Chatr_22

‫ب ‌ه جیاوازییه‌کانه‌وه‌ ل ‌ه ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه‌‬

‫ئاسته‌نگییه‌کانی ده‌سه‌اڵت‬ ‫سنوور نیه‌ ‪5‬‬

‫كرێكار خۆی وازی لەبزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی هێناوە ‬

‫‪5‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫ژمار ‌ه ‪22‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫لیژنه‌ی چاكسازی سیاسی بۆچوونی جیاوازی لەسەرە‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫«یەكێتی و پارتی حزبی شمولین‪ ،‬چاكسازی لە سایەیاندا زۆر زەحمەتە»‬ ‫ێ لیـژنـە‬ ‫بــە ســ ‌‬ ‫تائێستا بكوژانی سەردەشت ئاشكرا نەكراون‬

‫تایبەت بە چەتر‬ ‫دروستبوونی لیژنەی چاكسازی سیاسی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان بۆچوونی جیاوازی‬ ‫لەسەرە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی الیەنەكانی ناو لیژنەكە‬ ‫باس ل��ەوە دەك��ەن «بۆ ئ��ەوەی دەستنیشانی‬ ‫الیەنە خراپەكان بكەین و سیسته‌می سیاسی‬ ‫و دادوەری چاك بكەین» دروست بووین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چاودێران دەڵێن لە سایەی حزبی شمولیدا‬ ‫چاكسازی زەحمەتە‪.‬‬ ‫س���ەرۆك���ی ف��راك��س��ی��ۆن��ی ی��ەك��گ��رت��ووی‬ ‫ئیسالمی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‪،‬‬ ‫نەجیب عەبدوڵاڵ‪ ،‬بە(چەتر)ی راگەیاند‪:‬‬ ‫لەسەروبەندی كۆبوونەوەكانی لیستە براوەكان‬ ‫ب��ۆ پێكهێنانی هاوپەیمانی فراكسیۆنە‬ ‫كوردستانیەكان‪ ،‬پەیرەوێكی ناخۆ ئامادەكرا‪،‬‬ ‫بەگوێرەی ئەو پەیڕەوە دووخاڵ پێشنیاركران‪،‬‬ ‫یەكیان سەرۆكی هەرێم لەگەڵ سەرۆكی‬

‫الیەنەكان كۆببێتەوە‪ ،‬دووەم��ی��ان پێكهێنانی‬ ‫لیژنەی چاكسازی سیاسی بوو لەكوردستان‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬ئەو لیژنەیەش بۆ هەر الیەنێك دوو‬ ‫نوێنەریان تێدا دەبێت و یەكێکیان ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی ع��ێ��راق و ئەویتریش ئەندامی‬ ‫سەركرایەتی حزبەكان بێت‪.‬‬ ‫ئەندامی پەرلەمانی عێراق لەسەر لیستی‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬س��ەردار عەبدوڵاڵ‪ ،‬لەلێدوانێكیدا‬ ‫بۆ (چەتر) باسی لەوەكرد‪ :‬بۆئەوەی بتوانین‬ ‫دەستنیشانی الیەنە خراپەكان و كەموكورتیەكان‬ ‫بكەین‪ ،‬هەروەها بۆئەوەی سیسته‌می سیاسی‬ ‫و قەزایی و پ���ەروەردە و تەندورستی چاك‬ ‫بكەین‪ ،‬لەكوردستان پێویستمان بەپرۆژەی لەو‬ ‫شێوەیە دەبێت‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬لەجیاتی ئ��ەوەی ئ��ەو گرژیەی‬ ‫ئێرە ببەینە بەغدا‪ ،‬با ئەو تەباییەی بەغدا‬ ‫بهێنینە كوردستان‪ .‬چاالكوانانی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی بۆچونیان وای��ە چاكسازی لەژێر‬

‫دەس��ەاڵت��ی حزبی شمولیدا زۆر زەحمەتە‪،‬‬ ‫هەڵسوڕاوی بواری كۆمەڵگەی مەدەنی و‬ ‫چاودێری سیاسی‪ ،‬ش��ۆڕش حەمە ئەمین‪،‬‬ ‫بۆچوونی وای��ە «س��ەرك��ردای��ەت��ی حزبەكان‬ ‫لەبەرئەوەی حزبی شمولین‪ ،‬چاكسازی زۆر‬ ‫زەحمەتە‪ ،‬پێش دەچێت هەندێك شتی شكڵی‬ ‫بكرێت‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەو بودجەیەی لەهەرێمی‬ ‫كوردستان هەیە شەفاف نیە نازانرێت دەچێتە‬ ‫گیرفانی كێوە»‪.‬‬ ‫ئ���ەو چ���اودێ���رە وت��ی��ش��ی‪ :‬ئ���ەم لیژنەیە‬ ‫لەبەرئەوەی هەندێك حزبی ناڕازی و جیاوازی‬ ‫تێدایە پێ دەچێت جیاوازتر بێت لەئەنجومەنی‬ ‫پارتە سیاسیەكان‪ ،‬چونكە ئەو ئەنجومەنە‬ ‫بۆ ملكەچكردنیان بوو‪ ،‬ئەمەش لەبەرئەوەیە‬ ‫ئەو دوو حزبە سیاسیە ئامادەیی چاكسازیان‬ ‫نیە لەناوخۆیاندا‪ ،‬ئامادەییان نیە بە شەفافی‬ ‫لەگەڵ میللەتدا بجوڵێنەوە‪.‬‬

‫زانیاری زیاتر لەالپەڕە (‪ )3‬دایە‬

‫«وەزارەتی تەندروستی بۆی نییە نرخی عیادەكان بەرزبكاتەوە»‬ ‫تایبەت بە چەتر‬

‫برایەكی (سەردەشت عوسمان)ی ڕۆژنامەنوسی شەهید‪ ،‬باس لەوە دەكات‪،‬‬ ‫هەرچەند لێكۆڵینەوەكان لەسەر دۆسیەی شەهید سەردەشت دوابكەوێت‪،‬‬ ‫ئەوەندە زیاتر گومان و پرسیار قوڵتر دەكاتەوە‪ ،‬بۆیە «داوا لەدەزگاكانی‬ ‫ئاسایش دەكەین چیتر بەو شێوەیە مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆسیەیە نەكرێت»‪.‬‬ ‫ێ بەسەر تیرۆكردنی ڕۆژنامەنووسی شەهید‬ ‫زیاتر لەچوار مانگ تێدەپەڕ ‌‬ ‫ێ لیژنەی ئەمنی تایبەت‬ ‫(سەردەشت عوسمان)‪ ،‬سەرەڕای دروستكردنی س ‌‬ ‫بە دۆسەیەكە و بەرپرسانیش چەند جارێك باسیان لەوە كردووە‪ ،‬كە بەزوترین‬ ‫كات تاوانبارانی تیرۆركردنی سەردەشت دەدۆزنەوە‪ ،‬بەاڵم تائێستا هیچ شتێك‬ ‫لەو بارەیەوە ڕانەگەیەنراوە‪ ،‬بنەماڵەی سەردەشتیش نیگەرانن‪.‬‬ ‫(بەشدار عوسمان) برای شەهید سەردەشت دەڵێ‌‪ :‬لەو بڕوایەداین ئەگەر‬ ‫ئەو لیژنەیەی بۆ لێكۆڵینەوە پێكهاتووە‪ ،‬جددیانەتر كاریان بكردایە‪ ،‬دەتوانرا‬ ‫ئەنجامێك بەدەست بێنن‪ ،‬چونكە هەر چەند رۆژێك دوای تیرۆكردنی شەهید‬ ‫سەردەشت دەزگا ئەمنیەكان رایگەیاندبوو كۆمەڵێك بەڵگە و سەرەداویان‬ ‫دەستكەوتووە‪ ،‬پاشان دەزگا ئەمنیەكان دەستیان فراوانە و ئیمكانیەتێكی‬ ‫زۆریانلەبەردەستدایە‪.‬‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی سەندیكای ڕۆژنامەنوسانی كوردستان‪ ،‬جەمال‬ ‫حسێن‪ ،‬لەلێدوانێكیدا بۆ (چەتر) دەڵێ‌‪ :‬ئەوەی لەالیەن پۆلیس و ئاسایش‬

‫بەئێمە ڕاگەیەندراوە‪ ،‬تەنیا ئەوەیە لەماوەیەكی كورتدا تاوانباران دەدرێنە دادگا‬ ‫و لەكەناڵەكان دەبیندرێن‪.‬‬ ‫دەشڵێ‌‪ :‬بۆیە ئێمە لەو ڕاپۆرتەی بۆ سەرۆكی هەرێم و وەزیری ناوخۆ‬ ‫بەرزمان كردوه‌تەوە لەسەر دۆسیەی شەهید سەردەشت‪ ،‬نوسیومانە لێكۆڵینەوە‬ ‫لەالیەن لیژنە تایبەتەكە بەردەوامە و هەنگاوی باش نراوە و لەداهاتووش‬ ‫دەرئەنجامەكەیباڵودەكەینەوە‪.‬‬ ‫جێگری سەرۆكی لێژنەی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬شێردڵ‬ ‫تەحسین‪ ،‬سەبارەت بەئەنجامەكانی لیژنەی لێكۆڵینەوە لەو دۆسیەیە‬ ‫سەرەرای ئەوەی ئاماژەی بەوەدا‪ ،‬كە وەاڵمی لیژنەی لێكۆڵینەوە لەسەر‬ ‫دۆسیەكان بۆ پەرلەمان دواكەوت راشیگەیاند «ئێمە لەلیژنەی ناوخۆی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان داوامان لەسەرۆكایەتی پەرلەمان كرد تا نوسراوێكی تر‬ ‫ئاراستەی لیژنەی ناوبراو بكات‪ ،‬چونكە هەندێك دۆسیە پێویستە لەكاتێكی‬ ‫زوویەكالبكرێتەوە»‪.‬‬ ‫ناوبراو جەختیشیكردەوە‪ :‬ئێمە لەلیژنەی ناوخۆ لیژنەیەكی تایبەتمان‬ ‫پێكهێناوە‪ ،‬بۆلێكۆڵینەوە لەگەڵ الیەنی پەیوەندار بەدۆسیەكان‪ ،‬چاوەڕوانیش‬ ‫دەكەین لەماوەی داهاتوو لیژنەی لێكۆڵینەوە لەدۆسیەكان بانگی پەرلەمان‬ ‫بكرێن‪.‬‬

‫«ئەو ناعەدالەتیەی لەناو بزوتنەوە هەیە لەناو‬ ‫حزبە عیلمانیەكانیش هەر ئەوە هەیە»‬ ‫چەتر ـ ئاراس عوسمان‬

‫كادرێكی ڕاگەیاندنی بزوتنەوەی ئیسالمی‬ ‫ڕەخنەی توند لە حزبەكەی دەگرێت و باس‬ ‫ێ س��ەروب��ەرەی��ەی لەناو‬ ‫ل��ەوە دەك��ات‪ ،‬ئ��ەو ب ‌‬ ‫بزوتنەوەدا هەیە مەگەر هەر لە تااڵنی ساڵی‬ ‫(‪)1991‬ی فه‌رمانگه‌كاندا ڕویدابێت‪ ،‬ئەوەش‬ ‫دەخاتەڕوو لەگەڵ كۆمەڵ دانیشتن كراوە‪.‬‬ ‫(ح��ەس��ەن محەمەد ئەمین) بەرپرسی‬ ‫تەلەفزیۆنی بزوتنەوەی ئیسالمی كەناڵی‬ ‫هەڵەبجەی شەهید تایبەت بۆ چەتر دەڵێت‪:‬‬ ‫ئەو ناعەدالەتیەی لەناو بزوتنەوە هەیە لەناو‬ ‫ێ‬ ‫حزبە عیلمانیەكانیش هەر ئەوە هەیە‪ ،‬ئەو ب ‌‬ ‫سەروبەرەیەی لەناو بزوتنەوە هەیە مەگەر هەر‬ ‫لە تااڵنی ساڵی ‪1991‬ی فه‌رمانگه‌كاندا‬ ‫ڕویدابێت‪.‬‬ ‫ێ «م��ەع��ق��ول��ە دوو وەزی�����ری‬ ‫دەش���ڵ��� ‌‬ ‫خانەنیشینمان هەیە‪ ،‬كە بودجەكەیان حەوت‬ ‫هەزار دۆالرە‪ ،‬جگە لەو وەزیرەی ئێستا هەمانە‬ ‫لەگەڵ دوو ئەندام پەرلەمانیش‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫ئەوەی كە ئێستا بزوتنەوە لە باشترین ڕەوشدا‬ ‫دەژی‪ ،‬كەچی بودجەی بزوتنەوەی ئیسالمی‬ ‫ه��ێ��ن��دەی سوپەرماركێتێكی الك��ۆاڵن��ێ��ك‬ ‫بەرهەمی نییە‪ ،‬ئەمەش قیادەكانی بزوتنەوە‬ ‫لێی بەرپرسیارن»‪.‬‬ ‫ئ��ەو ك���ادرەی ب��زوت��ن��ەوە دەڵ���ێ‌‪ :‬لەكاتی‬ ‫كۆنفرانسدا لەبەردەم هۆڵەكەدا كۆنگرەیەكی‬

‫ڕۆژنامەوانی دەكەین و هەڵوێستی خۆمان‬ ‫ئاشكرا دەكەین‪.‬‬ ‫ئەوەش ئاشكرا دەكات كە لەگەڵ كۆمەڵ‬ ‫ێ دانیشتن لەگەڵ‬ ‫دانیشتن هەبووە وتی «بەڵ ‌‬ ‫ێ كادری‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیدا كراوە‪ ،‬كۆمەڵ ‌‬ ‫كارای بزوتنەوە دانیشتنیان لەگەڵدا كردوون»‪.‬‬ ‫(ش��وان قەاڵدزێی) وتەبێژی بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی لەوبارەیەوە بۆ (چەتر) قسە دەكات‬ ‫و دەڵێ‌‪ :‬هەڵبەتە ئێمە نكوڵی ناكەین لەهەندێك‬ ‫لەو ڕاگەیاندنكارانە كە گلەییان هەبووە‪،‬‬ ‫ئەمەش بوویە هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەی‬ ‫مامۆستا بازیانی‪.‬‬ ‫ق��ەاڵدزێ��ی ب��اس ل���ەوەش دەك����ات‪ :‬هیچ‬ ‫هەوڵێك لەئارادانیە هیچ كەسێكی بزوتنەوە‬ ‫ل���ەڕاگ���ەی���ان���دن بچێتە ڕی����زی ك��ۆم��ەڵ��ی‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی��ی��ەوە‪ ،‬زی��ات��ر ئ��ەم��ە حەربێكی‬ ‫ڕاگەیاندنە بەرامبەر ئێمە دەكرێت‪ ،‬ئەمە‬ ‫دوورە لەڕاستییەوە‪ ،‬پێدەچێت لەگەڵ كەسێكدا‬ ‫كرابێت یاخود بینرابێت و هەندێك گلەیی و‬ ‫گازندەیان هەبووبێت‪ ،‬بەاڵم بەڕەسمی هیچ‬ ‫دانیشتنێك ئەنجامنەدراوە ئەو كەسانە لەوە‬ ‫گ��ەورەت��رن بزوتنەوە مەزڵومەكەی خۆیان‬ ‫بەجێبهێڵن‪.‬‬ ‫(عەبدولستار مەجید) وتەبێژی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمیش دەڵێ‌‪ :‬هیچ قسەیەكمان لەگەڵ‬ ‫هیچ كەسێكی ڕاگەیاندنكاری بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی نەكردوە‪.‬‬

‫سلێمانی ‪ -‬فەرهاد ئەحمەد‬

‫دوای ئ��������ەوەی ه���ەڵ���م���ەت���ێ���ك دژی‬ ‫بەرزكردنەوەی نرخی عیادەكان دەستیپێكرد‪،‬‬ ‫ێ ه��ەڵ��م��ەت��ەك��ە پ���اش ك��ۆك��ردن��ەوەی‬ ‫دوێ��ن � ‌‬ ‫ن��زی��ك��ەی (‪ )16‬ه�����ەزار ئ��ی��م��زا‪ ،‬خ��ۆی��ان‬ ‫گەیاندە نوسینگەی پەرلەمان لەسلێمانی و‬ ‫داوایانكرد بڕیارەكەی وەزارەتی تەندروستی‬ ‫هەڵبوەشێتەوە‪ ،‬پەرلەمانتارێكیش بڕیارەكەی‬ ‫وەزارەتی تەندورستی بەنایاسایی ناوبرد‪.‬‬ ‫ئەندامی هەڵمەتەكە‪ ،‬د‪.‬گۆران عەبدوڵاڵ‪،‬‬ ‫ب��ە(چ��ەت��ر)ی ڕاگ��ەی��ان��د‪ :‬لەنوسینگەی‬ ‫سلێمانی پەرلەمانی ك��وردس��ت��ان لەگەڵ‬ ‫ژم��ارەی��ەك ئەندام پەرلەمان كۆبووینەوە و‬ ‫یاداشتێكمان پێشكەشكردن كە چەند خاڵێكی‬ ‫لەخۆگرتبوو‪ ،‬لەوانە داوامانكرد پەرلەمان‬ ‫ب��ەدوواداچ��وون بكات لەسەر بەرزبوونەوەی‬ ‫زانیاری زیاتر لەالپەڕە (‪ )3‬دایە ن��رخ��ی ع���ی���ادەك���ان و بینینی ن��ەخ��ۆش‬

‫بەكۆمەڵ لەالیەن پزیشكەكانەوە و دیاردەی‬ ‫شەریكبوونی پزیشكەكان لەگەڵ تاقیگە و‬ ‫خاوەن دەرمانخانەكان‪.‬‬ ‫د‪.‬گ��ۆران‪ ،‬وتیشی‪ :‬بەپێی یاسای ژمارە‬ ‫پازدەی ساڵی (‪ )2007‬پەرلەمان‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫تەندروستی ب��ۆی نییە دەستكاری نرخی‬ ‫عیادەكان بكات‪ ،‬بۆیە داوامان‬ ‫ل���ەپ���ەرل���ەم���ان ك����رد ل�����ەرووی‬ ‫یاساییەوە بەدواداچوون بكات بۆ‬ ‫ئەو مەسەلەیە‪.‬‬ ‫ئەندامی لیژنەی تەندروستی‬ ‫لەسەر لیستی گۆڕان‪ ،‬د‪.‬پەریهان‬ ‫ق��وب�لای‪ ،‬ب��اس ل���ەوە دەك���ات‪،‬‬ ‫دیاریكردنی نرخی عیادەكان‬ ‫ئیشی وەزارەتی تەندروستی نیە‬ ‫ك��اری سەندیكای پزیشكانە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەمە بڕیارێكی نایاساییە‬ ‫و وەزارەت مافی ئ��ەوەی نیە‪،‬‬

‫نرخی عیادەكان بەرزبكاتەوە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬ئێمە وەك لیژنەی تەندروستی‬ ‫كۆدەبینەوە لەبارەی ئەو یاداشتەی كەپێمان‬ ‫دراوە لەالیەن كەمپینی (نابۆ بەرزكردنەوەی‬ ‫نرخی ع��ی��ادەك��ان) داوای ڕون��ك��ردن��ەوە لە‬ ‫وەزارەتی تەندروستی دەكەین لەمبارەیەوە‪.‬‬

‫ل دهۆكێ‌ دو ئافرەتان‬ ‫حوكمێ‌ سێدارێ‌ ل سەرە‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪2‬‬

‫دهۆك ‪ -‬دلزار مستەفا‬

‫رێ��ڤ��ەب��ەرێ‌ چ��اك��س��ازی��ا ئ��ێ��ت��ی��ت ی��ان‬ ‫ئ��اف��رەت و سنێلەیان‪ ،‬دا زانین كو نها‬

‫دو ئافرەت د زیندانا ئافرەت و سنێلەیان‬ ‫دا هەنە حوكمێ‌ سێدارێ‌ ل سەرە‪ ،‬بەلێ‌‬ ‫هێتا حوكمێ‌ وان نەهاتیە جێبەجێكرن‪.‬‬ ‫رێ��ڤ��ەب��ەرێ‌ چ��اك��س��ازی��ا ئ��ێ��ت��ی��ت ی��ان‬ ‫ئ����اف����رەت و س��ن��ێ��ل��ەی��ان‪ ،‬ئ��ی��س��م��اع��ی��ل‬ ‫ئیبراهیم‪ ،‬ل لێدوانەكا تایبەت دا بۆ‬ ‫(چ��ەت��ر) راگ��ەه��ان��د‪ :‬ك��و ئ��ەڤ ه��ەردو‬ ‫ئافرەت ب سەدەما خیانەتێ‌ تووشی ڤی‬ ‫حوكمی بووینە‪ ،‬ئێك ژ وان ب��ەری دو‬ ‫س��االن ب هەڤكاری دگ��ەل گەنجەكێ‌‬ ‫وێ‌ حەژێ‌ دكر دەیكا خۆ ل سەر نڤێژێ‌‬ ‫كوشت بوو‪ ،‬بۆ وێ‌ یەكێ‌ كو ئەڤینیا وان‬ ‫نەهێتە دیاركرن‪ ،‬لێ‌ دادگەها دهۆكێ‌‬

‫حوكمێ‌ سێدارێ‌ ل سەر سەلماند‪ ،‬ئافرەتا‬ ‫دی ژی ی��ا ش��وی ك��ری ب���وو‪ ،‬ح��ەز ژ‬ ‫گ��ەن��ج��ەك��ی دك���ر‪ ،‬ب ه��اری��ك��اری��ا وی‬ ‫گەنجی‪ ،‬هەڤژینێ‌ خۆ برە پارێزگەها‬ ‫موسل ب��ۆ وێ‌ یەكێ‌ ك��و ی�ێ‌ نەخۆش‬ ‫ب���وو‪ ،‬ب��ەل�ێ‌ ل وێ���رە ب ه��ەڤ��ك��اری��ا وی‬ ‫ێ‬ ‫گەنجی هەڤژینێ‌ خۆ ب گوللەیەك ‌‬ ‫ێ‬ ‫كوشت‪ ،‬پاشی گۆتنە خەلكی هەڤژین ‌‬ ‫من یێ‌ هاتیە تیرۆركرن‪.‬‬ ‫ه���ەروس���ا گ����ۆت‪ :‬ئ���ەڤ چ���ەن���دە بۆ‬ ‫ێ‬ ‫ئەگەر كو حوكمێ‌ سێدارێ‌ بۆ ڤێ‌ ژن ‌‬ ‫و دەزگ���رێ‌ وێ‌ ژی دەرب��چ��ی��ت و نها‬ ‫چاڤەرێ‌ حوكمێ‌ سێدارەدانێ‌ دكەن‪.‬‬

‫حاجی ئۆمەران‪ ،‬چاككردنی ڕێگە (‪ )800‬دۆنم‬ ‫زەوی كشتوكاڵی بێ‌ ئاو دەكات‬

‫چۆمان ‪ -‬زۆسك چۆمانی‬ ‫ج��ۆگ��ە ئ���اودێ���ری���ان���ە ك���ە ب��ەر‬ ‫ج��ادەك��ە ك���ەوت���وون‪ ،‬ئێمە ب��ەر‬ ‫ب���ەه���ۆی چ���اك���ك���ردن���ەوەی‬ ‫ل��ەدەس��ت��پ��ێ��ك��ردن��ی پ���ڕۆژەك���ە‬ ‫ڕێگەی گوندەكانی (ڕای��ات‪،‬‬ ‫بەقایمقام و بەڕێوبەری شارەدێی‬ ‫ئازادی)‬ ‫ڕەشە هەرمێیان‪ ،‬ئااڵنە‪،‬‬ ‫حاجی ئۆمەرانمان وتبوو كە‬ ‫�ەران‪،‬‬ ‫�‬ ‫�ۆم‬ ‫ی س���ەر ب��ەح��اج��ی ئ�‬ ‫ج��ۆگ��ەك��ان ت��ێ��ك��دەچ��ن‪ ،‬ئ���ەوان‬ ‫زیاتر لە (‪ )800‬دۆن��م زەوی‬ ‫وت��ی��ان بیكەن ئێمە جۆگەكان‬ ‫كشتوكاڵی بێ‌ ئاو دەمێننەوە و‬ ‫چاك دەكەینەوە‪ .‬بەاڵم تا ئێستا‬ ‫هاواڵتیانیش نیگەرانن لەوەی‬ ‫حكومەت لێی كەمتەرخەم بووە‬ ‫تا ئێستا جۆگەی ئ��اوی��ان بۆ‬ ‫و جێبەجێی ن���ەك���ردووە‪ ،‬بۆیە‬ ‫رانەكێشاونەتەوە‪.‬‬ ‫ل��ەه��ەر زەرەرو زیانێك ك��ە بەر‬ ‫چ����اك����ك����ردن����ی‬ ‫دوای‬ ‫گ��ون��دەك��ە ب��ك��ەوێ��ت حكومەت‬ ‫فۆتۆ‪ :‬زۆسک‬ ‫ڕێ��گ��ەی ئ���ەو گ��ون��دان��ە‪ ،‬كە دیمه‌نێک له‌ ده‌ڤه‌ری باڵه‌کایه‌تی‬ ‫لێی بەرپرسیارە‪.‬‬ ‫ب��ە درێ���ژای���ی (‪)4700‬م���ەت���ر‬ ‫قایمقامی ق���ەزای چۆمان‬ ‫ئ��ەو گوندنشینە ئ��ەوەش��ی بە(چەتر)‬ ‫ل��ەالی��ەن كۆمپانیای (ب��ێ��ج��ان)ەوە ساڵی ڕاگ��ەی��ان��د‪ :‬ب���ەاڵم لەكاتی ئەنجامدانی بەوەكالەت‪ ،‬مەغدید ئەحمه‌د‪ ،‬لەمبارەیەوە‬ ‫ێ دەی����وت‪ :‬ل��ەالی��ەن خ��ۆم��ان��ەوە لیژنەیەك‬ ‫پ��ار ك��ەوت��ە ب���واری جێبەجێكردنەوە‪ ،‬ئەو پڕۆژەكە زیاتر لە (‪ )800‬دۆنم زەوی ب ‌‬ ‫زەوی��ان��ەی كەوتوونەتە ب��ەر ئ��ەو پڕۆژەیە ئاو مانەوە و كەڵكی كشتوكاڵیان نەماوە‪ ،‬پێكدێنین بۆ ئ��ەوەی بگەینە دەرەنجامی‬ ‫خاوەنەكانیان داوای ق��ەرەب��ووك��ردن��ەوەی��ان كە پێشتر دەمانكردنە كشتوكاڵ‪ ،‬چونكە كێشەكە‪ ،‬وتیشی‪ :‬ئ��ەگ��ەر ئ��ەو جۆگانە‬ ‫لەالیەنە پەیوەندیدارەكان نەكرد‪ ،‬چونكە لەكاتی ئەنجامدانی پ��ڕۆژەك��ە جۆگەی ل��ەگ��ەڵ ڕێ��گ��ەك��ەداب��ن ئ����ەوا پ��ڕۆژەك��ە‬ ‫لەبەڵێندەر وەرناگیرێتەوە تا تەواوی نەكات‪،‬‬ ‫وەك هاواڵتی (حەمەدەمین ئەحمەد) باسی ئاودێریان تێكچوو‪.‬‬ ‫دەكات «ئەو پڕۆژەیە دیاری حكومەت بوو‬ ‫بەڵیندەری پ��ڕۆژەك��ە‪ ،‬ف��ەرح��ان ق��ادر‪ ،‬ئەگەرنا ئێمە خۆمان بەدواداچوونی بۆ‬ ‫بۆ گوندەكانی ئێمە»‪.‬‬ ‫بەڕۆژنامەی (چەتر)ی ڕاگەیاند‪ :‬ئەو دەكەین و بەرزی دەكەینەوە بۆ پارێزگار‪.‬‬

‫خانەقین‪ ،‬جوتیارانی كورد لەقەرزی كشتوكاڵی بێبەش كراون‬ ‫چەتر ‪ -‬زانیار داقوقی‬

‫بەرپرسێكی ش���اری خانەقین باسی‬ ‫لەوە دەكرد‪ ،‬جوتیارە كوردەكانی سنوری‬ ‫خانەقین لەقەرزی كشتوكاڵی بێ‌ بەشبوون‬ ‫و بەهۆی تەعریبی س��ەردەم��ی ڕژێمی‬ ‫س����ەدام گ��رێ��ب��ەس��ت��ە كشتوكاڵیەكانیان‬ ‫نەماوە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستاش بۆیان دروست‬ ‫ن��ەك��راوەت��ەوە‪ ،‬ئ��ەم��ەش ل���ەزۆر ه��اوك��اری‬ ‫كشتوكاڵی بێبەشی كردوون‪.‬‬

‫قایمقامی قەزای خانەقین‪ ،‬محەمەد‬ ‫مەال حەسەن‪ ،‬بە(چەتر)ی ڕاگەیاند‪ :‬تا‬ ‫ئێستا هیچ جوتیارێكی كورد لەسنوری‬ ‫خانەقین و ناحیەكانی دەوروبەری قەرزی‬ ‫كشتوكاڵیان وەرنەگرتووە‪ ،‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫لەسەردەمی ڕژێمی پێشودا جوتیارانی‬ ‫ك����ورد گ��رێ��ب��ەس��ت��ە ك��ش��ت��وك��اڵ��ی��ەك��ان��ی��ان‬ ‫لەناوچووە‪.‬‬ ‫قایمقامی خانەقین وت��ی‪ :‬خانەقین‬

‫هەشت ئیدارەی لەسەرە‪ ،‬ئەو كوردانەی‬ ‫ل���ەم ن��اوچ��ان��ەدان ه��ی��چ گرێبەستێكی‬ ‫كشتوكاڵیان ن��ەم��اوە‪ ،‬چونكە هەمووی‬ ‫تەعریب كراوە و دوای پرۆسەی ئازادی‬ ‫عێراقیش بۆیان نەگەڕاوەتەوە‪.‬‬ ‫ئەو بەرپرسە وتیشی‪ :‬بەگشتی جوتیارە‬ ‫ك��وردەك��ان��ی پ��ارێ��زگ��ای دی��ال��ە لەهەموو‬ ‫ج���ۆرە ه��اوك��اری و خ��زم��ەت��گ��وزاری��ەك��ی‬ ‫كشتوكاڵی بێبەشن‪.‬‬

‫ئێران بنكەی سەربازی نوێ‌ لەسەر سنور دروست دەكات‬

‫تایبەت بە چەتر‬

‫ب���ەگ���وێ���رەی ئ����ەو زان���ی���اری���ان���ەی بە‬ ‫(چەتر) گەیشتووە‪ ،‬كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران لەسنورەكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫بنكەی س��ەرب��ازی ن��وێ‌ دروس��ت دەك��ات‬ ‫و سەربازێكی زۆریشی لەدەشتاییەكانی‬ ‫ش���ن���ۆ و م������ەرگ������ەوەڕ و ئ��ورم��ی��ی��ە‬ ‫جێگیركردووە‪ ،‬ئەمەش دوای ئ��ەوە دێت‬ ‫كە ئێران تۆپبارانی دەستپێكردووه‌تەوە‪.‬‬ ‫سەرچاوەكان ب��اس ل��ەوە دەك��ەن‪ ،‬جگە‬ ‫لەوەی ماوەیەكە دەوڵەتی ئێران تۆپبارانی‬ ‫ناوچە سنورییەكانی هەرێمی كوردستانی‬ ‫دەس��ت��پ��ێ��ك��ردووه‌ت��ەوە‪ ،‬بنكەی س��ەرب��ازی‬ ‫نوێش لەسەر سنور دروست دەكات و تۆپ‬ ‫و تانك و كاتیۆشاشی جێگیركردووە‪.‬‬ ‫ئ���ەم ت��ۆپ��ب��اران��ەی ئ��ێ��ران دوای ئ��ەوە‬ ‫دێ��ت‪ ،‬ك��ە كۆما جڤاكێن ك��وردس��ت��ان لە‬ ‫(‪)8/13‬دا ئ��اگ��رب��ەس��ت��ی ی��ەك�لای��ەن��ەی‬

‫لەبەرامبەر توركیا ڕاگ��ەی��ان��د و دوای‬ ‫ئەوەش پارتی ژیانی ئ��ازادی كوردستان‬ ‫چاالكیەكانی خۆی دژی ئێران وەستاند‪،‬‬ ‫جگە لەزیانگەیاندن بەخەڵكی مەدەنی‪،‬‬ ‫تۆپبارانەكانی ئێران بوونەتە هۆی گیان‬ ‫لەدەستدانی حەوت گەریالی هێزەكانی‬ ‫پ��اراس��ت��ن��ی گ���ەل‪ ،‬ئ��ەم��ەش ك��ەج��ەك��ەی‬ ‫توڕەكردووە‪.‬‬ ‫ب��ەو ه��ۆی��ەوە س��ەرۆك��ای��ەت��ی كۆنسەی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی (كەجەكە)‪ ،‬لەسەر ئەو‬ ‫تۆپبارانانە لێدوانێكی توندیدا و دەوڵەتی‬ ‫ئ��ێ��ران��ی ه��ۆش��ی��ارك��ردەوە و ڕای��گ��ەی��ان��د‪:‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر ئ���ەو ه��ێ��رش��ان��ە ب������ەردەوام بێت‪،‬‬ ‫ئەوانیش هەڵوێستێكی ن��وێ وەردەگ���رن‬ ‫لەبەرامبەر ئێراندا‪.‬‬ ‫دەوڵ�����ەت�����ی ئ����ێ����ران ل����ە (‪)8/26‬دا‬ ‫گ��ون��دەك��ان��ی دەورووب���������ەری ق��ەن��دی��ل��ی‬ ‫ت���ۆپ���ب���اران ك������ردەوە‪ ،‬ك���ە ب���ەه���ۆی ئ��ەو‬ ‫تۆپبارانەوە زۆر لەدارستانەكانی ئاگریان‬

‫تێبەربوو‪ ،‬زیانێكی زۆریشی ب��ەزەوی و‬ ‫زاری خەڵك گەیاندبوو‪ ،‬پێشتریش حەوت‬ ‫گوندی ناوچەكانی پشدەر لەنزیك قەندیل‬ ‫بوونە ئامانج و (‪ )18‬بنەماڵە ناچاربوون‬ ‫گوندەكانی خۆیان چۆڵ بكەن‪.‬‬ ‫ل���ەم���ب���ارەی���ەوە ل���ە ل��ێ��دوان��ێ��ك��ی��دا بۆ‬ ‫تەلەفزیۆنی ڕۆژ‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫عێراق‪ ،‬مەحمود عوسمان‪ ،‬ڕایگەیاند‪:‬‬ ‫ێ‬ ‫دەوڵ��ەت��ان��ی ئ��ێ��ران و ت��ورك��ی��ا ن��ای��ان��ەو ‌‬ ‫كێشەی كورد بەشێوازی ئاشتی چارەسەر‬ ‫ببێ‌ و دەشیانەوێ‌ ڕای گشتی ناوچەكە‬ ‫و جیهان چ��ەواش��ە ب��ك��ەن‪ ،‬ب���ەوەی بڵێن‬ ‫كێشەكان ل���ەدەرەوەی���ە ن��ەك ل��ەن��اوخ��ۆدا‪.‬‬ ‫مەحمود عوسمان‪ ،‬وتیشی‪ :‬بەاڵم كێشەی‬ ‫كورد لەتاران و ئەنقەرەیە‪.‬‬ ‫ئەو ئەندامەی پەرلەمانی عێراق باسی‬ ‫لەوەشكرد‪ ،‬ئێران دەیەوێ‌ ئەو ئاڵۆزیانەی‬ ‫ن��او عێراق بقۆزێتەوە و قەیرانی زیاتر‬ ‫دروست بكات‪.‬‬

‫یاریدەدەری سەرۆكی زانكۆی سلێمانی‪:‬‬

‫ئه‌مساڵ (‪ )4322‬خوێندكار وه‌رده‌گرین‬

‫چەتر‪ -‬شەهرام عەلی‬

‫خولی دووەمی تاقیكردنەوەكانی قوتابیان و‬ ‫خوێندكارانی زانكۆی سەاڵحەدین و سۆران‬ ‫لەبەر مانگی رەمەزانی پیرۆز خراونەتە پاش‬ ‫جەژن و زانكۆی سلێمانی لە كۆتایی ئەم‬ ‫هەفتەیەو دەستپێدەكەن‪.‬‬ ‫(د‪ .‬ئەحمەد دزەی��ی) سەرۆكی زانكۆی‬ ‫سەاڵحەدین لەو بارەیەوە وتی‪ :‬لەسەرۆكایەتی‬ ‫زانكۆ بڕیارمانداوە‪ ،‬كە تاقییكردنەوەكانی‬ ‫خولی دووەمی قوتابیانی زانكۆكەمان دوای‬ ‫جەژن دەستپێ بكەن‪ ،‬كەلە (‪ )9/15‬ئەنجامی‬

‫دەدەی���ن‪ ،‬ئەنجومەنی زانكۆ ب��ڕی��اری داوە‬ ‫دەوام��ی ئاسایی خۆی (‪ )9/1‬موباشەرەی‬ ‫مامۆستایان بكرێت بۆ دەستپێكردنی دەوامی‬ ‫ساڵی نوێی خوێندن و خۆئامادەكردن بۆ‬ ‫تاقیكردنەوەكان لە (‪)9/15‬ش دەستپێكردنە‬ ‫بەتاقیكردنەوەكان‪ ،‬دوای ئەوە (‪ )9/26‬دەوامی‬ ‫ی خوێندن دەستپێدەكات‪.‬‬ ‫ئاسایی ساڵی نوێ ‌‬ ‫وتیشی‪ :‬بۆ ساڵی داهاتووش ئێمە توانای‬ ‫وەرگرتنی (‪ )4200‬قوتابی قۆناغی یەكمان‬ ‫دەبێت لەزانكۆی سەاڵحەدین‪.‬‬ ‫(د‪.‬ئ��اراس فەریق) یاریدەدەری سەرۆكی‬ ‫زانكۆی سلێمانی بۆ كاروباری خوێندكاران‬

‫بۆ (چ��ەت��ر) وت��ی‪ :‬پێش چ��ەژن بەفەرمی‬ ‫لە (‪ )9/1‬تاقیكردنەوەی خولی دووەم��ی‬ ‫خوێندكارانی زانكۆی سلێمانی دەستپێدەكات‪،‬‬ ‫دوای جەژنیش دەوام���ی ساڵی (‪-2010‬‬ ‫‪)2011‬ی زانكۆ دەستپێدەكات‪.‬‬ ‫س���ەب���ارەت ب��ەوەرگ��رت��ن��ی خوێندكارانی‬ ‫قۆناغی یەكەم بۆ ساڵی خوێندنی (‪-2010‬‬ ‫‪ )2011‬ی���اری���دەدەری س��ەرۆك��ی زان��ك��ۆی‬ ‫سلێمانی بۆ ك��اروب��اری خوێندكاران وتی‪:‬‬ ‫بەپێی ئەو پالنەی هەمانە نزیكەی (‪)4322‬‬ ‫خ��وێ��ن��دك��اری دەرچ�����ووی پ��ۆل��ی دوازدەی‬ ‫ئامادەیی وەردەگرین‪.‬‬

‫سلێمانی بۆ سەرژمێری (‪ )20‬هەزار مامۆستای پێویستە‬ ‫س���ەرژم���ێ���ری‪ ،‬كە‬ ‫ب��ڕی��ارە لەمانگی‬ ‫(‪)10‬ی ئەمساڵدا‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��ب��درێ��ت‪،‬‬ ‫بەرپرسانیش ئاماژە‬ ‫بۆ ئ��ەوە دەك��ەن بۆ‬ ‫س���ەرج���ەم گ��ون��دە‬ ‫دوورە دەستەكانیش‬ ‫بژمێر دادەنرێت‪.‬‬ ‫ب����ەڕێ����وەب����ەری‬ ‫ی‬ ‫ج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ار ‌‬ ‫ی‬ ‫س������ەرژم������ێ������ر ‌‬ ‫ی‬ ‫گ������ش������ت������ی������ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هەرێم ‌‬ ‫فۆتۆ‪ :‬سایتی یه‌کگرتوو دانیشتوان ‌‬ ‫سلێمانی ‪ -‬دانیار سەنگەر‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬مەحمود عوسمان‪ ،‬بە(چەتر)‬ ‫سنوری پارێزگای سلێمانی پێویستی بە ی ڕاگەیاند‪ :‬لەگەڵ گشت بەڕێوەبەری‌‬ ‫ی سلێمانی‌و گەرمیان‬ ‫ی سنور ‌‬ ‫(‪ )20‬ه��ەزار مامۆستا هەیە بۆ هەڵمەتی قوتابخانەكان ‌‬

‫ی بەگرنگی سەرژمێری‌‬ ‫كۆبووینەوە‪ ،‬بۆئەوە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هەڵبژاردن ‌‬ ‫ی دانیشتوان ‌و چۆنێت ‌‬ ‫گشت ‌‬ ‫ی بتوانین‬ ‫كارەكانیان ئاشنایان بكەین‪ ،‬بۆئەوە ‌‬ ‫ی ئەیلول‪ ،‬خۆمان ئامادە بكەین‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫لەدوا ‌‬ ‫ی ڕاهێناندا‬ ‫‌و بەڕێوەبەرەكان بەسەر هۆڵەكان ‌‬ ‫ی (‪)2010/10/13‬‬ ‫دابەش بكەین‌و تا ڕێكەوت ‌‬ ‫تەواو ببین‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی «ب���ۆ س���ەرج���ەم گ��ون��دە دوورە‬ ‫دەستەكانیش‪ ،‬بژمێر دادەنرێت‪ ،‬ئەگەر گوندێك‬ ‫ی بۆ دادەنرێت»‪.‬‬ ‫تەنها یەك ماڵیش بێت‪ ،‬بژمێر ‌‬ ‫ی ڕاب��ردوودا هیچ‬ ‫ڕونیشیكردەوە‪ ،‬لەدوو ساڵ ‌‬ ‫كێشەیەكیان بۆ دروست نەبوو‌ە و چاوەڕوانی‌‬ ‫هیچ كێشەیەكیش ناكەن‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫ی دانیشتوان دوابخرێت‪.‬‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫نین‪ ،‬سەرژمێر ‌‬ ‫ی پارێزگای‌‬ ‫ی بەوەشكرد‪ ،‬لەسنور ‌‬ ‫ئ��ام��اژە ‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬پێویستیان بە (‪ )20.000‬مامۆستا‬ ‫هەیە بۆ ئەو پرۆسەیە‪.‬‬

‫كەركوك ‪ -‬نوێنەر فاتیح‬ ‫(‪ )20‬كاتژمێر كارەبا دەدات��ە دانیشتوانی‬ ‫گوندەكە بێبەرامبەر‪.‬‬ ‫ب���ەه���ۆی خ���راپ���ی ك����ارەب����اوە ل��ەش��اری‬ ‫ێ «ئەم‬ ‫خاوەنی مولیدەكە‪ ،‬خەلیل‪ ،‬دەڵ ‌‬ ‫كەركوك‪ ،‬كە ماوەی چوار بۆ پێنج كاتژمێر كارەم كردووە تەنها بۆ یارمەتی هاواڵتیان‪،‬‬ ‫ك��ارەب��ای نیشتمانی دەدرێ��ت��ە هاواڵتیان‪ ،‬بەتایبەتی لەمانگی ڕەمەزاندا ئەو كەسانەی‬ ‫لەدەستپێشخەریەكدا ب��ەب��ۆن��ەی مانگی بە ڕۆژو دەبن بەهۆی گەرماوە تا ڕادەیەكی‬ ‫رەم����ەزان����ەوە خ����اوەن م��ول��ی��دەی گ��ون��دی زۆر هیالك دەب��ن‪ ،‬بۆیە من بەباشم زانی‬ ‫(گ��ورگ��ەچ��اڵ)ی س��ەر بەشاری كەركوك لەم مانگەدا ماوەی (‪ )20‬كاتژمێر كارەبا‬

‫بدەم بەهاواڵتیان وەك یارمەتییەك لەمانگی‬ ‫رەمەزاندا»‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬پارەی ئەو گاز‌و مەسرەفەی كە‬ ‫لەم مانگەدا دەكرێت هەمووی خۆم ئەیدەم‬ ‫وەك خێرێك‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەرام��ب��ەردا دان��ی��ش��ت��وان��ی گ��ون��دی‬ ‫گ��ورگ��ەچ��اڵ سوپاسی خ���اوەن مولیدەكە‬ ‫دەكەن‌و بە كارێكی بێ وێنەی ناو دەبەن‪.‬‬

‫بێبەرامبەر خاوەن مولیدەیەك (‪)20‬‬ ‫كاتژمێر كارەبا دەداتە گوندەكەی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬

‫(‪ )1226‬كەس لەسەر گەندەڵی ڕەوانەی دادگا دەكرێن‬

‫كەركوك‪ ،‬لیژنەی دەستپاكی دروست دەكرێت‬ ‫چەتر ‪ -‬زانیار داقوقی‬

‫م���اوەی ساڵێكە دەس��ت��ەی دەستپاكی‬ ‫(ن��ەزاه��ە) ع��ێ��راق��ی لقێكی ل��ەك��ەرك��وك‬ ‫كردووه‌تەوە و تا ئێستا چەندین حاڵەتی‬ ‫ج���ۆراوج���ۆری گ��ەن��دەڵ��ی ت��ۆم��ارك��ردووە‪،‬‬ ‫بەگوێرەی ئامارێكی دەستەی دەستپاكی‬ ‫ع��ێ��راق��ی��ش ل����ەم����اوەی ش����ەش م��ان��گ��ی‬ ‫ڕاب�����ردوودا (‪ )1226‬ك��ەس بەتۆمەتی‬ ‫گەندەڵی ڕەوانەی دادگا كراون‪.‬‬ ‫ب��ەگ��وێ��رەی ئ���ام���اری دەس��ت��ەك��ە ل��ەو‬ ‫م��اوەی��ەدا (‪ )4004‬دۆس��ی��ەی گەندەڵی‬ ‫بۆ لێكۆڵینەوە كراوەتەوە و (‪ )588‬سزا‬ ‫جێبەجێ‌ كراوە‪ ،‬ئەمەش لەكاتێكدایە ئێستا‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لەهەوڵی‬ ‫دروستكردنی لیژنەی دەستپاكیدایە‪.‬‬

‫ئ��ەن��دام��ی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی پ��ارێ��زگ��ای‬ ‫كەركوك‪ ،‬جەمال مەولود‪ ،‬بە(چەتر)ی‬ ‫وت‪ :‬ت��ا ئێستا ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫كەركوك لیژنەی دەستپاكی نیە‪ ،‬بۆ ئەو‬ ‫مەبەستەش ئێمە وەك چ��وار ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگا بۆ م��اوەی حەوت‬ ‫رۆژ ل��ەل��وب��ن��ان خولێكی دەستپاكیمان‬ ‫تەواوكرد‪.‬‬ ‫ئ��ەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگا‬ ‫ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد‪ ،‬كە بەپێی یاسای‬ ‫نەزاهەی عێراقی بۆیان هەیە گەندەڵكار‬ ‫بدەنە دادگا و سزای یاسایی بدرێن‪.‬‬ ‫ب���ەگ���وێ���رەی ئ���ەو زان���ی���اری���ان���ەی كە‬ ‫ب��ە(چ��ەت��ر) گ��ەی��ش��ت��وە‪ ،‬چ��ەن��د ڕۆژێ���ك‬ ‫ل��ەم��ەوب��ەر ب���ەڕێ���وه‌ب���ەری ب��اج��ی دووی‬ ‫ك���ەرك���وك دوو ف��ەرم��ان��ب��ەری ل��ەك��ات��ی‬

‫وەرگرتنی بەرتیل وەرگرتن دەستگیردووە‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارێكی دەستەی نەزاهەی‬ ‫ع��ێ��راق��ی��ش‪ ،‬ل���ەم���اوەی ش���ەش مانگی‬ ‫راب���ردودا (‪ )4004‬دۆس��ی��ەی گەندەڵی‬ ‫ب��ۆ ل��ێ��ك��ۆڵ��ێ��ن��ەوە ك����ردووه‌ت����ەوە (‪)226‬‬ ‫ك��ەس��ی ڕەوان����ەی دادگ���ا ك����ردووە و لە‬ ‫(‪ )982‬س��ك��ااڵدا ب��ڕی (‪ )322‬ملیار‬ ‫دینار گەندەڵی كراوە و (‪ )202‬تاوانبار‬ ‫سزادراون‪ ،‬لە (‪ )181‬تاوانباریش یەكێكیان‬ ‫بە هەتاهەتایی سزادراوە ئەوانی تریشیان‬ ‫س��زای پێنج س��اڵ زی��ات��رب��ووە‪ ،‬ه��ەر لەو‬ ‫ماوەیەدا (‪ )2360‬بڕیاری دەستگیركردن‬ ‫دراوە‪ ،‬بەتۆمەتی گەندەڵی و یەكێكشیان‬ ‫بەپۆستی وەزی���ر ب���ووە‪ ،‬وە (‪)51‬ی��ش��ان‬ ‫پۆستی ب��ەڕێ��وه‌ب��ەری گشتی و سەروتر‬ ‫بووە و (‪ )588‬سزایان جێبەجێكراوە‪.‬‬

‫چوار مانگ به‌سه‌ر تیرۆرکردنیدا تێپه‌ڕی‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی سه‌رده‌شت‪ :‬تا لێکۆڵینه‌وه‌ی دۆسیه‌ک ‌ه دوا بکه‌وێت‪ ،‬گومانمان زیاتر ده‌بێت‬ ‫ئا‪ /‬رەهێل مامەش‬

‫لەوكاتەدا سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫لیژنەی ن��اوخ��ۆی راس��پ��ارد تالیژنەیەك‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫لەسەر ئەو دۆسیەیە دابمەزرێنن‪ ،‬جێگری‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬ ‫س��ەرۆك��ی لێژنەی ن��اوخ��ۆی پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬شێردڵ تەحسین‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بەئەنجامەكانی لیژنەی لێكۆڵینەوە لەو‬ ‫دۆسیەیە سەرەرای ئەوەی ئاماژەی بەوەدا‬ ‫كە وەاڵم��ی لیژنەی لێكۆڵینەوە لەسەر‬ ‫دۆسیەكان بۆ پەرلەمان دواك��ەوت‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەلیژنەی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫داوام���ان لەسەرۆكایەتی پەرلەمان كرد‬ ‫تانوسراوێكی تر ئاراستەی لیژنەی ناوبراو‬ ‫بكات‪ ،‬چونكە هەندێك دۆسیە پێویستە‬ ‫لەكاتێكی زوو یەكالبكرێتەوە راگەیاند‪:‬‬ ‫ئ��ێ��م��ە ل��ەل��ی��ژن��ەی ن���اوخ���ۆ ل��ی��ژن��ەی��ەك��ی‬ ‫ل���ەم���ێ���ژووی ه��ەر‬ ‫ت��ای��ب��ەت��م��ان پ��ێ��ك��ه��ێ��ن��اوە‪ ،‬بۆلێكۆلێنەوە‬ ‫لەگەڵ الیەنی پەیوەندار بەدۆسیەكان‪ ،‬مه‌ستوور‌ه مه‌حمود واڵت و نەتەوەیەكدا‬ ‫ك��ۆم��ەل��ێ��ك ڕووداو‬ ‫چ��اوەروان��ی��ش دەك��ەی��ن ل��ەم��اوەی داهاتوو‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هەندێكیان بەشانازی دەگەڕێتەوە‬ ‫لیژنەی لێكۆڵینەوە لەدۆسیەكان بانگی‬ ‫بۆ مێژووی ئەو واڵتە یان ئەو گەلە‪،‬‬ ‫پەرلەمان بكرێن‪.‬‬ ‫هەندێكیشیان بە خراپی‌و سەرشۆڕی‪.‬‬ ‫پێویستە كات نەكوژرێت‬ ‫گەلی كوردیش بەدرێژایی مێژووی‬ ‫بەوەشكرد‬ ‫برای ئەو شەهیدە ئاماژەی‬ ‫چەندساڵەی خۆی بێبەش نەبووە لەم‬ ‫لەچوار‬ ‫زیاتر‬ ‫«پێویستە ئەو لیژنەیەی كە‬ ‫دوو هاوكێشەیە‪ ،‬ئەو ڕووداوان���ەی كە‬ ‫دەست‬ ‫دۆسیەكە‬ ‫مانگە بۆ لێكۆڵینەوەی‬ ‫ڕووی���ان���داوە زۆرك���ات گ��ەل��ی ك��وردی‬ ‫بەكاربووە لەگەڵ خەڵكی لەسەر خەت‬ ‫ك��ردوه‌ت��ە گەلێكی ق��ارەم��ان‌و خۆڕاگر‬ ‫ل��ەم��ێ��ژوودا‪ ،‬زۆرك��ات��ی��ش ڕووداوەك����ان‬ ‫بێت و زانیاری تازە باڵوبكاتەوە‪ ،‬نەوەك‬ ‫ب��وون��ەت��ە ژەه��رێ��ك��ی ت��اڵ باسكردنیان‬ ‫بێ دەنگی لێ بكات» هەر لەوبارەیەوە‬ ‫كوالندنەوەی برینێكی قوڵە كە جەرگی‬ ‫رۆژن����ام����ەن����وس ك�������ارزان ك���ری���م‪ ،‬وت��ی‬ ‫كۆمەڵێك دایكی تێداسووتاوە و زیانی‬ ‫«مەبەستیانە زیاتر بچنە ن��او قواڵیی‬ ‫مەعنەوی بەكۆمەڵێك خەڵكی زۆر‬ ‫دۆسیەی تیرۆركردنی سەردەشت عوسمان‪،‬‬ ‫گەیشتووە و چەندین برا لەبەرامبەر‬ ‫بۆ ئەوەی بگەنە راستیەكان رەنگە پێویستی‬ ‫ی��ەك ش��ەڕی��ان ل��ەدژی یەكتر ك��ردووە‪،‬‬ ‫بەهانە‬ ‫بەكاتی زیاتر هەبێت‪ ،‬بەاڵم ئەوە بە‬ ‫ئ��ەم��ەش ل��ەم��ێ��ژوودا دوو ئ��ەوەن��دەی‬ ‫و كات كوشتن دەزان��م» ناوبراو وتیشی‬ ‫ڕووداوە باشەكان كاریگەریان لەسەر‬ ‫«پێویستە حكومەتی هەرێم خەمساردی‬ ‫ڕای گشتی هەیە‪)31( ،‬ی ئابیش‬ ‫نەكات لەئەنجامدانی ئەركەكانی‪ ،‬چونكە‬ ‫ی��ەك��ێ��ك��ە ل���ەو ڕۆژ ‌و ڕووداوان�������ەی‬ ‫واتە‬ ‫كوشتنی رۆژنامەنوس (سەردەشت)‬ ‫مێژووی گەلی ك��وردە كە باسكردنی‬ ‫كوشتن و تیرۆركردنی ئازدی»‪.‬‬ ‫جێگەی شەرمەو باسكردنی كوالنەوەی‬ ‫برینی زۆرب���ەی ئ��ەو خەڵكانەیە كە‬ ‫تێیدا زیان لێكەوتوو بوون‪ ،‬ئەوە چواردە‬ ‫ساڵ بەسەر ڕووداوی (‪31‬ی ئابدا)‬ ‫تێدەپەڕێت‪ ،‬بەاڵم هەموو ساڵێك خەڵك‬ ‫ئەو ڕۆژەیان بەرۆژێكی شوم بۆ گەلی‬ ‫ك��ورد دێ��ت��ەوە بیر‪ ،‬چونكە بكەرانی‬ ‫ئەم ڕۆژە شومە بەشەڕی برا كوژی‬ ‫ن��ەوەس��ت��ان ك��ە چ��ەن��دی��ن ڕۆڵ���ەی ئەم‬ ‫گەلەی تێدا كوژرا كە بۆ دەسكەوتنی‬ ‫الیەنی مادیان و بێژێوی ژیانیان دوایان‬ ‫كەوتبوون‪ ،‬هاتن ‌و دوژمنانی گەلی‬ ‫كوردیان هێنایە ناو خاكەكەمان ‌و بۆ‬ ‫ه��ەن��گ��اوە بەپێكهێنانی لیژنەیەكی‬ ‫بەرژەوەندیەكانیان بەرامبەر براكانی‬ ‫ك��ات��ی دەس��ت��پ��ێ��دەك��ات ب��ۆ راپ���ەران���دی‬ ‫خۆیان شەڕیان پێكرد‪ ،‬تارادەیەك شەڕی‬ ‫ئیشوكارەكان تا لیژنە هەمیشەییەكە‬ ‫ناوخۆ وتیان هەر الیەنە و بۆ دەسكەوت‬ ‫پێكدێت» ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد‬ ‫و بەرژەوەندی زیاتر دەیكات‪ ،‬ئەی باشە‬ ‫«پێكهێنانی لیژنەی لەوجۆرە‪ ،‬سەرەتا‬ ‫هێنانی دوژمنانمان بۆ واڵتەكەمان‬ ‫س��وود بەناوخۆی هەرێمی كوردستان‬ ‫چ پ��اس��اوێ��ك��ی ه���ەب���وو‪ ،‬ئ��ەوك��ات��ەی‬ ‫دەگەیەنێت‪ ،‬پاشان وادەكات نوێنەرانی‬ ‫ئ��ەو دوژمنانە هاتنە خاكمان بیرتان‬ ‫ك����ورد ل��ەب��ەغ��دا زی���ات���ر ب��ەگ��ی��ان��ێ��ك��ی‬ ‫لەخوێنی شەهیدان نەكردەوە بیرتان لەو‬ ‫تەبایی و هەستكردن بە بەرپرسیاریەتی‬ ‫هەموو ك��وڕە قارەمانانە ن��ەك��ردەوە كە‬ ‫بەنانەڕەقەی گیرفانیان شەڕیان كرد‬ ‫كاربكەن»‪.‬‬ ‫تا ئەم پارچەیەی كوردستان ڕزگاری‬ ‫سه‌رناکه‌وێت‬ ‫بوو‪ ،‬بیرتان لەوە نەكردەوە خەڵك چۆن‬ ‫لەبارەی سەركەوتنی ئەم لیژنەیەوە‬ ‫تێمان دەڕوانێ‌‪ ،‬بیرتان نەكردەوە چەندین‬ ‫ه���ەڵ���س���وڕاوی ب�����واری ك��ۆم��ەڵ��گ��ای‬ ‫ڕۆڵەی ئەم واڵتە بەدەستی دوژمنانمان‬ ‫مەدەنی و چاودێری سیاسی‪ ،‬شۆرش‬ ‫لەسێدارە دران تا ڕۆح��ی��ان دەردەچ���وو‬ ‫حەمەئەمین‪ ،‬پێیوایە «سەركردایەتی‬ ‫سرودی نیشتمانیان دەوتەوەوە‌و بەوشەی‬ ‫حزبەكان لەبەرئەوەی حزبی شمولین‪،‬‬ ‫كوردستانەوە گیانیان دەردەچوو‪ ،‬بیرتان‬ ‫چ��اك��س��ازی زۆر زەح��م��ەت��ە پ��ێ��دەچ��ێ‬ ‫چوو چەندین خێزان ل��ەرەگ‌و ڕیشەوە‬ ‫هەندێك شتی شكڵی بكرێت‪ ،‬لەبەر‬ ‫ل��ەن��اوب��ران‌و دەس��ت��درێ��ژی ك��رای��ە سەر‬ ‫چەندین كچ ‌و ژنی ئەم واڵت��ە‪ ،‬هیچ‬ ‫ئ����ەوەی ئ���ەو ب��ودج��ەی��ەی ل��ەه��ەرێ��م��ی‬ ‫كام لەمانەتان بیر نەكەوتەوە ئەو كاتەی‬ ‫ك����وردس����ت����ان ه��ەی��ە‬ ‫دوژمنانمان هێنرایە خاكەكەمان‪.‬‬ ‫شەفاف نیە نازانرێت‬ ‫بەراستی جێگەی نیگەرانی بوو ئەو‬ ‫دەچ��ێ��ت��ە گ��ی��رف��ان��ی‬ ‫ڕووداو ‌و ڕۆژە شومە‪ ،‬بۆیە نامەوێت‬ ‫ك�����ێ�����وە»‪ .‬ن����اوب����راو‬ ‫لەم ڕۆژەدا ئەوەندەی تر باسی بكەم‌و‬ ‫پێیوایە ئ��ەم لیژنەیە‬ ‫ئەوەندەی تر ئەو ناشرینیە بیر خەڵكی‬ ‫��اوازی‬ ‫ه��ەن��دێ��ك ج���ی�‬ ‫بێتەوە چونكە ڕوداوێكە پەڵەی ڕەشی‬ ‫���ەڵ‬ ‫�‬ ‫���ەگ‬ ‫دەب������ێ������ت ل�‬ ‫خ��ۆی ل��ەم��ێ��ژووداوە‪ ،‬ئیتر كاتی ئەوە‬ ‫�ە‬ ‫�‬ ‫�ارت‬ ‫�‬ ‫پ‬ ‫�ی‬ ‫ئ��ەن��ج��وم��ەن�‬ ‫ه��ات��ووە دڵ��ی ئ��ەو خەڵكە بهێنرێتەوە‬ ‫جێگەی خۆی‌و ئەو پەڵەیە كەمێك كاڵ‬ ‫س��ی��اس��ی��ی��ەك��ان وت��ی‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬ئیتر كاتی ئەوە هاتووە كار بۆ‬ ‫«ئ��ەم لیژنەیە ل��ەب��ەرئ��ەوەی هەندێك‬ ‫هێنانە الی یەكی گەلی كورد بكرێت‬ ‫حزبی ناڕەزا و جیاوازی تێدایە پێدەچێ‬ ‫ج��ی��اواز ت��رب��ێ��ت ل��ەئ��ەن��ج��وم��ەن��ی پ��ارت��ە ‌و چیتر رووداو ‌و ڕۆژی لەمشێوەیە‬ ‫لەمێژووی گەلەكەمان دووبارە نەبێتەوە‪،‬‬ ‫سیاسییەكان‪ ،‬چونكە ئەو ئەنجومەنە‬ ‫گ��ەل��ی ك���ورد ل���ەوە زی��ات��ر ب��ەرگ��ەی‬ ‫بۆ ملكەچكردنیان بوو بۆ ئەوەبوو كە‬ ‫نەهامەتی‌و شەرمەزاری وەها ناگرێت‪،‬‬ ‫ئەو حزبە سیاسیانە كە بەیاننامەیەكیان‬ ‫ب��ۆی��ە پێویستمان ب��ە كۆدەنگیەكی‬ ‫پێویست ب��وای��ە ن��اوی ئ��ەوان��ی لەسەر‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی��ە ك��ە گ��ەل��ی ك����وردی تێدا‬ ‫ئەمەش‬ ‫بێت ئەوكاتە كۆیان دەكردنەوە‪.‬‬ ‫رێكبخرێتەوە‌و كۆنفرانسێكی ئاشتی كە‬ ‫هەموو ڕۆژ و ڕوداوەكانی هاوشێوەی‬ ‫لەبەر ئەوەی ئەو دوو حزبە سیاسیەی‬ ‫(‪)31‬ی ئ��اب بسڕێتەوە و ئاشتی‌و‬ ‫ک��وردس��ت��ان ئ��ام��ادەی��ی چ��اك��س��ازی��ان‬ ‫سەربەرزی بۆ گەلی كورد بگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫ن��ی��ە ل��ەن��اوخ��ۆی��ان��دا‪ ،‬ئ��ام��ادەی��ی��ان نیە‬ ‫با بكەرانی ئەو ڕۆژە دەستپێشخەری‬ ‫بەشەفافی لەگەڵ میللەتدا بجوڵێنەوە‬ ‫ئاشتی نەتەوەیی گەلی ك��ورد بن تا‬ ‫تەسەوڕی ئەوەی لێ ناكەم سەركەوتوو‬ ‫گەلەكەمان لەئاست ئەو كارە بیانبورێ‌‪.‬‬ ‫بێت»‪.‬‬

‫نزیكەی چوار مانگ تێپەڕ دەبێت بەسەر‬ ‫تیرۆركردنی رۆژنامەنوس و خوێندكار‪،‬‬ ‫س���ەردەش���ت ع��وس��م��ان‪ ،‬ب����ەاڵم تائێستا‬ ‫لیژنەی ئەمنی تەنها روونكردنەوەیەكیان‬ ‫باڵوكردووەتەوە ئەویش لەالیەن بنەماڵەی‬ ‫شەهیدەوە بەشێكی زۆری قبوڵنەكرا و‬ ‫راش��ی��دەگ��ەی��ەن��ن جدیتر ك��اری��ان بكردایە‬ ‫دەتواندرا ئەنجامێك بەدەستبهێنن‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ل���������ەرۆژی (‪)5/4‬ی ئ�����ەم س���اڵ‬ ‫رۆژن��ام��ەن��وس و خ��وێ��ن��دك��ار س��ەردەش��ت‬ ‫عوسمان‪ ،‬لەبەردەم زانكۆی سەالحەدین‬ ‫ل��ەه��ەول��ێ��ر رف��ێ��ن��درا‪ ،‬دوات���ر ت��ەرم��ەك��ەی‬ ‫لەشاری موسڵ دۆزرای���ەوە و تائێستاش‬ ‫ه��ی��چ ئ��ەن��ج��ام��ێ��ك��ی ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوەك��ان‬ ‫ب�ڵاون��ەك��راون��ەت��ەوە‪ ،‬ل���ەوب���ارەی���ەوە ب��رای‬ ‫شەهید س���ەردەش���ت‪ ،‬ب��ەش��دار عوسمان‪،‬‬ ‫بەچەتری راگەیاند «پێمانوایە هەرچەند‬ ‫لێكۆڵینەوەكان لەسەر دۆسیەی شەهید‬ ‫س��ەردەش��ت دواب��ك��ەوێ��ت‪ ،‬ئ��ەوەن��دە زیاتر‬ ‫گومان و پرسیار قوڵتر دەك��ات��ەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫داوا لەدەزگاكانی ئاسایش دەكەین چیتر‬ ‫بەوشێوەیە مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆسیەیە‬ ‫نەكرێت»‪ .‬لەكاتی روداوەك���ەدا هەریەكە‬ ‫لەپەرلەمانی كوردستان و هێزە ئەمنیەكان‬ ‫لیژنەی تایبەتیان بۆ لێكۆڵینەوە پێكهێنا‬ ‫ب��ەاڵم‪ ،‬تائێستا ی��ەك رون��ك��ردن��ەوە دراوە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی قسەی ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫سەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردستان‪،‬‬ ‫جەمال حسێن‪ ،‬بۆ چەتر «جگە لەو لیژنە‬ ‫تایبەتەی ب��ۆ لێكۆڵینەوە لەدۆسیەی‬ ‫شەهید سەردەشت پێكهاتووە‪ ،‬بەبڕیاری‬ ‫سەرۆكی هەرێم لیژنەیەكیتر لەبەڕێوەبەری‬ ‫پ��ل�ان����دان����ان و راوێ������ژك������اری ئ��ەم��ن��ی‬ ‫وەزی���ری ناوخۆ و نوێنەری سەندیكای‬ ‫رۆژنامەنوسان و بەڕێوەبەری پۆلیس و‬

‫(‪)31‬ی ئاب‬

‫گومانەكان قوڵ دەبنەوە‬

‫کوا وه‌اڵمی داخوازیه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان‬

‫ئاسایشی هەریەكە لەپارێزگاكانی هەرێم‬ ‫و ه��ەردوو ئیدارەی گەرمیان و س��ۆران‪،‬‬ ‫ب��ۆ لێكۆڵینەوە ل��ەراپ��ۆرت��ی پێنجەمی‬ ‫سەندیكای رۆژن��ام��ەن��وس��ان پێكهات»‬ ‫كۆی سەرجەمی لیژنەكان لەو دۆسیەیە‬ ‫دەكاتە سێ لیژنەی ئەمنی‪.‬‬ ‫ئاسایش قسه‌ی هه‌یه‌‬

‫چ��ەت��ر ب��ۆ وەرگ��رت��ن��ی وت���ەی الی��ەن��ە‬ ‫ئەمنیەكان پەیوەندی كرد بە بەڕێوەبەری‬ ‫پ��ۆل��ی��س��ی ه���ەول���ێ���ر‪ ،‬ع��ەم��ی��د ت��ەڵ��ع��ەت‬ ‫ع��ەب��دول��خ��ال��ق‪ ،‬ل����ەوەاڵم����دا رای��گ��ەی��ان��د‬ ‫دۆسیەكە لەئاسایشە‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌ک ل ‌ه‬ ‫ئاسایشه‌و‌ه که‌نه‌یویست ناوی باڵوبێته‌و‌ه‬ ‫وتی «لێکۆڵینه‌وه‌کان له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‬ ‫س��ه‌رده‌ش��ت ع��وس��م��ان ب���ه‌رده‌وام���ه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫ب �ه‌ه��ۆی ب �ه‌رێ��وه‌چ��ون��ی لێکۆڵینه‌وه‌کان‬ ‫ناتوانین زانیاری زیاتر له‌سه‌ر ئه‌نجامی‬

‫لێکۆڵینه‌وه‌کان بده‌ین»‬

‫جدی نەبوون‬

‫ب��ەش��داری ب���رای س��ەردەش��ت‪ ،‬وتیشی‬ ‫«لەو بڕوایەداین ئەگەر ئەو لیژنەی بۆ‬ ‫لێكۆڵینەوە پێكهاتووە‪ ،‬جدیانەتر كاریان‬ ‫بكردایە‪ ،‬دەت��وان��درا ئەنجامێك بەدەست‬ ‫بێنن‪ ،‬چونكە ه��ەر چەند رۆژێ��ك دوای‬ ‫ت��ی��رۆك��ردن��ی شەهید س��ەردەش��ت دەزگ��ا‬ ‫ئەمنیەكان راگەیاندبوو كۆمەڵێك بەڵگە‬ ‫و س���ەرە داوی����ان دەس��ت��ك��ەوت��ووە‪ ،‬پ��اش��ان‬ ‫دەزگ���ا ئەمنیەكان دەس��ت��ی��ان ف��راوان��ە و‬ ‫ئیمكانیەتێكی زۆری��ان لەبەردەستدایە»‬ ‫لەوەاڵمی چەند پرسیارێكی رۆژنامەی‬ ‫رووداودا كە لەژمارە (‪)120‬یدا لەرۆژی‬ ‫(‪ )7/5‬ب�ڵاوی��ك��ردووەت��ەوە‪ ،‬راگەیاندنی‬ ‫ئاسایش دەڵێت «لێكۆڵینەوە ل��ەروداوی‬ ‫تیرۆركردنی سەردەشت عوسمان بەردەوامە‬

‫فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬

‫و لیژنەی لێكۆڵینەوە هەنگاوی باش‬ ‫چ��ووەت��ەپ��ێ��ش��ەوە ب��ەپ��ێ��ی ئ���ەو ب��ەڵ��گ��ە و‬ ‫زانیاریانەی لەئەنجامی لێكۆڵینەوەكانەوە‬ ‫دەستكەوتوون‪ ،‬درێژە بەكارەكان دەدرێت»‪.‬‬ ‫لەماوەیەكی كورتدا دەدرێنە دادگا‬

‫ئەندامەكەی ئەنجومەنی سەندیكا‪،‬‬ ‫جەمال حسێن‪ ،‬لەدرێژەی قسەكانیدا بۆ‬ ‫چەتر وت��ی «ئ���ەوەی ل��ەالی��ەن پۆلیس و‬ ‫ئاسایش بەئێمە راگەیەندراوە‪ ،‬تەنیا ئەوەیە‬ ‫لەماوەیەكی ك��ورت��دا ت��اوان��ب��اران دەدرێنە‬ ‫دادگا و لەكەناڵەكان دەبیندرێن‪ ،‬بۆیە ئێمە‬ ‫لەو راپۆرتەی بۆ سەرۆكی هەرێم و وەزیری‬ ‫ناوخۆ بەرزمان كردۆتەوە لەسەر دۆسیەی‬ ‫شەهید سەردەشت‪ ،‬نوسیومانە لێكۆڵینەوە‬ ‫ل���ەالی���ەن ل��ی��ژن��ە ت��ای��ب��ەت��ەك��ە ب���ەردەوام���ە‬ ‫و ه��ەن��گ��اوی ب��اش��ن��راوە و ل��ەداه��ات��ووش‬ ‫دەرئ��ەن��ج��ام��ەك��ەی ب�ڵاودەك��ەی��ن��ەوە» هەر‬

‫لیژنەی چاكسازی سیاسی ده‌یه‌وێت‌ سیسته‌می سیاسی و دادوه‌ری چاک بکات‬

‫چاودێرێک‪ :‬پێ دەچێت هەندێك شتی شكڵی بكرێت‬ ‫ئا‪ /‬ئااڵ بەرزنجی‬

‫ل���ی���ژن���ەی چ���اك���س���ازی س��ی��اس��ی‪،‬‬ ‫ت��ائ��ێ��س��ت��ا ك����ۆب����وون����ەوەی ن����ەك����ردووە‬ ‫لیستەكانیش دروستبوونی ئەو لیژنەیە‬ ‫پشتڕاست دەكەنەوە‪ ،‬راشیدەگەیەنن كە‬ ‫تائێستا هیچ كۆبوونەوەیەك نەكراوە‪.‬‬ ‫چاودێرانی سیاسیش پێشبینی ناكەن‬ ‫سەركەوتوو بێت‪.‬‬ ‫پێکهاتوو ه‌‬

‫سەرەڕای ئەوەی پێشتر ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی پارتە سیاسیەكان هەبوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ماوەی زیاتر لەساڵێكە ئەو ئەنجومەنە‬ ‫ك��ۆب��وون��ەوەی ن��ەك��ردووە‪ ،‬لەئێستاشدا‬ ‫ل��ی��ژن��ەی��ەك ل��ەپ��ێ��ن��ج الی���ەن���ە ك��وردی��ە‬ ‫ب��راوەك��ەی پەرلەمانی عێراق پێكدێت‬ ‫كە ناوی لیژنەكە لیژنەی چاكسازی‬ ‫س��ی��اس��ی��ه‌‪ ،‬ل����ەوب����ارەی����ەوە ئ��ەن��دام��ی‬ ‫ئەنجومەنی ن��وێ��ن��ەران لەفراكسیۆنی‬ ‫گ������ۆڕان‪ ،‬س����ەردار‬ ‫ع������ەب������دواڵ‪ ،‬ب���اس‬ ‫ل����������ەوەدادەك����������ات‬ ‫ل�����ەك�����ۆب�����وون�����ەوە‬ ‫راب������ردووەك������ان������ی‬ ‫وەفدی هاوپەیمانی‬ ‫ف�����راك�����س�����ی�����ۆن�����ە‬ ‫ك���وردس���ت���ان���ی���ەك���ان‬ ‫ل��ەگ��ەڵ س��ەرۆك��ی‬ ‫هەرێم‪ ،‬كە هەرسێ سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫و پەرلەمان و حكومەت بەشدار بوون‪،‬‬ ‫ل���ەو ێ‌ ل��ەس��ەر دووخ���اڵ رێككەوتین‪،‬‬ ‫یەكێكیان ئەوەبوو لێژنەیەك پێكبێت بۆ‬ ‫چاكسازی لەگەڵ سەرۆكی حكومەت‬ ‫و ج��ێ��گ��رەك��ەی‪ ،‬ب��ۆچ��ارەس��ەرك��ردن��ی‬ ‫كێشەی نێوان الیەنەكان» ئەندامێكی‬ ‫مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمیش‬ ‫رەت���ی دەك���ات���ەوە ل��ەك��ات��ی ئێستا ئ��ەو‬ ‫ل��ی��ژن��ەی��ە پ��ێ��ك��ه��ات��ب��ێ‪ ،‬ع��ەب��دول��س��ت��ار‬ ‫مەجید‪ ،‬وتەبێژی مەكتەبی سیاسی‬ ‫ك���ۆم���ەڵ ل��ەل��ێ��دوان��ێ��ك��ی��دا ب���ۆ چ��ەت��ر‬ ‫رایگەیاند «ئ��ەوەی هەیە تەنیا وەك‬ ‫پ��ێ��ش��ن��ی��ارە‪ ،‬ئ���ەوی���ش ل��ەك��ۆب��وون��ەوەی‬

‫س��ەرۆك��ی هەرێم و نوێنەرانی لیستە‬ ‫ك���وردس���ت���ان���ی���ەك���ان ل��ەئ��ەن��ج��وم��ەن��ی‬ ‫نوێنەرانی عێراق باسكراوە»‪.‬‬

‫و یەكێكیان ئەندامی پەرلەمانی عێراق‬ ‫و ئ��ەوی��ت��ری��ش ئ��ەن��دام��ی س��ەرك��رای��ەت��ی‬ ‫حزبەكان بێت»‪.‬‬

‫ئ��ەن��دام��ی وەف����دی دان��وس��ان��ك��اری‬ ‫كوردستان لەبەغدا‪ ،‬محەمەد حەكیم‪،‬‬ ‫وت����ی «ل����ەوم����اوەی����ە ی����ەك ك��ۆب��ن��ەوە‬ ‫ل���ەگ���ەڵ ح��ك��وم��ەت��ی ه���ەرێ���م ك����راوە‬ ‫و ب���اس ل���ەوەش���ك���راوە ك��ۆب��وون��ەك��ان��ی‬ ‫حزبەكان ل��ەگ��ەڵ حكومەت ب���ەردەوام‬ ‫ب��ێ��ت‪ ،‬ه��ەروەه��ا ل��ەپ��ەی��ڕەوی ن��اوخ��ۆی‬

‫ئەندامەكەی لیستی گۆڕان پێیوایە‬ ‫«بۆ ئەوەی بتوانین دەستنیشانی الیەنە‬ ‫خراپەكان و كەم و كورتیەكان بكەین‪،‬‬ ‫هەروەها بۆ ئەوەی سیسته‌می سیاسی‬ ‫و دا‌دوه‌ری و پ���ەروردە و تەندورستی‬ ‫چاك بكەین‪ ،‬لەكوردستان پێویستمان‬ ‫بەپرۆژەی لەوشێوەیە دەبێت‪ ،‬لەالیەكی‬

‫رای جیاواز لەسەر پەیڕەو‬

‫پێویستە بۆ هەرێم‬

‫دروس����ت ب��ێ��ت‪ ،‬ه���اوك���ات ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫حكومەت سود لەتواناكانی حزبەكان‬ ‫ببینێت» ه��ەر ل��ەوب��ارەی��ەوە ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر‬ ‫لیستی هاوپەیمانی كوردستان‪ ،‬شوان‬ ‫م��ح��ەم��ەد‪ ،‬س��ەب��ارەت بەپێویستی ئەو‬ ‫لیژنەیە وتی «پێكهێنانی لیژنەیەكی‬ ‫چ��اك��س��ازی س��ی��اس��ی ه��ەم��وو كاتێك‬ ‫لەنێوان الیەنە سیاسیەكان پێویستە‪،‬‬ ‫تانوێنەرانی كوردستان لەبەغدا لەناو‬ ‫یەك چوارچێوە كار بكەن»‪.‬‬

‫«سوود بەناوخۆی هەرێمی كوردستان دەگەیەنێت»‬ ‫هاوپەیمانی فراكسیۆنە كوردستانیەكان‬ ‫ن���ەه���ات���ووە ل��ی��ژن��ەی��ەك��ی چ��اك��س��ازی‬ ‫پێكبێت»‪ ،‬ب��ەاڵم قسەكانی محەمەد‬

‫ترەوە لەجیاتی ئەوەی ئەو گرژیەی ئێرە‬ ‫ببەینە بەغدا‪ ،‬با ئەو تەباییەی بەغدا‬ ‫بهێنینە ك��وردس��ت��ان» ئ��ەن��دام��ەك��ەی‬

‫ئامانجی هەیە‬

‫ل����ەك����ۆب����وون����ەوەك����ەی س����ەرۆك����ی‬ ‫هەرێمدا ئامانجەكانی روونكراوەتەوە‪،‬‬

‫حەكیم‪ ،‬لەالیەن سەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی لەئەنجومەنی‬ ‫نوێنەرانی ع��ێ��راق‪ ،‬نەجیب ع��ەب��دواڵ‪،‬‬ ‫رەتدەكرێتەوە لەوبارەیەوە بەچەتری وت‬ ‫«لەسەروبەندی كۆبوونەوەكانی لیستە‬ ‫ب��راوەك��ان ب��ۆ پێكهێنانی هاوپەیمانی‬ ‫فراكسیۆنە كوردستانیەكان‪ ،‬پەیرەوێكی‬ ‫ناخۆ ئامادەكرا‪ ،‬بەگوێرەی ئەو پەیرەوە‬ ‫دووخ����اڵ پ��ێ��ش��ن��ی��ار ك����ران‪ ،‬یەكێكیان‬ ‫س���ەرۆك���ی ه��ەرێ��م ل��ەگ��ەڵ س��ەرۆك��ی‬ ‫الی���ەن���ەك���ان ك���ۆب���ێ���ت���ەوە‪ ،‬دووەم����ی����ان‬ ‫پێكهێنانی لیژنەی چاكسازی سیاسی‬ ‫ب��وو ل��ەك��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ��ەو لیژنەیەش بۆ‬ ‫هەر الیەنێك دوو نوێنەریان تێدا دەبێت‬

‫ك��ۆم��ەڵ��ی ئیسالمیش ع��ەب��دول��س��ت��ار‪،‬‬ ‫وتیشی «بۆ دوو مەبەستە‪ ،‬یەكیان‬ ‫بۆناوخۆی كوردستانە‪ ،‬بەهۆی بوونی‬ ‫ه��ەن��دێ��ك ك��ێ��ش��ە ل��ەن��ێ��وان ح��ك��وم��ەت��ی‬ ‫هەرێم و حزبە سیاسیەكان بەتایبەتی‬ ‫بەرەی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬كە تێبینی لەسەر‬ ‫چۆنیەتی بەڕێوەچونی ئیشوكارەكانی‬ ‫ح��ك��وم��ەت ه��ەی��ە‪ ،‬وەك گ��ەن��دەڵ��ی و‬ ‫ك��ێ��ش��ەی رۆت��ی��ن��ی و ن��ای��ەك��س��ان��ی و‬ ‫نەبوونی خزمەتگوزاری پێویست بۆ‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان‪ ،‬ه���ەروەه���ا ب��وون��ی مافی‬ ‫حزبەكان لەحكومەت‪ ،‬ئەمانە وایكردوە‬ ‫ج��ۆرە نیگەرانیەك لەنێوان حكومەت‬ ‫و ح��زب��ەك��ان و س��ەرۆك��ای��ەت��ی ه��ەرێ��م‬

‫عەبدولستار مەجید لەوبارەیەوە وتی‬ ‫«ب��ۆ پتەوتركردنی پ��ەی��وەن��دی الیەنە‬ ‫كوردستانیەكانە لەبەغدا‪ ،‬چونكە ئەو‬ ‫چ��وار فراكسیۆنەی ئێستا ئەندامیان‬ ‫لەئەنجومەنی نوێنەران هەیە لەسەر ئەوە‬ ‫رێككەوتوون لەبەغدا لەسەر مەسەلە‬ ‫چ��ارەن��وس��س��ازەك��ان ی��ەك ه��ەڵ��وێ��س��ت و‬ ‫یەك بڕیار بن‪ ،‬مادام لەبەغدا وابین‪،‬‬ ‫با لەهەرێمیش وابین‪ ،‬چونكە ناكرێ‬ ‫لەبەغدا براو تەبا بین و لەهەرێمیش‬ ‫كێشەمان هەبێت و خەڵك نانبڕاو بكرێت‬ ‫و س��زای سیاسی هەبێت»‪ ،‬سەرۆكی‬ ‫ف��راك��س��ی��ۆن��ی ی��ەك��گ��رت��وش‪ ،‬ن��ەج��ی��ب‬ ‫عەبدواڵ پێشبینی كرد «سەرەتا ئەو‬

‫تۆپبارانەكانی بۆ رازیكردنی دڵی توركیایە‬

‫سەرۆكایەتی (كەجەكە) ئێرانی بەزمانێكی توند هۆشیار كردەوە‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪4‬‬

‫ئا‪ /‬جەزا ئەحمەد‬

‫سەرۆكایەتی كۆنسەی بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫(كەجەكە)‪ ،‬سەبارەت بەهێرشەكانی دەوڵەتی‬ ‫ئێران لێدوانێكی باڵوكردەوە و رژێمی ئێرانی‬ ‫بەتوندی هۆشیار ك��ردەوە‪ .‬لەلێدوانەكەیدا‬ ‫(ك��ەج��ەك��ە) ب��ەت��ون��دی رای��دەگ��ەی��ەن��ێ��ت‪،‬‬ ‫هێزەكانی گ��ەری�لا مافی ئ��ەوەی��ان هەیە‬ ‫وەاڵمی ئەو هێرشانە بدەنەوە‪ ،‬چاودێران و‬ ‫رۆشنبیرانی باشوری كوردستانیش پێیانوایە‬ ‫كە ئێران بەو تۆببارانە پەیامی دڵسۆزبوون‬ ‫دەدات بەتوركیا‪.‬‬ ‫ل��ەس��ەرەت��ای ل��ێ��دوان��ەك��ەی (ك��ەج��ەك��ە)‬ ‫دا باس لەگەمارۆی سەر ئێران دەكات و‬ ‫دەنوسێت «لەكاتێكدا ئێران لەالیەن هێزەكانی‬ ‫نێودەوڵەتییەوە گەمارۆ دراوە‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫گەلی كورد نەبێتە ئامانجی هێرشەكان و‬ ‫قۆناغی بێچاالكی وەرچەرخێتە قۆناغێكی‬ ‫ئاشتی هەمیشەیی‪ ،‬ئێمە وەك تەڤگەر‬ ‫ئەوەی كەوتە سەرشانمان ئەنجاماندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەشێوەیەك كە هیچ مایەی تێگەیشتن‬ ‫نییە‪ ،‬دەوڵ��ەت��ی ئ��ێ��ران ئ��ەو ج��ارەی��ان نەك‬

‫هێزەكانی پژاك‪ ،‬بەڵكو راستەوخۆ هێزەكانی‬ ‫(هەپەگە) و گەریالكانی یەكێتی ڕزگاری‬ ‫دیموكراتیك دەكاتە ئامانج‪.‬‬ ‫بەتایبەت كە لە (‪)13‬ی مانگی ئابدا‪،‬‬ ‫تەڤگەرەكەمان لەباكوری كوردستان لەدژی‬ ‫توركیا قۆناغی بێچاالكی راگەیاندووە‪.‬‬ ‫لەكاتێكی بەو شێوەیەدا هێرشی هێزەكانی‬ ‫دەوڵەتی ئێران لەهێڵی نێوان ئێران و توركیا‬ ‫بۆسەر هێزەكانی (هەپەگە)‪ ،‬واتایەكی تری‬ ‫هەیە»‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا (ك��ەج��ەك��ە) ل��ەل��ێ��دوان��ەك��ەی��دا‬ ‫بەمشێوەیە باس لەهێرشەكانی ئێران دەكات‬ ‫«لەكاتێكدا هێزەكانی (هەپەگە) قۆناغی‬ ‫بێچاالكییان دەستپێكرد‪ ،‬ئ��ێ��ران رۆژێ��ك‬ ‫دوای بڕیارەكەی ئێمە‪ ،‬لە (‪)14‬ی ئابدا‪،‬‬ ‫بەشێوەیەكی چڕوپڕ دەستی بەتۆپباران كرد‪.‬‬ ‫ل��ەو ه��ێ��رش��ەدا (‪ )3‬گ��ەری�لا گیانیان‬ ‫لەدەستدا‪ .‬هەروەها لەئاكامی ئۆپەراسیۆنێك‬ ‫لەهەرێمی نێوان شاری وان و كێلەرەش‪ ،‬لە‬ ‫(‪)16‬ی ئابدا گەریالیەك بەناوی مەزڵوم‬ ‫ع��ەف��ری��ن ب��ەب��ری��ن��داری دەك��ەوێ��ت��ە دەس��ت‬ ‫هێزەكانی ئێران و لەجێدا شەهیدی دەكەن‪،‬‬ ‫لە (‪)18‬ی ئابیشدا لەئۆپراسیۆنێك لەهەمان‬ ‫هەرێم‪ ،‬چ��وار گەریالی هێزی ڕزگ��اری‬ ‫دیموكراتیك كە كاروخەباتی مەدەنی ئەنجام‬ ‫دەدەن‪ ،‬لەالیەن هێزەكانی ئێرانەوە گەمارۆ‬ ‫دەدرێن»‪.‬‬ ‫(كەجەكە) دەستنیشانیشی دەكات كە ئەو‬ ‫گەریالیانە بە بەرگرییەكی بێوێنە گیانیان‬ ‫بەختكردوە‪ .‬دەشڵێت‪( :‬هەپەگە)‌‪ ،‬لەبەرامبەر‬ ‫ئەو هێرشانە مافی وەاڵمدانەوەیان هەیە‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەردەوام��ی لێدوانەكەیدا (كەجەكە)‬

‫پرسیارێكی ب��ەم رەن��گ��ەی رووب�����ەڕووی‬ ‫ئێران كردەو‌ە «ئایا ئەو هێرشەی ئێران كە‬ ‫لە (‪)13‬ی ئابدا لەبەرامبەر هێزەكانی‬ ‫(هەپەگە) ئەنجامیدا‪ ،‬بڕیاریكی ناوەندییە‪،‬‬ ‫یان هەڵوێستی الیەنێكی جودایە؟ پێویستە‬ ‫ئێران وەاڵمی ئەو پرسیارەمان بداتەوە»‪.‬‬ ‫ل��ەس��ەر ئ��ەم بابەتە و تۆپبارانەكانی‬ ‫ئێستای ئێران بۆ سەر سنورەكانی هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان رۆش��ن��ب��ی��ر‪ ،‬ك���اوە م��ح��ەم��ەد‪،‬‬ ‫لەلێدوانێكیدا بۆ (چەتر) دەڵێت «تۆپبارانی‬ ‫ناوچە سنورییەكان لەالیەن واڵتانی ئێران‬ ‫و توركیا دەرهاویشتەی كێشەیەكی قوڵە‬ ‫ئەویش كێشەی كوردە كە تائێستا چارەسەر‬ ‫نەكراوە و نەخشە ڕێگایەك و ئیرادەیەكیش‬ ‫ب��وون��ی نیە ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئیرادەیەكیش هەبێت وەك پێویست نیە و‬ ‫زۆر الوازە‪ ،‬ئەمەشە بووەتە هۆی ئەوەی كە‬ ‫تۆپبارانی لێبكەوێتەوە و ژمارەیەكی زۆر‬ ‫لەخەڵكی زەرەرمەندبوون»‪.‬‬ ‫ك����اوە‪ ،‬ئ����ەوەش دەخ���ات���ەڕوو «ه��ەن��دێ��ك‬ ‫نێوەندی سیاسی و س��ەرب��ازی هەیە لەم‬ ‫واڵت��ان��ە مەبەستیان نیە كە بەئاراستەی‬ ‫ئەو ئاگربەستە بڕۆن كە لەالیەن (‪)pkk‬‬ ‫ەوە راگ��ەی��ەن��دراوە و هێمنی لەناوچەكەدا‬ ‫دروستبێت‪ ،‬رەنگە هەندێك هەبێت سود‬ ‫لەنائارامی و ش��ەڕ و كوشتار وەربگرێت‬ ‫پشتی خۆیان بەشەڕ و كوشتار قایم بكەن»‪.‬‬ ‫ه��ەر س��ەب��ارەت ب��ەم ب��اب��ەت��ە چ��اودێ��ری‬ ‫سیاسی‪ ،‬محەمەد بەكر‪ ،‬دەڵێت «ئاگربەستی‬ ‫ئەم ج��ارەی (كەجەكە) نیەت و نیازپاكی‬ ‫خۆی دەرخست كە مەبەستێتی بەئاشتییانە‬ ‫چارەسەری كێشەی كورد بكات‪.‬‬

‫دیمه‌نێک له‌تۆپبارانه‌کانی ئێران بۆ سه‌ر قه‌ندیل‬

‫هێرشەكانی توركیا و ئێرانیش كە دەكرێت‪،‬‬ ‫بەڕاستی ئیسپاتی دەك��ەن داگیركەرانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان چ��ارەس��ەری��ی��ان ب��ۆ كێشەی‬ ‫ك��ورد پێنیە‪ ،‬بەڵكو بەرژەوەندییان لەشەڕ‬ ‫و كوشتاردایە‪ ،‬وات��ە هەموو داگیركەران‬ ‫ك��ۆك��ن ل��ەس��ەر م���ان���ەوەی كێشەی ك��ورد‬ ‫بەهەڵپەسێردراوی‪.‬‬ ‫لەدەزگاكانی راگەیاندن كاتێك ئەوە‬ ‫خرایە رۆژەف��ەوە كە دەسەاڵتدارانی تورك‬ ‫لەگەڵ عەبدواڵ ئۆجەالن دانیشتوون ئێران‬

‫فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬

‫دەستیكرد بەتۆپباران ئەمە پەیامێك بوو‬ ‫ئێران بەتوركیای دەدا و دەیوت چارەسەری‬ ‫كێشەی ك��ورد مەكە لەگەڵیان دامەنیشە‬ ‫ئێمە دەتوانین هاوكاریت بكەین لەگەریال‬ ‫ب��دەی��ن‪ ،‬ه��اوك��ات ت��ورك��ی��اش بەشێوەیەكی‬ ‫زۆر خۆپەرستانە لەم ئاگربەستە دەڕوانێت‬ ‫دووڕووی���ی لەقسەكانیاندا هەیە‪ ،‬نكوڵی‬ ‫لەزمانی ك��وردی دەك��ەن ئەمە دەریدەخات‬ ‫پارتەكانی تورك هەرچەندە لەهەندێك شتیاندا‬ ‫جیاوازن‪ ،‬ب��ەاڵم سەبارەت بەكێشەی كورد‬

‫یەكن و بەزهنییەتێكی رەگەز پەرستانە بیر‬ ‫دەكەنەوە و نایانەوێت چارەسەری كێشەی‬ ‫ك��ورد بكەن‪ ،‬ئەگەر لەڕاگەیاندنەكانیش‬ ‫ێ بكەوێت سەبارەت‬ ‫هەندێك قسەمان بەرگو ‌‬ ‫بەكرانەوە بەڕووی كورددا و چارەسەركردنی‬ ‫ك��ێ��ش��ەی ك����ورد ئ��ەم��ە ج��گ��ە ل��ەف��ێ��ڵ و‬ ‫سودوەرگرتن لەكات هیچ شتێكی ترنیە‬ ‫ئەوەی جێگەی دڵخۆشی بێت گەلی كورد‬ ‫لەباكووری كوردستان هۆشیارە لەئاست‬ ‫ئەمەدا»‪.‬‬

‫لەمانگی گەالوێژد‌ا دەزگ��ای قەزایی‬ ‫بەالنی كەمەوە (‪ )19‬جار حوكمی سێداره‌ی‬ ‫جێبەجێ ك���ردووە‪ ،‬كە (‪)4‬ج��اری��ان لەپێش‬ ‫چ��او‌ی خەڵك ئەنجامدراوە‪ ،‬زۆرب��ەی ئەو‬ ‫حوكمانە ب��ەر ل��ەم��اوەی یاسایی خ��ۆی و‬ ‫دەستپێكردنی مانگی رەمەزان جێبەجێكران‪.‬‬ ‫دوو ك���ەس ل���ەو (‪ )22‬ك��ەس��ەی ك��ە لەم‬ ‫مانگەدا حوكمی س��ێ��دارەی��ان ب��ۆ ب��ڕای��ەوە‬ ‫زیندانی سیاسین‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژە بۆ ئ��ەوەش��ك��راوە‪ ،‬گواستنەوەی‬ ‫زیندانیانی سیاسی بۆ ژووری تاكەكەسی‬ ‫و مانگرتنیان لەبەندی (‪)350‬ی زیندانی‬ ‫(ئ���ەوی���ن)ی ت����اران ی��ەك��ێ��ك ل���ەو رووداوە‬ ‫گرنگانەی ئەم مانگە بوو‪.‬‬ ‫لەمانگی گ��ەالوێ��ژدا بەرپرسانی داد‪،‬‬ ‫ح���ەوت ك���ەس ل��ەرێ��ب��ەران��ی كۆمەڵگای‬ ‫بەهاییان دادگایی كرد و بەگشتی (‪)140‬‬ ‫ساڵ سزای زیندانیان بۆ بڕینەوە‪ .‬ئەم سزا‬ ‫گرانە ناڕەزایی كۆمەڵگای نێودەوڵەتیی‬ ‫بەدواوە بوو‪.‬‬

‫ك��ۆم��ەڵ��ەی چ��االك��ان��ی م��اف��ی م��رۆڤ‬ ‫لەراپۆرتەكەیاندا ئاماژەشیان بەكوشتنی‬ ‫كاسبكارانی ك���ورد ب��ەدەس��ت��ی هێزەكانی‬ ‫ئاسایشكردووە و رایدەگەیەنن «هێزەكانی‬ ‫ئاسایش وەك مانگەكانی راب���ردوو دیسان‬ ‫تەقەیان لەكاسبكارانی كورد لەكوردستان‬ ‫كرد و لەو تەقەكردنانەدا بەالنی كەم (‪)12‬‬ ‫كاسبكاری كورد گیانیان لەدەستدا»‪.‬‬ ‫ل���ەب���ەردەوام���ی راپ���ۆرت���ەك���ەدا ه��ات��ووە‪:‬‬ ‫(ئیعتراف وەرگرتن) لە (سەكینە محەمەدی‬ ‫ئاشتیانی) لەدژی خۆیی و پارێزەرەكەی‬ ‫لەمانگی گ��ەالوێ��ژدا ل��ەالی��ەن هێزەكانی‬ ‫ئاسایش یەكێك لەپێشێلكردنە بەرچاوەكانی‬ ‫مافی مرۆڤ لەئێران بوو»‪.‬‬ ‫جێبەجێكردنی ب��ەرن��ام��ەی ن��اس��راو بە‬ ‫«هەڵوێست لەبەرامبەر ئەو كەسانەی كە‬ ‫هەڵگری چەكی ساردە» لەالیەن هێزەكانی‬ ‫ئاسایشی ت��اران��ەوە تائێستا ب��ووەت��ە هۆی‬ ‫دەستگیركردنی (‪ )1200‬ك��ەس لەشاری‬ ‫تاراندا‪.‬‬

‫لەمانگێكدا ئێران پێنج هەزار جار زیاتر مافی مرۆڤی پێشێل كردوە‬ ‫ئا‪ /‬چەتر ‪ -‬هەرانا‬

‫لێدانی قامچی له‌به‌رچاوی خه‌ڵک‬

‫سوریا‪ ،‬سەربازانی كورد دەكوژرێن‬

‫لەسوریا گەنجانی ك��ورد لەناو سوپای سوریادا‬ ‫بەشێوەیەكی گوماناوی دەكوژرێن و لەساڵی (‪)2004‬ەوە‬ ‫تائێستاش النیكەم (‪ )40‬سەرباز كوژراون‪.‬‬ ‫شیار عوسمان گەنجێكی كوردە‪ ،‬كە ماوەی (‪)18‬‬ ‫مانگ بوو سەربازی سوریا بوو‪ ،‬لەچەند رۆژی رابردوودا‬ ‫راگەیەندرا كە خۆیكوشتووە‪ .‬كاربەدەستانی سوریا رۆژی‬ ‫(‪)22‬ی ئ��اب‪ ،‬بنەماڵەی شیار عوسمانیان ئاگادار‬ ‫كردەوە كە كوڕەكەیان كۆتایی بەژیانی خۆیهێناوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كۆمیتەی مافەكانی مرۆڤ‪ ،‬رایانگەیاند كە لەسكی‬ ‫شیاردا ئاسەواری گولە دیاربووە‪ ،‬هەفتەی رابردووش‬ ‫مستەفا عەبدۆیی بەهەمانشێوە كوژرا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی راپۆرتی كومیتەی مافەكانی مرۆڤ‬ ‫و (كەجەكە – ڕۆژئ��اوا) لەساڵی (‪)2004‬ەوە تائێستا‬ ‫النیكەم (‪ )40‬سەربازی كورد لەناو سوپای سوریادا‬ ‫بەشێوەی گوماناوی كوژراون و تائێستاش سەبارەت بەم‬ ‫كردەوەیە هیچ لێپرسینەوەیەك نەكراوە‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫مەتین ئەرجان‪ ،‬لەژێر ئەشكەنجەدایە‬

‫گیراوێكی دۆزی پەكەكە بەناوی ‌(مەتین‬ ‫ئەرجان) كە لەزیندانی ئەوین لەتاراندا زیندانی‬ ‫كراوە‪ ،‬لەژێر ئەشكەنجەیەكی دژواردایە‪.‬‬ ‫ئەرجان‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی لەژێر ئەشكەنجەدا دان‬ ‫بەتۆمەتەكاندا نەنێت‪ ،‬پێشتر زم��ان��ی خۆی‬ ‫قرتاندبوو‪ ،‬ئێستاش بەگوێرەی دواین زانیاری‪،‬‬ ‫رەوش���ی ت��ەن��دروس��ت��ی ئ��ەرج��ان زۆر دژوارە و‬ ‫قاچەكانی ئیفلیج ب��وون و دوو جاریش خوێن‬ ‫لەمێشكیدا مەییوە و لەبەرئەوەی چارەسەریشی‬ ‫بۆ ناكرێت‪ ‌،‬رەوشی تادێت خراپتر دەبێت جێی‬ ‫ئاماژەیە كۆمیتەی مافی مرۆڤیش لەڕاپۆرتی‬ ‫ساڵی راب��ردووی��دا‪ ،‬ئاماژەی بەو ئەشكەنجانە‬ ‫كردبوو كە ‌لەسەر مەتین ئەرجان بەڕێوەدەچێت‪.‬‬ ‫گیراوی دۆزی (پەكەكە) مەتین ئەرجانی‬ ‫تەمەن (‪ )35‬ساڵ‪ ،‬لەساڵی (‪ )2005‬لەالیەن‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێرانەوە گیراوە و سزای‬ ‫(‪ )10‬ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندراوە‪.‬‬

‫چ����االك����ان����ی م���اف���ی‬ ‫م������������رۆڤ ل�����ەئ�����ێ�����ران‬ ‫رای���دەگ���ەی���ەن���ن‪ ،‬ب��ەه��ۆی‬ ‫دژوارب��وون��ی كۆكردنەوەی‬ ‫زان����ی����اری و ئ���ەگ���ەری‬ ‫ونبوونی زانیارییەكان‪ ،‬ئەو‬ ‫زانیاریانەی كە هەتا ئێستا‬ ‫كۆكراونەتەوە ل��ەوەدەدوێ��ن‬ ‫كە النی كەم (‪)5379‬جار‬ ‫مافی م��رۆڤ لەمانگی‬ ‫گ������ەالوێ������ژدا‪ ،‬ل���ەئ���ێ���ران‬ ‫پێشێلكراوە‪.‬‬ ‫ب���ەپ���ێ���ی ه���ەواڵ���ێ���ك���ی‬ ‫ه��ەواڵ��ن��ێ��ری (ه���ەران���ا)‪:‬‬ ‫«ب��ەپ��ێ��ی ئ���ەو ئ��ام��ارەی‬ ‫ك���ە چ���االك���ان���ی م��اف��ی‬ ‫مرۆڤ كۆیان كردووەتەوە‪،‬‬ ‫ل��ەم��ان��گ��ی گ���ەالوێ���ژی‬

‫ئ��ەم��س��اڵ��دا ب��ەالن��ی ك��ەم��ەوە (‪ )5‬ه���ەزار‬ ‫و (‪ )379‬ج��ار مافی م��رۆڤ لەئێراندا‬ ‫پێشێلكراوە‪.‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��ێ ه��ەم��ان س���ەرچ���اوەی ن��اوب��راو‪،‬‬ ‫لەمانگی راب����ردوودا زی��ات��ر ل��ە (‪)2750‬‬ ‫پێشێلكردنی مافی كرێكاران‪ )56( ،‬جار‬ ‫پێشێلكردنی مافی خوێندكاران‪)111( ،‬‬ ‫جار پێشێلكردنی مافی چاالكانی سیاسی‬ ‫و مەدەنی لەگۆڕەپانی ئازادی رادەربڕیندا‪،‬‬ ‫دەركردنی (‪ )56‬حوكمی لەسێدارەدان یان‬ ‫جێبەجێكردنی‪ )757( ،‬جار ئەشكەنجە و‬ ‫پێشێلكردنی مافی زیندانیانی سیاسی‬ ‫لەزیندانەكاندا‪ ،‬بەالنی كەمەوە (‪)14‬ج��ار‬ ‫تەقەكردن و كوشتنی هاواڵتیان بەدەستی‬ ‫هێزەكانی ئاسایش‪ )175( ،‬جار دەستگیر‬ ‫ك��ردن و پێشێلكردنی مافی نەتەوەكانی‬ ‫دی��ك��ە‪ )60( ،‬ج���ار دەس��ت��گ��ی��ر ك����ردن و‬ ‫بنپێكردنی مافی كەمینە ئایینەكان و بە‬ ‫النی كەمەوە (‪ )1360‬جار دەستگیركردنی‬ ‫هاواڵتیانی دیكە روویداوه‌‪.‬‬

‫هـــــه‌واڵی کوردستانی‬ ‫بایكۆتی دەستوور بەردەوامە‬

‫چاالكییەكانی كەمپینی بایكۆت كردنی ریفراندۆمی‬ ‫دەستووری توركیا كە لەالیەن (بەدەپە)وە دەستی پێكردوە‬ ‫لەباكوری كوردستان بەردەوامە‪.‬‬ ‫لەسەرجەم شارەكانی باكوور كوردان بایكۆتی دەستوور‬ ‫دەكەن و پێنج شەممەی رابردووش لەناوچەی (مەدیاد)‬ ‫ی مێردین بەو ئامانجە چاالكی بەڕێوەچوو‪ ،‬هاوسەرۆكی‬ ‫(بەدەپە) سەاڵحەدین دەمیرتاش و شاندی یاوەری لەناوچەی‬ ‫(مەدیاد) لەالیەن كوردانەوە بەجۆشەوە پێشوازیان لێكرا‪ .‬لە‬ ‫(مەدیاد) بەهەزاران كورد وتیان «ناچینە سەر سندوقەكانی‬ ‫دەنگدان»‪.‬‬ ‫چاالكییەكانی بایكوتكردنی ریفراندۆمی دەستوور‬ ‫لەباكوری كوردستان بەشێوەیەكی بەرفراوان زیادی كردوە‬ ‫و سەرجەم شار و شارۆچكە كوردییەكانی گرتووەتەوە‪.‬‬ ‫كوردانی باكوری كوردستانیش هۆكاری ئەم بایكۆتكردنە‬ ‫بۆ ئەوە دەگێڕنەوە كە لەو دەستوورە هەمواركراوەدا مافەكانی‬ ‫كوردی تێدا دەستەبەر نەكراوە‪ ،‬بۆیە بڕیاری بایكۆتی ئەو‬ ‫ریفراندۆمەیانداوە‪.‬‬

‫مەرگی زیندانییەكی ئورمیە‬

‫ژنە گیراوی كورد لەگرتووخانەی ئورمیە‪( ،‬ئەفسانەی‬ ‫دەروی��ش��زادە) بەهۆی كەمتەرخەمی بەڕێوەبرانی زیندان‬ ‫لەنەخۆشخانەی خومەینی لەشاری ئورمیە ژیانی لەدەستدا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ماڵپەڕی (موكریان نیوز) ژنێكی خەڵكی‬ ‫ئورمیە بەناوی (ئەفسانە دەرویشزادە) شەوی پێنج شەممەی‬ ‫راب����ردوو لەنەخۆشخانەی خومەینی ئ��ەو ش��ارە گیانی‬ ‫لەدەستداوە‪.‬‬ ‫ئەو ژنەگیراوە نەخۆشی (تۆمۆر)ی مێشكی هەبووە و‬ ‫لەمدوایانەدا گوازراوەتەوە ب ‌ۆ نەخۆشخانەی شاری مەهاباد‪،‬‬ ‫لەوێشەوە راگ��وێ��زی نەخۆشخانەی خومەینی لەشاری‬ ‫ئورمیە كرابوو تا لەهەفتەی رابردوودا گیانی لەدەستداوە‪.‬‬ ‫جێ باسە (ئەفسانە دەرویشزادە) ماوەیەك پێش ئێستا‬ ‫لەگەڵ براكەی و دایكی بەتۆمەتی گواستنەوەی مادەی‬ ‫هۆشبەر دەستبەسەر كرابوون و لەالیەن دادگ���اوە سزای‬ ‫لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێندرابوو‪ ،‬بۆ چەندین جاریشە‬ ‫گ��ی��راوان��ی زیندانەكانی ئ��ێ��ران ب��ەه��ۆی كەمتەرخەمی‬ ‫بەرپرسانییەوە گیان لەدەست دەدەن‪.‬‬

‫شاعیرێكی كورد دەستبەسەر كرا‬

‫لەدرێژەی گوشار و دەستبەسەركردنی چاالكانی سیاسی‬ ‫و مەدەنی (بێهزاد كوردستانی) شاعیری كورد لەالیەن هێزە‬ ‫ئاسایشیەكانی ئێرانەوە لەشاری مەریوان دەستبەسەر كرا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی لەرۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫راگەیەندراوە‪ ،‬هێزە ئاسایشە‌كانی ئێران لەشاری مەریوان‬ ‫(ب��ێ��ه��زاد ك��وردس��ت��ان��ی) شاعیر و ن��وس��ەری ك��وردی��ان‬ ‫دەستگیركردوە و بەرەو شوێنێكی نادیاریان گواستووەتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیاریەكان ئەو چاالكە ك��وردە پێشتریش لەالیەن‬ ‫هێزەكانی ئیتالعاتەوە چەندین جار بانگهێشت كراوە‪ ،‬تائێستا‬ ‫هۆكاری دەستبەسەركردنی ئەو چاالكە كوردە نەزانراوە‪.‬‬ ‫بێهزاد كوردستانی‪ ،‬یەكێكە لەنوسەرانی ن���اوداری‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان و چەندین بەرهەمی شیعری و‬ ‫لێكۆڵینەوەی ئەدەبی باڵوكردووەتەوە و یەكێكیشە لەچاالكانی‬ ‫ژینگەپارێزی شاری مەریوان و رۆڵی زۆری لەكوژاندنەوەی‬ ‫ئەو ئاگرانەدا هەبووە كە دارستانەكانی دەورووبەری مەریوانی‬ ‫سووتاندوە‪.‬‬

‫نەجیبە عومەر‪:‬‬

‫هیچ كاتێك ئاستەنگییەكانی دەسەاڵتمان بۆ خۆمان بەسنور دانەناوە‬ ‫دیداری‪ /‬هاوژین غەریب‬ ‫م���اوەی���ەك���ە پ���ارت���ی چ���ارەس���ەری‬ ‫دیموکراتی کوردستان كارەكانیان‬ ‫ب��ێ دەن��گ��ی پ��ێ��وە دی����ارە‪ ،‬پ��رس��ی خۆ‬ ‫رێكخستنەوەیان و پرۆژەكانیان بۆ‬ ‫ئ��ای��ن��دە‪ ،‬پ��رس��ی��اری (چ��ەت��ر)ه‌ لەگەڵ‬ ‫جێگری سەرۆكی ئەو پارتە‪ ،‬نەجیبە‬ ‫عومەر‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬ه���ۆك���اری ئ����ەوە چ��ی��ە پ��ارت��ی‬ ‫چ���ارەس���ەری وەك ج���اران ن��ای��ەن��ە سەر‬ ‫شەقام و چاالكی جەماوەریتان نەماوە؟‬

‫ ئەبێت وا دیار بێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە بەردەوام‬‫كار و چاالكیمان هەبووە‪ .‬ئێمە هیچ كاتێك‬ ‫خۆمان گرێ نەداوە بەو رەوشە سیاسیەی‬ ‫كە تایبەتە‪ ،‬ئێمە بەردەوام پڕۆژەی خۆمان‬ ‫ه���ەی���ە ل��ەه��ەم��وو بوارەكاندا‪ .‬بۆیە‬ ‫ئێمە ب���ەدوو ئ��اراس��ت��ەدا ك��ار دەكەین‬ ‫یەكیان ك��ارك��ردن بۆ بەرێكخستنكردنی‬ ‫ج���ەم���اوەر‪ ،‬ئ��ەوەی��ت��ری��ش��ی��ان ك���ارك���ردن بۆ‬ ‫ب��چ��وك��ك��ردن��ەوەی دەس�����ەاڵت‪ .‬ل��ەم��اوەی‬ ‫راب��ردووش��دا ه��ەم��وو ئەوكێشانەی خەڵك‬ ‫تیایدا ژیان دەك��ات پرۆژەمان هەبووە بۆ‬ ‫چارەسەركردنی‪ ،‬چاالكی سەر شەقاممان‬ ‫هەبووە‪ .‬لەوانەیە لەچاالكییەكاندا ئااڵیەكی‬ ‫حزبیمان هەڵنەكردبێت‪ ،‬بەاڵم لەهەموو‬

‫چاالكییەكاندا هەبووین‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬پێش دیدارەكەمان لەقسەكانتدا‬ ‫وت��ت زۆرب���ەی هێزەكان لەپارچەبووندا‬ ‫دروستبوون‪ ،‬مانای وایە دەتوانین بڵێین‬ ‫ئەو الیەنانە پێویستی جەماوەر نین؟‬

‫ لەو باوەڕەدام زۆرێك له‌ الیەنەكان وەك‬‫پێداویستی خەڵك و چارەسەری كێشەكانی‬ ‫خ��ەڵ��ك دروس����ت ن���ەب���وون‪ ،‬زۆرج�����ار ئ��ەو‬ ‫پارچەبوونانەی دروستبوون ناكۆكی فكری‬ ‫ن��ەب��وون‪ .‬لەتێكۆشانی ك��ورد لەباشوری‬ ‫كوردستان سەیری بكە زۆربەیان بەمشێوەیە‬ ‫دروستبوون‪ .‬بێگومان ئەمە شتێكی باش‬ ‫نیە و بێ باوەڕبوون دروستدەكات‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬باس لەوە دەكرێت كۆمەڵێك‬ ‫گ���ۆڕان���ك���اری���ت���ان ك����������ردووە چ���ەن���د‬ ‫پرۆژەیەكتان هەیە‪ ،‬ئ��ێ��وە دەت��ان��ەوێ��ت‬ ‫چی بكەن؟‬

‫‪ -‬ل����ەس����ەر‬

‫ئ����اس����ت����ی ع����ێ����راق‬ ‫ل��ەك��ات��ێ��ك��دا‬

‫چاوەڕوانین هێزەكانی ئەمریكا بكشێنەوە‪،‬‬ ‫ئەگەری ئەوە هەیە شەڕ لەناو الیەنەكانی‬ ‫عێراق دروست ببێت‪ .‬بەتایبەت پێ دەچێت‬ ‫كورد رووب��ەڕووی هێرش ببێتەوە‪ .‬بۆ ئەوە‬ ‫لەئێستادا لەگەڵ كۆمەڵێك لەخەڵكانی‬ ‫سەربەخۆ و رێكخراوەی مەدەنی كاردەكەین‬ ‫بۆ پڕۆژەیەك لەوبوارەدا تاكۆنفرانسێكی‬ ‫ئاشتی دروستبكەین لەعێراقدا هەموو‬ ‫الیەنەكان تیایدا بەشداربن‪.‬‬ ‫ئێمە ب��ۆ ن��اوچ��ە داب��ڕاوەك��ان��ی��ش پێشتر‬ ‫پ��ڕۆژەی��ەك��م��ان ه��ەب��وو ب��ۆی��ە لەئێستاشدا‬ ‫دەمانەوێت كار لەسەر هەمان پڕۆژە بكەین‪.‬‬ ‫ئەو پڕۆژەیەش لەپرۆژەی حزبیش دەرچوو‬ ‫ب��ووەت��ە موڵكی خ��ەڵ��ك و كۆنفرانسمان‬ ‫بۆبەستووە‪.‬‬ ‫لەبواری ژنانیشدا چەندین پڕۆژەمان‬ ‫پێشكەشی پەرلەمان كردووە‪ .‬لەئێستاشدا‬ ‫پ��رۆژەی��ەك��ی تایبەتمان ه��ەی��ە ل��ەب��واری‬ ‫ژناندا‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬یەكێتی و پارتی هە ڵو ێستیا ن‬ ‫لەبەرامبەر ئەو پرۆژانەی ئێوە چۆنە؟‬

‫ ئ�������ەوەی ب����ۆ ئ��ێ��م��ە گ�����رن�����گ�����ە‬‫ه��ۆش��ی��ارك��ردن��ەوەی خەڵكە ت����اخ����ەڵ����ك‬ ‫بتوانێت گوشار دروستبكات‪ ،‬ئێمە هیچ‬ ‫كاتێك ئاستەنگەكانی دەس��ەاڵت��م��ان بۆ‬ ‫خۆمان بەسنور دانەناوە‪ .‬تائەمڕۆ دەسەاڵت‬ ‫ب��ەردەوام ئاستەنگی بۆ دروستكردوین و‬ ‫نەیهێشتووە پرۆژەكانی ئێمە ببێتە باسی‬ ‫خەڵك‪ .‬ئێمە لەو خاڵەدا زۆر قەناعەتمان‬ ‫ك�����ردوە ئ�����ەوەی ئ���اراس���ت���ەی دەس����ەاڵت‬ ‫دەگۆڕێت خەڵكە‪.‬‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬پ��ێ��ت��وان��ی��ە م��ەس��ەل��ە الوازی‬ ‫پ��رۆژەك��ان��ی ئ��ێ��وە بێت ك��ە دەس���ەاڵت‬ ‫ئاستەنگی بۆ دروستدەكات؟‬

‫ خۆی ئێمە هیچ كاتێك ئامانجمان‬‫ئەوە نەبووە دەسەاڵت رەش بكەین‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئێمە دەی��ك��ەی��ن ئ��ەرك��ی دەس����ەاڵت ك��ەم‬ ‫دەكات‪ .‬ئێمە ئەو پرۆژانەی ئەنجاممانداوە‬ ‫ب���ەردەوام الیەنەكانی دەوڵەتمان ئاگادار‬

‫كێشەیەكی ئەساسی نایبینین‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫هەوڵیشی بۆ دەدەین بارەگامان هەبێت‪.‬‬

‫ك��ردوە‪ .‬دەس��ەاڵت هەمیشە ئ��ەو هێزانەی‬ ‫كە ئۆپۆزسیۆنی رادیكاڵن ترسێكیان هەیە‬ ‫چەتر‪ :‬پەیوەندییەكانی ئێوە و یەكێتی‬ ‫ل��ەب��ەرام��ب��ەری‪ .‬وەك پ��ارت��ی چ��ارەس��ەری‬ ‫ه��ەڵ��ق��واڵوی ن���او خەڵكین گ��رێ��دراون��ی��ن و پارتی چۆنە؟‬ ‫ زی��ات��ر ئێمە ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو هێزانەی‬‫بەهیچ هێز و دەوڵ��ەت��ێ��ك��ەوە‪ .‬لەهێزێكی‬ ‫بەوشێوەیەش بێگومان چ��اوەڕوان��ی ئەوە لەدەرەوەی دەسەاڵتن پەیوەندیمان باشترە‪،‬‬ ‫دەكەین هەڵوێستی بەوشێوەیە بنوێنرێت بەردەوام پەیوەندیمان هەبووە و هاتوچۆش‬ ‫هەر هەیە‪ ،‬بەاڵم پەیوەندییەكی گەرم و‬ ‫لەبەرامبەرمان‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬پێتوانیە ئەوانیش جارێكیتر ئێوە گوڕ نیە‪ .‬لەئاستێكی سەرەوەدا نیە‪.‬‬

‫بەوە تۆمەتبار دەكەنەوە كە پەیوەندیتان‬ ‫لەگەڵ هێزێكی دەرەوە كە مەبەستیان‬ ‫(پەكەكە)یە ئاستەنگی كارەكانی ئێوە‬ ‫بكات؟‬

‫ ئێمە ن��زی��ك��ای��ەت��ی ف��ك��ری��م��ان هەیە‬‫لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستاندا‪،‬‬ ‫ئ��ێ��م��ە ب��ەش��ان��ازی��ەوە دەی��ڵ��ێ��ی��ن ه��ەڵ��گ��ری‬ ‫ف��ك��ری رێ��ب��ەرێ��ك��ی ك���وردی وەك بەڕێز‬ ‫ع���ەب���دواڵ ئ��ۆج��ەالن��ی��ن‪ ،‬ئ���ەو ف��ەل��س��ەف��ە‬ ‫و ف��ك��رەی��ەش ب��ەڕێ��زی��ان پێشیانخستووە‬ ‫فكرەیەكە هەمووكەس دەتوانێت پارتی‬ ‫و رێكخراو كۆمەڵە لەسەر ئ��ەو ئەساسە‬ ‫دروستبكات‪ .‬ئەو فكرەیە ئەمڕۆ دەبینین‬ ‫ل��ەم��ەس��ەل��ەی ژن��ان��دا لەئاستی جیهاندا‬ ‫زۆرێ���ك رێكخراو توانیویانە س��ودی لێ‬ ‫ب��ب��ی��ن��ن‪ .‬ئ��ێ��م��ە زۆر س��روش��ت��ی دەبینین‬ ‫هەڵگری فكری رێبەرێكی كوردین‪ ،‬ئێمە‬ ‫هیچ هاوكاریەكیش لەو هێزە وەرناگرین‪،‬‬ ‫ئەگەر هێزێكیش هەبێت وەریبگرێت لەو‬ ‫باوەڕدام هیچ خەتەریەكی نیە بۆ هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ب��ەپ��ێ��چ��ەوان��ەوە گ��رن��گ��ە بۆ‬ ‫پاراستنی دەستكەوتی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ب��ارەگ��اك��ان��ت��ان داخ����ران‪ ،‬ئێوە‬ ‫دەتانەوێت بارەگاكانتان بكەنەوە؟‬

‫ پێدەچێت ئێمە زۆر س��ەری خۆمان‬‫ب���ەوەوە نەیەشاندبێت ب��ارەگ��ام��ان هەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم مافی خۆمانە بارەگاشمان هەبێت‪.‬‬ ‫ئێمە هەڵوێستی خ��ۆش��م��ان نیشاندا كە‬ ‫ئەوە كارێكی نادیموكراتی بوو بەرامبەر‬ ‫ئێمە ك��را و كەسێكیش سودمەند نەبوو‬ ‫لەداخستنی ب��ارەگ��اك��ان��م��ان‪ .‬ئێمە وەك‬

‫چەتر‪ :‬كۆنگرەتان دواخست لەكاتی‬ ‫ئاسایی خۆی هۆكاری ئەوە چی بوو؟‬

‫ بەگوێرەی پ��ەی��ڕەوی ناوخۆی ئێمە‬‫ئەنجومەنی پارتی چارەسەری دەتوانێت‬ ‫بۆ م��اوەی ساڵێك كۆنگرەی خ��ۆی دوا‬ ‫بخات‪ .‬ئێمەش وامان بەباش زانی ئێستا‬ ‫ك��ار و خەباتێكی چڕ هەیە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫هیچ پێویستی پێداچوونەویەكی خێرامان‬ ‫نەبینی‪ ،‬یان كێشەیەكی وا زەقمان نەبینی‬ ‫تا پێویست بێت كۆنگرە دوا نخەین‪ .‬بۆیە‬ ‫دەتوانین بڵێین زۆر ئاساییە دواخستنی‬ ‫كۆنگرە‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬ئێوە وەك هێزێك كە زۆر نزیك‬ ‫لە (پەكەكە) ناسراون هەتا لەهەندێك‬ ‫شوێندا پێتان دەڵێن پەكەكە‪ ،‬دوای��ن‬ ‫ئاگربەستی (پ��ەك��ەك��ە) چ��ۆن دەبینن‬ ‫لەكاتێكدا هەموو خەڵك چ��اوەڕوان بوو‬ ‫ئۆتۆنۆمی رابگەیەنرێت‪ ،‬بەاڵم ئاگربەست‬ ‫راگەیەندرا؟‬

‫ پێمخۆشە (ب���ە پ��ێ��ك��ەن��ی��ن��ەوە) بڵێم‬‫ئێمە (پ��ەك��ەك��ە) ن��ی��ن‪ ،‬ئ����ەوەی پێشمان‬ ‫دەڵ��ێ��ن (پ��ەك��ەك��ە) راس��ت نیە و ناتوانین‬ ‫ئێمە خ��ۆم��ان بخەینە شوێنی هێزێكی‬ ‫تریش‪ .‬س��ەرەڕای ئەو هەموو هێرشانەی‬ ‫لەماوەی رابردوودا كرایە سەر گەلی كورد‬ ‫بزوتنەوەی ئازادیخوازی كورد لەوكاتەدا‬ ‫ب��ڕی��اری ئەكتیڤ ب��وون��ی پاراستنیدا‬ ‫(شكاندنی ئاگربەست) دوات��ر جارێكیتر‬ ‫وەك حەوتەمین جار بڕیاری ئاگربەستی‬ ‫یەكالیەنەیدا‪ ،‬ئێمە ئەمە بەرز دەنرخێنین‪.‬‬ ‫ئێمە گرنگی دەبینین كە پشگیری هەیە‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪5‬‬

‫بەتایبەت ل��ەب��اش��وری ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫پشگیرییەكان كەمن و پێمانباشە بەپێوستی‬ ‫دەبینین ئەو پەیوەندییە توندوتۆڵەی توركیا‬ ‫و هەرێمی كوردستان ل��ەب��واری ئابوریدا‬ ‫زۆرب���ەی زۆری ن��ەك��ەوت��ووەت��ە خزمەتی‬ ‫بەرژەوەندی نەتەوەیی بۆیە ئێمە داوادەكەین‬ ‫بكەوێتە خزمەتی بەرژەوەندی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫ئێمە پیشنیاردەكەین لەسەر ئاستی هەموو‬ ‫پارت و رێكخراوەكانی كوردستان گروپێكی‬ ‫ئاشتی پێكبهێنرێت و بچنە توركیا و‬ ‫داوای ئاگربەستی دوو الی��ەن��ە بكەن‪.‬‬ ‫خاڵێكیتر كە گرنگە ئەوەیە كە پەرلەمان‬ ‫داوا بكات هەموو ئەو بنكە سەربازیانەی‬ ‫ت��ورك��ی��ا ل��ەه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان��دا هەیە‬ ‫هەڵبگیرێت‪ .‬داواش دەكەین هەموو هێزی‬ ‫سەرتاسەری كوردستان بێنە الی یەكتری و‬ ‫كۆنفرانسێكی نەتەوەیی ببەستن‪.‬‬ ‫پڕۆفایل‬ ‫نەجیبە عومەر ئەحمەد‬ ‫(‪ )1971‬لەسلێمانی لەدایكبووە‪.‬‬ ‫دەرچوی كۆلێژی كارگێڕی و‬ ‫ئابوریە‬ ‫لەدوای ساڵی (‪)1991‬ەوە كاری‬ ‫رێكخراوەیی بەڕێوە دەبات‬ ‫ئێستاش جێگری سەرۆكی پارتی‬ ‫چارەسەری دیموکراتی کوردستانە‬

‫«كرێكار خۆی وازی لەبزوتنەوەی ئیسالمی هێناوە‬ ‫ئێمەش هیچ کارێكمان نەکردوە بۆهێنانه‌وه‌ی»‬ ‫دیداری‪ /‬ئاراس عوسمان‬

‫ك��ێ��ش��ەك��ان��ی ن����او ب���زوت���ن���ەوەی‬ ‫ئیسالمی و هێنانەوەی مەال كرێكار‬ ‫بۆ كوردستان تەوەری ئەم دیدارەی‬ ‫چەترە لەگەڵ ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاسی بزوتنەوەی ئیسالمی كورستان‪،‬‬ ‫(م���ەالب���ەك���ر ت���ام���اس) ك���ە ئ��ەم��ە‬ ‫هەڵبژاردەیەكی دیدارەكەیە‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬بۆچی كۆنفرانسی بزوتنەوە‬ ‫چەندجارێك دواخرا دواینجار خرایە دوای‬ ‫ج��ەژن‪ ،‬هۆكاری ئەمە چیە؟ هەندێك‬ ‫پێیانوایە ب��زوت��ن��ەوە ب��ەه��ۆی كێشە‬ ‫ناوخۆییەكانیەوە دوایدەخات؟‬ ‫ كێشەكانی ئێمە گۆڕانی كاتەكان لە‬‫(‪)6/1‬ەوە ب��ۆ(‪ )8/1‬دوات��ر بۆ (‪ )8/7‬دواتر‬ ‫بۆكاتێكی نادیار‪ ،‬ئەگەر برایەك یان هەركەسێك‬ ‫شتێكی وای وتبێت ب��ەگ��وێ��رەی ب��ڕی��اری‬ ‫مەكتەب سیاسی كە ئاخیر دانیشتن لەگەڵ‬ ‫لیژنەی ئامادەكاری كۆنگرەدا كرا كاتەكەمان‬ ‫دیارینەكرد وتمان دەكەوێتە دوای رەمەزانەوە‪،‬‬ ‫هۆكار‌ه سەرەكییەكەشی دیاربوو كە هاتنی‬ ‫مانگی رەم��ەزان بایەخ و دەورێكی سەرەكی‬ ‫هەبوو دیارە كە ئێمە گۆڕانكاری لەپۆستەكاندا‬ ‫دەكەین‪ ،‬ئەو گەرموگوڕیەی كە خەڵك هەیەتی‬ ‫لەمانگی رەمەزاندا خەڵك زیاتر بۆ تەقوا خۆی‬ ‫یەكالیی دەك��ات��ەوە‪ .‬كە گۆڕانكاری دەبێت‬ ‫لەپۆستەكاندا دەور و تەسلیم بەشێوازێكی باش‬ ‫نابێت‪ ،‬بۆیە لەو مانگەدا ئەگەر كۆنفرانس‬ ‫بكرایە شەلەلێك دەكەوتە ئیش و كارەكانەوە‪.‬‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی گشتی واب��وو مەكتەب سیاسی‬ ‫بڕیاریدا كە كاتێكی دیاری كراو دانەنێت‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬هەندێك پێیانوایە كە ملمالنێی‬ ‫نێوان عیرفان عەلی عەبدولعەزیز كە‬ ‫پێیوایە دەبێت گۆڕانكاری لەهەموو‬ ‫ئۆرگانەكاندا بكرێت و محمەد بازیانی‬ ‫و محەمەد مەال عومەر كە ئەمەیان‬ ‫پ��ێ رەف�����زە‪ ،‬ت��اچ��ەن��دە ل��ەگ��ەڵ ئ��ەم‬ ‫بۆچوونەدایت؟‬ ‫ كورد وتەنی كەشتی ئاراستەیەكی هەیە‬‫و باش ئاراستەیەكی هەیە‪ ،‬ئیتر ئەوە لەدەست‬ ‫كەشتیەوانەكەدا نیە ناچارە شوێن ئاراستەی باكە‬ ‫بكەوێت‪ ،‬ئێمە دان بەوەدا دەنێین كە پەیڕەوەكەمان‬ ‫كۆمەڵێك كەم و كورتی تێدایە‪ ،‬بەاڵم بەگوێرەی‬ ‫ئەو پەیڕەوە كە كۆنفرانسی لەسەر ببەسترێت‬

‫هیچ پەیوەستبوونێك و دەستكارییەك نیە‬ ‫لەخاڵەكانی بەنیسبەت زیادبوونی ئەندامی‬ ‫مەكتەب سیاسی یان البردنی شورای‪ ،‬ئەوانە‬ ‫هیچی پەیوەست نیە بەكۆنفرانسەوە‪ ،‬تەنها‬ ‫گۆڕانكاری لەمەڵبەندەكاندا و زیادكردنی‬ ‫كۆمەڵێك بڕگەنەبێت‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬مەبەستم ئەوەبوو محەمەد‬ ‫ب��ازی��ان��ی و م��ح��م��ەد م���ەال ع��وم��ەر‬ ‫مەبەستیانە ئۆرگانەكانی بزوتنەوە‬ ‫وەك خۆی بمێنێتەوە ئەو ملمالنێیە‬ ‫هەیە لەنێوان ئەوان و عیرفان عەلی‬ ‫عەبدولعەزیز؟‬ ‫ پێویست ناكات ئەو ملمالنێیە بكەوێتە نێوان‬‫كەسێكەوە‪ ،‬زیادكردنی ئۆرگان زیادكردنی پلە‬ ‫و مەنسەب نیە‪ ،‬بۆ نمونە لەپەیوەندییەكانم‬ ‫سبەینێ دەچمە مەكتەبی رێكخستنەوە یان‬ ‫شوێنێكی ت��رەوە بەپلە و مەنسەبی خۆمەوە‬ ‫دەچ���م‪ ،‬هیچ كێشەیەكی تێدا نیە‪ .‬دەبێت‬ ‫هەموومان بەدڵێكی فراوانەوە لێی بڕوانین‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ كەسێكم ل��ەب��واری راگ��ەی��ان��دن ك��ارم‬ ‫نەكردووە زوڵمە ببمە بار بەسەر ئەو ئۆرگانەوە‪،‬‬ ‫دەبێت یەكەم كەس جەنابی راب��ەر و جێگری‬ ‫راب��ەر كە مامۆستا محمەد ئێستا جێگری‬ ‫رابەر و پێشتر رابەربوو دەبێت ئەو زیاتر هۆكار‬ ‫بێت بۆ ئ��ەوەی كە گرنگی بدات ب��ەوەی كە‬ ‫ئەو كەسانەی لەئیشەكانیان كەمتەرخەم بوون‬ ‫الببرێن و كەسانیتر بێنە پێشەوە‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬واتە ئەوان رێگرن لەبەردەمیدا؟‬

‫ بەوشەی رێگر نا‪ ،‬بەهەموومانەوە لەگەڵ‬‫ئەوەین گۆڕانكاری بكرێت ئەمڕۆ رۆژی‬ ‫گۆڕانكاریە (بەپێكەنینەوە) لەجیهاندا‪ ،‬واڵت‬ ‫هەیە سەدان ساڵە باران نەباریوە ئەمڕۆ الفاو‬ ‫لێی داوە‪ .‬لەبەر ئەوە ئەگەر كەسێك بڕوای‬ ‫بەگۆڕان نەبێت بڕواشی بەدروستكردنی ئەم‬ ‫دنیایە نیە‪ ،‬بۆیە دڵنیابە بۆچوونی مامۆستا‬ ‫محمەد بازیانی وانیە كە گۆڕانكاری نەكرێت‪،‬‬ ‫بۆچوونی مامۆستا محمەد وابووە كۆنفرانس‬ ‫دوابخرێت نەك نەگیرێت‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬پێتوایە كۆنفرانس بتوانێت ئەو‬ ‫گرفتانەی ناو بزوتنەوە چارەسەر بكات؟‬ ‫تاچەند گەشبینی؟‬

‫ ناڵێم ل��ەس��ەدا س��ەد‪ ،‬ب��ەو بەرنامەیه‌ی‬‫بزوتنەوە دایناوە گەشبینم لە (‪)%75‬ی كارەكان‬ ‫سەركەوتوو بێت‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬ب��اس ل��ەوە دەك��رێ��ت محەمەد‬ ‫بازیانی وازی لەبزوتنەوە هێناوە‪ ،‬ئایا‬ ‫محەمەد بازیانی تاچەند پێویستە بۆ‬ ‫بزوتنەوە؟‬

‫ م��ح�ه‌م��ەد ب��ازی��ان��ی پێش ب��زوت��ن��ەوەش‬‫كەسایەتیەك ب��وو بۆخۆی‪ ،‬كەسێكە بوونی‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەو دەنگەش لەكۆنگرەدا هێنای واقیعێك‬ ‫ب��وو‪ ،‬زەرورەت��ێ��ك��ە بۆ بزوتنەوەی ئیسالمی‪،‬‬ ‫وەك پۆستەكەی لەراگەیاندن وازیهێناوە ئێستا‬ ‫یەكالیی بووەتەوە بۆ كۆمەڵێك كار وەك زیاتر‬ ‫بەستنی ك��ۆڕ و س���ەردان و كۆبوونەوە و‪...‬‬ ‫هتدە‪ .‬پێموایە ئەوكاتە زوڵمان لێكرد خستمانە‬ ‫راگەیاندن ئەم كابرایە تاقەیەكی تێدایە بەدەر‬ ‫لەراگەیاندن لەبوارێكیتردایە‪ .‬بەراستی دەزگای‬ ‫راگ��ەی��ان��دن��ی ئێمەش زۆر ج��ی��اوازە لەچاو‬ ‫راگەیاندنەكانی تر‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬هۆكاری چیە‪ ،‬له‌چ روێکه‌وه‌؟‬

‫ ئەو دەزگایانەی ئێمە بەكاریان دەهێنین‬‫لەهیچ شوێنێك ك��اری��ان پ��ێ ناكرێت‪ ،‬ئێوە‬ ‫دەزان���ن س��اڵ بەساڵ مۆدێلەكان دەگ��ۆڕێ��ن‪،‬‬ ‫هەر بەمۆدێلی هەشتاكان كارەكانمان دەكەین‪.‬‬ ‫بازیانیەكی ئاوا بێنی لەكەناڵێکی وا خراپ‬ ‫كاری پێ بكەیت بارۆژی دەجاریش بێتە سەر‬ ‫تەلەفزیۆنەكە‪ ،‬بەاڵم لەدەرەوە نەیبستن وزەكەی‬ ‫دەمرێت‪ .‬لەبەر ئەوە دڵنیاین بازیانی دەتوانێت‬ ‫لەمەودوا باشتر دەوری خۆی ببینێت‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬پێتوانیە لەهێنانەوەی مامۆستا‬ ‫سدیق كارێكی پێچەوانەی پەیڕەو كراوە‪،‬‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ل �ه‌پ �ه‌ی��ره‌ودا ب��اس��ی جێگر‬ ‫نه‌کراوه‌؟‬

‫ سەرپێچی پەیڕەو ئەوە واقیعێكە هاتووەتەوە‬‫دەبێت شەخسی دووەم بێت‪ ،‬دەبوو شعوری ئەو‬ ‫پیاوە بریندار نەبێت‪ ،‬له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی که‌سی‬ ‫دووهه‌می ناو بزوتنه‌وه‌یه‌‪ ،‬پەیڕەوی بزوتنەوە‬ ‫دەقێكی شەرعی نیە بڵێیت دەبێت ناسیخ و‬ ‫مەنسوخی تێدانەبێت‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬پێتوانیە ه��ات��ن��ەوەی سدیق‬ ‫عەبدولعەزیز بەشێكە ل��ەو قەیرانەی‬ ‫بزوتنەوە‪ ،‬چونكە ناتوانێت كارەكان باش‬ ‫بەڕێوەبەرێت؟‬

‫ مامۆستا سدیق وەك رەمزێك بوو پێ‬‫دەچێت ل��ەرووی جەستەیانه‌و‌ه بوو ماوەیەكە‬ ‫دورك���ەوت���ووەت���ەوە ل��ەك��ارەك��ان‪ ،‬رێگریشنیە‬ ‫لەكارەكان بۆنمونە مامۆستا محەمەد هەیە‬

‫جێگری رابەرە زۆر بەكارەكانی ئەو هەڵدەستێت‬ ‫و بەدڵ فراوانیشەوە قبوڵی دەكات‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬پێتوایە محەمەد بازیانی ئەو‬ ‫ماوەیەی لەراگەیاندندا بوو توانیویەتی‬ ‫بەكارەكانی هەستێت؟‬

‫ ئ��ەو تاقەیەی تێدابوو‪ ،‬ب��ەاڵم زۆرج��ار‬‫ئینسان ه��ەم��وو ت��اق��ەی دەخ��ات��ەك��ار‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ه���ەدەف ناپێكێت‪ .‬ئ��ەو برایە بەدڵسۆزییەوە‬ ‫زۆربەی كاتەكان بەشەو سەردانی دەكرد ئێمە‬ ‫پەرتەوازەیی لەراگەیاندنەكانیشماندا هەیە‪.‬‬ ‫لەهەڵەبجە و سلێمانی تەلەفزیۆنمان هەیە‬ ‫لەرانیە رادی��ۆ واتە ب�ڵاوە‪ .‬تەماحێكی زۆرتر‬ ‫هەبوو لەبازیانی‪ ،‬بەاڵم ئەوەیە نەگەیشتەجێ‬ ‫پێموانیە كەمتەرخەمی لەبازیانی بێت‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬چیتان ك���ردووە بۆ هێنانەوەی‬ ‫كرێكار ئایا لەكۆنفرانسدا بەشداری پێ‬ ‫دەكەن؟‬

‫كرێكار لێرە چارەسەر بكرێت ئەوكاتە ئازادە‬ ‫لەكۆمەڵ یان له‌یەكگرتوو یان له‌بزوتنەوە دەبێت‪،‬‬ ‫ئێمەش هەر بەو چاوە سەیری دەكەین رێزی‬ ‫ج��اران و وەف��ای جارانمان بۆی هەیە‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌تا ئێستا ئێم‌ه گڵۆپی سه‌وزمان بۆهه‌ڵنه‌ردو‌ه‬ ‫ک‌ه چ که‌سێک‌ه له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمیدا‪،‬‬ ‫تائێستاش ئێم‌ه نامه‌ی فه‌سڵکردنمان به‌رامبه‌ر‬ ‫کرێکار نه‌بووه‌‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬وات����ە وەك ئ���ەن���دام حساب‬ ‫دەكرێت؟‬

‫ نەخێر‪ ،‬لەراگەیاندنەكاندا بیستوومە ئەو‬‫برایە دەڵێت فەردێكم لەبزوتنەوە‪ ،‬ئێمە هەتا‬ ‫نامەیەكی فەزلیشمان نیە هەتا بڵێیت مامۆستا‬ ‫كرێكار لەبزوتنەوە مابێت یان نەمابێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫تائەمكاتەی قسە لەگەڵ ئێوە دەكەم مامۆستا‬ ‫كرێكار بەخواستی خۆی وازی لەبزوتنەوەی‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی ه��ێ��ن��اوە‪ ،‬ئ��ێ��م��ەش هیچ‬ ‫ک���ارێ���ک���م���ان ن���ه‌ک���ردوه‬ ‫بۆهێنانه‌وه‌ی بۆناو‬ ‫ری������زه‌ک������ان������ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌‌‪.‬‬

‫ ب���ەدەر لەسیاسەتی چەند ب��رای��ەك كە‬‫لەوانەیە باسی كردبێت ئەندامێكی بزوتنەوە‬ ‫ب��ێ��ت‪ .‬ئ��ەم��ڕۆ گ��ۆڕەپ��ان��ی ع��ێ��راق حزبی‬ ‫عەسكەرتاریەتی پێوە نەماوە‪ ،‬رۆژگارێك بوو‬ ‫هەموو شتەكان لەرێگەی عەسكەرتاریەتەوە‬ ‫ب���وو‪ ،‬هێنانی مامۆستا كرێكار ئه‌وه‌نیی ‌ه‬ ‫گلەییەكی كەسایەتی لەسەر بێت و بچین‬ ‫شەفاعەتی بۆ بكەین و بیهێنینەوە‪ ،‬مامۆستا‬ ‫ك��رێ��ك��ار رۆژگ����ارێ����ك ب����ووە ك��ە ل��ەه��ەم��وو‬ ‫نەهامەتیەكانی بزوتنەوەی ئیسالمیدا بووە‪،‬‬ ‫بەاڵم دوێنێ بەسیاسەتی بزوتنەوەی ئیسالمی‬ ‫رازینەبووە خۆی ئیعالنی شتێكی ك��ردووە‪،‬‬ ‫لەژێر فشاردانەبووە خ��ۆی بۆخۆی ئ��ەوەی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردووە‪ ،‬ئەگەر رۆژگ��ارێ��ك هەبێت و‬ ‫ساحەكە ئەوە بخوازێت و كێشەكانی مامۆستا‬ ‫پڕۆفایل‬ ‫ئەبوبەكر محەمەد فەرەج ناسراو بەمەالبەكر تاماس‬ ‫لەساڵی (‪ )1964‬لەدایكبووە‬ ‫(‪ )1987‬پەیوەندی كردوە بەبزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمیەوە‬ ‫دەرچوی پەیمانگای مامۆستایانە‬ ‫لەزانكۆی الحریەی هۆڵەندی‬ ‫كەركوك‬ ‫ئەندامی مەكتەبی سیاسی‬ ‫و بەرپرسی‬ ‫پەیوەندییەكانی‬ ‫بزوتنەوەی ئیسالمیە‬

‫چ���ەت���ر‪ :‬ل������ەرووی ب���ودج���ەوە هیچ‬ ‫ه���اوك���اری���ەك���ت���ان ل���ەالی���ەن پ��ارت��ی‬ ‫دیموكراتەوە هەیە‪ ،‬دەڵێن بودجەكەتان‬ ‫كراوە بە (‪ )150‬ملیۆن؟‬ ‫ وەع��دب��وو ‪ ،‬ب��ەاڵم نەبوو ب��ەداخ��ەوە هەر‬‫وەك خ��ۆی وای��ە و هەشتا ملیۆنەكەیە‪ ،‬تا‬ ‫(‪ )2010/8/28‬هەر هەشتا ملیۆنە‪.‬‬

‫زۆری ئۆتۆمبێل‪ ...‬هاتوچۆی شێواندووە‬

‫تاكسییەكانی سلێمانی خۆیان بۆ خۆپیشاندان ئامادە دەكەن‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪6‬‬

‫ئا‪ /‬شوان حەسەن‬

‫دەكرد»‪ .‬پاشان وتیشی «نیگەرانی ئەو‬ ‫شۆفێرانەم كە خەڵكی شاری سلێمانین‬ ‫و تابلۆی ئۆتۆمبێلەكانیشیان سلێمانییە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بەهۆی تاكسی هەمەجۆرەوە بێ‬ ‫كاسبین»‪.‬‬ ‫زانا نەجمەدین وتی «ئەو تاكسیانەی‬ ‫ژم��ارەی��ان سلێمانییە‪ ،‬زۆرب��ەی��ان مۆدێل‬ ‫بەرزن و هاتوچۆیان خۆشترە و لەوەرزی‬ ‫گەرماشدا ساردكەرەوەیان تێدایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه���ەق ن��ی��ی��ە ت��اك��س��ی ب����ەدەر ل���ەژم���ارەی‬ ‫سلێمانی رێگەی كاركردنیان پێ بدرێ‬ ‫ل��ەب��ەر ئ���ەوەی م��ۆدێ��ل ن��زم��ی��ان زۆرە و‬ ‫ژینگەی شاریش پیس دەكەن»‪.‬‬ ‫هەروەها وتی «لەهیچ شارێك رێگا‬ ‫نادرێ تاكسی دەرەوەی شار كاری تیادا‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ۆچ��ی ل��ێ��رە لێپرسینەوە‬ ‫الوازە؟ پاساوی الیەنە بەرپرسەكان بۆ ئەم‬ ‫كارە چییە؟»‪.‬‬

‫ئەمڕۆ بەهۆی نەبوونی سیستەمێك‬ ‫ب��ۆ رێكخستنی ه��ێ��ن��ان و ل��ەن��اوب��ردن��ی‬ ‫ئۆتۆمبێل‪ ،‬بااڵنسی هاتوچۆ لەهەرێمی‬ ‫كوردستان و بەتایبەتی سنوری پارێزگای‬ ‫سلێمانی ب��ەرەو شپرزەیی زیاتر دەچێت‪.‬‬ ‫ه���ەم���وو رۆژێ�����ك س�����ەدان ئۆتۆمبێلی‬ ‫ن��وێ ت��ۆم��ار دەك��رێ��ت و ل��ەب��ەرام��ب��ەردا‬ ‫ب��ڕە پ��ارەی��ەك دەدەن���ە حكومەتی هەرێم‪،‬‬ ‫گەشەپێدان بەشەقام و رێگاوبانەكانیش‬ ‫شۆفێران خۆپیشاندان دەكەن‬ ‫لەوپەڕی سستیدایە و هەندێ شەقامی‬ ‫ئ����ەردەاڵن رەزا‪ ،‬شۆفێرێكی ت��ەم��ەن تا‌کسی علوج و بێ‌ژماره‌ جێگه‌ی تا‌کسی سلێامنی ده‌گرێته‌وه‬ ‫س��ەرەك��ی سلێمانی‪ ،‬ت��ێ��ك��دراون و چاك‬ ‫نەكراونەتەوە‪ ...‬ئەمەش هۆكاری سەرەكی (‪ )35‬ساڵە و م��اوەی (‪ )6‬ساڵە كاری رێنماییە ن��اك��ات‪ ،‬خ��اوەن��ی تابلۆكانی وت��ی «ئۆتۆمبێلێكی ج���ۆری تەكسی پارێزگای سلێمانی‪ ،‬پەیوەندیمان بەالیەنە‬ ‫شۆفێری تاكسی دەك���ات‪ ،‬ن��اوب��راو وتی دەرەوەی سلێمانی بەخواروی عێراقیشەوە كوردستانم بەنزیكەی (‪ )23500‬دۆالر بەرپرسەكانی هاتوچۆوە كرد‪ ،‬سەرچاوەیەك‬ ‫قەرەباڵغی شەقامەكانە‪.‬‬ ‫زیادبوونی ژمارەی ئۆتۆمبێلی تاكسیش «بەهۆی زیادبوونی ژمارەی ئۆتۆمبێلی لەسلێمانی كاردەكەن و كاسبیەكەیان لێ كڕیوە‪ ،‬ئێستاش ژم��ارەی تەكسییەكانی لەبارەی رێژەی هێنانی ئۆتۆمبێلی نوێوە‬ ‫ب��ەب��ێ رێ��گ��ەگ��رت��ن ل��ەو ئۆتۆمبێالنەی تایبەتییەوە‪ ،‬ئێمەش كاسبییەكەمان رووی تێكداوین»‪.‬‬ ‫پارێزگای سلێمانی گەیشتووەتە زیاتر لە پێی راگەیاندین «بەپێی ئامارەكانی‬ ‫لەكەمی و بێبازاڕی ك��ردوە‪ .‬گرانبوونی‬ ‫ب����ەه����ادی����ن ح����اج����ی ئ����ەح����م����ەد ك��ە (‪ )21‬ه��ەزار ئۆتۆمبێل و زیانی مادی ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی هاتوچۆی پارێزگای‬ ‫تابلۆی ژمارەكانیان دەرەوەی سنوری‬ ‫پ��ارێ��زگ��ای سلێمانییە‪ ،‬ب��ووەت��ە ه��ۆی بەنزین و كەلوپەلی ئۆتۆمبێل و دەستهەقی شۆفێرێكیترە‪ ،‬وتی «ماوەی (‪ )12‬ساڵە زۆرم��ان پێگەیشتووە‪ ،‬تائێستا چەندین سلێمانی‪ ،‬لەساڵی رابردودا نزیكەی (‪)35‬‬ ‫ن���اڕەزای���ی ب��ەرب�ڵاو ل��ەن��او ش��ۆف��ێ��ران��دا و وەستاش‪ ،‬ئەركێكی گرانی خستووەتەسەر شۆفێرم و زۆرب��ەی كات ئۆتۆمبێلەكەم خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��م��ان ك�����ردووە‪ ،‬ب���ەاڵم وەاڵم هەزار ئۆتۆمبێل تۆمار كراوە‪ ،‬ئەمساڵیش‬ ‫ت��ائ��ێ��س��ت��اش وەاڵم����ی داخ��وازی��ی��ەك��ان��ی��ان شانمان كە نەتوانین بەشۆفێرێتی‪ ،‬بژێوی ل����ەب����ەردەم ن��ەخ��ۆش��خ��ان��ەی ف��ێ��رك��اری نەدراوینەتەوە»‪.‬‬ ‫ی‬ ‫رۆژان �ە‌ (‪ )280‬بۆ (‪ )300‬ئۆتۆمبێل ‌‬ ‫نەدراونەتەوە‪ ،‬لەبەرنامەیاندایە بەمزوانە بۆ خێزانمان دابین بكەین‪ .‬رۆژبەرۆژیش رادەگ��رم‪ ،‬ئێمە زۆر دژ بەكاركردنی ئەو‬ ‫دەرب���ارەی هەڵوێستی شۆفێرانیتریش نوێ‌ لەسلێمانی تۆماردەكرێت كە ئەوەش‬ ‫ی‬ ‫ئۆتۆمبێلی نوێ دەهێنرێتە كوردستان‪ ،‬ئۆتۆمبێالنەین كە تابلۆكانیان سلێمانی وتی «ژمارەیەكی زۆری شۆفێر ئامادەیی ل��ەگ��ەڵ سیستمی‌ ه��ات��وچ��ۆ ‌و رەوش�� ‌‬ ‫خۆپیشاندانی گەورە ئەنجام بدەن‪.‬‬ ‫جێگەی خۆیەتی م��ران��دن��ی ئۆتۆمبێل نییە»‪ .‬دەربارەی هەوڵەكانیشیان بۆ ئەو خۆیان دەربڕیوە تا خۆپیشاندانێكی گەورە شەقام ‌و قەرەباڵغی‌ شارەكانی‌ كوردستاندا‬ ‫هاواڵتیان نیگەرانن‬ ‫نەجیبە كە مامۆستای سەرەتاییە وتی دەست پێ بكرێتەوە تا بااڵنسی رێژەی مەبەستە‪ ،‬وتی «پەیوەندییەكی زۆرمان دژ بەنەبوونی بڕیارێك بۆ ڕێگەگرتن ناگونجێت»‪.‬‬ ‫ئۆتۆمبێل رابگرین»‪.‬‬ ‫بەالیەنە بەرپرسەكانەوە ك��ردوە‪ ،‬تائێستا لەئۆتۆمبێلی تەكسی علوج ئەنجام بدەین‪،‬‬ ‫لەسەر ئاستی كوردستانیش لەسەرەتای‬ ‫«زۆرج����ار پێویستم بەتاكسی ه��ەب��ووە‪،‬‬ ‫�ان‬ ‫�‬ ‫�ەك‬ ‫�‬ ‫�ی‬ ‫�‬ ‫�ی‬ ‫�‬ ‫�س‬ ‫�‬ ‫�اك‬ ‫�‬ ‫ت‬ ‫�ی‬ ‫�‬ ‫�ەی‬ ‫س���ەب���ارەت ب��ەگ��ل�‬ ‫هیچیان بەراستی نەهاتوون بەدەنگمانەوە‪ ،‬س��ەن��دی��ك��ای شۆفێرانیش دەسەاڵتێكی س��اڵ��ی (‪)2010‬وە تائێستا (‪)9935‬‬ ‫بەاڵم ژمارەی سلێمانی نەبێ دەستی لێ‬ ‫ڕاناگرم‪ ،‬لەبەر ئەوەی خەمی ژیانی خۆمە‪ ،‬وتی «بەپێی رێنمایی دەب��وو تەنها ئەو لەساڵی (‪ )2006‬خۆپیشاندانێكیشمان ئ��ەوت��ۆی ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەكە ئۆتۆمبێلی جۆراوجۆر لەرێگەی خاڵی‬ ‫ساڵی پ��ار ل��ەگ��ەڵ شۆفێرێكی ع��ەرەب تاكسیانە مافی كاركردنیان هەبێت كە بۆ بەردەم ئەنجومەنی وەزیران رێكخست‪ ،‬نییە»‪.‬‬ ‫س��ن��وری ح��اج��ی ئ��ۆم��ەران��ەوە ه���اوردەی‬ ‫كێشەیەكی بێ چارەسەر‬ ‫س��وار بووین نەماندەزانی چ��ۆن خۆمان ژم���ارەی تابلۆكانیان سلێمانییە‪ ،‬بەاڵم بەاڵم وەاڵمێكی ئەوتۆیان نەداینەوە»‪.‬‬ ‫هەرێمی كوردستان كراون»‪.‬‬ ‫كەس لێپرسینەوە بۆ جێبەجێكردنی ئەم‬ ‫ب��ۆ چ���ارەس���ەری كێشەی شۆفێرانی‬ ‫هەروەها سەركەوت یاسینی شۆفێریش‬ ‫دەرب�����ارەی رێ����ژەی ك��ارەس��ات��ی��ش ئ��ەو‬ ‫لەدەستی رزگار بكەین و قسەی نەشیاوی‬

‫‌ فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬ ‫سەرچاوەیە وت��ی «بەپێی ئامارەكانمان‬ ‫لەماوەی حەوت مانگی رابردوودا لەشاری‬ ‫سلێمانی ن��زی��ك��ەی (‪ )390‬ك��ارەس��ات��ی‬ ‫هاتوچۆ لەسلێمانی روویداوە كە (‪)1960‬‬ ‫ب��ری��ن��دار و (‪ )154‬گ��ی��ان ل��ەدەس��ت��دان��ی‬ ‫ل���ێ���ك���ەوت���ووەت���ەوە‪ .‬ه���ۆك���اری س��ەرەك��ی‬ ‫ئ��ەم ك��ارەس��ات��ان��ەش‪ ،‬لەبەرچاونەگرتنی‬ ‫مەرجەكانی شۆفێری و خراپی رێگاوبان و‬ ‫لەهەموویان زیاتر زۆربوونی ئۆتۆمبێلە»‪.‬‬ ‫ب���ۆ رێ��گ��ەگ��رت��ن ل���ەك���ارك���ردن���ی ئ��ەو‬ ‫ئۆتۆمبێالنەی تابلۆی دەرەوەی سلێمانیان‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬ئ��ەو س��ەرچ��اوەی��ە وت��ی «تائێستا‬ ‫هیچ ب��ڕی��ارێ��ك ب��ۆ ق��ەدەغ��ەك��ردن��ی ئەو‬ ‫ج��ۆرە ئۆتۆمبێالنە ل��ەئ��ارادا نییە‪ ،‬هیچ‬ ‫رێنماییەكیش بۆ راگرتنی ئۆتۆمبێلی‬ ‫ن���وێ ی��اخ��ود سیستەمی م��ران��دن��ەوەی‬ ‫ئۆتۆمبێل دەرنەكراوە»‪.‬‬

‫سزای كارمەندانی تەندروستی لەشارەزوور هەرا دەنێتەوە‬

‫د‪.‬تاهیر هەورامی‪ :‬بەهۆی سەرپێچی سزادراون و دەستی حزبی لەپشت نەبووە‬ ‫لەئەستۆبووە‪ ،‬لەبەرامبەردا لەبری سوپاس‬ ‫سزا دەدرێین و بەناشەرعی دەزان��م‪ ،‬ئەو‬ ‫رۆژە لەكاتی دەوامی ئاساییدا ئامادەبووم‬ ‫ل��ەن��ەخ��ۆش��خ��ان��ەك��ەدا و دەت����وان����م بڵێم‬ ‫بەردەوامیم هەبووە لەكاتی خۆیدا‪ ،‬ئەو‬ ‫رۆژەی دەنگۆی دەركردنی سزاكان هەبوو‬ ‫دڵخۆشی برادەرانم دەدای��ەوە‪ ،‬بەاڵم دواتر‬ ‫سەیرم كرد منیش سزا دراوم‪ ،‬ئێمە لەم‬ ‫نەخۆشخانەیە رۆژان��ە نزیكەی (‪)300‬‬ ‫نەخۆش دەبینین و بڕیاریش بووە‪ ،‬تەقدیر‬ ‫و شوكرم بۆ تۆماربكرێت‪ ،‬ب��ەاڵم دوات��ر‬ ‫بۆ دوو كەسی تریان ك��ردوە‪ ،‬گومانیشم‬

‫س����ەردان����ی م��ەڵ��ب��ەن��دی ت��ەن��دروس��ت��ی‬ ‫ش��ارەزووری ك��ردەوە و ژوورەك��ان گەڕاون‬ ‫و ئ���اگ���ادارك���راون���ەت���ەوە ب���ۆ پ��ۆش��ی��ن��ی‬ ‫سەدریە»‪ .‬سەبارەت بەدواكەوتنی چەند‬ ‫رۆژێ��ك لەبەرامبەر دەرك��ردن��ی سزاكەدا‬ ‫دەڵ��ێ��ت «ن���ازان���م ه��ۆك��اری دواخستنی‬ ‫چیبووە‪ ،‬لەوەزارەتەوە بەڕێوەبەری گشتی‬ ‫ت��ەن��دروس��ت��ی ئ��اگ��ادارك��راوەت��ەوە ك��ە ئەو‬ ‫بڕیارە دەربكات و وەزیر داوای لێكردوم‬ ‫ن��وس��راوەك��ەی ب��ۆ بنێرم‪ ،‬تەنها ژووری‬ ‫چارەسەری سروشتی بۆی هەیە سەدریە‬ ‫نەپۆشێت لەبەرئەوەی هەندێك منداڵی‬

‫ی��ەك��ێ��ك ل����ەو ك���ارم���ەن���دان���ەی ن���اوی‬ ‫لەلیستی سزادراوەكاندایە وتی «دوای‬ ‫ئ��ەوەی بەڕێوەبەری ئیدارەی مەڵبەندی‬ ‫تەندروستیەكەمان بڕیارێكی سزادانی‬ ‫بۆ دەرچوو لەالیەن لیژنەیەكی وەزارەتەوە‬ ‫لەبەرامبەر گوێنەدان بەكاروبارەكانی‪،‬‬ ‫لەڕۆژی (‪)7/5‬دا بەبێ ئەوەی ئاگادار‬ ‫بكرێینەوە بەرپرسی ئیدارەكە گەڕایەوە‬ ‫و س���زای ب��ۆ (‪ )22‬ك��ەس��م��ان دان����اوە‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا دەبێت سزا لەڕێگەی نوسراو‬ ‫ئ��اگ��ادار بكرێیتەوە»‪ .‬پاشان دەرب��ارەی‬ ‫هەوڵەكانیشیان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو‬ ‫بنکه‌ ته‌ندروستیه‌کان له‌کێشه‌ و گرفتدا ده‌ژین‬ ‫س��زای��ە وت���ی‪ :‬دوات���ر چ��ەن��د شوێنێكمان‬ ‫ل �ێ‌ ئ��اگ��ادار ك���ردەوە وەك ب��ەڕێ��وەب��ەری‬ ‫گشتی‪ ،‬بەشی یاسای بەڕێوەبەرایەتی وەزیریش ئەو كاتە وتبووی من ئەم بڕیارە ه��ەی��ە ل��ەن��اوەن��دی ح��زب��ی��ەوە كۆمەڵێك‬ ‫پێیانڕاگەیاندین ئەم كارە یاسایی نییە و جێبەجێ‌ ناكەم‪ ،‬بۆیە بەڕێوەبەری گشتی پڕوپاگەندەمان دواخرابێت بەگێرەشێوێن‬ ‫نابێ لەسەر حاڵەتی سەدریە پۆشین سزا دواتر رایگەیاندبوو كە وازم��ان لێناهێنن و شتیتر بۆ سەپاندنی بڕیارەكە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بدرێن‪ ،‬پاشان وەزارەتمان لێ‌ ئاگاداركردەوە دەڵێن دەبێت ئەو سزایە دەربكرێت‪ ،‬بۆیە دەكرا لیژنەیەكمان بۆ پێكبهێنرێت تا بزانن‬ ‫و پێیانوتین ئەگەر بەڕێوەبەری گشتی واهەست دەكەین دەستێكی حزبی لەپشت ئەنجامەكەی چی دەردەخات»‪.‬‬ ‫بەرپرسانیش قسەیان هەیە‬ ‫بڕیاری سزادانی نەبێت ئێمەش نایكەین‪ ،‬ئەم كارەوەیە»‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم دوات���ر ل��ەب��ەڕێ��وەب��ەرای�ه‌ت��ی گشتی‬ ‫محەمەد ف��ارس ع��ەب��دواڵ‪ ،‬بەرپرسی‬ ‫یەكێكی تر ل��ەو كەسانەی س���زادراوە‬ ‫ڕۆژ‬ ‫تەندروستی ش����ارەزوور پ��اش پێنج‬ ‫ئاماژەی بەوەكرد «ماوەی چەندساڵێكە ئ����ی����دارەی م���ەڵ���ب���ەن���دی ت��ەن��دروس��ت��ی‬ ‫ناوەكانمان دەرچ��وو بوو بۆ سزاو ناوبراو خزمەتدەكەم و چەندینجار هەبووە نزیكەی ش�����ارەزور ب��ەچ��ەت��ری ڕاگ��ەی��ان��د «دوو‬ ‫رازی ن��ەب��وو ئ��ی��م��زای ب��ك��ات‪ ،‬لەپاشان پێنج رۆژێك ئەركی ئەم نەخۆشخانەیەم رۆژ بەرلەسزاكە‪ ،‬لیژنەیەك لەوەزارەتەوە‬

‫تێدایە و نەترسێت»‪.‬‬ ‫سەبارەت بەدیارنەمانی هەندێك پارە‬ ‫كە دان���راوە بۆ ن��ۆژەن��ك��ردن��ەوەی ژووری‬ ‫پاسەوانەكان‪ ،‬محەمەد ف��ارس ئاماژەی‬ ‫ب���ەوەك���رد «ت��ەن��ه��ا پ��ڕوپ��اگ��ەن��دەی ئ��ەم‬ ‫ك��ارم��ەن��دە س��زادراوان��ەی��ە‪ ،‬ئ��ەگ��ەر راس��ت‬ ‫دەك����ەن ب��ۆچ��ی پ��ێ��ش س��زاك��ە گلەییان‬ ‫ل��ەئ��ی��دارەك��ە ن��ەب��ووە و باسی مەسەلەی‬ ‫لەوجۆرەیان ن��ەك��ردوە‪ ،‬ئەگەر گومانێكم‬ ‫لەخۆم هەبووایە (‪ )22‬كەسەم سزا نەدەدا‪،‬‬

‫ئا‪ /‬ئاراس عوسمان‬

‫قەزای شارەزوور یەكێكە لەو قەزایانەی‬ ‫ك��ە هاواڵتیانی ئ��ەم ناوچەیە ل��ەڕووی‬ ‫تەندروستییەوە گلەیی و گازندەیەكی‬ ‫زۆری��ان هەیە‪ ،‬زۆرج��ار ئەو نەخۆشانەی‬ ‫سەردانی مەڵبەندی تەندروستی قەزای‬ ‫شارەزور دەكەن‪ ،‬بۆ بەده‌ستهێنانی دەرمانە‬ ‫تەندروستییەكان ب��ۆ دەرمانخانەكانی‬ ‫دەرەوەی ئەم مەڵبەنده‌ دەنێردرێن‪.‬‬ ‫لەڕووی پێداویستیشەوە تائێستا خاوەنی‬ ‫ئ��ەم��ب��ۆاڵن��س��ی خ��ۆی��ان ن��ی��ن‪ ،‬پزیشكی‬ ‫پسپۆڕیشیان نییە‪ .‬لەم ماوەیەشدا كێشەیەك‬ ‫لەناو مەڵبەندی تەندروستییەكەدا لەنێوان‬ ‫(‪ )22‬كارمەند و بەرپرسی ئیدارەی ئەم‬ ‫مەڵبەندی تەندروستیە روویدا‪ ،‬سەرەنجام‬ ‫ئەو كارمەندانە سزادران له‌سه‌ر نه‌پۆشینی‬ ‫سه‌درییه‌‪ ،‬لەم راپۆرتەشدا وردەكارییەكان‬ ‫دەخەینەڕوو‪.‬‬

‫كەسێك پێی وتبوو دەبێت ئیمزای بكەیت‪.‬‬ ‫لە (‪)7/5‬دا بڕیاری سزاكە دەرچووبوو‬ ‫دوای ماوه‌یه‌ک بەڕەسمی بڕیارەكەیان‬ ‫راگ��ەی��ان��د‪ ،‬لەكاتێكدا ب��ۆ هەركارێكی‬ ‫لەمشێوەیە دوو ب��ۆ س�ێ‌ ڕۆژ زی��ات��ری‬ ‫پێناچێت‪ ،‬لەهەمانكاتیشدا كارمەندی‬ ‫ت��ێ��دای��ە ل��ەن��او ئ���ەم (‪ )22‬ك��ەس��ەدا كە‬ ‫رێگە پێدراوە سەدریە لەبەر نەكات‪ ،‬یان‬ ‫كەسی تێدایە ئەو رۆژە دەوام��ی نەبووە‬ ‫سزا دراوە‪ ،‬ئەو رۆژەی كە وتیان وەزیری‬ ‫ت��ەن��دروس��ت��ی رای��گ��ەی��ان��دووە س��زاك��ەم��ان‬ ‫دەربچێت‪ ،‬ئەو رۆژە وەزیر لەبەغداد بووە‪،‬‬

‫ب��ۆی��ە ئێستاش ه��ەر دەب��ی��ن��رێ��ن س��ەدری��ە‬ ‫ناپۆشن و ن��ازان��ی ب��ەچ زمانێك تێیان‬ ‫بگەیەنین»‪.‬‬ ‫س�����ۆران ع��ەل��ی ق��ای��م��ق��ام��ی ق���ەزای‬ ‫شارەزوور لەمبارەیەوە بەچەتری راگەیاند‬ ‫«لەالیەن ئیدارەی مەڵبەندی تەندروستی‬ ‫زمناكۆ بەنوسراوێك ئاگاداریان كردین‪،‬‬ ‫كۆمەڵێك ك��ارم��ەن��د دەوام��ی��ان ن��ەك��ردوە‬ ‫و سەرپێچیان ك���ردوە و سەدرییەشیان‬ ‫نەپۆشیوە‪ ،‬ئ���ەوەی ل��ەك��ارەك��ەی داب���ڕاوە‬ ‫و دەوام��ی نەكردوە بریتین لە (د‪.‬كانیاو‬ ‫جەبار حەمە ئەمین) و (كۆسار حەمەڕەزا‬

‫سزادان كێشەی لێدەكەوێتەوە‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاراس عوسامن‬ ‫حەمەكەریم) و بەرپرسی سەندیكاكەیان‬ ‫(ع���وم���ەر ح���ەم���ە ع���ەل���ی) ك���ە ه��ان��ی‬ ‫كارمەندەكانیان داوە بۆ خۆپیشاندان»‪.‬‬ ‫س���ۆران ع��ەل��ی ئ��ام��اژەی ب��ەوەش��ك��رد‬ ‫«ب���ەڕێ���وەب���ەری ك��ارگ��ێ��ڕی مەڵبەندی‬ ‫تەندروستی زمناكۆ پێشنیاری كردوە بۆ‬ ‫ئێمە كە ئەمانە سەرپێچیان كردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب��ەدواداچ��ون دەك��ەم لەسەر ئەم حاڵەتە و‬ ‫بۆ ئ��ەوەی بزانین بڕیاری تایبەتی بوو‬ ‫یان ئەو كەسانە كێشەیان دروستكردووە»‪.‬‬

‫قایمقامی ش���ارەزور ئەوەشی ن��ەش��اردەوە‬ ‫كە «ئ��اگ��اداری دانانی ئەم بەڕێوەبەرە‬ ‫بۆ مەڵبەندی تەندروستی زمناكۆ نیم و‬ ‫پرسیش بەئێمە نەكرا»‪.‬‬ ‫د‪.‬ئ��������االن ع���ەب���دوڵ�ڵ�ا ب���ەڕێ���وب���ەری‬ ‫گشتی تەندروستی ش��ارەزور بەچەتری‬ ‫وت «ئ��ێ��م��ە وەك ت��ەن��دروس��ت��ی گشتی‬ ‫ش�����ارەزوور ن��وس��راوێ��ك ئ��اراس��ت��ەم��ان كرا‬ ‫ل��ەالی��ەن مەڵبەندی تەندروستی ق��ەزای‬ ‫ش����ارەزوور‪ ،‬س��ەب��ارەت بەسەرپێچی ئەو‬ ‫كارمەندانە ئێمەش لەسەر ئەو بنەمایە‬ ‫ب���ڕی���ارەك���ەم���ان ج��ێ��ب��ەج �ێ‌ ك������ردوە‪ ،‬ئ��ەم‬ ‫س���زای���ەش ك��ەم��ت��ری��ن ن���م���رەی س���زای���ە و‬ ‫تەنها وەك ئاگاداركردنەوەیەكە و سەرنج‬ ‫راكێشان نییە»‪ .‬لەبەرامبەر پۆشینی‬ ‫س����ەدری����ەدا‪ ،‬ب���ەڕێ���وب���ەری ت��ەن��دروس��ت��ی‬ ‫گشتی ش���ارەزوور هێمای بۆ ئ��ەوە كرد‬ ‫لیژنەی بەدواداچوونمان هەیە و وەزارەتی‬ ‫تەندروستیش لیژنەیان بۆ ئەم مەبەستە‬ ‫هەیە‪ ،‬هەر كارمەندێك پابەندی سەدریە‬ ‫پۆشینەكە نەبێت ب��ەم س��زای��ە ئ��اگ��ادار‬ ‫دەكرێتەوە»‪ .‬باسی لەوەشكرد «هەندێك‬ ‫ك���ەس وا ب���اس دەك���رێ���ت ل���ەو ك��ات��ان��ەدا‬ ‫پشووبووە رایگەیاند داوام��ان ك��ردوە ئەو‬ ‫ناوانە لەوسزایەدا الببرێن»‪.‬‬ ‫د‪.‬تاهیر هەورامی وەزیری تەندروستی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان سەبارەت‬ ‫بەسزای ئەم (‪ )22‬كارمەندەی مەڵبەندی‬ ‫تەندروستی ق��ەزای ش���ارەزوور بۆ چەتر‬ ‫دوا و وتی «ئەم كارمەندانە سەرپێچیان‬ ‫ك��ردوە و بەهیچ شێوەیەك دەستی حزبی‬ ‫ل��ەپ��ش��ت��ەوە ن��ەب��ووە‪ ،‬ب��گ��رە ح��زب هەوڵی‬ ‫ئ����ەدا ئ���ەم ك��ەس��ان��ە س���زان���ەدرێ���ن‪ ،‬ئ��ەم‬ ‫كەسانە هەندێكیان درەنگ رۆیشتوونەتە‬ ‫س���ەرك���ارەك���ەی���ان و ه��ەن��دێ��ك پ��اب��ەن��دی‬ ‫پۆشینی س��ەدری��ە ن��ەب��وون‪ ،‬ئ��ەو كاتەش‬ ‫من لەبەغداد ب��ووم بەڕێوەبەری گشتی‬ ‫شارەزور بڕیاری سزاكەی دەرك��ردوە‪ ،‬ئەو‬ ‫كارمەندانە ئەگەر ئەم بڕیارەیان پێباش‬ ‫نیە با بچن سكااڵ تۆمار بكەن و داوای‬ ‫مافی خۆیان بكەن»‪ .‬باسی لەوەشكرد‬ ‫ئێمە وەك تەندروستی سیستمی ئۆفمان‬ ‫نییە و ئەوانەشی ئێشكگری بەردەوام بن‪،‬‬ ‫بەپارە دەوام دەكەن‪.‬‬

‫ئا‪ /‬كارزان تاریق‬ ‫«ئ��اس��ەوارەك��ان��ی ه��ەورام��ان بێنازترین‬ ‫ئاسەوارن و ئاوڕیان لێنەدراوەتەوە و قەاڵی‬ ‫خ��ورم��اڵ ك��ە ن��اوچ��ەی��ەك��ی ئ���اس���ەواری و‬ ‫گەشتوگوزاریە ك���راوە بەشوێنی بنكەی‬ ‫سەربازی»‪ ،‬ئەمە وتەی محەمەد سابری‬ ‫ش��ارەزا لەبواری شوێنەواردا ب��وو‪ ،‬ئەو كە‬ ‫دانیشتوی شارۆچكەی خورماڵ‌ه ئاماژەی‬ ‫بۆئەوەكرد هەورامان دەوڵەمەندترین ناوچەیە‬ ‫لەكوردستاندا ل��ەڕووی ئ��اس��ەوارەوە‪ ،‬دەڵێت‬ ‫«لەڕووی ئاوڕدانەوە سفرن‪ ،‬زۆرترین ڕێژەی‬ ‫شوێنەوار لەكوردستاندا دەكەوێتە ناوچەی‬ ‫ه��ەورام��ان ئ��ەوش��وێ��ن��ەران��ەش بۆسەردەمی‬ ‫ئاشووریەكان دەگەڕێنەوە»‪.‬‬ ‫ع����ەل����ی ح����اج����ی زەڵ����م����ی ئ����ام����اژە‬ ‫بەكەمتەرخەمی الی��ەن��ە پەیوەندیدارەكان‬ ‫دەك��ات و دەڵێت «رێكخراوەكانی خورماڵ‬ ‫و رۆشنبیرانیش كەمتەرخەمن لەبەرامبەر‬ ‫شوێنەوارەكان و دەتوانن لەبری وۆركشۆپ‬ ‫و كۆمەڵیك ك���اری الوەك��ی��ت��ر پ��رۆژەی��ەك‬ ‫پێشكەشی الیەنی پەیوەندیدار بكەن بۆ‬ ‫نۆژەنكردنە و پاراستنی ئەو شوێنەوارانە‬ ‫و ئ��ەگ��ەر وەزارەت���ەك���ان و فەرمانگەی‬ ‫شوێنەوار كەمتەرخەم بن مەترسی فەوتان و‬ ‫لەناوچوونی ئەو شوێنەوارانە زیاتر دەبێت»‪.‬‬

‫وتار خوێنی مزگەوتی گەورەی خورماڵ‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ا ع��ەب��دواڵ ئ���ام���اژەی بۆچەند‬ ‫شوێنەوارێكی هەورامان كرد كە لەڕووی‬ ‫مێژوییەوە زۆر كۆنن پێویستە بپارێزرێن‪،‬‬ ‫ێ خ��راون بۆئەو مەبەستەش‬ ‫ب��ەاڵم پشتگو ‌‬ ‫«ئێمە وەك مامۆستایانی ئاینی زۆر‬ ‫رێوشوێنمان گرتۆتەبەر بۆنۆژەن كردنەوەی‬ ‫ئ��ەوش��وێ��ن��ەواران��ە»‪ ،‬دەش��ڵ��ێ��ت «ل��ەگ��ەڵ‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری ن��اح��ی��ەدا س��ەردان��ی وەزی���ری‬ ‫ئ��ەوق��اف��م��ان ك��رد ل��ەس��ەر كابینەی نوێی‬ ‫حكومەت بۆ نۆژەنكردنەوەی مزگەوتی‬ ‫گەورەی خورماڵ خۆشیان بۆ ئەم مەبەستە‬ ‫ل��ی��ژن��ەی��ەك��ی��ان پێكهێنا‪ ،‬ب���ەاڵم هیچمان‬ ‫بۆنەكرا»‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئ��ەوەی لەهەوراماندا نزیكەی‬ ‫(‪ )20‬شوێنەوار هەیە كە گرنگترینیان‬ ‫(قەاڵی زەڵم‪ ،‬مزگەوتی گەورەی خورماڵ‬ ‫و قەاڵ و شورای خورماڵ و مەرقەدەكان‪،‬‬ ‫ئەشكەوتی خ��ان ئ��ەح��م��ەدخ��ان‪ ،‬كۆشكی‬ ‫كچ و ‪..‬زهتد)‪ ،‬بەاڵم تائێستا بنكەیەكی‬ ‫شوێنەواری نەهاتووەتە ناوچەكە بۆپاراستن و‬ ‫نۆژەنكردنەوەی ئەم ئاسەوارانە‪.‬‬ ‫مێژوونوس و مامۆستای زانكۆ ماجد‬ ‫خلیل ب��ە(چ��ەت��ری) راگەیاند «مێژووی‬ ‫شوێنەوارەكانی ه��ەورام��ان بۆپێش ئاینی‬ ‫ئیسالم دەگ��ەڕێ��ت��ەوە و بەپێی قۆناغە‬

‫مێژووییەكان و هاتنی میرنشینەكان كۆمەڵێك‬ ‫ئاسەوار لەناوچەكەدا جێماون و لەسەردەمی‬ ‫میرنشینی ئ���ەردەاڵن���ی و ح��ەس��ن��ەوی و‬ ‫‪...‬هتد‪ ،‬چەندین شورایان دروستكردووە‪ ،‬وەك‬ ‫قەاڵی زەڵم و شورا و منارەی خورماڵ»‪.‬‬ ‫ئەو مێژونوسە‪ ،‬وتیشی «تائێستا هیچ‬ ‫تیمێكی پارێزەری شوێنەوار لەناوچەكەدانیە‬ ‫و ئ��ەوان��ەش��ی رێ��گ��ای��ان پ��ێ��دراوە ل��ەب��ارەی‬ ‫شوێنەوارەوە بنوسن نەخوێندەوار و خاوەن‬ ‫بەرژەوەندی حزبین‪ ،‬هەروەها دەستێكی رەش‬ ‫ی��ان تەوژمێكی ئیسالمی بەعەقڵیەتی‬ ‫عەرەبی لەناوچەكەدا دروستبوو كە بڕیاربوو‬ ‫ئەوشوێنەوارانە لەناو بەرێت وەك مەرقەدەكان‬ ‫كە رەمزێكی ئاینی ناوچەكەیە‪ ،‬ئ��ەوەی‬ ‫جێگای نیگەرانیە دەستێكی پێچەوانەی‬ ‫ئ���ەم دەس��ت��ە ن��ەه��ات��ووە ب��ۆ ئ���اوڕدان���ەوەی‬ ‫شوێنەوارەكان»‪.‬‬ ‫ب���ەڕێ���وەب���ەری ن��اح��ی��ەی خ��ورم��اڵ‬ ‫سمكۆ ساالر جەخت لەسەر گرنگی‬ ‫ش��وێ��ن��ەوارەك��ان��ی ن��اوچ��ەك��ە دەك��ات‬ ‫و دەڵ��ێ��ت «ه��ەن��دێ��ك ئیشی ك��ەم‬ ‫كراوە‪ ،‬بەاڵم وەك پێویست نیە و بە‬ ‫ب��ەردەوام��ی هەوڵی بۆ دەدەی���ن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەم مەبەستە چەندین جار پەیوەندیم‬ ‫بە بەڕێوەبەرایەتی شوێنەوارناسی‬ ‫سلێمانیەوە كردوە‪ ،‬ئەوانیش نوێنەرێكیان‬

‫بەهۆی گرفتی نیشتەجێبوون لەشاری هەولێر‬

‫ژمارەیەك خێزان ژیان لەناو‬ ‫کارگەیەكی بەفردا بەسەردەبەن‬

‫ئا‪ /‬ئااڵ بەرزنجی‬

‫«ئ��ەگ��ەر ئێمەش لەشوێنی زی��ادەڕۆ‬ ‫خ��ان��ووم��ان دورس���ت ب��ك��ردای��ە حكومەت‬ ‫زەوی پێدەداین‪ ،‬بەاڵم پەنامان بۆ زیادەڕۆ‬ ‫ن��ەب��ردوە و هیچ ك��ارێ��ك��ی نایاسایمان‬ ‫ن���ەك���ردوە‪ ،‬ح��ك��وم��ەت هیچ ئاوڕێكمان‬ ‫لێناداتەوە و لەكاتی هەڵبژاردنەكانیشدا‬ ‫داوای��ان لێ دەكرین دەنگ بدەین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەی بۆچی ئێستا سەردانمان ناكەن؟‪،‬‬ ‫ئایا ئێمەش وەك هەر خێزانێكی تر مافی‬ ‫ئ��ەوەم��ان نیە ل��ەگ��ەڕەك��ێ��ك��ی ئاساییدا‬ ‫بژین؟»‪ .‬ئەمە وتەی بەرهەم محەمەد‪،‬‬ ‫تەمەن (‪ )45‬ساڵ بوو‪ ،‬ئەو كە خاوەنی‬ ‫(‪ )9‬سەرخێزانە و م��اوەی (‪ )10‬ساڵە‬ ‫لەناو دوو ژووری سێ‌ ب��ەچ��واردا لەناو‬ ‫ك��ارگ��ەك��ان��ی ب��اش��وری ش���اری هەولێر‬ ‫لەسەرێگای مەخموور كە بەكارگەكانی‬ ‫ب��ەف��ر ن���اس���راوە ژی����ان ب���ەس���ەردەب���ەن و‬ ‫ب��ەن��ی��گ��ەران��ی��ەوە وت��ی «ژی���ان ل��ێ��رە زۆر‬ ‫زەحمەتە‪ ،‬زستان لەبەر سەرما و هاوینیش‬ ‫لەبەر گەرماكەی‪ ،‬لێرە وەك پاسەوانی‬ ‫كارگەكان حسابمان بۆ دەكرێت و بەهیچ‬ ‫ش��ێ��وەی��ەك ناتوانین م��اڵ چ��ۆڵ بكەین‬ ‫بەتایبەتی ل��ەب��ۆن��ە و جەژنەكانیشدا‪،‬‬ ‫ئێستاش منداڵەكانمان زۆربەیان دەخوێنن‪،‬‬ ‫جگە لەدوری قوتابخانەكانیان‪ ،‬شەوانی‬ ‫زستان شوێن نیە تێدا سەعی بكەن»‪.‬‬ ‫دەرب��ارەی كارەبا و بێ‌ ئاویش ناوبراو‬ ‫رون��ی��ك��ردەوە كە ك��ارەب��ا و ئ��اوی��ان لەسەر‬ ‫كارگەكانە و لەماوەی رابردوشدا شەوان‬ ‫كارەبایان نەبووە‪.‬‬ ‫ج��ەم��ال رەح��م��ان‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )43‬ساڵ‬ ‫ب��ەوت��ەی خ��ۆی یەكێكە لەپێشمەرگە‬ ‫كۆنەكان دەڵێت «هەموو ژیانم لەسەر‬

‫كوردایەتی دان��اوە‪ ،‬بەاڵم م��اوەی (‪)10‬‬ ‫ساڵە بەناچاری لەناو یەكێك لەگۆڕەپانی‬ ‫ك��ارگ��ەی��ەك��ی ب���ەف���ردا ل���ەگ���ەڵ ش��ەش‬ ‫منداڵەكەمدا ژیان بەسەردەبەین‪ ،‬بەهۆی‬ ‫گ��ران��ی نرخی خ��ان��ووەوە ن��ات��وان��م بچمە‬ ‫گەڕەكه‌کان وەك هەرخێزانێك ژیانێكی‬ ‫ئاسایی ببەمە سەر»‪.‬‬ ‫جەمال رەحمان ئاماژەی بۆ ئەوەكرد‬ ‫بۆماوەی (‪ )10‬ساڵ پیشمەرگەبووە و‬ ‫لەو ماوەیەشدا نەیتوانیوە هیچ دوا رۆژێك‬ ‫بۆ خ��ۆی و منداڵەكانی دابین بكات‪،‬‬ ‫وت��ی «تائێستاش جگە لەموچەیەكی‬ ‫ك���ەم ه��ی��چ شتێكیتر ش��ك ن��اب��ەم بۆیە‬ ‫ناتوانم لێرە دەربچم‪ ،‬هەروەها قوتابخانە‬ ‫و نەخۆشخانەمان نیە و دورین لەهەموو‬ ‫پێداویستیەكی رۆژان���ە‪ ،‬بۆیە داواك���ارم‬ ‫حكومەتی هەرێم ئاوڕمان لێ بداتەوە‬ ‫ل��ەم ژی��ان��ە كوللە م��ەرگ��ی��ە رزگ��ارم��ان‬ ‫بكات»‪.‬‬ ‫ش����ەم����اڵ ك�����ەری�����م‪ )38( ،‬س����اڵ‪،‬‬ ‫هاواڵتیەكی تر بوو ماوەی (‪ )13‬ساڵە‬

‫بەرپرسی نوسینگەی‬ ‫پارێزگا‬

‫«هەندێكیان لەوانە‬ ‫دوو ماڵیان هەیە»‬ ‫ل��ەن��او ئ���ەو ك��ارگ��ەی��ەك��دا ژی���ان ب��ەس��ەر‬ ‫دەب����ات‪ ،‬وت���ی «ح��س��اب��ی ه��اواڵت��ی��ەك��ی‬ ‫ئاسایمان بۆ ناكرێت‪ ،‬بەتایبەتی كاتێك‬

‫كارمان لەفەرمانگەیەك دەبێت‪ ،‬داوای‬ ‫ژم���ارەی گ��ەڕەك و خانوومان لێدەكەن‬ ‫و ئ���ەو ژم���ارەی���ەم���ان ن��ی��ە و ت��ەن��ان��ەت‬ ‫(م��وخ��ت��ار)ی��ش ه��ی��چ پشتگیریەكمان‬ ‫ناكات لەكاتی پێویستی نیشتەجێبوون بۆ‬ ‫فەرمانگەكان»‪.‬‬ ‫شەماڵ ئاماژەی بۆ ئەوەكرد بەهۆی‬ ‫زۆری ئۆتۆمبێلی گەورە لەكارگەکه‌دا‬ ‫ت���ەواو ب��ێ��زار ب���وون و منداڵەكانیشیان‬ ‫لەمەترسیدان‪ ،‬وت��ی «ل��ەگ��ەڵ ئەوەشدا‬ ‫ئ��اف��رەت��ەك��ان��م��ان ن���ات���وان���ن ب���ەئ���ازادی‬ ‫ه��ەڵ��س��وك��ەوت ب��ك��ەن و خ��اوەن��ی هەشت‬ ‫سەرخێزانم و یەك ژوورمان هەیە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫خاوەن كارگەكە شوێنەكەی تازەدەكاتەوە‬ ‫و شوێنەكەی ئێمەش تێكدەچێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫داواك���ارم لەالیەنی ب��ەرپ��رس ئ��اگ��اداری‬ ‫ژیان هاواڵتیانی هەژاریش بێت»‪.‬‬ ‫دەرب���ارەی ئ��ەو خێزانانەی ل��ەن��او ئه‌و‬ ‫كارگانەدا ژی��ان ب��ەس��ەردەب��ەن بەرپرسی‬ ‫نوسینگەی پارێزگای هەولێر‪ ،‬حاجی‬ ‫باوەر بە(چەتر)ی راگەیاند «لەماوەی‬ ‫رابردودا ئەو خێزانانەی لەوجۆرە شوێنانە‬ ‫نیشتەجێبوون‪ ،‬ل��ەڕێ��گ��ای پ��ارێ��زگ��ای‬ ‫هەولێرەوە قەرەبوو كرانەوە‪ ،‬بەاڵم جارێكیتر‬ ‫گەڕانەوە شوێنەكانی خۆیان»‪.‬‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی ن��وس��ی��ن��گ��ەی پ��ارێ��زگ��ای‬ ‫هەولێر ئاماژەی بۆ ئەوەكرد زۆربەی ئەو‬ ‫خێزانانە وەك پاسەوان لەناو کارگه‌یه‌ك‬ ‫ی��ان گ��ەراج��ێ��ك شوێنێكیان ب��ۆ خۆیان‬ ‫دروس��ت��ك��ردوە و هەندێكیان ل��ەوان��ە دوو‬ ‫ماڵیان هەیە‪ ،‬وتیشی «پێموایە لەكاتی‬ ‫ئێستا هیچ بەرنامەیەك نیە كە زەوی��ان‬ ‫پێبدرێت‪ ،‬چونكە ئ��ەوان��ە بەخواستنی‬ ‫خۆیان لەوێن و ئەگەر زەوی��ش وەربگرن‬ ‫جارێكی تر دەگەڕێنەوە»‪.‬‬

‫ئه‌و شوێنه‌وار ‌ه دێرینه‌ی ک ‌ه ل ‌ه سه‌رده‌می ئیسالمدا کرا ب ‌ه مزگه‌وتی گه‌وره‌ی خورماڵ‬ ‫فۆتۆ‪ :‬کارزان تاریق‬

‫شوێنەوارەكانی هەورامان‬ ‫لەمەترسی لەناوچووندان‬ ‫ب��ۆس��ەرپ��ەرش��ت��ی ش��وێ��ن��ەوارەك��ان��ی‬ ‫ناوچەكە دانا»‪.‬‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری ناحیەی خورماڵ‬ ‫ڕوونیكردەوە یەكێك لەوشوێنەوارانەی‬ ‫كە لەبەرنامەدایە دیزاینی بۆبكرێت‬ ‫مزگەوتی گ���ەورەی خورماڵە و‬ ‫لەدوای پرۆسەی ئازادی‬ ‫عێراقەوە زۆر شتكراوە‬ ‫و شوێنەوارەكانیش‬ ‫پ���ش���ت���گ���وێ‌‬ ‫نەخراون»‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪7‬‬

‫سەرۆكی شارەوانی هەڵەبجە‬

‫«عەلوەیەك بۆ شارەكەمان دەرچوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كۆمپانیایەكی توركی پڕۆژەكەی بەجێهێشت»‬ ‫ئا‪ /‬یادگار رەئوف‬ ‫بەقاڵم تائێستا هیچیان بۆنەكردووین‪ ،‬لەسەر میوەكان دەنێشێت بەوەش لەڕووی‬ ‫تەنها ئەوە نەبێت كە بەرپرسی كۆمەڵەی تەندروستیەوە مەترسی هەیە بۆ سەر‬ ‫«چەندینجار داوام��ان لەشارەوانی و ك��اس��ب��ك��اران ناسنامەكانمان ب��ۆ نوێ بەكارهێنەران‪ ،‬هەروەها عەلوەكە بووەتە‬ ‫گەراجی ئۆتۆمبێل و عەرەبانە ناتوانین‬ ‫كۆمەڵەی كاسبكاران كردووە بۆ ئەوەی دەكاتەوە»‪.‬‬ ‫ئ��اوڕێ��ك ل��ەو ع��ەل��وەی��ە ب��دەن��ەوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ناوبراو ئاماژەی بۆ ئەوەكرد عەلوەكەی بەئاسانی هاتوچۆ بكەین»‪.‬‬ ‫س����ەرۆك����ی ش�����ارەوان�����ی ه��ەڵ��ەب��ج��ە‬ ‫تائێستا وەاڵم��ی��ان نەداوینەتەوە‪ ،‬ئەمە هەڵەبجە شوێنێكی زۆرقەرەباڵغە و خۆڵ‬ ‫جگە ل���ەوەی مانگانە (‪ )300‬ه��ەزار و خاشاكێكی زۆریشی لێ كۆبووەتەوە‪ ،‬خ��در ك��ەری��م ب��ە(چ��ەت��ر)ی راگ��ەی��ان��د‬ ‫دینار بۆ كرێ‌ دەدەی��ن و دەبێت پارەی ب��ەوەش بۆنێكی پیسی لێدێت‪ ،‬دەڵێت «عەلوەیەك بۆ شارەكەمان دەرچوو كە‬ ‫عموالنەش بدەین كە بۆ هەر پالسكۆیەك «ب��ەه��ۆی ف��ڕێ��دان��ی ئ��ەو خ��اش��اك��ان��ەوە بڕیاربوو لەالیەن كۆمپانیایەكی توركیەوە‬ ‫(‪ )500‬دینارمان لێوەر دەگرن»‪ ،‬ئەمە شوێنەكە زۆر پیس و پۆخڵ بووە مشك جێبەجێ‌ بكرێت‪ ،‬بەاڵم كۆمپانیاكە ئەو‬ ‫وتەی ئیبراهیم نەجیم بوو‬ ‫پ���ڕۆژەی���ەی بەجێهێشت‪،‬‬ ‫ك��ە م����اوەی (‪ )10‬ساڵە‬ ‫ئ����ێ����س����ت����ا ل�����ەڕێ�����گ�����ەی‬ ‫سەرۆكی كۆمەڵەی كاسبكارانی لقی هەڵەبجە‬ ‫ك����اری ب��ەق��اڵ��ی دەك����ات‪،‬‬ ‫وەبەرهێناوە عەلوەیەك دراوە‬ ‫پێیوایە ئەو شوێنەی كراوە‬ ‫بەكرێ‌ و زەویمان لەدەروەی‬ ‫نەشیاوە «ئەو عەلوەیە هیچ مەرجێكی تێدانیە»‬ ‫بەعەلوە شوێنێكی‬ ‫شار بۆ تەرخانكردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫و ب��ەپ��ێ��وی��س��ت��ی دەزان���ێ���ت‬ ‫كارە یاسایەكانی ماوە»‪.‬‬ ‫س���ەرۆك���ی ك��ۆم��ەڵ��ەی ك��اس��ب��ك��اران‬ ‫ببرێتە دەرەوەی شار و دەڵێت «شوێنی و جرجێكی زۆریشی هەیە‪ ،‬جگە لەوە‬ ‫عەلوەكە گونجاو نیە‪ ،‬چونكە نەئاو و عەلوەكە چەندین پیشەی جۆراو جۆری ل��ق��ی ه��ەڵ��ەب��ج��ە ئ��ەن��وەر ح��ەم��ە رەش��ی��د‬ ‫نەكافتریای ه��ەی��ە‪ ،‬هیچ مەرجێكی وەك رۆنگۆڕ و بەقاڵی تێدا دەكرێت و رایگەیاند «ن��زی��ك��ەی (‪ )150‬بەقاڵ‬ ‫لەسنوری هەڵەبجەدا هەیە بۆیە پێویستە‬ ‫ت��ەن��دروس��ت��ی��ش��ی ت��ێ��دان��ی��ە و پێویستە گەراجی ئۆتۆمبێلیشە»‪.‬‬ ‫عەلوەكە لەدەرەوەی شاربێت»‪.‬‬ ‫م��ەری��وان سابیر‪ ،‬تەمەن (‪ )37‬ساڵ ع��ەل��وەی��ەك��ی ب����اش دروس��ت��ب��ك��رێ��ت و‬ ‫سەرهەنگ عەزیر‪ ،‬تەمەن (‪ )37‬ساڵ پێیوایە شوێنی ع��ەل��وەك��ە ن��ەش��ی��اوە و بۆئەمەش هەوڵەكانمان چڕكردووەتەوە‪،‬‬ ‫ك��ە م���اوەی پێنج ساڵە ك��اری بەقاڵی ل��ەڕووی تەندروستیشەوە ئ��ەو شتانەی چونكە ئ��ەو عەلوەیە هیچ مەرجێكی‬ ‫دەك���ات ل��ەن��او ع��ەل��وەك��ەی هەڵەبجەدا دەفرۆشرێن زیان بەتەندروستی هاواڵتیان ت��ێ��دان��ی��ە و م��اف��ی خ��ۆی��ان��ە ب��ەق��اڵ��ەك��ان‬ ‫ب��ە(چ��ەت��ر)ی راگ��ەی��ان��د «ل��ەوك��ات��ەوەی دەگەیەنێت‪ ،‬دەڵێت «تۆز و خۆڵێكی زۆر عەلوەیەكی مۆدێرنیان هەبێت»‪.‬‬

‫به‌قاڵه‌کانی هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاوه‌ڕوانی عه‌لوه‌یه‌کی مۆدێرندان‬

‫فۆتۆ‪ :‬فه‌رێق هه‌ڵه‌بجه‌یی‬

‫له‌جگه‌ره‌و‌ه بۆ نێرگه‌له‌کێشان‬

‫فەالح مورادخان (بەڕێوەبەری وادی ئەڵمانی)‬

‫شێواندنی كۆئەندامی زاوزێ (خەتەنەكردن) لەكوردستان بەسوننەت دانراوە‬ ‫دیداری‪ :‬نینا باران‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪8‬‬

‫ژن كار ناكات‬ ‫یاكومەڵگا پیاوساالرە؟‬

‫‪-‬‬

‫كێشەی ژنان‪ ...‬لەمپەری بەردەم‬ ‫بەئەندامبوونی توركیایه‌ لەیەكێتی ئەوروپا‬

‫ئا‪/‬ئەمیر سەعد‬ ‫و‪ :‬لەعه‌ره‌بییەوە‪ /‬بارام سوبحی‬

‫سەردانی كافتریا و چایخانەكانی‬ ‫نێو شارەكان دەیكەت ئەو گەنجانە‬ ‫دەبینیت سەریانناوە بەیەكەوە و‬ ‫مژ لەنێرگەلەكانی بەردەمیان‬ ‫دەدەن و لەگەڵ تەقەی دۆمینە و‬ ‫تاوڵەدا دوكەڵی نێرگەلەكان بەفیزەوە بەهەوادا‬ ‫دەدەن‪ .‬رۆژانە بەشێك لەگەنجان روو لەكێشانی‬ ‫ن��ێ��رگ��ەل��ە دەك����ەن و وەزی����ری‬ ‫تەندروستیش رایدەگەیەنێت‬ ‫كێشانی ن��ێ��رگ��ەل��ە دەبێتە‬ ‫هۆی دروستبوونی نەخۆشی‬ ‫شێرپەنجە‪.‬‬ ‫ئاریان حەسەن‪ ،‬تەمەن (‪)19‬‬ ‫س���اڵ ل��ەك��اف��ت��ری��ای «گیتار»‬ ‫لەشاری سلێمانی خەریك بوو مژی‬ ‫لەنێرگەلەكەی دەدا و‬ ‫دوكەڵی لەدەمیەوە‬ ‫دەردەك�������������������رد‪،‬‬ ‫ئ�������ام�������اژەی ب��ۆ‬ ‫ئەوەدەكرد چوار ساڵە‬ ‫نێرگەلە دەكێشێت و نازانێت كە‬ ‫زیانی هەیە وتی «ماوەی چوار‬ ‫ساڵ دەبێت نێرگەلە دەكێشم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نزیكەی چ��وار مانگ دەبێت‬ ‫بە بەردەوامی نێرگەلە دەكێشم‬ ‫من لەبێتاقەتیدا نێرگەلە دەكێشم‪،‬‬ ‫تائێستا ن��ازان��م ك��ە زی��ان��ی هەیە‬ ‫یانا؟ یەكێك دەڵێت زیانی هەیە‬ ‫یه‌کێکیش دەڵێت زیانی نیە»‪.‬‬ ‫زەرەره‌كانی دەزانێت و‬ ‫دەیكێشێت‬ ‫ی���وس���ف رەش����ی����د‪ ،‬ت��ەم��ەن‬ ‫(‪ )22‬س����اڵ خ��وێ��ن��دك��اری‬

‫زانكۆیە‪ ،‬مژی لەنێرگەلەكەی بەردەمی دەدا‬ ‫و پشكۆی نێرگەلەكەی دەگەشاندەوە وتی‬ ‫«ئەگەرچی نێرگەلە زەرەرێكی جەستەی‬ ‫زۆر ب��ەم��رۆڤ دەگەیەنێت‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەالی‬ ‫منەوە شتێكی خۆشە و ناتوانم دەستبەرداری‬ ‫بم‪ .‬ئەگەر رۆژانە نێرگەلە نەكێشم وادەزانم‬ ‫شتێكم لەدەستچووە‪ ،‬بۆیە هه‌ر ده‌رفه‌تم هەبێت‬ ‫لەماڵەوە دەیكێشم»‪.‬‬ ‫گەنجان ئاماژە بۆ ئەەوە دەكەن كە بەهۆی‬ ‫نەبوونی شوێنی گونجاوەو‌ه بۆگەنجان‬ ‫وادەك���ات ناچار روو لەگازینۆكان‬ ‫ب��ك��ەن و ب���ەم���ەش ل��ەب��ێ��ت��اق��ەت��ی��دا‬ ‫دەستدەكەن بەكێشانی نێرگەلە‪.‬‬ ‫ك���اروان م��ەه��دی‪ ،‬تەمەن (‪)25‬‬ ‫س��اڵ‪ ،‬گەنجێكی دانیشتوی شاری‬ ‫چەمچەماڵە كە لەگەڵ دوو هاوڕێی‬ ‫تریدا سەرگەرمی كێشانی نێرگەلە‬ ‫ب��وو لەكافتریای «گەنجان»ی‬

‫شارەكە‪ ،‬پێیوایە بەهۆی نەبوونی شوێنێكەوە‬ ‫گەنجان بەناچاری روو لەكافتریاكان دەكەن و‬ ‫ئەمەش هۆكارە بۆ فێربوونی كێشانی نێرگەلە‬ ‫و ئەمەی پشتڕاست كردەوە و وتی «شوێنێك‬ ‫نیە گەنجان بۆی بچێت‪ ،‬دەبێت بێینە ئەم‬ ‫كافتریایەوە‪ ،‬ئەگەر بتەوێ ماوەیەكی زۆر‬ ‫بمێنیتەوە بێ تاقەت دەبیت و ناچار دەبێت‬ ‫نێرگەلە بكێشیت‪ ،‬هەر چەندە من جگەر‬ ‫كێشیش نیم»‪.‬‬ ‫لەجگەرەوە بۆنێرگەلە كێشان‬ ‫س��ەب��اح واح��ی��د‪ ،‬خ��اوەن��ی «كافتریای‬ ‫گەنجان»ە لەشاری چەمچەماڵ هێما بۆ‬ ‫ئەوەدەكات نێرگەلەكان لەواڵتی سوریایەوە‬ ‫دەیهێنین‪ ،‬وتی «سەرەتای كردنەوەی ئەم‬ ‫كافتریایە گەنجێكی زۆر كەم نێرگەلەی‬ ‫دەك��ێ��ش��ا‪ ،‬ب���ەاڵم ئێستا رۆژب�����ەرۆژ رووی‬ ‫لەزیادبوونە‪ ،‬بەنسبەت شاری چەمچەماڵەوە‬ ‫شتێكی ت���ازەی���ە ك���ە ن��ێ��رگ��ەل��ە ه��ەب��ێ��ت‪.‬‬ ‫ل�����ەب�����ازاڕدا زۆرێ�����ك ل��ەگ��ەن��ج��ان ه�����ەر‬ ‫بۆتاقیكردنەوە دەیكێشن و‬ ‫هەندێكیشیان ئەو‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ەن كە‬ ‫جگەرەیان تەرك‬ ‫داوە ئێستا لەبری‬ ‫جگەرەكە نێرگەلە‬ ‫دەكێشن»‪.‬‬

‫گەنجان قسە ل��ەوەدەك��ەن دوای ئ��ەوەی پارەیەكی زۆر خەرجدەكەن كە وەك ئەوە وایە‬ ‫جگەرەیان تەركردوە رویان لەكێشانی نێرگەلە سوتاندبێتیان»‪.‬‬ ‫نێرگەلەیەك زیانی (‪ )15‬جگەرەی هەیە‬ ‫كردوە‪ ،‬پێیانوایە كە كێشانی نێرگەلە زیانی‬ ‫وەزیری تەندروستی حكومەتی هەرێمی‬ ‫كەمترە لەجگەرە‪.‬‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫لەلێدوانێكی‬ ‫هەورامی‪،‬‬ ‫د‪.‬تاهیر‬ ‫كوردستان‪،‬‬ ‫شۆفێرە‪،‬‬ ‫ساڵ‬ ‫(‪)20‬‬ ‫تەمەن‬ ‫شوان سدیق‪،‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬ ‫هێما بۆ ئەوەدەكات كە لەوكاتەی جگەرەی ت��ای��ب��ەت��دا ب��ەچ��ەت��ری راگ��ەی��ان��د «یەكێك‬ ‫تەرك كردووە دەستی كردوە بەكێشانی نێرگەلە لەهۆكارە گرنگەكانی كێشانی نێرگەلە الیەن‬ ‫وتی «بەڕاستی لەوكاتەی جگەرەم تەرك گەنجانەوە لەنەزانینەوەیە‪ ،‬ئەمڕۆ گەنجانی‬ ‫داوە دادەنیشم و هەموو ئێوارەیەك نێرگەلەیەك ئێمە ئالودەبوون بەكێشانی نێرگەلەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫دەكێشم‪ ،‬هەر چەندە لەچاو جگەرەوە زۆریش ئالودەبوونێكیش دەگ��وازرێ��ت��ەوە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫گرانە‪ ،‬بەاڵم تەنها ئەوەی هەیە بۆنی نایه‌ت چاولێكەریەوە یان السایی كردنەوە‪ .‬كێشانی‬ ‫و ئەشڵێن زیانی كەمترە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر تازە نێرگەلە دەبێتە ه��ۆی دروستبوونی زۆر‬ ‫دەستت پێكردبێت س��ەرت لەگێژەوە دێت و نەخۆشی لەوانە‪ ،‬نەخۆشی شێرپەنجەی لێو‬ ‫دونیای ئێمە خاڵییە‬ ‫و ناودەم و سورێنچك و میزەڵدان و سنگ و‬ ‫گەدەت تێكدەچێت»‪.‬‬ ‫گورچیلە»‪.‬‬ ‫پارەكەی ناسوتێنێت‬ ‫‌لەنەوەی نوێ‬ ‫وەزی�����ری ت��ەن��دروس��ت��ی‪ ،‬ل���ه‌ب���اره‌ی ئ��ەو‬ ‫بەختیار واح��ی��د‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )24‬س��اڵ‪،‬‬ ‫گەنجێكە نێرگەلە ناكێشێت ئاماژە بۆ ئەوە هەڵمەتەی بۆ هۆشیارکردنه‌و‌ه رایانگه‌یاندو‌ه‬ ‫دەكات كە نایەوێت وەك گەنجەكانی تر ئالودەی وت���ی‪ :‬ئێمە ئ��ام��ان��ج��ی س��ەرەك��ی��م��ان ل��ەو‬ ‫ن���������������ەوه‌ی ن��������وێ‌‪،‬‬ ‫بەكێشانی‬ ‫نێرگەلەكێشان بێت و پارەش لەو پێناوەدا خەرج هەڵمەتەی كە كردمان سەبارەت‬ ‫ن��ێ��رگ��ەل��ە ل��ەه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬پێشڕەو ده‌ربه‌ندی ن����ەوەی دوای ه��ەم��وو‬ ‫ناكات‪ ،‬وتی «من نێرگەلە ناكێشم‪،‬‬ ‫ش����ەڕەك����ان����ە‪ ،‬ن�����ەوەی‬ ‫هۆشیاركردنەوەی گەنجانبوو‬ ‫ل��ەب��ەر ئ�����ەوەی ئ��ەگ��ەر دەس��ت‬ ‫سەردەمی پاشماوەی جەنگ و سەرەتای‬ ‫ل��ەوەی كە كێشانی نێرگەلە‬ ‫ب��ك��ەی��ت بەنێرگەلەكێشان‬ ‫گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ەك��ان‪ ،‬ن����ەوەی ن���وێ‌‪ ،‬نوێ‬ ‫شتێكی خ��راپ��ە و ئاسایی‬ ‫ناتوانیت بەئاسانی وازی‬ ‫ل��ەخ��ەون و تموحات گ��وت��ار و ك��ارك��ردن‪،‬‬ ‫ن��ی��ە زی��ان��ی كێشانی ی��ەك‬ ‫لێبێنیت‪ .‬ن��ام��ەوێ��ت وەك‬ ‫نەوەی نوێ‌‪ ،‬نەوەیەكە دونیاكەی جیاوازترە‬ ‫(‪)15‬‬ ‫كێشانی‬ ‫وەك‬ ‫نێرگەلە‬ ‫ئەو گەنجانەی ناوشار بم‬ ‫لەئەویتر كە نەوەی پێشخۆیەتی‪ ،‬ئەم نەوەیە‬ ‫جگەرەیە‪.‬‬ ‫كە ش��ەوان تادرەنگانێكی‬ ‫دەی��ەوێ��ت لەئێستادا بەئاسانی تەسلیمی‬ ‫و‬ ‫ش���ەو ن��ێ��رگ��ەل��ە دەك��ێ��ش��ن‬ ‫سیاسەتكردنەكانی (ئ���ەو)ی تر نەبێت و‬ ‫پێوەی ئالودەبوون و‬ ‫(ئەو)ی تریش بەئەقڵییەتێكی كۆنەپارێزەوە‬ ‫لەپەراوێزكردنی (ئەم)یتردایە و بوونەوەرێكی‬ ‫سەرسەختە و رێگەی كاركردن و گەیشتن‬ ‫بەناوەندی بڕیاردان ئاسان ناكات و هەمیشە‬ ‫لەسەنگەردایە بۆ ئەو نەوه‌یەوەیە و دەیەوێت‬ ‫لەبازنەی بیركردنەوە دۆگماكان و موژدە‬ ‫و حیكاتە بەسەرچووەكانی خۆیدا خولی‬ ‫پێبخوات‪.‬‬ ‫ئ��ەو ب��ون��ەوەرە هەستیارەی ئێستابوونی‬ ‫هەیە و پێیدەڵێن (ن���ەوه‌ی ن��وێ‌) تاچەند‬ ‫ل��ەڕووی ئاكاری كاركردنی ئەو كائینەوە‬ ‫ن��اوزەن��دك��ردن��ێ��ك��ی ت��ەن��دروس��ت��ە و بوونی‬ ‫ێ دەسەلمێنێت؟‬ ‫نەوەیەكی نو ‌‬ ‫ێ (گەنج) خۆی‬ ‫ئایا ئەوەی پێی دەوتر ‌‬ ‫نەوەی نوێیە و جیاوازی رۆئیا و خەون و‬ ‫ئاراستە ئەقاڵنیەكانی هاندەرە بۆ بەخشینی‬ ‫شوناسێك بەو ن��اوەوە؟ یان هێشتا ناتوانرێت‬ ‫زۆرێک له‌گه‌نجان‌نێرگه‌له‌کێشان‌ کۆیانده‌کاته‌وه‌ فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬ ‫م���ژدەی لەدایكبوونی نەوەیەكی نوێمان‬ ‫بەفیعلی پێبدات و تائیستا توڕەبوونی ئەو‬ ‫نەوەیە دەبینین لەبەرامبەر ئەو دۆزەخەی كە‬ ‫تابۆكانی كۆمەڵگا و كلتور و حزب بۆیان‬ ‫دروستكردوە و لەبەر دەرنــەكەوتنیان بەشێوەی‬ ‫كۆمەڵ و یاخیبوونیان لەشێوەی تاكدا هێشتا‬ ‫ێ ناوزەند‬ ‫ێ كائینی گەنج بەنەوەی نو ‌‬ ‫ناكر ‌‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئەم نەوەیە یان ئەو گەنجە‪ ،‬دەیەوێت ئیدی‬ ‫بازنەكانی حزب و خێڵ بشكێنێت و خۆی‬ ‫دەرمانخانەكانیش هەیە كە ئەمە كاری‬ ‫بەكارهێنانی ئەو دەرمانانە‪.‬‬ ‫ێ ئەو تەوقانە‬ ‫لەبری خۆی بیربكاتەوە‪ ،‬دەیەو ‌‬ ‫ئ��اك��ام رەس���وڵ‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )19‬س��اڵ‪ ،‬وەزارەت������ی ت��ەن��دروس��ت��ی��ی��ە رێ��گ��ا ن���ەدا‬ ‫تێكبشكێنێت كە بەردەوام مەحكومی دەكات‬ ‫وەرزش��وان��ی لەشجوانییە و م��اوەی سێ‌ بەباڵوبوونەوەی ئەو دەرمانانە و رێگری‬ ‫بەمردن‪ ،‬دەیەوێت لەڕێگایەكەوە دەستپێبكات‬ ‫ساڵە یاری دەكات‪ ،‬پێیوایە بەكارهێنانی بكات لەباڵوبوونەوەی‪.‬‬ ‫بۆ گۆڕان كە بەحەرام دانەپۆشاربێت‪ ،‬ئەم‬ ‫دڵ‪،‬‬ ‫و‬ ‫هەناوی‬ ‫لەبواری‬ ‫پزیشكی پسۆڕ‬ ‫ئ��ەو دەرم��ان��ان��ە گەلێك زی��ان��ی هەیە و‬ ‫بوونەوەرە حزب بەجێدەهێڵێت و ئیدی حزب ئەو‬ ‫لەمبارەیەوە‬ ‫عەبدواڵ‪،‬‬ ‫شەریف‬ ‫عەبدواڵ‬ ‫وتی «ئەو كەسانەی ئەو یارییە دەكەن‬ ‫جیهانە نیە كە ئەم تێیدا بژی؟ لەبەرئەوەی‬ ‫ئەو‬ ‫«بەكارهێنانی‬ ‫راگەیاند‬ ‫بەچەتری‬ ‫خۆیان بەدور بگرن لەخواردنی ئەو جۆرە‬ ‫دڵنیایە ح��زب پ��ڕە ل��ەب��وون��ەوەری فاسد و‬ ‫دەرم��ان��ان��ە‪ ،‬ل��ەب��ەرئ��ەوەی بەدڵنیاییەوە هۆرمۆنانە‪ ،‬لەالیەن ئەو وەرزشوانانەوە‬ ‫هەلپەرست‪ ،‬دڵنیابووەتەوە كە پیرەكانی حزب‬ ‫بەچاوی گومانەوە لێیدەڕوانێت و بڕوای‬ ‫زیانی زۆر زۆرە و لەداهاتوودا هەستی زیانی زۆرە‪ ،‬لەماوەی چەند هەفتەیەكدا‬ ‫بەتواناكانی نییە؟ لەبەرئەوەی دەزانێت نەوە‬ ‫زیانەكانی ب��ەدی��دەك��رێ��ت‪ ،‬ب��ەاڵم بەپێی‬ ‫پێدەكرێت»‪.‬‬ ‫پیرەكان رێگەنادات بەهەناسە تازە و خوێن‬ ‫ك���اروان ئەحمەد‪ ،‬راهێنەرێكی تری جۆری كەسەكانە‪ ،‬هەیانە لەگەڵ یەكەم‬ ‫گەرمەكان دەستكاری ئ��ەو شتانە بكات‬ ‫ل��ەش��ج��وان��ی��ی��ە ل��ەس��ەن��ت��ەری (ماكفێت) ج��اردا زیانەكانی بەدیدەكرێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫كە ن��ەوەی نوێی پێگۆشەگیركردوە‪ ،‬پیرە‬ ‫ی ئ���ەڵ���م���ان���ی ل����ەش����اری س��ل��ێ��م��ان��ی‪ ،‬بەردەوامیش بێت لەسەر بەكارهێنانی ئەوا‬ ‫ئەقڵ بەسەرچووەكان هەمیشە شانازی بەو‬ ‫پ��ێ��ی��وای��ە ك���ە ل��ەس��ەن��ت��ەرەك��ەی ئ���ەودا مەترسی گ��ەورەی لێ بەدیدەكرێت»‪.‬‬ ‫كلتورەوە دەك��ەن و تەقدیسیان دەك��ات كە‬ ‫وەرزشوانەكانی ئ��ەو دەرمانانە زۆرك��ەم ئ���ەو پ��زی��ش��ك��ە زی��ان��ەك��ان��ی خ��س��ت��ەڕوو‬ ‫ێ بۆبیركردنەوە‬ ‫ساتێك نابەخشێت بەنەوه‌ی نو ‌‬ ‫بەكاردێنن‪ ،‬جەختیكردەوە «لەالی ئێمە «ل��ەگ��ەڵ بەكارهێنانی‪ ،‬هۆرمۆنەكان‬ ‫و رزگاربوونیان لەو جەهەنەمەی كە بۆ‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫رێ���ژەی بەكارهێنانی دەرم���ان ل��ەالی��ەن كەسەكە فشاری خوێنی ب��ەرز‬ ‫سوتانیان خوڵقاوە‪.‬‬ ‫و‬ ‫�ەوری‬ ‫وەرزشوانانەوە زۆر كەمە و دەتوانم بڵێم هۆكارێكە بۆ دروستبوونی چ�‬ ‫ێ لەكۆمەڵگای كوردیا‬ ‫ئایا ن��ەوه‌ی نو ‌‬ ‫دەركەوتنی‬ ‫ه��ەر ن��ی��ە‪ ،‬م���اوەی (‪ )11‬س��اڵ��ە ی��اری ق��ەڵ��ەوی و ق��اچ ئ��اوس��ان و‬ ‫تائێستا هاتووەتە ئ��اراوە؟ ئایا مانای ئەم‬ ‫ل��ەش��ج��وان��ی دەك���ەم و تائێستا ن��ەچ��ووم دەمارەكان‪ ،‬ئەمانە ئەو زیانە گەورانەن‬ ‫كائینە خوێن گەرم و پڕ لەحەماسیە‪ ،‬لەو‬ ‫بوونەوەرەی تر جیاوازترە كە پێی دەوترێت‬ ‫بەالی ئەو دەرمانانەدا»‪ ،‬ناوبراو هێمای ك��ە ل��ەك��ەس��ەك��ەدا ب��ەدی��دەك��رێ��ت ئ��ەگ��ەر‬ ‫ێ لەڕوی بوونیادی فیزیكییەوە‬ ‫گەنج؟ دەكر ‌‬ ‫بۆ ئەوەشكرد كە پرۆتینی بەكارهێناوە ئ��ەو ك��ەس��ەی ب��ەك��اری دێنێت تەمەنی‬ ‫گەنج بێت و خاوەنی هەمان دونیابینی بێت‬ ‫پێشیوایە پرۆتین هیچ زیانێكی نیە‪ ،‬لەسەرووی (‪ )40‬ساڵ بەرەو سەرەوە بێت‬ ‫كە نەوەكەی پێش خۆی هەڵگرێتی؟ دەكرێ‌‬ ‫وتیشی «بەكارهینانی حەپ و دەرمان ئەوا زیانەكانی زووتر بەدی دەكرێت»‪.‬‬ ‫گەنج بین و خاوەنی هەمان ترادسێونی‬ ‫دكتۆر عەبدواڵ‪ ،‬ئاماژەی بەوەشكرد‬ ‫و دەرزی زیانی زۆر زۆرە و داواك��ارم‬ ‫ێ نەوەی‬ ‫فیكری پیرەكان بین؟ ئایا دەك��ر ‌‬ ‫ێ لەئارادابێت و لەسێبەری كلتوری‬ ‫ن��و ‌‬ ‫پیرەكاندا بەشوێن خۆیدا بگەڕێت؟ ئایا ئەم‬ ‫نەوەیە جیاوازییەكی ریشەی لەگەڵ فكری‬ ‫نەوەكەی پێشخۆی كردوە و ئەوی تری تێ‬ ‫پەڕاندوە؟ یان هێشتا لەدوبارەكردنەوەی ئەو‬ ‫دایە‪ ،‬بەاڵم بەنەفەسێكی ت��رەوە؟ ئایا ئێمە‬ ‫نەوه‌ی نوێمان هەیە یان گەنجێكی خوێنەر‬ ‫و ب��ی��رك��ەرەوە؟ ئایا ئ��ەم گەنجە تاچەند‬ ‫دەتوانێت ببێتە هێزێكی گەورە و كۆمەڵگا‬ ‫ب��ەرەو بیركردنەوە و كرانەوە ببات و توشی‬ ‫گۆڕانێكی قوڵی بكات لەتێڕوانین لە (دین‬ ‫ك���ە وەرزش�����وان�����ان ن���ەچ���ن ب����ەالی ئ��ەو «ئەگەر ل��ەڕووی پزیشكییەوە سەیری‬ ‫و سیاسەت و هونەر) و كایە فكریەكانی‬ ‫ئ��ەو ی��اری��ە بكەین ب��ۆ م��ن��داڵ و گ��ەورە‬ ‫دەرمانانەدا»‪.‬‬ ‫تر‪ ،‬بەشێوەیەكی تەندروست تابتوانێت بەمانا‬ ‫ئ��ەو راه��ێ��ن��ەرە‪ ،‬ئ��ام��اژەی بەوەشكرد زی��ان��ەك��ان��ی وەك ی��ەك��ە و زی��ان��ی زیاتر‬ ‫ێ بهێنێتە ئ��اراوە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫نەوەیەكی نو ‌‬ ‫ك���ە زۆرێ�����ك ل��ەگ��ەن��ج��ان ئ��ێ��س��ت��ا ئ��ەو دەبێت وەك لەسود»‪.‬‬ ‫زۆربەی گەنجانی ئێمە جیاوازییەكی قوڵیان‬ ‫م���ادان���ە ب��ەك��ار دەه��ێ��ن��ن و ل���ەزۆرب���ەی‬ ‫لەگەڵ فكری گەنجانی پێش خۆیدا نییە؟!‬

‫‪9‬‬

‫رێگەپێنەدراوە و گەنجان بەكاری دەهێنن‬

‫گەنجان بۆجوان دەركەوتنی لەشیان دەرمان بەكاردەهێنن‬ ‫ئا‪ /‬دانیار سەنگەر‬

‫رۆژان��ە بەشێك لەگەنجان روودەكەنە‬ ‫ه��ۆڵ��ەك��ان��ی ل��ەش��ج��وان��ی و ك��ات��ەك��ان��ی‬ ‫خ��ۆی��ان��ی ت��ێ��دا ب���ەس���ەردەب���ەن‪ .‬بەشێك‬ ‫لەگەنجانیش ب��ە بەكارهێنانی حەپ‬ ‫و دەرزی ماسولكەكانی خۆیان گەشە‬ ‫پ���ێ���دەدەن و دەری���دەخ���ەن و پزیشكێكی‬ ‫پسپۆڕیش رایدەگەیەنێت كە بەكارهێنانی‬ ‫حەپ و دەرزی مەترسی گەورەی لێ‬ ‫بەدیدەكرێت‪.‬‬

‫گه‌نجێک له‌کاتی مه‌شقی له‌شجوانیدا‬

‫توركیا‪ ،‬ه��ەوڵ��ی چ��ڕوپ��ڕ دەدات لەپێناو‬ ‫بەئەندامبوونی لەیەكێتی ئەوروپا‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫زۆرینەی چاودێران كۆكن لەسەر ئەوەی رۆڵی‬ ‫هەرێمایەتی توركیا لەزۆر بواردا رۆژ لەدوای‬ ‫رۆژ لەهەڵكشاندایە‪ .‬لەالیەنی ئابورییەوە‬ ‫داتاكانی مانگی تەموزی رابردوو دەریانخست‬ ‫ك���ە ك���ۆی ب��ەره��ەم��ی ن��اوخ��ۆی��ی ت��ورك��ی��ا‬ ‫بەڕێژەی (‪ )%11.7‬لەسەر بنەمای سااڵنە‬ ‫لەچوارچێوەی چارەكی یەكەمی ئەمساڵدا‪،‬‬ ‫زی��ادی��ك��ردوە‪ .‬بەپێی ئەنجامی راپرسییەكی‬ ‫ئاژانسی (رۆیتەرز)یش‪ ،‬توركیا لەم رووەوە‬ ‫نیوەی پێشبینیەكانی تێپەڕاندوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەمەشدا‪ ،‬توركیا ل��ەو باسانەی‬ ‫پەیوەندی بەبارودۆخی ژنانەوە هەیە‪ ،‬دووچاری‬ ‫گرفتی ترسناك دەبێتەوە‪ .‬لەكۆتایی مانگی‬ ‫تەموزی راب����ردوودا‪ ،‬لەكاتی بەڕێوەچوونی‬ ‫ك��ۆب��وون��ەوەی لیژنەی نەهێشتنی سەرجەم‬ ‫ج��ۆرەك��ان��ی جیاكاری رەگ���ەزی دژ بەژنان‬ ‫كە لیژنەیەكی سەر بەنەتەوەیەكگرتووەكانە‪،‬‬ ‫رەخنەی توند ئاراستەی توركیا كرا‪ .‬بەهۆی‬ ‫كۆت ‌و بەندە سەپێنراوەكانی بەسەر ژناندا‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ب��ەه��ۆی ك��ەم��ب��وون��ەوەی ب��ەش��داری‬ ‫(رێ���ژەی���ی) ژن���ان ل���ەب���ازاڕی ك����اردا‪ .‬ب��ەاڵم‬ ‫ژم��ارەی��ەك لەچاودێرانی توركیا هیواكانی‬ ‫خۆیان بەو هەمواركردنە دەستوریانەدا هەڵواسیوە‬ ‫كە پێشنیاركراوە‪ ،‬چونكە پێیانوایە دەبێتە هۆی‬ ‫بەرزكردنەوەی پێگەی ژنان‪ .‬ئەو هەمواركردنانە‬ ‫پەرلەمانی توركیا بڕیاری لەسەر داوە و بڕیارە‬ ‫لەمانگی ئەیلولی داهاتوودا بخرێتە راپرسی‬ ‫جەماوەرییەوە‪.‬‬ ‫لەپارێزگای شیرناخ‪ ،‬دی��ارت��ری��ن وێنەی‬ ‫چەوساندەوەی ئافرەتی لێیە‪ ،‬چونكە لەوێ‌‬ ‫هەندێك لەژنان وەك بەندە مامەڵەیان لەگەڵ‬ ‫دەكرێت‌و دەكرێنە ژنی دووەم یاخود خزمەتكاری‬ ‫مااڵن‪ ،‬ئەمەش دوای ئەو لێكۆڵینەوانە دێت كە‬

‫رێكخراوێكی ژنان ئەنجامیداوە‪ ،‬پاش ئەوەی‬ ‫چەندین زان��ی��اری ج��ۆراوج��ۆری لەوبارەیەوە‬ ‫پێگەیشتووە‪.‬‬ ‫لەو ناوچەیەدا‪ ،‬كچان بەتەمەنی منداڵی‬ ‫دەدرێنە پیاوانی تەمەن گەورە یان هەرزەكار‪،‬‬ ‫بەرانبەر بڕێك پارە كە دەدرێتە بەخێوكارانی‬ ‫كچان‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی ئ��ەو كچە مندااڵنە ببنە‬ ‫ژنی دووەم یان وەك خزمەتكار لەناو مااڵندا‬ ‫كاربكەن‪ ،‬بەگوێرەی زانیارییەكانی رێكخراوەكە‬ ‫ك��ە رۆژن���ام���ەی (ح��وڕی��ی��ەت دەی��ل��ی نیوز)‬ ‫ب�ڵاوی��ك��ردووەت��ەوە‪ .‬لەهەندێك كاتی تریشدا‬ ‫كچان لەقۆناغی خوێندنی ناوەندی دەدرێنە‬ ‫ئەو هەرزەكارانەی هاوتەمەنیان‪ ،‬تائەم كچە‬ ‫گەنجە كەم فێاڵنە ببنە خزمەتكار لەماڵی‬ ‫خ��ێ��زان��ی ه���ەرزەك���ارەك���ە‪ .‬ن��اوەن��دی تێكڕای‬ ‫تەمەنی هاوسەرگیری الی ژن��ان لەناوچە‬ ‫گوندنشینەكان دەگاتە (‪ )15‬ساڵ‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫رێژەیە لەناوچە شارنشینەكان بەبڕی ساڵ ‌و‬ ‫نیوێك بەرزدەبێتەوە‪.‬‬ ‫لەكاتی كۆبوونەوەی لیژنەی نەهێشتنی‬ ‫سەرجەم جۆرەكانی جیاكاری رەگەزی دژی‬ ‫ژنان‪ ،‬رەخنەی توند ئاراستەی وەفدی توركی‬ ‫كرا لەكاتی خستنەڕووی راپۆرتێكی فەرمیدا‬ ‫لەبارەی هەوڵەكانی توركیا بۆ بەهێزكردنی‬ ‫مافی ژن��ان‪ .‬رەخنەكانیش جەختیان لەسەر‬ ‫قەدەغەكردنی پۆشینی حیجاب‪ ،‬لەناو شوێنە‬ ‫گشتیەكاندا بوو‪ .‬پێیانوابوو ئەو بڕیارە مەترسی‬ ‫‌و كاریگەری زۆری بۆ سەر رێژەی بەشداری‬ ‫ژن���ان ل��ەوەزی��ف��ە گشتیەكاندا دەب��ێ��ت‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگەلەوەی رەنگە ببێتە هۆی هەاڵتنی كچان‬ ‫لەخوێندن‪ ،‬بەتایبەتی لەقۆناغی خوێندنی‬ ‫زانكۆ‪ .‬ئەمەش دوای قەدەغەكردنی پۆشینی‬ ‫حیجاب دێت لەتوركیا لەناو شوێنە گشتییە‬ ‫دی��اری��ك��راوەك��ان ‌و نوسینگە حكومییەكان‪،‬‬ ‫هەروەها خوێندكارانی زانكۆ و كارمەندانی‬ ‫ب��واری كەرتی گشتی دەگرێتەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫رێگە بەو ژنانە نادرێت كە حیجابیان پۆشیوە‬ ‫بچنە ناو دام���ەزراوە سەربازییەكانەوە و ئەو‬

‫نەخۆشخانانەشی كە سەر بەسوپان‪.‬‬ ‫لەالیەن خۆیەوە وەزی���ری ك��اروب��اری ژنان‬ ‫‌و خێزانی توركیا (سەلما عەلیا ك��واف)‪،‬‬ ‫ل��ەو راپ��ۆرت��ەی��دا ك��ە خ��وێ��ن��دی��ەوە ئ��ام��اژەی‬ ‫ب��ەوەدا واڵتەكەی ئیرادە و ئ��ارەزوی هەیە بۆ‬ ‫بنەبڕكردنی جیاكاری لەسەر بنەمای رەگەزی‬ ‫‌و بەهێزكردنی یەكسانی نێوان ژنان‌و پیاوان‪.‬‬ ‫ئ��ەم وەزی����رە ت��ورك��ە زۆرێ���ك ل��ەو گرفتانەی‬ ‫خستەڕوو كە پەیوەستە بەخوێندنی كچانەوە‪.‬‬ ‫ئاماژەی ب��ەوەدا زۆرێ��ك لەباوكان رێگەنادەن‬ ‫كچەكانیان بچنە قوتابخانە‪ .‬راشیگەیاند‬ ‫تێكڕای نەخوێندەواری لەناو كچانی باڵغبوودا‬ ‫لەساڵی (‪ )2005‬گەیشتبووە (‪ ،)%19.7‬بەاڵم‬ ‫لەساڵی (‪ )2009‬ئەم رێژەیە بۆ (‪)%13.8‬‬ ‫دابەزی‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتدا رێ��ك��خ��راوە نائەهلییەكان‬ ‫لەبارەی مافی ژنانەوە ژمارەیەك راپۆرتیان‬ ‫ب�ڵاوك��ردەوە و رەشبینی لەزۆربەیاندا بەدی‬ ‫دەك��رێ��ت‪ .‬ئ��ەو راپ��ۆرت��ان��ە رون��ی��دەك��ەن��ەوە لە‬ ‫(‪)2005‬ەوە پێشكەوتنێكی ئەوتۆ لەبواری‬ ‫ب��ەگ��ژداچ��وون��ەوەی ج��ی��اك��اری دژی ژن��ان‬ ‫بەدینەهاتووە‪ .‬ه��ەروەه��ا دەڵێن «ئ��ەو ئیرادە‬ ‫سیاسیەی ك��ە دەوڵ����ەت رای��دەگ��ەی��ەن��ێ��ت بۆ‬ ‫بەدیهێنانی یەكسانی تەواوەتی لەنێوان هەردوو‬ ‫رەگ��ەزەك��ەدا وەك پێویست نییە»‪ .‬رەخنەش‬ ‫لەتێكڕای الوازی بەشداری ژنان لەهێزی كار‬ ‫و سەر گۆڕەپانی سیاسی توركیا و زیادبوونی‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان دەگرن‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە‪ ،‬تێكڕای بەشداری ژنان‬ ‫لەژیانی عەمەلی لەناو توركیا بە ب��ەراورد‬ ‫بەدەوڵەتە ئەوروپییەكان زۆر كەمە‪ .‬چونكە لەناو‬ ‫توركیادا رێژەكە دەگاتە (‪ ،)%28‬ئەمەش بەپێی‬ ‫لێدوانێكی پارێزگاری بانكی ناوەندی توركیا‬ ‫بۆ رۆژنامەی (تیركش ویكلی)‪ .‬بەاڵم وەزیری‬ ‫ژنان‌و خێزانی توركیا هێما بۆ بەرزبوونەوەی‬ ‫رێ��ژەی بەشداری ژن��ان لە (ك��ار) دەك��ات بە‬ ‫ب���ەراورد ب��ەو رێ��ژەی��ەی لەراپۆرتی پێشووی‬ ‫ساڵی (‪)2005‬دا هاتبوو‪ .‬وەزی��رەك��ە وتی‬

‫«ئەنجومەنی نیشتیمانی بۆ هەماهەنگی‌و‬ ‫چاودێری ژنانی كرێكار دامەزراوە‪ ،‬لەپێناوی‬ ‫داڕشتنی ستراتیژیەتێك بۆ بەرزكردنەوەی‬ ‫تێكڕای رێژەی ژنانی كرێكار»‪ .‬پاشان وتی‬ ‫«پێشكەوتن لەبەشداری ژنان لەدامەزراوەكانی‬ ‫بڕیارداندا هەبووە‪ ،‬بەنمونە ژمارەی كاندیدە‬ ‫ژن��ەك��ان لەساڵی (‪)2007‬دا بۆ پەرلەمان‬ ‫بە ب���ەراورد ب��ەژم��ارەی��ان لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫(‪ ،)2002‬زیادیكردوە»‪.‬‬ ‫لەبارەی توندوتیژی دژی ژنان‪ ،‬خانمی‬ ‫وەزیر وتی «بەلەمپەڕی سەرەكی دادەنرێت‬ ‫لەبەرانبەر ئ��ەو رۆڵ���ەی كە پێویستە ژنان‬ ‫بیبینن»‪ .‬پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری پ��ارت��ی دادو‬ ‫گەشەپێدان لەشاری ئەدەنە‪ ،‬خاتوو فاتۆس‬ ‫گ��ورك��ان‪ ،‬ب��ەرۆژن��ام��ەی (ت���ودەی زەم���ان)‬ ‫ی وت «ئ��ەو توندوتیژیەی بەرانبەر ژنان‬ ‫دەك��رێ��ت لەناو توركیادا بەگرفتێكی زۆر‬ ‫گ��ەورە دادەن��رێ��ت‪ .‬هەندێك توێژینەوە دەڵێن‬ ‫ێ ژن‪ ،‬دوو ژن‬ ‫لەناو توركیادا لەكۆی س ‌‬ ‫لەسەر دەستی كەسە نزیكەكانیان بەهۆكاری‬ ‫جۆراوجۆر‪ ،‬توشی توندوتیژی دەبن‪ .‬هەروەها‬ ‫لەكۆی س ‌‬ ‫ێ ژن‪ ،‬ژنێك لەالیەن هاوسەرەكەیەوە قەدەغەكردووە‪ .‬لەساڵی (‪ )1995‬توركیا خاتوو‬ ‫بەهۆكاری جۆراوجۆر‪ ،‬تووشی دەستدرێژی تانسۆ چیللەری وەك سەرۆك وەزیران هەڵبژارد‪،‬‬ ‫جەستەیی دەبێتەوە‪ .‬كێشە گەورەكەش ئەوەیە هەروەها ژنێكیش بوو بەسەرۆكی دادگ��ای‬ ‫زۆرێك پێیانوایە ئەو دەستدرێژییەی لەالیەن دەستوری‪.‬‬ ‫هاوسەرانەوە ئەنجام دەدرێت‪ ،‬كارێكی ئاساییە‪.‬‬ ‫زۆرێ��ك لەچاالكوانانی مافی م��رۆڤ ‌و‬ ‫ب���ەاڵم ئ��ەو ی��اس��ا ن��وێ��ی��ەی ل��ەه��ەم��وارك��ردن��ە داكۆكیكارانی مافی ژنان‪ ،‬ئاواتەخوازن ژنان‬ ‫دەستورییەكەدا هاتووە رێگە دادەخات لەبەردەم ببنە خاوەن مافی زیاتر بەشێوەیەكی پراكتیكی‬ ‫هەموو جۆرەكانی جیاكاری‌و توندوتیژی كە لەمیانەی ئەو هەمواركردنە دەستورییەی كە‬ ‫دژ بەژنان ئەنجام دەدرێت»‪.‬‬ ‫پارتی دادو گەشەپێدانی ئیسالمی دەسەاڵتدار‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژی دژی ژن����ان‪ ،‬لەسۆنگەی پێشنیاری ك���ردووە‪ .‬چ����اوەڕوان دەك��رێ��ت ئەو‬ ‫كۆماری عەلمانی توركیاوە لەهەمبەر مافی ه��ەم��وارك��ردن��ان��ە پاراستنی زی��ات��ر ب��ۆ ژن��ان‬ ‫ژنان‪ ،‬بەموفارەقەیەكی سەیر دادەنرێت‪ .‬چونكە ‌و كەمینەكان لەهەر ج��ۆرە دەستدرێژییەك‬ ‫توركیا لەسااڵنی سییەكانی سەدەی رابردووە دابین بكات‪ .‬گۆركان كە وتەبێژی لیژنەی‬ ‫لەپێشەنگی ئ��ەو دەوڵەتانەدایە كە ت��ەواوی دەستورییە‪ ،‬وتی «بڕوام وایە ئەو هەمواكردانەی‬ ‫مافە سیاسییەكانیان ب��ەژن��ان بەخشیووە‪ .‬بۆ م��اددەی (دە) پێشنیاركراوە‪ ،‬ژنان لەهەر‬ ‫هەروەك ماددەی (دە)ی دەستوری توركیا هەر شێوەیەك لەشێوەكانی ستەم دەپارێزێت»‪.‬‬ ‫جۆرە جیاكارییەكی لەسەر بنەمای رەگەزی‬ ‫سەرچاوە‪ :‬رۆژنامەی (الشرق االوسط)‬

‫ئا‪ /‬شوان نەریمان و جەزا ئەحمەد‬

‫فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬

‫ل�������ەن�������ێ�������و ه�������ەر‬ ‫شارا غه‌ریب‬ ‫ك�����وم�����ەڵ�����گ�����ای�����ەك‬ ‫سیستەمی بەها و پێوەرە‬ ‫كومەاڵیەتییەكان ب��ەپ��رس��ی یەكەمن‬ ‫لەدەستنیشان كردنی پێگەی مرۆڤ‪.‬‬ ‫لەكلتوری ه��ەن��دی لەكۆمەڵگاكان‪،‬‬ ‫كۆمەلێك داب و نەریتی كومەاڵیەتی‬ ‫هەیە‪ ،‬لەچوارچێوەی ئەم داب و نەریتە‬ ‫ه��زرێ��ك��ی ج��اه��ل ب��ەرچ��او دەرك��ەوێ��ت‪،‬‬ ‫ب��ۆ ج��ی��اك��اری ن��ێ��وان رەگ����ەزی نێر و‬ ‫ێ كە دەبێتە هۆی بچوككردنەوەی‬ ‫م‌‬ ‫مێینە‪ .‬وە لەهەمانكاتدا روڵەكەی ‌و‬ ‫ماف و ئازادیەكانی لەم كومەڵگایەدا‬ ‫بە ب��ەردەوام لێ زەوت دەكرێت وە تێدا‬ ‫ج��ۆرەك��ان��ی ت��ون��دوت��ی��ژی دژی ژن��ان‬ ‫پەیڕەو دەكرێ‌و ژن بەپلە د‌وو هەژمار‬ ‫دەكرێ‌‪ ،‬ئەمەش تەنها بەهۆی ئەوەی‬ ‫كە وەك مێیەك لەدایكبووە‪.‬‬ ‫گومانی تێدانیە ژنان ئەگەر الدێنشین‬ ‫بن یاخود شارنشین شانبەشانی پیاوان‬ ‫كاریان ك��ردوە‪ ،‬ئەگەر خوێندنەوەیەكی‬ ‫ك��ورت بۆ ژنانی گوندنشین بكەین‪،‬‬ ‫دەبینین شانبەشانی پیاوان كاریان كردوە‬ ‫وەك ك��اری ناوماڵ و چاودێریكردنی‬ ‫م��ن��اڵ وە خ��زم��ەت��گ��وزاری��ەك��ان��ی ت��ر‪،‬‬ ‫ب���ەش���داری���ش���ب���ووە ل��ەب��ەره��ەم��ه��ێ��ن��ان��ی‬ ‫ك��وش��ت��وك��اڵ��ی��دا‪ ،‬ل��ەڕاس��ت��ی��دا ه��ەم��وو‬ ‫ئەمكارانە بەخۆڕایی دادەنێریت‪ .‬وە ژن‬ ‫وەك بەژداربوویەك مافی مامەڵەكردنی‬ ‫پێنادرێت‪ ،‬بێینە سەر ژنانی شارنشین‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ان��ی��ش ب����ەئ����ەن����دازەی����ەك ك���اری‬ ‫زورگرنكتریان ئەنجامداوە وە بەشداربوون‬ ‫لەبوارە جیاوازەكاندا‪ ،‬لەگەڵ ئەو هەموو‬ ‫كۆسپ و رێگریانەی كە لەالیەن خێزان‬ ‫بیت یاخود فشاری كومەڵگا هەبووە‪،‬‬ ‫چاالكانە ل��ەب��وارە ج��ی��اوازەك��ان كاریان‬ ‫ك���ردوە وەك پ��ی��اوان‪ ،‬ك��اری هونەری‬ ‫و ك��اری راگەیاندن و‪...‬ه��ت��د‪ ،‬كەچی‬ ‫ب��ێ��ش��ەرم��ان��ە رۆژان�����ە ل��ەپ��ێ��ش چ��اوی‬ ‫هەمووان قسەی نادروست بەژن دەوترێت‬ ‫بەتایبەت ئەوقسانەی كە كاریگەری‬ ‫خراپی بۆ سەر كەسایەتی‌و كەرامەتی‬ ‫تاك هەیە‪.‬‬ ‫بەوەش ناوەستنەوە بەتایبەت ئەگەر‬ ‫ژنێكمان لەچاوی كامێراوە دەركەوێت‬ ‫ل��ەج��ی��ات��ی رێ��زل��ێ��ن��ان و س��وپ��اس��ن��ام��ە‪،‬‬ ‫لەشفرۆشەكانی میسر و لوبنان و‪...‬‬ ‫هتد ب��ەن��اوی ژن��ان��ی راگ��ەی��ەن��دك��ار و‬ ‫هونەرمەندە ك��وردەك��ان ب�ڵاودەك��ەن��ەوە‪،‬‬ ‫هەموو ئەمانە وج��ودی هەیە‪ ،‬كەچی‬ ‫ب��ێ��دەن��گ��ی��ن‪ ،‬ب��ەش��ەرم��ەوە دەب��ێ��ت ب��اس‬ ‫ل��ەوج��ودی رێكخراوەكانی ژن��ان بكەم‬ ‫كە لەپەنجەی دەست تێناپەرێت لەدووەم‬ ‫پەنجە كوتای دێت كە بەجدی كاریان‬ ‫ب��ۆ ژن���ان ك��ردب��ی��ت‪ ،‬وە بێهەڵوێستن‬ ‫ل��ەب��ەردەم دی��اردەك��ە‪ .‬بەشەرمە دەبێت‬ ‫بڵێم یاسا هەیە‪ ،‬چەندەها ژنمان تیرۆر‬ ‫دەكرێت جەستەیی ‌و دەروون��ی بەناوی‬ ‫ش���ەرەف���ەوە‪ ،‬ك��ەچ��ی ك��ەس بەتاوانبار‬ ‫دانانرێت‪ ،‬لەگەڵ ئ��ەوەی یاسا هەیە‬ ‫س��وڵ��ح��ی ع��ەش��ای��ەری ی��ەك�لاك��ەروەی‬ ‫خوێنی ژنێكە یاخود بڕێ‌ پارە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئ��ەم هەموو بێویژدانیە كە‬ ‫كومەڵگایەكی پیاوساالر دروستیدەكات‪،‬‬ ‫بەاڵم جگە لەكومەلگا ژنانیش دەستیان‬ ‫هەیە لەدروستبوونی ئ��ەم ژینگەیە‪،‬‬ ‫هێشتا ژنان خەمساردن لەبەدەستهێنانی‬ ‫ماف و ئ��ازادی‪ ،‬لەگەڵ ئەو هەموو‬ ‫ئیهانەیە هێشتا ژن��ان ئ��ەو پەندەمان‬ ‫بۆدەڵێنەوە (سێبەری پیاوێك باشترە‬ ‫لەسێبەری دیوار)‪ ،‬لەڕاستیدا دەبێت ژنان‬ ‫هەموو ئەم تێڕوانینە هەاڵنە لەبیركەن‪،‬‬ ‫دەبێت خۆیان خەباتی یەكسانی ماف‌و‬ ‫ئازادی بكەن‪ ،‬لەشەڕێكی قورسدابن بۆ‬ ‫شكاندی ئەو دەرگایە بەفەلسەفەیەكی‬ ‫فێمنیستی‪ ،‬ئ��ەم��ە ب��ۆ ژن���ان خ��ۆی��ان‬ ‫جێدەهێڵم‪ ،‬بەدەستهێنانی ئازادی شەڕی‬ ‫دەوێت نەك بێدەنگی‪.‬‬

‫بەپێی ئ��ام��اری ن��ەت��ەوە یەكگرتووەكان‬ ‫لەرۆژیكدا زیاتر لە (‪ )8000‬كچ لەجیهاندا‬ ‫دەبنە نێچیری تاوانی خەتەنە كردن و زیاتر لە‬ ‫(‪ )2000‬كچ دەمرن پاش ئەوەی كە تووشی‬ ‫داخورپانی دڵ‪ ،‬یان خوێنیان ژەهراوی دەبێت یان‬ ‫تووشی هەوكردن دەبن‪ ،‬هەر بۆیە بۆ یەكەمجار‬ ‫«واری���س دێرییە» وەك ژنێك ئ��ەم تاوانەی‬ ‫بەجیهانیان ناساند كە رووب���ەرووی رەگ��ەزی‬ ‫مێینە دەبێتەوە‌و یەكێكە لەخراپترین شێوەكانی‬ ‫توندوتیژی لەجیهاندا‪ ،‬لەكوردستانیش ئەم‬ ‫دیاردەیە بەپێی توێژینەوەكان بوونی هەیە لەم‬ ‫دیدارەیدا فەالح مورادخان (پارێزەر)‌و یەكێك‬ ‫ل�ە‌و كەسانەیە كە لەریگای رێكخراوەكان‪،‬‬ ‫رێكخراویی وادی ئەڵمانی لەو بوارەدا كاری‬ ‫كردووە و شیكردنەوەی زیاتری لەسەر بوونی‬ ‫ئەم دیارەیە خستەڕوو‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئ���اس���ەوارەك���ان���ی خ��ەت��ەن��ە ك��ردن‬ ‫لەسەرمێینە چیە؟ مێژووی ئەم تاوانە بۆ كەی‬ ‫دەگەڕێتەوە؟‬

‫كۆئەندامی زاوزێ مێینە یەكێكە لەهەستیارترین‬ ‫بەشەكانی جەستەیی ‌و خوێنێكی زۆر لە‌و‬ ‫ن��اوچ��ەی��ەدا ك��ۆ دەب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬ب��ەه��ۆی بڕینیەوە‬ ‫خوێنێكی زۆری لێدێت‌و لەوانەیە بڕینی ئەم‬ ‫بەشە ببێتە هۆی بوراندنەوە یان مردنی كەسەكە‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا كەرەستەی ئ��ەو بڕینەش ل��ەڕووی‬ ‫پزیشكییەوە پاكژ نییە‪ ،‬لەهەموو ئاسەوارە‬ ‫جەستەیەكان خراپتر ئاسەوارە دەروونییەكەیەتی‪،‬‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی جەستەی ئافرەتەكە ناتوانێت‬ ‫ب��ەك��ارەك��ان��ی خ����ۆی ه��ەڵ��س��ێ��ت ل���ەب���واری‬ ‫سێكسیەوە‪ ،‬وەك ئەزانین ژیانی هاوسەریش‬ ‫زۆری پەیوەستە بەو بەشەوە (سێكس)‪ ،‬لێرەدا‬ ‫هەڵنەستانی ئەم بەشە بە كارەكانی خۆی وا‬ ‫لەو ئافرەتە دەكات كە لەئاڵوزییەكی دەروونی‬ ‫خراپدا بژی‪ ،‬هەر بۆیە لەواڵتە دواكوتووەكانی‬ ‫جیهاندا خەتەنە ئەكەن بۆ ئەوەی كۆنتڕۆڵی‬ ‫الیەنی سێكسی‌و جەستەیی ئافرەتەكە بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمە هۆكاری پێچەوانەیە‪ .‬ئاسەوارەكانی‬ ‫ئەم تاوانە هەر لەمنداڵییەوە تاگەورەبوون ‌و‬ ‫دواتریش بۆ نەوەكانی داهاتوو كاریگەری زۆر‬ ‫خراپ بەجێدەهێڵێت‪.‬‬ ‫ئ�������ەم دی������اردەی������ە‬

‫دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی جولەكەكان‪ ،‬كاتێك‬ ‫خ��وا داوای لەئیبراهیمی خەلیل ك��ردوە كە‬ ‫خۆی خەتەنە بكات‪ ،‬لە‌و كاتەدا ئیبراهیمی‬ ‫خەلیل تەمەنی (‪ )80‬ساڵ بووە دوای ئەویش‬ ‫هاجری خێزانی خۆی خەتەنەكردوە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫ئێستا لەناو ئسالمییە توندڕەوە عەرەبەكاندا‬ ‫كومەڵێك ك��ەس ه��ەن كە ئەڵێن نەپیا‌و نەژن‬ ‫نابێت خەتەنە بكرێن‪ ،‬چونكە ئەوە عادەتێكی‬ ‫جولەكەیە‌و ئێمەش دژی جولەكەین‪ ،‬هەروەها‬ ‫گومان ل��ەوەدا نییە كە پێش ئایینی ئیسالم‬ ‫ئەم دیاردەیە بووە‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیەك لەشێوەكان‬ ‫ئیسالمیشی تێوەگالوە ‌و بووە بەسوننەتێكی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬تەنانەت ئیمامی شافعی وتویەتی‬ ‫خەتەنەكردنی مێینە واجبە‪ ،‬هەر ئەمەش كاری‬ ‫لەسەر مەالكانی كوردستان كردوە كە خۆیان‬ ‫لەخەتەنەكردن النەدەن‌و بڕوایان پێی بێت‪ ،‬دواتر‬ ‫خەتەنەكردن لەپێناسەی نەتەوە یەكگرتووەكاندا‬ ‫پێیدەوترێت‪« ،‬نەخۆشی ئەفریقی» چونكە‬ ‫لەئەفریقا هەموو چین‌و توێژەكان خەتەنە بەكار‬ ‫ئەهێنەن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬رێكخراوی وادی ئەڵمانی چۆن بوو‬ ‫پەرەی بەچاالكییەكانی خۆیدا لەسەر بابەتێكی‬ ‫هەستیار وەك خەتەنە كردنی مێینە؟‬ ‫ لە (‪ )2004‬چەند تیمێكی تەندروستی‬‫رێكخراوەكە سەردانی گوندەكانیان دەكرد‪ ،‬باسی‬ ‫خەتەنەكردنی مێینە‌و ئاسەوارەكانی ئەم كارەیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬ئێمەش رێكخراوی تایبەتمەند نەبووین‬ ‫ل �ە‌و ب����وارەدا‪ ،‬ب��ەاڵم بەئەزموونی سەرەتایی‬ ‫خ��ۆم��ان��ەوە هەستاین بەكارێكی سەرەتایی‬ ‫وەك نیشاندانی چەند فیلمێكی هۆشیاری‬ ‫لەگوندەكان س��ەب��ارەت بەئەم دی��اردەی��ە‪ ،‬لە‌و‬ ‫كاتەشەوە تائێستا بە بەردەوامی تیمەكانمان‬ ‫خەریكی هۆشیاركردنەوەی خەڵكن‪ ،‬رێكخراوی‬ ‫وادی لەرێگەی گروپی ژنانەوە (‪ )6‬تیمی‬ ‫هەیە لەئێستاشدا لەناوچە ج��ی��اوازەك��ان كە‬ ‫بەنیشاندانی ئەو فیلمانە لەسەر خەتەنەكردن‬ ‫وایانكردوە كە ژنان تا رادەیەك شەرمیان نەمێنێت‬ ‫‌و قسە لەسەر بابەتەكە دەك��ەن ‌و تیمەكانیش‬ ‫رێنماییان دەكەن‪ ،‬یەكێكیتر لەچاالكییەكانمان‬ ‫ئەوە بوو كە ئێمە لە (‪)2007‬یشدا كەمپینێكی‬ ‫جیهانیمان راگ��ەی��ان��د ك��ە ب�����ەردەوام ئامار‬ ‫كۆئەكەنەوە‪ ،‬لەرێگەی راگەیاندنەكانیشەوە‬ ‫قسە لەسەر دی��اردەك��ە وەك بابەتێكی‬

‫ئینسانی دەكەین‪ ،‬هەروەها رۆڵ‌و كاریگەری‬ ‫هۆشیاریەكانی رێ��ك��خ��راوەك��ەم��ان ئ��ەوەش��ی‬ ‫سەلماندوە خەڵكی واهەبووە گریاوە لەبەرئەوەی‬ ‫پێشتر ئەو زانیاریەی نەبووە كە تائێستا بەدەست‬ ‫كێشەكەوە دەناڵێنێت ‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئامارێكتان لەبەر دەستدایە كە بزانین‬ ‫ل��ەس��ەدا چەندی ژنانی كوردستان خەتەنە‬ ‫كراوەن؟‬ ‫ بەپێی ئ��ەو ئامارانەی كە رێكخراوی‬‫وادی ك��ردوی��ەت��ی‪ ،‬ل��ە (‪ )800‬ش��وێ��ن كە‬ ‫(‪ )30000‬ژن��ی��ان ب��ی��ن��ی��وە‪ ،‬ل��ە (‪ %60‬بۆ‬ ‫‪ )%68‬ئ��ەو ژنانە خەتەنە ك���راون‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫ترەوە لە (‪)2010/2/6‬ەوە ئەم لێكوڵینەوەمان‬ ‫باڵوكردووەتەوە كە یەكەم لێكۆڵینەوەی زانستییە‬ ‫لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬لە (‪ )198‬شوێن‬ ‫لەسلێمانی ‌و كەركوك ‌و گەرمیان ‌و هەولێر‪،‬‬ ‫لەكۆی (‪ )1408‬ژن‪ ،‬بەداخەوە لە (‪)%72‬یان‬ ‫خەتەنەكراون‪ ،‬لەهەولێر لە (‪ ،)%63‬لەسلێمانی‬ ‫(‪ )%77‬و لەگەرمیان (‪ ،)%81‬هەروەها بۆمان‬ ‫دەرك����ەوت ك��ە تاتەمەنی ئ��اف��رەت��ەك��ان ب��ەرەو‬ ‫سەرەوە بڕوات رێژەكە زۆر دەبێت‪ ،‬بۆ تەمەنی‬ ‫خوارەوەش رێژەكە نزم دەبێتەوە و لێكۆڵینەوەكانی‬ ‫ئێمە ئەمە ئەسەلمێنێت كە لە (‪ 80‬بۆ ‪)90‬‬ ‫ساڵی پێش ئێستا لە (‪ )%100‬ژنانی كوردستان‬ ‫خەتەنەكراون‪ ،‬ب��ەاڵم ئەم ئامارانە ئامارێكی‬ ‫دروستنین تائەو كاتەی حكومەتی هەریمی‬ ‫كوردستان یاسایەك دەردەك��ات كە بەپێی ئەو‬ ‫یاسایە هەموو ژنانی كوردستان لەالیەن دەزگا‬ ‫پسپۆڕیەكانی پزیشكییەوە چ��ەك بكرێن‪،‬‬ ‫چونكە ئ��ەگ��ەری ئ��ەوە هەیە ژنێك خەتەنە‬ ‫كرابێت‪ ،‬ب��ەاڵم بەهۆی هۆكارێكەوە وتبێتی‬ ‫خەتەنە نەكراوم‪ ،‬بۆیە دەبێت یاسایەك دەربچێت‬ ‫تارێژەیەكمان دەست بكەوێت كە بزانین لەسەدا‬ ‫چەندی ژنانی كوردستان خەتەنەكراون‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬هەوڵی ئ��ەوەت��ان داوە پێشنیاری‬ ‫یاسایەك بۆ پەرلەمان بكەن بۆ نەهێشتنی ئەم‬ ‫تاوانە بەرامبەر بەژنان؟‬ ‫ بەڵێ‪ ،‬لەالیەكەوە بەپیێ ئەو بەڵگەنامانەی‬‫م��اف��ی م����رۆڤ ‌و ب��ەپ��ێ��ی ئ���ەو ئیتیفاقە‬ ‫نێودەوڵەتیانەی مافە مەدەنی ‌و سیاسیەكان‬ ‫‌و رێنمایەكانی دەزگای تەندروستی جیهانی‬ ‫خەتەنەكردنی مێینە یەكێكە لەخراپترین‬ ‫شێوەكانی توندوتیژیە كە بەرامبەر بەژنان‬

‫دەكرێت‌و ئێمە ئەبێت خۆمان لەگەڵ پێناسە‬ ‫جیهانیەكاندا یەك بخەین‪ ،‬لەئێستادا دەزگا‬ ‫تەندروستیە جیهانیەكان داوا لەهەموو گەالن‬ ‫دەكەن كە لە‌و تاوانە بەدووربن‪ ،‬بۆیە لەساڵی‬ ‫(‪)2003‬وە نەتەوە یەكگرتووەكان (‪ )10‬ساڵیان‬ ‫راگەیاندوە تا لەم ماوەدا كۆتایی بەم دیاردەیە‬ ‫بێنن كە پێی ئەڵین «شێواندنی كۆئەندامی‬ ‫زاوزی» بەاڵم بەداخەوە لەكوردستان خەتەنەكردن‬ ‫بەسوننەت دانراوە هەر بۆیە ئێمە هەوڵمانداوە كە‬ ‫خەڵك هۆشیار بكەینەوە بۆیە چاالكییەكانی‬ ‫خۆمانمان ناو ن��اوە فریاگوزاری سەرەتایی‪،‬‬ ‫تائەوكاتەی خەتەنەكردن بەیاسا قه‌دەغە دەكرێت‬ ‫‌و ئەچێتە پالنی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەی دژای��ەت��ی ئ��ەو دی��اردەی��ە بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم تائەم ساتە خەتەنەكردنی مێینە بەیاسا‬ ‫لەكوردستان قەدەغە نەكراوە ‌و حكومەتیش‬ ‫كاری بۆ قەدەغەكردنی نەكردوە‪ ،‬كێشەكە زۆر‬ ‫گەورەیە و پالنی حكومەتی ئەوێت‪ ،‬ئەركی‬ ‫سەرشانی هەموومانە الیەنە خراپەكانی ئەم‬ ‫دی��اردەی��ە نیشانی خەڵكی بدەین‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫ترەوە فشار لەسەر دەسەاڵتی جێبەجی كردن‌و‬ ‫یاسادانان دابنێین‪ ،‬بۆ ئەوەی پالنیان هەبێت بۆ‬ ‫رووبەڕووبوونەوەی دیاردەكە‪ ،‬لەساڵی (‪)2007‬‬ ‫پێشنیاری یاسایەكمان كرد بۆ پەرلەمان‌و هەر‬ ‫لەو ساڵەدا كەمپینێكی جیهانیمان راگەیاند‪،‬‬ ‫(‪ )1400‬واژوم����ان ك��ۆك��ردەوە ب��ۆ پاڵپشتی‬ ‫لەدەقەكە كە برایە پەرلەمان تەنها (‪ )10‬واژوی‬ ‫كەم بوو بۆ پەسەندكردن‪ ،‬بۆیە لەپەرلەمان مایەوە‬ ‫تاقسەی لەسەر بكرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوان شەرمیان‬ ‫دەكرد تا لەسەری قسە بكەن‪ ،‬بۆیە پێشنیارەكە‬ ‫پشتگوێ خ��را‪ ،‬بەم بۆنەیه‌وە ئێمە فیلمێكی‬ ‫هۆشیاریمان بردە پەرلەمان‌و نیشانماندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سودی نەبوو‪ ،‬ئێمە دووب��ارە هەوڵ ئەدەین كە‬ ‫ئەم پالنە بخەینە ب��واری جێبەجێ كردنەوە‪،‬‬ ‫لەالیەكی تریشەوە پەرلەمان ‌و حكومەتی‬ ‫هەرێم فشاری نێودەوڵەتیان لەسەرە‪ ،‬ئەم دیاردەیە‬ ‫وایكردوە كە ئێمە بەكومەڵگایەكی دواكەوتوو‬ ‫ناوبانگ دەربكەین‪ ،‬لەم مانگەدا لە «نیویورك‬ ‫تایمز‪ ،‬واشنتۆن پۆست‪ ،‬سایتی یاهو‪cnn. ،‬‬ ‫‪ « bbc‬راپۆرتێك لەسەر خەتەنەكردنی مێینە‬ ‫لەكوردستان باڵوكرایەوە ‌و ئێمەی خستە ناو‬ ‫كومەڵگا دواكەوتووەكانەوە‪ ،‬بەمەرجێك ئێمە‬ ‫شایانی ئەوە نین‪.‬‬

‫نێرگه‌له هۆکاری باڵوبوونه‌و ه‌ی شێرپه‌نجه‌یه‌‬

‫كاروان‪ ،‬لەشاری سلێمانی راهێنەری‬ ‫ل��ەش��ج��وان��ی��ی��ە ل��ەس��ەن��ت��ەری م��اك��ف��ێ��ت‪،‬‬ ‫ئ���ام���اژە ب��ۆ ئ����ەوەدەك����ات ك��ە دووج����ۆر‬ ‫لەشجوانی هەیە‪ ،‬جۆرێك بۆ لەشجوانی‬ ‫و ج��ۆرەك��ەی ت��ر ب��ۆ داب��ەزی��ن��ی كێش‪،‬‬ ‫ل��ەب��ارەی بەكارهێنانی دەرم��ان لەالیەن‬ ‫ئەو گەنجانەی یاری لەشجوانی دەكەن‬ ‫دواو وتی «بەكارهێنانی دەرمان لەالیەن‬ ‫وەرزش��وان��ەك��ان��ەوە ب��ەزۆری ئ��ەو كەسانە‬ ‫بەكاری دەهێنن كە سەرقاڵی لەشجوانین‪،‬‬ ‫ئەوان دەیانەوێت لەشیان جوان دەركەوێت‪،‬‬

‫ب��ەاڵم ئ��ەوان��ەی دەیانەوێت كێشی لەش‬ ‫داب��ەزێ��ن��ن پێویستیان پێیان ن��ی��ە‪ ،‬وەك‬ ‫كەسێكی ش���ارەزا‪ ،‬داوام وای��ە ك��ە ئەو‬ ‫دەرم���ان���ان���ە ب��ەك��ار ن��ەه��ێ��ن��ن ب��ەت��ای��ب��ەت‬ ‫بەكارهێنانی دەرزی كە ئەمڕۆ شتێكی‬ ‫ب���اوە ل��ەك��وردس��ت��ان��دا ب��ەب��ێ ئ���ەوەی بیر‬ ‫لەئەنجامە خراپەكانی بكەنەوە»‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو ه��ێ��م��ای ب���ۆ ئ���ەوەش���ك���رد و‬ ‫وتی‪ :‬هەر چەندە ئەو دەرمانانە ئێستا‬ ‫لەهۆڵەكانی لەشجوانیدا رێگە پێدراو‬ ‫نیە و نابێت بەكار بهێنرێت‪ ،‬بەاڵم لێرە‬ ‫و لەوێ‌ هەر بەكار دەهێنرێت‪ ،‬پرۆتینیش‬ ‫هەیە كە زیانی نیە و بگرە سودیشی‬ ‫ه���ەی���ە‪ ،‬ه��ەن��دێ��ك دەرم���ان���ی ت���ر ه��ەی��ە‬ ‫ك��ە رێ��گ��ەپ��ێ��دراوە و س��ودم��ەن��دە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫بەمەرجێ‌ دەبێت وەرزشی لەگەڵ بكرێت‬ ‫و بەردەوام بیت لەو وەرزش كردن»‪.‬‬ ‫بەشێك لەگەنجان‪ ،‬هێما بۆ ئەوەدەكەن‬ ‫دەزان��ن كە بەكارهێنانی ئەو دەرزی��ی و‬ ‫دەرمانانە بۆ دەركەوتنی ماسولكەكانی‬ ‫ل����ەش زی���ان���ی ه���ەی���ە‪ ،‬ب�����ەاڵم ئ����ەوەش‬ ‫دەخەنەڕوو تا لەشیان جوان دەربكەوێت‬ ‫بۆیە بەكاری دەهێنن‪.‬‬ ‫ع��ەزی��ز رەس����وڵ‪ ،‬گەنجێكی ت��ەم��ەن‬ ‫(‪ )23‬ساڵە ك��ە م���اوەی ش��ەش مانگە‬ ‫ل��ەی��ەك��ێ��ك ل��ەس��ەن��ت��ەرەك��ان��ی لەشجوانی‬ ‫ش��اری سلێمانی ی��اری دەك��ات‪ ،‬جەخت‬ ‫لەمەدەكاتەوە و وتی «ئەوا چوار مانگە‬ ‫دەس��ت��م داوەت����ە ب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی ح��ەپ و‬ ‫خ��واردن��ی پرۆتین‪ ،‬تائێستاش یەكجار‬ ‫دەرزی���م ل��ەخ��ۆم داوە‪ .‬ه��ەر چ��ەن��دە باش‬ ‫دەزان���م ئاكامێكی باشی نابێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حەزدەكەم بەكاتێكی زۆر كەم لەشێكی‬ ‫زۆر ج��وان��م ه��ەب��ێ��ت»‪ .‬ع��ەزی��ز رەس��وڵ‪،‬‬ ‫ئەوەشی وت‪ :‬زۆربەی هاوڕێكانم دەرزی‬ ‫و حەپ بەكار دێنن ئەوان لەماوەیەكی‬ ‫زۆرك����ەم����دا ل��ەش��ێ��ك��ی زۆر ج��وان��ی��ان‬ ‫پەیداكرد و ماسولكەكانیان بەشێوەیەكی‬ ‫جوان كشاوە هەرچەندە ئەوان زۆر لەمن‬ ‫باشتر دەزان���ن ك��ە چ��ەن��د زی��ان��ی هەیە‬

‫پزیشکێک‪ :‬به‌کارهێنانی د ه‌رمان‪،‬فشاری‬ ‫خوێن به‌رزده‌کاته‌وه‌ و د ه‌بێته‌ هۆی‬ ‫دروستبوونی چەوری و قەڵەوی و قاچ‬ ‫ئاوسان و دەركەوتنی دەمارەكان‬

‫له‌جگه‌ره‌و‌ه بۆ نێرگه‌له‌کێشان‬

‫فەالح مورادخان (بەڕێوەبەری وادی ئەڵمانی)‬

‫شێواندنی كۆئەندامی زاوزێ (خەتەنەكردن) لەكوردستان بەسوننەت دانراوە‬ ‫دیداری‪ :‬نینا باران‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪8‬‬

‫ژن كار ناكات‬ ‫یاكومەڵگا پیاوساالرە؟‬

‫‪-‬‬

‫كێشەی ژنان‪ ...‬لەمپەری بەردەم‬ ‫بەئەندامبوونی توركیایه‌ لەیەكێتی ئەوروپا‬

‫ئا‪/‬ئەمیر سەعد‬ ‫و‪ :‬لەعه‌ره‌بییەوە‪ /‬بارام سوبحی‬

‫سەردانی كافتریا و چایخانەكانی‬ ‫نێو شارەكان دەیكەت ئەو گەنجانە‬ ‫دەبینیت سەریانناوە بەیەكەوە و‬ ‫مژ لەنێرگەلەكانی بەردەمیان‬ ‫دەدەن و لەگەڵ تەقەی دۆمینە و‬ ‫تاوڵەدا دوكەڵی نێرگەلەكان بەفیزەوە بەهەوادا‬ ‫دەدەن‪ .‬رۆژانە بەشێك لەگەنجان روو لەكێشانی‬ ‫ن��ێ��رگ��ەل��ە دەك����ەن و وەزی����ری‬ ‫تەندروستیش رایدەگەیەنێت‬ ‫كێشانی ن��ێ��رگ��ەل��ە دەبێتە‬ ‫هۆی دروستبوونی نەخۆشی‬ ‫شێرپەنجە‪.‬‬ ‫ئاریان حەسەن‪ ،‬تەمەن (‪)19‬‬ ‫س���اڵ ل��ەك��اف��ت��ری��ای «گیتار»‬ ‫لەشاری سلێمانی خەریك بوو مژی‬ ‫لەنێرگەلەكەی دەدا و‬ ‫دوكەڵی لەدەمیەوە‬ ‫دەردەك�������������������رد‪،‬‬ ‫ئ�������ام�������اژەی ب��ۆ‬ ‫ئەوەدەكرد چوار ساڵە‬ ‫نێرگەلە دەكێشێت و نازانێت كە‬ ‫زیانی هەیە وتی «ماوەی چوار‬ ‫ساڵ دەبێت نێرگەلە دەكێشم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نزیكەی چ��وار مانگ دەبێت‬ ‫بە بەردەوامی نێرگەلە دەكێشم‬ ‫من لەبێتاقەتیدا نێرگەلە دەكێشم‪،‬‬ ‫تائێستا ن��ازان��م ك��ە زی��ان��ی هەیە‬ ‫یانا؟ یەكێك دەڵێت زیانی هەیە‬ ‫یه‌کێکیش دەڵێت زیانی نیە»‪.‬‬ ‫زەرەره‌كانی دەزانێت و‬ ‫دەیكێشێت‬ ‫ی���وس���ف رەش����ی����د‪ ،‬ت��ەم��ەن‬ ‫(‪ )22‬س����اڵ خ��وێ��ن��دك��اری‬

‫زانكۆیە‪ ،‬مژی لەنێرگەلەكەی بەردەمی دەدا‬ ‫و پشكۆی نێرگەلەكەی دەگەشاندەوە وتی‬ ‫«ئەگەرچی نێرگەلە زەرەرێكی جەستەی‬ ‫زۆر ب��ەم��رۆڤ دەگەیەنێت‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەالی‬ ‫منەوە شتێكی خۆشە و ناتوانم دەستبەرداری‬ ‫بم‪ .‬ئەگەر رۆژانە نێرگەلە نەكێشم وادەزانم‬ ‫شتێكم لەدەستچووە‪ ،‬بۆیە هه‌ر ده‌رفه‌تم هەبێت‬ ‫لەماڵەوە دەیكێشم»‪.‬‬ ‫گەنجان ئاماژە بۆ ئەەوە دەكەن كە بەهۆی‬ ‫نەبوونی شوێنی گونجاوەو‌ه بۆگەنجان‬ ‫وادەك���ات ناچار روو لەگازینۆكان‬ ‫ب��ك��ەن و ب���ەم���ەش ل��ەب��ێ��ت��اق��ەت��ی��دا‬ ‫دەستدەكەن بەكێشانی نێرگەلە‪.‬‬ ‫ك���اروان م��ەه��دی‪ ،‬تەمەن (‪)25‬‬ ‫س��اڵ‪ ،‬گەنجێكی دانیشتوی شاری‬ ‫چەمچەماڵە كە لەگەڵ دوو هاوڕێی‬ ‫تریدا سەرگەرمی كێشانی نێرگەلە‬ ‫ب��وو لەكافتریای «گەنجان»ی‬

‫شارەكە‪ ،‬پێیوایە بەهۆی نەبوونی شوێنێكەوە‬ ‫گەنجان بەناچاری روو لەكافتریاكان دەكەن و‬ ‫ئەمەش هۆكارە بۆ فێربوونی كێشانی نێرگەلە‬ ‫و ئەمەی پشتڕاست كردەوە و وتی «شوێنێك‬ ‫نیە گەنجان بۆی بچێت‪ ،‬دەبێت بێینە ئەم‬ ‫كافتریایەوە‪ ،‬ئەگەر بتەوێ ماوەیەكی زۆر‬ ‫بمێنیتەوە بێ تاقەت دەبیت و ناچار دەبێت‬ ‫نێرگەلە بكێشیت‪ ،‬هەر چەندە من جگەر‬ ‫كێشیش نیم»‪.‬‬ ‫لەجگەرەوە بۆنێرگەلە كێشان‬ ‫س��ەب��اح واح��ی��د‪ ،‬خ��اوەن��ی «كافتریای‬ ‫گەنجان»ە لەشاری چەمچەماڵ هێما بۆ‬ ‫ئەوەدەكات نێرگەلەكان لەواڵتی سوریایەوە‬ ‫دەیهێنین‪ ،‬وتی «سەرەتای كردنەوەی ئەم‬ ‫كافتریایە گەنجێكی زۆر كەم نێرگەلەی‬ ‫دەك��ێ��ش��ا‪ ،‬ب���ەاڵم ئێستا رۆژب�����ەرۆژ رووی‬ ‫لەزیادبوونە‪ ،‬بەنسبەت شاری چەمچەماڵەوە‬ ‫شتێكی ت���ازەی���ە ك���ە ن��ێ��رگ��ەل��ە ه��ەب��ێ��ت‪.‬‬ ‫ل�����ەب�����ازاڕدا زۆرێ�����ك ل��ەگ��ەن��ج��ان ه�����ەر‬ ‫بۆتاقیكردنەوە دەیكێشن و‬ ‫هەندێكیشیان ئەو‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ەن كە‬ ‫جگەرەیان تەرك‬ ‫داوە ئێستا لەبری‬ ‫جگەرەكە نێرگەلە‬ ‫دەكێشن»‪.‬‬

‫گەنجان قسە ل��ەوەدەك��ەن دوای ئ��ەوەی پارەیەكی زۆر خەرجدەكەن كە وەك ئەوە وایە‬ ‫جگەرەیان تەركردوە رویان لەكێشانی نێرگەلە سوتاندبێتیان»‪.‬‬ ‫نێرگەلەیەك زیانی (‪ )15‬جگەرەی هەیە‬ ‫كردوە‪ ،‬پێیانوایە كە كێشانی نێرگەلە زیانی‬ ‫وەزیری تەندروستی حكومەتی هەرێمی‬ ‫كەمترە لەجگەرە‪.‬‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫لەلێدوانێكی‬ ‫هەورامی‪،‬‬ ‫د‪.‬تاهیر‬ ‫كوردستان‪،‬‬ ‫شۆفێرە‪،‬‬ ‫ساڵ‬ ‫(‪)20‬‬ ‫تەمەن‬ ‫شوان سدیق‪،‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬ ‫هێما بۆ ئەوەدەكات كە لەوكاتەی جگەرەی ت��ای��ب��ەت��دا ب��ەچ��ەت��ری راگ��ەی��ان��د «یەكێك‬ ‫تەرك كردووە دەستی كردوە بەكێشانی نێرگەلە لەهۆكارە گرنگەكانی كێشانی نێرگەلە الیەن‬ ‫وتی «بەڕاستی لەوكاتەی جگەرەم تەرك گەنجانەوە لەنەزانینەوەیە‪ ،‬ئەمڕۆ گەنجانی‬ ‫داوە دادەنیشم و هەموو ئێوارەیەك نێرگەلەیەك ئێمە ئالودەبوون بەكێشانی نێرگەلەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫دەكێشم‪ ،‬هەر چەندە لەچاو جگەرەوە زۆریش ئالودەبوونێكیش دەگ��وازرێ��ت��ەوە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫گرانە‪ ،‬بەاڵم تەنها ئەوەی هەیە بۆنی نایه‌ت چاولێكەریەوە یان السایی كردنەوە‪ .‬كێشانی‬ ‫و ئەشڵێن زیانی كەمترە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر تازە نێرگەلە دەبێتە ه��ۆی دروستبوونی زۆر‬ ‫دەستت پێكردبێت س��ەرت لەگێژەوە دێت و نەخۆشی لەوانە‪ ،‬نەخۆشی شێرپەنجەی لێو‬ ‫دونیای ئێمە خاڵییە‬ ‫و ناودەم و سورێنچك و میزەڵدان و سنگ و‬ ‫گەدەت تێكدەچێت»‪.‬‬ ‫گورچیلە»‪.‬‬ ‫پارەكەی ناسوتێنێت‬ ‫‌لەنەوەی نوێ‬ ‫وەزی�����ری ت��ەن��دروس��ت��ی‪ ،‬ل���ه‌ب���اره‌ی ئ��ەو‬ ‫بەختیار واح��ی��د‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )24‬س��اڵ‪،‬‬ ‫گەنجێكە نێرگەلە ناكێشێت ئاماژە بۆ ئەوە هەڵمەتەی بۆ هۆشیارکردنه‌و‌ه رایانگه‌یاندو‌ه‬ ‫دەكات كە نایەوێت وەك گەنجەكانی تر ئالودەی وت���ی‪ :‬ئێمە ئ��ام��ان��ج��ی س��ەرەك��ی��م��ان ل��ەو‬ ‫ن���������������ەوه‌ی ن��������وێ‌‪،‬‬ ‫بەكێشانی‬ ‫نێرگەلەكێشان بێت و پارەش لەو پێناوەدا خەرج هەڵمەتەی كە كردمان سەبارەت‬ ‫ن��ێ��رگ��ەل��ە ل��ەه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬پێشڕەو ده‌ربه‌ندی ن����ەوەی دوای ه��ەم��وو‬ ‫ناكات‪ ،‬وتی «من نێرگەلە ناكێشم‪،‬‬ ‫ش����ەڕەك����ان����ە‪ ،‬ن�����ەوەی‬ ‫هۆشیاركردنەوەی گەنجانبوو‬ ‫ل��ەب��ەر ئ�����ەوەی ئ��ەگ��ەر دەس��ت‬ ‫سەردەمی پاشماوەی جەنگ و سەرەتای‬ ‫ل��ەوەی كە كێشانی نێرگەلە‬ ‫ب��ك��ەی��ت بەنێرگەلەكێشان‬ ‫گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ەك��ان‪ ،‬ن����ەوەی ن���وێ‌‪ ،‬نوێ‬ ‫شتێكی خ��راپ��ە و ئاسایی‬ ‫ناتوانیت بەئاسانی وازی‬ ‫ل��ەخ��ەون و تموحات گ��وت��ار و ك��ارك��ردن‪،‬‬ ‫ن��ی��ە زی��ان��ی كێشانی ی��ەك‬ ‫لێبێنیت‪ .‬ن��ام��ەوێ��ت وەك‬ ‫نەوەی نوێ‌‪ ،‬نەوەیەكە دونیاكەی جیاوازترە‬ ‫(‪)15‬‬ ‫كێشانی‬ ‫وەك‬ ‫نێرگەلە‬ ‫ئەو گەنجانەی ناوشار بم‬ ‫لەئەویتر كە نەوەی پێشخۆیەتی‪ ،‬ئەم نەوەیە‬ ‫جگەرەیە‪.‬‬ ‫كە ش��ەوان تادرەنگانێكی‬ ‫دەی��ەوێ��ت لەئێستادا بەئاسانی تەسلیمی‬ ‫و‬ ‫ش���ەو ن��ێ��رگ��ەل��ە دەك��ێ��ش��ن‬ ‫سیاسەتكردنەكانی (ئ���ەو)ی تر نەبێت و‬ ‫پێوەی ئالودەبوون و‬ ‫(ئەو)ی تریش بەئەقڵییەتێكی كۆنەپارێزەوە‬ ‫لەپەراوێزكردنی (ئەم)یتردایە و بوونەوەرێكی‬ ‫سەرسەختە و رێگەی كاركردن و گەیشتن‬ ‫بەناوەندی بڕیاردان ئاسان ناكات و هەمیشە‬ ‫لەسەنگەردایە بۆ ئەو نەوه‌یەوەیە و دەیەوێت‬ ‫لەبازنەی بیركردنەوە دۆگماكان و موژدە‬ ‫و حیكاتە بەسەرچووەكانی خۆیدا خولی‬ ‫پێبخوات‪.‬‬ ‫ئ��ەو ب��ون��ەوەرە هەستیارەی ئێستابوونی‬ ‫هەیە و پێیدەڵێن (ن���ەوه‌ی ن��وێ‌) تاچەند‬ ‫ل��ەڕووی ئاكاری كاركردنی ئەو كائینەوە‬ ‫ن��اوزەن��دك��ردن��ێ��ك��ی ت��ەن��دروس��ت��ە و بوونی‬ ‫ێ دەسەلمێنێت؟‬ ‫نەوەیەكی نو ‌‬ ‫ێ (گەنج) خۆی‬ ‫ئایا ئەوەی پێی دەوتر ‌‬ ‫نەوەی نوێیە و جیاوازی رۆئیا و خەون و‬ ‫ئاراستە ئەقاڵنیەكانی هاندەرە بۆ بەخشینی‬ ‫شوناسێك بەو ن��اوەوە؟ یان هێشتا ناتوانرێت‬ ‫زۆرێک له‌گه‌نجان‌نێرگه‌له‌کێشان‌ کۆیانده‌کاته‌وه‌ فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬ ‫م���ژدەی لەدایكبوونی نەوەیەكی نوێمان‬ ‫بەفیعلی پێبدات و تائیستا توڕەبوونی ئەو‬ ‫نەوەیە دەبینین لەبەرامبەر ئەو دۆزەخەی كە‬ ‫تابۆكانی كۆمەڵگا و كلتور و حزب بۆیان‬ ‫دروستكردوە و لەبەر دەرنــەكەوتنیان بەشێوەی‬ ‫كۆمەڵ و یاخیبوونیان لەشێوەی تاكدا هێشتا‬ ‫ێ ناوزەند‬ ‫ێ كائینی گەنج بەنەوەی نو ‌‬ ‫ناكر ‌‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئەم نەوەیە یان ئەو گەنجە‪ ،‬دەیەوێت ئیدی‬ ‫بازنەكانی حزب و خێڵ بشكێنێت و خۆی‬ ‫دەرمانخانەكانیش هەیە كە ئەمە كاری‬ ‫بەكارهێنانی ئەو دەرمانانە‪.‬‬ ‫ێ ئەو تەوقانە‬ ‫لەبری خۆی بیربكاتەوە‪ ،‬دەیەو ‌‬ ‫ئ��اك��ام رەس���وڵ‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )19‬س��اڵ‪ ،‬وەزارەت������ی ت��ەن��دروس��ت��ی��ی��ە رێ��گ��ا ن���ەدا‬ ‫تێكبشكێنێت كە بەردەوام مەحكومی دەكات‬ ‫وەرزش��وان��ی لەشجوانییە و م��اوەی سێ‌ بەباڵوبوونەوەی ئەو دەرمانانە و رێگری‬ ‫بەمردن‪ ،‬دەیەوێت لەڕێگایەكەوە دەستپێبكات‬ ‫ساڵە یاری دەكات‪ ،‬پێیوایە بەكارهێنانی بكات لەباڵوبوونەوەی‪.‬‬ ‫بۆ گۆڕان كە بەحەرام دانەپۆشاربێت‪ ،‬ئەم‬ ‫دڵ‪،‬‬ ‫و‬ ‫هەناوی‬ ‫لەبواری‬ ‫پزیشكی پسۆڕ‬ ‫ئ��ەو دەرم��ان��ان��ە گەلێك زی��ان��ی هەیە و‬ ‫بوونەوەرە حزب بەجێدەهێڵێت و ئیدی حزب ئەو‬ ‫لەمبارەیەوە‬ ‫عەبدواڵ‪،‬‬ ‫شەریف‬ ‫عەبدواڵ‬ ‫وتی «ئەو كەسانەی ئەو یارییە دەكەن‬ ‫جیهانە نیە كە ئەم تێیدا بژی؟ لەبەرئەوەی‬ ‫ئەو‬ ‫«بەكارهێنانی‬ ‫راگەیاند‬ ‫بەچەتری‬ ‫خۆیان بەدور بگرن لەخواردنی ئەو جۆرە‬ ‫دڵنیایە ح��زب پ��ڕە ل��ەب��وون��ەوەری فاسد و‬ ‫دەرم��ان��ان��ە‪ ،‬ل��ەب��ەرئ��ەوەی بەدڵنیاییەوە هۆرمۆنانە‪ ،‬لەالیەن ئەو وەرزشوانانەوە‬ ‫هەلپەرست‪ ،‬دڵنیابووەتەوە كە پیرەكانی حزب‬ ‫بەچاوی گومانەوە لێیدەڕوانێت و بڕوای‬ ‫زیانی زۆر زۆرە و لەداهاتوودا هەستی زیانی زۆرە‪ ،‬لەماوەی چەند هەفتەیەكدا‬ ‫بەتواناكانی نییە؟ لەبەرئەوەی دەزانێت نەوە‬ ‫زیانەكانی ب��ەدی��دەك��رێ��ت‪ ،‬ب��ەاڵم بەپێی‬ ‫پێدەكرێت»‪.‬‬ ‫پیرەكان رێگەنادات بەهەناسە تازە و خوێن‬ ‫ك���اروان ئەحمەد‪ ،‬راهێنەرێكی تری جۆری كەسەكانە‪ ،‬هەیانە لەگەڵ یەكەم‬ ‫گەرمەكان دەستكاری ئ��ەو شتانە بكات‬ ‫ل��ەش��ج��وان��ی��ی��ە ل��ەس��ەن��ت��ەری (ماكفێت) ج��اردا زیانەكانی بەدیدەكرێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫كە ن��ەوەی نوێی پێگۆشەگیركردوە‪ ،‬پیرە‬ ‫ی ئ���ەڵ���م���ان���ی ل����ەش����اری س��ل��ێ��م��ان��ی‪ ،‬بەردەوامیش بێت لەسەر بەكارهێنانی ئەوا‬ ‫ئەقڵ بەسەرچووەكان هەمیشە شانازی بەو‬ ‫پ��ێ��ی��وای��ە ك���ە ل��ەس��ەن��ت��ەرەك��ەی ئ���ەودا مەترسی گ��ەورەی لێ بەدیدەكرێت»‪.‬‬ ‫كلتورەوە دەك��ەن و تەقدیسیان دەك��ات كە‬ ‫وەرزشوانەكانی ئ��ەو دەرمانانە زۆرك��ەم ئ���ەو پ��زی��ش��ك��ە زی��ان��ەك��ان��ی خ��س��ت��ەڕوو‬ ‫ێ بۆبیركردنەوە‬ ‫ساتێك نابەخشێت بەنەوه‌ی نو ‌‬ ‫بەكاردێنن‪ ،‬جەختیكردەوە «لەالی ئێمە «ل��ەگ��ەڵ بەكارهێنانی‪ ،‬هۆرمۆنەكان‬ ‫و رزگاربوونیان لەو جەهەنەمەی كە بۆ‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫رێ���ژەی بەكارهێنانی دەرم���ان ل��ەالی��ەن كەسەكە فشاری خوێنی ب��ەرز‬ ‫سوتانیان خوڵقاوە‪.‬‬ ‫و‬ ‫�ەوری‬ ‫وەرزشوانانەوە زۆر كەمە و دەتوانم بڵێم هۆكارێكە بۆ دروستبوونی چ�‬ ‫ێ لەكۆمەڵگای كوردیا‬ ‫ئایا ن��ەوه‌ی نو ‌‬ ‫دەركەوتنی‬ ‫ه��ەر ن��ی��ە‪ ،‬م���اوەی (‪ )11‬س��اڵ��ە ی��اری ق��ەڵ��ەوی و ق��اچ ئ��اوس��ان و‬ ‫تائێستا هاتووەتە ئ��اراوە؟ ئایا مانای ئەم‬ ‫ل��ەش��ج��وان��ی دەك���ەم و تائێستا ن��ەچ��ووم دەمارەكان‪ ،‬ئەمانە ئەو زیانە گەورانەن‬ ‫كائینە خوێن گەرم و پڕ لەحەماسیە‪ ،‬لەو‬ ‫بوونەوەرەی تر جیاوازترە كە پێی دەوترێت‬ ‫بەالی ئەو دەرمانانەدا»‪ ،‬ناوبراو هێمای ك��ە ل��ەك��ەس��ەك��ەدا ب��ەدی��دەك��رێ��ت ئ��ەگ��ەر‬ ‫ێ لەڕوی بوونیادی فیزیكییەوە‬ ‫گەنج؟ دەكر ‌‬ ‫بۆ ئەوەشكرد كە پرۆتینی بەكارهێناوە ئ��ەو ك��ەس��ەی ب��ەك��اری دێنێت تەمەنی‬ ‫گەنج بێت و خاوەنی هەمان دونیابینی بێت‬ ‫پێشیوایە پرۆتین هیچ زیانێكی نیە‪ ،‬لەسەرووی (‪ )40‬ساڵ بەرەو سەرەوە بێت‬ ‫كە نەوەكەی پێش خۆی هەڵگرێتی؟ دەكرێ‌‬ ‫وتیشی «بەكارهینانی حەپ و دەرمان ئەوا زیانەكانی زووتر بەدی دەكرێت»‪.‬‬ ‫گەنج بین و خاوەنی هەمان ترادسێونی‬ ‫دكتۆر عەبدواڵ‪ ،‬ئاماژەی بەوەشكرد‬ ‫و دەرزی زیانی زۆر زۆرە و داواك��ارم‬ ‫ێ نەوەی‬ ‫فیكری پیرەكان بین؟ ئایا دەك��ر ‌‬ ‫ێ لەئارادابێت و لەسێبەری كلتوری‬ ‫ن��و ‌‬ ‫پیرەكاندا بەشوێن خۆیدا بگەڕێت؟ ئایا ئەم‬ ‫نەوەیە جیاوازییەكی ریشەی لەگەڵ فكری‬ ‫نەوەكەی پێشخۆی كردوە و ئەوی تری تێ‬ ‫پەڕاندوە؟ یان هێشتا لەدوبارەكردنەوەی ئەو‬ ‫دایە‪ ،‬بەاڵم بەنەفەسێكی ت��رەوە؟ ئایا ئێمە‬ ‫نەوه‌ی نوێمان هەیە یان گەنجێكی خوێنەر‬ ‫و ب��ی��رك��ەرەوە؟ ئایا ئ��ەم گەنجە تاچەند‬ ‫دەتوانێت ببێتە هێزێكی گەورە و كۆمەڵگا‬ ‫ب��ەرەو بیركردنەوە و كرانەوە ببات و توشی‬ ‫گۆڕانێكی قوڵی بكات لەتێڕوانین لە (دین‬ ‫ك���ە وەرزش�����وان�����ان ن���ەچ���ن ب����ەالی ئ��ەو «ئەگەر ل��ەڕووی پزیشكییەوە سەیری‬ ‫و سیاسەت و هونەر) و كایە فكریەكانی‬ ‫ئ��ەو ی��اری��ە بكەین ب��ۆ م��ن��داڵ و گ��ەورە‬ ‫دەرمانانەدا»‪.‬‬ ‫تر‪ ،‬بەشێوەیەكی تەندروست تابتوانێت بەمانا‬ ‫ئ��ەو راه��ێ��ن��ەرە‪ ،‬ئ��ام��اژەی بەوەشكرد زی��ان��ەك��ان��ی وەك ی��ەك��ە و زی��ان��ی زیاتر‬ ‫ێ بهێنێتە ئ��اراوە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫نەوەیەكی نو ‌‬ ‫ك���ە زۆرێ�����ك ل��ەگ��ەن��ج��ان ئ��ێ��س��ت��ا ئ��ەو دەبێت وەك لەسود»‪.‬‬ ‫زۆربەی گەنجانی ئێمە جیاوازییەكی قوڵیان‬ ‫م���ادان���ە ب��ەك��ار دەه��ێ��ن��ن و ل���ەزۆرب���ەی‬ ‫لەگەڵ فكری گەنجانی پێش خۆیدا نییە؟!‬

‫‪9‬‬

‫رێگەپێنەدراوە و گەنجان بەكاری دەهێنن‬

‫گەنجان بۆجوان دەركەوتنی لەشیان دەرمان بەكاردەهێنن‬ ‫ئا‪ /‬دانیار سەنگەر‬

‫رۆژان��ە بەشێك لەگەنجان روودەكەنە‬ ‫ه��ۆڵ��ەك��ان��ی ل��ەش��ج��وان��ی و ك��ات��ەك��ان��ی‬ ‫خ��ۆی��ان��ی ت��ێ��دا ب���ەس���ەردەب���ەن‪ .‬بەشێك‬ ‫لەگەنجانیش ب��ە بەكارهێنانی حەپ‬ ‫و دەرزی ماسولكەكانی خۆیان گەشە‬ ‫پ���ێ���دەدەن و دەری���دەخ���ەن و پزیشكێكی‬ ‫پسپۆڕیش رایدەگەیەنێت كە بەكارهێنانی‬ ‫حەپ و دەرزی مەترسی گەورەی لێ‬ ‫بەدیدەكرێت‪.‬‬

‫گه‌نجێک له‌کاتی مه‌شقی له‌شجوانیدا‬

‫توركیا‪ ،‬ه��ەوڵ��ی چ��ڕوپ��ڕ دەدات لەپێناو‬ ‫بەئەندامبوونی لەیەكێتی ئەوروپا‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫زۆرینەی چاودێران كۆكن لەسەر ئەوەی رۆڵی‬ ‫هەرێمایەتی توركیا لەزۆر بواردا رۆژ لەدوای‬ ‫رۆژ لەهەڵكشاندایە‪ .‬لەالیەنی ئابورییەوە‬ ‫داتاكانی مانگی تەموزی رابردوو دەریانخست‬ ‫ك���ە ك���ۆی ب��ەره��ەم��ی ن��اوخ��ۆی��ی ت��ورك��ی��ا‬ ‫بەڕێژەی (‪ )%11.7‬لەسەر بنەمای سااڵنە‬ ‫لەچوارچێوەی چارەكی یەكەمی ئەمساڵدا‪،‬‬ ‫زی��ادی��ك��ردوە‪ .‬بەپێی ئەنجامی راپرسییەكی‬ ‫ئاژانسی (رۆیتەرز)یش‪ ،‬توركیا لەم رووەوە‬ ‫نیوەی پێشبینیەكانی تێپەڕاندوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەمەشدا‪ ،‬توركیا ل��ەو باسانەی‬ ‫پەیوەندی بەبارودۆخی ژنانەوە هەیە‪ ،‬دووچاری‬ ‫گرفتی ترسناك دەبێتەوە‪ .‬لەكۆتایی مانگی‬ ‫تەموزی راب����ردوودا‪ ،‬لەكاتی بەڕێوەچوونی‬ ‫ك��ۆب��وون��ەوەی لیژنەی نەهێشتنی سەرجەم‬ ‫ج��ۆرەك��ان��ی جیاكاری رەگ���ەزی دژ بەژنان‬ ‫كە لیژنەیەكی سەر بەنەتەوەیەكگرتووەكانە‪،‬‬ ‫رەخنەی توند ئاراستەی توركیا كرا‪ .‬بەهۆی‬ ‫كۆت ‌و بەندە سەپێنراوەكانی بەسەر ژناندا‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ب��ەه��ۆی ك��ەم��ب��وون��ەوەی ب��ەش��داری‬ ‫(رێ���ژەی���ی) ژن���ان ل���ەب���ازاڕی ك����اردا‪ .‬ب��ەاڵم‬ ‫ژم��ارەی��ەك لەچاودێرانی توركیا هیواكانی‬ ‫خۆیان بەو هەمواركردنە دەستوریانەدا هەڵواسیوە‬ ‫كە پێشنیاركراوە‪ ،‬چونكە پێیانوایە دەبێتە هۆی‬ ‫بەرزكردنەوەی پێگەی ژنان‪ .‬ئەو هەمواركردنانە‬ ‫پەرلەمانی توركیا بڕیاری لەسەر داوە و بڕیارە‬ ‫لەمانگی ئەیلولی داهاتوودا بخرێتە راپرسی‬ ‫جەماوەرییەوە‪.‬‬ ‫لەپارێزگای شیرناخ‪ ،‬دی��ارت��ری��ن وێنەی‬ ‫چەوساندەوەی ئافرەتی لێیە‪ ،‬چونكە لەوێ‌‬ ‫هەندێك لەژنان وەك بەندە مامەڵەیان لەگەڵ‬ ‫دەكرێت‌و دەكرێنە ژنی دووەم یاخود خزمەتكاری‬ ‫مااڵن‪ ،‬ئەمەش دوای ئەو لێكۆڵینەوانە دێت كە‬

‫رێكخراوێكی ژنان ئەنجامیداوە‪ ،‬پاش ئەوەی‬ ‫چەندین زان��ی��اری ج��ۆراوج��ۆری لەوبارەیەوە‬ ‫پێگەیشتووە‪.‬‬ ‫لەو ناوچەیەدا‪ ،‬كچان بەتەمەنی منداڵی‬ ‫دەدرێنە پیاوانی تەمەن گەورە یان هەرزەكار‪،‬‬ ‫بەرانبەر بڕێك پارە كە دەدرێتە بەخێوكارانی‬ ‫كچان‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی ئ��ەو كچە مندااڵنە ببنە‬ ‫ژنی دووەم یان وەك خزمەتكار لەناو مااڵندا‬ ‫كاربكەن‪ ،‬بەگوێرەی زانیارییەكانی رێكخراوەكە‬ ‫ك��ە رۆژن���ام���ەی (ح��وڕی��ی��ەت دەی��ل��ی نیوز)‬ ‫ب�ڵاوی��ك��ردووەت��ەوە‪ .‬لەهەندێك كاتی تریشدا‬ ‫كچان لەقۆناغی خوێندنی ناوەندی دەدرێنە‬ ‫ئەو هەرزەكارانەی هاوتەمەنیان‪ ،‬تائەم كچە‬ ‫گەنجە كەم فێاڵنە ببنە خزمەتكار لەماڵی‬ ‫خ��ێ��زان��ی ه���ەرزەك���ارەك���ە‪ .‬ن��اوەن��دی تێكڕای‬ ‫تەمەنی هاوسەرگیری الی ژن��ان لەناوچە‬ ‫گوندنشینەكان دەگاتە (‪ )15‬ساڵ‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫رێژەیە لەناوچە شارنشینەكان بەبڕی ساڵ ‌و‬ ‫نیوێك بەرزدەبێتەوە‪.‬‬ ‫لەكاتی كۆبوونەوەی لیژنەی نەهێشتنی‬ ‫سەرجەم جۆرەكانی جیاكاری رەگەزی دژی‬ ‫ژنان‪ ،‬رەخنەی توند ئاراستەی وەفدی توركی‬ ‫كرا لەكاتی خستنەڕووی راپۆرتێكی فەرمیدا‬ ‫لەبارەی هەوڵەكانی توركیا بۆ بەهێزكردنی‬ ‫مافی ژن��ان‪ .‬رەخنەكانیش جەختیان لەسەر‬ ‫قەدەغەكردنی پۆشینی حیجاب‪ ،‬لەناو شوێنە‬ ‫گشتیەكاندا بوو‪ .‬پێیانوابوو ئەو بڕیارە مەترسی‬ ‫‌و كاریگەری زۆری بۆ سەر رێژەی بەشداری‬ ‫ژن���ان ل��ەوەزی��ف��ە گشتیەكاندا دەب��ێ��ت‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگەلەوەی رەنگە ببێتە هۆی هەاڵتنی كچان‬ ‫لەخوێندن‪ ،‬بەتایبەتی لەقۆناغی خوێندنی‬ ‫زانكۆ‪ .‬ئەمەش دوای قەدەغەكردنی پۆشینی‬ ‫حیجاب دێت لەتوركیا لەناو شوێنە گشتییە‬ ‫دی��اری��ك��راوەك��ان ‌و نوسینگە حكومییەكان‪،‬‬ ‫هەروەها خوێندكارانی زانكۆ و كارمەندانی‬ ‫ب��واری كەرتی گشتی دەگرێتەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫رێگە بەو ژنانە نادرێت كە حیجابیان پۆشیوە‬ ‫بچنە ناو دام���ەزراوە سەربازییەكانەوە و ئەو‬

‫نەخۆشخانانەشی كە سەر بەسوپان‪.‬‬ ‫لەالیەن خۆیەوە وەزی���ری ك��اروب��اری ژنان‬ ‫‌و خێزانی توركیا (سەلما عەلیا ك��واف)‪،‬‬ ‫ل��ەو راپ��ۆرت��ەی��دا ك��ە خ��وێ��ن��دی��ەوە ئ��ام��اژەی‬ ‫ب��ەوەدا واڵتەكەی ئیرادە و ئ��ارەزوی هەیە بۆ‬ ‫بنەبڕكردنی جیاكاری لەسەر بنەمای رەگەزی‬ ‫‌و بەهێزكردنی یەكسانی نێوان ژنان‌و پیاوان‪.‬‬ ‫ئ��ەم وەزی����رە ت��ورك��ە زۆرێ���ك ل��ەو گرفتانەی‬ ‫خستەڕوو كە پەیوەستە بەخوێندنی كچانەوە‪.‬‬ ‫ئاماژەی ب��ەوەدا زۆرێ��ك لەباوكان رێگەنادەن‬ ‫كچەكانیان بچنە قوتابخانە‪ .‬راشیگەیاند‬ ‫تێكڕای نەخوێندەواری لەناو كچانی باڵغبوودا‬ ‫لەساڵی (‪ )2005‬گەیشتبووە (‪ ،)%19.7‬بەاڵم‬ ‫لەساڵی (‪ )2009‬ئەم رێژەیە بۆ (‪)%13.8‬‬ ‫دابەزی‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتدا رێ��ك��خ��راوە نائەهلییەكان‬ ‫لەبارەی مافی ژنانەوە ژمارەیەك راپۆرتیان‬ ‫ب�ڵاوك��ردەوە و رەشبینی لەزۆربەیاندا بەدی‬ ‫دەك��رێ��ت‪ .‬ئ��ەو راپ��ۆرت��ان��ە رون��ی��دەك��ەن��ەوە لە‬ ‫(‪)2005‬ەوە پێشكەوتنێكی ئەوتۆ لەبواری‬ ‫ب��ەگ��ژداچ��وون��ەوەی ج��ی��اك��اری دژی ژن��ان‬ ‫بەدینەهاتووە‪ .‬ه��ەروەه��ا دەڵێن «ئ��ەو ئیرادە‬ ‫سیاسیەی ك��ە دەوڵ����ەت رای��دەگ��ەی��ەن��ێ��ت بۆ‬ ‫بەدیهێنانی یەكسانی تەواوەتی لەنێوان هەردوو‬ ‫رەگ��ەزەك��ەدا وەك پێویست نییە»‪ .‬رەخنەش‬ ‫لەتێكڕای الوازی بەشداری ژنان لەهێزی كار‬ ‫و سەر گۆڕەپانی سیاسی توركیا و زیادبوونی‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان دەگرن‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە‪ ،‬تێكڕای بەشداری ژنان‬ ‫لەژیانی عەمەلی لەناو توركیا بە ب��ەراورد‬ ‫بەدەوڵەتە ئەوروپییەكان زۆر كەمە‪ .‬چونكە لەناو‬ ‫توركیادا رێژەكە دەگاتە (‪ ،)%28‬ئەمەش بەپێی‬ ‫لێدوانێكی پارێزگاری بانكی ناوەندی توركیا‬ ‫بۆ رۆژنامەی (تیركش ویكلی)‪ .‬بەاڵم وەزیری‬ ‫ژنان‌و خێزانی توركیا هێما بۆ بەرزبوونەوەی‬ ‫رێ��ژەی بەشداری ژن��ان لە (ك��ار) دەك��ات بە‬ ‫ب���ەراورد ب��ەو رێ��ژەی��ەی لەراپۆرتی پێشووی‬ ‫ساڵی (‪)2005‬دا هاتبوو‪ .‬وەزی��رەك��ە وتی‬

‫«ئەنجومەنی نیشتیمانی بۆ هەماهەنگی‌و‬ ‫چاودێری ژنانی كرێكار دامەزراوە‪ ،‬لەپێناوی‬ ‫داڕشتنی ستراتیژیەتێك بۆ بەرزكردنەوەی‬ ‫تێكڕای رێژەی ژنانی كرێكار»‪ .‬پاشان وتی‬ ‫«پێشكەوتن لەبەشداری ژنان لەدامەزراوەكانی‬ ‫بڕیارداندا هەبووە‪ ،‬بەنمونە ژمارەی كاندیدە‬ ‫ژن��ەك��ان لەساڵی (‪)2007‬دا بۆ پەرلەمان‬ ‫بە ب���ەراورد ب��ەژم��ارەی��ان لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫(‪ ،)2002‬زیادیكردوە»‪.‬‬ ‫لەبارەی توندوتیژی دژی ژنان‪ ،‬خانمی‬ ‫وەزیر وتی «بەلەمپەڕی سەرەكی دادەنرێت‬ ‫لەبەرانبەر ئ��ەو رۆڵ���ەی كە پێویستە ژنان‬ ‫بیبینن»‪ .‬پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری پ��ارت��ی دادو‬ ‫گەشەپێدان لەشاری ئەدەنە‪ ،‬خاتوو فاتۆس‬ ‫گ��ورك��ان‪ ،‬ب��ەرۆژن��ام��ەی (ت���ودەی زەم���ان)‬ ‫ی وت «ئ��ەو توندوتیژیەی بەرانبەر ژنان‬ ‫دەك��رێ��ت لەناو توركیادا بەگرفتێكی زۆر‬ ‫گ��ەورە دادەن��رێ��ت‪ .‬هەندێك توێژینەوە دەڵێن‬ ‫ێ ژن‪ ،‬دوو ژن‬ ‫لەناو توركیادا لەكۆی س ‌‬ ‫لەسەر دەستی كەسە نزیكەكانیان بەهۆكاری‬ ‫جۆراوجۆر‪ ،‬توشی توندوتیژی دەبن‪ .‬هەروەها‬ ‫لەكۆی س ‌‬ ‫ێ ژن‪ ،‬ژنێك لەالیەن هاوسەرەكەیەوە قەدەغەكردووە‪ .‬لەساڵی (‪ )1995‬توركیا خاتوو‬ ‫بەهۆكاری جۆراوجۆر‪ ،‬تووشی دەستدرێژی تانسۆ چیللەری وەك سەرۆك وەزیران هەڵبژارد‪،‬‬ ‫جەستەیی دەبێتەوە‪ .‬كێشە گەورەكەش ئەوەیە هەروەها ژنێكیش بوو بەسەرۆكی دادگ��ای‬ ‫زۆرێك پێیانوایە ئەو دەستدرێژییەی لەالیەن دەستوری‪.‬‬ ‫هاوسەرانەوە ئەنجام دەدرێت‪ ،‬كارێكی ئاساییە‪.‬‬ ‫زۆرێ��ك لەچاالكوانانی مافی م��رۆڤ ‌و‬ ‫ب���ەاڵم ئ��ەو ی��اس��ا ن��وێ��ی��ەی ل��ەه��ەم��وارك��ردن��ە داكۆكیكارانی مافی ژنان‪ ،‬ئاواتەخوازن ژنان‬ ‫دەستورییەكەدا هاتووە رێگە دادەخات لەبەردەم ببنە خاوەن مافی زیاتر بەشێوەیەكی پراكتیكی‬ ‫هەموو جۆرەكانی جیاكاری‌و توندوتیژی كە لەمیانەی ئەو هەمواركردنە دەستورییەی كە‬ ‫دژ بەژنان ئەنجام دەدرێت»‪.‬‬ ‫پارتی دادو گەشەپێدانی ئیسالمی دەسەاڵتدار‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژی دژی ژن����ان‪ ،‬لەسۆنگەی پێشنیاری ك���ردووە‪ .‬چ����اوەڕوان دەك��رێ��ت ئەو‬ ‫كۆماری عەلمانی توركیاوە لەهەمبەر مافی ه��ەم��وارك��ردن��ان��ە پاراستنی زی��ات��ر ب��ۆ ژن��ان‬ ‫ژنان‪ ،‬بەموفارەقەیەكی سەیر دادەنرێت‪ .‬چونكە ‌و كەمینەكان لەهەر ج��ۆرە دەستدرێژییەك‬ ‫توركیا لەسااڵنی سییەكانی سەدەی رابردووە دابین بكات‪ .‬گۆركان كە وتەبێژی لیژنەی‬ ‫لەپێشەنگی ئ��ەو دەوڵەتانەدایە كە ت��ەواوی دەستورییە‪ ،‬وتی «بڕوام وایە ئەو هەمواكردانەی‬ ‫مافە سیاسییەكانیان ب��ەژن��ان بەخشیووە‪ .‬بۆ م��اددەی (دە) پێشنیاركراوە‪ ،‬ژنان لەهەر‬ ‫هەروەك ماددەی (دە)ی دەستوری توركیا هەر شێوەیەك لەشێوەكانی ستەم دەپارێزێت»‪.‬‬ ‫جۆرە جیاكارییەكی لەسەر بنەمای رەگەزی‬ ‫سەرچاوە‪ :‬رۆژنامەی (الشرق االوسط)‬

‫ئا‪ /‬شوان نەریمان و جەزا ئەحمەد‬

‫فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬

‫ل�������ەن�������ێ�������و ه�������ەر‬ ‫شارا غه‌ریب‬ ‫ك�����وم�����ەڵ�����گ�����ای�����ەك‬ ‫سیستەمی بەها و پێوەرە‬ ‫كومەاڵیەتییەكان ب��ەپ��رس��ی یەكەمن‬ ‫لەدەستنیشان كردنی پێگەی مرۆڤ‪.‬‬ ‫لەكلتوری ه��ەن��دی لەكۆمەڵگاكان‪،‬‬ ‫كۆمەلێك داب و نەریتی كومەاڵیەتی‬ ‫هەیە‪ ،‬لەچوارچێوەی ئەم داب و نەریتە‬ ‫ه��زرێ��ك��ی ج��اه��ل ب��ەرچ��او دەرك��ەوێ��ت‪،‬‬ ‫ب��ۆ ج��ی��اك��اری ن��ێ��وان رەگ����ەزی نێر و‬ ‫ێ كە دەبێتە هۆی بچوككردنەوەی‬ ‫م‌‬ ‫مێینە‪ .‬وە لەهەمانكاتدا روڵەكەی ‌و‬ ‫ماف و ئازادیەكانی لەم كومەڵگایەدا‬ ‫بە ب��ەردەوام لێ زەوت دەكرێت وە تێدا‬ ‫ج��ۆرەك��ان��ی ت��ون��دوت��ی��ژی دژی ژن��ان‬ ‫پەیڕەو دەكرێ‌و ژن بەپلە د‌وو هەژمار‬ ‫دەكرێ‌‪ ،‬ئەمەش تەنها بەهۆی ئەوەی‬ ‫كە وەك مێیەك لەدایكبووە‪.‬‬ ‫گومانی تێدانیە ژنان ئەگەر الدێنشین‬ ‫بن یاخود شارنشین شانبەشانی پیاوان‬ ‫كاریان ك��ردوە‪ ،‬ئەگەر خوێندنەوەیەكی‬ ‫ك��ورت بۆ ژنانی گوندنشین بكەین‪،‬‬ ‫دەبینین شانبەشانی پیاوان كاریان كردوە‬ ‫وەك ك��اری ناوماڵ و چاودێریكردنی‬ ‫م��ن��اڵ وە خ��زم��ەت��گ��وزاری��ەك��ان��ی ت��ر‪،‬‬ ‫ب���ەش���داری���ش���ب���ووە ل��ەب��ەره��ەم��ه��ێ��ن��ان��ی‬ ‫ك��وش��ت��وك��اڵ��ی��دا‪ ،‬ل��ەڕاس��ت��ی��دا ه��ەم��وو‬ ‫ئەمكارانە بەخۆڕایی دادەنێریت‪ .‬وە ژن‬ ‫وەك بەژداربوویەك مافی مامەڵەكردنی‬ ‫پێنادرێت‪ ،‬بێینە سەر ژنانی شارنشین‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ان��ی��ش ب����ەئ����ەن����دازەی����ەك ك���اری‬ ‫زورگرنكتریان ئەنجامداوە وە بەشداربوون‬ ‫لەبوارە جیاوازەكاندا‪ ،‬لەگەڵ ئەو هەموو‬ ‫كۆسپ و رێگریانەی كە لەالیەن خێزان‬ ‫بیت یاخود فشاری كومەڵگا هەبووە‪،‬‬ ‫چاالكانە ل��ەب��وارە ج��ی��اوازەك��ان كاریان‬ ‫ك���ردوە وەك پ��ی��اوان‪ ،‬ك��اری هونەری‬ ‫و ك��اری راگەیاندن و‪...‬ه��ت��د‪ ،‬كەچی‬ ‫ب��ێ��ش��ەرم��ان��ە رۆژان�����ە ل��ەپ��ێ��ش چ��اوی‬ ‫هەمووان قسەی نادروست بەژن دەوترێت‬ ‫بەتایبەت ئەوقسانەی كە كاریگەری‬ ‫خراپی بۆ سەر كەسایەتی‌و كەرامەتی‬ ‫تاك هەیە‪.‬‬ ‫بەوەش ناوەستنەوە بەتایبەت ئەگەر‬ ‫ژنێكمان لەچاوی كامێراوە دەركەوێت‬ ‫ل��ەج��ی��ات��ی رێ��زل��ێ��ن��ان و س��وپ��اس��ن��ام��ە‪،‬‬ ‫لەشفرۆشەكانی میسر و لوبنان و‪...‬‬ ‫هتد ب��ەن��اوی ژن��ان��ی راگ��ەی��ەن��دك��ار و‬ ‫هونەرمەندە ك��وردەك��ان ب�ڵاودەك��ەن��ەوە‪،‬‬ ‫هەموو ئەمانە وج��ودی هەیە‪ ،‬كەچی‬ ‫ب��ێ��دەن��گ��ی��ن‪ ،‬ب��ەش��ەرم��ەوە دەب��ێ��ت ب��اس‬ ‫ل��ەوج��ودی رێكخراوەكانی ژن��ان بكەم‬ ‫كە لەپەنجەی دەست تێناپەرێت لەدووەم‬ ‫پەنجە كوتای دێت كە بەجدی كاریان‬ ‫ب��ۆ ژن���ان ك��ردب��ی��ت‪ ،‬وە بێهەڵوێستن‬ ‫ل��ەب��ەردەم دی��اردەك��ە‪ .‬بەشەرمە دەبێت‬ ‫بڵێم یاسا هەیە‪ ،‬چەندەها ژنمان تیرۆر‬ ‫دەكرێت جەستەیی ‌و دەروون��ی بەناوی‬ ‫ش���ەرەف���ەوە‪ ،‬ك��ەچ��ی ك��ەس بەتاوانبار‬ ‫دانانرێت‪ ،‬لەگەڵ ئ��ەوەی یاسا هەیە‬ ‫س��وڵ��ح��ی ع��ەش��ای��ەری ی��ەك�لاك��ەروەی‬ ‫خوێنی ژنێكە یاخود بڕێ‌ پارە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئ��ەم هەموو بێویژدانیە كە‬ ‫كومەڵگایەكی پیاوساالر دروستیدەكات‪،‬‬ ‫بەاڵم جگە لەكومەلگا ژنانیش دەستیان‬ ‫هەیە لەدروستبوونی ئ��ەم ژینگەیە‪،‬‬ ‫هێشتا ژنان خەمساردن لەبەدەستهێنانی‬ ‫ماف و ئ��ازادی‪ ،‬لەگەڵ ئەو هەموو‬ ‫ئیهانەیە هێشتا ژن��ان ئ��ەو پەندەمان‬ ‫بۆدەڵێنەوە (سێبەری پیاوێك باشترە‬ ‫لەسێبەری دیوار)‪ ،‬لەڕاستیدا دەبێت ژنان‬ ‫هەموو ئەم تێڕوانینە هەاڵنە لەبیركەن‪،‬‬ ‫دەبێت خۆیان خەباتی یەكسانی ماف‌و‬ ‫ئازادی بكەن‪ ،‬لەشەڕێكی قورسدابن بۆ‬ ‫شكاندی ئەو دەرگایە بەفەلسەفەیەكی‬ ‫فێمنیستی‪ ،‬ئ��ەم��ە ب��ۆ ژن���ان خ��ۆی��ان‬ ‫جێدەهێڵم‪ ،‬بەدەستهێنانی ئازادی شەڕی‬ ‫دەوێت نەك بێدەنگی‪.‬‬

‫بەپێی ئ��ام��اری ن��ەت��ەوە یەكگرتووەكان‬ ‫لەرۆژیكدا زیاتر لە (‪ )8000‬كچ لەجیهاندا‬ ‫دەبنە نێچیری تاوانی خەتەنە كردن و زیاتر لە‬ ‫(‪ )2000‬كچ دەمرن پاش ئەوەی كە تووشی‬ ‫داخورپانی دڵ‪ ،‬یان خوێنیان ژەهراوی دەبێت یان‬ ‫تووشی هەوكردن دەبن‪ ،‬هەر بۆیە بۆ یەكەمجار‬ ‫«واری���س دێرییە» وەك ژنێك ئ��ەم تاوانەی‬ ‫بەجیهانیان ناساند كە رووب���ەرووی رەگ��ەزی‬ ‫مێینە دەبێتەوە‌و یەكێكە لەخراپترین شێوەكانی‬ ‫توندوتیژی لەجیهاندا‪ ،‬لەكوردستانیش ئەم‬ ‫دیاردەیە بەپێی توێژینەوەكان بوونی هەیە لەم‬ ‫دیدارەیدا فەالح مورادخان (پارێزەر)‌و یەكێك‬ ‫ل�ە‌و كەسانەیە كە لەریگای رێكخراوەكان‪،‬‬ ‫رێكخراویی وادی ئەڵمانی لەو بوارەدا كاری‬ ‫كردووە و شیكردنەوەی زیاتری لەسەر بوونی‬ ‫ئەم دیارەیە خستەڕوو‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئ���اس���ەوارەك���ان���ی خ��ەت��ەن��ە ك��ردن‬ ‫لەسەرمێینە چیە؟ مێژووی ئەم تاوانە بۆ كەی‬ ‫دەگەڕێتەوە؟‬

‫كۆئەندامی زاوزێ مێینە یەكێكە لەهەستیارترین‬ ‫بەشەكانی جەستەیی ‌و خوێنێكی زۆر لە‌و‬ ‫ن��اوچ��ەی��ەدا ك��ۆ دەب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬ب��ەه��ۆی بڕینیەوە‬ ‫خوێنێكی زۆری لێدێت‌و لەوانەیە بڕینی ئەم‬ ‫بەشە ببێتە هۆی بوراندنەوە یان مردنی كەسەكە‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا كەرەستەی ئ��ەو بڕینەش ل��ەڕووی‬ ‫پزیشكییەوە پاكژ نییە‪ ،‬لەهەموو ئاسەوارە‬ ‫جەستەیەكان خراپتر ئاسەوارە دەروونییەكەیەتی‪،‬‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی جەستەی ئافرەتەكە ناتوانێت‬ ‫ب��ەك��ارەك��ان��ی خ����ۆی ه��ەڵ��س��ێ��ت ل���ەب���واری‬ ‫سێكسیەوە‪ ،‬وەك ئەزانین ژیانی هاوسەریش‬ ‫زۆری پەیوەستە بەو بەشەوە (سێكس)‪ ،‬لێرەدا‬ ‫هەڵنەستانی ئەم بەشە بە كارەكانی خۆی وا‬ ‫لەو ئافرەتە دەكات كە لەئاڵوزییەكی دەروونی‬ ‫خراپدا بژی‪ ،‬هەر بۆیە لەواڵتە دواكوتووەكانی‬ ‫جیهاندا خەتەنە ئەكەن بۆ ئەوەی كۆنتڕۆڵی‬ ‫الیەنی سێكسی‌و جەستەیی ئافرەتەكە بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمە هۆكاری پێچەوانەیە‪ .‬ئاسەوارەكانی‬ ‫ئەم تاوانە هەر لەمنداڵییەوە تاگەورەبوون ‌و‬ ‫دواتریش بۆ نەوەكانی داهاتوو كاریگەری زۆر‬ ‫خراپ بەجێدەهێڵێت‪.‬‬ ‫ئ�������ەم دی������اردەی������ە‬

‫دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی جولەكەكان‪ ،‬كاتێك‬ ‫خ��وا داوای لەئیبراهیمی خەلیل ك��ردوە كە‬ ‫خۆی خەتەنە بكات‪ ،‬لە‌و كاتەدا ئیبراهیمی‬ ‫خەلیل تەمەنی (‪ )80‬ساڵ بووە دوای ئەویش‬ ‫هاجری خێزانی خۆی خەتەنەكردوە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫ئێستا لەناو ئسالمییە توندڕەوە عەرەبەكاندا‬ ‫كومەڵێك ك��ەس ه��ەن كە ئەڵێن نەپیا‌و نەژن‬ ‫نابێت خەتەنە بكرێن‪ ،‬چونكە ئەوە عادەتێكی‬ ‫جولەكەیە‌و ئێمەش دژی جولەكەین‪ ،‬هەروەها‬ ‫گومان ل��ەوەدا نییە كە پێش ئایینی ئیسالم‬ ‫ئەم دیاردەیە بووە‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیەك لەشێوەكان‬ ‫ئیسالمیشی تێوەگالوە ‌و بووە بەسوننەتێكی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬تەنانەت ئیمامی شافعی وتویەتی‬ ‫خەتەنەكردنی مێینە واجبە‪ ،‬هەر ئەمەش كاری‬ ‫لەسەر مەالكانی كوردستان كردوە كە خۆیان‬ ‫لەخەتەنەكردن النەدەن‌و بڕوایان پێی بێت‪ ،‬دواتر‬ ‫خەتەنەكردن لەپێناسەی نەتەوە یەكگرتووەكاندا‬ ‫پێیدەوترێت‪« ،‬نەخۆشی ئەفریقی» چونكە‬ ‫لەئەفریقا هەموو چین‌و توێژەكان خەتەنە بەكار‬ ‫ئەهێنەن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬رێكخراوی وادی ئەڵمانی چۆن بوو‬ ‫پەرەی بەچاالكییەكانی خۆیدا لەسەر بابەتێكی‬ ‫هەستیار وەك خەتەنە كردنی مێینە؟‬ ‫ لە (‪ )2004‬چەند تیمێكی تەندروستی‬‫رێكخراوەكە سەردانی گوندەكانیان دەكرد‪ ،‬باسی‬ ‫خەتەنەكردنی مێینە‌و ئاسەوارەكانی ئەم كارەیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬ئێمەش رێكخراوی تایبەتمەند نەبووین‬ ‫ل �ە‌و ب����وارەدا‪ ،‬ب��ەاڵم بەئەزموونی سەرەتایی‬ ‫خ��ۆم��ان��ەوە هەستاین بەكارێكی سەرەتایی‬ ‫وەك نیشاندانی چەند فیلمێكی هۆشیاری‬ ‫لەگوندەكان س��ەب��ارەت بەئەم دی��اردەی��ە‪ ،‬لە‌و‬ ‫كاتەشەوە تائێستا بە بەردەوامی تیمەكانمان‬ ‫خەریكی هۆشیاركردنەوەی خەڵكن‪ ،‬رێكخراوی‬ ‫وادی لەرێگەی گروپی ژنانەوە (‪ )6‬تیمی‬ ‫هەیە لەئێستاشدا لەناوچە ج��ی��اوازەك��ان كە‬ ‫بەنیشاندانی ئەو فیلمانە لەسەر خەتەنەكردن‬ ‫وایانكردوە كە ژنان تا رادەیەك شەرمیان نەمێنێت‬ ‫‌و قسە لەسەر بابەتەكە دەك��ەن ‌و تیمەكانیش‬ ‫رێنماییان دەكەن‪ ،‬یەكێكیتر لەچاالكییەكانمان‬ ‫ئەوە بوو كە ئێمە لە (‪)2007‬یشدا كەمپینێكی‬ ‫جیهانیمان راگ��ەی��ان��د ك��ە ب�����ەردەوام ئامار‬ ‫كۆئەكەنەوە‪ ،‬لەرێگەی راگەیاندنەكانیشەوە‬ ‫قسە لەسەر دی��اردەك��ە وەك بابەتێكی‬

‫ئینسانی دەكەین‪ ،‬هەروەها رۆڵ‌و كاریگەری‬ ‫هۆشیاریەكانی رێ��ك��خ��راوەك��ەم��ان ئ��ەوەش��ی‬ ‫سەلماندوە خەڵكی واهەبووە گریاوە لەبەرئەوەی‬ ‫پێشتر ئەو زانیاریەی نەبووە كە تائێستا بەدەست‬ ‫كێشەكەوە دەناڵێنێت ‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئامارێكتان لەبەر دەستدایە كە بزانین‬ ‫ل��ەس��ەدا چەندی ژنانی كوردستان خەتەنە‬ ‫كراوەن؟‬ ‫ بەپێی ئ��ەو ئامارانەی كە رێكخراوی‬‫وادی ك��ردوی��ەت��ی‪ ،‬ل��ە (‪ )800‬ش��وێ��ن كە‬ ‫(‪ )30000‬ژن��ی��ان ب��ی��ن��ی��وە‪ ،‬ل��ە (‪ %60‬بۆ‬ ‫‪ )%68‬ئ��ەو ژنانە خەتەنە ك���راون‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫ترەوە لە (‪)2010/2/6‬ەوە ئەم لێكوڵینەوەمان‬ ‫باڵوكردووەتەوە كە یەكەم لێكۆڵینەوەی زانستییە‬ ‫لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬لە (‪ )198‬شوێن‬ ‫لەسلێمانی ‌و كەركوك ‌و گەرمیان ‌و هەولێر‪،‬‬ ‫لەكۆی (‪ )1408‬ژن‪ ،‬بەداخەوە لە (‪)%72‬یان‬ ‫خەتەنەكراون‪ ،‬لەهەولێر لە (‪ ،)%63‬لەسلێمانی‬ ‫(‪ )%77‬و لەگەرمیان (‪ ،)%81‬هەروەها بۆمان‬ ‫دەرك����ەوت ك��ە تاتەمەنی ئ��اف��رەت��ەك��ان ب��ەرەو‬ ‫سەرەوە بڕوات رێژەكە زۆر دەبێت‪ ،‬بۆ تەمەنی‬ ‫خوارەوەش رێژەكە نزم دەبێتەوە و لێكۆڵینەوەكانی‬ ‫ئێمە ئەمە ئەسەلمێنێت كە لە (‪ 80‬بۆ ‪)90‬‬ ‫ساڵی پێش ئێستا لە (‪ )%100‬ژنانی كوردستان‬ ‫خەتەنەكراون‪ ،‬ب��ەاڵم ئەم ئامارانە ئامارێكی‬ ‫دروستنین تائەو كاتەی حكومەتی هەریمی‬ ‫كوردستان یاسایەك دەردەك��ات كە بەپێی ئەو‬ ‫یاسایە هەموو ژنانی كوردستان لەالیەن دەزگا‬ ‫پسپۆڕیەكانی پزیشكییەوە چ��ەك بكرێن‪،‬‬ ‫چونكە ئ��ەگ��ەری ئ��ەوە هەیە ژنێك خەتەنە‬ ‫كرابێت‪ ،‬ب��ەاڵم بەهۆی هۆكارێكەوە وتبێتی‬ ‫خەتەنە نەكراوم‪ ،‬بۆیە دەبێت یاسایەك دەربچێت‬ ‫تارێژەیەكمان دەست بكەوێت كە بزانین لەسەدا‬ ‫چەندی ژنانی كوردستان خەتەنەكراون‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬هەوڵی ئ��ەوەت��ان داوە پێشنیاری‬ ‫یاسایەك بۆ پەرلەمان بكەن بۆ نەهێشتنی ئەم‬ ‫تاوانە بەرامبەر بەژنان؟‬ ‫ بەڵێ‪ ،‬لەالیەكەوە بەپیێ ئەو بەڵگەنامانەی‬‫م��اف��ی م����رۆڤ ‌و ب��ەپ��ێ��ی ئ���ەو ئیتیفاقە‬ ‫نێودەوڵەتیانەی مافە مەدەنی ‌و سیاسیەكان‬ ‫‌و رێنمایەكانی دەزگای تەندروستی جیهانی‬ ‫خەتەنەكردنی مێینە یەكێكە لەخراپترین‬ ‫شێوەكانی توندوتیژیە كە بەرامبەر بەژنان‬

‫دەكرێت‌و ئێمە ئەبێت خۆمان لەگەڵ پێناسە‬ ‫جیهانیەكاندا یەك بخەین‪ ،‬لەئێستادا دەزگا‬ ‫تەندروستیە جیهانیەكان داوا لەهەموو گەالن‬ ‫دەكەن كە لە‌و تاوانە بەدووربن‪ ،‬بۆیە لەساڵی‬ ‫(‪)2003‬وە نەتەوە یەكگرتووەكان (‪ )10‬ساڵیان‬ ‫راگەیاندوە تا لەم ماوەدا كۆتایی بەم دیاردەیە‬ ‫بێنن كە پێی ئەڵین «شێواندنی كۆئەندامی‬ ‫زاوزی» بەاڵم بەداخەوە لەكوردستان خەتەنەكردن‬ ‫بەسوننەت دانراوە هەر بۆیە ئێمە هەوڵمانداوە كە‬ ‫خەڵك هۆشیار بكەینەوە بۆیە چاالكییەكانی‬ ‫خۆمانمان ناو ن��اوە فریاگوزاری سەرەتایی‪،‬‬ ‫تائەوكاتەی خەتەنەكردن بەیاسا قه‌دەغە دەكرێت‬ ‫‌و ئەچێتە پالنی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەی دژای��ەت��ی ئ��ەو دی��اردەی��ە بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم تائەم ساتە خەتەنەكردنی مێینە بەیاسا‬ ‫لەكوردستان قەدەغە نەكراوە ‌و حكومەتیش‬ ‫كاری بۆ قەدەغەكردنی نەكردوە‪ ،‬كێشەكە زۆر‬ ‫گەورەیە و پالنی حكومەتی ئەوێت‪ ،‬ئەركی‬ ‫سەرشانی هەموومانە الیەنە خراپەكانی ئەم‬ ‫دی��اردەی��ە نیشانی خەڵكی بدەین‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫ترەوە فشار لەسەر دەسەاڵتی جێبەجی كردن‌و‬ ‫یاسادانان دابنێین‪ ،‬بۆ ئەوەی پالنیان هەبێت بۆ‬ ‫رووبەڕووبوونەوەی دیاردەكە‪ ،‬لەساڵی (‪)2007‬‬ ‫پێشنیاری یاسایەكمان كرد بۆ پەرلەمان‌و هەر‬ ‫لەو ساڵەدا كەمپینێكی جیهانیمان راگەیاند‪،‬‬ ‫(‪ )1400‬واژوم����ان ك��ۆك��ردەوە ب��ۆ پاڵپشتی‬ ‫لەدەقەكە كە برایە پەرلەمان تەنها (‪ )10‬واژوی‬ ‫كەم بوو بۆ پەسەندكردن‪ ،‬بۆیە لەپەرلەمان مایەوە‬ ‫تاقسەی لەسەر بكرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوان شەرمیان‬ ‫دەكرد تا لەسەری قسە بكەن‪ ،‬بۆیە پێشنیارەكە‬ ‫پشتگوێ خ��را‪ ،‬بەم بۆنەیه‌وە ئێمە فیلمێكی‬ ‫هۆشیاریمان بردە پەرلەمان‌و نیشانماندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سودی نەبوو‪ ،‬ئێمە دووب��ارە هەوڵ ئەدەین كە‬ ‫ئەم پالنە بخەینە ب��واری جێبەجێ كردنەوە‪،‬‬ ‫لەالیەكی تریشەوە پەرلەمان ‌و حكومەتی‬ ‫هەرێم فشاری نێودەوڵەتیان لەسەرە‪ ،‬ئەم دیاردەیە‬ ‫وایكردوە كە ئێمە بەكومەڵگایەكی دواكەوتوو‬ ‫ناوبانگ دەربكەین‪ ،‬لەم مانگەدا لە «نیویورك‬ ‫تایمز‪ ،‬واشنتۆن پۆست‪ ،‬سایتی یاهو‪cnn. ،‬‬ ‫‪ « bbc‬راپۆرتێك لەسەر خەتەنەكردنی مێینە‬ ‫لەكوردستان باڵوكرایەوە ‌و ئێمەی خستە ناو‬ ‫كومەڵگا دواكەوتووەكانەوە‪ ،‬بەمەرجێك ئێمە‬ ‫شایانی ئەوە نین‪.‬‬

‫نێرگه‌له هۆکاری باڵوبوونه‌و ه‌ی شێرپه‌نجه‌یه‌‬

‫كاروان‪ ،‬لەشاری سلێمانی راهێنەری‬ ‫ل��ەش��ج��وان��ی��ی��ە ل��ەس��ەن��ت��ەری م��اك��ف��ێ��ت‪،‬‬ ‫ئ���ام���اژە ب��ۆ ئ����ەوەدەك����ات ك��ە دووج����ۆر‬ ‫لەشجوانی هەیە‪ ،‬جۆرێك بۆ لەشجوانی‬ ‫و ج��ۆرەك��ەی ت��ر ب��ۆ داب��ەزی��ن��ی كێش‪،‬‬ ‫ل��ەب��ارەی بەكارهێنانی دەرم��ان لەالیەن‬ ‫ئەو گەنجانەی یاری لەشجوانی دەكەن‬ ‫دواو وتی «بەكارهێنانی دەرمان لەالیەن‬ ‫وەرزش��وان��ەك��ان��ەوە ب��ەزۆری ئ��ەو كەسانە‬ ‫بەكاری دەهێنن كە سەرقاڵی لەشجوانین‪،‬‬ ‫ئەوان دەیانەوێت لەشیان جوان دەركەوێت‪،‬‬

‫ب��ەاڵم ئ��ەوان��ەی دەیانەوێت كێشی لەش‬ ‫داب��ەزێ��ن��ن پێویستیان پێیان ن��ی��ە‪ ،‬وەك‬ ‫كەسێكی ش���ارەزا‪ ،‬داوام وای��ە ك��ە ئەو‬ ‫دەرم���ان���ان���ە ب��ەك��ار ن��ەه��ێ��ن��ن ب��ەت��ای��ب��ەت‬ ‫بەكارهێنانی دەرزی كە ئەمڕۆ شتێكی‬ ‫ب���اوە ل��ەك��وردس��ت��ان��دا ب��ەب��ێ ئ���ەوەی بیر‬ ‫لەئەنجامە خراپەكانی بكەنەوە»‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو ه��ێ��م��ای ب���ۆ ئ���ەوەش���ك���رد و‬ ‫وتی‪ :‬هەر چەندە ئەو دەرمانانە ئێستا‬ ‫لەهۆڵەكانی لەشجوانیدا رێگە پێدراو‬ ‫نیە و نابێت بەكار بهێنرێت‪ ،‬بەاڵم لێرە‬ ‫و لەوێ‌ هەر بەكار دەهێنرێت‪ ،‬پرۆتینیش‬ ‫هەیە كە زیانی نیە و بگرە سودیشی‬ ‫ه���ەی���ە‪ ،‬ه��ەن��دێ��ك دەرم���ان���ی ت���ر ه��ەی��ە‬ ‫ك��ە رێ��گ��ەپ��ێ��دراوە و س��ودم��ەن��دە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫بەمەرجێ‌ دەبێت وەرزشی لەگەڵ بكرێت‬ ‫و بەردەوام بیت لەو وەرزش كردن»‪.‬‬ ‫بەشێك لەگەنجان‪ ،‬هێما بۆ ئەوەدەكەن‬ ‫دەزان��ن كە بەكارهێنانی ئەو دەرزی��ی و‬ ‫دەرمانانە بۆ دەركەوتنی ماسولكەكانی‬ ‫ل����ەش زی���ان���ی ه���ەی���ە‪ ،‬ب�����ەاڵم ئ����ەوەش‬ ‫دەخەنەڕوو تا لەشیان جوان دەربكەوێت‬ ‫بۆیە بەكاری دەهێنن‪.‬‬ ‫ع��ەزی��ز رەس����وڵ‪ ،‬گەنجێكی ت��ەم��ەن‬ ‫(‪ )23‬ساڵە ك��ە م���اوەی ش��ەش مانگە‬ ‫ل��ەی��ەك��ێ��ك ل��ەس��ەن��ت��ەرەك��ان��ی لەشجوانی‬ ‫ش��اری سلێمانی ی��اری دەك��ات‪ ،‬جەخت‬ ‫لەمەدەكاتەوە و وتی «ئەوا چوار مانگە‬ ‫دەس��ت��م داوەت����ە ب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی ح��ەپ و‬ ‫خ��واردن��ی پرۆتین‪ ،‬تائێستاش یەكجار‬ ‫دەرزی���م ل��ەخ��ۆم داوە‪ .‬ه��ەر چ��ەن��دە باش‬ ‫دەزان���م ئاكامێكی باشی نابێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حەزدەكەم بەكاتێكی زۆر كەم لەشێكی‬ ‫زۆر ج��وان��م ه��ەب��ێ��ت»‪ .‬ع��ەزی��ز رەس��وڵ‪،‬‬ ‫ئەوەشی وت‪ :‬زۆربەی هاوڕێكانم دەرزی‬ ‫و حەپ بەكار دێنن ئەوان لەماوەیەكی‬ ‫زۆرك����ەم����دا ل��ەش��ێ��ك��ی زۆر ج��وان��ی��ان‬ ‫پەیداكرد و ماسولكەكانیان بەشێوەیەكی‬ ‫جوان كشاوە هەرچەندە ئەوان زۆر لەمن‬ ‫باشتر دەزان���ن ك��ە چ��ەن��د زی��ان��ی هەیە‬

‫پزیشکێک‪ :‬به‌کارهێنانی د ه‌رمان‪،‬فشاری‬ ‫خوێن به‌رزده‌کاته‌وه‌ و د ه‌بێته‌ هۆی‬ ‫دروستبوونی چەوری و قەڵەوی و قاچ‬ ‫ئاوسان و دەركەوتنی دەمارەكان‬

‫راگەیاندنی كوردی لەناو‬ ‫كێڵگەی مینی توركیدا‬ ‫نوسینی‪ :‬مەحمود ئاكمان‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬محەمەد هاشمی‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪10‬‬

‫کورد له‌میدیا جیهانیه‌کاندا‬

‫نانی ئەنقەرە لەشەڕدایە‬ ‫دوای ش��ك��ان��دن��ی ئ��اگ��رب��ەس��ت��ی‬ ‫ی���ەك�ل�ای���ەن���ەی پ���ەك���ەك���ە‪ ،‬ل���ەالی���ەن‬ ‫دەسه‌اڵتدارانی ئەنقەرەوە‪ ،‬رۆژنامەی‬ ‫‪The‬‬ ‫‪Wall‬‬ ‫(‪Street‬‬ ‫‪ )Journal‬لەراپۆرتێكی چڕوپڕدا‪،‬‬ ‫ئ��ام��اژە ب��ۆ ه��ۆك��ارەك��ان��ی شكاندنی‬ ‫ئاگربەستی نێوان پارتی كرێكاران ‌و‬ ‫دەس�ه‌اڵت��داران��ی ئەنقەرە ك��راوە‪ ،‬تیایدا‬ ‫رەخنەش لەجەنەڕاڵەكانی سوپای توركیا‬ ‫دەگرێت‪.‬‬ ‫لەبەشێكی ئ��ەم راپ��ۆرت��ەدا هاتووە‪:‬‬ ‫پارتی كرێكارانی كوردستان چەندین‬ ‫دەستپێشخەری ب��ۆ ئاشتی لەگەڵ‬ ‫ئەنقەرەدا كردوە‪ ،‬جەختیش لەسەر ئەوە‬ ‫دەك���ات���ەوە ك��ە ئ��ەگ��ەر توركیا دەس��ت‬ ‫لەسیاسەتی ق��ڕك��ردن ‌و لەناوبردنی‬ ‫میللەتی ك����ورد ه��ەڵ��ب��گ��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەوا‬ ‫هێزەكانی گەریالش شەڕ رادەوەستێنن‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ئ���ەم دەس��ت��پ��ێ��ش��خ��ەری��ی��ە هیچ‬ ‫ئەنجامێكی لێ نەكەوتووەتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫هێشتا جەنەڕاڵەكانی حكومڕانی توركیا‬ ‫دەكەن كە بڕوایان بەئاشتی نییە‪.‬‬ ‫ئ�����ەم رۆژن�����ام�����ەی�����ە دەرب���������ارەی‬ ‫ی��ەك�لاك��ردن��ەوەی ك��ێ��ش��ەی ك��وردی��ش‬ ‫نوسیویەتی‪ :‬ئەنقەرە هیچ پرۆژەیەكی‬ ‫دی���اری���ك���راوی ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی‬ ‫کێشه‌ی كورد و كەمینە نەتەوەكانیتری‬ ‫ناو توركیا نییە‪.‬‬

‫هەڕەشە لەهەرێمی كوردستان دەكرێت‬ ‫رۆژنامەی (فایننشاڵ تایمز)ی بەریتانی‬ ‫دەق���ی گفتوگۆیەكی (ع��ەب��دواڵ گ��ول)‬ ‫ی وەزی��ری دەرەوەی توركیای باڵوكردەوە‬ ‫سەبارەت بەهەڵوێستی توركیا لەهەمبەر‬ ‫شۆڕشی كوردەكان‌و مەسەلەی عێراق‪.‬‬ ‫ع��ەب��دواڵ گ��ول ل��ەوەاڵم��ی پرسیارێكدا‬ ‫سەبارەت بەبوونی (‪ )pkk‬لەكوردستانی‬ ‫ع��ێ��راق دەڵ��ێ��ت‪ :‬ئ��ەم��ە زۆر م��ەت��رس��ی��دارە‬ ‫گەریالكانی (‪ )pkk‬لەباكوری عێراق‬ ‫نیشتەجێن‪ ،‬كۆمەڵێك چەك‌و ئامرازیشیان‬ ‫بەدەستهێناوە كە پێشتر هی سوپای عێراق‬ ‫بوون‪ ،‬هەربۆیە دەوڵەتی توركیا سود لەتەواوی‬ ‫مافە نێودەوڵەتییەكانی خۆی وەردەگرێت‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر واڵت��ێ��ك ن��ەت��وان��ێ ق��ەڵ��ەم��ڕەوی‬ ‫ێ هاریكاریی‬ ‫خۆی كۆنتڕۆڵ بكات‪ ،‬ناب ‌‬ ‫واڵتانی دراوسێشی نەكات‪ .‬ئێستا دەوڵەتی‬ ‫ێ سنورەكانی‬ ‫توركیا بەناچارییەوە دەی��ەو ‌‬ ‫خ��ۆی كۆنتڕۆڵ بكات‪ ،‬ئەگەر دەوڵەتی‬ ‫عێراق هاریكاریمان نەكات بۆ لەناوبردنی‬ ‫گروپە كوردییەكان ئ��ەوا ناچارین بەبێ‌‬ ‫مۆڵەت وەرگرتن لەهیچ الیەنێك‪ ،‬هێرشی‬ ‫سەربازییانەیان بۆ بكەین و تەمێیان بكەین»‪.‬‬ ‫هەروەها لەبەشێكیتری گفتوگۆكەیدا‬ ‫هاتووە‪ :‬كورد مەسەلەیەك نییە لەتوركیادا‬ ‫تەنها چەند ئاژاوەچییەك نەبێت كە ئێستا‬ ‫بەشێوەی گروپێكی چەكدار لەعێراقدا دەژین‪،‬‬ ‫ئەگەر عێراق لەمڕووەوە هەنگاوی شایستە‬ ‫نەنێت ئەوا لەبەهاردا هێرش دەكەینە سەر ئەو‬ ‫ێ زیان بەئاسایش‬ ‫كوردە یاخییانەی دەیانەو ‌‬ ‫‌و ئارامی خاكی پیرۆزی توركیا بگەیەنن‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا ئەم رۆژنامەیە نوسیویەتی‪:‬‬ ‫ك��ورد لەتوركیادا كە رێژەكەیان لە (‪)20‬‬ ‫ملیۆن تێپەڕیوە‪ ،‬تائێستاش ناتوانن بەزمانی‬ ‫زگماكی خۆیان بخوێنن‌و قسە لەسەر كلتور‬ ‫و مێژووەكەیان بكەن‪ ،‬لەساڵی (‪)1984‬ەوە‬ ‫كوردەكان دەستیان بەشۆڕشێكی خوێناویی‬ ‫كردوە و دەوڵەتی توركیاش بڕوای بەچەك‬ ‫هەیە بۆ لەناوبردن‌و سڕینەوەیان‪.‬‬

‫زاهید ئەكمانی سەرۆكی ئەنجومەنی‬ ‫ب�����ااڵی چ����اودێ����ری ب���ەس���ەر رادی������ۆ و‬ ‫ت��ەل��ەف��زی��ۆن��ی ت��ورك��ی��ا لەگفتوگۆیەكدا‬ ‫ل���ەگ���ەڵ ه���ەواڵ���ن���ێ���ران���ی ئ����ەم واڵت�����ەدا‬ ‫رایگەیاند «پەخشی بەرنامە رادیۆیی ‌و‬ ‫تەلەفزیۆنییەكان بەزمانە ناوچەییەكان وەك‬ ‫زمانی كوردی لەسەرەتای ساڵی ئایندەوە‬ ‫لەم واڵت��ەدا دێتەدی ‌و ت��ۆڕە رادیۆیی ‌و‬ ‫تەلەفزیۆنییەكان كە داخوازیی پێشكەش‬ ‫ب��ەئ��ەن��ج��وم��ەن��ەك��ەم��ان ب��ك��ەن‪ ،‬ئ��ەگ��ەری‬ ‫دەستپێكی چاالكییەكانی لەساڵی ئایندەوە‬ ‫پ��ێ��دەدەرێ��ت»‪ .‬ه��ەروەه��ا ن��اوب��راو جەختی‬ ‫ل��ەس��ەر پ��رۆس��ەی هەماهەنگی توركیا‬ ‫لەگەڵ یەكێتی ئ��ەوروپ��ا ‌و گونجاندنی‬ ‫سەرجەم رێساكان ‌و پرەنسیپەكان توركیا‬ ‫لەگەڵ ستانداردەكانی یەكێتی ئەوروپادا‬ ‫كردەوە‪.‬‬ ‫پرەنسیپەكان ‌و رێساكانی پەیوەندیدار‬ ‫ب���ەپ���ەخ���ش���ی ب����ەرن����ام����ە رادی�����ۆی�����ی‌و‬ ‫تەلەفزیۆنییەكان لەالیەن بەرپرسانی توركیا‬ ‫‌و یەكێتی ئ���ەوروپ���اوە ش��رۆڤ��ە دەك��رێ��ت‪،‬‬ ‫ێ گۆڕانكاریش كراوە و ئەنجامدانی‬ ‫هەند ‌‬ ‫ه��ەن��دێ‌ گ��ۆڕان��ك��اری ت����ازەش لەساتی‬ ‫ئەنجامداندایە‪ .‬ه��ەروەه��ا ئ��ەم بەرپرسەی‬ ‫توركیا ئاشكرای كرد «تائێستا دووج��ار‬ ‫بەشێوەی نوسراو بۆ تەواوكردنی دۆسییە‬ ‫پێویستەكان سەردانی ئەو تۆڕە رادیۆیی‬ ‫‌و تەلەفزیۆنیانە كراوە كە داوای پەخشی‬ ‫بەرنامەیان بەزمانە ناوچەییەكان كردووە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەم تۆڕانە تائێستا هەنگاویان بۆ‬ ‫تەواوكردنی دۆسییەكانی خۆیان نەناوە»‪.‬‬ ‫ناوبراو لەبارەی چاودێریی ‌و كۆنتڕۆڵ‬ ‫ب��ەس��ەر ب��ەرن��ام��ەك��ان��ی ت���ۆڕە رادی��ۆی��ی‌و‬ ‫تەلەفزیۆنییەكانیش جەختی كردەوە «ئەم‬ ‫سیستەمەی ئێستا هەیە بەهۆی ژمارەی‬

‫كەناڵە تەلەفزیۆنی ‌و تۆڕە رادیۆییەكانەوە‬ ‫كەڵكی ن��ەم��اوە‪ .‬ل��ەم��ڕووەوە ئەنجومەنی‬ ‫ب��ااڵ ب��ۆ ئ��ەم دوو میدیایە ل��ەت��ورك��ی��ادا‬ ‫ێ‬ ‫ل��ەس��اڵ��ی ئ��ای��ن��دەوە ب��ەرن��ام��ەی��ەك��ی ن��و ‌‬ ‫ل��ەم ب���وارەدا دادەڕێ��ژێ��ت»‪ ،‬ئ��ەم بڕیارەی‬ ‫س����ەرەوەش ل���ه‌دوای ك��ۆب��وون��ەوەك��ان��ی ئەم‬ ‫دواییەی ئەنجومەنی ناوبراوەوە دراوە‪ .‬لەم‬ ‫كۆبوونەوەیەدا (‪ )12‬داواك���اری پەخشی‬ ‫بەرنامە بەزمانی كوردی كە تۆڕە رادیۆیی‬ ‫‌و ت��ەل��ەف��زی��ۆن��ی��ی��ەك��ان خ��س��ت��ب��ووی��ان��ەڕوو‪،‬‬ ‫لێكۆڵینەوەی ل��ەس��ەرك��راو ئ��ەو تۆڕانەی‬ ‫ك��ە دیكۆمێنتی پێویستیان پێشكەش‬ ‫بەئەنجومەنەكە كردبوو‪ ،‬مۆڵەتی پەخشی‬ ‫بەرنامەیان بەزمانە ناوچەییەكان وەرگرت‪.‬‬ ‫ئەم بڕیارە لەكاتێكدا دراوە كە ئەم تۆڕانە‬ ‫لەپەخشكردنی بەرنامە جودایخوازەكان ‌و‬ ‫فێربوونی زمانی كوردی قەدەغە كرابوون‪.‬‬ ‫مۆڵەتی دامەزراندن ‌و پەخشی بەرنامە‬ ‫رادیۆیی ‌و تەلەفزیۆنییەكان لەم واڵتەدا‬ ‫ل��ەژێ��ر دەس���ەاڵت���ی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی ب��ااڵی‬ ‫چاودێریدایە كە رێكخراوێكی نادەوڵەتییە‬ ‫چ��ۆن��ی��ی��ەت��ی چ��االك��ی��ی��ەك��ان��ی رادی�����ۆ‌و‬ ‫تەلەفزیۆنەكانی توركیا لەپەیڕەونامەی‬ ‫ئ��ەم ئ��ەن��ج��وم��ەن��ەدا دەستنیشان ك���راوە ‌و‬ ‫پێشێلكارانی یاساكانی ئەم ئەنجومەنە‪،‬‬ ‫دەخرێنە ژێ��ر لێكۆڵینەوەی یاساییەوە‪.‬‬ ‫ئەندامانی ئەنجومەنی بااڵی چاودێریی‬ ‫لەهاوینی ساڵی راب����ردودا لەكۆبوونەوە‬ ‫بااڵكانی ئەنجومەنی توركیا ‌و بەپێی‬ ‫ژمارەی نوێنەرانی پارتە سیاسییەكانی ناو‬ ‫ئەنجومەنی توركیا هەڵبژێردراون‪.‬‬ ‫ئ��ەم ئەنجومەنە ج��ەخ��ت دەك��ات��ەوە كە‬ ‫خ���ۆی ت��اك��ە س���ەرچ���اوەی ی��اس��ای��ی��ە بۆ‬ ‫دەركردنی مۆڵەتی پەخشی تۆڕە رادیۆیی‬ ‫‌و تەلەفزیۆنییەكان بەزمانە ناوچەییەكان‬ ‫ێ س���ەرەڕای‬ ‫ل��ەت��ورك��ی��ادا‪ .‬ب���ەاڵم پ��ێ��دەچ� ‌‬ ‫گۆڕینی م��اددەك��ان��ی دەس��ت��وری توركیا‬

‫لەپێناو ئ����ازادی پەخشكردنی بەرنامە‬ ‫ب��ەزم��ان��ە ن��اوچ��ەی��ی��ەك��ان��ی وەك زم��ان��ی‬ ‫ك���وردی ‌و فشارەكانی یەكێتی ئ��ەوروپ��ا‬ ‫لەم ب��وارەدا‪ ،‬بەكارهێنانی زمانی كوردی‬ ‫ل���ەدام���ەزراوە دەوڵ��ەت��ی��ی��ەك��ان��ی ت��ورك��ی��ادا‬ ‫هێشتاش رووب��ەڕووی كۆمەڵە كێشەیەكی‬ ‫زۆر ب��ووەت��ەوە‪ .‬دەوڵ��ەت��ە جۆراوجۆرەكانی‬ ‫توركیا ل��ەم س��ااڵن��ەی دوای��ی��دا هەوڵیان‬ ‫داوە لەپێناو چوونە ناو یەكێتی ئەوروپاوە‪،‬‬ ‫ری��ف��ۆرم��ە جێبایەخەكانی ئ��ەم یەكێتییە‬ ‫پراكتیزە بكەن كە بەخشینی مافی زیاتر‬ ‫بەكەمینە میللی‌و مەزهەبییەكان بەتایبەت‬ ‫كوردەكان لەلوتكەی ئەم ریفۆرمانەدایە‪.‬‬ ‫ئەنجامدانی ئ��ەم ری��ف��ۆرم��ان��ە لەتوركیا‬ ‫بێگومان رووبەڕووی كێشە و دژایەتییەكی‬ ‫زۆر دەبێتەوە‪ ،‬توركیا لەگەڵ چوونەناو‬ ‫پرۆسەی بەئەندامبوون لەیەكێتی ئەوروپادا‬ ‫ل��ەڕەه��ەن��دی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ی��ەوە ب��ەه��ۆی‬ ‫كۆمەڵێك ریفۆرمی بنچینەیی لەیاساكانی‬ ‫س���زادان ‌و م��اف ‌و ژیانی كۆمەاڵیەتیدا‬ ‫خ���ۆی ل���ەگ���ەڵ ب��ەه��ا ئ��ەوروپ��ی��ی��ەك��ان��دا‬ ‫گونجاند‪ .‬نەیارانی ئەو چەشنە ریفۆرمانە‬ ‫ل��ەو ب��ڕوای��ەدان زیاتر بەخشینی ئازادییە‬ ‫كلتورییەكان‪ ،‬زەمینەی داخوازیی ئازادییە‬ ‫سیاسییەكان ‌و پاشان داخوازیی كەمینە‬ ‫نەتەوەكان بۆ سەربەخۆبوون ‌و پێكهێنانی‬ ‫حكومەتی فیدراڵی ب��ەدواوەدەب��ێ��ت‪ ،‬ئەم‬ ‫پ��رۆس��ەی��ەش وردە وردە ت��ورك��ی��ا ب���ەرەو‬ ‫داب��ەش��ب��وون دەب����ات‪ ،‬ب���ەاڵم الی��ەن��گ��ران��ی‬ ‫ی��ەك��ێ��ت��ی ئ���ەوروپ���اش ل���ەوب���ڕوای���ەدان كە‬ ‫جاڕنامەی كۆپنهاگ بەخشینی ئازادییە‬ ‫تاكەكەسی‌و كۆمەاڵیەتییەكانی بۆ هەموو‬ ‫كەمینەیەكی نەتەوەیی لەبەرچاوگرتووە‬ ‫و كۆمەڵگەی توركیا دەب�ێ‌ رێز لەمافە‬ ‫كلتوریی ‌و سیاسییەكانی ئەم كەمینانە‬ ‫بگرێت ت��اڕێ��گ��ە ل��ەه��ات��ن��ەئ��ارای ش��ەڕی‬ ‫خوێناوی نێوان ك��وردەك��ان‪ ،‬توركەكان ‌و‬

‫(‪ )112‬ساڵه‌ راگه‌یاندنی کوردی له‌ تورکیا قه‌ده‌غه‌ی ‌ه‬ ‫عەلەوییەكان لەگەڵ سوننەكاندا بگرێت‪ .‬م���اف���ی م����رۆڤ����ی ت���ورك���ی���ا‪ ،‬رەخ���ن���ەی‬ ‫توركەكان هێشتا لەگەڵ جێبەجێكردنی لەچۆنییەتی رەفتاری هێزە سەربازییەكانی‬ ‫ئ���ەم س��ی��اس��ەت��ان��ە و خ��ۆدوورخ��س��ت��ن��ەوە ئەم واڵتە لەگەڵ جودایخوازە كوردەكاندا‬ ‫ێ‬ ‫لەجێبەجێكردنی سیاسەتی (راسیزمی گرتبوو‪ .‬دەوڵەتی ئەردۆغان كە لەم س ‌‬ ‫ێ هەر هاواڵتییەكی تورك لەهەر ساڵەی دواییدا لەهەوڵە بەرفراوانەكانی بۆ‬ ‫تورك) دەب ‌‬ ‫رەگەز و مەزهەبێك بێت وەك (هاواڵتییەكی پرۆسەی بەئەندامبوون لەیەكێتی ئەوروپادا‬ ‫كۆماری توركیا) بناسن‪ .‬هەوڵەكانی توركیا كۆمەڵە سەركەوتنێكی بەدەستهێنابوو‪ ،‬بۆ‬ ‫لەكاتێكدایە كە دوای شكاتی (ودستان) درێ��ژەدان بەم پرۆسەیە و هاوتەریب بوون‬ ‫ی س��ەرۆك��ی ب�ڵ�اوك���راوەی ئەنجومەنی لەگەڵ یەكێتی ئ��ەوروپ��ادا‪ ،‬هەوڵیدا بە‬ ‫مافی مرۆڤی توركیا لەدەوڵەتی توركیا‪ ،‬بەخشینی مافی زیاتر بەكەمینە میللی‬ ‫دادگ���ای مافەكانی م��رۆڤ��ی ئ��ەوروپ��اش ‌و مەزهەبییەكان بەتایبەت كوردەكان‪ ،‬رێگە‬ ‫بەم دوادواییانە بەدەركردنی دوو بڕیاری لەتوندبوونی شەڕەكانی نێوان چین‌وتوێژە‬ ‫جیاواز‪ ،‬دەوڵەتی توركیای بەپێشێلكردنی ج��ۆراوج��ۆرەك��ان��ی خەڵك لەگەڵ یەكتردا‬ ‫ئ���ازادی رادەرب��ڕی��ن ‌و س��زای نەختینەیی بگرێت ‌و رێگەی ئەندامێتی ئەم واڵتە‬ ‫مەحكوم كرد‪ .‬ناوبراو لەالیەن توركیاوە بەوە لەیەكێتی ئەوروپادا هەموار بكات‪.‬‬ ‫تۆمەتبار كرابوو كە لەبۆڵتنی ئەنجومەنی‬

‫واشنتۆن و دۆسییەی فرۆشیارانی چەكی كیمیایی بەسەدام‬ ‫نوسینی‪ :‬واڵز كریستۆفەر‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬كوردۆ حەمە ئەحمەد‬

‫بەپێی ئ��ەو لێكۆڵینەوانەی ل��ەالی��ەن‬ ‫ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی پشتیوانی لەقوربانیانی‬ ‫چ��ەك��ە ك��ی��م��ی��ای��ی��ەك��ان ‌و دی��ك��ۆم��ێ��ن��ت��ە‬ ‫بەدەستهاتووەكانەوە ئەنجام دراوە‪ ،‬لەناو‬ ‫ئ����ەو (‪ )445‬ك��ۆم��پ��ان��ی��ای��ەی ل���ەب���وارە‬ ‫ج��ۆراوج��ۆرەك��ان��دا بەتایبەتی ب��ە چەكە‬ ‫كیمیاییەكان س��وپ��ای س���ەدام حسێنیان‬ ‫پ��ڕچ��ەك ك����ردووە‪ ،‬كۆمپانیاكانی یابان‪،‬‬ ‫ه��ۆڵ��ەن��دا‪ ،‬س��وی��د‪ ،‬بەلجیكا‪ ،‬ئیسپانیا و‬ ‫فەڕەنسا پشكێكی سەرەكیان هەبووە‪.‬‬ ‫كۆمپانیاكانی ف��ان��وك (‪،)Fanuc‬‬ ‫ه��ام��م��ام��ات��ی��ۆ ف��ۆت��ۆن��ی��ك ك����ەی ك��ەی‬ ‫(‪Hammamatsu Photonics‬‬ ‫‪ ،)kk‬ن���ی���ك (‪ ،)Nec‬ئ���ۆس���اك���ا‬ ‫(‪ )Osaka‬و وەی�����دا (‪)Waida‬‬ ‫ل���ەڕی���زی ئ���ەو ك��ۆم��پ��ان��ی��ا ی��اب��ان��ی��ان��ەدان‬ ‫ك��ە ل��ەب��ەرن��ام��ەی چ��ەك��ە ناوەكییەكاندا‬ ‫یاریدەی سەدام حسێنی سەرۆك كۆماری‬ ‫لەسێدارەدراوی عێراقیان داوە‪.‬‬ ‫ل��ەواڵت��ی ه��ۆڵ��ەن��داش كۆمپانیاكانی‬ ‫(‪ )Melchemie B.V‬و (‪KBC‬‬ ‫‪ )Holland B.V‬لەبواری بەرنامەی‬ ‫چەكە كیمیاییەكان‌و كۆمپانیای (‪Delf‬‬ ‫‪ )instruments N.V‬ل��ەب��واری‬ ‫لۆجستیكی س��ەرب��ازی �ی‌و دروستكردنی‬ ‫تاقیگەی سەربازی بۆ وەزارەتی بەرگریی‬ ‫عێراق‪ ،‬هاریكاری سەدامیان كردوە‪.‬‬ ‫ك��ۆم��پ��ان��ی��ای (م��ی��ل ك��م��ی) لەساڵی‬ ‫(‪)1969‬ەوە پەیوەندی بازرگانی لەگەاڵ‬ ‫عێراقدا هەبووە‪ ،‬بەوتەی (‪A.I.zand‬‬ ‫‪)kamp‬ی بەڕێوەبەری ئەم كۆمپانیایە‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكەی لەساڵی (‪)1984‬دا بایی‬ ‫بڕی (‪ )10‬ملیۆن دۆالر ماددەی كیمیایی‬ ‫بۆ عێراق ناردوە‪.‬‬ ‫بەپێی دیكۆمێنتەكانی نوسینگەكانی‬ ‫ئ����ەم ك��ۆم��پ��ان��ی��ای��ە‪ ،‬ل��ەل��ی��س��ت��ی م����اددە‬ ‫ك��ڕدراوەك��ان��ی عێراقدا‪ )1( ،‬ه��ەزار تەن‬ ‫كلۆرۆنیل‪ )20( ،‬تەن فلۆری هایدرۆجینی‬ ‫پ��ۆت��اس��ی��ۆم‪ )60( ،‬ت��ەن ئەكسی كلۆرۆ‬ ‫فسفۆر‪ )5( ،‬تەن ئەسید فلۆرۆیدریك و‬ ‫(‪ )150‬تەن ئەلكحولی ئیزۆپرۆپیل بەرچاو‬ ‫دەكەوێت‪.‬‬ ‫دیكۆمێنتەكانی دادگ����ای ئەڵمانیا‬ ‫نیشانی دەدات كە هەموو ئەم مادانە بۆ‬ ‫ش��اری سامەڕا ن��ێ��ردراوە و بەئەگەرێكی‬

‫زامی هه‌ڵه‌بجه‌ ساڕێژ نابێت‬ ‫زۆرەوە ه��ەم��وو ئ��ەوان��ە لەبەرهەمهێنانی‬ ‫گازی خنكێنەردا بەكارهێنراوە‪.‬‬ ‫ل��ەس��وی��دی��ش كۆمپانیای (‪Saab-‬‬ ‫‪ )Sania‬ل��ەب��ەرن��ام��ەی م��وش��ەك��ی ‌و‬ ‫كۆمپانیای (‪ )ABB‬لەبواری بەرنامەی‬ ‫چەكی ن��اوەك��ی��دا‪ ،‬هاریكاری سەدامیان‬ ‫كردوە‪.‬‬ ‫لەئیسپانیا كۆمپانیای (‪)Treblam‬‬ ‫لەبەرنامەی چەكی كیمیایی‌و كۆمپانیای‬ ‫( ‪ )S p a n i e n : D o n a b a t‬ی‬ ‫ئیسپانی لەمەیدانی بەرنامەی موشەكی‪،‬‬ ‫ك��ۆم��پ��ان��ی��ای (‪ )Zayer‬ل���ەب���واری‬ ‫بەرنامەی چەكە ناوەكییەكاندا‪ ،‬ئەم جۆرە‬ ‫چەكانەیان بۆ سەدام حسێن دابینكردوە‪.‬‬ ‫لەبەلجیكا كۆمپانیا بازرگانییەكانی‬ ‫(‪NU Kraft Mereantile‬‬ ‫‪ )corporation‬و (‪Philips‬‬ ‫‪ )Petroleum‬لەمەیدانی بەرنامەی‬ ‫چەكە كیمیاییەكان‪ ،‬كۆمپانیای (‪OIP‬‬ ‫‪ )Instrubet‬ل��ەب��واری لۆجستیكی‬ ‫س���ەرب���ازی���ی ‌و دروس��ت��ك��ردن��ی تاقیگە‬ ‫س��ەرب��ازی��ی��ەك��ان ب��ۆ وەزارەت�����ی ب��ەرگ��ری‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬كۆمپانیاكانی (‪Poudries‬‬ ‫‪ )Reunies Bleges SA‬و‬ ‫كۆمپانیای (‪Space Research‬‬ ‫‪ )corp‬ل��ەب��واری بەرنامەی موشەكی‬ ‫‌و ك���ۆم���پ���ان���ی���اك���ان���ی (‪Boehler‬‬ ‫‪ )Edelstahl‬و (‪)Sebatra‬‬

‫لەبواری بەرنامەی چەكە ناوەكییەكاندا‬ ‫هاریكاری سەدام حسێن بوون‪.‬‬ ‫دەوڵەتی عێراق لەحوزەیرانی (‪)1982‬‬ ‫دا رێككەوتنامەیەكی بە بەهای (‪)830‬‬ ‫م��ل��ی��ۆن دۆالر ل��ەگ��ەاڵ كۆمپانیایەكی‬ ‫بەلجیكیدا ئیمزا كرد تاپێگەی پڕچەككراو‬ ‫ب��ۆ س���ەدام حسێن دروس��ت��ب��ك��ات ك��ە ئەم‬ ‫كۆمپانیایە زۆرینەی كارە بیناكارییەكانی‬ ‫كارگە پەترۆكیماییەكانی (قائیم)یشی بۆ‬ ‫ئەنجامدابوو‪.‬‬ ‫لەفەڕەنساش كۆمپانیای (‪Protect‬‬ ‫‪ )SA‬ل��ەم��ەی��دان��ی چ��ەك��ە ن��اوەك��ی��ی��ە‬ ‫كیمیاییەكان‪ ،‬كۆمپانیای (‪Thomson‬‬ ‫‪ )CFS‬ل���ەم���ەی���دان���ی ل��ۆج��س��ت��ی��ك��ی‬ ‫س���ەرب���ازی���ی ‌و دروس��ت��ك��ردن��ی تاقیگە‬ ‫س��ەرب��ازی��ی��ەك��ان ب��ۆ وەزارەت����ی بەرگریی‪،‬‬ ‫كۆمپانیای فەزایی (‪Aerospatiale‬‬ ‫‪ )and Espace‬ل��ەب��واری بەرنامە‬ ‫موشەكییەكان ‌و كۆمپانیای كۆمیساریای‬ ‫(‪Commissariay‬‬ ‫وزە‬ ‫‪ ،)Lenergie A‬ئ���ەت���ۆم���ی���ك‬ ‫(‪ )Atomique‬و (‪ )Sciaky‬و‬ ‫(‪ )Taomson CSF‬و (‪)Cerbag‬‬ ‫و (‪ )Thales Group‬و كۆمپانیای‬ ‫(‪Soeiete General Pourles‬‬ ‫‪)Techniques‬‬ ‫‪Nourvelle‬‬ ‫لەبواری بەرنامەی چەكە ناوەكییەكاندا‪،‬‬ ‫كاریان بۆ سەدام حسێن كردوە‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬ ‫(گری مەلهۆلین)ی ئوستادی ماف ‌و‬ ‫یاسای زانكۆی ڤیسكانسینی ئەمریكا و‬ ‫بەڕێوەبەری پرۆژەیەك بەهەمان ناوەوە‪ ،‬لە‬ ‫(‪)22‬ی ئازاری (‪ )2000‬لەڕاگەیاندنێكی‬ ‫خۆیدا رایگەیاند‪ :‬عێراق لەساڵی (‪)1998‬‬ ‫زنجیرە كلیلێك كە بۆ هاویشتنی بۆمبی‬ ‫ئەتۆمی بەكاردەهێنرێت ‌و لەسەر دەزگای‬ ‫بەردشكاندنی گورچیلە دان��دراب��وو‪ ،‬بۆ‬ ‫كۆمپانیای (‪)Taomson CSF‬‬ ‫ی ناردوە كە كۆمپانیایەكی سەربازیی ‪-‬‬ ‫ئەلیكترۆنی بووە‪.‬‬ ‫رۆژنامەی چەپڕەوی ئەڵمانیا (‪Die‬‬ ‫ل��ەك��ان��ون��ی‬ ‫‪)Tageszeitung‬‬ ‫یەكەمی (‪)2002‬دا‪ ،‬راپۆرتێكی (‪)12‬‬ ‫ه���ەزار الپ��ەڕەی��ی ب�ڵ�اوك���ردەوە ك��ە عێراق‬ ‫دەرب���ارەی بەرنامە چەكە ناوەكییەكانی‬ ‫خ���ۆی پێشكەش ب��ەڕێ��ك��خ��راوی ن��ەت��ەوە‬ ‫یەكگرتووەكانی كردبوو‪.‬‬ ‫لەم راپۆرتەدا عێراق ناوی كۆمپانیاكانی‬ ‫(‪ )Danobate‬و (‪)Zayere‬‬ ‫ی ئیسپانیای ب��ردووە وەك فرۆشیارێكی‬ ‫رۆكێت ‌و موشەك ‌و چەكە ئەتۆمییەكان‬ ‫‌و ن���اوی كۆمپانیای (‪)Trebeian‬‬ ‫یشی وەك فرۆشیاری چەكە كیمیاییەكان‬ ‫ناساندووە‪.‬‬ ‫كۆمپانیای (‪)EXPAL‬ی��ش لەساڵی‬ ‫(‪)1976‬دا ب��ۆم��ب��ەك��ان��ی ب���ۆ ع��ێ��راق‬ ‫گ��واس��ت��ووەت��ەوە و ل��ەس��اڵ��ی (‪)1982‬دا‪،‬‬

‫بەبەهای (‪ )1‬میلیارد دۆالر چەكی بۆ‬ ‫عێراق ناردوە‪ .‬بەپێی راپۆرتێكیتر لەساڵی‬ ‫(‪)1986‬دا كۆمپانیای (‪)EXPAL‬‬ ‫بەكەشتییەك (‪ )68‬تەن بۆمبی كیمیایی‬ ‫بۆ عێراق ناردوە كە لەكاتی باركردندا لە‬ ‫(سانتاندەر)ی باكوری ئیسپانیا دەستی‬ ‫بەسەرداگیراوە‪ ،‬بەاڵم دواتر گەیاندراوەتە‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫كۆمپانیای (‪ )EXPAL‬لەجەنگی‬ ‫ئێران‌و عێراقدا‪ ،‬ژمارەیەكی زۆر مینی دژە‬ ‫مرۆڤی بەژمارەی دۆسییەی (‪)493409‬‬ ‫ی رۆژی (‪16‬ی ئ���ازاری ‪ )1981‬بۆ‬ ‫عێراق بەرهەمهێناوە‪ ،‬هەروەها كۆمپانیای‬ ‫(‪ )SB33‬مینی دژە مرۆڤی لەساڵی‬ ‫(‪)1982‬دا بەكۆمپانیای (‪)EXPAL‬‬ ‫فرۆشتووە بەمەبەستی ناردنی بۆ عێراق‪.‬‬ ‫لەنیسانی (‪ )1985‬ل��ەڕووداوێ��ك��ی‬ ‫ئاسمانیدا لەبنكەی سەربازیی ئیسپانیا‬ ‫ل��ەن��زی��ك م���ەدری���د‪ ،‬ف��رۆك��ەی��ەك��ی ج��ۆری‬ ‫بۆینگ دووچ����اری ك��ەوت��ن��ەخ��وارەوە بوو‬ ‫كە ناپاڵم‌و گ��ازی خەردەڵی هەڵگرتبوو‪،‬‬ ‫لەم رووداوەدا ئاشكرا بوو كە كۆمپانیای‬ ‫(‪ )EXPAL‬ئەم چەكانەی سەرەوەی بۆ‬ ‫عێراق بەرهەمهێنابوو‪.‬‬ ‫كۆمپانیای فرە میللی (‪)GAMESA‬‬ ‫ب��ەن��اوەك��ان��ی (‪ )MECANUSA‬و‬ ‫(‪)TORNUSA‬وە ل��ەدەس��ت��پ��ێ��ك��ی‬ ‫جەنگی ئێران‌و عێراقدا لەساڵی (‪)1980‬‬ ‫وە بەفرۆشتنی چەك پشتیوانی لەعێراق‬ ‫كردوە‪.‬‬ ‫(‪Markina-‬‬ ‫ك���ۆم���پ���ان���ی���ای‬ ‫‪ )based ECIA‬لەساڵی (‪)1982‬‬ ‫دا ب��ڕێ��ك��ی زۆری چ����ەك ب���ە ب��ەه��ای‬ ‫(‪ )3,500,000,000‬دی��ن��ار ب��ەع��ێ��راق‬ ‫فرۆشتووە‪.‬‬ ‫بەپێی ئ��ەم راپ��ۆرت��ان��ە‪ ،‬ل��ەن��اوەڕاس��ت��ی‬ ‫(‪ 1980‬تا ‪ )1987‬كۆمپانیایەك بەناوی‬ ‫(تەكنەلۆژیای نێودەوڵەتی) بڕی (‪)5,500‬‬ ‫تەن مادەی تەقەمەنی‌و ئامرازی جەنگی‬ ‫بە بەهای نزیكەی (‪)5,100,000,000‬‬ ‫دینار بەعێراق فرۆشتووە‪ .‬دۆسییەی ئەم‬ ‫كۆمپانیا فرۆشیارانەش الی واشنتۆن زۆر‬ ‫گرنگە‪ ،‬ئێستا ب��اراك ئۆباما سەرقاڵی‬ ‫پ���رۆژەی���اس���ای���ەك���ە ب���ۆ ل��ێ��پ��ێ��چ��ی��ن��ەوە ل��ەم‬ ‫كۆمپانیایانە كە چەكی كیمیاییان بەسەدام‬ ‫فرۆشت تا جینۆسایدی پێ ئەنجام بدات‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬رۆژنامەی ستانداردنیوز‬

‫له‌چه‌تردا چیرۆکه‌که‌ بخوێنه‌ره‌و‌ه‬

‫سه‌ربڕینی گه‌نجێک له‌حاجیاوا له‌سه‌ر کێشه‌یه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫ئا‪ /‬عەبدولڕەحمان رەسوڵ‬

‫گەڕاین و پاشان پۆلیس و ئاسایشمان‬ ‫لێ ئ��اگ��ادار ك��ردەوە و ئێمەش بەهەر‬ ‫چواردەوری حاجیاوادا دەگەڕاین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫براكەممان نەدۆزییەوە و تاسەرلەبەیانی‬ ‫الش�ه‌ك��ەی��م��ان لەپشت ح��اج��ی��اوا ل��ەالی‬ ‫(بیری رەزگ��ەی��ان) دۆزی��ی��ەوە‪ ،‬كاتێك‬ ‫جەنازەكەیمان بینی «س��ەری براكەم‬ ‫لێكرابۆوە و (‪ )26‬چەقۆ ل��ەورگ و‬ ‫قاچی دراب��وو‪ )12( ،‬چەقۆی تریش‬ ‫لەسەری و چاوی راستیان دەرهێنابوو‪،‬‬ ‫سەری براكەشمیان كردبووە زەرفێكەوە‬ ‫و ل���ەگ���ەڵ پ��ێ�ڵاوەك��ان��ی ل��ەت��ەن��ی��ش��ت‬ ‫ج��ەن��ازەك��ەی��دا دان���راب���وو‪ ،‬الش��ەك��ەش��ی‬ ‫لەسفرەیەكەوە بەحەبل پێچرابوو‪ ،‬لەالی‬ ‫شەقامەكە فڕێیان دابوو» ئەمە وتەی‬ ‫مامۆستا رزگار برای ڕێبوار ڕەسوڵ‬ ‫محەمەد بوو بەقورگێكی پڕ لەگریان‬ ‫و وت��ی «ه��ی��چ كێشەیەكمان لەگەڵ‬ ‫هیچ كەسێكدا نەبووە‪ ،‬تەلەفۆنێكیان‬ ‫ب��ۆ ب��راك��ەم ك��رد ك��ە ن��ەخ��ۆش��ێ��ك هەیە‬ ‫ك��ان��ۆالی ب��ۆ داب��ن��ێ��ت‪ ،‬ئ���ەو ك��ەس��ەی‬ ‫ت��ەل��ەف��ۆن��ی ب���ۆك���رد ئ��اف��رەت��ێ��ك ب��وو‬ ‫وتبووی وەرە دەچینە ماڵی نەخۆشەكە‬ ‫و ل��ەدووی هاتن و براكەشم لەگەڵیان‬ ‫چ��وو‪ ،‬ئەو ماڵەش فێڵیان لێكردووە‪،‬‬ ‫كەسی دیكەی لێبووە براكەمیان بردوو‬ ‫كوشتیان»‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو وت���ی «ب���راك���ەم ل��ەس��اڵ��ی‬ ‫(‪ )1980‬لەدایكبووە و بەشی پزیشكی‬ ‫پ��ەی��م��ان��گ��ای تەكنیكی ت���ەواوك���ردوە‪،‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت لەنەخۆشخانەی حاجیاواش لێپرسراوی‬ ‫ئ��ی��دارە ب��ووە»‪ ،‬ب��راك��ەی رێ��ب��وار ب��ەدەم‬ ‫«براكەم لەكاتژمێر هەشت و نیوی‬ ‫ه��ەڵ��ك��ێ��ش��ان��ی ه��ەن��اس��ەی��ەك��ی ق���وڵ و‬ ‫شەوی (‪ )2010/8/15_14‬دیارنەما‪،‬‬ ‫ه��ەردوو چاوەكانی سور هەڵگەڕابوون‬ ‫ت��اك��ات��ژم��ێ��ر دوازدەی ش���ەو ب��ەدوای��دا‬

‫وت���ی «ل����ەالی خ��وش��ك��ێ��ك��م رێ��ب��واری س���زادان���ی ع��ێ��راق��ی چ���وار ت��ۆم��ەت��ب��ار‬ ‫برام وتبوی دەچم بۆ ئەو ماڵە كانۆال دەستگیر ك���راون ك��ە سیانیان ژن��ە و‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دادەنێم‪ ،‬بەاڵم ماڵەكە بەفێڵ لەگەڵ یەكێكیان پیاوە و پاش دەستگیركردنیان‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬ ‫ژن���ەدا ئ��ەوەی��ان ك��ردب��وو‪ ،‬ب��راك��ەش��م كە دان��ی��ان ب��ەئ��ەن��ج��ام��دان��ی ت��اوان��ەك��ەدا‬ ‫چووەتە ئەو ێ‌ الق و دەستیان بەستووە داناوە‪ ،‬ئێستا لەژێر لێكۆڵینەوەدان»‪.‬‬ ‫قایمقامی ق��ەزای رانیە ئاماژەی‬ ‫و بردویانە‪ ،‬ئێمە تەنها گومانمان لەو‬ ‫ژنەیە و هەرئەویش ئاشكرای دەكات»‪ .‬ب���ۆ ئ����ەوەك����رد ك���ەش���ف���ی دەالل������ە ب��ۆ‬ ‫ل��ەب��ارەی ئ��ەوەی پێشتر تێكەاڵویان ش��وێ��ن��ی ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ت��اوان��ەك��ە ك��را ش���ارۆچ���ك���ەی ح���اج���ی���اوان و ل���ەو ێ‌‬ ‫لەگەڵ ئەو ماڵە و یان بوونی كێشە ب��ۆچ��ۆن��ێ��ت��ی ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ك��ارەك��ە و دەژیان»‪.‬‬ ‫دەربارەی ئەوەی بۆچی كوشتنەكانی‬ ‫ل���ەگ���ەڵ ه��ی��چ ك��ەس��ێ��ك��دا ب��ەت��ای��ب��ەت وتی «رایدەگەیەنین كە ئەو كێشەیە‬ ‫ئ��ەو ش���ەوەی ب��راك��ەی چ��ووەت��ە دەرەوە ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ە‪ ،‬ه��ی��چ پ��ەی��وەن��دی��ی��ەك��ی ئەم دەڤەرە بەگشتی ئاسایی نین‪ ،‬پێش‬ ‫مامۆستا رزگار وتی «نەخێر‪ ،‬بەس بەتیرۆری سیاسیەوە نیە كێشەیەكی ئەو رووداوەش لەبەری مەرگە ئافرەتێك‬ ‫ب��ەزی��ن��دوی��ی زی��ن��دە‬ ‫ئەو ژنە پێشتر حەزی لەڕێبوار دەكرد‪ ،‬ك������ۆم������ەاڵی������ەت������ی‬ ‫ب�����ەچ�����اڵ�����ك�����را و‬ ‫ب���ەاڵم ب��راك��ەم هیچی ل��ەگ��ەڵ ئ��ەودا عادییە كە لەهەموو پێش ئەو رووداوەش‬ ‫ئافرەتێكی دیكەش‬ ‫نەبووە‪ ،‬نازانم لەدوایدا فێڵیان لێكردوە‪ ،‬دون���ی���ادا ئ���ەم ج���ۆرە‬ ‫لەگوندی گردجان‬ ‫بەهیچ شێوەیەك پێشتر هەڕەشەی لێ‌ ك��ێ��ش��ان��ە روودەدەن‪ ،‬لەبەری مەرگە ئافرەتێك‬ ‫بەهەمانشێوە سەر‬ ‫ن��ەك��راوە و ژن��ەك��ەی خ��ۆی ل��ەچ��اوی ئ����ەوەی ك��ە گرنگە‬ ‫بڕدرا بۆچی ئەوانە‬ ‫بەزیندوییزیندە‬ ‫خۆشتر دەویست‪ ،‬من تەنها ئەوەم دەوێت چۆنێتی كەشفكردن‬ ‫دووب�����ارە دەب���ن���ەوە‪،‬‬ ‫كە راگەیاندنەكان چی هەیە بیڵێن و و ئ���اش���ك���راك���ردن���ی‬ ‫بینوسن و ئاشكرای بكەن ب��ۆئ��ەوەی ت�����اوان�����ەك�����ەی�����ە ب��ۆ بەچاڵكرا و ئافرەتێكی‬ ‫ناوبراو وتی «ئەو‬ ‫ك��ەس��ەی ت��اوان��ەك��ە‬ ‫ئەو كەسانەی بەوشێوەیە خەڵك دەكوژن خەڵكی سنورەكەمان‬ ‫دیكەش لەگوندی گردجان دەك���������ات ج�����ۆر ێ‌‬ ‫ری���س���واب���ن و ج��ارێ��ك��ی دی���ك���ە شتی ك��ە ل��ەگ��ەڵ ئ���ەوەی‬ ‫رق و ك��ی��ن��ەك��ەی‬ ‫ل��ەوش��ێ��وەی��ە ن��ەك��ەن‪ ،‬ك��وش��ت��ن ه��ەب��ووە‪،‬‬ ‫ن�����ی�����گ�����ەران�����ی�����ن‪ ،‬بەهەمانشێوە سەر بڕدرا‬ ‫خ��ۆی ب��ەت��ەواوەت��ی‬ ‫ب������ەاڵم ك���ەش���ف���ب���وون‬ ‫بەاڵم بەوشێوەیە نائینسانیانه‌یه‌ نا»‪.‬‬ ‫دەڕێ�����ژ ێ‌ و چ��ۆن‬ ‫لەوبارەیەوە قایمقامی قەزای رانیە و دەرخ����س����ت����ن����ی‬ ‫ئ�����ۆق�����رە دەخ����ات����ە‬ ‫ع��ەل��ی ح��م��ەد ب���ەگ ل��ەل��ێ��دوان��ێ��ك��ی راستییەكان بۆخۆی‬ ‫دڵ���ی خ����ۆی‪ ،‬ئ��ەو‬ ‫ڕۆژن��ام��ەن��وس��ی��دا ل��ە (‪ )2010/8/16‬م��ای��ەی خۆشحاڵیە‬ ‫ل���ێ���ك���ۆڵ���ی���ن���ەوان���ە‬ ‫رای��گ��ەی��ان��د «دوای ئ����ەوەی رێ��ب��وار بۆ خەڵكی دەڤەرەكەمان»‪.‬‬ ‫دەرب��ارەی چۆنێتی دەستگیركردنی پێویستی بەوە هەیە لەڕووی دەروونی‬ ‫دی��ارن��ەم��ا ب��ۆ بەیانیەكەی الش��ەك��ەی‬ ‫دۆزرای�������ەوە ك���ە ب��ەش��ێ��وازێ��ك��ی دوور ئەو چواركەسە ناوبراو وتی «بەپێی و سایكۆلۆجییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو‬ ‫لەحاڵەتی ئاسایی كوژرابوو‪ ،‬به‌كەمتر ئ����ەو زان���ی���اری���ان���ەی ك���ە ب��ەدەس��ت��م��ان وەزع���ە بكرێت ك��ە ئ��ەوە زی��ات��ر ئیشی‬ ‫لە (‪ )24‬كاتژمێر تواندرا ئەو كردارە گەیشتووە لەڕێگای هاوكاریكردنەوە دادگا و دەزگاكانی ترە كە كار لەسەر‬ ‫ئاشكرا بكرێت و ئێستا بەپێی بڕیاری ت���وان���درا ئ���ەو ك���ارە ئ��اش��ك��را ب��ك��رێ��ت‪ ،‬دەروونی كەسەكان دەكەن»‪.‬‬ ‫دادوەر و م���اددەی (‪ )406‬لەیاسای دەس���ت���گ���ی���رك���راوەك���ان���ی���ش خ��ەڵ��ك��ی‬

‫‪11‬‬

‫هاواڵتیان نیگه‌رانن‬

‫كۆمپانیا و بارەگا حزبی و حكومییەكان هۆكارن بۆ گرانبوونی كرێی خانوو‬ ‫ئا‪ /‬رەهێل مامەش‬ ‫زۆرێك لەخێزانەكان گرانبوونی كرێی‬ ‫خانووی نیشتەجێبوون دەگەڕێننەوە بۆ‬ ‫كۆمپانیا و بارەگا حزبی و حكومییەكان‪،‬‬ ‫پێیانوایە بەشێكی زۆری بارەگاكان لەناو‬ ‫خ��ان��ووی ئاسایی و ل��ەگ��ەڕەك��ەك��ان��دان‪،‬‬ ‫ئەوەش وایكردوە خاوەن خانوو بەكرێیەكی‬ ‫زۆر خانووەكانیان بەكۆمپانیا و بارەگای‬ ‫ح��زب��ی و حكومییەكان ب���دەن و لەسەر‬ ‫هاواڵتیانیش گرانتر بێت‪ ،‬ئابوریناسێكیش‬ ‫پێیوایە یەكێك لەهۆكارە سەرەكیەكانی‬ ‫ئ���ەو ك��ێ��ش��ەی��ە ب���وون���ی ن��زی��ك��ەی (‪)6‬‬ ‫ه��ەزار كۆمپانیای بازرگانی لەهەرسێ‬ ‫پ��ارێ��زگ��اك��ەدای��ە و ه���ەروەه���ا زی��ات��ر لە‬ ‫( ‪ )608‬ك��ەن��اڵ��ی راگ��ەی��ان��دن و (‪)3‬‬ ‫ه��ەزار بارەگای كۆمەڵگای مەدەنی و‬ ‫ب��ەدەی��ان ب��ارەگ��ا و فەرمانگە حكومی‬ ‫و ناحكومیەكان وای��ك��ردوە نرخی كرێی‬ ‫نیشتەجێبوون چارەسەر نەكرێت‪.‬‬ ‫م���ام���ەن���د رەس�������وڵ ت����ەم����ەن (‪)44‬‬ ‫س��اڵ‪ ،‬ه��اواڵت��ی��ەك��ی دانیشتوی ش��اری‬ ‫ه��ەول��ێ��رە‪ ،‬دەڵ��ێ��ت «لەیەكێك لەشەقامە‬ ‫سەرەكییەكانی گەڕەكی شۆڕشدا كرێچی‬ ‫ب��ووم‪ ،‬ب��ەاڵم خاوەنی خانووەكە ناچاری‬ ‫كردم بۆی چۆڵ بكەم كە گوایە خۆی‬ ‫دێتەوە ناویەوە‪ ،‬بەاڵم دوات��ر خانووەكەی‬ ‫بەكرێیەكی گرانتر بەبارەگایەكی حزبیدا‪،‬‬ ‫ئێستا بەناچاری لەخانوویەكی دیكەی‬ ‫كرێدام و شوێنەكەمان زۆر بچوكە»‪.‬‬ ‫درووستکردنی بااڵخانه‌ کێشه‌ی نیشته‌جێبوون چاره‌سه‌ر ناکات‬ ‫ئەوەكرد‬ ‫مامەند رەس��وڵ ئاماژەی بۆ‬ ‫ئەوەش وایكردوە خاوەن خانوو بەكرێیەكی بۆیە زۆرم��اڵ هەیە توانای ئ��ەوەی نیە ئەو جێگایانەش بۆ‬ ‫شوێنی‬ ‫كۆمپانیاكان‬ ‫پێویستە بارەگا و‬ ‫زۆر خانووەكەی بەكۆمپانیا و بارەگای ئەو پارەیە ب��دات‪ ،‬ئێمەش بەكۆمپانیا و بەكار نایەن»‪.‬‬ ‫���ن‬ ‫�‬ ‫دوورب‬ ‫و‬ ‫�ت‬ ‫�‬ ‫�ێ‬ ‫�‬ ‫�ەب‬ ‫�‬ ‫ه‬ ‫�ان‬ ‫ت��ای��ب��ەت ب��ەخ��ۆی�‬ ‫حزبی و حكومییەكان ب��دات و لەسەر بارەگای حكومی و‬ ‫حزبی دەدەین»‪.‬‬ ‫لەگەڕەكەكان‪ ،‬پێشیوایە لەگەڵ ئەوەی هاواڵتیانیش نرخ گرانتر دەبێت»‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ ژم��اری��ەك��ی زۆر ب��اڵ��ەخ��ان��ە و بایز م���ارف‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )50‬س��اڵ كە ن����اوب����راو پ��ێ��ی��وای��ە «زیاتر لە (‪)608‬‬ ‫یەكەی نیشتەجێبون دروستدەكرێت‪ ،‬بەاڵم خانووی كرێی هەیە‪ ،‬دەڵێت «لەئێستادا م����ەرج ن��ی��ە ه��ەم��وو‬ ‫كاریگەری ئەوتۆی لەسەر كەمبوونەوەی نرخی خانوو لەگەڵ بەكرێدان جیاوازی خ�������ان�������ووێ�������ك ب���ۆ كەناڵی راگەیاندن و (‪)3‬‬ ‫ك��رێ��ی خ��ان��وو ن��ەك��ردوە‪ ،‬وت��ی «زۆرێ���ك هەیە‪ ،‬چونكە ئەگەر خانووێك بە (‪ )5‬دام����������ودەزگ����������ا‬ ‫بشێت‪،‬و هەزار بارەگای كۆمەڵگای‬ ‫لەخێزانەكان زۆرب���ەی داهاتەكانیان بۆ دەفتەر دۆالر بكرێت رووبەرەكەی دەكاتە كۆمپانیاكان‬ ‫كرێی خانوو دەڕوات بەتایبەتی توێژی (‪ )100‬مەتر ئەوا تەنیا بە (‪ )400‬هەزار دەڵ�����ێ�����ت «ت���ەن���ه�‬ ‫���ەی��ا مەدەنی و بەدەیان بارەگا‬ ‫مووچەخۆر و كەم دەرامەت و كاسبكار‪ ،‬دینار بەكرێ دەدرێت و لەكاتێكدا ئەگەر ئ�����ەو خ����ان����ووان�‬ ‫هۆكاری گرانی كرێی خانوو‬ ‫دەگەڕێتەوە ئەو پارەیە بەكاربخەی زۆر زیاتر لەكرێی كەوتوونەتە سەر رێگا و فەرمانگە حكومی و‬ ‫نیشتەجێبون‬ ‫ب��ۆ ب��ەك��رێ��دان��ی خ��ان��ووی‬ ‫خانووەكەت دەست دەكەوێت‪ ،‬بۆیە كاتێك گشتیەكان و شەقامە‬ ‫حكومییەكان‪،‬‬ ‫بەكۆمپانیا و بارەگا‬ ‫حزبی وبارەگاكان لەناو پارەیەكی زۆر لەناوخانوویەكدا دەخەوێنین سەرەكییەكان دەدرێن ناحكومییەكانوایكردوە»‬ ‫زۆری‬ ‫چونكە بەشێكی‬ ‫پێویستە ئ��ەو پ��ارەی��ە سودێكی هەبێت‪ ،‬ب��ەك��ۆم��پ��ان��ی��اك��ان كە‬ ‫خ��ان��ووی ئاسایی و ل��ەگ��ەڕەك��ەك��ان��دان‪،‬‬

‫شوێنی نیشتەجێبوون‬ ‫خاوەن نوسینگەی‬ ‫ك��ڕی��ن و فرۆشتنی‬ ‫خ�������ان�������وو زەوی‬ ‫ئ��ی��س��م��اع��ی��ل ك��ەری��م‬ ‫ب�������ە(چ�������ەت�������ر)ی‬ ‫راگەیاند «رێژەیەكی‬ ‫ك��ەم خ��ان��ووی كرێ‬ ‫ب������ۆ ه�����اواڵت�����ی�����ان‬ ‫دێ��ت��ە الم���ان‪ ،‬تەنها‬ ‫ئ�����ەوك�����ەس�����ان�����ەی‬ ‫دەی���������ان���������ەوێ���������ت‬ ‫خ������ان������ووەك������ەی������ان‬ ‫ب���ەك���ۆم���پ���ان���ی���ا ی���ان‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬ ‫بارەگایەك بدەن دێنە نوسینگە كە ئەوەش‬ ‫ك��اری كردووەتە سەر گرانبوونی خانوو‬ ‫بۆ هاواڵتیان‪ ،‬چونكە خاوەنی خانوو كێ‌‬ ‫زۆرتر كرێی بداتێ‌ بەوی دەدات»‪.‬‬ ‫ناوبراو روونیكردەوە خاوەنی خانوو حەز‬ ‫دەكات خانووەكەی بەكۆمپانیاكان بدات‪،‬‬ ‫چونكە بەئاسانی دەتوانێت داوای لێبكات‬ ‫خانووەكەی بۆ چۆڵ بكات و پاكتریش‬ ‫رایدەگرێت‪.‬‬ ‫ئەندامی بەشی رۆشنبیری سەندیكای‬ ‫ئابووریناسی كوردستان شەماڵ نوری‪،‬‬ ‫بە(چەتر)ی راگەیاند «ئەگەرچی لەم‬ ‫سااڵنەی دوای��دا ژمارەیەكی زۆر شوقە‬ ‫بۆ كەسوكاری شەهیدان و فەرمانبەران‬ ‫دروس���ت���ك���راوە‪ ،‬ب����ەاڵم ب��ەپ��ێ��ی خ��واس��ت‬

‫و پێداویستییە زۆرەك��ان��ی زی��ادب��وون��ی‬ ‫دانیشتوان نیە‪ ،‬رێژەی موچەخۆر زیاتر لە‬ ‫(‪ )2‬ملیۆن كەسن كە لەكەرتی گشتی و‬ ‫تایبەتیدا كاردەكەن»‪.‬‬ ‫ئەندامی بەشی رۆشنبیری سەندیكای‬ ‫ئابووریناسی دەڵێت «یەكێك لەهۆكارە‬ ‫س��ەرەك��ی��ی��ەك��ان��ی ئ���ەو ك��ێ��ش��ەی��ە ب��وون��ی‬ ‫ن��زی��ك��ەی (‪ )6‬ه������ەزار ك��ۆم��پ��ان��ی��ای‬ ‫بازرگانیە لەناو هەرسێ پارێزگاكەی‬ ‫هەرێمی كوردستاندا كە لەناو خانووی‬ ‫نیشتەجێبووندا جێگیر ب��وون‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫زی��ات��ر ل��ە (‪ )608‬ك��ەن��اڵ��ی راگ��ەی��ان��دن‬ ‫و (‪ )3‬ه����ەزار ب���ارەگ���ای كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی و بەدەیان بارەگا و فەرمانگە‬ ‫حكومی و ناحكومییەكان وایكردوە نرخی‬ ‫كرێی خانوو بۆ هاواڵتیان دانەبەزێت و‬ ‫پێداویستیەكانی نیشتەجێبوون چارەسەر‬ ‫نەكرێت»‪.‬‬ ‫ئەو ئابووریناسە ئاماژەی بۆ ئەوەكرد‬ ‫رۆژان����ە ژم��ارەی��ەك��ی زۆر ل��ەخ��ان��ووی‬ ‫نیشتەجێبوون ت��ێ��ك��دەدرێ و دەك��رێ��ت��ە‬ ‫ب��اڵ��ەخ��ان��ەی ب���ازرگ���ان���ی‪ ،‬ئ��ەم��ە جگە‬ ‫ل��ەزی��ادب��وون��ی ژم�����ارەی دان��ی��ش��ت��وان و‬ ‫باشبوونی بژێوی ژیانی هاواڵتیان بۆ‬ ‫هاوسەرگیری و كردنەوەی ماڵی تازە‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ان��ە ه��ەم��وو ه��ۆك��ارن ب��ۆ ق��ەی��ران��ی‬ ‫نیشتەجێبوون و گ��ران��ی كرێی خانوو‪،‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەش��دا ل��ەم س��ااڵن��ەی دوای��دا‬ ‫كۆچی گوندەكان بۆناوشارەكان دەستی‬ ‫پ��ێ��ك��ردەوە و ب��ەه��ۆی ن��ەب��وون��ی ك���ار و‬ ‫خ��زم��ەت��گ��وزاری ل��ەگ��ون��دەك��ان ئ���ەوەش‬ ‫هۆكاربوو‪.‬‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی نوسینگەی پ��ارێ��زگ��اری‬ ‫هەولێر حاجی باوەر بە(چەتر)ی راگەیاند‬ ‫«ئێمە هەست ب��ەوە دەك��ەی��ن ك��ە زۆری‬ ‫ژم���ارەی كۆمپانیاكان ل��ەن��او خ��ان��ووی‬ ‫نیشتەجێبون ب��ووەت��ە ه��ۆی گرانبوونی‬ ‫ك��رێ��ی خ��ان��وو و ق��ەرەب��اڵ��غ��ی��ی��ەك��ی زۆر‬ ‫لەناوشاردا‪ ،‬بۆ ئەمەش لەسەر رێگای‬ ‫(هەولێر – موسڵ) لەنزیك گومرگی‬ ‫سەوزە و میوەی هەولێر زەویمان دابینكردوە‬ ‫بۆ ئەوەی لەرێگای یەكێتی بەڵێندەرانی‬ ‫كوردستانەوە هەر كۆمپانیایەك شوێنی‬ ‫خۆی دروستبكات و لەناو شارەكان بێنە‬ ‫دەرەوە»‪.‬‬

‫هەاڵڵەی پێنجوێن‪:‬‬

‫ێ شیعر بخرێتە مەزادەوە‌و خەڵكانێك هەڵسەنگاندنی بۆ بكەن‬ ‫ناكر ‌‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪12‬‬

‫هەاڵڵەی پێنجوێن ئ��ەو دەنگی ژنەیە‬ ‫كە توانیوێتی بێ سڵكردنەوە لەهیچ كۆت‬ ‫و بەندێكی كۆمەڵگە و بێترس لەهەموو‬ ‫جۆرە وشەیەكی قەدەغەكراو رۆحی خۆی‬ ‫ه��ەڵ��ڕژێ��ت��ە س���ەر پ��ەرەك��اغ��ەز و ت���ەواوی‬ ‫بیركردنەوەكانی بكاتە یەكپارچە لەدەنگی‬ ‫بەرز‪ .‬من كە هەاڵڵەم بینی پرسیم دەكرێ‌‬ ‫بزانم ئەم تێكەڵبوونەی نێوان تۆ ‌و شیعر‬ ‫چ ه��ۆك��ارێ��ك لەپشتیەوە ب��وون��ی هەیە؟‬ ‫ێ وەك مرۆڤێك‬ ‫ئەو وتی «ب��ەر لەهەرشت ‌‬ ‫پاشان وەك ژنێك بەپێویستم زانیوە لەم ژیانە‬ ‫جەنجاڵەدا پنتێك بۆخۆم ببینمەوە كە تێیدا‬ ‫بتوانم گوزارشت لەخەون و ئازارەكانی ژنان‬ ‫بكەم»‪ ،‬ئەو پنتەی هەاڵڵە بەدوایدا دەگەڕا‬ ‫دنیای شیعربوو كە خ��ۆی وتەنی توانی‬ ‫ێ و لەو دنیایەدا بەئارامی‬ ‫بەدەستی بهێن ‌‬ ‫ێ پرسیاری دەست بكەوێ‌‬ ‫وەاڵمی كۆمەڵ ‌‬ ‫كە لەواقیعدا نیە‪.‬‬ ‫شیعر وەك مەخلوقێك‬

‫پێویستی دەقێكی ج��وان الی هەاڵڵە‬ ‫زمانێكی تایبەت و شێوازێكی تایبەت‬

‫هەاڵڵە مەحرومە لەجوانی‬

‫هەاڵڵەیەك لەژیاندا مەحرومە ل��ەزۆر‬ ‫جوانی لەزۆر بەركەوتن بەسروشت مەحرومە‬ ‫ل��ەخ��ودی خ��ۆش��ی‪ ،‬لەبەرامبەر ئەمیشدا‬ ‫ێ سەر بەهەموو‬ ‫شیعر زۆر بزێوە ‌و ئەتوان ‌‬ ‫كونج و كەلەبەر‌و شوێنێدا بكات‪ ،‬واتە ئەمە‬ ‫ئەو جیاوازیەیە كە لەنێوان هەاڵڵە و شیعردا‬ ‫بوونی هەیە ئەو كە خاوەنی ئەم قەناعەتەیە‬ ‫ێ ب��گ��ەڕێ��م و‬ ‫راش���ك���اوان���ە دەڵ��ێ��ت «دەب���� ‌‬ ‫كۆبكەمەوە‪ ،‬لەخۆشی و ناخۆشی لەجوانی‬ ‫و ناشرینی لەئازار و لەمەستی‪ ،‬لەهەمان‬ ‫كاتدا هەمووی بكەمە رۆحی ئەو شیعرە‬ ‫بزێوە»‪ ،‬لەگەڵ ئەمەشدا كاتێك شیعر و‬ ‫هەاڵڵە بۆ چركە خوڵقاندن ئاوێتە دەبن‬ ‫ێ و دەبنە‬ ‫هیچ جیاوازیەك لەنێوانیاندا نامێن ‌‬ ‫تەواوكەری یەكتری‪.‬‬ ‫شیعر ناخرێتە مەزادەوە‬

‫فیستیڤاڵ‪ ،‬كۆبوونەوەی ئەو قەڵەمانەیە‬ ‫كە لەیەكەوە دورن‪ ،‬دورن لەڕووی بیركردنەوە‬ ‫و دەرب��ڕی��ن��ەوە‪ ،‬دورن ل���ەڕووی دنیابینی‬ ‫خ��اوەن��ەك��ان��ی��ان��ەوە‪ ،‬ه��ەاڵڵ��ەش ب��ەدەرن��ەب��وو‬ ‫ل��ەب��ەژدارب��ووان��ی فیستیڤاڵ‪ ،‬ب��ەاڵم وەك‬ ‫میوان نەك گرەوكەر‪ ،‬هۆكاری ئەم گرەو‬ ‫نەكردنەشی بۆ ئ��ەوە گ��ەڕان��دەوە كە شیعر‬ ‫زۆر ل���ەوە گ��ەورەت��رە بخرێتە م����ەزادەوە»‬

‫وشەكان بڤە نین‬

‫بەكارهێنانی وشەی بڤە الی كچەكەی‬ ‫پێنجوێن ب��وون��ی نیە‪ ،‬پێیوایە «زۆرج���ار‬ ‫ێ ئەو‬ ‫ج��وان��ی شیعرێك ل���ەودا دەردەك�����ەو ‌‬ ‫وش��ان��ەی ك��ە ل��ەب��ن��ەڕەت��دا بڤەنین داب و‬ ‫نەریت و كۆمەڵگە بڤەی كردون» دەشڵێت‬ ‫«هەرگیز بیرم لەوەنەكردووەتەوە كام وشە‬ ‫بڵێم یان نەیڵێم‪ ،‬كام وشە جوانە یان نا»‬ ‫هەموو وشەیەك الی ئ��ەو شوێنی خۆی‬ ‫لەشیعرەكانیدا دەكاتەوە‪ ،‬چونكە ئەوە شیعرە‬ ‫وشە بۆ هەاڵڵە دیاری دەكات چی بڵێت‪.‬‬ ‫«وش��ەك��ان ه��ەم��وو ج��وان��ن‪ ،‬ژی��ان هەموو‬ ‫جوانە‪ ،‬شیعر جوانە‪ ،‬ئەوە ئێمەی مرۆڤین‬ ‫ماسكێكی نەخوازراو دەكەینە بەری هەموو‬ ‫شتەكان و ناشرین نمایشیان دەكەین»‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬هێڤار قەرەداغی‬

‫دیداری‪ :‬هێڤار قەرەداغی‬

‫بەخودی نوسەرە كە ئاوێتە بەفەنتازیای‬ ‫شیعر ‌و خەیااڵ ‌و باگراوندی رۆشنبیری‬ ‫دەب���ێ���ت‪ ،‬ئ���ەو دەڵ��ێ��ت «ئ��ەم��ان��ە ل��ەگ��ەاڵ‬ ‫مۆزیكی شیعر و ئاراستەی شیعر دیاری‬ ‫دەك��ەن ‌و شیعر دێنن‌ه ب��وون‪ ،‬دواج��ار شیعر‬ ‫وەك مەخلوقێك دێتە سەر سەكۆی وتن و‬ ‫هەموو رازەكان دەدركێنێ»‪.‬‬

‫بەبۆچوونی من دەق زۆر لەوە گەورەترە كە‬ ‫ێ هەڵسەندگاندنی‬ ‫بخرێتە مەزادەوە و خەڵكان ‌‬ ‫بۆبكەن كە تێیدا بنەماكانی شیعریەت‬ ‫فەرامۆش بكەن»‪.‬‬

‫ئەو ژنە شیعرنوسە دەڵێت «هەندێجار توڕەم‬ ‫دەك���ات تا بگریم و هەندێجاریش هێمنم‬ ‫دەكاتەوە وەك باران‪ ،‬لەگەڵ ئەو زۆر ناسازم‬ ‫ێ ئەویش ناژیم‪ ،‬هەمیشە‬ ‫هەمان كات ب ‌‬ ‫لەجەنگدام هەر ئەم جەنگەش پڕم دەكات‬ ‫لەشیعر‪ ،‬پڕم دەكات لەگۆرانی و لەسرەوتن‪،‬‬ ‫وەك قەقنەس رۆژی دەیان جار دەمسوتێنێ‌‬ ‫و دروستم دەكاتەوە‪ ،‬لەناوم دەبات و خەڵقم‬ ‫دەكاتەوە» ئەو دنیایەی هەاڵڵە سەختترە‬

‫ئێمە بەهووان یەك خێڵین‬

‫حەزمكرد بزانم دای��ك و باوكی هەاڵڵە‬ ‫كامیان دەچنەوە سەر خێڵی شیعر؟ بەاڵم‬ ‫هەاڵڵە لەناخەوە پێیوتم «ه��ەردووك��ی��ان‪..‬‬ ‫هەردوكیان‪ ..‬ه��ەردوو وەك یەكن بۆمن و‬ ‫ئازارەكانم‪ ،‬بۆ شیعرەكانم‪ ،‬ئێمە بەهووان یەك‬ ‫خێڵین‪ ،‬یەك بنەچە و یەك ئاراستەشمان‬ ‫هەیە»‬ ‫لەمێژە پڕبووم لەئاژاوە و سەركێشی‬

‫مەخلوق گەلێ كە بوونی پڕە لەئارامی‬ ‫و لەسەركێشی و لەجوانی‪ ،‬بۆ هەاڵڵە ئەم‬ ‫ێ بۆ‬ ‫ێ بچێت و دەستی بگر ‌‬ ‫مەخلوقە دەتوان ‌‬ ‫دنیای شیعر‌و بۆ عاشقبوون و بەردەوامی‪،‬‬

‫بەهمەن قوبادی ‪:‬‬

‫هیچ كەس ڕێگەی پێنەداوم بەكوردی فیلم دروستبكەم‬

‫دیداری‪/‬پیتەرسكارڵێت‬ ‫و‪:‬لەفارسییەوە‪ /‬نەبەز ئەحمەد‬

‫بەهمەن قوبادی سینەماكار و دەرهێنەری‬ ‫گەورەی رۆژهەاڵتی كوردستان‪ ،‬لەدیدارێكدا‬ ‫ب��اس��ی نەهامەتییەكانی گ��ەل��ی ك���ورد و‬ ‫خراپی ب��ارودۆخ��ی ژن��ان و ئ��ەو ناڕەحەتیانەی‬ ‫لەدەستبەسەرداگرتنیفیلمەكەیورێگەگرتن‬ ‫لەدروستكردنی فیلمێكی تر‪ ،‬لەالیەن ئێرانەوە‬ ‫رووب���ەرووی بووەتەوە دەڵێت «م��ردن دەبێتە‬ ‫بابەتی ن��اوەڕۆك��ی فیلمەكانی ت��رم» باس‬ ‫ل��ەوەش��دەك��ات هیچكەس رێگەی ئ��ەوەی‬ ‫پێنەداوەبەكوردیفیلمدروستبكات‪،‬لەسەرخۆ‬ ‫وبەروویەكیخۆشەوەتوانیوێتییەكەمفیلمی‬ ‫سینەمای كوردی لەسینەمای جیهاندا بەزمانی‬ ‫كوردیدروستبكات‪.‬‬ ‫پیتەر‪ :‬تۆ فیلمت لەعێراق و لەئێران‬ ‫دروستكردوە‪ ،‬پێموایە لەهیچ یەكێك لەم‬ ‫واڵتانەدا فیلمسازی ئاسان نیە و سەختیەكان‬ ‫جیاوازن‪،‬ئەتوانیباسیانبكەیت؟‬

‫قوبادی‪ :‬ئێرە سەختی و ناڕەحەتی خۆی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆر كەمتر لەبەرامبەر ئێراندا‪ ،‬لێرە زیاتر هەست‬ ‫بەئازادی كاركردن دەكەم‪ ،‬شتێك بەناوی سانسۆرەوە‬ ‫نییە‪ ،‬ب��ەاڵم ل���ەڕووی بەرهەمهێنان و تیمەوە‬ ‫ناڕەحەتە‪ ،‬هەمووشتێك هەرخۆتی‪ ،‬دەبێت رۆڵی‬ ‫دەكەس بەتەنیا ببینیت‪ ،‬ئەكتەرت نیە‪ ،‬دەبێت كوچە‬ ‫و كۆاڵنەكانی دیهاتەكان بگەڕێم ئەكتەر بدۆزمەوە‪،‬‬ ‫هەروەها ناڕەحەتە تێیان گەیەنیت و ڕازیانكەیت‬ ‫كە سینەما چیە‪ ،‬بۆ نمونە لەفیلمی «گۆرانی‬ ‫سەرزەوی دایك»دا ئەو قژلولەم هێنا وتی شانازیە‬ ‫كە كار بۆ تۆ دەكەم‪ ،‬یەك رۆژ كارمانكرد شەو‬ ‫وتی خواحافیز‪ ،‬وتم ئەبێت دوومانگ لێرە بیت‪،‬‬ ‫وتی چی! من دەسەعاتە كارت بۆدەكەم فیلمەكەی‬ ‫تۆ دووس��ەع��ات��ە‪ ،‬ی��ەك هەفتە هەوڵمدا‪ ،‬چووم‬ ‫مامۆستای زانكۆم هێنا تا ئەمەی رازیكردوە‪.‬‬

‫پ��ێ��ت��ەر‪ :‬دەم����ەوێ����ت ك��ەم��ێ��ك ب��اس‬ ‫لەفیلمەكانت بكەیت بەتایبەت «ساتێك بۆ‬ ‫مەستی ئەسپەكان» ئەو فیلمەی بەجیهانی‬ ‫ناساندی؟‬

‫قوبادی‪ :‬كاتێك فیلمی «ساتێك بۆ مەستی‬ ‫ئەسپەكان»م دروستكرد‪ ،‬هیچ ئایدیایەكم نەبوو‬ ‫لەسەر پارچە كاغەزێكی بچوك شەش دێڕم نوسی‬ ‫بۆ خۆم «بەهمەن تۆ دەبێت سەبارەت بەمنداڵەكانی‬ ‫م��ەرز فیلمی بەهێز دروستكەیت‪ ،‬چ�������ووم‬ ‫ف��ی��ل��م��ەك��ەم��م ك��رد‬ ‫ب��ەه��ەش��ت بەش‬ ‫چ���ی���رۆك���م‬ ‫ن��ەب��وو‪،‬‬

‫بەخۆمم وت «بەهمەن تۆ هەشت فیلمی (‪)10‬‬ ‫خولەكیدروستدەكەیت»دەستمكردبەدروستكردنی‬ ‫(‪ 10‬خولەك ‪ 10‬خولەك) بەدوای دێڕیكدا دەگەڕام‬ ‫تاچیرۆكەكان شێوەیەك وەرگرن‪ ،‬رۆژێك گەڕامەوە‬ ‫بۆ كوردستان بەهاوڕێكەمم وت «سەرێك لەو‬ ‫الدێیە بدەین كە سێ مانگ لێی ئاوارەبووین‪،‬‬ ‫رۆشتین بۆ الدێكە سەیرمكرد پڕە لەقاچاخچی‪،‬‬ ‫قاچاخچییەتی دەكەن دەستمكرد بەوێنەگرتن و‬ ‫كورتە فیلمەكەم‪ ،‬تەماشامكرد كورتە فیلمەكەم‬ ‫هیچ شوێنێك پیشانی نەدەدا‪ ،‬هەرچەندە بابەتێكی‬ ‫گرنگ و سەرسوڕهێنەری ئەو شوێنەیە‪ ،‬ئیتر‬ ‫دوای دروستكردنی (ڤێرژنە) درێژەكەی ئەم فیلمە‬ ‫كەوتم و فیلمم دروستنەكرد‪ ،‬بەكامیراكەم وێنەی‬ ‫ئەو ژیانە راستەقینەی ئەوێمگرت‪ .‬لە (‪)%70‬‬ ‫ی ناوەرۆكی فیلمەكە ئەو راستیەبوو كە لەوێ‬ ‫دەبینرا‪ ،‬لە (‪)%30‬ی لەرووداوی رۆژانی رابردوی‬ ‫خۆم بوو‪( ،‬ئەیوب) كارەكتەری منداڵی بەهمەنی‬ ‫قوبادیە‪ ،‬ئەو دایك و باوكی لەدەست دەدات دەكەوێتە‬ ‫هەوڵبۆبژێویخێزانەكەی‪،‬بەتێكستیجۆراوجۆر‬ ‫لەهەموو فیلمەكانمدا قەلەق و توڕە و بێزارم‪ ،‬بەدوای‬ ‫چارەسەر و خۆخاڵیكردنەوەم‪ ،‬دەمەوێت هەندێك‬ ‫لەشێواوییەكانم خاڵی بكەمەوە‪ ،‬هەروەها بەهۆی‬ ‫ناڕەزایەتیم بەرامبەر ژیانی رابردو و ئێستاشم هاوار‬ ‫دەكەم‪.‬‬ ‫ویستم فیلمێك دروستكەم لەداستانی (ساتێك‬ ‫بۆ مەستی ئەسپەكان) جیاوازتربێت‪ ،‬بۆیە هاتم‬ ‫(ئاوازەكانم) دروستكرد‪ ،‬كە بەشێكە لەفەرهەنگی‬ ‫كوردستان‪ ،‬خەڵكی دەیانوت بۆ ئەم فیلمەت ئەوەندە‬ ‫قورس و‌ناڕەحەتە! پێموتن چونكە دەروونم ناڕەحەتە‪،‬‬ ‫فیلمەكانم پەنجەرەیەكی ناخی خۆمن و تەواوی‬ ‫فیلمەكان ناو شەقامن‪ ،‬چونكە بەسەرهاتەكانی‬ ‫كورد هەموویم هێناوی شەقامن و هیچكاتێك‬ ‫شوێنێكماننەبووەكەهەمیشەلێینیشتەجێبوبین‪،‬‬ ‫ئێمە هەمیشە لەسەرجادە ژیاوین‪ ،‬بەبێ خواستی‬ ‫خۆمان هەمیشە لەڕەودا بووین و ماڵ بەكۆڵبووین‪،‬‬ ‫قالیمان هەڵگرتووە و لەم ماڵ بۆ ئەو ماڵ و لەم‬ ‫شار‌بۆ ئەو شار ئاوارە بووین‪ ،‬ئەم شتانە هاتوونەتە‬ ‫ناو فیلمەكانی من‪ ،‬ئەم شێوە ژیانە وەك قاچاخچی‬ ‫لێكردوین‪.‬‬ ‫لەفیلمی «كیسەڵەكان دەف����رن»دا ویستم‬ ‫جەنگ‬ ‫ف��ی��ل��م��ێ��ك��ی دژی‬ ‫دروستكەم كە‬ ‫ه���ات���م بۆ‬ ‫ع���ێ���راق‬

‫لەو جەنگەی كە جەنگاوەرەكەی بتوان ‌‬ ‫ێ‬ ‫بەسانایی خ��ۆراگ��ری ب��ك��ات‪ ،‬دنیایەكە‬ ‫ئەستەمە تێیدا م��رۆڤ��ەك��ان ش��ادم��ان بن‬ ‫ب��ەب��ردن��ەوە‪ ،‬نەمدەویست دیمانەكەی من‬ ‫و ه��ەاڵڵ��ە ب��ەج��ۆرە بێت‪ ،‬ب��ەاڵم قسەكردن‬ ‫لەگەڵ شاعیرێكدا كە پڕبێت لەراستی‬ ‫وتن و دوربێت لەنمایشی رووكەشی‪ ،‬ئاسان‬ ‫نیە چ جای ئەو شاعیرە مێینەیەك بێت‬ ‫و لەئەزەلەوە عەزابی بەدەست راستگۆییەوە‬

‫چەشت بی‪ ،‬هەاڵڵە لەدواین دێڕدا پێیوتم‬ ‫«لەمێژە پڕبووم لەئاژاوە و لەسەركێشی‪،‬‬ ‫هەر ئەم سەركێشیەشە كردمی بەشیعر و‬ ‫هەست دەك��ەم یەكپارچە شیعرم‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وەها ناسكی كردومەتەوە كە بەئاستەم بتوانم‬ ‫ئەو جەنگاوەرەبم كە لەبەرەكانی جەنگەوە‬ ‫دەه��ۆڵ��ی ج��ەن��گ��اوەرێ��ت��ی��م ب��وك��ت��م‪ ،‬هێندە‬ ‫ناسك بوومەتەوە كە رەنگە چیدی نەتوانم‬ ‫بەرگەی تیرە هاوێژراوەكانی قەدەر بگرم»‪.‬‬

‫تەماشامكرد منااڵن بەدبەختترین و الوازترین و‬ ‫بشتگوێخراوترین چینن‪ ،‬ئێمە چینە سوتاوەكەین‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەم چینە كە ت��ازە پێدەگەن زۆر لەئێمە‬ ‫سوتاوترن‪ ،‬ئێستا قسە لەسەر ئەوەیە كە دەبێت ئێمە‬ ‫چیبكەین بۆ نەوەكانی داهاتوو‪ ،‬بۆیە بەمنااڵنەوە‬ ‫هاتمە ن��اوەوە‪ ،‬یەكەم فیلمم بوو دوای ڕوخانی‬ ‫رژێمی بەعس‪ ،‬تەواوی كارەكتەرەكان بەتایبەت لەم‬ ‫فیلمە و لەفیلمی (ساتێك بۆ مەستی ئەسپەكان)‬ ‫دا نمایشی ژیانی خۆمن و «ئاگرین» الیەكمە‬ ‫و «كاك سەتەالیت» ئەوالكەی ترم‪ ،‬هەموویان‬ ‫پارچەكانی رابردوی گیانی خۆمن‪ ،‬هەموو ئەو‬ ‫رەفتارانەی كە منااڵنی ناو فیلمەكانم دەیكەن‬ ‫ڕابردوی مناڵی خۆمن‪.‬‬

‫پێتەر‪ :‬هەریەكێك لەفیلمەكانت نزیك‬ ‫لەمەرزەوە دروستكراون‪ ،‬ئیتر عێراق و توركیا‬ ‫یان عێراق و ئێران بۆچی!‌بۆچی سنورەكان‬ ‫ئەوەندەگرنگنلەفیلمەكانتدا؟‬

‫قوبادی‪ :‬من لەبانە لەدایكبووم كە نزیكترین‬ ‫مەرزی ئێرانە عێراقه‌‪ ،‬زۆرترین كوشتار لەشەڕی‬ ‫ئێران و عێراقدا لەبانە و مەریوان بوو‪ ،‬زۆرترین‬ ‫كارەساتەكانلەبانەلەمنروویدا‪،‬لەسەرمەرزبوومئەو‬ ‫جێگایەی كە سێ مانگ لێی ئاوارە بووم الدێیەك‬ ‫بوو بەناوی «س��ەرداب و سوراب» ئەوشوێنەی‬ ‫فیلمی«ساتێكبۆمەستیئەسپەكانم»لێدەركرد‪،‬‬ ‫لەمناڵییەوە شارەزای سنور بووم بۆنی سنور دەناسم‪،‬‬ ‫هەروەها كورد (‪ )40‬ملیۆن كەسن لەچوار واڵتی‬ ‫جیاوازدەژینوهەندێكیشیانلەڕوسیاوهەندێكیش‬ ‫لەئەوروپان‪ ،‬سنور لەبەینیاندایە‪ ،‬زۆرێك لەخزمەكانم‬ ‫لەكوردستانیعێراقەودەبێتساڵیچەندینمانگ‬ ‫چاوەڕێبكەم تاڕێگەم پێبدرێت سەردانیان بكەم كە‬ ‫دەمەوێت لەمشارە بۆ ئەو شارە بڕۆم لەوانەیە (‪50‬‬ ‫تا ‪ )100‬كیلۆمەتر بێت‪ ،‬ساڵێك دەبێت چاوەڕێكەم‬ ‫تاڕێگەمپێبدەنبێمكەسوكارمببینم‪،‬ئەمەگەورەترین‬ ‫كێشەمە‪،‬ئەمەدەمخنكێنێت‪.‬‬

‫پیتەر‪ :‬ئه‌ی فیلمانه‌ی ل ‌ه عێراق و ئێران‬ ‫به‌زمانی کوردی درووستکراون کاتێک ده‌چنه‌‬ ‫وڵتێکیتر کێشه‌ت بۆ درووست ناکه‌ن؟‬

‫قوباد‪ :‬هیچكەس رێگەی ئ��ەوەی پێنەداوم‬ ‫ب��ەك��وردی فیلم دروستكەم‪ ،‬زۆر لەسەرخۆ و‬ ‫بەبزەكانی سەرلێو و روویەكی خۆش توانیم یەكەم‬ ‫فیلمی سینەمای كوردی لەمێژوی سینەمای‬ ‫جیهاندا دروستكەم‪ ،‬یەكەم جاربوو كە فیلمێكی‬ ‫نێودەوڵەتی دروستبكرێت لەتەواوی دونیا بەزمانی‬ ‫كوردی‪ ،‬یەكەم و دووەم‌و سێیەم فیلمیشم هەر بە‬ ‫كوردی بوو‪ ،‬بەاڵم ئێستا كێشەم بۆ دروستبووە‪،‬‬ ‫لەكاتی دروستكردنی فیلمی چوارەممدا‬ ‫ب��ەر لەدەستپیكردنی وێنەگرتنەكەی‬ ‫تەلەفۆنیان بۆ كردم كە نابێت فیلمەكەت‬ ‫بەزمانی كوردی بێت ئەگەر كوردیشبێت‬ ‫لەسەدا (‪)20‬ی كوردی بێت‪ ،‬وتم ئاخر من‬ ‫كوردم كوردی ئێرانم مافم هەیە لەسەر ئەم‬ ‫خاكە و بەشێك لەئێران كوردە‪ ،‬مافی خۆیانە‬ ‫خاوەنی زمانی خۆیانبن‪ ،‬كاتێك فیلمی «نیوەی‬ ‫مانگ»م دروستكرد دەستیان بەسەر فیلمەكەمدا‬ ‫گرت و ڕێگەم پێنادەن فیلمی تر دروستكەم‪ ،‬ئەگەر‬ ‫كوردنەبوومایەوایلێنەدەهات‪،‬زۆرێكلەفیلمسازانی‬ ‫ئێران فیلمی وایان دروستكردوە كە ئەگەر‬ ‫من (‪ )5‬خولەكم لەیەكێك لەوفیلمانە‬

‫دروستكردایە لەوانەبوو ئێستا نەمتوانیایە تائاخری‬ ‫ژیانم سەر بكەمەوە بەو واڵتەدا‪ ،‬نازانم تاوانم چیە‬ ‫من خۆم بەئێرانی دەزانم من كوردی ئێرانم‪ ،‬بۆ من‬ ‫گرنگە و ئەركی منە كە باس لەكێشەی واڵتەكەم‬ ‫بكەم‪ ،‬ئامانجم ئەوەیە كە كوردەكان چارەنووسێكیان‬ ‫هەبێت‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ ف���ارس زم��ان��ەك��ان��دا مافیان‬ ‫یەكسانبێت‪ ،‬ئەو مافەی كە فارسەكان هەیانە كورد‬ ‫نییەتی‪،‬بەشخوراوین‪،‬بەكامیڕاكەمگفتوگۆدەكەم‪،‬‬ ‫دەمەوێت بەكامیراكەم كێشەكان بخەمە بەرچاو‪،‬‬ ‫دەمەوێت بەئارامی و بەكامێراكەم قسە بكەم تا‬ ‫مافی سروشتی خۆمان وەربگرین‪.‬‬

‫پێتەر‪ :‬فیلمی «نیوەی مانگ» ئەزانم‬ ‫بەشێكە ل��ەپ��رۆژەی ئاهەنگی یادكردنەوەی‬ ‫(‪ )250‬ساڵەی لەدایكبوونی «م���ۆزارت» چ‬ ‫پەیوەندییەك هەیە لەنێوان ژیانی كوردستان‬ ‫و فیلمی «نیوەی مانگ» و مۆزارتدا؟‬

‫قوبادی‪ :‬بەبڕوای من ئەمڕۆ هەزاران مۆزارت‬ ‫دەبینرێت‪ ،‬مۆزارت تەنها مرۆڤێك نیە‪ ،‬رۆحیكە‬ ‫لەجەستەی ملیۆنەها مرۆڤی هونەرمەندی‬ ‫دون��ی��ای ئ���ەم���ڕۆدا‪ ،‬ئ��ەم��ەوێ��ت باسی ژیانی‬ ‫هونەرمەندانت بۆبكەم‪ ،‬من لێرە لەساڵی (‪)2007‬‬ ‫دا «مامۆ»ت پیشان دەدەم‪ ،‬كە لە (‪ )250‬ساڵ‬ ‫لەمەوبەری مۆزارت كاری خوڵقێنەرتری دەكرد‪،‬‬ ‫ئێستا كارەكتەرێكی كوردی لەشێوەی مۆزارتت‬ ‫پیشاندەدەم‪ ،‬لەچ بارودۆخێكدا دەژی (‪ )250‬ساڵ‬ ‫تێپەڕی بەسەر ئەم بارودۆخەدا‪ ،‬ئێمە لەناوچەیەكدا‬ ‫دەژین كە ژن مافی گۆرانی وتنی نیە‪ ،‬ئەمە‬ ‫داستانە تاڵەكانی ئەم بەشەی زەویە كە ئێمە ژیانی‬ ‫لێبەسەردەبەین‪،‬پێموایەخراپترینجێگایسەرزەوی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاستە‪ ،‬بەدبەختی و بێشانسی ئێمە‬ ‫ئەوەیە كە سەرچاوەیەكی بێكەڵكمان هەیە نەوتە‪،‬‬ ‫لەپێناوی نەوتدا هەمووشتێك پشتگوێ خراوە‪،‬‬ ‫لەپێناوی نەوتدا گوێ بەهیچ شتێك نادرێت‬ ‫نەفەرەهەنگ نەهونەر‪ ،‬تەنها نەوت و بازرگانی‬ ‫و دزی و فرۆشتنی چەك و تەقەمەنی لەپارەی‬ ‫فیلمەكانی من و منااڵنی نێو فیلمەكەم دەچێتە‬ ‫گیرفانی غەربەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی دەستم دەكەوێت‬ ‫تەل و ئاسنە شكاو‪ ،‬ئەوەی بۆم ماوەتەوە ئینگالین‬ ‫و لەوح و گوللە تۆپ و ئاسنە شكاوە‪ ،‬نازانم كەی‬ ‫ئەم بارودۆخە دەگۆڕێت تامنیش فیلم لەسەر شتی‬ ‫تر دەركەم‪.‬‬ ‫«م��ام��ۆ» كەسایەتی بەهمەن قوبادیە لە‬ ‫تەمەنی (‪ 60‬بۆ ‪)70‬ساڵیدا‪ ،‬لەڕێگەی مامۆوە‬ ‫ئەو ترسەی لەمردن هەمە هێنامە ناو فیلمەوە‪،‬‬ ‫رۆژبەڕۆژ سێبەری مەرگی رەش قورستر دەبێت‪،‬‬ ‫ئەو فشارەی لەچواردەورمە بێئومێدی ئەم ناوچەیە‬ ‫لەهەموو شتەكان‪ ،‬لەڕووی پیشە و فیلمسازیەوە‬ ‫تائەو ناڕەحەتیانەی كە لەهەمووالیەكەوە رووم‬ ‫تێدەكات‪ ،‬لەدەستبەسەرداگرتنی فیلمەكەم و‬ ‫لەڕێگەگرتن لەدروستكردنی فیلمێكی تر‪،‬‬ ‫لەنەبوونی ستاف لەهەمووشتێك‪ ،‬ترسی مەرگ‬ ‫رۆژب��ەڕۆژ زیاتر دەبێت و هیالكی كردوم‪ ،‬مردن‬ ‫دەبێتەبابەتیناوەرۆكیفیلمەكانیترم‪.‬‬ ‫درێژەیچاوپێكەوتنەكەلەماڵپەڕیچەترپریسدا‬ ‫بخوێنەرەوە ‪www.chatrpress.com‬‬

‫بەنمایشی شوێنێك بۆ یاری فیستیڤاڵی‬ ‫فیلمی كوردی زوریخ دەكرێتەوە‬ ‫چە تر‬

‫ل��ەژێ��ر ن���اوی (ف��ی��ل��م��ی ك����وردی و‬ ‫دەن��گ��ی ك����وردی) ل��ەه��ۆڵ��ی سینەما‬ ‫(ف���ی���ل���م���پ���ۆدام) ل����ەواڵت����ی س��وی��س��را‬ ‫بەنمایشی فیلمی سینەمایی (شوێنێك‬ ‫ب����ۆ ی�������اری) (‪)KICK OFF‬‬ ‫ف��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ��ی ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی فیلمی‬ ‫كوردی زوریخ كرایەوە‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی راگەیاندنی گشتی‬ ‫كۆمپانیای (ن��اری��ن فیلم) لەهەولێر‪،‬‬ ‫ل��ەرۆژان��ی بەڕێوەچوونی فیستیڤاڵدا‬ ‫ك���ۆم���ەڵ���ێ���ك ف��ی��ل��م��ی س��ی��ن��ەم��ای��ی‪،‬‬ ‫سینەماكارانی ك��ورد و بە بەشداری‬ ‫هەندێك ل��ەو فیلمسازانە نمایشكران‪،‬‬ ‫ل��ەوان��ە‪ :‬فیلمە سینەمایەكانی (نیوە‬ ‫مانگ) لەدەرهێنانی بەهمەن قوبادی‪،‬‬ ‫(س���رت���ە ل���ەگ���ەڵ ب���ا) ل��ەدەره��ێ��ن��ان��ی‬ ‫ش���ەه���رام ع��ەل��ی��دی‪ ،‬ف��ی��ل��م��ی (م��ن‬ ‫دیت) لەدەرهێنانی میراز بێزار‪،‬‬ ‫(باهۆز) لەدەرهێنانی كازم ئوز‪،‬‬ ‫(وینترالند) لەدەرهێنانی هیشام‬ ‫زەم������ان‪( ،‬واڵت�����ی ئ��ەف��س��ان��ە)‬ ‫لەدەرهێنانی رەحیم زەبیحی‪،‬‬ ‫ف��ی��ل��م��ی (ك���ل���ۆزئ���اپ)‬

‫لەدەرهێنانی یوكسەل یاڤوز‪( ،‬پەڕینەوە‬ ‫ل���ەغ���وب���ار) و ف��ی��ل��م��ی س��ی��ن��ەم��ای��ی‬ ‫(شوێنێك بۆ ی��اری) لە لەدەرهێنانی‬ ‫شەوكەت ئەمین كوركی‪.‬‬ ‫فیستیڤاڵی ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی فیلمی‬ ‫كوردی زوریخ بەئامادەبوونی وەزیری‬ ‫رۆشنبیری واڵتی سویسرا و وەزیری‬ ‫رۆش��ن��ب��ی��ری و الوان�����ی ح��ك��وم��ەت��ی‬ ‫هەرێمی كوردستان و سینەماكارانی‬ ‫ك�����ورد ب��ەپ��ش��ت��ی��وان��ی و چ���اودێ���ری‬ ‫وەزارەت��ی رۆشنبیری واڵتی سویسرا‪،‬‬ ‫وەزارەت��������ی رۆش���ن���ب���ی���ری و الوان����ی‬ ‫حكومەتی هەرێمی ك��وردس��ت��ان و بە‬ ‫ه���اوك���اری ك��ۆم��پ��ان��ی��ای س��ی��ن��ەم��ای��ی‬ ‫سویسی (فیلمپۆدام) و لەسێ بەشی‬ ‫(سینەمای كوردی ـ دەنگی كوردی)‪،‬‬ ‫(سینەمای بەریتانیا دوای جەنگی‬ ‫جیهانی دووەم) و (سینەمای‬ ‫بێدەنگ) لەرۆژانی (‪26‬‬ ‫ت����ا ‪)2010/8/ 30‬‬ ‫لەهۆڵەكانی سینەمای‬ ‫(ف��ی��ل��م��پ��ۆدام) ل��ەش��اری‬ ‫سویس لەواڵتی سویسرا‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪.‬‬

‫پارتی مێژوو ئاوەژوو دەكات یان‬ ‫قانعی فەرد خیانەت لەمێژوو دەكات؟‬ ‫م���ێ���ژوو هەمیشە‬ ‫خ������وێ������ن������دن������ەوەی‬ ‫جیاوازی بۆدەكرێـت و‬ ‫لەهەرخوێندنەوەیەكی‬ ‫واق��ی��ع��ی��ان��ەدا بەشێك‬ ‫لەڕاستی وەدەردەخ���ات‬ ‫و بەشێكی ت��ری��ش ل��ەگ��وم��ان بەرجەستە‬ ‫دەك���ات‪ ،‬ب��ەاڵم ئ���ەوەی گرنكە ب��ۆ خوێنەر‬ ‫م����ان����ەوەی گ��وم��ان��ە ل���ەس���ەر چ��ی��رۆك��ی‬ ‫رووداوەك��ان و خۆبەدەستەوە نەدانێتی لەئاست‬ ‫سیحری چیرۆكەكاندا و گێڕانەوەی ساتە‬ ‫بەسەرچووەكان لەڕابردویاندا‪.‬‬ ‫گ��ۆڤ��اری (ل��ڤ��ی��ن) ل��ەژم��ارە (‪)134‬دا‬ ‫لەرێگەی (قانعی فەرد)ەوە دەڵێت «بارزانی‬ ‫بەئۆڵسنی وت��ەوە قازی محەمەد پیاوێكی‬ ‫ترسنۆك بووە» یان دەڵێت «ڕیوایەتێك لە لەندەن‬ ‫هەیە دەڵێت ئینگلیزەكان بارزانیان هەڵفڕاند كە‬ ‫بێتە ئێران لەسەر ئەوەی كە كۆماری مهاباد‬ ‫بڕوخێنێت» ئەم قسەی‌ه دەبێت هەڵوەستەی‬ ‫لەسەر بكرێت؟ چونكە سەرچاوە مێژووییەكان‬ ‫دەڵێن بارزانی بەر لەشۆڕش و دامەزراندنی‬ ‫كۆماری مهاباد رۆیشتووەتە مهاباد‪ ،‬كەچی‬ ‫چیرۆكەكەی ئۆڵسن لەزمانی قانعی فەردەوە‬ ‫شتێكی تر دەگێڕێتەوە؟! هەربۆیە دەبێت‬ ‫کاتێک مێژوو دەگێرینەوە خۆمان لەگومان‬ ‫بپارێزین و دەبێت ئەوە بڵێن كە روویداوە نەك ئەوە‬ ‫بگێڕینەوە كە تا بەئێمەگەیشتووە چەندین سات‬ ‫بۆ رووداوەك��ە زیادكراوە و چەندینی تریشی‬ ‫لێكراوەتەوە؟! ئەگەر نا تەواوی گێڕانەوەكەمان‬

‫گومانی زیاتر لەڕاستبوونی دروستدەكات و‬ ‫دەبێتە شێواندنی مێژووكە‪ ،‬قسەم لەسەر ئەوە‬ ‫نییە بارزانی چۆن پێناسەی قازی محەمەد‬ ‫دەكات؟ چونكە ئەوەیان عیرفانی فەرد دەڵێت‬ ‫(ئۆڵسن) وەهای وت‪.‬‬ ‫عیرفان قانعی فەرد قسەلەسەر مێژوویەك‬ ‫دەك��ات كە ئەو تێدا ئامادەنییە و لەئێستادا‬ ‫دەم��ان��ب��ات��ەوە ب��ۆ ساتێكی م��ێ��ژووی ك��ە تا‬ ‫گەیشتووەتە ئێستامان دەیان سیناریۆی بۆ‬ ‫درەستكراوە و هەركەسێك لەبەرژەوەندی خۆی‬ ‫چەند دێڕێكی بۆ زیادكردوە و بەپێچەوانەشەوە‪،‬‬ ‫رێ��ك ئ��ەوە راستە كە گومان دەك��ەم كە لە‬ ‫(‪ )100‬ساڵی ئایندەدا كەسێك هەبێت بەم‬ ‫چەشنەی ئێستا چی رووی���داوە وەك خۆی‬ ‫بیانگێڕێتەوە بەبێ ئ��ەوەی شتێكی بۆزیاد‬ ‫بكات‪ ،‬گومانم لەهەرچی هەبێت لەوەیاندا‬ ‫بێگومانم ك��ە ئ���ەوەی م��ێ��ژوو دەنوسێتەوە‬ ‫راستگۆ نییە ئەگەر هەركەسێك بێت؟ چونكە‬ ‫ئەگەر نمونەیەك وەربگرین تائێستا (پارتی)‬ ‫باس لەوە دەكات كە «قازی محەمەد ئااڵی‬ ‫كوردی داوەتە بارزانی و وەك رابەری شۆڕشی‬ ‫كورد ناساندویەتی «كەچی (قانعی فەرد)‬ ‫دەڵێت «ئەو قسەیه راست نییە» لەوالشەوە‬ ‫(عەلی قازی محەمەد) دەڵێت قانعی فەرد‬ ‫درۆدەك��ات و مێژووی تێكداوە؟ لەنێوان ئەم‬ ‫دوو گێڕانەوەیەدا گومانێكی زۆر بەرجەستە‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئایا پارتی مێژووەكە ئاوەژو دەكاتەوە‪،‬‬ ‫یان قانعی فەرد خیانەت لەمێژوو دەكات؟‬ ‫لەبەشێكی دیدارەكەیدا قانعی فەرد دەڵێت‬

‫كێشەی كارەبا كەركوك‬ ‫دەخاتە مەترسییەوە‬ ‫دوای حەوت ساڵ‬ ‫لەپرۆسەی ئ��ازادی‬ ‫ش�����اری ك���ەرك���وك‪،‬‬ ‫ك���ێ���ش���ەی ك����ارەب����ا‬ ‫لەئێستادا بەیەكێك‬ ‫ل����ەگ����رن����گ����ت����ری����ن‬ ‫ئ��ەو كێشانە ئ��ەژم��ار دەك��رێ��ت ك��ە بەرۆكی‬ ‫هاواڵتیانی شارەكەی گرتووە‪ ،‬هەرچەندە ئەم‬ ‫كیشەیە بۆ ساڵی (‪ )1991‬دەگەڕێتەوە پاش‬ ‫داگیركردنی كوەیت لەالیەن رژێمی پێشووی‬ ‫بەعسەوە‪ ،‬عێراق دووچاری هێرشی هێزەكانی‬ ‫هاوپەیمانان ب��ۆی��ەوە و دەرئ��ەن��ج��ام زەرەر و‬ ‫زیانێكی زۆر ب��ەك��ەرت��ی ك��ارەب��ا گەیشت‪،‬‬ ‫بەاڵم هەموو ئەو بەڵێن ‌و پەیمان ‌و دروشمە‬ ‫ب��ری��ق��ەداران��ەی ل���ەدوای پ��رۆس��ەی ئ��ازادی��ی‬ ‫(‪)2003‬ەوە بەخەڵك درا ب��ۆچ��اك��ردن��ەوەی‬ ‫كارەبا‌و باشتركردنی بار و گوزەران‌و ژیانی‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگا‪ ،‬هیوا و ئاواتێكی زۆری‬ ‫الی��ان دروستكرد‪ ،‬ب��ەاڵم دوای ح��ەوت ساڵ‬ ‫لەچاوەڕوانی‪ ،‬دوای حەوت ساڵ لەئارامی‬ ‫‌و دان بەخۆداگرتن‪ ،‬دەرك��ەوت هەموو ئەو‬ ‫پ��ەی��م��ان ‌و ب��ەڵ��ێ��ن ‌و دروش��م��ان��ە لەزەمینی‬ ‫واقیعدا جێگایان نابێتەوە و بارودۆخی كارەبا‬ ‫لەخراپەوە بۆ خراپتر دەڕوات‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ڕۆش ل��ەگ��ەڵ ب��ەرزب��وون��ەوەی پلەی‬ ‫گ��ەرم��ا ل��ەش��اری ك���ەرك���وك‪ ،‬ن���اڕەزای���ی‌و‬ ‫ب���ێ���زاری دان��ی��ش��ت��وان��ی ش���ارەك���ە ب��ەرام��ب��ەر‬ ‫ن���ەب���وون���ی س��ادەت��ری��ن‬

‫پێداویستییەكانی ژیانیان كە خۆی لەكارەبا‬ ‫دەب��ی��ن��ێ��ت��ەوە ب��ەرزت��ردەب��ێ��ت��ەوە ك��ە پێموایە‬ ‫ئەگەر چارەسەرێكی خێرا و بەپەلەی بۆ‬ ‫ن���ەدۆزرێ���ت���ەوە‪ ،‬دۆخ��ەك��ە ل��ەژێ��ر ك��ون��ت��ڕۆڵ‬ ‫دەردەچێ‌و ئەنجامێكی خراپی لێدەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫خوپیشاندانەكانی ئەم دواییانەی شاری‬ ‫كەركوك پەیامێكی ترسناك لەخۆدەگرێت‬ ‫كە دوور نییە‪ ،‬دەستی ناحەز و نەیارانی‬ ‫كوردیشی تێدا بێت‪ ،‬بۆ ئەوەی وا پیشاندەن‬ ‫كە كورد شیاوی بەڕێوەبردن نین‌و كەس لێیان‬ ‫رازی نییه‌‪ .‬ئەمەش بێگومان مەترسییەكی‬ ‫گەورە لەسەر ئایندەی ئەم شارە دروستدەكات‬ ‫بەتایبەت لەم هەلومەرج‌و بارودۆخه‌ی ئێستا‬ ‫كە دوژمنانی گەلەكەمان چاویان بڕیوەتە‬ ‫شارەكە‌و بە هەرنرخێك بێت دەیانەوێت ئامانج‬ ‫‌و م��ەرام��ەك��ان��ی��ان بهێننەدی‪ ،‬ل��ەم نێوەندە‬ ‫ناكرێت حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆڵی‬ ‫تەماشاكەر ببینێت ‌و ل���ەدورەوە بوەستێت‪،‬‬ ‫بەڵكو پێویستە بەزووترین ك��ات بێتە سەر‬ ‫هێڵ‌و هەوڵی جدی بدات بۆ هێوەركردنەوەی‬ ‫بارودۆخەكە ‌و ئ��ەوەی لەتوانایدایە درێغی‬ ‫نەكات لەخزمەتكردنی شارەكە‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫كەركوك نەبێتە قوربانی هەندێك لەسیاسەتە‬ ‫ه��ەڵ��ە و پ���ڕ ك��ەم��وك��وڕی��ی��ەك��ان��ی بەشێك‬ ‫لەبەرپرسانی ش��ارەك��ە ك��ە ب��ەداخ��ەوە جگە‬ ‫لەبەرژەوەندی خۆیان ‌و پڕكردنی گیرفانیان‬ ‫‌و بەهەدەربردنی پارە و سەروەت ‌و سامانی‬ ‫ئ��ەم میللەتە ك��ارێ��ك��ی ج��وان��ی��ان نییە كە‬ ‫شیاوی باسكردن بێت‪.‬‬

‫(ك ‌ێ تێرمان دەكات لەبیستنی هەقیقەت)‬ ‫«مێژوو نوسم و قسەیەكی تازەم پێیە بۆمێژوو‬ ‫من لەوانە نیم بەدڵی دەسەاڵت بنوسمەوە»‪،‬‬ ‫ئەو قسەیە جوانترین وتەی مێژوو نوسێكە‬ ‫ئەگەر لەگەڵ خۆیدا راستگۆبێت؟ چونكە‬ ‫ئ��ەگ��ەر م��ێ��ژوون��وس ب��ەدڵ��ی دەس����ەاڵت یان‬ ‫الیەنێكی دی��اری كراو هەوڵ ن��ەدات مێژوو‬ ‫بنوسێتەوە ئەوا هەرگیز مێژوو بەئاوەژوكراوی‬ ‫س��ەردەم��ەك��ان نابڕێت و كەسیش ناتوانێت‬ ‫خیانەت لەمێژوو بكات‪ ،‬بەاڵم ئاغای فەرد وەك‬ ‫ئەوەی بەكەسێكی ئاڵۆز ناسراوە و گۆڤاری‬ ‫لڤین وه‌ه��ای پێناسەی دەك��ات‪ ،‬تاچەند ئەو‬

‫قسەیەی لەو پەڕی ئاڵۆزیدا نەكردوە‪ ،‬ئەو كە‬ ‫«قسەیەكی تازەی پێیە بۆمێژوو» وەك خۆی‬ ‫دەڵێت تاچەند لەدەروەی جەبرەكانی دەسەاڵت‬ ‫دەتوانێت مێژوو وەك خۆی بگێڕێتەوە؟ ئایا‬ ‫مێژوونوسەكانی تری كورد چۆن لەو قسانەی‬ ‫قانعی ف��ەرد دەڕوان���ن‪ ،‬ئەوانەی لەنزیكەوە‬ ‫لەگەڵ بارزانی بوون و ئێستا لەژیان ماون‬

‫تاچەند راستگۆیانە قسەیەك زیاددەكەن بۆ‬ ‫قسەكانی فەرد و تاچەند بەمێژوو نەناسێك‬ ‫ئەژماری دەكەن؟‬ ‫پارتی و قانعی فەرد كامیان مێژوو ئاوەژو‬ ‫دەكەن و كامیان تائێستا راستگۆیانە لەوساتە‬ ‫مێژوویەی بارزانی لەگەڵ قازی محەمەد و‬ ‫كۆمارەكەیدا راستگۆبوون؟ ئایا قانعی فەرد‬ ‫لەبەرژەوەندی دوژمنانی كورد مێژووی یەكێك‬ ‫لەسەركردەكانی كورد بەوشێوەیە دەگێڕێتەوە و‬ ‫گومان الی هەریەكەمان دروستدەكات یان ئەو‬ ‫راستدەكات و پارتی هەمیشە مێژووی وەك‬ ‫خۆی نەگێڕاوەتەوە؟‬ ‫پ��ارت��ی ك��ە خ��اوەن��ی مێژوویەكی درێ��ژە‬ ‫لەكەوتن و هەستانەوە لەشۆڕش و خەباتكردن‬ ‫تاچەند لەوەاڵمەكانیدا گومانەكانی ئێمە‬ ‫دەخاتە سەرقسەكانی ئاغای قانعی فەرد‬ ‫و بڕوامان پێدەهێنێت كە قانعی فەرد جگە‬ ‫لەپیاوێكی ئاڵوز هیچی تر نییە؟‬ ‫هەربۆیە دەڵێم لەهەمووشتێك بەگومانبن‪،‬‬ ‫رەن��گ��ە گ��وم��ان بمانباتە الی هەقیقەت‪،‬‬ ‫رەنگە هەقیقەت لەكۆتاییدا ئاشنامان بكات‬ ‫بەچێژی گومانەكانمان؟ چونكە ئەوەی وەك‬ ‫فریشتە خۆی نیشان ئەدات رەنگە لەهەموویان‬ ‫شەیتانتر بێت‪ ،‬ئەوەی دەڵێت راستی الی منە‬ ‫ئەوە هەڵەیەكی گەورە دەكات‪ ،‬ئەوانەی مێژوو‬ ‫دەنوسنەوە سەد لەسەد راستگۆنین‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫دەقەنوسراوەكان دەخوێننەوە خوێنەرێكی جدی‬ ‫نین‪ ،‬ئەوانەی واهەست دەكەن گومان دەكەن‬ ‫و گومانەكانیان لەجێگەی خۆیدایە دەبێت‬

‫گومان لەگومانەكانیان بكرێت‪ ،‬هەركەسێك‬ ‫خێرا بكەوێتە ژێ��ر كاریگەری دەقێك یان‬ ‫ه��ەرن��وس��راوێ��ك��ی ت����رەوە ئ���ەوە گەمژەترین‬ ‫بوونەوەری سەردەمەكەی خۆیەتی‪.‬‬

‫عیرفان قانعی‌فه‌رد‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪13‬‬

‫(بەپشت بەستن بەهێزە دەرەكییەكان حكومەت‬ ‫پێكنایەت‪ ،‬تەنیا قەیرانەكان زیاد دەبن)‬

‫لەساڵی (‪)2005‬‬ ‫ب������ۆ پ��ێ��ك��ه��ێ��ن��ان��ی‬ ‫حكومەتی عێراق (‪)3‬‬ ‫مانگی خایاند‪.‬‬ ‫ی (‪)2006‬‬ ‫لەساڵ ‌‬ ‫بەهەمان شێوە دوای‬ ‫تێپەڕبوونی (‪ )5‬مانگ بەسەر هەڵبژاردنە‬ ‫پەرلەمانیەكەدا حكومەت پێكهێنرا‪.‬‬ ‫ئەمجارەش دوای تەواوبوونی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫(‪ )3/7‬هەموو كەسێك چاوەڕوانی ئەوە بوو كە‬ ‫گوێبیستی پێكهێنانی حكومەتێكی یەكگرتوو‬ ‫لەعێراقێكی ف��ی��دراڵ و دی��م��وك��رات بێت كە‬ ‫مافی هەموو كەمەنەتەوەكان تێدا پارێزراو‬ ‫بێت و ببێتە هێمای فیدراڵی و پێكەوە ژیانی‬ ‫گەالن لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاست و مۆدێلێكی‬ ‫تازە بۆ ناوچەكە‪ ،‬بەاڵم بەپێچەوانەوە دیسان‬ ‫هەڵەكانی (‪ )2005‬و (‪ )2006‬دوبارەكرانەوە‬ ‫و نەتوانرا لەكاتی خۆیدا الیەنە سیاسییەكان‬ ‫بەپێشێلكردنی دەستوری هەمیشەیی عێراقیش‬ ‫حكومەت پێكبهێنن ‪.‬‬ ‫ئ��ەو‌ه (‪ )5‬مانگە بەسەر هەڵبژاردنەكاندا‬ ‫تێپەڕ دەبێت‪ ،‬بەاڵم تائێستاش نەگەیشتوونەتە‬ ‫ئەنجامێكی یەكالكەرەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو ف��اك��ت��ەران��ەی ك��ە ت��ائ��ێ��س��ت��اش و لە‬ ‫ئێستاش بەدواوە ئەبنە هۆی روودانی قەیرانە‬ ‫سیاسییەكان و رێكنەكەوتنی الیەنە سیاسییەكان‬ ‫بۆ پێكهێنانی حكومەت چین؟‬ ‫دەس��ت��ێ��وەردان��ی واڵت��ان��ی دراوس��ێ‬ ‫‪. 1‬‬ ‫ل��ەك��اروب��اری عێراق و ه��ەوڵ��دان بۆ گۆڕینی‬ ‫ئ���اراس���ت���ەی گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ەك��ان ل��ەع��ێ��راق‪،‬‬ ‫بەگوێرەی بەرژەوەندی خۆیان و قوڵكردنەوەی‬ ‫ملمالنێیەكان‪.‬‬ ‫پ��ەی��ڕەون��ەك��ردن��ی سیاسەتێكی‬ ‫‪. 2‬‬ ‫سەربەخۆی عێراقی ل��ەالی��ەن سەركردەكانی‬ ‫ع��ێ��راق��ەوە ك��ە ب���ەرژەوەن���دی ت����ەواوی عێراق‬ ‫ێ و‬ ‫و كەمینە ن��ەت��ەوەك��ان��ی ل��ەب��ەرچ��او بگر ‌‬ ‫دیموكراتیزەبوونی عێراق بكاتە ئامانجی خۆی‪.‬‬ ‫ه���ەر الی��ەن��ێ��ك��ی س��ی��اس��ی دوای‬ ‫‪. 3‬‬ ‫ت��ەواوب��وون��ی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان ك��ەس��ای��ەت��ی و‬ ‫نوێنەری ب��ەش��دارب��ووەك��ان س��ەردان��ی واڵتانی‬ ‫دراوسێیان زیاد كردوە ئەوەش وایكرد پێكهاتەی‬ ‫حكومەتی ئایندەی عێراق لەسروشتی خۆی‬ ‫البدات‪ ،‬هەرالیەنێك پشتی خۆی دایە هێزێكی‬ ‫دەرەكی و ویستی بەسەر پێكهاتەكانی تر (یان‬ ‫لیستەكانی تردا) زاڵ بێت‪ ،‬بەمشێوەیەش هەر‬ ‫لەسەرەتاوە نزیكبوونێكی ناوەندگەرا لەبەرامبەر‬ ‫یەكتر پ��ەی��ڕەو ك��راو‪ ،‬ه��ەوڵ��درا بەپشت بەستن‬ ‫بەهێزی دەرەكی بڕیاری خۆیان بەسەر یەكتردا‬ ‫زاڵ بكەن‪.‬‬ ‫ئ��ای��ا ئ���ەم ف��اك��ت��ەران��ە رێ��گ��ا ل��ەپ��ێ��ش چ‬ ‫قەیرانگەلێكی تر دەك��ەن��ەوە و ئەنجامەكەیان‬

‫په‌رله‌مانی نوێ عێراق‬

‫ێ دەگات؟‬ ‫بەكو ‌‬ ‫‪ . 1‬ئ���ەم ف��اك��ت��ەران��ە و چ��ەن��دی تریش‬ ‫واڵتیان كردووەتە تەختەی شەتڕەنج و واڵتانی‬ ‫دراوسێش وەك نۆرە یاری بەالیەنە سیاسییەكان‬ ‫ێ ج��ی��اوازی‬ ‫و ئ��ی��رادەی گ��ەالن��ی ع��ێ��راق بەب ‌‬ ‫ێ لەم یارییەدا‬ ‫ێ ك‌‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬تائێستاش نازانر ‌‬ ‫ێ كیش و مات ئەبێت و یارییەكە‬ ‫بەهێزترە؟ و ك ‌‬ ‫ێ تەواو ئەبێت؟‬ ‫لەبەرژەوەندی ك ‌‬ ‫‪ . 2‬سەرەڕای ئەوەی عێراق هێشتا لەقەیرانی‬ ‫پێكهێنانی حكومەت رزگاری نەبووە‪ ،‬شەپۆلی‬ ‫تەقینەوەكانیش ل��ەم چەند مانگەی دواییدا‬ ‫ف���راوان ب��ووەت��ەوە و ئەمریكاش س��ورە لەسەر‬ ‫كشانەوەی بەشی گ��ەورەی هێزەكانی لەبنكە‬ ‫سەربازییەكانی عێراق و تەسلیمكردنەوەیان‬ ‫بەهێزی عێراقی‪ ،‬ئەمانەش ئەبنە هۆی ئەو‬ ‫بۆشایەی كە ئێستا لەعێراقدا لەئەنجامی ئەو‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫قەیرانانەوە هاتوونەتە ئاراوە‪ ،‬بەرفراوانتر بێت و‬ ‫هەل و دەرفەتێكی باشتر و زۆرتر بۆ گروپ‬ ‫و الی��ەن��ە ت��ون��دڕەوەك��ان ل��ەالی��ەك و ئ��ەو شانە‬ ‫بەعسیانەی كە دوای روخانی رژێمی بەعسەوە‬ ‫هەمیشە ب���ەدوای ه��ەل��دا دەگ����ەڕان تابتوانن‬ ‫جارێكی ترخۆیان ڕێكبخەنەوە ئایندەی عێراق‬ ‫بەرەو ئاقارێكی توندوتیژتر ببەن‪ ،‬ئەم دەرفەتەش‬ ‫كە ئێستا الیەنە سیاسییەكانی عێراق سەرقاڵی‬ ‫ش��ەڕی دەس��ەاڵت��ن بەرامبەر یەكتر بۆخۆیان‬ ‫بیقۆزنەوە و بەگوێرەی ب��ەرژەوەن��دی خۆیان‬ ‫بەكاری بهێنن و كارێكی وا بكەن رۆژ لەدوای‬ ‫رۆژ زەمینەی الوازبوونی عێراق فەراهەم بكەن‬ ‫و دووب��ەرەك��ی و ئ��اگ��ری ش��ەڕی تایەفی و‬ ‫ئاینی‪ ،‬شیعە و سوننە زیندوو بكەنەوە‪.‬‬ ‫‪ . 3‬ه��ەرچ��ەن��دە ئ���ەم رەوش����ەی ئێستا و‬ ‫ئەم سیاسەتەی كە لیستە براوەكان و لیستە‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫دۆڕاوەك���ان���ی ه��ەڵ��ب��ژاردن ل��ەب��ەرام��ب��ەر یەكتر‬ ‫ب��ەردەوام��ی دەك���ەن‪ ،‬دەرفەتێكی لەبارتر بۆ‬ ‫هەندێك واڵت بەتایبەتی ئێران دەڕەخسێنێ‌‬ ‫تاچاو ب��ەڕاب��وردوودا بخشێنێتەوە و بكەوێتە‬ ‫ناو هەڵوێستێكی تۆڵەسەندنەوە‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫لەكاتی رژێ��م��ی پێشودا شیعە الیەنێك بوو‬ ‫كە لەالیەن سونەكانەوە دەچەوسێنرانەوە هەر‬ ‫ئەمەش وای لەئێران كرد كە بەدەستی شیعەكان‬ ‫لەڕێگای كودەتایەكەوە دەسەاڵت بگرنە دەست‬ ‫و تۆڵەی (‪ )8‬ساڵەی شەڕی لەگەڵ سەدامدا‬ ‫ب��ك��ات��ەوە و ب��ەم��ش��ێ��وەی��ەش رێ��گ��ای گەشتن‬ ‫ب��ەس��ەروەت و سامانی ع��ێ��راق ل��ەم رێگایەوە‬ ‫دەستبەكار بكات‪.‬‬ ‫س�����ەرەڕای ئ��ەم كێشە و ق��ەی��ران��ان��ە‪ ،‬ئایا‬ ‫چارەسەری بەپشت بەستن و پەنابردن بۆ ئێران‬ ‫و توركیا و سوریا و واڵتانی عەرەبی پێكدێت؟‬ ‫بەدڵنیاییەوە نەخێر‪ ،‬بۆچی؟‬ ‫لەبەر ئەوەی ئەگەر ئاوڕێك لەچەند ساڵی‬ ‫راب��ردو وات��ا ساڵی (‪ )2003‬ب��ەدواوە بدەینەوە‬ ‫ێ تەنیا‬ ‫ێ كە واڵتانی دراوس ‌‬ ‫بۆمان دەردەك��ەو ‌‬ ‫ل��ەڕێ��گ��ەی راگەیاندنەكانیاندا چەندینجار‬ ‫دوبارەیان كردووەتەوە كە ئێمە لەگەل پێكهێنانی‬ ‫حكومەتێكی بنكە فراوانین بۆ عێراقیەكان‪،‬‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەش هەموو جۆرە یارمەتییەكی‬ ‫حكومەتی ع��ێ��راق و الی��ەن��ە سیاسییەكانی‬ ‫دەدەین‪.‬‬ ‫لەالیەكی ت��رەوە رۆژان��ە لەالیەن هێزەكانی‬ ‫عێراقی و ئەمریكاوە ئ��ەو ت��ون��دڕەوان��ەی كە‬ ‫ل��ەواڵت��ان��ەوە ب��ۆ تەقینەوە ه��ات��وون دەستگیر‬ ‫دەكرێن‪ ،‬بۆیە ئەم ئەزموونە بۆمان دەسەلمێنێت‬ ‫كە ئەم پەیڕەوەی پشت بەستن ب��ەدەرەوە تەنیا‬ ‫دواخستنی كاتە یان كوشتنی كاتە و هیچی‬ ‫تر‪.‬‬ ‫بۆیە ئەڵێم ‪ ،‬تەنیا چارەسەرییەكی راست‪،‬‬ ‫ب��ەڕێ��زگ��رت��ن ل��ەئ��ی��رادەی ئ���ەو خ��ەڵ��ك��ەی كە‬ ‫سەرەڕای ئەو بارودۆخەی كە لەڕۆژی (‪)3/7‬‬ ‫عێراقی تێدا بوو لەهەموو كوچە و كۆاڵنێكی‬ ‫ئەم واڵتە مەترسی تەقینەوەیەك لەئارادابوو‪،‬‬ ‫بەاڵم دیسان هاواڵتیان روویان كردە سندوقەكانی‬ ‫دەنگدان و نوێنەری خۆیان هەڵبژارد‪ ،‬پێكدێت‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ئ��ەو ش���ەڕەی ك��ە ئ��ەو رۆژە‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان��ی ع���ێ���راق ل���ەب���ەرام���ب���ەر گ��روپ��ە‬ ‫توندڕەوەكان بەچەكی دەنگدان كردیان یەكسان‬ ‫ب��وو ب��ەو ش��ەڕەی كە چەند ساڵێكە ئەمریكا‬ ‫ێ لەبەرچاو‬ ‫ێ بەب ‌‬ ‫لەعێراق دەیكات‪ ،‬بۆیە ئەب ‌‬ ‫گرتنی ب��ەرژەوەن��دی تاكەكەسی و حزبایەتی‬ ‫و بەرژەوەندی دراوسێیی و فەرزكردنی بەسەر‬ ‫بەرژەوەندی گشتی گەلی عێراق حكومەتێكی‬ ‫ف��ی��دراڵ و دی��م��وك��رات بەپشتیوانی ت��ەواوی‬ ‫ێ جیاوازی پێكبهێنرێت‬ ‫نەتەوەكانی عێراق بەب ‌‬ ‫و بەرژەوەندییەكانیان بپارێزرێت‪.‬‬

‫خوانی رەمەزانی گەلی كوردستان‌ و ئابڕووی هەژاران‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫‪14‬‬

‫دەگ��ێ��ڕن��ەوە ئ��ی��م��ام��ی ع��ەل��ی خ��وای‬ ‫ل �ێ‌ ڕازی بێت پیاوێكی زۆر ه��ەژار‬ ‫دۆست بووە و زۆر ترسیشی لە هەژاری‬ ‫ه��ەب��ووە‪ ،‬زۆر ژی��ان‌و گ��وزەران��ی خەڵكی‬ ‫ب�����������ەالوە گ���رن���گ‬ ‫ب��������ووە‪ ،‬ب����ەوپ����ەڕی‬ ‫توانایەوە ڕووبەڕووی‬ ‫ه�����ەژاری‌و ن���ەداری‬ ‫بووەتەوە و كۆمەكی‬ ‫خ���ەڵ���ك���ی ك������ردووە‪،‬‬ ‫بەڵگەشمان بۆ ئەمە ئەم وتەیەیەتی كە‬ ‫دەف��ەرم��وێ��ت (ئ��ەگ��ەر ه���ەژاری پیاوێك‬ ‫ب���ووای���ە ب��ە دەس��ت��ی خ���ۆم دەم��ك��وش��ت)‬ ‫هەژاری ئەو دەردە كۆمەاڵیەتیەی كە بە‬ ‫درێژای ژیان بوونی هەبووە و كاریگەری‬ ‫نەگەتیڤی لەسەر ژیانی كۆمەڵگەی‬

‫مرۆڤایەتی ه��ەب��ووە ‌و هەیە ‌و دەبێت‪،‬‬ ‫بۆیە پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت‬ ‫بەیانیان‌و ئێواران ئەم دوعایەی ك��ردووە‬ ‫(اللهم انی اعوژ بك من الكفر والفقر)‬ ‫لێرەوە بەم چیرۆكە كورتە دەمەوێ‌ بچمە ناو‬ ‫باسەكەوە‪ ،‬دەڵێن سەردەمێك لەسەردەمەكان‬ ‫پادشایەك هەبووە دارودەستەكەی پێیان‬ ‫ڕاگەیاندووە كە ماڵێكی زۆر ه��ەژار و‬ ‫ن��ەدار هەیە تەنانەت قوتی ڕۆژانەشیان‬ ‫نیە‪،‬پادشایش فەرمان دەكات كە باشترین‬ ‫ژەمە خواردنیان بۆ بەرن‪،‬دەست‌و پێوەندی‬ ‫پادشایش هەر وا دەكەن خواردن دەبەن بۆ‬ ‫ماڵەكەو كاتێ‌ دەدەن لە دەراگ��ا خ��اوەن‬ ‫م��اڵ دەرگ���ا دەك���ات���ەوە و ت��وش��ی شۆك‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬دارو دەستەكە پێی دەڵ��ێ��ن‪ :‬ئەم‬ ‫خواردنە ڕازاوەی��ە دیاری پادشای واڵتە‬ ‫بۆ ئێوە كابراش خواردنەكە ڕەد دەكاتەوە‬ ‫چونكە بیر ل��ەوە دەك��ات��ەوە ئ��ەگ��ەر ئەم‬ ‫خواردنە بداتە منداڵەكانی ئەوا ڕۆژێكی‬ ‫تر داوای هەمان خواردنی لێدەكەن بۆیە‬ ‫ئ��ەوی��ش دەڵ��ێ��ت‪ :‬بیبەن ب��ۆ ماڵێكی ترو‬ ‫سوپاسی پادشا بكەن‌و بڵێن بردوومانە‬ ‫بۆ ئەوێ‌! مەبەستم بێ‌ ئەهمیەت كردنی‬ ‫ئەم بەرنامەیە نیە‪،‬چونكە زۆر بەرنامەی‬ ‫لەم شێوەیە بە هەردوو ئاراستەی چاك‌و‬ ‫خراپ بەشدارن‪ ،‬بەڕێزان ئێوە بیرتان لەوە‬ ‫كردووەتەوە كە جارێكی تر منداڵی ئەو‬

‫مااڵنەی سەردانیان دەكەن داواو بیانوی‬ ‫هەمان خواردن لەخێزانەكانیان ناگرن ؟؟‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی ت���رەوە ئ��ێ��وە دەزان���ن ك��ە ئەمە‬ ‫واقیعی ئەم هەرێمەیە و سەدان‌و هەزاران‬ ‫ماڵی لەم جۆرە چاوەڕێی بەرنامەیەكی‬ ‫ل��ەم ش��ێ��وەی��ەی ئ��ێ��وەن ؟؟ هەستان ب��ەوە‬ ‫ك��ردووە لەسایەی ئەم دەسەاڵتە كوردیە‬ ‫ن���ا ع���ەدال���ەت���ەدا ئ��ێ��س��ت��ا وای��ل��ێ��ه��ات��ووە‬ ‫چینی ن��اوەن��د ن��ەم��اوە خ��ەڵ��ك ل��ەزەوی��ە‬ ‫و ب��ەرپ��رس��ان��ی��ش ب��ە ئ��اس��م��ان��ەوەن‪ ،‬هیچ‬ ‫كاتێ‌ ئەمەتان بە بەرپرسانی ئەم واڵتە‬ ‫گەیاندووه‌؟ مندااڵنی بەرپرسان لەزستاندا‬ ‫دەبیت ئۆتۆمبێلیان بۆ گەرم بكرێت بۆ‬ ‫ئەوەی بچن بۆ قوتابخانە و ئەوەش ژیان‬ ‫‌و گ���وزەران���ی ه��اواڵت��ی��ان��ی ك��وردس��ت��ان��ە‬ ‫ئازادەكەمانە كە لەبەر نەبوونی‪ ،‬تەنانەت‬ ‫ناتوانن ڕۆڵەكانیشیان بخەنە بەر خوێندن‬ ‫لەسایەی ئەو بودجە زەبەالحەی كە دێتە‬ ‫ئەم واڵتەوە !!! ئێوە هیچ كات لەویژدانی‬ ‫خ���ۆت���ان پ��رس��ی��وە ب��ۆچ��ی خ��ەڵ��ك��ی وا‬ ‫دەژی؟؟ ئاخر ئەوەی لەم مەملەكەتەدا‬ ‫ب��وون��ی ن��ەب��ێ��ت زەم��ان��ەت��ی ژی����ان‌و ن��رخ‬ ‫دانەنانە بۆ بەهای مرۆڤەكان بۆیە ئاوا‬ ‫بە كوللە مەرگی ژی��ان بەسەر ئەبەن‪،‬‬ ‫ئەوەی زۆر سەرنجی ڕاكێشام ئەوەیە ئەو‬ ‫كەناڵە بەڕێزەی ئەم بەرنامەیە پێشكەش‬ ‫دەك���ات س��ەر ب��ە حزبێكی سیاسی ئەم‬

‫وەاڵمێك بۆ لێدوانەكانی یەكێتی مامۆستایان‬

‫سەبارەت بە كۆنگرە و هەڵبژاردنی ئەو یەكێتییە‬ ‫ل��ەژم��ارە (‪ )238‬رۆژن��ام��ەی ئاوێنە‬ ‫چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن��ێ��ك ل��ەگ��ەڵ (م‪.‬م��ح��ەم��ەد‬ ‫جوجە) ك��راوە تیایدا‬ ‫باسی لەوە ك��ردوە كە‬ ‫ئ���ەو رێ��ك��خ��راوان��ەی‬ ‫ی���اداش���ت���ی���ان داوەت�����ە‬ ‫رێ����ك����خ����راوەك����ەی����ان‬ ‫ش��ەرع��ی نین مافی‬ ‫ئ���ەوەی���ان ن��ی��ە سكااڵ‬ ‫لەسەر یەكێتییەكەیان تۆمار بكەن‪ ،‬بەو‬ ‫ب��ی��ان��ووەی ك��ە زۆرب��ەی��ان ل��ەك��ۆب��وون��ەوە و‬ ‫بڕیارەكاندا ئامادەبوون ئەم قسەیە ئەگەر‬ ‫ب��ۆ ح��زب��ی��ەك��ان راس���ت ب��ێ ئ���ەوا بەهیچ‬ ‫شێوەیەك بۆدەستەی داكۆكیكردن لەمافی‬ ‫مامۆستا و برادەرانی سەردەم راست نیە‪،‬‬ ‫چونكە ئەوانیش بەوێنەی ئێمەی دەستەی‬ ‫داكۆكیكار زۆرنیە دامەزراوین‪ ،‬وە یەكێتی‬ ‫مامۆستایان تەنها موڵكی یەكێتی و پارتی‬ ‫نیە ئ��ەو م��ژدە بەخشینەش بۆبردنەوەیان‬ ‫لەهەڵبژاردندا جێگەی پرسیارە و نەبەستنی‬ ‫گۆنگرەش بۆماوەی (‪ )17‬ساڵ دیسانەوە‬ ‫یەكێتی مامۆستایان‌و ستافەكەی دەخاتە‬ ‫ژێ��ر پ��رس��ی��ارەوە‪ ،‬خێركردن بۆبەشینەوەی‬ ‫پۆستەكانی ن��او یەكێتی مامۆستایان‬ ‫بەهەر گ��روپ ‌و الیەنێك نیشانەی دڵ‬ ‫گەورەیی و دیموكراتی ناو ئەو دەزگایە‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵكو بەرهەمی (‪ )18‬ساڵ بێدەنگی‬ ‫ئ��ەم رێکخراوەیە لەئاست ئ��ەو تەنگژە و‬ ‫ئاستەنگانەی كە بەهۆی دابەشبوونی دوو‬ ‫ئیدارەیەوە هاتوونەتە بوون‪.‬‬ ‫هەر رێكخراوە هێزێكی سیاسی خاوەنی‬ ‫مامۆستای تایبەت بەخۆی بووە یەكێتی‬ ‫و پارتیش خاوەنی هەمان مۆدێلی سیاسی‬ ‫ب���وون وە زۆری���ن���ەش ب���وون ب��ەه��ۆی ئ��ەو‬ ‫چەق بەستنەی كە بااڵدەست بووە لەناو‬ ‫گ��ۆڕەپ��ان��ەك��ەدا ئ��ەم دۆخ���ەش بەرهەمی‬ ‫ه��ەم��ان ئ��ەو (‪ )18‬س��اڵ بێدەنگییەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم مەرج نیە ئەوە بۆ ئەم سەردەمەش‬ ‫راستبێت‪ ،‬چونكە ئێستا لەسایەی سەری‬ ‫ئەمەریكا و دۆخ��ی سیاسی عێراقەوە‬ ‫پانتایەك لەئازادی دروستبووە كەشێكی‬ ‫وەها خوڵقاندوە مرۆڤ دەتوانێت النیكەم‬ ‫دەنگی نا ب��ەرز بكاتەوە‪ ،‬هەرچەندە ئەم‬ ‫هێزە سیاسیانەی كوردستان ئەم دۆخەیان‬ ‫ب��ەالوە ئەستەمە و پێیان قبوڵ ناكرێت‪،‬‬ ‫جاربەجاریش قەڵەمە ئ��ازادەك��ان توشی‬ ‫گیروگرفت دەكەن‪ ،‬بەاڵم ناتوانن رێگربن‬ ‫ل���ەب���ەردەم ئ����ازادی رادەرب��ڕی��ن��دا ئەویش‬ ‫بەپاڵپشتی ئەو زەمینەیەی كە ماڵپەڕو‬ ‫رۆژنامە و كەناڵە تەلەفزیۆنیە ئەهلییە‬ ‫سەربەخۆكان دروستیان كردوە‪.‬‬ ‫ب���ۆی���ە ح���ەق���ە رێ���ك���خ���راوی ی��ەك��ێ��ت��ی‬ ‫مامۆستایان پشت ب��ەو دۆخ��ەی راب��ردو‬ ‫نەبەستێت ئەوەندەش گەشبین نەبێت وەك‬ ‫(م‪.‬م��ح��ەم��ەد ج��وج��ە) م����ژدەی دەدات‪،‬‬ ‫ل��ەب��ڕگ��ەی��ەك��ی ت��ری چاوپێكەوتنەكەدا‬ ‫دەڵ��ێ��ت‪ :‬ئێمە خ��اوەن��ی (‪ )114‬ه���ەزار‬

‫مامۆستاین راگ��ەی��ان��دن��ی ئ��ەم ژم��ارەی��ە‬ ‫ب��ەن��ی��س��ب��ەت ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ەوە‬ ‫ژمارەی هەموو مامۆستایانی كوردستانە‬ ‫خۆدەكرێت بەوانەوەی كە بەزۆر كراونەتە‬ ‫ئ��ەن��دام��ی ئ��ەو یەكێتییە ئ��ەو ژم��ارەی��ە‬ ‫راس��ت بێت‪ ،‬ب��ەاڵم م��ەرج نیە هەموویان‬ ‫الیەنگری و دڵ��س��ۆزی حزبی دەس��ەاڵت‬ ‫بن تا بتوانێت هەموویان بەئەندامی ئەو‬ ‫رێكخراوە وەسف بكات بیانكاتە دەروێشی‬ ‫ئ��ەو رێكخراوە‪ ،‬لەبڕگەیەكی ت��ردا باس‬ ‫لەیاسادەكات پێموایە هەڵگوشینی هەموو‬ ‫یاساكان ‌و دەرهێنانی كۆمەڵێك دێڕ كە‬ ‫خزمەت بەئایدیای حزبی دەسەاڵت بكات‬ ‫وە لەبەرژەوەندی خۆیان بێت ناوهێنانی‬ ‫وەك یاسا جگە لە تەهمیش كردن‌و بچوك‬ ‫نیشاندانی بەرانبەرەكان بۆ ئەوەی توانا و‬ ‫لێهاتوویان سنوردار بكەن هیچی تر نیە‬ ‫دەنا ئەم یاسایەی كە ئەو باسی دەكات‬ ‫لەكوێ‌ دەرچ��وو؟ وە چۆن هەموار كرا و‬ ‫خرایە بواری جێبەجێ‌ كردنەوە؟‬ ‫لەبڕگەیەكی تری ئەو چاوپێكەوتنەدا‬ ‫ئ��ەو‪ :‬پێیوایە كە رێكخراوەكان هەرگیز‬ ‫جیانابنەوە لەیەكێتی مامۆستایان‪ ،‬چونكە‬ ‫هەموویان بەدانان هاتون خێریان پێكراوە‬ ‫ئەگەر برادەرانی ئەوان نەبوونایە كەسیان‬ ‫دەرنەدەچون! نەدەچونە كۆنگرەوە نەدەبوون‬ ‫بەئەندامی سكرتاریەت ئێوەی یەكیتی‬ ‫مامۆستایان ئەگەر خێرتان بەهەر كەس‬ ‫كردبێت ئ��ەوا ئ��ەم��ج��ارەی��ان خێر ناخوات‬ ‫ماڵتان ئاوابێت‪ ،‬ئێمە دەمانەوێت ئەو خێر و‬ ‫خێراتە بەزیاد بكەین بەحەقی خۆمان بێینە‬

‫كۆنگرە چونكە ئێمەی مامۆستا دەبێت‬ ‫بۆجاری یەكەم لەخۆمانەوە دەست پێبكەین‬ ‫خێر و خێراتمان پێنەكرێت‪ ،‬چونكە خێر و‬ ‫خێرات بەرهەمی هەڵبژاردن نیە‪.‬‬ ‫ئ��ێ��م��ە وەك ئ���ەو (‪ )8‬رێ��ك��خ��راوە نە‬ ‫بەهەراو هوریا س��ەری كەس دەئێشێنین‪،‬‬ ‫ن��ەت��ی��ج��ەك��ەش��م��ان پ���ێ ق��ب��وڵ��ە ئ��ەگ��ەر‬ ‫دەریشنەچین‪ ،‬چونكە دەم��ان��ەوێ��ت ئەو‬ ‫رێکخراوەی مامۆستایان رێچكەی خۆی‬ ‫ب��دۆزێ��ت��ەوە هەڵبژاردنێكی بێغەلوغەش‬ ‫ئەنجام بدرێت بەدور لە ئیتفاقی ژێر بەژێر‬ ‫و پلە و پۆست دابەشكردن بەو ئومێدەی‬ ‫بتوانین ئەو نەریتە حزبیە عەیارە بیست‬ ‫و چ��وارە تێكبدەین هەموو الی��ەك بەپێی‬ ‫ق���ورس���ای و س��ەن��گ��ی خ���ۆی ن��وێ��ن��ەری‬ ‫هەبێت لەكۆنگرەدا ئیتر هیچ الیەنێك‬ ‫لەسەر حسابی خۆی خێر بەوی تر نەكات‬ ‫س��وك��رات وت��ەن��ی ئەگر بشمرین لەپێناو‬ ‫داهێناندا پێمان فەخرە‪ ،‬چونكە هەموومان‬ ‫لەبەشێك لەعەدالەت بەرپرسیارین ئەمەش‬ ‫ئەركێكی ئەخالقی هەموو رۆشنفكرێكی‬ ‫گ��ۆڕان��ك��ارخ��وازە‪ ،‬چونكە دەرچ���وون لەو‬ ‫چەقبەستنە‪ ،‬یەكێتی مامۆستایان رزگار‬ ‫دەكات لەتواندنەوە لەناو بۆتەی حزب داو‬ ‫كۆتای بەدەسەاڵتی حزب دەهێنێت لەناو‬ ‫رێ��ك��خ��راوەك��ان��دا‪ ،‬یەكێتی مامۆستایان‬ ‫رزگاردەكات لەو گرفتانەی كە رووبەڕووی‬ ‫دەبێتەوە خزمەت بەمامۆستایان دەك��ات‬ ‫ب���واری پ�����ەروەردە ب���ەرەو پ��ێ��ش��ەوە دەب��ات‬ ‫ئەمەش خواستی هەموو كەس و الیەنێكی‬ ‫دڵسۆزە‪.‬‬

‫واڵتەیە كە رۆژانە دەبینین‌و دەبیستین كە‬ ‫نان و قوتی خەڵكی دەبڕن و گوزەرانیان‬ ‫بەرەو خراپ‌و خراپتر دەبەن باشە ئەوانەش‬ ‫كورد و هاواڵتی ئەم واڵتە نین؟ بەمانا‬ ‫سادەكەی مرۆڤ نین ؟؟ زۆر پێچەوانە‬ ‫و كۆمیدیایە‪ ،‬رۆژێ���ك ل��ە ڕۆژن��ام��ەی‬ ‫هاواڵتی بەرپرسێك فەرموو بووی ژیانی‬ ‫خەڵك زۆر لە ژیانی بەرپرسان باشترە!‬ ‫تۆ بڵێی وابێت؟ لەوانەیە ئەگەر بەوتەی‬ ‫ئ��ەم بەرپرسە بێت ئ��ەم ج��ۆرە بەرنامانە‬ ‫دروست كراو بن ‌و واڵت شامی شەریف‬ ‫ب��ێ��ت‪ ،‬ل��ەك��ۆت��ای��دا تەنها ی��ەك پێشنیارم‬ ‫هەیە بۆ بەڕێزتان (ئەگەر دەتوانن یاخود‬ ‫پێتان دەكرێت ئ��ەوە لە س��ەرووی خۆتان‬ ‫بگەیەنن ژیانی خەڵك یاری پێ‌ مەكەن‬ ‫ك��ەرام��ەت��ی خ��ەڵ��ك م����ەدەن ب��ە ت��ەن��اف��ا‪،‬‬ ‫مەیهێننە سەر شاشە و خەمەكانی ئەوان‬ ‫و ئێمەش زیاتر مەكەن‪ ،‬دیارە كێشەی ئەو‬ ‫هەژارانە بەبڕینەوەی موچەیەك چارەسەر‬ ‫دەبێت ن��ەك بە ی��ەك ژەم��ەخ��واردن‌و بڕە‬ ‫پ��ارەی��ەك ب��ۆ ی��ەك ج��ارو ت��ازە ك��ردن��ەوەی‬ ‫برینەكانیان لەخوا بەزیاد بێت بودجەی‬ ‫واڵتەكەمان هێندەی داهاتی سێ‌ واڵت‬ ‫دەبێت و خاوەنی چەندین عەلی كوڕی‬ ‫ئەبوتالبین!)‬ ‫‪xaribhelebga86@yahoo.com‬‬

‫رامانێك لەسااڵنی ئایندەی خوێندن‬ ‫لەڕێگەی ب��ەرەو باشتركردنی ئاستی‬ ‫خوێندن و راگەیشتن بە ئاستی جیهانی‬ ‫پ��ەروەردە و فێركردندا‬ ‫ه��ەن��گ��اوی ب��ەرچ��او‬ ‫ن���راوە‪ ..‬ئ��ەوەی ك��راوە‬ ‫ب��ەن��ی��ازی خ��زم��ەت��ی‬ ‫چ���ی���ن���ی ق���وت���اب���ی‬ ‫و خ����وێ����ن����دك����ار ت��ا‬ ‫زۆرت���ری���ن رووب��ك��ەن��ە‬ ‫ناوەندەكانی خوێندن و تازۆرترین خوێندن‬ ‫ت��ەواوب��ك��ەن و بەكورتی نیەتەكە ئەوەیە‬ ‫گەورەترین سەنگ و ئەرزش بۆ خوێندكار‬ ‫و قوتابی دابنرێت‪ ..‬لەبەرامبەردا هەندێك‬ ‫دەرهاویشتە هاتوونەتە پێش و كاریگەری‬ ‫سەختیان ك��ەوت��ووەت��ەس��ەر خوێندكاران و‬ ‫دایبابەكان و ك��ەس و ك��اری قوتابیان و‬ ‫خوێندكاران» جۆر و چۆنیەتی و كاتی‬ ‫هەنگاوەكانی گۆڕانكاری لەپرۆگرامدا‪،‬‬ ‫ئەنجام و وەرگرتن لەزانكۆ و پەیمانگە‬ ‫و رۆژگاری پاش تەواوكردنی خوێندن‪...‬‬ ‫م��ەس��ەل��ەی گ��ۆڕی��ن��ی پ��رۆگ��رام��ەك��ان‬ ‫بەتایبەت بۆ دوا قۆناغی ئامادەیی و‬ ‫پەیڕەوكردنی دوو شێوازی وانە خوێندن و‬ ‫پۆل جیاكردنەوە بۆ ئەوانەی كە دەمێننەوە‪،‬‬ ‫تەنانەت دانانی دوو قاعەی تاقیكردنەوە‬ ‫ب��ەه��ۆی ج��ی��اوازی ئ��ەو چ��ەن��د ب��اب��ەت��ەوە‬ ‫باسێكن ماندووبوون و ووردەكاری پێویستە‬ ‫بەتایبەت ب��ۆ دەس��ەاڵت��ی پ���ەروەردەی���ی و‬ ‫مامۆستایان‪ ،‬بەاڵم هەرچۆنێكبێت زاڵبوون‬ ‫ب��ەس��ەری��دا گ��ران نیە و ل��ەم��اوەی چەند‬ ‫ساڵێكی داه��ات��ووی خوێندندا كۆتایی‬ ‫بەوگرفتە دێت و خوێندن رێ��ڕەوی خۆی‬ ‫دەگرێتەبەر‪..‬‬ ‫ئ���ەوەی ك��ە زۆر گرنگترە و لەواڵتی‬ ‫لەمەڕ خۆماندا نامۆیە «دەكرێت بڵێین‬ ‫لەمێژووی تەواوی كوردستان و عێراقیشدا‬ ‫یەكەمجارە گرفتێكی بەوشێوەیە بێتە پێش‪:‬‬ ‫دوا قۆناغی ئامادەیی ببڕیت و وەرگرتنت‬ ‫لەزانكۆ و پەیمانگەدا مەحاڵبێت!‪ ،‬یاخود‬ ‫زانكۆ و پەیمانگە تەواو بكەیت و دامەزراندن‬ ‫لەكەرتی حكومیدا چنگ نەكەوێت و‬ ‫پاش بەسەربردنی النی كەم هەژدەساڵی‬ ‫خوێندن وەك هەر كەسێكی ئاسایی بەدوای‬ ‫ك��اردا ماخۆالن بكەیت! ئەم دوو گرفتە‬ ‫قەلەقی و ترسی خستووه‌تە ناخی هەموو‬ ‫خوێندكاران و قوتابیانەوە‪ ،‬بگرە هەموو‬ ‫كەس و كار و دایبابەكانیشەوە‪ ،‬ئەی چۆن‬ ‫نا! ئەوان عومرێكە منداڵ بەخێودەكەن و‬ ‫لەسەرما و گەرمادا‪ ،‬لەبوون و نەبووندا‬ ‫ش��ەو و رۆژی���ان خستۆتە س��ەری��ەك و بێ‬ ‫پشوو هانی بەردەوامی كوڕان و كچانیان‬ ‫داوە تا هەرچۆنێكبێت خوێندن تەواوبكەن‪،‬‬ ‫دابمەزرێن‪ ،‬سا بەڵكوو كەلێنێكی ژیانیان‬ ‫ب��ۆ بگرن ی��ان ه��ەرن��ا بتوانن داه��ات��ووی��ان‬ ‫بەخۆشی و پۆشتەیی ببەنەسەر!‪...‬‬ ‫پ��اڵ��ن��ەری ت���ەواوك���ردن���ی خ��وێ��ن��دن ل��ەم‬ ‫واڵتی ئێمەدا لەالیەك بەجوهدی قوتابی‬

‫و خوێندكار و لەالیەكی تر بەخزمەت و‬ ‫هاندانی كەسوكار بەگشتی دام��ەزران��دن‬ ‫و بەدەستهێنانی موچەیەكی بەڕێوەبردنی‬ ‫ژیانبووە «هەر بۆیەش دەبینین كاریگەری‬ ‫وەرنەگرتن ل��ەدوای قۆناغی ئامادەیی و‬ ‫دانەمەزراندن لەپاش تەواوكردنی خوێندن‬ ‫ب���ووە ب��ەدێ��وەزم��ەی��ەك و بینی خەڵكی‬ ‫گرتووە و دیدەی هەمووانی تاریككردووە‪..‬‬ ‫س���ەردەم���ی راب����ردو ب��ۆ ن��م��وون��ە س��ااڵن��ی‬ ‫درێ��ژی حوكمڕانی س��ەدام حسێن خوێندن‬ ‫و درێژەدان بەخوێندن جیاوازبوو‪ ...‬ئەگەر‬ ‫زۆرینەش نەڵێین نیواونیوی كوڕان و كچان‬ ‫نەدەخرانە بەرخوێندن و بەتایبەت بۆ الدێ‬ ‫نشینەكان پ��رۆس��ەی خ��وێ��ن��دن و بوونی‬ ‫قوتابخانە و خوێندنگە لەنزیكە دەستدا‬ ‫خ��ەون ب��وو‪ ،‬ئەگەر لێرەو لەوێش ناوەندی‬ ‫خوێندن و قوتابخانەش هەبووبێت هێندەی‬ ‫بەكارهێنانیان وەك دەستیكار لەكشتوكاڵ‬ ‫و ئ��اژەڵ��داری��دا گرنگبووە دەتوانین بڵێین‬ ‫هەربیریان لەخوێندن و خستنەبەر خوێندن‬ ‫نەكردووه‌تەوە‪..‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ئ��ەو ب��ڕە خەڵكەش كە بەهەر‬ ‫شێوەیەك درێ��ژەی��ان بەخوێندن داب��ێ��ت –‬ ‫بەتایبەتی كە زیاتر ك��وڕان خوێندویانە‪-‬‬ ‫هەر لەگەڵ تەواو بووندا بە زۆرەملی النی‬ ‫كەم دووساڵ سەربازییان پێكراوە – ئەمە‬ ‫لەو سااڵنەی كە عێراقی كاتی سەدام بە‬ ‫شەڕەوە نەگالبێت كە سااڵنێكی دەگمەن و‬ ‫زۆركەمن! –لێرەشدا دیسانەوە لەدەرچووانی‬ ‫زانكۆ و پەیمانگە ئەگەر كەم بڵێین نیوەی‬ ‫نەكراوە زۆرە ملی سەربازی تەواو بكات‬ ‫و ل��ەب��ری دام���ەزران���دن ب��ووە ب��ەس��ەرب��ازی‬ ‫هەڵهاتوو! نەك هەر دامەزراندنی پێ ڕەوا‬ ‫نەبینراوە بەڵكو دەیان خێر و حەسەناتیشی‬ ‫ق��ەرارداوە تا لەدەست گرتن و حوكمدان و‬ ‫لەسێدارەدان قوتاری ببێت!!‪ ،‬بەو سەختی‬ ‫و دەردەس����ەری����ە ئ��ەگ��ەر ئ���ەو ك��ەم��ەی��ش‬ ‫ل����ەو ش����ەڕی واڵت ب�����ەواڵت و ك��ول��ل��ە‬ ‫مەرگیە رزگ��اری��ان بوبێت و مابن دوات��ر‬ ‫دامەزراندنیان بەنسیب بووە‪ ..‬دواتر سااڵنی‬ ‫پاش نەمانی دەسەاڵتی سەدام لەهەرێمدا‬ ‫و تاداگیركردنی عێراق و هاتنە كایەی‬ ‫حكومڕانی پۆل بریمەر موچە و داهاتی‬ ‫كارمەندان و فەرمانبەران هێندە كەم و بژی‬ ‫و مەمرە بوو ئەگەر بێت و لەشانیدا ئیش‬ ‫و كارێكیتر و شەو نخونیەكی ترت نەبووایە‬ ‫بەدڵنیاییەوە دەبویتە جێگەی گاڵتە و‬ ‫نەتدەتوانی گوزەرانبكەیت‪ ..‬هەربۆیەش‬ ‫سەدان كەس بۆ كرێكاری و بژێوی ژیان‬ ‫سەری خۆیان هەڵگرت و ب��ەرەو واڵتانی‬ ‫دور و نزیك ڕێگای پڕمەترسی و چەرمە‬ ‫سەرییان دەگرتەبەر‪....‬‬ ‫ئ��ەوێ رۆژێ درێ��ژەدان و تەواوكردنی‬ ‫خوێندن نەئومێدی پاراستنی رۆحی پێوە‬ ‫چ��اوەڕێ دەك��راو نەهێندەی كولێرەیەكی‬ ‫جۆینیش حسابی بۆ دەكرا‪ ..‬دەرەنجامیش‬ ‫كەمترین ك��ەس خوێندن و ت��ەواوك��ردن��ی‬ ‫خوێندن و دامەزراندنیان بەالوە پەسەندبوو‪،‬‬

‫هەربۆیەش لەڕۆژكارەكانی زۆر پێشتریش‬ ‫كە هەر بەهەمان ب��ارودۆخ��ی حكومەتی‬ ‫سەدام واڵت پڕ لەشەڕ و دەردی سەری بووە‬ ‫تا دەگاتە ئەم یەك دوو ساڵەی دواییە كە‬ ‫موچە وایلێهات بەری دڵ بگرێت كەش و‬ ‫فەزایەك بەسەر واڵتەوە چەسپابوو وەرگرتن‬ ‫و بڕینی هەموو قۆناغەكانی خوێندن و‬ ‫پاشانیش بێ سێ و دوو دامەزراندن شتێك‬ ‫بووە قابیلی سەرلێكرنەوە نەبووە‪ ...‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە واقیعیش پێچەوانەكەی دەڵێت و‬ ‫لەسااڵنی داهاتووتردا رەوشەكە قورستر و‬ ‫زەحمەت تریش دەبێت! ئەگەر لەڕابووردودا‬ ‫ف��ەل��س��ەف��ەی درێ������ژەدان و ت��ەواوك��ردن��ی‬ ‫ق��ۆن��اغ��ەك��ان��ی خ��وێ��ن��دن وا چەسپاوبێت‬ ‫لەئێستا و ساڵی ئایندە و داهاتوودا ئەو‬ ‫تێگەیشتنە بەدڵنیاییەوە دەگۆڕێت‪.‬‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەوەی��ەك��ی��ت��ر و دی��دێ��ك��ی��ت��ر ل��ەو‬ ‫پرۆسەیە دەڕوان��ێ��ت كە ل��ەواڵت��ی ئێمەدا‬ ‫نامۆیە‪ ..‬لێرە بەدوا هەربە ئەمری واقیع‬ ‫مەسەلەی درێژەدان و بڕینی قۆناغەكانی‬ ‫خوێندن لەگەڵ مەسەلەی دامەزراندن دەبن‬ ‫بەدووشتی جیاواز» بەو حوكمەی مەرج‬ ‫نیە كە خوێندن و الی كەم هەژدەساڵی‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ت ت����ەواوك����رد س����وك و ب��اری��ك‬ ‫داب��م��ەزرێ��ی��ت! ب��ۆ درێ����ژەدان بەخوێندن و‬ ‫وەرگرتن لەزانكۆ و پەیمانگەكان فەریزەیە‬ ‫شێلگیرانە قۆڵی پێشبڕكێی بەدەستهێنانی‬ ‫بەرزترین نمرەی لێ هەڵماڵیت‪ ..‬دەگونجێت‬ ‫ب��ەی��ەك پ��ۆی��ن��ت ئ���ەگ���ەری وەرگ���رت���ن و‬ ‫وەرنەگرتنت لەناوەندێكی خوێندندا بكەوێتە‬ ‫مەترسیەوە‪ ..‬ئەو سەردەمە بەسەرچوو كە‬ ‫قوتابی و خوێندكار بێ گوێدانە نمرە و‬ ‫خۆماندووكردن بۆ نمرەی زیاتر سااڵنی‬ ‫خوێندن بگوزەرێنن»‪.‬‬ ‫ل��ەس��ەر دای��ب��اب��ەك��ان��ی��ش ب���ووە ب��ەئ��ەرك‬ ‫چاودێری و بەدواداچوونی بەردەوام بكەن و‬ ‫لەپێناو بەهەدەر نەچوونی خزمەت و رەنجی‬ ‫بەخێوكردنیاندا‪ ..‬ئیتر بڕینی قۆناغە یەك‬ ‫لەدوا یەكەكانی خوێندن و بەدەستهێنانی‬ ‫بڕوانامەی دوا قۆناغ لەبەرئەوەی لەتوانای‬ ‫ه��ەم��ووان��دا نامێنێت پێش هەرشتێكیتر‬ ‫دەبێتە مەسەلەیكی رۆشنبیری‪ ،‬بەهەمان‬ ‫ش��ێ��وەی راب������ردووی زۆر دوور‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫بەهۆكار و سەبەبیتر كە بەدەستهێنانی دوا‬ ‫ئەنجامی خوێندن بۆ گشت كەس بەدەست‬ ‫نایەت بۆجارێكیتر بەدەستهێنانی جێگەی‬ ‫ن��رخ��ان��دن و گەیشتنە بەمەرتەبەیەكی‬ ‫رۆشنبیری و قورسایی كــۆمەاڵیەتی‪...‬‬ ‫ئەركی دەسەاڵتی خەمخۆر و دڵسۆزیشە‬ ‫ك���ە ب��ەی��ارم��ەت��ی��دان��ی پ������رۆژەی ب��چ��وك‬ ‫«هاوكاریكردنی كەرتی تایبەت «هاندانی‬ ‫سەرمایەدارانی خۆماڵی و هێنانە ناوەوەی‬ ‫وەب��ەره��ێ��ن��ە گ��ەورەك��ان��ی دەرەوەی واڵت‬ ‫هەلی كار بسازێنێت و رەنجی تەمەنێك‬ ‫خوێندنی رۆڵەكانمان لەخزمەت و ئاوەدانی‬ ‫و پێشكەوتندا بەخەرج بدات كە لەهەمان‬ ‫كاتیشدا شەونخونی و ترس و دڵەكوتەی‬ ‫دایبابەكانمان دەڕەوێنێتەوە‪.‬‬

‫زوو نوستن گەنجان لەخەمۆكی دوردەخاتەوە‌‪ ،‬كەم‬ ‫نوستن بیركردنەوە پەرتەوازە دەكات‬ ‫نقورچ‬

‫و‪:‬لەعەره‌بییەوە‪ /‬ئازاد‬

‫توێژینەوەیەكی ئەمەریكی دەڵێت زوو نوستن پێش كاژمێر‬ ‫(‪)10‬ی شەو‌ سوودی هەیە بۆ تەندروستی ئەقڵی هەرزەكار‪.‬‬ ‫ت��ا ن��ی��وەش��ەو (‪ %25‬ش��ەو)‬ ‫ئ��ەو گەنجانەی‬ ‫لەوانەیە دووچاری‬ ‫ن����ان����وون‬ ‫خ����ەم����ۆك����ی‬ ‫دەروون�����ی‬ ‫ب���ب���ن‪،‬‬

‫چەند هەرزەكار زیاتر بنوێت ئەوەندە‌ باشترە بۆ تەندروستی‬ ‫مێشكی‪.‬‬ ‫توێژەرەكانی زانكۆی كۆلۆمبیا لەنیویۆرك دەڵێن؛ بەراورد‬ ‫بەوانەی شەو هەشت كاژمێر دەن��وون‪ ،‬ئەو هەرزركارانەی‬ ‫شەوی پێنج كاژمێر یا كەمتر ی��ان(‪ )71%‬دەنوون لەوانەیە‬ ‫تووشی دڵتەنگی و پەژارە ببن‪ ،‬لەوەش دەچێت (‪)48%‬یان‬ ‫بیر لە خۆكوشتن بكەنەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەم زانیارانەش لەئەنجامی لێكۆڵینەوەیەك دێ��ت كە‬ ‫لەسەر زیاتر لەپانزە هەزار خوێندكار كە تەمەنیان لەنێوان‬ ‫(‪15‬بۆ‪ )17‬ساڵە و كەسوكاریان‪ ،‬بەدەست هاتوە‪ .‬لە باتی (‪)9‬‬ ‫كاژمێری پێشنیاركراو‪ ،‬كاتی نوستنی بەسوود وا دەركەوت‬ ‫ڕێژەی ناوەندی (معدل)ی “‪ 7‬كاتژمێرە و ‪53‬خولەكە”‪.‬‬ ‫ئەو خوێنكارانەی كاتژمێر (‪ )10‬یان زووتر نوستن‪ ،‬بە‬ ‫رێ��ژەی ناوەندی م��اوەی “‪ 8‬كاتژمێرە و (‪ )10‬دەخولەك”‬ ‫نوستن‪ .‬ئەوەش( ‪ )33‬خولەك زیاتر لەوانەی كاژمێرە” (‪)11‬‬ ‫یانزە و (‪ )40‬خولەك” زیا‌تر لەوانەی نیوەشە و نوستبوون‪.‬‬ ‫ت���وێ���ژەرەك���ان ل���ەو ب�����اوڕەدان ن��ەن��وس��ت��ن پ��ەی��وەن��دی‬ ‫ڕاستەوخۆی هەیە بەهەست و پەژارە و بیركردنەوە‬ ‫لە خۆكوشتن‪ ،‬كەم نوستن‌ توانای ڕۆژان��ەی‬ ‫گ��ەن��ج الواز دەك���ات و ڕەف��ت��اری��ان لەگەڵ‬ ‫ك��ەس��ان��ی دەوروب����ەری����ان زەح��م��ەت دەب��ێ��ت‪،‬‬ ‫راڕادەبن ‪.‬‬ ‫لێكۆڵینەوكە هاوتەریبی لێكۆڵینەوەی‬ ‫پێشووترە ك��ە دەڵ��ێ��ت ك��ەم نوستن م��رۆڤ‬ ‫ب��ەرەو شێتی دەب��ات‪ .‬ڕاب��ەری ئەم توێژینەوەیە‬ ‫(د‪.‬ج���ەی���م���س گ��ان��گ��وێ��ش) دوپ���ات���ی ك�����ردەوە‪:‬‬ ‫“ئەنجامەكانمان هاوتەریبی ئەو تیۆرەیە كە كەم‬ ‫نوستن یەكێكە لەهۆكارەكانی خەمۆكی”‪.‬‬ ‫هەروەها رایگەیاند چەند كاتژمێر نوستنی‬ ‫ق����ووڵ ب���ۆ چ���ارەس���ەرك���ردن���ی خ��ەم��ۆك��ی‬ ‫بەكاردێت و خەوزڕان و كێشەی تری بێ‬ ‫خ��ەوی دەبنە هۆی نەخۆشی دەروون��ی‬ ‫وەك پەرتەوازه‌بوونی بیر و دڵتەنگی‪.‬‬

‫مۆبایلێكی سامسۆنگ (‪ )67‬رۆژ كاردەكات بەب ‌ێ‬ ‫شەحنكردنەوە‬ ‫و‪:‬لەعەرەبییەوە‪ /‬بێری‬

‫كۆمپانیای سامسۆنگ ئاشكرای كرد مۆبایلێكی‬ ‫نوێی بەناوی « ‪ »2370 E‬ئامادەكردوە كە پاترییه‌كی‬ ‫بەهێزی هەیە دەتوانێت (‪ )67‬رۆژ كاربكات بەبێ‌‬ ‫ئەوەی پێویستی بە شەحن كردنەوە بێت‪.‬‬ ‫ئاشكرا كردنی ئەم مۆبایلە دەستییە لەریزبەندی‬ ‫ئەو مۆبایلە هەڵگرە تازەكاندا دێت كە بەرهەمهێنراون‬ ‫لەالیەن كۆمپانیا بەشێوەیه‌كی ورد‪ ،‬بۆ كاركردن‬ ‫لەدەروەی ماڵ و كۆمپانیا و شوێنی كاركردن ئەم‬ ‫مۆبایلەش هەڵگری ناوی «ئیكس‪-‬تریم»‪.‬‬ ‫باشیەكانی مۆبایلە نوێیەكە ئه‌وه‌یه‌ بەرگێكی‬ ‫بەهێز دەیپارێزێت لەبەركەوتنی بەهێز و تەڕبوونی‬ ‫ب��ەئ��او‪ ،‬ه��ەروەه��ا گڵۆپی رون��اك��ی و رادی��ۆی‬ ‫«ئیف ئیم» و فایلەكانی «ئێم پی سری» و‬ ‫كامێرای تێدایە‪.‬‬ ‫چ��اوەڕوان دەكرێت ئەم مۆبایلە نوێیە لەم‬ ‫مانگەدا بخرێتە بازاڕەوە‪ ،‬نرخەكەشی بگاتە‬ ‫(‪ )129‬دۆالر‪.‬‬ ‫كۆمپانیای سامسۆنگیش كە لەریزی‬ ‫پ���ێ���ش���ەوەی ك��ۆم��پ��ان��ی��ا ج��ی��ه��ان��ی��ەك��ان��ە‬ ‫لەبەرهەمهێنانی ئامێرو تەلەفزیۆندا‪،‬‬ ‫چ������اوەڕوان دەك��رێ��ت دووب�����ارە ببێتەوە‬ ‫بەگەورەترێن كۆمپانیای بەرهەمهێنەری‬ ‫مۆبایلی زیرەك لەجیهاندا‪.‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫ناوەندی چاالكیەكانی سلێمانی رێكخراوی‬ ‫ه��ۆش��ی��اری گ��ەن��ج��ان خ��ول��ی هەمیشەیی‬ ‫ب���ۆه���ەری���ەك ل��ەزم��ان��ەك��ان��ی [ئینگلیزی‬ ‫ ع��ەرەب��ی ‪ -‬ف��ارس��ی] دەك��ات��ەوە بۆ‬‫ئاستەكانی [س��ەرەت��ای��ی – ن��اوەن��دی ‪-‬‬ ‫پێشكەوتوو] بە [نووسین – قسەكردن‬ ‫– خ��وێ��ن��دن��ەوە] ل��ەگ��ەڵ خ��ول��ی فێربوونی‬ ‫كۆمپیوتەر ب��ۆ ب��ەرن��ام��ەك��ان��ی [– ‪word‬‬ ‫‪ ]windows‬وە بەرنامەی [‪ ]Front page‬بۆ دروستكردنی ماڵپەر‪،‬‬ ‫بە لەبەرچاوگرتنی نرخی گونجاو بۆ زیاتر سود گەیاندن ‪.‬‬ ‫ناونووسین ‪ :‬لە بەرواری (‪ )2010-8-22‬دەست پێدەكات‪.‬‬ ‫كات‪ :‬بەیانیان [‪ ]12-9‬پاش نیوەڕوان [‪]6-3‬‬ ‫ناونیشان ‪ :‬سلێمانی شەقامی تووی مەلیك – سەرو فولكەی‬ ‫كاوەی ئاسنگەر‬ ‫(‪)07707622683 - 07501520170‬‬ ‫ژمارە موبایل‪:‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪22‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\30‬‬

‫ئەنجێلینا جولی‪:‬‬ ‫من که‌سێکی هەڵەشەم !‬ ‫و‪ :‬لەعەرەبییەوە‪ /‬ئازاد‬ ‫ئەكتەری ئەمەریكی‪ ،‬ئەنجێلینا جولی ئاشكرای كرد كە خوگرتوو‬ ‫وگرفتاری دەرمانی ئەدرینالین و خوگرتووی جووڵەبازی قورس و گرانی‬ ‫جەستەییەتی‪ ،‬هەروەها ت‌ا ڕادەیاكی نزیك بەگەمژەیی‪ ،‬هەڵەشەیە‪.‬‬ ‫بەبۆنەی دەستپێكردنی نمایشی (س��ۆڵ��ت) كە نوێترین فیلمیەتی‬ ‫لەچاوپێكەوتنێكی دا لەسەر تەلەفزێۆنی ئەڵمانی وتی‪ :‬خوم گرتوو‌ه به‌دەرمانی‬ ‫ئەدرینالین و هیچ كات ترسم نیە سەبارەت بەسەالمەتی خۆم‪ ،‬هەروەها دانی‬ ‫بەوەدانا كە بە ڕاستی هەڵەشەیە بەڕادەیەكی نزیك بەگەمژەیی‪ .‬ئەدرینالین‬ ‫دەرمانێكە رێژینی سروشتی هۆرمۆنی ئەدرینالین رێكدەكاتەوە كە لەمرۆڤدا‬ ‫كاتی خرۆشان و ترس بەرز دەبێتەوە‪.‬‬ ‫جولی كە تەمەنی (‪ )35‬ساڵە و دایكی شەش منداڵە‪ ،‬روونیكردەوە كە‬ ‫الیەنێكی زۆر نەرم و نیان و دایكانە لەكەساسەتیدا هەیە تەنها خێزانەكەی‬ ‫دەیزانن‪ .‬هیواداریشە رۆژێك بێت كە ژن رۆڵی بریكاری نهێنی وەك جەیمس‬ ‫بۆند لەفیلمدا دەربکه‌وێت‪ .‬هەروەها وتی پاش ئەوەی كە دوانەێكی بوو ماوەیەك‬ ‫دووركەوتەوە لەچاالكییە رۆژانەكانی‪ ،‬پێویستی بەكارێكە وزە ناوەكییەكانی‬ ‫ناخی بخاتەوە گەڕ‪.‬‬ ‫لەفیلمی (سۆڵت)دا جولی رۆڵی بریكارێكی دەزگای زانیاری ناوەندی‬ ‫ئەمەریكی دەبینێت‪ ،‬تاوانبار دەكرێت بەهاریكاری بەرنامەیەكی ڕووسی بۆ‬ ‫باڵوكردنەوەی جاسوس لەئەمریكا ک‌ه هەر لەتەمەنی منداڵیەوە لەئەمریكا‬ ‫پ��ەروەردە بكرێن خو و رەوشت و نەریتی ئەمریكی بگرن ببن بەجاسوسی‬ ‫نائاسایی و زیاد لەتوانا‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەو رۆاڵن���ەی پێویستی بە ج��وواڵن��ەوەی جەستەیی هەیە‪:‬‬ ‫ئەكتەرەكە وتی‪ :‬بەكۆمەڵێك مەشقی چڕدا رۆیشتوە كە پێویست بووە بۆ رۆڵی‬ ‫كەسایەتییەكە‪.‬‬

‫كۆكردن���ەوەی (‪ )500‬ملیۆن هێلكە لەئه‌مریكا بەهۆی‬ ‫نیگەرانی لە ‹سالمونال›‬ ‫و‪ :‬لەفارسییەوە‪ /‬هێدی‬

‫فەرمانگەی كەرەستەی خواردەمەنی و دەرمانی ئه‌مریكا فەرمانی كۆكردنەوەی نزیك (‪ )500‬ملیۆن‬ ‫هێلكە بەهۆی نیگەرانی لەمەترسی باڵوبوونەوەی نەخۆشی “سالمونال” دەركردووە‪.‬‬ ‫ئەم فەرمانە دوای باڵوبوونەوەی نەخۆشی (سالمونال) لە دوو كێڵگەی پەلەوەر لەپارێزگای “ئایوا”‬ ‫دەركرا كە لەسەرەتای هەفتەی رابردوو فەرمانی كۆكردنەوەی (‪ )380‬ملیۆن هێلكەی كێڵگەیەك درابوو‬ ‫و ئێستاش (‪ )170‬ملیۆن هیڵكەی كێڵگەیەكی تر كۆ دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫بەرپرسانی فەرمانگەی كەرەستە و خواردەمەنی و دەرمان لەئه‌مریكا دەڵێن فەرمانی كۆكردنەوەی ئەو‬ ‫هێڵكانه‌ی كە لەم دوو كێڵگەیەوە بۆ فرۆشتن درا بەبازار‪ ،‬بەهۆی نیگەرانی لەباڵوبوونەوەی نەخۆشی‬ ‫سالمونالیە‪.‬‬ ‫چاودێرانی ئەم فەرمانگەیە دەڵێن لەمانگی پێشوو تائێستا ئاستی تووشبوون بەنەخۆشی سالمونال سێ‬ ‫قات بەرز بووەتەوە‪.‬‬ ‫ناوەندی كونتڕۆڵی نەخۆشیەكان لەئه‌مریكا رایگەیاندووە كە لەماوەی مانگی مەی هەتا ژوئیەی‬ ‫پێشوو‪ ،‬نزیكەی دوو هەزار تووشبووی نەخۆشنی سالمونال بینراوە‪ .‬هەروەها جۆری باكتریای سالمونال‬ ‫لەهەر دوو كێڵگەپەلەوەرە پیسبووەكە یەكسان بووە‪.‬‬ ‫خاوەنی یەكێك لەكێڵگەپیسبووەكان دەڵێت هێلكەكان لەژێر ناوی جۆراوجۆر بۆ فروشتن بە (‪)14‬‬ ‫پارێزگای ئه‌مریكا نێردراوە‪ .‬خاوەنی كێڵگەكەی دیكە دەڵێت هێلكەكانی بە چەند ناوی جۆراوجۆر‬ ‫داوەتە بازاڕ‪.‬‬ ‫شایانی باسە پێدەچێت كە ئەم نەخۆشیە لەرێگای مشكەوە‪ ،‬یان ئەو مریشكانەی كە بەم‬ ‫نەخۆشیە و خواردەمەنی ئاژەڵ پیس بوون‪ ،‬لەم دوو كێڵگەپەلەوەرەدا باڵو بووەتەوە‪.‬‬ ‫پڕۆفیسۆرێكی میكرۆبناس دەڵێت كە مەسەلەیەكی دەگمەن نیە‪ ،‬ئەگەر باڵوبوونەوەی‬ ‫ئەم نەخۆشیە لەچەند سەرچاوەیەكەوە بێت‪ ،‬چۆنكە كێڵگەپەلەوەرەكان دەتوانن هەم كێشەی‬ ‫مشكیان هەبێت و هەم كێشەی پێدانی خواردنی پیس بەمریشكەكان‪.‬‬ ‫ناوەندی كونتڕۆڵی نەخۆشیەكان لەئه‌مریكا هۆشیاری داوە كە‬ ‫لەوانەیە ژماری تووشبووان بە نەخۆشی سالمونال زیاد بێت‪،‬‬ ‫چونكە ژماری تووشبووان بەم نەخۆشیە لەنیوەی مانگی‬ ‫ته‌موز بەدواوە‪ ،‬هێشتا رانەگەیه‌ندراوە‪.‬‬ ‫ژەه��ری سالمونال دەت��وان��ێ بۆ ئ��ەو كەسانەی كە‬ ‫سیستەمی پاراستنی جەستەیان كێشەی هه‌ی‌ه قورس‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم هێشتا مردن بەهۆی ئەم نەخۆشیەوە لەئه‌مریكا‬ ‫راپۆرتی لێنەدراوە‪.‬‬

‫سکااڵ‬ ‫نامەیەكی كراوە بۆ وەزیری دادی هەرێم‬

‫ساڵوێكی دادپەروەرانە‬ ‫بەڕێز لە (‪ )2010/5/19‬سكااڵیەكی یاسایم ئاراستەی بەڕێزت كردوە‪ ،‬بەاڵم لەدوای‬ ‫ناردنی بۆ بەشی یاسا و دوای گەڕانەوەی بۆالی بەڕێزت بەفرمانی نوسینگەی بەڕێزت هەر‬ ‫لەدیراسەدایە و تەواو نەبووە‪.‬‬ ‫داواكارم كە وەاڵمی یاساییم بدەنەوە ئەگەر یاسا سەروەرە نەك وتەكانی كاك (عومەر‬ ‫ئەحمەد) كە لە (‪ )2005/12/20‬ئاماژە بەوە كراوە لەبڕیاری دەستەی گشتی كەسێكی‬ ‫نادیار واژوی بەڕێزی تەزویر كردوە‪ ،‬واتە وەك (سەربازی نادیار) و لەهەمانكاتدا كە‬ ‫بەپێی یاسا من كەسە نادیارەكەم دۆزیەوە و بەمادەی (‪ 289‬ـ‪ )298‬بانگهێشت كرا‪ ،‬كاك‬ ‫(عومەر ئەحمەد) بوو بە پارێزەری داواكراو گوایە تەزویر نیە‪ ،‬ئەمە دوو وتەی دژبەیەكن‪،‬‬ ‫پێویستە بەرێزت وەك وەزیری داد جەنابی كاك عومەر بخەیتە ژێر پرسیارەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫وتەكانی بانێكە و دوو هەوایە!!‪.‬‬ ‫بەڕێز ئەم كێشەی ‌ه بەداخەوە نەتوانراوە (‪ )9‬ساڵە چارەسەر بكرێت‪ .‬بەمەرج ‌ێ هەردوو‬ ‫كابینەی حكومەتی هەرێم و سەرۆك بارزانی و تاڵەبانی دەفەرموون یاسا سەروەرە‪.‬‬ ‫حكومەتی هەرێم نەتوانێت مافی مرۆڤێك كە لەیاسادا پێشێلكراوە بگێڕێتەوە‪ ،‬ئایا چۆن‬ ‫دەتوانێت بەیاسا مادەی (‪ )140‬و ناوچە دابڕاوەكان بگێڕێتەوە‪.‬‬ ‫داواكار‪ :‬كەریم عارف سلێمان‬

‫‪15‬‬

‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬

‫د‪.‬نەبی فەتاحی *‬

‫بەب ‌ێتێگەیشتن‬ ‫لەنەخۆش‬ ‫چارەسەركردنی‬ ‫نەخۆشی ئەستەمە!‬

‫( به‌شی دووه‌م )‬ ‫وتووێژی نێوان نەخۆش و پزیشك سەرەتاییترین و گرنگترین‬ ‫هەنگاوە بۆ دۆزینەوەو چارەسەركر‌دنی نەخۆشی‬ ‫تائێستا پتر ل���ە(‪ )١١١٠٠٠‬توێژینەوەی زانستی سەبارەت بە‬ ‫وتووێژی نێوان نەخۆش و پزیشك ” �‪patient-doctor en‬‬ ‫‪ ”counters‬بەشێوه‌یەكی نێۆدەوڵەتی باڵۆبوونەتەوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫سەرباری تەواوی ئەو توێژینەوانەی كە تەنیا لەسەر ئاستی واڵتەكان‬ ‫خۆیان باڵۆكراونەتەوە‪ ،‬ئەمە بۆخۆی باشترین بەڵگەیە لەسەر گرنگی‬ ‫ئەم بابەتە لەزانستی پزیشكییدا‪ .‬تائێستا بە دەیان مۆدێلی جیاجیا بۆ‬ ‫وتووێژی نێوان نەخۆش و پزیشك باڵۆبوونەتەوە‪ ،‬كە من ڵیرەدا ئاماژە‬ ‫بە یەكێك لەو مۆدێالنە دەكەم بە ناوی مۆدێلی ”‪‌ ”BATHE‬‬ ‫كورتكراوەی” ”�‪backgunds Afects Trouble Han‬‬ ‫‪.”dling and Empathy‬‬ ‫ئەم مۆدێلە لەالیەن زانای ئەم بوارەوە بە ناوەی “ستاورت لیبرمەن”‬ ‫”‪ ”Stuart Lieberman‬باڵوبووەتەوە‪ .‬هەروەك لەناوەكەیدا‬ ‫دەردەكەوت‪ ،‬بە پێی ئەم مۆدێلە بۆ دۆزینەوەو چارەسەركردنی نەخۆشی‪.‬‬ ‫پزیشكان خەمخۆرانە بە پەرۆشییەكی زۆرەوە بە دوای هۆكارە الوەكی‬ ‫و ڕیشەییەكانی نەخۆشییەكەدا دەگەڕێن‪ .‬لەتوێژینەوەیەكی زانستی‬ ‫هاوبەشیشدا لەچەند واڵتێكی باكووری ئەوروپا‪ ،‬بەكەڵكوەرگرتن لەو‌‬ ‫مۆدێلە توانراوە سەركەوتنێكی باش و بەرچاو لەبواری چارەسەركردنی‬ ‫ئەو نەخۆشیانە بەدەستبهێنن كە پەیوەندیان بە هۆكاری الوەكییەوە هەیە‪.‬‬ ‫ئەم كورتە چیرۆكەی خوارەوەیش نمونەی یەكێكە لەو چارەسەرانە‪.‬‬ ‫“ژنێكی ت��ەم��ەن (‪ )٣٦‬س��ا ‌ڵ م���اوەی چەند مانگێك‪ ،‬زۆر‬ ‫بەدەست ماندوبوونێكی بەردەوامەوە دەینااڵند‪ .‬پزیشكەكەی چەندین‬ ‫تاقیكردنەوەی بۆ كرد‪ ،‬بەاڵم هەموویان بێئاكام بوون لەدۆزینەوەی‬ ‫نەخۆشییەكەیدا‪ ،‬وەكچۆن نەخۆشەكەیش بە ئاكەمی تاقیكردنەوەكان‬ ‫خۆشحاڵ نەبوو‪ ،‬واتە بڵێ من نەخۆش نیم‪ .‬پزشكەكە بەم بارو دۆخەی‬ ‫پڕۆسەی چارەسەركردنە پەستبوو‪‌.‬هەناسەیەكی قوڵی هەڵكێشا‬ ‫و لەبەرخۆیەوە وتی” ڕەنگە ئە‌م نەخۆشە لەشێوەی وتووێژەكەی‬ ‫ی كە سوود‬ ‫نێوانمان رازی نەبێت‪ .‬پزیشكەكە هاتە سەر ئەو ڕایە ‌‬ ‫لەمۆدێلی “‪ ”BATHE‬بۆ گەڕان بە دوای هۆكارە الوەكییەكانی‬ ‫نەخۆشییەكەدا وەربگرێت‪ .‬پاش كەڵكوەرگرتن لەو مۆدێلە بۆی‬ ‫دەرك���ەوت كە ئەو ژنە منداڵێكی تەمەن (‪ )١٠‬ساڵی هەیە كە‬ ‫السارەو لەقوتابخانە ئازاری مندااڵنی دیكە دەدات و بووه‌تە هۆی‬ ‫تێكچوونی باری هێمنی قوتابخانەكە‪ .‬ژنەكە مێردێكی تووڕەی هەیە‬ ‫كە ناوێرێت ئە‌م مەسەلەیە الی بدركێنێت و بۆی باس بكات‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەدڵی خۆیدا دەیهێڵێتەوە‪ .‬پزیشكەكەی پاش چەندینجار قسەكردن‬ ‫لەگەڵ نەخۆشەكەی‪ ،‬بۆیدەركەوت كە نەدركاندنی ئەم نهێنیە ناخۆشە‪،‬‬ ‫هۆكاری سەرەكی نەخۆشییەكەی ئەو ژنەیە‪.‬‬ ‫ئەڵبەتە بۆ دەستەبەركردنی هەلومەرجێكی ئوتۆ بۆ نەخۆش‬ ‫بۆئه‌وه‌ی بتوانێت هۆكارە الوەكییەكانی نەخۆشییەكەی بخرێتە ڕوو‪،‬‬ ‫دوو شت گرنگن‪ :‬یەكەم پێدانی كاتی تەواو بە نەخۆش تابتوانێت‬ ‫چی لەدڵ و دەرونیدایە بۆ پزیشكی باس بكات‪ .‬دووهەم رەخساندنی‬ ‫دەرفەتێكی وەه��ا كە نەخۆش بتوانێت بێپەردە باسی خ��ۆی و‬ ‫نەخۆشییەكەی بكات و لەوەش دڵنیابێت كە جگە لەپزیشكەكەی‬ ‫كەسیتر بە نهێنیەكانی نا‌زانێت‪.‬‬ ‫بەداخەوە الی ئێمە هەڵسوكەوت لەگەڵ نەخۆش بەشێۆیەكە‪،‬‬ ‫نەخۆش نەك هەر ناوێرێت و شەرمدەكات باسی هۆكارە الوەكییەكانی‬ ‫نەخۆشییەكەی بكات‪ ،‬بەڵكو زۆرجاریش خودی نەخۆشییەكەش‬ ‫دەشارێتەوە‪ .‬بۆ زیاتر ڕوونكردنەوەش ئەم نمونەی خواراوە دەهێنینەوە‪.‬‬ ‫پیاوێكی تەمەن مامناوەندی بەدەست ئازاری هێلكەگونەكانییەوە‬ ‫ماوەیەك بوو ئۆقرەی لێ بڕابوو‪ ،‬بەاڵم هەرچەند بیریدەكردەوە بەالیەوە‬ ‫ئاسان نەبوو كە شتێكی لەوجۆرە بۆ پزیشك باسبكات‪ .‬ماوەیەكی زۆر‬ ‫دانی بەخۆیدا گرت و وتی‪ :‬بەڵكو خوی چاكبێت و دووچاری ئەو‬ ‫خەجاڵە‌تیەی الی پزشكمان نەكات‪ ،‬بەاڵم هەتا دەهات ئازارەكەی‬ ‫زۆرتر دەبوو‪ .‬دواجار هاتە سەر ئەوبڕوایەی كە بچێت بۆ الی پزیشك‪،‬‬ ‫بەو بیانووەی كە گوایە پزیشك مەحرەمە‪ .‬كاتێك پزیشكەكە بانگی‬ ‫دەكاتە ژوورەوە دوو كەسی دیكە الی دەبن‪ .‬لەهەمان كاتدا خەریكی‬ ‫قسەكردن دەبێت لەگەڵ نەخۆشێكی دیكەدا‪ ،‬دەڵێت زووبە بڵێ بزانم‬ ‫چیتە؟‬ ‫پیاوەكەش بۆ ماوەیەك الڵدەبێت و پاشان دەڵێت قور‪...‬قوربان هینە‪...‬‬ ‫هینە هینەكانم ئێش دەكەن‪ ،‬چییەكانت؟ بڵێ تا بزانم‪.‬‬ ‫‪...‬قوربان هینەكانم‪ ،‬پیاوەكە‌سەیرێكی نەخۆشەكانی دیكە دەكات‬ ‫‌و یەكێك لەوانە دەناسێتەوە كە دراوسێیان بوو‪ .‬دەڵێت قوربان عەیب‬ ‫نەبێت هین‪ ..‬هین‪...‬گورچیلەكانم‪ .‬پاشان پزیشكەكە وەرەقەیەكی‬ ‫تاقیكردنەوەی مێزی بۆ دەنووسێت و رەوانەی تاقیگەی دەكات و‬ ‫كۆمەڵێك حەبی بۆ دەنووسێ‪ ،‬پاش ماوەیەك بەڕێكەوت دراوسێكەیان‬ ‫دەبینێت و دراوسیكەی هەواڵی گورچیلەكانی لێ دەپرسێ‪.‬‬ ‫ئ��ەو حاڵەتانەی س���ەرەوە ئ��ەوە دەردەخ����ەن ئێمەی ك��ورد هیشتا‬ ‫بیبڕین بۆ ئەوەی بگەینە ئاستێك كە‬ ‫‌‌‬ ‫ڕێگایەكی زۆرمان لەپێش‌ە‬ ‫مافی نەخۆشەكانمان پێشێل نەكەین و وەك واڵتانی پێشكەوتوو لەگەڵ‬ ‫ش كارێكی مەحاڵ‬ ‫نەخۆشەكانماندا هەڵسوكەوت بكەین‪ .‬دیارە ئەمە ‌‬ ‫نییە لەمبوارەشدا بەهیمەت‌و دڵسۆزی پزیشكەكانمان‌و پسپۆڕانی‬ ‫گەلەكەمان هەنگاوی باش نراوەو بێگۆمان باشتریش دەبێت و بەرەو‬ ‫پێشتریش دەچین‪ .‬لەداهاتویشدا هەوڵدەدەین باسی مافەكانی نەخۆش‬ ‫بكەین‪.‬‬ ‫توێژەر و وانەبێژی زانكو‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da‬‬ ‫‌وه ‪8‬‬ ‫ئه‌و تاوانه‌ی دووبار‌ه ده‌کرێته ‌‌‬ ‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫چاپ و باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫رێگه‌م پێ نه‌درا‬

‫‪12‬‬

‫‌له ‪9‬‬ ‫له‌جگه‌ره‌و‌ه بۆ نێرگه ‌‌‌‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫کاروان ساالر‬ ‫ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار‬ ‫چاپخانه‌ی ره‌نج‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07710299753 - 07480179510‬‬

‫تیراژ ‪5000‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪No: (22) Mo.30/08/2010‬‬

‫ ‬

‫جاران دەستیان لەپشت‬ ‫بوو ئێستا گۆڕانن!‬

‫ئاراس عوسمان‬ ‫زۆركات دەسەاڵت یاخود‬ ‫هەندێك نوخبەی سیاسی‬ ‫ئەم عیبارەتەی سەرەوە بەكاردەهێنن بەرامبەر‬ ‫ئەو دۆخەی دێتە پێشەوە‪ ،‬كاتێك لەبەرژەوەندی‬ ‫ئ��ەودا نەبێت و لەبەرژەوەندییەكانیان بدرێت‬ ‫ئەم وشە بێزاراوانە دەبیستین‪ ،‬ئەگەر بڕوانینە‬ ‫وەزعی سیاسەتكردن لەكوردستاندا‪ ،‬دەبینین‬ ‫تۆمەت خستنەپاڵ ئەو كەسانەی لەسادەترین‬ ‫داواكاریدا لەڕێپێوانێكدا بەدی دەكرێت‪ ،‬لەپاڵ‬ ‫ئەمانەشدا ئ��ەو ئازادییەی تاهەنوكە باس‬ ‫دەكرێت لەكوردستاندا‪ ،‬سەیر دەكەیت دەسەاڵت‬ ‫لێزانانە بیری لێكردووەتەوە و بەشێوەیەك رەنگی‬ ‫دەكات بەدڵی خۆی و یاخود بەجۆرێك مانای‬ ‫ئازادی دوریوە كە تەنها بە بەری خۆی بكات‪.‬‬ ‫ئ��ەو هەموو ئازادییەی باسی لێوەكراوە‬ ‫لەبچوكترین بیروڕایەكی جیاوازدا نەتوانراوە‬ ‫هەزم بكرێت‪ ،‬دوورنیە كاتی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫كوردستان و عێراق بیر خۆمان بێنینەوە كە‬ ‫سەرەتایترینمافیهەرتاكێكیئەمكۆمەڵگەیە‬ ‫متمانە و دەنگی دەچێتە چ بااڵنسێكەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەویشمان بینی كە دەبوو تەنها متمانە بەو‬ ‫كەسانە بدرێتەوە كە چەندین ساڵە حوكمی‬ ‫واڵت دەك��ەن و لەدەسەاڵتدا بۆتەنها جارێك‬ ‫لەنێو ئەو كورسی و مێزەیاندا نەهاتوونەتە‬ ‫خوارەوە‪ ،‬بۆیە هەندێك شتی ئەنتیكە دەبینرێ‌‬ ‫و دەبیسرێت لەالیەن ئەم دەسەاڵتە تەمەن نۆزدە‬ ‫ساڵەوە‪ ،‬بۆنمونە كاتێك دانیشتوانی یەكێك‬ ‫لەشار و شاروچكەكانی ئەم هەرێمەی بووەتە‬ ‫مەنبەعی بازرگانی كەسانێكی نوخبەی‬ ‫سیاسی‪ ،‬دوای چەندین سەردانی بەرپرسانی‬ ‫ناوچەكە و هەوڵدان بۆ چارەسەی كێشەیەكیان‬ ‫بۆنمونە ئاو و كارەبا‪ ،‬پاشان تۆمەتبار دەكرێن‬ ‫بەدژی حكومەت و دەسەاڵتی كوردییەوە و‬ ‫ه��ەزار و یەك تۆمەتی ناڕەوایی تری‪ ،‬وەك‬ ‫ئەمانە الیەنێك هەڵیان دەسوڕێنێت یاخود‬ ‫دەستێكیانلەپشتەوەیە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم لێرەدا دەپرسین هەرئەمانە نەبوون‬ ‫لەكاتی پێویستدا بەنەوەی دواڕۆژ و نیشتمان‬ ‫پەروەر ناوزەند دەكران‪ ،‬ئەی بۆ ئێمە نەپرسین‬ ‫ێ لەپشتی ئەو‬ ‫ێ ب��ەڕاس��ت دەستی ك ‌‬ ‫ئ��ەر ‌‬ ‫هەموو تەنكەرە نەوتانەوەیە كە رۆژانە زێڕی‬ ‫ئەم واڵتە لەڕێگەی مەرزەكانەوە دەگوازنەوە بۆ‬ ‫دەرەوەی هەرێم و كەس نازانێت پارە و پولەكەی‬ ‫ێ و بانكی كام واڵتەوە‪.‬‬ ‫دەچێتە گیرفانی ك ‌‬ ‫ێ لەپشت ئ��ەو هەموو‬ ‫ێ بەڕاست ك ‌‬ ‫ئ��ەر ‌‬ ‫ناعەدالەتیەوەیە كە هیچ ئینتیمایەكی بۆ ئەو‬ ‫نیشتمانەی بەدایكی دووەم ناودەبرا نەماوە‪،‬‬ ‫ئێستا بزانەكەس هەیە حسابی باوەژنیشی‬ ‫ێ ب��ەڕاس��ت دەب��ێ��ت ب��ۆ گێل‬ ‫بۆبكات‪ ،‬ئ��ەر ‌‬ ‫كردنی ئەو خەڵكانەی رۆژانێك لەبەرامبەر‬ ‫هاوكاریكردنی شۆڕشی ئێوەدا كوڕ یان پیاوی‬ ‫فاڵنە ئاوایی دەبراو هەڵدەواسرا بەعەمودی‬ ‫كارەبای شارەكاندا و گوللەباران دەكرا‪ ،‬ئێستاش‬ ‫وەك نەتوانراوە بەپێی پێویست خزمەتی خەڵكی‬ ‫بەسەرجەم تەمەن و ئایدیاكانەوە بكەن‪ ،‬لەپای‬ ‫چی دەستكراوە بە بەخشینەوەی هەندێك‬ ‫تۆمەتی ن���اڕەوا و ه���ەزاران وش��ەی ناشرین‬ ‫لەهەموو كارەناشرینەكانی ئێوە ناشرین تر كە‬ ‫دەدرێنە پاڵ هاواڵتی سڤیل و كەسانێك كە‬ ‫هەمیشە گیان لەسەردەستن بۆبەختكردنی‬ ‫ناسنامە و كلتوری میللەتی كورد‪.‬‬ ‫دەكرێت بپرسین كاتی ئ��ەوە نەهاتووە بیر‬ ‫لەگۆڕینی ئەم كلتورە قێزەونە بكرێتەوە كە‬ ‫ئێستاش هەركەسێك داوای مافی خۆی‬ ‫ب��ك��ات ك��ل��ت��وری‪ ،‬دەس��ت��ی لەپشتەوەیەتان‬ ‫گۆڕیوە بۆ ئەوەی تۆمەتباری بكەن بەوەی‬ ‫دەستی گۆڕانی لەپشتەوەیە‪ ،‬بەاڵم ئەمانە‬ ‫پرسیاری گەورە دروستدەكەن لەسەر مێژووی‬ ‫هەندێكتان‪ ،‬لەبەر ئەوەی تاڕووخانی رژێمی‬ ‫بەغداد خەڵكانێك هەبوون كە لەئێستادا لەپلەی‬ ‫بااڵدایە‪ ،‬كەچی پەیوەندی لەگەڵ بەعسیەكاندا‬ ‫هەبووە‪ ،‬ئەی بۆناپرسن ئاخۆ ئەم واڵتەی‬ ‫چۆن ه��ەڕاج ف��رۆش كردبێت لەبەر دەم ئەو‬ ‫عەرەبە شۆڤێنیانەی تائێستاشی لەگەڵ بێت‪،‬‬ ‫لەدژی میللەت و نازناوی كوردین جموجوڵە‬ ‫سیاسییەكانیان خستووەتەگەڕ‪ ،‬یاخود دەپرسین‬ ‫ئ��ەگ��ەر رژێ��م��ی س���ەدام حسێن ن��ەڕووخ��ای��ە‪،‬‬ ‫پەیوەندییەكانی ئێوە چۆن بەردەستی مێژوو‬ ‫و خەڵكی ئەم هەرێمە دەكەوت‪ ،‬بۆیە گرنگە‬ ‫لەم قۆناغەدا مافی تاك بەتاكی كۆمەڵگەی‬ ‫ك��وردی بدەینە و واز لەكار و وشەی ناڕەوا‬ ‫بهێنین تاخەڵكی ب��ەدوای بەدیلدا نەگەڕێت‬ ‫و پاشان سیخوڕەكانی واڵتانی دەرەوە سود‬ ‫لەئەزمونی حاڵەتە بارگرژییەكانی كوردستان‬ ‫وەرن��ەگ��رن‪ ،‬گرنگە بیر ل��ەوە بكەنەوە كاتێك‬ ‫هەركەس وەك ئێوە بیری نەكردەوە مەرج نیە‬ ‫نەدەستی لەپشت بێت و نەگۆڕانیش بێت‪.‬‬