Chatr_28

‫دیار دێرسیم بۆ چه‌تر‪12‬‬

‫ئێران چی له‌یه‌کێتی ده‌وێت؟ ‪13‬‬

‫ب ‌ه جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه‌‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫ژمار ‌ه ‪28‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫ش ده‌ستێوه‌ردان ده‌کات‬ ‫به‌فشارى وه‌زاره‌تى ناوخۆ کۆنگره‌یان به‌ست و یه‌کێتی ‌‬

‫«پارتى‪ ،‬دیموکراسیخوازانیشى وه‌ک زه‌حمه‌تکێشان لێکرد»‬

‫تایبەت بە چەتر‬

‫دواى ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر داواى وه‌زیرى ناوخۆ رۆژى (‪)12‬‬ ‫ى ئه‌م مانگه‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ى دیموکراسیخوازان کۆنگره‌ى‬ ‫خ��ۆى به‌ست‪ ،‬ب �ه‌اڵم کۆنگره‌که‌ چه‌ند کاتژمێرێکى‬ ‫خایاند و به‌هۆی ده‌ست تێوه‌ردانه‌وه‌ دواخ��را‪ ،‬جێگرى‬ ‫سکرتێری ئه‌وحزبه‌ش ده‌ڵێ‪ :‬یه‌کێتى ده‌ستى وه‌رداوه‌ت ‌ه‬ ‫کاره‌کیانیان‪.‬‬ ‫ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى دیموکراسیخوازان‪( ،‬به‌ختیار‬ ‫مسته‌فا) له‌باڵى سلێمانى به‌ (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئه‌و‬ ‫براده‌رانه‌ ئاماده‌نین بۆ به‌ستنى کۆنگره‌‪ ،‬چونکه‌ ده‌زانن‬ ‫له‌سه‌دا سه‌د له‌وانه‌یه‌ ده‌رنه‌چنه‌وه‌ یان زۆر الوازب��ن‪،‬‬ ‫ئه‌وان ده‌زانن ئێمه‌ زۆرینه‌ین بۆیه‌ ئاماده‌نین بێنه‌ ژێر‬ ‫بارى کۆنگره‌»‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا جێگرى سکرتێری حزبه‌که‌ و باڵى‬ ‫هه‌ولێر (ش��وک��رواڵ حه‌مه‌ ئه‌مین) وت��ى «وه‌زاره‌ت���ى‬ ‫ناوخۆ به‌نوسراوێکى فه‌رمی داوایان له‌ (حاجى مه‌ال)‬ ‫ی سکرتێر و (سامان عه‌ال) له‌سه‌رکردایه‌تى کاتى‬ ‫کرد کۆنگره‌ ببه‌ستن‪ ،‬ئێمه‌ش له‌ (‪)2010/10/12‬‬

‫کۆنگره‌مان به‌ست پاشان داوای���ان ک��رد بیوه‌ستێنین‬ ‫بۆ رۆژى دوات���ر»‪ .‬وتیشی‪ :‬سکرتێرى ه��ه‌ردوو با ‌ڵ‬ ‫له‌کۆنگره‌دا بوونه‌ هۆکارى وه‌ستاندنه‌که‌‪ ،‬یه‌کێتیش‬ ‫پێشمه‌رگه‌ى هێنایه‌ سه‌رمان‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى دیوان له‌وه‌زاره‌تى ناوخۆ‪( ،‬حاکم‬ ‫ت��اری��ق) به‌ (چ�ه‌ت��ر)ى وت‪ :‬ئ�ه‌وان�ه‌ى سلێمانی له‌ناو‬ ‫خۆیاندا ب��وون ب��ه‌دوو ب �ه‌ش به‌شێکیان هاتبوونه‌ ناو‬ ‫کۆنگره‌ له‌هه‌ولێر و به‌شێکى تریشیان نه‌هاتبوون‪،‬‬ ‫به‌بۆچوونى من هیچ کێشه‌یه‌کى سیاسى و ئیدارى‬ ‫و فیکرى و کارگێڕى نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ى کێشه‌کانیان‬ ‫شه‌خسین له‌ناو خۆیاندا هیچ په‌یوه‌ندى به‌ حکومه‌ت و‬ ‫پارتى و یه‌کێتیه‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس (سۆران عومه‌ر) له‌باره‌ى ئه‌م ملمالنێیه‌و‌ه‬ ‫بۆچوونى وای�ه‌‪ :‬ئه‌م گرفته‌ى ئێستا سه‌ریهه‌ڵداوه‌ بۆ‬ ‫دی��م��وک��راس��ی��خ��وازان «واى ب��ۆده‌چ��م ه �ه‌م��ان گرفتى‬ ‫زه‌حمه‌تکێشان ب��ێ��ت‪ ،‬ک �ه‌ ب��ۆی��ان دروس��ت��ک��را‪ ،‬چۆن‬ ‫به‌شێکیان له‌هه‌ولێره‌وه‌ پارتى هاوکاریکردن‪ ،‬دوایش‬ ‫له‌رێگه‌ى دادگ��اوه‌ توانیان ناوى حزبه‌که‌ و زۆرینه‌ى‬ ‫ده‌ستکه‌وته‌کانى به‌رن‪.‬‬

‫س����ۆران ع��وم �ه‌ر ئ��ه‌وه‌ش��ى وت‪ :‬ل���ه‌م ه�ه‌ف��ت�ه‌ی�ه‌ش��دا‬ ‫(ب�ه‌ه��ادی��ن ن��ورى) ه�ه‌ن��دێ‌ لێدوانى دژ ب�ه‌ پ��ارت��ى ب ‌ه‬ ‫راسته‌وخۆدا‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و شااڵوه‌ى دژایه‌تیکردنه‌ بۆ‬ ‫ئازادى راده‌ربڕین و ئازادى کارى رۆژنامه‌نوسى‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێم وایه‌ پارتى لێناگه‌ڕێ‌ حزبێک بوونێکى الوازى‬ ‫هه‌بێت و ل �ه‌دژى قسه‌ بکات و بودجه‌ش له‌یه‌کێک‬ ‫له‌حزبه‌کان وه‌ربگرێ‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى دیوان له‌ وه‌زاره‌تى ناوخۆ‪( ،‬حاکم‬ ‫ت��اری��ق) ل�ه‌س�ه‌ر پ�ه‌ی��وه‌ن��دى وه‌زاره‌ت ب �ه‌م ملمالنێیه‌و‌ه‬ ‫وتى‪ :‬وه‌ک زۆرێک له‌و حزبانه‌ى دابه‌شبوون به‌سه‌ر‬ ‫ه�ه‌ول��ێ��ر و سلێمانیدا ئ�ه‌وان��ی��ش داب���ه‌ش ب���وون‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫به‌نوسراوێکى تایبه‌تى گوشارمان لێکردن‪ ،‬که‌ پێویست ‌ه‬ ‫کۆنگره‌ ببه‌ستن‪ ،‬چونکه‌ مۆڵه‌تى کۆنگره‌ى پێشویان‬ ‫به‌سه‌رچووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬ئێمه‌ ناچاربووین ئیجرائاتیان له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫بکه‌ین و ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ی��ان ل��ێ بکه‌ین ئ �ه‌گ �ه‌ر کۆنگر‌ه‬ ‫نه‌به‌ستن ئێمه‌ ناتوانین مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌ هیچ الیه‌کیاندا‬ ‫بکه‌ین‪.‬‬

‫زانیارى زیاتر له‌الپه‌ڕ‌ه (‪ )3‬دایه‌ پارچه‌بوون نه‌خۆشیه‌ کوشنده‌که‌ی حزبی کوردی‬

‫«له‌جه‌له‌وال (‪ )550‬و له‌خورماتوو (‪)400‬‬ ‫خێزانى کورد ناوچه‌که‌یان جێهێشتووه‌»‬

‫شابه‌نده‌ر‪ :‬کورد ئاماده‌ی ‌ه سازش بکات له‌پۆستى سه‌رۆک کۆمار‬ ‫خالید شوانی‪ :‬سازش له‌سه‌ر سه‌رۆک کۆمار ناکه‌ین‬ ‫چه‌تر‪ /‬ئاژانسه‌کان‬

‫ئه‌ندامێکی لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا ئه‌وه‌ی راگه‌یاندووه‌‪ ،‬کورد‬ ‫ک کۆمارى عێراق بکات‪،‬‬ ‫ئاماده‌ی‌ه سازش ل‌ه پۆستی سه‌رۆ ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و کار‌ه ببێت‌ه هۆی ئه‌وه‌ی لیستی عێراقی‌ه به‌شداری‬ ‫له‌حکومه‌تدابکات‪.‬‬ ‫(عیزه‌ت شابه‌نده‌ر) ئه‌ندامی لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا ل ‌ه‬ ‫لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی هه‌واڵی (خه‌به‌ر) رایگه‌یاندوه‌‪ :‬کورد‬ ‫ئاماده‌یی خۆی نیشانداو‌ه بۆ سازشکردن ل‌ه به‌رامبه‌ر پۆستی‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی کۆمار‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و کار‌ه بڕوا ب‌ه لیستی عێراقی ‌ه‬ ‫بهێنێت تا به‌شداری بکات ل‌ه پێکهێنانى حکومه‌تدا‪.‬‬ ‫شابه‌نده‌ر باسى له‌وه‌شکردووه‌‪ :‬هه‌ردوو پۆستی سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫کۆمار و سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانی عێراق‪ ،‬مافی ئیئتیالفی‬ ‫فراکسیۆن‌ه کوردستانییه‌کانو ئیئتیالفینیشتمانیی‌هو هه‌ردوو‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ خه‌لیل‬

‫چه‌تر ‪ -‬زانیار و عومه‌ر‬

‫الیه‌نه‌ک‌ه ده‌توانن پاڵێوراوی خۆیان بۆ ئه‌و دوو پۆست‌ه بپاڵێون‪.‬‬ ‫به‌اڵم هاوپه‌یمانی کوردستانی ئه‌و ده‌نگۆیان‌ه ره‌تده‌کاته‌وه ک ‌ه‬ ‫ئاماده‌ی‌ه سازش بکات له‌سه‌ر پۆستی سه‌رۆکایه‌تی کۆمار‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر لیستی ئه‌لعێراقیی‌ه ب‌ه سه‌رۆکایه‌تی (ئه‌یاد‬ ‫عه‌الوی) پێداگری بکات ل‌ه وه‌رگرتنی ئه‌و پۆسته‌‪.‬‬ ‫(سامی شۆڕش) ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق‬ ‫له‌سه‌ر فراکسیۆنی هاوپه‌یمانی کوردستان ل‌ه لێدوانێکیدا بۆ‬ ‫رۆژنامه‌ی (الشرق االوسط) رایگه‌یاند‪ :‬ئه‌و هه‌واڵ‌ه دوور‌ه له‌‬ ‫راستییه‌و‌ه ک‌ه کورد ئاماد‌ه بێ سازش له‌سه‌ر پۆستى سه‌رۆک عێراق ل‌ه لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وتى‪ :‬ئێم‌ه وه‌ک مافێکى‬ ‫کۆمار بکات‪.‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى پۆستى س �ه‌رۆک کۆمارمان داواک����ردوو‌ه وه‌ک‬ ‫شۆڕش باسى له‌وه‌شکردووه‌‪ :‬ک‌ه چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانه‌کانی ئیئتیالفى فراکسیۆن‌ه کوردییه‌کان‪ ،‬به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش‬ ‫عێراق نابێت له‌سه‌ر حسابی کورد بێت‪.‬‬ ‫سازشى له‌سه‌ر ناکه‌ین‪ .‬وتیشى‪ :‬تا ئێستا هیچ الیه‌نێک داواى‬ ‫‌مانى‬ ‫ه‬ ‫‌رل‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫‌ندامى‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫شوانى)‬ ‫هه‌روه‌ها له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ت‌ه (خالید‬ ‫پۆستى سه‌رۆک کۆمارى نه‌کردوو‌ه جگ‌ه له‌کورد‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫به‌رپرسێکى خورماتوو باس له‌و‌ه ده‌کات‪ ،‬به‌هۆى نه‌بوونى پرۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى و خوێندنگه‌ى‬ ‫کوردى و نائارامى له‌قه‌زاى خورماتوو‪ ،‬ماوه‌ى ساڵێک‌ه (‪ )400‬خێزانى کورد قه‌زاکه‌یان به‌جێهێشتوو‌ه‬ ‫به‌ره‌و هه‌رێمى کوردستان‪ ،‬ڕۆژانه‌ش چوار بۆ پێنج خێزان داواى کۆچ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫(شه‌الل عه‌بدول) قایمقامى قه‌زاى خورماتوو له‌و باره‌یه‌و‌ه ب‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪« :‬به‌هۆى نه‌بوونى‬ ‫خوێندنگا‌ى کوردى و نائارامییه‌وه‌‪ ،‬تا ئێستا (‪ )400‬خێزانى کورد ناوچه‌که‌یان به‌جێهشتوه‌»‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬چه‌ندینجار داوام له‌و خه‌ڵکان‌ه کردووه‌‪ ،‬ک‌ه قه‌زاى خورماتوو به‌جێنه‌هێڵن‪ ،‬به‌اڵم سودى‬ ‫نیه‌‪ ،‬چونک‌ه هه‌لى کار و نه‌بوونى خوێندنى به‌شى کوردى و مامۆستاى کوردى و بێ خویندنگا‌یى‪،‬‬ ‫هاواڵتیان ناچار ده‌کات ڕوو بکه‌ن‌ه شاره‌کانى هه‌رێمى کوردستان وه‌ک چه‌مچه‌ماڵ و گه‌رمیان‬ ‫و سلێمانى‪.‬‬ ‫قایمقامى خورماتوو ئه‌وه‌شى وت‪ :‬ڕۆژان�‌ه پێنج بۆ شه‌ش خێزانى کورد داواى کۆچکردن‬ ‫ئاڕاسته‌ى قایمقامییه‌ت ده‌که‌ن‪ ،‬تا ئێستاش هیچ الیه‌نێک نیتوانیو‌ه ڕێگریان لێبکات و چاره‌سه‌رى‬ ‫ درێژ‌ه له‌الپه‌ڕ‌ه (‪)2‬‬ ‫کێشه‌کانیان بۆ بکات‪.‬‬

‫«دواخستنى سه‌رژمێرى‬ ‫فێڵکردن بوو له‌گه‌لى کوردستان»‬

‫حکومه‌ت و په‌رله‌مانى کوردستان و الیه‌ن ‌ه‬ ‫چه‌تر‬ ‫ده‌سته‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانسى ئاشتى سیاسییه‌کانى کوردستان ئه‌و‌ه قبوڵ بکه‌ن‪.‬‬ ‫بڕیار بوو وه‌زاره‌تى پالندانانى عێراق ل ‌ه ئه‌م‬ ‫و دیموکراتى ل�ه‌س�ه‌ر دواخستنى پرۆسه‌ى‬ ‫س �ه‌رژم��ێ��رى ل � ‌ه ع��ێ��راق��دا‪ ،‬به‌یاننامه‌یه‌کى مانگه‌دا هه‌ستێ به‌ ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى‬ ‫ن���اڕه‌زای���ى ب�ڵ�اوک���ردووه‌ت���ه‌وه‌ و دواخ��س��ت��ن��ى گشتى‪ ،‬ئ�ه‌م�ه‌ش یه‌که‌مین ج��ار ده‌ب���وو ل ‌ه‬ ‫پرۆسه‌ک ‌ه به‌مه‌ترسى و ئ��اڵ��ۆزى بۆ ناوچ ‌ه هه‌رێمى کوردستان دواى سه‌رژمێرى ساڵى‬ ‫دابڕاوه‌کان و فێلکردن له‌ گه‌لى کوردستانى (‪ )1987‬به‌ڕێوه‌بچێ‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆى ملمالنێى‬ ‫سیاسییه‌وه‌ له‌ عێراقدا سه‌رژمێرى گشتى‬ ‫ده‌زانێ‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ک ‌ه وێنه‌یه‌کى به‌یانه‌که‌یان بۆ چه‌تر دواخرا بۆ (‪.)2010/12/5‬‬ ‫ده‌س��ت��ه‌ک�� ‌ه ئ���ه‌وه‌ش���ی���ان خ���س���ت���ووه‌ت���ه‌ڕوو‪:‬‬ ‫ناردووه‌ و ده‌ڵێن‪« :‬جێگه‌ی سه‌رسوڕمانه‌ که‌وا‬ ‫له‌عێراق چه‌ند الیه‌نێکی شۆڤێنى هه‌وڵى پێویست ‌ه گه‌ره‌نتى به‌گه‌لى کوردستان بدرێ‬ ‫دواخستنى سه‌رژمێریه‌که‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌بیانووى که‌جارێکى تر ئه‌و دواخستن ‌ه دووباره‌ نه‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ناسه‌قامگیرى ب���ارى ئ��اس��ای��ش ل��ه‌وواڵت��دا‪ ،‬پێویستیشه‌ حکومه‌تى هه‌رێم پاڵپشتى مادى و‬ ‫به‌ بێ بیرکردنه‌وه‌ ل �ه‌وه‌ى ک�ه‌وا سه‌رژمێری مه‌عنه‌وى و لۆژیکى بخات ‌ه گه‌ڕ ب ‌ه مه‌به‌ستى‬ ‫زۆر گرنگه‌‪ ،‬چونک ‌ه ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌م بنه‌مای ‌ه سه‌رخستنى سه‌رژمێرى گشتى‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ى (کۆنفرانسى ئاشتى و دیموکراتى)‬ ‫پالنى ژیانى کۆمه‌ڵگ ‌ه به‌ وردى داده‌ڕێژرێت‬ ‫ل �ه‌ رووى گ �ه‌ش �ه‌ک��ردن و خ��زم�ه‌ت��گ��وزارى و ل ‌ه (‪ )2010/8/7‬له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵێک رۆشنبیر‬ ‫و ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ى و س��ی��اس �ه‌ت��م �ه‌دارى هه‌رێمى‬ ‫خۆشگوزه‌رانییه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌ڵێن‪ :‬ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ى ئاڵۆزییه‌ک کوردستانه‌و‌ه راگه‌یه‌نرا‪ ،‬ئاماده‌کارى ده‌که‌ن‬ ‫بخه‌ن ‌ه ناوچ ‌ه دابڕاوه‌کان و فێڵکردن له‌گه‌لى بۆ به‌ستنى کۆنفرانسێک «ب � ‌ه مه‌به‌ستى‬ ‫کوردستا‌ن و به‌تایبه‌ت له‌شاره‌کانى که‌رکوک تێپه‌ڕاندنى ئه‌قڵییه‌تى نه‌ته‌وه‌په‌رستى و شۆڤێنى‬ ‫و موسڵ و دیالى‪ ،‬ئه‌مه‌ش پێشێلکردنێکى و پێشخستنى دیالۆگێکى دیموکراتیانه‌ ل ‌ه‬ ‫زه‌ق ‌و مه‌ترسیدارى ده‌ستورى عێراقى فیدراڵ ‌ه عێراقدا»‪.‬‬ ‫و ده‌بێته‌ مایه‌ی که‌وتنه‌وه‌ی پشێوی و نا‬ ‫ده‌قی به‌یاننامه‌ک ‌ه ل ‌ه سایتی چه‌تر بخوێنه‌وه‌‪:‬‬ ‫ئارامی و نابێت دادگ��اى فیدراڵى عێراق و ‪www.chatrpress.com‬‬

‫راپۆرته‌که‌ى (چه‌تر) تێکدانى چایخانه‌ى شه‌عب راده‌گرێت‬

‫ێ شتێکى وا هه‌ی‌ه و ئه‌و که‌سانه‌ى‬ ‫بووی‌ه هۆی نیگه‌رانى رۆشنبیران و هاواڵتیان وتیان به‌ڵ ‌‬ ‫و ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتیش خاوه‌نى ئێره‌ن ب‌ه نیازى فرۆشتنین‪.‬‬ ‫ق�ه‌ره‌داغ��ى وتیشى‪ :‬قسه‌کردنى هێرۆخان‬ ‫ده‌یه‌وێت رێگ‌ه ل‌ه تێکدانى چایخانه‌ک‌ه بگرێت‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ى زانیارییه‌کان دواى باڵوبونه‌وه‌ى ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى چایخانه‌ى شه‌عب یه‌کێک ‌ه‬ ‫راپۆرته‌ک‌ه ل‌ه رۆژنامه‌ى چه‌تر (هێرۆ ئیبراهیم ل‌ه هێماکانى ئه‌م شاره‌‪ ،‬داواشى کردوو‌ه ئه‌و باس ‌ه‬ ‫ئه‌حمه‌د) به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى رێکخستنى بوه‌ستێنرێت تا ڕێگه‌چاره‌یه‌کى بۆ ده‌دۆزرێته‌و‌ه‬ ‫سلێمانى و ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى‪ ،‬و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نابێ تێک بدرێت‪( .‬شوان‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫هاتووه‌ت‌ه ناوه‌و‌ه و هه‌وڵ ده‌دات رێگ‌ه ل‌ه تێکدانى عه‌بدولڕه‌حمان) یه‌کێک ل‌ه خاوه‌ن موڵکه‌ک ‌ه‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬ ‫ێ له‌الیه‌ن هێرۆ خانه‌و‌ه‬ ‫ب‌ه (چه‌تر)ى وت‪ :‬به‌ڵ ‌‬ ‫چایخانه‌ى شه‌عب بگرێت‪.‬‬ ‫(دارا قه‌ره‌داغى) به‌رپرسى مه‌کته‌بى هێرۆ بۆ ئه‌و باس‌ه په‌یوه‌ندیم پێوه‌کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ل‌ه مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى ب ‌ه قسه‌مان له‌سه‌ر نه‌کردوه‌‪ ،‬ته‌نها ئه‌و‌ه نه‌بێت ک ‌ه‬ ‫(چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬هێرۆخان ئه‌و هه‌واڵه‌ى چاوه‌ڕێى کاتى ئه‌وانم‪.‬‬ ‫سلێمانى ‪ -‬زانکۆ سه‌ردار‬ ‫وت��ی��ش��ى‪ :‬ف��رۆش��ت��ن��ى م��وڵ��ک �ه‌ک �ه‌م��ان‬ ‫ل �‌ه رێ��گ �ه‌ى راگ �ه‌ی��ان��دن �ه‌و‌ه بیست‪ ،‬پاشان‬ ‫دواى ئه‌وه‌ى ل‌ه ژماره‌ى رابردووى رۆژنامه‌ى منى ئاگادارکرد‪ ،‬ئه‌گه‌ر شتێکى وا هه‌ی ‌ه نه‌وه‌ستاندوه‌‪ ،‬شته‌ک‌ه وه‌ک خۆى ماو‌ه و ئێم ‌ه‬ ‫چه‌تردا راپۆرتێک له‌سه‌ر ئه‌گه‌رى تێکدانى به‌دواداچوونى بۆ بکه‌ین‪ ،‬منیش چووم سه‌ردانى چاوه‌رێی رۆژى زیادکردن‌ه ئاشکراک‌ه ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫(چایخانه‌ى شه‌عب) باڵوکرایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و هه‌واڵ ‌ه ئه‌و به‌ڕێزانه‌ى چایخانه‌ى شه‌عبم کرد‪ ،‬ئه‌وان ئێمه‌ش پێمان ناخۆش‌ه شوێنێکى وه‌ها ئه‌مه‌ى‬

‫‪2‬‬

‫به‌سه‌ر بێ‪ ،‬به‌اڵم نه‌گونجاندن ئه‌و کار‌ه ده‌کات‪.‬‬ ‫دواى باڵوبونه‌وه‌ى هه‌واڵه‌ک‌ه ل‌ه (چه‌تر) و‬ ‫هه‌ڵواسینى ل‌ه چایخانه‌ى شه‌عب‪ ،‬هاواڵتیان‬ ‫توشى نیگه‌رانى ب��وون‪ ،‬له‌مباره‌یه‌و‌ه (وه‌ستا‬ ‫عومه‌رى چایچى) وتى‪ :‬له‌دواى باڵوبونه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌و راپۆرت‌ه هه‌رچى هاتووه‌ت‌ه چایخانه‌که‌و‌ه‬ ‫پ��رس��ی��ارى راس��ت��ى و ن��اراس��ت��ى ئ��ه‌و ه�ه‌واڵ� ‌ه‬ ‫ناخۆشه‌یان لێکردووم‪ ،‬هاواڵتیان زۆر ناڕه‌حه‌ت‬ ‫بوون‪ ،‬سوپاسى هه‌موو ئه‌و که‌س و الیه‌نانه‌ش‬ ‫ده‌که‌ین ک‌ه ب‌ه راستى خه‌مخۆر بوون و به‌ده‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌که‌و‌ه هاتوون‪.‬‬ ‫چایخانه‌ى شه‌عب له‌ساڵى (‪)1950‬ه‌وه‌‬ ‫دروستکراو‌ه و ده‌که‌وێت‌ه ناو بازاڕى سلێمانیه‌و‌ه‬ ‫و ب‌ه شوێنى هونه‌رمه‌ندان و رۆشنبیران ناسراوه‌‪،‬‬ ‫ه��اوش��ێ��وه‌ى چایخانه‌ى (م��چ��ک��ۆ)ى ش��ارى‬ ‫هه‌ولێره‌‪.‬‬

‫له‌ماوه‌ى چوار ساڵدا نزیکه‌ى (‪ )77‬هه‌زار عێراقى کوژراون‬

‫چه‌تر ‪ -‬ئاژانسه‌کان‬

‫س��وپ��ای ئه‌مه‌ریکا له‌راپۆرتێکدا‬ ‫رایگه‌یاندووه‌‪ ،‬له‌ساڵی (‪)2004‬ه‌و‌ه تا‬ ‫مانگی ئابی ساڵی (‪ )2008‬ژماره‌ی‬ ‫ئه‌و هاواڵتى و سه‌ربازه‌ عێراقییانه‌ی‬ ‫ل�ه‌ک��اره‌ توندوتیژییه‌کاندا ک���وژراون‪،‬‬ ‫گه‌یشتووه‌ته‌ (‪ )76‬ه �ه‌زار و (‪)939‬‬ ‫که‌س‪.‬‬ ‫س���وپ���اى ئ �ه‌م��ری��ک��ا ئ���ه‌و ئ���ام���اره‌ى‬ ‫ل���ه‌م���اڵ���پ���ه‌رى ئ��ه‌ل��ک��ت��رۆن��ى خ��ۆی��دا‬ ‫ب�ڵاوک��ردووه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئاماژه‌ى به‌و‌ه‬

‫ن��ه‌داو‌ه ل�ه‌و رێژه‌یه‌ چه‌ندیان هاواڵتى‬ ‫و چ���ه‌ن���دی���ان س���ه‌رب���از و پ��ۆل��ی��س و‬ ‫فه‌رمانبه‌رى حکومه‌تن؟‬ ‫له‌الیه‌کى تره‌وه‌ رۆژنامه‌ی (واشنتۆن‬ ‫پۆست)ی ئه‌مه‌ریکی له‌ راپۆرتێکیدا‬ ‫باڵویکردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ئاماره‌ى سوپای‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ری��ک��ا رای���گ���ه‌ی���ان���دو‌ه ک�ه‌م��ت��ر‌ه‬ ‫ل�ه‌ئ��ام��اری قوربانیی ‌ه عێراقییه‌کان‪،‬‬ ‫ک� ‌ه ل �ه‌الی �ه‌ن حکومه‌تی عێراقییه‌و‌ه‬ ‫راگه‌یه‌نراوه‌‌‪ ،‬چونکه‌ به‌پێی ئاماره‌کانی‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی م��اف��ی م��رۆڤ��ی ع��ێ��را ‌ق ل ‌ه‬

‫سه‌ره‌تای ساڵی (‪)2004‬ه‌و‌ه‬ ‫‌تا تشرینی یه‌که‌می (‪)2008‬‬ ‫(‪ )85‬ه������ه‌زار و (‪)694‬‬ ‫عێراقی به‌ هێز‌ه ئه‌منییه‌کان‬ ‫‌و ه��اواڵت��ی��ان��ی ئ��اس��ای��ی �ه‌و‌ه‬ ‫کوژراون‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌ گوێره‌ى راپۆرته‌که‌ی‬ ‫سوپای ئه‌مه‌ریکا له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫(‪ )121649‬عێراقی دیک ‌ه‬ ‫ل � ‌ه ک���ار‌ه توندوتیژییه‌کاندا‬ ‫برینداربون‪.‬‬

‫سلێمانى ‪ -‬جه‌زا ئه‌حمه‌د‬

‫ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌رى گ��ش��ت��ى پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��ی � ‌ه‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ری��ی �ه‌ک��ان��ى کۆمسیۆنى ب��ااڵى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان له‌شارى سلێمانى‪ ،‬باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌کات هه‌ر که‌سێک وه‌ک ئه‌ندامى‬ ‫حزبێکى دیاریکراو به‌شدارى گۆنکره‌ى‬ ‫ح��زب�ه‌ک�ه‌ى کردبێت نابێته‌ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى‬ ‫ئۆفیسى سلێمانى کۆمسیۆنی‌ بااڵ‪.‬‬ ‫دواى ئ���ه‌وه‌ى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ئۆفیسى‬ ‫س���ل���ێ���م���ان���ى ک���ۆم���ی���س���ی���ۆن���ى ب�����ااڵى‬

‫وه‌زاره‌تى ژینگه‌ ڕێگه‌ به‌دوو سه‌رپێچی ژینگه‌یی ده‌دات‬ ‫سلێمانى ‪ -‬رێبوار عه‌زیز‬

‫به‌پێی دوو نوسراوى جیاوازى دوو فه‌رمانگه‌ى‬ ‫سه‌ر به‌وه‌زاره‌تى ژینگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ڕێگ‌ه به‌کارکردنى دوو کارگه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان ده‌درێت له‌کاتێکدا به‌پێی راپۆرتى‬ ‫تیمى ئه‌ندازیاریى س �ه‌ر به‌هه‌مان وه‌زاره‌ت‬ ‫پێچه‌وانه‌ى ڕێنمایه‌کانی ژینگه‌یین‌و نابێت‬ ‫ڕێگ‌ه به‌کارکردنیان بدرێت‪.‬‬ ‫ب �ه‌پ��ێ��ی ن����وس����راوى ژم������ار‌ه (‪)842‬ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى کاروبارى ته‌کنیک‌و‬ ‫خ��ۆپ��اراس��ت��ن له‌تیشکی س���ه‌ر ب���ه‌وه‌زاره‌ت���ى‬ ‫ژینگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم‪ ،‬ک‌ه له‌به‌روارى‬ ‫(‪ )2008/10/27‬ده‌رچ��ووه‌و ئیمزاى (یاسین‬ ‫ئ�ه‌ح��م�ه‌د زه‌ن��گ �ه‌ن �ه‌ى) ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى‬ ‫به‌وه‌کاله‌تى پێوه‌یه‌و وێنه‌یه‌کى ده‌ست رۆژنامه‌ى‬ ‫(چه‌تر) که‌وتووه‌‪ ،‬تێیدا ڕێگ‌ه به‌کارکردنى‬ ‫کارگه‌ى گه‌رمیان بۆ پوخته‌کردنى ڕۆنى‬

‫ب�ه‌ک��اره��ات��وو ده‌درێ����ت‪ ،‬له‌کاتێکدا به‌پێی‬ ‫ڕاپۆرتى تیمى ئه‌ندازیاریى‪ ،‬پێشنیار کراوه‌‬ ‫به‌دوورخستنه‌وه‌ى ئه‌و کارگه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى‬ ‫شوێنه‌که‌ىگونجاونییه‌وله‌گه‌ڵڕێنماییه‌کانى‬ ‫ژینگه‌دا یه‌ک ناگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ک به‌پێی نوسراوى ژم��ار‌ه (‪)766‬‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ژینگه‌ى شارستانى سه‌ر‬ ‫به‌هه‌مان وه‌زاره‌ت����ى حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م ک ‌ه‬ ‫ل���ه‌ب���ه‌روارى (‪ )2009/9/9‬ئیمزاى ئه‌نیس‬ ‫عه‌بدولئه‌حه‌د نه‌باتى به‌ڕێوه‌به‌ری گشتى پێوه‌یه‌‌و‬ ‫وێنه‌یه‌کى ده‌ست رۆژنامه‌نووسه‌که‌ى چه‌تر‬ ‫که‌وتوو‌ه ڕێگ‌ه به‌کارکردنى کارگه‌ى قیرى‬ ‫کۆمپانیاى سامان مه‌عروف ده‌دات‪ ،‬له‌کاتێکدا‬ ‫ئه‌و کارگه‌ی‌ه به‌پێی راپۆرتى تیمى ئه‌ندازه‌یی‬ ‫س �ه‌ر ب‌ه به‌ڕێوبه‌رایه‌تى ژینگه‌ى سلێمانى‬ ‫مۆڵه‌تى ژینگه‌یی نییه‌و ته‌نها (‪ )100‬مه‌تر‬ ‫له‌شه‌قامى سه‌ره‌کى سلێمانى ــ هه‌ڵه‌بج‌ه دووره‌‪،‬‬ ‫هه‌وره‌ک ده‌بێت‌ه هۆکارى پیسبوونى ژینگه‌‪.‬‬

‫تائێستا (‪ )4442‬چاودێرى‬ ‫کۆمسیۆن موچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه‌‬ ‫سلێمانى‪-‬دانیار سه‌نگه‌ر‬ ‫ت��ا ئێستا (‪ )4442‬چ��اودێ��ری سه‌ر‬ ‫س��ن��دوق �ه‌ک��ان��ی ه �ه‌ڵ��ب��ژادن��ی م��ان��گ��ی‬ ‫ئ��ازاری ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق‬ ‫ل���ه‌ س���ن���وری پ���ارێ���زگ���ای س��ل��ێ��م��ان��ی‪،‬‬ ‫موچه‌یان وه‌رن�ه‌گ��رت��ووه‌ و به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫کۆمسیۆنى سلێمانیش ده‌ڵێ‪ ،‬هه‌وڵیان‬ ‫بۆ ده‌ده‌ین‪.‬‬ ‫(س�����ۆزان ع��وس��م��ان) ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری‬ ‫ئ��ۆف��ی��س��ی س��ل��ێ��م��ان��ی ک��ۆم��س��ی��ۆن��ی‬ ‫ب��ااڵی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان ب�ه‌ (چ�ه‌ت��ر)ی‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬پشتگیری به‌شداریکردنی‬ ‫ئ �ه‌و چ��اودێ��ران�ه‌م��ان له‌چاودێریکردنی‬ ‫س��ن��دوق �ه‌ک��ان��ی ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن ک����ردووه‌‪،‬‬ ‫هاوپێچی ورده‌کارییه‌ پێویسته‌کان بۆ‬ ‫وه‌رگ��رت��ن��ی م��وچ�ه‌ک�ه‌ی��ان‪ ،‬ئ��اڕاس��ت�ه‌ی‬

‫نوسینگه‌ی نیشتمانی کۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی عێراقمان کردووه‌ له‌ به‌غداد‪.‬‬ ‫وت���ی���ش���ی‪ :‬ئ���ه‌وان���ه‌ ل���ه‌گ���ه‌ڵ ن���اوی‬ ‫چ����اودێ����ران����ی ت����ری پ���ارێ���زگ���اک���ان���ی‬ ‫ع���ێ���راق‪ ،‬ک��ه‌ ه��اوش��ێ��وه‌ی پ��ارێ��زگ��ای‬ ‫سلێمانی ناویان بۆ وه‌رگرتنی موچ ‌ه‬ ‫نه‌هاتووه‌ته‌وه‌‪ ،‬الی خۆمان ورده‌ک��اری‬ ‫پێویستیان ب��ۆ ده‌ک �ه‌ی��ن و ه��ی��واداری��ن‬ ‫له‌ماوه‌یه‌کی نزیکدا چه‌کی پێدانی‬ ‫موچه‌که‌مان بۆ ره‌وانه‌ بکه‌ن‪.‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت �ه‌ ب���وت���رێ ل���ه‌ (‪)19675‬‬ ‫م���ام���ۆس���ت���ا و ف���ه‌رم���ان���ب���ه‌ر ک����ه‌ ل� ‌ه‬ ‫سنووری پارێزگای سلێمانی چاودێری‬ ‫سندوقه‌کانی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ن���وێ���ن���ه‌ران���ی ع��ێ��راق��ی��ان ک������ردوه‌‪ ،‬ت��ا‬ ‫ئێستا (‪ )4442‬ل�ه‌و چاودێرانه‌ ماون‬ ‫موچه‌که‌یان وه‌ربگرن‪.‬‬

‫ئه‌ندازیارێکى س �ه‌ر ب���ه‌وه‌زاره‌ت���ى ژینگ ‌ه‬ ‫ک���ه‌واى ب�ه‌ب��اش ده‌زان��ێ��ت ن��اوه‌ک �ه‌ى پ��ارێ��زارو‬ ‫ب��ێ��ت‪ ،‬له‌لێدوانێکیدا پێیوایه‌‪ ،‬کارکردنى‬ ‫تیم‌ه ئه‌ندازه‌ییه‌کان‌و به‌رزکردنه‌وه‌ى راپۆرتى‬ ‫ژی��ن��گ�ه‌ی��ی��ان ک��اری��گ �ه‌رى ئ���ه‌وت���ۆی نییه‌‪،‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ک نایشارێته‌و‌ه که‌پێویست‌ه کارگه‌ى‬ ‫به‌رهه‌مهێنانى رۆن به‌دوورى (‪ 5‬کم) له‌ناوچه‌ى‬ ‫نیشته‌جێبوونه‌و‌ه دوور بێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ردا به‌پێی ئ��ه‌و زان��ی��اری��ان�ه‌ى‬ ‫ده‌ستکه‌وتوو‪ ،‬کارگه‌ى ڕۆنى گه‌رمیان ته‌نها‬ ‫(‪ )300‬مه‌تر له‌شوێنى نیشته‌جێبوونه‌و‌ه دوور‌ه‬ ‫و ده‌که‌وێت‌ه ناو سنوورى شاره‌وانى ڕزگاریه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌شیان له‌پێوه‌ر‌ه ژینگه‌یه‌کاندا ڕێگه‌ی‬ ‫پێنه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندازیاره‌ى ژینگه‌‪ ،‬باس له‌بوونى چه‌ندین‬ ‫سه‌رپێچی ترى ژینگه‌یى ده‌کات‪ ،‬ک‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کانى سه‌ر به‌وه‌زاره‌ته‌که‌یه‌و‌ه‬ ‫ڕێگه‌یان پێدراو‌ه پێچه‌وانه‌ى ڕێنماییه‌کانن‪.‬‬

‫«ئه‌گه‌ر پارتى وا بکات‬ ‫گونده‌کانمان چۆڵ ده‌که‌ین»‬

‫چۆمان ‪ -‬زۆسک چۆمانى‬

‫«که‌سى حزبى نابێته‌ به‌ڕێوه‌به‌رى ئۆفیسى کۆمسیۆنى سلێمانى»‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌ستى له‌ کارکێشایه‌وه‌‪ ،‬چه‌ترى راگه‌یاند‪ :‬ژماره‌یه‌کى زۆر له‌و‬ ‫ل�ه‌ (‪)13‬ى ئ �ه‌م م��ان��گ�ه‌دا ژم��اره‌ی �ه‌ک ک�ه‌س��ان�ه‌ى ک �ه‌ خ��ۆی��ان ب��ۆ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى‬ ‫ل�ه‌وپ��اڵ��ێ��وراوان�ه‌ى بۆ ئ �ه‌و پۆسته‌ خۆیان ک��ۆم��س��ی��ۆن��ى س��ل��ێ��م��ان��ى پ��ااڵوت��ب��وو ل ‌ه‬ ‫پ��ااڵوت��ب��وو ل �ه‌ ئۆفیسى نیشتمانى ل ‌ه به‌غداد چاوپێکه‌وتنیان له‌گه‌ڵداکراوه‌‪،‬‬ ‫به‌غداد چاوپێکه‌وتنیان کرد‪ ،‬هه‌ندێک پاشان باشترینیان هه‌ڵده‌بژێردرێن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ل��ه‌و ک �ه‌س��ان �ه‌ش ک �ه‌ پێشتر خ��ۆی��ان بۆ که‌سه‌شى هه‌ڵده‌بژێرێت ده‌بێت ناوه‌که‌ى‬ ‫پ��ۆس��ت �ه‌ک �ه‌ پ���ااڵوت���ب���وو ب���ه‌ش���داری���ان ل ‌ه ب��چ��ێ��ت�ه‌ ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى وه‌زی������ران دوای���ى‬ ‫ده‌ستبه‌کار ده‌بێت‪ .‬سه‌باره‌ت به‌و ژمار‌ه‬ ‫چاوپێکه‌وتنه‌که‌ نه‌کرد‪.‬‬ ‫(عه‌بدولڕه‌حمان خه‌لیفه‌) به‌ڕێوه‌به‌رى زۆره‌ى کارمه‌ندانى ئۆفیسى سلێمانى‬ ‫گشتى پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��ی�ه‌ ج�ه‌م��اوه‌ری��ی�ه‌ک��ان��ى که‌ پێشتر خۆیانیان پااڵوتبوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫کۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن له‌ سلێمانى ب ‌ه رۆژه‌ ئاماده‌ى چاوپێکه‌وتنه‌که‌ نه‌بوون‬

‫چایخانه‌ی شه‌عب شوێنێک بۆ پشووی رۆشنبیران‬

‫وتى‪ :‬ئه‌وه‌ په‌یوه‌ندى به‌ خۆیانه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫پێشتر هه‌موویان ئ��اگ��ادار کراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆیان ئاماده‌نه‌بوون‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئ�ه‌وه‌ى که‌ ده‌وترێت کادرێکى‬ ‫پێشکه‌وتووى حزبێکى دی��اری��ک��راو ک ‌ه‬ ‫پێشتر ئ �ه‌ن��دام��ى گ��ۆن��ک��ره‌ى حزبه‌که‌ى‬ ‫بووه‌ له‌و چاوپێکه‌وتنه‌ به‌شداربووه‌‪ ،‬وتى‪:‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ه�ه‌رک�ه‌س��ێ��ک وه‌ک ئ�ه‌ن��دام��ى‬ ‫حزبێکى دیاریکراو به‌شدارى گۆنکره‌ى‬ ‫کردبێت به‌ دڵنیایه‌وه‌ نابێت ئه‌و پۆست ‌ه‬ ‫وه‌رگرێت‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬

‫ب �ه‌ه��ۆى ک��ێ��ش�ه‌ى ئ�����اوه‌و‌ه دانیشتوانى‬ ‫ه�����ه‌ردوو گ��ون��دى (ش����ۆر‌ه و دۆڵ���ه‌ب���ۆن)‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ى چۆڵکردنى گونده‌که‌یان ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌خه‌ن‌ه ئه‌ستۆى پارتى دیموکراتى‬ ‫کوردستان ک‌ه «رێگر‌ه له‌چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫کێشه‌که‌یان»‪.‬‬ ‫(م���ه‌ال ئیسماعیل ش��ۆری��ى) نوێنه‌رى‬ ‫گوندى شۆر‌ه ب‌ه چه‌ترى راگه‌یاند‪ :‬ماوه‌ى‬ ‫دوو ساڵ‌ه گوندى (ناوه‌ند) ئه‌م کێشه‌یه‌ى‬ ‫بۆ دروستکردوین و نه‌مانتوانیو‌ه سود ل ‌ه‬ ‫به‌رهه‌م‌ه کشتوکاڵییه‌کانمان وه‌ربگرین‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬کێشه‌ک‌ه که‌وتووه‌ت‌ه به‌رده‌ستى‬ ‫لق و ناوچ‌ه و دادگ��ا‪ ،‬بۆی‌ه به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫سست ده‌ڕوات‪ ،‬چونک‌ه بۆمان ناسه‌لمێنن‬ ‫ئه‌و ئ��اوه‌ى ب‌ه درێژایى (‪ 8‬کم) ل‌ه بنارى‬ ‫چیاى هه‌ڵگورده‌و‌ه دێت هى ئێمه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬سێ جار دادگا بڕیاریداوه‌‬ ‫ئاوه‌ک‌ه هى گونده‌کانى (شۆره‌و دۆڵه‌بۆنه‌)‬ ‫هیچ هه‌قێکى به‌سه‌ر گوندى ناوه‌نده‌و‌ه نیه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم هێشتا نه‌مانتوانیو‌ه وه‌ریبگرینه‌و‌ه‬ ‫به‌هۆى ده‌ستێوه‌ردانى حزبیه‌وه‌‪.‬‬ ‫(لوقمان مینه‌) پارێزه‌رى گوندى (ناوه‌نده‌)‬ ‫به‌چه‌ترى وت‪ :‬به‌پێى م��اده‌ى (‪)1058‬ى‬

‫مه‌ده‌نى عێراقى‪ ،‬نابێت ئاو ل‌ه هیچ زه‌ویه‌ک‬ ‫بچێت‌ه ده‌ره‌و‌ه بۆ زه‌ویه‌کى تر‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫زه‌وی �‌ه په‌کى بکه‌وێت یان تووشى وشک‬ ‫بوون ببێت‪ ،‬بۆی‌ه گوندى ناوه‌ند‌ه ل‌ه هه‌ندێک‬ ‫کاتدا پێویستى ب�ه‌و ئ��اوه‌ی�ه‌و ئ��اوه‌ک�‌ه هى‬ ‫خۆیه‌تى‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬گوندى ناوه‌ند‌ه نه‌یوتوو‌ه با ئاوه‌ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌ریان وش��ک بکرێت‪ ،‬وتویان‌ه با بۆ‬ ‫هه‌ردوال بێت‪.‬‬ ‫دانیشتویه‌کى یه‌کێک له‌و دوو گوند‌ه ک ‌ه‬ ‫نه‌یویست ناوى بهێنرێ‪ ،‬وتى‪ :‬پارتى ده‌ستى‬ ‫خستووه‌ت‌ه کێشه‌که‌و‌ه و ئه‌گه‌ر (لقى‪ 10‬و‬ ‫ناوچه‌ى باڵه‌ک) ده‌ستکارى بڕیاره‌کانى‬ ‫دادگا بکه‌ن ئه‌وا گونده‌کانمان چۆڵده‌که‌ین‪،‬‬ ‫هه‌ر زیانێکیش به‌ر گونده‌کانمان بکه‌وێت ل ‌ه‬ ‫ئه‌ستۆى پارتییه‌‪.‬‬ ‫(موحسین باڵه‌کى) به‌رپرسى لیژنه‌ى‬ ‫ناوچه‌ى باڵه‌کى پارتى ب‌ه چه‌ترى راگه‌یاند‪:‬‬ ‫وه‌ک ن��اوچ �‌ه ده‌س��ت��ک��ارى کێشه‌که‌مان‬ ‫ن����ه‌ک����ردوو‌ه ب���ۆ ئ�����ه‌وه‌ى ل���‌ه ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى‬ ‫خۆمان کاربکه‌ین و الیه‌کیتر ل‌ه خۆمان‬ ‫دووربخه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو هه‌ندێکجار وتومان ‌ه‬ ‫کێشه‌ک‌ه وا لێبکه‌ن ل �‌ه به‌ینى خۆتان‬ ‫چاره‌سه‌رى بکه‌ن بۆئه‌وه‌ى نه‌بێت‌ه کێشه‌یه‌کى‬ ‫گه‌وره‌و ته‌شه‌ن‌ه بکات‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى‪:‬‬

‫ده‌رمانخانه‌کانى ناو کۆاڵن و بازاڕه‌کان نا یاسایین‬ ‫چــه‌تـر‪-‬ئاسـۆ مـحــه‌مه‌د‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وب���ه‌رى راگ��ه‌ی��ان��دن��ى وه‌زاره‌ت�����ى‬ ‫ت �ه‌ن��دروس��ت��ى ب���اس ل����ه‌و‌ه ده‌ک�����ات‪ ،‬ئ �ه‌و‬ ‫ده‌رمانخانانه‌ى که‌ ئێستا ل ‌ه نێو کۆاڵن‬ ‫و بازاره‌کاندا هه‌ن نایاساین‪ ،‬ئاماژ‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌کات‪ ،‬کارده‌که‌ن بۆ داخستنیان‪.‬‬ ‫(د‪.‬خاڵس قادر) به‌ڕێوبه‌رى راگه‌یاندنى‬ ‫وه‌زاره‌ت���ى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێم‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه بوونى ده‌رمانخانانه‌کانى ناو‬ ‫کۆاڵن و بازاڕه‌کان‪ ،‬ب ‌ه چه‌ترى راگه‌یاند‪:‬‬ ‫ئه‌وان ‌ه به‌پێى رێنمایه‌کان و یاسا هه‌موویان‬ ‫نایاسایین‪ ،‬چونکه‌ جگ ‌ه ل � ‌ه پزیشکى‬ ‫ده‌رمانساز و یاریده‌ده‌رى ده‌رمانساز هیچ‬ ‫که‌سێکیتر بۆى نی ‌ه ده‌رم��ان بفرۆشێت‪،‬‬

‫گه‌ر ئه‌و که‌سه‌ پزیشک یان کارمه‌ندى‬ ‫پ��زی��ش��ک ی���ان ه���ه‌ر ک�ه‌س��ێ��ک��ی��ت��ر ب��ێ��ت‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش ئه‌و ده‌رمانخانانه‌ى ئێستا هه‌ن‬ ‫نا یاسایین‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ه �ه‌وڵ��دراوه‌ بۆ داخستنى ئه‌و‬ ‫ده‌رمانخانانه‌ و هه‌وڵه‌کانیش به‌رده‌وامن‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫قۆناغ ده‌بێت‪ ،‬هه‌وڵده‌درێت که‌مبکرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫تا ئه‌و کاته‌ى به‌ یه‌کجارى ده‌گونجێت بنبڕ‬ ‫بکرێن ب�ه‌رده‌وام ده‌بین له‌ هه‌نگاوه‌کان بۆ‬ ‫نه‌هێشتنیان‪.‬‬ ‫ده‌رب������اره‌ى ئ���ه‌و ش��وێ��ن��ان �ه‌ى پزیشکى‬ ‫ده‌رم��ان��س��ازی��ان ت��ێ��دا ن��ی�ه‌ ن���اوب���راو وت��ى‪:‬‬ ‫له‌و رێنماییانه‌دا هاتوو‌ه حیساب بۆ ئه‌و‬ ‫شوێنان ‌ه ک��راو‌ه ک ‌ه ده‌رچ��وى ده‌رمانسازى‬ ‫تێدا نیه‌‪ ،‬شاره‌کان له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ى شاره‌کان‬

‫جیاوازیان هه‌یه‌‪ ،‬ل ‌ه شوێنێکدا ک ‌ه ده‌رچووى‬ ‫ده‌رمانسازى نه‌بێت ده‌کرێت پزیشکێکیتر‬ ‫ئه‌و کاره‌ بکات‪ ،‬به‌اڵم له‌و شوێنانه‌ى ک ‌ه‬ ‫ده‌رمانساز هه‌یه‌ رێگ ‌ه نادرێت که‌سێکیتر‬ ‫ئه‌و‌ه بکات‪.‬‬ ‫د‪.‬خ���اڵ���س ئ���ه‌وه‌ش���ى خ���س���ت���ه‌ڕوو‪ :‬ئ �ه‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ى ئێستا وه‌زاره‌ت له‌به‌رده‌ستیدایه‌‪،‬‬ ‫دانانى لیژنه‌یه‌ک ‌ه بۆ له‌ناوبردنى ده‌رمانى‬ ‫ت �ه‌زوی��رو ب�ه‌س�ه‌رچ��وو‪ ،‬چ ل� ‌ه ده‌رمانخان ‌ه‬ ‫بێت یا ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ى ده‌رمانخانه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ى‬ ‫ئه‌و ده‌رمانانه‌ش بفرۆشن سزاده‌درێن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سزایانه‌ش ده‌گات ‌ه ئه‌و راده‌ی��ه‌ى دابخرێن‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌رمانخان ‌ه بێت یان کۆگاى ده‌رمان‬ ‫بێت یان هه‌ر شوێنێک بێت که‌ ده‌رم��ان‬ ‫بفرۆشرێت‪.‬‬

‫درێژه‌ی هه‌واڵی‪ ...‬له‌جه‌له‌وال (‪...)550‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت����ره‌وه‌ (ره‌ش��ی��د خ��ورش��ی��د)‬ ‫ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سه‌اڵحه‌دین‬ ‫به‌ (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬هیچ بنه‌مایه‌کى‬ ‫نی ‌ه ک� ‌ه ڕێ��ژه‌ی�ه‌ک��ى زۆر ک��ورد کۆچى‬ ‫کردبێت‪ ،‬ک��ورد ل ‌ه خورماتوو کۆچیان‬ ‫ک����ردووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناگات ‌ه نزیکه‌ى (‪)50‬‬ ‫خێزان‪ ،‬ئه‌و ڕێژه‌یه‌شى ک ‌ه کۆچیان کردوو‌ه‬ ‫ل ‌ه خورماتوو له‌الیه‌ن راگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌ى بۆ کراوه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى‬ ‫سه‌اڵحه‌دین وتیشى‪ :‬کۆچکردنى کورد ل ‌ه‬ ‫خورماتوو بۆته‌ چاولێکه‌رى‪ ،‬ل ‌ه کاتێکدا‬ ‫خورماتوو له‌ ناوچه‌کانى ترى پارێزگاى‬ ‫سه‌اڵحه‌دین ئارامتره‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کیتر س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک��ى ئه‌منیى‬ ‫ن��اوچ�ه‌ک�ه‌ ب��اس ل���ه‌وه‌ ده‌ک����ات‪ ،‬ب �ه‌ هۆى‬ ‫خراپى ب��ارى ئه‌منى ش��اره‌ک�ه‌و هه‌ڕه‌شه‌ى‬ ‫تیرۆریستان ب��ۆ س �ه‌ری��ان‪ ،‬ت��ا ئێستا ل ‌ه‬ ‫شارۆچکه‌ى (جه‌له‌وال) زیاتر ل ‌ه (‪)550‬‬ ‫ماڵى ک��ورد کۆچیان ب���ه‌ره‌و شاره‌کانى‬

‫ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان ک������ردوو‌ه و ئ �ه‌و‬ ‫کۆچکردنه‌ش له‌ زیادبووندایه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و س�ه‌رچ��او‌ه ئه‌منییه‌ ک ‌ه نه‌یویست‬ ‫ن��اوى ئاشکرا بکرێت‪ ،‬ب�ه‌ چ�ه‌ت��رى وت‪:‬‬ ‫ئێستا بارى ئه‌منیى جه‌له‌وال له‌ دۆخێکى‬ ‫خ��راپ��دای �ه‌‪ ،‬ب �ه‌ه��ۆى ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ک��ردن��ى ئه‌و‬ ‫تیرۆریستانه‌ى ل ‌ه سنورى ئه‌و شاره‌ خۆیان‬ ‫ح �ه‌ش��ارداوه ‌و رۆژان�� ‌ه ک��ارى تیرۆریستى‬ ‫ئه‌نجامده‌ده‌ن‪ ،‬ته‌نها ئامانجى سه‌ره‌کیشیان‬ ‫هاواڵتییانى کورده‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ ئه‌منییه‌که‌ ئه‌وه‌شى ئاشکراکرد‪:‬‬ ‫عه‌ره‌ب ‌ه توندڕه‌وه‌کانی شاره‌که‌ش هاوکارى‬ ‫ئ���ه‌و ت��ی��رۆری��س��ت��ان� ‌ه ده‌ک����ه‌ن و زان��ی��اری��ان‬ ‫ده‌رب��اره‌ى ماڵ ‌ه کورده‌کانى شارۆچکه‌ک ‌ه‬ ‫پ���ێ���ده‌ده‌ن‪ ،‬ب��ۆ ئ�����ه‌وه‌ى تیرۆریستانیش‬ ‫ماڵه‌ ک��ورده‌ک��ان بکه‌نه‌ ئامانجى ک��ار‌ه‬ ‫تیرۆریستییه‌کانیان‪ ،‬چه‌نده‌ها جار له‌الیه‌ن‬ ‫ئ�ه‌و ع �ه‌ره‌ب��ان �ه‌وه‌داواک��راوه‌ که‌ کورده‌کان‬ ‫ده‌بێت شاره‌که‌ چۆڵ بکه‌ن یاخود ده‌کرێن ‌ه‬ ‫ئامانجى کارى تیرۆریستى‪.‬‬ ‫نه‌هامه‌تییه‌کانی کورد کۆتایی نه‌هاتووه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫یه‌کێتی و پارتی ده‌ست وه‌رده‌ده‌نه‌ کۆنگره‌که‌یان‬

‫به‌رپرسێکی بزوتنه‌وه‌ی دیموکراسیخوازان‪ :‬پێشمه‌رگه‌ى یه‌کێتى بوو هاتن ‌ه سه‌رباره‌گاکانمان‬ ‫پارتی و یه‌کێتی تۆمه‌تبارن‬ ‫ل���‌ه (ح���اج���ى م����ه‌ال)ی‬ ‫که‌واى نیشانده‌دا له‌گ‌ه ‌ڵ‬ ‫ئا‪ /‬زانکۆ سه‌ردار‬ ‫ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ئ��ه‌و زان��ی��اری��ان �ه‌ی ده‌س��ت‬ ‫وه‌زیری ناوخۆ ب‌ه نوسراوێکی فه‌رمی سکرتێر و (سامان عه‌ال)‬ ‫ئێمه‌ی‌ه ئ�ه‌وی��ش (سامان‬ ‫ع���ه‌ال)ی���‌ه و ل �ه‌ئ �ه‌وروپ��ا (چ��ه‌ت��ر) ک���ه‌وت���وو‌ه پ��ارت��ی و یه‌کێتی‬ ‫داوایان لێ ده‌کات کۆنگر‌ه ئه‌نجام بده‌ن‪ ،‬ل�ه‌س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى کاتى‬ ‫داده‌ن���ی���ش���ێ���ت‪ ،‬وت���ى من ه �ه‌ری �ه‌ک �ه‌ی��ان ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی دیموکراسیخوازان کۆنگره‌یان ک��رد کۆنگر‌ه ببه‌ستن‪،‬‬ ‫له‌گ‌ه ‌ڵ ئ��ێ��وه‌دام‪ ،‬ئێمه‌ش دی���م���وک���راس���ی���خ���وازان ب���ۆ الی خ��ۆی��ان‬ ‫به‌ست و ماوه‌ی چه‌ند کاتژمێرێکی خایاند ل���ه‌س���ه‌ر ئ����ه‌و ب��ن �ه‌م��ای � ‌ه‬ ‫وتمان باش‌ه تۆ نوێنه‌رى رابکێشن‪ ،‬ئه‌م پارچه‌بوونه‌ش له‌ئه‌نجامی‬ ‫و دوات��ر به‌هۆی بوونی کێشه‌و‌ه راگیرا‪ ،‬ه���ه‌ر دووال رێ��ک�ه‌وت��ی��ن‬ ‫ئێمه‌به‌‪ ،‬له‌گه‌ڵیان دابنیش ‌ه ئ���ه‌و خ��واس��ت��ه‌ی ی�ه‌ک��ێ��ت��ی و پ��ارت��ی �ه‌‪،‬‬ ‫جێگری سکرتێری ئ �ه‌و ح��زب�ه‌ش ده‌ڵێت ک����ۆن����گ����ر‌ه ب��ب �ه‌س��ت��ی��ن‬ ‫ب���ۆ چ�����اره‌س�����ه‌ر‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی نوسراوێکی وه‌زی���ری ناوخۆ‬ ‫یه‌کێتی ده‌ستی وه‌رداوه‌ت‌ه کاروباره‌کانیان‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه ب��وو به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫بۆمان ده‌رک��ه‌وت کاک ک‌ه ئاراسته‌ی ئه‌و پارت‌ه کراو‌ه ب‌ه ژمار‌ه‬ ‫ب���ه‌ڕای چ��اودێ��ران��ی سیاسیش پ��ارت��ی و ف �ه‌رم��ی وه‌زی����رى ناوخۆ‬ ‫سامان هیچکات قسه‌ی (‪)12205‬ی ‪ 2010/5/17‬تیایدا داوا له‌و‬ ‫یه‌کێتی پێیان قه‌بوڵ نی‌ه که‌سێک هه‌بێت ره‌زام������ه‌ن������دى ده‌رب������ڕى‬ ‫ب���ه‌دڵ���ى س��ه‌رک��ردای��ه‌ت��ى حیزب‌ه ک��راو‌ه «هه‌ڵسن به‌کاری پێویست‬ ‫ک���ۆن���گ���ر‌ه ب��ب �ه‌س��ت��ی��ن»‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی خۆیان‪.‬‬ ‫ن�ه‌گ�ه‌ی��ان��دۆت�‌ه باڵه‌که‌ى و ئ�ه‌وک�ه‌س��ان�ه‌ی ب �ه‌ش��داری ن�ه‌ک�ه‌ن له‌م‬ ‫ن�����اوب�����راو ل�����ه‌درێ�����ژه‌ی‬ ‫کۆنگره‌که‌یان راگیرا‬ ‫ح���اج���ى م�����ه‌ال و‌ه ئ���ه‌و کۆنگره‌یه‌دا شه‌رعیه‌تی یاساییان نامێنێت‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی دیموکراسیخوازان‪ ،‬له‌ساڵى ق����س����ه‌ک����ان����ی����دا وت����ی‬ ‫قسانه‌ش له‌گ‌ه ‌ڵ حاجى به‌ناوی بزوتنه‌وه‌ی دیموکراسیخوازان»‬ ‫(‪)1994‬ه‌و‌ه وه‌ک پارتێکی سیاسی «سکرتێرى ه �ه‌ردووب��ا ‌ڵ‬ ‫مه‌ال و باڵه‌که‌یدا کراو‌ه نوسراوه‌ک‌ه واژۆی وه‌زیری ناوخۆ (که‌ریم‬ ‫دامه‌زراو‌ه و مۆڵه‌تیان له‌الیه‌ن حکومه‌تی ل �ه‌ک��ۆن��گ��ره‌ک �ه‌دا ب���وون‬ ‫ن��ه‌ی��ده‌گ��ه‌ی��ان��ده‌و‌ه ئێمه‌‪ ،‬سنجاری) پێوه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌رێمه‌و‌ه پێدراوه‌‪ ،‬یه‌که‌م سکرتێری ئه‌و هۆکارى وه‌ستاندنه‌که‌ش‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه شوکرواڵ حه‌مه‌د ئه‌مین‪،‬‬ ‫حزبه‌ش به‌هادین نوری بوو‪ ،‬دواتر به‌هۆی ئه‌وه‌بوو چه‌ند که‌سێک‬ ‫ئ��ێ��م��ه‌ش ک���‌ه زان��ی��م��ان‬ ‫کاک سامانمان البرد» وت���ی «ب��اڵ �ه‌ک �ه‌ی��ت��ر ب �ه‌چ �ه‌ن��د پاسێک‬ ‫بوونی ناکۆکییه‌و‌ه ئ�ه‌و حزب‌ه ب��وو‌ه دوو نه‌گه‌یشتبوون‌ه کۆنگره‌»‬ ‫ن�����اوب�����راو ل����‌ه درێ������ژه‌ی هاتبوون‌ه س �ه‌ر باره‌گاکه‌مان له‌هه‌ولێر‪،‬‬ ‫پارچه‌‪ ،‬چه‌ند هه‌وڵێکیش درا بۆ لێکنزیک له‌به‌رامبه‌ریشدا سامان‬ ‫قسه‌کانیدا وت��ی «ئێم ‌ه به‌حسابى خۆیان بۆ شه‌ڕو ئاژاو‌ه و ده‌ست‬ ‫ک���ردن���ه‌وه‌ی���ان‪ ،‬ل �ه‌ئ �ه‌ن��ج��ام��دا ه �ه‌وڵ �ه‌ک��ان ع������ه‌ال‪ ،‬ک����‌ه ب �ه‌ش��ێ��ک‬ ‫باڵى سه‌رکردایه‌تى کاتى به‌سه‌راگرتنى باره‌گا هاتبوون‪ ،‬وه‌کو ئه‌و‬ ‫سه‌ریانگرت و ل‌ه (‪ )2009/3/26‬یه‌کیان ل����ه‌ح����زب����ه‌ک����‌ه وه‌ک‬ ‫ن���‌ه س��ک��رت��ێ��رم��ان ه�ه‌ی� ‌ه واڵت‌ه هیچ یاسایه‌کی تێدا نه‌بێت‪ ،‬به‌ده‌ست‬ ‫گ��رت �ه‌و‌ه و ئ�ه‌وک��ات�‌ه حاجى م �ه‌ال وه‌ک سکرتێری باڵی سلێمانی‬ ‫نه‌که‌سى یه‌که‌م‪ ،‬سامان له‌پشتان دوو پاسیان له‌خه‌ڵکى منداڵ ‌ه‬ ‫سکرتێر هه‌ڵبژێردرا‪ .‬له‌سه‌ره‌تای ساڵی ده‌یناسێنن‪ ،‬ب�ه‌(چ�ه‌ت��ر)‬ ‫ع �ه‌ال ب�ه‌ف�ه‌رم��ی و پێش ورت��ک�‌ه هێنابوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت پێشمه‌رگه‌ى‬ ‫(‪)2010‬ش جارێکی تر پارچ‌ه بوونه‌وه‌ ی وت «چ���وم���ه‌ت��� ‌ه‬ ‫دواتر له‌رۆژی (‪ )2010/10/12‬له‌هه‌ولێر کۆنگره‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه شتێکى باش‌ه کردومه‌‪ ،‬ئێستا سه‌رى هه‌ڵداو‌ه بۆ دیموکراسیخوازان چه‌ند رۆژێک به‌ته‌له‌فون پێى راگه‌یاندوین حیزبى الی �ه‌ن��ى ت���رى ت��ێ��داب��وو» ن��اوب��راو‬ ‫له‌سه‌ر داخوازی وه‌زیری ناوخۆی هه‌رێمی ئ�ه‌وان��ی��ش بایکۆتیان ن���ه‌ک���ردوه‌‪ ،‬به‌ڵکو واى بۆده‌چم هه‌مان گرفتى زه‌حمه‌تکێشان چۆت‌ه باڵى ئه‌وال‪ ،‬ئه‌و براده‌ران‌ه به‌تاکتیک له‌درێژه‌ی قسه‌کانیدا وتی «به‌ناو ده‌یڵێین‬ ‫کوردستان کۆنگره‌یان به‌ست و م��اوه‌ی ن��ه‌ه��ات��وون‪ ،‬وه‌زاره‌ت������ى ن���اوخ���ۆش وت��ی��ان بێت ک‌ه بۆیان دروستکرا‪ ،‬چۆن به‌شێکیان سامان عه‌الیان ناردۆت‌ه الى ئێمه‌»‪ .‬حاکم پێشمه‌رگه‌ى چ لیوایه‌ک بوو هێنابویان ‌ه‬ ‫ل‌ه هه‌ولێره‌و‌ه پارتى دیموکرات هاوکارى تاریقیش‪ ،‬س �ه‌ب��اره‌ت ب�‌ه رۆڵ��ی وه‌زاره‌ت سه‌رمان پێشمه‌رگه‌ى یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫چه‌ند کاتژمێرێکی خایاند و به‌هۆی بائه‌وانیش بێن»‪.‬‬ ‫ل �ه‌م��ب��اره‌ی �ه‌ش �ه‌و‌ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى ک��ردن دوای��ش له‌رێگه‌ى دادگ��او‌ه توانیان له‌م بابه‌ته‌دا به‌(چه‌تر)ی وت «سکرتێر کوردستان بوون‪ ،‬له‌فه‌وجى (‪2‬لیواى‪ 22‬یان‬ ‫کێشه‌و‌ه راگیرا‪ .‬هه‌ر دوو باڵه‌که‌ش ک ‌ه‬ ‫به‌باڵی (ه�ه‌ول��ێ��ر و سلێمانی) ن��اس��راون دی��وان ل �ه‌وه‌زاره‌ت��ى ن��اوخ��ۆ‪ ،‬حاکم تاریق‪ ،‬ناوى حزبه‌ک‌ه و زۆرینه‌ى ده‌ستکه‌وته‌کانى و چه‌ند ئه‌ندامێکیان له‌هه‌ولێرن دواى فه‌وجى ‪22‬لیواى‪ )2‬ناوێکی به‌و ڕه‌نگه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب��اس ل�ه‌ف��ش��اری وه‌زی���ری ن��اوخ��ۆ ده‌ک �ه‌ن وتی «ئ�ه‌و به‌شه‌ی سلێمانى وتیان ئێم ‌ه ئه‌و حزب‌ه به‌رن و‌ه پارتیش به‌فه‌رمانێکى کۆنگره‌ى سێیان ویستیان کۆنگر‌ه ببه‌ستن ئه‌و زانیاریانه‌شى دراوه‌ت�‌ه رۆژنامه‌که‌تان‬ ‫ب��ۆ به‌ستنی ک��ۆن��گ��ره‌ی ح��زب �ه‌ک �ه‌ی��ان‪ ،‬ئاگادارنین کۆنگر‌ه ده‌به‌سترێ‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ش ح��ی��زب��ى ب��ودج �ه‌ک �ه‌ى راگ����رت ل �‌ه (ق���ادر به‌اڵم کێشه‌که‌وته‌و‌ه به‌ینیان و نه‌یانتوانى هه‌ڵه‌ی‌ه حه‌زده‌که‌م راپۆرته‌که‌تان رابگرن تا‬ ‫باڵێکیشیان ب���اس ل �ه‌ده‌س��ت ت��ێ��وه‌ردان��ی له‌ناو خۆیاندا بوون به‌دوو به‌ش به‌شێکیان ع �ه‌زی��ز) و داى ب�ه‌م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ى سیاسى‪ ،‬و ب��ون�ه‌و‌ه ب���ه‌دوو ب �ه‌ش‪ ،‬دوای���ن ج��ار ئێم ‌ه من زانیارى زیاترتان بده‌مێ‌«‪.‬‬ ‫چاودێر‌ه سیاسیه‌که‌‪ ،‬س��ۆران عومه‌ر‪،‬‬ ‫یه‌کێتی ده‌که‌ن له‌کاروباری حزبه‌که‌یان‪ .‬هاتبوون‌ه ناو کۆنگر‌ه له‌هه‌ولێر و به‌شێکى ل‌ه هه‌فته‌ی پێشووش (به‌هادین ن��ورى) به‌نوسراوێکى تایبه‌تى گوشارمان لێکردن‬ ‫به‌پێى په‌یڕه‌و پرۆگرامی ئه‌و حیزب‌ه هه‌ر تریشیان نه‌هاتبوون‪ ،‬به‌بۆچوونى من هیچ هه‌ند ‌‬ ‫ێ لێدوانى دژ به‌پارتى دیموکرات ک�‌ه پێویست‌ه کۆنگر‌ه ببه‌ستن چونک ‌ه ل���ه‌درێ���ژه‌ی قسه‌کانیدا وت��ی «س��ام��ان‬ ‫ێ کێشه‌یه‌کى سیاسى و ئیدارى و فیکرى به‌راسته‌وخۆ داو له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و شااڵوى مۆڵه‌تى کۆنگره‌ى پێشوتان به‌سه‌رچوو‌ه عه‌ال گه‌نجێکى نزیکى بهادین نورییه‌‪،‬‬ ‫ێ ده‌بێت کۆنگر‌ه ببه‌ستر ‌‬ ‫ێ سا ‌ڵ جار ‌‬ ‫س‌‬ ‫به‌اڵم ئێستا نزیکه‌ی پێنچ ساڵ‌ه کۆنگره‌یان و کارگێڕى نی‌ه ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى کێشه‌کانیان دژای�ه‌ت��ى کردن‌ه بۆ ئ��ازادى راده‌رب��ڕی��ن و ک‌ه ماوه‌که‌ى چوار ساڵه‌» تاریق وتیشی ئ����ه‌وه‌ی ل �ه‌ه �ه‌ول��ێ��رن ئ���ه‌وان���ه‌ن که‌نزیکن‬ ‫شه‌خسین له‌ناو خۆیاندا هیچ په‌یوه‌ندى ئازادى کارى رۆژنامه‌نوسى‪ ،‬بۆی‌ه من پێم «ئێم‌ه ناچاربووین ئیجرائاتیان له‌گ‌ه ‌ڵ له‌پارتى دیموکراتى کوردستان و پارتیش‬ ‫نه‌به‌ستووه‌‪.‬‬ ‫ب �‌ه ح��ک��وم�ه‌ت�ه‌وه‌ن��ی�‌ه و‌ه هیچ پ�ه‌ی��وه‌ن��دى وای‌ه پارتى دیموکرات لێناگه‌ڕ ‌‬ ‫ێ حیزبێک بکه‌ین و هه‌ڕه‌شه‌یان لێ بکه‌ین ئه‌گه‌ر هه‌مان سیناریۆى زه‌حمه‌تکێشان به‌سه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندی وه‌زاره‌ت چیه‌؟‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى ب‌ه (پارتى و یه‌کێتى)یه‌و‌ه نیه‌‪ ،‬ئێمه‌ش بوونێکى الوازى هه‌بێت و ل���ه‌دژى قس ‌ه کۆنگر‌ه نه‌به‌ستن ئێم‌ه ناتوانین مامه‌ڵ ‌ه دیموکراسیخوازان دێنێت ئه‌مه‌ش شتێکى‬ ‫پێشو و ئ�ه‌ن��دام��ى س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى کاتى نه‌مانویست ببین‌ه الیه‌نگر تێیدا بڕیاریاندا بکات و بودجه‌ش له‌یه‌ک ‌‬ ‫ێ له‌حیزبه‌کان له‌گ‌ه ‌ڵ هیچ الیه‌کیاندا بکه‌ین‪ ،‬چونک ‌ه ئاشکرایه‌« ناوبراو راشیگه‌یاند «مادام‬ ‫وه‌ربگرێ‌«‪.‬‬ ‫ئێم‌ه وه‌ک حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان حیزبێک هه‌ی‌ه به‌ناوى دیموکراسیخوازان‬ ‫ئێستا‪( ،‬باڵی سلێمانی) به‌ختیار مسته‌فا‪ ،‬دواى بخه‌ن»‪.‬‬ ‫سکرتێر‌ه یان نا؟‬ ‫ێ یان‬ ‫ێ ب���ه‌الى پ��ارت��ی��دا ب��ک �ه‌و ‌‬ ‫م���ادام م��ۆڵ�ه‌ت��ى ی��اس��ای��ی��ان ه�ه‌ی�‌ه ده‌بێت ی��ان ده‌ب��� ‌‬ ‫به‌چه‌تری وت «ئه‌و براده‌ران‌ه ئاماده‌نین‬ ‫پارتی‪ ،‬لێ ناگه‌ڕێت‬ ‫ل‌ه درێ��ژه‌ی لێدوانه‌که‌یدا بۆ (چه‌تر) مامه‌ڵه‌ى یاساییان له‌گه‌ڵدا بکه‌ین‪ ،‬ئه‌و‌ه به‌الى یه‌کێتى وه‌ره‌نگ‌ه هێزى پارتى زیاتر‬ ‫ب��ۆ به‌ستنى ک��ۆن��گ��ر‌ه چ��ون��ک�‌ه ده‌زان���ن‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ن��وس و چ��اودێ��ری سیاسی‪،‬‬ ‫ێ دیموکراسیخوازان به‌رێت‌ه هه‌ولێر»‬ ‫له‌سه‌دا سه‌د له‌وانه‌ی‌ه ده‌رنه‌چنه‌و‌ه یان زۆر سۆران عومه‌ر‪ ،‬له‌هه‌ڵسه‌نگاندنیدا له‌سه‌ر س��ام��ان ع���ه‌ال‪ ،‬وت��ی «وه‌ک سکرتێرى بوو بودجه‌که‌مان راگراتن به‌س بۆ ئه‌وه‌ى بتوان ‌‬ ‫ب �ه‌ه��ادی��ن ن���وری ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ن سکرتێری‬ ‫الوازبن‪ ،‬ئه‌وان ده‌زانن ئێم‌ه زۆرینه‌ین بۆیه‌ ئه‌م بابه‌ت‌ه بۆ (چه‌تر) وتی «ئه‌م گرفته‌ى باڵى سلێمانى چومه‌ت‌ه کۆنگره‌وه‌‪ ،‬چونک ‌ه ببنه‌و‌ه به‌یه‌ک کوتله‌»‪.‬‬ ‫م���ن ئ��ێ��س��ت��اش س��ک��رت��ێ��رى‬ ‫ئ�ه‌وح��ی��زب�‌ه ل �‌ه رون��ک��ردن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��دا‬ ‫ئاماده‌نین بێن‌ه ژێر بارى کۆنگره‌«‬ ‫��م»‬ ‫�‬ ‫��ی‬ ‫�‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫��ردای‬ ‫�‬ ‫‌رک‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫س‬ ‫��ى‬ ‫�‬ ‫��اڵ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫راده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��ێ��ت ب��اڵ �ه‌ک �ه‌ی هه‌ولێر‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا جێگرى سکرتێری‬ ‫«ئێم ‌ه ناچاربووین ئیجرائاتیان‬ ‫«پارتى دیموکرات لێناگه‌ڕ ‌ێ حزبێک‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌ندامه‌که‌ی‬ ‫سه‌ره‌تا ناوبژیکردنی منیان قبوڵ‬ ‫ئه‌و حیزب‌ه (باڵی هه‌ولێر)‪ ،‬شوکرواڵ‬ ‫سه‌رکردایه‌تی کاتی (باڵی‬ ‫کرد و دواتر رازی نه‌بوون من ببمه‌‬ ‫حه‌مه‌د ئه‌مین‪ ،‬وت��ی «وه‌زاره‌ت���ى‬ ‫داوایان له‌گ ‌ه ‌ڵ بکه‌ین و هه‌ڕه‌شه‌یان لێ بکه‌ین» سلێمانی) به‌ختیار وتیشی بوونێکى الوازى هه‌بێت و له‌دژى قس ‌ه بکات»‬ ‫ناوبژیوان‪.‬‬ ‫ناوخۆ به‌نوسراوێکى فه‌رمی‬ ‫«ل��ه‌م رۆژان����ه‌دا ب��راده‌رێ��ک‬

‫داواکانی پارتی رۆژنامه‌نووسان تووڕه‌ ده‌کات‬

‫ئا‪ /‬داستان و هاوژین‬

‫«له‌م نێوه‌نده‌دا ته‌نها یه‌کێتی سوودمه‌ند ده‌بێت»‬

‫داواکانی پارتی له‌سه‌ر رۆژنامه‌نوسان‬ ‫قسه‌ی ج��ۆراوج��ۆر هه‌ڵده‌گرێت و ب �ه‌ڕای‬ ‫یاساناسانیش ئه‌گه‌ر کاتی تۆمارکردنی‬ ‫داواک �‌ه (‪ )90‬رۆژی تێپه‌ڕ کردبێت ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت دادوه‌ر قبوڵی نه‌کات‪.‬‬ ‫داواکانی پارتی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر رۆژن��ام �‌ه و گ��ۆڤ��اره‌ک��ان تائێستا‬ ‫ه �ه‌ن��دێ��ک ک���ه‌س ق��س�‌ه ل �ه‌س �ه‌ر یاسایی‬ ‫بوونه‌که‌ی ده‌که‌ن‪ .‬له‌و باره‌یه‌و‌ه سه‌رنوسه‌رى‬ ‫رۆژن��ام�ه‌ى هاواڵتى‪ ،‬که‌مال ره‌ئ��وف‪ ،‬وتى‬ ‫«ئ �ه‌و داوای��ان �‌ه به‌یاسایى نازانین ئه‌ویش‬ ‫به‌هۆی ئ�ه‌وه‌ى کار به‌یاساى ژم��ار‌ه (‪)35‬‬ ‫ى ساڵى (‪ )2007‬ن�ه‌ک��راوه‌‪ ،‬پارتی ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌م یاسای‌ه نه‌یتوانیو‌ه یاسا کۆنه‌ک‌ه ره‌ت‬ ‫بکاته‌و‌ه به‌اڵم ئێم‌ه پێمانوای‌ه ئه‌وله‌ویه‌ت به‌م‬ ‫یاسایه‌ی‌ه که‌یاساى هه‌رێم‌ه و ئێم‌ه خاوه‌نى‬ ‫یاساى خۆمانین‪ ،‬ئه‌وان به‌یاساى چاپه‌مه‌نى‬ ‫ساڵى (‪ )1969‬کار ده‌که‌ن له‌کاتێکدا ئێم ‌ه‬ ‫یاسایه‌کى تازه‌مان هه‌یه‌»‪ .‬هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه‬ ‫مامۆستای زانکۆ و ئه‌ندامی په‌رله‌مانی‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬د‪ .‬سامان ف���ه‌وزی‪ ،‬به‌(چه‌تر)ی‬ ‫راگه‌یاند «سکااڵ به‌الیه‌ن‌ه تاوانکاریه‌که‌ى‬ ‫و داوا ب‌ه الیه‌ن‌ه مه‌ده‌نیه‌که‌یه‌تى‪ ،‬ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫پێیان ده‌وترێت داواى شارستانى یان (ده‌عواى‬ ‫مه‌ده‌نى) و ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى من ئ��اگ��ادارم پارتی‬ ‫له‌ژێر یاساى بارى شارستانیدا ئه‌و داوایه‌ى‬ ‫به‌رز کردۆته‌و‌ه و داواى قه‌ره‌بوو ده‌کات»‬ ‫سامان فه‌وزى ئاماژه‌ى به‌وه‌دا «ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫داوای���‌ه له‌پاش تێپه‌ڕبوونى م��اوه‌ى یاسایى‬

‫تۆمار کرابێت داوایه‌کى‬ ‫یاسایى نی‌ه و پێویست ‌ه‬ ‫دادوه‌ر ئ����ه‌و داوای����� ‌ه‬ ‫ره‌ت��ب��ک��ات��ه‌و‌ه چونک ‌ه‬ ‫ل �ه‌ی��اس��اى چاپه‌مه‌نی‬ ‫(‪ 1968‬و‪ )1993‬و‬ ‫له‌یاسای رۆژنامه‌گه‌رى‬ ‫(‪ )2007‬و ته‌نانه‌ت‬ ‫ل����ه‌ی����اس����اى ئ�������ازادى‬ ‫ڕاده‌رب����ڕی����ن����ى س��اڵ��ى‬ ‫(‪)1881‬ى ف‌هڕ‌نسیشدا‬ ‫ه�ه‌ر ب�ه‌و جۆره‌ی‌ه و ده‌ب��ێ ل�ه‌م��اوه‌ى (‪)90‬‬ ‫رۆژدا داوا تۆمار بکرێت ئه‌گه‌ر تێپه‌ڕى‬ ‫ئه‌و‌ه نایاسایی‌ه دواجار دادگا ئه‌و‌ه یه‌کالیى‬ ‫ده‌کاته‌و‌ه ئه‌م داوای‌ه له‌و ماوه‌یه‌دا تۆمار کراوه‌‬ ‫یا نا» سه‌رنوسه‌رى رۆژنامه‌ى ئاوێنه‌‪ ،‬شوان‬ ‫محه‌مه‌د‪ ،‬ئه‌و داوایانه‌ى پارتی به‌نایاساى‬ ‫ده‌زانێت و ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌کات یاسای ژماره‌‬ ‫(‪)35‬ی ساڵی (‪ )2007‬جێبه‌جێ نه‌کراوه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت «ئه‌گه‌ر پارتی شه‌رعیه‌ت بدات به‌م‌ه و‬ ‫ئه‌و ماوه‌ی‌ه له‌به‌رچاو نه‌گیرێت ئه‌وا ده‌بێ ئیتر‬ ‫دادگاکان هه‌ر خه‌ریکى ئه‌م جۆر‌ه داوایانه‌بن‬ ‫و هیچ ئیشیتر نه‌که‌ن‪ ،‬پێموای‌ه راستگۆیى‬ ‫دادگاکانى ئێم‌ه له‌م دۆسیه‌دا ده‌رده‌که‌وێت‪،‬‬ ‫ئ��ای��ا ش �ه‌رع��ی �ه‌ت ب���ه‌داواک���‌ه ده‌دات ی��ان‬ ‫ره‌تیده‌کاته‌و‌ه چونک‌ه تائێستا نه‌که‌وتوینه‌ت ‌ه‬ ‫گفتوگۆى ئه‌و بابه‌ته‌و‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ى له‌یه‌که‌م‬ ‫دانیشتنی دادگادا ئێم‌ه داواى گواستنه‌وه‌ى‬ ‫دۆسیه‌که‌مان ک��رد بۆ دادگ���اى سلێمانى‬ ‫که‌ئه‌ویش تائێستا به‌هه‌ڵپه‌سێراوى ماوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌حالێکدا ئه‌گه‌ر دادگا بڕیار بدات له‌سه‌ر‬

‫شه‌رعى بوونى ئه‌و داوای�‌ه ئه‌وا یه‌که‌م شت‬ ‫دیموکراسى له‌م واڵته‌دا ده‌که‌وێت‌ه دووڕیانێکى‬ ‫مه‌ترسیداره‌وه‌»‪.‬‬ ‫گۆڤاری فشار که‌یه‌کێک‌ه له‌و گۆڤارانه‌ی‬ ‫پارتی دوو داوای له‌سه‌ر تۆمار ک��ردووه‌‬ ‫و یه‌کێکیان له‌هه‌ولێر‌ه و ئ �ه‌وه‌ی تریشیان‬ ‫له‌سلێمانی‪ ،‬سه‌رنوسه‌ره‌که‌ی هێمن که‌ریم‪،‬‬ ‫ل�ه‌و ب��اره‌ی�ه‌و‌ه وت��ی ل‌ه داواک���ه‌ی سلێمانیدا‬ ‫نۆ ن��اوی تیادای‌ه و ب‌ه تۆمه‌تی ناوزڕاندن‬ ‫ب‌ه یاسای ژم���ار‌ه (‪ )35‬رۆژن��ام�ه‌گ�ه‌ری‬ ‫تۆماریان ک���ردووه‌‪ ،‬ب��ه‌ڕای هێمن که‌ریم‪،‬‬ ‫یه‌کێتی ئاماژه‌ی ئه‌و‌ه ده‌دات به‌پارتی ک ‌ه‬ ‫ئێم‌ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی رێکه‌وتنی ستراتیژیمان‬ ‫ه �ه‌ی �‌ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ��ت��ان��دا ده‌ت���وان���ن داوا ل�ه‌س�ه‌ر‬ ‫رۆژنامه‌نوسه‌کان تۆمار بکه‌ن و ئێمه‌ش وه‌کو‬ ‫ئێو‌ه هه‌ڵسوکه‌وتیان له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ین‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫داوایه‌ک له‌سه‌ر من تۆمار کراو‌ه یه‌کسه‌ر‬ ‫به‌بێ ئ�ه‌وه‌ی ئاگادار بکرێمه‌و‌ه راسته‌وخۆ‬ ‫ده‌ستگیرکرام به‌مه‌ش یه‌کێتی واده‌ک��ات‬ ‫ئێم‌ه قس‌ه بکه‌ین له‌دژی پارتی و ره‌خنه‌یان‬

‫ل���ێ ب��گ��ری��ن ب��ۆی� ‌ه‬ ‫ل�ه‌م نێوه‌نده‌دا ته‌نها‬ ‫یه‌کێتی سودمه‌ند‬ ‫ده‌ب����ێ����ت‪ .‬ن����اوب����راو‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش��ی راگه‌یاند‬ ‫داواک���ه‌ی سلێمانی‬ ‫له‌سه‌ر بابه‌تێکیه‌تی‬ ‫ل���ه‌ژم���ار‌ه (‪)11‬دا‬ ‫باڵوی کردووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫(‪)7/1‬ه‌وه‌‬ ‫ل������‌ه‬ ‫داواک�������ه‌ی ل �ه‌س �ه‌ر‬ ‫تۆمار کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم (‪ )9/25‬پێی گه‌یشتوو‌ه‬ ‫سه‌رنوسه‌ری ئه‌و گۆڤار‌ه وتیشی له‌داواکه‌ی‬ ‫هه‌ولێردا داوای یه‌ک ملیار دینارمان لێ‬ ‫ده‌ک��رێ��ت‪ .‬راشیگه‌یاند «ئ�ه‌گ�ه‌ر خه‌ڵکی‬ ‫کوردستانیش ئه‌و پاره‌یه‌مان بۆ کۆبکه‌نه‌و‌ه‬ ‫من یه‌ک دیناریان ناده‌مێ چونک‌ه پاره‌ناده‌م‬ ‫ب‌ه هێزێک هیچ حساب بۆ یاسا نه‌کات»‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی راب����ردوودا به‌گوێره‌ی ئه‌و‬ ‫زانیاریانه‌ی ده‌س��ت چه‌تر ک�ه‌وت��وو‌ه چه‌ند‬ ‫رێکخراوێکی ئه‌مریکی و ئه‌وروپی به‌رپرس ‌ه‬ ‫بااڵکانی پارتیان له‌و‌ه ئاگادار کردووه‌ته‌و‌ه ئه‌و‬ ‫داوایانه‌ی ئه‌وان یاسایی نیه‌‪ ،‬بۆی‌ه سه‌رۆکی‬ ‫هه‌رێمیش له‌دوای ئه‌و وتانه‌ی رێکخراوه‌کان‬ ‫داوای له‌راگه‌یاندنه‌کان کرد داوای لێبوردن‬ ‫بکه‌ن تاوه‌کو داواکانیان بکێشنه‌وه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ره‌که‌ی هاواڵتی رایشیگه‌یاند‬ ‫«پ��ارێ��زه‌ره‌ک�ه‌ى پارتی ده‌ڵ��ێ ته‌نانه‌ت ئێو‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ڵگه‌ى ته‌واویشتان هه‌بێ بۆئه‌وه‌ى‬ ‫ب�ڵاوت��ان ک��ردوت��ه‌و‌ه ئێم‌ه ه �ه‌ر ق�ه‌ره‌ب��وم��ان‬ ‫ده‌وێ وات �‌ه ئ �ه‌وان به‌جۆریک له‌زۆره‌ملێ‬

‫داواى قه‌ره‌بوو ده‌ک �ه‌ن» س���ه‌ره‌ڕای هه‌موو‬ ‫ئه‌و داوای��ان �ه‌‪ ،‬گۆڤاری رێگامه‌گه‌زینیش‬ ‫دوو داوای جیاوازله‌سه‌ر سه‌رنوسه‌ر و خاوه‌ن‬ ‫ئیمتیازی ئه‌و گۆڤار‌ه تۆمار کراوه‌‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫ئه‌و داوایانه‌و‌ه سه‌رنوسه‌ری رێگا مه‌گه‌زین‪،‬‬ ‫شه‌نکار عه‌بدواڵ‪ ،‬که‌ئێستا گۆڤاره‌که‌یان‬ ‫راگیراو‌ه رایگه‌یاند داواکانی پارتی له‌سه‌ر‬ ‫دوو ژم��اره‌ی گۆڤاره‌که‌یان‌ه که‌هه‌ریه‌ک ‌ه‬ ‫ل �ه‌ژم��ار‌ه (‪)16 ،9‬ی���‌ه ول �ه‌ژم��ار‌ه ن��ۆدا من‬ ‫س �ه‌رن��وس �ه‌ر نیم و ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ری نوسینم»‬ ‫به‌وته‌ی سه‌رنوسه‌ری ئه‌و گۆڤار‌ه هه‌ردوو‬ ‫داواک���‌ه زی��ات��ر ل�‌ه (‪ )90‬رۆژ به‌سه‌ریاندا‬ ‫تێپه‌ڕیوو‌ه له‌م دوو داوایه‌دا پارتی داوای بڕی‬ ‫یه‌ک ملیار دینار ده‌کات‪.‬‬ ‫س��ه‌رن��وس��ه‌ره‌ک��ه‌ی ئ��اوێ��ن �‌ه ل���ه‌درێ���ژه‌ی‬ ‫قسه‌کانیدا وت��ی «چیتر میدیاى ئه‌هلى‬ ‫ناتوانیت لێره‌دا کاربکات و ده‌بێ بارو بنه‌مان‬ ‫بپێچینه‌و‌ه ئه‌مه‌ش ماناى ئ �ه‌وه‌ى یه‌کێک‬ ‫له‌چاو‌ه زیندوه‌کانى کۆمه‌ڵگا نامێنێت و‬ ‫ورد‌ه ورد‌ه ب �ه‌ره‌و سیسته‌مێکى دیکتاتورى‬ ‫ده‌چین‪ ،‬ده‌توانم بڵێم ئه‌م‌ه داوایه‌کى سیاسی ‌ه‬ ‫نه‌ک یاسایى چونک‌ه وه‌ک وتم الى ئێم ‌ه‬ ‫بنه‌مایه‌کى یاسایى نی‌ه و ئه‌وه‌شى لێره‌دا زه‌ره‌ر‬ ‫ده‌کات پارتی خۆیه‌تى»‪.‬‬ ‫چه‌تر بۆ وه‌رگرتنی رای پارێزه‌ره‌که‌ی‬ ‫س��ک��رت��ێ��ری م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ی س��ی��اس��ی پ��ارت��ی‬ ‫دیموکراتی کوردستان‪ ،‬حیسامه‌دین یاسین‬ ‫سه‌رداری‪ ،‬په‌یوه‌ندی کردپێیه‌و‌ه به‌اڵم ناوبراو‬ ‫وتی»ب‌ه پێی یاسا ناکرێت شتێک له‌ژێر‬ ‫دادبینیدا بێت ل �ه‌الی دادگ��ا بێت قسه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر بکرێت بۆی‌ه داوای لێبوردن ده‌که‌م»‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪3‬‬

‫خنکاندنی‬ ‫دیموکراسییانه‌‬ ‫چ����ه‌ن����دی����ن س���اڵ��� ‌ه‬ ‫سه‌الم عه‌بدواڵ‬ ‫ح�������ک�������وم�������ه‌ت������� ‌ه‬ ‫«ج���ی���اوازه‌ک���ان���ی»‬ ‫ئه‌وروپا هه‌موو شێو‌ه کار و کردارێکی‬ ‫ن��ادی��م��وک��راس��ی��ی��ان� ‌ه دژ ب�� ‌ه ک�ه‌ن��اڵ��ی‬ ‫(رۆژت���ی���ڤ���ی) ده‌گ���رن���ه‌ب���ه‌ر‪ ،‬ه���ه‌ر ل ‌ه‬ ‫پشکنین و ده‌ستگیرکردنی کارمه‌ندان‬ ‫و هونه‌رمه‌ندان و نووسه‌ره‌کانی ل ‌ه‬ ‫به‌لژیکا تا قه‌ده‌غه‌کردنی خۆپیشاندان ‌ه‬ ‫ه��ێ��م��ن��ان�ه‌ک��ان ب��ۆ ده‌س��ت��ه�ه‌ڵ��گ��رت��ن ل ‌ه‬ ‫کپکردنی که‌ناڵه‌ک‌ه و هێرشکردنی‬ ‫پۆلیس ک‌ه ل ‌ه ئه‌نجامیاندا بریندارکردنی‬ ‫ب��ه‌ش��دارب��ووان��ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان��ی‬ ‫ل���ێ���ک���ه‌وت���ووه‌ت���ه‌و‌ه ل��� ‌ه ئ �ه‌ڵ��م��ان��ی��ا تا‬ ‫ده‌س��ت��ب��ه‌س��ه‌رداگ��رت��ن��ی ح��ک��وم�ه‌ت��ی‬ ‫دانیمارک به‌سه‌ر که‌ناڵه‌ک ‌ه هات‪.‬‬ ‫ئه‌مان‌ه چه‌ند نموویه‌کن بۆ دوو ڕوویی‬ ‫رژێم ‌ه دیموکرات‌ه په‌رله‌مانییه‌کان ک ‌ه‬ ‫به‌خۆیان به‌شێوه‌ی فه‌رمی و به‌قاچاخ‪،‬‬ ‫چ����ه‌ک ب���ۆ ک��وش��ت��ن��ی ک�������وردان و‬ ‫سوتاندنی دێهات و چیاکان‪ ،‬ب ‌ه رژێمی‬ ‫تورکیا ده‌فرۆشن‪ ،‬هێرش بۆ سه‌نته‌ر‌ه‬ ‫رۆشنبیرییه‌کان ده‌هێنن و ئه‌ندامه‌کانیان‬ ‫ده‌ستگیرده‌که‌ن و ته‌نانه‌ت تۆمه‌تی‬ ‫ت��ی��رۆری��س��ت��ی ده‌خ��ه‌ن��‌ه ئ �ه‌س��ت��ۆی��ان تا‬ ‫دی��پ��ۆرت��ک��ردن ب � ‌ه زۆره‌م��ل��ی پ�ه‌ن��اب�ه‌ر‌ه‬ ‫سیاسییه‌کانمان بۆ تورکیا (به‌تایبه‌تی‬ ‫حکومه‌تی ئه‌ڵمانی)‪ .‬حکومه‌ته‌کانی‬ ‫ئه‌وروپا هه‌موو ئه‌م کردار‌ه نامرۆییان ‌ه‬ ‫به‌ناوی «دیموکراسی و دیالۆگ»وه‌‬ ‫ئ���ه‌ن���ج���ام���ده‌ده‌ن و ه��ێ��ش��ت��ا ه����ه‌ر ل ‌ه‬ ‫هه‌وڵه‌کانیان ب��ۆ کپکردنی ده‌نگی‬ ‫(رۆژتیڤی) کۆڵیان نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫شانبه‌شانی ئ �ه‌و هێرش ‌ه ن��اڕه‌وای��ان� ‌ه‬ ‫ه��ێ��ش��ت��ا ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ک��ان��ی ئ���ه‌وروپ���ا‬ ‫هه‌وڵیان نه‌داو‌ه کێشه‌ی ره‌وای گه‌لی‬ ‫کوردستان ل ‌ه باکور به‌شێوه‌ی سیاسی‬ ‫چاره‌سه‌ر بکرێ‪ ،‬السه‌نگی بازرگانی‬ ‫و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی ئابووری بۆ ئه‌وروپای‬ ‫«خ��اوه‌ن ئه‌قڵ و حیکمه‌ت» زۆر ل ‌ه‬ ‫م��اف� ‌ه م��رۆی��ی� ‌ه س �ه‌ره‌ت��اک��ان��ی گه‌لی‬ ‫کوردستان گرنگترن‪.‬‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌م کێشه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ش هێشتا‬ ‫ب�ه‌رپ��رس��ی��اری��ی�ه‌ت��ی خ��ۆم��ان جێبه‌جێ‬ ‫ن���ه‌ک���ردووه‌‪ ،‬ب��ۆ ن��م��وون � ‌ه ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر‬ ‫قونسولگه‌رییه‌کانی واڵتانی ئه‌وروپا‬ ‫و نووسینگه‌ی نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان‬ ‫ل ‌ه هه‌ولێر یان ل‌ه بۆن ‌ه بازرگانییه‌کان‬ ‫(پێشانگای کۆمپانیا بیانییه‌کان)‬ ‫ل ‌ه سلیمانی و هه‌ولێر خۆپیشاندان و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی یان هه‌ر شێو‌ه ئه‌کتسیونێکی‬ ‫تر دژ ب ‌ه هه‌وڵی داخستنی (رۆژتیڤی)‬ ‫رێک نه‌خستووه‌‪.‬‬ ‫ئاستی هۆشیاری و رۆشنبیریمان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر تاقیکردنه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئایا ئێم ‌ه‬ ‫وه‌ک ح��زب و الی���ه‌ن و رێ��ک��خ��راوی‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای م��ه‌ده‌ن��ی گه‌یشتووین‬ ‫ب���ه‌ ئ��اس��ت��ی ئ����ه‌و ه��وش��ی��اری��ی � ‌ه ک ‌ه‬ ‫ل��ێ��ره‌و‌ه ل� ‌ه دامێنی چیاکانمانه‌و‌ه ب ‌ه‬ ‫شارستانییه‌تی ئه‌وروپا بڵێین‪ :‬ئه‌مه‌ی‬ ‫دژ ب � ‌ه ئێم ‌ه ده‌ی���ک���ه‌ن‪ ،‬ج��ۆرێ��ک � ‌ه ل ‌ه‬ ‫وه‌ح��ش��ی��گ��ه‌ری و ل��� ‌ه ئ�ه‌ن��ج��ام��ی��ان��دا‬ ‫گوندنشین و هاواڵتی سیڤیل ده‌کوژرێن‬ ‫و ب��ری��ن��دارده‌ک��رێ��ن؟ خ��ۆش��گ��وزه‌ران��ی‬ ‫ئێو‌ه ب ‌ه خوێنی ئێم ‌ه س��ووره‌؟ ئایا ب ‌ه‬ ‫واڵت��ان��ی ئ�ه‌وروپ��ام��ان وت���ووه‌‪ :‬به‌ڕێزان‬ ‫له‌بری کپکردنی ده‌نگی (رۆژتیڤی)‬ ‫یان ده‌ستگیریکردنمان‪ ،‬کۆمسیۆنی‬ ‫س��ه‌رب��ه‌خ��ۆی خ��ۆت��ان پێکبهێنن بۆ‬ ‫به‌شداریکردن ل ‌ه چاره‌سه‌ری ئاشتیان ‌ه‬ ‫بۆ دۆزی باکوری کوردستان و به‌مه‌‬ ‫پ��رۆس��ه‌ی دی��م��وک��راس��ی ل � ‌ه تورکیا‬ ‫سه‌رده‌که‌وێت؟‪ ...‬هتد‬ ‫رۆژان������� ‌ه م��ل��ی��ۆن��ان ک��وردس��ت��ان��ی‬ ‫له‌سه‌رتاپای جیهان ده‌ب��ن ب ‌ه میوانی‬ ‫که‌ناڵی (رۆژتیڤی)‪ ،‬بۆی ‌ه کپکردنی‬ ‫ئه‌م که‌ناڵه‌‪ ،‬پێشێلکردنی که‌سایه‌تی و‬ ‫ئیراد‌ه و ویستی ئه‌و ئینسانانه‌ی ‌ه و ده‌بێ‬ ‫حکومه‌ته‌کانی ئه‌وروپا ل ‌ه ئاستیاندا‬ ‫هیچ نه‌بێ رێزو حورمه‌ت پیشان بدات!‬

‫هه‌وڵه‌کانی تورکیا جارێکی تر قۆناغی ئاشتى له‌بار ده‌بات‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪4‬‬

‫ئا‪ /‬ئاسۆ جه‌وهه‌ر ‬

‫مۆڵه‌تی ئه‌نجامدانی هێرش بۆسه‌ر باشوری‬ ‫کوردستان‪ ،‬دووشه‌ممه‌ی رابردوو له‌په‌رله‌مانی‬ ‫ت��ورک��ی��ادا گفتوگۆی ل �ه‌ب��اره‌وه‌ک��را‪ ،‬درێ��ژ‬ ‫کرایه‌و‌ه و چاودێرانى سیاسیش رایده‌گه‌یه‌نن‬ ‫ک‌ه په‌که‌ک‌ه به‌و شێوه‌ی‌ه له‌ناونابرێت و ئیدی‬ ‫کاتی ئ �ه‌و‌ه هاتوو‌ه ک‌ه هاواڵتیانی کورد‬ ‫وه‌ک م��رۆڤ ته‌ماشا بکه‌ین و رێگای‬ ‫سیاسه‌تیان له‌به‌رده‌م بکه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن��ی ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک �ه‌ى‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬په‌رله‌مانتاری پارتى ئاشتى و‬ ‫دی��م��وک��رات��ى‪ ،‬س���ه‌ری س��اک��ی��ک‪ ،‬ک �‌ه بۆ‬ ‫ئاژانسی فوڕات دوا وتی‪ :‬جیاواز ل‌ه به‌ده‌په‌‪،‬‬ ‫هه‌موو پارتییه‌کانی تر پشتیوانی شه‌ڕ ده‌که‌ن‬ ‫که‌چی به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیر‪ ،‬له‌گه‌ڵ سوریا‪،‬‬ ‫ئه‌ڵمانیا‪ ،‬ئه‌مریکا و ئێران قس‌ه ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاماده‌نیی‌ه له‌گه‌ڵ قوربانیانی ئه‌و شه‌ڕ‌ه له‌و‬ ‫واڵته‌دا قس‌ه بکات»‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری ب�ه‌ده‌پ�ه‌ی ئامه‌د‪ ،‬ئاکین‬ ‫بیرداڵیش به‌ئاژانسی فوڕاتی راگه‌یاندوه‌‪:‬‬ ‫درێ��ژک��ردن��ه‌وه‌ی ده‌س��ت��ورن��ام �ه‌ی ش �ه‌ڕ بۆ‬ ‫سێیه‌مینجار‪ ،‬جیاواز له‌کوشتن و ئێش و ئازار‬ ‫هیچی تر له‌گه‌ڵ خۆیدا نایه‌نێت‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ت��ورک��ی��ا ب��ۆ م����اوه‌ی س ‌‬

‫کاتژمێر له‌دانیشتنێکی داخ��راودا‪ ،‬بڕیاری‬ ‫درێژکردنه‌وه‌ی بڕیارنامه‌ی شه‌ڕی بۆ ماوه‌ی‬ ‫ساڵێکدا‪ .‬بڕیاره‌که‌ش ب‌ه (‪ )428‬ده‌نگی‬ ‫به‌ڵێ و (‪ )18‬ده‌نگی نا ک‌ه هه‌موویان هی‬ ‫به‌ده‌پ‌ه بوون نوێ کرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫بێن ‌ه نێو سنور هه‌ڵوێستمان ده‌بێت‬ ‫وته‌بێژی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌‪ ،‬جه‌بار‬ ‫یاوه‌ر‪ ،‬له‌مباره‌یه‌و‌ه به‌چه‌تری راگه‌یاند «ئه‌و‌ه‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌کی ناوخۆی تورکیای‌ه و په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌نێوان حکومه‌تی تورکیا و په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫ه �ه‌ی �‌ه ه��ی��چ پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��ی�ه‌ک��ی ب �ه‌ن��اوخ��ۆی‬ ‫هه‌رێمی کوردستانه‌و‌ه نییه‌‪ .‬تورکیا خۆی‬ ‫کۆنه‌کردووه‌ته‌و‌ه و زانیاری نیی‌ه له‌سه‌ر ئه‌م ‌ه‬ ‫حکومه‌ت داوای له‌په‌رله‌مان ک���ردو‌ه ک ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر توشی کێشه‌یه‌ک بوون بچن‌ه ئه‌ودیو‬ ‫سنور‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی توشی کێشه‌ی یاسایی نه‌بن‬ ‫بۆی‌ه ئه‌مه‌یان کردوه‌»‪ .‬وته‌بێژی هێزه‌کانی‬ ‫پێشمه‌رگ‌ه ئه‌وه‌شى وت‪ :‬هه‌موو ساڵێک ئه‌م‬ ‫بڕیار‌ه دوبار‌ه ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویستیان پێی‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێویستیان پێی بوو بۆئه‌وه‌ی‬ ‫حازربێت و بتوانن هێزه‌کانیان له‌ده‌ره‌وه‌ی سنور‬ ‫به‌کاربهێنن‪ .‬کێشه‌ی وا رون��ادات ک‌ه بێن ‌ه‬ ‫سنوری ئێم‌ه له‌خوا به‌زیادبێت وا خه‌ریک ‌ه‬ ‫کێشه‌ی تورکیا و په‌که‌ک‌ه چاره‌سه‌ر ده‌بێت‬ ‫و ئه‌گه‌ر بێن‌ه نێو سنور ئه‌وکات‌ه هه‌ڵوێستمان‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪ HPG‬ئاماری هێرشه‌کانی سوپای تورکیای‬ ‫راگه‌یاند‬

‫گه‌ریالکانی هێزه‌کانی پاراستنی گه‌ل‬ ‫(‪ )HPG‬ل‌ه (‪)8/13‬ه‌و‌ه به‌پێی قۆناغی‬ ‫بێچاالکی خۆیان به‌ئاگربه‌ستی یه‌ک الیه‌ن ‌ه‬ ‫ده‌جوڵێنه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ئۆپه‌راسیۆن و‬ ‫هێرشه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورکیا ل �ه‌دژی ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ه رانه‌وه‌ستان و درێژه‌یان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ HPG‬له‌لێدوانێکدا ئاماری ئۆپه‌راسیۆن‪،‬‬ ‫پێکدادان و چاالکیی‌ه سه‌ربازییه‌کانی مانگی‬ ‫ئه‌یلولی راگه‌یاند‪ .‬به‌و پێی‌ه سوپای تورک‬

‫له‌و ماوه‌یه‌دا (‪ )24‬ئۆپه‌راسیۆنی پێکهێناو‌ه و‬ ‫ل‌ه (‪ )13‬شوێن ئاگری له‌دارستانه‌کان به‌رداو‌ه‬ ‫و (‪ )6‬هێرشی هه‌وایی‪ )41( ،‬جار تۆپباران‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫راگه‌یاندن‌ه جیهانییه‌کانیش ئاماژه‌ده‌که‌ن‬ ‫به‌وه‌ى ک‌ه ده‌رباره‌ى کێشه‌ى کورد له‌و واڵته‌دا‬ ‫ێ ساڵ ‌ه‬ ‫و جه‌خت له‌و‌ه ده‌که‌نه‌و‌ه ک‌ه ئه‌مریکا س ‌‬ ‫هاوکارى هه‌واڵگرى ده‌دات �‌ه تورکیا له‌دژى‬ ‫په‌که‌ک‌ه و چاودێرانیش پێیانوای‌ه ک‌ه تورکیا‬ ‫تائێستاش ب��ڕواى به‌الیه‌نى سه‌ربازى هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌و‌ه گۆڤارى نیوزویکی ئه‌مریکی‬ ‫ل �ه‌دوا ژم��اره‌ی خۆیدا بابه‌تێکی سه‌باره‌ت‬ ‫ب �ه‌ره‌وش��ی ک��ورد له‌باکوری کوردستان و‬ ‫تورکیا باڵوکردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫گ��ۆڤ��اری (‪ )Newsweek‬ئاماژه‌‬ ‫ده‌ک���ات ب�ه‌دوای��ی��ن پێشهاته‌کان س�ه‌ب��اره‌ت‬ ‫به‌کێشه‌ی کورد له‌تورکیا‪ .‬له‌و وتاره‌دا ک ‌ه‬ ‫به‌پێنووسی (ئۆوێن ماتیوس) نوسراوه‌‪ ،‬تیایدا‬ ‫هاتوه‌‪ :‬ویالیه‌ت‌ه یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مریکا‪ ،‬سێ‬ ‫ساڵ‌ه زانیاری ده‌دات‌ه فڕۆک‌ه جه‌نگییه‌کان و‬ ‫کۆماندۆکانی تورکیا و به‌مشێوه‌ی‌ه بنک ‌ه‬ ‫و باره‌گاکانی په‌که‌ک‌ه له‌باکوری عێراق‬ ‫بۆردومان ده‌کرێن‪.‬‬ ‫له‌به‌شێکی دیکه‌ی وت��اره‌ک �ه‌دا نووسه‌ر‬ ‫هێما بۆ په‌ره‌سه‌ندنی ویستی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫دیموکراتی ده‌کات له‌نێو کورده‌کانی باکوردا‬ ‫و ئه‌وه‌ی ک‌ه تاچه‌ند ئه‌و مافان‌ه به‌کورده‌کان‬ ‫ره‌وا ده‌بینرێن؟‬

‫دروستکراو ب�ڵاو ده‌ک �ه‌ن �ه‌وه‌‌و رای گشتی‬ ‫هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنن‪.‬‬ ‫بیراند وتی‪ :‬ئه‌وه‌ی سه‌رنج راکێش‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک�‌ه ئ �ه‌و که‌سانه‌ی خ��ۆی��ان ئ �ه‌و ه�ه‌وااڵن� ‌ه‬ ‫دروس����ت ده‌ک�����ه‌ن‪ ،‬دوای م���اوه‌ی���ه‌ک ب�ه‌و‬ ‫سیناریۆیانه‌ی خۆیان باوه‌ڕ ده‌که‌ن و شرۆڤه‌ی‬ ‫له‌باره‌و‌ه ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ن����ووس����ه‌ری رۆژن����ام����ه‌ی ح���وری���ه‌ت و‬ ‫رۆژنامه‌ی پۆستا‪ ،‬محه‌مه‌د عه‌لی بیراند‪،‬‬ ‫له‌کاتی هێرشه‌که‌ی جۆله‌مێرگدا ک‌ه تێیدا‬ ‫نۆ که‌س گیانیان له‌ده‌ستدا وتبووی‪ ،‬ده‌وڵه‌ت‬ ‫چ��ی بڵێت ئێم‌ه ب��اوه‌ڕی��ان پ��ێ ده‌ک �ه‌ی��ن و‬ ‫دواتریش رایگه‌یاند بوو ک‌ه ژیته‌م ده‌یانه‌وێت‬ ‫بیکوژن‪ ،‬له‌نوسینه‌کانی چوارشه‌ممه‌یدا‬ ‫له‌سه‌ر بابه‌تی له‌ناوبردنی په‌که‌ک‌ه قسه‌ی‬ ‫کردوه‌‌‪ .‬بیراند له‌نوسینه‌که‌ی خۆیدا ب‌ه ناوی‬ ‫«نابێت ئێم‌ه خه‌و ببینین‪ ،‬په‌که‌ک‌ه به‌وشێوه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ناو نابرێت» وتویه‌تی‪ :‬به‌و وتانه‌ی ک ‌ه‬ ‫ده‌ڵێن ئێم‌ه په‌که‌ک‌ه ب‌ه شێوازێکی سه‌ربازی‬ ‫تورکیا ده‌ست له‌ ئۆپه‌راسیۆن هه‌ڵناگرێت‬ ‫ل �ه‌ن��او ده‌ب �ه‌ی��ن‪ ،‬ه�ه‌ت��ا ئێستا ه �ه‌ر گه‌لیان‬ ‫‌وه هه‌رگیز پێک نایه‌ت»‪ .‬یان بۆ واڵتانی دیکه‌‪ ،‬په‌که‌ک‌ه ناتواندرێت‬ ‫هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندووه‌‪ .‬ئه ‌‌‬ ‫محه‌مه‌د عه‌لی بیراند‪ ،‬ئاماژه‌ی کردو‌ه له‌ناوببرێت‪ .‬ه�ه‌ر بۆی‌ه په‌که‌ک‌ه پارتێکی‬ ‫به‌بابه‌تی ل�ه‌ن��اوب��ردن��ی په‌که‌ک‌ه ‌و وت��ی‪ :‬سیاسی نێوده‌وڵه‌تییه‌‪.‬‬ ‫وه‌ک رێبازی له‌ناوبردنی په‌که‌که‌ش‪،‬‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌و هه‌وااڵن‌ه ئێم‌ه خۆمان ده‌یهێنین‬ ‫و چاکیان ده‌که‌ین‪ ،‬بیراند رایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه بیراند ئه‌م پێشنیاز‌ه ده‌ک��ات‪ :‬په‌که‌ک‌ه ک ‌ه‬ ‫ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی له‌ڕۆژنام‌ه و ته‌له‌فزیۆنه‌کاندا به‌ملیۆنان الیه‌نگر و پشتگیری هه‌یه‌‪،‬‬ ‫باڵوده‌کرێته‌و‌ه له‌ڕاستییه‌و‌ه دورن‪ ،‬بۆ نموونه‌‪ ،‬ته‌نیا ده‌تواندرێت به‌رێگای له‌باربردنی ئه‌و‬ ‫له‌سه‌ردانه‌کانی وه‌زیران‪ ،‬قسه‌کانی سه‌رۆک پشتیوانییه‌‪ ،‬له‌ناو ببرێت‪.‬‬ ‫بیراند له‌کۆتاییدا ده‌نوسێت‪ :‬ئیدی کاتی‬ ‫وه‌زی��ر و هه‌ندێ قسه‌ی تایبه‌تی که‌سانی‬ ‫حکومی‪ ،‬به‌شێکی راس��ت ب��وو‪ ،‬به‌شێکی ئه‌و‌ه هاتوو‌ه ک‌ه هاواڵتیانی کوردی خۆمان‪،‬‬ ‫دیکه‌شی دروس��ت��ک��راو ب��وو‪ ،‬ئێم‌ه خۆمان وه‌ک م��رۆڤ ته‌ماشا بکه‌ین و رێگای‬ ‫چاکمان ده‌کرد و دواتریش خۆمان باوه‌ڕ به‌و سیاسه‌تیان له‌به‌رده‌م بکه‌ینه‌و‌ه و موخاته‌بیان‬ ‫بگرین‪ .‬کێ چی ده‌ڵ��ێ با بیڵێ‪ ،‬ئیدی‬ ‫سیناریۆیان‌ه ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ب��ی��ران��د ه��ه‌روه‌ه��ا له‌نوسینێکی خۆیدا پێویست‌ه ئێم‌ه رۆڵی ئۆجه‌الن ببینین‪ .‬رێگای‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ب�ه‌ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن�ه‌ک��ان��ی ده‌ره‌وه‌ی ه �ه‌ر‌ه راستیش ئ�ه‌وه‌ی�ه‌‪ .‬ئیدی کاتی ئه‌و‌ه‬ ‫سنور‪ ،‬به‌پشتگیری بارزانی یان ب‌ه ناردنی هاتوو‌ه ک‌ه له‌و‌ه زیاتر یه‌کتر فریو نه‌ده‌ین‪.‬‬ ‫هه‌ندێک له‌سه‌رکرده‌ی په‌که‌ک‌ه بۆ سوید‬

‫ئ��ۆج �ه‌الن وت���ى «ئ �ه‌گ �ه‌ر ت��ا (‪)31‬ی‬ ‫تشرینى یه‌که‌م به‌ئامانجی چاره‌سه‌ر نه‌یه‌ن ‌ه‬ ‫الم‪ ،‬ئیتر ئه‌گه‌ر سه‌ری منیشی تێدا بچێت‬ ‫ئ �ه‌وا به‌هیچ شتێکه‌و‌ه په‌یوه‌ندیدار نابم‪.‬‬ ‫من به‌گه‌مه‌کانی ئه‌وان ناخه‌ڵه‌تێم و هیچ‬ ‫لێدوانێک ناده‌م‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌ئامانجی‬ ‫چاره‌سه‌ری بێنه‌ الم‪ ،‬ئه‌وکات ‌ه بۆچوونی‬ ‫خۆم ده‌خه‌مه‌ڕوو»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش���ى وت «ه �ه‌ن��دێ��ک ده‌وڵ��ه‌ت��ی‬ ‫مه‌زنی ده‌ره‌وه‌‌‪ ،‬بۆ چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌ی‬ ‫کورد ئاماد‌ه نین‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی حیسابی‬ ‫سه‌دساڵی رابردوویان له‌ سه‌ر پرسی کورد‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م پیالنگێڕیی ‌ه له‌ساڵی (‪)1920‬‬ ‫ب���ه‌دواو‌ه ل���ه‌دژی ک���وردان ئ��ام��اده‌ ک��راوه‌‪.‬‬ ‫ن��اوه‌ن��دی ئ �ه‌و پیالنگێڕیی ‌ه نێوده‌وڵه‌تیی ‌ه‬ ‫پاریس‪ ،‬به‌رلین‪ ،‬مۆسکۆ و زۆر ناوه‌ندی‬ ‫دیکه‌یه‌‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ل�ه‌س�ه‌ره‌وه‌ی هه‌موویان‬

‫ده‌ی����وت «ئ���ه‌م پ��رس��ه‌‪ ،‬چ���اره‌س���ه‌ر ده‌ک���ه‌م‬ ‫و پێویست ‌ه چ��اره‌س �ه‌ر بکرێ‪ ،‬ئ �ه‌و کات ‌ه‬ ‫ئ��ۆزاڵ��ی��ان گ��ه‌م��ارۆدا‪ .‬به‌رهه‌ڵستکارانى‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری‪ ،‬هه‌موو ئ�ه‌و که‌سانه‌ی ک ‌ه‬ ‫له‌نێو سوپادا خوازیاری چاره‌سه‌ری بوون‪،‬‬ ‫ل �ه‌ن��اوب��رد‪ .‬ئ �ه‌ش��ره‌ف به‌دلیسی‪ ،‬به‌ختیار‬ ‫ئایدین و زۆر ئه‌فسه‌ری دیکه‌ی وه‌ک‬ ‫ئ��ه‌وان که‌ خ��وازی��اری چ��اره‌س �ه‌ری ب��وون‪،‬‬ ‫له‌نێو سوپادا هه‌بوون‪ .‬هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی‬ ‫ک ‌ه وه‌ک ئاسته‌نگێک ده‌بینران‪ ،‬کوژارن‬ ‫و له‌ناو بران‪ .‬له‌و بابه‌ته‌دا تاڵه‌بانی زانیاری‬ ‫گرنگی ل �ه‌الی �ه‌‪ .‬تاڵه‌بانی به‌منی وت‬ ‫«ک ‌ه من و ئه‌شره‌ف به‌دلیسی له‌بابه‌تى‬ ‫چ���اره‌س���ه‌ری���دا ه��اوف��ک��ری��ن»‪ .‬ق��ۆن��اغ��ی‬ ‫پ��ی�لان��گ��ێ��ڕی دووه‌م���ی���ن ل �ه‌س��اڵ��ی (‪-97‬‬ ‫‪)98‬دا پێکهات‪ .‬ئه‌وکاته‌ (ئ�ه‌رب�ه‌ک��ان)‬ ‫ل����ه‌دڵ����ه‌و‌ه ه���ه‌وڵ���ی ده‌دا و ک�ه‌س��ێ��ک��ی‬

‫(‪ )‌PKK‬به‌و شێوه‌ی ‌ه له‌ناو نابرێت‬

‫نوسه‌ران و رۆژنامه‌نوسانى توکیا ئاماژ‌ه‬ ‫ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ه‌ن کێشه‌ى په‌که‌ک‌ه به‌شه‌ڕ‬ ‫چ��اره‌س��ه‌ر ن��اک��رێ��ت ک��ات��ى ئ �ه‌وه‌ش �‌ه وه‌ک‬ ‫مرۆڤ سه‌یرى هاواڵتیی‌ه کورده‌کانى خۆمان‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬محه‌مه‌د عه‌لی بیراند‪ ،‬نوسه‌ری‬ ‫رۆژنامه‌ی حوریه‌ت و رۆژنامه‌ی پۆستا‪،‬‬ ‫جه‌خت له‌مه‌ده‌کاته‌و‌ه ک‌ه رۆژنامه‌نووسانی‬ ‫تورک ب‌ه سااڵن‌ه ده‌رباره‌ی په‌که‌که‌‪ ،‬هه‌واڵی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫ده‌وڵه‌ت قۆناغه‌ک ‌ه به‌ره‌و ئاڵۆزى ده‌بات‬

‫س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ی کۆنسه‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری‬ ‫کۆما جڤاکین کوردستان (‪ ،)KCK‬ل ‌ه‬ ‫لێدوانێکى نوسراودا رایگه‌یاند «س �ه‌ره‌ڕای‬ ‫درێژکردنه‌وه‌ی بڕیاری بێچاالکی‪ ،‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫ت��ورک هیچ هه‌نگاوێکی نه‌ناو‌ه و ئه‌وان‬ ‫به‌گوێره‌ی بڕیاری بێچاالکی جواڵونه‌ته‌و‌ه‬ ‫و هێزه‌کانی ده‌وڵه‌تیش‪ ،‬قۆناغه‌ک‌ه ب�ه‌ره‌و‬ ‫ئاڵۆزی ده‌به‌ن»‪.‬‬ ‫(‪ )KCK‬درێ���ژک���ردن���ه‌وه‌ی م��ۆڵ�ه‌ت��ی‬ ‫ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆن ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی سنور‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬بڕیاری درێژکردنه‌وه‌ی مۆڵه‌تی‬ ‫ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆن ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی سنور‪،‬‬ ‫ته‌نها مه‌ترسی نیی‌ه بۆ سه‌ر ته‌ڤگه‌ره‌که‌ی‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌‪ ،‬ب�ه‌ڵ��ک��و م �ه‌ت��رس��ی ب��ۆس �ه‌ر ه�ه‌م��وو‬ ‫کوردان هه‌ی‌ه و پێویست‌ه له‌و چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫هه‌ڵسه‌نگێندرێت‪.‬‬

‫ئۆجه‌الن‪ :‬کوشتنی ئۆزاڵ پیالنگێڕییه‌ک بوو دژی ئێمه‌‬ ‫ئا‪ /‬چه‌تر‪ -‬ئاژانسه‌کان‬

‫ع�ه‌ب��دواڵ ئۆجه‌النى سه‌رۆکى‬ ‫په‌که‌ک ‌ه ل���ه‌دوا دی���دارى له‌گه‌ڵ‬ ‫پارێزه‌ره‌کانیدا رۆژى چوارشه‌ممه‌‪،‬‬ ‫ئ���ام���اژه‌ى ب���ه‌و‌ه ک���رد ک � ‌ه ک��ورد‬ ‫رووب���ه‌رووى پیالنگێڕی قۆناغی‬ ‫چواره‌مینن پیالنگێڕی س �ه‌وز‌ه‬ ‫و ئ����ه‌وه‌ش ئ��اش��ک��را ده‌ک����ات ک ‌ه‬ ‫ئ�ه‌و رۆژه‌ى س �ه‌رۆک کۆماری‬ ‫پ��ێ��ش��ووی ت��ورک��ی��ا «ئ�����ۆزاڵ»‬ ‫له‌گه‌ڵ مندا چاوپێکه‌تنى هه‌بوو‌ه‬ ‫کوژراوه‌ و له‌و بابه‌ته‌دا تاڵه‌بانی‬ ‫زانیاری گرنگی له‌الیه‌‪ .‬تاڵه‌بانی‬ ‫به‌منی وت «که‌ من و ئه‌شره‌ف‬ ‫به‌دلیسی له‌بابه‌تى چاره‌سه‌ریدا‬ ‫هاوفکرین»‪.‬‬

‫ئ �ه‌و پیالنگێڕیی ‌ه ل�ه‌ن��اوه‌ن��ده‌‌ک��ان��ی وه‌ک‬ ‫واشنتۆن به‌ڕێو‌ه ده‌برێن»‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن‪ ،‬هێماى بۆ گفتوگۆکانى پێش‬ ‫کوشتنی س���ه‌رۆک ک��ۆم��اری پێشووی‬ ‫تورکیا «تورگووت ئۆزاڵ» کرد و وتی‬ ‫«ئه‌و رۆژه‌ی که‌ ده‌بوو له‌گه‌ڵم چاوپێکه‌تن‬ ‫ئه‌نجام بدرایه‌‪ ،‬ئ��ۆزاڵ ک��وژرا‪ .‬یه‌که‌مین‬ ‫که‌سێک ک�ه‌ وت��ی ئ���ۆزاڵ ک���وژرا‪ ،‬من‬ ‫ب��ووم‪ .‬ئه‌و قۆناغه‌‪ ،‬قۆناغی پیالنگێڕی‬ ‫ب��وو‪ .‬کوشتنی ئ���ۆزاڵ پیالنگێڕییه‌ک‬ ‫له‌دژی پرسی کورد و له‌دژی ئێم ‌ه بوو»‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن پێیوایه‌ قۆناغی پێالنگێڕییه‌کان‬ ‫ک ‌ه له‌دژی کوردان پێکهاتوون به‌مشێوه‌ی ‌ه‬ ‫ش��ی��ک��رده‌وه‌ و ئ��اش��ک��رای ک��رد‪ :‬قۆناغی‬ ‫پیالنگێڕی یه‌که‌مین به‌کوشتنی ئۆزاڵ‬ ‫ده‌ستیپێکرد‪ ،‬ئۆزاڵ به‌شێوه‌یه‌کی بوێران ‌ه‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ پرسی ک���ورددا کرد‪.‬‬

‫الیه‌نگری چاره‌سه‌ری بوو‪ .‬ئه‌ر‌به‌کان ل ‌ه‬ ‫کورتوڵمووش دروس��ت تر هه‌ڵسووکه‌تی‬ ‫ده‌ک����رد‪ .‬ک��ورت��وڵ��م��ووش وه‌ک که‌سانی‬ ‫دیک ‌ه ده‌یوت‪« ،‬ل ‌ه بابه‌تى چاره‌سه‌ریدا ئێم ‌ه‬ ‫بێجگه‌ له‌ئۆجه‌الن ئاماده‌ین له‌گه‌ڵ هه‌موو‬ ‫که‌سێک دانووستاندن بکه‌ین»‪ .‬له‌ساڵی‬ ‫(‪)98-97‬دا ه �ه‌م الی �ه‌ن��ی س��وپ��ا و هه‌م‬ ‫الیه‌نی که‌سانی نێو حکومه‌ت په‌یوه‌ندیان‬ ‫پێو‌ه ک��ردم‪ .‬به‌اڵم ئه‌و کات گالدیۆ زۆر‬ ‫به‌هێز بوو‪.‬‬ ‫ع �ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن وت��ی��ش��ى‪ :‬قۆناغی‬ ‫پیالنگێڕی سێیه‌م له‌ساڵی (‪- 2003‬‬ ‫‪)2004‬دا به‌ڕێو‌ه چوو‪ .‬له‌وکاته‌دا ویستیان‬ ‫به‌پارچه‌کردنی کوردان‪ ،‬سه‌ربکه‌ون‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌و ک��ات �ه‌ش س �ه‌رن �ه‌ک �ه‌وت��ن و ئێستاش‬ ‫ئێم ‌ه رووب����ه‌ڕووی پیالنگێڕی قۆناغی‬ ‫چواره‌مینین پیالنگێڕی سه‌وز‪.‬‬

‫هـــــه‌واڵی کوردستانی‬ ‫ته‌رمه‌کان نادرێنه‌و‌ه به‌بنه‌ماڵه‌کانیان‬

‫سایته‌کانی ده‌وڵ�ه‌ت��ى ئێران رۆژی یه‌کشه‌ممه‌ی‬ ‫رابردوو هه‌واڵی له‌داردانی چوار که‌سی له‌گرتووخانه‌ی‬ ‫ناوه‌ندیی زه‌نجان (باکوری رۆژئاوای ئێران) باڵوکرده‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کیش رایده‌گه‌یه‌نێ دوو که‌س له‌و له‌داردراوان ‌ه‬ ‫دوو کوردی باشوری کوردستانن‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کی نزیک له‌بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و دوو که‌سه‌‪،‬‬ ‫ب‌ه (رێنێسانس ن��ی��وز)ی راگ �ه‌ی��ان��دوه‌‪ ،‬دووک���ه‌س ل ‌ه‬ ‫له‌داردراوه‌کانی زه‌نجان دوو برای هه‌ولێرین به‌ناوه‌کانی‬ ‫(ق‪.‬م و س‪.‬م) ک‌ه ماوه‌یه‌ک بوو له‌الیه‌ن کاربه‌ده‌ستانی‬ ‫ئێرانییه‌و‌ه به‌تۆمه‌تی «کڕین و فرۆشتنى چه‌ک و‬ ‫بازرگانیکردن به‌ماد‌ه سڕکه‌ره‌کانه‌وه‌» گیرابوون‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ک‌ه روونیشکردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و دوو‬ ‫ل �ه‌داردراوه‌‪ ،‬ئێستا دانیشتووی شارۆچکه‌ی (دیانه‌)ی‬ ‫باشووری کوردستانن و به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی ڤیزه‌‪،‬‬ ‫سه‌ردانی باڵوێزخانه‌ی ئێرانیان کردوو‌ه له‌شاری هه‌ولێر‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم باڵوێزخان‌ه داواکه‌یانی ره‌ت��ک��ردوه‌ت�ه‌و‌ه و پێشی‬ ‫راگه‌یاندوون ک‌ه ته‌رمی کوڕه‌کانیان نادرێته‌وه‌‪.‬‬

‫سوریا (‪ )50‬کورد دادگایی ده‌کات ده‌ستگیر کردنی (‪ )25‬که‌س له‌شاری ئیالم‬

‫یه‌کێتی ئه‌وروپا و چاره‌سه‌ری پرسی کورد‬

‫له‌دوای کوژرانی منداڵێکی حه‌وت سااڵن به‌هۆی‬ ‫روداوی هاتوچۆو‌ه له‌جاده‌ی (ئیالم –کرماشان) (‪)25‬‬ ‫ک�ه‌س به‌هۆی ده‌ربڕینی ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی له‌بارودۆخی‬ ‫رێگه‌وبانه‌کان ده‌ستگیر کران‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ى به‌ناوه‌ندی هه‌واڵی رۆژهه‌اڵت‬ ‫گه‌یشتووه‌‪ ،‬خه‌ڵکی (سه‌رابی ئه‌یوانی غه‌رب) ده‌ست‬ ‫ده‌ده‌ن �‌ه ناڕه‌زایه‌تی دژ به‌که‌مته‌رخه‌می به‌رپرسانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی له‌ئاست رێگه‌وبانه‌کان‪ ،‬ک‌ه به‌م‬ ‫دواییان‌همه‌رگیمنداڵێکیحه‌وتساڵه‌یلێکه‌وتووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هێز‌ه ئه‌منیه‌تییه‌کانیش دژ ب‌ه کۆبوونه‌وه‌ی خه‌ڵک‬ ‫ده‌وه‌ستنه‌و‌ه و (‪ )25‬که‌س ل‌ه‌و خۆپیشانده‌ران‌ه ده‌ستگیر‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ى ئاماره‌کان سااڵن‌ه هه‌زاران که‌س به‌هۆی‬ ‫روداوی هاتوچۆ گیانیان ل‌ه ده‌ست ده‌ده‌ن‪ ،‬شاره‌زایانیش‬ ‫پێیانوای‌ه که‌مته‌رخه‌می کاربه‌ده‌ستانی رژیم سه‌باره‌ت‬ ‫به‌رێگه‌وبانه‌کان بووه‌ت‌ه هۆکاری سه‌ره‌کی کوژرانی‬ ‫هاواڵتیان له‌روداوی هاتوچۆدا‪.‬‬

‫کۆمه‌ڵێک له‌په‌رله‌مانتارانی یه‌کێتی په‌رله‌مانى‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬پێش ئ�ه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن‌ه گشتییه‌کانی ساڵی‬ ‫(‪)2011‬ئه‌نجامبدرێت‪،‬پێشنیارنامه‌یه‌کیانبۆچاره‌سه‌ری‬ ‫پرسی کورد ئاماد‌ه کردو‌ه و ئاراسته‌ى به‌رپرسانى تورکیا و‬ ‫په‌که‌که‌ىده‌که‌ن‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ک‌ه ک‌ه (ج��ۆن ئاوستن) ئه‌ندامی پارتی‬ ‫کرێکارانی به‌ریتانیا‪ ،‬پێشه‌نگایه‌تی ده‌ک��ات‪ ،‬پێشنیار‬ ‫نامه‌یه‌کیان ئاماد‌ه ک��ردو‌ه به‌ناوی (پێش هه‌ڵبژاردن‪،‬‬ ‫رێوشوێنی ب��اوه‌ڕی)‪ .‬به‌گوێره‌ی پێشنیار نامه‌که‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫داواکاریانه‌ى بۆ چاره‌سه‌ری ئاماد‌ه کراون ئه‌مانه‌ن «ده‌بێت‬ ‫الیه‌نه‌کانئاگربه‌سترابگه‌یه‌ننوئه‌وئاگربه‌سته‌شله‌الیه‌ن‬ ‫کۆمسیۆنێکی نێونه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌‪ ،‬کۆنترۆڵ بکرێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫به‌ربه‌ستی له‌سه‌دا ده‌ی هه‌ڵبژاردن که‌م بکرێته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫په‌روه‌رد‌هبه‌زمانیدایکله‌قوتابخانه‌کاندا‪،‬ده‌ستپێبکات»‪.‬‬ ‫وا چاوه‌ڕوان ده‌کرێت ئه‌و پێشنیار نامه‌یه‌ی ئاماده‌کراوه‌‪،‬‬ ‫له‌ڕۆژانیداهاتووداله‌مه‌جلیسیپه‌رله‌مانتارانیکۆنسه‌ی‬ ‫ئه‌وروپا‪،‬گفتوگۆیله‌سه‌ربکرێت‪.‬‬

‫به‌گوێره‌ی راپۆرتی رێکخراوه‌کانی پاراستنی‬ ‫مافی م��رۆڤ و چاپه‌مه‌نییه‌کان‪ ،‬گوشاره‌کانی‬ ‫رژێمی سوریا له‌سه‌ر کادر و ئه‌ندام و الیه‌نگره‌کانى‬ ‫گیراوانی دۆزی پارتی یه‌کێتی دیموکراتیک‬ ‫(په‌یه‌ده‌) له‌زیندانه‌کان زیاتر بووه‌‪.‬‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی دیپلۆماسی تورکیا دژی کوردان‬ ‫له‌ڕۆژانی رابردوودا له‌نێوان کاربه‌ده‌ستانی تورکیا و‬ ‫سوریادا دیدار پێکهات و سه‌رۆک وه‌زیری تورکیا‬ ‫ئه‌ردۆغان رۆژی دووشه‌مم‌ه سه‌ردانی شامی کرد‪.‬‬ ‫دوای دی��داره‌ک��ان‪ ،‬راگ�ه‌ی�ه‌ن��دراو‌ه ک‌ه تورکیا و‬ ‫سوریا له‌تێکۆشاندا دژی په‌که‌که‌‪ ،‬گه‌یشتوونه‌ت ‌ه‬ ‫بڕیارێکی هاوکاری ت�ه‌واو‪ .‬له‌و چوارچێوه‌یه‌دا بۆ‬ ‫ئه‌نجامی دۆزی په‌یه‌د‌ه ک��وردان ب‌ه هۆشیارییه‌وه‌‪،‬‬ ‫چاودێری ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬رێکخراوه‌کان باس له‌و‌ه ده‌که‌ن‬ ‫وه‌ک هاوکارییه‌ک بۆ تورکیا‪ ،‬دواى سه‌ردانه‌که‌ى‬ ‫ئه‌ردۆغان سوریا په‌نجا گیراوی په‌یه‌ده‌ى دادگایى‬ ‫کردووه‌‪.‬‬

‫فشارى ئێران له‌سه‌ر ماڵپه‌ڕ‌ه کوردییه‌کان ‬

‫کاربه‌ده‌ستانی کۆماری ئیسالمی ئێران له‌درێژه‌ی‬ ‫سیاسه‌ته‌کانی دژ به‌کوردان‪ ،‬درێژ‌ه به‌سانسۆر‪ ،‬پێشگرتن‬ ‫له‌ئازادی راده‌ربڕین و داخستنی ماڵپه‌ڕ‌ه کوردییه‌کان‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫دواب��������ه‌دوای ده‌س��ت��ب �ه‌س �ه‌رک��ردن��ی ژم���اره‌ی���ه‌ک‬ ‫له‌چاالکوانانی ژینگه‌پارێز له‌شاری (پ��اوه‌) دادوه‌ری‬ ‫ئه‌و شار‌ه و ئیداره‌ی ئیتاڵعات وێڕای فشار خستنه‌سه‌ر‬ ‫ماڵپه‌ڕ‌ه هه‌واڵنێرییه‌کان و وێبالگه‌کانی تایبه‌ت به‌و‬ ‫هه‌رێمه‌‪ ،‬ک‌ه گرنگیان ده‌دا ب‌ه بابه‌ته‌کانی ژینگه‌پارێزی‪،‬‬ ‫داگیرکردنی زه‌وى و له‌وه‌ڕگه‌کان‪ ،‬ئه‌ندامانی ئیداره‌ی‬ ‫ئیتاڵعات و سوپای پاسداران ده‌ستیان دای‌ه داخستنی‬ ‫ئه‌و ماڵپه‌ڕان‌ه و هه‌وڵیشیانداو‌ه هه‌موو نوسینه‌کانى ناو‬ ‫ماڵپه‌ره‌کانبسڕنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌و چوارچێوه‌یه‌دا پڕخوێنه‌رترین ماڵپه‌ری ئه‌و هه‌رێم ‌ه‬ ‫ب‌ه ناوی (کۆمه‌کاڵ) له‌الیه‌ن هێزه‌کانی رژێمه‌و‌ه داخرا‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وه‌ک رێگرتن له‌ئازادى راده‌ربڕین و فشارى‬ ‫رۆشنبیرى له‌سه‌ر کورده‌کان ده‌بینرێت‪.‬‬

‫سه‌رۆکی شاره‌وانی سلێمانی‪:‬‬

‫ژ ‌هکانی شار ‌هوانی سلێمانی دواک ‌هوتنیان نییه‌‬ ‫پرۆ‬ ‫دیداری‪ /‬هاوژین غه‌ریب‬ ‫ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی زۆر ک���ه‌م بۆ‬ ‫راگ��ه‌ی��ان��دن��ه‌ک��ان ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم چ��ه‌ت��ر دی��دارێ��ک��ی ت��ای��ب�ه‌ت��ی‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رۆکی شاره‌وانی سلێمانی‬ ‫خه‌سره‌و که‌مال‪ ،‬ئه‌نجامدا و تیایدا‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌وان وه‌ک شاره‌وانی‬ ‫گرنگی ده‌ده‌نه‌ گه‌ڕه‌که‌ نوێکان و‬ ‫مژده‌ ده‌دات به‌رۆژنامه‌ فرۆشه‌کان‬ ‫ل�ه‌م��اوه‌ی دوو هه‌فته‌ی داه��ات��وودا‬ ‫کۆشکه‌کانیان ده‌ده‌ن��ێ و ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌شێکه‌ له‌دیداره‌که‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆچی پڕۆژه‌کان له‌کاتی خۆیان‬ ‫دوا ده‌که‌ون؟‬

‫ ئه‌وه‌ی پڕۆژه‌ی شاره‌وانی سلێمانی ‌ه‬‫دواک�ه‌وت��ن��ی نییه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ دواک�ه‌وت��ن‬ ‫ل����ه‌پ����ڕۆژه‌ی دام���وده‌زگ���اک���ان���ی ت���ردا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مانای ئه‌وه‌ نی ‌ه‬ ‫پڕۆژه‌مان دوا ناکه‌وێت هه‌ندێک پڕۆژه‌‬ ‫دوا ده‌که‌وێت‪ ،‬دواکه‌وتنی پڕۆژه‌کانی‬ ‫سلێمانی په‌یوه‌سته‌ به‌بوونی هه‌ندێک کار‬ ‫له‌شوێنی پڕۆژه‌کاندا که‌ ده‌رده‌که‌وێت‬ ‫ئه‌وانه‌ی ده‌زگاکانی تر پێی هه‌ڵده‌ستن‬ ‫ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت��ی ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ی ئ���او‪،‬‬ ‫کاره‌با و کورتێل زۆرج��ار ئێمه‌ ده‌ست‬ ‫ده‌ک�ه‌ی��ن ب�ه‌پ��ڕۆژه‌ی�ه‌ک پێیان ده‌ڵێین‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش ل�ه‌وک��ات�ه‌دا پ��اره‌ی��ان نیه‌ یان‬ ‫نه‌یانخستووه‌ته‌ به‌رنامه‌ی خۆیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی��ان له‌کاتی دروستکردنی پڕۆژه‌ک ‌ه‬ ‫بۆری ئاو ده‌رده‌که‌وێت خۆت ده‌زانیت‬ ‫ش���اری سلێمانی ی�ه‌ک��ێ��ک ب���ووه‌ ل�ه‌و‬ ‫ش���اران���ه‌ی ن �ه‌خ��ش �ه‌ی ن���ه‌ب���ووه‌‪ ،‬کاتی‬ ‫به‌عس ئ��او و ئ��اوه‌ڕۆک�ه‌ى نه‌خشه‌ی بۆ‬ ‫نه‌کراوه‌‪ ،‬شوێنه‌کانیان دیار نییه‌‪ .‬زۆرجار‬ ‫هه‌ڵیان ده‌ک�ه‌ن��ی��ن ب��ۆم��ان ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی واقیعی دروس��ت نه‌کراو‌ه‬ ‫و ل����ه‌گ����ه‌ڵ ئ�����ه‌م�����ڕۆدا ن��اگ��ون��ج��ێ��ت‪،‬‬ ‫پڕۆژه‌کان هه‌ندێکجار راده‌وه‌ستێت له‌سه‌ر‬ ‫ته‌واوکردنی پڕۆژه‌کانی ئاو و کاره‌با‬ ‫ک�ه‌ هێڵی نوێیان ه�ه‌ی�ه‌ ی��ان کورتێل‪،‬‬

‫دیداری‪ /‬سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی قه‌زا و ناحیه‌کانی‬ ‫ک �ه‌رک��وک‪ ،‬عه‌مید س �ه‌رح �ه‌د ق���ادر‪ ،‬له‌م‬ ‫دیدار‌ه تایبه‌ته‌ی (چه‌تر)دا باس له‌باردۆخی‬ ‫ئه‌منی ک �ه‌رک��وک وک��ۆچ��ی به‌لێشاوی‬ ‫ع �ه‌ره‌ب بۆکه‌رکوک و کۆچی ک��وردی‬ ‫ئ �ه‌و ش��ار‌ه بۆهه‌ولێرو سلێمانی ده‌ک���ات و‬ ‫هاوکات بێ ئاگایی له‌سه‌ردانی لیوا جه‌مال‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی که‌رکوک بۆ واڵتی‬ ‫تورکیا راده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ب���ارودۆخ���ی ن��ائ��ارام��ی ئ�ه‌م��ڕۆی‬ ‫که‌رکوک ب ‌ه به‌روارد له‌گه‌ڵ سااڵنی رابردوو‬ ‫چۆن ده‌بینیت؟‬

‫ ب����ارودۆخ����ی ئ��اس��ای��ش��ی ئ��ه‌م��ڕۆی‬‫ک �ه‌رک��وک ب�‌ه ب����ه‌راورد ل�ه‌گ�ه‌ڵ سااڵنی‬ ‫پێشوو وات‌ه (‪ )2008‬و (‪ )2009‬به‌باشتر‬ ‫ده‌بینم‪ ،‬ج��اران ب��اری ئه‌منی زۆر خراپ‬ ‫بوو ئێستا باشتره‌‪ ،‬راست‌ه له‌ره‌وشی سیاسی‬ ‫کێش‌ه ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬تائێستا م����ادده‌ی (‪)140‬‬ ‫جێبه‌جێ نه‌بوو‌ه و حکومه‌ت دروست نه‌کراوه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش تێبینی ئه‌وه‌مان ک��ردوو‌ه له‌سلکی‬ ‫پۆلیس کۆمه‌لێک پۆلیس و ئه‌فسه‌ر‬ ‫هه‌روه‌ها کۆمه‌ڵێک هاواڵتی ماڵیان بۆ‬ ‫هه‌ولێر و سلێمانی باری کردووه‌‪ ،‬له‌سنوری‬ ‫ناحیه‌ی سه‌رگه‌ڕانیش (‪ )26‬ماڵ که‌متر‬ ‫له‌مانگێک‌ه ئه‌و سنوره‌یان به‌جێ هێشتوو‌ه و‬ ‫گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪ ،‬پێویست‌ه هۆکاری گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و خه‌ڵکان‌ه بزانرێت تاچاره‌سه‌ری گونجاوی‬ ‫بۆ بدۆزرێته‌وه‌‪ ،‬به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و خه‌ڵک ‌ه‬ ‫جارێکی تر به‌ده‌ستی خۆمان که‌رکوک و‬ ‫ده‌ڤه‌ره‌ک‌ه راده‌ستی خه‌ڵکانی تر ده‌که‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویست‌ه حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م زی��ات��ر ده‌س��ت‬ ‫ک��راو‌ه بێت و بڕوانێت‌ه که‌موکوڕییه‌کان‪،‬‬ ‫له‌به‌رجه‌سته‌کردنی باری ئه‌منی‪ ،‬له‌رووی‬ ‫خزمه‌تگوزاری و هێنانی پرۆژ‌ه بۆ ناوچه‌که‌‪،‬‬ ‫به‌ڕاستی کوردێکی زۆر شاره‌ک‌ه جێده‌هێڵن‬ ‫ڕوو ل �ه‌ش��اره‌ک��ان��ی ت���ری ه �ه‌رێ��م ده‌ک���ه‌ن‪،‬‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌مه‌ش خه‌ڵکانێکی غه‌یر‌ه کورد‬ ‫دێن‌ه ناو که‌رکوک بۆ نمون‌ه چه‌ند رۆژێک ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ بنکه‌ی پۆلیسی پ��ردێ و شوان‬ ‫سه‌رژمێری ئه‌و ماڵ‌ه عه‌ره‌بانه‌مان کردوو‌ه ک ‌ه‬ ‫هاتوونه‌ت‌ه سنووره‌ک‌ه به‌بیانووی مه‌ڕداری و‬ ‫کشتوکاڵ و له‌کارگ‌ه کارکردن‪ ،‬ژماره‌یان‬

‫بۆیه‌ ئێمه‌ش پڕۆژه‌کانمان راده‌گرین هه‌تا‬ ‫پێویستییه‌کانی شاره‌که‌ زۆره‌ دابینکردنی ده‌زان��ی��ت ئ �ه‌وه‌ شتی ئه‌ساسییه‌‪ ،‬شاری‬ ‫ئه‌وان کاره‌کانیان ته‌واو ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و بودجه‌ گه‌وره‌یه‌ بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تێکی سلێمانی ب��ه‌وه‌ به‌ناوبانگه‌ سیسته‌می‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬باست له‌کورتێل ک��رد‪ ،‬چۆن‬ ‫وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئاو به‌گوێره‌ی ئه‌و ئاوه‌ڕۆی له‌سه‌ر ئاستی عێراق باشترینه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت کۆمپانیا پڕۆژه‌کانی بخاته‌ دوای‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫نه‌ش و نمایه‌ی شاری سلێمانی ده‌یکات م��ن ن��م��ون�ه‌ی�ه‌ک بهێنمه‌وه‌ ئ �ه‌گ �ه‌ر تۆ‬ ‫ش��اره‌وان��ی �ه‌وه‌ چونکه‌ پ��ڕۆژه‌ک �ه‌ خ��راپ‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬ ‫له‌توانای ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌دا نیه‌‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌شت ساڵ له‌مه‌و پێش له‌ماڵی خۆت‬ ‫ده‌کات؟‬ ‫دابنیشتیتایه‌ مێش چاوی ده‌رده‌هێنایت‪،‬‬ ‫زۆرجار خۆمان ده‌یکه‌ین‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ئێم‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫��ل‬ ‫�‬ ‫��ێ‬ ‫�‬ ‫��ورت‬ ‫�‬ ‫ک‬ ‫‌ن‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫‌الی‬ ‫ه‬ ‫ ل���‬‫چه‌تر‪ :‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی (‪ )400‬به‌اڵم ئێستا به‌ ده‌گمه‌ن مێش ده‌بینیت‪.‬‬ ‫یه‌کخستنمان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫قه‌ره‌وێڵه‌یی هه‌ندێک ک��ۆاڵن هه‌ی ‌ه ئێستا زیاتر پاک بووه‌ته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌وان زۆر کێشه‌یان بۆ دروست‬ ‫هه‌ڵوه‌شێندراوه‌ و ماوه‌یه‌که‌ چاک‬ ‫نه‌کراوه‌ته‌وه‌ چۆن ده‌بێت کۆاڵنه‌کان له‌ئێستادا ک��اری ئه‌ساسیمان گه‌ڕه‌ک ‌ه‬ ‫نه‌کردوین‪ ،‬چونکه‌ ئیشه‌کانی‬ ‫دوره‌ده‌س��ت�ه‌ک��ان�ه‌‪ .‬شانبه‌شانی ئه‌وانه‌ش ئه‌ی ئه‌م هه‌موو هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یه‌ چی ‌ه‬ ‫رێگای هاتوچۆیان نه‌بێت؟‬ ‫ک���ورت���ێ���ل و ش�����اره‌وان�����ی‬ ‫هه‌وڵمانداوه‌ که‌ له‌به‌ر جوانکاری شاره‌ک ‌ه بۆچی کار به‌ ماسته‌ر پالن ناکرێت؟ یان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫�‬ ‫‌ش‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫دوو‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌ک���‬ ‫ه‬ ‫‌ڕ‬ ‫ه‬ ‫گ���‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫ئ‬ ‫‬‫رێ��ک��ه‌وت��ن��ێ��ک��ی ه �ه‌ی � ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ بێ سیسته‌مییه‌؟‬ ‫به‌شێکیان خزمه‌تگوزاری ت�ه‌واو ل �ه‌ ن��اوه‌ن��دی ش��اری��ش ه�ه‌ن��دێ��ک پ��ڕۆژ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵیاندا خۆی‬ ‫ ئ��ێ��وه‌ش م��وب��ال�ه‌غ�ه‌چ��ی ده‌رم �ه‌چ��ن‬‫ب��ووه‌‪ ،‬به‌شێکیان ماوه‌ته‌وه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌نجام بده‌ین‪.‬‬ ‫بۆیان جێبه‌جێ‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬بابێینه‌ س �ه‌ر بابه‌تێکیتر ک ‌ه (به‌پێکه‌نینه‌وه‌) مه‌ڵێن هه‌موو ساڵێک‬ ‫‌ویشمان‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌یت‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫باسی‬ ‫‌نابت‬ ‫ه‬ ‫ج‬ ‫ته‌واوکارانی ئێمه‌ رۆژنامه‌ فرۆشه‌کانه‌‪ ،‬ه�ه‌ڵ��ده‌ک�ه‌ن��درێ��ت و دروس���ت ده‌ک��رێ��ت�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫خستووه‌ته‌ به‌رنامه‌ی‬ ‫کۆشکی رۆژن��ام��ه‌ ف��رۆش �ه‌ک��ان به‌چی له‌وه‌و پێش سه‌وز کراوه‌ دره‌ختاتی وه‌رزی‬ ‫گه‌یشت سێ سه‌رۆکی شاره‌وانی گۆڕا هه‌بوو‪ ،‬ده‌گۆڕا به‌اڵم ئێستا ئه‌م دره‌خت ‌ه‬ ‫ئه‌وان هه‌ر به‌ڵێنیان پێ ده‌درێت‪ ،‬که‌ی نوێیانه‌ هاتووه‌ و وه‌رزی نین به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫کۆشکه‌کانیان ده‌ده‌نێ؟‬ ‫سیسته‌می ئاودێری باش نه‌بووه‌ ئه‌مان ‌ه‬ ‫ ئه‌وه‌ ده‌مێکه‌ ئیشی له‌سه‌ر ده‌که‌ین‬‫ده‌کات‪،‬‬ ‫ئێستا باویان نه‌ماوه‌ سلێمانی شایه‌نی‬ ‫چ��وار پێنج مانگ ده‌بێت به‌هاوکاری‬ ‫ب����ۆ ئ������ه‌وه‌ی ئ��ی��ش �ه‌ک��ان��ی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ شتی جوانی بۆ بکرێت‪ ،‬پێویستی‬ ‫ئ���ه‌م���س���اڵ���م���ان���ه‌و‌ه له‌گه‌ڵ پارێزگای سلێمانی‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫زۆر‬ ‫رێ���گ���ر ن���ه‌ب���ێ���ت‪ .‬ئ�����ه‌وه‌‬ ‫تریش هاته‌ پێشه‌وه‌ که‌ ئه‌مانه‌ البه‌رین‬ ‫و ک��������اری ل���ه‌س���ه‌ر چ �ه‌ن��د ن��م��ون�ه‌ی�ه‌ک��م��ان ک��ۆش��ک�ه‌ک��ان��ی��ان‬ ‫نابینێت‬ ‫ده‌ورێ��ک��ی سه‌ره‌کی‬ ‫بابه‌تی رووناکی شه‌ستیه‌که‌ هه‌ر خۆتان‬ ‫له‌ناوه‌ڕاستی شاردا بێت‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫هۆکاریه‌ریب‬ ‫فۆتۆ‪ :‬شارا غ‬ ‫دروس���ت ک��رد ب�ه‌دڵ��م��ان ن �ه‌ب��وو‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫رۆژنامه‌نوس ده‌هاته‌ المان گله‌یی ده‌کرد‬ ‫له‌ ناحیه‌ی عه‌مه‌لییه‌وه‌ نه‌ده‌گونجا بۆ‬ ‫ده‌ی��وت له‌شه‌ستیدا روداوى زۆرى تیادا‬ ‫پڕۆفایل‬ ‫ک��ارک��ردن‪ ،‬ن��م��ون�ه‌ی ک��ۆت��ای��ی ئه‌مه‌ی ‌ه‬ ‫رووده‌دات له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی رووناکی تیادا‬ ‫ئێستا له‌به‌رده‌م شاره‌وانیدا دانراوه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫خه‌سره‌و که‌مال ئه‌حمه‌د ‪،‬ئه‌ندازیاری شارستانیی ‌ه ‪،‬ده‌رچووی زانکۆی‪ ،‬له‌دوای راپه‌ڕین له‌رێکخراوی‬ ‫نییه‌‪ .‬بۆ ئ �ه‌وه‌ی روون��اک��ی بۆ دروس��ت‬ ‫(‪ )12‬دانه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م دوانزه‌یه‌ سه‌یرده‌که‌ین‬ ‫بکه‌ین ده‌بێت سیسته‌مێکی کاره‌بایی‬ ‫‪ un‬کاری کردوو‌ه تاساڵی (‪ ،)2003‬دواتر بووه‌ت ‌ه لێپرسراوی به‌شی پڕۆژه‌کان له‌شاره‌وانی‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌دڵیان بوو رۆژنامه‌ فرۆشه‌کان‪،‬‬ ‫ت���ه‌واو دروس���ت بکه‌ین هێڵی هایتێشن‬ ‫چونکه‌ بۆچوونی کۆتایی الی ئه‌وانه‌‪،‬‬ ‫سلێمانی‪،‬پله‌که‌ی به‌رز کراوه‌ته‌و‌ه بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی شاره‌وانییه‌کانی سلێمانی‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای ئه‌م‬ ‫به‌درێژایی (‪ )22‬کیلۆمه‌تر به‌و شه‌قام ‌ه‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر ب��اش ب��وو ئ��ه‌وا ب����ه‌رده‌وام ده‌بین‬ ‫بازنه‌ییه‌دا رابکێشرێت و ببه‌سترێته‌و‌ه‬ ‫ساڵیشه‌و‌ه سه‌رۆکی شاره‌وانی سلێمانییه‪.‬‬ ‫له‌شوێنه‌کانی تریشدا‪ ،‬ئه‌مه‌ هه‌نگاوی‬ ‫ب �ه‌ وێ��س��ت��گ�ه‌ک��ان��ی ک���اره‌ب���اوه‌‪ ،‬ئ�ه‌م�ه‌ش‬ ‫یه‌که‌مه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ده‌توانیت مژده‌یه‌کیان بده‌یتێ ده‌رفه‌تێک بوو بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کاره‌با‬ ‫که‌وابێت ئه‌مه‌ پێویستییه‌ک بوو بته‌وێت‬ ‫که‌ی وه‌ریده‌گرن؟‬ ‫چونکه‌ له‌ پ��ڕۆژه‌ نوێکانماندا خۆمان سه‌ره‌کییه‌ و ئێمه‌ زۆر په‌کمان ده‌که‌وێت ده‌ک �ه‌ی��ن‪ ،‬ناکرێت ه�ه‌م��وو ش��ار پێکه‌و‌ه‬ ‫ ب��ڕی��اره‌ ئیتر نمونه‌که‌ ت���ه‌واو بوو ی��ان نه‌ته‌وێت ده‌ب��وو ئ�ه‌و سه‌وزاییه‌ هه‌ر‬‫ل�ه‌س�ه‌ری پ��ڕۆژه‌ک��ان��ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫جێبه‌جێی ده‌ک�ه‌ی��ن‪ ،‬ئ�ه‌و پ��ڕۆژه‌ نوێیان ‌ه ئاوه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ زۆرجاریش که‌ کاری خ��زم�ه‌ت��گ��وزاری ب��ۆ بکه‌ین‪ ،‬له‌توانای هه‌موو شتێکی ئاماده‌یه‌ ده‌بێت له‌ماوه‌ی البرایه‌‪ ،‬ئیتر ئێمه‌ش بۆ هه‌ر دووکیان ب ‌ه‬ ‫ب���ودج���ه‌ی ه��ی��چ ح��ک��وم�ه‌ت��ێ��ک��دا نییه‌‪.‬‬ ‫هه‌لمان زانی‪ ،‬شتێکی زه‌رور بوو ده‌بوو‬ ‫رێکه‌وتنێکی تیادایه‌ پێش ئه‌وه‌ی ده‌ست شاره‌وانیش نیه‌ ده‌یخه‌ینه‌ ده‌رخسته‌کانی ش��ت�ه‌ک��ان ئ �ه‌ول �ه‌وی �ه‌ت��ی ه�ه‌ی�ه‌ ئ �ه‌وان �ه‌ی ئه‌م دوو هه‌فته‌یه‌دا بیاندرێتێ‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬شۆسته‌ی شه‌قامی شه‌ست بکرایه‌‪.‬‬ ‫پێ بکه‌ین کورتێل خۆی ده‌مانداتێ و خۆمانه‌وه‌ جێبه‌جێی ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫�ی‬ ‫�‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫‌وی‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫‌ول‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫ئ‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫ی‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫‌ج‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌د‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫ئێمه‌ بۆرده‌که‌ داده‌نێین دوات��ر پاره‌که‌ی‬ ‫م �ه‌ت��ری ده‌ت���وان���م بڵێم ه���ه‌ر ساڵێک‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬ب��ۆچ��ی یه‌کخستن دروس���ت‬ ‫هیچ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫ک‬ ‫�ن‬ ‫�‬ ‫�ان‬ ‫�‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫�ت‬ ‫�‬ ‫‌س‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫دور‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫‌ڕ‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫گ‬ ‫���ت‬ ‫�‬ ‫دروس‬ ‫و‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫��ت‬ ‫�‬ ‫��درێ‬ ‫�‬ ‫��ن‬ ‫�‬ ‫��ێ‬ ‫�‬ ‫‌ش‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫��د‬ ‫�‬ ‫‌ڵ‬ ‫ه‬ ‫��‬ ‫�‬ ‫ه‬ ‫له‌کورتێل وه‌رده‌گرینه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی کێش ‌ه نابێت؟‬ ‫ده‌قی ته‌واوی دیداره‌که‌ له‌ماڵپه‌ڕی‬ ‫ یه‌کخستن ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم زۆرج���ار خزمه‌تگوزاریه‌کیان نیه‌ ئێمه‌ هه‌میش ‌ه ده‌کرێته‌وه‌ و پاره‌یه‌کی زۆری تیادا خه‌رج‬‫نه‌خاته‌ کاره‌کانمانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌کاتێکدا‬ ‫‪Www.chatrpress.com‬‬ ‫ل���ه‌ئ���اوه‌ڕۆوه‌ ده‌س���ت پ��ێ ده‌ک �ه‌ی��ن خۆت ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬له‌کاتێکدا دوو س��ێ ساڵی‬ ‫رێ���م���ان ل���ێ ده‌گ���رێ���ت ک���ه‌ ئ��ی��ش �ه‌ک��ان په‌یوه‌سته‌ به‌بوونی بودجه‌‪ ،‬خۆت ده‌زانیت‬ ‫بخوێنه‌ره‌وه‌‬ ‫راب���ردوو ب��اس ل�ه‌ ماسته‌ر پ�لان ده‌ک��را‬

‫‪5‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی قه‌زا و ناحیه‌کانی که‌رکوک‬

‫به‌ڕه‌زامه‌ندی ئه‌نجومه‌ن و پارێزگاری که‌رکوک‬ ‫گوندێکی نوێی عه‌ره‌ب دروست ده‌کرێت‬ ‫گه‌یشتووه‌ت‌ه (‪ )254‬خ��ێ��زان‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ر‬ ‫خێزانێک که‌ڕه‌تی پێنج بکرێت ژماره‌ک ‌ه‬ ‫چه‌ند زۆر ده‌بێت‪ ،‬له‌هه‌مووی خراپتر ئێستا‬ ‫گوندێکی نوێ نزیک گوندی (ترکه‌الن)‬ ‫ب��ۆ ع���ه‌ره‌ب دروس���ت ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬پاره‌یه‌کی‬ ‫زۆر و ره‌زامه‌ندیشی ل�ه‌الی�ه‌ن پاریزگا و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی که‌رکوک بۆ دروستکردنی‬ ‫وه‌رگیراوه‌‪ ،‬ئێستا دێیه‌ک‌ه ئیشی لێده‌کرێت‪،‬‬ ‫بۆ دێی چه‌رداغلووش (‪ )93‬خێزانی عه‌ره‌ب‬ ‫هاتووه‌ت‌ه ئ��ه‌وێ‪ ،‬ه�ه‌ر ماڵێک دۆنمێک‬ ‫زه‌وی داگیر کردووه‌‪ ،‬ئه‌و عه‌ره‌بان‌ه هیچی‬ ‫خه‌ڵکی که‌رکوک نین له‌پارێزگاکانی تری‬ ‫عێراقه‌و‌ه هاتوون‪ ،‬زۆربه‌یان بێ ره‌زامه‌ندی‬ ‫هاتوون‪ ،‬به‌رامبه‌ر ئه‌م پێشیلکاریان‌ه کورد‬ ‫زێ��دی خۆی به‌جێده‌هێڵێ‪ ،‬ئه‌م‌ه کێشه‌ی ‌ه‬ ‫سه‌رکردایه‌تی ک��ورد ئه‌مڕۆ ده‌بێت بیری‬ ‫لێبکاته‌و‌ه له‌سبه‌ینێ ب��اش��ت��ره‌‪ ،‬هه‌ندێ‬ ‫ئه‌فسه‌ری پل‌ه به‌رز له‌پۆلیسی که‌رکوک‪،‬‬ ‫که‌رکوک جێده‌هێڵن ماڵه‌که‌یان بۆ هه‌ولێر‬ ‫و سلێمانی ب����ردووه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌گه‌ر‬ ‫س�ه‌رژم��ێ��ری له‌بازگه‌کاندا بکه‌ین بۆت‬ ‫ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت ب�ه‌ده‌ی��ان خێزان بۆ سنوری‬ ‫سلێمانی و هه‌ولێر گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬تاچه‌ند ده‌نگۆی ئه‌و هه‌وااڵن ‌ه‬ ‫راست ‌ه چه‌ند ئۆتۆمبێلێکی سه‌ربازی‬ ‫به‌زمانی عه‌ره‌بی هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌رکردنیان‬ ‫له‌ماڵ ‌ه کورده‌کانی که‌رکوک کردبێت؟‬

‫ ل �ه‌ک �ه‌رک��وک ئ�ه‌م�‌ه کێشه‌ی‬‫برایانی عه‌ره‌ب‌ه ک‌ه دوو کۆنگره‌یان‬ ‫ب�ه‌س��ت��وو‌ه ه���ه‌راو ه����اواری ئ�ه‌وه‌ی��ان� ‌ه‬ ‫ده‌زگ��������ای ک������ورد ل���ه‌ک���ه‌رک���وک‬ ‫ع���ه‌ره‌ب ده‌رده‌ک�����ات‪ ،‬ب��ۆ ئ �ه‌م مه‌به‌ست ‌ه‬ ‫له‌کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی که‌رکوک‬

‫وه‌اڵم دران �ه‌و‌ه ک‌ه ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی باسیان‬ ‫لێو‌ه ده‌ک��رێ��ت دوورن له‌راستییه‌وه‌‪ ،‬راست ‌ه‬ ‫چه‌ند که‌سێک جلی تراکسوتیان له‌به‌ربوو‌ه‬ ‫نه‌ک سه‌ربازی هه‌ره‌شه‌یان له‌هه‌ندێ خێزانی‬ ‫ک��ورد ک����ردووه‌‪ ،‬ب��ۆ نموون‌ه پۆلیسێکمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌راگه‌یاندنی به‌ڕێوه‌به‌رێتی پۆلیس‬ ‫کارده‌کات‪ ،‬له‌الیه‌ن چه‌ند‬ ‫ک�ه‌س��ێ��ک��ی م �ه‌ده‌ن��ی‬ ‫نه‌ناسراوه‌و‌ه به‌عه‌ره‌بی‬ ‫ه���ه‌ڕه‌ش���‌ه ل �ه‌م��اڵ و‬ ‫منداڵیان ک���راو‌ه بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ک �ه‌رک��وک‬ ‫ج���ێ���ب���ه���ێ���ڵ���ن‪،‬‬

‫تیرۆرستان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک له‌هه‌وڵی‬ ‫ن���ان���ه‌وه‌ی ئ���اش���ووب و دووب����ه‌ره‌ک����ی نێو‬ ‫پێکهاته‌کانی که‌رکوکدان‪ ،‬دیار‌ه ده‌یانه‌وێت‬ ‫به‌م رێگای‌ه پیالنه‌که‌یان سه‌ر بگرێت‪ ،‬ده‌کرێت‬ ‫مه‌به‌ستیان تێکدانی پرۆسه‌ی سه‌رژمێری‬ ‫بێت ک‌ه ئه‌نجامدانی نزیک بووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌کارهێنانی‬ ‫ده‌م����ان����چ����ه‌ی ب��ێ‬ ‫ده‌ن������گ ل���ه‌الی���ه‌ن‬ ‫ت��ی��رۆس��ت��ان��ه‌و ‌ه چ‬ ‫م���ه‌ب���ه‌س���ت���ێ���ک���ی‬ ‫ش�����اراو ‌ه له‌خۆ‬ ‫ده‌گرێت؟‬

‫‪-‬‬

‫ح���اڵ���ه‌ت���ی ک��وش��ت��ن ل����ه‌ش����اردا ه���ه‌ب���ووه‌‪،‬‬ ‫ل��ه‌م��رۆژان��ه‌دا ل �ه‌ک �ه‌رک��وک ساروخێک‬ ‫ته‌قییه‌و‌ه و ئه‌نجامدا خه‌ڵکانێک بریندار‬ ‫بوون‪ ،‬ئه‌و گروپانه‌ی پێشتر ئه‌و کارانه‌یان‬ ‫ده‌کرد گروپێکی سه‌ر به‌ئه‌نساروسونن‌ه بوون‬ ‫ب‌ه به‌ڵگه‌نام‌ه و ده‌نامانچه‌ی بێ ده‌نگه‌و‌ه‬ ‫زۆرب �ه‌ی��ان ده‌ستگیرکران‪ ،‬ل �ه‌ده‌ی��ان کاری‬ ‫تیرۆرستیدا ئه‌مان‌ه ده‌ستیان هه‌بوو‌ه له‌رێگای‬ ‫میدیاکانه‌و‌ه پیشاندران و دانیان به‌تاوانه‌کانی‬ ‫خۆیاندا نا‪ ،‬پێشتر له‌که‌رکوک تورکمان و‬ ‫عه‌ره‌ب کوردیان تاوانبار ده‌کرد به‌کوشتنی‬ ‫ئه‌فسه‌ری ع���ه‌ره‌ب و تورکمان به‌دانانی‬ ‫ته‌قینه‌و‌ه و سه‌یار‌ه پێیانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوایی هه‌ر‬ ‫کورد بوو بکوژی ئه‌وانی دۆزییه‌و‌ه و هێنانیه‌‬ ‫سه‌ر شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆن هیچ په‌یوه‌ندی ب ‌ه‬ ‫کورده‌و‌ه نه‌بووه‌‪ ،‬ئیتر سیاسییه‌کانی هه‌ندێ‬ ‫الیه‌ن و نه‌ته‌و‌ه به‌رامبه‌ری تاوانبار ده‌کات‪،‬‬ ‫پۆلیس ب‌ه فه‌رمانی دادگا ده‌ڕوات تاوانبار‬ ‫ده‌ستگیر ده‌ک��ات‪ ،‬دوای��ی له‌الیه‌ن هه‌ندێ‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌و‌ه ه��اواری��ان ل��ێ هه‌ڵده‌ستێت گوای ‌ه‬ ‫هاواڵتی عه‌ره‌ب له‌الیه‌ن کوردو‌ه ده‌ستگیر‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬یان ته‌قینه‌و‌ه رووده‌دات‪ ،‬تاوانبار‬ ‫ده‌کرێن پۆلیس ناتوانێ ئه‌منیه‌تی شار‬ ‫بپارێزێت‪ ،‬کێشه‌ک‌ه ده‌کرێت‌ه قاڵبی‬ ‫سیاسییه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆ ع�ه‌ره‌ب��ی ه���اورد ‌ه (‪)20‬‬ ‫م��ل��ی��ۆن دی���ن���ار وه‌رده‌گ����رێ����ت و‬ ‫که‌رکوکیش جێناهێڵێت؟‬

‫ راس���ت���‌ه (‪ )20‬ملیۆنی‬‫وه‌رگ��رت��وو‌ه ک�‌ه ب���ڕوات ب��ۆ ئه‌و‬ ‫شوێنه‌ی ک‌ه پێشتر لێی هاتووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوای وه‌رگرتنی پاره‌که‌‬ ‫ب���ۆ گ �ه‌ڕه‌ک��ێ��ک��ی ت���ر ب��ار‬ ‫ده‌کات‪ ،‬پێویست‌ه بۆ ئه‌م ‌ه‬ ‫فۆتۆ‪ :‬فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی‬

‫چاره‌سه‌ری بدۆزرێته‌وه‌‪ ،‬ئێستا زیاتر له‌هه‌شت‬ ‫ه���ه‌زار خێزان هاتووه‌ت‌ه ن��او که‌رکوکه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌که‌رکوک فیرقه‌ی دوان��زه‌ی سه‌ربازی‬ ‫دام����ه‌زراو‌ه و زۆری��ن �ه‌ی که‌رکوکی نین‪،‬‬ ‫له‌پارێزگاکانی تره‌و‌ه هاتوون‪ ،‬هه‌ندێ که‌سی‬ ‫تر به‌بیانووی شه‌ڕی تایفی هاتوونه‌ت‌ه ئێره‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێ که‌س به‌ناوی دامه‌زراندنه‌و‌ه ره‌وانه‌ی‬ ‫که‌رکوک ده‌کرێن ئه‌مان‌ه هه‌مووی کێشه‌ن‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬لیوا جه‌مال به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی‬ ‫که‌رکوک ب ‌ه چ مه‌به‌ستێک سه‌ردانی واڵتی‬ ‫تورکیای کردووه‌؟‬

‫ ل��ی��وا ج �ه‌م��ال ب���ه‌ڕی���ۆه‌ب���ه‌ری گشتی‬‫پۆلیسی که‌رکوکه‌‪ ،‬دیار‌ه حاجی بورهانیش‬ ‫یه‌کێک‌ه له‌و ئه‌فسه‌رانه‌ی له‌سلکی پۆلیس‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی به‌لده‌یه‌‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن تیرۆرستانه‌و‌ه سه‌یاره‌ی پیادا ته‌قیه‌و‌ه‬ ‫ره‌وانه‌ی تورکیا کرا‪ ،‬بۆ مه‌به‌ستی سه‌ردانی‬ ‫حاجی بورهان سه‌ردانی تورکیای کردووه‌‪،‬‬ ‫راست‌ه ئه‌وانه‌ی له‌گه‌ڵی رۆیشتوون گله‌یی‬ ‫و گ��ازن��ده‌ی��ان ل��ێ دروس����ت ب���وو‌ه خه‌ڵک‬ ‫باسی ده‌ک����ات‪ ،‬ده‌ب���وو ئ �ه‌و ئه‌فسه‌رانه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵی رۆیشتون به‌پله‌ی مالزم و نه‌قیب‬ ‫نه‌بوونای‌ه به‌ڵکو به‌پله‌ی به‌رزتر و له‌هه‌موو‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانیش بوونایه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ک��اک ج�ه‌م��ال‪ ،‬م��اوه‌ی پێشو‌و بۆ واڵتی‬ ‫تورکیا چوو‌ه و سه‌ردانه‌که‌ی هه‌فته‌یه‌ک‬ ‫ده‌خایه‌نێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ماوه‌یه‌ک سه‌یاره‌کانی پۆلیسی‬ ‫ک���ه‌رک���وک ل�ه‌وێ��س��ت��گ�ه‌ی س��ووت�ه‌م�ه‌ن��ی‬ ‫که‌رکوک ته‌نها (‪ )10‬لتر به‌نزینی ده‌درێتێ؟‬

‫ له‌گه‌ڵ به‌ڕێز به‌ڕێوه‌به‌ری سوته‌مه‌نی‬‫کاک عه‌بدولقادر قسه‌کراو‌ه ده‌بوو له‌یه‌کی‬ ‫مانگه‌و‌ه وه‌ک پیشتر به‌نزین ب��درێ��ت ب ‌ه‬ ‫ئۆتۆمبێله‌کانمان‪ ،‬دیار‌ه کاک جه‌مالیش‬ ‫ماوه‌یه‌ک‌ه لێر‌ه نیی‌ه نووسراویشمان ئاراسته‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت��ی دارای��ی و ناوخۆ ک��ردووه‌‪ ،‬راسته‌‬ ‫ئۆتۆمبێله‌کانمان د‌ه لیتر به‌نزینی ده‌درێتی‬ ‫بۆ ئۆتۆمبێلی بابه‌هان د‌ه لیتر به‌نزین به‌ش‬ ‫ناکات‪ ،‬ره‌وش��ی که‌رکوکیش به‌و شێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێستا وه‌زاره‌تی ناوخۆ له‌هه‌وڵی چاره‌سه‌ری‬ ‫ئه‌و کێشه‌یه‌دای‌ه ئه‌م‌ه بووه‌ت‌ه شوێن گله‌یی‬ ‫زۆر له‌بنکه‌ی پۆلیسی ک�ه‌رک��وک ک ‌ه‬ ‫به‌هۆی که‌می به‌نزین کاره‌کانیان به‌باشی‬ ‫به‌ڕێوه‌ناچێت‪.‬‬

‫تائێستا یه‌کالیى نه‌کراوه‌ته‌وه‌‬

‫خوێندکارانى زانکۆ و په‌یمانگاکان راى جیاوازیان له‌سه‌ر یه‌کپۆشى هه‌یه‌‬ ‫‪6‬‬

‫ئا‪ /‬شوان حه‌سه‌ن‬

‫یه‌کپۆشى‪...‬بڕێکى شیاوه‌‬

‫ژی����وار ئ �ه‌ح��م �ه‌د ع���ارف خ��وێ��ن��دک��ارى‬ ‫قۆناغى سێى به‌شى کارگێڕى و کارى‬ ‫ک��ۆل��ی��ژى ته‌کنیکى له‌سلێمانی وت��ی‬ ‫«هه‌رچه‌نده‌ ئازادى جلوبه‌رگ له‌زانکۆدا‬ ‫جوانه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئێستا خوێندکاران هێند‌ه‬ ‫ب �ه‌ن �ه‌ش��ی��اوى ج��ل��وب �ه‌رگ ده‌پ���ۆش���ن ک ‌ه‬ ‫کاریگه‌رى خراپى له‌سه‌ر ره‌وتى خوێندن‬ ‫جێهێشتووه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ بڕیارێکى شیاو‬

‫فۆتۆ‪ :‬فەریق هەڵەبجەیی‬

‫له‌سه‌ره‌تاى هه‌موو ساڵێکى خوێندن‪،‬‬ ‫ک��ێ��ش �ه‌ى ئ������ازادى ج���ل���وب���ه‌رگ ی��اخ��ود‬ ‫ی �ه‌ک��پ��ۆش��ى خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان���ک���ۆ و‬ ‫په‌یمانگاکان دێ��ت�ه‌ب�ه‌رب��اس‪ ،‬تائێستاش‬ ‫بڕیارێکى یه‌کالکه‌ره‌وه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ‌ه‬ ‫نه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫خوێندکاران دوو بۆچوونى جیاوازیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆچوونێکیان له‌و بڕوایه‌دایه‌ ک ‌ه‬ ‫خوێندکار له‌و قۆناغه‌دا مافى خۆیه‌تى‬ ‫ئازاد بێ له‌پۆشینى جلوبه‌رگ و زانکۆ‬ ‫ب �ه‌ه �ه‌م �ه‌ڕه‌ن��گ��ی��ی �ه‌وه‌ ج��وان��ه‌‪ .‬ب��ۆچ��وون��ى‬ ‫دووه‌م��ی��ش جه‌خت له‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ ده‌کاته‌و‌ه‬ ‫که‌ زانکۆ ناوه‌ندێکه‌ بۆ فێربوونى زانست‬ ‫ن��ه‌ک خ��ۆن��م��ای��ش��ک��ردن‪ ..‬ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئه‌م‬ ‫تێڕوانینانه‌ خ��ودى به‌رپرسانى وه‌زاره‌ت���ى‬ ‫خوێندنى ب��ااڵش��ى داب���ه‌ش ک����ردووه‌‪ .‬بۆ‬ ‫ئ �ه‌و مه‌به‌سته‌ش ده‌رگ���اى لێدوانمان بۆ‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اران وااڵک����رد ت��ا ل �ه‌س �ه‌ر ئ�ه‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌ بدوێن‪.‬‬

‫ئااڵو واڵەیی جلوبەرگی خوێندكارانی زانكۆ‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫بۆ یه‌کپۆشى بدرێت»‪.‬‬ ‫ژیوار وتیشى «بڕیارى یه‌کپۆشى ده‌بێ‬ ‫به‌یه‌کسانى جێبه‌جێ بکرێت و ئه‌گه‌ر‬ ‫هێزێک له‌پشت جێبه‌جێکردنه‌که‌یه‌و‌ه‬ ‫ن �ه‌ب��ێ‪ ،‬ئ���ه‌وا وه‌ک ه���ه‌ر بڕیارێکیتر‬ ‫پێشێلکردنی تیادا ده‌بێت»‪.‬‬ ‫ک��اردۆ محه‌مه‌د‪ ،‬له‌قۆناغى چ��وارى‬ ‫ب �ه‌ش��ى ئ���ه‌ن���دازه‌ى میکانیکی ه�ه‌م��ان‬ ‫ک��ۆل��ی��ژ وت���ی «ب��ه‌ه��ه‌م��وو ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ یه‌کپۆشیدام‪ ،‬چونکه‌ زۆرب �ه‌ى‬ ‫خ��وێ��ن��دک��ار ه��ێ��ن��ده‌ى ن��اچ��ارن س�ه‌رق��اڵ��ى‬ ‫رێکخستنى جۆرى جلوبه‌رگ و شێوازى‬ ‫پۆشینى بن‪ ،‬به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌ش بایه‌خ ب ‌ه‬ ‫بوار و زانسته‌که‌ى خۆیان ناده‌ن»‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو ئ���ام���اژه‌ى ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ش ک��رد‬ ‫«خوێندکاره‌ هه‌ژاره‌کان تواناى کڕینى‬ ‫ئ����ه‌و ه���ه‌م���وو ج��ل��وب �ه‌رگ �ه‌ ن��وێ��ی��ان �ه‌ی��ان‬ ‫ن��ی��ی �ه‌‪ ،‬زۆرج����اری����ش ل���ه‌س���ه‌ر م��ۆدێ��ل��ى‬ ‫جلوبه‌رگه‌کانیشیان دووچ����ارى ت��ان�ه‌ و‬ ‫توانجى هاوڕێکانیان ده‌بنه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ن��زار ئه‌بوبه‌کر‪ ،‬خوێندکارى کۆلیژى‬ ‫زمان وێڕاى پشتیوانى خۆى بۆ یه‌کپۆشى‪،‬‬ ‫وتی «ده‌بوو وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ زوو‬ ‫بڕیارى یه‌کپۆشى له‌ زانکۆکان بدایه‌‪ ،‬تا‬ ‫خوێندکار ئه‌و کاته‌ زۆره‌ى بۆ جوانى‬ ‫ج��ل��وب �ه‌رگ و خ���ۆڕازان���دن���ه‌وه‌ ت�ه‌رخ��ان��ى‬ ‫ده‌کات‪ ،‬بۆ فێربوونى زانست و وانه‌کانى‬ ‫خۆى ته‌رخانى بکات‪.‬‬ ‫ناوبراو پاساوى بۆ بۆچوونه‌که‌ى ئه‌وه‌‬ ‫بوو‪ :‬یه‌کپۆشى ده‌بێته‌مایه‌ى یه‌کخستنى‬ ‫هه‌موو شێوازى جلوبه‌رگه‌کان و جیاوازیى‬ ‫له‌نێوان ده‌وڵه‌مه‌ند و ه��ه‌ژاردا ناهێڵێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش هێنده‌ ن��اچ��ار نابین کاته‌کانى‬ ‫خ���ۆم���ان ب���ۆ خ����ۆڕازان����دن����ه‌وه‌ ت���ه‌رخ���ان‬ ‫بکه‌ین‪ .‬داواک��اری��ن وه‌زاره‌ت����ى خوێندنى‬ ‫بااڵ بڕیارێک بۆ سه‌پاندنى یه‌کپۆشى‬ ‫له‌ناو زانکۆکانى هه‌رێمى کوردستاندا‬ ‫ده‌ربکات‪ ،‬ئێمه‌ش چاوه‌ڕوانین‪.‬‬ ‫توانا محه‌مه‌د‪ ،‬خوێندکارى کۆلێژى‬

‫پزیشکییه‌ ل��ه‌ب��اره‌ى ئ �ه‌گ �ه‌رى ب��ڕی��اری بووه‌ته‌ مۆدێل‪ ،‬م��اوه‌ى (‪ )12‬ساڵه‌ واتا‬ ‫ی �ه‌ک��پ��ۆش��ی �ه‌وه‌ وت���ی «ح���ه‌ز ب �ه‌ئ��ازادی��ى له‌قۆناغى یه‌کى سه‌ره‌تاییه‌وه‌ تا شه‌شى‬ ‫ج��ل��وب�ه‌رگ ده‌ک �ه‌ی��ن‪ ،‬له‌هه‌مانکاتیشدا ئاماده‌یى‪ ،‬جلوبه‌رگه‌کانمان یه‌کپۆشى‬ ‫ترسمان له‌تانه‌ و ته‌شه‌ر هه‌یه‌‪ ،‬چونک ‌ه ب��ووه‌‪ ،‬با تۆزێکیش تامى هه‌مه‌ڕه‌نگى‬ ‫به‌داخه‌وه‌ هه‌ندێ‌ خوێندکار به‌هۆى نزمى له‌جلوبه‌رگدا بکه‌ین‪.‬‬ ‫ئاستى رۆشنبیرییه‌وه‌‪ ،‬تائێستاش بڕوایان‬ ‫ئاماژه‌شى بۆ ئه‌وه‌ کرد‪ :‬هه‌ر میوانێک‬ ‫وای���ه‌ زان��ک��ۆ ش��وێ��ن��ى خۆنمایشکردنه‌‪ ،‬دێته‌ناو زانکۆوه‌‪ ،‬هه‌ست ده‌کات دنیایه‌کى‬ ‫ب���ۆی���ه‌ ی���ه‌ک���پ���ۆش���ی���م ب�������ه‌الوه‌ ب��اش��ت��ر‌ه نوێى بینیوه‌ که‌ جیاوازه‌ له‌و که‌شه‌ى ک ‌ه‬ ‫ل�ه‌ه�ه‌م�ه‌ڕه‌ن��گ��ی��ی�ه‌ک ک �ه‌ ک��اری��گ�ه‌ری��ى له‌ده‌ره‌وه‌ى زانکۆدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر بارى زانسته‌که‌ت هه‌بێت»‪.‬‬ ‫بڕیاره‌که‌ به‌ده‌ست خوێندکاران ‌ه‬ ‫د‪.‬ئ���اراس ف�ه‌ری��ق زه‌ی��ن�ه‌ڵ ی��اری��ده‌ده‌رى‬ ‫زانکۆ به‌ئااڵ و وااڵیی جوانه‌!‬ ‫ش��وان ع�ه‌ل��ى‪ ،‬خوێندکارى کۆلێژى سه‌رۆکى زانکۆ بۆ کاروبارى خوێندکاران‬ ‫ئه‌ندازیارى له‌باره‌ى پۆشینى جلوبه‌رگه‌و‌ه ل���ه‌ب���اره‌ى ئ���ه‌گ���ه‌رى ب���ڕی���ارى یه‌کپۆشى‬ ‫وت���ی «ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه‌ه���ان���ده‌ره‌ک���ان���م بۆ خوێندکارانى زانکۆ و په‌یمانگاکانه‌و‌ه‬ ‫به‌ده‌ستهێنانى نمره‌یه‌کى ب �ه‌رز ت��ا بێم ‌ه وت��ی‪ :‬ئه‌مساڵ ده‌م��ان�ه‌وێ راپرسییه‌ک‬ ‫زان���ک���ۆى س��ل��ێ��م��ان��ى‪ ،‬ئ����ه‌و ج��ل��وب �ه‌رگ � ‌ه له‌ناو خوێندکارانى زان��ک��ۆدا بکه‌ین تا‬ ‫ئ��ااڵ و وااڵی���ه‌ ب��وو ک �ه‌ ل �ه‌ن��او زان��ک��ۆدا بڕیاره‌که‌ بگه‌ڕێنینه‌وه‌ بۆ خۆیان ئایا‬

‫ب��ڕی��ارى ی�ه‌ک��پ��ۆش��ى ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ بکه‌ین‪ ،‬هه‌وڵى راکێشانى سه‌رنجى به‌رامبه‌ریش‬ ‫یاخود به‌مشێوه‌یه‌ بمێنێته‌وه‌‪ .‬ب�ه‌داخ�ه‌و‌ه بدات‪ .‬جلوبه‌رگ کاریگه‌رى راسته‌وخۆى‬ ‫هه‌ندێکجار ن�ه‌ب��وون��ى یه‌کپۆشى له‌ناو له‌سه‌ر ب��ارى ده‌روون���ى م��رۆڤ هه‌یه‌‪ ،‬تا‬ ‫خوێندکاران‪ ،‬کاریگه‌ریى له‌سه‌ر ئاستى جلوبه‌رگ به‌دڵى خۆى بپۆشێ به‌هه‌مان‬ ‫هێنده‌ش ب��ڕواب�ه‌خ��ۆب��وون و خۆشه‌ویستى‬ ‫فێربوون و بارى زانستیان داناوه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌ب��اره‌ى ب��ڕی��ارى یه‌کپۆشییه‌وه‌ وتی‪ :‬ژیانى له‌دڵدا ده‌بزوێ»‪.‬‬ ‫ده‌رب������اره‌ى زی��ان �ه‌ک��ان��ی ئ���ه‌و ئ����ازادى‬ ‫به‌پێى ده‌ره‌نجامه‌کانى ئ �ه‌و راپرسییه‌ى‬ ‫ده‌مانه‌وێ ئه‌نجامى بده‌ین‪ ،‬بڕیار ده‌ده‌ین‪ .‬پۆشینى جلوبه‌رگه‌ش له‌زانکۆ‪ ،‬ناوبراو‬ ‫س�ه‌ب��اره‌ت به‌کاریگه‌ریى جلوبه‌رگیش وتی «زۆرج��ار ئه‌م ئازادییه‌ هۆکارێکه‌‬ ‫له‌سه‌ر که‌سێتى مرۆڤ‪ ،‬روناک ئه‌حمه‌د‪ ،‬بۆ کێبرکێى زیاتر تا بایه‌خ به‌پاکوخاوێنى‬ ‫ت��وێ��ژه‌رى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى وت��ى «ئ���ازادى خۆیان ب��ده‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم زیانه‌که‌ى ل�ه‌وه‌دای� ‌ه‬ ‫پۆشینى ج��ل��وب�ه‌رگ یه‌کێکه‌ له‌ماف ‌ه کاتێک چینى ه���ه‌ژار ده‌چ��ن �ه‌ زانکۆ‬ ‫ب��ن��چ��ی��ن�ه‌ی��ی�ه‌ک��ان��ى ه��ه‌م��وو م��رۆڤ��ێ��ک‪ ،‬دووچ������ارى ک��ێ��ش�ه‌ و گ��رف��ت��ى ئ��اب��ورى‬ ‫به‌تایبه‌ت ک�ه‌ ئ �ه‌و م��رۆڤ�ه‌ گه‌یشتبێت ‌ه ده‌بنه‌وه‌و ناتوانن پێداویستییه‌کانیان دابین‬ ‫ئاستى خوێندکارى زانکۆ یاخود په‌یمانگا‪ ،‬بکه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش گرێى ده‌روونیان الدروست‬ ‫پێویستى به‌وه‌ هه‌یه‌ زیاتر به‌خۆى رابگات ده‌ک��ات‪ .‬وات�ه‌ بڕیارى یه‌کپۆشى زی��ان و‬ ‫و جلوبه‌رگى ج��وان بپۆشێ و ته‌نانه‌ت قازانجى خۆى هه‌یه‌»‪.‬‬

‫چیتر شیرین ته‌شى ناڕێسێ!‬

‫پیشه‌ ده‌ستییه‌ کورده‌وارییه‌کان به‌ره‌و له‌ناوچوون ده‌چن‬

‫به‌رهه‌مه‌ ده‌ستییه‌کان په‌راوێز ده‌خرێن‬ ‫ئا‪ /‬ئه‌بوبه‌کر ساڵح‬ ‫ل�ه‌م��ێ��ژه‌ وت��وی��ان �ه‌ پ��ێ��داوی��س��ت��ى دای��ک��ى‬ ‫داه��ێ��ن��ان �ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و س���ه‌رده‌م���ان���ه‌ى هێشتا‬ ‫ته‌کنه‌لۆژیا له‌کوردستاندا له‌ئاستێکى‬ ‫ن��زم��دا ب���وو‪ ،‬ک���ورد ل �ه‌ڕێ��گ �ه‌ى پیشه‌ى‬ ‫ده‌س����ت����ی����ی����ه‌وه‌ خ����ه‌م����ى داب���ی���ن���ک���ردن���ى‬ ‫پێداویستییه‌کانى وه‌ک ج��ل��وب �ه‌رگ‪،‬‬ ‫که‌لوپه‌لى ناوماڵ و زۆر پێداویستیترى‬ ‫خواردووه‌ و ته‌نانه‌ت ده‌یان خێزانیش بژێویان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و پیشه‌ ده‌ستییانه‌ بووه‌‪.‬‬ ‫هاورده‌کردنى به‌رهه‌م و ک��ااڵى بیانى‬ ‫له‌ماوه‌ى دوو ده‌ی�ه‌ى راب��ردوو‪ ،‬به‌ته‌واوه‌تى‬ ‫ب����ازاڕى ب �ه‌ره �ه‌م��ى خ��ۆم��اڵ��ى و پیشه‌ی‬ ‫ده‌ستی الواز کردووه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت به‌پێچه‌وانه‌ى‬ ‫هه‌ندێ گۆڕانى فۆلکلۆرییه‌وه‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬

‫چیتر له‌ئاینده‌دا شیرینێک نه‌بینرێ ک ‌ه‬ ‫ته‌شى بڕێسێت‪.‬‬ ‫داهاتمان که‌م ‌ه‬ ‫ئامین ره‌س��وڵ‪ ،‬ژنێکى ته‌مه‌ن (‪)58‬‬ ‫ساڵى خه‌ڵکى گوندى زه‌روونی شارباژێڕه‌‪،‬‬ ‫م���اوه‌ى زی��ات��ر ل�ه‌ (‪ )30‬ساڵه‌ سه‌رقاڵى‬ ‫رستن و چنینه‌‪ ،‬ن��اوب��راو وت��ی «ج��اران‬ ‫خ��ورى م �ه‌ڕو بزنمان بۆ ده‌ه��ات‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫خ��اوێ��ن��م��ان ده‌ک�����رده‌وه‌ و پ��اش��ان به‌ته‌شى‬ ‫ده‌مانڕست‪ ،‬دواتریش ده‌کرایه‌ جلوبه‌رگى‬ ‫بزوو‪ .‬ئێستا ئامێرێکى کاره‌بایی جێگه‌ى‬ ‫ته‌شى گ��رت��ووه‌ت�ه‌وه‌ و ک��اره‌ک�ه‌ى ئاسانتر‬ ‫و به‌رهه‌میشى زۆرت���ر ک���ردووی���ن‪ ،‬وات��ا‬ ‫الیه‌نى که‌م کارى (‪ )15‬رۆژى جارانم به‌‬ ‫رۆژێک بۆ ئه‌نجام ده‌دا»‪.‬‬ ‫ده‌رب������اره‌ى داه���ات���ى پ��ی��ش �ه‌ک �ه‌ى وت��ی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌بوبه‌کر‬ ‫«خه‌ڵک که‌متر ڕوو له‌کڕینى جلوبه‌رگى‬ ‫کوردى ده‌که‌ن‪ ،‬چونکه‌ نرخه‌که‌ى گران ‌ه‬ ‫و ت �ه‌ن��ه��ا چ �ه‌ن��د م��ان��گ��ێ��ک ده‌ت���وان���رێ‬ ‫به‌کاربهێنرێت به‌تایبه‌ت جلوبه‌رگى بزوو‬ ‫که‌ نابێ له‌ وه‌رزه‌کانى زستان و پاییز له‌به‌ر‬ ‫بکرێت یاخود بارانى به‌هارى به‌ربکه‌وێت‬ ‫ئه‌گه‌رنا خ��راپ ده‌بێت‪ .‬داهاتمان که‌م ‌ه‬ ‫و به‌شی بژێوى ژیانمان ناکات‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫هیچکام له‌منداڵه‌کانم ب���ه‌رده‌وام نه‌بوون‬ ‫له‌و پیشه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ مردنیشمدا پیشه‌که‌م‬ ‫ده‌به‌مه‌ ژێر گڵه‌وه‌!»‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ن�ه‌ش��م��ی��ل��ى ک��چ��ی��ش��ى وت��ی‬ ‫«ماوه‌ى چه‌ند ساڵێک هاریکاریى دایکم‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬به‌اڵم دواى ئه‌وه‌ى چوومه‌ پرۆسه‌ى‬ ‫هاوسه‌رگیریمه‌وه‌‪ ،‬وازم له‌پیشه‌که‌م هێنا‪،‬‬ ‫چونکه‌ داه��ات �ه‌ک �ه‌م ک �ه‌م ب��وو‪ .‬ه��ه‌ردوو‬

‫خوشکه‌که‌شم به‌هۆى سه‌رقاڵبوونیانه‌وه‌ ب ‌ه‬ ‫خوێندن‪ ،‬پیشه‌که‌یان بیرچۆته‌وه‌ که‌ رستن‬ ‫و چنین بوو»‪.‬‬ ‫باوى نه‌ماوه‌!‬ ‫وه‌ستا مسته‌فا ساڵح کارێزه‌یى‪ ،‬پیشه‌ى‬ ‫پێچاڵی ده‌ک����ات‪ ،‬وت���ی «ل �ه‌ب��اوک��م �ه‌و‌ه‬ ‫ف��ێ��رى پێچاڵى و رس��ت��ن و چنین ب��ووم‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئێستا کاره‌که‌ به‌ئامێر ده‌که‌م‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆى هاتنى به‌رهه‌مى ده‌ره‌کییه‌و‌ه‬ ‫ئێستا ئه‌م جۆره‌ به‌رهه‌مه‌ خۆماڵیانه‌ باوى‬ ‫نه‌ماوه‌»‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ى فرۆشى به‌رهه‌مه‌کانیش وتی‬ ‫«ج����اران ج��اج��م و ب��ه‌رم��اڵ و ت�ه‌ن��ان�ه‌ت‬ ‫فه‌رشیشمان ده‌چ��ن��ی و ف��رۆش��ى باشى‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬ده‌متوانى خێزانێک به‌خێو بکه‌م‬ ‫و پاشه‌که‌وتیشم هه‌بێت‪ .‬هاتنى به‌رهه‌مى‬ ‫بیانى ک�ه‌ ش��ێ��وه‌ى جوانتر و به‌نرخێکى‬ ‫ه���ه‌رزان���ت���ره‌‪ ،‬ب���ه‌ت���ه‌واوه‌ت���ى رزق����ى ک �ه‌م‬ ‫کردووینه‌ته‌وه‌و ئێستا بڕیارم داوه‌ وازى لێ‬ ‫بهێنم»‪.‬‬ ‫وه‌ستا رزگارى کوڕیشى وتی «هه‌ندێ‬ ‫جار هاوکاری باوکم کردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌ى‬ ‫ساڵێکه‌ وازم له‌و پیشه‌یه‌ هێناوه‌ چونک ‌ه‬ ‫نه‌یده‌توانى به‌خێوم بکات‪ .‬چه‌ند ساڵێکیتر‬ ‫ئه‌م به‌رهه‌مه‌ ده‌ستیانه‌ى ئێمه‌ مه‌گه‌ر ته‌نها‬ ‫له‌ مۆزه‌خانه‌کاندا بمێنێ‪ ،‬ئه‌گه‌رنا به‌ره‌و‬ ‫له‌ناوچوون ده‌چێت»‪.‬‬ ‫وه‌ستا خدر که‌ جاران له‌گه‌ڵ باوکیدا‬ ‫س��ه‌رق��اڵ��ى دروس��ت��ک��ردن��ى گ����ۆزه‌ ب���وو‪،‬‬ ‫وت��ی «ب��اوک��م وه‌س��ت��ای�ه‌ک��ى ش���اره‌زا بوو‬ ‫له‌دروستکردنى گۆزه‌دا و منیش شاگردى‬ ‫ب���ووم‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل �ه‌گ �ه‌ڵ هاتنى س �ه‌الج �ه‌ و‬ ‫کۆمه‌ڵێک ئامێرى کاره‌بایى‪ ،‬ئیدى گۆز‌ه‬ ‫و دێزه‌ش باوى نه‌ماوه‌ و منیش زیاتر ل ‌ه‬ ‫(‪ )15‬ساڵه‌ وازم له‌و پیشه‌یه‌ هێناوه‌»‪.‬‬ ‫نرخى خۆى پاراستووه‌‬ ‫فرۆشگایه‌ک له‌بازاڕى داره‌سووتاوه‌که‌‬ ‫ک����ه‌ ک�������ارى ف���رۆش���ت���ن���ى ب���ه‌ره���ه‌م��� ‌ه‬ ‫خۆماڵییه‌کانه‌‪ ،‬ه���ه‌روه‌ک خ��اوه‌ن�ه‌ک�ه‌ى‬ ‫وت��ى ل����ه‌وه‌رزى ب �ه‌ه��اران��دا ج��م�ه‌ى دێ��ت و‬ ‫ل �ه‌وه‌رزى پاییز و زستانیشدا مایه‌پوچه‌‪،‬‬ ‫سه‌رکه‌وت هه‌ورامى خاوه‌نى فرۆشگاک ‌ه‬ ‫وت���ی «ب���ه‌ره���ه‌م���ى ده‌س���ت���ک���ردى وه‌ک‬

‫ج���ل���ى ش�����اڵ و ب����ه‌رم����اڵ و‬ ‫ف���ه‌رش���ى ب���ه‌ده‌س���ت���چ���ن���راوى‬ ‫ک��وردى ده‌فرۆشین‪ ،‬زۆربه‌ى‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانمان له‌هه‌ورامان‬ ‫و ش���ارب���اژێ���ڕه‌وه‌ ب��ۆ دێ��ت‪.‬‬ ‫ل����ه‌وه‌رزى ب�ه‌ه��اری��ش��دا جلى‬ ‫ش��اڵ ی��اخ��ود ب��زوو ب��ازاڕى‬ ‫گ���ه‌رم���ه‌ و ن��رخ �ه‌ک �ه‌ش��ى‬ ‫ب��ه‌رز ده‌ب��ێ��ت �ه‌وه‌‪ .‬ئێستاش‬ ‫ب���ه‌ه���ۆى ک �ه‌م��ب��وون �ه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌و پیشه‌یه‌وه‌‪ ،‬پێشبینى‬ ‫ده‌ک���ه‌م ل�ه‌ چه‌ند ساڵى‬ ‫ئ���ای���ن���ده‌دا ب���ه‌ت���ه‌واوه‌ت���ى‬ ‫پیشه‌که‌ له‌ناو بچێت»‪.‬‬ ‫ده‌رب��������اره‌ى ن���اردن���ى‬ ‫ب �ه‌ره �ه‌م��ى خۆماڵیش‬ ‫بۆ ده‌ره‌وه‌ وتی «ئێستا‬ ‫به‌رهه‌مى خۆماڵى و‬ ‫ئیشى ده‌س���ت هێند‌ه‬ ‫ک����ه‌م ب����ووه‌ت����ه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ب�ه‌ش��ى ک��ڕی��اران��ى ناوخۆشمان‬ ‫ناکه‌ن‪ ،‬که‌مبوونه‌وه‌ى پیشه‌ ده‌ستییه‌کان‬ ‫له‌ناو الدێکان و ئه‌و که‌سانه‌ى شاره‌زاییان‬ ‫تیایدا ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ب��ووه‌ت �ه‌ ه��ۆى گرانبوونى‬ ‫کااڵکان»‪.‬‬ ‫شوێنێک بۆ پیشه‌ى ده‌ستى‬ ‫مه‌ڵبه‌ند‌ی ئیشی ده‌س��ت��ی سلێمانی‬ ‫له‌ ساڵی (‪)1970‬ه‌وه‌ دام �ه‌زراوه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫چ��وار به‌شی هه‌بوو که‌ بریتی ب��وون ل ‌ه‬ ‫ب�ه‌ش�ه‌ک��ان��ی (م��اف��ورگ��ه‌رى‪ ،‬دارت��اش��ی‪،‬‬ ‫کانزاکارى‪ ،‬سیرامیک)‪ ،‬پاشان چه‌ندین‬ ‫به‌شى نوێ بۆ (به‌رگدروویى‪ ،‬چه‌رمسازى‪،‬‬ ‫گ��وڵ��س��ازی‪ ،‬سکرین) ت��ی��ادا ک��راوه‌ت �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌ک کارمه‌ندى دڵسۆزیش کارى‬ ‫ت��ی��ادا ده‌ک����ه‌ن و ن��ای �ه‌ڵ��ن ک �ه‌ ب�ه‌ره�ه‌م� ‌ه‬ ‫کورده‌وارییه‌کان ون ببێ‪.‬‬ ‫س����ه‌ب����اره‌ت ب���ه‌ک���ار و ن��م��ای��ش��ک��ردن��ى‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانی ئه‌م مه‌ڵبه‌نده‌‪( ،‬فه‌ره‌یدون‬ ‫ع���وم���ه‌ر) ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری م �ه‌ڵ��ب �ه‌ن��ده‌ک � ‌ه‬ ‫له‌لێدوانێکدا وتی‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫ئیشی ده‌ست تایبه‌ت بوو به‌ مامۆستایانی‬ ‫هونه‌ر به‌اڵم ئێمه‌ چه‌ند خولێکمان بۆ چین‬ ‫و توێژه‌کانی تر کردووه‌ته‌وه‌ و خه‌ڵکانێکی‬

‫زۆرم���ان‬ ‫فێری ئ�ه‌و ک��اران�ه‌ ک���ردووه‌ و به‌ کاری‬ ‫خۆمانمان زان��ی��وه‌ و وێ��ژدان��م��ان ئاسوود‌ه‬ ‫ب�����ووه‌‪ .‬ه���ی���واداری���ش���م ک���ه‌ ح��ک��وم�ه‌ت��ی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان هاوشانی ئه‌و کارانه‌‪،‬‬ ‫(مه‌ڵبه‌ندی ئیشی ده‌ست) یا(مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫راهێنانی پیشه‌یی) بکاته‌وه‌ بۆ بێ ئیش‬ ‫و کاره‌کان‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شى بۆ ئ �ه‌وه‌ ک��رد‪ :‬مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫ئیشی ده‌س��ت��ی سلێمانی‪ ،‬ل�ه‌گ�ه‌ل�ه‌ری‬ ‫شانه‌ده‌ری شاری هه‌ولێر پێشانگه‌یه‌کی‬ ‫ک����اره‌ ده‌س��ت �ه‌ک��ان��م��ان ن��م��ای��ش��ک��رد ک ‌ه‬ ‫(‪ )3‬رۆژى خ��ای��ان��دووه‌‪ ،‬ئ �ه‌و پێشانگه‌ی ‌ه‬ ‫س�ه‌رل�ه‌ب�ه‌ی��ان��ی رۆژی (‪)٢٠١٠/٥/٢٦‬‬ ‫ک����رای����ه‌وه‌‪ ،‬ت��ێ��ی��دا م��ه‌ڵ��ب��ه‌ن��دی ئیشی‬ ‫ده‌س���ت چ �ه‌ن��دی��ن ک��اری��ان ن��م��ای��ش��ک��رد و‬ ‫پێشانگه‌که‌ش ماوه‌ی (‪ )٣‬رۆژ به‌رده‌وام‬ ‫ب��وو‪ .‬ده‌م��ان�ه‌وێ کاره‌کانمان بچێته‌ ناو‬ ‫مااڵنه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ نرخێکی ره‌مزیمان دانابوو‪،‬‬ ‫داهاتی کاره‌کانیش به‌شێکی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ب��ۆ م��ام��ۆس��ت��ای ب �ه‌ش �ه‌ک �ه‌ و به‌شێکی‬ ‫ب��ۆ خ �ه‌زێ��ن �ه‌ی پ�����ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی و‬ ‫به‌شێکیشی بۆ ناو مه‌ڵبه‌نده‌که‌مان بوو‪.‬‬

‫کادرێکى گۆڕان‪:‬‬

‫سوتاندنى ماڵه‌که‌م به‌هۆکارى سیاسى بووه‌‪،‬‬ ‫چونک ‌ه به‌رپرسى بازنه‌ى گۆڕانى قه‌ره‌داغ بووم‬ ‫له‌پێش راپه‌ڕینه‌وه‌ ئاشکرابوو له‌الیه‌ن‬ ‫رژێمى به‌عسه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌دواى راپه‌ڕین‬ ‫ئازادى ده‌که‌وێته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌‪ ،‬حزبى‬ ‫ک��وردى ده‌سه‌اڵتى گرته‌ده‌ست و خۆى‬ ‫به‌خاوه‌نى هه‌موو شته‌کان ده‌زانێت»‪.‬‬ ‫تائێستا دووجار ماڵم سوتاوه‌‬ ‫ب���ه‌خ���ت���ی���ار ش���ێ���خ ع���وس���م���ان ب��اس��ى‬ ‫له‌وه‌کرد سوتانى ئه‌م جاره‌ى ماڵه‌که‌ى‬ ‫ده‌گ���ه‌ڕێ���ن���ێ���ت���ه‌وه‌ ب���ۆ ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ى‬ ‫ب��اب�ه‌ت��ێ��ک ل �ه‌ڕۆژن��ام �ه‌ی �ه‌ک��دا‪ ،‬ده‌ڵ��ێ��ت‬ ‫«پ��ێ��ش��ت��ری��ش ل���ه‌س���ه‌رده‌م���ى ب �ه‌ع��س��دا‬ ‫ل�ه‌س��اڵ��ى (‪ )1985‬م��اڵ�ه‌ک�ه‌م ب�ه‌ده‌س��ت‬ ‫رژێمى به‌عسه‌وه‌ روخێنرا‪ ،‬تائێستاش‬ ‫دووج���ار م��اڵ�ه‌ک�ه‌م سوتێنراوه‌ و ج��ارى‬ ‫یه‌که‌م ل��ه‌دواى (‪ )2009/12/27‬بوو‬ ‫دواى ئ����ه‌وه‌ى ب��اب�ه‌ت��ێ��ک��م ب�ڵ�اوک���رده‌وه‌‬ ‫ل�����ه‌رۆژن�����ام�����ه‌ى ه�����اواڵت�����ى ب���ه‌ن���اوى‬ ‫(ج��ی��اک��ردن �ه‌وه‌ى ح��زب ل�ه‌ح��ک��وم�ه‌ت و‬ ‫دی��وه‌خ��ان��ی��ش ل �ه‌م �ه‌ک��ت �ه‌ب)‪ ،‬ب�ه‌رگ��ری��م‬ ‫له‌چه‌ند خوێندکارێکى ده‌رک��راو کرد‬ ‫ک��ه‌ ل��ه‌س��ه‌ر چ �ه‌ن��د ش��ت��ێ��ک��ى ئ��اس��ای��ى‬ ‫بردبویاننه‌ دی��وه‌خ��ان و لێیاندابوون و‬ ‫سوکایه‌تییان پێکرابوو»‪.‬‬ ‫ده‌ستڕێژیان لێکردم‬ ‫ن���اوب���راو ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ک���رد ل����ه‌دواى‬ ‫ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ى ئ���ه‌و ب��اب �ه‌ت �ه‌وه‌ توشى‬ ‫کێشه‌بووه‌‪ ،‬ده‌ڵێت «له‌دواى باڵوبوونه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌و بابه‌ته‌وه‌ بۆ شه‌وه‌که‌ى ده‌ستڕێژى‬ ‫گولله‌م لێکرا‪ ،‬ئه‌و کێشه‌یه‌م له‌دادگایه‌‬ ‫و تائێستاش یه‌کالى نه‌کراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌‬ ‫رۆژیش دواى ئه‌و رووداوه‌ که‌ چوومه‌وه‌‬ ‫بۆ قه‌ره‌داغ بینیم خانووه‌که‌م سوتێنراوه‌‪،‬‬ ‫بۆ دووه‌م جاریش له‌ (‪)2010/9/26‬‬ ‫خ��ان��ووه‌ک �ه‌م س��وت��ێ��ن��رای�ه‌وه‌ ئه‌مجاره‌یان‬ ‫دیمه‌نێک له‌وماڵه‌ی دووجار سوتێرنا‬ ‫فۆتۆ‪ :‬شارا ب�ه‌ه��ۆک��ارى سیاسى ب��وو‪ ،‬چونکه‌ من‬ ‫خ��ان��ووى ک��ادرێ��ک��ى گ���ۆڕان ب �ه‌ن��اوى خاوه‌ن ماڵیش گومان ده‌کات له‌وه‌ى ک ‌ه ب �ه‌رپ��رس��ى ب��ازن��ه‌ى گ��ۆڕان��ى ق����ه‌ره‌داغ‬ ‫ئا‪ /‬شارا و جه‌زا‬ ‫به‌ختیار شێخ ع��وس��م��ان س��وت��ێ��ن��راوه‌ و ئه‌وکاره‌ ده‌ستى سیاسى له‌پشته‌وه‌ بێت‪ .‬بووم»‪.‬‬ ‫ئه‌و کاره‌ به‌پالن بووه‌‬ ‫ل���ه‌م���اوه‌ى س��اڵ��ێ��ک��دا ل �ه‌ش��ی��وى ق��ازى تۆمه‌تبارى سوتاندنى یه‌که‌مجاریش‬ ‫به‌ختیار شێخ عوسمان به‌(چه‌تر)ى‬ ‫ب �ه‌خ��ت��ی��ار ئ����ام����اژه‌ى ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ک���رد‬ ‫ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ى ق����ه‌ره‌داغ تائێستا دووج���ار تائێستا ل �ه‌دادگ��ا س��اغ ن �ه‌ب��ووه‌ت �ه‌وه‌ و راگه‌یاند «رێگرتن له‌ئازادى راده‌ربڕین‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪7‬‬

‫ئ���ه‌و ک���اره‌ ب �ه‌پ�لان ب���ووه‌ و که‌سێکى‬ ‫ئ��اس��ای��ی ن��ات��وان��ێ��ت ئ �ه‌و ک���اره‌ بکات‪،‬‬ ‫وت��ى «ئ��ه‌وه‌ى ب�ه‌الم�ه‌وه‌ سه‌یره‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫س��وت��ان��ى ئ���ه‌م���ج���اره‌ ب���ه‌پ�ل�ان ب����ووه‌ و‬ ‫و‬ ‫به‌رنامه‌ى پێش وه‌ختى ب��ۆداڕێ��ژراوه‌‬ ‫ده‌رباره‌ى ئه‌و رووداوه‌ پارێزه‌ر نه‌وزاد‬ ‫سوتاند‬ ‫ئ �ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌ى خانوه‌که‌میان‬ ‫ب�ه‌ک��ر ش�ه‌ری��ف ب �ه‌(چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند‬ ‫بڕیارێکى سیاسیان له‌پشته‌وه‌ ب��ووه‌‪« ،‬دواى ئ �ه‌وه‌ى یه‌که‌مجار خانووه‌که‌ى‬ ‫چونکه‌ که‌سێکى ئ��اس��ای��ى ناتوانێت سوتا‪ ،‬ئه‌و کێشه‌یه‌ ئێستا له‌دادگادایه‌‬ ‫ئ���ه‌و ک����اره‌ ب��ک��ات و ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ى و لێکۆڵینه‌وه‌ ت �ه‌واوب��ووه‌ و له‌قۆناغى‬ ‫ه��ی��چ ک��ێ��ش�ه‌ی�ه‌ک��ى ش�ه‌خ��س��ی��م ل�ه‌گ�ه‌ڵ گ��واس��ت��ن �ه‌وه‌‌دای �ه‌ ب��ۆ دادگ����اى بابه‌تى‬ ‫هیچ که‌سێک نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌مجاره‌ و ت��ۆم��ه‌ت��ب��ار ی����ان ت���اوان���ب���ار ل���ه‌وێ‬ ‫هیچ ئه‌دیمه‌یه‌کى قانونى جێنه‌ماوه‌‪ ،‬ده‌رده‌که‌وێت»‪.‬‬ ‫بێگومان الیه‌نێکى سیاسى له‌پشته‌وه‌ی‬ ‫پ����ارێ����زه‌ره‌ک����ه‌ى ب��ه‌خ��ت��ی��ار ه��ێ��م��اى‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ئ��ه‌و ک���اره‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ى ک �ه‌ ه�ه‌س��ت��او بۆئه‌وه‌کرد جارى دووه‌م که‌ خانوه‌که‌ى‬ ‫ب �ه‌ئ �ه‌ن��ج��ام��دان��ى‪ ،‬ه���ه‌ده‌ف���ى ی�ه‌ک�ه‌م��ى س��وت��ا س���ک���ااڵى ت���ۆم���ار ک�����ردووه‌ و‬ ‫ئ�ه‌وه‌ب��ووه‌ ل�ه‌گ��ۆڕان ب��دات له‌گه‌ڵ هه‌ر ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن �ه‌وه‌ش ک�����راوه‌ «ب�����ه‌اڵم ئ �ه‌م‬ ‫الیه‌نێک ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ تێکبدات»‪.‬‬ ‫سکااڵیه‌ له‌سه‌رکه‌س و الیه‌نێک نییه‌‬ ‫په‌ناده‌به‌مه‌ به‌رمیدیاى ئازاد‬ ‫و که‌س تۆمه‌تبار نه‌کراوه‌»‪.‬‬ ‫ناوبراو ده‌ڵێت «ئه‌وه‌ کارى حزبێکى‬ ‫ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ى دی���ارى ق�����ه‌ره‌داغ شێخ‬ ‫دام������ه‌زراوه‌ ل���ه‌وان���ه‌ى ل �ه‌ک��وردس��ت��ان��دا دل��ێ��ر شێخ مسته‌فا ده‌ڵ��ێ��ت «نزیکه‌ى‬ ‫ه�ه‌ن و داوام ت��ۆم��ارک��ردوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌و (‪ )300‬س��اڵ�ه‌ ش��ی��وى ق���ازى گ��ون��ده‌ و‬ ‫که‌س و الیه‌نانه‌ى که‌ داواکه‌م له‌سه‌ر که‌س نه‌یتوانیوه‌ فیشه‌کێکى پێوه‌ بنێت‬ ‫تۆمار کردون نادیارن‪ ،‬رێگه‌ى یاسایم چ ج��اى ئ���ه‌وه‌ى ماڵێک بسوتێنریت‪،‬‬ ‫گ��رت��ووه‌ت�ه‌ب�ه‌ر ئ�ه‌گ�ه‌ر ڕێ��گ�ه‌ى یاسایى کاتێک که‌سێک ده‌ستدرێژى بکاته‌‬ ‫ده‌سته‌به‌ر نه‌بوو په‌نا ده‌به‌مه‌ به‌رمیدیاى س�ه‌ر ئ�ه‌م گونده‌ وه‌ک ئ�ه‌وه‌ی�ه‌ بۆسه‌ر‬ ‫ئازاد»‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ه �ه‌م��ووى بێت ل �ه‌ه �ه‌ر شوێنێک‬ ‫ئه‌و کادیره‌ى گۆڕان باسى له‌وه‌کرد بن ئه‌مه‌ ته‌نها به‌امبه‌ر ئ�ه‌و نه‌کراوه‌‬ ‫ب �ه‌ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى خ��ان��ووه‌ک �ه‌ى دووج���اره‌ و به‌رامبه‌ر هه‌موو شیوى قازى کراوه‌‬ ‫ده‌سوتێنرێت وه‌ک ره‌مزێک ده‌یهێڵێته‌وه‌ و کێشه‌ى عه‌شایریشمان نییه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫«خانوه‌که‌م وه‌ک ره‌مزێک ده‌هێڵمه‌وه‌ هیچ که‌سێکدا و به‌ختیاریش که‌سێکى‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌و سته‌مه‌ى له‌کوردستاندا سیاسییه‌»‪.‬‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندى به‌و که‌سانه‌وه‌ ده‌که‌م‬ ‫به‌رپرسى بنکه‌ى پۆلیسى ق��ه‌ره‌داغ‬ ‫‌ند‬ ‫بریندار ک��راون و ئه‌وانه‌شى له‌م چه‬ ‫رائید ساالر جه‌الل به‌(چه‌تر)ى راگه‌یاند‬ ‫‌ى‬ ‫ه‬ ‫س���اڵ���ه‌دا ل��ێ��ی��ان ک������وژراوه‌ ب���ۆ ئ���ه‌و‬ ‫«ده‌ب �ه‌ى به‌نزینمان دۆزی��ی�ه‌وه‌ له‌کوێوه‌‬ ‫هه‌رشتێکیان هه‌یه‌ بیهێنن لێره‌ دایبنێن س���ه‌رک���ه‌وت���ون و س��ی��اج��ى م��اڵ �ه‌ک �ه‌ی��ان‬ ‫و ده‌یکه‌مه‌ مۆزه‌خانه‌یه‌ک و ده‌یکه‌ینه‌ شکاندوه‌‪ ،‬لێکۆڵینه‌وه‌ى ته‌واومان له‌و‬ ‫وه‌اڵمێک بۆ ئه‌وانه‌ى که‌ ئه‌مکاره‌یان رووداوه‌ ک����ردوه‌‪ ،‬ه �ه‌م��وو ئ�ه‌وش��ت��ان�ه‌ى‬ ‫ک��ردوه‌ بۆ ئ �ه‌وه‌ى جارێکیتر دووب��اره‌ى دادوه‌ر داواى ک��ردب��وو ب �ه‌وێ��ن �ه‌وه‌ بۆ‬ ‫نه‌که‌نه‌وه‌»‪.‬‬ ‫دادگامان ناردووه‌»‪.‬‬

‫مه‌ال به‌ختیار په‌رده‌که‌ی الدا‬

‫«الدانى په‌رد ‌ه له‌سه‌ر په‌یکه‌رى مه‌وله‌وى بدرای ‌ه به‌مه‌الیه‌ک له‌بنه‌ماڵه‌ى تاوگۆزى یان شاعیرێک باشتر بوو»‬ ‫ئا‪ /‬ساالر بیاره‌ى‬ ‫بۆ زیاتر ناساندنى مه‌وله‌وى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى‬ ‫گشتى رۆشنبیرى و هونه‌ر دیدارێکى له‌ژێر‬ ‫ناونیشانى (با له‌داهێنانه‌کانیه‌و‌ه مه‌وله‌وى‬ ‫زیاتر بناسین) له‌شارى سلێمانى له‌ڕۆژانى‬ ‫(‪ )2010/10/10 ،9‬له‌هۆڵى رۆشنبیرى‬ ‫(دیدارى مه‌وله‌وى) سازکرد‪ ،‬له‌و دیداره‌دا‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک ن��وس �ه‌ر و م �ه‌الى‬ ‫ئاینى ئاماده‌بوون‪ ،‬به‌شداربووان‬ ‫به‌دیدارێکى کرچوکاڵى له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ده‌ده‌ن و ره‌خنه‌ى جدى لێده‌گرن‪.‬‬ ‫زۆر به‌که‌مى باس‬ ‫له‌داهێنانه‌کانى کرا‬ ‫پێش نوێژ و وتارخوێنى مزگه‌وتى عه‌لى‬ ‫ک�ه‌م��ال له‌سلێمانى مامۆستا محه‌مه‌د‬ ‫ن��ه‌س��رواڵ ب �ه‌ش��دارب��ووێ��ک ب���وو ره‌خ��ن �ه‌ى‬ ‫ل���ه‌و دی�����دار‌ه گ���رت ب����ه‌وه‌ى ک �‌ه ن �ه‌ده‌ب��وو‬ ‫ب��ۆ که‌سایه‌تییه‌کى وه‌ک م��ه‌ول��ه‌وى‪،‬‬ ‫«به‌داخه‌و‌ه له‌هۆڵێکى وه‌ک رۆشنبیریدا‬ ‫و ب�ه‌ئ��ام��اده‌ب��وون��ى چه‌ند که‌سێکى که‌م‬ ‫ئ�ه‌و دی���دار‌ه ب�ه‌ڕێ��وه‌چ��وو‪ ،‬زۆر به‌که‌میش‬ ‫ب��اس له‌داهێنانه‌کانى ئ�ه‌و شاعیر‌ه کرا‪،‬‬ ‫ئاماده‌بووانیش وه‌ک پێویست ئاشنا نه‌بوون‬ ‫به‌مه‌وله‌وى وه‌ک ئه‌وه‌ى هه‌یه‌»‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و مامۆستا ئاینیی‌ه باسى له‌وه‌کرد‬ ‫ده‌ب������وو ئ����ه‌و ی�����اد‌ه ل �ه‌ه��ۆڵ��ێ��ک��ى وه‌ک‬ ‫ه��ۆڵ��ى زان��ک��ۆ ب��ک��رای �ه‌ت �ه‌و‌ه و زۆرب����ه‌ى‬ ‫خوێندکارانى زان��ک��ۆش ئاماده‌بوونایه‌‪،‬‬ ‫وتیشى «به‌ئه‌سه‌فه‌و‌ه خوێندکارى تێدا‬ ‫ئاماده‌نه‌بوو ک‌ه ئه‌و‌ه کاره‌ساته‌‪ ،‬باشتر‌ه ئه‌و‬ ‫دی��دار و کۆنفڕانسان‌ه به‌بانگهێشت نامه‌‬ ‫بووای‌ه و که‌سایه‌تیی‌ه دیاره‌کان بانگهێشت‬ ‫بکرانای‌ه بۆ ئه‌وه‌ى زیاتر ئه‌و دیداران‌ه بخه‌نه‌‬ ‫به‌رباس و لێکۆڵینه‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه هه‌ندێک‬ ‫له‌لێکۆڵه‌ره‌وه‌کان ئه‌وه‌ند‌ه به‌هێز نه‌بوون که‌‬ ‫مرۆڤ دڵخۆش بکه‌ن»‪.‬‬ ‫ناوبراو وتیشى «سه‌رم سوڕماو‌ه له‌وه‌ى‬ ‫هه‌ندێک له‌لێکۆڵه‌ره‌وه‌کان فکره‌یه‌کى‬ ‫چه‌پ و عه‌لمانیان گرنگیان به‌الیه‌نى دنیا‬

‫و جه‌وهه‌رى شیعره‌کانى مه‌وله‌وى نه‌داو‌ه و‬ ‫پێنوسه‌کانیان له‌وبواره‌دا زۆر کۆڵ بوون‪،‬‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌کانیان و به‌شدارییه‌‌کان‬ ‫که‌م بوون و پرسیاریش نه‌ده‌کران‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ى سه‌رنجمداو‌ه زۆربه‌ى ئه‌و‬ ‫دی��دار و کۆنفڕانسان‌ه به‌وشێوه‌یه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چن‪ ،‬نازانم ئه‌و‌ه به‌ئه‌نقه‌سته‌‬ ‫یان بودج‌ه له‌به‌رده‌ستدا نییه‌»‪.‬‬

‫دیداری مه‌وله‌وی‬

‫مه‌ال به‌ختیار په‌رده‌که‌ی الدا ده‌سته‌ى کارگێڕى یه‌کێتى مه‌ال به‌ختیاره‌وه‌‬ ‫ئه‌و دی��دار‌ه سێ رۆژى الدرا‪.‬‬ ‫خ���ای���ان���د و ل���ه‌الی���ه‌ن‬ ‫ئه‌و مامۆستای‌ه پێ یباشبوو الدانى په‌رده‌‬ ‫وه‌زاره‌ت����ى رۆشنبیرى له‌سه‌ر ئه‌و په‌یکه‌ر‌ه بدرای‌ه به‌مه‌الیه‌ک‬ ‫و الوانه‌و‌ه بڕى (‪« )39‬پێمباش بوو الدانى په‌رد‌ه له‌سه‌ر په‌یکه‌رى‬ ‫ملیۆن دی��ن��ارى بۆ مه‌وله‌وى بدرای‌ه به‌مه‌الیه‌ک له‌بنه‌ماڵه‌ى‬ ‫ته‌رخانکرابوو‪ ،‬یه‌که‌م تاوگۆزى یان شاعیرێک»‪.‬‬ ‫و دووه‌م رۆژى دیداره‌که‌‬ ‫له‌لێکۆڵه‌ران گله‌ییان هه‌یه‌‬ ‫ل���ه‌ه���ۆڵ���ى رۆش��ن��ب��ی��رى‬ ‫جه‌لیل عه‌باس یه‌کێک‌ه له‌لێکۆڵه‌رى‬ ‫سلێمانى به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬سێیه‌م دیداره‌ک‌ه و باسى له‌وه‌کرد له‌ساڵى (‪)1998‬‬ ‫رۆژی�����ش ل �ه‌ش��ارۆچ��ک �ه‌ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ چ�ه‌ن��د که‌سێکدا چ��ووه‌ت �‌ه الى‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید په‌رده‌ وه‌زیرى رۆشنبیرى و ئه‌ویش رازیبوو‌ه به‌و‬ ‫ل���ه‌س���ه‌ر پ �ه‌ی��ک �ه‌رى ڤێستیڤاڵه‌‪ ،‬وتى «وابڕیاربوو فێستیڤاڵێکى‬ ‫مه‌وله‌وى له‌الیه‌ن گه‌وره‌بکرێت به‌شێکى له‌شارى سلێمانى و‬ ‫ئ�����ه‌ن�����دام�����ى به‌شه‌که‌ى تریشى له‌گوندى (سه‌رتاشه‌)‬

‫وات‌ه گونده‌که‌ى مه‌وله‌وى‪ ،‬داواشیان کرد بۆخراپى کاره‌کان»‪.‬‬ ‫سه‌رجه‌م به‌رهه‌مه‌کانى مه‌وله‌وى له‌چاپ‬ ‫ع �ه‌ب��اس ره‌خ��ن �ه‌ى ل �ه‌وه‌گ��رت کاتێکى‬ ‫بدرێته‌وه‌‪ ،‬بڕیاریش بوو دوو په‌یکه‌رى بۆ که‌مى ده‌مێنێت بۆ ڤیستیڤاڵه‌ک‌ه په‌یوه‌ندیت‬ ‫دروس��ت بکرێت له‌سلێمانى و سه‌رتاش‌ه و پێوه‌ده‌که‌ن و ده‌ڵێن کۆنفڕانس هه‌یه‌‪ ،‬وتى‬ ‫مه‌زاره‌که‌شى نۆژه‌ن بکرێته‌و‌ه و لیژنه‌یه‌کى «ئ��ێ��م�ه‌ى ن��وس �ه‌ری��ش ن��ات��وان��ی��ن له‌وکاته‌‬ ‫ئه‌کادیمیش دروست بکرێت بۆ خوێندنه‌وه‌ى که‌مه‌دا بابه‌تێکى وه‌ها ئاماد‌ه بکه‌ین که‌‬ ‫سه‌رجه‌م به‌رهه‌مه‌کانى مه‌وله‌وى و ئێستاش مافى خۆى بده‌ینێ و له‌ناکاویشدا ده‌ڵێن‬ ‫دیکۆمێنته‌کان له‌الى من پارێزراوه‌»‪.‬‬ ‫کات نه‌ماو ت�ه‌واو بوو‪ ،‬هه‌تا به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫ئ �ه‌و ل��ێ��ک��ۆڵ�ه‌ره‌وه‌ى دی���دارى م �ه‌ول �ه‌وى‪ ،‬کاربکه‌ین کاره‌کانمان باشتر نابن و هه‌مان‬ ‫وت��ی��ش��ى «ب���ه‌ه���ۆى ن �ه‌ب��وون��ى ب���وودج���ه‌وه‌ بابه‌تى سااڵنى پێشو دووبار‌ه ده‌بنه‌و‌ه و هیچ‬ ‫هه‌موو ئه‌و شتان‌ه له‌بیرچونه‌و‌ه و به‌ته‌نها داهێنانێکى تێدا نابێت‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى کارێکى‬ ‫دیداره‌ک‌ه کرا ک‌ه ئه‌ویش ل‌ه (‪)%1‬ی ئه‌و ب��اش بکه‌یت پێویست‌ه ش �ه‌ش ت��ا ح�ه‌وت‬ ‫فێستیڤاڵه‌بوو‪ ،‬نه‌بوونى پالن و سه‌لیقه‌یه‌کى مانگ پێش کۆنفرانس‌ه ئاگادار بکرێینه‌وه‌‬ ‫باش و زاڵبوونى عه‌قڵییه‌تى سیاسى و حزب نه‌ک هه‌فته‌یه‌ک پێش کۆنفرانس»‪.‬‬ ‫و خێڵه‌کى و زه‌وقى تاکه‌که‌سى هۆکاربوون‬ ‫راگه‌یاندنه‌کان که‌مته‌رخه‌م بوون‬ ‫ئه‌ندامى لیژنه‌ى راگه‌یاندنى دی��دارى‬ ‫م���ه‌ول���ه‌وى ع �ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان ت���اوه‌گ���ۆزى‬ ‫ب �ه‌(چ �ه‌ت��ر)ى رایگه‌یاند «ده‌زگ��اک��ان��ى‬ ‫راگه‌یاندنه‌کان وه‌ک پێویست گرنگیان‬ ‫ب���ه‌دی���داره‌ک���‌ه ن����ه‌دا‪ ،‬ئ���ه‌و ن��وس �ه‌ران �ه‌ش��ى‬ ‫ل �ه‌م دی�����داره‌دا ب �ه‌ش��داری��ان ک��رد دره‌ن��گ‬ ‫بابه‌ته‌کانیان ن��ارد و کاته‌که‌شى که‌م‬ ‫بوو»‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لیژنه‌ى راگه‌یاندن باسى‬ ‫له‌وه‌کرد به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى ئه‌و‬ ‫ک��ات��ان �ه‌ى ک �‌ه دای��ده‌ن��ێ��ت زۆر ک �ه‌م �‌ه و‬ ‫له‌وانه‌ی‌ه هۆکاره‌که‌ى که‌مى بودج‌ه بێت‪،‬‬ ‫به‌پێویستى ده‌زانێت سه‌رۆکایه‌تى زانکۆ‬ ‫و خوێندکارانى به‌شى ئه‌ده‌ب بانگهێشتى‬ ‫ئ �ه‌م��ج��ۆر‌ه دی����داران����‌ه ب��ک��رێ��ن ب���ۆئ���ه‌وه‌ى‬ ‫کۆنفرانسه‌ک‌ه زی��ات��ر ده‌وڵ�ه‌م�ه‌ن��د بێت و‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ى باشیشى هه‌بێت‪ ،‬ره‌خنه‌شى‬ ‫له‌وه‌گرت زۆربه‌ى کۆنفرانس و دیداره‌کان‬ ‫و ن����اوى ئ���ه‌و ل��ی��ژن �ه‌ی �‌ه ل �ه‌ده‌ل��ی��ل �ه‌ک��ان��دا‬ ‫دووب���اره‌ن‪ ،‬وتى «ئێم‌ه له‌بوارى مه‌وله‌وى‬ ‫ن��اس��ی��دا ک �ه‌س��ى زۆرم�����ان ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫ئه‌ندامه‌کانى لیژنه‌کان دووباره‌ن و پێویسته‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و هونه‌ر پابه‌ندى‬ ‫ئه‌و‌ه بن و کارمه‌نده‌کانى خۆیان بهێنن و‬ ‫ئه‌م هه‌ڵه‌ی‌ه به‌رده‌وام دووبار‌ه نه‌بێته‌وه‌»‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ساالر‬

‫به‌رپرسێکی رێکخراوێکی ژنان‌‪:‬‬

‫کارى هاوبه‌شمان نه‌کردووه‌ بۆ ژنانى شارى کۆیه‬

‫ئا‪ /‬گه‌الوێژ مێهفه‌ر‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪8‬‬

‫ژنى ناو قه‌فه‌سه‌کان‬ ‫ئه‌و جوگرافیایه‌ى ک ‌ه‬ ‫لێوار ئارتین ب ‌ه کوردستان ناو ده‌برێت‬ ‫باخچه‌یه‌ک ‌ه پڕ له‌گوڵى‬ ‫ره‌ن��گ��اوڕه‌ن��گ‪ ،‬دی��ن و داب و نه‌ریت‬ ‫و زم��ان و دیالێکته‌ک ‌ه جیاوازه‌کانى‬ ‫زم���ان‪ ،‬س����ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌و ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��دى و‬ ‫جیاوازییه‌ش ئه‌گه‌ر خاڵى مرۆڤبوون‬ ‫و ژینگه‌ى هاوبه‌ش ل�ه‌م جوگرافیای ‌ه‬ ‫داب��ب��ڕدرێ��ت‪ ،‬ئ �ه‌و‌ه چ�ه‌وس��ان��دن�ه‌وه‌ى ژن‬ ‫به‌ یه‌که‌و‌ه گرێمان ده‌دات �ه‌و‌ه و ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌و مانای ‌ه نایه‌ت ک ‌ه ته‌نها کوردستان‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئێستا ژن له‌ئاستى‬ ‫جیهانیدا ب ‌ه گه‌وهه‌رى خۆى نامۆکراوه‌‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگاى کوردى کۆمه‌ڵگایه‌ک ‌ه‬ ‫هێرشێکى چینایه‌تیی ‌ه ک ‌ه سه‌رمای ‌ه‬ ‫کرۆکى ئه‌م چینایه‌تییه‌‪ ،‬ئایدۆلۆژیی ‌ه‬ ‫دینیی ‌ه میتافیزیکییه‌کانیش ب ‌ه وێنه‌ى‬ ‫چیمه‌نتۆ ئ �ه‌م پێکهات ‌ه هێرشه‌که‌یان‬ ‫پته‌وتر ک���ردوه‌‪ .‬ئیستا م��رۆڤ��ى ک��ورد‬ ‫ل �ه‌ن��ێ��وان ب���ه‌ژه‌وه‌ن���دى ت���اک و کێش ‌ه‬ ‫ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی��ی �ه‌ک��ان��ى ه��ه‌ڵ��ق��واڵوى‬ ‫ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى و دن��ی��اى ت�ه‌ک��ن�ه‌ل��ۆژی��ا‬ ‫و ئ �ه‌خ�لاق��ی��ات��ى دی��ن��ى س���ه‌رگ���ه‌ردان‬ ‫ده‌سووڕێته‌وه‌‪ .‬ژیان له‌ ره‌وشێکى وه‌هادا‬ ‫دۆزه‌خێک ‌ه ک ‌ه مرۆڤ تیایدا ده‌سووتێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌ن���دێ���ک ل���ه‌ت���اک���ه‌ک���ان���ى ئ���ه‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگای ‌ه له‌چوارچێوه‌ى ئه‌خاڵقیاتى‬ ‫بنه‌ماڵه‌‪ ،‬عه‌شیر‌ه و ن �ه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ب��وون و‬ ‫ره‌نگى خۆیان ون ده‌ک �ه‌ن و ده‌توێنه‌و‌ه‬ ‫یا خود ب ‌ه گه‌وهه‌رى خۆدى نامۆ ده‌بن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌حالێکدای ‌ه له‌م چوارچێوانه‌دا‬ ‫هه‌وڵدانى تاک و ئیراده‌ى م��رۆڤ و‬ ‫تێگه‌یشتن به‌بنه‌ما نه‌گیراوه‌‪.‬‬ ‫مرۆڤ له‌م چوارچێوانه‌دا به‌ر له‌وه‌ى ل ‌ه‬ ‫دایک بێت شوناسێکى بۆ دیارى کراوه‌‪،‬‬ ‫ئ�ه‌م شوناسه‌ دوور نییه‌ له‌ئه‌قڵییه‌تى‬ ‫پ��ی��اوس��االرى و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���خ���وازى و‬ ‫ئ��اوێ��ت � ‌ه ب���وو ب�� ‌ه خ���وراف���ات‪ .‬دینیش‬ ‫وه‌ک ده‌رهاویشته‌یه‌کى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫ب��اوک��س��ااڵر ل���ه‌م پ��ان��ت��ای �ه‌دا ب����ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌س����ووڕێ����ت����ه‌وه‌‪ .‬ژن ک��ات��ێ��ک ل �ه‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگای ‌ه ل ‌ه دایک ده‌بێت په‌روه‌رده‌ى‬ ‫دیاریکراوى بۆ دان��راوه‌ و مه‌حکوم ب ‌ه‬ ‫هه‌ست و عاتف ‌ه و ک �ه‌م ئه‌قل ک��راو‌ه‬ ‫و ئه‌مه‌ش له‌حالێکدایه‌ ک ‌ه هه‌ست و‬ ‫عاتیف ‌ه له‌خاڵ ‌ه به‌هێزه‌کانى مرۆڤن ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌وه‌ى ئه‌قلیش ب ‌ه ئه‌ژمار دێن و‬ ‫ئه‌م هه‌ست و عاتیفه‌ی ‌ه ب�ه‌ره‌و سروشت‬ ‫و ژیانمان ده‌باته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم به‌ داخه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫وه‌ک سیمۆن دیبۆڤوار ده‌ڵێت «ژن‪،‬‬ ‫به‌ژنى له‌دایک نابێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌کرێت‬ ‫ب ‌ه ژن»‪ ،‬واتا له‌گه‌وهه‌ر و خۆى دور‬ ‫ک��راوه‌ت�ه‌وه‌ تائه‌و ئاست ‌ه ک ‌ه ت �ه‌واو ژن‬ ‫وه‌ک گه‌وهه‌رى خۆدى له‌ناوسروشتدا‬ ‫سڕاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫بوونى ژن له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا بوونێکى‬ ‫نه‌زۆکه‌‪ ،‬ژن پاشکۆى بنه‌ماڵ ‌ه و خزم‬ ‫هۆز و عه‌شیر‌ه و نه‌ته‌وه‌ی ‌ه و پێویست ‌ه ب ‌ه‬ ‫سازى ئه‌مانه‌ش بڕه‌قسێت و ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫ئه‌م قاڵبان ‌ه جێگاى نابێته‌وه‌‪ ،‬ژن ده‌کرێت‬ ‫هه‌موو شت بێت ته‌نها خ��ۆى نه‌بێت‪.‬‬ ‫کاتێک ک� ‌ه فێرى زم��ان ده‌ب��ێ��ت ئه‌و‬ ‫زمان و ئه‌ده‌بیاته‌ پڕاوپڕه‌ له‌شکاندنى‬ ‫ئیراده‌ى ژن و هه‌موو کار‌ه نه‌شیاوه‌کان‬ ‫به‌هى ژنانه‌‪ .‬کاتێک ژن بیه‌وێت بوونى‬ ‫خۆى پێشان بدات و ده‌رکه‌وێت‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫ته‌واو هێز و تواناى خۆى بخاته‌گه‌ر تا‬ ‫ئ �ه‌و ش��ون��اس�ه‌ى ک � ‌ه ب��ۆى دی��اری��ک��راو‌ه‬ ‫هه‌ڵیبوه‌شێنێته‌و‌ه یا خود ئه‌و باره‌ى ک ‌ه‬ ‫لێى بارکراو‌ه فرێیبداته‌وه‌ و دوباره‌ خۆى‬ ‫بئافرێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌رکى ژن��ان ئافراندنه‌وه‌ى دووب��ار‌ه‬ ‫گ���ه‌وه���ه‌رى خ��ۆدی��ی �ه‌‪ .‬ئێستا ژن ل ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگاى ک���وردى ل � ‌ه ق�ه‌ی��ران��دای�ه‌‪،‬‬ ‫ق �ه‌ی��ران ل���ه‌و‌ه دای��� ‌ه ک � ‌ه ئ��ه‌و شوناس ‌ه‬ ‫باوکساالریی ‌ه ب ‌ه شوناسى خۆى ده‌زانێت‪.‬‬ ‫شێرکۆ بێکه‌س له‌ باره‌ى ژنه‌و‌ه ده‌ڵێت‬ ‫«مێ بۆ بێده‌نگى و مووبه‌ق و پێخه‌ف‬ ‫و هیچى تر نا» راست ‌ه ئه‌م ‌ه واقیعى‬ ‫ژن ‌ه ک ‌ه شێرکۆ هێناویه‌تی ‌ه سه‌ر زمان‪.‬‬ ‫چۆن وابکه‌ین ک ‌ه ژن بزانێت بێده‌نگى و‬ ‫مووبه‌ق و پێخه‌ف قه‌فه‌سێک ‌ه و هیچیتر‬ ‫ن��ا چ��ۆن واب��ک�ه‌ی��ن ک � ‌ه بولبولى دیل‬ ‫بوو بۆ ره‌نگ و ده‌نگى خۆى و دار و‬ ‫دارستان بگه‌ڕێته‌وه‌؟ ئه‌م ‌ه واقیعى ژن ‌ه‬ ‫«واقعێکى تاڵ»‪.‬‬

‫رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کان وه‌ک یه‌کێک‬ ‫له‌فاکته‌ره‌کانى دیموکراسى له‌هه‌ر واڵتێکدا‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێ��ن‪ .‬له‌شارى کۆیه‌دا چه‌ندین‬ ‫رێکخراوى مه‌ده‌نى تایبه‌ت به‌ژنان هه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫هه‌ر یه‌کێکیان ه�ه‌وڵ بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫کێشه‌ى ژنان ده‌ده‌ن‪ .‬به‌اڵم تاچه‌ند توانیویان ‌ه‬ ‫سه‌رکه‌وتووبن و رێگه‌چار‌ه بۆ کێشه‌کانى‬ ‫ژنان بدۆزنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چیمه‌ن ره‌فیق‪ ،‬به‌رپرسى یه‌کێتى ژنانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل��ق��ى ک��ۆی��ه‌‪ ،‬ئ���ام���اژه‌ى ب �ه‌و‬ ‫کێشان ‌ه کرد ک ‌ه له‌وێ ه ‌هن‌و وتى «ئه‌و‬ ‫کێشانه‌ى رووبه‌رومان ده‌بنه‌و‌ه زیاتر ئه‌وانه‌ن‬ ‫ک ‌ه کچێک حه‌زده‌کات شوو به‌کوڕێک‬ ‫بکات ماڵى باوکى یا مامى‪ ،‬ئامۆزاى یان‬ ‫خاڵۆزاى رازى نابێ‪ ،‬دیار‌ه پێشتر زۆرتر بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا که‌متر بۆته‌وه‌‪ .‬کێشه‌ى مۆبایل‬ ‫ئێستا یه‌کجار زۆرب��ووه‌‪ ،‬ئێم ‌ه نازانین ک ‌ه‬ ‫کچه‌ک ‌ه یا ژنه‌ک ‌ه ئاگادار‌ه یا ئاگادارنیی ‌ه‬ ‫نازانین‪ .‬چونک ‌ه ئامێرێکى وامان ل ‌ه النی ‌ه‬ ‫تاوه‌کو ئه‌و ده‌نگان ‌ه لێکیان جیا بکه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند کێشه‌یه‌ک هاتونه‌ت ‌ه المان گه‌وره‌ترین‬ ‫کاره‌ساتى لێ که‌وتووه‌ته‌وه‌‪ .‬خێزانى کچ و‬ ‫کوڕه‌ک ‌ه بۆت ‌ه شه‌ڕیان‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر مۆبایل‪.‬‬ ‫کێشه‌ى دیکه‌شمان ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ل�ه‌س�ه‌ر ب��وارى‬ ‫ئ��اب��ورى‪ .‬ب�ه‌ڕاس��ت��ى ئ�ه‌م��ڕۆ ئ��اب��ورى ب �ه‌ره‌و‬ ‫گرانییه‌کى زۆر ده‌چ��ێ‪ .‬ژنیش پێویستى‬ ‫به‌پێداویستى ژیان هه‌ی ‌ه و ئه‌وانه‌ش هه‌مووى‬ ‫ده‌بنه‌ هۆى ناکۆکى و ناخۆشى نێو خێزان‬ ‫و لێکجیابوونه‌و‌ه و شه‌ڕ و ئاژاو‌ه هه‌مووى‬ ‫رووبه‌ڕومان ده‌بێته‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ش ب ‌ه شێوازێکى‬ ‫ج��وان بۆیان چ��اره‌س�ه‌ر ده‌ک�ه‌ی��ن‪ .‬له‌مساڵدا‬ ‫(‪ )31‬کێشه‌مان رووبه‌ڕو بۆته‌و‌ه ته‌نیا (‪)9‬‬ ‫کێشه‌مان چۆته‌ دادگا‪ ،‬ئه‌وانى تر هه‌موو‬

‫نووسینی ‪ :‬نەواڵ سەعداوی‬ ‫و‪ .‬لەئینگلیزییەوە‪ :‬ئاکیف ڕۆژهەاڵتی‬

‫له‌م بابه‌ته‌دا نه‌وال سه‌عداوی باس له‌دووبار‌ه‬ ‫گه‌ڕانه‌و‌ه و تێکڵبوونی ئایین و ده‌سه‌اڵت و‬ ‫کاریگه‌رییه‌کانی له‌مافی ژنان له‌جیهانی‬ ‫ئه‌مڕۆدا و ده‌سه‌اڵتی پیاوساالران‌ه له‌هه‌موو‬ ‫شوێنه‌کانی جیهان ده‌کات‪.‬‬ ‫لەماوەی نزیک بە (‪)40‬‬ ‫ساڵ پێش ئێستا من که بۆ‬ ‫یەکەمجار لەکۆنفرانسێک‬ ‫سەبارەت بە ژنان لەنیویۆرک‬ ‫ب��ەش��داری��م ک���رد‪ ،‬لەخەباتی‬ ‫ف��ێ��م��ی��ن��ی��س��ت��ی (رێ����ب����ازى‬ ‫یه‌کسانى ژن و پیاو له‌مافدا)‬ ‫گۆڕانێکی زۆر رووی��داب��وو‪.‬‬ ‫ئەمەم لەماوەی سەفەرم بۆ‬ ‫واڵت��ان��ی ئه‌سکاندیناڤیا بۆ‬ ‫ب��ەش��داری��ک��ردن لەمەراسمی‬ ‫رۆژی جیهانی ژن پێگەیشتم‪.‬‬ ‫من لەماوەی کۆنفرانسی‬ ‫ژن����ان ل���ە (‪)6‬ی م��ارس��ی‬ ‫ئەمساڵدا لەگوتێنربێرگ و ه��ەروەه��ا لە‬ ‫کۆنفرانسی (‪)8‬ی م��ارس لەکوپێنهاگن‪،‬‬ ‫لەگەڵ ژنانێکی زۆر لەسعودیا‪ ،‬عێراق‪،‬‬ ‫س��وری��ا‪ ،‬م��ەراک��ی��ش‪ ،‬ئ��ێ��ران‪ ،‬ئەفغانستان‪،‬‬ ‫پاکستان و واڵت��ان��ی دیکە چاوپێکەوتنم‬ ‫هەبوو‪ .‬خاڵی هاوبەشی هەموو ئەم ژنانە‬

‫یه‌کێتى ژنانى لقى کۆیه‌ چاره‌سه‌رى‬ ‫کردوون‪ .‬ئێم ‌ه ب ‌ه بێ جیاوازى بیروڕا‬ ‫کێشه‌ى هه‌موو ژنانى ش��ارى کۆی ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌که‌ین‪ ،‬گوێ به‌و‌ه ناده‌یه‌ن‬ ‫ک ‌ه ئایا له‌گه‌ڵ کام پارت و الیه‌نه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ته‌نیا ئه‌وه‌ى بۆ ئێم ‌ه گرنگ ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى ژنان ‌ه له‌و‬ ‫شاره‌دا»‪.‬‬ ‫ن���ه‌ش���م���ی���ل ع����ه‌ل����ى ح����ه‌س����ه‌ن‪،‬‬ ‫ب�ه‌رپ��رس��ى ئه‌نجومه‌نى ئافره‌تانى‬ ‫قه‌زایى کۆیه‌‪ ،‬له‌باره‌ى هه‌وڵه‌کانى‬ ‫خۆیان بۆ توندوتۆڵکردنى په‌یوه‌ندى‬ ‫رێکخراوه‌که‌یان و ژنانى شاره‌ک ‌ه وتى‪:‬‬ ‫جاران خه‌ڵک زیاتر هاناى بۆ ده‌هێناین‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫به‌شى کۆمه‌اڵیه‌تییمان هه‌ی ‌ه ئه‌وه‌نده‌ى بۆمان‬ ‫بکرێ هه‌وڵده‌ده‌ین به‌کۆمه‌اڵیه‌تى کێشه‌ک ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ین‪ ،‬به‌دانیشتن له‌گه‌ڵ‌ کوڕه‌ک ‌ه‬ ‫و کچه‌ و سه‌ردانى ماڵى باوکى کچه‌که‌‪،‬‬ ‫ماڵى بابى کوڕه‌ک ‌ه به‌وشێوه‌یه‌ یارمه‌تییان‬ ‫بده‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر توانیمان چاره‌سه‌رى بکه‌ین‬ ‫زۆرباشه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا بگات ‌ه یاسا له‌ده‌سه‌اڵتى‬ ‫ئێمه‌ ده‌رده‌چ���ێ‪ ،‬ئێمه‌ ده‌ینێرین بۆ یاسا‪،‬‬ ‫ناتوانین له‌دادگاش له‌گه‌ڵیان بین‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫پارێزه‌رمان نییه‌‪ ،‬هه‌ر الیه‌نى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫به‌س نیی ‌ه بۆ هاوکاریکردنى‪ ،‬چونک ‌ه زۆر‬ ‫کێش ‌ه هه‌ی ‌ه ب ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تى چاره‌سه‌رناکرێ‬ ‫ده‌ب���ێ ڕێ��ی ی��اس��اب��گ��رێ‪ ،‬ده‌م��ان��ه‌وێ جیا‬ ‫ل�ه‌ڕووى کۆمه‌اڵیه‌تى ل�ه‌ڕووى یاساییشه‌و‌ه‬ ‫هاوکارییان بکه‌ین‪ .‬به‌مشێوه‌ی ‌ه ژنان ده‌توانن‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌دادگاش پشت به‌ ئێم ‌ه ببه‌ستن‪.‬‬ ‫نه‌شمیل ب��اس��ى ل �ه‌و کێشان ‌ه ک��رد ک ‌ه‬ ‫ل �ه‌ک��ات��ى چ���اره‌س���ه‌رک���ردن���ى ک��ێ��ش�ه‌ی�ه‌ک��دا‬ ‫رووبه‌ڕویان ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زۆرێک له‌پیاوه‌کان نارۆشنبیرن‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ک � ‌ه رۆشنبیر ب��ێ ب��ڕوان��اک �ه‌م به‌وشێوه‌ی ‌ه‬

‫هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫خ���ێ���زان���ى خ���ۆی‬ ‫ل�����ه‌گ�����ه‌ڵ‬ ‫دی���������ار‌ه ه���ه‌م���وو‬ ‫ب������ک������ات‪...‬‬ ‫م��اڵ��ێ��ک ک��ێ��ش�ه‌ى ه���ه‌ر ده‌ب����ێ‪ ،‬ب���ه‌س ک ‌ه‬ ‫گه‌یشت ‌ه ئ �ه‌و راده‌ی���ه‌ى خێزانه‌که‌ى هاناى‬ ‫هێنا بۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ماناى وای� ‌ه ئ�ه‌وه‌ پیاوه‌ک ‌ه‬ ‫یاسه‌رپه‌رشتیارى خێزانه‌ک ‌ه ئاستى رۆشنبیرى‬ ‫ئ �ه‌وه‌ن��د‌ه ب �ه‌رز نییه‌‪ .‬قبوڵى ه�ه‌م��وو شتێ‬ ‫بکات له‌وانه‌ی ‌ه یه‌که‌مین س��زاى پیاوه‌ک ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌بێ بۆ هاناى بۆ رێکخراو هێناوه‌‪ ،‬پێى‬ ‫عه‌یبه‌‪ ،‬ته‌قه‌بولى ئه‌وه‌ى پێ ناکرێ‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ب ‌ه هه‌ڵه‌یه‌ک ده‌زانێ‪ .‬زۆرجار ده‌رکراوین‪،‬‬ ‫زۆرج��ار قسه‌مان پێ گ��وت��راوه‌‪ ،‬یا له‌نێوان‬ ‫ژن و مێرده‌ک ‌ه بووه‌ت ‌ه ش �ه‌ڕ‪ ،‬ناوبژیوانیت‬ ‫کردووه‌‪ ،‬شتێکت به‌رکه‌وتووه‌‪ .‬شتى وا زۆر‬ ‫زۆر رویداوه‌‪.‬‬

‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ژن��ێ��ک کێشه‌یه‌کى ه �ه‌ب��ێ و‬ ‫نه‌توانێ ی��اخ��ود نه‌چێ ب��ۆ رێکخراوێک‬ ‫تا داواى ه��اوک��ارى بکات رێکخراوه‌کان‬ ‫هه‌ڵده‌ستن به‌ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى ئه‌و‬ ‫ژنه‌؟ نه‌شمیل له‌وه‌اڵمدا وتى «به‌داخه‌و‌ه‬ ‫بۆ خۆى داوا نه‌کات ناتوانى یارمه‌تى‬ ‫ب��ده‌ى‪ ،‬پێت بڵێ تۆ حه‌قت چییه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ته‌داخولى کێشه‌ى من ده‌ک�ه‌ى‪ .‬داب و‬ ‫نه‌ریت ئێستاش رێگ ‌ه به‌زۆر شت نادات‬ ‫ک � ‌ه ت��ۆ ل �ه‌ن��او ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا بیکه‌ى‪.‬‬ ‫ژنێک بۆ خۆى نه‌یه‌ت بڵێ کێشه‌م هه‌یه‌‪،‬‬ ‫مافم ده‌خ���ورێ‪ ...‬ئێم ‌ه ناتوانین بچین‪،‬‬ ‫ل �ه‌وک��ات �ه‌دا ل�ه‌وان�ه‌ی� ‌ه توشى کێشه‌ى زۆر‬ ‫مه‌ترسیدار ببینه‌وه‌‪ .‬ده‌توانى رێنمایى بکه‌ى‬ ‫ئه‌گه‌ر دۆستێک بێ‪ ،‬یاخود ناسیاوێک‬ ‫بێ‪ ،‬ئاگادارى بکه‌یه‌و‌ه هه‌ندێ هۆشیارى‬ ‫بکه‌یه‌وه‌ که‌ ئ �ه‌وه‌ مافت ده‌خ���ورێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناتوانرێ راسته‌وخۆ بڕۆى‪ .‬راست ‌ه له‌واڵت ‌ه‬ ‫ئه‌وروپییه‌کان کاتێک ماڵێک کێشه‌یه‌کى‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬دراوس��ێ��ک �ه‌ى ت�ه‌ل�ه‌ف��ۆن ب��ۆ پۆلیس‬ ‫ده‌کات‪ ،‬یاخود پۆلیس و پارێزه‌رانى مرۆڤ‬ ‫ده‌ڕۆن بۆ چ��اره‌س�ه‌رک��ردن و رزگارکردنى‬ ‫ژنه‌که‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم به‌ڕاستى کۆمه‌ڵگاى ئێم ‌ه‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌شارێکى بچوکى وه‌ک کۆی ‌ه‬ ‫رێگه‌ى ئه‌و جۆر‌ه کارانه‌ت پێ نادات»‪.‬‬ ‫رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن���ان تاچه‌ند پێکه‌و‌ه‬ ‫هه‌وڵیانداو‌ه ک��ارى ب ‌ه کۆمه‌ڵ و پ��رۆژه‌ى‬ ‫هاوبه‌ش رێکبخه‌ن بۆ وشیارکردنه‌وه‌ى ژنان‬ ‫و هه‌ستکردن به‌مافه‌کانیان؟ له‌مباره‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌هره‌ جه‌مال حه‌سه‌ن به‌رپرسى رێکخراوى‬ ‫خوشکانى ئیسالمى ناوچه‌ى کۆی ‌ه وتى‪:‬‬ ‫کارى هاوبه‌ش له‌نێوان رێکخراوه‌کانى ژنان‬ ‫له‌شارى کۆی ‌ه تائێستا نه‌کراوه‌‪ .‬دیار‌ه لێر‌ه‬ ‫فیدراسیۆنى رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کانى شارى‬ ‫کۆی ‌ه هه‌ی ‌ه ک ‌ه رێکخراوه‌کانى ژنانیش‬

‫لەهەموو نووسراوەکانم کێشەکانی ڕەگەزی‬ ‫ژن��ان��م ل��ەگ��ەڵ پ��ەی��وەن��دی ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی‪،‬‬ ‫ئابووری و سیاسی پەیوەندیدار دەزانی‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەو سەردەمە بەکارهێنانی وشەی سێکس‪،‬‬ ‫ڕەگ���ەز ی��ان خەتەنەی ژن��ان ئ��ەب��وو‌ه هۆی‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی س��ەب��ارەت بە تۆ خ��راپ بیرکەنەوه‌‬ ‫بەتایبەت ئەگەر ژن بیت‪.‬‬ ‫«جیهانی سێهەم» بوونی نییە!‬ ‫ل��ەم��اوەی ئ��ەم چل س��اڵ��ەدا بڕێکی زۆر‬ ‫لەو وشە و کارانە که بە ن��اڕەوا ناو دەبرا‬ ‫لە ڕۆژئاوا و رۆژهەاڵت تێکشکاوە و لەناو‬ ‫چووە‪ .‬بەاڵم بڕێک لەواتاکان وەک خۆی‬ ‫ماوەتەو‌ه وەک‪ :‬ئەم باوەڕە که لەنێوان یەک‬ ‫«جیهانی ی��ەک��ەم» و ی��ەک «جیهانی‬ ‫سێهەم» جیاوازێکی تەواو هەیە‪ .‬لەهەموو‬ ‫کۆنفرانسەکاندا دووب���ارەی دەک��ەم��ەو‌ه که‬ ‫«ئێمە لەیەک جیهان دەژین‪ ،‬جیهانێک که‬ ‫لەڕێگای یەک سیستەمەو‌ه بەڕێوە دەچێت‪،‬‬ ‫سیستەمێکی پیاوساالرانە که ڕەگەزپەرەست‬ ‫و داگیرکەرانەیە»‪.‬‬ ‫گ��روپ��ێ��ک��ی ج��ول��ەک��ەی – مەسیحی‬ ‫ل��ەس��ەردەم��ی س���ەرۆک ک��ۆم��اری رۆن��اڵ��د‬ ‫رەیگان لەئەمریکا‪ ،‬هێز و‬ ‫دەسەاڵتیان پ��ەرەی سەند‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات ئ��ەن��وەر س��ادات‬ ‫سەرۆک کۆماری میسر‬ ‫لەژێرناوی «کراوەبوون»‪،‬‬ ‫بۆ کردنەوەی بازارەکانی‬ ‫میسر ل�����ەرووی ک���ااڵ و‬ ‫بەرهەمەکانی ئەمریکا‬ ‫ه���ەوڵ���ی ئ�����ەدا ک���ه ه��ەر‬ ‫ئ��ەم��ەش ب���ووە ه��ۆک��اری‬ ‫خراپ بوون و تێکچوونی‬ ‫بەرهەمە خۆماڵییه‌کانی‬ ‫میسر‪ .‬ئەم شێوازە ئەمڕۆ‬ ‫لەسەدەی بیست و یەکەم‬ ‫بە توندی بەردەوامە‪.‬‬ ‫ئەوکاتە که بزوتنەوەی ئایینی لەجیهان‬ ‫پەر‌ه دەستێنێت‪ ،‬بزوتنەوەی ژنان بەرامبەری‬ ‫س��ەرک��وت دەبێتەوه‌‪ .‬حزبەکانی راستگه‌را‬ ‫لەرۆژهەاڵت و رۆژئ��اوا وەک یەکتر وان‪.‬‬ ‫لەهەموو ئایینەکان‪ ،‬وەک جولەکەیی‪،‬‬ ‫مەسیحییەت و ئیسالم‪ ،‬هیندویسم و‬ ‫بودایسم ژنانی یەکەم قوربانین‪.‬‬ ‫لە زۆربەی ئایینەکاندا لەگەڵ‬ ‫ژن����ان ب��ە ش��ێ��وازێ��ک��ی زۆر‬ ‫جیاواز و خراپتر لەپیاوان‬ ‫ه��ەڵ��س��وک��ەوت دەک���ات‪.‬‬ ‫لەهەموو جیهان‪ ،‬وەک‬ ‫سەردەمی داگیرکاری‬

‫بەریتانیا‪ ،‬دین و ئایینیان بۆ بەدەستهێنان‬ ‫و گەیشتن بە ئامانجەکانیان و دەستکەوتە‬ ‫ئابوورییەکان بەکار دەهێنا‪.‬‬ ‫ئەمەش دەستکەوتێکی گرنگ و پۆزێتیڤی‬ ‫هەیە که بزوتنەوە ئازادیخوازییەکانی ژنان‬ ‫لەسەرانسەری جیهان رۆڵی خەباتی خۆیان‬ ‫بۆ جیاکردنەوەی دین و ئایین لەسیاسەت‬ ‫گەشە پێئەدەن و بەمشێوەیە بۆ سیکۆالر‬ ‫و ع��ی��ل��م��ان��ی��ک��ردن��ی س��ی��اس��ەت��م��ەدارەک��ان‬ ‫ت��ێ��دەک��ۆش��ن‪ .‬ژن���ان ئ��ەزم��وون��ی گ��ەورەی��ان‬ ‫لەسیستەمی داگ��ی��رک��اران��ەی ئیسرائیل‪،‬‬ ‫حکومەتی مسیحی لەرژیمی ئاپارتایدی‬ ‫ئەفریقای باشور و رژیمی تۆتالیتار و دژه‌‬ ‫مرۆڤایەتییەکان ل��ەئ��ێ��ران‪ ،‬ئەفغانستان و‬ ‫حکومەتە ئایینەکانی بەدەستهێناوە‪.‬‬ ‫پاشەکشەی نەتەوە یەکگرتووەکان‬ ‫مافی ژن��ان لەسەرەکی ترین هۆکاری‬ ‫پ��ێ��ک��دادان��ەک��ان��ی س���ی س��اڵ��ی راب������ردووە‬ ‫ل��ەزۆرب��ەی واڵت��ان��ی جیهاندا‪ ،‬هێزەکانی‬ ‫راستگه‌را لەگەڵ کڵیسا‌کانی کاتۆلیک و‬ ‫هێزەکانی سەرمایەداری لەئەوروپا و ئەمریکا‬ ‫هاوکار و پاڵپشتی یەکتر بوون‪ .‬هەرچەنده‬ ‫ل��ەن��ێ��وان مەسیحییەکان و‬ ‫ئیسالمییەکان ناکۆکی‬ ‫هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم لەپراکتیکدا‬ ‫ل��ەدژای��ەت��ی��ک��ردن��ی مافی‬ ‫ژن�������ان ل����ەگ����ەڵ گ���روپ���ە‬ ‫ڕاستگه‌راکانی ئیسالمی‬ ‫لەئاسیا و ئەفریقا هاوکاریان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫ل�����ەزۆرب�����ەی واڵت���ان���ی‬ ‫رۆژئ������اوا و رۆژه������ەاڵت‪،‬‬ ‫هێزە ئایینیە راستگه‌راکان‬ ‫ل�‌ه لەناوبردنی مافە رەوا‬ ‫و ی��اس��ای��ی��ەک��ان��ی ژن���ان‬ ‫س��ەرک��ەوت��وو ب��وون‪ ،‬هەموو‬ ‫ئەمکارانە لەژێر دروشمی «ئازادی ئایینی»‪،‬‬ ‫«م��اف��ی زۆری��ن��ە و ڕێزگرتن لەپێناسەی‬ ‫سەرەتایی» روویداوە‪ .‬ئەم بەناو مافی زۆرینە‬ ‫و ڕێزگرتن لەئایین و پێغەمبەرەکان‪ ،‬تەنانت‬ ‫نەتەوە یەکگرتووەکانیشی لەژێر کاریگەری‬ ‫خۆی بردووە و لێرەدا نەتەوە یەکگرتووەکانیش‬ ‫لەیاساکانی خۆی پاشەکشەی کردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جیاوازی هەیە لەنێوان رەخنەگرتنی زانستی‬ ‫و پێشکەوتوو خواز لەالیه‌ک و سوکایەتی‬ ‫کردن لە الیکیترەوە‪.‬‬ ‫بەبێ رەخنەگرتن لەکڵیسا‌کانی ئەوروپای‬ ‫س �ه‌ده‌ک��ان��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا ن��ەم��ان��دەت��وان��ی به‬ ‫سەردەمی رێنێسانسی (ژیانەوە) و سەردەمی‬ ‫پێشکەوتنی زانستی بەمشێوەوەیە کە ئەمڕۆ‬

‫پەیامی ژنان لەرێنێسانس تا بەئەمڕۆ‬

‫ه��اوک��اری ب��ۆ رزگ���اری جیهان لەدەستی‬ ‫سەرمایەداری بوو‪ .‬سیستەمێک که لەهەر‬ ‫بیانوێکی سەربازی‪ ،‬داگیرکەرانە‪ ،‬ئایینی و‬ ‫رۆشنبیرى بۆ بەهێزکردنی دەسەاڵتی خۆی‬ ‫لەسەر سیاسەت و راگەیاندنەکان بەکار‬ ‫دێنێت‪.‬‬ ‫ئیتر وانەماوە که داوای رزگ��اری ژنان‬ ‫ب��ت��وان��ی��ن ل����ەداواک����اری‬ ‫چ��������ەوس��������اوەک��������ان و‬ ‫کۆچبەرەکان لەنەتەوە‬ ‫ج��������ۆراوج��������ۆرەک��������ان‬ ‫جیاکەینەوە‪ ،‬بەڵکو ئێمە‬ ‫بەرووناکی ده‌بینین که‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��ی�ه‌ک��ی نزیک‬ ‫ل��ەن��ێ��وان��ی��ان س��ەرک��وت��ی‬ ‫ڕەگ�����ەزی و ج��ی��اوازی‬ ‫چینایەتی‪ ،‬ن��ەت��ەوەی و‬ ‫ئایینی‪.‬‬ ‫م���������ن ل�����ەک�����ات�����ی‬ ‫ب�������ەش�������داری�������ک�������ردن‬ ‫ل��ەک��ۆن��ف��ران��س��ی ژن���ان‬ ‫لەنیۆرک‪ ،‬لەساڵەکانی‬ ‫(‪ )60‬بۆ بزوتنەوەی ژن��ان لەکۆمەڵگای‬ ‫ئەمریکا و کۆمەڵگای ئ��ەوروپ��ی ک��ارم‬ ‫دەکرد‪ .‬لەوکاتە بەشیوعی بوون تاوانبار بووم‪،‬‬ ‫لەسەر پەیوەندیدار بوون بە وشەکانی «چین»‬ ‫یان «هەژاری»‪ .‬بەاڵم لەمیسر شیوعییەکان‬ ‫منیان تاوانبار دەکرد که لەسەر کێشەیه‌کی‬ ‫«کەم گرنگ» وەک‪ :‬کێشەکانی‬ ‫ژن���ان‪ ،‬رەگ���ەز و خەتەنەی‬ ‫ژن���ان ک���ار دەک����ەم و‬ ‫ئ�����ەوان پ��ێ��ان��واب��وو‬ ‫ک��ه کێشەکانی‬ ‫«گ���������������ەورە»‪،‬‬ ‫گرفتی ئابووری‬ ‫و س��ی��اس��ی‪،‬‬ ‫لەالیەن منەوه‌‬ ‫گ������رن������گ������ی‬ ‫پ����ێ����ن����ادرێ����ت‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا من‬

‫له‌وێدا ئه‌ندامن‪ ،‬به‌اڵم کارى ناو فیدراسیۆن‬ ‫ب��ۆ ه �ه‌م��وو چین و ت��وێ��ژه‌ک��ان� ‌ه به‌گشتى‬ ‫و ش���ارى ک��ۆی� ‌ه ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ى‪ .‬ب��ۆی� ‌ه ک��ارى‬ ‫هاوبه‌شمان نه‌کردوو‌ه بۆ ژنانى شارى کۆیه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ل �ه‌وان �ه‌ی � ‌ه ک�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م��ى هه‌موو‬ ‫الیه‌کمان بێ‪ .‬جێگاى داخیشه‌!»‪.‬‬ ‫ل����ه‌وه‌اڵم����ى ئ������ه‌وه‌ى ت���اچ���ه‌ن���د رێ��گ��رن‬ ‫له‌ئه‌نجامدانى فره‌ژنى‪ ،‬به‌هر‌ه وتى «فره‌ ژنى‬ ‫حه‌رامه‌‪ ،‬چونک ‌ه ئاینى ئیسالم که‌ ده‌ڵێ‬ ‫(‪ )4‬ژن فره‌ژنى له‌وه‌ش زیاتر ده‌گرێـته‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆر پیاو ده‌ڵێن ئ �ه‌و‌ه سوننه‌تى پێغه‌مبه‌ر‌ه‬ ‫ده‌بێ (‪ )4‬ژن بێنین‪ .‬ئه‌و‌ه هه‌ڵه‌ی ‌ه و ناکرێ‬ ‫به‌بێ هیچ ه��ۆی�ه‌ک پیاو ژنێکى دیک ‌ه‬ ‫بێنێ‪ .‬به‌اڵم ئه‌و پیاوه‌ى که‌ ژنه‌که‌ى ناتوانێ‬ ‫په‌یوه‌ندى ژن و مێردایه‌تى ئه‌نجام ب��دا‪ ،‬یا‬ ‫نه‌خۆش بێ یاخود منداڵى نه‌بێ ئه‌وکات‬ ‫ئه‌گه‌ر توانى ع�ه‌دال�ه‌ت له‌به‌رچاو بگرێ‬ ‫ده‌توانێ ژن بێنێ‌‪ .‬خواى گه‌ور‌ه ده‌فه‌رموێ‬ ‫«ئه‌گه‌ر ترسان عه‌داله‌تتان پێ ناکرێ‪،‬‬ ‫ژنێکى دیک ‌ه مه‌هێنن»‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و هۆیان ‌ه‬ ‫هه‌بن ئێم ‌ه دژى ژنهێنانى پیاوه‌ک ‌ه نین‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫دژى ژنهێنان ناوه‌ستین و پشتیوانیشى لێ‬ ‫ناکه‌ین‪ .‬به‌اڵم پێموای ‌ه پیاو ژنێک به‌ئاشکرا‬ ‫بێنێ زۆر باشتر‌ه له‌خیانه‌تى هاوسه‌رى ک ‌ه‬ ‫پیاوه‌کان زۆرج��ار ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ى خێزانه‌که‌یان‬ ‫به‌دزییه‌و‌ه ده‌یکه‌ن»‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ل���ه‌ه���ه‌م���وو ک��ات��ێ��ک��دا پ��ێ��م��وای� ‌ه‬ ‫پێشێلکردنى م��اف��ى ژن �ه‌ک �ه‌ی �ه‌‪ .‬ئ�ه‌گ�ه‌ر‬ ‫رۆژێ����ک پ��ی��اوه‌ک � ‌ه ن��ه‌خ��ۆش ب����وو‪ ،‬ک �ه‌م‬ ‫ئه‌ندام بوو‪ ،‬منداڵى نه‌بوو ئه‌وا که‌س رێگ ‌ه‬ ‫ب�ه‌ژن�ه‌ک� ‌ه ن���ادات شووێکى دیکه‌ بکات‪،‬‬ ‫ده‌بێ وه‌ک ئه‌رک چاودێرى هاوسه‌ره‌که‌ى‬ ‫و منداڵه‌کانى بکات‪ .‬به‌اڵم بۆ ده‌بێ ژنان‬ ‫ببن ‌ه قوربانى پیاوان‪.‬‬

‫ئەیبینین پێبەگەین‪.‬‬ ‫ب��ەم��ج��ۆرە ئ��ەگ��ەی��ن ب����ه‌دوا ڕۆژەک���ان���ی‬ ‫ڕێ��زگ��رت��رن ل�����ەڕۆژی ج��ی��ه��ان��ی ژن����ان لە‬ ‫سکاندیناڤیا‪ ،‬ئەو رۆژانەی که رەخنەگرتن‬ ‫لەناوەند و ڕێکخراوە ئایینیەکان ناوەڕۆکی‬ ‫کۆبوونەوەکانمان بوو‪.‬‬ ‫ئێمە ل��ەس��ەر ئ���ەم دروش���م���ە رێکەوتین‬ ‫«جیابوونەوەی کڵیسا لەحکومەت یەکێک‬ ‫لەمەسەلەکانی ژنانە»‪.‬‬ ‫بۆ؟ لەبەر ئەوەی‌ه که «هیچ هاواڵتییه‌ک‬ ‫بێ مافی تەواوی مەدەنی‪ ،‬بەیەکسانی و‬ ‫بەرامبەری ناگات‪»...‬‬

‫ن��ەوال س��ەع��داوی رەخ��ن��ەگ��ر‪ ،‬ن��ووس��ەر‪،‬‬ ‫رۆم��ان ن��ووس‪ ،‬پ��ارێ��زەری مافی م��رۆڤ و‬ ‫بەتایبەت پ��ارێ��زەری مافی ژنانی میسر‬ ‫لە (‪ )1930/10/27‬لەیەکێک لەگوندەکانی‬ ‫ن���زی���ک ب���ەق���اه���ی���رە پ��ای��ت��ەخ��ت��ی میسر‬ ‫لەدایکبوو‪ ،‬لە (‪ )24‬ساڵەییدا لەکۆلێژی‬ ‫پزیشکی زانکۆی قاهیره دەرچووە‪ .‬لەساڵی‬ ‫(‪ )1955‬وەک پزیشک دەستی بەکارکرد‪،‬‬ ‫بەاڵم لەساڵی (‪ )1972‬بەهۆی روانگەکانی‬ ‫و ئەو پەرتۆکانەی که باڵوی کردوه‌تەوه‌‬ ‫بەفەرمانی وەزی��ری تەندروستی ئەوکات‬ ‫ل��ەک��ارەک��ەی دەرک���را‪ .‬یەکەمجار لەساڵی‬ ‫(‪ )1982‬ره‌وانەی گرتوخانە کرا و نووسین‬ ‫و باڵوکردنه‌وه‌ی «یادەوەرییەکانی ژنانی‬ ‫زیندانی» بەرهەمی ئەم ئەزموونە تاڵە‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ن�����ەوال س���ەع���داوی ئ���ەن���دام���ی ک���ارای‬ ‫رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و به‌تایبەت مافی‬ ‫ژنانە لەمیسر و جیهانی عەرەب و کیشوه‌ری‬ ‫ئەفریقیایە و یەکێکە لەپشتیوانەکانی‬ ‫بزوتنەوەی ژنانی ئێران و کەمپینی یەک‬ ‫ملیۆن واژو‪ .‬تا بەئێستا زیاتر لە (‪)40‬‬ ‫پ��ەرت��وک��ی ل��ەب��وارەک��ان��ی رۆم���ان‪ ،‬کورتە‬ ‫چیرۆک‪ ،‬بیوگرافی‪ ،‬بوارەکانی مافی مرۆڤ‬ ‫و پزیشکی نووسیەوە و باڵویکردووه‌تەوه‌‪.‬‬

‫(‪ )170‬خوێندکارى به‌رده‌قاره‌مان له‌خوێندن بێ به‌شکراون‬ ‫«هه‌نگاوى مه‌ده‌نى ده‌گرینه‌به‌ر له‌پێناو خوێندنى منداڵه‌کانمان»‬ ‫ئا‪ /‬رێژین ساڵح‬ ‫له‌سه‌ره‌تاى ئه‌مساڵه‌وه‌ تائێستا (‪)170‬‬ ‫خوێندکارى پۆلى حه‌وته‌مى بنه‌ڕه‌تى‬ ‫له‌به‌رده‌قاره‌مان‪ ،‬به‌هۆى نه‌بوونى جێگه‌و‌ه‬ ‫هیچ وانه‌یه‌کیان نه‌خوێندوه‌ و ئه‌مه‌ش‬ ‫که‌سوکارى ئه‌و خوێندکارانه‌ى نیگه‌ران‬ ‫ک��ردووه‌‪ ،‬ئ�ه‌م کێشه‌یه‌ له‌کاتێکیشدای ‌ه‬ ‫خوێندنگه‌یه‌کى گه‌وره‌ نوێ کراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫و ده‌رگاکانى کلیل دراوه‌‪.‬‬ ‫س �ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌وه‌ى له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫خوێندنگه‌که‌وه‌ به‌و خوێندکارانه‌ وتراوه‌‪،‬‬ ‫بڕۆنه‌ م��اڵ�ه‌وه‌ تا بانگه‌واز ده‌ک��رێ��ت و‬ ‫ئ���اگ���ادار ده‌ک���رێ���ن���ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ب �ه‌ه��ۆى‬ ‫په‌رۆشى ئه‌و خوێندکارانه‌ بۆ خوێندن‬ ‫ه��ه‌م��وو رۆژێ����ک ب�ه‌ش��ێ��ک��ی��ان ده‌چ��ن � ‌ه‬ ‫به‌رده‌م خوێندنگه‌که‌ و چاوه‌ڕێ ده‌که‌ن‬ ‫و ته‌ماشاى خوێندنگه‌ى بابه‌گوڕگوڕى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫دی��ارى به‌کر‪ ،‬ته‌مه‌ن (‪ )13‬یه‌کێک ‌ه‬ ‫ل �ه‌خ��وێ��ن��دک��اره‌ک��ان��ى پ��ۆل��ى ح �ه‌وت �ه‌م��ى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى بابه‌گوڕگوڕ له‌به‌رده‌قاره‌مان‪،‬‬ ‫ب��ۆ ڕۆژن���ام���ه‌ى چ �ه‌ت��ر ق��س �ه‌ى ک���رد و‬ ‫وت���ى «ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده‌ ده‌وام�����ى خ��وێ��ن��دن‬ ‫ده‌ستیپێکردووه‌ و هاوڕێکانمان زیاتر‬ ‫له‌مانگێکه‌ ده‌وام ده‌ک�ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ى‬ ‫خوێندکارانى حه‌وتى بنه‌ڕه‌تى تا ئێستا‬ ‫ده‌واممان نه‌کردووه‌ و پێمان ده‌ڵێن جێگ ‌ه‬ ‫ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ره‌ک �ه‌ش��م��ان ده‌ڵ���ێ بێ‬ ‫جێگه‌یى ئێوه‌ له‌ده‌ستى ئێمه‌دا نییه‌»‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و خ��وێ��ن��دک��اره‌ پێی‬

‫ناخۆشه که‌ ده‌وام ناکات و ده‌یه‌وێت‬ ‫ک��ێ��ش �ه‌ک �ه‌ی��ان ب���ۆ چ����اره‌س����ه‌ر ب��ک �ه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬ئێمه‌ نازانین چى بکه‌ین‪،‬‬ ‫زۆر ناخۆشه‌ هه‌موو خوێندکاره‌کانى‬ ‫ت��ر ده‌چ��ن �ه‌ خوێندنگه‌ و ئ��ێ��م�ه‌ش ه�ه‌ر‬ ‫ده‌س��وڕێ��ی��ن�ه‌وه‌ ب�ه‌ ده‌ورى خوێندنگه‌دا‪،‬‬ ‫هه‌قه‌ چاره‌سه‌رێکى ئه‌م کێشه‌یه‌مان بۆ‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى خ��وێ��ن��دن��گ�ه‌ى ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى‬ ‫ب��اب�ه‌گ��وڕگ��وڕ‪ ،‬دی��ارى ن��ورى‪ ،‬ل�ه‌ب��اره‌ی‬ ‫ئ �ه‌م کێشه‌یه‌وه‌ ب�ه‌(چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند‬ ‫«ل���ه‌ک���ات���ێ���ک���دا ک����ه‌ خ���وێ���ن���دن���گ���ه‌ى‬ ‫بابه‌گوڕگوڕ خوێندنگه‌یه‌کى بنه‌ڕه‌تییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تواناى ئه‌وه‌ى نییه‌ جێگه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫(‪ )170‬خوێندکاره‌ دابین بکات که‌ ل ‌ه‬ ‫سنوره‌که‌دا ه�ه‌ن و له‌ خوێندنگه‌کانى‬ ‫تره‌وه‌ هێنراون بۆ ئه‌م خوێندنگه‌یه‌»‪.‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ب��اب �ه‌گ��وڕگ��وڕ ئ�ه‌وه‌ش��ى‬ ‫وت‪ :‬له‌به‌رئه‌وه‌ پێویست به‌ ک��ردن�ه‌وه‌ى‬ ‫خوێندنگه‌یه‌کى تر ده‌کات‪.‬‬ ‫پ �ه‌ی��ام��ن��ێ��ره‌ک �ه‌ی چ �ه‌ت��ر زان��ی��وی�ه‌ت��ی‬ ‫ئ�ه‌م کێشه‌یه‌ له‌کاتێکدایه‌ که‌ م��اوه‌ى‬ ‫سێ مانگه‌ خوێندنگه‌یه‌کى زیاتر ل ‌ه‬ ‫(‪ )20‬پۆلى له‌ به‌رامبه‌ر خوێندنگا‌ى‬ ‫بابه‌گوڕگوڕى بنه‌ڕه‌تى له‌ به‌رده‌قاره‌مان‪،‬‬ ‫ن���وێ ک����راوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى‬ ‫ت��ائ��ێ��س��ت��ا پ��ش��ت��گ��وێ خ�����راوه‌ و هیچ‬ ‫پێداویستییه‌کى له‌کورسى و ته‌خته‌ڕه‌ش‬ ‫بۆ دابین نه‌کراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌رگاى‬

‫خوێندنگه‌که‌ کلیل دراوه‌ و ب �ه‌ڕووى پێداویستییه‌کانى ئه‌و خوێندنگه‌یه‌ دابین گ���ۆپ���اڵ���ه‌ ب����ه‌ه����ۆى ده‌وام���ن���ه‌ک���ردن���ى‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ده‌ک���رێ���ت‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ری��ش پ��ێ��وی��س��ت بکات مامۆستاکانیان و بێ به‌شبوونیان ل‬ ‫خوێندکارانى ناوچه‌که‌ داخراوه‌‪.‬‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫و‬ ‫سازکرد‬ ‫خۆپیشاندانێکیان‬ ‫خوێندن‪،‬‬ ‫ترى‬ ‫‌کانى‬ ‫ه‬ ‫خوێندنگ‬ ‫‌ى‬ ‫ه‬ ‫زیاد‬ ‫‌ى‬ ‫ه‬ ‫‌ست‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫ک‬ ‫‌رى‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫‌ب‬ ‫ه‬ ‫�و‬ ‫�‬ ‫‌ڕێ‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ک��ی��ت��ره‌وه‌ جێگرى ب�ه‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬ ‫شاڕێى سلێمانى که‌رکوکیان داخست‪.‬‬ ‫دوان���������اوه‌ن���������دى ژی�������ل�������وان‪ ،‬ع���ه‌ل���ى بۆ ده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫باوکى یه‌کێکیتر له‌خوێندکاره‌کان‬ ‫بێبه‌شبوونى ئه‌و (‪ )170‬خوێندکار‌ه‬ ‫ع�ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان‪ ،‬س �ه‌ب��اره‌ت به‌کێشه‌ک ‌ه‬ ‫ب���ه‌ چ���ه‌ت���رى راگ���ه‌ی���ان���د‪ :‬ب��ی��ن��ای �ه‌ک له‌خوێندن نیگه‌رانى الى که‌سوکارى ک�ه‌ له‌پێناوى منداڵه‌که‌یدا نه‌یویست‬ ‫داب��ی��ن��ک��راوه‌ ب��ۆ خوێندنگاکه‌مان ک ‌ه خ���وێ���ن���دک���اره‌ک���ان دروس����ت����ک����ردووه‌ و ن��������اوى ب����ن����وس����ی����ن‪ ،‬ئ�������ام�������اژه‌ى ب��ۆ‬ ‫فه‌رمانى گۆڕینى دراوه‌ بۆ ئاماده‌یى هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌نجامدانى چاالکى مه‌ده‌نى ئ �ه‌وه‌ک��رد‪ ،‬ئه‌گه‌ر ب�ه‌و ش��ێ��وازه‌ ئ��اوڕ ل ‌ه‬ ‫ژیلوانى ک��وڕان‪ ،‬له‌و بینایه‌ى ئێمه‌شدا ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر به‌و شێوازه‌ منداڵه‌کانیان منداڵه‌کانمان ن�ه‌ده‌ن�ه‌وه‌ و کێشه‌که‌یان‬ ‫ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌ر ن �ه‌ک �ه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وا ن��اچ��اری��ن‬ ‫خوێندنگه‌یه‌کى بنه‌ڕه‌تى بکرێته‌وه‌ و له‌ خوێندن بێبه‌ش بکرێن‪.‬‬ ‫فایه‌ق ره‌حیم‪ ،‬دانیشتوى به‌رده‌قاره‌مان ئێمه‌ش خۆپیشاندان بکه‌ین و ناڕه‌زایى‬ ‫ئه‌و خوێندنکارانه‌ش ده‌توانن له‌بیناکه‌ى‬ ‫و باوکى یه‌کێک له‌ خوێندنکاره‌کان ده‌رببڕین‪.‬‬ ‫ئێمه‌دا درێژه‌ به‌ خوێندن بده‌ن‪.‬‬ ‫شارۆچکه‌ى به‌رده‌قاره‌مان ده‌که‌وێت ‌ه‬ ‫ل�ه‌ب��اره‌ى ئ �ه‌وه‌ى بۆچى تائێستا ئه‌و‌ه ل �ه‌ب��اره‌ى بێبه‌ش ب��وون��ى منداڵه‌که‌یه‌و‌ه‬ ‫ن �ه‌ک��راوه‌‪ ،‬جێگرى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ژیلوان له‌خوێندن وت��ى‪ :‬ئه‌گه‌ر پێوست بکات س��ن��ورى ب��ازی��ان��ه‌وه‌ و ن��زی��ک �ه‌ى (‪)37‬‬ ‫وت���ى‪ :‬ئ���ه‌و ب��ی��ن��ای�ه‌ ه��ی��چ ک �ه‌ره‌س��ت �ه‌ و هه‌موو هه‌نگاوێکى مه‌ده‌نى ده‌گرینه‌به‌ر کیلۆمه‌تر ل�ه‌ش��ارى سلێمانیه‌وه‌ دوور‌ه‬ ‫پێداویستییه‌کى خوێندنى تیا نییه‌‪ ،‬له‌پێناو گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى منداڵه‌کانمان بۆ و دان��ی��ش��ت��وان �ه‌ک �ه‌ى زی���ات���ر ل���ه‌ ش �ه‌ش‬ ‫ه���ه‌زار ک �ه‌س �ه‌‪ ،‬وه‌ک ئ��ۆردوگ��ای �ه‌ک‬ ‫ئێمه‌ش تا ئه‌و پێداویستیانه‌مان بۆ دابین خوێندن‪.‬‬ ‫ئه‌و هاواڵتییه‌ وتیشى‪ :‬وه‌ک وتویان ‌ه ل �ه‌الی �ه‌ن ڕژێ��م��ى س���ه‌دام���ه‌وه‌ ل �ه‌ دواى مه‌ستوره‌ مه‌حمود گ �ه‌ن��ج��ى ئ����ه‌م واڵت��� ‌ه‬ ‫ن�ه‌ک�ه‌ن‪ ،‬ئ��ام��اده‌ نین خوێندنگه‌که‌مان‬ ‫پێویستى ب �‌ه چ ج��ۆر‌ه‬ ‫ک��ارى ئه‌مڕۆ مه‌خه‌ره‌ سبه‌ینێ‪ ،‬ده‌بوو ساڵى (‪ )1985‬دروستکراوه‌ و ناونراوه‌‬ ‫بگوازینه‌وه‌‪.‬‬ ‫پرۆژه‌یه‌که‌‪ ،‬کام پرۆژه‌ی‌ه ده‌توانێ گه‌نج‬ ‫ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى پ�����ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى‪ ،‬پێشتر به‌ڕێوه‌به‌رى پ��ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى (مدینه‌ سالم) دواى ساڵى (‪)1991‬یش‬ ‫ل‌ه بێ ب���اوه‌ڕى بێنێت‌ه ده‌ره‌و‌ه و تێکه‌ڵ‬ ‫که‌مال ن��ورى‪ ،‬به‌ رۆژن��ام �ه‌ى (چه‌تر) ئه‌م کێشه‌یه‌ى چاره‌سه‌ر بکردایه‌ و هێند‌ه به‌ (باینجان) ناسراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌ى سێ‬ ‫ب �ه‌و دون��ی��ای�ه‌ى ب��ک��ات�ه‌و‌ه ک�‌ه راستینه‌ى‬ ‫ساڵه‌ ب�ه‌ ره‌س��م��ى ن��اوه‌ک �ه‌ى گ���ۆڕاوه‌ بۆ‬ ‫ى راگ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ئ �ه‌و بینایه‌ دان����راوه‌ بۆ دوایان نه‌خستایه‌‪.‬‬ ‫گه‌نجى تێدایه‌‪ ،‬کام پرۆژه‌ی‌ه بنه‌ڕه‌تیان ‌ه‬ ‫بێ به‌شبوونى ئ�ه‌م خوێندندکارانه‌ى (به‌رده‌قاره‌مان)‪.‬‬ ‫خوێندنگه‌ى ئاماده‌یى ژیلوان و سه‌رجه‌م‬ ‫یاخود درێژخایه‌نان‌ه ده‌توانێت تاڕاده‌یه‌ک‬ ‫پێداویستییه‌کانى دراوه‌ به‌ کۆمپانیا‪ ،‬شارۆچکه‌ى به‌رده‌قاره‌مان له‌کاتێکدایه‌‪،‬‬ ‫کێش‌ه و پرسى گه‌نج چ��اره‌س�ه‌ر بکات‪،‬‬ ‫که‌ هه‌فته‌ى رابردوو خوێندکارانى‬ ‫به‌اڵم تا ئێستا دابینیان نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫بێگومان‪ ،‬ئه‌و هه‌واڵنه‌شى له‌چوارچێوه‌ى‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى پ������ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى ئاماده‌یى ب�ه‌رده‌ق��اره‌م��ان ل ‌ه‬ ‫گه‌نجدا ده‌رێت بۆ چاره‌سه‌رى بگر‌ه زیاتر‬ ‫ئ�����ام�����اژه‌ى ب�����ه‌وه‌ش�����ک�����رد‪ :‬ب���ه‌م‬ ‫کاتین یاخود کورتخایه‌نن‪ ،‬له‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫ن���زی���ک���ان���ه‌ س����ه‌رج����ه‌م‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران باس له‌پرۆژه‌یه‌ک‬ ‫ک����را ک���‌ه ب���ۆ م���ه‌س���ه‌ل���ه‌ى چ���اره‌س���ه‌رى‬ ‫بێکارى گه‌نجان پێشنیارکراو‌ه ‌و دوات��ر‬ ‫په‌سه‌ندکراوه‌‪ ،‬پرۆژه‌ک‌ه بۆ ئه‌و گه‌نجانه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌رچ���ووى زانکۆ و په‌یمانگانگاکان ‌و‬ ‫له‌که‌رتى تایبه‌تدا کارده‌که‌ن‪.‬‬ ‫بێگومان ئامانج له‌م پرۆژه‌ی‌ه هاندانى‬ ‫گه‌نجانى ده‌رچووى زانکۆ و په‌یمانگاکان ‌ه‬ ‫ک‌ه له‌که‌رتى تایبه‌تدا کاربکه‌ن ‌و ئه‌و‬ ‫قورسایى کۆبوونه‌وه‌یه‌ى ل�ه‌ده‌ورى که‌رتى‬ ‫گشتیدا ه�ه‌ی�‌ه که‌مێک که‌مبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م‌ه به‌دیوێک له‌دیوه‌کان کارێکى باش ‌ه‬ ‫ده‌توانێک ئه‌و ئامانج‌ه بپێکێ ک‌ه ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ى بۆ داڕێژراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ب‌ه دیوێکى‬ ‫تردا ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه کاتى‌و کورتخایه‌ن‌ه و‬ ‫توێژێکى که‌مى گه‌نجى له‌نێو کێشه‌ى‬ ‫بێکارى گه‌نج ب‌ه بنه‌ما گ��رت��وو‌ه نه‌ک‬ ‫گه‌نجانى بێکار به‌گشتى‪ ،‬ئه‌و گه‌نجانه‌ى‬ ‫ل�ه‌ک�ه‌رت��ى ت��ای��ب�ه‌ت ک���ارده‌ک���ه‌ن که‌من‪،‬‬ ‫گه‌نجانێکى زۆر ل���ه‌و‌ه بێکارتر هه‌ی ‌ه‬ ‫چ ده‌رچ��و‪,‬ان��ى زان��ک��ۆ و په‌یمانگاکان‬ ‫چ گه‌نجانى ت��ر‪ ،‬بۆی‌ه هه‌موو کێشه‌ى‬ ‫بۆی‌ه منیش ل‌ه رێی رۆژنامه‌که‌تانه‌و‌ه به‌ڵێن‬ ‫ئ���ه‌م واڵت����‌ه ئ���ه‌وه‌ی���‌ه ل�����ه‌ده‌ورى خاڵێکى‬ ‫ب‌ه گه‌نجان ده‌ده‌م هه‌رچی پێویست بێ بۆ‬ ‫له‌کۆڵکه‌ره‌و‌ه ده‌خولێنه‌و‌ه نه‌ک خاڵێکى‬ ‫گه‌نجانی شارۆچکه‌که‌م ب‌ه پێى توانا بۆیان‬ ‫چ��اره‌س�ه‌ری��ان�ه‌‪ ،‬بۆی‌ه ب �ه‌ب��ڕواى ئێم‌ه ئه‌م‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام��ده‌ده‌م و کێشه‌کانی گه‌نجان‬ ‫پرۆژه‌یه‌ش له‌و چوارچێوه‌یه‌دایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫چاره‌سه‌رده‌که‌م»‪.‬‬ ‫ن��ات��وان��ێ��ک ئ��ه‌و کێشه‌ی‌ه به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫بڕواپێکه‌ر چاره‌سه‌ربکات‪ ،‬ده‌ک��را له‌پاڵ‬ ‫ئه‌مه‌دا پرۆژه‌یه‌کى تر هه‌بووایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫جێبکرایه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌ى ئ �ه‌وان �ه‌ى له‌که‌رتى‬ ‫تایبه‌ت ک��ارن��اک�ه‌ن چ��ى ب��ک�ه‌ن؟ ئ �ه‌وان‬ ‫هه‌ر له‌چاوه‌ڕوانى ‌و بێئومێدی دابن؟ یان‬ ‫چاره‌یه‌کى تر‪ ،‬بێگومان حکومه‌ت گه‌ر‬ ‫بیه‌وێت بودجه‌یه‌کى زۆرى له‌به‌رده‌ستدای ‌ه‬ ‫و پرسى گه‌نج‌و بێکاریش زۆر زیاتر له‌وه‌‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت‪.‬‬ ‫بۆی‌ه ده‌کرا له‌پاڵ ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه چه‌ندین‬ ‫ک��ارگ�ه‌ى حکومى بکرایه‌ته‌و‌ه ‌و به‌بێ‬ ‫جیاوازى ئه‌و گه‌نجانه‌ى تێدا دابمه‌زراندای ‌ه‬ ‫له‌وێ کاریان بکردایه‌‪ ،‬لێره‌دا حکومه‌ت‬ ‫ده‌یتوانى ئامانجه‌که‌ى درێژخایه‌نانه‌تر‬ ‫بکردایه‌‪ ،‬له‌الیه‌که‌و‌ه گه‌نجان به‌شى خۆیان‬ ‫له‌که‌رتى گشتیدا ه �ه‌ن‪ ،‬له‌الیه‌که‌شه‌و‌ه‬ ‫هانى ده‌دان له‌که‌رتى گشتى به‌پێى ئه‌و‬ ‫پ��رۆژه‌ی�‌ه کاربکه‌ن‪ ،‬ئ�ه‌وان�ه‌ى ده‌شمایه‌و‌ه‬ ‫ده‌یانتوانى له‌و کارگانه‌دا کاربکه‌ن ک ‌ه‬ ‫ح��ک��وم�ه‌ت خ��ۆى س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ى ده‌ک���رد‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش گه‌نجێکى به‌رهه‌مهێنى ده‌خوڵقاند‬ ‫هه‌م بۆ حکومه‌ت هه‌م بۆ خودى خۆى و‬ ‫باوه‌ڕبوونى به‌خۆى زیاتر ده‌بوو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌ی‌ه ره‌نگ‌ه کێشه‌ى کۆمه‌ڵێکى‬ ‫که‌م له‌گه‌نجان چار‌ه بکات ته‌نها هاندان ‌ه‬ ‫بۆ که‌رتى تایبه‌ت‪ ،‬به‌ڕاستیش که‌رتى‬ ‫تایبه‌ت لێر‌ه ئه‌وه‌ند‌ه پێش نه‌که‌وتوو‌ه یان‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه نیی‌ه ک‌ه چاره‌ى کێشه‌ى بێکارى‬ ‫که‌مێکیش ل �ه‌گ �ه‌ن��ج��ان ب��ک��ات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫به‌بڕواى من پێویست‌ه پرۆژه‌یه‌ک ک‌ه بۆ‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رى داده‌ڕێ��ژرێ��ت ب‌ه وردبینانه‌تر‬ ‫به‌گشتگیرانه‌تر داب��ڕێ��ژرێ��ت و هه‌وڵى‬ ‫چاره‌سه‌رى درێژخایه‌نه‌ى تێدا بێت نه‌ک‬ ‫له‌کۆڵکه‌ره‌وانه‌‪ .‬به‌هیوام حکومه‌ت بیرى‬ ‫فۆتۆ فەریق هەڵەبجەیی‬ ‫گەنجانی ناوچە دابڕاوەكان لە چاوەڕوانی بەڵێنەكانی حكومەتدان‬ ‫زیاتر و زۆرتر له‌پرسى گه‌نج بکاته‌وه‌‪.‬‬

‫گه‌نجانى دوزخورماتوو پارک و کتێبخانه‌یان ده‌وێت‬ ‫ئا‪ /‬تایه‌ر تۆفیق‬ ‫گه‌نجانی ش��ارۆچ��ک�ه‌ی دوزخ��ورم��ات��وو‬ ‫له‌نه‌بوونى پ��ارک و سه‌نته‌رى گه‌نجان ل ‌ه‬ ‫شارۆچکه‌که‌یاندا ده‌دوێن به‌پێویستى ده‌زانن و‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن ک‌ه ده‌سه‌اڵت ل‌ه کاتى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌ڵێنى دروستکردنی پێداون‬ ‫و نه‌ى بردۆت‌ه سه‌ر‪ ،‬قایمقامى شارۆچکه‌ک ‌ه‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت ک‌ه له‌به‌رنامه‌یاندای‌ه چه‌ندین‬ ‫پارک و کتێبخانه‌یه‌ی مۆدێرن له‌شارۆچکه‌ی‬ ‫دوزخورماتوو دروست بکه‌ن‪.‬‬ ‫فه‌رمان محه‌مه‌د‪ ،‬ته‌مه‌ن (‪ )22‬ساڵ‪،‬‬ ‫گه‌نجێکى ش��ارۆچ��ک�ه‌ى دوزخ��ورم��ات��وو‌ه و‬ ‫ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد له‌شاره‌که‌یاندا پارکێک‬ ‫نیی‌ه و وتى «تائێستا له‌م ش��اره‌دا پارکێک‬ ‫نیی‌ه تائێم‌ه بتوانین رۆژان‌ه کاتی تێدا به‌سه‌ر‬ ‫ب�ه‌ری��ن‪ ،‬ته‌نها یاریگایه‌کی تاتانی تێدای ‌ه‬ ‫ئه‌ویش ده‌بێت پاره‌بده‌یت تا بچیت‌ه ژووره‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌کاتی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌ڵێنمان‬ ‫پێدرا ک‌ه پارک و کتێبخانه‌یه‌کی گشتیمان‬ ‫بۆ بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها به‌ڵێن بوو‪ ،‬چه‌ندینجار‬ ‫س �ه‌ردان��ی الیه‌نی په‌یوه‌ندیدارمان ک��ردوو‌ه‬ ‫به‌ڵێنمان پێده‌ده‌ن و جێبه‌جێ ناکه‌ن»‪.‬‬ ‫خ���ه‌س���ره‌و ره‌ش���ی���د‪ ،‬ت����ه‌م����ه‌ن(‪ )36‬س��اڵ‌‪،‬‬ ‫گه‌نجێکی دیکه‌ى شارۆچکه‌که‌ی‌ه و له‌و‌ه‬ ‫ده‌دوێ���ت ک‌ه ب���اوه‌ڕى ب�ه‌و به‌ڵێنان‌ه نیی‌ه ک ‌ه‬ ‫ب‌ه گه‌نجانى ده‌ده‌ن وتی «من هیچ باوه‌ڕم‬ ‫ب�ه‌و به‌ڵێنان‌ه نیی‌ه ک‌ه له‌الیه‌ن به‌رپرسانه‌و‌ه‬ ‫پێمانده‌درێت‪ ،‬چونک‌ه له‌کۆبوونه‌وه‌کانی‬ ‫خۆیاندا باسی ئه‌وکێشانه‌ده‌که‌ن گه‌نجی ئه‌م‬ ‫شار‌ه رووبه‌ڕووی بووه‌ته‌و‌ه به‌ڵێنده‌ده‌ن ک‌ه بۆمان‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪ ،‬دوای کۆبوونه‌وه‌که‌یش هه‌ر‬ ‫ده‌ڵێی ئ�ه‌وان نین ئه‌و به‌ڵێنه‌یان داوه‌»‪ .‬ئه‌م‬ ‫گه‌نج‌ه هێما بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات ک‌ه به‌هۆى‬ ‫نه‌بوونى ئ�ه‌و خزمه‌تگوزاریانه‌و‌ه بۆ گه‌نج‬ ‫واده‌کات گه‌نج کۆچبکه‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت‬ ‫و جه‌ختى کرده‌و‌ه وتى «رۆژان‌ه گه‌نجی ئه‌م‬ ‫شار‌ه هه‌ر وه‌ک ساڵه‌کانی (‪)1997-1996‬‬ ‫کۆچ ده‌که‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک�‌ه هیچ شتێک ب��ۆ گه‌نجی ئ �ه‌م ش��ار‌ه‬ ‫نه‌کراوه‌‪ ،‬دیارده‌ی بێکاری گه‌وره‌ترین کێشه‌ی‬

‫گه‌نجانه‌‪ ،‬که‌چی ل���ه‌خ���وارووی عێراقه‌و‌ه‬ ‫گه‌نجی عه‌ره‌بیان هێناو‌ه لێره‌دا کارده‌که‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ی گه‌نجانی شار بێبه‌شین له‌هه‌موو‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌ک و ناتوانین بژێوی ژیانی‬ ‫خۆمان دابین بکه‌ین»‪.‬‬ ‫گ �ه‌ن��ج��ان��ى ش���ارۆچ���ک���ه‌ک���‌ه ه��ێ��م��ا بۆ‬ ‫ک�ه‌م��وک��ورت��ى کتێبخانه‌ى دوزخ��ورم��ات��وو‬ ‫ده‌که‌ن ک‌ه سه‌رچاوه‌ى کوردى که‌م تێدای‌ه و‬ ‫ده‌وروپشتى کتێبخانه‌که‌ش هێز‌ه ئاسایشییه‌کان‬ ‫ده‌وره‌ی���ان داو‌ه پێیانوای‌ه ک‌ه ئه‌م‌ه واده‌ک��ات‬ ‫نه‌چن بۆ کتێبخانه‌که‌‪.‬‬ ‫فریشت‌ه ره‌ش��ی��د‪ ،‬ت �ه‌م �ه‌ن (‪ )21‬س��اڵ‪،‬‬ ‫ده‌رب����اره‌ى کتێبخانه‌که‌یان ده‌دوێ���ت و ئه‌و‌ه‬ ‫پشتراست ده‌کاته‌و‌ه و وتى «کتێبخانه‌یه‌کمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ی کچ ناتوانین ب��ۆی بچین‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی چ���وارده‌وری ئه‌و کتێبخانه‌ی ‌ه‬ ‫به‌هێزه‌کانی پۆلیس و سوپای عێراق گیراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م‌ه جگ‌ه له‌وه‌ی کتێبخانه‌ک‌ه زۆر کۆن‌ه و‬ ‫تائێستا نۆژه‌ن نه‌کراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌رووی کتێبیشه‌و‌ه‬ ‫کتێبێکی زۆر که‌می تێدای‌ه ک‌ه به‌شی هه‌ر‌ه‬ ‫زۆری عه‌ره‌بییه‌‪ ،‬داواک��ارم کتێبخانه‌یه‌کی‬ ‫نوێ له‌شاره‌که‌مان درووستبکرێت»‪.‬‬ ‫دوزخورماتوو ده‌که‌وێت‌ه باشورى که‌رکوکه‌وه‌‬ ‫و زۆربه‌ى دانیشتونه‌که‌ى کورد‌ه و یه‌کێکیش ‌ه‬ ‫له‌ناوچ‌ه دابڕێندراوه‌کانى هه‌رێمى کوردستان‪.‬‬ ‫ه��ون �ه‌ر ج���ه‌الل‪ ،‬یه‌کێک له‌ئه‌ندامانی‬ ‫رێکخراوی الوانی شاره‌که‌‪ ،‬وتی‪ :‬گه‌نجانی‬ ‫ش��اره‌ک��ه‌م��ان ل �ه‌چ��او گ�ه‌ن��ج�ه‌ک��ان��ی ت��ری‬ ‫ش��اره‌ک��ان��ی ت��ر زۆر پ �ه‌راوێ��زخ��راوی��ن‪ ،‬لێره‌دا‬ ‫شوێنێک نیی‌ه بۆ گه‌نجان تابتوانن رۆژان ‌ه‬ ‫ک��ات��ی ت��ێ��دا ب �ه‌س �ه‌ر ب���ه‌رن‪ ،‬چ�ه‌ن��د جاریش‬ ‫به‌ڵێنیان پێداوین بۆ دروستکردنی پارکێکی‬ ‫گه‌ور‌ه له‌شاره‌که‌مان‪ ،‬به‌اڵم تائێستا جێبه‌جێیان‬ ‫نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫قایمقامی شارۆچکه‌ی دوزخ��ورم��ات��وو‪،‬‬ ‫ش���ه‌الل ع���ه‌ب���دول‪ ،‬ب��ه‌(چ��ه‌ت��ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د‬ ‫«پشتگیری ت�����ه‌واوی گ �ه‌ن��ج��ان ده‌ک���ه‌م‪،‬‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رن��ام�ه‌م��ان��دای�‌ه ل �ه‌ب��ودج �ه‌ی ئه‌مساڵدا‬ ‫خزمه‌تێکی باش به‌گه‌نجانی شاره‌ک‌ه بکه‌ین‪،‬‬ ‫چه‌ندین پارک و کتێبخانه‌یه‌کی مۆدێرن‬ ‫له‌شارۆچکه‌ی دوزخورماتوو دروستده‌که‌ین‪،‬‬

‫‪9‬‬

‫کام پرۆژه‌یه‌ بۆ گه‌نج‬

‫به‌رپرسێکی رێکخراوێکی ژنان‌‪:‬‬

‫کارى هاوبه‌شمان نه‌کردووه‌ بۆ ژنانى شارى کۆیه‬

‫ئا‪ /‬گه‌الوێژ مێهفه‌ر‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪8‬‬

‫ژنى ناو قه‌فه‌سه‌کان‬ ‫ئه‌و جوگرافیایه‌ى ک ‌ه‬ ‫لێوار ئارتین ب ‌ه کوردستان ناو ده‌برێت‬ ‫باخچه‌یه‌ک ‌ه پڕ له‌گوڵى‬ ‫ره‌ن��گ��اوڕه‌ن��گ‪ ،‬دی��ن و داب و نه‌ریت‬ ‫و زم��ان و دیالێکته‌ک ‌ه جیاوازه‌کانى‬ ‫زم���ان‪ ،‬س����ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌و ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��دى و‬ ‫جیاوازییه‌ش ئه‌گه‌ر خاڵى مرۆڤبوون‬ ‫و ژینگه‌ى هاوبه‌ش ل�ه‌م جوگرافیای ‌ه‬ ‫داب��ب��ڕدرێ��ت‪ ،‬ئ �ه‌و‌ه چ�ه‌وس��ان��دن�ه‌وه‌ى ژن‬ ‫به‌ یه‌که‌و‌ه گرێمان ده‌دات �ه‌و‌ه و ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌و مانای ‌ه نایه‌ت ک ‌ه ته‌نها کوردستان‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئێستا ژن له‌ئاستى‬ ‫جیهانیدا ب ‌ه گه‌وهه‌رى خۆى نامۆکراوه‌‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگاى کوردى کۆمه‌ڵگایه‌ک ‌ه‬ ‫هێرشێکى چینایه‌تیی ‌ه ک ‌ه سه‌رمای ‌ه‬ ‫کرۆکى ئه‌م چینایه‌تییه‌‪ ،‬ئایدۆلۆژیی ‌ه‬ ‫دینیی ‌ه میتافیزیکییه‌کانیش ب ‌ه وێنه‌ى‬ ‫چیمه‌نتۆ ئ �ه‌م پێکهات ‌ه هێرشه‌که‌یان‬ ‫پته‌وتر ک���ردوه‌‪ .‬ئیستا م��رۆڤ��ى ک��ورد‬ ‫ل �ه‌ن��ێ��وان ب���ه‌ژه‌وه‌ن���دى ت���اک و کێش ‌ه‬ ‫ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی��ی �ه‌ک��ان��ى ه��ه‌ڵ��ق��واڵوى‬ ‫ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى و دن��ی��اى ت�ه‌ک��ن�ه‌ل��ۆژی��ا‬ ‫و ئ �ه‌خ�لاق��ی��ات��ى دی��ن��ى س���ه‌رگ���ه‌ردان‬ ‫ده‌سووڕێته‌وه‌‪ .‬ژیان له‌ ره‌وشێکى وه‌هادا‬ ‫دۆزه‌خێک ‌ه ک ‌ه مرۆڤ تیایدا ده‌سووتێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌ن���دێ���ک ل���ه‌ت���اک���ه‌ک���ان���ى ئ���ه‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگای ‌ه له‌چوارچێوه‌ى ئه‌خاڵقیاتى‬ ‫بنه‌ماڵه‌‪ ،‬عه‌شیر‌ه و ن �ه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ب��وون و‬ ‫ره‌نگى خۆیان ون ده‌ک �ه‌ن و ده‌توێنه‌و‌ه‬ ‫یا خود ب ‌ه گه‌وهه‌رى خۆدى نامۆ ده‌بن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌حالێکدای ‌ه له‌م چوارچێوانه‌دا‬ ‫هه‌وڵدانى تاک و ئیراده‌ى م��رۆڤ و‬ ‫تێگه‌یشتن به‌بنه‌ما نه‌گیراوه‌‪.‬‬ ‫مرۆڤ له‌م چوارچێوانه‌دا به‌ر له‌وه‌ى ل ‌ه‬ ‫دایک بێت شوناسێکى بۆ دیارى کراوه‌‪،‬‬ ‫ئ�ه‌م شوناسه‌ دوور نییه‌ له‌ئه‌قڵییه‌تى‬ ‫پ��ی��اوس��االرى و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���خ���وازى و‬ ‫ئ��اوێ��ت � ‌ه ب���وو ب�� ‌ه خ���وراف���ات‪ .‬دینیش‬ ‫وه‌ک ده‌رهاویشته‌یه‌کى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫ب��اوک��س��ااڵر ل���ه‌م پ��ان��ت��ای �ه‌دا ب����ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌س����ووڕێ����ت����ه‌وه‌‪ .‬ژن ک��ات��ێ��ک ل �ه‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگای ‌ه ل ‌ه دایک ده‌بێت په‌روه‌رده‌ى‬ ‫دیاریکراوى بۆ دان��راوه‌ و مه‌حکوم ب ‌ه‬ ‫هه‌ست و عاتف ‌ه و ک �ه‌م ئه‌قل ک��راو‌ه‬ ‫و ئه‌مه‌ش له‌حالێکدایه‌ ک ‌ه هه‌ست و‬ ‫عاتیف ‌ه له‌خاڵ ‌ه به‌هێزه‌کانى مرۆڤن ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌وه‌ى ئه‌قلیش ب ‌ه ئه‌ژمار دێن و‬ ‫ئه‌م هه‌ست و عاتیفه‌ی ‌ه ب�ه‌ره‌و سروشت‬ ‫و ژیانمان ده‌باته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم به‌ داخه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫وه‌ک سیمۆن دیبۆڤوار ده‌ڵێت «ژن‪،‬‬ ‫به‌ژنى له‌دایک نابێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌کرێت‬ ‫ب ‌ه ژن»‪ ،‬واتا له‌گه‌وهه‌ر و خۆى دور‬ ‫ک��راوه‌ت�ه‌وه‌ تائه‌و ئاست ‌ه ک ‌ه ت �ه‌واو ژن‬ ‫وه‌ک گه‌وهه‌رى خۆدى له‌ناوسروشتدا‬ ‫سڕاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫بوونى ژن له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا بوونێکى‬ ‫نه‌زۆکه‌‪ ،‬ژن پاشکۆى بنه‌ماڵ ‌ه و خزم‬ ‫هۆز و عه‌شیر‌ه و نه‌ته‌وه‌ی ‌ه و پێویست ‌ه ب ‌ه‬ ‫سازى ئه‌مانه‌ش بڕه‌قسێت و ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫ئه‌م قاڵبان ‌ه جێگاى نابێته‌وه‌‪ ،‬ژن ده‌کرێت‬ ‫هه‌موو شت بێت ته‌نها خ��ۆى نه‌بێت‪.‬‬ ‫کاتێک ک� ‌ه فێرى زم��ان ده‌ب��ێ��ت ئه‌و‬ ‫زمان و ئه‌ده‌بیاته‌ پڕاوپڕه‌ له‌شکاندنى‬ ‫ئیراده‌ى ژن و هه‌موو کار‌ه نه‌شیاوه‌کان‬ ‫به‌هى ژنانه‌‪ .‬کاتێک ژن بیه‌وێت بوونى‬ ‫خۆى پێشان بدات و ده‌رکه‌وێت‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫ته‌واو هێز و تواناى خۆى بخاته‌گه‌ر تا‬ ‫ئ �ه‌و ش��ون��اس�ه‌ى ک � ‌ه ب��ۆى دی��اری��ک��راو‌ه‬ ‫هه‌ڵیبوه‌شێنێته‌و‌ه یا خود ئه‌و باره‌ى ک ‌ه‬ ‫لێى بارکراو‌ه فرێیبداته‌وه‌ و دوباره‌ خۆى‬ ‫بئافرێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌رکى ژن��ان ئافراندنه‌وه‌ى دووب��ار‌ه‬ ‫گ���ه‌وه���ه‌رى خ��ۆدی��ی �ه‌‪ .‬ئێستا ژن ل ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگاى ک���وردى ل � ‌ه ق�ه‌ی��ران��دای�ه‌‪،‬‬ ‫ق �ه‌ی��ران ل���ه‌و‌ه دای��� ‌ه ک � ‌ه ئ��ه‌و شوناس ‌ه‬ ‫باوکساالریی ‌ه ب ‌ه شوناسى خۆى ده‌زانێت‪.‬‬ ‫شێرکۆ بێکه‌س له‌ باره‌ى ژنه‌و‌ه ده‌ڵێت‬ ‫«مێ بۆ بێده‌نگى و مووبه‌ق و پێخه‌ف‬ ‫و هیچى تر نا» راست ‌ه ئه‌م ‌ه واقیعى‬ ‫ژن ‌ه ک ‌ه شێرکۆ هێناویه‌تی ‌ه سه‌ر زمان‪.‬‬ ‫چۆن وابکه‌ین ک ‌ه ژن بزانێت بێده‌نگى و‬ ‫مووبه‌ق و پێخه‌ف قه‌فه‌سێک ‌ه و هیچیتر‬ ‫ن��ا چ��ۆن واب��ک�ه‌ی��ن ک � ‌ه بولبولى دیل‬ ‫بوو بۆ ره‌نگ و ده‌نگى خۆى و دار و‬ ‫دارستان بگه‌ڕێته‌وه‌؟ ئه‌م ‌ه واقیعى ژن ‌ه‬ ‫«واقعێکى تاڵ»‪.‬‬

‫رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کان وه‌ک یه‌کێک‬ ‫له‌فاکته‌ره‌کانى دیموکراسى له‌هه‌ر واڵتێکدا‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێ��ن‪ .‬له‌شارى کۆیه‌دا چه‌ندین‬ ‫رێکخراوى مه‌ده‌نى تایبه‌ت به‌ژنان هه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫هه‌ر یه‌کێکیان ه�ه‌وڵ بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫کێشه‌ى ژنان ده‌ده‌ن‪ .‬به‌اڵم تاچه‌ند توانیویان ‌ه‬ ‫سه‌رکه‌وتووبن و رێگه‌چار‌ه بۆ کێشه‌کانى‬ ‫ژنان بدۆزنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چیمه‌ن ره‌فیق‪ ،‬به‌رپرسى یه‌کێتى ژنانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل��ق��ى ک��ۆی��ه‌‪ ،‬ئ���ام���اژه‌ى ب �ه‌و‬ ‫کێشان ‌ه کرد ک ‌ه له‌وێ ه ‌هن‌و وتى «ئه‌و‬ ‫کێشانه‌ى رووبه‌رومان ده‌بنه‌و‌ه زیاتر ئه‌وانه‌ن‬ ‫ک ‌ه کچێک حه‌زده‌کات شوو به‌کوڕێک‬ ‫بکات ماڵى باوکى یا مامى‪ ،‬ئامۆزاى یان‬ ‫خاڵۆزاى رازى نابێ‪ ،‬دیار‌ه پێشتر زۆرتر بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا که‌متر بۆته‌وه‌‪ .‬کێشه‌ى مۆبایل‬ ‫ئێستا یه‌کجار زۆرب��ووه‌‪ ،‬ئێم ‌ه نازانین ک ‌ه‬ ‫کچه‌ک ‌ه یا ژنه‌ک ‌ه ئاگادار‌ه یا ئاگادارنیی ‌ه‬ ‫نازانین‪ .‬چونک ‌ه ئامێرێکى وامان ل ‌ه النی ‌ه‬ ‫تاوه‌کو ئه‌و ده‌نگان ‌ه لێکیان جیا بکه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند کێشه‌یه‌ک هاتونه‌ت ‌ه المان گه‌وره‌ترین‬ ‫کاره‌ساتى لێ که‌وتووه‌ته‌وه‌‪ .‬خێزانى کچ و‬ ‫کوڕه‌ک ‌ه بۆت ‌ه شه‌ڕیان‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر مۆبایل‪.‬‬ ‫کێشه‌ى دیکه‌شمان ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ل�ه‌س�ه‌ر ب��وارى‬ ‫ئ��اب��ورى‪ .‬ب�ه‌ڕاس��ت��ى ئ�ه‌م��ڕۆ ئ��اب��ورى ب �ه‌ره‌و‬ ‫گرانییه‌کى زۆر ده‌چ��ێ‪ .‬ژنیش پێویستى‬ ‫به‌پێداویستى ژیان هه‌ی ‌ه و ئه‌وانه‌ش هه‌مووى‬ ‫ده‌بنه‌ هۆى ناکۆکى و ناخۆشى نێو خێزان‬ ‫و لێکجیابوونه‌و‌ه و شه‌ڕ و ئاژاو‌ه هه‌مووى‬ ‫رووبه‌ڕومان ده‌بێته‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ش ب ‌ه شێوازێکى‬ ‫ج��وان بۆیان چ��اره‌س�ه‌ر ده‌ک�ه‌ی��ن‪ .‬له‌مساڵدا‬ ‫(‪ )31‬کێشه‌مان رووبه‌ڕو بۆته‌و‌ه ته‌نیا (‪)9‬‬ ‫کێشه‌مان چۆته‌ دادگا‪ ،‬ئه‌وانى تر هه‌موو‬

‫نووسینی ‪ :‬نەواڵ سەعداوی‬ ‫و‪ .‬لەئینگلیزییەوە‪ :‬ئاکیف ڕۆژهەاڵتی‬

‫له‌م بابه‌ته‌دا نه‌وال سه‌عداوی باس له‌دووبار‌ه‬ ‫گه‌ڕانه‌و‌ه و تێکڵبوونی ئایین و ده‌سه‌اڵت و‬ ‫کاریگه‌رییه‌کانی له‌مافی ژنان له‌جیهانی‬ ‫ئه‌مڕۆدا و ده‌سه‌اڵتی پیاوساالران‌ه له‌هه‌موو‬ ‫شوێنه‌کانی جیهان ده‌کات‪.‬‬ ‫لەماوەی نزیک بە (‪)40‬‬ ‫ساڵ پێش ئێستا من که بۆ‬ ‫یەکەمجار لەکۆنفرانسێک‬ ‫سەبارەت بە ژنان لەنیویۆرک‬ ‫ب��ەش��داری��م ک���رد‪ ،‬لەخەباتی‬ ‫ف��ێ��م��ی��ن��ی��س��ت��ی (رێ����ب����ازى‬ ‫یه‌کسانى ژن و پیاو له‌مافدا)‬ ‫گۆڕانێکی زۆر رووی��داب��وو‪.‬‬ ‫ئەمەم لەماوەی سەفەرم بۆ‬ ‫واڵت��ان��ی ئه‌سکاندیناڤیا بۆ‬ ‫ب��ەش��داری��ک��ردن لەمەراسمی‬ ‫رۆژی جیهانی ژن پێگەیشتم‪.‬‬ ‫من لەماوەی کۆنفرانسی‬ ‫ژن����ان ل���ە (‪)6‬ی م��ارس��ی‬ ‫ئەمساڵدا لەگوتێنربێرگ و ه��ەروەه��ا لە‬ ‫کۆنفرانسی (‪)8‬ی م��ارس لەکوپێنهاگن‪،‬‬ ‫لەگەڵ ژنانێکی زۆر لەسعودیا‪ ،‬عێراق‪،‬‬ ‫س��وری��ا‪ ،‬م��ەراک��ی��ش‪ ،‬ئ��ێ��ران‪ ،‬ئەفغانستان‪،‬‬ ‫پاکستان و واڵت��ان��ی دیکە چاوپێکەوتنم‬ ‫هەبوو‪ .‬خاڵی هاوبەشی هەموو ئەم ژنانە‬

‫یه‌کێتى ژنانى لقى کۆیه‌ چاره‌سه‌رى‬ ‫کردوون‪ .‬ئێم ‌ه ب ‌ه بێ جیاوازى بیروڕا‬ ‫کێشه‌ى هه‌موو ژنانى ش��ارى کۆی ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌که‌ین‪ ،‬گوێ به‌و‌ه ناده‌یه‌ن‬ ‫ک ‌ه ئایا له‌گه‌ڵ کام پارت و الیه‌نه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ته‌نیا ئه‌وه‌ى بۆ ئێم ‌ه گرنگ ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى ژنان ‌ه له‌و‬ ‫شاره‌دا»‪.‬‬ ‫ن���ه‌ش���م���ی���ل ع����ه‌ل����ى ح����ه‌س����ه‌ن‪،‬‬ ‫ب�ه‌رپ��رس��ى ئه‌نجومه‌نى ئافره‌تانى‬ ‫قه‌زایى کۆیه‌‪ ،‬له‌باره‌ى هه‌وڵه‌کانى‬ ‫خۆیان بۆ توندوتۆڵکردنى په‌یوه‌ندى‬ ‫رێکخراوه‌که‌یان و ژنانى شاره‌ک ‌ه وتى‪:‬‬ ‫جاران خه‌ڵک زیاتر هاناى بۆ ده‌هێناین‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫به‌شى کۆمه‌اڵیه‌تییمان هه‌ی ‌ه ئه‌وه‌نده‌ى بۆمان‬ ‫بکرێ هه‌وڵده‌ده‌ین به‌کۆمه‌اڵیه‌تى کێشه‌ک ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ین‪ ،‬به‌دانیشتن له‌گه‌ڵ‌ کوڕه‌ک ‌ه‬ ‫و کچه‌ و سه‌ردانى ماڵى باوکى کچه‌که‌‪،‬‬ ‫ماڵى بابى کوڕه‌ک ‌ه به‌وشێوه‌یه‌ یارمه‌تییان‬ ‫بده‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر توانیمان چاره‌سه‌رى بکه‌ین‬ ‫زۆرباشه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا بگات ‌ه یاسا له‌ده‌سه‌اڵتى‬ ‫ئێمه‌ ده‌رده‌چ���ێ‪ ،‬ئێمه‌ ده‌ینێرین بۆ یاسا‪،‬‬ ‫ناتوانین له‌دادگاش له‌گه‌ڵیان بین‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫پارێزه‌رمان نییه‌‪ ،‬هه‌ر الیه‌نى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫به‌س نیی ‌ه بۆ هاوکاریکردنى‪ ،‬چونک ‌ه زۆر‬ ‫کێش ‌ه هه‌ی ‌ه ب ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تى چاره‌سه‌رناکرێ‬ ‫ده‌ب���ێ ڕێ��ی ی��اس��اب��گ��رێ‪ ،‬ده‌م��ان��ه‌وێ جیا‬ ‫ل�ه‌ڕووى کۆمه‌اڵیه‌تى ل�ه‌ڕووى یاساییشه‌و‌ه‬ ‫هاوکارییان بکه‌ین‪ .‬به‌مشێوه‌ی ‌ه ژنان ده‌توانن‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌دادگاش پشت به‌ ئێم ‌ه ببه‌ستن‪.‬‬ ‫نه‌شمیل ب��اس��ى ل �ه‌و کێشان ‌ه ک��رد ک ‌ه‬ ‫ل �ه‌ک��ات��ى چ���اره‌س���ه‌رک���ردن���ى ک��ێ��ش�ه‌ی�ه‌ک��دا‬ ‫رووبه‌ڕویان ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زۆرێک له‌پیاوه‌کان نارۆشنبیرن‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ک � ‌ه رۆشنبیر ب��ێ ب��ڕوان��اک �ه‌م به‌وشێوه‌ی ‌ه‬

‫هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫خ���ێ���زان���ى خ���ۆی‬ ‫ل�����ه‌گ�����ه‌ڵ‬ ‫دی���������ار‌ه ه���ه‌م���وو‬ ‫ب������ک������ات‪...‬‬ ‫م��اڵ��ێ��ک ک��ێ��ش�ه‌ى ه���ه‌ر ده‌ب����ێ‪ ،‬ب���ه‌س ک ‌ه‬ ‫گه‌یشت ‌ه ئ �ه‌و راده‌ی���ه‌ى خێزانه‌که‌ى هاناى‬ ‫هێنا بۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ماناى وای� ‌ه ئ�ه‌وه‌ پیاوه‌ک ‌ه‬ ‫یاسه‌رپه‌رشتیارى خێزانه‌ک ‌ه ئاستى رۆشنبیرى‬ ‫ئ �ه‌وه‌ن��د‌ه ب �ه‌رز نییه‌‪ .‬قبوڵى ه�ه‌م��وو شتێ‬ ‫بکات له‌وانه‌ی ‌ه یه‌که‌مین س��زاى پیاوه‌ک ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌بێ بۆ هاناى بۆ رێکخراو هێناوه‌‪ ،‬پێى‬ ‫عه‌یبه‌‪ ،‬ته‌قه‌بولى ئه‌وه‌ى پێ ناکرێ‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ب ‌ه هه‌ڵه‌یه‌ک ده‌زانێ‪ .‬زۆرجار ده‌رکراوین‪،‬‬ ‫زۆرج��ار قسه‌مان پێ گ��وت��راوه‌‪ ،‬یا له‌نێوان‬ ‫ژن و مێرده‌ک ‌ه بووه‌ت ‌ه ش �ه‌ڕ‪ ،‬ناوبژیوانیت‬ ‫کردووه‌‪ ،‬شتێکت به‌رکه‌وتووه‌‪ .‬شتى وا زۆر‬ ‫زۆر رویداوه‌‪.‬‬

‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ژن��ێ��ک کێشه‌یه‌کى ه �ه‌ب��ێ و‬ ‫نه‌توانێ ی��اخ��ود نه‌چێ ب��ۆ رێکخراوێک‬ ‫تا داواى ه��اوک��ارى بکات رێکخراوه‌کان‬ ‫هه‌ڵده‌ستن به‌ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى ئه‌و‬ ‫ژنه‌؟ نه‌شمیل له‌وه‌اڵمدا وتى «به‌داخه‌و‌ه‬ ‫بۆ خۆى داوا نه‌کات ناتوانى یارمه‌تى‬ ‫ب��ده‌ى‪ ،‬پێت بڵێ تۆ حه‌قت چییه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ته‌داخولى کێشه‌ى من ده‌ک�ه‌ى‪ .‬داب و‬ ‫نه‌ریت ئێستاش رێگ ‌ه به‌زۆر شت نادات‬ ‫ک � ‌ه ت��ۆ ل �ه‌ن��او ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا بیکه‌ى‪.‬‬ ‫ژنێک بۆ خۆى نه‌یه‌ت بڵێ کێشه‌م هه‌یه‌‪،‬‬ ‫مافم ده‌خ���ورێ‪ ...‬ئێم ‌ه ناتوانین بچین‪،‬‬ ‫ل �ه‌وک��ات �ه‌دا ل�ه‌وان�ه‌ی� ‌ه توشى کێشه‌ى زۆر‬ ‫مه‌ترسیدار ببینه‌وه‌‪ .‬ده‌توانى رێنمایى بکه‌ى‬ ‫ئه‌گه‌ر دۆستێک بێ‪ ،‬یاخود ناسیاوێک‬ ‫بێ‪ ،‬ئاگادارى بکه‌یه‌و‌ه هه‌ندێ هۆشیارى‬ ‫بکه‌یه‌وه‌ که‌ ئ �ه‌وه‌ مافت ده‌خ���ورێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناتوانرێ راسته‌وخۆ بڕۆى‪ .‬راست ‌ه له‌واڵت ‌ه‬ ‫ئه‌وروپییه‌کان کاتێک ماڵێک کێشه‌یه‌کى‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬دراوس��ێ��ک �ه‌ى ت�ه‌ل�ه‌ف��ۆن ب��ۆ پۆلیس‬ ‫ده‌کات‪ ،‬یاخود پۆلیس و پارێزه‌رانى مرۆڤ‬ ‫ده‌ڕۆن بۆ چ��اره‌س�ه‌رک��ردن و رزگارکردنى‬ ‫ژنه‌که‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم به‌ڕاستى کۆمه‌ڵگاى ئێم ‌ه‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌شارێکى بچوکى وه‌ک کۆی ‌ه‬ ‫رێگه‌ى ئه‌و جۆر‌ه کارانه‌ت پێ نادات»‪.‬‬ ‫رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن���ان تاچه‌ند پێکه‌و‌ه‬ ‫هه‌وڵیانداو‌ه ک��ارى ب ‌ه کۆمه‌ڵ و پ��رۆژه‌ى‬ ‫هاوبه‌ش رێکبخه‌ن بۆ وشیارکردنه‌وه‌ى ژنان‬ ‫و هه‌ستکردن به‌مافه‌کانیان؟ له‌مباره‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌هره‌ جه‌مال حه‌سه‌ن به‌رپرسى رێکخراوى‬ ‫خوشکانى ئیسالمى ناوچه‌ى کۆی ‌ه وتى‪:‬‬ ‫کارى هاوبه‌ش له‌نێوان رێکخراوه‌کانى ژنان‬ ‫له‌شارى کۆی ‌ه تائێستا نه‌کراوه‌‪ .‬دیار‌ه لێر‌ه‬ ‫فیدراسیۆنى رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کانى شارى‬ ‫کۆی ‌ه هه‌ی ‌ه ک ‌ه رێکخراوه‌کانى ژنانیش‬

‫لەهەموو نووسراوەکانم کێشەکانی ڕەگەزی‬ ‫ژن��ان��م ل��ەگ��ەڵ پ��ەی��وەن��دی ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی‪،‬‬ ‫ئابووری و سیاسی پەیوەندیدار دەزانی‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەو سەردەمە بەکارهێنانی وشەی سێکس‪،‬‬ ‫ڕەگ���ەز ی��ان خەتەنەی ژن��ان ئ��ەب��وو‌ه هۆی‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی س��ەب��ارەت بە تۆ خ��راپ بیرکەنەوه‌‬ ‫بەتایبەت ئەگەر ژن بیت‪.‬‬ ‫«جیهانی سێهەم» بوونی نییە!‬ ‫ل��ەم��اوەی ئ��ەم چل س��اڵ��ەدا بڕێکی زۆر‬ ‫لەو وشە و کارانە که بە ن��اڕەوا ناو دەبرا‬ ‫لە ڕۆژئاوا و رۆژهەاڵت تێکشکاوە و لەناو‬ ‫چووە‪ .‬بەاڵم بڕێک لەواتاکان وەک خۆی‬ ‫ماوەتەو‌ه وەک‪ :‬ئەم باوەڕە که لەنێوان یەک‬ ‫«جیهانی ی��ەک��ەم» و ی��ەک «جیهانی‬ ‫سێهەم» جیاوازێکی تەواو هەیە‪ .‬لەهەموو‬ ‫کۆنفرانسەکاندا دووب���ارەی دەک��ەم��ەو‌ه که‬ ‫«ئێمە لەیەک جیهان دەژین‪ ،‬جیهانێک که‬ ‫لەڕێگای یەک سیستەمەو‌ه بەڕێوە دەچێت‪،‬‬ ‫سیستەمێکی پیاوساالرانە که ڕەگەزپەرەست‬ ‫و داگیرکەرانەیە»‪.‬‬ ‫گ��روپ��ێ��ک��ی ج��ول��ەک��ەی – مەسیحی‬ ‫ل��ەس��ەردەم��ی س���ەرۆک ک��ۆم��اری رۆن��اڵ��د‬ ‫رەیگان لەئەمریکا‪ ،‬هێز و‬ ‫دەسەاڵتیان پ��ەرەی سەند‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات ئ��ەن��وەر س��ادات‬ ‫سەرۆک کۆماری میسر‬ ‫لەژێرناوی «کراوەبوون»‪،‬‬ ‫بۆ کردنەوەی بازارەکانی‬ ‫میسر ل�����ەرووی ک���ااڵ و‬ ‫بەرهەمەکانی ئەمریکا‬ ‫ه���ەوڵ���ی ئ�����ەدا ک���ه ه��ەر‬ ‫ئ��ەم��ەش ب���ووە ه��ۆک��اری‬ ‫خراپ بوون و تێکچوونی‬ ‫بەرهەمە خۆماڵییه‌کانی‬ ‫میسر‪ .‬ئەم شێوازە ئەمڕۆ‬ ‫لەسەدەی بیست و یەکەم‬ ‫بە توندی بەردەوامە‪.‬‬ ‫ئەوکاتە که بزوتنەوەی ئایینی لەجیهان‬ ‫پەر‌ه دەستێنێت‪ ،‬بزوتنەوەی ژنان بەرامبەری‬ ‫س��ەرک��وت دەبێتەوه‌‪ .‬حزبەکانی راستگه‌را‬ ‫لەرۆژهەاڵت و رۆژئ��اوا وەک یەکتر وان‪.‬‬ ‫لەهەموو ئایینەکان‪ ،‬وەک جولەکەیی‪،‬‬ ‫مەسیحییەت و ئیسالم‪ ،‬هیندویسم و‬ ‫بودایسم ژنانی یەکەم قوربانین‪.‬‬ ‫لە زۆربەی ئایینەکاندا لەگەڵ‬ ‫ژن����ان ب��ە ش��ێ��وازێ��ک��ی زۆر‬ ‫جیاواز و خراپتر لەپیاوان‬ ‫ه��ەڵ��س��وک��ەوت دەک���ات‪.‬‬ ‫لەهەموو جیهان‪ ،‬وەک‬ ‫سەردەمی داگیرکاری‬

‫بەریتانیا‪ ،‬دین و ئایینیان بۆ بەدەستهێنان‬ ‫و گەیشتن بە ئامانجەکانیان و دەستکەوتە‬ ‫ئابوورییەکان بەکار دەهێنا‪.‬‬ ‫ئەمەش دەستکەوتێکی گرنگ و پۆزێتیڤی‬ ‫هەیە که بزوتنەوە ئازادیخوازییەکانی ژنان‬ ‫لەسەرانسەری جیهان رۆڵی خەباتی خۆیان‬ ‫بۆ جیاکردنەوەی دین و ئایین لەسیاسەت‬ ‫گەشە پێئەدەن و بەمشێوەیە بۆ سیکۆالر‬ ‫و ع��ی��ل��م��ان��ی��ک��ردن��ی س��ی��اس��ەت��م��ەدارەک��ان‬ ‫ت��ێ��دەک��ۆش��ن‪ .‬ژن���ان ئ��ەزم��وون��ی گ��ەورەی��ان‬ ‫لەسیستەمی داگ��ی��رک��اران��ەی ئیسرائیل‪،‬‬ ‫حکومەتی مسیحی لەرژیمی ئاپارتایدی‬ ‫ئەفریقای باشور و رژیمی تۆتالیتار و دژه‌‬ ‫مرۆڤایەتییەکان ل��ەئ��ێ��ران‪ ،‬ئەفغانستان و‬ ‫حکومەتە ئایینەکانی بەدەستهێناوە‪.‬‬ ‫پاشەکشەی نەتەوە یەکگرتووەکان‬ ‫مافی ژن��ان لەسەرەکی ترین هۆکاری‬ ‫پ��ێ��ک��دادان��ەک��ان��ی س���ی س��اڵ��ی راب������ردووە‬ ‫ل��ەزۆرب��ەی واڵت��ان��ی جیهاندا‪ ،‬هێزەکانی‬ ‫راستگه‌را لەگەڵ کڵیسا‌کانی کاتۆلیک و‬ ‫هێزەکانی سەرمایەداری لەئەوروپا و ئەمریکا‬ ‫هاوکار و پاڵپشتی یەکتر بوون‪ .‬هەرچەنده‬ ‫ل��ەن��ێ��وان مەسیحییەکان و‬ ‫ئیسالمییەکان ناکۆکی‬ ‫هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم لەپراکتیکدا‬ ‫ل��ەدژای��ەت��ی��ک��ردن��ی مافی‬ ‫ژن�������ان ل����ەگ����ەڵ گ���روپ���ە‬ ‫ڕاستگه‌راکانی ئیسالمی‬ ‫لەئاسیا و ئەفریقا هاوکاریان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫ل�����ەزۆرب�����ەی واڵت���ان���ی‬ ‫رۆژئ������اوا و رۆژه������ەاڵت‪،‬‬ ‫هێزە ئایینیە راستگه‌راکان‬ ‫ل�‌ه لەناوبردنی مافە رەوا‬ ‫و ی��اس��ای��ی��ەک��ان��ی ژن���ان‬ ‫س��ەرک��ەوت��وو ب��وون‪ ،‬هەموو‬ ‫ئەمکارانە لەژێر دروشمی «ئازادی ئایینی»‪،‬‬ ‫«م��اف��ی زۆری��ن��ە و ڕێزگرتن لەپێناسەی‬ ‫سەرەتایی» روویداوە‪ .‬ئەم بەناو مافی زۆرینە‬ ‫و ڕێزگرتن لەئایین و پێغەمبەرەکان‪ ،‬تەنانت‬ ‫نەتەوە یەکگرتووەکانیشی لەژێر کاریگەری‬ ‫خۆی بردووە و لێرەدا نەتەوە یەکگرتووەکانیش‬ ‫لەیاساکانی خۆی پاشەکشەی کردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جیاوازی هەیە لەنێوان رەخنەگرتنی زانستی‬ ‫و پێشکەوتوو خواز لەالیه‌ک و سوکایەتی‬ ‫کردن لە الیکیترەوە‪.‬‬ ‫بەبێ رەخنەگرتن لەکڵیسا‌کانی ئەوروپای‬ ‫س �ه‌ده‌ک��ان��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا ن��ەم��ان��دەت��وان��ی به‬ ‫سەردەمی رێنێسانسی (ژیانەوە) و سەردەمی‬ ‫پێشکەوتنی زانستی بەمشێوەوەیە کە ئەمڕۆ‬

‫پەیامی ژنان لەرێنێسانس تا بەئەمڕۆ‬

‫ه��اوک��اری ب��ۆ رزگ���اری جیهان لەدەستی‬ ‫سەرمایەداری بوو‪ .‬سیستەمێک که لەهەر‬ ‫بیانوێکی سەربازی‪ ،‬داگیرکەرانە‪ ،‬ئایینی و‬ ‫رۆشنبیرى بۆ بەهێزکردنی دەسەاڵتی خۆی‬ ‫لەسەر سیاسەت و راگەیاندنەکان بەکار‬ ‫دێنێت‪.‬‬ ‫ئیتر وانەماوە که داوای رزگ��اری ژنان‬ ‫ب��ت��وان��ی��ن ل����ەداواک����اری‬ ‫چ��������ەوس��������اوەک��������ان و‬ ‫کۆچبەرەکان لەنەتەوە‬ ‫ج��������ۆراوج��������ۆرەک��������ان‬ ‫جیاکەینەوە‪ ،‬بەڵکو ئێمە‬ ‫بەرووناکی ده‌بینین که‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��ی�ه‌ک��ی نزیک‬ ‫ل��ەن��ێ��وان��ی��ان س��ەرک��وت��ی‬ ‫ڕەگ�����ەزی و ج��ی��اوازی‬ ‫چینایەتی‪ ،‬ن��ەت��ەوەی و‬ ‫ئایینی‪.‬‬ ‫م���������ن ل�����ەک�����ات�����ی‬ ‫ب�������ەش�������داری�������ک�������ردن‬ ‫ل��ەک��ۆن��ف��ران��س��ی ژن���ان‬ ‫لەنیۆرک‪ ،‬لەساڵەکانی‬ ‫(‪ )60‬بۆ بزوتنەوەی ژن��ان لەکۆمەڵگای‬ ‫ئەمریکا و کۆمەڵگای ئ��ەوروپ��ی ک��ارم‬ ‫دەکرد‪ .‬لەوکاتە بەشیوعی بوون تاوانبار بووم‪،‬‬ ‫لەسەر پەیوەندیدار بوون بە وشەکانی «چین»‬ ‫یان «هەژاری»‪ .‬بەاڵم لەمیسر شیوعییەکان‬ ‫منیان تاوانبار دەکرد که لەسەر کێشەیه‌کی‬ ‫«کەم گرنگ» وەک‪ :‬کێشەکانی‬ ‫ژن���ان‪ ،‬رەگ���ەز و خەتەنەی‬ ‫ژن���ان ک���ار دەک����ەم و‬ ‫ئ�����ەوان پ��ێ��ان��واب��وو‬ ‫ک��ه کێشەکانی‬ ‫«گ���������������ەورە»‪،‬‬ ‫گرفتی ئابووری‬ ‫و س��ی��اس��ی‪،‬‬ ‫لەالیەن منەوه‌‬ ‫گ������رن������گ������ی‬ ‫پ����ێ����ن����ادرێ����ت‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا من‬

‫له‌وێدا ئه‌ندامن‪ ،‬به‌اڵم کارى ناو فیدراسیۆن‬ ‫ب��ۆ ه �ه‌م��وو چین و ت��وێ��ژه‌ک��ان� ‌ه به‌گشتى‬ ‫و ش���ارى ک��ۆی� ‌ه ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ى‪ .‬ب��ۆی� ‌ه ک��ارى‬ ‫هاوبه‌شمان نه‌کردوو‌ه بۆ ژنانى شارى کۆیه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ل �ه‌وان �ه‌ی � ‌ه ک�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م��ى هه‌موو‬ ‫الیه‌کمان بێ‪ .‬جێگاى داخیشه‌!»‪.‬‬ ‫ل����ه‌وه‌اڵم����ى ئ������ه‌وه‌ى ت���اچ���ه‌ن���د رێ��گ��رن‬ ‫له‌ئه‌نجامدانى فره‌ژنى‪ ،‬به‌هر‌ه وتى «فره‌ ژنى‬ ‫حه‌رامه‌‪ ،‬چونک ‌ه ئاینى ئیسالم که‌ ده‌ڵێ‬ ‫(‪ )4‬ژن فره‌ژنى له‌وه‌ش زیاتر ده‌گرێـته‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆر پیاو ده‌ڵێن ئ �ه‌و‌ه سوننه‌تى پێغه‌مبه‌ر‌ه‬ ‫ده‌بێ (‪ )4‬ژن بێنین‪ .‬ئه‌و‌ه هه‌ڵه‌ی ‌ه و ناکرێ‬ ‫به‌بێ هیچ ه��ۆی�ه‌ک پیاو ژنێکى دیک ‌ه‬ ‫بێنێ‪ .‬به‌اڵم ئه‌و پیاوه‌ى که‌ ژنه‌که‌ى ناتوانێ‬ ‫په‌یوه‌ندى ژن و مێردایه‌تى ئه‌نجام ب��دا‪ ،‬یا‬ ‫نه‌خۆش بێ یاخود منداڵى نه‌بێ ئه‌وکات‬ ‫ئه‌گه‌ر توانى ع�ه‌دال�ه‌ت له‌به‌رچاو بگرێ‬ ‫ده‌توانێ ژن بێنێ‌‪ .‬خواى گه‌ور‌ه ده‌فه‌رموێ‬ ‫«ئه‌گه‌ر ترسان عه‌داله‌تتان پێ ناکرێ‪،‬‬ ‫ژنێکى دیک ‌ه مه‌هێنن»‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و هۆیان ‌ه‬ ‫هه‌بن ئێم ‌ه دژى ژنهێنانى پیاوه‌ک ‌ه نین‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫دژى ژنهێنان ناوه‌ستین و پشتیوانیشى لێ‬ ‫ناکه‌ین‪ .‬به‌اڵم پێموای ‌ه پیاو ژنێک به‌ئاشکرا‬ ‫بێنێ زۆر باشتر‌ه له‌خیانه‌تى هاوسه‌رى ک ‌ه‬ ‫پیاوه‌کان زۆرج��ار ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ى خێزانه‌که‌یان‬ ‫به‌دزییه‌و‌ه ده‌یکه‌ن»‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ل���ه‌ه���ه‌م���وو ک��ات��ێ��ک��دا پ��ێ��م��وای� ‌ه‬ ‫پێشێلکردنى م��اف��ى ژن �ه‌ک �ه‌ی �ه‌‪ .‬ئ�ه‌گ�ه‌ر‬ ‫رۆژێ����ک پ��ی��اوه‌ک � ‌ه ن��ه‌خ��ۆش ب����وو‪ ،‬ک �ه‌م‬ ‫ئه‌ندام بوو‪ ،‬منداڵى نه‌بوو ئه‌وا که‌س رێگ ‌ه‬ ‫ب�ه‌ژن�ه‌ک� ‌ه ن���ادات شووێکى دیکه‌ بکات‪،‬‬ ‫ده‌بێ وه‌ک ئه‌رک چاودێرى هاوسه‌ره‌که‌ى‬ ‫و منداڵه‌کانى بکات‪ .‬به‌اڵم بۆ ده‌بێ ژنان‬ ‫ببن ‌ه قوربانى پیاوان‪.‬‬

‫ئەیبینین پێبەگەین‪.‬‬ ‫ب��ەم��ج��ۆرە ئ��ەگ��ەی��ن ب����ه‌دوا ڕۆژەک���ان���ی‬ ‫ڕێ��زگ��رت��رن ل�����ەڕۆژی ج��ی��ه��ان��ی ژن����ان لە‬ ‫سکاندیناڤیا‪ ،‬ئەو رۆژانەی که رەخنەگرتن‬ ‫لەناوەند و ڕێکخراوە ئایینیەکان ناوەڕۆکی‬ ‫کۆبوونەوەکانمان بوو‪.‬‬ ‫ئێمە ل��ەس��ەر ئ���ەم دروش���م���ە رێکەوتین‬ ‫«جیابوونەوەی کڵیسا لەحکومەت یەکێک‬ ‫لەمەسەلەکانی ژنانە»‪.‬‬ ‫بۆ؟ لەبەر ئەوەی‌ه که «هیچ هاواڵتییه‌ک‬ ‫بێ مافی تەواوی مەدەنی‪ ،‬بەیەکسانی و‬ ‫بەرامبەری ناگات‪»...‬‬

‫ن��ەوال س��ەع��داوی رەخ��ن��ەگ��ر‪ ،‬ن��ووس��ەر‪،‬‬ ‫رۆم��ان ن��ووس‪ ،‬پ��ارێ��زەری مافی م��رۆڤ و‬ ‫بەتایبەت پ��ارێ��زەری مافی ژنانی میسر‬ ‫لە (‪ )1930/10/27‬لەیەکێک لەگوندەکانی‬ ‫ن���زی���ک ب���ەق���اه���ی���رە پ��ای��ت��ەخ��ت��ی میسر‬ ‫لەدایکبوو‪ ،‬لە (‪ )24‬ساڵەییدا لەکۆلێژی‬ ‫پزیشکی زانکۆی قاهیره دەرچووە‪ .‬لەساڵی‬ ‫(‪ )1955‬وەک پزیشک دەستی بەکارکرد‪،‬‬ ‫بەاڵم لەساڵی (‪ )1972‬بەهۆی روانگەکانی‬ ‫و ئەو پەرتۆکانەی که باڵوی کردوه‌تەوه‌‬ ‫بەفەرمانی وەزی��ری تەندروستی ئەوکات‬ ‫ل��ەک��ارەک��ەی دەرک���را‪ .‬یەکەمجار لەساڵی‬ ‫(‪ )1982‬ره‌وانەی گرتوخانە کرا و نووسین‬ ‫و باڵوکردنه‌وه‌ی «یادەوەرییەکانی ژنانی‬ ‫زیندانی» بەرهەمی ئەم ئەزموونە تاڵە‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ن�����ەوال س���ەع���داوی ئ���ەن���دام���ی ک���ارای‬ ‫رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و به‌تایبەت مافی‬ ‫ژنانە لەمیسر و جیهانی عەرەب و کیشوه‌ری‬ ‫ئەفریقیایە و یەکێکە لەپشتیوانەکانی‬ ‫بزوتنەوەی ژنانی ئێران و کەمپینی یەک‬ ‫ملیۆن واژو‪ .‬تا بەئێستا زیاتر لە (‪)40‬‬ ‫پ��ەرت��وک��ی ل��ەب��وارەک��ان��ی رۆم���ان‪ ،‬کورتە‬ ‫چیرۆک‪ ،‬بیوگرافی‪ ،‬بوارەکانی مافی مرۆڤ‬ ‫و پزیشکی نووسیەوە و باڵویکردووه‌تەوه‌‪.‬‬

‫(‪ )170‬خوێندکارى به‌رده‌قاره‌مان له‌خوێندن بێ به‌شکراون‬ ‫«هه‌نگاوى مه‌ده‌نى ده‌گرینه‌به‌ر له‌پێناو خوێندنى منداڵه‌کانمان»‬ ‫ئا‪ /‬رێژین ساڵح‬ ‫له‌سه‌ره‌تاى ئه‌مساڵه‌وه‌ تائێستا (‪)170‬‬ ‫خوێندکارى پۆلى حه‌وته‌مى بنه‌ڕه‌تى‬ ‫له‌به‌رده‌قاره‌مان‪ ،‬به‌هۆى نه‌بوونى جێگه‌و‌ه‬ ‫هیچ وانه‌یه‌کیان نه‌خوێندوه‌ و ئه‌مه‌ش‬ ‫که‌سوکارى ئه‌و خوێندکارانه‌ى نیگه‌ران‬ ‫ک��ردووه‌‪ ،‬ئ�ه‌م کێشه‌یه‌ له‌کاتێکیشدای ‌ه‬ ‫خوێندنگه‌یه‌کى گه‌وره‌ نوێ کراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫و ده‌رگاکانى کلیل دراوه‌‪.‬‬ ‫س �ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌وه‌ى له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫خوێندنگه‌که‌وه‌ به‌و خوێندکارانه‌ وتراوه‌‪،‬‬ ‫بڕۆنه‌ م��اڵ�ه‌وه‌ تا بانگه‌واز ده‌ک��رێ��ت و‬ ‫ئ���اگ���ادار ده‌ک���رێ���ن���ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ب �ه‌ه��ۆى‬ ‫په‌رۆشى ئه‌و خوێندکارانه‌ بۆ خوێندن‬ ‫ه��ه‌م��وو رۆژێ����ک ب�ه‌ش��ێ��ک��ی��ان ده‌چ��ن � ‌ه‬ ‫به‌رده‌م خوێندنگه‌که‌ و چاوه‌ڕێ ده‌که‌ن‬ ‫و ته‌ماشاى خوێندنگه‌ى بابه‌گوڕگوڕى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫دی��ارى به‌کر‪ ،‬ته‌مه‌ن (‪ )13‬یه‌کێک ‌ه‬ ‫ل �ه‌خ��وێ��ن��دک��اره‌ک��ان��ى پ��ۆل��ى ح �ه‌وت �ه‌م��ى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى بابه‌گوڕگوڕ له‌به‌رده‌قاره‌مان‪،‬‬ ‫ب��ۆ ڕۆژن���ام���ه‌ى چ �ه‌ت��ر ق��س �ه‌ى ک���رد و‬ ‫وت���ى «ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده‌ ده‌وام�����ى خ��وێ��ن��دن‬ ‫ده‌ستیپێکردووه‌ و هاوڕێکانمان زیاتر‬ ‫له‌مانگێکه‌ ده‌وام ده‌ک�ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ى‬ ‫خوێندکارانى حه‌وتى بنه‌ڕه‌تى تا ئێستا‬ ‫ده‌واممان نه‌کردووه‌ و پێمان ده‌ڵێن جێگ ‌ه‬ ‫ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ره‌ک �ه‌ش��م��ان ده‌ڵ���ێ بێ‬ ‫جێگه‌یى ئێوه‌ له‌ده‌ستى ئێمه‌دا نییه‌»‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و خ��وێ��ن��دک��اره‌ پێی‬

‫ناخۆشه که‌ ده‌وام ناکات و ده‌یه‌وێت‬ ‫ک��ێ��ش �ه‌ک �ه‌ی��ان ب���ۆ چ����اره‌س����ه‌ر ب��ک �ه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬ئێمه‌ نازانین چى بکه‌ین‪،‬‬ ‫زۆر ناخۆشه‌ هه‌موو خوێندکاره‌کانى‬ ‫ت��ر ده‌چ��ن �ه‌ خوێندنگه‌ و ئ��ێ��م�ه‌ش ه�ه‌ر‬ ‫ده‌س��وڕێ��ی��ن�ه‌وه‌ ب�ه‌ ده‌ورى خوێندنگه‌دا‪،‬‬ ‫هه‌قه‌ چاره‌سه‌رێکى ئه‌م کێشه‌یه‌مان بۆ‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى خ��وێ��ن��دن��گ�ه‌ى ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى‬ ‫ب��اب�ه‌گ��وڕگ��وڕ‪ ،‬دی��ارى ن��ورى‪ ،‬ل�ه‌ب��اره‌ی‬ ‫ئ �ه‌م کێشه‌یه‌وه‌ ب�ه‌(چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند‬ ‫«ل���ه‌ک���ات���ێ���ک���دا ک����ه‌ خ���وێ���ن���دن���گ���ه‌ى‬ ‫بابه‌گوڕگوڕ خوێندنگه‌یه‌کى بنه‌ڕه‌تییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تواناى ئه‌وه‌ى نییه‌ جێگه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫(‪ )170‬خوێندکاره‌ دابین بکات که‌ ل ‌ه‬ ‫سنوره‌که‌دا ه�ه‌ن و له‌ خوێندنگه‌کانى‬ ‫تره‌وه‌ هێنراون بۆ ئه‌م خوێندنگه‌یه‌»‪.‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ب��اب �ه‌گ��وڕگ��وڕ ئ�ه‌وه‌ش��ى‬ ‫وت‪ :‬له‌به‌رئه‌وه‌ پێویست به‌ ک��ردن�ه‌وه‌ى‬ ‫خوێندنگه‌یه‌کى تر ده‌کات‪.‬‬ ‫پ �ه‌ی��ام��ن��ێ��ره‌ک �ه‌ی چ �ه‌ت��ر زان��ی��وی�ه‌ت��ی‬ ‫ئ�ه‌م کێشه‌یه‌ له‌کاتێکدایه‌ که‌ م��اوه‌ى‬ ‫سێ مانگه‌ خوێندنگه‌یه‌کى زیاتر ل ‌ه‬ ‫(‪ )20‬پۆلى له‌ به‌رامبه‌ر خوێندنگا‌ى‬ ‫بابه‌گوڕگوڕى بنه‌ڕه‌تى له‌ به‌رده‌قاره‌مان‪،‬‬ ‫ن���وێ ک����راوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى‬ ‫ت��ائ��ێ��س��ت��ا پ��ش��ت��گ��وێ خ�����راوه‌ و هیچ‬ ‫پێداویستییه‌کى له‌کورسى و ته‌خته‌ڕه‌ش‬ ‫بۆ دابین نه‌کراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌رگاى‬

‫خوێندنگه‌که‌ کلیل دراوه‌ و ب �ه‌ڕووى پێداویستییه‌کانى ئه‌و خوێندنگه‌یه‌ دابین گ���ۆپ���اڵ���ه‌ ب����ه‌ه����ۆى ده‌وام���ن���ه‌ک���ردن���ى‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ده‌ک���رێ���ت‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ری��ش پ��ێ��وی��س��ت بکات مامۆستاکانیان و بێ به‌شبوونیان ل‬ ‫خوێندکارانى ناوچه‌که‌ داخراوه‌‪.‬‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫و‬ ‫سازکرد‬ ‫خۆپیشاندانێکیان‬ ‫خوێندن‪،‬‬ ‫ترى‬ ‫‌کانى‬ ‫ه‬ ‫خوێندنگ‬ ‫‌ى‬ ‫ه‬ ‫زیاد‬ ‫‌ى‬ ‫ه‬ ‫‌ست‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫ک‬ ‫‌رى‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫‌ب‬ ‫ه‬ ‫�و‬ ‫�‬ ‫‌ڕێ‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ک��ی��ت��ره‌وه‌ جێگرى ب�ه‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬ ‫شاڕێى سلێمانى که‌رکوکیان داخست‪.‬‬ ‫دوان���������اوه‌ن���������دى ژی�������ل�������وان‪ ،‬ع���ه‌ل���ى بۆ ده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫باوکى یه‌کێکیتر له‌خوێندکاره‌کان‬ ‫بێبه‌شبوونى ئه‌و (‪ )170‬خوێندکار‌ه‬ ‫ع�ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان‪ ،‬س �ه‌ب��اره‌ت به‌کێشه‌ک ‌ه‬ ‫ب���ه‌ چ���ه‌ت���رى راگ���ه‌ی���ان���د‪ :‬ب��ی��ن��ای �ه‌ک له‌خوێندن نیگه‌رانى الى که‌سوکارى ک�ه‌ له‌پێناوى منداڵه‌که‌یدا نه‌یویست‬ ‫داب��ی��ن��ک��راوه‌ ب��ۆ خوێندنگاکه‌مان ک ‌ه خ���وێ���ن���دک���اره‌ک���ان دروس����ت����ک����ردووه‌ و ن��������اوى ب����ن����وس����ی����ن‪ ،‬ئ�������ام�������اژه‌ى ب��ۆ‬ ‫فه‌رمانى گۆڕینى دراوه‌ بۆ ئاماده‌یى هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌نجامدانى چاالکى مه‌ده‌نى ئ �ه‌وه‌ک��رد‪ ،‬ئه‌گه‌ر ب�ه‌و ش��ێ��وازه‌ ئ��اوڕ ل ‌ه‬ ‫ژیلوانى ک��وڕان‪ ،‬له‌و بینایه‌ى ئێمه‌شدا ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر به‌و شێوازه‌ منداڵه‌کانیان منداڵه‌کانمان ن�ه‌ده‌ن�ه‌وه‌ و کێشه‌که‌یان‬ ‫ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌ر ن �ه‌ک �ه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وا ن��اچ��اری��ن‬ ‫خوێندنگه‌یه‌کى بنه‌ڕه‌تى بکرێته‌وه‌ و له‌ خوێندن بێبه‌ش بکرێن‪.‬‬ ‫فایه‌ق ره‌حیم‪ ،‬دانیشتوى به‌رده‌قاره‌مان ئێمه‌ش خۆپیشاندان بکه‌ین و ناڕه‌زایى‬ ‫ئه‌و خوێندنکارانه‌ش ده‌توانن له‌بیناکه‌ى‬ ‫و باوکى یه‌کێک له‌ خوێندنکاره‌کان ده‌رببڕین‪.‬‬ ‫ئێمه‌دا درێژه‌ به‌ خوێندن بده‌ن‪.‬‬ ‫شارۆچکه‌ى به‌رده‌قاره‌مان ده‌که‌وێت ‌ه‬ ‫ل�ه‌ب��اره‌ى ئ �ه‌وه‌ى بۆچى تائێستا ئه‌و‌ه ل �ه‌ب��اره‌ى بێبه‌ش ب��وون��ى منداڵه‌که‌یه‌و‌ه‬ ‫ن �ه‌ک��راوه‌‪ ،‬جێگرى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ژیلوان له‌خوێندن وت��ى‪ :‬ئه‌گه‌ر پێوست بکات س��ن��ورى ب��ازی��ان��ه‌وه‌ و ن��زی��ک �ه‌ى (‪)37‬‬ ‫وت���ى‪ :‬ئ���ه‌و ب��ی��ن��ای�ه‌ ه��ی��چ ک �ه‌ره‌س��ت �ه‌ و هه‌موو هه‌نگاوێکى مه‌ده‌نى ده‌گرینه‌به‌ر کیلۆمه‌تر ل�ه‌ش��ارى سلێمانیه‌وه‌ دوور‌ه‬ ‫پێداویستییه‌کى خوێندنى تیا نییه‌‪ ،‬له‌پێناو گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى منداڵه‌کانمان بۆ و دان��ی��ش��ت��وان �ه‌ک �ه‌ى زی���ات���ر ل���ه‌ ش �ه‌ش‬ ‫ه���ه‌زار ک �ه‌س �ه‌‪ ،‬وه‌ک ئ��ۆردوگ��ای �ه‌ک‬ ‫ئێمه‌ش تا ئه‌و پێداویستیانه‌مان بۆ دابین خوێندن‪.‬‬ ‫ئه‌و هاواڵتییه‌ وتیشى‪ :‬وه‌ک وتویان ‌ه ل �ه‌الی �ه‌ن ڕژێ��م��ى س���ه‌دام���ه‌وه‌ ل �ه‌ دواى مه‌ستوره‌ مه‌حمود گ �ه‌ن��ج��ى ئ����ه‌م واڵت��� ‌ه‬ ‫ن�ه‌ک�ه‌ن‪ ،‬ئ��ام��اده‌ نین خوێندنگه‌که‌مان‬ ‫پێویستى ب �‌ه چ ج��ۆر‌ه‬ ‫ک��ارى ئه‌مڕۆ مه‌خه‌ره‌ سبه‌ینێ‪ ،‬ده‌بوو ساڵى (‪ )1985‬دروستکراوه‌ و ناونراوه‌‬ ‫بگوازینه‌وه‌‪.‬‬ ‫پرۆژه‌یه‌که‌‪ ،‬کام پرۆژه‌ی‌ه ده‌توانێ گه‌نج‬ ‫ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى پ�����ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى‪ ،‬پێشتر به‌ڕێوه‌به‌رى پ��ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى (مدینه‌ سالم) دواى ساڵى (‪)1991‬یش‬ ‫ل‌ه بێ ب���اوه‌ڕى بێنێت‌ه ده‌ره‌و‌ه و تێکه‌ڵ‬ ‫که‌مال ن��ورى‪ ،‬به‌ رۆژن��ام �ه‌ى (چه‌تر) ئه‌م کێشه‌یه‌ى چاره‌سه‌ر بکردایه‌ و هێند‌ه به‌ (باینجان) ناسراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌ى سێ‬ ‫ب �ه‌و دون��ی��ای�ه‌ى ب��ک��ات�ه‌و‌ه ک�‌ه راستینه‌ى‬ ‫ساڵه‌ ب�ه‌ ره‌س��م��ى ن��اوه‌ک �ه‌ى گ���ۆڕاوه‌ بۆ‬ ‫ى راگ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ئ �ه‌و بینایه‌ دان����راوه‌ بۆ دوایان نه‌خستایه‌‪.‬‬ ‫گه‌نجى تێدایه‌‪ ،‬کام پرۆژه‌ی‌ه بنه‌ڕه‌تیان ‌ه‬ ‫بێ به‌شبوونى ئ�ه‌م خوێندندکارانه‌ى (به‌رده‌قاره‌مان)‪.‬‬ ‫خوێندنگه‌ى ئاماده‌یى ژیلوان و سه‌رجه‌م‬ ‫یاخود درێژخایه‌نان‌ه ده‌توانێت تاڕاده‌یه‌ک‬ ‫پێداویستییه‌کانى دراوه‌ به‌ کۆمپانیا‪ ،‬شارۆچکه‌ى به‌رده‌قاره‌مان له‌کاتێکدایه‌‪،‬‬ ‫کێش‌ه و پرسى گه‌نج چ��اره‌س�ه‌ر بکات‪،‬‬ ‫که‌ هه‌فته‌ى رابردوو خوێندکارانى‬ ‫به‌اڵم تا ئێستا دابینیان نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫بێگومان‪ ،‬ئه‌و هه‌واڵنه‌شى له‌چوارچێوه‌ى‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى پ������ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى ئاماده‌یى ب�ه‌رده‌ق��اره‌م��ان ل ‌ه‬ ‫گه‌نجدا ده‌رێت بۆ چاره‌سه‌رى بگر‌ه زیاتر‬ ‫ئ�����ام�����اژه‌ى ب�����ه‌وه‌ش�����ک�����رد‪ :‬ب���ه‌م‬ ‫کاتین یاخود کورتخایه‌نن‪ ،‬له‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫ن���زی���ک���ان���ه‌ س����ه‌رج����ه‌م‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران باس له‌پرۆژه‌یه‌ک‬ ‫ک����را ک���‌ه ب���ۆ م���ه‌س���ه‌ل���ه‌ى چ���اره‌س���ه‌رى‬ ‫بێکارى گه‌نجان پێشنیارکراو‌ه ‌و دوات��ر‬ ‫په‌سه‌ندکراوه‌‪ ،‬پرۆژه‌ک‌ه بۆ ئه‌و گه‌نجانه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌رچ���ووى زانکۆ و په‌یمانگانگاکان ‌و‬ ‫له‌که‌رتى تایبه‌تدا کارده‌که‌ن‪.‬‬ ‫بێگومان ئامانج له‌م پرۆژه‌ی‌ه هاندانى‬ ‫گه‌نجانى ده‌رچووى زانکۆ و په‌یمانگاکان ‌ه‬ ‫ک‌ه له‌که‌رتى تایبه‌تدا کاربکه‌ن ‌و ئه‌و‬ ‫قورسایى کۆبوونه‌وه‌یه‌ى ل�ه‌ده‌ورى که‌رتى‬ ‫گشتیدا ه�ه‌ی�‌ه که‌مێک که‌مبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م‌ه به‌دیوێک له‌دیوه‌کان کارێکى باش ‌ه‬ ‫ده‌توانێک ئه‌و ئامانج‌ه بپێکێ ک‌ه ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ى بۆ داڕێژراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ب‌ه دیوێکى‬ ‫تردا ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه کاتى‌و کورتخایه‌ن‌ه و‬ ‫توێژێکى که‌مى گه‌نجى له‌نێو کێشه‌ى‬ ‫بێکارى گه‌نج ب‌ه بنه‌ما گ��رت��وو‌ه نه‌ک‬ ‫گه‌نجانى بێکار به‌گشتى‪ ،‬ئه‌و گه‌نجانه‌ى‬ ‫ل�ه‌ک�ه‌رت��ى ت��ای��ب�ه‌ت ک���ارده‌ک���ه‌ن که‌من‪،‬‬ ‫گه‌نجانێکى زۆر ل���ه‌و‌ه بێکارتر هه‌ی ‌ه‬ ‫چ ده‌رچ��و‪,‬ان��ى زان��ک��ۆ و په‌یمانگاکان‬ ‫چ گه‌نجانى ت��ر‪ ،‬بۆی‌ه هه‌موو کێشه‌ى‬ ‫بۆی‌ه منیش ل‌ه رێی رۆژنامه‌که‌تانه‌و‌ه به‌ڵێن‬ ‫ئ���ه‌م واڵت����‌ه ئ���ه‌وه‌ی���‌ه ل�����ه‌ده‌ورى خاڵێکى‬ ‫ب‌ه گه‌نجان ده‌ده‌م هه‌رچی پێویست بێ بۆ‬ ‫له‌کۆڵکه‌ره‌و‌ه ده‌خولێنه‌و‌ه نه‌ک خاڵێکى‬ ‫گه‌نجانی شارۆچکه‌که‌م ب‌ه پێى توانا بۆیان‬ ‫چ��اره‌س�ه‌ری��ان�ه‌‪ ،‬بۆی‌ه ب �ه‌ب��ڕواى ئێم‌ه ئه‌م‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام��ده‌ده‌م و کێشه‌کانی گه‌نجان‬ ‫پرۆژه‌یه‌ش له‌و چوارچێوه‌یه‌دایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫چاره‌سه‌رده‌که‌م»‪.‬‬ ‫ن��ات��وان��ێ��ک ئ��ه‌و کێشه‌ی‌ه به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫بڕواپێکه‌ر چاره‌سه‌ربکات‪ ،‬ده‌ک��را له‌پاڵ‬ ‫ئه‌مه‌دا پرۆژه‌یه‌کى تر هه‌بووایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫جێبکرایه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌ى ئ �ه‌وان �ه‌ى له‌که‌رتى‬ ‫تایبه‌ت ک��ارن��اک�ه‌ن چ��ى ب��ک�ه‌ن؟ ئ �ه‌وان‬ ‫هه‌ر له‌چاوه‌ڕوانى ‌و بێئومێدی دابن؟ یان‬ ‫چاره‌یه‌کى تر‪ ،‬بێگومان حکومه‌ت گه‌ر‬ ‫بیه‌وێت بودجه‌یه‌کى زۆرى له‌به‌رده‌ستدای ‌ه‬ ‫و پرسى گه‌نج‌و بێکاریش زۆر زیاتر له‌وه‌‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت‪.‬‬ ‫بۆی‌ه ده‌کرا له‌پاڵ ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه چه‌ندین‬ ‫ک��ارگ�ه‌ى حکومى بکرایه‌ته‌و‌ه ‌و به‌بێ‬ ‫جیاوازى ئه‌و گه‌نجانه‌ى تێدا دابمه‌زراندای ‌ه‬ ‫له‌وێ کاریان بکردایه‌‪ ،‬لێره‌دا حکومه‌ت‬ ‫ده‌یتوانى ئامانجه‌که‌ى درێژخایه‌نانه‌تر‬ ‫بکردایه‌‪ ،‬له‌الیه‌که‌و‌ه گه‌نجان به‌شى خۆیان‬ ‫له‌که‌رتى گشتیدا ه �ه‌ن‪ ،‬له‌الیه‌که‌شه‌و‌ه‬ ‫هانى ده‌دان له‌که‌رتى گشتى به‌پێى ئه‌و‬ ‫پ��رۆژه‌ی�‌ه کاربکه‌ن‪ ،‬ئ�ه‌وان�ه‌ى ده‌شمایه‌و‌ه‬ ‫ده‌یانتوانى له‌و کارگانه‌دا کاربکه‌ن ک ‌ه‬ ‫ح��ک��وم�ه‌ت خ��ۆى س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ى ده‌ک���رد‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش گه‌نجێکى به‌رهه‌مهێنى ده‌خوڵقاند‬ ‫هه‌م بۆ حکومه‌ت هه‌م بۆ خودى خۆى و‬ ‫باوه‌ڕبوونى به‌خۆى زیاتر ده‌بوو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌ی‌ه ره‌نگ‌ه کێشه‌ى کۆمه‌ڵێکى‬ ‫که‌م له‌گه‌نجان چار‌ه بکات ته‌نها هاندان ‌ه‬ ‫بۆ که‌رتى تایبه‌ت‪ ،‬به‌ڕاستیش که‌رتى‬ ‫تایبه‌ت لێر‌ه ئه‌وه‌ند‌ه پێش نه‌که‌وتوو‌ه یان‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه نیی‌ه ک‌ه چاره‌ى کێشه‌ى بێکارى‬ ‫که‌مێکیش ل �ه‌گ �ه‌ن��ج��ان ب��ک��ات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫به‌بڕواى من پێویست‌ه پرۆژه‌یه‌ک ک‌ه بۆ‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رى داده‌ڕێ��ژرێ��ت ب‌ه وردبینانه‌تر‬ ‫به‌گشتگیرانه‌تر داب��ڕێ��ژرێ��ت و هه‌وڵى‬ ‫چاره‌سه‌رى درێژخایه‌نه‌ى تێدا بێت نه‌ک‬ ‫له‌کۆڵکه‌ره‌وانه‌‪ .‬به‌هیوام حکومه‌ت بیرى‬ ‫فۆتۆ فەریق هەڵەبجەیی‬ ‫گەنجانی ناوچە دابڕاوەكان لە چاوەڕوانی بەڵێنەكانی حكومەتدان‬ ‫زیاتر و زۆرتر له‌پرسى گه‌نج بکاته‌وه‌‪.‬‬

‫گه‌نجانى دوزخورماتوو پارک و کتێبخانه‌یان ده‌وێت‬ ‫ئا‪ /‬تایه‌ر تۆفیق‬ ‫گه‌نجانی ش��ارۆچ��ک�ه‌ی دوزخ��ورم��ات��وو‬ ‫له‌نه‌بوونى پ��ارک و سه‌نته‌رى گه‌نجان ل ‌ه‬ ‫شارۆچکه‌که‌یاندا ده‌دوێن به‌پێویستى ده‌زانن و‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن ک‌ه ده‌سه‌اڵت ل‌ه کاتى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌ڵێنى دروستکردنی پێداون‬ ‫و نه‌ى بردۆت‌ه سه‌ر‪ ،‬قایمقامى شارۆچکه‌ک ‌ه‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت ک‌ه له‌به‌رنامه‌یاندای‌ه چه‌ندین‬ ‫پارک و کتێبخانه‌یه‌ی مۆدێرن له‌شارۆچکه‌ی‬ ‫دوزخورماتوو دروست بکه‌ن‪.‬‬ ‫فه‌رمان محه‌مه‌د‪ ،‬ته‌مه‌ن (‪ )22‬ساڵ‪،‬‬ ‫گه‌نجێکى ش��ارۆچ��ک�ه‌ى دوزخ��ورم��ات��وو‌ه و‬ ‫ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد له‌شاره‌که‌یاندا پارکێک‬ ‫نیی‌ه و وتى «تائێستا له‌م ش��اره‌دا پارکێک‬ ‫نیی‌ه تائێم‌ه بتوانین رۆژان‌ه کاتی تێدا به‌سه‌ر‬ ‫ب�ه‌ری��ن‪ ،‬ته‌نها یاریگایه‌کی تاتانی تێدای ‌ه‬ ‫ئه‌ویش ده‌بێت پاره‌بده‌یت تا بچیت‌ه ژووره‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌کاتی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌ڵێنمان‬ ‫پێدرا ک‌ه پارک و کتێبخانه‌یه‌کی گشتیمان‬ ‫بۆ بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها به‌ڵێن بوو‪ ،‬چه‌ندینجار‬ ‫س �ه‌ردان��ی الیه‌نی په‌یوه‌ندیدارمان ک��ردوو‌ه‬ ‫به‌ڵێنمان پێده‌ده‌ن و جێبه‌جێ ناکه‌ن»‪.‬‬ ‫خ���ه‌س���ره‌و ره‌ش���ی���د‪ ،‬ت����ه‌م����ه‌ن(‪ )36‬س��اڵ‌‪،‬‬ ‫گه‌نجێکی دیکه‌ى شارۆچکه‌که‌ی‌ه و له‌و‌ه‬ ‫ده‌دوێ���ت ک‌ه ب���اوه‌ڕى ب�ه‌و به‌ڵێنان‌ه نیی‌ه ک ‌ه‬ ‫ب‌ه گه‌نجانى ده‌ده‌ن وتی «من هیچ باوه‌ڕم‬ ‫ب�ه‌و به‌ڵێنان‌ه نیی‌ه ک‌ه له‌الیه‌ن به‌رپرسانه‌و‌ه‬ ‫پێمانده‌درێت‪ ،‬چونک‌ه له‌کۆبوونه‌وه‌کانی‬ ‫خۆیاندا باسی ئه‌وکێشانه‌ده‌که‌ن گه‌نجی ئه‌م‬ ‫شار‌ه رووبه‌ڕووی بووه‌ته‌و‌ه به‌ڵێنده‌ده‌ن ک‌ه بۆمان‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪ ،‬دوای کۆبوونه‌وه‌که‌یش هه‌ر‬ ‫ده‌ڵێی ئ�ه‌وان نین ئه‌و به‌ڵێنه‌یان داوه‌»‪ .‬ئه‌م‬ ‫گه‌نج‌ه هێما بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات ک‌ه به‌هۆى‬ ‫نه‌بوونى ئ�ه‌و خزمه‌تگوزاریانه‌و‌ه بۆ گه‌نج‬ ‫واده‌کات گه‌نج کۆچبکه‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت‬ ‫و جه‌ختى کرده‌و‌ه وتى «رۆژان‌ه گه‌نجی ئه‌م‬ ‫شار‌ه هه‌ر وه‌ک ساڵه‌کانی (‪)1997-1996‬‬ ‫کۆچ ده‌که‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک�‌ه هیچ شتێک ب��ۆ گه‌نجی ئ �ه‌م ش��ار‌ه‬ ‫نه‌کراوه‌‪ ،‬دیارده‌ی بێکاری گه‌وره‌ترین کێشه‌ی‬

‫گه‌نجانه‌‪ ،‬که‌چی ل���ه‌خ���وارووی عێراقه‌و‌ه‬ ‫گه‌نجی عه‌ره‌بیان هێناو‌ه لێره‌دا کارده‌که‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ی گه‌نجانی شار بێبه‌شین له‌هه‌موو‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌ک و ناتوانین بژێوی ژیانی‬ ‫خۆمان دابین بکه‌ین»‪.‬‬ ‫گ �ه‌ن��ج��ان��ى ش���ارۆچ���ک���ه‌ک���‌ه ه��ێ��م��ا بۆ‬ ‫ک�ه‌م��وک��ورت��ى کتێبخانه‌ى دوزخ��ورم��ات��وو‬ ‫ده‌که‌ن ک‌ه سه‌رچاوه‌ى کوردى که‌م تێدای‌ه و‬ ‫ده‌وروپشتى کتێبخانه‌که‌ش هێز‌ه ئاسایشییه‌کان‬ ‫ده‌وره‌ی���ان داو‌ه پێیانوای‌ه ک‌ه ئه‌م‌ه واده‌ک��ات‬ ‫نه‌چن بۆ کتێبخانه‌که‌‪.‬‬ ‫فریشت‌ه ره‌ش��ی��د‪ ،‬ت �ه‌م �ه‌ن (‪ )21‬س��اڵ‪،‬‬ ‫ده‌رب����اره‌ى کتێبخانه‌که‌یان ده‌دوێ���ت و ئه‌و‌ه‬ ‫پشتراست ده‌کاته‌و‌ه و وتى «کتێبخانه‌یه‌کمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ی کچ ناتوانین ب��ۆی بچین‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی چ���وارده‌وری ئه‌و کتێبخانه‌ی ‌ه‬ ‫به‌هێزه‌کانی پۆلیس و سوپای عێراق گیراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م‌ه جگ‌ه له‌وه‌ی کتێبخانه‌ک‌ه زۆر کۆن‌ه و‬ ‫تائێستا نۆژه‌ن نه‌کراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌رووی کتێبیشه‌و‌ه‬ ‫کتێبێکی زۆر که‌می تێدای‌ه ک‌ه به‌شی هه‌ر‌ه‬ ‫زۆری عه‌ره‌بییه‌‪ ،‬داواک��ارم کتێبخانه‌یه‌کی‬ ‫نوێ له‌شاره‌که‌مان درووستبکرێت»‪.‬‬ ‫دوزخورماتوو ده‌که‌وێت‌ه باشورى که‌رکوکه‌وه‌‬ ‫و زۆربه‌ى دانیشتونه‌که‌ى کورد‌ه و یه‌کێکیش ‌ه‬ ‫له‌ناوچ‌ه دابڕێندراوه‌کانى هه‌رێمى کوردستان‪.‬‬ ‫ه��ون �ه‌ر ج���ه‌الل‪ ،‬یه‌کێک له‌ئه‌ندامانی‬ ‫رێکخراوی الوانی شاره‌که‌‪ ،‬وتی‪ :‬گه‌نجانی‬ ‫ش��اره‌ک��ه‌م��ان ل �ه‌چ��او گ�ه‌ن��ج�ه‌ک��ان��ی ت��ری‬ ‫ش��اره‌ک��ان��ی ت��ر زۆر پ �ه‌راوێ��زخ��راوی��ن‪ ،‬لێره‌دا‬ ‫شوێنێک نیی‌ه بۆ گه‌نجان تابتوانن رۆژان ‌ه‬ ‫ک��ات��ی ت��ێ��دا ب �ه‌س �ه‌ر ب���ه‌رن‪ ،‬چ�ه‌ن��د جاریش‬ ‫به‌ڵێنیان پێداوین بۆ دروستکردنی پارکێکی‬ ‫گه‌ور‌ه له‌شاره‌که‌مان‪ ،‬به‌اڵم تائێستا جێبه‌جێیان‬ ‫نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫قایمقامی شارۆچکه‌ی دوزخ��ورم��ات��وو‪،‬‬ ‫ش���ه‌الل ع���ه‌ب���دول‪ ،‬ب��ه‌(چ��ه‌ت��ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د‬ ‫«پشتگیری ت�����ه‌واوی گ �ه‌ن��ج��ان ده‌ک���ه‌م‪،‬‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رن��ام�ه‌م��ان��دای�‌ه ل �ه‌ب��ودج �ه‌ی ئه‌مساڵدا‬ ‫خزمه‌تێکی باش به‌گه‌نجانی شاره‌ک‌ه بکه‌ین‪،‬‬ ‫چه‌ندین پارک و کتێبخانه‌یه‌کی مۆدێرن‬ ‫له‌شارۆچکه‌ی دوزخورماتوو دروستده‌که‌ین‪،‬‬

‫‪9‬‬

‫کام پرۆژه‌یه‌ بۆ گه‌نج‬

‫کوردستانى عێراق‪ ..‬قوبرسى باکور نیی ‌ه‬ ‫ن��وس��ی��ن��ی‪ :‬ج��ۆزی��ف‬ ‫مۆرلى‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬سامان عوسمان‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪10‬‬

‫کورد له‌میدیا جیهانیه‌کاندا‬

‫کوردیش پێویستى به‌سه‌ربه‌خۆییه‌‬ ‫س��ای��ڵ��ک م��ێ��رت��ێ��ن��ێ��س��ی ن��وس��ه‌ری‬ ‫به‌ناوبانگى ئه‌مریکى‪ ،‬له‌وتارێکدا‬ ‫ب��ۆ رۆژن���ام���ه‌ى (‪THE WALL‬‬ ‫‪)STREET JOURNAL‬‬ ‫ڕه‌خ���ن���ه‌ى ت��ون��د ل���ه‌ س �ه‌رک��وت��ک��ردن��ى‬ ‫کورد ل ‌ه باکورى کوردستان ده‌گرێت‪،‬‬ ‫جه‌ختیش ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ ده‌ک��ات �ه‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫کورد پێویستى به‌سه‌ربه‌خۆییه‌ چونک ‌ه‬ ‫مافى ڕه‌واى خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو ل���ه‌س���ه‌ره‌ت���اى وت���اره‌ک���ه‌دا‬ ‫نوسیویه‌تی‪ :‬ئه‌گه‌ر تورکیا ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ب�ه‌ فه‌له‌ستینییه‌کان ره‌وا‬ ‫ده‌بینێ‌‪ ،‬که‌وات ‌ه مافی ئ �ه‌وه‌ی نیی ‌ه‬ ‫دژای���ه‌ت���ی دام���ه‌زران���دن���ی ده‌وڵ���ه‌ت���ی‬ ‫ک����وردی ب��ک��ات‪ ،‬چ��ون��ک� ‌ه ک��وردی��ش‬ ‫پێویستى به‌سه‌ربه‌خۆییه‌‪ .‬ره‌خنه‌ی توندم‬ ‫له‌ئه‌ردۆغان هه‌یه‌‪ ،‬پشتیوانی له‌ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ب ‌ه فه‌له‌ستینییه‌کان له‌الیه‌ک‬ ‫و قبوڵ نه‌کردنى کورد له‌الیه‌کیتره‌و‌ه‬ ‫ساخته‌کارییه‌ک ‌ه ب��ۆخ��ۆی‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ت���ورک���ی���ا ت��ائ��ێ��س��ت��ا ج��ی��ن��ۆس��ای��دی‬ ‫ئه‌رمه‌نه‌کانی ق��ب��وڵ ن���ه‌ک���ردووه‌و ب ‌ه‬ ‫ق��س �ه‌ی خ���ۆی (‪ )26‬س��اڵ � ‌ه ش �ه‌ڕی‬ ‫جیاخوازانی ک��ورد ده‌ک���ات و (‪)35‬‬ ‫هه‌زار که‌سی لێکوشتوون و زۆرجاریش‬ ‫گونده‌کانی خاپوور ک��ردووه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئ �ه‌ردۆغ��ان ده‌ی��ه‌وێ وان �ه‌ى ره‌وش��ت ب ‌ه‬ ‫دنیا بدات!‪.‬‬ ‫نوسه‌ر له‌درێژه‌ى‌ بابه‌ته‌که‌یدا ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫بیانووی‌ تورکیا بۆ هێرشه‌کانی بۆسه‌ر‬ ‫خاکی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫گوایه‌ حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫رێوشوێنی پێویست ل ‌ه دژی په‌که‌ک ‌ه‬ ‫ناگرێته‌به‌ر‪ ،‬باش ‌ه ‌ ئه‌گه‌ر په‌که‌که‌ش‬ ‫وه‌ک حه‌ماس رۆژانه‌ سه‌دان موشه‌کی‬ ‫بچوک و گه‌وره‌ی بۆ خاکی تورکیا‬ ‫بهاویشتایه‌‪ ،‬ئه‌ردۆغان چی ده‌کرد؟‬ ‫ل �ه‌دوای��ش��دا پرسیارێک ده‌ک���ات و‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ئ �ه‌گ �ه‌ر حکومه‌تی تورکیا‬ ‫دامه‌زراندنی ده‌وڵ �ه‌ت وه‌ک مافێک‬ ‫ده‌زان��ێ��ت بۆ فه‌له‌ستینییه‌کان‪ ،‬م��ادام‬ ‫ئ���ه‌ردۆغ���ان داوا ده‌ک����ات ئیسرائیل‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ ح�ه‌م��اس��دا دان��وس��ت��ان بکات‪،‬‬ ‫ئه‌ی بۆچی خۆی له‌گه‌ڵ په‌که‌که‌دا‬ ‫دانوستان ناکات؟‪.‬‬

‫بۆچوونه‌کانی کورد‬ ‫ک‌ه هه‌میش‌ه که‌رکوک ب������� ‌ه‬ ‫پ���ارێ���زگ���ای���ه‌ک���ى ک���وردن���ش���ی���ن‌و خ����اوه‌ن‬ ‫ناسنامه‌یه‌کى ک��وردی��ى له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫گومان له‌وه‌دا نیی‌ه ک‌ه ئه‌مجۆر‌ه راده‌ربڕینان ‌ه‬ ‫به‌توندى تورکیا نیگه‌ران ده‌کات و ئه‌نقه‌ر‌ه‬ ‫و ئه‌مریکا و ئ�ه‌وروپ��اش��ى ل��ه‌و‌ه ئ��اگ��ادار‬ ‫کردووه‌ته‌و‌ه ک‌ه ئه‌گه‌ر عێراق به‌هه‌رهۆیه‌که‌و‌ه‬ ‫نه‌توانێت یه‌کپارچه‌یى نه‌ته‌وه‌یى‌و خاکه‌که‌ى‬ ‫بپارێزێت ‌و توشى ش�ه‌ڕى ناوخۆیى ببێت‪،‬‬ ‫نابێ ڕێگ‌ه به‌ڕاگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى‬ ‫کوردستانى عێراق بده‌ن‪.‬‬ ‫هه‌قیقه‌تێکیتریش ئه‌نقه‌ره‌ی نیگه‌ران‬ ‫ک���ردووه‌‪ ،‬تورکیا ئه‌ندامى ناتۆیه‌و هه‌ر‬ ‫بڕیارێک بۆ جواڵنى سوپا دژ ب‌ه گه‌ریالکانى‬ ‫پارتى کرێکارانى کوردستان (‪)PKK‬‬ ‫و ه �ه‌ر هێزێکیترى ک���ورد‪ ،‬ڕووب���ه‌ڕووى‬ ‫ئه‌گه‌رى سزاى به‌رپرسانى ناتۆى ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڕه‌ش‌ه نهێنییه‌کانى ئه‌ردۆغان له‌به‌رامبه‌ر‬

‫ده‌سه‌اڵتدارانى‬ ‫ێ‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ى ع��ێ��راق‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫و‬ ‫ماناکه‌ى هه‌ڕه‌شه‌ى سه‌ربازیان ‌ه‬ ‫داگیرکردنى کوردستانى عێراقه‌‪.‬‬ ‫تورکیا ده‌ب��ێ ئ�ه‌و راستییه‌شى لێ ون‬ ‫ن�ه‌ب��ێ ک �‌ه ک��وردس��ت��ان��ى ع��ێ��راق قوبرسى‬ ‫باکور نییه‌‪ ،‬تا بتوانێ داگیرى بکات و‬ ‫ێ ده‌ی �‌ه بیخات‌ه ژێرده‌ستییه‌وه‌‪.‬‬ ‫زیاتر له‌س ‌‬ ‫ئه‌وروپا و ئه‌مریکا به‌توندى دژ به‌هه‌رجۆر‌ه‬ ‫ده‌ستوه‌ردانێکى تورکیان له‌کوردستانى‬ ‫عێراقدا‪.‬‬ ‫وا گومان ده‌ک��رێ��ت ک‌ه هاوپه‌یمانانى‬ ‫تورکیا له‌ناتۆ‪ ،‬بتوانن رێبه‌ر‌ه ناسیۆناله‌کانی‬ ‫تورکیا ڕه‌زام�ه‌ن��د بکه‌ن تا فیدراڵیبوونى‬ ‫عێراق قبوڵ بکات‪ ،‬سیاسه‌تى ناوخۆیى‬

‫پایته‌ختی هه‌رێم له‌به‌رده‌م مه‌ترسی ئه‌نقه‌ره‌دایه‌‬

‫له‌به‌رامبه‌ر مه‌سه‌له‌ى کورد ریفۆرم بکه‌ن‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک نیشانه‌ش‪ ،‬قبوڵکردنى ئه‌م‬ ‫گومانه‌یان ل�ه‌ت��ورک��ی��ادا نیشان‬ ‫داوه‌‪.‬‬ ‫گ������������وم������������ان‬ ‫ل �ه‌وه‌دان��ی��ی �‌ه ک �‌ه ئه‌و‬ ‫گ���ۆڕان���ک���اری���ی���ان���ه‌ى‬ ‫له‌هه‌رێمى کوردستانی‬ ‫عێراق ڕووده‌ده‌ن‪ ،‬تورکیاى‬ ‫ڕووب�������ه‌ڕووى واقیعێکی‬ ‫ن����وێ ک������ردووه‌ت������ه‌وه‌‪ .‬ت��ورک��ی��ا‬ ‫دره‌نگ یا زوو هیچ ڕێگاچاره‌یه‌کى جگ ‌ه‬ ‫ل�‌ه دیموکراتیزه‌کردنى کۆمه‌ڵگاو که‌م‬ ‫ک��ردن�ه‌وه‌ى رۆڵ��ى سوپا‌و ده‌زگ��ا سه‌ربازى‌و‬ ‫ئه‌منییه‌کانى ل‌ه پارێزگا کوردنشینه‌کانى‬ ‫رۆژهه‌اڵتى تورکیادا‪ ،‬له‌به‌رده‌م دانییه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت‌ه مه‌سه‌له‌ک‌ه له‌پراکتیکدا به‌م‬ ‫ساده‌یی‌ه نییه‌‪ .‬له‌تورکیا هێشتا هه‌لومه‌رجێک‬ ‫نه‌هاتۆته‌پێش ک�‌ه ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌ماى ئ �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫بتوانرێ ئومێدى ڕێککه‌وتنێکى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫له‌نێوان (پ‪.‬ک‪.‬ک)‌و ده‌وڵه‌تى تورکیادا‬ ‫هه‌بێت‪ .‬تورک‌ه فاشییه‌کان هێشتا واقیعییه‌تى‬ ‫ک���وردب���وون���ى ب �ه‌ش��ێ��ک ل �ه‌دان��ی��ش��ت��وان��ى‬ ‫واڵته‌که‌یان قبوڵ ناکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌هه‌رحا ‌ڵ‬ ‫دانیشتوانێکى نزیکه‌ى (‪ )18‬ملیۆن کورد‬ ‫ک‌ه ل‌ه هه‌ستیارترین ناوچه‌ى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫تورکیا ده‌سه‌اڵتێکى نه‌ته‌وه‌یى تاڕاده‌یه‌ک‬ ‫ێ په‌راوێز بخرێن‬ ‫بااڵده‌ستیان هه‌یه‌‪ ،‬ناتوانر ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌دواى فیدراڵیبوونى عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌مپێیه‌‪ ،‬هه‌لومه‌رجه‌ک‌ه به‌جۆرێک نیی ‌ه‬ ‫ێ سیاسه‌تێکى ڕامکردنى‬ ‫ک‌ه تورکیا بتوان ‌‬ ‫کاریگه‌ر بۆ ڕێگه‌گرتن ل‌ه هه‌ژموونی‬ ‫ک��ورد بگرێته‌پێش‪ ،‬گه‌شته‌کانى وه‌زی��رى‬ ‫ک��اروب��ارى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا بۆ تورکیا‪،‬‬ ‫ب��ۆ وت��ووێ��ژی پشت پ���ه‌رد‌ه ب���وون له‌نێوان‬ ‫ئه‌مریکییه‌کان ‌و ده‌سه‌اڵتدارانى ده‌وڵه‌تى‬ ‫ێ پێشبینى ئه‌و‌ه‬ ‫تورکیا‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ش‌ه ده‌توانر ‌‬ ‫بکرێت ک‌ه به‌رپرسانى ئه‌مریکى هه‌وڵیان‬ ‫داو‌ه نیگه‌رانییه‌کانى ده‌وڵ �ه‌ت��ى تورکیا‬ ‫ل �‌ه گ��ۆڕان�ه‌ک��ان��ى ع��ێ��راق ک �ه‌م بکه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م‌ه بێگومان به‌ومانای‌ه نایه‌ت ک ‌ه‬ ‫ئه‌مریکا نیگه‌رانییه‌کانى ئه‌نقه‌ر‌ه ده‌رباره‌ى‬ ‫که‌رکوک ‌و کورده‌کانى دژ به‌تورکیا یا‬ ‫(پ‪.‬ک‪.‬ک) به‌جددى وه‌ربگرێت‪.‬‬

‫نیگه‌رانى ئه‌نقه‌ر‌ه ده‌رب��اره‌ى چاره‌نووسی‬ ‫که‌رکوک‌ه ل�‌ه ع��ێ��راق‪ ،‬تورکیا هێشتاش‬ ‫له‌م ب��اوه‌ڕه‌دای �‌ه ئه‌گه‌ر کورده‌کانى عێراق‬ ‫سه‌رچاو‌ه نه‌وتییه‌کانی ئه‌و شار‌ه ده‌ستبخه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ب��ن �ه‌خ��اوه‌ن��ى س���ه‌رچ���اوه‌ى ب��اوه‌ڕپ��ێ��ک��راوى‬ ‫دارایى بۆ به‌هێزکردنى حکومه‌ت‌ه سه‌ربه‌خۆ‬ ‫چاوه‌ڕوانکراوه‌که‌ى خۆیان‪ ،‬ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش‬ ‫له‌ئاینده‌دا ک��ورد ب �ه‌ره‌و سه‌ربه‌خۆخوازیی‬ ‫ده‌بات‪.‬‬ ‫سه‌رنجى هه‌ردوو الیه‌نیش بۆ ئه‌مریکایه‌‪،‬‬ ‫ێ کێشکردنى پشتیوانى‬ ‫ێ به‌ب ‌‬ ‫تورکیا ناتوان ‌‬ ‫ئه‌مریکا‪ ،‬ده‌ستوه‌ربدات‌ه کوردستانى عێراق‬ ‫ێ پشتیوانى جددیانه‌ى‬ ‫‌و کورده‌کانیش به‌ب ‌‬ ‫ئه‌مریکا‪ ،‬ناتوانن ئه‌و ده‌ستکه‌وتان‌ه بپارێزن‬ ‫ک‌ه تائێستا ده‌سته‌به‌ریان کردووه‌‪.‬‬ ‫له‌دیدى به‌رژه‌وه‌ندی ستراتیژى ئه‌مریکاو‌ه‬ ‫ک‌ه وه‌ک ده‌سه‌اڵتدارێکى ده‌ره‌کى له‌گ‌هڵ‌‬ ‫داگیرکردنى عێراقدا رووب �ه‌روى مه‌سه‌له‌ى‬ ‫ک��ورد ب��ووه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ی �ه‌وێ هانى کورده‌کان‬ ‫ب��دات تا ب��ارودۆخ��ى خۆیان ل‌ه فاکته‌رى‬ ‫ناجێگیرى ن��اوچ�ه‌ک�ه‌و‌ه بۆ فاکته‌رێکى‬ ‫جێگیر ب��گ��ۆڕن‪ .‬ئ �ه‌م گ��ۆڕان��ى ب��ارودۆخ� ‌ه‬ ‫له‌تورکیا چ��ۆن وه‌دی��دێ��ت؟ ڕه‌ن��گ�‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫گرنگترین‌و له‌هه‌مانکاتدا‪ ،‬نیگه‌رانه‌ترین‬

‫پرسیاربێت ب��ۆ پ��ل �ه‌دار‌ه سه‌ربازییه‌کانى‬ ‫تورک‪.‬‬ ‫ێ بوترێت‬ ‫له‌دیدێکى واقیعبینانه‌وه‌‪ ،‬ده‌کر ‌‬ ‫ک��ورده‌ک��ان له‌عێراقدا بوونه‌ت‌ه هاوپه‌یمان‬ ‫له‌گ‌ه ‌ڵ ئه‌مریکادا‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ش‌ه واشنتۆن داوا‬ ‫له‌واڵتانى ناوچه‌ک‌ه ده‌کات تێڕوانینى پێشوو‬ ‫و ئێستاى خۆیان ب��گ��ۆڕن‌و تێڕوانینێکى‬ ‫ف��راوان��ت��ری��ان ب��ۆ ک��ورد هه‌بێت‪ .‬داخ���وازى‬ ‫ئه‌مریکا له‌تورکیا ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه سیاسه‌تى‬ ‫نکۆڵیکردنى ک��ورده‌ک��ان وه‌البنێت‌و ماف ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى‌و کلتورییه‌کانی کورده‌کانى تورکیا‬ ‫به‌ڕه‌سمى بناسێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ڕه‌زامه‌ندیش بێت‬ ‫ک‌ه تورکیا له‌دوو نه‌ته‌وه‌ى تورک‌و کورد‬ ‫پێکهاتووه‌و ل‌ه ماف‌ه سیاسى‌و کۆمه‌اڵیه‌تى‌و‬ ‫کلتورییه‌کاندا هاوبه‌ش و یه‌کسانن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ی �ه‌ش ک��‌ه ئ��ای��ا تورکیا‬ ‫ێ یه‌کسانی نێوان تورک‬ ‫به‌ساده‌یى ده‌توان ‌‬ ‫‌و کورد قبوڵ بکات‪ ،‬ئه‌وا ده‌ڵێین وه‌اڵمه‌ک ‌ه‬ ‫زۆر ڕوون نییه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم به‌له‌به‌رچاوگرتنى‬ ‫گۆڕانه‌کانى عێراق‌و ئه‌گه‌رى قبوڵکردنى‬ ‫ستراکتورى فیدراڵیکردنى عێراق‪ ،‬تورکیا‬ ‫به‌دژوارى ده‌توانێت هه‌مان سیاسه‌تى ئێستاى‬ ‫له‌مه‌ڕ ناوچ‌ه کوردنشینه‌کانى ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫درێژ‌ه پێ‌بدات!‪.‬‬

‫کوردانی ئه‌وروپاش‪ ...‬سیاسه‌تی تورکیا ره‌تده‌کاته‌وه‌‬

‫‌ «دورکه‌وتنه‌وه‌ى حه‌کیم له‌مالیکی شکستێکى ستراتیژى بوو ‌ه بۆ ئێران»‬

‫کورد دۆستى مه‌زنى ئه‌مریکان‬ ‫(مارتین ڤۆڵکات)ى رۆژنامه‌نووسى‬ ‫ناودار‪ ،‬وتارێکى له‌ (ده‌یلى ته‌له‌گراف)‬ ‫دا ده‌رباره‌ى مه‌ترسییه‌کانى کشانه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌مریکا له‌عێراق باڵوکرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م رۆژن���ام���ه‌ن���وس��� ‌ه ل��ه‌س��ه‌ره‌ت��اى‬ ‫وتاره‌که‌یدا ده‌ڵێت‪ :‬کشانه‌وه‌ى ئه‌مریکا‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬مانا ڕاسته‌قینه‌که‌ى ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه کۆنتڕۆڵى ناوچه‌ى خۆرهه‌اڵتى‬ ‫ناوه‌ڕاست له‌ده‌ست ده‌دات‪ ،‬به‌شکستێک‬ ‫بۆ ئه‌مریکا ده‌ژمێردرێت ک ‌ه که‌متر‬ ‫نیی ‌ه ل �ه‌ده‌ره‌ن��ج��ام �ه‌ک��ان��ى ک��ش��ان�ه‌وه‌ى‬ ‫سوپاکه‌ى له‌ڤێتنام‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا ل �ه‌ب��اره‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى‬ ‫ئ �ه‌م��ری��ک��ا ل��ه‌گ��ه‌ ‌ڵ ه��ێ��زه‌ک��ان��ى س �ه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پانى عێراق نوسیویه‌تى‪ :‬ئه‌زموونى‬ ‫ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ى ئه‌مریکا له‌عێراق‪،‬‬ ‫به‌ڵگه‌بوو بۆئه‌وه‌ى نیشانى ب��دات ک ‌ه‬ ‫ته‌نها ک��ورده‌ک��ان ن��اوچ �ه‌ى ئارامیان‬ ‫ب��ۆ ئه‌مریکا پێکهێناوه‌و دۆستێکى‬ ‫راسته‌قینه‌ن‪.‬‬

‫«یەكێتی نێوان‬ ‫مالیكی و سەدر بۆ‬ ‫ئەمریكا شكست بوو»‬

‫و ه‌رگ����ێ����ڕان����ى‪/‬‬ ‫شۆڕش مسته‌فا‬ ‫رۆژن�����ام�����ه‌ى واڵ‬ ‫س����ت����ری����ت ج����ۆرن����اڵ‬ ‫له‌راپۆرتێکدا له‌سه‌ر‬ ‫ه���ه‌ڵ���س���ه‌ن���گ���ان���دن���ى‬ ‫ب����ارودۆخ����ى س��ی��اس��ى‬ ‫ئ����ێ����س����ت����اى ع����ێ����راق‬ ‫ن����وس����ی����وی����ه‌ت����ى ک � ‌ه‬ ‫گ���روپ���ه‌ ش��ی��ع �ه‌م��ان��ى‬ ‫ع��������ێ��������راق ل�����ه‌ژێ�����ر‬ ‫کاریگه‌رى ئێراندان‪،‬‬ ‫ب�������ه‌اڵم ئ������ه‌و واڵت���� ‌ه‬ ‫ت��ائ��ێ��س��ت��ا ن�ه‌ی��ت��وان��ی��و‌ه‬ ‫ه��اوپ �ه‌ی��م��ان��ێ��ت��ی��ی �ه‌ک‬ ‫ل����ه‌ن����ێ����وان ئ����ه‌وان����دا‬ ‫دروستبکات‪.‬‬ ‫ل��ه‌س��ه‌ره‌ت��اى راپ���ۆرت���ه‌ک���ه‌دا ه��ات��وو‌ه‬ ‫له‌کاتێکدا سیاسه‌تمه‌دارانى عێراقى‬ ‫ل�ه‌ ملمالنێى زی��ات��ر ل �ه‌ح �ه‌وت مانگى‬ ‫وت��ووێ��ژ ب��ۆ پێکهێنانى ح��ک��وم�ه‌ت��ن‪،‬‬ ‫ک��وش��ت��ارێ��ک��ى چ��������اوه‌ڕوان ن���ه‌ک���راو‬ ‫ل �ه‌و واڵت���ه‌دا ل �ه‌زی��ادب��وون��دای �ه‌‪ .‬ب �ه‌ڕاى‬ ‫ه���ه‌ن���دێ���ک ل���ه‌س���ی���اس���ه‌ت���م���ه‌داران���ى‬ ‫ع��ێ��راق��ى‪ ،‬ئ��ێ��ران ل�ه‌پ��ێ��ش ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن � ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانییه‌که‌ى (‪)3/7‬دا له‌سه‌رکرد‌ه‬ ‫شیعه‌کانى نێو عێراق ویستبووى که‌‬ ‫وه‌ک هه‌ڵبژاردنه‌که‌ى ساڵى (‪)2005‬‬ ‫ب��ۆ به‌ده‌ستهێنانى زۆرت��ری��ن ک��ورس��ى‬ ‫له‌ژێر یه‌ک هاوپه‌یمانێتیدا به‌شدارى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان بکه‌ن که‌ بێ ده‌ره‌نجام‬ ‫کۆتایى هات‪.‬‬ ‫دواى س �ه‌رن �ه‌ک �ه‌وت��ن��ى ئ��ه‌و پ��ی�لان�ه‌‪،‬‬ ‫ت��اران شیعه‌کانى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ ه��ان��دای�ه‌و‌ه‬ ‫تاجارێکیتر ل���ه‌دواى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌ک هاوپه‌یمانێتى پێکبهێنن‬ ‫و له‌ژێر ئه‌و هاوپه‌یمانێتییه‌ له‌سه‌رۆک‬ ‫وه‌زی����ر ن����ورى م��ال��ی��ک��ى ک���ه‌ ب��ه‌وت��ه‌ى‬ ‫(واڵ س��ت��ری��ت ج��ۆرن��اڵ) شیعه‌یه‌کى‬ ‫موحافیزه‌کاره‌‪ ،‬پشتیوانى بکه‌ن‪.‬‬

‫م��اوه‌ى راب���ردو ل�ه‌گ�ه‌ڵ راگه‌یاندنى‬ ‫پشتیوانى موقته‌دا سه‌در له‌ مالیکى‬ ‫به‌پێى بۆچوونى ن��وس�ه‌رى راپۆرته‌ک ‌ه‬ ‫“ئ����ێ����ران س��ه‌رک��ه‌وت��ن��ێ��ک��ى گ�����ه‌وره‌ى‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌“‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌م ک��اره‌ بوو‌ه‬ ‫هۆى هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ى گروپه‌کانى ترى‬ ‫شیعه‌ وه‌ک عه‌مار حه‌کیم سه‌رۆکى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى بااڵى ئیسالمى عێراق ک ‌ه‬ ‫له‌ موقته‌دا سه‌در به‌شێوه‌یه‌کى کلتورى‬ ‫ب�ه‌ئ��ێ��ران ن��زی��ک��ت��ره‌‪ .‬دواى راگ�ه‌ی��ان��دن��ى‬ ‫پشتیوانى س �ه‌در له‌مالیکى‪ ،‬حه‌کیم‬ ‫نوێنه‌ره‌کانى خۆى بۆ وتووێژ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌یاد عه‌الوى‪ ،‬رکابه‌رى سه‌ره‌کى نورى‬ ‫مالیکى بۆ پۆستى س�ه‌رۆک وه‌زی��رى‬ ‫نارد‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ح �ه‌ک��ی��م و ج��ێ��گ��ره‌ک��ان��ى‬ ‫ل���ه‌گ���ه‌ڵ ب���ه‌رپ���رس���ان���ى ئ �ه‌م��ری��ک��ی��ش‬ ‫چاوپێکه‌وتنیان ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬ئه‌مریکا‬ ‫رازییه‌ به‌وه‌ى هاوپه‌یمانێتییه‌ک له‌نێوان‬ ‫عه‌الوى و حه‌کیم پێکبێت و ده‌یه‌وێت‬ ‫له‌ورێگه‌یه‌وه‌ ده‌سه‌اڵتى توندڕه‌وه‌کانى‬ ‫وه‌ک سه‌در الواز بکات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌ی���اد ع�����ه‌الوى ک���ه‌ ش��ی��ع �ه‌ی �ه‌ک��ى‬ ‫عه‌لمانییه‌ و سه‌رۆکایه‌تى لیستێک‬

‫ده‌کات که‌ له‌نێویدا سونییه‌کى زۆرى‬ ‫تێدا به‌شداره‌‪ ،‬هه‌فته‌ى رابردوو ئێرانى‬ ‫به‌وه‌ تۆمه‌تبار کرد هه‌وڵده‌دات که‌ ئه‌و‬ ‫بۆ سه‌رۆک وه‌زیرى هه‌ڵنه‌بژێردرێت‪.‬‬ ‫ک��ورس��ی��ی �ه‌ک��ان��ى ع���ه‌م���ار ح �ه‌ک��ی��م‬ ‫که‌متره‌ له‌ موقته‌دا س �ه‌در‪ ،‬به‌و پێی ‌ه‬ ‫ه�ه‌ڵ��گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ى ئ �ه‌و ل�ه‌ن��ورى مالیکى‬ ‫له‌روى ژماره‌ى ئه‌ندامانى په‌رله‌مان زۆر‬ ‫گرنگ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و مه‌رجه‌عێکى‬ ‫گه‌وره‌ و گرنگى نێو رێبه‌رانى سیاسى‬ ‫ک��ل��ت��ورى شیعه‌ ل �ه‌ن��اوع��ێ��راق ئ �ه‌ژم��ار‬ ‫ده‌ک���رێ���ت و ه��ه‌ن��دێ��ک ل �ه‌دۆس��ت��ان��ى‬ ‫مالیکى ک�ه‌ ک��ورده‌ک��ان��ن داواده‌ک���ه‌ن‬ ‫که‌ له‌ حکومه‌تى ئاینده‌دا به‌شداربێت‪.‬‬ ‫ده‌ورى ک�����ورد ل �ه‌ه��اوپ �ه‌ی��م��ان��ێ��ت��ى‬ ‫ناوخۆیى عێراق‬ ‫به‌وته‌ى هه‌ندێک له‌سیاسه‌تمه‌داران‪،‬‬ ‫گفتوگۆ ب��ۆ ئ �ه‌گ �ه‌رى هاوپه‌یمانێتى‬ ‫ل�ه‌ن��ێ��وان ع���ه‌الوى ‪ ،‬حه‌کیم و ئ�ه‌وان��ى‬ ‫ت��ر ل �ه‌ ئ��ارادای��ه‌ ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى الیه‌نگرى‬ ‫کورده‌کان به‌وته‌ى واڵ ستریت جۆرناڵ‬ ‫(هه‌مه‌کاره‌ ئه‌وانن) به‌ده‌ست بهێنن‪.‬‬ ‫ن�����ورى م��ال��ی��ک��ى (‪ )89‬ک��ورس��ى‬ ‫ب �ه‌ده‌س��ت ه��ێ��ن��اوه‌ له‌کاتێکدا ع �ه‌الوى‬ ‫(‪ )91‬کورسى هه‌یه‌‪ ،‬کورسییه‌کانى‬ ‫م���وق���ت���ه‌دا س����ه‌در (‪ )40‬ک��ورس��ی��ی � ‌ه‬ ‫و ل����ه‌گ����ه‌ڵ ئ�����ه‌گ�����ه‌رى پ��ش��ت��ی��وان��ى‬ ‫ه�ه‌ن��دێ��ک ل �ه‌ئ �ه‌ن��دام��ان��ى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫ش��ی��ع�ه‌‪ ،‬م��ال��ی��ک��ى (‪ )30‬ک��ورس��ى بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانى زۆری��ن�ه‌ ل�ه‌ په‌رله‌مانى‬ ‫(‪ )325‬که‌سى که‌م ده‌بێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌ردوو الی��ه‌ن ب���ه‌دواى رازی��ک��ردن��ى‬ ‫ک���ورده‌ک���ان���ن ک���ه‌ (‪ )57‬ک��ورس��ی��ان‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ت��وان��ا ی���ان الوازى ئ��ێ��ران ل�ه‌و‬

‫رازیکردنه‌ ده‌توانێت چاره‌نوسساز بێت‪.‬‬ ‫پ��ش��ت��ی��وان��ى ک��ورده‌ک��ان��ی��ش پ�ه‌ی��وه‌س��ت� ‌ه‬ ‫به‌ چۆنێتى رێکه‌وتنێکى له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫خااڵنه‌ى وه‌ک نه‌وت و ئه‌و ناوچه‌ جێ‬ ‫ناکۆکانه‌ى ک��وردس��ت��ان ده‌ک��رێ��ت که‌‬ ‫نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆیى له‌عێراقدا هه‌یه‌ و‬ ‫به‌شێوه‌ى ده‌وڵه‌تێکى هه‌رێمى فیدراڵ‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌وت���ه‌ى ن���وس���ه‌ری (واڵ س��ت��ری��ت‬ ‫جۆرناڵ) هاوپه‌یمانێتى نێوان مالیکى‬ ‫و س�����ه‌در ش��ک��س��ت��ێ��ک ب���ۆ ده‌وڵ���ه‌ت���ى‬ ‫واشنگتۆن بوو‪ ،‬به‌رپرسانى ئه‌مریکى‬ ‫هه‌وڵ ده‌ده‌ن پێش به‌ ده‌سه‌اڵته‌ زۆره‌که‌ى‬ ‫مه‌راجعى ئاینى له‌ حکومه‌تى ئاینده‌دا‬ ‫بگرێت‪.‬‬ ‫وته‌بێژى وه‌زاره‌ت��ى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا‬ ‫هه‌فته‌ى راب��ردوو به‌ که‌م ئه‌هه‌مییه‌ت‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مدا و وت��ى “وت��وێ��ژى زیاتر ل ‌ه‬ ‫ن��ێ��وان الی��ه‌ن س�ه‌ره‌ک��ی��ی�ه‌ک��ان پێویست ‌ه‬ ‫ب����ۆ ئ�������ه‌وه‌ى ح��ک��وم��ه‌ت��ێ��ک��ى ب �ه‌ه��ێ��ز‬ ‫پێکبهێنر ێت ” ‪.‬‬

‫به‌و پێیه‌ى له‌راپۆرته‌که‌دا نوسراوه‌‪،‬‬ ‫چ���اودێ���ران ل�����ه‌وب�����اوه‌ڕه‌دان ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ى‬ ‫ه��اوپ�ه‌ی��م��ان��ێ��ت��ى مالیکى و س���ه‌در بۆ‬ ‫ئه‌کریکا شکست بوو‪ ،‬دورکه‌وتنه‌وه‌ى‬ ‫عه‌مار حه‌کیم له‌مالیکیش شکستێکى‬ ‫ستراتیژى بۆ ئێران ئه‌ژمار ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ب�ه‌رپ��رس��ان��ى ب��ااڵى ع��ێ��راق وت��وی��ان�ه‌‪:‬‬ ‫حه‌کیم له‌ژێر گوشارى تونده‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئێران و هاوپه‌یمانانی بۆ پێداچوونه‌و‌ه‬ ‫ب�ه‌ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى خ��ۆی��دا‪ .‬ل �ه‌ب �ه‌رده‌وام��ى‬ ‫راپ���ۆرت���ه‌ک���ه‌دا واڵ س��ت��ری��ت ج��ۆرن��اڵ‬ ‫ئ���ام���اژه‌ى ب���ه‌ ه���ه‌وڵ���ى زۆرى گ��روپ � ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى و ئاژاوه‌گێر بۆ به‌ده‌ستهێنانى‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌دواى روخانى سه‌دام حسێن‬ ‫ک��ردووه‌ که‌ خوێنڕشتنى نێوان شیع ‌ه‬ ‫و سوننه‌ى له‌ چه‌ند ساڵى رابردوو له‌و‬ ‫واڵت �ه‌دا ک��ردووه‌ت�ه‌ شه‌ڕێکى ناوخۆیى‬ ‫که‌ چه‌ند ساڵ پێش له‌لوبنانیش رویدا‪.‬‬ ‫سه‌رچاو ه‌‪ :‬رۆژنامه‌ى واڵ‬ ‫ستریت جۆرناڵ‬

‫نه‌وتى که‌رکوک‪ ،‬کێش ‌ه گه‌وره‌که‌ى به‌رده‌م ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى‬

‫گۆڕانکارى له‌دیمۆگرافیاى که‌رکوک‌و ژماره‌ى دانیشتوانیدا‬ ‫هه‌رێم ده‌خات ‌ه به‌ر مه‌ترسى بودجه‌وه‌ ‬

‫پااڵوگه‌ی نه‌وتی که‌رکوک‬ ‫ئا‪ /‬رێبوار عه‌زیز‬ ‫دواى کێشمه‌کێشێکى زۆری عه‌ربه‌کانى‬ ‫ه������ه‌ردوو ش����ارى ک���ه‌رک���وک ‌و موسڵ‬ ‫له‌دواخستنى پرۆسه‌ی سه‌رژمێرى گشتى‬ ‫دانیشتوانى شاره‌کانى عێراقدا‪ ،‬ئه‌نجومه‌نى‬ ‫وه‌زیرانیان ناچارکرد بڕیارى دواخستنى بدات‬ ‫بۆ مانگى دوانز‌ه کۆتایی ئه‌مساڵ‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫لێکدانه‌وه‌ى جوداى هه‌ردوو الیه‌نى عه‌ره‌بی‌و‬ ‫کوردى عێراقی لێ ده‌که‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌و پ��ێ��ی �ه‌ى ب �ه‌ره �ه‌م��ى ن��ه‌وت��ى چاڵه‌‬ ‫نه‌وتییه‌کانى که‌رکوک‪ ،‬رێ��ژه‌ى ل�ه‌(‪)%4‬‬ ‫ی نه‌وتى سه‌رجه‌م واڵت‌ه به‌رهه‌مهێنه‌ره‌کانى‬ ‫نه‌وت‌ه له‌جیهاندا‪ ،‬بووه‌ت‌ه کۆسپی گه‌وره‌ى‬ ‫ب���ه‌رده‌م ئه‌نجامدانى پ��رۆس�ه‌ى سه‌رژمێرى‬ ‫گشتى دانیشتوان‪ ،‬له‌کاتێکدای‌ه م��اوه‌ى‬ ‫(‪ )23‬ساڵ‌ه کورده‌کانى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫ب�ه‌ش��داری��ان ل�ه‌وه‌ه��ا پرۆسه‌یه‌کى عێراقیدا‬ ‫نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫له‌دواى سه‌رژمێرى ساڵى (‪)1987‬ه‌و‌ه ک‪،‬‬ ‫ئه‌م‌ه یه‌که‌مین جار‌ه کورده‌کانى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان له‌سایه‌ى حکومه‌تى فیدراڵدا‬

‫ئا‪ /‬جه‌زا ئه‌حمه‌د‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫به‌شدارى له‌پرۆسه‌یه‌کى گشتى عێراقیدا‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ه���ه‌روه‌ک چاودێرێکى سیاسی‪،‬‬ ‫مه‌به‌ستى ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى دانیشتوانی‬ ‫ئه‌و ساڵه‌ى ته‌نها بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ى ئه‌و پرسه‌‬ ‫گێرایه‌و‌ه ک‌ه بزانرێت ژم��اره‌ى دانیشتوانى‬ ‫کوردى که‌رکوک چه‌نده‪.‬‬ ‫ئێستاش الیه‌ن‌ه سیاسیی‌ه عه‌ره‌بیه‌کانی‬ ‫ک�ه‌رک��وک به‌بیانوى نه‌بوونى ئاسایشی‬ ‫گونجاو و گۆڕینى دیمۆگرافیاى شاره‌که‌‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانى ک��ورده‌و‌ه پێشنیارى‬ ‫دواخستنی پرۆسه‌که‌یان ک���رده‌وه‌‌و الیه‌نى‬ ‫ک��وردی��ش س��ه‌رب��ارى پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌ک��ردن�ه‌وه‌ى‬ ‫ل��ێ��دوان �ه‌ک��ان��ی��ان‪ ،‬ج �ه‌خ��ت��ی��ان له‌گرنگى‬ ‫ئه‌نجامدانى ئه‌و پرۆسه‌ی‌ه کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچى ئاماده‌کارى لۆجستیکى ‌و‬ ‫مادى ورد کرابوو بۆ ئه‌نجامدانى پرۆسه‌که‌‬ ‫له‌(‪)24‬ى مانگى د‌ه ئه‌مساڵدا‪ ،‬بڕیاره‌که‌ى‬ ‫حکومه‌تى عێراقی پرۆسه‌که‌ى بۆ (‪)5‬ى‬ ‫مانگى دوانز‌ه کۆتایی ساڵ درێژکرده‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پشتبه‌ستى دات��اک��ان��ى سیستمێکى‬ ‫ته‌کنه‌لۆژی ئه‌لیکترۆنى ک‌ه له‌مانگى نۆ‬ ‫ساڵى راب��ردوودا له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت��ى پالندانانى‬

‫عێراقییه‌و‌ه ئاماده‌کراو‌ه (‪)29.682.081‬‬ ‫هاواڵتى عێراقی هه‌ی‌ه ‌و له‌و ژماره‌یه‌ش‬ ‫(‪ )14.943.516‬یان له‌ره‌گه‌زى نێرین‌هن‌و‬ ‫(‪ ) 14.738.565‬یان له‌ره‌گه‌زى مێینه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی ئامارى ده‌ستکه‌وتووى پرۆسه‌ى‬ ‫س �ه‌رژم��ێ��رى س��اڵ��ى (‪ )1997‬ک �‌ه به‌بێ‬ ‫به‌شدارى هاواڵتیانى سێ شاره‌که‌ى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتى مه‌رکه‌زییه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێو‌ه چ��وو‪ ،‬ژم��اره‌ى دانیشتوانى عێراق‬ ‫(‪ )22.197.982‬ملیۆن ک�ه‌س ب��وو‌ه له‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ش (‪ )11.058.922‬یان له‌ره‌گه‌زى‬ ‫نێر‌و (‪ )10.590.060‬یان له‌ره‌گه‌زى مێینه‌‬ ‫بوون‪ ،‬ئه‌مه‌شیان له‌کاتێکدای‌ه به‌پێی ئامارى‬ ‫ساڵى (‪ )1957‬ژماره‌ى دانیشتوانى عێراق له‌‬ ‫(‪ )6.538.109‬هاواڵتى زیاتر نه‌بوو‪.‬‬ ‫بریکارى وه‌زاره‌ت����ى پالندانانى عێراقی‬ ‫‌و س�ه‌رۆک��ى ده‌زگ���اى ن��اوه‌ن��دى سه‌رژمێرى‬ ‫مه‌هدى عه‌الق‪ ،‬له‌لێدوانێکى رۆژنامه‌وانیدا‪،‬‬ ‫پێیوای‌ه ژماره‌ى دانیشتوانى عێراق له‌ئێستادا‬ ‫له‌(‪ )30‬ملیۆن هاواڵتى زیاتر نییه‌‪.‬‬ ‫هه‌واڵه‌کان ڕاده‌گه‌یه‌نن ک‌ه سه‌ربارى شارى‬ ‫که‌رکوک‪ ،‬نوێنه‌رانى پارێزگای نه‌ینه‌وا‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه هۆکارى سه‌ره‌کى دواخستنى‬ ‫ئه‌و پرۆسه‌یه‌یه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌ک بۆ ماڵپه‌رى‬ ‫(ئاکانیوز) ئاماژ‌ه به‌بوونى چه‌ندین ک‌هس‌و‬ ‫الیه‌ن ده‌کات به‌وه‌ى «ویستویان‌ه ناکۆکى‬ ‫نێوان کورد و عه‌ره‌ب له‌هه‌ردوو پارێزگاکه‌دا‬ ‫زیاتر بکه‌ن»‪.‬‬ ‫لێدوانى به‌رپرسێکى سیاسی ک‌ه نه‌یویست‬ ‫ناوى ئاشکرابکرێت بۆ(چه‌تر) ئه‌و‌ه پشتڕاست‬ ‫ده‌ک��ات��ه‌و‌ه ک �‌ه م�ه‌س�ه‌ل�ه‌ى ن���ه‌وت کێشه‌ى‬ ‫سه‌ره‌کى دواخستنی پرۆسه‌که‌یه‌‪ ،‬وه‌ک‬ ‫چ��ۆن ئ�ه‌و ناوچانه‌ش به‌هه‌مان هۆکاره‌وه‌‬ ‫بوونه‌ت‌ه قوربانى ناوچه‌ی جێ ناکۆکان‌و‬ ‫تائێستا ئه‌و کێشه‌ی‌ه به‌هه‌ڵواسراوی درێژه‌ى‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ک��ى ره‌س��م��ى له‌ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پ��ارێ��زگ��اى نه‌ینه‌وا ه��ۆک��ارى دواخستنی‬ ‫پرۆسه‌ک‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ بوونى گرفت ‌و‬ ‫ن��اڕه‌زای��ی لیژنه‌کانى تایبه‌ت ب �ه‌و ک��اره‌‪،‬‬ ‫له‌نێوانیاندا بوونى گرفتى زۆر له‌پارێزگاى‬ ‫ن���ه‌ی���ن���ه‌وا‪ ،‬ه������ه‌روه‌ک ب �ه‌پ��ێ��ی ل��ێ��دوان��ى‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کى حکومى بۆئه‌لحه‌یاتی له‌نده‌نى‬

‫ده‌ڵێت «زۆری��ن�ه‌ى نوێنه‌رانى پارێزگاکان‬ ‫هۆکارى دواخستنى ئه‌و پرۆسه‌ی‌ه بوون»‪.‬‬ ‫م���ه‌ه���دى ع����ه‌الق س���ه‌رۆک���ى ده‌زگ����اى‬ ‫ناوه‌ندى سه‌رژمێرى له‌لێدوانه‌که‌یدا جه‌ختى‬ ‫له‌و‌ه کردووه‌ته‌و‌ه ک‌ه ره‌هه‌ند‌ه سیاسییه‌کانى‬ ‫ن��اوخ��ۆی عێراق ‌و نوێنه‌رانى شاره‌کانی‬ ‫ک �ه‌رک��وک ‌و م��وس��ڵ به‌تایبه‌ت ده‌ورى‬ ‫سه‌ره‌کیان له‌دواخستنه‌که‌دا بینیووه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌ن��دام��ان��ى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اک��ان‬ ‫‌و ئه‌ندامانى په‌رله‌مانى عێراقی ‌و کار‬ ‫به‌ده‌ستانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫له‌رێگه‌ى لێدوان‌و به‌یاننامه‌کانه‌و‌ه قسه‌کانى‬ ‫الیه‌ن‌ه عه‌ره‌بیو تورکمانه‌کانی شاره‌کان‬ ‫به‌ناڕاست وه‌سف ده‌که‌ن‌و پێیانوای‌ه دواخستنى‬ ‫ئه‌و پرۆسه‌ی‌ه ل �ه‌زه‌ره‌رى هه‌موو هاواڵتیانى‬ ‫عێراقدایه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌یاننامه‌یه‌کى ف�ه‌رم��ى حکومه‌تى‬ ‫هه‌رێمى کوردستاندا هاتووه‌«دواخستنى‬ ‫س�ه‌رژم��ێ��ری�ه‌ک�‌ه ل�ه‌ئ�ه‌س��ت��ۆی حکومه‌تى‬ ‫ف����ی����دراڵ����ی����دای����ه‌‪ ،‬ن������ه‌ک ح��ک��وم��ه‌ت��ه‌‬ ‫لۆکاڵییه‌کان»‪ ،‬ه �ه‌روه‌ک ئ�ه‌وه‌ش هاتووه‌‬ ‫«پێویست‌ه حکومه‌تى ن��اوه‌ن��دى له‌رێگه‌ى‬ ‫یاسای گونجاوه‌و‌ه چاره‌سه‌رى ناکۆکییه‌کان‬ ‫بکات‪ ،‬نه‌ک جێبه‌جێ نه‌کردنى پرۆسه‌که‌‬ ‫یان دواخستنى»‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تره‌و‌ه لیژنه‌ى بااڵى سه‌رژمێرى‬ ‫دانیشتوانى س �ه‌ر به‌حکومه‌تى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان گومانى خۆی له‌باره‌ى راهێنانى‬ ‫کارمه‌ندانى ده‌زگاى سه‌رژمێرى عێراقیه‌وه‌‬ ‫هه‌ی‌ه به‌تایبه‌ت له‌هه‌ردوو شارى موسڵ ‌و‬ ‫که‌رکوک‪.‬‬ ‫به‌پێى زانیارییه‌کان له‌الیه‌ن ئه‌ندامانى‬ ‫لیستى ئه‌لعێراقییه‌و‌ه ک �‌ه نوێنه‌رایه‌تى‬ ‫شاره‌کانى دیاله‌‪ ،‬تکریت‪ ،‬موسڵ‪ ،‬ئه‌نبار‬ ‫‌و ک �ه‌رک��وک ده‌ک���ه‌ن ل�‌ه (‪)21‬ى دوان��زه‌‬ ‫(ئ�ه‌ی��ل��ول)ى ئه‌مساڵدا هه‌وڵى دواخستنى‬ ‫پرۆسه‌ى سه‌رژمێریان داوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ک هانى‬ ‫زۆرێک له‌هاواڵتیانیان داو‌ه رێگرى بک‌هن‌و‬ ‫هاوکارى تیمه‌کانى پرۆسه‌ک‌ه نه‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نیشتیمانى عێراقی‬ ‫له‌سه‌ر لیستى ئه‌لعێراقیی‌ه ئوسام‌ه نوجێفی‬ ‫له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا داوا ده‌کات‬ ‫«پرۆسه‌ک‌ه له‌ده‌ره‌وه‌ى میلیشا سه‌ربازییه‌کان‪،‬‬

‫هێز‌ه چه‌کدارییه‌کان‌و هه‌ژموونى سیاسی‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌ناوچه‌کانى که‌رکوک‌و موسڵ‬ ‫‌و دیال‌ه به‌ڕێو‌ه بچێت»‪.‬‬ ‫ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى عێراقی‬ ‫له‌لیستى گردبوونه‌وه‌ى عه‌ره‌بی سه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫ع��وم��ه‌ر ج���ب���ورى‪ ،‬ده‌ڵ��ێ��ت «ک��ه‌رک��وک‬ ‫له‌رووى دیمۆگرافییه‌و‌ه له‌ئێستادا له‌قازانجى‬ ‫ک���ورد دای���‌ه ل�ه‌س�ه‌ر ه �ه‌ژم��ارى ع���ه‌ره‌ب‌و‬ ‫تورکمانه‌کانى ئه‌و شاره‌»‪.‬‬ ‫سه‌رۆکى ب �ه‌ره‌ى تورکمانى که‌رکوک‬ ‫سه‌عده‌دین ئێرگیجی دژای�ه‌ت��ى ئاشکراى‬ ‫الیه‌ن‌ه کوردییه‌کانى شاره‌که‌ی ده‌کاته‌وه‌‬ ‫پێیوایه‌«دیمۆگرافیاى که‌رکوک له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانى کورده‌و‌ه گۆڕانکارى بنه‌ڕه‌تى‬ ‫به‌سه‌ردا هاتووه‌»‪.‬‬ ‫الی �ه‌ن��ێ��ک��ى س��ی��اس��ی ک�����وردى ئ����ه‌وه‌ى‬ ‫روون��ک��رده‌و‌ه ک‌ه تاق‌ه هۆکارى داوخستنى‬ ‫ئ �ه‌و پرۆسه‌ی‌ه ل �ه‌ه �ه‌ردوو ش��ارى موسڵ ‌و‬ ‫که‌رکوک ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌و پرسیاره‌ى‬ ‫ک‌ه له‌باره‌ى نه‌وته‌و‌ه له‌هاواڵتیانى ده‌کرێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌شیان «گرفتى سه‌ره‌کى ناوچ‌ه جێ‬ ‫ناکۆکه‌کان ده‌پێکێت»‪.‬‬ ‫به‌پێی ده‌ستورى هه‌موارکراوى عێراقی‪،‬‬ ‫رێ���ژه‌ى ل �‌ه (‪)%17‬ى داه��ات��ى ع��ێ��راق بۆ‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ده‌ب��ێ��ت‪،‬‬ ‫له‌حاڵه‌تى زۆرب��وون��ى ژم��اره‌ى کورده‌کانی‬ ‫شارى که‌رکوکیشدا‪ ،‬ئه‌و رێژه‌ی‌ه ده‌گۆرێت‬ ‫‌و به‌مه‌ش زیاتر له‌و رێژه‌ی‌ه به‌ر کورده‌کانى‬ ‫عێراق ده‌که‌وێت‪.‬‬ ‫سه‌رۆکى لیستى برایه‌تى له‌ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگاى موسڵ و به‌رپرسی لقی (‪)14‬ی‬ ‫پارتى دیموکراتى کوردستان خه‌سره‌و گۆران‬ ‫نیگه‌ران‌ه له‌دواخستنى پرۆسه‌که‌‌و پێیوایه‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ک‌ه سیاسی‪ ،‬ئاینی‌و ره‌گه‌زپه‌رستییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ى الیه‌نى خزمه‌تگوزارى ‌و مرۆیی‬ ‫بێت»‪.‬‬ ‫خه‌سره‌و گۆران‪ ،‬وتیشى «مافی هه‌موو‬ ‫هاواڵتیی‌ه عێراقیی‌ه بزانێت ناسنام‌ه و‬ ‫مه‌زهه‌ب‌و ئاینه‌که‌ى چییه‌؟»‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ى هه‌واڵێکى ئاژانسی ده‌نگه‌کانى‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬ل �ه‌س �ه‌رژم��ێ��رى س��اڵ��ى (‪)1987‬‬ ‫ی س �ه‌رده‌م��ى به‌عسدا زۆرێ���ک له‌هۆزه‌‬ ‫کوردییه‌کان خۆیان ب�ه‌ع�ه‌ره‌ب نوسیبوو‪،‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\10\18‬‬

‫‪11‬‬

‫به‌نموون‌ه یه‌زیدییه‌کان سه‌ربارى هاونه‌ته‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ کوردا‪ ،‬خۆیان به‌عه‌ره‌ب نوسیبوو‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانشێو‌ه ب��ۆ ه�ه‌ری�ه‌ک�‌ه له‌شه‌ب‌هک‌و‬ ‫مه‌سیحیه‌کانی ئه‌و شاره‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌گ��وێ��ره‌ى س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک��ى ع �ه‌ره‌ب��ی‪،‬‬ ‫ژماره‌ى دانیشتوانى هاواڵتیانى که‌رکوک‬ ‫پێش ساڵى (‪ )2003‬بریتی بوو‌ه ل‌ه (‪)835‬‬ ‫هه‌زار هاواڵتى‪ ،‬به‌اڵم ئێستا (‪)1.65.000‬‬ ‫هاواڵتی‪ ،‬به‌گوێره‌ى کۆبۆنى خۆراک له‌وێ‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ع���ه‌ب���دول���ڕه‌ح���م���ان م��ون��ش��د ئ�ه‌ل��ع��اس��ی‬ ‫س�ه‌رک��رد‌ه له‌ئه‌نجومه‌نى سیاسی عه‌ره‌بی‬ ‫ل�ه‌ک�ه‌رک��وک رایده‌گه‌یه‌نێت ک�‌ه به‌پێی‬ ‫ئاماره‌کانى لیژنه‌کانى جێبه‌جێکارى مادده‌ى‬ ‫(‪ ،)140‬له‌دواى رووخانى رژێمى به‌عسه‌وه‌‬ ‫(‪ )25‬هه‌زار خێزانى عه‌ره‌بی گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا (‪ )85‬ه �ه‌زار خێزانى کورد‬ ‫هاتوونه‌ت‌ه ناو شارى که‌رکوک»‪.‬‬ ‫د‪.‬مه‌حمود عوسمان له‌لیستى هاوپه‌یمانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ى ره‌ت���ى ده‌ک��ات��ه‌و‌ه ک��ورده‌ک��ان‬ ‫دیمۆگرافیاى شارى که‌رکوکیان گۆڕی‬ ‫بێت‌و پێیوای‌ه ئه‌و‌ه ته‌نها بیانوى عه‌ره‌به‌کانه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆی‌ه ده‌ڵێت «سه‌رژمێرى‪ ،‬مه‌سه‌له‌یه‌کى‬ ‫عێراقی گشتییه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندى به‌هیچ کوتل‌ه و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌که‌و‌ه نییه‌»‪.‬‬ ‫به‌پێی لێدوانى زۆرێ��ک له‌عه‌ره‌به‌کانى‬ ‫که‌رکوک له‌الیه‌ن هێزه‌کانى ئاسایشه‌وه‌‬ ‫داواى جێهێشتنى که‌رکوکیان لێکراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫عه‌قید ساالر به‌رپرس له‌هێزه‌کانى ئاسایشی‬ ‫س �ه‌ر ب�ه‌پ��ارت��ى ل�ه‌ش��اره‌ک�‌ه ئ���ه‌و‌ه ب �ه‌ت �ه‌واوى‬ ‫ره‌تده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌کان‪:‬‬ ‫رۆژنامه‌ى ئه‌لحه‌یات‬ ‫ئاژانسی هه‌واڵى رۆیترز‬ ‫ماڵپه‌رى (شبک ‌ه االخبار)‪ .‬‬

‫«هه‌موو کاتێک هۆکارى سیاسى سه‌رژمێرى دواخستوه»‌‬

‫له‌دیمانه‌یه‌کى چ�ه‌ت��ردا مامۆستاى‬ ‫کۆلێژى زانست ‌ه مرۆڤایه‌تییه‌کانى‬ ‫زان��ک��ۆى سلێمانى به‌شى جوگرافیا‬ ‫ده‌رباز محه‌مه‌د‪ ،‬وانه‌بێژى دانیشتوان و‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬باس له‌وه‌ده‌کات هه‌موو‬ ‫کاتێک هۆکارى سیاسى سه‌رژمێرى‬ ‫دواخستوه‌و پێیوای ‌ه فرت و فێڵێکى زۆر‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌داتاکانى وه‌زاره‌تى بازرگانى و‬ ‫فۆڕمى خۆراک‪ ،‬ده‌ڵێت «ئه‌و داتایانه‌ى‬ ‫تائێستا تۆمارکراون بۆ رێژه‌ى ده‌نگده‌ران‬ ‫و ی���ه‌ک�ل�اى ک����ردن����ه‌وه‌ى ژم�����اره‌ى‬ ‫کورسییه‌کانى په‌ڕله‌مان و حکومه‌تى‬ ‫عێراقیش ب�ه‌ه�ه‌وه‌س��ى خ��ۆى غ �ه‌درى‬ ‫کردووه‌» ‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬تاچه‌ند گرنگ ‌ه بۆ گه‌لى کورد له‌م‬ ‫کاته‌دا سه‌رژمێرى ئه‌نجامبدات؟‬

‫و داتا پالنى داناوه‌‪ ،‬بۆی‌ه ئه‌گه‌ر سه‌رژمێری‬ ‫بکرای‌ه ده‌مانزانى قه‌باره‌ى کێشه‌کان چه‌ند‌ه‬ ‫و حکومه‌تیش به‌پێى ئه‌و کێشان‌ه پالنى بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردن دابنایه‌‪ ،‬هه‌ندێک شوێن هه‌یه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کى زۆر ناسیستماتیک گه‌شه‌ى‬ ‫ک���ردوو‌ه و هه‌ندێک ناوچه‌یتریش وه‌ک‬ ‫الدێکان چۆڵ ده‌بن‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬هۆى دواخستنى سه‌رژمێرى له‌کاتى‬ ‫خۆیدا چی بوو؟‬

‫ س �ه‌رژم��ێ��رى ی�ه‌ک�ه‌م��ج��ارى نیی‌ه دوا‬‫ده‌خرێت‪ ،‬له‌ساڵه‌کانى (‪ 2005‬و ‪) 2007‬‬ ‫یشدا ئاماده‌کارى بۆ کرا و جارێکى دیکه‌ش‬ ‫له‌ساڵى (‪ )2009‬دا ئاماده‌کارى بۆ کرایه‌وه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ک ئاماده‌کارییه‌که‌ى گه‌شت‌ه ئه‌وه‌ى‬ ‫ته‌نها سێ هه‌فته‌ى مابوو بۆ سه‌رژمێریه‌که‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س�ه‌رژم��ێ��ری�ه‌ک�‌ه ن �ه‌ک��را و ه��ۆک��ارى‬ ‫دواخستنه‌که‌شى هه‌رجار‌ه و بابه‌تێک بوو‪،‬‬ ‫بئه‌مجاره‌ش ده‌یانویست دوا بخرێت و هۆکارى‬ ‫سه‌ره‌کیشى ئه‌وه‌بوو عه‌ره‌بى سون‌ه ناڕازى بوون‬ ‫له‌م کاته‌دا سه‌رژمێری بکرێت‪ ،‬چونک‌ه ترسیان‬ ‫له‌و ناوچان‌ه هه‌ی‌ه ک‌ه ئێمه‌ى کورد مسه‌یته‌رین‬ ‫تێیاندا وه‌ک ناوچ‌ه جێناکۆکه‌کان و ده‌ترسن‬ ‫ئه‌م سه‌رژمێری‌ه کاربکات‌ه سه‌ر ئه‌نجامه‌ک‌ه و‬ ‫ببێت‌ه هۆى ئه‌وه‌ى ک‌ه مادده‌ى (‪ )140‬جێبه‌جێ‬ ‫بکرێت‪ ،‬ئه‌م‌ه به‌خاڵێکى سه‌ره‌کى ملمالنێ‬ ‫داده‌نێن له‌گه‌ڵ کورددا و به‌بۆچوونى ئه‌وان‬ ‫ده‌بێت جێبه‌جێ نه‌کرێت‪ ،‬ئێمه‌ش سورین له‌سه‌ر‬ ‫جێبه‌جێ کردنى‪.‬‬

‫ س �ه‌رژم��ێ��رى له‌چه‌ند ڕووی���ه‌ک���ه‌و‌ه بۆ‬‫کورد گرنگه‌‪ ،‬گرنگترینیان ئه‌وه‌ی‌ه الیه‌نى‬ ‫ئابورى و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫ک��وردى ده‌رده‌خ��ات به‌شێوه‌یه‌ى داتابه‌یسێکى‬ ‫زۆر باوه‌ڕپێکراو‪ ،‬ئه‌م سه‌رژمێری‌ه له‌ئاستێکى‬ ‫هونه‌رى ب �ه‌رزدا ئه‌نجامده‌درێت و ئه‌و داتانه‌‬ ‫ده‌بێت‌ه ده‌ستپێک بۆ دانانى پالنى ئابورى و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى و خوێندن و زۆر الیه‌نیتر‪،‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬جه‌زا‬ ‫مامۆستا ده‌رباز‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌ماى ئه‌و زانیاریان‌ه به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫زانستى رێکبخرێت‪ )23( ،‬ساڵ‌ه له‌هه‌رێمى‬ ‫چه‌تر‪ :‬که‌موکوڕى حکومه‌تى هه‌رێم‬ ‫به‌کێشه‌یه‌کىنه‌ته‌وه‌یى‪.‬‬ ‫عه‌ره‌ب هاورد‌ه کراو‌ه و کورده‌کانیش ده‌رکراون‪،‬‬ ‫کوردستان سه‌رژمێرى ئه‌نجام ن�ه‌دراو‌ه و ئه‌و له‌چیدا بوو له‌و بواره‌دا؟‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌م سه‌رژمێری ‌ه چ گرنگییه‌کى بۆی‌ه له‌وناوچان‌ه داتایه‌کى باوه‌ڕپێکراومان‬ ‫گۆڕانکاریانه‌ى له‌وماوه‌یه‌دا روویداو‌ه ده‌زانین‪،‬‬ ‫ س�ه‌رژم��ێ��رى ب�ه‌ده‌س��ت��ى ه�ه‌رێ��م نیی‌ه و‬‫نیی‌ه ک‌ه ژمار‌ه و رێژه‌ى کورد دیارى بکات‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌و سه‌رژمێری‌ه ژماره‌ى کۆچ به‌ران و حکومه‌تى هه‌رێم ئاماده‌کارى کردبوو‪ ،‬به‌اڵم هه‌ی ‌ه بۆ ناوچ ‌ه دابڕاوه‌کان؟‬ ‫ س �ه‌رژم��ێ��رى زۆر گرنگ‌ه بۆناوچه‌ هه‌موو ئه‌و داتایانه‌ى هه‌ی‌ه جێى گومانن و‬‫جوڵه‌کانى کوردمان بۆ رونده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫بڕیارى دواخستنه‌که‌ى سیاسى بوو‪ ،‬سه‌رۆکى‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ب��اس��ت ل���ه‌وه‌ک���رد (‪ )23‬ساڵ ‌ه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و حکومه‌تى هه‌رێم نه‌رمى داب���ڕاوه‌ک���ان‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ�ه‌م�‌ه م��ان��اى ئه‌وه‌نیه‌ هه‌ڵ‌ه و که‌موکوڕى زۆرى تێدای‌ه به‌ئه‌نقه‌ست‬ ‫سه‌رژمێرى نه‌کراو‌ه له‌هه‌رێمى کوردستان‪ ،‬نواندوه‌‪ ،‬تائێستا گوێم له‌سه‌رۆکى هه‌رێم یان ئ���ه‌گ���ه‌ر ئ �ه‌ن��ج��ام��ب��درێ��ت ه�ه‌م��ووش��ت��ێ��ک ده‌ستکارى کراون و کورده‌کانیش به‌ئاشکرا‬ ‫ئ �ه‌و‌ه تاچه‌ند کاریگه‌رى سلبى هه‌بوو ‌ه سه‌رۆکى حکومه‌ت نه‌بوو‌ه لێدوان بدات که‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندى کوردایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌ساڵى تریش نه‌یانوێراو‌ه بڵێن ئێم‌ه کوردین و ک��وردى‬ ‫له‌بارى ئابورى و سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌؟ ئێم‌ه زۆر دژى دواخستنى سه‌رژمێرین و بێت هه‌رده‌بێت سه‌رژمێرى ئه‌نجامبدرێت‪ ،‬یه‌زیدیش و شه‌به‌کیش به‌عه‌ره‌ب له‌قه‌ڵه‌م دراون‪.‬‬ ‫مامۆستا ده‌رباز‪ :‬کاریگه‌رى زۆرى هه‌بووه‌‪ ،‬نابێت دوا بخرێت وه‌ک چۆن له‌هه‌ندێک له‌ناوچ‌ه جێناکۆکه‌کاندا جوڵه‌یه‌کى گه‌وره‌‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌م سه‌رژمێری ‌ه تاچه‌ند گرنگ ‌ه‬ ‫ناکرێت بڵێم حکومه‌ت له‌سه‌ر ئه‌ساسى ژماره‌ له‌بابه‌تدا ته‌سریحى توند ده‌درێت ئه‌م‌ه نه‌کرا له‌دانیشتواندا هه‌یه‌‪ ،‬له‌سه‌رده‌مى به‌عسدا بۆ ئه‌وه‌ى یه‌زیدییه‌کان و شه‌به‌که‌کان ک ‌ه‬

‫جه‌خت له‌کوردبوون ده‌که‌نه‌و‌ه نه‌ته‌وه‌که‌یان‬ ‫یه‌کالى بکه‌نه‌وه‌؟‬

‫ به‌داخه‌و‌ه یه‌زیدییه‌کان تائێستا کۆک‬‫نین له‌سه‌ر کورد بوونى خۆیان به‌شێکیان خۆى‬ ‫به‌عه‌ره‌به‌و‌ه ده‌به‌ستێته‌و‌ه و به‌شێکی دیکه‌یان‬ ‫خۆیان به‌یه‌زیدى و زۆرینه‌شیان خۆیان به‌کورد‬ ‫داده‌نێن‪ ،‬شه‌به‌که‌کانیش به‌شێکیان الیه‌نگرى‬ ‫شه‌به‌ک و هه‌ندێکیشیان الیه‌نگرى شیعه‌ن‬ ‫و زۆرینه‌شیان ک���وردن ده‌ب��ێ��ت سه‌رژمێرى‬ ‫ئه‌مان‌ه به‌ته‌واوى یه‌کالیى بکاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌سه‌رژمێریدا ده‌رکه‌وت له‌که‌رکوک زۆرینه‌‬ ‫ک��وردن به‌واتاى ئه‌و‌ه نیی‌ه ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه سه‌ر‬ ‫کوردستان‪ ،‬م��ادده‌ى (‪ )140‬ئه‌م‌ه یه‌کالى‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬پێتوانیی ‌ه ئه‌و کاته‌ى بۆ سه‌رژمێرى‬ ‫دیاریکراو‌ه دوابخرێت؟‬

‫ ب��ێ��گ��وم��ان دواده‌خ�����رێ�����ت‪ ،‬چونکه‌‬‫ڕووداوه‌کانى پێکهێنانى حکومه‌تى عێراقى‬ ‫گه‌رمتر ده‌بن و ده‌ستتێوه‌ردانى هه‌رێمیش زیاد‬ ‫ده‌کات و حکومه‌تى عێراقیش به‌ره‌و الوازتر‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬ئه‌و به‌رواره‌ى دانراو‌ه بۆ چاوبه‌ستکردنه‌‬ ‫ئه‌گینا له‌وکاته‌دا ئه‌نجام نادرێت‪ ،‬هه‌روه‌ک‬ ‫یه‌که‌مجار له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى پارێزگارى نه‌ینه‌وا‬ ‫رێگه‌یان له‌تیمه‌کانى هونه‌رى سه‌رژمێرى‬ ‫گ��رت ب���وو‪ ،‬تائێستاش ئ �ه‌وک��اران �‌ه ده‌ستى‬ ‫پێنه‌کردووه‌ته‌و‌ه ک‌ه نزیکه‌ى سێ هه‌فته‌ى‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬له‌ده‌سه‌اڵتى هیچ پارێزگاریه‌کدا نییه‌‬ ‫بڵێت سه‌رژمێرى ناکه‌م ته‌نانه‌ت له‌ده‌سه‌اڵتى‬ ‫هه‌رێمى کوردستانیش نییه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم وه‌زعى‬ ‫عێراق به‌شێوه‌یه‌ک‌ه له‌هه‌ر کون و قوژبنێکدا‬ ‫که‌سێک حاکم‌ه و له‌نینه‌وا عایله‌ى نوجیه‌فى‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارن له‌ئه‌نباریش عایله‌ى ئه‌بووڕیش‌ه و‬ ‫له‌به‌سڕه‌ش فه‌زیل‌ه حاکمه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬تاچه‌ند ئه‌گه‌رى ساخته‌کارى هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌رژمێریدا؟‬

‫ ده‌رفه‌تى فێڵ و ساخته‌کارى نیی‌ه له‌به‌ر‬‫ئه‌وه‌ى پێش سه‌رژمێرى قۆناغى گه‌مارۆسازى‬ ‫و ژمار‌ه لێدان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ماڵێک ژماره‌ى‬ ‫لێدرابێت نیشانه‌ى ئ�ه‌وه‌ی�‌ه که‌بوونى هه‌یه‌‬

‫و ئ �ه‌وه‌ن��د‌ه که‌سى تێدای‌ه ناکرێت له‌کاتى‬ ‫سه‌رژمێریدا بڵێت زیاترى تێدایه‌‪ ،‬داتاکانیش‬ ‫ک‌ه تۆمارده‌کرێن ده‌ستنیشانى ئه‌و‌ه ده‌که‌ن که‌‬ ‫کوردن یان عه‌ره‌ب‪ ،‬به‌اڵم کێشه‌ک‌ه له‌ناوچه‌‬ ‫جێىناکۆکه‌کاندایه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬تائێستا (‪ )4‬جار ئاماده‌کارى بۆ‬ ‫سه‌رژمێرى کراو‌ه و هه‌ر دواخ��راوه‌‪ ،‬پێتوای ‌ه‬ ‫ئه‌و ‌ه هۆکارى سیاسى له‌پشته‌و‌ه بووه‌؟‬

‫مامۆستا ده‌رباز‪ :‬هه‌موو کاتێک هۆکارى‬ ‫سیاسى سه‌رژمێرى دواخستو‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ى فرت‬ ‫و فێڵێکى زۆر هه‌ی‌ه له‌داتاکانى وه‌زاره‌ت��ى‬ ‫بازرگانى مه‌به‌ستم فۆڕمى خۆراک‌ه ئه‌و‬ ‫داتایانه‌ى تائێستا ت��ۆم��ارک��راون بۆ ڕێ��ژه‌ى‬ ‫ده‌ن��گ��ده‌ران و ی�ه‌ک�لاى ک��ردن �ه‌وه‌ى ژم��اره‌ى‬ ‫کورسییه‌کانى په‌ڕله‌مانى عێراق و حکومه‌تى‬ ‫عێراقیش به‌هه‌وه‌سى خۆى غ �ه‌درى ک��ردووه‌‬ ‫له‌ساڵى (‪)2005‬دا غه‌درى له‌پارێزگاى نه‌ینه‌وا‬ ‫کرد و ل‌ه (‪ )19‬کورسییه‌و‌ه بوو ب‌ه (‪)31‬‬ ‫کورسى و کوردیش له‌مساڵدا غه‌درى لێکراوه‌‬ ‫له‌ژماره‌ى کورسییه‌کانى په‌ڕله‌مانى عێراق‬ ‫له‌هه‌رسێ پارێزگاکه‌ى هه‌رێمدا غه‌دریان‬ ‫لێکراو‌ه و پارتى له‌دهۆک غه‌درى له‌یه‌کێتى‬ ‫و گۆڕان کردووه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى (‪ )10‬کورسى‬ ‫دراو‌ه به‌پارێزگاى دهۆک‪ ،‬له‌هیچ کاتێکدا‬ ‫دهۆک ل‌ه (‪ )7‬کورسى زیاترى به‌رناکه‌وێت‬ ‫ک‌ه ئه‌و‌ه ب‌ه به‌خشین دراو‌ه نه‌ک له‌سه‌ر بنه‌ماى‬ ‫ژماره‌ى دانیشتوان‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئایا س �ه‌رژم��ێ��رى ئ��ه‌و کێشانه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌کات؟‬

‫ سه‌رژمێرى وه‌ک ده‌ق��ى ده‌ستور وای ‌ه‬‫له‌کاتى هه‌ڵبژاردندا پشتى پێده‌به‌سترێت‪،‬‬ ‫له‌ساڵى (‪)1990‬ه‌و‌ه پشت به‌فۆڕمى خۆراک‬ ‫ده‌به‌سترێت و الیه‌نى خراپی ئه‌وه‌ی‌ه چه‌ندین‬ ‫که‌س کۆچى کردوو‌ه بۆئه‌وروپا ناوه‌کانیان‬ ‫م���اوه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌شى کۆچى دوای��ی��ان ک��ردووه‌‬ ‫ناوه‌کانیان نه‌کوژاوه‌ته‌و‌ه و له‌ده‌نگدانیشدا ناویان‬ ‫هاتبوو‌ه و جۆره‌ها خه‌شیشى تێدا کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌رژمێرى له‌ڕووى پالندانانه‌و‌ه سودى هه‌یه‌‪.‬‬

‫هه‌نه‌رمه‌ند دیار ده‌رسیم بۆ چه‌تر‪:‬‬

‫داوا ده‌که‌م به‌ره‌نگارى ئه‌و هێرش ‌ه که‌لتورى و هونه‌ریه‌ى تورک ببنه‌و ‌ه‬ ‫دیدارى‪ /‬بێریڤان‬ ‫محه‌مه‌د‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\10/18‬‬

‫‪12‬‬

‫هونه‌رمه‌ندى گۆرانیبێژ دیارى باکورى‬ ‫ک��وردس��ت��ان دی���ار ده‌رس��ی��م ل�ه‌دی��دارێ��ک��ى‬ ‫رۆژنامه‌ى چه‌تردا که‌له‌کاتی ئه‌نجامدانی‬ ‫ئه‌و کۆنسێرتانه‌ی که‌ رۆژنامه‌ی (چه‌تر)‬ ‫بۆی سازدابوو باس له‌و مه‌ترسیانه‌ ده‌کات‬ ‫که‌ هه‌نه‌ری باشورى کوردستانى گرتووه‌ و‬ ‫به‌هۆى کاریگه‌رى هونه‌ر و هونه‌رمه‌ندانى‬ ‫تورک له‌سه‌ر کوردانى ئه‌م به‌شه‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫پێده‌چێت دواى ده‌ ساڵى تر ئێره‌ ببێت ‌ه‬ ‫باژێرى تورکان‪ ،‬داوا له‌گه‌نجانى باشور‬ ‫ده‌ک���ه‌م ک �ه‌ ب �ه‌رن��گ��ارى ئ��ه‌م ه�ه‌ڕه‌ش� ‌ه‬ ‫که‌لتورى و هونه‌ریه‌ى داگیرکه‌رانى‬ ‫تورک ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌سلێمانى و هه‌ولێر‬ ‫رێگرى لێده‌کرێت‬

‫هونه‌رمه‌ند‬ ‫له‌باره‌ى‬

‫کۆنسێرته‌که‌ی سلێامنی‬

‫فۆتۆ‪ :‬فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی‬

‫ج��������ی��������اوازى‬ ‫هونه‌رمه‌ندانى بیانى‬ ‫و ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان��ى ناوخۆیى‬ ‫ل �ه‌م پ��ارچ�ه‌ی�ه‌ى کوردستاندا‬ ‫ده‌دوێ������ت و ده‌ڵ���ێ���ت‪ :‬چ �ه‌ن��د‬ ‫رۆژێ��ک له‌مه‌وبه‌ر له‌هه‌ولێر‬ ‫سه‌ردانى وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیریم‬ ‫ک����رد پ��ێ��م��وت��ن ب �ه‌ره �ه‌م��ێ��ک��ى‬ ‫ئاهه‌نگى شانۆیى و میوزیکیم‬ ‫ئ���ام���اده‌ک���ردوه‌ ک �ه‌ س���ه‌دا س�ه‌د‬ ‫ک��وردی��ی �ه‌ و ده‌م���ه‌وێ���ت ل�ه‌ش��ار‬ ‫و ش��ارۆچ��ک��ه‌ک��ان��ى ب���اش���ورى‬ ‫کوردستان نمایشى بکه‌م‪ ،‬که‌چى‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌م به‌رهه‌مه‌ بۆ هه‌ولێر و‬

‫سلێمانى نابێت‪ ،‬به‌ڵکو ده‌بێت له‌دهۆک‬ ‫و زاخۆ پێشکه‌ش کرێت‪ ،‬چونکه‌ خه‌ڵکى‬ ‫سلێمانى و هه‌ولێر لێى تێناگه‌ن‪ ،‬منیش‬ ‫وتم نه‌خێر له‌و بڕوایه‌دام ئه‌گه‌ر نمایشى‬ ‫بکه‌م لێى تێده‌گه‌ن‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وان سورن‬ ‫له‌سه‌رى و ده‌ڵێن نابێت‪ ،‬هونه‌رمه‌ندانى‬ ‫تورک و نه‌ته‌وه‌کانى تریش بێن گۆرانى‬ ‫بڵێن له‌هه‌ولێر ی��ان له‌سلێمانى خه‌ڵکى‬ ‫گوێى لێده‌گرێت‪ ،‬ئه‌ى بۆچى رێگه‌ به‌وان‬ ‫ده‌درێ��ت له‌کاتێکدا ک�ه‌س تورکى باش‬ ‫نازانێت بۆچى بۆ من نابێت؟!‬ ‫دی��ار وه‌ک هونه‌رمه‌ندێکى باکورى‬ ‫کوردستان‪ ،‬هه‌ڵوێستى پێشترى هه‌ندێک‬ ‫ل �ه‌و ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان�ه‌ ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ک��وردا‬ ‫ده‌رده‌خ����ات و ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬هونه‌رمه‌ند هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌تورکیا وتویه‌تى من گۆرانى بۆ کورد‬ ‫ناڵێم‪ ،‬باکورد گوێم لێنه‌گرن که‌چى دێت ‌ه‬ ‫هه‌ولێر بۆ پاره‌ په‌یدا کردن و کۆنسێرتى‬ ‫بۆ ساز ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ تورکانه‌ى دێنه‌ هه‌ولێر‬ ‫وه‌ک بۆمبێکن هێدى هێدى ده‌ته‌قنه‌وه‌‬

‫دی��ار ده‌رس��ی��م ب��اس ل �ه‌و داگیرکاری ‌ه‬ ‫ده‌ک��ات که‌ له‌ئێستادا هونه‌رى ک��وردى‬ ‫گ��رت��ووه‌ت�ه‌وه‌ و ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ب �ه‌داخ �ه‌وه‌ ئێستا‬ ‫ل���ه‌ب���اش���ورى ک���وردس���ت���ان ک���اری���گ���ه‌رى‬ ‫هونه‌رمه‌ندانى ت��ورک چ ل�ه‌ڕوى دراما‬ ‫و فیلمه‌وه‌ بێت ی��ان ل��ه‌ڕووى میوزیک‬ ‫و گۆرانییه‌وه‌ بێت له‌سه‌ر خه‌ڵکه‌که‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش شتێکى زۆر خ��راپ�ه‌‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫دواى ده‌ س���اڵ���ێ‌ ت���ر ن����ه‌ک ل����ه‌ڕوى‬

‫هونه‌رمه‌ند ئازاد‌ه ره‌ش‪:‬‬ ‫یادکردنه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندانیش بۆ مه‌رامى حزبییه‌‬

‫ئا‪ /‬تایه‌ر تۆفیق‬ ‫ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د ئ����ازاده‌ ره‌ش‪ ،‬یه‌کێک ‌ه‬ ‫ل �ه‌و ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان�ه‌ی سااڵنێکی زۆر‌ه‬ ‫خ��زم �ه‌ت ب �ه‌ه��ون �ه‌ری ک����وردی ده‌ک���ات‬ ‫و خ��اوه‌ن��ى ده‌ی��ان س��رودی نیشتمانی و‬ ‫گۆرانى ره‌سه‌نى کوردییه‌ و له‌دیدارێکى‬ ‫رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باس له‌ده‌ستێوه‌ردانى‬ ‫حزبه‌ ده‌سته‌اڵتداره‌کان ده‌کات له‌هونه‌ردا‬ ‫و جیاوازیکردن له‌نێوان هونه‌رمه‌ندان و‬ ‫هێما بۆ ئه‌وه‌ ده‌ک��ات که‌ یادکردنه‌وه‌ى‬ ‫هونه‌رمه‌ندانیش بۆ م�ه‌رام��ى حزبه‌کان‬ ‫خۆیانه‌‪.‬‬ ‫ئ�������ازاده‌ ره‌ش ب���ه‌ت���ون���دى ره‌خ���ن���ه‌ى‬ ‫ئ��اراس��ت�ه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ک��رد له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫که‌مته‌رخه‌میان له‌ئاست هونه‌رمه‌ندان و‬ ‫وتى‪« :‬ده‌سه‌اڵت که‌مته‌رخه‌مه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ب �ه‌ ژی���ان و ب��ارودۆخ��ی ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان‪،‬‬ ‫چونکه‌ ژیان و بارودۆخی هونه‌رمه‌ندان‬ ‫ه�����ه‌ر وه‌ک ه����اواڵت����ی ئ���اس���ای���ی���ن و‬ ‫ج��ی��اوازی��ی �ه‌ک دروس��ت��ن �ه‌ب��ووه‌ ل�ه‌ن��ێ��وان‬ ‫ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان و خ�ه‌ڵ��ک��ان��ی ئ��اس��ای��ی‪،‬‬ ‫چ��ون��ک�ه‌ ل �ه‌واڵت��ان��دا ه��ون �ه‌ر س �ه‌ن��گ و‬ ‫قورسایی خ��ۆی هه‌یه‌ و زۆر گرنگی‬ ‫به‌ هونه‌ر ده‌ده‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌کوردستاندا‬ ‫له‌الیه‌ن به‌رپرسه‌کانه‌وه‌ هونه‌ر بۆ کات‬ ‫به‌سه‌ربردنی خۆیان به‌کاردێت‪ ،‬به‌هۆى‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ل �ه‌ک��وردس��ت��ان��دا ب��ارودۆخ �ه‌ک � ‌ه‬ ‫ن��ال��ه‌ب��اره‌ و ژی��ان��ی ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان��ی��ش‬ ‫ژیانێک نییه‌ که‌ بتوانن ته‌نها کاری‬ ‫هونه‌ری بکات‪ ،‬له‌ڕوه‌کانى تره‌وه‌ ژیانى‬ ‫دابین کرابێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێت و هونه‌رمه‌ند‬ ‫ک��ارێ��ک��ی ت��ری نه‌بێت ن��ات��وان��ێ��ت ژی��ان‬ ‫به‌سه‌ر به‌رێت‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند باسى‬

‫له‌هاوکارى کردنى هونه‌رمه‌ندانى‬ ‫فۆتۆ‪ :‬تایه‌ر تۆفێق‬

‫س�����ه‌رب�����ه‌ ده‌س����������ه‌اڵت ل����ه‌ب����ه‌رام����ب����ه‌ر‬ ‫په‌راوێزخستنى هونه‌رمه‌ندانى تر کرد‬ ‫و وت��ى‪ :‬به‌رپرسانیش ته‌نها ه��اوک��اری‬

‫خ��زم�ه‌ت��ی ب �ه‌ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان ن��ه‌ک��ردووه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌س����ه‌دان ده‌ف���ت���ه‌ر‬ ‫ب���ۆ‬ ‫دۆالر‬

‫* به‌سه‌دان ده‌فته‌ر دۆالر بۆ‬ ‫هونه‌رمه‌ند سه‌رفکراوه‌ که‌ ته‌نها یه‌ک‬ ‫گۆرانى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫* ئه‌ی ژیانی پڕ له‌مه‌ینه‌تم‪ ،‬له‌کاتێکدا‬ ‫وت کوردستان وێرانه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم که‌ناڵێکی حزبیی‬ ‫هونه‌رمه‌ندێکیان هێنا‬ ‫داوای ده‌کرد که‌‬ ‫بدرێمه‌ دادگا‪.‬‬

‫ئ�ه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ ده‌ک�ه‌ن‬ ‫ک���ه‌ س����ه‌ر ب��ه‌ح��زب��ی ده‌س����ه‌اڵت����ن‪ ،‬ئ �ه‌و‬ ‫ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دان��ه‌ی س���ه‌ر ب��ه‌ ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫ن�ه‌ب��ن پ���ه‌راوی���زخ���راون‪ ،‬ب��ۆی�ه‌ م��ن ل��ێ��ره‌دا‬ ‫ده‌ڵێم جیاوازییه‌کی زۆر هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫هونه‌رمه‌ندانی بێالیه‌ن و هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫حزبیدا»‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‬ ‫تاچه‌ند توانیویانه‌ هاوکاری هونه‌رمه‌ندان‬ ‫ب���ک���ه‌ن‪ ،‬ئ������ازاده‌ ره‌ش وت���ی «ل��ه‌س��ه‌ر‬ ‫م�ه‌زاج��ی شه‌خسی خ��ۆی��ان توانیویان ‌ه‬ ‫ک��ار بۆ هونه‌ر بکه‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌سه‌دا‬ ‫یه‌ک یا له‌سه‌دا دوو‪ ،‬ئه‌ویش به‌نام ‌ه‬ ‫و ته‌له‌فۆنی ب�ه‌رپ��رس��ێ��ک‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ت������������������ی‬ ‫رۆش��ن��ب��ی��ری‬ ‫ح��زب��ی��ی � ‌ه‬

‫و ت��ائ��ێ��س��ت��ا‬

‫هونه‌رمه‌ندی وا س �ه‌رف ده‌ک��ات ته‌نها‬ ‫یه‌ک گۆرانی وتووه‌ و ئێستا پێی ده‌ڵێن‬ ‫هونه‌رمه‌ند‪ ،‬چونکه‌ له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌و‌ه‬ ‫پشتگیری لێده‌کرێت»‪.‬‬ ‫ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ رێزلێنانى هونه‌رمه‌ندان‬ ‫ب���ه‌ م �ه‌رام��ێ��ک��ى س��ی��اس��ى ده‌زان����ێ����ت و‬ ‫ل �ه‌وب��اری �ه‌وه‌ وت��ى «ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د ه�ه‌ب��وو‬ ‫ت��ام��اب��وو ل�ه‌ب��ارودۆخ��ێ��ک��ى‬ ‫خ�������راپ�������دا ژی����ان����ى‬ ‫ب �ه‌س �ه‌رده‌ب��رد‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫پ��������اش م����ردن����ی‬ ‫ه���ه‌م���وو س��اڵ��ێ��ک‬ ‫ی�����ادی ده‌ک����ه‌ن����ه‌و‌ه‬ ‫وه‌ک س �ه‌اڵح داوده‌‪،‬‬ ‫له‌که‌رکوک له‌خانووی‬ ‫ک�����رێ�����دا ژی����ان����ی‬ ‫ب �ه‌س �ه‌ر ده‌ب���رد‪،‬‬ ‫که‌چى ئێستا‬ ‫ه�������ه‌م�������وو‬ ‫س���اڵ���ێ���ک‬ ‫ی������������ادی‬ ‫ده‌که‌نه‌و‌ه‬ ‫و‬ ‫ئه‌مه‌ش‬

‫مه‌رامێکی سیاسی له‌پشته‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن حزبه‌وه‌ له‌و یادکردنه‌وه‌یه‌دا ب ‌ه‬ ‫که‌سوکاری سه‌الح داوده‌ ده‌ڵێن سه‌اڵح‬ ‫داوده‌ خ��ۆش �ه‌وی��س��ت��ی ئ��ێ��م�ه‌ ب���وو‪ ،‬ئ �ه‌و‬ ‫خۆشه‌ویستییه‌ی ک �ه‌ ب��ۆ ئ �ه‌و هه‌تان ‌ه‬ ‫وه‌رن بیده‌ن به‌ ئێمه‌‪ ،‬بۆیه‌ منیش پێموای ‌ه‬ ‫رێزلێنانی هونه‌رمه‌ندان و یادکردنه‌وه‌ی‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ کۆچکردوه‌کان ئ�ه‌وه‌ش بۆ‬ ‫مه‌رامی حزبی به‌کاری ده‌هێنن»‪.‬‬ ‫ل���ه‌پ���رس���ی���ارێ���ک���م���ان���دا س�����ه‌ب�����اره‌ت‬ ‫به‌رێکخراوی هونه‌رمه‌ندان که‌ ئێستا‬ ‫دوو رێکخراوی جیا هه‌یه‌ له‌هه‌ولێر و‬ ‫له‌سلێمانی‪ ،‬هونه‌رمه‌ند وتی «رێکخراوی‬ ‫ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان دوو رێ��ک��خ��راوی حزبین‬ ‫و ب �ه‌ب��ێ ب��ڕی��اری ح���زب ک���ار ن��اک �ه‌ن‪،‬‬ ‫پشتگیرییه‌ک و نێردراوێک له‌حزبه‌و‌ه‬ ‫نه‌بێت جێبه‌جێى ناکه‌ن‪ ،‬تائێستا یارمه‌تی‬ ‫ئ��ه‌و ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان �ه‌ی��ان داوه‌ ک �ه‌ س�ه‌ر‬ ‫به‌خۆیانن‪ ،‬یارمه‌تی له‌رێی رێکخراو‌ه‬ ‫دیموکراتییه‌کانه‌وه‌ ده‌درێت که‌ به‌داخه‌و‌ه‬ ‫له‌ڕاستیدا ده‌بێت رێکخراوی هونه‌رمه‌ندان‬ ‫یه‌ک رێکخراوبێت و جیاوازی نه‌کات‬ ‫ل �ه‌ن��ێ��وان ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���دان���دا‪ ،‬ه�ه‌ن��دێ��ک‬ ‫هونه‌رمه‌ندیان هه‌یه‌ که‌ ره‌خنه‌ له‌ئیش‬ ‫و ک��اره‌ک��ان��ی ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان��ی میللی‬ ‫ده‌گرێت‪ ،‬من له‌کاتی شه‌ڕی براکوژیدا‬ ‫گ��ۆران��ی ئ��ه‌ی ژی��ان��ی پ��ڕ له‌مه‌ینه‌تم‬ ‫وت‪ ،‬له‌کاتێکدا ئ �ه‌و گ��ۆران��ی��ی�ه‌م وت‬ ‫ک��وردس��ت��ان وێ���ران���ه‌ب���وو‪ ،‬ب��ێ��خ��اوه‌ن ب��وو‬ ‫رۆژانه‌ به‌هه‌زاران الشه‌ی گه‌نجه‌کانمان‬ ‫ده‌ه��ات �ه‌وه‌ ل �ه‌ش �ه‌ڕی ب��راک��وژی��دا‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫ل�ه‌رێ��ی که‌ناڵێکی حزبییه‌وه‌ هه‌ستان‬ ‫ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دێ��ک��ی��ان ه��ێ��ن��ا ئ �ه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ داوای ده‌ک��رد ک ‌ه‬ ‫بدرێمه‌ دادگا‪ ،‬چونکه‌ پێیوابوو‬ ‫ئ���ه‌و گ��ۆران��ی��ی�ه‌ خ �ه‌ڵ��ک نائومێد‬ ‫ده‌ک����ات ک �ه‌ م��ن ئ���ه‌و گ��ۆران��ی��ی�ه‌م‬ ‫له‌کاتێکی گونجاوی خۆیدا وت»‪.‬‬ ‫ئ���ازاده‌ ره‌ش س�ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌م ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫وت��ی «ده‌س��ت��م ل �ه‌م ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ ش��ۆری��وه‌‪،‬‬ ‫به‌هونه‌رمه‌ندان ده‌ڵێم وه‌رن ئه‌م ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫ب���گ���ۆڕن‪ ،‬ئ���وم���ێ���ده‌وارم ده‌س �ه‌اڵت��ێ��ک��ی‬ ‫جوان له‌داهاتوودا بێته‌ سه‌ر حوکم ک ‌ه‬ ‫جیاوازی نه‌کات له‌نێوان که‌سدا نه‌ک‬ ‫ته‌نها ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان‪ ،‬ب��ۆ هاواڵتیانی‬ ‫ئاسایش له‌خزمه‌تی ئه‌و خه‌ڵکه‌دابێت‪،‬‬ ‫ه�ه‌وڵ��ب��دات ژی��ان��ی خه‌ڵک و ژیانی‬ ‫ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���دان زۆر ب��اش‬ ‫بکات»‪.‬‬

‫جه‌سته‌ییه‌وه‌‪ ،‬ل �ه‌روى مه‌عنه‌وییه‌وه‌ ئێر‌ه‬ ‫ببێته‌ باژێرى تورکان‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ش ترسێکى‬ ‫گه‌وره‌یه‌ و دڵى من ئازار ده‌دات‪ ،‬بۆیه‌ داوا‬ ‫له‌گه‌نجانى باشوور ده‌که‌م که‌ به‌ره‌نگارى‬ ‫ئ��ه‌م ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ ک �ه‌ل��ت��ورى و هونه‌رییه‌ى‬ ‫داگیرکه‌رانى ت��ورک ببنه‌وه‌‪ ،‬گرنگى‬ ‫به‌هونه‌ر و که‌لتور و درام��اى خۆماڵى‬ ‫ب��ده‌ن و شۆڕشێکى که‌لتورى و هونه‌رى‬ ‫به‌رپا بکه‌ن‪ ،‬چونکه‌ ئه‌مه‌ مه‌ترسییه‌کى‬ ‫گ �ه‌وره‌ی �ه‌ وه‌ک ده‌زان��رێ��ت ل�ه‌ب�ه‌غ��داد و‬ ‫ن��اس��ری �ه‌ و ش��وێ��ن �ه‌ک��ان��ى ت���رى ب��اش��ورى‬ ‫عێراق‪ ،‬رۆژانه‌ بۆمب ده‌ته‌قێته‌وه‌ و سى‬ ‫چل که‌س ده‌کوژێت‪ ،‬له‌و ب��اوه‌ڕه‌دام ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ تورکانه‌ش که‌ دێنه‌ هه‌ولێر‬ ‫وه‌ک بۆمبێک وان ک�ه‌ ه��ێ��دى هێدى‬ ‫به‌مێشکى گه‌نجى کوردا ده‌ته‌قێته‌وه‌‪.‬‬ ‫که‌لتورمان له‌فارس و عه‌ره‌ب و تورک‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندتره‌‬

‫هونه‌رمه‌ند له‌په‌یامێکى دا بۆ هه‌موو‬ ‫گوێگرانى ده‌ن��گ��ى ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬به‌پێویستى‬ ‫ده‌زان��م که‌ به‌ گوێگرانم بڵێم که‌ گوێ‬ ‫له‌گۆرانى کوردى بگرن‪ ،‬به‌کوردى قسه‌‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬به‌کوردى بیر بکه‌نه‌وه‌ و پێویست ‌ه‬ ‫بزانن که‌ چاندوو که‌لتورى گه‌لى کورد‬ ‫هیچى که‌متر نییه‌ له‌چاندوو که‌لتورى‬ ‫گ���ه‌الن���ى ت���ر و ب��گ��ره‌ ل �ه‌ه��ى ف����ارس و‬ ‫عه‌ره‌ب و تورک ده‌وڵه‌مه‌ندتره‌‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫به‌گشتى بیپارێزین و ب���ه‌ره‌و پێشه‌وه‌ى‬ ‫به‌رین‪ ،‬به‌تایبه‌تى له‌م پارچه‌یه‌ى باشورى‬ ‫کوردستان که‌ دۆخێک هاتووه‌ته‌ پێشه‌و‌ه‬

‫زه‌م��ی��ن �ه‌ ره‌خ���س���اوه‌ ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى چ��ان��دوو‬ ‫که‌لتورمان به‌ره‌و پێش به‌رین‪ ،‬سه‌دان ساڵ ‌ه‬ ‫به‌هۆى ژێر ده‌سته‌ییه‌وه‌ نه‌مانتوانیوه‌ پێشى‬ ‫بخه‌ین‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ باش‬ ‫به‌کار بهێنین ئ�ه‌وا ده‌توانین هه‌نگاوی‬ ‫باشى هونه‌رى و که‌لتورى بنێن‪.‬‬ ‫به‌رهه‌مێکى ئاهه‌نگى شانۆیی و میوزیکى‬ ‫گه‌ڕۆکم به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‬

‫ل����ه‌ب����اره‌ى ئ������ه‌وه‌ى ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���د چ‬ ‫به‌رهه‌مێکى ه��ون �ه‌رى ئ�ه‌ن��ج��ام��دراوه‌‌ بۆ‬ ‫داهاتوو‪ ،‬دیار ده‌ڵێت‪ :‬به‌رهه‌مێکى شانۆ‬ ‫ئاهه‌نگى میوزیکى گ��ه‌ڕۆک ئه‌نجام‬ ‫ده‌ده‌م‌‪ ،‬ده‌مه‌وێت دواى دوومانگى تر بیهێنم ‌ه‬ ‫ئێره‌ و داوا ل�ه‌ن��اوه‌ن��ده‌ که‌لتورییه‌کانى‬ ‫سلێمانى ده‌که‌م هاوکاریمان بکه‌ن‪ ،‬ئه‌م‬ ‫شانۆ ئاهه‌نگه‌ میوزیکییه‌ کۆمه‌ڵێک‬ ‫گۆرانى و نمایشکردنى ژیانى کۆچه‌ری‬ ‫گ�ه‌ڕۆک�ه‌ و به‌نیازین له‌هه‌موو ش��ار و‬ ‫ش��ارۆچ�ه‌ک�ه‌ک��ان��ى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان‬ ‫نمایشى بکه‌ین‪ ،‬دی��ار ب��اس له‌ئامانجى‬ ‫خ�����ۆى ده‌ک�������ات ل�����ه‌ب�����اره‌ى س����ازدان����ى‬ ‫ئاهه‌نگه‌وه‌ ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ده‌م �ه‌وێ��ت له‌هه‌ولێر‬ ‫ی���ان ل�ه‌س��ل��ێ��م��ان��ى ئ��اه �ه‌ن��گ س���از ب��ده‌م‬ ‫به‌ئامانجى به‌ده‌ستخستنى پاره‌ و سامان‬ ‫و ڤێال نییه‌‪ ،‬ته‌نها ده‌خوازین شوێنێکمان‬ ‫بۆ دابین بکه‌ن بۆ س��ازدان��ى ئاهه‌نگ‬ ‫و کۆنسێرته‌کان‌ و هیچمان ناوێت ته‌نها‬ ‫حه‌ز ده‌که‌م یه‌کتر ببینین و ئاشنایه‌تى‬ ‫په‌یدا بکه‌ین‪.‬‬

‫فێستیڤاڵى شانۆی سه‌رشه‌قام‬ ‫له‌ده‌ره‌ندیخانه‌و ‌ه به‌ره‌و نێوده‌وڵه‌تى بوون‬ ‫چەتر‬

‫له‌یه‌که‌مین ڤێستیڤاڵى شانۆیى سه‌رشه‌قام‬ ‫ل���ه‌س���ه‌ر ئ��اس��ت��ى ک���وردس���ت���ان‪ ،‬ش��ان��ۆى‬ ‫(شێتخانه‌ى ناوه‌ڕاستى شار) ک‌ه به‌رهه‌مى‬ ‫شانۆکارانى ده‌ربه‌ندیخان ب��وو به‌باشترین‬ ‫ب �ه‌ره �ه‌م��ى فێستیڤاڵه‌که ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��ردرا‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌ر‬ ‫له‌سلێمانیش ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬به‌نیازین له‌سااڵنى‬ ‫ئاینده‌دا به‌شێوه‌یه‌کى فراونتر سازى به‌که‌ین‬ ‫و فێستیڤاڵه‌ک‌ه بکه‌ین‌ه نێوده‌وڵه‌تى‪.‬‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى گ��ش��ت��ى رۆش��ن��ب��ی��رى و‬ ‫ه��ون�ه‌ر له‌سلێمانى ع�ه‌ب��اس ع �ه‌ب��دول��ره‌زاق‬ ‫له‌لێدوانێکیدا س �ه‌ب��اره‌ت به‌فێستیڤاڵه‌ک ‌ه‬ ‫وت��ى «فێستیڤاڵه‌ک‌ه به‌شێوه‌یه‌کى باش‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو و به‌نیازین له‌سااڵنى ئاینده‌دا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کى فراونتر سازیبه‌که‌ین و بیکه‌ین ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تى و میوان له‌واڵتانى تر بانگهێشت‬ ‫بکه‌ین بۆ به‌شداریکردن تێیدا»‪.‬‬ ‫ل���ه‌الی���ه‌ک���ى ت���ری���ش پ��ێ��ش��ڕه‌و ح�ه‌م��ی��د‬ ‫په‌یامنێری رۆژنامه‌که‌مان و ده‌رهێنه‌رى‬ ‫شانۆى (شێتخانه‌ى ناوه‌ڕاستى ش��ار) ک ‌ه‬ ‫ب‌ه باشترین شانۆى فێستیڤاڵه‌ک‌ه ده‌ست‬ ‫نیشان ک��را‪ ،‬به‌چه‌ترى وت‪ :‬ئێم‌ه وه‌ک‬ ‫خه‌ڵکى ده‌ربه‌ندیخان و شانۆکارانى ئه‌م‬ ‫شار‌ه خۆشحاڵین بۆ یه‌که‌مجار ڤێستیڤاڵى‬ ‫شانۆى سه‌ر شه‌قام له‌سه‌ر ئاستى کوردستان‬ ‫له‌شاره‌که‌ماندا بوو‪ ،‬وه‌ک ئه‌و نوخبه‌یه‌ى‬ ‫ک‌ه ئیشمان له‌سه‌رخستنى ڤێستیڤاڵه‌که‌دا‬ ‫ده‌ک��رد گه‌شتین‌ه ب��ڕوای�ه‌ک ک‌ه خه‌ڵکى‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان زۆر له‌و‌ه زیاتریان پێی‌ه بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫بتوانن ڤێستیڤاڵى له‌و‌ه گه‌وره‌تر‬ ‫ئه‌نجام بده‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها‬

‫وێنه‌ی شانۆی سه‌رشه‌قام‬

‫وتیشى‪ :‬خه‌اڵته‌ک‌ه جێگاى خۆشحاڵیمانه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ئێم‌ه وه‌ک ئه‌و گروپ‌ه ئامانجمان‬ ‫ئه‌و‌ه نه‌بوو خه‌اڵت به‌ده‌ست بێنین‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ى‬ ‫ئامانجمان ب��وو ک‌ه مێژوویه‌ک دروس��ت‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬ب�ه‌اڵم خۆشبه‌ختان‌ه له‌نوسینه‌وه‌ى‬ ‫مێژوه‌که‌ش و به‌ده‌ست هێنانى خه‌اڵته‌که‌شدا‬ ‫سه‌رکه‌وتنمان به‌ده‌ست هێنا‪ ،‬ئه‌مه‌ش هانى‬ ‫زیاترمان ده‌دات بۆ کارى باشتر له‌داهاتوودا‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند باسى له‌وه‌ش کرد ک‌ه جێگاى‬ ‫ره‌خ��ن �ه‌ی �‌ه ل���ه‌دی���دارى م �ه‌ول �ه‌وی��دا ه�ه‌م��وو‬ ‫رۆژێک له‌که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنه‌و‌ه روماڵى‬ ‫رووداوه‌کانى ده‌کرا‪ ،‬به‌اڵم له‌فێستیڤاڵێکى‬ ‫وه‌ک فێستیڤاڵى شانۆى سه‌رشه‌قام ته‌نها‬ ‫یه‌ک دوو که‌ناڵ هاتن و گرنگى له‌الیه‌ن‬ ‫که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنه‌و‌ه پێنه‌درا‪.‬‬ ‫فێستیڤاڵى ش��ان��ۆى س �ه‌رش �ه‌ق��ام ک ‌ه‬ ‫بۆیه‌که‌مین جار له‌سه‌رئاستى کوردستان‬ ‫و عێراق له‌شارى ده‌ربه‌ندیخان له‌ڕۆژانى‬ ‫(‪ )2010/10/12-10‬ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وو‪ ،‬له‌م‬ ‫فێستیڤاڵه‌دا (‪ )12‬شانۆی به‌شداربوون که‌‬ ‫به‌رهه‌مى زۆربه‌ی ناوچه‌کانى کوردستان‬ ‫بوون‪ ،‬لیژنه‌ى داوه‌رى ل‌ه (مامۆستا به‌دیع ‌ه‬ ‫دارت��اش و پێشڕه‌و حسێن و روب��ار ئه‌حمه‌د‬ ‫و به‌شار علێوى) پێکهاتبوون‪ ،‬خه‌اڵتیى‬ ‫یه‌که‌م تا سێهه‌میش دی��ارى ک��راو شانۆى‬ ‫(شێتخانه‌ى ناوه‌ڕاستى شار) له‌ده‌رهێنانى‬ ‫پێشڕه‌و حه‌مید پله‌ى یه‌که‌مى به‌ده‌ستهێنا‬ ‫و ش��ان��ۆى (ب���ێ ک��ات��ه‌ک��ان) ب�ه‌ره�ه‌م��ى‬ ‫ش��ان��ۆک��اران��ى چه‌مچه‌ماڵ له‌ده‌رهێنانى‬ ‫ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت ن �ه‌ری��م��ان خ �ه‌اڵت��ى دووه �ه‌م��ى‬ ‫به‌ده‌ست هێنا و شانۆى (دوعاکانى مریه‌م)‬ ‫ک‌ه به‌رهه‌مى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى شانۆی شارى‬ ‫سلێمانى و گ��روپ��ى ش��ان��ۆى چێوار‌ه‬ ‫له‌ده‌رهێنانى به‌ختیار ج�ه‌الل پله‌ى‬ ‫سێهه‌مى به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی‬

‫تاوانباران مه‌کوژن‪ ،‬به‌اڵم لێگه‌ڕێن سزای خۆیان وه‌رگرن‬ ‫له‌م رۆژان�ه‌دا باسی که‌سێک ئه‌کرێ‬ ‫ب �ه‌ن��اوی ق��اس��م ئاغا‬ ‫ک��‌ه ب�ه‌ک��رێ��گ��ی��راوی‬ ‫سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ب���ه‌ع���س���ی روخ�������او‌ه‬ ‫و ه����ه‌م����ووش����م����ان‬ ‫ئ��ه‌زان��ی��ن ک���‌ه چ��ۆن‬ ‫ئ �ه‌و ده‌س �ه‌اڵت �‌ه ه�ه‌م��وو شتێکی ک��وردی‬ ‫له‌باشوری کوردستان روخاند‪.‬‬ ‫دوای راپه‌ڕینی سه‌رتاسه‌ری گه‌لی‬ ‫ک����ورد ل��ه‌ب��اش��وری ک���وردس���ت���ان ساڵی‬ ‫(‪ )1991‬و گه‌ڕانه‌وه‌ی هێز‌ه کوردییه‌کان‬ ‫ک‌ه ئه‌وکات‌ه هه‌موو به‌ره‌یه‌کیان پێکهێنابوو‬ ‫ب‌ه ناوی به‌ره‌ی کوردستانی‪ ،‬بانگه‌وازێکیان‬ ‫باڵوکرده‌و‌ه و هه‌موو چه‌کداره‌کانی سه‌ر ب ‌ه‬ ‫رژیمی به‌عسیان ئازاد کرد‪.‬‬ ‫ئه‌و بڕیار‌ه بۆ ئه‌و سه‌رده‌م‌ه بڕیارێکی‬ ‫به‌جێ و ڕاست بوو‪ ،‬به‌اڵم مرۆڤ وای بیر‬ ‫ن��ه‌ده‌ک��رده‌و‌ه ک‌ه هه‌موو که‌سێک وه‌ک‬ ‫یه‌ک بگڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫که‌سانێک ه�ه‌ب��وون به‌ناچاری و بۆ‬ ‫نان چه‌کیان هه‌ڵگرتبوو‪ .‬به‌هه‌ست و دڵ‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئێش و ئ����ازارای نه‌ته‌وه‌که‌یاندا‬ ‫ب��وون و هه‌مووشمان ئه‌زانین ک‌ه ئ��ازادی‬ ‫باشوری کوردستان له‌کاتی سه‌رهه‌ڵدان ‌ه‬ ‫گشتگیره‌که‌ی (‪)91‬دا به‌هاوکاری ئه‌و‬ ‫که‌سان‌ه سه‌رکه‌وت‪.‬‬ ‫که‌سانێکی دیکه‌ش هه‌بوون ک‌ه هه‌تا‬ ‫ئێسقان که‌وتبوون‌ه خه‌یانه‌ته‌و‌ه و له‌سوتاندنی‬ ‫گونده‌کانه‌و‌ه بگر‌ه تا کوشتنی خه‌ڵکی‬

‫هێشتا تاوانبار زۆرن له‌م واڵته‌‬ ‫ب��ێ��ت��اوان��ی ک����ورد و ده‌س��ت��گ��ی��ر ک����ردن و‬ ‫له‌سێداره‌دانی پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ده‌ستیان به‌خۆێنی‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌یان سوور ببوو‪.‬‬ ‫تا ئه‌وکات‌ه سه‌دام حسێن له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‬

‫کێن ئه‌وانه‌ى به‌رگى کاسپه‌ر‬ ‫ه به‌ر جه‌الده‌کان‬ ‫ده‌که‌ن ‌‬ ‫گ��������������ه‌ر ئ��������ه‌و‬ ‫ب���ۆچ���وون���ه‌ راس����ت‬ ‫ب��ێ��ت ک��ه‌ ده‌وت��رێ��ت‬ ‫(م���رۆڤ پێویستى‬ ‫ب��ه‌ک��اره‌س��ات هه‌ی ‌ه‬ ‫ب��ۆئ �ه‌وه‌ى ب�ه‌ئ��اگ��ا ب��ێ��ت�ه‌وه‌ خ���ودى خۆى‬ ‫بناسێت) ئ���ه‌وا ده‌س �ه‌اڵت��ى ک���وردى ب ‌ه‬ ‫هه‌موو چین و توێژه‌کانییه‌وه‌ زۆر له‌و‌ه‬ ‫خه‌یاڵ ت��ره‌ که‌ به‌کاره‌ساتێک یاخود‬ ‫چه‌ند کاره‌ساتێک بێته‌وه‌ هۆش خۆى و‬ ‫دۆست و دوژمنى خۆى بناسێت کاتێک‬ ‫له‌قواڵى ده‌سه‌اڵتى کوردى دا له‌هه‌ردوو‬ ‫پ��ای��ت�ه‌خ��ت��ى ه �ه‌رێ��م��ى س���ه‌وز و زه‌رددا‬ ‫له‌ناو دڵى ئیماره‌تى (بادینانو باباندا)‬ ‫ت��اوان��ب��ارێ��ک وه‌ک ب���ه‌رزه‌ک���ى ب��ان��ان‬ ‫ده‌رب��������از ده‌ب���ێ���ت‬ ‫ب �ه‌رگ��ى کاسپه‌ر‬ ‫ل���ه‌ب���ه‌رده‌ک���ات و‬ ‫ده‌س��������ه‌اڵت ب���ه‌و‬ ‫ه�����ه‌م�����وو ه���ێ���ز‌ه‬ ‫زه‌ب����ه‌الح����ه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫ن����ی����وه‌ زی����ات����رى‬ ‫ب�����ودج�����ه‌ى ئ���ه‌م‬ ‫ه���ه‌رێ���م���ه‌ی���ان بۆ‬ ‫ت���ه‌رخ���ان ک����راو‌ه‬ ‫ی���������ان ب�����ودج����� ‌ه‬ ‫و پ��������اره‌ى ئ���ه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ ئاوااڵی ‌ه‬ ‫له‌به‌ر ده‌ستیاندا‪.‬‬ ‫ئ������ه‌وان������ی������ش‬ ‫ن�������اب�������ی�������ن�������ان‬ ‫ل �ه‌ئ��اس��ت��ی��ان��دا و‬ ‫ک����������ه‌س ه���ی���چ‬ ‫ک��ارب�ه‌ده‌س��ت��ێ��ک‬ ‫ن�����اب�����ی�����ن�����ێ�����ت‬ ‫ک���������ه‌ ده‌س���������ت‬ ‫له‌کارکێشانه‌وه‌ى‬ ‫خ�����ۆى پ���ێ���ش���ک���ه‌ش ب���ک���ات ل��ه‌ئ��اس��ت‬ ‫روداوێ��ک��ى ل �ه‌م چ�ه‌ش��ن�ه‌دا وه‌ک ئ �ه‌و‌ه‬ ‫وایه‌ نه‌بایان دی بێت نه‌بۆران‪ ،‬له‌ماوه‌ى‬ ‫(‪ )18‬ساڵى ده‌سه‌اڵتى کوردیدا چه‌ندین‬ ‫تاوانبار و جه‌الد بوونه‌ پاڵه‌وان‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫موسته‌شار و کۆنه‌ ته‌وارى ئیستخبارات‬ ‫و فایلدار بوونه‌ پاڵه‌وان که‌ رۆژانێک‬ ‫ده‌س��ت��ی��ان به‌خوێنى ئ �ه‌م میلله‌ته‌ سور‬ ‫ب���وو پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه‌ی��ان ده‌ک����رده‌ نێچیرى‬ ‫راوچییه‌ به‌عسییه‌کان بوونه‌ نزیکترین‬ ‫ک�ه‌س ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت م��ێ��ژووى خیانه‌ت و‬ ‫جاشایه‌تیان بۆکرایه‌ س �ه‌روه‌رى و هێز‌ه‬ ‫سیاسییه‌کانى ئ���ه‌م نیشتمانه‌ ب��وون� ‌ه‬ ‫ئ �ه‌و ف��ل��ت�ه‌ره‌ى ک �ه‌ غوسڵى جاشایه‌تى‬

‫ده‌سڕنه‌وه‌!!‬ ‫ئاشکرانه‌بوونى بکوژان و جه‌الدانى‬ ‫ش �ه‌ه��ی��دان��ى ج��وان �ه‌م �ه‌رگ (س����ۆران و‬ ‫سه‌رده‌شت) هه‌ڵهاتنى فڕۆکه‌وانه‌که‌ و‬ ‫خیانه‌تى (‪31‬ئ��اب) و هه‌ڵهاتنى قاسم‬ ‫ئاغاى کۆیه‌ له‌و سه‌روه‌رى و چاالکیانه‌ن‬ ‫که‌ ده‌بێت وه‌ک خه‌اڵتى ئازایه‌تى بدرێت‬ ‫له‌به‌رۆک و سنگى ده‌سه‌اڵتى کوردى‪،‬‬ ‫کاتێک ئ��ه‌و ک��ل��ت��وره‌ پ��ی��اده‌ ده‌ک��رێ��ت‬ ‫ل�ه‌ن��او ئایدیاى هێزه‌ ده‌س�ه‌اڵت��داره‌ک��ان��ى‬ ‫حاکمى واڵتدا که‌ شوێنى حوکم کردن‬ ‫و ک��ورس��ی ده‌س���ه‌اڵت به‌خوێن گ��ی��راو‌ه‬ ‫و به‌خوێن چۆڵ ده‌کرێت و له‌ده‌ستیان‬ ‫ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌ ل �ه‌م دۆخ���ه‌دا ده‌ب��ێ��ت پرسه‌ بۆ‬ ‫نوێبونه‌وه‌ و گ��ۆڕان بگێڕین‪ ،‬ئیتر له‌م‬ ‫بۆچونه‌وه‌ ده‌بێت ل �ه‌وه‌ تێ بگه‌ین ک ‌ه‬ ‫سیا سییه‌کا نما ن‬ ‫ده‌ی�������ان�������ه‌وێ�������ت‬ ‫تابلۆى ده‌س�ه‌اڵت‬ ‫ب �ه‌ب��ی��رک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫خ����ۆی����ان ره‌ن����گ‬ ‫ب������������ک������������ه‌ن و‬ ‫هه‌ڵهێنجراوى بیر‬ ‫و ئایدیاى ئ�ه‌وان‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ئیتر کاڵمپى‬ ‫ده‌س���������������������ه‌اڵت‬ ‫ج������������ی������������اوازى‬ ‫ناخوێنێته‌وه‌ بۆی ‌ه‬ ‫س �ه‌ح��ن��ى ش��ان��ۆى‬ ‫نیشتمان ده‌بێت ‌ه‬ ‫جێگه‌ى ته‌راتێنى‬ ‫س�����ه‌رۆک ج��اش‬ ‫و ئ�������ه‌م�������ن و‬ ‫ئیستخبا ر ا ته‌کا ن‬ ‫هه‌ر ئه‌وانه‌ى ک ‌ه‬ ‫ده‌ستیان به‌خوێنى‬ ‫ه�����اواڵت�����ی�����ان�����ى‬ ‫ئه‌م نیشتمانه‌ س��وره‌ شه‌وانه‌ دێنه‌ سه‌ر‬ ‫شاشه‌ى تیڤى یه‌کان و کار و چاالکى‬ ‫و خه‌باتى خۆیان ده‌ف��رۆش��ن�ه‌وه‌ پێمان‪،‬‬ ‫ئیتر قاسم ئاغا و هاوشێوه‌کانى لێره‌و‌ه‬ ‫له‌م نیشتمانه‌وه‌ به‌پاره‌ و پولى ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫سه‌فه‌ر و سیاحه‌ت ده‌که‌ن بۆ میوانخان ‌ه‬ ‫پێنج ئه‌ستێره‌کان‪ ،‬خوێنى شه‌هیدانى‬ ‫قه‌ڵه‌م ده‌مه‌یێت و له‌گۆڕه‌کانیشیاندا‬ ‫وازیان لێ ناهێنن په‌یوه‌ندى و عالقاتى‬ ‫بێ بنه‌مایان بۆ دروست ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ر که‌سێک که‌ بیانه‌وێت نازناو ناو‬ ‫ناتۆره‌ى خۆیانیان لێ ده‌نێن به‌وشێوه‌یه‌ى‬ ‫که‌ خۆیان پێیانخۆشه‌ و خزمه‌ت به‌مه‌رام‬ ‫و به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان ده‌کات‪.‬‬

‫بوو باس نه‌کردنی ئه‌و تاوانان‌ه جۆرێک‬ ‫له‌پێویستی بوو له‌به‌ر ئه‌و‌ه ئه‌و تاوانباران ‌ه‬ ‫هه‌ڵ ئه‌هاتن و ئه‌چونه‌و‌ه ناوچه‌کانی ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵتی به‌عس‪.‬‬

‫ده‌زگاکانی دادی باشور ده‌ستیان بکردایه‌ت ‌ه‬ ‫لێکۆڵینه‌و‌ه له‌و کوردانه‌ی له‌تاوانه‌کانی‬ ‫ب�ه‌ع��س دا دژ ب �‌ه گ�ه‌ل��ی ک���ورد ب�ه‌ش��دار‬ ‫بوون و به‌ڵگه‌کانیان کۆکردایه‌ته‌و‌ه و ب ‌ه‬ ‫بێ ئ�ه‌وه‌ی مه‌به‌ستی توڵه‌کردنه‌وه‌ی تێدا‬ ‫بێ رووب �ه‌ڕوی دادگا بکرایه‌نه‌و‌ه و سزای‬ ‫پێویستیان وه‌رگرتایه‌‪.‬‬ ‫من ل‌ه سایتی لڤین پرێسا چ��اوم ل ‌ه‬ ‫فیلمێک ک��رد‪ .‬ل �ه‌و فیلمه‌دا ب�‌ه روون��ی‬ ‫ده‌رده‌ک�����ه‌وێ ک �‌ه ئ �ه‌و ک�ه‌س�‌ه مروڤێکی‬ ‫ب �ه‌ت �ه‌واوی به‌کرێگیراوی به‌عس‌ه و دژ‬ ‫به‌گه‌له‌که‌ی هیچ به‌زه‌یه‌کی له‌دڵدا نییه‌‪.‬‬ ‫چاوی یه‌کێک له‌چه‌کداره‌کانی ماچ‬ ‫ئه‌کا ک‌ه که‌سێکی کوشتو‌ه و ده‌ڵێن ک ‌ه‬ ‫گۆیا ئ�ه‌و که‌سه‌ش پێشمه‌رگ‌ه ن�ه‌ب��وو‌ه و‬ ‫گه‌نجێکی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ی‌ه قاسم ئاغا شه‌ڕی‬ ‫تێدا به‌ڕێو‌ه بردو‌ه یان خزمه‌تی داگیرکه‌ری‬ ‫به‌عسی کردوه‌‪.‬‬ ‫م��رۆڤ��ێ��ک ل �ه‌س �ه‌ر ع���ه‌رز ک��ه‌وت��و‌ه و‬ ‫ب���ه‌ئ���ازاره‌و‌ه پێچ ل �‌ه خ��ۆی ئ���ه‌دا و قاسم‬ ‫ئاغا بانگی پیاواه‌کانی ئه‌کات و له‌گه‌ڵ‬ ‫زابتێکی جه‌یشی عێراقیدا وێن‌ه ئه‌گرن و‬ ‫جگر‌ه ئه‌کێشن و پێ ئه‌که‌نن و ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫ب�ه‌زه‌ی��ی و مروڤایه‌تیی‌ه ل�ه‌و که‌سانه‌دا و‬ ‫به‌تایبه‌ت ل‌ه قاسم ئاغادا نابیندرێ‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ل�ه‌و فیلم‌ه ک��ورت�ه‌دا ده‌بیندرێ‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫ته‌نیا دیمه‌نێکی تاڵ و داخداری تراژیدیای‬ ‫دوای ساڵی (‪ )2003‬ک‌ه به‌عس روخاو م���ێ���ژووی ئ�ه‌ن��گ��وس��ت�‌ه چ����اوی ب��اش��وری‬ ‫و سه‌رکرده‌کانی ل‌ه س�ه‌دام�ه‌و‌ه تا عه‌لی کوردستان نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو به‌ڵگه‌ی تاوانێکی‬ ‫کیمایی رووب���ه‌ڕوی دادگ��ا بوونه‌و‌ه ده‌بوو ناشرینی دژ به‌مرۆڤایه‌تیی‌ه و ل�ه‌الی�ه‌ن‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و دام و به‌کرێگیراوێکی کورده‌و‌ه ئه‌نجام ئه‌درێ‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/10/18‬‬

‫‪13‬‬

‫بێگومان ئه‌گه‌ر ئێم‌ه ئه‌و تاوانبارانه‌ی‬ ‫ک�‌ه وه‌ک قاسم ئاغا ب��ێ به‌زیان‌ه و بۆ‬ ‫خوشخزمه‌تی به‌داگیرکه‌ران‪ ،‬مروڤایه‌تی‬ ‫کوردیان پڵێشاندوه‌ته‌و‌ه نه‌ده‌ین‌ه دادگا و لێان‬ ‫خۆش بین ئه‌وا شه‌ریکی ئه‌و تاوانانه‌ین و‬ ‫مێژوو لێمان خۆش نابێ‪.‬‬ ‫پێویست‌ه به‌قه‌ڵه‌م‪ ،‬به‌ڕێپێوان‪ ،‬ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫ده‌رب��ڕی��ن و ل�ه‌ڕی��گ�ه‌ی دادگ���ا و سکااڵ‬ ‫تۆمارکردن له‌دادگاکاندا ئه‌رکی خۆمان‬ ‫به‌جێ بێنن‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی ک‌ه پشتگیری ئه‌و تاوانباران ‌ه‬ ‫ئه‌که‌ن و رێگرن له‌به‌رده‌م دادگایکردن و‬ ‫سزادانیاندا ئه‌وا ناتوانن هیچ پاساوێکی‬ ‫دیک‌ه بێنه‌و‌ه بێجگ‌ه ل‌ه شه‌ریکایه‌تی کردنی‬ ‫ئه‌و تاوانباران‌ه نه‌بێ‪.‬‬ ‫م���ن ل���ه‌گ���ه‌ڵ ک��وش��ت��ن��ی ی���ه‌ک تاق ‌ه‬ ‫گیانداردا نیم‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ تاوانبار بچێته‌‬ ‫ب �ه‌رده‌م دادگ��ا و ب‌ه گوێره‌ی یاسا و رێسا‬ ‫دی��اری��ک��راوه‌ک��ان ح��وک��م ب���دڕێ و س��زای‬ ‫تاوانه‌کانی وه‌رگرێ و به‌وجور‌ه پێش له‌دوباره‌‬ ‫بوونه‌وه‌ی ئه‌و تاوانان‌ه بگرین‪.‬‬

‫ئێران چی له‌یه‌کێتی ده‌وێت؟‬ ‫ماوه‌یه‌که‌ چه‌ند که‌س و گروپێک‬ ‫له‌سنوری ئێرانه‌و‌ه‬ ‫ده‌رب����ازی هه‌رێمی‬ ‫ژێ�������ر ده‌س���������ه‌اڵت‬ ‫ی���ه‌ک���ێ���ت���ی ده‌ب�����ن‪،‬‬ ‫ب�����ه‌م�����ه‌ب�����ه‌س�����ت�����ی‬ ‫ت������ه‌ق������ی������ن������ه‌وه‌ و‬ ‫ش��ێ��وان��دن��ی ئ��ارام��ی ده‌ڤ���ه‌ره‌ک���ه‌‪ .‬ئ�ه‌و‬ ‫گ���رووپ���ان���ه‌ ت��ائ��ێ��س��ت��ا ب���ه‌ن���اوه‌ک���ان���ی‬ ‫ئ���ه‌ن���س���اروئ���ی���س�ل�ام���ه‌وه‌ ده‌ن���اس���رێ���ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌گ���وێ���ره‌ی ه���ه‌واڵ���ه‌ ش��اراوه‌ک��ان��ی��ش‬ ‫تائێستا ن��زی��ک�ه‌ی (‪ )10‬که‌سێکیان‬ ‫ل��ێ گ���ی���راوه‌ و ل��ه‌ن��اوچ��ه‌ی ران��ی��ه‌ و‬ ‫ق �ه‌اڵدزێ‪ ،‬که‌سێکیشیان پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫بگاته‌ ئامانج که‌وته‌ به‌ر ده‌ستڕێژی‬ ‫ه���ێ���زه‌ک���ان���ی ئ���اس���ای���ش و ک������وژرا‪.‬‬ ‫ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی زان��ی��اری��ی�ه‌ک��ان ده‌رک �ه‌وت��و‌ه‬ ‫ک �ه‌ س��ی خ��ۆک��وژ خ �ه‌ڵ��ک��ی ده‌ڤ���ه‌ری‬ ‫گه‌رمیانه‌‪.‬‬ ‫ئ��اش��ک��رای�ه‌ ک���ه‌وا ه��ێ��زه‌ ئیسالمیی ‌ه‬ ‫ت�������ون�������دڕه‌وه‌ک�������ان ب���ه‌ت���ای���ب���ه‌ت���ی���ش‬ ‫ئه‌نساروئیسالم باره‌گاکه‌یان له‌ئێرانه‌ و‬ ‫به‌گوێره‌ی پێویستییه‌ سیاسییه‌کانی‬ ‫ئ��ێ��ران چ��االک��ی ده‌ک���ه‌ن‪ .‬ب��ۆی �ه‌ ئ�ه‌و‬ ‫ه��ێ��رش �ه‌ی ئ���ه‌و م���اوه‌ی���ه‌ی دوای���ی‬ ‫ئ���ه‌ن���س���اروئ���ی���س�ل�ام ده‌س���ت���ی‬ ‫پێکردوه‌ بۆ س�ه‌ر هه‌رێمی‬ ‫ژێ��ر ده‌س �ه‌اڵت��ی یه‌کێتی‬ ‫ب������ێ ئ���������اگ���������اداری و‬ ‫م��ۆڵ �ه‌ت��ی ئ��ێ��ران ن��ی��ی�ه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆی���ه‌ ده‌ک����رێ����ت ئ���ه‌و‬ ‫پ��رس��ی��اره‌ ب��ک�ه‌ی��ن ئایا‬ ‫ئ��ێ��ران بۆچی هێرشی‬ ‫یه‌کێتی ده‌ک���ات‪ ،‬چ‬ ‫ح��س��اب��ێ��ک��ی ل���ه‌گ���ه‌ ‌ڵ‬ ‫یه‌کالده‌کاته‌وه‌؟‬ ‫وه‌ک ده‌زان�����رێ�����ت‬ ‫ئ��ێ��ران و یه‌کێتی دوو‬ ‫دۆس���ت���ی ل �ه‌م��ێ��ژی��ن �ه‌ی‬ ‫یه‌کترن و زۆریان به‌سه‌ر‬ ‫یه‌کتره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌سااڵنی‬ ‫هه‌شتا له‌سه‌رده‌می جه‌نگی‬ ‫ع���ێ���راق – ئ���ێ���ران‪ ،‬ی�ه‌ک��ێ��ت��ی‬ ‫ی��ارم�ه‌ت��ی��ده‌ری ئ��ێ��ران ب��وو‪ ،‬بۆ‬ ‫پ �ه‌ره‌پ��ێ��دان��ی چ��االک��ی��ی�ه‌ک��ان��ی‬ ‫ل����ه‌ن����او ع�����ێ�����راق‪ ،‬ئ���ێ���ران���ی���ش‬ ‫هاریکاری ئه‌وان بووه‌ به‌چه‌ک‬ ‫و ت��ه‌ق��ه‌م��ه‌ن��ی و ه��ات��وچ��ۆی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ .‬ل���ه‌س���اڵ���ی (‪)1988‬‬ ‫به‌ناچاری له‌ئێران گیرسانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌سااڵنی نه‌وه‌تیش به‌گشتی‬ ‫ئ��ێ��ران ی��ارم �ه‌ت��ی ی�ه‌ک��ێ��ت��ی داو‌ه‬ ‫به‌تایبه‌تیش دوای ئه‌و شکانه‌ی‬

‫ی�ه‌ک��ێ��ت��ی ل����ه‌(‪)31‬ی ئ��اب ب�ه‌ده‌س��ت��ی‬ ‫ب �ه‌ع��س و پ��ارت��ی خ�����واردی‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر‬ ‫ئ��ێ��ران نه‌بوایه‌ ل�ه‌وان�ه‌ ن�ه‌ب��وو یه‌کێتی‬ ‫ب��ی��ت��وان��ی��ب��وای �ه‌ ب��گ �ه‌ڕێ��ت �ه‌وه‌ ه�ه‌رێ��م��ی‬ ‫س�����ه‌وز‪ .‬ئ����ه‌و ه���ێ���ن���ان���ه‌وه‌ی ی�ه‌ک��ێ��ت��ی‬ ‫ب���ه‌ده‌س���ت���ی ه���ێ���زی ب����ه‌در و دان���ان���ی‬ ‫سنوری نێوان پارتی و یه‌کێتی ئیدی‬ ‫ئ��ی��راده‌ی یه‌کێتی الوازت���ر ک���ه‌وت و‬ ‫ئ��ێ��ران ب���ووه‌ ک���اره‌ک���ت���ه‌ری س �ه‌ره‌ک��ی‬ ‫گۆڕانکارییه‌‌کان‪.‬‬ ‫دوای روخ���ان���ی رژێ��م��ی س����ه‌دام و‬ ‫دابه‌شکردنی پۆسته‌کان‪ ،‬به‌رکه‌وتنی‬ ‫پۆستی سه‌رۆک کۆماری بۆ یه‌کێتی‬ ‫ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی چ���اودێ���ران ب��ۆ راگ��رت��ن��ی‬ ‫بالنسی نێوان ئێران و ئه‌مریکا بووه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌موو هه‌نگاوێکیش که‌ یه‌کێتی‬ ‫ب �ه‌ن��ی��ازب��ووه‌ ب��ی��ن��ێ��ت‪ ،‬س���ه‌ره‌ت���ا پ��رس��ی‬ ‫به‌ئێران ک��ردوه‌‪ ،‬چه‌ند پارتی‬ ‫پ��رس ب�ه‌ت��ورک��ی��ا ده‌ک��ات‬ ‫له‌کاتی جموجۆڵه‌کانی‬ ‫ئ�����ه‌وه‌ن�����ده‌ش ی �ه‌ک��ێ��ت��ی‬ ‫پ��رس ب�ه‌ئ��ێ��ران‬ ‫ده‌ک�������������ات‪.‬‬ ‫گ����ه‌وره‌ت����ری����ن‬ ‫ک�����اری�����ش‬ ‫ک������������ ‌ه‬

‫یه‌کێتی بۆ ئێرانی کردبێ بێ ده‌نگ‬ ‫ک��ردن��ی ه��ێ��زه‌ ب �ه‌ره �ه‌ڵ��س��ت��ک��اره‌ک��ان��ی‬ ‫ک��وردی رۆژه���ه‌اڵت ب��وون ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫پ�����ه‌ژاک‪ .‬ب��ۆی �ه‌ ئ��ێ��س��ت��ا ئ���ه‌و ه��ێ��زان� ‌ه‬ ‫گ �ه‌ی��ش��ت��وون �ه‌ت �ه‌ ح��اڵ��ێ��ک ک���ه‌ ئ��ی��ت��ر‬ ‫باوه‌ڕیان نه‌ک به‌شه‌ڕی چه‌کداری‪،‬‬ ‫به‌ڵکو به‌خه‌باتیش نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ئێران له‌مێژوویی کۆنی خۆیدا زۆر‬ ‫به‌زانایانه‌ ده‌ستی خستووه‌ته‌ هه‌موو‬ ‫ک��اروب��اره‌ سیاسییه‌کانی ده‌وروب���ه‌ری‬ ‫خ��ۆی��ی و وه‌ک ده‌ی �ه‌وێ��ت به‌وشێوه‌ی ‌ه‬ ‫ئاراسته‌ی ده‌ک��ات‪ ،‬گرنگیش ده‌دات � ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و ک �ه‌س��ای �ه‌ت��ی و گ��روپ��ان��ه‌ی ک ‌ه‬ ‫رۆڵیان له‌سیاسه‌ت کردندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫م��اوه‌ی��ه‌ک پ��ێ��ش ئێستا ب�ه‌ب��ی��ان��وی‬ ‫په‌ژاک ئێران دژایه‌تی ئه‌و پێشنیاره‌ی‬ ‫س���ه‌رۆک���ی ه �ه‌رێ��م��ی ک���رد س��ه‌ب��اره‌ت‬ ‫ع�������ه‌الوی م��اف��ی‬ ‫ب����ه‌وه‌ی ئ �ه‌ی��اد‬ ‫خ�����ۆی�����ه‌ت�����ی ئ����ه‌گ����ه‌ر چ��ان��س��ی‬ ‫حکومه‌تی نوێی‬ ‫پێکهێنا نی‬ ‫پ���ێ���ب���درێ���ت‪،‬‬ ‫ع�����ێ�����راق�����ی‬ ‫زی������ات������ر‬ ‫ب���ۆ ئ �ه‌م �ه‌ش‬ ‫پ����ارت����ی‬ ‫ل������ه‌پ������ه‌ژاک‬ ‫کرا‪.‬‬ ‫ت����ۆپ����ب����اران‬

‫ل���ه‌ک���ات���ی ئ��ێ��س��ت��ا ده‌رک����ه‌وت����ن����ی‬ ‫گ��روپ��ی ئ �ه‌ن��س��اروئ��ی��س�لام ل���ه‌ده‌ڤ���ه‌ری‬ ‫ی �ه‌ک��ێ��ت��ی‪ ،‬ه �ه‌ڵ��ب �ه‌ت ب��ێ ئ���اگ���اداری‬ ‫ئ��ێ��ران ن��ی��ی�ه‌!!! ب��اش�ه‌ ئ �ه‌و ک��ات ئێران‬ ‫ب���ۆچ���ی ل�����ه‌و رێ����گ����ای����ه‌وه‌ ه���ه‌ڕه‌ش��� ‌ه‬ ‫له‌یه‌کێتی ده‌ک���ات؟؟؟ دۆستایه‌تیی ‌ه‬ ‫ستراتیژییه‌که‌یان چی به‌سه‌رهات؟؟‬ ‫ی��ان یه‌کێتی ل�ه‌چ فه‌رمانێکی ئێران‬ ‫ده‌رچووه‌ و ئێرانی وا تووڕه‌ کردوه‌؟‬ ‫به‌رپرسانی یه‌کێتی تائێستا هیچیان‬ ‫بۆ راگه‌یاندن له‌الیه‌نی سیاسی ئاشکرا‬ ‫نه‌کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانیش ده‌زانن ئه‌وه‌ی‬ ‫ئ�ه‌ن��س��اروئ��ی��س�لام ده‌ی��ک��ات ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ی‬ ‫ئ���ێ���ران���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ک ت��وان��اک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی‬ ‫ئه‌نسار‪ .‬یه‌کێتی ه�ه‌روا بێده‌نگ بێ‬ ‫یان وه‌اڵمێک بداته‌وه‌ ئه‌ویش دیارنیی ‌ه‬ ‫و ئ�����ه‌وه‌ش ب���ه‌زه‌ح���م���ه‌ت ل �ه‌ی �ه‌ک��ێ��ت��ی‬ ‫چاوه‌ڕێ ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ئ������ه‌وه‌ی گ���وم���ان���ی زۆر دروس����ت‬ ‫ده‌کات ئه‌ویش مه‌سه‌له‌ی پێکهێنانی‬ ‫حکومه‌تی ع��ێ��راق�ه‌‪ ،‬ت��رس��ی ئ �ه‌و‌ه‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌ ک��ه‌ س��ی��ن��اری��ۆی س��ی��اس��ی‬ ‫ئ��ێ��ران س �ه‌رن �ه‌ک �ه‌وێ��ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ل �ه‌ه��ێ��ن��ان �ه‌ س����ه‌رک����اری گ��روپ��ی‬ ‫ش���ی���ع���ه‌ ب����ه‌ه����ه‌رچ����ی ن��رخ��ێ��ک‬ ‫ب���ێ���ت‪ ،‬ب���ۆ ئ���ه‌م���ه‌ش ده‌ب���ێ‬ ‫ئ��ێ��ران ل�ه‌ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت��ی‬ ‫ی �ه‌ک��ێ��ت��ی دڵ��ن��ی��اب��ێ‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رنا دۆستایه‌تی‬ ‫ی�ه‌ک��ێ��ت��ی ب��ۆ ئ��ێ��ران‬ ‫ل���ه‌ئ���ێ���س���ت���ا ه��ی��چ‬ ‫س��وودێ��ک��ی نییه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ هه‌رکه‌س‬ ‫ئ�������ه‌وه‌ ده‌زان����ێ����ت‬ ‫ئێران ئاماده‌ نیی ‌ه‬ ‫جارێکیتر له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ح���ک���وم���ه‌ت���ێ���ک���ی‬ ‫س���������ون���������ن���������ی و‬ ‫الی���������ه‌ن���������گ���������ری‬ ‫ئ �ه‌م��ری��ک��ی م��ام�ه‌ڵ� ‌ه‬ ‫ب���ک���ات‪ ،‬ب��ۆی��ه‌ هێلی‬ ‫س�������وری ب�����ۆ الی���ه‌ن��� ‌ه‬ ‫س���ون���ی���ی���ه‌ک���ان دی�����اری‬ ‫ک���ردوه‌ به‌تایبه‌تیش بۆ‬ ‫ع��������ه‌الوی‪ .‬ل��������ه‌ده‌روه‌ی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ئ��ێ��ران گ��وم��ان��ی‬ ‫ئه‌وه‌ی الدروس��ت بووه‌ ک ‌ه‬ ‫یه‌کێتی پشتگیری الیه‌نی‬ ‫س��ون��ی ده‌ک�����ات‪ ،‬وه‌ک��وت��ر‬ ‫ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ی ب�ه‌وش��ێ��وه‌ی�ه‌ ل�ه‌م‬ ‫ک��ات��ه‌دا م���رۆڤ به‌سه‌ختی‬ ‫د ه‌بینێ‪.‬‬ ‫‪adarasli@yahoo.com‬‬

‫نوێکردنه‌وه‌ى مۆڵه‌تى هێرشى سوپاى تورکیا‬ ‫هه‌ڵوێستى ده‌سه‌اڵتداران و گه‌لى کورد‌‬

‫رۆژى (‪ )2010/10/12‬په‌رله‌مانى تورکیا‬ ‫ب��ۆ ج���ارى سێهه‌م به‌و‬ ‫پێنشیاره‌ى حکومه‌تى‬ ‫تورکیا رازى بوو که‌‬ ‫رێگ‌ه بدات بۆ ماوه‌ى‬ ‫ساڵێکى ت��ر‪ ،‬سوپاى‬ ‫ت��ورک��ی��ا ل �ه‌س��ن��وورى‬ ‫هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان��دا چ��االک��ى س�ه‌رب��ازى‬ ‫ئه‌نجام بدات‪ .‬پێشنیاره‌که‌ى حکومه‌تى تورکیا‬ ‫ره‌زامه‌ندى هه‌موو وه‌زیره‌کانى حکومه‌تى داد‬ ‫و گه‌شه‌پێدانى ل‌ه سه‌ر بووه‌‪ ،‬بێجگ‌ه له‌ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانه‌کانى پارتى ئاشتى و دیموکراتى‬ ‫(ب د پ) ئ��ه‌ن��دام پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ه�ه‌م��وو‬ ‫فراکسیۆنه‌کانى ترى ناو په‌رله‌مانى تورکیا‪،‬‬ ‫ب‌ه فراکسیۆنى ده‌سه‌اڵتدار و ئۆپۆزسیۆنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ستى ره‌زامه‌ندیان بۆ هێرشه‌کانى سوپاى‬ ‫تورکیا له‌هه‌رێمى کوردستاندا به‌رزکره‌وه‌‪.‬‬ ‫نوێکردنه‌وه‌ى بڕیارى په‌رله‌مانى تورکیا بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ى سوپاى تورکیا بۆ ماوه‌ى ساڵێکى تر‬ ‫دژى بنک‌ه و باره‌گاکانى هێزى پاراستنى گه‌ل‬ ‫و دژى خه‌ڵکى باشوورى کوردستان ئۆپراسیۆن‬ ‫ب��ک��ات‪ ،‬چ�ه‌ن��دان راس��ت��ى ئاشکرا ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫گرنگ‌ه هه‌موو تاک و پێکهاته‌یه‌ک ئه‌و‬ ‫راستیانه‌ى له‌به‌ر چاوبێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ى دۆست‬ ‫و دوژمنى گه‌لى کورد و دۆست و دوژمنى‬ ‫ئاشتى و دیموکراتى بناسێت و ب‌ه گوێره‌ى‬ ‫ئه‌و راستیان‌ه هه‌وڵى چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ن��ی��اره‌ک �ه‌ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ت��ورک��ی��ا‪،‬‬ ‫ره‌زام �ه‌ن��دی �ه‌ک �ه‌ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ت��ورک��ی��ا بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ى سوپاى تورکیا بۆ م��اوه‌ى ساڵێکى‬ ‫ت��ر ه��ێ��رش بکات‌ه س��ه‌ر س��ن��ورى ب��اش��وورى‬ ‫کوردستان‪ ،‬نیشانى ده‌دات ک‌ه هێز‌ه سیاسیی ‌ه‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت��داره‌ک��ان��ى تورکیا‪ ،‬هێز‌ه سیاسیی ‌ه‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌کان و سوپاى تورکیا‪ ،‬هیچ‬ ‫الیه‌کیان بڕوایان به‌چاره‌سه‌رى ئاشتیانه‌ى‬ ‫کێشه‌ى کورد نیه‌‪ ،‬ده‌نگدانى ئه‌ندام په‌رله‌مان ‌ه‬ ‫کورده‌کانى سه‌ر ب‌ه فراکسیۆنى پارتى داد‬

‫و گه‌شه‌پێدان له‌په‌رله‌مانى تورکیا بۆ ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌‪ ،‬نیشانى ده‌دات ئه‌و ئه‌ندام په‌رله‌مانان ‌ه‬ ‫ب‌ه ته‌نها به‌ناو ک��وردن‪ ،‬به‌کردار و ره‌فتار‬ ‫دژى ک��وردن‪ ،‬وه‌ک له‌باشور ده‌ڵێن ئه‌وانه‌‬ ‫زۆڵه‌کوردن‪.‬‬ ‫نوێکردنه‌وه‌ى مۆڵه‌تى هێرشى ئه‌م جاره‌ى‬ ‫سوپاى تورکیا له‌کاتێکدایه‌‪ ،‬ک‌ه گفتوگۆى‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى دۆزى گه‌لى کورد له‌باکورى‬ ‫کوردستان له‌نێوان حکومه‌تى تورکیا و‬ ‫نوێنه‌رى (‪)pkk‬دا ده‌ستى پێکردووه‌‪ ،‬مۆڵه‌تى‬ ‫نوێى هێرشى سوپاى تورکیا له‌کاتێکدایه‌‪،‬‬ ‫ک‌ه پێش مانگێک پارتى داد و گه‌شه‌پێدان‬ ‫ری��ف��ۆرم��ى ل �ه‌ده‌س��ت��ورى‬ ‫تورکیادا کردو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫ک��اری��گ �ه‌رى ده‌س �ه‌اڵت��ى‬ ‫س��وپ��ا ل �ه‌ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى‬ ‫ک���اروب���ارى واڵت���دا که‌م‬ ‫ب��ک��ات �ه‌وه‌‪ ،‬مۆڵه‌تى ئه‌م‬ ‫هێرش‌ه نوێی‌ه له‌کاتێکدای ‌ه‬ ‫ک‌ه دۆسته‌کانى پارتى‬ ‫داد و گ���ه‌ش���ه‌پ���ێ���دان‬ ‫ل�ه‌ب��اش��ورى کوردستاندا‬ ‫ئ�����ه‌و پ���رۆپ���اگ���ه‌ن���ده‌ی��� ‌ه‬ ‫باڵوده‌که‌نه‌و‌ه ک‌ه سوپاى‬ ‫ت���ورک���ی���ا ئ��اس��ت �ه‌ن��گ � ‌ه‬ ‫له‌رێگه‌ى چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫ئ��اش��ت��ی��ان��ه‌ى ک��ێ��ش�ه‌ى‬ ‫ک��وردا‪ .‬که‌چى ده‌وڵه‌تى‬ ‫ت����ورک����ی����ا ب���ه‌ه���ه‌م���وو‬ ‫پێکهاته‌کانییه‌وه‌‪ ،‬دژى‬ ‫ئ��اگ��رب�ه‌س��ت��ى (‪)pkk‬‬ ‫و دژى چ�����اره‌س�����ه‌رى‬ ‫دی��م��وک��راس��ى کێشه‌ى‬ ‫ک��ورد بڕیارى ش�ه‌ڕ نوێ‬ ‫ده‌ک��ات �ه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌و بڕیار‌ه سیاسه‌تى دووفاقى‬ ‫حکومه‌تى تورکیا و پارتى داد و گه‌شه‌پێدان‬ ‫ئاشکرا بوو‪ ،‬ده‌رکه‌وت پارتى داد و گه‌شه‌پێدان‬ ‫بڕواى به‌چاره‌سه‌رى ئاشتیانه‌ى دۆزى کورد‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌و بانگه‌شانه‌ى بۆ ئاشتى و دیموکراتى‬ ‫و چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد ده‌یکات‪ ،‬هیچ‬ ‫نیی‌ه بێجگ‌ه ل �ه‌ه �ه‌وڵ��ى ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫فشارى ناوخۆیى و ده‌ره‌کى سه‌ر حکومه‌تى‬ ‫ئه‌ردۆغان‪ ،‬به‌و بڕیاره‌ى حکومه‌ت و زۆرینه‌ى‬ ‫په‌رله‌مانى ئه‌که‌په‌‪ ،‬هێنده‌ى تر باسى سوپاى‬ ‫تورکیا له‌بڕیارى سیاسى تورکیادا ئه‌ستور‬ ‫ب��وو‪ ،‬ب�ه‌و ب��ڕی��اره‌ى په‌رله‌مانى تورکیا ئه‌و‬

‫ک��ۆم��اری مه‌هاباد‬ ‫ت����ه‌ن����ی����ا ی���ه‌ک���س���اڵ‬ ‫دوای دام��ه‌زران��دن��ی‬ ‫ب �ه‌رێ��ک �ه‌وت��ن��ی ن��ێ��وان‬ ‫ئێران و روس‪ ،‬کۆتایی‬ ‫ب���ه‌ده‌س���ه‌اڵت���ی ق���ازی‬ ‫محه‌مه‌د هێنرا‪ .‬له‌باشوری واڵتیش شۆڕشی‬ ‫بارزانی به‌هه‌مان شێوه‌‪ ،‬له‌نێوان عێراق و ئێران‬ ‫پاش رێکه‌وتننامه‌ی جه‌زائیر ب‌ه سودوه‌رگرتن‬ ‫ل�‌ه دون��ی��ای رۆژئ����اوا به‌تایبه‌ت ئه‌مریکا‬ ‫شکستی ب‌ه شۆڕشه‌که‌ی هێنرا‪.‬‬ ‫نمونه‌ی به‌مجۆره‌ش له‌باکوری کوردستان‪،‬‬ ‫له‌ساڵی (‪ )1998‬ب‌ه نوێنه‌رایه‌تی ئه‌مریکا‬ ‫و واڵتانی رۆژئاوایی و تورکیا زه‌مینه‌ی‬ ‫پیالنگێڕییه‌کی نێوده‌وڵه‌تی ئاماد‌ه کرا و‬ ‫ساڵی (‪ )1999‬ده‌ستگیرکردنی عه‌بدواڵ‬ ‫ئۆجه‌النی لێکه‌وته‌وه‌‪ .‬مه‌به‌ستی سه‌ره‌کی‬ ‫ئه‌و پیالنگێڕییه‌ش کۆتایی هێنان بوو ب ‌ه‬ ‫شۆڕشی باکوری کوردستان‪.‬‬ ‫پاش ده‌ستگیرکردنی ئۆجه‌الن ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورک به‌مه‌به‌ستی پاکتاوکردنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئ����ازادی ب �ه‌ه �ه‌م��وو ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ل �ه‌ش �ه‌ڕ و‬ ‫درێ���ژه‌دان ب‌ه پیالنگێڕییه‌ک‌ه ب���ه‌رده‌وام بوو‌ه‬ ‫و تائێستاش ئه‌و‌ه ماوه‌ی (‪ )26‬ساڵ‌ه شه‌ڕ‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌وه‌ک (‪ )PKK‬پاکتاو‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬به‌ڵکو به‌گوێره‌ی راگه‌یاندنه‌کانی‬ ‫خۆیان (‪ )100‬ملیارد دۆالر زه‌ره‌ری ئابوری‬ ‫لێکه‌وتووه‌‪ ،‬بێجگ‌ه ل �ه‌زه‌ره‌ره‌ک��ان��ی دیکه‌‪،‬‬ ‫گه‌ر بیانه‌وێ (‪ )26‬ساڵی دیک‌ه ئه‌م شه‌ڕ‌ه‬ ‫به‌مشێوه‌ی‌ه به‌رده‌وام بێت پێویستیان ب‌ه (‪)125‬‬ ‫ملیارد دۆالری تر ده‌بێت‪ .‬له‌کاتێکدا گه‌ر‬ ‫تورکیا ئه‌و بڕ‌ه پاره‌یه‌ی ک‌ه سااڵن‌ه له‌بواری‬ ‫سه‌ربازیدا خه‌رجی ده‌کات‪ ،‬به‌شێوازێکی تر‬ ‫خه‌رج بکرێت ئه‌وا به‌شی دروستکردنی سه‌دان‬ ‫ژووری خوێندن ده‌کات‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌کیش ک ‌ه‬ ‫هه‌ر ژوورێکیش (‪ )30‬منداڵ تێدا بخوێنن‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه ئه‌و هه‌موو پاره‌ی‌ه کاتێک‬ ‫له‌بواری سه‌ربازیدا سه‌رف ده‌کرێت‪ ،‬خه‌ڵکی‬ ‫ک��ورد له‌ناوچ‌ه کوردنشینه‌کان به‌ده‌ست‬

‫بێکاری و بێ‌خزمه‌تگوزارییه‌و‌ه ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫کاتێکیش دێیت‌ه س�ه‌ر چ��اره‌س�ه‌ری پرسی‬ ‫کورد‪ ،‬ئه‌وا زۆر جار ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیا‬ ‫دان ب‌ه پرسی کورد ده‌نن وه‌ک سه‌ره‌کی‪-‬‬ ‫ترین پرسی تورکیا و ناوچه‌که‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بکه‌ون‌ه ناو لێگه‌ڕینی چاره‌سه‌ری پرسه‌که‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش نابێت چ ک �ه‌س به‌شێوه‌یه‌کی وا‬ ‫لێی بڕوانێت ک‌ه گوای‌ه ئه‌و پێشکه‌وتن‌ه ب ‌ه‬ ‫داخوازی و دڵی تورکیا بووه‌‪ ،‬شرۆڤه‌یه‌کی‬ ‫به‌مشێوه‌ی‌ه هه‌ڵه‌یه‌‪ .‬چۆنک‌ه هێشتا پرسی‬ ‫کورد له‌ناو ده‌ستوری بنچینه‌ییدا نیه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫قسان‌ه ک‌ه ده‌کرێن سه‌رزاره‌کین و ره‌وایه‌تی ب ‌ه‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪14‬‬

‫بۆچوونه‌ى دۆسته‌کانى باشورى کوردستانى‬ ‫ئه‌که‌پ‌ه به‌تاڵ ب���ووه‌و‌ه ک‌ه ده‌ی��ان��وت ته‌نها‬ ‫سوپاى تورکیا ئاسته‌نگى بۆ چاره‌سه‌رى‬ ‫کێشه‌ى کورد پێکده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌دوو ساڵى راب���ردوودا کاتێک فرۆکه‌‬ ‫شه‌ڕکه‌ره‌کان و تۆپه‌کانى سوپاى تورکیا‬ ‫بوردومانى سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستانیان‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬به‌ته‌نها گه‌ریالکانى هێزى پاراستنى‬ ‫گه‌ل به‌ر هێرشى سوپاى تورکیا نه‌ده‌که‌وتن‪،‬‬ ‫خه‌ڵکى م �ه‌ده‌ن��ى و خ��ان��وو و ره‌ز و باخى‬ ‫هاواڵتیانیش‪ ،‬به‌ر هێرشى سوپاى تورکیا‬ ‫ده‌که‌وتن و گه‌لى باشوورى کوردستان زیانى‬

‫ئاخۆ فراکسیۆنى ئۆپۆزسیۆن و فراکسیۆنى‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت ل�ه‌پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ه �ه‌رێ��م‪ ،‬ل �‌ه سه‌ر‬ ‫ده‌رکردنى بڕیارێکى وا لێیان ده‌بێت‌ه مشتوومڕ‬ ‫و ملمالنێ؟ یان وه‌ک تا ئێستا باوبووه‌‪،‬‬ ‫فراکسیۆنى ئۆپۆزسیۆن و هێزى سیاسى‬ ‫ئۆپۆزسیۆنى باشورى کوردستان‪ ،‬له‌سیاسه‌تى‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییدا‪ ،‬سیاسه‌تى نانه‌ته‌وه‌یى ده‌سه‌اڵتى‬ ‫باشورى کوردستان تێناپه‌ڕێنێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌م ک���ات���ه‌دا س���ه‌رۆک���ى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫نوێنه‌رانى عێراق کورده‌‪ ،‬سه‌رۆک کۆمارى‬ ‫عێراق ک��ورده‌‪ ،‬جێگرى سه‌رۆکى وه‌زیرانى‬ ‫عێراق کورده‌‪ ،‬وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى عێراق کورده‌‪،‬‬

‫ده‌بێ وتووێژ‌ه‌کان له‌خه‌می گه‌لی کوردا بێت‬ ‫رۆحى و مادى زۆرى ده‌کرد‪ ،‬ئا له‌وکاته‌دا‬ ‫تا ئه‌مڕۆش ده‌سه‌اڵتى باشورى کوردستان‬ ‫و ئۆپۆزسیۆنى باشورى کوردستان به‌رامبه‌ر‬ ‫ب �‌ه ش �ه‌ه��ی��دک��ردن��ى گ �ه‌ری�لا و ب �ه‌رام��ب �ه‌ر‬ ‫به‌شه‌هیدکردنى خه‌ڵکى مه‌ده‌نى هه‌ڵوێستێکى‬ ‫فه‌رمى جدیان نیشان ن �ه‌دا‪ ،‬ئاخۆ بۆ ئه‌م‬ ‫ب��ڕی��ار‌ه نوێیه‌ى په‌رله‌مانى تورکیا‪ ،‬هیچ‬ ‫گۆرانکارییه‌ک ب‌ه سه‌ر دی��دو هه‌ڵوێستى‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنى هه‌رێمى باشورى‬ ‫ک��وردس��ت��ان��دا ه��ات��ووه‌‪ ،‬ئاخۆ ئ �ه‌و ب��ڕی��اره‌ى‬ ‫په‌رله‌مانى تورکیا به‌دژ‌ه بڕیارێکى په‌رله‌مانى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان پووچه‌ڵ ده‌کرێته‌وه‌؟‬

‫ئ��اخ��ۆ ه �ه‌م��وو پ��ێ��ک�ه‌و‌ه دژى ب��ڕی��اره‌ک �ه‌ى‬ ‫په‌رله‌مانى تورکیا هه‌ڵوێست نیشانده‌ده‌ن و‬ ‫ئه‌و بڕیار‌ه ب‌ه پێشێلکارى س �ه‌روه‌رى خاکى‬ ‫عێراق له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن و هه‌وڵى راگرتن و‬ ‫جێبه‌جێنه‌کردنى ب��ڕی��اره‌ک �ه‌ى په‌رله‌مانى‬ ‫تورکیا ده‌ده‌ن؟ یاخود له‌بنه‌و‌ه هه‌ر هه‌موویان‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێمى کوردستاندا‪،‬‬ ‫له‌چوارچێوه‌ى چاالکیی‌ه دیبلۆماسییه‌کانى‬ ‫مانگى پێشووى وه‌زی��رى ناوخۆ و سه‌رۆکى‬ ‫ده‌زگ�����اى میتى ت��ورک��ی��ادا ب��ۆ ب��اش��ورى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ره‌زام �ه‌ن��دی��ان بۆ پێشێلکردنى‬ ‫س��ه‌روه‌رى خاکى عێراق و بۆ پێشێلکردنى‬

‫سه‌روه‌رى خاکى هه‌رێمى کوردستان نیشانداوه‌‪،‬‬ ‫یاخود هه‌ر زوو ره‌زامه‌ندیان نیشانداو‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ى بۆ ماوه‌ى ساڵێکى تر‪ ،‬گیان و سامانى‬ ‫خه‌ڵکى مه‌ده‌نى بنارى قه‌ندیل و خواکورک‬ ‫و ناوچه‌کانى ترى باشورى کوردستان ببنه‌‬ ‫ئامانجى ئۆپراسیۆنه‌کانى سوپاى تورکیا‪،‬‬ ‫یاخود هه‌ر زوو ره‌زامه‌ندیان نیشانداو‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ى سوپاى تورکیا چه‌ند بتوانێت له‌سنورى‬ ‫هه‌رێمى کوردستاندا ئه‌و گه‌ریالیه‌ن‌ه شه‌هید‬ ‫بکات ک‌ه له‌دواى رووخانى رژێمى سه‌دامه‌وه‌‬ ‫تا ئه‌مڕۆ‪ ،‬هه‌رێمى کوردستان و عێراق و‬ ‫ئه‌مریکایان له‌شه‌ڕى تیرۆرستان پاراستووه‌؟‬ ‫ع����������ه‌ره‌ب���������� ‌ه‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت���داره‌ک���ان���ى‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬ب �ه‌ده‌س �ه‌اڵت‬ ‫و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ�����ا ئ���ێ���س���ت���ا ه��ی��چ‬ ‫کاردانه‌وه‌یه‌کیان دیار‬ ‫نیه‌‪ ،‬سه‌ردانى مانگى‬ ‫راب��������ردووى وه‌زی�����رى‬ ‫ب��ه‌رگ��رى ع��ێ��راق بۆ‬ ‫تورکیا و گه‌یاندنى‬ ‫نامه‌یه‌کى مالیکى‬ ‫ب �‌ه ئ���ه‌ردوغ���ان‪ ،‬ئ �ه‌و‌ه‬ ‫ده‌گ����ه‌ی����ه‌ن����ێ����ت ک� ‌ه‬ ‫مالکیش به‌و بڕیاره‌ى‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى تورکیا‬ ‫رازى بووه‌‪ .‬له‌م کاته‌دا‬ ‫ک‌ه عه‌الوى و مالیکى‬ ‫و عادل عه‌بدولمه‌هدى‬ ‫پێشبرکێى وه‌رگرتنى‬ ‫پ��ۆس��ت��ى س����ه‌رۆک‬ ‫وه‌زیرانى ئاینده‌ى عێراق‬ ‫ده‌ک������ه‌ن‪ ،‬پشتگیرى‬ ‫تورکیا و دۆسته‌کانى بۆ مسۆگه‌رکردنى‬ ‫ئه‌وپۆسته‌‪ ،‬ب �ه‌الى کاندیدى لیسته‌کانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌رووى سه‌روه‌رى خاکى عێراقه‌و‌ه دێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫پێکهات‌ه سیاسیانه‌ى عه‌ره‌ب ک‌ه تا رووخانى‬ ‫رژێمى سه‌دام چه‌وساوه‌ى ده‌ستى رژێمى سه‌دام‬ ‫و رژێم‌ه دکتاتۆره‌کانى ناوچه‌ک‌ه ب��وون‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆ ک‌ه له‌ده‌سه‌اڵت نزیک بوونه‌ته‌و‌ه و‬ ‫بۆنى ده‌سه‌اڵت چوو‌ه به‌سه‌ریاندا‪ ،‬رابردووى‬ ‫خۆیان له‌بیرکردوو‌ه و السایى رژێمى سه‌دام‬ ‫ده‌که‌نه‌و‌ه و هاوکارى رژێمى چه‌وسێنه‌رى‬ ‫تورکیا ده‌که‌ن و دژى ماف و ئازادییه‌کانى‬ ‫گه‌لى کورد هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ن‪.‬‬

‫له‌دوو ساڵى رابردوودا واڵت‌ه یه‌کگرتوه‌کانى‬ ‫ئه‌مریکاى ده‌سه‌اڵتدارى راسته‌قینه‌ى عێراق و‬ ‫هه‌رێمى کوردستان‪ ،‬پشتگیرى له‌بڕیاره‌کانى‬ ‫په‌رله‌مانى تورکیا ک���ردو‌ه و ره‌زام �ه‌ن��دى‬ ‫نیشانداو‌ه بۆ ئ �ه‌وه‌ى سوپاى تورکیا هێرش‬ ‫بکات‌ه س�ه‌ر ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان‪ ،‬له‌پایزى‬ ‫(‪)2007‬دا کاتێک س���ه‌رۆک کۆمارى‬ ‫پێشووى ئه‌مریکا جورج بووش وتى‪)pkk( :‬‬ ‫دوژم��ن��ى تورکیا و عێراق و ئه‌مریکایه‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌ستى ئه‌وه‌بوو بڵێت‪ ،‬با تورکیا و ئه‌مریکا‬ ‫و ع��ێ��راق پێکه‌و‌ه دژى ده‌ستکه‌وته‌کانى‬ ‫گه‌لى کورد شه‌ڕ بکه‌ن‪ ،‬دیار‌ه ئه‌مریکاش‬ ‫به‌نوێکردنه‌وه‌ى بڕیارى په‌رله‌مانى تورکیا‬ ‫رازی���ی���ه‌‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى ک���ورد وت �ه‌ن��ى بێ‬ ‫ده‌نگى نیشانه‌ى ره‌زامه‌ندیه‌‪ .‬هه‌ڵسوکه‌وت ‌ه‬ ‫نادیموکراتییه‌کانى هه‌ریه‌ک له‌ئه‌ڵمانیا و‬ ‫فه‌ڕه‌نسا و به‌لجیکا و ئیسپانیا و دانیمارک‪،‬‬ ‫بۆ دژایه‌تى کردنى بزاڤى ئازادیخوازى گه‌لى‬ ‫کورد و بۆ کپکردنى ده‌نگى رۆژ تى ڤى‬ ‫له‌سااڵنى راب��ردودا و له‌ئێستادا‪ ،‬سیاسه‌تى‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندپه‌رستى و نادیموکراتى و نائینسانى‬ ‫واڵتانى ئه‌وروپا نیشان ده‌دات به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫دۆزى ره‌واى گه‌لى کورد‪ ،‬به‌دڵنیاییشه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ش به‌رامبه‌ر به‌بڕیارى نوێى په‌رله‌مانى‬ ‫تورکیا الریان نییه‌‪.‬‬ ‫له‌کاتێکدا تێکۆشانى ئازادیخوازى گه‌لى‬ ‫کوردستان له‌سه‌ر ئاستى ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى‬ ‫تورکیا و باشورى کوردستان و عێراق و‬ ‫جیهان رووب����ه‌ڕوى پالنى سه‌رکوتکردن و‬ ‫پاکتاوکردن ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌بێت هه‌ڵوێستى‬ ‫گه‌لى کورد به‌رامبه‌ر به‌و سیاسه‌ت‌ه ناڕه‌وا‬ ‫و نانه‌ته‌وه‌یى و نادیموکراته‌ى ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫چى بێت؟ کۆتایی به‌تێکۆشان بێنین له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ى هه‌موو جیهان دژایه‌تیمان ده‌کات‪ ،‬یان‬ ‫سوربین له‌سه‌ر ئ�ه‌و تێکۆشانه‌ى تائه‌مڕۆ‬ ‫پ �ه‌ی��ڕه‌وم��ان ک�����ردووه‌‪ ،‬باشترین وه‌اڵم بۆ‬ ‫سیاسه‌تى ناڕه‌واى تورکیا و هاوپه‌یمانه‌کانى‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬گه‌لى کورد له‌هه‌ر چوار پارچه‌ى‬ ‫کوردستان له‌ئاواره‌ییدایه‌‪ ،‬خه‌باتى سیاسى‬ ‫و رێکخستنى و ج���ه‌م���اوه‌رى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى‬ ‫پێشبخات‪ ،‬ل �ه‌چ��وراچ��ێ��وه‌ى سیاسه‌تێکى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى یه‌کگرتوودا خۆى بکات‌ه هێز‪ ،‬به‌و‬ ‫هێزه‌ش ته‌ڵ‌ه و داوى سیاسه‌تى سه‌رکوتکردن‬ ‫و پاکتاوکردنى شۆڕش و ده‌ستکه‌وته‌کانى‬ ‫گه‌لى کورد تێک بشکێنێت‪.‬‬

‫پرسی کورد له‌نێوان پیالنگێڕی و چاره‌سه‌ریدا‬

‫پیالنگێڕی هه‌میشه‌یی له‌دژی کورد جێی هه‌ڵوه‌سته‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌و رێگا چاره‌سه‌رییه‌ی ک‌ه ده‌خوازێ ب‌ه سه‌ر‬ ‫هیچ کامه‌یان نه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ک����ورد ئێستا رۆژان�����‌ه ل�ه‌س�ه‌ر نه‌ته‌وه‌ی کورددا دایسه‌پێنێت چۆنه‌؛‬ ‫ی���ه‌ک���ه‌م‪ :‬ب���ه‌الوه‌ن���ان���ی ه���ه‌م���وو کێش ‌ه‬ ‫شه‌قامه‌کان‌ه و ده‌ڵێت من کوردم و داوای‬ ‫زمانی دایک و خوێندن به‌و زمان‌ه ده‌کات‪ ،‬مێژووییه‌کانی له‌گه‌ڵ هه‌ر یه‌ک له‌ئێران‪،‬‬ ‫به‌و واتای‌ه نیی‌ه ک‌ه ده‌وڵه‌ت گه‌یشتووه‌ت‌ه ئه‌و عێراق و سوریا و رێکه‌وتن له‌گه‌ڵیان له‌دژی‬ ‫قه‌ناعه‌ته‌‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌م‌ه له‌ئه‌نجامی خه‌بات (‪ )PKK‬و ل �ه‌ن��اوب��ردن��ی‪ ،‬پێشخستنی‬ ‫و تێکۆشانی چه‌ندین ساڵه‌ی‌ه ک‌ه گه‌ل و چ��اره‌س �ه‌ری��ی �ه‌ک ک �‌ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ئازادی تێدا نه‌بێت و پیالندانان‬ ‫بزوتنه‌وه‌که‌ی ده‌سته‌به‌ریان کردووه‌‪.‬‬ ‫گ����ه‌ر س���ه‌رن���ج ب���ده‌ی���ن ئ �ه‌ن��ج��ام��ی ئ �ه‌و بۆ باڵوکردنی هێزه‌کانی‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬له‌ئاستی ده‌ره‌وه‌دا چاوپێکه‌وتن ‌ه‬ ‫هه‌نگاوانه‌ی ک‌ه تورکیا بۆ چ��اره‌س�ه‌ری‬ ‫پرسی ک��ورد هاویشتوویه‌تی و ده‌خ��وازێ یه‌ک له‌دوای یه‌که‌کانی له‌گه‌ڵ واڵتانی‬ ‫درێژه‌یان پێی بدات‪ ،‬بۆمان روون ده‌بێته‌و‌ه که‌ رۆژئ���اوای���ی ب��ۆ داخستنی ‪ROJ.TV‬‬

‫و بێ‌کاریگه‌رکردن و کپکردنی ده‌نگی‬ ‫کوردان له‌ئاستی نێوده‌وڵه‌تیدا‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬له‌ئاستی نێوخۆی تورکیادا‪،‬‬ ‫به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک درێژه‌دان ب‌ه ئۆپه‌راسیون ‌ه‬ ‫سیاسییه‌کانی و گرتن و کوشتنی ئه‌و‬ ‫هاواڵتیانه‌ی ک‌ه داوای سه‌ره‌تایی‪-‬ترین‬ ‫مافه‌کانی خۆیان وه‌ک مافی خوێندن و‬ ‫نووسین ب‌ه زمانی دایکی کردووه‌‪.‬‬ ‫لێره‌دا پرسیارێکی دیک‌ه دێت‌ه ئاراوه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌گه‌ر تورکیا پرسی ک��ورد وه‌ک پرسی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ک ده‌ناسێ و له‌ڕێگای ئاشتی‬ ‫و دیموکراسییه‌و‌ه هه‌وڵی چاره‌سه‌رکردنی‬

‫ده‌دات ئایا نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌؟ ئایا نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫بێ‌زمان‪ ،‬بێ‌که‌لتور و بێ‌مێژوو هه‌یه‌؟‬ ‫نه‌ته‌و‌ه نیشانه‌یه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌ی‌ه و‬ ‫مه‌به‌ست کۆمه‌ڵ‌ه خه‌ڵکێکن ل‌ه چوارچێوه‌ی‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه‌ک��دا ک��ۆده‌ب��ن��ه‌وه‌‪ .‬له‌خۆگرتنی‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان ک‌ه فۆرمێکی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی ب‌ه بڕیار و مێژوو و زمان و‬ ‫که‌لتوری هاوبه‌شی هه‌یه‌‪ ،‬ب�ه‌وات��ای ئه‌و‌ه‬ ‫نایه‌ت ک‌ه به‌هه‌مان شێو‌ه په‌یوه‌ندی سیاسیش‬ ‫له‌خۆ ده‌گرێت‪ ،‬ده‌شێت سه‌ر به‌هه‌مان نه‌ته‌و‌ه‬ ‫بێت‪ ،‬به‌اڵم ناچار نی‌ه ک‌ه هاواڵتی هه‌مان‬ ‫ده‌وڵ����ه‌ت بێت ئه‌ندامێتی ده‌وڵ����ه‌ت وه‌ک‬ ‫ناچاره‌ییه‌ک ئه‌ندامێتی له‌هه‌مان نه‌ته‌و‌ه‬ ‫ناهێنێت‌ه ئاراوه‌‪ .‬ئه‌م‌ه ته‌نیا ل‌ه چه‌مکێکی‬ ‫فاشیستی و سه‌ره‌ڕۆیی وشک ده‌سه‌پێنرێت‪.‬‬ ‫کاتێک ل�ه‌دی��ارده‌ی کۆمه‌ڵگای ک��ورددا‬ ‫ت���اک ده‌ب��ێ��ت �‌ه ه���اواڵت���ی ئ���ه‌و ده‌وڵ���ه‌ت���ه‌ی‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی سنوره‌که‌یدا ده‌ژیت‪ ،‬نابن ب ‌ه‬ ‫ئه‌ندامی ئه‌و نه‌ته‌وه‌ی‌ه له‌و ده‌وڵه‌ت‌ه سه‌رده‌سته‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کی تره‌و‌ه گه‌ر مرۆڤ له‌ئاژه‌اڵن جیا‬ ‫بکرێته‌و‌ه ک‌ه خاوه‌ن شارستانی و تیکه‌ڵخواز‌ه‬ ‫و ده‌ڕوات و بیر ده‌ک��ات�ه‌و‌ه ئ �ه‌وا گه‌النیش‬ ‫له‌یه‌کتر جیا ده‌ک��رێ��ن�ه‌و‌ه ب���ه‌وه‌ی ک‌ه هه‌ر‬ ‫یه‌که‌و زمانی تایبه‌ت به‌خۆی هه‌ی‌ه و پێی‬ ‫ده‌دوێت‪.‬‬ ‫زم��ان به‌هێزترین هۆکاری به‌ستنه‌وه‌ی‬ ‫تاکه‌کانه‌‪ .‬زم��ان کۆڵه‌که‌ی رۆشنبیری‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬رۆشنبیریش بۆ نه‌ته‌و‌ه وه‌ک گیان‬ ‫وای‌ه بۆ مرۆڤ‪ .‬زمانی هاوبه‌ش رۆڵێکی‬ ‫گه‌ور‌ه و کاریگه‌ری هه‌بوو‌ه له‌سه‌ر دروست‬ ‫ب��وون��ی یه‌کێتی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی‪ ،‬زم���ان وه‌ک‬ ‫کۆگایه‌ک وای‌ه بیر و شاره‌زایی نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫تێدا هه‌ڵگرتوو‌ه و ده‌پارێزێت له‌ڕابردوو ده‌درێته‌‬ ‫ده‌س��ت ئاینده‌‪ .‬وات��ا پ��ردی په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫راب���ردوو و ئێستا و ئاینده‌یه‌‪ .‬وات �‌ه بۆمان‬ ‫ده‌رده‌که‌وێ تا ب‌ه ته‌واوه‌تی دان ب‌ه هه‌بوونی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و زمان و که‌لتوری کورد نه‌نرێت و‬ ‫له‌ده‌ستوردا جێگیر نه‌کرێت‪ ،‬چاره‌سه‌رییه‌کی‬ ‫درێژخایه‌ن و راسته‌قین‌ه نایه‌ت‌ه ئاراوه‌‪.‬‬

‫ریزبه‌ندى به‌تواناترین که‌سانى به‌ناوبانگ له‌جیهان‬

‫و‪ /‬ناڤین‬

‫ئه‌مساڵ له‌ریزبه‌ندى به‌ناوبانگترینه‌کان‪ ،‬ئاستى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫ئه‌وان له‌نێو سایته‌کانى فه‌یس بووک و تویتێر ره‌چاو کراوه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌س�ه‌روى ئ�ه‌و ریزبه‌ندییه‌ى ک‌ه گۆڤارى ئابورى فۆربێس‬ ‫له‌به‌هێزترین که‌سایه‌تى خۆشه‌ویت و به‌ناوبانگ باڵویکردووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ن��اوى ئۆپێڕا وینفرى‪ ،‬پێشکێشکارى ته‌له‌فزیۆنى ئه‌مریکى‬ ‫ده‌بینرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و ریزبه‌ندییه‌ى ک‌ه گۆڤارى فۆربێس هه‌ر ساڵ‌ه له‌به‌تواناترین‬ ‫که‌سانى به‌ناوبانگ باڵویده‌کاته‌و‌ه له‌سه‌ر بنه‌ماى ئاستى داهات‬ ‫و ئه‌و داپۆشین‌ه میدیاییه‌ی‌ه باسى لێوه‌ده‌کرێت‪ ،‬ئه‌نجام ده‌درێت‪.‬‬ ‫له‌و ریزبه‌ندییه‌دا (ئۆپێڕا وینفێرى) پێشکه‌ش کارى به‌ناوبانگ‪،‬‬ ‫(ئه‌نجلینا جولى)ى ئه‌کته‌رى هالیوود له‌ریزى یه‌که‌م (له‌ریزبه‌ندى‬ ‫ساڵى پێشوو) دورخسته‌وه‌‪ ،‬داهاته‌که‌ى ده‌گات‌ه (‪ )315‬ملیۆن دۆالر‬ ‫له‌ساڵێکدا و ئه‌و‌ه کردی‌ه به‌ناوبانگترین و به‌تواناترین که‌سایه‌تى‬ ‫له‌نێو دونیاى هونه‌ر و وه‌رزش له‌جیهاندا و یه‌که‌مى ریزبه‌ندییه‌که‌‪.‬‬ ‫ئاستى داهات له‌و ریزبه‌ندییه‌ى گۆڤارى فۆربێسدا ده‌ورێکى‬ ‫گرنگى هه‌یه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم جگ‌ه ل �ه‌و‌ه ئاستى زۆرى ده‌رکه‌وتنى‬ ‫له‌میدیاکان و زۆرترین ناوهێنانى له‌ئینته‌رنێتدا رۆڵی‬ ‫سه‌ره‌کى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ریزبه‌ندى د‌ه که‌سایه‌تى به‌ناوبانگ به‌پێى ئامارى‬ ‫له‌م‬ ‫گۆڤارى فۆربێس پێکهاتبوون ل‌ه (‪ -1‬ئۆپێرا وینفرى‪،‬‬ ‫‪ -2‬بیانسه‌‪ -3 ،‬جه‌یمز کامێرۆن‪ -4 ،‬لیدى گاگا‪،‬‬ ‫‪ -5‬تایگێر وێ��دز‪ -6 ،‬بریتنى سپیرز‪،2u -7 ،‬‬ ‫‪-8‬ساندرا بۆالک‪ -9 ،‬جانى دێپ‪ -10 ،‬مادۆنا)‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪28‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/10/18‬‬

‫‪15‬‬

‫گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه‬

‫د‪.‬ئاشتى ئه‌حمه‌د‬

‫کتێبه‌کانی سووتێنران و خه‌اڵتی نۆبڵی پێدرا‬ ‫گه‌ڕایه‌و‌ه پیرۆ و دواتر له‌ساڵی (‪ )1958‬له‌زانکۆی مه‌درید‬ ‫هه‌لی خوێندن بۆ دکتۆرای ئه‌ده‌بیاتی بۆ ده‌ڕه‌خسێنرێت‪.‬‬ ‫ی��وس��ا ل �‌ه ت�ه‌م�ه‌ن��ی( ‪ )26‬س��اڵ��ی یه‌که‌مین رۆم��ان��ی‬ ‫خۆی به‌ناوی (سه‌رده‌می قاره‌مان) ده‌نووسێت ک‌ه باسی‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی هێز‌ه سه‌ربازییه‌کان له‌گۆڕه‌پانی سیاسه‌ت و‬ ‫ئاکام‌ه زۆرخراپه‌کانی کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئابوری و که‌لتووری‬ ‫‌وه شوێنپه‌نجه‌ی سیاسه‌ت‬ ‫ده‌کات‪ .‬هه‌ر له‌م کار‌ه سه‌ره‌تاییه ‌‌‌‌‬ ‫له‌دونیای هزری یوسا به‌ر چاو ده‌که‌وێت‪ .‬هه‌ر ئه‌م کتێبه‌یه‌‬ ‫ک‌ه له‌رێوه‌ڕه‌سمێکدا ب‌ه ناوی کتێبی پووچ ده‌سووتێنرێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند ک‌ه زیاتر له (‌‪ )17‬رۆمان‪ )10( ،‬کاری لێکۆڵینه‌وه‌‬ ‫ئا‪ /‬یاسر گوڵی‬ ‫م��اری��ۆ ب��ارگ��اس یوسا ل�‌ه (‪ 28‬م��ارس��ی ‪ )1936‬له‌ و (‪ )3‬درامای نووسی‪ ،‬به‌اڵم گرینگترین رۆمانه‌کانی که‌‬ ‫ئارکیپای واڵتی پیرۆ له‌دایک ده‌بێ‪ .‬ده‌ساڵی یه‌که‌می یو‌سا زۆرتر به‌ناویانه‌و‌ه ده‌ناسرێ بریتین ل‌ه ( وتووێژ له‌کاتد‬ ‫ژیانی له‌گه‌ڵ دایکی له‌بوولیڤیا ده‌ژیت و ل‌ه ساڵی (‪ )1946‬دراڵ) و (شه‌ڕی ئاخری زه‌مان)‪.‬‬

‫یوسا وه‌ک ن��ووس �ه‌ران��ی دی��ک�ه‌ی ئه‌مریکای التین‬ ‫هه‌مووکات شوێ ‌ن پێیه‌کی له‌نێو سیاسه‌ت و ئه‌ویتریان له‌نێو‬ ‫ئه‌ده‌بیات ب��وو‌ه و تا ئه‌و ڕاد‌ه ب �ه‌ره‌و پێش ده‌چێت ک‌ه له‌‬ ‫ساڵی (‪)1990‬دا خۆی بۆ پۆستی س�ه‌رۆک کۆماری‬ ‫پیرۆ ده‌پاڵێوێت‪ .‬به‌اڵم له‌ده‌وری دووه‌م ب‌ه ئالبێرتۆ فوجیمۆری‬ ‫ده‌دۆڕێ‪.‬‬ ‫له‌م سااڵنه‌دا زۆر ک�ه‌س بڕوایان وا بوو ک‌ه جێگای‬ ‫یوسا ل‌ه ئه‌رشیفه‌کانی خه‌اڵتی نۆبڵ بۆشه‪‌،‬تائه‌وه‌ی که‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه ده‌یانوت ک‌ه نۆبڵ بۆ هه‌ستانه‌و‌ه بۆئاستی‬ ‫پێشوو پێویستی ب‌ه (ی��وس��ا)ی�ه‌‪ .‬هه‌رچۆنێک بێت‬ ‫له‌ئه‌نجامدا خه‌اڵتی ئه‌مساڵی نۆبڵی ئه‌ده‌بیات درا‬ ‫ب‌ه یوسا‪.‬‬

‫سۆزی دایک ده‌بێت ‌ه هۆی باوه‌ڕبه‌خۆبوون‬ ‫و‪:‬له‌فارسییه‌وه‌‪ /‬هێدی‬

‫توێژه‌ره‌کان ده‌ڵێن ئه‌و که‌سانه‌ی له‌سه‌رده‌می‬ ‫منداڵیدا زۆر سۆزی دایکیان بینیوه‌‪ ،‬له‌سه‌رده‌می‬ ‫گه‌وره‌ییدا باشتر ده‌توانن له‌ژێر کێش‌ه و فشاره‌‬ ‫ده‌روونییه‌کان بێن‌ه ده‌رێ‪.‬‬ ‫ره‌وای����‌ه ک �‌ه ل�ه‌ب��اوه‌ش��گ��رت��ن‪ ،‬م��اچ��ک��ردن و‬ ‫ده‌رب��ڕی��ن��ی س���ۆز‪ ،‬ده‌بێت‌ه ه��ۆی زی��ادب��وون��ی‬ ‫خۆڕاگری ده‌روونی و سۆزداری‪ .‬ئه‌م دۆزینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌رئ�ه‌ن��ج��ام��ی ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌ی�‌ه ل �ه‌س �ه‌ر (‪)500‬‬ ‫گه‌رمای دایکایه‌تی‬ ‫که‌س له‌پارێزگای (رودئایله‌ند)ی ئامریکا‬ ‫نووسه‌رانی ئه‌م وت��ار‌ه زانستیی‌ه ک‌ه له‌ژێر‬ ‫ک‌ه له‌سه‌رده‌مانی منداڵی و گه‌وره‌ییدا له‌ژێر‬ ‫رێنمایی دکتۆر (جوانا ماسلکۆ) پێکهاتووه‌‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌دا بوون‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌م راپۆرتی باڵوکراوه‌ی (ئه‌پیدمی ده‌ڵ��ێ��ن ک�‌ه س���ۆزی زۆری دای��ک��ی له‌وانه‌یه‌‬ ‫ن��اس��ی ‪ ،‬گ��ش��ت��گ��ی��رن��اس��ی‪ ،‬ت �ه‌ن��دروس��ت��ی بێت‌ه هۆکاری په‌یوه‌ندی پته‌و‪ .‬ئه‌م‌ه نه‌ته‌نیا‬ ‫ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی)‪ ،‬پ�ه‌ی��وه‌ن��دی پ��ت�ه‌وی دای��ک یارمه‌تیده‌ری منداڵ‌ه بۆ که‌مبوونه‌وه‌ی زه‌ختی‬ ‫و منداڵ ره‌نگ‌ه خاوه‌نى رۆڵی سه‌ره‌کى بێت‪ ،‬ده‌روون���ی به‌ڵکو منداڵ ب‌ه به‌هر‌ه و توانایی‬ ‫به‌اڵم زانایان ده‌ڵێن گرنگ‌ه دایک بزانێ که‌ باشتره‌و‌ه ئاماد‌ه ده‌کات له‌ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تیدا‪.‬‬ ‫ل �ه‌م ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌دا ده‌رون��ن��اس��ێ��ک‪ ،‬له‌کاتی‬ ‫چ کاتێک ده‌ب��ێ ره‌فتاری بگۆڕێت‪ .‬چۆن‬ ‫سۆزی زیاد له‌پێویستى دایک ده‌توانێت ببێته‌ پشکنینی هه‌شت مانگی منداڵدا‪ ،‬چۆنایه‌تی‬ ‫هۆی ئازار و خه‌جاڵه‌ت بوونی منداڵ‪ ،‬به‌تایبه‌ت ره‌فتاری دایکی هه‌ڵسه‌نگاند‪ .‬ئه‌م ده‌روونناسه‌‪،‬‬ ‫چۆنایه‌تی سه‌رقاڵبوونی دایک به‌پێداویستی‬ ‫کاتێک منداڵه‌کان گه‌وره‌تر ده‌بن‪.‬‬

‫و هه‌ست و سۆزه‌کانی منداڵه‌که‌ی نرخاند و‬ ‫به‌گوێره‌ی په‌یوه‌ندییه‌کان نمره‌ی (سۆز)ی پێدا‪.‬‬ ‫دوای سی ساڵ توێژه‌ره‌کان چوونه‌و‌ه الی‬ ‫هه‌مان مندااڵن و ویستیان له‌سه‌ر بارودۆخی‬ ‫رۆح��ی و س��ۆزداری��ان قس‌ه ب��ک�ه‌ن‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا‬ ‫پرسیاریان لێکرا ک‌ه ئایا هه‌ست ناکه‌ن دایکیان‬ ‫بۆ ئه‌وان سۆزیان هه‌بوو‌ه یا نه‌؟ ک‌ه وه‌اڵمه‌کان‬ ‫له‌نێوان (زۆر ئه‌رێنی و زۆر دژبه‌ر)دا ده‌گۆڕدرا‪.‬‬ ‫ئه‌نجامه‌کان ئ���ه‌وه‌ی خ��س��ت�ه‌روو ک �‌ه ئه‌و‬ ‫مندااڵنه‌ی سۆزێکی زۆریان له‌دایکیانه‌و‌ه بینیوه‌‬ ‫توانیویان‌ه باشتر نیگه‌رانییه‌کانیان له‌ناوبه‌رن‪.‬‬ ‫توێژه‌ره‌وه‌کان نووسیان «جێی سه‌ره‌نج‌ه که‌‬ ‫بینینی ئاستی سۆزی دایکایه‌تی له‌منداڵێکدا‪،‬‬ ‫ده‌ت��وان��ێ نیشانده‌ری هێزی ئ �ه‌و که‌س‌ه بێت‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر نیگه‌رانییه‌و‌ه له‌سی ساڵی دواتردا»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان وت��ی��ان ک�‌ه ئ �ه‌م دۆزی��ن�ه‌وه‌گ�ه‌ل�‌ه ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵ‌ه بینین‌ه پشتڕاست ده‌که‌نه‌و‌ه ک‌ه نیشانى‬ ‫ده‌ده‌ن ساڵه‌کانی سه‌ره‌تای ژیان‪ ،‬ده‌رف�ه‌ت بۆ‬ ‫ئه‌زمونه‌کانی دواتر دابین ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫جه‌خت ده‌که‌نه‌و‌ه نابێ کاریگه‌ری هۆکاره‌کانی‬ ‫تر وه‌ک که‌سێتی‪ ،‬پ����ه‌روه‌رد‌ه و چۆنایه‌تی‬ ‫قوتابخان‌ه له‌به‌رچاو نه‌گیردرێت‪.‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫رۆژنامەكەمان ئاگاداری گشت الیەنەكان و‬ ‫هاواڵتیان دەكات كە سكااڵ و ده‌رفه‌تی كار بۆ‬ ‫سەرجەم كۆمپانیا و دام و دەزگاكان و هاواڵتیان‬ ‫بەبێ‌ بەرامبەر باڵو دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ونبوون‬ ‫پێناىس خوێندکارێکى زانکۆ به‌ناوى (کارزان تاریق مه‌حمود) ونبووه‌‬ ‫هه‌رکه‌س دۆزیوێتییه‌و ‌ه با په‌یوه‌ندى بکات ب ‌ه ژمار ‌ه مۆبایىل‬ ‫(‪)07501245430‬یان بیگه‌یه‌نێت ‌ه نوسینگه‌ى رۆژنامه‌ى چه‌تر‪.‬‬

‫مۆبایلی به‌ئه‌ڵماس رووپۆش کراو‬ ‫ئا‪ /‬کاروان چێوار‬

‫باشترین ئامێرى مۆبایل‬ ‫له‌جیهاندا رووپۆش کراوه‌‬ ‫ب�ه‌ئ�ه‌ڵ��م��اس و نرخه‌که‌ى‬ ‫(‪ )8‬ملیۆن دۆالره‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌ب����اره‌ى ئ��ه‌م��ج��ۆره‌‬ ‫م��ۆب��ای��ل�ه‌و‌ه ک�‌ه ل�ه‌ج��ۆرى‬ ‫(ئ��ای��ف��ۆن)ه‌‪ ،‬رۆژن��ام �ه‌ى‬ ‫(دیلى میل)ى به‌ریتانى‬ ‫رایگه‌یاند‪ :‬الیه‌کى ئه‌م‬ ‫مۆبایل‌ه زیاتر ل‌ه (‪)50‬‬ ‫ئه‌ڵماسى پێوه‌ی‌ه ک‌ه یه‌کسان‌ه ب‌ه (‪ )100‬مسقاڵ ئه‌ڵماس تا زیاتر‬ ‫چڕ تربێت له‌ماده‌ى ئه‌ڵماس‪ ،‬س�ه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى پارچه‌یه‌کى له‌شێوه‌ى‬ ‫گوڵێکى گه‌ور‌ه دروستکراو‌ه له‌سه‌ر مۆبایله‌ک‌ه ک‌ه کێشى ده‌گاته‌‬ ‫(‪ )4.7‬مسقاڵ ئه‌ڵماس و هه‌ر زڕگۆنێکیش ک‌ه له‌ئه‌ڵماس دروستکراوه‌‬ ‫کێشى ده‌گات‌ه (‪ )8‬مسقاڵ‪ ،‬بۆی‌ه ئه‌م ئامێر‌ه گه‌ڕۆکه‌ش نرخه‌که‌ى‬ ‫گرانترین نرخ‌ه بۆ جۆرى مۆبایل ک‌ه (‪ )8‬ملیون دۆالره‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها تیشکیشى خست‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ى ک‌ه پیاوێکى بازرگانێکى‬ ‫ئوستراڵى داواى له‌دیزانه‌رێکى به‌ریتانی به‌ناوى (ستوارت هیوگز)ى‬ ‫ته‌مه‌ن (‪ )38‬ساڵه‌ى لیڤه‌رپولى کردو‌ه ک‌ه دوو مۆبایلى له‌و جۆره‌‬ ‫گرانبه‌های‌ه دروست بکات‪.‬‬

‫سکااڵ‬

‫چاره‌نووسى خوێندنه‌که‌م له‌ئه‌ستۆی کامه‌تانه‌‬ ‫به‌رێز وه‌زیرى په‌روه‌رده‌‬ ‫به‌رێزانى په‌روه‌رده‌ى سلێمانى‬ ‫من ک ‌ه ناوم (کامه‌ران عه‌بدواڵ سه‌عید) ‌ه خوێندکارى ده‌یه‌مى وێژه‌یم له‌خوێندگه‌ى سه‌رچنارى ئێواران‪ ،‬له‌دواى‬

‫ئه‌وه‌ى له‌قۆناغى یه‌که‌م وانه‌کاىن ئینگلیزى و کۆمپیوته‌رم بۆ هاته‌وه‌‪ ،‬دواى تاقیکردنه‌وه‌م له‌قۆناغى دووه‌م‬ ‫منره‌ى وانه‌ى ئینگلیزیم به‌رزکرده‌و ‌ه بۆ (‪ ،)77‬به‌اڵم وانه‌ى کۆمپیوته‌رم بۆ گه‌ڕایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه له‌کاتێکدا له‌هه‌ندێک‬ ‫له‌خوێندگاکاىن ئێواراندا ئه‌و وانه‌ی ‌ه ناخوێندرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ئێم ‌ه له‌خوێندنگه‌که‌ماندا بۆ ته‌نها جارێک وانه‌ى‬ ‫کۆمپیوته‌رمان به‌شێوه‌ى کردارى نه‌خو َێندووه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه له‌کاتێکدا ک ‌ه کۆمپیوته‌رو هۆڵى تایبه‌متان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دواى ئه‌وه‌ى ک ‌ه هه‌وڵێکى زۆرمدا بۆ چاکردىن وانه‌ک ‌ه مامۆستاى وانه‌ک ‌ه پێى وتم ئه‌گه‌ر لیژنه‌ى ئیدارى ره‌زامه‌ندبن‪،‬‬ ‫ئاماده‌م چاکی بکه‌م‪ ،‬به‌اڵم مامۆستا عوسامن ک ‌ه به‌ڕێوه‌به‌رى خوێندگاکه‌مان ‌ه ره‌زامه‌ند نه‌بوو‪ ،‬به‌پاساوى ئه‌وه‌ى‬ ‫به‌رپرسیارێتى ده‌که‌ودێت ‌ه سه‌رشان»‪.‬‬ ‫بۆ جارێکى تر مامۆستاى وانه‌که‌م ره‌وانه‌ى سه‌رپه‌رشتیارى وانه‌که‌ى کردم بۆ وه‌رگرتنى ره‌زامه‌ندیان‪ ،‬دواى ئه‌وه‌ى‬ ‫ک ‌ه چه‌ندینجار سه‌رداىن به‌ڕێزیانم کردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوبراویش به‌پاساوى ئه‌وه‌ى به‌رپرسیارێتى ده‌که‌وێت ‌ه سه‌رشان‪،‬‬ ‫رزامه‌ندى ده‌رنه‌بڕى‪.‬‬ ‫دواى ئه‌وه‌ى چه‌ندینجار سه‌رداىن به‌ڕێز ئیرباهیمم کرد له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌که‌تان‪ ،‬ره‌وانه‌ى (هه‌تاو خان) به‌رپرىس‬ ‫تاقى کردنه‌وه‌کاىن سلێامىن کردم‪ ،‬دواى ئه‌وه‌ى کێشه‌که‌م بۆ به‌ڕێزیان باسکرد و منره‌ى وانه‌کاىن ترم پیشاندان‪،‬‬ ‫به‌ڕێزیان نورساوێکى بۆ کردم بۆ به‌ڕێوه‌به‌رى خوێندنگاکه‌مان‪ ،‬تێیدا ئاماژ ‌ه به‌وه‌کرابوو «به‌ڕێز کاک عوسامن‬ ‫نابێت خوێندکار به‌ته‌نها له‌وانه‌ى کۆمپیوته‌ردا مبێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌خوێندنگاى ئێواران‪ ،‬هه‌موو به‌رپرسیارێتییه‌ک‬ ‫له‌ئه‌ستۆى منه‌« به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌رى خوێندگاکه‌م ره‌زامه‌ندى ده‌رنه‌بڕى‪ ،‬دواتر (هه‌تاوخان) وىت «ک ‌ه نایکات من‬ ‫چیبکه‌م»‪.‬‬ ‫بۆجارێکى تر سه‌رداىن که‌مال نورى به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌ى سلێامنیم کرد‪ ،‬ناوبراویش ده‌سه‌اڵىت چاره‌سه‌رکردىن‬ ‫کێشه‌که‌ى گه‌ڕانده‌و ‌ه بۆ ئیداره‌ى قوتابخانه‌که‌م‌و وىت ده‌بوو ئه‌وان بۆیان چاکبکردیتای ‌ه نه‌ک من‪.‬‬ ‫داوا له‌به‌ڕێزتان ده‌که‌م ک ‌ه چاره‌سه‌رى کێشه‌که‌م بۆ بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى توىش بێئومێدی نه‌بم و به‌رداومى‬ ‫به‌خوێندنه‌که‌مبده‌م‪.‬‬ ‫سوپاىس هاوکارى به‌ڕێزتان ده‌که‌م‪.‬‬ ‫خوێندکار‪ /‬کامه‌ران عه‌بدواڵ سه‌عید‬

‫قژ وه‌رین‬

‫ق�������ژ وه‌ری������������ن‪/‬‬ ‫ل���ه‌پ���ێ���س���ت���ى س������ه‌ردا‬ ‫نزیکه‌ی س �ه‌د ه �ه‌زار‬ ‫تاڵه‌ قژ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌موو‬ ‫تاڵێک نزیکه‌ی هه‌زار‬ ‫رۆژ گ�ه‌ش�ه‌ ده‌ک���ات‪.‬‬ ‫رۆژان�ه‌ش سه‌د تاڵه‌قژ‬ ‫ده‌ک��ه‌وێ��ت��ه‌ خ�����واره‌وه‌‪،‬‬ ‫ل���������������ه‌(‪)%85‬ی ق��ژ‬ ‫ل �ه‌س��وڕی گ�ه‌ش�ه‌دای� ‌ه‬ ‫((‪ )%15( ،Anagen‬ل �ه‌س��وڕی له‌ناوچووندای ‌ه‬ ‫(ک �ه‌وت��ن)‪ .‬ئ�ه‌گ�ه‌ر رۆژان���ه‌ (‪100‬ـ‪ )150‬ت��اڵ زیاتر‬ ‫بکه‌وێت ئه‌وه‌ به‌ قژوه‌رین داده‌نرێت‪.‬‬ ‫جۆره‌کانی قژوه‌رین‪ /‬به‌گشتی دوو جۆر قژروتانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫جۆرى یه‌که‌م‪ /‬ئه‌و قژه‌ به‌ش به‌ش ده‌ڕوتێته‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش دوو جۆری هه‌یه‌ ‪.Localize‬‬ ‫‪A‬ـ پێستی سه‌ر دوای روتانه‌وه‌ى قژه‌کان به‌ ئاسایی‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬مووی سه‌ر دروست ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ری و‬ ‫چاک ده‌بێته‌وه‌‪)Non Scarring) Alopecia‬‬ ‫وه‌ک (ده‌رده‌ڕێ������������وی‪ ،‬روت�����ان�����ه‌وه‌ی ئ �ه‌ن��دوج��ی��ن‬ ‫(‪ ، )Andogen‬راکێشانی قژ ‪،Traeticon‬‬ ‫که‌چه‌ڵی ئاژه‌ڵ ‪)Tino Capti‬‬ ‫‪B‬ـ جۆرێکی تریان (‪)Scarrin Alopcia‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌کاتی سووتاندایه‌ ـ هه‌وکردنی ره‌گی موو‪.‬‬ ‫دووم �ه‌ڵ و هه‌ندێ نه‌خۆشی پێست وه‌ک (گورگ ‌ه‬ ‫سوره‌ و حزازه‌) روو ده‌دات‪.‬‬ ‫ج��ۆری دووه‌م‪ /‬ق��ژڕوت��ان �ه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌کی گشتی‬ ‫هه‌موو قژی سه‌ر ده‌ڕوتێته‌وه‌ و قژه‌که‌ ته‌نک ده‌نوێنێت‪.‬‬ ‫هۆکاره‌کان‪ /‬قژڕوتانه‌وه‌ زۆر روو ده‌دات (‪3‬ـ ‪)5‬‬ ‫مانگ دوای منداڵبوون و خوێنبه‌ربوون و یان دوای‬ ‫نه‌خۆشی و تا وه‌ک گرانه‌تا‪ ،‬هه‌وه‌ها دوای وه‌رگرتنی‬ ‫به‌نج و ئه‌نجامدانی نه‌شته‌رگه‌ری‪ .‬هۆکاری تریش‬ ‫هه‌یه‌ وه‌ک خواردنی ده‌رم��ان‪ ،‬ڤیتامین ‪ ،A‬حه‌بی‬ ‫م �ه‌ن��ع ک �ه‌ ئ�ه‌ن��دوج��ی��ن��ی زۆری ت��ێ��دای �ه‌ ی���ان حه‌بی‬ ‫چاره‌سه‌ری بوورانه‌وه‌ یان پاش رجیم و که‌مخۆراکی‬ ‫و که‌می ماده‌ی ئاسن له‌خوێندا‪ .‬قژڕوتانه‌وه‌ دروست‬ ‫ده‌بێت له‌ ئه‌نجامى راکێشانی قژ ‪ ،‬زۆر جار پێستی‬ ‫سه‌ری نه‌خۆشه‌که‌ ئازاری ده‌بێت و دڵه‌ڕاوه‌کێیان هه‌ی ‌ه‬ ‫و هۆکارێکى تر توند به‌ستنى قژه‌ که‌ ده‌بێته‌ هۆى‬ ‫روتانه‌وه‌ی به‌شی پێشه‌وه‌ی قژ و ناوچه‌وان‪.‬‬ ‫چه‌ند هۆکارێکى تریش هه‌یه‌ وه‌ک (نه‌خۆشی‬ ‫رژێ��ن�ه‌ک��ان‪ ،‬غ��وده‌ی ده‌ره‌ک���ی ی��ان غ��وده‌ی ش��ام‪ ،‬یان‬ ‫ده‌ره‌ده‌ڕێ��وی)‪ ،‬یان نه‌خۆشی درێژخایه‌ن و روتانه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌تروجێنی له‌ته‌مه‌نی (‪20‬ـ‪ )30‬ساڵیدا ده‌ست پێده‌کات‬ ‫و ناوچه‌وان به‌رز ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ته‌پڵی سه‌ر ده‌ڕوتێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫هۆکاری وراسییه‌‪ .‬له‌پیاوان و ژنانیشدا رووی ده‌دات‪،‬‬ ‫هه‌ندێ جاریش قژ ده‌روتێته‌وه‌ به‌ بێ هۆکار‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫قژروتانه‌وه‌ له‌منداڵیشدا رووی ده‌دات‪ ،‬له‌ته‌مه‌نی چوار‬ ‫مانگی یه‌که‌می ژیانیدا‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ر‬ ‫ـ پێش هه‌موو شتێک بۆ دڵنیابوون له‌نه‌خۆشییه‌ک ‌ه‬ ‫هه‌ندێ پشکنینی بۆ ده‌کرێت وه‌ک (‪)Pall Test‬‬ ‫ئه‌مه‌ش نزیکه‌ی (‪ )40‬تاڵ له‌قژی نه‌خۆشه‌که‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پزیشکه‌که‌وه‌ راده‌کێشرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر چوار تا شه‌ش تاڵ‬ ‫که‌وت ئه‌وه‌ قژروتانه‌وه‌یه‌ و پێویستی به‌ چاره‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫ـ به‌ نه‌خۆشه‌که‌ ده‌وترێت که‌ تاڵه‌وه‌ریوه‌کانی ماوه‌ی‬ ‫(‪ )24‬کاتژمێری کۆ بکاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر (‪ )150‬تاڵ‬ ‫زیاتر ده‌رچوو ئه‌وه‌ قژڕوتانه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ـ پشکنینی خوێن بۆ نه‌خۆش ده‌کرێت بۆ زانینى‬ ‫رێژه‌ی خوێنه‌که‌ى‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ ماده‌ی ئاسن و غوده‌‪.‬‬ ‫ـ رێ��ژه‌ی (‪ )Fcee Testostero‬له‌خوێندا‬ ‫بپێورێ بۆ ئه‌و ژنانه‌ی که‌ قژڕوتانه‌وه‌ی ئه‌ندوجینیان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌گه‌ڵیشدا موی زیاده‌ی دمووچاویان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ر به‌پێی هۆکاره‌کانه‌ ئه‌گه‌ر رێژه‌ی ئاسن‬ ‫که‌م بوو له‌خوێندا ئه‌وه‌ هه‌ندێ مقه‌ویاتیان ده‌درێتێ‬ ‫به‌ نه‌خۆشه‌که‌ یان چاککردنی خواردنی نه‌خۆشه‌که‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئێستا چه‌نده‌ها شامپۆ هه‌یه‌ که‌ که‌ره‌سته‌ی‬ ‫به‌هێزکردنی تێدایه‌ و ده‌توانرێت به‌کار بهێنرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی که‌ روتانه‌وه‌ی ئه‌ندروجینیان هه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌توانرێ مینوکسیدڵ به‌کار بێنن بۆ سه‌ریان‪.‬‬ ‫هه‌ندێ ماده‌ی به‌هێزکردنی قژ هه‌یه‌ که‌ به‌ شێوه‌ی‬ ‫(ام��پ��ول) ده‌رزی دروس���ت ک���راوه‌‪ ،‬ده‌ت��وان��رێ به‌کار‬ ‫بهێنرێت بۆ پێستی سه‌ر‪.‬‬ ‫ئاماده‌کردن‌‪ :‬بێریڤان‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da‬‬ ‫گه‌نجانی به‌رده‌قاره‌مان ل ‌ه خوێندن بێ‌به‌شن ‪9‬‬ ‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫چاپ و باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫سه‌رۆکی شاره‌وانی سلێمانی بۆ چه‌تر‬

‫‪ 5‬ئازاد‌ه ره‌ش ‌و رخن ‌ه ل ‌ه مه‌راسیمه‌کان ‪12‬‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫کاروان ساالر‬ ‫ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار‬ ‫چاپخانه‌ی ره‌نج‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07710299753 - 07480179510‬‬

‫تیراژ ‪5000‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪No: (28) Mo.18/10/2010‬‬

‫ریکالم‬

‫جؤري كارت‬

‫‪5,000‬‬ ‫‪10,000‬دينار‬ ‫‪25,000‬دينار‬ ‫‪100,000‬دينار‬ ‫‪$5‬‬ ‫‪$10‬‬ ‫‪$20‬‬ ‫‪$30‬‬ ‫‪$50‬‬ ‫‪$100‬‬ ‫دينار‬

‫َ‬ ‫بي بةرامبةر‬ ‫لةطةل‬ ‫با َالنسي َ‬ ‫هةموو ث ِركردنةوةيةك‬

‫بي بةرامبةر وةربطرة لةطةأل هةموو‬ ‫با َالنس َيكي َ‬ ‫ثركردنةوةيةك بؤهةر جؤرَيكي كارتي با َالنس بةدرَيذايي ماوةي ئةم هةلة ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫بؤ بةشداريكردن نامةيةكي َ‬ ‫ثربكةرةوة ‪.‬‬ ‫بةتال بن َيرة بؤ ذمارة ‪ 600‬ثاشان ه َيَلةكةت ِ‬ ‫ نرخي نامةي بةشداريكردن ‪ 100‬دينارة‬ ‫بي بةرامبةرةكة تةنها ‪ 14‬رؤذة‪.‬‬ ‫ ماوةي بةكارهاتني با َالنسة َ‬ ‫بي بةرامبةرةكة بةكارد َيت‪.‬‬ ‫ لةناو تؤ ِري ئاسياس َيَلدا باآلنسة َ‬

‫بي‬ ‫ب ِري با َالنسي َ‬ ‫بةرامبةر بة دينار‬

‫‪300‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪3,000‬‬ ‫‪15,000‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪1,100‬‬ ‫‪2,500‬‬ ‫‪4,000‬‬ ‫‪7,000‬‬ ‫‪18,000‬‬

‫ئه‌که‌پ ‌ه له‌پیالنگێڕان‬ ‫ناکه‌وێت‪..‬‬ ‫نیاز حامد‬

‫هةموو كارتةكاني‬ ‫با َالنس دةطر َيتةوة‬ ‫ریکالم‬

‫ئه‌که‌پ‌ه وه‌ک پارتێکی‬ ‫ئیسالمی سیاسی موتربه‌کراو ب‌ه شۆڤینی تورکان‬ ‫له‌تورکیا سه‌ری هه‌ڵدا‪ .‬ئه‌و پرۆژانه‌ی به‌درێژایی‬ ‫ته‌مه‌نی ده‌سه‌اڵتداریی وه‌به‌رهه‌م هاتن‪ ،‬چاودێران‬ ‫و گروپ‌ه سیاسییه‌کانی ده‌ره‌و‌ه و ناوه‌وه‌ی تووشی‬ ‫گومانکرد و زۆرجاریش ک‌ه به‌رژوه‌ندیی‌ه ته‌نگه‌کان‬ ‫ده‌هاتنه‌پێش باوه‌ڕییان به‌و پڕۆژان‌ه ده‌کرد‪.‬‬ ‫ئه‌که‌پ‌ه پڕۆژه‌کانی ب‌ه دووڕوویی و ساخته‌کاری‬ ‫به‌رهه‌م ده‌هێنا‪ ،‬ب‌ه ج��ۆرێ تا م��اوه‌ی�ه‌ک بڕی‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬که‌سانی به‌ئاگا به‌تاڵیان ده‌کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫فرمێسکی تیمساحی ئه‌که‌پ‌ه بۆ لێقه‌وماوانی‬ ‫غه‌ز‌ه و ناردنی که‌شتی به‌ناو “که‌شتی ئازادی”‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌ک ده‌وڵه‌ت‌ه عه‌ره‌بییه‌کان و رۆشنبیرانی‬ ‫ع �ه‌ره‌ب��ی پێخاپاند‪ ،‬ب���ه‌اڵم ه����ه‌رزوو گه‌مه‌ک ‌ه‬ ‫ئاشکرابوو و ل‌ه گه‌ڵ ئیسرائیل که‌وتنه‌و‌ه گفتوگۆ‬ ‫و ئیتفاقاتی سه‌ربازی و ئابووریان مۆرکرد‪.‬‬ ‫ئه‌که‌پ‌ه ده‌یویست له‌هه‌ڵدانیان به‌سه‌ر پرۆژ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تییه‌کانی عه‌ره‌ب‪ ،‬پێگه‌ی خۆی وه‌ک‬ ‫پارتێک له‌ده‌سه‌اڵتی نێوخۆی تورکیا به‌هێز‬ ‫بکات و بتوانێت ده‌وڵه‌ت‌ه عه‌ره‌ب‌ه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان هان‬ ‫بدات بۆ سه‌رمایه‌گوازاریکردن له‌تورکیا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌تا ده‌بینین ئه‌و پڕۆژه‌ی‌ه به‌مردوویی له‌دایک‬ ‫ده‌بێت و ئه‌گه‌ر سه‌رمایه‌یه‌کیش بیه‌وێت بێت ‌ه‬ ‫تورکیا ده‌یان حسابی بۆ ده‌کات‪ ،‬چونک‌ه سه‌رمای ‌ه‬ ‫له‌شوێنێک ک‌ه ئیستقراری سیاسی تێدا نه‌بێت‬ ‫بۆی ناچێت‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن‪ ،‬ده‌یانجار ئه‌و مه‌فهومه‌ی به‌کارهێناو‌ه‬ ‫ک‌ه ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌که‌پ‌ه ناتوانێت له‌سه‌ر پشتی کوردان‬ ‫پێگه‌ی خۆی ب‌ه هێز بکات و ئه‌گه‌ر ده‌یه‌وێت‬ ‫تورکیایه‌کی ب‌ه هێز به‌رهه‌م بێنێ ده‌بێت له‌گه‌ڵ‬ ‫ک���وردان ب‌ه ه��اوڕا دۆزه‌ک �‌ه چاره‌سه‌ر بکات و‬ ‫تورکیایه‌کی ئارام بێنێته‌کایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌ک����ه‌پ����ه‌‪ ،‬ب����‌ه ت����ه‌رح����ک����ردن����ی پ������ڕۆژ‌ه‬ ‫ج��ۆراوج��ۆره‌ک��ان��ی‪ ،‬زی��ات��ر رووی ساخته‌کاری‬ ‫نیشانده‌دات‪ ،‬جگ‌ه له‌خاپاندن و کات به‌سه‌ربردن‬ ‫هیچ پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��ی جدیی پێنیی‌ه بۆ ک���وردان‪،‬‬ ‫کاتێ پرسی ده‌ستور و ریفراندۆم هاته‌پێشه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ په‌که‌ک‌ه و ئۆجه‌الن به‌راسته‌وخۆ که‌وت ‌ه‬ ‫گفتوگۆ‪ ،‬ه����ه‌ردوای ریفراندۆمه‌ک‌ه (‪)180‬‬ ‫پل‌ه سیاسه‌ت‌ه چه‌واشه‌کارییه‌کانی وه‌رسوڕاند و‬ ‫که‌وت‌ه پیالنگێران له‌خاڵێکدا ک‌ه ئیدی نه‌یتوانی‬ ‫به‌ساخته‌کانیبیشارێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای��ی��ن پیالنگێران ل�ه‌ت�ه‌ک ده‌ی���ان پیالنی‬ ‫ک بوو‬ ‫دیکه‌‪ ،‬ئه‌و بازاڕییه‌ی له‌گه‌ڵ دانمار ‌‬ ‫بۆ داخستنی رۆژ تیڤی‪ ،‬ک‌ه ب �ه‌رای زۆرب�ه‌ی‬ ‫چاودێران ئه‌و پیالن‌ه زاده‌ی باوه‌ڕنه‌بوونی ئه‌که‌په‌ی ‌ه‬ ‫ب‌ه چاره‌سه‌ریی دۆزی کوردان و پێچه‌وانه‌ی ئه‌و‬ ‫پرۆژ‌ه ساخته‌کارییانه‌ی‌ه ک‌ه ناو‌ه ناو‌ه به‌ر گوێی‬ ‫خه‌ڵکی ده‌دات‪ ،‬به‌داخه‌و‌ه کۆمه‌ڵێ که‌سی به‌ناو‬ ‫رۆشنبیر له‌باشوری کوردستان پشتگیری لێده‌که‌ن‬ ‫و پاساو بۆ گورگ ده‌هێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌که‌پ‌ه ب‌ه هه‌وڵدانی بۆ داخستنی “رۆژ تیڤی”‬ ‫ک‌ه گه‌وره‌ترین ده‌زگای‌ه بۆ خزمه‌تکردنی زمانی‬ ‫کوردی‪ ،‬به‌شێکی بناغه‌یی له‌مافه‌کانی مرۆڤی‬ ‫کورد پێشێل ده‌کات‪ .‬باوه‌ڕ ناکه‌م ب‌ه کۆی هه‌موو‬ ‫ئه‌و ته‌له‌فزیۆنانه‌ی ده‌سه‌اڵتی کوردی له‌باشور ب ‌ه‬ ‫قه‌د “رۆژ تیڤی” خزمه‌تی ب‌ه کورد کردبێت‪.‬‬ ‫رۆژ تیڤی و (‪ )MMC‬ک‌ه دوو که‌ناڵن ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫که‌ڵچه‌ری کورده‌وارییان زوویندوو راگرتووه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ناکرێت ب‌ه شۆڕشێکی مه‌زنی نوێبوونه‌وه‌ی‬ ‫دانه‌نیین‪ .‬ئێستا رۆژ تیڤی ل‌ه هه‌موو ماڵێکدایه‌‪،‬‬ ‫به‌تاقی ته‌نیا به‌رامبه‌ر ب‌ه چه‌واشه‌کاری سه‌دان‬ ‫که‌ناڵی تورکان له‌سه‌رپا وه‌ستاو‌ه و به‌رخۆدانی‬ ‫مه‌زن ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی شناسنامه‌ی ئه‌و نه‌ته‌وه‌ی ‌ه‬ ‫به‌زیندووی بمێنێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه ئه‌م هۆکارانه‌ی ‌ه‬ ‫تورکیا یا راستر بڵێین‪ :‬ئه‌که‌پ‌ه هانده‌دات ئه‌و ده‌نگ‬ ‫ت ‪.‬پێشتریش هه‌وڵدراو‌ه بۆ‬ ‫و ره‌نگ‌ه کپو نابینا بکا ‌‬ ‫داخستنی رۆژتیڤی و میدیاتیڤی و مه‌دتیڤی‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌رخۆدانی خه‌ڵکی کوردستان و کۆبوونه‌وه‌‬ ‫له‌ده‌وری ئه‌و ده‌زگایه‌‪ ،‬ده‌وڵه‌تی تورک مای‌ه پووچ‬ ‫لێی ده‌رچ��ووه‌‪ ،‬ئیمڕۆش ئه‌و هه‌وڵه‌ی ئاکه‌پ‌ه ب ‌ه‬ ‫هیمه‌تی خه‌ڵکی کوردستان له‌گۆڕده‌نرێت و رووی‬ ‫راسته‌قینه‌ی ئه‌که‌پ‌ه به‌ده‌رده‌که‌وێت‪.‬‬