەش بیریی پۆزیتیڤیزم ناوبەناو‬ ‫لەبواری توێژینەوەی پزشكیدا كەڵكی لێوەردەگیرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫جێگای خۆشحاڵییە ئەوەیە كە ناتوانێت ببێتە كۆسپێك لەبەردەم الیەنە‬ ‫مرۆییەكەی رەفتاری كاربەدەستانی بواری پزیشكی و لەشساغی‬ ‫لەگەڵ نەخۆشەكانیاندا‪ .‬لەوەش گرنگتر ئەوەیە لەبواری توێژینەوەدا‬ ‫ئیتر بەتەنیا بیری پۆزیتیڤیزم نییە كە كەڵكی لێوەردەگیررێت‪.‬‬ ‫دی��ارە ئ��ەو دی��د‌ە مرۆییە سەرەتا لەالیەن بیریاری ئەڵمانی‬ ‫(ئایدمۆند هۆسێرل)ەوە دامەزرێنرا و دواتر لەالیەن بیریارانی وەك‬ ‫(هایدگەر) و (گادامێر) و چەند بیریاری دیكە پەرەی پێدراو‬ ‫هەر بەردەوامیشە‪ .‬یەكێك لەچەشنەكانی ئەم دید و بۆچوونە كە‬ ‫پێیدەگوترێت (فێنومێنۆلۆژیای هایدگەری) لەبواری توێژینەوەی‬ ‫لەشساغیدا زۆر كەڵكی لێوەردەگیرێت‪ .‬بەهاتنەكایەی “بازنەی‬ ‫هێڕمێنۆتیكی” یاخود مۆدێلی “بازنەی پڕۆسەی تێگەیشتن”‬ ‫توانرا بەشێوەیەكی زۆر باشتر بیسە‌لمێنێت كە نەتێگەیشتنی دێرینی‬ ‫دوالیزمییانە “وات��ە دابەشكردنی مرۆڤ بە ه��ەردوو پێكهاتەی‬ ‫جەستە و رۆح” و نەدید و بۆچوونی ئوبێكتڤیزم ”‪”Objectivism‬‬ ‫واتە وێناكردنی مرۆڤ تەنیا وەك جەستە‪ ،‬ناتوانن واڵم��دەرەوی‬ ‫تێگەیشتنی مرۆڤ لەمرۆڤ بن (لێرەدا مەبەست لەنەخۆش و‬ ‫ت‬ ‫پزشكە)‪ .‬ئامانجی سەرەكی ئەم مۆدێلە ئەوەیە كە بیسەلمێنێ ‌‬ ‫مرۆڤ كاتێك لەشتێك تێدەگات كە بتوانێت لەكۆپێكهاتەكانی ئەو‬ ‫شتە تێبگات‪ .‬واتە بەبێ تێگەیشتن لەبواری دەروون��ی نەخۆش‪،‬‬ ‫چ��ارەس��ەرك��ردن��ی نەخۆشییەكەی ئەگەرچی نەخۆشییەكەش‬ ‫جەستەیی بێت‪ ،‬ئەستەمە‪ .‬بەمانایەكی تر زۆر نەخۆشی هەیە ئەگەر‬ ‫چی جەستەییش بن‪ ،‬دەشێت هۆكارگەلێكی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬دەروونی‬ ‫یان ئابووریان هەبێت‪‌.‬‬ ‫توێژەر و وانەبێژی زانكۆ‬ ‫پزیشک له‌نەخۆشخانەی ساڵگرێنسكای سوید‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da‬‬ ‫لەباربردنی كۆرپەلە كوشتنی مرۆڤه‌‌ ‪8‬‬ ‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫چاپ و باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫ئه‌ربیلی‌یان له‌بیر کردووه‌ ‪12‬‬

‫ئەلیكساندەر ساكیرا گله‌یی هه‌یه‌‌ ‪9‬‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫کاروان ساالر‬ ‫ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار‬ ‫چاپخانه‌ی ره‌نج‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07710299753 - 07480179510‬‬

‫تیراژ ‪5000‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪No: (21) Mo.23/08/2010‬‬

‫نووسراوی دەزگا و‬ ‫فەرمانگەكانی حكومەت؟‬ ‫م�������ن�������داڵ ب�����ووی�����ن‬ ‫جەبار سابیر دەی��������ان��������وت پ����اس����ۆك‬ ‫ی��ەك��ێ لەئامانجەكانی‬ ‫ئەوەیە گەر كوردستان رزگ��ار بوو لەبری‬ ‫داڵەكەی حكومەتی عێراقی كە لەكردنەوە‬ ‫و داخ��س��ت��ن��ەوەی پ��رۆگ��رام��ەك��ان��ی تیڤی‬ ‫وەت��ەن��ول��م��ەدا دەخ��وێ��ن��ێ‪ ،‬دەب��ێ��ت ك��ەوێ��ك‬ ‫بقاسپێنێ‪ .‬ئەمە دروشمێكی زۆر رۆمانسی‬ ‫و پێكەنیناویی بوو‪ ،‬وەلێ زۆر جوان و سادەش‬ ‫بوو بۆ ئەو كاتی ئێمە‪ .‬بەاڵم ئێستا ئەوە‬ ‫كوردستان سەربەخۆیە و بارودۆخی كورد‬ ‫لەچاو ئەو سااڵنەدا زۆر لە پێشە و نزیكەی‬ ‫بیست كەناڵی ئاسمانیمان هەیە‪ ،‬كەچی‬ ‫جگە لە (رۆژ) تیڤی و كەناڵەكانی تری‬ ‫سەر بەپارتی كرێكارانی كوردستان هیچیان‬ ‫سروودی نەتەوەیی ئەی (رەقیب) ناخوێنن‬ ‫و هەموویان وەك داڵەكەی سەدام شیڕەیان‬ ‫دێت و هەر یەكە و لە ئاوازێك دەخوێنێ و‬ ‫با رۆحی نەتەوەیی ئەم میللەتەش بچێت‬ ‫بۆ دۆزەخ‪.‬‬ ‫یەكێ لەو پرسانەی بەدرێژایی مێژوو و‬ ‫سەد ساڵی راب��ردوو شەڕمان بۆ ك��ردووە و‬ ‫لەهەر چوارپارچەكەی كوردستاندا خوێنمان‬ ‫بۆ رشتووە‪ ،‬پرسی زمانە كە ناسنامەی‬ ‫هەموو نەتەوەیەكە‪ .‬زم��ان لەبنەڕەتیترین‬ ‫ئەو پرسانەیە كە نەتەوەیەك لەنەتەوەیەك‬ ‫جیادەكاتەوە‪.‬‬ ‫ن��ەت��ەوە ب��ەزم��ان گ��وزارش��ت لەخۆیی و‬ ‫ئ��ازار و خۆشییەكانی دەك��ات‪ .‬بەگشتی‬ ‫سەرخانی كۆمەڵگە لەسەر زمان رۆدەنرێت‪.‬‬ ‫ئەوە بۆ بیست ساڵ دەچێت ئەم پارچەیەی‬ ‫ك��وردس��ت��ان س��ەرب��ەخ��ۆی��ە و ك���ەم و زۆر‬ ‫حكومەتێكمان هەیە‪ .‬ئاخر رەوای��ە دوای‬ ‫نزیكەی بیست ساڵ لەئەزموونی حوكم و‬ ‫سەربەخۆیی ئەم بەشەی كوردستان‪ ،‬كەچی‬ ‫تائێستا زۆرینەی نووسراوە فەرمییەكانی‬ ‫وەزارەت و دام���ەزراوەك���ان���ی حكومەت‬ ‫بەزمانی ع��ەرەب��ی بنووسرێن و نەكرێنە‬ ‫ك��وردی؟ بەڕێوەبەرێتییەك هەیە بەناوی‬ ‫(بەڕێوەبەرێتی چاپەمەنییەكانی وەزارەتی‬ ‫دارای��ی) و هەرچی نووسراو و دۆسیەی‬ ‫تۆماری ئەم واڵتەیە لەوێوە چاپدەكرێت و‬ ‫دەدرێتە فەرمانگەكانی حكومەت‪ .‬كەچی‬ ‫ئەوانیش هەر هەمووی بەعەرەبی چاپ‬ ‫دەك���ەن و ئ��ەم��ەش تەنیا كۆپیكردنەوەی‬ ‫ن���ووس���راوی دام���ەزراوەك���ان���ی حكومەتی‬ ‫عێراقی كۆن و سەردەمی س��ەددام��ە‪ ،‬كە‬ ‫ئێمە چل ساڵ شەڕی ئەو گۆڕبەگۆڕەمان‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫من بیانوویەك لەوەدا نابینمەوە لەكاتێكدا‬ ‫ت��ەن��ان��ەت ت��اب��ل��ۆك��ان��ی ب�����ەردەم س���ەرۆك‬ ‫كۆمار و س��ەرۆك��ی پەرلەمان و س��ەرۆك‬ ‫وەزیرانیش لەژێر عەرەبییەكەدا بەكوردی‬ ‫لێی نووسراوە و لەسەر پاسپۆرتی فەرمی‬ ‫حكومەتی عێراقیش لەپاڵ هەر دوو زمانی‬ ‫ئینگلیزی و عەرەبیدا بەكوردی نووسراوە‪،‬‬ ‫ئەی بۆچی تا ئێستا نووسراوەكانی ئەم‬ ‫واڵتە جا هەر لەچەكێكی بانكەوە بیگرە‬ ‫ت��ا دەگ��ات��ە پ��س��ووڵ��ەی فرۆشتنی كتێب‬ ‫لەفەرمانگەیەكی وەك (بەڕێوەبەرێتی‬ ‫چاپ و باڵوكردنەوەی سلێمانی) بەعەرەبی‬ ‫بێت؟ ئایا بیانووەكە ئەوەیە كە هەندێك زاراوە‬ ‫ناكرێنە كوردی كە ئەمە بیانوویەكی زۆر‬ ‫الوازە‪ ،‬چونكە لەئێستادا زمانی كوردی‬ ‫ئەوەندە دەوڵەمەندە كە النیكەم بتوانێ ئەو‬ ‫زاراوە سادانە بكاتە كوردی‪ .‬ئەوەی لە پشت‬ ‫ئەم پرسەوەیە یا دوژمنی ئەم نەتەوەیەیە یا‬ ‫ئەقڵی بە پرسەكان ناشكێ‪.‬‬ ‫(ساتح حوسری) دامەزرێنەری بیری‬ ‫نەتەوە پەرستی عەرەب لەسییەكاندا كاتێك‬ ‫زمانزانانی ئەو دەمی كورد‪ ،‬كەسانی وەك‬ ‫(تۆفیق وەهبی)‪ ،‬پیتی كوردییان دادەنا‪،‬‬ ‫ئەو نووسراوێك بەرزدەكاتەوە بۆ حكومەتی‬ ‫عێراقی و دەڵ��ێ خەریكە ك��وردەك��ان ماڵ‬ ‫ج��ی��ادەك��ەن��ەوە‪ ،‬ب����ەوەی ك��ە پیتی (ب)‬ ‫ێی عەرەبییان ك��رووەت��ە (پ) و بەمەش‬ ‫دەستكاری قورئانی پیرۆزیان ك���ردووە و‬ ‫دەبێت رێگەیان لێبگیرێ‪.‬‬ ‫نەتەوە پەرستێكی ع��ەرەب ئەوەندە ورد‬ ‫بیربكاتەوە كەچی خۆمان خزمەتی زمانی‬ ‫عەرەبی دەكەین و زاراوەكانی لەدامەزراوە‬ ‫فەرمییەكانماندا ب��ەك��ار دەهێنین‪ .‬هەر‬ ‫لەسییەكاندا و لەكۆڕی ئەكادیمیستەكانی‬ ‫توركدا مستەفا كەمال (ئەتاتورك) وتبووی‬ ‫ئەرمەن بۆیە بوونە دەوڵ��ەت و واڵتەكەیان‬ ‫سەربەخۆ كرد چونكە پیتی خۆیان لەپیتی‬ ‫ت��ورك��ی ج��ی��اك��ردەوە و گ���ەر وری���ا نەبین‬ ‫كوردەكانیش وادەكەن‪ ،‬بۆیە دەبێت رێگەیان‬ ‫لێبگرین‪.‬‬