ئێران ده‌یه‌وێ له‌ڕێگه‌ی ئه‌نساره‌و ه ئاسایشی هه‌رێم تێک بدات ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
چه‌تر گه‌نده‌ڵییه‌کی
ل3
خالید ره‌شید: ده‌بێت ئه‌وه‌ی کازم
تێبینه‌رایه‌تی ئاشکرا ده‌کات
ساهرى بانگ کردوه
ل7
بایکۆت بکرێت رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
ژمار ه 29
ساڵی یه‌که‌م
دووشهممه 2010/10/25
WWW.Chatrpress.com
ل 12
نرخ 750 :دینار
تاڵه‌بانی :په‌که‌ک ه له‌نرخی دیموکراسی تورکیا تێناگات
به‌رپرسێکى پارتى :تورکیا ئهو دیموکراتیی ه نیی ه مافی گه‌النی تر بدات تایبەت بە چەتر
به‌اڵم وه‌ک رای من پێموایه تورکیا هێشتا ماویه‌تی دیموکراتی بێت و تورکیا ئهو ده‌وڵه‌ت ه دیموکراتییه‌ی که بتوانێت مافی گه‌النی تر به‌ئازادی بدات». وتیشى« :تورکیا چاره‌سه‌ری ده‌ستوریان نه‌کردووه له‌ناوخۆیاندا کێشه‌ی ده‌ستوریان ههیه، بۆیه باشترین شت ئهوهیه ،تورکیا پێش هه‌موو شتێک ده‌ستوری خۆی هه‌موار بکات دواتر مه‌ودای ئازادی فراوان ده‌بێت». ئهو به‌رپرسه‌ى پارتى له باره‌ى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى و په‌یوه‌ندى نێوان هێزه سیاسییه کوردییه‌کان و به‌ستنى کۆنفرانسیش وتى :ئه‌م کاره زۆر قورسه و عه‌مه‌لیش نییه. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو« :ئێستا ئامانجی ئێمه درووست‌بوونی ده‌وڵه‌تی کوردی نییه».
ج �ه‌الل تاڵه‌بانی ،س��ه‌رۆک ک��ۆم��اری ع��ێ��راق ،رایگه‌یاند «گ�ه‌وره‌ت��ری��ن هه‌ڵه‌ی رێکخراوی پهکهکه ئهوهیه له‌نرخی دیموکراسی تورکیا تێناگات» ،به‌رپرسێکى پارتیش پێیوایه «تورکیا هێشتا ماویه‌تی دیموکراتی بێت و نه‌بۆته ئهو ده‌وڵه‌ت ه دیموکراتییه‌ی که بتوانێت مافی گه‌النی تر به‌ئازادی بدات». له‌به‌شداریکردنی به‌رنامه‌یه‌کی ته‌له‌فزیۆنی که‌ناڵی ()TRTی تورکیا به‌شی عه‌ره‌بی ،جه‌الل تاڵه‌بانی ،سه‌رۆک کۆماری عێراق ،له‌وه‌اڵمی پرسیارێکدا ،که بۆچی پهکهکه له‌چیاکان نایه‌ته خ��واره‌وه و رێگه‌کانی هێنانه خواره‌وه‌یان چییه؟ سیاسی، وت��ی« :دوو رێگه‌چاره ههیه بۆ ئه‌م کێشهیه ،رێگه‌چاره‌ی سه‌ربازی و له‌ژماره‌ی داهاتووی چه‌تردا دیداره‌که بخوێنه‌ره‌وه رێگه‌چاره‌ی سه‌ربازی به‌کارهات ،سوپای تورکیا زۆرجار هاته ناو باکوری عێراقهوه و له‌هه‌موو هاتنه‌کانیشدا ،دوو پارته سه‌ره‌کییه‌که‌ی کوردی عێراق هاوپه‌یمانیان له‌گه‌ڵ ئه‌نجامدا ،ئه‌م پیالنه سه‌رکه‌وتنی به‌ده‌ستنه‌هێنا ،که‌واته چاره‌سه‌ریی به رێگه‌ی سه‌ربازی به‌دینایه‌ت و پێویسته رێگه‌ی سیاسی به‌کار بهێنرێ». تاڵه‌بانی ئه‌وه‌شى راگه‌یاندووه ،مه‌حاڵه ده‌وڵه‌تێکی کوردی له ناوچهکه دروست ببێ ،مه‌گه‌ر ته‌نیا له خه‌یاڵدا به‌دیبێ ،له‌مباره‌وه ئاماژه‌ی به‌هه‌رێمی کوردستان کرد و گوتی« :با وای دابنێین په‌رله‌مانی هه‌رێم سه‌ربه‌خۆیی راگه‌یاند ،خۆ ئه‌گه‌ر ئێران، تایبه‌ت ب ه چه‌تر تورکیا ،عێراق و سوریا شه‌ڕیشمان له‌گه‌ڵ نه‌که‌ن و ته‌نیا ده‌رگا‌کانیان له‌سه‌ر ئێم ه دابخه‌ن ،ئهو دهوڵهته چۆن خۆی له‌سه‌ر پێ راده‌گرێ؟» بۆچوونى جیاواز ههیه له‌سه‌ر ئهو گۆڕانکاریانه‌ى له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کانى سلێمانیدا کراون، له‌چاوپێکه‌وتنێکی تایبه‌تی رۆژنامه‌ی (چه‌تر)یشدا به‌رپرسی لقی چواری پارتی دیموکراتی کوردستان ،له‌باره‌ی ئهو لێدوانه‌ی تاڵه‌بانییه‌وه وه‌اڵمی پرسیاری (چه‌تر) به‌شێک له به‌رپرسانى سلێمانى بۆچونیان وایه ئهوانه گۆڕانکارى حزبین و بنه‌ماى یاسایى و ی دایه‌وه و وتی «سه‌باره‌ت به‌قسه‌ی جه‌نابی سه‌رۆک تاڵه‌بانی هیچ قسه‌یه‌کم نییه ،زانستیان نییه ،ئه‌ندامێکى یه‌کێتیش ده‌ڵێ رهنگه ئیتر هه‌ر چوار ساڵێک بهڕێوهبهره گشتییه‌کان بگۆڕرێن. (کاو‌ه عه‌بدوڵاڵ) سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ،له لێدوانێکدا بۆ چه‌تر وتى: له‌به‌رئه‌وه‌ى دوو دیدى جیاواز ههیه له ئیداره‌کردنى هه‌رێمى کوردستاندا ،ئێمه وه‌کو پارێزگاى سلێمانى پێمان وایه ،ده‌بێت به‌المه‌رکه‌زى دابنرێت که چه‌ند کاندیدێک بنێردرێن بۆ ئه‌نجومه‌نى پارێزگا و ئێمه هه‌ڵسه‌نگاندنى بۆ بکه‌ین ،ئهمه له‌دیدى المه‌رکه‌زیه‌وه ،به‌اڵم له‌دیدى مه‌رکه‌زیه‌و‌ه که حکومه‌ت کارى پێده‌کات کارێکى باش نیه. وتیشى :ئهو گۆڕانکاریانه‌ى که کراون گۆڕانکارى حیزبین نه‌ک ئیدارى ،گۆڕانکاریه‌کان له‌سه‌ر هیچ بنه‌مایه‌کى یاسایى و زانستى نه‌کراون. چه‌تر -پێشڕه‌و حه‌مید هه‌روه‌ها (ئه‌حمه‌د مه‌جید) هه‌ڵسوڕاوى رێکخراوى چاک له‌کوردستان به چه‌ترى (جوتیار نورى) ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان ،لهو باره‌یه‌و‌ه وت :تــا تاوانبارێکى جینۆساید له‌کوردستان مابێت و له‌الیه‌ن ده‌س�ه‌اڵت��داران�هوه وتى :پێشنیارێکی وا ههیه هه‌موو چوار ساڵ جارێک وه‌ک چۆن وه‌زاره‌ته‌کان ده‌گۆڕرێت ئاواش رێکخراوى چاودێرى کوردۆساید ناسراو به چاک ئه‌مڕۆ دووشهممه ( )10/25داڵده‌بدرێن ،ئێمه به‌رده‌وام ده‌بین له‌کارکردن و هه‌میش‌ه له‌هه‌وڵى به‌رده‌وامدا ده‌بین بۆ به‌ڕێوبه‌ر‌ه گشتیه‌کان بگۆڕرێن. له‌به‌رده‌م په‌رله‌مانى کوردستان خۆپیشاندان سازده‌کات ،بۆ پشتگیریکردن له داواکارى ڕاده‌ستکردنه‌وه‌ى ئهو تاوانبارانه و ئیدى ئه‌رکى ئه‌خالقى کاربه‌ده‌ستانى هه‌رێمه ،ک ه (د.دلێر ئه‌حمه‌د) ڕاگرى پێشوى کۆلێژى زانست‌ه مرۆڤایه‌تییه‌کانى زانکۆى سلێمانى ،ک ه که‌سوکارى شه‌هیدان و ئه‌نفالکراوان بۆ راده‌ستکردنى تاوانباران به دادگا. هاوکارمان بن بۆ به‌دادگایى گه‌یاندنى ئهو تاوانبارانه. یهکێکه لهو ( )15ڕاگ��ره‌ى له‌ناو زانکۆى سلێمانیدا له‌پۆسته‌کانیان الب��راون به‌چه‌تری وت: (گ���ۆران هه‌ڵه‌بجه‌یى) به‌رپرسى رێکخراوى چ��اودێ��رى ک��وردۆس��ای��د-چ��اک ،ب ه رێکخراوى چاودێرى کوردۆساید-چاک ،رێکخراوێکى مه‌ده‌نی‌ه و کار له‌سه‌ر پرسى به‌بیانوى چوار ساڵ کارکردنمان البراوین ،به‌حساب به‌نیازى چاکسازین ،ئهو که‌سانه‌ى له جێگه‌ى سوکارى رۆژنامه‌ى چه‌ترى راگه‌یاند :رێکخراوه‌که‌مان بۆپشتگیریکردنى داواکارى که ئێستا تا کات، ه د کورد لى ه گ و تى ه مرۆڤای ه ب دژ کانى ه ڕ ه ش و جینۆساید کانى ه تاوان به‌ڕێوبه‌ر و به‌رپرسه‌کان داده‌نرێن کادرى حیزبین و له‌الیه‌ن حیزبه‌و‌ه دانراون. قوربانیه‌کانى جینۆساید ،ئه‌مڕۆ له‌به‌رده‌م په‌رله‌مانى کوردستان له‌هه‌ولێر کاتژمێر سێ کۆنگره‌ى بهستووه و نوسینگه‌ى باشورى کوردستانیش دوو کۆنفراسى به‌ستوه ،ل ه ()11ى سه‌رله‌به‌یانى خۆپیشاندانێک رێکده‌خه‌ین و یاداشتێک ده‌ده‌ین‌ه په‌رله‌مانى زۆربه‌ى واڵتانى ئه‌وروپا و له‌هه‌ر چوار به‌شى کوردستان لق و کۆمیته‌ى ههیه ،له‌ساڵى له‌الپه‌ڕ‌ه ( )3زانیارى زیاتر ههیه کوردستان. ()2002وه‌و‌ه دامهزراوه. ه ک بدات، ه تاوانباران و ه ئ ى ه داڵد سێک ه ک ر ه ه ه وتومان ئاشکرا ه ب ه ئێم وتیشى: ریکالم ده‌ستیان ههبووه له‌ئه‌نفالکردن و جینۆسایدکردنى نه‌ته‌وه‌که‌ماندا تاوانێکى گه‌ور‌ه ده‌کات و ده‌بێت حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئهو کهسانه راده‌ستى دادگ��ا بکات ،ک ه سکااڵیان له‌سه‌ر تۆمار کراوه و ناوه‌کانیان له‌لیستى دادگاى بااڵى تاوانه‌کانى عێراقدا هاتووه.
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا
گۆڕانکارییه‌کانى سلێمانى یاسایی نین
ئه‌مڕۆ خۆپیشاندانه
هه‌ولێر ،دژى تاوانبارانى ئه‌نفال ده‌ڕژێن ه سه‌ر شه‌قام
که‌رکوک ،به‌رپرسانى کورد لێدوانى
توند له‌دژى عه‌ره‌بى هاورد ه ده‌ده‌ن که‌رکوک -عومه‌ر ئاواره ب ه گوێره‌ى لێدوانى به‌رپرسانى شاره‌که ،ئهو عه‌ره‌بانه‌ى ک ه له بڕیارى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى ماده‌ى ( )140سودمه‌ندبوون به‌اڵم تا ئێستا نهگهڕاونهتهوه زێدى خۆیان و که‌رکوکیان جێنه‌هێشتووه ،بۆیان نیی ه ل ه هیچ پرۆسه‌یه‌کى سیاسیدا به‌شدارى بکه‌ن. (رێ���ب���وار ت��اڵ �ه‌ب��ان��ى) ج��ێ��گ��رى س �ه‌رۆک��ى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى پ���ارێ���زگ���اى ک���ه‌رک���وک ب ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت« :ئ���هو خ��ێ��زان� ه ع�ه‌ره‌ب��ان�هى ک��� ه ل��� ه س����ه‌رده‌م����ى ڕژێ���م���ى ب �ه‌ع��س��ى ل ه ن��اوچ��وو هێنراونه‌ت ه پارێزگاى که‌رکوک، ب�ه مه‌به‌ستى ته‌عریبکردنى پارێزگاکه و تائێستا نهگهڕاونهتهوه و له‌هه‌مان کاتیشدا له بڕیارى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى مادده‌ى ()140 سودمه‌ند بوون ،مافى ئه‌وه‌یان نیی ه ل ه هیچ
پرۆسه‌یه‌کى سیاسى له پارێزگاى که‌رکوک به‌شدارى بکه‌ن». تاڵه‌بانى ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��دا که تا ئێستا هیچ بڕیاریان س �ه‌رب��اره‌ت ب ه گ�ه‌ڕان��دن�ه‌وه‌ى ئ �هو ع �ه‌ره‌ب � ه ه��اوردان �ه ده‌رن���ه‌ک���ردووه و ئهو جۆره بڕیارانه‌ى گه‌ڕانده‌وه بۆ الى حکومه‌تى عێراقى ،ک ه ده‌بێت ئ�ه‌وان بڕیارى لهو جۆره بده‌ن ئه‌ویش به‌پێى یاسا و ده‌ستور. ل �ه الی �ه‌ک��ى دی��ک �هوه س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک ل ه ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند ،ل ه دواهه‌مین کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگادا بڕیاردراوه سکااڵی یاسایی له‌سه‌ر ئ �هو ع �ه‌ره‌ب � ه ه��اوردان � ه ت��ۆم��ار بکرێت ،ک ه سوودمه‌ند بوون ه ل ه قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ی مادده‌ی ( )140و تا ئێستا نهگهڕاونهتهوه سه‌ر زێدی خۆیان و بدرێنه دادگا.
ب���اج���ی دان���ی���م���ارک ،ترهوه وه‌رگرێت ،مه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت ئاگادارکاته‌و‌ه و ئه‌وکات ه پ��اش لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی موچه‌که‌ی ناو دانیمارکییان ده‌بڕن ،به‌اڵم هیچ یه‌کێک دورودرێ��������ژ و چ��ڕوپ��ڕ لهو سیاسییانه‌ی سه‌ره‌و‌ه دانیمارکیان ئاگادار نه‌کردۆته‌وه. به پێی زانیاریه‌کانی ڕۆژنامه‌ی ئیکسترا بالت ،پێنج بڕیاریداوه ،ئهو سیاسی و په‌رله‌مانتار‌ه کوردانه‌ی لهو شه‌ش سیاسییه ،پاش ئاشکرابونیان لهو «گه‌نده‌ڵییه» که به‌هۆی «نه‌خۆشی ئه‌درێس و شوێنی نیشته‌جێبوونیان گواستوه‌ته‌و‌ه بۆ ده‌روونیو خۆشێتکردنه‌وه ،کوردستان-عێراق ،ئه‌مه‌ش کێش‌ه بۆ که‌یسه‌کانیان ی��ان ب �ه‌ه��ۆی نه‌خۆشی دروست ده‌کات که ئایا ده‌توانن به ئه‌نته‌رپول ده‌ستگیریان ج��ه‌س��ت��هی��ی��هوه» ب��ێ��ت ،بکه‌ن ،یان هه‌رکاتێک پێیان خست‌ه ناو خاکی دانیمارکه‌و‌ه خانه‌نشینن له دانیمارک که‌یسه‌که‌یان زیندو بکرێته‌وه. هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه وه‌زی��ری باجی دانیمارک (ترولس و مووچه‌ی خانه‌نشینی وه‌رده‌گ�����رن ،له‌کاتێکدا لوند پاولسن) ده‌ڵێ :کارده‌که‌ین بۆئه‌وه‌ی که له‌کاتی موچه‌کانیان له په‌رله‌مانی عێراق هاتن‌ه ن��او خاکی دانیمارکه‌و‌ه ڕوب���ه‌ڕووی دادگایان و کوردستاندا ،به یه‌کێک ل ه بکه‌ینه‌وه ،پاش ئه‌وه‌ی که فه‌رمانگه‌ی باج غه‌رامه‌که‌ی به‌رزترین مووچ‌ه داده‌نرێت ،به بڕی لێوه‌رگرتنه‌وه. (فوئاد چه‌له‌بى) یه‌کێک لهو شه‌ش سیاسییه ئهو ( )١٠ملیۆن کرۆنی دانیمارکی هه‌واڵ‌ه ره‌تده‌کاته‌و‌ه و و ده‌ڵێ :ئهو رۆژنامه‌ی‌ه رۆژنامه‌یه‌کى غه‌رام‌ه بکات. رۆژنامه‌ک‌ه باسى له‌و‌ه کردووه ،ره‌گه‌زپه‌رست‌ه و ده‌یه‌وێ پانابه‌ران ناشرین بکات ،چوم ل �ه ی��اس��ای دان��ی��م��ارک��دا ئه‌گه‌ر شکاتیشم کرد لێیان ،هیچ به‌ڵگه‌یه‌کیان نییه که ئێم ه که‌سێک پ���اره‌ی خانه‌نشینی ،موچه‌مان وه‌رگرتبێت و باجمان نه‌دابێ ،ته‌نها کارى سۆشیال ،یان هه‌ر یارمه‌تییه‌کی رۆژنامه‌ک‌ه دژایه‌تیکردنى پهنابهره (سه‌رڕه‌ش)ه‌کانه. به‌گوێره‌ى زانیاریه‌کانى چه‌تر (به‌ڵێن عه‌بدوڵاڵ) تری ده‌وڵه‌ت وه‌رگرێت ،ئه‌وا بۆی نییه م��ووچ�ه و پ��اره ل�ه شوێنی سکرتێرى زه‌حمه‌تکێشان ئێستا له دانیمارکه.
«ره‌گه‌زپه‌رسته‌کان ئهو هه‌واڵه‌یان باڵوکردۆته‌وه» ب ه تۆمه‌تى «گه‌نده‌ڵى» دانیمارک شه‌ش سیاسى
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
2
چه‌تر -دانیمارک
شه‌ش سیاسى و به‌رپرسى حکومى کورد و عێراقى به‌هۆى ئه‌وه‌ى موچه‌ى خانه‌نشینیان له واڵتى دانیمارک وه‌رگ��رت��ووه و له‌هه‌مان کاتدا موچه‌یه‌کى زۆری��ش ل ه حکومه‌تى هه‌رێم و عێراق وه‌رده‌گرن ،فه‌رمانگه‌ی باجى دانیمارک ئه‌مه‌ى وه‌ک «گه‌نده‌ڵى» لێکداوه‌ته‌و‌ه و بڕیاریداوه به نزیکه‌ى دوو ملیۆن دۆالر غه‌رامه‌یان بکات. ئهو سیاسیانه‌ى که ناویان هاتووه بریتیین له(:به‌ڵێن
کورد و عێراقى سزا ده‌دات
عه‌بدواڵ ئه‌ندامی پێشووی په‌رله‌مانی کوردستان ل ه حزبی زه‌حمه‌تکێشان ،ته‌ڵعه‌ت خدر سه‌یفه‌دین ئه‌ندامی پێشووی په‌رله‌مانی کوردستان له‌سه‌ر یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان ،فوئاد چه‌له‌بی فه‌رمانده‌یه‌کی سه‌ربازی نزیک له یه‌کێتی نیشتیمانی ،سامی‌ه عه‌زیز ئه‌ندام په‌رله‌مانی پێشووی عێراق له‌سه‌ر یه‌کێتی نیشتیمانی، عه‌لی حسێن عه‌الق ئه‌ندامی په‌رله‌مانی پێشووی عێراق له‌سه‌ر لیستی ئیئتیالفی نیشتیمانی یه‌کگرتوو ،مزه‌فه‌ر تاهیر حاجی خانه‌نشین له دانیمارک و دیپلۆمات ل ه سه‌فاره‌تی عێراق له بولگاریا). رۆژنامه‌ی (ئیکسترا بالتی) دانیمارکی ،له ژماره‌ی رۆژی هه‌ینی رابردوودا باڵویکرده‌وه ،که به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی
ئهو سیاسیانه‌ی رۆژنامه‌یه‌کی دانیامرکی وێنه‌یانی باڵو کردوه‌ته‌وه
بازیان ،کارمه‌ندانى ته‌ندروستى ئێشکگر نیگه‌رانن
دهزگاى (ئیسرائیل ـ کورد) دژى ئێران سکااڵ تۆمار ده‌کات چه‌تر
ده‌زگه‌ى ئیسرائیل ـ کورد نوسراوێکى باڵوکردۆته‌وه و ئهو قسانه‌ى کونسوڵگه‌رى ئێران ،که له‌سه‌ر ده‌زگه‌که‌یان کردبووى وه‌ک هێرش و سوکایه‌تى ناوده‌بات و به ده‌ستدرێژیشى ده‌زانێ بۆ سه‌ر حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان. به‌شی راگه‌یاندنی ده‌زگه‌ى ئیسرائیل ـ کورد له نوسراوه‌که‌یدا ک ه وێنه‌یه‌کى بۆ چه‌تر ناردووه ،ده‌ڵێ «له درێژه‌ى هه‌ڵمه‌ته‌کانی کۆماری ئیسالمی دژی هه‌رێمی کوردستان و به‌بیانووی ده‌زگ��ای ئیسرائیل ـ کورد( ،عه‌زیم حوسێنی) به‌رپرسی کۆنسوڵگه‌ی ئێران له هه‌ولێر کۆمه‌ڵێک تۆمه‌تی ناڕه‌وا و دوور له نه‌ریتی دیپلۆماتی خستووه‌ت ه سه‌ر ده‌زگاکه‌مان و به‌تایبه‌ت داوود باغستانی سه‌رۆکی ده‌زگ��ای ئیسرائیل ـ کورد». ئ�ه‌وه‌ش ده‌ڵێن :حوسێنی به‌شێوه‌یه‌کی نه‌رێنی باسی ئهو ده‌زگای ه ده‌کات و ستافه‌که‌ى به که‌سانێکی تۆمه‌تبار به‌رامبه‌ر دۆزی کورد ن��او ده‌ب���ات ،ل�ه کاتێکدا هیچ ج��ۆره به‌ڵگه‌یه‌کی ب��ۆ ئ �هو تۆمه‌ت ه نهخستووهته روو .ئهو هه‌ڵوێسته نوێیه‌ى کۆنسوڵگهری ئێران له هه‌ولێر،
له‌گه‌ڵ لێدوانی پێشووی به‌رپرسانی تری ئهو واڵته به‌رامبه‌ر ده‌زگای ئیسرائیل ـ کورد جیاوازه. باس له‌وه‌ش ده‌که‌ن «تا ئێستا پێمانوابوو که پێویسته له به‌رژه‌وه‌ندیی گشتیی هه‌رێمی کوردستاندا زۆر بایه‌خ به بۆچوونه‌کانی هه‌ڕه‌شه‌ئامێزی به‌رپرسانی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێران له هه‌رێم و ن��اوه‌خ��ۆی ئێران نه‌ده‌ین ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئهو هێرشکردن و سووکایه‌تی پێکردنه نوێیه‌ی کۆنسوڵگهری ئێران له هه‌ولێر ،ئهو قۆناغه‌ی بێده‌نگیمان به‌کۆتا هات و هه‌ر جۆره ههڕهشه و ناوزڕاندنێک به‌رامبه‌ر خۆمان ،وه‌اڵم ده‌ده‌ینه‌وه و وه‌ک ده‌ستدرێژییه‌ک بۆ سه‌ر سه‌روه‌ریی خه‌ڵک و حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی ده‌زانین». ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ �ه‌ن �ه‌ڕوو «ل��ێ��رهوه ه�ه‌م��وو الی �ه‌ک ئ��اگ �ه‌دار دهکهینهوه به‌رامبه‌ر ئهو لێدوانه‌ی به‌رپرسی کۆنسوڵخانه‌ی ئێران که له رۆژنامه‌ی (رووداو) ژماره ()134دا باڵو بووه‌ته‌وه بێده‌نگ نابین ،داوا و سکااڵی یاسایی له‌سه‌ر به‌ڕێزیان تۆمار ده‌که‌ین تا بزانین به‌ڕاستی به‌رپرسانی ئێرانی له هه‌رێمی کوردستان چییان له گیان و ماڵی خه‌ڵک و خاکی کوردستان ده‌وێ».
داقوق ،عه‌ره‌به‌کان زه‌وى ل ه کورده‌کان ده‌کڕن و ده‌یکه‌ن به‌ناوى خۆیانه‌وه چه‌تر -عومه‌ر ئاواره
به‌گوێره‌ى زانیارییه‌کان عه‌ره‌بى ه���اورد‌ه ده‌یانه‌وێت زه‌وى ل ه کورده‌کانى داقوق بکڕن و بیک‌ه‌ن به‌ناوى خۆیانه‌وه ،به‌رپرسێکى ناوچه‌که‌ش ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ،به هیچ شێوه‌یه‌ک رێگ‌ه ناده‌ن عه‌ره‌ب ئهو زه‌ویان‌ه بکڕێت. (ئه‌میر خ��واک��ه‌ره‌م) س �ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى ش��اره‌وان��ى داق��وق له لێدوانێکدا بۆ رۆژنامه‌ى چه‌تر وتى :زۆرێک له زهوییه داگیرکراوه‌کان ت��ا ئ��ێ��س��ت��اش ن���ه‌گ���ه‌ڕاوه‌ت���هوه ده‌س��ت��ى خ��اوه‌ن � ه ڕه‌سه‌نه‌کانیان و له‌ده‌ستى عهرهبه هاورده‌کاندان، له هه‌وڵى ئه‌وه‌شدان ئهو زهوییانه بکڕن و بکرێت به ناویانه‌وه ،به‌اڵم ئێمه به هیچ شێوه‌یه‌ک ڕازى نابین عه‌ره‌بێک زه‌وى له ک��ورد بکڕێت یان کوردێک زه‌وى به عه‌ره‌ب بفرۆشێت ،ئه‌وه‌شى ئهو کاره بکات تووشى یاساى دهکهینهوه. وتیشى :به هاوکارى پارێزگارى که‌رکوک کار له سه‌ر ئهوه ک��راوه ئهو ئهو داگیرکاریی ه هه‌ڵبوه‌شێنینه‌و‌ه و زه‌وییه‌کان زهوییانه بگهڕێنینهوه بۆ خاوه‌ن‌ه ڕه‌سه‌نه‌کانییان ،ئێمه وه‌ک ئه‌نجومه‌نى شاره‌وانى داقوق ڕێگر نین له به‌رامبه‌ر کڕینى ئهو
کارمه‌ندانى فه‌رمانگه‌ى مه‌ڵبه‌ندى ته‌ندروستى ئێشکگرى بازیان ناڕازین له‌وه‌ى ده‌رماڵه‌ى شوێنى جوگرافى ( )40هه‌زار دیناره ،که‌چى ( )20هه‌زار به‌وان ده‌درێت ،له‌کاتێکدا به فه‌رمانگه‌کانى تر ( )40هه‌زار ده‌درێت و جیاوازى ده‌کرێت له نێوان فه‌رمانگه‌کاندا. (د.ئیسماعیل ئه‌مین) به‌ڕێوه‌به‌رى مه‌ڵبه‌ندى ته‌ندروستى بازیان به چه‌ترى وت :دواى ئه‌وه‌ى ده‌رماڵه‌ى جوگرافى دانرا ،ئێمه‌ش وه‌ک هه‌موو ناحیه‌کانى ئه‌م کوردستانه مانگان‌ه ( )40هه‌زاریان بۆسه‌رف کردین ،پاشان نوسراوێکى وه‌زاره‌تى دارایى ده‌رچوو تیایدا (بازیان و عه‌ربه‌ت و به‌کره‌جۆ)یان له بڕیارهکه ده‌رکرد ،وتیان ئێوه سه‌ر به‌قه‌زاى مه‌رکه‌زن ،ئه‌وه‌شى که وه‌رمانگرتبوو لێیان سه‌ندینه‌وه. ئهو به‌ڕێوه‌به‌ره‌ى ته‌ندروستى بازیان وتیشى :وه‌زاره‌تى داراى ده‌ڵێت ئێوه ده‌بێت ( )20هه‌زار وه‌ربگرن، ئه‌وه‌ى که ئێمه‌ى نیگه‌ران کردوه فه‌رمانگه‌کانى ترى ناو ناحیه‌ک‌ه ( )40هه‌زار وه‌رده‌گرن ،بڕیارهکه به‌شێوه‌یه‌کى یه‌کسان به‌سه‌ر فه‌رمانگه‌کاندا جێبه‌جێ ناکرێت شاره‌وانى و ئاو زۆر فه‌رمانگه‌ى تر ل ه بازیان ( )40هه‌زار وه‌رده‌گرن. (د.رێکه‌وت حهمه ره‌شید) به‌ڕێوبه‌رى گشتى ته‌ندروستى سلێمانى له‌سه‌ر ئه‌م کێشهیه به چه‌ترى راگه‌یاند :ئێمه وه‌ک ته‌ندروستى سلێمانى بانگمان کردون و پێمان وتون یاداشت پێشکه‌شى ئێم ه بکه‌ن ،ئێمه ئهو بڕ‌ه پاره‌یه‌مان که‌م نه‌کردۆته‌وه ،ئهوه به‌پێى ڕێنماى وه‌زاره‌تى دارایی‌ه ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر حه‌ق بن پشتگیریان ده‌که‌ین.
سۆران ،سه‌نته‌رێکی دژى ماده‌ى هۆشبه‌ر دهکرێتهوه
زهوییانه له الیه‌ن کورده‌وه. ئهو بهرپرسه باسى له‌وه‌شکرد :داوام��ان له حکومه‌تى هه‌رێمى سۆران -زۆسک چۆمانى کوردستان کردووه ،که هاوکارمان بن بۆ کڕینى ئهو زهوییانه ،به‌اڵم تائێستا وه‌اڵممان نه‌دراوه‌ته‌وه. ب���ۆ رێ��گ �ه‌گ��رت��ن ل���ه ب�ڵ�اوب���ون���ه‌وه‌ى م�����اده‌ى ه��ۆش��ب �ه‌ر ل ه هیچ ئێستا تا ه ک ، ه و ه تکرد ه شىر ه نگۆی ئه‌میر خواکه‌ره‌م ئهو ده ناوچه‌که‌یاندا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئه‌وقافى سۆران ،به هاوکارى کوردێک زه‌وى به عه‌ره‌ب فرۆشتبێت له داقوق. رێکخراوى چاف سه‌نته‌رێکى قه‌الچۆکردنى ماده‌ى هۆشبه‌ر داده‌مه‌زرێنن ،ئه‌مه‌ش دواى ئ�هوه دێت که باڵوبونه‌وه‌ى ئهو مادانه له هه‌رێمى کوردستان رووى له زیادبوون کردووه. (وه‌یسى سه‌عید) به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئه‌وقافى سۆران به چه‌ترى راگه‌یاند :به‌مه‌به‌ستى رێگریکردن له باڵوبونه‌وه‌ى ماده‌ى هۆشبه‌ر و بنیادنانى سه‌نته‌رێکى توێژینه‌وه له هه‌مبه‌ر قه‌اڵچۆکردنى ماده قه‌ده‌غه‌کراوه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان ،شاندێکى رێکخراوى (چاف)ى به‌ریتانى به سه‌رۆکایه‌تى (مسته‌ر دیڤد) به‌ڕێوه‌به‌رى په‌یمانگه‌ى قه‌اڵچۆکردنى ماده هۆشبه‌ره‌کان ل ه
ئێرله‌ندا ،سه‌ردانى به‌رێوه‌به‌رایه‌تى ئه‌وقافى سۆرانیان کرد. وتیشى :دواى کۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ رێکخراوى (چاف)دا، ب��ری��اردرا به ک��ردن�ه‌وه‌ى سه‌نته‌رێکى قه‌اڵچۆکردنى م��ادده‌ى هۆشبه‌رو چاره‌سه‌رکردنى که‌سى توش بوو له ده‌ره‌وه‌ى واڵت و کردنه‌وه‌ى خولى راهێنان بۆ چه‌ند که‌سێکى کورد ،هه‌روه‌ها هاتنى چه‌ندین شاره‌زاى بواره‌که بۆ مه‌شقکردن به‌و که‌سانه‌ى لهو سه‌نته‌ره کارده‌که‌ن. به‌ڕێوه‌به‌رى ئه‌وقافى سۆران ئه‌وه‌شى وت :له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر سنوره‌کانى کوردستان به تایبه‌تى ئێران-عێراق چاودێرى هه‌ی ه له هه‌مبه‌ر رێگه‌گرتن له هێنانه ناوه‌وه‌ى ماده هۆشبه‌ره‌کان، به‌اڵم سه‌نته‌رێکى تایبه‌ت به توێژینه‌وه و قه‌اڵچۆکردنى ئهو ماددانه رێگریه‌کى تر ده‌بێت له باڵوبونه‌وه‌ى ماده هۆشبه‌ره‌کان له هه‌رێمى کوردستان.
«به‌زۆر ده‌ماننێرنه‌وه سوریا» له‌کوردستان به‌عه‌ره‌بکردن به‌رده‌وامه فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ده‌ستوه‌ردانى یه‌کێتى و پارتى ره‌ت دهکاتهوه به‌ختیار مسته‌فا :وه‌زاره‌تى ناوخۆ ل ه یه‌کالکردنه‌وه‌ى کێشه‌ى دیموکراسیخوازان بهرپرسه ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى دیموکراسیخوازان ه���ۆک���ارى پ���ارچ���ه پ��ارچ��ه‌ب��وون��ى ح��ی��زب �ه‌ک �هی��ان ب���ۆ ب��وون��ى «خ��ۆس�ه‌پ��ان��دن و ب��ڕوان �ه‌ب��وون به‌دیموکراسى» ده‌گێڕێته‌وه، داواش له وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆ ده‌ک��ات ،که کێشه‌که‌یان یه‌کال بکاته‌وه. (ب���ه‌خ���ت���ی���ار م���س���ت���ه‌ف���ا) ئ���ه‌ن���دام���ێ���ک���ى س���ه‌رک���ردای���ه‌ت���ى دیموکراسیخوازان ل�ه روون��ک��ردن�ه‌وه‌ی�ه‌ک��دا ک�ه ب�ۆ (چه‌تر) ى ن������اردووه ده‌ڵ����ێ «ک��ێ��ش �ه ن��اوخ��ۆی��ی �ه‌ک��ان��ى ب��زوت��ن��ه‌وه‌ى دیموکراسیخوازان ،په‌یوه‌ندى به ئیراده‌ى خۆسه‌پێنى و بڕوانه‌بوون ب �ه دی��م��وک��راس��ی��ی�ه‌ت��ى چ�ه‌ن��د که‌سانێکى ن��او ب��زووت��ن�ه‌وه‌ک� ه و ناڕازیبوونى زۆری��ن�هى ه �هره زۆرى بزووتنه‌وه‌که‌وه ههیه، په‌یوه‌ندیشی به پارتى و یه‌کێتییه‌وه نییه ،به‌ڵکو په‌یوه‌ندی
چه‌تر – جه‌زا ئه‌حمه‌د
به‌وه‌زاره‌تى ناوخۆوه ههیه وه‌ک الیه‌نى په‌یوه‌ست به کێشه‌ى یاسایى پارته‌کانه‌وه». س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌چ��اره‌ن��ووس��ى دی��م��وک��راس��ی��خ��وازان��ی��ش ،ن��اوب��راو ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ک��ات «ئێمه ته‌نها داوای س �ه‌روه‌رى یاسا ده‌که‌ین و ده‌مانه‌وێت له چوارچێوه‌ى یاسادا مامهڵه له‌گه‌ڵ کێشه‌که‌ماندا بکرێت ،ئهو داوایه‌شمان ئاراسته‌ى وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆ ده‌که‌ین». *لەبەر درێژی روونكردنەوەکه‌ی و بەكارهێنانی هەندێ دەس��ت��ەواژەی نەگونجاو ل��ەالی��ەن ئەندامی سەركردایەتی دی��م��وك��راس��ی��خ��وازان ك��ە ب��ۆ رۆژن��ام��ەی چ��ەت��ری ن��اردب��وو، بەباشمان ن��ەزان��ی ه��ەم��ووی ب�ڵاو بكەینەوە و تەنیا ئەم بەشەیمان باڵو كردەوە.
کوردێکى سوریا :رێگه‌ناده‌ن له هه‌رێمى کوردستان کار بکه‌ین چه‌تر -سلێمانی
ئهو کوردانه‌ى له رۆژئاواوه هاتونه‌ته هه‌رێمى کوردستان، ره‌خنه‌ى ئه‌وه‌یان ههیه رێگه‌یان پێناده‌ن کار بکه‌ن و ره‌وانه‌ى سوریایان دهکهنهوه ،به‌ڕێوه‌به‌رى ئاوى ژێر زه‌ویش ده‌ڵێ ئهو کاره‌ى ئه‌وان زیان به سامانى ژێرزه‌ویمان ده‌گه‌یه‌نێ. هاواڵتییه‌کى کوردى رۆژئاوا که نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکات ،به چه‌ترى وت :ئێمه وه‌ک کوردى رۆژئاوا به ره‌سمى هاتووین بۆ ئێره به قاچاخى نه‌هاتوین ،به‌پاسپۆرتى سورى هاتوینه ،کاتێکیش ده‌مانه‌وێ ناسنامه‌مان بده‌نێ له هه‌رێمى کوردستان ده‌ڵێن ب��ڕۆن س�ه‌ردان��ى ئیقامه (نیشته‌جێبوون) بکه‌ن که ئه‌چینه نیشته‌جێبوونیش له‌وێ ده‌مانگرن و بلیتى فڕۆکه‌مان پێ ئه‌بڕن و ده‌ماننێرنه‌وه بۆ سوریا. ئ���هو ه��اواڵت��ی �ه وت��ی��ش��ى ،ک��ات��ێ��ک��ی��ش ده‌م��ان��ن��ێ��رن �هوه بۆ س��وری��ا حکومه‌تى س��وری��ا ده‌ڵ��ێ ئێوه چونه‌ته ک��وردس��ت��ان، پاسپۆرته‌که‌مان لێ ده‌سه‌تێنن و ده‌ڵێن نابێ بچن بۆ هیچ شوێنێک. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :ئێمه‌ش هه‌ژارین کارمان نییه ،پێشمان ده‌ڵێن بۆئه‌وه‌ى ئیش بکه‌ن ئه‌بێ کۆمپانیا دروس��ت بکه‌ن،
ئێمه‌ش کاتێ ده‌م��ان�ه‌وێ کۆمپانیا دروس��ت بکه‌ین ،ده‌ڵێن کۆمپانیا ناخوات ،خۆشیان کۆمپانیایان ههیه و کارى پێ ده‌که‌ن. ئ �ه‌وه‌ش��ى وت :ن��ای �ه‌ڵ��ن ئ��ی��ش ب��ک �هی��ن ،ک �ه‌چ��ى رێ��گ �ه ب ه هه‌ندێک که‌سى تر ده‌ده‌ن که کار بکه‌ن هه‌ر وه‌ک ئێم ه خه‌ڵکى سوریاشن ،هۆکاره‌که‌شى ئهوهیه ئ�ه‌وان پ��اره ده‌ده‌ن و ئێمه پ��اره ن��اده‌ی��ن ،ناشتوانین ن��اڕه‌زای��ى و خۆپیشاندان سازبکه‌ین ،چونکه که له شوێنێکدا کۆئه‌بینه‌وه ئاسایش دێ ده‌مانگرێ و ده‌ماننێرنه‌وه بۆ سوریا. (بابه ره‌س��ول غه‌فور) به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئاوى ژێر زه‌وى له لێدوانێکدا بۆ چه‌تر وتى :به‌بڕیارى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران له هه‌موو شوێنه‌کان قه‌ده‌غه‌یه ،بۆ هیچ که‌سێک نییه جیهازى س��ورى به‌کاربێنێ ،جگه له هه‌ندێ شوێنى ت��ای��ب �ه‌ت ن �ه‌ب��ێ ،ک �ه ب �ه م��ۆڵ �ه‌ت��ى پ��ارێ��زگ��ا ده‌ب���ێ ب��ۆ ئ�هو شوێنانه‌ى ک�ه جیهازى رۆس���ه‌رى نایگاتێ و شوێنه‌که‌ى عاسیه ،هیچ کۆمپانیایه‌کیش نییه که گرێبه‌سى هه‌بێ الى ئێمه ،رێگرتنیش له لێدانى بیر هۆکاره‌که‌ى بۆ پاراستنى ئاوى ژێرزه‌وییه.
[ئا /زانکۆ سه‌ردار ] ئێران گوشار ده‌خات‌ه سه‌ر هه‌رێمی کوردستان و هه‌وڵی تێکدانی باری ئاسایشی هه‌رێم ده‌دات و به‌رپرسانی یه‌کێتی و پارتیش ئه‌م بابه‌ت‌ه بچوک ده‌ک �ه‌ن �هوه ،چاودێرانی سیاسیش پێیانوای‌ه ئهو گوشارانه بۆ سه‌رپارتی دیموکراته.
ئێران ده‌یه‌وێت ئاسایشی هه‌رێم تێک بدات
به‌ده‌یان چه‌کداری ئه‌نسار له‌الیه‌ن په‌که‌ک ه و هێزه‌کانی هه‌رێمه‌و ه ده‌ستگیر ده‌کرێن
گرژی دروست بوو له‌ماوه‌ی رابردوودا گرژییه‌ک له‌نێوان هه‌رێمی کوردستان و ئێراندا دروست بوو ،ئه‌مه‌ش چاوی هه‌موو میدیاکانی بۆ خۆی راکێشا و هاوکات ل�ه‌چ�ه‌ن��د رۆژی راب������ردوودا ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی چه‌ند زانیارییه‌ک که ده‌ست (گۆڤاری لڤین) کهوتووه، سه‌رۆکی حکومه‌تی هه‌رێم بانگهێشتی باڵوێزی ئێرانی کردووه و نیگه‌رانی خۆیان پێ راگه‌یاندون. به‌رپرسی فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم ،فه‌الح مسته‌فا ،له‌مباره‌یه‌و‌ه به‌چه‌تری وت «خوازیارى په‌یوه‌ندییه‌کى باشین له‌سه‌ر رێزگرتنێکى دووالیه‌ن‌ه نه‌ک ده‌ست خستن ه کاروبارى یه‌کترى ،ئهوه بۆ ئێران بێت یان هه‌رالیه‌کى دیکه ،به‌اڵم هه‌ر که‌سێکیش هه‌وڵى ده‌ستێوه‌ردان له‌هه‌رێمى کوردستان بدات حکومه‌تى هه‌رێم لێى بێده‌نگ نابێت». سه‌باره‌ت به‌هه‌وڵی په‌رله‌مانی کوردستان له‌م بابه‌ته‌دا ،ئه‌ندامی لیژنه‌ى ناوخۆ و ئاسایش و ئه‌نجومه‌نى خۆجێیه‌کان ،نه‌ریمان عه‌بدواڵ قادر ،له‌سه‌ر لیستی گۆڕان ،وتی «بارگرژییه‌ک‌ه نه‌که‌وتووه‌ت‌ه نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و ئێرانه‌وه ،به‌ڵکو که‌وتووه‌ت‌ه نێوان پارتى و ئێرانه‌وه ،به‌اڵم ره‌نگدانه‌وه‌ى هه‌رده‌بێت له‌سه‌ر حکومه‌ت له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى پارتى یهکێکه له‌حزب‌ه ده‌سته‌اڵتداره‌کانى ێ ئهو هه‌ڵمه‌ت‌ه رابگیرێ ،هه‌ر کوردستان ،ئهمه حاڵه‌تێک‌ه ده‌بێت چاره‌سه‌ر بکر بارگرژییه‌کی هه‌رێمى کوردستان لهگه ڵ واڵتانى ده‌وروبه‌ر کاردانه‌وه‌یه‌کى سلبى ده‌بێت له‌سه‌ر ره‌وشى هه‌رێمى کوردستان» ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا به‌رپرسى راگه‌یاندنى سه‌رکردایه‌تى پارتى دیموکراتی کوردستان له‌پارێزگاى سلێمانى، ئارى هه‌رسین ،ئه‌م بۆچوون‌ه ره‌تده‌کاته‌و‌ه و به(چه‌تر)ی وت «زۆر سهیره ێ له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پارتى حاکمى موتڵه‌ق نییه له‌هه‌رێمى کوردستاندا، ئه‌گه‌ر واب ێ سهیره ،چونکه حکومه‌ته‌کان پارتى به‌شێک‌ه له‌ده‌سته‌اڵت من ئه‌مه‌م پ دژایه‌تى یه‌کتر ده‌که‌ن نه‌ک دژایه‌تى الیه‌نێک» ناوبراو وتیشی :مێژووى ئهو هاوکارى کردنه‌ى له‌نێوان پارتى و حکومه‌ته‌کانى ئێراندا ههبووه مێژوییه‌کى دور و درێژه .هاوکات به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی دهۆکی یه‌کێتی نیشتیمانی، سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره ،پشتڕاستی قسه‌کانی هه‌رسینی کرده‌و‌ه و وتی «پارتى ێ و یه‌کێتى به‌ره‌ن ،ئهمه ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندى به‌ئاسایشى هه‌رێمی کوردستانهوه هه‌ب هه‌ردووالمان یه‌ک به‌ره‌ین» ،به‌ڕای چاودێرانی سیاسیش کێشهکه کێشه‌ی پارتیی‌ه و هى حکومه‌ت نییه .له‌مباره‌یه‌و‌ه مامۆستای زانکۆ و چاودێری سیاسی ،د.کامه‌ران مه‌نتک ،به‌چه‌تری راگه‌یاند «ناکۆکى نێوان پارتى و ئێران ههیه ئهوه دووشتى جیاوازن (حزبێک و هه‌رێمێک) ناکۆکییه‌که‌ش بۆ ناکۆکییه‌کى قوڵتر دهگهڕێتهوه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ناوچه‌ى نفوس لهو ناوچه‌ی ه دابه‌شکراوه ،دیار‌ه ئهو ملمالنێی‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌ى له‌سه‌ر کوردستان ههیه بووه‌ت ه دوو نفوس ،نفوسى ئێران و تورکیا و هاوپه‌یمانه‌کانى به‌شى پارتى که‌وتووه‌ت ه ژێر نفوسى تورکیا و هاوپه‌یمانه‌کانى ،له‌مێژ‌ه و هه‌ر له‌پێش شه‌ڕى ناوخۆش پارتى وه‌ک به‌شێک دژ به‌ئێران بووه ،گرژییه‌کان له‌داوى راپه‌ڕینه‌و‌ه ئاڵوزتر بووه بۆیه قوڵبوونه‌وه‌ى ملمالنێک‌ه له‌سه‌ر ئاستى نێوده‌وڵه‌تى ره‌نگدانه‌وه‌ى ده‌بێت له‌سه‌ر ئهو حزبان‌ه لهگه ڵ دهوڵهته هه‌رێمییه‌کان ،دیار‌ه یه‌کێتیش که‌وت‌ه به‌ر نفوسی ئێران ،بۆیه ملمالنێیه‌ک‌ه له‌چوارچێوه‌یه‌کى گهورهتره و ناکۆکییه‌کان ره‌گى بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه».
«ئهو بارگرژییه‌ى دروست بووه واى ده‌بینم له‌یه‌ک تێنه‌گه‌یشتنێک هه‌بێت ،پێویست ه چار‌ه بکرێ» ،هاوکات له‌گه‌ڵ قسه‌کانی ئ �ه‌ودا به‌رپرسه‌که‌ی یه‌کێتی ،سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره ،وتی «ئاڵۆزییه‌ک و لێک ێ و هه‌واڵێکى ناراست تێنه‌گه‌یشتنێک هه‌ب ێ تاراست دهکرێتهوه رهنگه شتێک نان هه‌ب ێ ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌ی ئهوه و پیازى پێو‌ه بخور نییه له‌نێوان ئێران و هه‌رێمدا ناکۆکییه‌ک هوشیاری ده‌درێت هه‌بێ». ئ����اژان����س����ی پ���اراس���ت���ن���ی په‌که‌ک ه ئه‌نسار ده‌گرێت س���ه‌ر ب��ه‌پ��ارت��ی دی��م��وک��رات��ی حکومه‌ت که‌وتووه‌ت‌ه خۆی و ده‌یه‌وێت کوردستان ،رۆژی ()10/10 ئاسایش بپارێزێت ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی هه‌ندێک له‌راگه‌یه‌ندراوێکدا هۆشیاری زانیاری که به‌تایبه‌ت ده‌ست (چه‌تر) کهوتووه دای���ه خ �ه‌ڵ��ک و رای��گ�هی��ان��د: گه‌ریالکانی پهکهکه له‌ماوه‌ی راب��ردوودا ئ��اس��ای��ش��ی ه���ه‌رێ���م ل���ه‌الی���ه‌ن چه‌ند که‌سێکیان له‌گروپی ئه‌نسارولئیسالم ده‌وروب�����ه‌ره‌و‌ه ه�ه‌وڵ��ی تێکدانی ده‌ستگیر ک��ردووه و نه‌یانهێشتوو‌ه بێن‌ه ناو دا ده‌درێ��ت هه‌ر لهو چه‌ند رۆژه خاکی هه‌رێمه‌وه .ه�ه‌ر ل�ه‌م چه‌ند رۆژه‌دا به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئاسایشی به‌گوێره‌ی ئهو زانیاریانه‌ی ده‌ست (چه‌تر) ک���ه‌وت���ووه ن��زی��ک�هی ( )100چ �ه‌ک��داری ئه‌نسارولئیسالم ویستویان‌ه له‌سنوری حاجی ئ��ۆم�ه‌ران�هوه بێن‌ه خاکی هه‌رێمه‌وه ،به‌اڵم په‌رله‌مانتارێک به‌شێکی زۆری���ان ده‌ستگیر ک���راون .هه‌ر له‌م چه‌ند رۆژه‌دا راگه‌یه‌ندرا ئێران چه‌ندین ب���اره‌گ���ای س���ه‌رب���ازی ل �ه‌س �ه‌ر س��ن��وره‌ک��ان بارگرژیه‌ک ه ک���ردووه‌ت���هوه .س �ه‌ب��اره‌ت ب �هو مه‌ترسیانه‌ی نه‌که‌وتووه‌ت ه ئ��ێ��ران ب��ۆ هه‌رێمی کوردستانی دروس��ت کردووه به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی نێوان حکومه‌تی هه‌رێم ،فه‌الح مسته‌فا ،وتیشی «ئێمه هیچ هه‌رێم و ئێرانه‌وه، کاتێک ناتوانین بڵێین هیچ مه‌ترسییه‌ک نییه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئێمه له‌دورگه‌یه‌کى ئاشتیدا که‌وتووه‌ت ه نێوان ناژین ،ئێمه له‌جیهانێکدا ده‌ژین رۆژان‌ه پرس ه پارتى و ئێرانه‌وه سیاسییه ئاڵۆزه‌کان هه‌ڵبه‌ز و دابه‌زى تێدای ه و ده‌ست خستن‌ه نێو کاروبارى واڵتانى تێدای ه باڵوێزی نوێ ئێران له‌عێراق سلێمانی حاکم قادر حه‌مه‌جان، و عێراق تائێستا سه‌قامگیر و ئارام نه‌بووه»، رایگه‌یاند چه‌ند هه‌وڵێک هه‌ی ه ب��ه‌اڵم نه‌ریمان ع �ه‌ب��دواڵی په‌رله‌مانتاری بۆ تێکدانی ئاسایشی هه‌رێم بۆیه هه‌ردوو الیان داوایان له‌خه‌ڵک کرد هاوکاری گۆڕان رایده‌گه‌یه‌نێت «له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌و‌ه به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمی ناره‌زایى و ده‌زگا ئه‌منییه‌کان بکه‌ن .به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی حکومه‌تی به‌یاننامه‌یه‌ک ده‌رنه‌کراو‌ه و په‌رله‌مانیش هیچ جواڵنه‌وه‌یه‌کى لهو بابه‌ت‌ه تێدا هه‌رێم ،فه‌الح مسته‌فا وتی «دڵنیام کاتێک هاواڵتیان بزانن مه‌ترسى نییه» ،ئهو په‌رله‌مانتار‌ه سه‌باره‌ت به‌هه‌ڵوێستی په‌رله‌مان له‌م بابه‌ته‌دا ئاماژه به‌و‌ه له‌سه‌ر ئاسایشى ناوچهکه ههیه هه‌موویان پاڵپشتى هه‌رێم و داموده‌زگاکانى ده‌کات ئێستا نه‌گه‌یشتووه‌ت‌ه ئاستێکی خراپ «کارى په‌رله‌مان خۆیه‌تی ته‌داخول ێ هه‌وڵى چاره‌سه‌ر بدات له‌نێوان پارتى و ئێراندا ،به‌اڵم تائێستا ئاسایش و پێشمه‌رگ‌ه ده‌بن» ،ناوبراو به‌بیریشی هێنایه‌و‌ه ئه‌رکی سه‌رشانى بکات ئه‌گه‌ر بشکر هه‌موومانه ،چونکه رهنگه که‌سانێک هه‌بن خۆشحا ڵ نه‌بن به‌وبه‌ره‌و نه‌گه‌یشتووه‌ت‌ه ئاستێک جێگه‌ى باس و گفتوگۆ بێت له‌په‌ڕله‌ماندا» ،به‌اڵم ێ کیانێکى کوردى هه‌بێت .به‌ڕای مامۆستاکه‌ی کامه‌ران مه‌نتک ده‌ڵێت «ئه‌م مه‌سه‌له‌ی‌ه زیاتر په‌یوه‌ندى به‌حکومه‌ته‌و‌ه هه‌ی ه پێشچونان‌ه پێیان وابێت ناب زانکۆ کامه‌ران مه‌نتک« ،مهسهلهکه له‌ئارادایه ،ته‌قینه‌وه‌کانیش دواکار‌ه به‌تایبه‌ت وه‌زاره‌تى ناوخۆ بهرپرسه له‌ئاسایشى هه‌رێمى کوردستان» راشیده‌گه‌یه‌نێت و ئه‌نجامى کارێکه» هێزه‌کانی هه‌رێمیش بارگرژییه‌ک‌ه بچوک دهکهنهوه «ئه‌گه‌ر ئاسایشى هه‌رێم دوچ��ارى مه‌ترسی بێت زه‌ره‌رمه‌ندى یه‌که‌م خه‌ڵکى و رایده‌گه‌یه‌نن ته‌نها لێک تێنه‌گه‌یشتنێک بووه ،هه‌روه‌ها هه‌رسین وتی کوردستانه و خه‌ڵکیش ده‌توانن رۆڵیان هه‌بێت له‌ئاسایش و ئارامیدا».
گۆڕینی بهڕێوهبهره گشتییه‌کان ڕای جیاوازی له‌سه‌ره
[ ئا /کارزان تاری ق ] ب�ه‌پ��ێ��ی زان��ی��اری��ی �ه‌ک��ان گۆڕینی به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانی پارێزگای سلێمانی ده‌ستی حزبی له‌پشت‌ه و ئه‌نجومه‌نی پارێزگایسلێمانیشبه‌گۆڕانکارییه‌کی زانستی نازانن و هاوکات یه‌کێک لهو به‌ڕیوبه‌رانه‌ی گۆڕدراو‌ه رایده‌گه‌یه‌نێت شوێنه‌کانی ئه‌وان کادری حزبی لێیه، به‌ڕای چاودێرانیش ته‌نها گۆڕانێکی شکڵییه. له‌دوای کۆنگره‌ی سێیه‌می یه‌کێتی نیشتیمانی ک��وردس��ت��ان ،کۆمه‌ڵێک گ��ۆڕان��ک��اری له‌شێوه‌ی کارکردنی ئهو حزبه‌دا ئه‌نجامدرا ئهو گۆڕانکاریان ه ب�ه‌رچ��اوت��ری��ن��ی��ان ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ی مه‌ڵبه‌نده‌کانی رێکخستن ب��وو ،ب �ه‌ڕای چاودێرانی سیاسیش ئهو گۆڕانکاریان‌ه ئامانج لێی ئهوهیه به‌رپرسی مه‌ڵبه‌نده‌کان باشتر بتوانن له‌سنوری ئیداره‌که‌ی خۆیاندا له‌گه‌ڵ حکومه‌تدا پێکه‌و‌ه کاره‌کانیان به‌ڕێوه‌به‌رن .له‌سه‌ره‌تای گۆڕانکاریه‌کانیشدا زۆری��ن �هی به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانی سنوری پارێزگای سلێمانی گ���ۆڕاون ،ماوه‌یه‌ک پێشتریش به‌پرسی مه‌ڵبه‌نده‌کان بۆ ده‌ست ڕۆیشتوویی زیاتر له‌ئه‌ندامانی سه‌رکردایه‌تی و مه‌کته‌ب سیاسی ئهو حزبه پێک هاتوون. ل����ه‌دوای گ��ۆڕی��ن��ی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری هاتوچۆی سلێمانی و به‌ڕێوبه‌ری په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ،هه‌ریه‌ک ه له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی و وه‌زاره‌تی پهروهرده رایانگه‌یاند بوو ئاگاداری گۆڕانکارییه‌کانی ئیداره‌ی سلێمانی نین .ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه س�ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ،کاو‌ه عه‌بدواڵ ،ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌دوور یان نزیک ئاگادارى هیچ گۆڕانکارییه‌ک نییه که له‌ئیداره‌ى پارێزگاى سلێمانیدا کراوه ،ئاشکرای کرد دوو دیدی ج��ی��اواز ههیه ب��ۆ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی حکومه‌ت و وتی «له‌به‌رئه‌وه‌ى دوو دیدى جیاواز ههیه له‌ئیداره‌کردنى هه‌رێمى کوردستاندا ئێمه وه‌ک پارێزگاى سلێمانى پێمانوای‌ه ده‌بێت به‌المه‌رکه‌زى دابنرێت که چه‌ند کاندیدێک بنێرێت بۆ ئه‌نجومه‌نى پارێزگا و ئێم ه هه‌ڵسه‌نگاندنى بۆبکه‌ین ئهمه له‌دیدى المه‌رکه‌زیه‌وه، ب �ه‌اڵم له‌دیدى مه‌رکه‌زییه‌و‌ه که حکومه‌ت کارى پێده‌کات کارێکى باش نییه» ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی:
ئهو گۆڕانکاریان ه گۆڕانکاری حزبین نه‌ک ئیداری به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى وه‌زاره‌تى پهروهرده ،ئیسماعیل به‌رزنجى که پێشتر له لێدوانێکیدا رایگه‌یاند بوو ئاگاداری گۆڕینی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی سلێمانی نییه ،ده‌رباره‌ى گۆڕانکارى له‌پۆست‌ه حکومییه‌کاندا ئاماژه بۆ ماندوبوون و هیالکى هه‌ندێکیان ده‌کات و وتى «رهنگه ئهو لێپرسراوان‌ه ماندوبن و پێویستیان به‌پشوو هه‌بێت بۆیه ئێمه ئهو بڕیاره‌مان داوه» ،به‌اڵم ئه‌م قسان‌ه راگرێکی پێشووی زانکۆی سلێمانی په‌سه‌ندی ناکات ،راگ��رى پێشوى کۆلێژى زانست ه مرۆڤایه‌تییه‌کان ،د.دلێر ئه‌حمه‌د ،یهکێکه لهو ()15 راگ���ره‌ى له‌ناو زانکۆى سلێمانیدا له‌پۆسته‌کانیان الب����راون ب �ه(چ �ه‌ت��ر)ی وت «ب�ه‌ب��ی��ان��وى چ��وارس��اڵ کارکردنمان» البراوین ،ئهو بهڕێوهبهره رایده‌گه‌یه‌نێت «به‌حساب به‌نیازى چاکسازین» له‌باره‌ی راستی ئهو زانیاریانه‌ی ده‌ست (چه‌تر) کهوتووه که ئاماژه به‌و‌ه ده‌ک��ات ئهو گۆڕانکاریانه‌ی له‌سنوری پارێزگای سلێمانیدا ک���راون زۆرت���ر حزبی ب��وون ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه د.دلێر پشتڕاستی ک��رده‌و‌ه و وتى «ئ�هو که‌سانه‌ى له‌جێگه‌ى به‌ڕێوه‌به‌ر و به‌رپرسه‌کان داده‌نرێن کادرى حزبین و له‌الیه‌ن حزبه‌و‌ه دان��راون» .هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م م��ژار‌ه رۆژنامه‌نوس و چ��اودێ��ری سیاسی ،ناسیح عه‌بدولڕه‌حیم ،وتی «هه‌موو ئهو گۆڕانکاریانه‌ی ده‌کرێت له‌سه‌ر بڕیاری حزب ده‌کرێت» له‌درێژه‌ی قسه‌کانیدا ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ئه‌مان‌ه گۆڕانکاری شکڵین و ته‌نها ده‌م��وچ��او و ره‌نگه‌کان ده‌گۆڕێن و هیچی تر ناوبراو درێ��ژه‌ی به‌قسه‌کانیدا و وتی «به‌رپرسانی حزبی و حکومی وه‌ک دوو دیوی دراوێ��ک وان و به‌یه‌که‌وه‌ن وات‌ه هیچکامیان به‌بێ ئه‌وه‌ی تریان نابێت» ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان ،جوتیار نوری ،ئه‌وان ه ره‌ت دهکاتهوه «وانی‌ه مه‌ڵبه‌نده‌کان ده‌ستیان نییه،
حکومه‌تی هه‌رێم خۆی پێشنیاری کردووه بگۆڕێن، له‌دنیادا ئاساییه راوێژ هه‌بێت» ،جوتیار ئاماژه به‌وه‌ش ده‌ک��ات حکومه‌ت ئێستا پشت ده‌به‌ستێت به‌توانای که‌سایه‌تی «ب��اوه‌ڕ ناکه‌م کادربوونی حزبی خاڵی س �ه‌ره‌ک��ی بێت له‌گۆڕانکاریه‌کاندا ،ئێمه وه‌ک یه‌کێتی حه‌زده‌که‌ین ئهوانه ک��ادری حزبی بن و حه‌قێکی شه‌رعی خۆشمانه ،کاتێک که تۆ پۆست وه‌رده‌گ��ری��ت حه‌زده‌که‌یت کادره‌کانی خ��ۆت بچن ه ئه‌وێ». سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى کاو‌ه ع �ه‌ب��دواڵش رای��ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت «ئ���هو گۆڕانکاریان ه گۆڕانکارى حزبین نه‌ک ئیدارى» ناوبراو راشیگه‌یاند که گۆڕانکارییه‌کان زانستی نین وتى «له‌سه‌ر هیچ بنه‌مایه‌کى یاسایى و زانستى نهکراوه» .سه‌ڕای ئه‌مان ه ئیسماعیل به‌رزنجى ئهو گۆڕانکاریان‌ه به‌پێویست ده‌زانێت و ده‌ڵێت «پێویسته به‌رده‌وام ئهو گۆڕانکاریان ه روبدات و ده‌رفه‌ت بۆ نه‌وه‌ى نوێ بڕه‌خسێت و پۆسته‌کان ب���ه‌رده‌وام موڵکى تاکه که‌سى نه‌بن» له‌وباره‌یه‌و‌ه سکرتێرى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران ،مه‌حمه‌د قه‌ره‌داغى، له‌لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وتی «ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ئ��اگ��ادارى س �ه‌رج �ه‌م دام��وده‌زگ��اک��ان��ى ک��ردووه‌ت �هوه به‌نوسراوێک تائه‌نجومه‌نى وه‌زیران ئاگادار بکهنهوه له‌که‌مى یان زۆرى کارمه‌ند به‌مه‌به‌ستى وه‌رگرتنى هاوسه‌نگی و رێکخستنى ئیش و کار و نه‌هێشتنى که‌م و کورتى له‌سه‌رجه‌م داموده‌زگاکان» قه‌ره‌داغی ل �ه‌درێ��ژه‌ی قسه‌کانیدا بۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ی «وه‌ک ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران هه‌ستاوین به‌دابینکردنى به‌ڕێوه‌به‌ر و کارمه‌ند بۆ ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیانه‌ی پێویستیان‌ه و البردنى ئه‌وانه‌ى له‌پێویستى ئهو ده‌زگای‌ه زیاده‌ن ئهو گۆڕانکاری‌ه له‌سه‌ر ئهو ئه‌ساس‌ه بووه». ئ�ه‌ن��دام�ه‌ک�هی ئه‌نجومه‌نی ن���اوه‌ن���دی ،جوتیار
ن��وری ،له‌سه‌ر ئ�ه‌م م��ژار‌ه به(چه‌تر)ی وت «ئهو گۆڕانکاریانه‌ی له‌ناو مه‌ڵبه‌نه‌کاندا کرا بڕیاری ک��ۆن��گ��ره ب���وو ب���ڕی���اردرا م �ه‌ڵ��ب �ه‌ن��ده‌ک��ان ک �ه زۆر به‌رباڵوبوو بکرێت به نیو‌ه تاوه‌کو باشتر کاره‌کانیان به‌ڕێو‌ه ببه‌ن ،له‌دوای کۆنگر‌ه هه‌موو ئهو راسپاردان ه ده‌ست کرا به‌جێبه‌جێ کردنیان» ناوبراو سه‌باره‌ت ب ه گۆڕانکاری به‌ڕێوبه‌ر‌ه گشتییه‌کان وتی «حکومه‌ت خۆی به‌رنامه‌یه‌کی ههیه ئهو به‌رنامه‌یه‌ی لیستی کوردستانیی‌ه تیایدا هاتووه گۆڕانکاری بکات ،نه‌ک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خراپن ،به‌ڵکو بۆ گۆڕانکاری ،چونک ه ههیه پێنج ساڵه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی‌ه ههیه سێ ساڵ ه هه‌تا پێشنیارێکی وا ههیه هه‌موو چوار ساڵ جارێک وه‌ک چۆن وه‌زاره‌ته‌کان ده‌گۆڕێت ئاواش بهڕێوهبهره گشتییه‌کان بگۆڕێن» ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا چاودێر‌ه سیاسییه‌ک‌ه ناسیح ،پێیوایه «ئه‌مان‌ه هه‌مووی پیاو پیاوێنه‌ی‌ه هه‌ر به‌رپرسێکی حزبی ده‌یه‌وێت ک ه کۆمه‌ڵێک که‌سی ه���ه‌ب���ێ���ت ت����اوه‌ک����و کاره‌کانی بۆ به‌ڕێ بکات».
«به‌رپرسانی حزبی و حکومی وه‌ک دوو دیوی دراوێک وان و به‌یه‌که‌وه‌ن»
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
3
بۆ ده‌یشارنه‌وه؟ ل�����ه‌م�����اوه‌ی چ �ه‌ن��د هاوژین غه‌ریب رۆژی راب����������ردودا رژێ��م��ی ئ��ێ��ران ،وه‌ک کاری هه‌میشه‌یی که ماو‌ه ماو‌ه گوشار ده‌خاته‌سه‌ر باشوری کوردستان و ره‌وشی ئاسایشی تێک ده‌دات .ئ�ه‌م��ج��اره‌ش ده‌ستیکرد به تێکدانێک به‌وه‌ی چه‌ندین چه‌کداری گروپی ئه‌نسار ولئیسالمی ن���ارد ب��ۆ ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان ،ب �ه‌اڵم بهخۆشحاڵییهوه نه‌یانتوانی هیچ کارێکی تێکده‌ران‌ه ئه‌نجام بده‌ن .هاواڵتیان و هێزه ئه‌منییه‌کان و هاوکات گه‌ریالش بوون ه هۆکاری ئه‌وه‌ی ئهو گروپ‌ه هیچیان بۆ نه‌کرێت .له‌سه‌ره‌تای ئه‌م مانگه‌دا هێزه ئه‌منییه‌کان ئه‌وه‌یان راگه‌یاند گوشارێکی وای����ان ل���ه‌س���هره ،ئ���ه‌م گ���وش���اره‌ی ئێران هاوکاتبوو له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی راگه‌یاندنه‌کانیان هێرشێکی زۆریان ده‌کرد‌ه سه‌ر بنه‌ماڵه‌ی ب��ارزان��ی ،هه‌تا کاریان گه‌یاند‌ه ئه‌وه‌ی رۆژنامه‌یه‌کیان ته‌قینه‌وه‌که‌ی شاری مه‌هابادی خست‌ه ئه‌ستۆى پارتییه‌وه. ئه‌م هێرشانه‌ی ده‌وڵه‌تانی دراوسێ ک ه ب���ه‌رده‌وام له‌سه‌ر باشوری کوردستانه و رۆژێ��ک به‌تۆپباران ک��ردن و رۆژێک به‌سنور به‌زاندن و رۆژێک به ئه‌نسار ناردن و...هتد ،به‌اڵم بهداخهوه ده‌سه‌اڵتدارانی ئێمه هه‌میش‌ه هه‌وڵی ئ�هوه ده‌ده‌ن ئه‌م ه دابپۆشن .ه�ه‌ر ل�ه‌م ژم��اره‌ی �هی چه‌تردا له‌راپۆرتێکدا به‌رپرسانی ه �ه‌ردوو حزبی ده‌سه‌اڵتدار کێشهکه بچوک دهکهنهوه ته‌نها به‌لێک تێنه‌گه‌یشتنێک وه‌سفی ده‌که‌ن ،لێره‌دا جێی خۆیه‌تی لهو به‌ڕێزان ه بپرسین ئایا به‌ڕاستی مه‌ترسی ههیه بۆ کوردستان ئه‌گه‌ر گوشار و هێرشه‌کانی ئێران بۆ سه‌ر واڵته‌که‌مان بخه‌ینه‌ڕوو ،ئێم ه هه‌ر به‌وان بڵێین په‌یوه‌ندییه‌کی مێژوویمان ههیه و تێکی ناده‌ین ،ئێمه هه‌ر به‌وان بڵێین به‌رژه‌وه‌ندی بازرگانیمان ههیه و تێکی ناده‌ین ،ئه‌ی ئه‌وان چیان کردووه بۆ ئه‌وه‌ی ئهو په‌یوه‌ندییه‌یان تێک نه‌چێت؟ ئێمه له‌م باشوری کوردستانه‌دا بنکه و باره‌گامان کردووهتهوه بۆ سه‌دان مۆڵگه‌ی س���ه‌رب���ازی و ه �ه‌واڵ��گ��ری ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ی داگیرکه‌ری کوردستان ،ئێمه بووینه‌ت ه مه‌یدانی ساغکردنه‌وه‌ی کااڵ خراپه‌کانی ئه‌وان ،ئێمه بووینه‌ت‌ه کارتی گوشار بۆسه‌ر ئه‌مریکا ،ئێمه بووینه‌ت‌ه ته‌واوکه‌ری ئه‌ڵق ه له‌گوێکانی ئه‌وان له‌عێراقدا ،ئێمه بووین ه پێشه‌نگی ئ�ه‌وان بۆ کوشتنی نه‌یارانی ئه‌وان له‌سه‌ر خاکی خۆمان .ئێمه بووین ه ده‌مسپی ئ���ه‌وان له‌به‌رامبه‌ر براکانمان له‌پارچه‌کانی ت��ری کوردستان .به‌اڵم ئه‌وان چیان بۆ کردین؟ ئه‌وان هاتن ئه‌نساریان بۆ هێناین ،ئه‌وان هاتن ماستمان بۆ ده‌هێنن بۆیاخی تێدایه، ئه‌وان هاتن که‌رکومان پێ چۆڵ ده‌که‌ن، ئ���ه‌وان هاتن ک��ورد له‌عێراقدا بچوک دهکهنهوه ،ئه‌وان هاتن شه‌ڕی براکوژیان پێ کردین ،ئه‌وان هاتن هه‌ڵه‌بجه‌یان بۆ دروستکردین ،ئ �ه‌وان هاتن براکانمانیان له‌کۆی‌ه تیرۆر کرد ،ئه‌وان هاتن به‌وشێوه‌ی کاک نێچیرڤان وتی شه‌ڕی گه‌ریالیان پێکردین .ئه‌وان چیان به‌ئێم‌ه داوه جگ ه له‌ماڵوێرانی و ناکۆکی دروستکردن له‌نێوانماندا. به‌اڵم بهداخهوه سیاسه‌تی ئێمه ئه‌وه‌ند‌ه حه‌کیمانه‌ی‌ه ده‌چ��ی��ن یاداشته‌کانمان له‌تورکیا ده‌نوسینه‌و‌ه و ده‌چین په‌یوه‌ندی بازرگانیمان پته‌و ده‌ک �هی��ن ،ئهمه چ سیاسه‌تێک‌ه ئێمه ئه‌نجامی ده‌ده‌ین؟ ئه‌گه‌ر به‌خه‌ڵکی خۆمان بڵێین ئێران گوشارمان ده‌خات‌ه سه‌ر ،تۆ بڵێیت ئهو خه‌ڵک‌ه بچن ه ژێرباڵی ئێرانه‌وه ،ئێستاش سیاسییه‌کانی ئێمه بیرکردنه‌وه‌یان وایه ،خه‌ڵک به‌وتنی ئ�ه‌م دێ��ڕ‌ه ت��رس ده‌یگرێت ،ب �ه‌اڵم بیریان ل���هوه ن��ه‌ک��ردووه‌ت��هوه ل��ێ��رهوه سه‌نگه‌ری پاراستنی واڵت دروس��ت ده‌بێت ،بیریان له‌و‌ه نه‌کردووه‌ته‌و‌ه با ئهو خه‌ڵک‌ه هه‌رچه‌ند‌ه رقیان له‌سیاسیی‌ه گه‌نده‌ڵه‌کانیشیان بێتهوه، به‌اڵم ئێستا واڵت هه‌ر خۆشه‌ویسته.
له‌رۆژئاواى کوردستان مه‌رگ ده‌بارێت
حکومه‌تى سوریا له‌به‌رامبه‌ر په‌یماننامه‌کان پابه‌ند نابێت ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
4
[ ئا /دیار ئه‌سعه‌د ] بوونى ئهو ژماره زۆره‌ى کورد له‌ناوچ ه جیاوازه‌کانى واڵت��ى س��وری��ادا کاریگه‌رى ب���ه‌س���ه‌ر دۆخ����ی س��ی��اس��ی ،رۆش��ن��ب��ی��رى، په‌روه‌رده‌یی ،کۆمه‌اڵیه‌تى ئهو واڵته کردووه، س�ه‌ردان��ى رێکخراو‌ه جیهانییه‌کانى ب��وارى مافه‌کانى مرۆڤ ده‌مانگه‌یه‌نێت‌ه راستینه‌ى ژیانى کورد لهو واڵته‌دا. دوا راپۆرتى رێکخراوى هیومان رایتس وۆچ ل���ه‌ب���اره‌ى ک��ورده‌ک��ان��ى رۆژئ�����اواوى ک��وردس��ت��ان��هوه ک��ه ل �ه‌ئ �ه‌م��س��اڵ��دا ک��ارى له‌باره‌و‌ه کراو‌ه‌و له‌دووتوێی ( )63الپه‌ڕه‌ی راپۆرتێکدا باڵوکراوهتهوه ،به‌درێژى بارودۆخى کوردانى رۆژئاواى کوردستانى خستۆته‌ڕو، به‌تایبه‌ت ل�ه‌ب��واره‌ک��ان��ى مافى م��رۆڤ و بابه‌ته‌کانى سیاسی ،کۆمه‌اڵیه‌تى ،کلتورى و فه‌رهه‌نگى ،ئهو ئاسته‌نگیانه‌شی خستووه‌ت ه ب��وارى گفتوگۆو‌ه که ده‌س�ه‌اڵت��ى سیاسی س��وری��ا ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �هو راپ��ۆرت��ه‌دا وه‌ک کاردانه‌وه‌یه‌ک له‌دژى کوردانی رۆژئاواى کوردستان په‌یڕه‌وى کردووه. به‌پێى ئامارێکی رۆژنامه‌وانى ژماره‌ى دانیشتوانى شاره‌کانى واڵتى سوریا ()20 ملیۆن که‌س‌ه و کوردیش وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌ک نزیکه‌ى له ()%10ى ئهو رێژهیه پێکده‌هێنێت، له‌کاتێکدا راپۆرته‌ک‌ه باسی کۆمه‌ڵێک یاسا ده‌کات که کورده‌کانى پێ کۆت کراوه و له‌سنوره‌کانى به‌ده‌ستهێنانى مافه سیاسى‌و رۆشنبیرییه‌کانیاندا بێبه‌شی کردوون. ک����ورده‌ک����ان����ى رۆژئ����������اوا ل���ه‌ن���اوچ��� ه سنورییه‌کانى تورکیا و عێراق و هه‌رێمى دیجل‌ه و شاره‌کانى قامیشلۆو حه‌سه‌ک‌ه و حه‌له‌ب نیشته‌جێبوون ،به‌شێوه‌یه‌ک بوونیان ه�ه‌ب��ووه له‌چیاکانى ک��وردس��ت��ان ک�ه سه‌ر به‌شارى عه‌فرین‌ه و به‌سه‌نته‌رى کورده‌کان داده‌نرێت ،له‌شار‌ه گه‌وره‌کانى وه‌ک دیمه‌شق گه‌ڕه‌کى تایبه‌ت به‌خۆیان ههبووه به‌ناوى گه‌ڕه‌کى شاحلحییه‌و‌ه و له‌ئه‌نجامى کۆچى به‌رده‌وامى کورده‌کانى واڵتى تورکیا روویان له‌ناوچه‌کانى (دام��س ئه‌لعین ،دووب��اس، عامور ،قامیشلۆو گونده‌کانى باکوورى حه‌سه‌ک‌ه و باکورى ناحیه‌ى ته‌ل خه‌میس) کردووه«. (ک��ورده‌ک��ان��ى س��وری��ا) ک �ه ناونیشانى راپ��ۆرت �ه‌ک �هی رێ��ک��خ��راوه جیهانییه‌که‌ی ه به‌شێوه‌یه‌کى سه‌ره‌کى تیشکى خستووه‌ت ه
س�ه‌ر ئ�هو تاوانکارییانه‌ى رۆژان���ه ده‌ره �ه‌ق به‌کورده‌کانى رۆژئ��اواى کوردستان ئه‌نجام ده‌درێت ،له‌راپۆرته‌که‌دا هاتووه «ده‌زگاکانى راگه‌یاندن به‌شێوه‌یه‌کى ئه‌وتۆ تیشکیان نهخستووهته سه‌ر دوارۆژى کورد له‌واڵتى س��وری��ادا ،به‌ڵکو ه �ه‌واڵ��ى چه‌کداره‌کانى پارتى کرێکارانى کوردستان له‌تورکیا و کورد له‌باشورى کوردستان ده‌بن‌ه سه‌ردێرى هه‌واڵه‌کانیان». چاودێرانى سیاسی پێیانوای‌ه مه‌به‌ستى راپ���ۆرت���ه‌ک���هى (human rights )watchبریتى بووه له‌گه‌یاندنى ده‌نگى ک��ورده‌ک��ان��ى رۆژئ����اوا ک �ه ئاماده‌ییه‌کى گ�ه‌وره‌ی��ان نیشان ن��هداوه بۆ به‌ده‌ستهێنانى مافه‌کانى که‌مین‌ه لهپێناو پێدانى به‌ڵگ‌ه و به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاستى رۆشنبیرى له‌هه‌مبه‌ر ئهو زوڵ��م و زۆرداری��ی��ان�هى که به‌ده‌ستیه‌و‌ه ده‌ناڵێنن تائه‌و راده‌یه‌ى دهگاته ئاستى کوشتن له‌سه‌رده‌ستى کاربه‌ده‌ستانى ده‌سه‌اڵتى سوریا. راپ��ۆرت �ه‌ک �ه گه‌شه‌سه‌ندنى ئ�ه‌زم��وون��ى کوردیى له‌سوریا له‌ماوه‌ى ناوه‌ڕاستى سه‌ده‌ى بیسته‌م‌و ئهو رووداوانه‌ى له‌دواى ساڵى ()2004 هوه له‌سوریا روویانداوه ،نمونه‌ى رووداوه‌کانى شارى قامیشلۆو عامۆدا روونده‌کاته‌و‌ه ک ه تێیدا‌و له‌ئه‌نجامى ناکۆکی نێوان کورده‌کان و ته‌ماشاکارانى یارییه‌که‌دا ،هێزه‌کانى ئاسایش دوو که‌سی ک��وردی��ان کوشت و له‌ئه‌نجامى خۆپیشاندانێکى جه‌ماوه‌رى فراوان دژ به‌و رووداو‌ه ( )36که‌سیتر بوونه قوربانى که زۆرینه‌یان ک��وردب��وون و نزیکه‌ى دوو هه‌زار که‌سیش ده‌ستگیر کران« ،حکومه‌تى به‌عسى سوریا هه‌ستى به‌بوونى مه‌ترسى کرد به‌رامبه‌ر به‌چاالکى کورده‌کان ،بۆی ه بڕیاریدا به‌وه‌ستاندنى ه�ه‌ر چاالکییه‌ک که خزمه‌ت به‌ئاستى رۆشنبیرى‌و سیاسی کوردی بکات له‌سوریا». راپ������ۆرت و ب �ه‌ڵ��گ �ه‌ن��ام �ه‌ک��ان ه �ه‌وڵ��ى حکومه‌تى سوریا ده‌رده‌خ���ات به‌مه‌به‌ستى درووستکردنى ت��رس و دڵ �ه‌ڕاوک��ێ له‌سه‌ر ئاهه‌نگ‌ه کوردییه‌کان و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى هه‌ر چاالکى‌و خۆپیشاندنێک که له‌الیه‌ن کورده‌کانه‌و‌ه ئه‌نجام ده‌درێت. راپۆرته‌که‌ى بوارى مافى مرۆڤ ده‌نوسێت «پارته کوردییه‌کانى رۆژئاواى کوردستان داواى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی��ی ب���وون و جیابوونهوه ن���اک���ه‌ن ،ب�ه‌ڵ��ک��و چ��االک��وان �ه ک���ورده‌ک���ان سیسته‌مێکى ن�ه‌رم‌و میانڕه‌و پیاد‌ه ده‌که‌ن، خۆپیشاندانه‌کانیان ئاشتیخوازانه‌یه ،ته‌نها داوا ده‌که‌ن له‌الیه‌ن سوریاوه دانیان پێدا بنیرێت و هه‌مان مافى ئه‌وانیان هه‌بێ له‌بواره‌کانى ئازادى راده‌ربڕینى رۆشنبیرى‌و سیاسییه‌وه، به‌اڵم ئه‌م شێواز‌ه نه‌رم و نیان‌ه به‌شێوه‌یه‌کى توندو دڕندان‌ه له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانى سوریاوه به‌رپه‌رچ دهدرێتهوه«. ه���ی���وم���ان رای����ت����س وۆچ ده‌ن���وس���ێ���ت
«ده‌س���ه‌اڵت���داران���ى س��وری��ا ل����ه‌دواى ساڵى ()2005هوه ،چوارد‌ه ئاهه‌نگى رۆشنبیرى‌و نه‌ته‌وایه‌تى کوردیان راگرتوو‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئهو جۆره ئاهه‌نگان‌ه هیچ جۆره مه‌ترسییه‌ک بۆ سه‌ر سوریا دروست ناکات». رژێ��م��ى سیاسى س��وری��ا رێ��گ�ه به‌هیچ پێوه‌رێکى جوگرافى نادات له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى پ��ارت��ى ب�ه‌ع��س��ى ف���ه‌رم���ان���ڕه‌وادا ن�ه‌ب��ێ��ت و (قانون الگوارى) که له‌ساڵى ()1963هوه له‌سوریا ک��ارى پێ ده‌کرێت تێیدا هاتووه «هه‌رشتێک زیاتر له‌حه‌وت که‌س له‌خۆى کۆبکاته‌و‌ه به‌مه‌به‌ستى بوونى بڕیارێک یان به‌ده‌ستهێنانى شتێک که ده‌سه‌اڵتى گشتى زه‌وتى ک��ردووه ،ئه‌وا به‌کارى شه‌رانگێزى و ئاژاوه‌گێڕى له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت‌و سزاى زیندانى به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێنرێ». له‌دیدارێکى رێکخراوى جیهانى مافى مرۆڤ ()human rights watch
له‌گه‌ڵ ده‌ستگیرکراوه‌کاندا ئهنجامدراوه تێیدا ده‌ستگیرکراوه‌کان ئه‌وه‌یان ئاشکرا کردووه له‌زیندان رووب���ه‌ڕوى س��زاو لێدان بوونه‌ته‌وه له‌سه‌ر ده‌ستى هێزه‌کانى ئاسایشى سوریا، راپۆرته‌ک‌ه زانیارى سه‌باره‌ت به‌ده‌زگاکانى گرتن و سزادانى زیندانه‌کان باڵوده‌کاته‌وه هه‌روه‌ها شوێن‌و ناوى ده‌سته‌کانى ئاسایشى به‌شدار له‌کرده‌وه‌ى سزادان‌و گرتنى تێدایه، هه‌موو زیندانییه‌کان که ژماره‌یان ()30 که‌س ب��وون ب�ه‌رى کرابوون له‌هه‌موو جۆره په‌یوه‌ندییه‌ک به‌جیهانى ده‌ره‌وه‌ى زیندانه‌کان، ئاماژه‌شیان به‌و‌ه کردووه که له‌پاڵ ئازاردانى جه‌سته‌یى ئازارى ده‌روونیش دراون. ح��ک��وم�ه‌ت��ى س��وری��ا چ�ه‌ن��دی��ن په‌یمانى ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ى س �ه‌ب��اره‌ت به‌پاراستنى مافى کورده‌کانى واڵته‌که‌ى واژو کردووه «که‌چى به‌هیچ کام لهو پهیمانانهوه پابه‌ند نه‌بووه».
حکومه‌تى سوریا چه‌ندین په‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى سه‌باره‌ت به‌پاراستنى مافى کورده‌کانى واڵته‌که‌ى واژو کردووه «که‌چى به‌هیچ کام لهو پهیمانانهوه پابه‌ند نه‌بووه»
پژاک نه‌خشه‌ڕێیه‌ک بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد راده‌گه‌یه‌نێت [ ئا /ئاسۆ جه‌وهه‌ر ] پ��ارت��ی ژی��ان��ی ئ����ازادی ک��وردس��ت��ان لهپێناو چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى پ��رس��ی ک���ورد و گ �ه‌الن��ى ئێران ب�ه‌ش��ێ��وازى ئاشتیان‌ه نه‌خش‌ه رێیه‌کى ڕووب���ه‌ڕوی ئێران ده‌ک��ات�هوه و داواى به‌فه‌رمى ناسینى پرسى کورد ده‌ک��ات تاکه‌شێکى ئاشتیان‌ه بڕه‌خسێندرێت و زه‌م�هی��ن�هى گفتوگۆ و دانیشتن سازبکرێت و ئاسته‌نگه‌کانى گه‌النى ت��رى ئێران هه‌ڵبگیرێت، له‌لێدوانێکیشاندا بۆ (چه‌تر) رایده‌گه‌یه‌نن ئه‌وان وه‌ک ده‌س��ت پێشخه‌ریه‌ک ئ �ه‌م نه‌خش‌ه رێی‌ه بۆ
چاره‌سه‌رى راده‌گه‌یه‌نن. هه‌فته‌ى راب��ردوو ئه‌نجومه‌ن پارتى ژیانى ئ��ازادى کوردستان (پژاک) جاڕنامه‌ی چاره‌سه‌ری دیموکراتی لهپێناو چاره‌سه‌ری پرسی کورد له ئێراندا بۆ رای گشتی راگه‌یاند. ئه‌نجومه‌نی پژاک ،له‌جاڕنامه‌که‌یدا پێیوایه ئه‌مڕۆ ئێران به‌قۆناغێکی هه‌ستیاری مێژوویدا تێپه‌ڕ ده‌بێت و «قۆناغێک‌ه که ده‌وڵه‌ت هه‌م له‌بواری «بۆچى بۆ ناوخۆییدا به‌گشت ره‌هه‌نده‌کانی ئابووری ،سیاسی ،کلتورى و ئاسایشییه‌و‌ه ئێران رهوایه له‌‌گێژاودایه«. بێت ده‌ست پ��ارت��ى ن��اوب��راو ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��ردو‌ه ک �ه :به‌بنه‌ماگرتنی سروشتی کۆمه‌اڵیه‌تی گ �ه‌الن و مافه‌کانیان ده‌رگ��ا ل �ه‌ب �ه‌رده‌م دیموکراسییه‌کی وهربداته راستهقینه ده‌کاته‌و‌ه‌ک‌ه هه‌موو پێکهات‌ه و گه‌النی ئێران ب‌ه‌به‌لوچ ،عه‌ره‌ب، کاروبارى ئازه‌ری ،فارس ،کورد و گشت ئه‌تنیک و ئاینزاکان له‌خۆ ده‌گرێت و ب‌ه‌نا باشوره‌وه، ناوه‌ندیکردنی ده‌سه‌اڵت و ب‌ه‌ئه‌ساسگرتنی خۆرێوه‌به‌ری دیموکراتی گه‌الن. به‌اڵم بۆ ئێم ه پژاک له‌حه‌وت خاڵدا داخوازییه‌کانی خۆی لهپێناو چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی ه له‌خاکى پرسی کورد و گه‌النی ئێراندا رووبه‌ڕوی‌کۆماری ئیسالمی ئێران ده‌کات گوناه که پێک هاتوون له: خۆماندا .1بهفهرمی ناسینی پرسی کورد و چاره‌سه‌ری ئه‌م پرس‌ه به‌شێوازی به‌رگرى دیموکراتى له‌‌ڕێگای دیالۆگه‌وه. بکه‌ین» .2بۆ ئه‌وه‌ی که له‌‌که‌ش و هه‌وایه‌کی سیاسی و دیموکراتیکدا به‌ره‌و چاره‌سه‌ری هه‌نگاو هه‌ڵبهێندرێته‌وه ،پێویست‌ه‌زه‌مینه‌ی دانیشتن ساز بکردرێت.
.3بۆ ئه‌وه‌ی ک‌ه‌زه‌مینه‌ی دیالۆگ‌و چاره‌سه‌ری سیاسی پێشبکه‌وێت، پێویسته که‌ش و هه‌وایه‌کی گو‌نجاوی ئارام ،دوور له‌توندوتیژی که سیاسه‌ت بتوانێت تێیدا رۆڵ بگێڕێت بێت‌ه‌ئاراوه .هه‌ر بۆی‌ه‌پێویست‌ه هێرش‌ه سه‌ربازییه‌کان رابگیردرێت. .4لهپێناو چاره‌سه‌ری پرسی گه‌الندا و بۆ ئه‌وه‌ی که له‌‌رووی کردارییه‌و‌ه مافی گه‌الن له‌بواره‌کانی سیاسی ،ئابووری و رۆشنبیرى و ئازادی بیروڕا ده‌ربڕین و له‌هه‌مانکاتدا ئیراده‌ی جه‌وهه‌ری گه‌الن به‌دیبێت پێویسته گشت ئهو مافانه گه‌ره‌نتی بکرێن و که‌ند و کۆسپه‌کانی ئێستا لهو بواره‌و‌ه‌هه‌ڵبگیردرێن. .5بهفهرمی ناسینی مافی خۆ رێکخستن کردن و چاالکی سیاسی- دیموکراتى گه‌الن. .6گه‌لێک که بێ زمان بهێڵدرێته‌وه ،ناتوانرێت گوزار‌ه له‌هه‌بوونی ئهو وه‌ک گه‌ل بکرێت و له‌‌ئه‌نجامدا مرۆڤ ناتوانرێت باس له‌مافی ئهو وه‌ک گه‌ل بکات .له‌به‌رئه‌وه‌ى‌له‌جه‌وهه‌ری رۆشنبیرى ،ئه‌تنیکی و نه‌ته‌وه‌یی خۆی داده‌ب��ڕدرێ��ت .به‌فه‌رمى کردنی زمانی گه‌الن به‌تایبه‌تی زمانی کوردی، پهروهرده ،پێشخستن و به‌کارهێنانی زمانی زگماکی له‌گشت گۆڕه‌پانه‌کان و دام و ده‌زگاکانى ده‌وڵه‌ت و ناده‌وڵه‌تی مه‌رجێکى سه‌ره‌کییه. .7لهپێناو له‌ناوبردنی ک‌هش‌وهه‌وای ترس و وه‌حشه‌ت و سازکردنی هه‌وایه‌کی دیموکراتیان‌ه‌و ئازاد بۆ به‌شدارییه‌کی ئازاد ،ئازادکردنی زیندانیانی سیاسی و راگرتنی یاسای له‌سێداره‌دان پێداویستییه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گره. پ��ژاک هێما بۆ ئ�ه‌وه‌ش ده‌ک��ات که ئ�ه‌وان چاودێرى ره‌وشه‌ک‌ه ده‌ک�ه‌ن و چاوه‌ڕوانی هه‌نگاو هه‌ڵێنانه‌وه‌ی جدی‌له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌و‌ه ده‌که‌ن. ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارتى ژیانى ئ��ازادى کوردستان ،دکتۆر سه‌یدخان، له‌مباریه‌و‌ه به‌چه‌ترى راگه‌یاند «یه‌کێک له‌پرس‌ه سه‌رکى و تازه‌کانى رۆژه�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت پرسى ک��ورده ئه‌گه‌ر پرسى ک��ورد بێت و چاره‌سه‌ر بکرێت ئه‌وا له‌رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا دیموکراسى و ئاشتى پێکدێت و مه‌رجى سه‌رکیش بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئهمه پرسى کورده؛ له‌رۆژهه‌اڵتى کوردستانیشدا پرسى سه‌رکى کورده له‌گه‌ڵ ئێراندا» .وتیشى :وه‌ک ده‌ست پێشخه‌ریه‌ک ئه‌م نه‌خش‌ه رێی‌ه بۆ چاره‌سه‌رى راده‌گه‌یه‌نن. ئه‌ندامه‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان ،هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد که ئێران به ئه‌وان ده‌ڵێت پژاک له‌باشوه‌ره‌و‌ه چاالکى دژى ئێران ده‌کات ،وتى «بۆچى بۆ ئێران رهوایه بێت ده‌ست وهربداته کاروبارى باشوره‌وه ،به‌اڵم بۆ ئێمه گوناه‌ه له‌خاکى خۆماندا به‌رگرى بکه‌ین؟».
هـــــه‌واڵی کوردستانی دۆزه‌ک ه هه‌ڵه‌ی ه و پێکه‌نینییه
ئهو هه‌یئه‌ت‌ه ئه‌وروپییه‌ی له‌شاری ئامه‌د چاودێری دۆزی سیاسه‌تمه‌دارانی کورد ده‌که‌ن ،رایانگه‌یاند که یه و هه‌میش پێکه‌نینییه .ئه‌ندامی ئهو دۆز‌ه هه‌م ههڵه ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ناوه‌ندی پارتی کۆمۆنیستی فه‌ڕه‌نسا ،دانیێل ڤۆگۆ ،بۆ ئاژانسى فورات دوا و وتی: ئهو ده‌لیالنه‌ی که سیاسه‌تمه‌دارانی کوردیان له‌باره‌و‌ه دادگایی ده‌کرێن ،بێواتان .دادگایه‌کی دیموکراتى ئهو ده‌لیالن‌ه به‌هه‌ند وه‌ر ناگرێ .ئهو دۆخ�هی ئێستا نه‌رێنییه .نه ئه‌وکات و نه‌ئێستاش من هیچ ترۆریستێکم ب�ه‌دی نه‌کرد .ئه‌وانه‌ی دادگایی ده‌کرێن ترۆریست نین .ئهو مرۆڤان‌ه سه‌دا شه‌ستی ده‌نگه‌کانیان له‌پشت ه و هه‌ڵبژێردراون .دادگایی کردنی ئهو کهسانه له‌ژێر بانگه‌شه‌ی ترۆرستبوونیان ،هه‌ڵه‌یه‌کی زۆر گهورهیه. ئایا رێخستنێک که لهپێناو ئازادی گه‌لێکدا و له‌دژی ده‌وڵه‌تێک که منداڵه‌کانی ئهو گهله ئه‌شکه‌نج‌ه ده‌دات و راپێچی زندانه‌کانیان ده‌کات تیکۆشانێکی چه‌کداران ه به‌ڕێوه‌ده‌بات،ترۆریسته؟
کوشتنى کاسبکاران به‌رده‌وام ه
به‌گوێره‌ی سه‌رچاوه‌کانى هه‌واڵ له‌رۆژهه‌اڵتى کوردستانهوه جارێکى تر هێزه‌کانى کۆمارى ئیسالمى ئێران کاسبکارێکى ت��رى کوردیان دایه به‌ر گولله‌وه و کوشتیان. ه��ێ��زه چ �ه‌ک��داره‌ک��ان��ی ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئ��ێ��ران ل �ه‌ن��زی��ک گ��ون��دی س���اوان���ی س���ه‌ر ب ه ش���ارى س �ه‌رده‌ش��ت��ى رۆژه���ه‌اڵت���ى ک��وردس��ت��ان هێرش ده‌که‌نه سه‌ر کاسبکاران و له‌ئاکامدا که‌سێکى کاسبکار به‌ناوی (ره‌حمانی مام ره‌س����وڵ) ده‌ک���وژرێ���ت .ل���هو ه��ێ��رش �ه‌دا ()10 ئه‌سپى کاسبکاره‌کان کوژران و ته‌له‌ف بوون. ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی ئ��اژان��س��ی ه�ه‌واڵ��ن��ێ��ری ف��ورات��ی��ش، ل���ه‌س���ه‌ره‌ت���ای ئ���ه‌م���س���اڵ���هوه ت��ائ��ێ��س��ت��ا ()53 کاسبکاری ک��ورد له‌سه‌ر سنوره‌کان له‌الیه‌ن چه‌کدارانی ئێران و تورکیاوه کوژراون ،سااڵنه له‌الیه‌ن ئهو دوو واڵته‌وه له‌سه‌ر سنوره‌کان ده‌یان کاسپکارى کورد ده‌کوژرێن.
ده‌بێ په‌که‌ک ه له‌لیستی تیرۆر ده‌ربکرێت
پارێزه‌رانی ئه‌وروپی بۆ ئه‌وه‌ی پهکهکه له‌لیستی تیرۆری یه‌کێتی ئه‌وروپا ده‌ربکرێت ،بۆ ئهو مه‌به‌ست ه له‌بروکسلی پایته‌ختی به‌لژیکا ،لێدوانێکیان بۆ راگه‌یاندنه‌کاندا و داوایان کرد که ئهو رێکخراو‌ه لهو لیست‌هده‌ربکرێت. پارێزه‌رانی ئه‌وروپی بۆ ئه‌وه‌ی پهکهکه له‌لیستی تیرۆر ده‌رکه‌ن ،سێشه‌ممه‌ى رابردوو له بروکسل لێدوانێکیان بۆ راگه‌یاندنه‌کاندا و سکرتێری گشتی پارێزه‌رانی مافی مرۆڤ و دیموکراسی ئه‌وروپا ،یه‌کێک له‌پارێزه‌رانی به‌لژیکی ،سه‌رۆکی ماف و دادی ئه‌ڵمانیا ،ئه‌ندامی ماف و دادی ئیتاڵیا و ئه‌ندامی سه‌ندیکای پارێزه‌ران بۆ دیموکراسی به‌لژیکا ،به‌شدار بوون .ئاماژه‌یان به‌وه‌کرد دیوانی دادی ئه‌وروپا ساڵی ( )2008په‌که‌که‌ی لهو لیسته ده‌رکرد و رایانگه‌یاند که هه‌ڵه‌یه‌کی گهورهیه ک ه پهکهکه له لیستی تیرۆردا بمێنێته‌وه.
ده‌ستگیرکردن ل ه قامیشلۆ
گوشاره‌کانی سوریا له‌سه‌ر ک��وردان��ی رۆژئ���اوای کوردستان له‌مڕۆژانه‌ی دواییدا زیادی کردووه .له‌شاری قامیشلۆیه‌کێکله‌به‌رپرسانی،پارتییه‌کێتیدیموکراتى «په‌یه‌ده«به‌ناویعیسائیبراهیمحه‌سۆ،له‌الیه‌نهێزه‌کانی ئاسایشی سوریاوه ده‌ستبه‌سه‌ر کراوه و ره‌وانه‌ى زیندانه‌کانى سوریا کراوه. ماڵپه‌ری کورد واچ که چاودێری مافه‌کانی مرۆڤ له سوریا ده‌ک��ات ،ئ �ه‌وه‌ى باڵوکردوه‌ته‌و‌ه که ده‌زگ��ای ئاسایشی ده‌وڵه‌تی سوریا داوای له عیسا ئیبراهیم حه‌سۆ کردبوو که سه‌ردانی ئه‌وان بکات .کاتێک حه‌سۆ رۆژی ( )16ئه‌م مانگ‌ه به‌ده‌نگ داواکه‌یانه‌و‌ه ده‌چێت ده‌زگای ناوبراو ئهو بهرپرسه ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌کات .چاودێرانی سیاسی زیادبوونی ئهو گوشارانه ،ده‌گه‌ڕێننه‌و‌ه بۆ هاوکارییه‌کان و په‌یمانی نێوان سوریا و تورکیا که له‌م ماوانه‌دا به‌ره‌و هه‌ڵکشانچووه.
ت سوریا هه‌شت کورد ده‌ست به‌سه‌ر ده‌کا
دوای سه‌ردانی سه‌رۆک وه‌زیری تورک ئه‌ردۆغان بۆ سوریا ،شه‌پۆلی ده‌ستبه‌سه‌ر کردن و گرتنه‌کان، له‌ڕۆژئاوای کوردستان به‌رده‌وامه. هێزه‌کانی ده‌وڵه‌تی سوریا له شاره‌کانی (سه‌ره‌کانی و دربێسی) داویان‌ه به‌سه‌ر ماڵی کورداندا و ژماره‌یه‌کی زۆر خه‌ڵکیان ده‌ستبه‌سه‌ر کردووه .به‌پێى زانیارییه‌کان که له‌هه‌رێمه‌که‌و‌ه به‌نه‌ورزۆ TVگه‌یشتووه ،هێزه‌کانی ده‌وڵه‌تی سوریا رۆژی (16ی ئۆکتۆبه‌ر) له‌شاری «سه‌ره‌کانی »رۆژئ��اواى کوردستان هه‌ڵیانکووتاوه‌ته ێ که‌سیان ده‌ستبه‌سه‌ر سه‌ر ماڵى هاواڵتیانى کورد و س کردووه. سه‌رچاوه‌که‌ى نه‌ورۆز TVئه‌وه‌شى وتوه که ئهو سێ کورده گواستراونه‌ته‌و‌ه بۆ شاری «حه‌سه‌کێ» .له‌هه‌مان رۆژدا هێزه‌کانی ده‌وڵه‌تی سووریا له‌شاری «دربێسی» هه‌ڵیانکوتاوه‌ت‌ه سه‌ر مااڵن و له‌وێش «پێنج که‌سیان ده‌ستبه‌سه‌ر کردووه».
ناسنامه‌مان وه‌رگرته‌و‌ه رۆژنامه‌نوسى؟ داواک��ان ئه‌گه‌ر بپرسى شه‌رعییه یان نا منلهئهندامێک ئه‌ویش کچێکى ق��وڕب �ه‌س �ه‌ر ده‌ڵێم به‌ڵێ شه‌رعییه ،سکااڵکانی پارتی بهپێی بوو ،ئهو کچه‌ى تیم ه مادده‌کانی ( 235و )236ساڵی ( )1969رێگ ه ێ داواى ق �ه‌ره‌ب��وو ب��ک��ات ،ب�ه‌اڵم ئه‌مه‌ریکییه‌که‌ى برد ده‌دات هه‌رکه‌س بۆ که‌الر بۆ مه‌سه‌له‌ى هه‌ڵه‌کانى پارتى ئهوهیه ئهو قه‌ره‌بوو و غه‌رامه‌یه‌ک “خ����ه‌ت����ه‌ن����ه‌ک����ردن����ى داواده‌ک��ات مه‌گه‌ر ته‌نها ئه‌م پاران ه ب ه یه‌کێتى و مێینه“ ئهو فۆتۆیه‌ش پارتى بدرێ ،ئه‌م ه به‌رۆژنامه‌نوس و رۆژنامه‌کان ێ دینار ،یاساى ک��������� ه وێ������ن������ه‌گ������ره ن��ادرێ ،ملیۆنێ دۆالر و ملیار ئ���ه‌م���ه‌ری���ک���ی���ی���ه‌ک��� ه رۆژنامه‌نوسى غه‌رامه‌ى داناوه ل ه ( )5-1ملیۆن بۆ گ��رت��ى خ �ه‌اڵت��ى ساڵى رۆژنامه‌نوس ( )20-5ملیۆن بۆ ده‌زگاکه ئه‌مه‌ش “ک����ۆش����ک����ى س���پ���ى” دادگ���ا ب��ڕی��ار ده‌دات و لیژنه‌یه‌ک پێکده‌هێنێت ل����ه‌س����ه‌رى وه‌رگ������رت ،ئاخۆ ئهو هه‌واڵه‌ى باڵوکراوهتهوه ته‌شهیره یان نا ئ���ه‌م���ه‌ش ک��اری��گ �ه‌رى ئه‌وان بڕیار ده‌ده‌ن غه‌رامه‌ک ه چهنده ،به‌اڵم پارتى ێ ملیار ئه‌م ه خه‌له‌له ،واى بۆ له‌سه‌ر ئه‌زمونى هه‌رێم هه‌رله‌سه‌ره‌تاو‌ه بڵ ده‌چم ئه‌م ه به‌شێکى بۆ ترساندنه یان بۆ کشانه‌وه‌ى ههیه. چه‌تر :پێتوایه ئهو رۆژنامهنوسه ،ئه‌گه‌رنا ئاساییه. چه‌تر :به‌اڵم به‌و رێژهیه؟ رۆژن���ام���ه‌گ���ه‌رى ک��وردس��ت��ان هه‌ر ژماره‌یه‌ک بڵێى ئاساییه،ب���ک���ات ،ه���ه‌وڵ���ى ه���ه‌ب���ووه، ت���ۆش ح���ه‌زده‌ک���هى ش��ک��ات بک ه ب�ه‌اڵم وه‌ک پێویست نه‌بووه، ێ دوو ملیار دۆالر ،به‌اڵم و بڵ س�ه‌ن��دی��ک��اى رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان دوای����ی ( )500ه����ه‌زار ق �ه‌ره‌ب��وو ته‌نها کارى ئه‌وه‌ی ه داکۆکى وه‌رب���گ���رى ،ئ���ه‌م ش��ت��ان� ه ئ��اس��ای��ن، ل���ه‌رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان ب��ک��ات، به‌اڵم ئه‌گه‌ر دادگاکان بێالیه‌ن و بۆیه زۆر جاریش بێده‌نگیمان سه‌ربه‌خۆبن ،بۆ نمون ه پارێزه‌ره‌که‌ى هه‌ڵبژاردوه. مه‌کته‌بى سیاسى پارتى له‌کاتێکدا چ���ه‌ت���ر :ب��ۆچ��ى ب��ێ��ده‌ن��گ��ى به‌حساب راوێ��ژک��ارى سه‌ندیکاى باشتره؟ رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان ب��وو ئ �هو ن�ه‌ده‌ب��وو من که نه‌توانم داکۆکىئ �ه‌م �ه ب��ک��ات ،ی���ان راوێ���ژک���ارى له‌تۆ بکه‌م راست نییه قسه‌ى ێ و پ��ارێ��زه‌رى مه‌کته‌بى ئێم ه نه‌ب خ��راپ��ت ل �ه‌س �ه‌ر ب��ک �ه‌م ،ب �ه‌اڵم سیاسى بووایه یان بهپێچهوانهوه، هه‌ندێ ج��ار باڵوکراوه‌کانى ئهو له‌رۆژنامه‌کانه‌و‌ه وه‌اڵمى ئێم ه ئێمه‌ش یاسا پێشێل ده‌ک �ه‌ن، ده‌داته‌وه. زۆرجار رۆژنامه‌نوس هه‌ستاو‌ه چ���ه‌ت���ر :چ ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ێ��ک��ت��ان به‌سیخوڕیکردن ب��ۆ واڵتانى به‌رامبه‌ر ئهو پارێزه‌ره هه‌بوو؟ ن���اوچ���ه‌ک���ه ،ئ���ه‌م��� ه ق��س �هى پ��ێ��م��ان ب����اش ن���ه‌ب���وو بێت ه‌ه ده‌زگاکانى ئاسایشه ،هه‌بوو ن���ێ���و ک����ۆن����گ����ره‌ى س���ه‌ن���دی���ک���اى خۆى نامه‌ی بۆ خۆى ناردوه، رۆژنامه‌نوسان. رۆژن��ام �ه‌ن��وس ه �ه‌ب��ووه حزب چ�ه‌ت��ر :لێپرسینه‌وه‌ى نێوخۆیى سه‌ندیکاتان لهگه ڵ کرد؟ گرتویه‌تى له‌سه‌ر سه‌رپێچى ئه‌نوه‌ر حسێن له‌دایکبووی ()1972 ێ ح���زب���ى ،ت���ۆ پ��ێ��ت وان���ه‌ب��� ئ �هو ک��اب��رای� ه ئ�ه‌ن��دام��ى ئێم ه‌ک���ه‌م���وک���ورت���ی���ی���ه‌ک��� ه ه���ه‌ر ده‌رچووى په‌یمانگاى ته‌کنیکى نییه ،به‌ڵکو راوێژکارى ئێم ه بوو، سه‌ندیکا و ده‌سته‌اڵتداران بن .ئه‌ندامى ناوه‌ندى راگه‌یاندنى یه‌کێتى ئهو ده‌بوو الیه‌کیان هه‌ڵبژێرێ. ێ ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان چ����ه‌ت����ر :ئ������هى ن���اک���ر چه‌تر :باست له‌بوونى ()5000 و ل�������ه‌ب�������ه‌رام�������ب�������ه‌ر ئ������ه سکرتێرى لیژنه‌ى داکۆکى له‌ئازادى رۆژنامه‌نوسى و مافى رۆژنامه‌نوسان ئه‌ندام کرد به‌راست ئه‌مان ه هه‌موو ئه‌ندامى کاران؟ رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان���ه‌دا وه‌ک سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى ئایدیا سه‌ندیکا لێپرسینه‌وه بکه‌ن؟ ێ ته‌نیا ئ�ه‌ن��دام��ى ک��ارا ب�ه‌ڵ� ب�ه‌ڵ��ێ ،ب��ه‌اڵم ن �ه‌ک��راوه،()5000ه. چه‌تر :مه‌رج چیی ه و بۆ گه‌یشتونه‌ت ه ئه‌م رێژ‌ه چونک ه پێویست ه که‌سێک ج��اس��وس��ى ک��رد تۆ داوایانه‌ى پارتى له‌ماوه‌ى راب��ردودا له‌سه‌ر میدیای ناسنامه‌ى سه‌ندیکاى لێوه‌ربگریته‌وه ،ی�ه‌ک جار ئه‌هلى تۆمارى کرد داوایه‌کى ره‌وای ه به‌پێى یاساى زۆره؟
ئه‌نوه‌ر حسێن ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ندیکای رۆژنامه‌نوسانی کوردستان
ێ چاره‌سه‌رى سه‌ندیکا ناتوان ئهو هه‌موو کێشه‌یه‌ى رۆژنامه‌گه‌رى کوردستان بکات [دیدارى /زانکۆ سه‌ردار ] ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ندیکای رۆژنامه‌نوسانی کوردستان ،ئه‌نوه‌ر حسێن ،ل�ه‌م دی��داره تایبه‌ته‌ی (چه‌تر)دا باس له‌کاره‌کای سه‌ندیکا و ره‌خنه‌ش له‌هه‌ندێک له‌کاروباره‌کانی سه‌ندیکا ده‌گرێت و پێیوای ه سه‌ندیکا رێژه‌یه‌کی زۆری ئه‌ندامی کارای هه‌ی ه و پێویست ه که‌م بکرێته‌وه و له‌باره‌ی به‌ستنی کۆنگره‌شه‌و‌ه ده‌دوێ. چه‌تر :ئ �هو بڕیار و راس��پ��اردان �هى له‌کۆنگره‌ى پێشودا بڕیاریان له‌سه‌ر درا تاچهنده له‌نێوان ئه‌م دوو کۆنگره‌یه‌دا جێبه‌جێ کراون؟ ئیشى باشى بۆ ک��راوه ،بۆ نمون ه ئ�هو کاتبڕیاردرا لیژنه‌ى داکۆکى له‌رۆژنامه‌نوسان دروست بکه‌ین دروستمان کرد و یه‌کێک بوو له‌چاالکترین لیژنه‌کان ده‌ب��وو له‌کۆنگره‌ى یه‌که‌مه‌وه دروس��ت بکرای ه ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده لیژنه‌ى تریشمان دروستکرد ب���ه‌داخ���هوه چ���االک ن���ه‌ب���وون ،دووه‌م خانه‌نشینى رۆژنامه‌نوس کاتێک ( )25ساڵ خزمه‌تى ده‌بێت وه‌ک هه‌ر فه‌رمانبه‌رێک خانه‌نشین بکرێ ،بوون ه ئه‌ندامى فراکسیۆنى سه‌رتاسه‌رى رۆژنامه‌نوسانى نێوده‌وڵه‌تى له‌کاتێکدا ده‌وڵه‌تیشمان نییه ،به‌اڵم لهگه ڵ ئه‌وه‌شدا ئیشى خراپیشمان ههبووه وه‌ک ئهو هه‌موو ئه‌ندامه زۆره‌ى وه‌رگیراون. چ��ه‌ت��ر :زۆرێ����ک ل��ه‌رۆژن��ام��ه‌ن��وس��ان گله‌یى ئ �ه‌وه‌ی��ان ه�ه‌ب��ووه لیژنه‌ى داک��ۆک��ى له‌زۆرحاڵه‌تدا کردوه به‌خواستى نگى .... بێده‌نگى هه‌ڵبژاردوو‌ه یان دهفۆتۆ: رۆژنامه‌نوسان نه‌بووه؟ ێ (موعجیزه) سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان ناتوان بخوڵقێنێ ،س�ه‌ن��دی��ک��ا له‌ئێستا و داه��ات��ووش��دا ێ چ����اره‌س����ه‌رى ئ���هو ه���ه‌م���وو ک��ێ��ش�هی�هى ن��ات��وان�� [ دیدارى /ئاراس عوسمان ]
سه‌رۆکی فراکسیۆنی یه‌کگرتوو:
سه‌رۆکى فراکسیۆنی یه‌کگرتووى ئیسالمى له‌په‌رله‌مانى ع��ێ��راق ،نه‌جیب ع �ه‌ب��دواڵ ،باس له‌پرسی پێکهێنانی حکومه‌ت و دواکه‌وتن و هۆکاره‌کانی دواکه‌وتنی ئهو حکومه‌ته ده‌کات.
فۆتۆ :ئاراس عوسامن
بوین له‌گرفت ،هه‌وڵمانداوه له‌پرۆسه‌ى گفتوگۆ و دانوستاندا له‌سه‌ر دوو ته‌وه‌ر کاره‌کانمان ڕاپه‌ڕێنین، یه‌که‌میان (داکوکی کردن له‌سه‌ر به‌ده‌ستهێنانى هه‌موو مافه ده‌ستورییه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان و به‌رژه‌وه‌ندییه بااڵکانى ،چاره‌سه‌رکردنى کێش ه هه‌ڵپه‌سێراوه‌کان له‌نێوان حکومه‌تى فیدراڵى و هه‌رێمى کوردستاندا) دووه‌م��ی��ان (نزیکردنه‌وه‌ى بۆچونى الیهنه عێراقییه‌کانى ت��ر ب�ه‌م�ه‌ب�ه‌س��ت��ى پێکهینانى حکومه‌تێکى بنکه ف���راوان ب �ه‌ب��ێ پ�ه‌راوێ��زخ��س��ت��ن��ى هیچ الیه‌نێک). چ �ه‌ت��ر :ئ��ای��ا به‌کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا له‌عێراق گره‌نتی ههیه ب��ۆ پاراستنى م��اف�ه‌ک��ان��ى ک���ورد و زامنى داواکارییه‌کانیان له‌پرۆسه‌ى سیاسى عێراقدا؟ ک��ش��ان��ه‌وه‌ى ه��ێ��زه‌ک��ان��ىئهمریکا له‌عێراق ماناى ئهوه نییه ئه‌مریکا ده‌س��ت��ب�ه‌ردارى مه‌له‌فى عێراق بێت ،بێجگ ه له‌وه‌ى تائێستا نزیکه‌ى په‌نجا ه�����ه‌زار س���ه‌ب���ازى ئ�ه‌م��ری��ک��ى م���اوه ل �ه‌ع��ێ��راق ،گ �ه‌وره‌ت��ری��ن ب���اڵ���وی���زخ���ان���هی ئ �ه‌م��ری��ک��ى له‌پایته‌ختى عێراقه ،به‌بۆچونى م�����ن ی����ه‌ک����ێ����ک ل���ه‌ه���ێ���ڵ��� ه سه‌ره‌کییه‌کانى ستراتیژیه‌تى ک����ارى ئ �ه‌م��ری��ک��ا ل �ه‌ع��ێ��راق بریتییه له‌پاراستنى هاوسه‌نگى
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
5
م�ه‌رج�ه‌ک��ان ( )13-12خ��اڵ�ه ،خ���اوه‌ن ئیمتیاز و س �ه‌رن��وس �ه‌ر و...ه���ت���د ،ی��ان پشتگیرى ده‌زگ��اک � ه و ف��ۆڕم...ه��ت��د ،به‌بۆچونى م��ن ئ�ه‌م� ه هه‌ڵه‌یه، له‌سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى تورکیا دووسا ڵ به‌س ب���ه‌دواداچ���وون ب��ۆ فایله‌ک ه ده‌ک���ه‌ن ،ه �ه‌ر له‌خۆو‌ه ناسنام ه نادرێت ه خه‌ڵکى به‌راى من له‌م ()5000 ته‌نها ( )1500هه‌قى ئه‌وه‌ى هه‌ی ه ببێت ه ئه‌ندامى کارا ،ئه‌وه‌ى ترى ده‌بێت ئه‌ندامێتى لێوه‌ربگیرێته‌وه. چه‌تر :سه‌ندیکا ئه‌م ه ده‌کات؟ ێ بیکات ئه‌گه‌رنا دهکهوێته ژێر پرسیاره‌وه، ده‌ب چونک ه ده‌ک���رێ م��ن رۆژن��ام �ه‌ن��وس��م و ئه‌ندامى ئه‌ندازیاران و مامۆستایان بم ،ناکرێ؟ ئه‌ى بۆ ئهو ێ به‌ئه‌ندام ،به‌راستى ئه‌م ه به‌شێکى هه‌ڵه‌ی لێره بب سه‌ندیکای ه و به‌شێکیشى ه �ه‌ڵ �هی ده‌زگ��اک��ان��ى راگه‌یاندنه و به‌شێکێشى هه‌ڵه‌ی حزبه‌کانه ،ئه‌م ه هه‌مووى بهرپرسه لێى. چه‌تر :ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى من بزانم (ئیمام و خه‌تیب و پۆلیس و پارێزه‌ر) هه‌ی ه بووه‌ت ه ئه‌ندام راسته؟ راست ه ئیمام و خه‌تیب و پۆلیس و م��رور وههموویهتى ،له‌به‌رنامه‌یه‌ک له‌تیڤى له‌براده‌رێکیان پرسى کارت چی ه وتى پۆلیسم و رۆژنامه‌نووسیشم. چه‌تر :میزاج تاچهنده ل ه هه‌ڵسه‌نگاندنى ئه‌ندامدا ده‌ور ده‌بینێت؟ م��ی��زاج ل�ه ئ���ه‌رزه‌و‌ه ب��ۆ ئاسمان ده‌ورى هه‌ی هلهکوردستاندا ،دواى ئهوه په‌یوه‌ندى به‌و پره‌نسیپانه‌و‌ه ێ ههیه ک ه هه‌ڵه‌یه ،بۆ هه‌ڵه‌چن به‌ئه‌ندام وه‌ربگیر و تایپێست وه‌رنه‌گیرێ له‌کاتێکدا تایپێسته‌ک ه زیاتر ماندو ده‌بێ ،ئهمه ئه‌گه‌ر تاکۆنگره‌ى داهاتوو ئیشى له‌سه‌ر نه‌کرێ ،سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان ()30 هه‌زار ئه‌ندامى ده‌بێت .سه‌یرکه ( )5000ئه‌ندام بۆ هه‌رێمى کوردستان که دانیشتوانه‌که‌ى چوار ملیۆن که‌س ه ب ه به‌راورد لهگه ڵ ئێران که دانیشتوانه‌که‌ى ( )80ملیۆن که‌س ه ته‌نها ( )8800ئه‌ندامیان هه‌ی ه به‌راستى ئهمه کاره‌ساته.
جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( )140پهیوهستنییه به‌ژماره‌ى کورسییه‌کانى لیستى عێراقیی ه ل �ه‌پ��ارێ��زگ��اى ک���ه‌رک���وک ،م�����ادده‌ى ()140 مادده‌یه‌کى ده‌ستورییه و بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌یه‌کى راستهقینه دان���راوه ،چونکه ئێم ه تائێستا له‌قۆناغی دانوستانداین ،سه‌رو سیمای حکومه‌تی داهاتوو دیارنه‌بووه گرنگ ئه‌وه‌ی ه ئێمه وه‌ک ف��راک��س��ی��ۆن�ه ک��وردس��ت��ان��ی��ی�ه‌ک��ان جێبه‌جێکردنى مادده‌ی ()140مان به‌هێڵى سور له‌قه‌ڵه‌مداوه له‌گه‌ڵ الیهنه عێراقییه‌کان ،به‌خاڵى سه‌ره‌کى دامانناوه له‌وه‌ره‌قه‌ى خۆمان. چه‌تر :ده‌نگۆى ئهوه ههیه الیهنه عه‌ره‌به‌کانى ع��ێ��راق ج��ۆرێ��ک ل���ه‌ن���اڕازى ب���وون ده‌رده‌ب�����ڕن له‌هه‌مبه‌ر ئ�هو ( )19خاڵه‌ى ئێوه خرایه پێش چاویان؟ نه‌خێر ئه‌م ده‌نگۆیه ورد نییه ،چونکه ئێم ه‌ل���ه‌ن���ێ���وان پ��ێ��ک��ه��ات� ه ئهو ( )19خاڵه به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى پێشکه‌شى س���ه‌ره‌ک���ی���ی���ه‌ک���ان���ى ئهو الیه‌نانه‌مانکردوه و داواى وه‌اڵمى فه‌رمیمان ع��ێ��راق و بێگومان کردوه و تائێستا هیچمان به‌ده‌ست نهگهیشتووه ک��ورد یهکێکه لهو بێجگه له‌هه‌ندێک ئاماژه‌ى جۆراوجۆر ،به‌اڵم پ��ێ��ک��ه��ات��ان �ه ئ �ه‌م � ه ئێمه رام��ان��گ�هی��ان��د ک���ه‌وا چ��اوه‌ڕێ��ى وه‌اڵم��ى له‌الیه‌ک ،له‌الیه‌کى فه‌رمى ئهو الیه‌نانه‌ین. ترهوه ئێمه به‌درێژایى چ �ه‌ت��ر :ئ��ای��ا ش��ان��دى ک���وردى ل �ه‌گ �ه‌ڵ کام س�����ااڵن�����ى راب�������ردو الیه‌نى عێراقیدا له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌تى هاوپه‌یمانى توانیومانه دوو شتى بکات و له‌به‌رچى؟ س�ه‌ره‌ک��ى و گرنگ پ��ێ��وه‌رى به‌ستنى هاوپه‌یمانیمان لهگهڵب���ه‌ده‌س���ت���ب���ێ���ن���ی���ن ،جێبه‌جێکردنی ماده‌ی ()140 الیهنه عێراقییه‌کان بهستراوه به‌ڕاده‌ی نزیکى ی �ه‌ک �ه‌م��ی��ان (ئ��ێ��م� ه هه‌رێمێکمان هه‌ی ه هێڵی سور‌ه له‌گه‌ڵ الیه‌ن ه ئه‌وان له‌ناوه‌رۆکى وه‌رقه‌که‌ى خۆمان ،بهستراوه ب����ه‌ڕاده‌ی ئ��ام��اده‌ب��وون��ی��ان ب��ۆ جێبه‌جێکردنی ل�����ه‌چ�����وارچ�����ێ�����وه‌ى عێراقییه‌کان داواکارییه‌کانمان که لهو وه‌ره‌قه‌یه به‌ڕاشکاوان ه عێراقى فیدراڵدا. هاتووه ،چونکه تائێستا ئهو الیه‌نانه هه‌ڵوێستی دووه‌م (توانیومانه خۆیان ده‌رنه‌بڕیوه ئێمه‌ش بڕیارمان نه‌داوه له‌گه‌ڵ م��اف�ه‌ک��ان��ى خۆمان کام ال هاوپه‌یمانێتى بکه‌ین ،پشتگیرى کام ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ى ب��اش ج���ێ���گ���ی���ر ب���ک���هی���ن پۆستى سه‌رۆک کۆمار کاندید بکه‌ین بۆ پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران. چه‌تر :ئایا پۆستى سه‌رۆک کۆمارى هێند‌ه ل��������ه‌ده‌س��������ت��������ورى تاک ه پۆستێک نیی ه ئێم ه گرنگه الیه‌نى کوردى ته‌نها داواى ئه‌م پۆست ه هه‌میشه‌یى عێراقدا، ل�������ه‌م ق����ۆن����اغ����ه‌دا داوامانکردبێت بکات ،یاخود له‌م خوله‌دا ده‌توانرێت سود له‌م پۆسته وه‌ربگرێت بۆ هه‌رێمى کوردستان؟ ئێمه وه‌ک شاندى پۆستى سه‌رۆک کۆمار تاکه پۆستێکدانوستانکار جه‌ختى نییه ئێمه داوامانکردبێت ،به‌ڵکو پۆستی ترى زۆرم�������ان ک�����ردووه جیاجیامان ده‌ستنیشان کردوه ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر جێگیرکردنى چه‌ند زه‌مانه‌تێک بۆ جێبه‌جێکردنى ئ�هو بنه‌ما ئه‌م پۆسته یهکێکه له‌سێ پۆسته سیادییه‌که‌ى و بهرنامه و میکانزمانه‌ى له‌سه‌رى رێکده‌که‌وین ع��ێ��راق و م��اف��ى خ��ۆم��ان�ه وه‌ک شایسته‌یه‌کى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى یه‌کێکیان به‌شى خ��ۆم��ان بێت ،زیاتر له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌کانى تر). چه‌تر :تاچه‌ند گه‌شبینى به‌حکومه‌تى داهاتوو تیشک ده‌خرێته سه‌رى و گرنگى ئه‌م پۆسته له‌به‌ر ئهو ئه‌گه‌ره نییه که له‌پرسیاره‌که‌ت باست کرد. کار بۆ ماده‌ى ( )140بکات؟
بۆ وه‌اڵمی ( )19خاڵه‌که تائێستا هیچمان به‌ده‌ست نهگهیشتووه
چه‌تر :پاش تێپه‌ڕبوونى زیاتر له‌حه‌وت مانگ به‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ،به‌اڵم سه‌رجه‌م الیه‌ن ه هاوبه‌شه‌کانی عێراق نه‌یانتوانیوه حکومه‌تێکى هاوبه‌ش پێکبهێنن ،پێتوایه گرفتى ئه‌م پێک نه‌هێنانه له‌چیدایه؟ کۆسپه‌کان زۆرن ل�ه‌رێ��گ��اى پێکهێنانىحکومهتێکى هاوبه‌شی راستهقینه ،به‌بۆچوونى م��ن گ���ه‌وره‌ت���ری���ن ک��ۆس��پ ئ���ه‌وه‌ی���ه له‌جیاتى ئ���ه‌وه‌ى لیسته ب��راوه‌ک��ان به‌تایبه‌تی ه �ه‌ر سێ سێ الیهنه هه‌موو تواناى خۆیان خستۆته‌گه‌ڕ بۆ و یاسا هاوپه‌یمانێتییه‌که ،عێراقییه و ده‌وڵ�ه‌ت��ى به‌ده‌ستهێنانى ئه‌م پۆسته و بۆ گه‌یاندنى کاندیدى ن، ه �د � ب وتن هاوپه‌یمانی نیشتیمانى ه�ه‌وڵ��ى رێکه خۆیان بۆ ئه‌م پۆسته. له‌سه‌ر شێواز و ناوه‌رۆکى ئهو هاوبه‌شییه و له‌سه‌ر چه‌تر :ئایا الیه‌نى کوردى له‌م نێوه‌نده‌دا توانیویه‌تى بنه‌ما سه‌ره‌کییه‌کانى کارى حکومه‌تى داهاتوو ،رۆڵى هه‌بێت ،یاخود زیانى پێگه‌یشتووه؟ له‌جیاتی په‌یڕه‌وکردنى ئه‌م ره‌وته ،له‌یه‌که‌م رۆژدا ئێمه وه‌ک الیه‌نى کوردستانی به‌درێژایى لهمم دواى راگه‌یاندنى ده‌ره‌نجامه‌کانى هه‌ڵبژاردن ئه قه‌یرانه‌دا به‌شێک بووین له‌چاره‌سه‌ر نه‌ک به‌شێک
-
ژن له‌ناو هه‌نگدا ده‌سه‌اڵتدارى یه‌که‌مه
وت��ی «هه‌نگوینى ب��اش و سروشتییه‌کانی ههیه ،وتی «هه‌موو ساڵێک، ره‌س���ه‌ن به‌هیچ شێوه‌یه‌ک هه‌نگوینێکى زۆر ده‌ک���ڕم و ب �هره �ه‌م��ی باشى ل����ه‌ف����رێ����زه‌رى س����ه‌الج����ه‌دا هه‌نگوین نرخى دهچێته سه‌روو ( )50هه‌زار دینار، نایبه‌ستێ ،تا م��اوه‌ى دوو باشترین هه‌نگوینیش ک �ه ده‌س��ت��م��ان ده‌ک �ه‌وێ��ت ساڵ بمێنێته‌وه کۆن نابێ و ده‌ینێرینه سلێمانى و بڕێکى زۆریشى بۆ خێزان ه شیله‌کانی هه‌نگوینه‌که‌ش ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانى واڵتانی ئیمارات ،لوبنان ،تورکیا یه‌کتر ب �ه‌رن��اده‌ن .کاتێک و میسر ده‌چێت». پ����ه‌ن����ج����ه ب���خ���هی���ت���ه ن����او (ع��ارف عه‌بدوڵاڵ شێروانی) سه‌رۆکی تۆڕی ه����ه‌ن����گ����وی����ن����ه‌وه‌و پ���اش���ان ه�ه‌ن��گ��اوان��ان��ی ک��وردس��ت��ان ل �ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��دا وتی ب���ه‌رزى ب��ک�هی��ت�هوه ،ئه‌گه‌ر «( )16هه‌زار هه‌نگه‌وان له هه‌رێمی کوردستاندا هه‌نگوینه‌که ده‌زووله‌ى کرد س �ه‌رق��اڵ��ی پ��ی��ش�هو ک���ارى ه �ه‌ن��گ �ه‌وان��ی��ن ،به‌پێى ئه‌وا ره‌سه‌نه ،ئه‌گه‌ر به‌کڵۆ کڵۆش به‌ربۆوه ئه‌وا ئامارێکى وردی��ش ساڵی ڕاب���ردوو ( )625ته‌ن ده‌ستکردو ته‌زویره». هه‌نگوین له‌هه‌رێمى کوردستاندا به‌رهه‌م هێنراوه. ه�ه‌روه‌ه��ا ئامینه‌خانى خێزانیشى که ش��اره‌زاى زۆربه‌ی هه‌نگوینه‌که‌ش دهچێته سووریا ،ئیمارات بوارى هه‌نگه ،وتی «هه‌نگ ئه‌گه‌ر له‌گه‌رماى و ناوچه‌کانی دیکه‌ی عێراق». هاوین و سه‌رماى زستان نه‌پارێزرێن ،ئه‌وا ژماره‌یان که‌م ده‌بێته‌وه‌و زیانیان پێده‌گات .بۆیه پێویست ه جێگه‌یان ب��ۆ خ��ۆش بکرێت ،ه �ه‌وڵ ب��درێ پ��وره هه‌نگه‌کان دوور له شه‌قام و ژاوه‌ژاوى ئۆتۆمبێل و له‌نزیک گوڵ و گوڵزار دابندرێت». ل �ه‌ب��اره‌ى نه‌خۆشییه‌کانى هه‌نگیشه‌وه ،وتی «ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک ن�ه‌خ��ۆش��ى وه‌ک به‌چه‌گه‌نین و س��ک��چ��وون دووچ����ارى ه �ه‌ن��گ ده‌ب���ن���هوه ،ئ�ه‌گ�ه‌ر نایابترین جۆرى پزیشک و که‌سانى پسپۆڕ زوو چاره‌سه‌رى نه‌که‌ن هه‌نگوین ل ه کوردستان ئه‌وا پوره هه‌نگه‌که به‌ره‌و له‌ناوچوون ده‌بات».
هه‌نگوینى کوردستان دهچێته سوریا و
ئیمارات
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه2010/10/25
6
هه‌روه‌ها ورچ ئه‌گه‌ر پوره‌که‌یان بدۆزێته‌وه ،ئه‌وا په‌الماریان ده‌دات و لهپێناو خواردنى هه‌نگویندا ئامادهیه ده‌ی��ان هه‌نگیش پێوه‌ى ب��ده‌ن .هه‌نگیش له‌کاتى پێوه‌داندا ،چزووه‌که‌شى ده‌ردێت و ده‌مرێت ئه‌مه‌ش زیانێکیتره له پوره هه‌نگ ده‌که‌وێ».
[ ئا /مۆه‌فه‌ق میراوده‌لی ] ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��اى وه‌رزى پاییزى ه�ه‌م��وو ساڵێکدا، هه‌نگه‌وانانى کوردستان ده‌س��ت به کۆکردنه‌وه‌ى ب �هره �ه‌م��ى ه�ه‌ن��گ��وی��ن ده‌ک����ه‌ن ،ب��اش��ت��ری��ن ج��ۆرى هه‌نگوینیش له کوێستانه‌کانى قه‌ندیلن ،به‌اڵم م����اوه‌ى چ �ه‌ن��د س��اڵ��ێ��ک�ه ب���ه‌ه���ۆى ب���ۆردووم���ان���ى ف��ڕۆک �ه‌ک��ان��ى ت��ورک��ی��ا و ت��ۆپ��ب��اران��ى ئ��ێ��ران �هوه، به‌رهه‌مه‌که‌ى به‌ره‌و که‌مبوون ده‌چێت و ژماره‌یه‌کى زۆری هه‌نگیش به‌هۆى چڕه‌دووکه‌ڵه‌وه له‌ناوچوون. ژیانێکى سه‌رنجڕاکێش
م���ح���ه‌م���هد ح���اج���ى وس�����وی ه���ه‌ن���گ���ه‌وان ک ه ل �ه‌ک��وێ��س��ت��ان��ى ق��ه‌ن��دی��ل داده‌ن���ی���ش���ێ ،خ��اوه‌ن��ى کۆمه‌ڵێک پ���وره‌ى هه‌نگه و ه�ه‌م��وو وه‌رزێ��ک��ى پاییز ،هه‌نگه‌کانى ده‌ب��ڕێ��ت �ه‌وه‌و ب��ژێ��وى خ��ۆى و خێزانه‌که‌ى به‌داهاتى به‌رهه‌مى هه‌نگوین دابین ده‌ک��ات ،سه‌باره‌ت به‌ژیانى هه‌نگ وتی «له‌ناو هه‌موو پوره‌یه‌کى هه‌نگدا ،هه‌نگه‌کان بۆ سه‌ر چه‌ند ده‌سته‌و گروپێک دابه‌ش ده‌بن ،دیارترینیان بریتین له: شاژن :قه‌واره‌ى له‌شى له هه‌موو جۆرهکانیترىههنگ گهورهتره ،ئه‌رکى سه‌ره‌کى شاژنه هه‌نگ ڕێکخستنى ک��اروب��اره‌ک��ان��ى پ��وره هه‌نگه‌که‌یه، ف�ه‌رم��ان��ڕه‌وای��ى له‌ئه‌ستۆدایه .ک�ه‌وات�ه ده‌توانین بڵێین که له‌ناو هه‌نگدا ژن ده‌سه‌اڵتدارى یه‌که‌مه. ته‌مه‌نیشى زۆر درێ��ژه‌و زۆرج��ار تا ( )8-7ساڵ ده‌ژى. نێره‌هه‌نگ :هه‌ندێ کاروبارى ناو پورهههنگیانل�ه‌ئ�ه‌س��ت��ۆدای�ه ،درێ���ژى ته‌مه‌نیان نزیکه‌ى ()6 مانگه‌و له وه‌رزى کارکردندا که وه‌رزى به‌هاره، ته‌مه‌نیان کورتتر دهبێتهوه. ک��رێ��ک��اره ه��ه‌ن��گ :ک����ارى س���ه‌ره‌ک���ى ن��اوپورهههنگ له ئه‌ستۆى ئه‌م جۆره هه‌نگه‌دایه ک ه ڕۆڵى ئیشکه‌رو کرێکار ده‌بینێ ،به‌هۆى قورسى
هه‌نگوینیش ته‌زویر ده‌کرێت
ئه‌رکه‌کانیانه‌وه له وه‌رزى به‌هاردا که گه‌رمه‌ى ک��ارک��ردن�ه ته‌نها ( )1مانگ ده‌ژى ،ب �ه‌اڵم ل ه وه‌رزه‌کانی پاییز و زستاندا که کار که‌م دهبێتهوه نزیکه‌ى ( )6-4مانگ ده‌ژى. سه‌باره‌ت به‌به‌رهه‌مى ئه‌مساڵیش وتی «به‌هۆى بۆردوومانه‌کانى تورکیاوه ،به‌شێوه‌یه‌کى گشتى به‌رهه‌مى هه‌نگ له‌زنجیره چیاکانى قه‌ندیلدا، ب�ه‌ره‌و که‌مبوون ده‌چێت .ته‌نانه‌ت هه‌نگى کێوى به‌ده‌گمه‌ن ده‌بینرێ و بوونهته قوربانى بۆردوومان و تۆبپارانه‌کان».
عه‌بدوڵاڵ مه‌ال که خه‌ڵکى گوندی ره‌زگه‌یه‌و خ��اوه‌ن��ى کۆمه‌ڵێک پ��وره هه‌نگه ،س �ه‌ب��اره‌ت ب ه ته‌زویرکردن له به‌رهه‌مى هه‌نگویندا وتی «هه‌ندێ خ��اوه‌ن پوره بۆ ئ�ه‌وه‌ى هه‌نگه‌کانى ماندوو نه‌بن، فێرى شه‌کرو شیرینى خواردنیان ده‌کات .کاتێکیش هه‌نگ فێرى ئه‌م خووه بوو ،ئیتر کارى بۆ ناکرێت و له‌سه‌ر خواردنى شیرینه‌مه‌نى ڕادێت .به‌رهه‌مى ئه‌م جۆره هه‌نگه سروشتى نییه‌و سودێکى ئه‌وتۆش به‌مرۆڤ ناگه‌یه‌نێت». له وه‌اڵمى ئهو پرسیاره‌دا که چۆن هه‌نگوینى ره‌س�ه‌ن و باش له ته‌زویر جیا دهکرێتهوه ،ناوبراو
به‌رهه‌م دێت
هه‌نگوین ..به‌ره‌و ئیمارات
ئیسماعیل ئه‌حمه‌د ،دوکانى تایبه‌ت به‌خۆراک ه
خواردنى پادشایانه
عه‌لى حاجى وسو که سه‌رقاڵى هه‌نگه‌وانییه، وت���ی «ب��اش��ت��ری��ن ج����ۆرى ب �هره �ه‌م��ى هه‌نگوین له‌کوردستانه و به‌تایبه‌ت له‌قه‌ندیله ،چونک ه گوڵوگوڵزارى زۆرى لێیه و ژینگه‌یه‌کى سروشتى ههیه». سه‌باره‌ت به‌نرخى هه‌نگوینیش وتی «هه‌نگوینى زۆر باش نرخه‌که‌ى له‌نێوان ( )50-25هه‌زاردایه، هه‌نگوینى خراپیش به‌نزیکه‌ى ( )10هه‌زار دیناره. هه‌تا هه‌نگوینیش باشتر ب��ێ ،ئ �ه‌وا ته‌ندروستى مرۆڤ زیاتر له نه‌خۆشى ده‌پارێزێ ،هه‌ربۆیه‌ش ه له کۆنه‌وه پێى ده‌وترێ خواردنى پادشاکان». ن��اوب��راو ئ��ام��اژه‌ش��ى ب��ۆ ئ���هوه ک��رد «ه�ه‌ن��گ خاوه‌نى کۆمه‌ڵێک دووژمنى سه‌ره‌کییه که زیان به‌به‌رهه‌مه‌که‌ى ده‌گه‌یه‌نن ،به‌تایبه‌ت ژه‌نگه‌سور‌ه ک �ه ح���ه‌ز ب �ه‌خ��واردن��ى خ���ودى ه �ه‌ن��گ ده‌ک���ات.
مه‌ترسى باڵوبوونه‌وه‌ى نه‌خۆشى لێده‌کرێت
رین هو ه بۆ م همل هکه‌تى باڵند ه
ی ک هرکوک ل هشوێن هوارى دێ ق هاڵ
[ ئا /هاوڕێ خالید ] زۆرێ������ک ل����ه‌ب����ازاڕه‌ک����ان����ی ش����اری ک�ه‌رک��وک ،وه‌ک زۆرب��هى چیاو دۆڵ و دره‌خ��ت�ه سروشتییه‌کانی کوردستان، ب �ه‌س��روش��ت��ی��ان �ه دروس���ت���ب���وون و ک �ه‌س ده‌س��ت��ی ل �ه‌دام �ه‌زران��دن و دروستبوونیدا نه‌بووه ،هه‌وڵیش ن �ه‌دراوه جوانکارى یان دیزاینی تایبه‌تی ب��ۆ دروس���ت بکرێت، به‌ڵکو راسته‌وخۆ و به‌سروشتی بووه‌ت ه ب��ازاڕ و شوێنی په‌یداکردنی بژێوی و کڕینی پێداویستیه‌کانی ژیان .یه‌کێک ل �هو ب���ازاڕه ک��ۆن و سروشتیانه‌ى ش��ارى که‌رکوک ،بازاڕێکه له ته‌نیشت قه‌اڵی دێرینی ئهو شاره‌وه که تێیدا ته‌نها په‌له‌وه‌ر و ج��ۆره‌ک��ان��ی ب��اڵ��ن��ده‌ى ل��ێ��ده‌ف��رۆش��رێ��ت، هه‌ندێکجاریش گیاندارى وه‌ک مه‌یمون و سه‌گ و رێوى لێده‌فرۆشرێت. مه‌مله‌که‌تى باڵنده‌یه
ن������ه‌وزاد ع��ه‌ل��ی ی �ه‌ک��ێ��ک ب����وو ل �هو ف��رۆش��ی��اران�هى ک�ه دوک��ان��ی فرۆشتنی باڵنده‌ى وه‌ک کۆتر و توتى و (ته‌یرولحوب) ی ده‌ف��رۆش��ت ،وت��ی «ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ادا ئه‌م بازاڕه ته‌نها شوێنی کۆتر فرۆشتن بوو،
رۆژان��ی هه‌ینی سه‌رجه‌م کۆتربازه‌کانی ک �ه‌رک��وک ک���ۆده‌ب���وون���ه‌وه‌و ب��اس��ی��ان ل ه ج��ۆره‌ک��ان��ی ده‌ک����رد و ت��ێ��ی��دا ک��ڕی��ن و ف��رۆش��ت��ن��ی��ان ب �ه‌ک��ۆت��ره‌ک��ان��ی��ان ده‌ک���رد، هه‌ندێکجاریش هه‌ر له‌وێدا ده‌یانفڕان تا بۆ به‌رانبه‌ره‌که‌یان بسه‌لمێنن که کۆترێکی ب��اش �ه» .وتیشی «تائێستا جگه له‌م بازاڕه ،هیچ شوێنێکی دیکه کۆترى تێدا نافرۆشرێت ،هیچ که‌سێکیش ده‌ستی ل�ه‌دروس��ت��ک��ردن��ی ئ �ه‌م ب����ازاڕه‌دا ن �ه‌ب��ووه، به‌ڵکو له‌سااڵنی هه‌شتادا به‌شێوه‌یه‌کی سروشتی بووه به‌بازاڕ». قه‌حتان نازم ،له‌نه‌ته‌وه‌ى تورکمان ک ه ده‌یویست کۆتر بکڕێت ،وتی «هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌م بازاڕه له‌ئێستادا جگه له کۆتر جۆره‌ها باڵنده‌ى تری لێده‌فرۆشرێت ،به‌اڵم رۆژانی هه‌ینی هه‌موو کۆتربازه‌کانی که‌رکوک رووده‌ک���ه‌ن���ه ئ��ێ��ره ،ب�ه‌ج��ۆرێ��ک ق�ه‌ره‌ب��اڵ��غ ده‌بێت ،که به‌ئه‌سته‌م خه‌ڵکی ده‌توانن ب ه شه‌قامه‌که‌دا تێبپه‌ڕێن» ،ئهو هاواڵتیی ه تورکمانه ب��اس��ی ل�ه‌وه‌ش��ک��رد «زۆرج���ار ش���ه‌ڕو ئ����اژاوه ل �ه‌ن��ێ��وان ک��ۆت��رب��ازه‌ک��ان��دا دروست ده‌بێت ،به‌وه‌ى زۆربه‌ى جار هه‌ندێ که‌س کۆتره‌که‌ى دیار نه‌ماوه‌و به سوتف ه
له‌م بازاڕه‌دا ده‌یدۆزێته‌وه ،هه‌ربۆیه ده‌بێت به شه‌ڕیان». ئ����ه‌م ب��������ازاڕه‌ى ت �ه‌ن��ی��ش��ت��ی ق����ه‌اڵی که‌رکوک جگه ل �ه‌وه‌ى چه‌ندین که‌س خ �ه‌ری��ک��ی ب��اڵ��ن��ده‌و پ���ه‌ل���ه‌وه‌ر فرۆشتن ه له‌سه‌ر شه‌قامه‌که ،چه‌ندین دوکانیش که پشتیان به قه‌اڵکه‌وه‌یه هه‌مان کار ده‌که‌ن ،لهو دوکانانه‌شدا جۆره‌ها باڵنده‌ى وه‌ک بولبول و توتی و قه‌ل و مریشک و قاز ده‌بینرێت ،هاوکات خواردنی تایبه‌تی بازاڕ هه‌ندێک لهو باڵندانه‌ش له‌هه‌مان ب����ازاڕی م �هی��م��ون ف��رۆش��ت��ن گ �ه‌رم��هو بوونی ههیه. جووته مه‌یمونێک نرخه‌کانیان ده‌گات ه مه‌یمون بازاڕى گه‌رمه 400بۆ 600دۆالر» .ئ�هو دوک��ان��داره ه ل ��وو � ب �ک م��وئ �هی �هد ئ�ه‌ح��م�هد ی�ه‌ک��ێ� وتیشی «زۆربه‌ى ئهو مه‌یمونانه له‌واڵتی کان ه باڵند ه ل دوکانداره‌کان ،وتی «جگه ئه‌فریقاوه ده‌هێنرێت و له رێگه‌ى سوریاوه ه چونک فرۆشرێت، خواردنه‌کانیشیان ده دهگاته عێراق ،به‌هۆی دوورى رێگا‌که و هه‌ندێک باڵنده خواردنی تایبه‌تی خۆیان ئهو تێچوونه‌ى تا دهگاته ئێره ،نرخه‌که‌ى ههیه و نابێ هه‌موو ج��ۆره خواردنێکی به‌و شێوهیه به‌رز دهبێتهوه». بدرێتێ ،بۆ نمونه خواردنی وه‌ک گه‌نم ج��ێ��ی ئ���ام���اژه‌ی���ه ب�������ازاڕی ب��اڵ��ن��ده رو و جۆو گه‌نمه‌شامی و دۆخن و ساوه فرۆشه‌کانی که‌رکوک دهکهوێته ته‌نیشت بڕوێش و چه‌ندین جۆر خواردنی تر» .ق�ه‌اڵی ئهو ش��اره‌وه‌و م��اوه‌ى ( )30ساڵ وت��ی��ش��ی« :زۆرج����ار ه �ه‌ر ل �ه‌م ب����ازاڕه‌دا به به‌رده‌وامی جێگه‌ى فرۆشتنی باڵنده‌و مه‌یمون ده‌فرۆشرێت ،نرخه‌که‌ى زۆر گرانه په‌له‌وه‌رو گیانداره ده‌گمه‌نه‌کانه‌و سه‌رجه‌م و داواک��اری��ش��ی زۆره ،ب��ه‌اڵم به‌گشتی
قه‌ل و قاز دیمه‌نی قه‌اڵی که‌رکوکیان نارشین کردووه پێکهاته‌کانی وه‌ک ک��ورد و ع�ه‌ره‌ب و تورکمان و ئاشورى رووی تێده‌که‌ن ،رۆژ دواى رۆژیش ئهو ب��ازاڕه فراوانتر ده‌بێت و حه‌زی کڕین و به‌خێوکردنی ئهو جۆره باڵندانه له‌شاره‌که‌دا زیاد ده‌کات. باڵنده..مه‌ترسیشى ههیه
دک��ت��ۆر س��دی��ق ع��وم �ه‌ر ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ته‌ندروستی ک�ه‌رک��وک وت��ی «لیژنه‌ى تایبه‌تمان له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی که‌رکوک ههیه که سه‌ردانی ئهو ب��ازاڕه ده‌ک��ات، ب�ه‌م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی ل �ه‌ن��زی��ک �هوه ئ��اگ��ادارب��وون و پ��ش��ک��ن��ی��ن��ی��ان ل��ه‌ن��ه‌خ��ۆش��ی .ئ �ه‌گ �ه‌ر مه‌رجه‌کانی ته‌ندروستی ل �هو ب���ازاڕه‌دا
پ �هی��ڕه‌و ن �ه‌ک��رێ��ت ،ئ���ه‌وا ب �ه دڵنیاییه‌و‌ه م���ه‌ت���رس���ی ب��ڵ�اوب����وون����ه‌وه‌ى ن �ه‌خ��ۆش��ی لێده‌کرێت ،بۆیه ده‌بێت شوێن و زبڵدانى تایبه‌تی هه‌بێت ،ئهو که‌سانه‌شی ده‌ست له په‌له‌وه‌ره‌کان ده‌ده‌ن ده‌بێ ده‌ستکێشیان له‌ده‌ستدا بێت». ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ته‌ندروستی که‌رکوک ب��اس��ی ل����ه‌وه‌ش ک���رد «ت��ائ��ێ��س��ت��ا هیچ په‌له‌وه‌رێک ده‌ستی به‌سه‌ردا نه‌گیراوه، چونکه هیچ نه‌خۆشییه‌ک لهو شوێنه‌و‌ه سه‌ریهه‌ڵنه‌داوه‌و هه‌موو په‌له‌وه‌رێکیش به‌ر له‌هاتنه ن���اوه‌وه‌ى بۆ ع��ێ��راق ،پشکنینی تایبه‌تی بۆ ده‌کرێت».
[ ئا /ئیحسان مه‌ال فوئاد ]
چه‌تر گه‌نده‌ڵییه‌کی تێبینه‌رایه‌تی تۆمارکردنی خانووبه‌ره‌ی که‌الر ئاشکرا ده‌کات ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25 داراییدا که ده‌ست (چه‌تر) کهوتووه ئاماژه ب�هوه ک��راوه که خ�ه‌زن�ه‌دارى تێبینه‌رایه‌تی تۆمارکردنی خانووبه‌ره‌ى ک�ه‌الر که‌لسوم سه‌عید ده‌روێ���ش ک�ه س �ه‌رۆک��ی لیژنه‌ی که‌شفی ئهو کاره ب��ووه ،پێی راگه‌یاندین ه �ه‌ر ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��اوه ره‌زام �ه‌ن��د ن �ه‌ب��ووه له‌سه‌ر ئ �ه‌م سه‌رپێچییه و ت �ه‌ح �ه‌ف��وزی ه �ه‌ب��ووه، له‌به‌رئه‌وه‌ى کاتێک به‌مه‌یدانی چووه بۆ ئه‌نجامدانی که‌شفی ئهو پارچه زهوییانه بینیوێتی زه‌وی����ن و ب �ه ه��ی��چ ج��ۆرێ��ک نه‌کراون به‌خانوو. له‌خاڵێکی دیکه (/6د) راپۆرته‌که‌ى دیوانی چاودێری داراییدا هاتووه لێپرسراوی ئه‌وکاتی به‌شی زه‌وی و زارى شاره‌وانی ک �ه‌الر ب�ه‌دی��وان��ی چ��اودێ��ری راگ�هی��ان��دووه
7
وێنه‌ی کۆپییه‌که له‌دوو الپه‌ره‌ى دیوانی چاودێری دارایی و نورساوه‌که‌ى پۆلیسی که‌الر
له‌نوسراوێکدا که کۆپییه‌کی ده‌ست (چ �ه‌ت��ر) ک��ه‌وت��ووه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی پ��ۆل��ی��س��ی ک������ه‌الر -ج�����والن ل �ه‌س �ه‌ر بڕیاری دادوه‌رى لێکۆڵینه‌وه‌ى که‌الر داوا له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی تۆمارکردنی خانووبه‌ره‌ى که‌الر ده‌کات به‌زووترین ک��ات ئه‌وه‌لیاتی ئ �هو هه‌شت پارچه زه‌وی��ی �هی��ان ب��ۆ بنێرن ک �ه ل �ه‌خ��واره‌وه ژماره‌کانیان نوسراوه. ب���ه‌ه���ۆی گ���ه‌ن���ده‌ڵ���ی���ی���ه‌ک���هوه ک�ه ت��ۆم��ارک��ردن��ی خ���ان���ووب���ه‌ره‌ى ک��ه‌الر تێوه‌گالوه ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی که‌الر له ()2008/12/28 به‌نوسراوی ژماره ( )6740داوا له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی تۆمارکردنی خانووبه‌ره‌ى که‌الر ده‌کات ئه‌وه‌لیاتی (سه‌ره‌تا) ئه‌م هه‌شت پارچه زهوییه به‌ژماره (،951/12 ،950/12 ،949/12 ،948/12 )955/12 ،954/12 ،953/12 ،952/12بنێرن بۆیان. به‌پێى ئهو زانیارییانه‌ى ده‌ست (چه‌تر) کهوتووه ،پۆلیسی که‌الر به‌و مه‌به‌سته دۆسێیه‌کی تایبه‌تی به‌ژماره (- 311 )2008کردووهتهوه و تائێستا لێکۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر نهکراوه. پاش ئ�ه‌وه‌ى تێبینه‌رایه‌تی تۆمارکردنی خانووبه‌رى که‌الر به‌نوسراوی ژماره ( )2157له‌هه‌مان رۆژدا ()2008/12/28 وه‌اڵمی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی که‌الر ده‌داته‌وه ،له‌وه‌اڵمه‌که‌دا ده‌نوسێت ئه‌وه‌لیاتی (س �ه‌ره‌ت��ا) هه‌موو ئ �هو زه‌وییانه‌تان بۆ ده‌نێرین ،ب�ه‌اڵم به‌نیسبه‌ت زه‌وى ژم��اره ( )949/12که‌رتی ( )122به‌رده‌سور مامه‌ڵه‌ى ئه‌وه‌لیاته‌که‌ى نێردراوه بۆ به‌شی وردبینى له‌سلێمانی له‌به‌رئه‌وه‌ى مه‌وقوف بووه ،به‌نوسراوى ژماره ( )436ل�ه‌ب�ه‌روارى ( )2008/7/3الى ئێمه تۆماره به‌ناوی ه���ه‌ردوو ه��اواڵت��ی (ن���ورى جمعه محه‌مه‌د و م��ری�ه‌م حه‌سه‌ن حسێن) ،به‌نیسبه‌ت زه‌وى ژماره ( )950/12که‌رتی ()102 ب�ه‌رده‌س��ور الى ئێمه تۆمار ن�ه‌ک��راوه به‌ناوی ئ�هو که‌سه‌وه و ئه‌وه‌لیاتی نییه ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى جێی سه‌رنجه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ت��ۆم��ارک��ردن��ی خ��ان��ووب �ه‌ره‌ى ک���ه‌الر ل �ه‌وه‌اڵم �ه‌ک �هی��ان��دا هیچ روونکردنه‌وه‌یه‌کی نه‌داوه له‌سه‌ر زه‌وى ژماره ( )952/12که دراوه به‌خه‌زورى لێپرسراوی ئێستاى تۆمارکردنی خانوبه‌ره‌ى که‌الر و کردویه‌تی به‌خانوو و ماڵی لێپرسراوى تێبینه‌رایه‌تى تۆمارکردنى خانووبه‌ره‌ى که‌الرى لێیه. بهپێی ئهو زانیارییانه‌ى ده‌ست (چه‌تر) کهوتووه ئهو هه‌شت پارچه زهوییه که هه‌ندێکی لێ کراوه به‌خانوو تائێستا تاپۆ ن�ه‌ک��راوه و فه‌رمانی ده‌ستبه‌سه‌راگرتن (حجز)یان له‌سه‌ره، ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى به‌بێ فه‌رمانی وه‌زارى داب�ه‌ش��ک��راوه و تائێستا فه‌رمانی وه‌زارییان نییه. ه��اوک��ات له‌خاڵی (/6ج) راپۆرتێکی دی��وان��ی چاودێری
ئه‌مریکا به‌هه‌شتى په‌نابه‌ر ه عێراقییه‌کان نییه
ئه‌نجامده‌رانی ئ�هو ک��اره بریتین له (ک�ه‌م��ال مه‌حمود سه‌عید) لێپرسراوی پێشووی تێبینه‌رایه‌تی تۆمارکردنی خانووبه‌ره‌ى که‌الر و سه‌رۆکی پێشووى شاره‌وانی که‌الر (سه‌الم عه‌لی) و لێپرسراوی ئێستاى خانووبه‌ره‌ى که‌الر ئ�هو ک��ات له‌به‌شی یاسایی تۆمارکردنی خانووبه‌ره و رووپێوانی شاره‌وانی که‌الر بووه ،چاالک مه‌جید قادر و خه‌لیل مه‌حمود و سه‌باح محه‌مه‌د و ئیمان عه‌زیز ،هه‌موو ئه‌م زهوییانه ئێستاش هه‌ر موڵکی ئهوانه ،به‌اڵم کردوویانه به‌ناوی خزم و که‌سوکاریانه‌وه. له‌خاڵی حه‌وتی راپ��ۆرت�ه‌ک�هى دی��وان��ی چاودێریدا ئ��ه‌وه‌ش روون��ک��راوه‌ت �هوه له‌ساڵی ()2006دا ()175 پارچه زه‌وی که ژماره‌کانیان (وه‌همییه) له‌که‌رتی ()122ی به‌رده‌سور به‌بێ بوونی ره‌زامه‌ندی وه‌زاره‌تی شاره‌وانی و الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کانیتر ته‌رخانکراون بۆ ژم��اره‌ی�ه‌ک هاواڵتی بۆ ئ �ه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ مجه‌مه‌عی ب���ه‌رده‌س���وردا تێکه‌ڵ بکرێن و دوات���ر ت��اپ��ۆ بکرێن، پاشان به‌یاداشتمان ژماره ( )144له ()2007/10/7 داواى سه‌رجه‌م به‌راییه‌کانی ئهو پارچه زه‌وییه‌مان کرد له‌سه‌رۆکی شاره‌وانی که‌الر و لێپرسراوی به‌شی زه‌وی و زار و موڵکایه‌تی و به‌شی هونه‌ری ،به‌اڵم به‌راییه‌کان نه‌خرانه به‌رده‌ستمان جگه له‌لیستێک به‌ژماره‌ى خه‌یاڵی (وه‌همى) پارچه زه‌وییه‌کان و ناوی ئهو که‌سانه‌ى که پارچه زه‌وییه‌که‌یان بۆ دابین کراوه. ه��اوک��ات لێپرسراوی به‌شی ه��ون�ه‌رى ک�ه‌م��ال فه‌تاح له‌وه‌اڵمدا به‌ده‌سته‌ی چاودێری دارایی راگه‌یاندووه که ئهو ک��اره‌ى ئهنجامدراوه نایاساییه و له‌الیه‌ن سه‌رۆکی ش��اره‌وان��ی پێشووى ک �ه‌الر (س �ه‌الم عه‌لی محه‌مه‌د)هوه فه‌رمانی دیاریکردنیان دراوه.
ئه‌مریکا) ،ئێستا له‌سوپه‌ر مارکێتى ویکمنز کار ده‌کات. ئهو چاالکوانه ،هێما بۆ ئه‌وه‌ده‌کات هه‌ندێک لهو پهنابهره عێراقیانه‌ى له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ئه‌مریکى له‌عێراق کاریانکردوه، بڕوایان وایه ئه‌مریکا ق�ه‌رزارى ئه‌وانه‌‌و شایانى مامه‌ڵه‌یه‌کى تایبه‌تن ،له‌کاتێکدا ئه‌مریکا جیاوازى له‌نێوان په‌نابه‌راندا ناکات. نه‌بوونى لۆبییه‌کى به‌هێز پهنابهره عێراقییه‌کان به‌سه‌ر زۆربه‌ى ویالیه‌ته‌کانى ئه‌مریکادا دابه‌شبوون ،به‌اڵم گه‌وره‌ترین گردبونه‌وه‌یان له‌ویالیه‌تى مشیگانه‌‌و ش��ارى دیترۆیت گه‌وره‌ترین ژم��اره‌ى پهنابهره عێراقییه‌کانى لێیه ،ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تاکه‌ى دهگهڕێتهوه بۆ کۆچى به‌رده‌وامى عێراقییه‌کان له‌دواى شه‌ڕى ساڵى (.)1991 چاالکوانى تایبه‌ت به‌دۆسیه‌ى په‌نابه‌رانى عێراق ،محه‌مه‌د حه‌نون ،وتى «هاتنى عێراقییه‌کان بۆ ئه‌مریکا له‌سایه‌ى ئهو قهیرانه ئابورییه‌ى ئه‌مریکاى گرتۆته‌و‌ه و کاریگه‌رى زۆرى له‌سه‌ر ئه‌مریکییه‌کان ههبووه و جیاوازى کۆمه‌اڵیه‌تى و رۆشنبیرى، ئه‌گه‌رى ئاوێزانبونى کۆمه‌اڵیه‌تى خێراى له‌کۆمه‌ڵگاى ئه‌مریکى ئاڵۆزکردووه« ،ناوبراو ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ئهو نیگه‌رانییه‌ى زۆربه‌ى په‌نابه‌رانى گرتۆته‌و‌ه ئامرازێکى به‌ره‌نگاریی‌ه بۆ روبه‌ڕبونه‌وه‌ى ترس له‌نادیارێک ،و ده‌ڵێت «ئاستى ئه‌خالقى‌و قانونى له‌وه‌اڵمى ئه‌مریکییه‌کان بۆ پهنابهره عێراقییه‌کان به به‌راورد به‌چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر زۆر زیادیکردوه ،چونکه په‌نابه‌رى عێراقى له‌بواره‌کانى ده‌ستکه‌وتنى شوێنى نیشته‌جێبوون و چ��اودێ��رى ته‌ندروستى و کۆمه‌اڵیه‌تى بۆ ماوه‌ى هه‌شت مانگ دواى هاتنى بۆ ئه‌مریکا، جۆرێک ل�ه‌ه��اوک��ارى ده‌ک���رێ .ه �ه‌روه‌ه��ا له‌تۆمارکردنى ناوى منداڵه‌کانیان له‌قوتابخان‌ه و فێرکردنى زمانى ئینگلیزى له‌میانى به‌رنامه‌یه‌کى تایبه‌تدا ،یارمه‌تى ده‌درێن». حه‌نون ئاشکرایکرد لۆبى عێراقى کاریگه‌رى له‌بواره‌کانى رۆشنبیرى و مرۆیى له‌ئه‌مریکا نییه ،هۆکاره‌که‌شى گه‌ڕانده‌وه بۆ تازه‌یى زانیارى عێراقییه‌کان له‌باره‌ى کۆچ‌و کۆچبه‌رى ،ئهمه جگه لهو دابه‌شبوون‌ه به‌هێزه‌ى عێراقى گرتۆته‌و‌ه له‌ڕووى سیاسى‌و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه له‌سێ ده‌ی‌ه له‌مه‌وبه‌ره‌وه ،که «جه‌نگه‌کانى رژێمى پێشوو سته‌مکاریی‌ه فراوانه‌کانى بۆ زۆرب �هى ئه‌ندامانى گه‌النى عێراقى ،ره‌نگرێژى کردبوو».
دواى ح �ه‌وت س��اڵ له‌شه‌ڕى ئ�ه‌م��ری��ک��ا ل �ه‌ع��ێ��راق ،تائێستا ئا /عه‌لى عه‌بدول ئه‌میر ن��زی��ک �هى دوو م��ل��ی��ۆن ع��ێ��راق و /بارام سوبحى له‌نێوان سنورى واڵتاندا وه‌ک پ �ه‌ن��اب �ه‌ر چ���اوه‌ڕوان���ى هیمه‌تى ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ک��ان ده‌ک������ه‌ن ،بۆ ده‌ب���ازک���ردن���ی���ان ل���هو دۆخ���هى تێیکه‌وتوون .ژم��اره‌ی �ه‌ک لهو عێراقیانه‌شى چوونه‌ت‌ه ئه‌مریکا نیگه‌رانن له‌بارودۆخى ژیانیان و ره‌خن‌ه له‌حکومه‌تى ئه‌مریکا زۆرێک لهو عێراقیان‌ه ناتوانن بۆ ماڵه‌کانیان بگه‌ڕێنه‌وه ،به‌هۆى رێکخراوێکى تایبه‌ت به‌کاروبارى په‌نابه‌ران‌ه له ئه‌مریکا ،وتى ده‌گرن ،چاالکوانێکى عێراقیش به‌رده‌وامى ته‌قینه‌وه‌و کاره توندوتیژیی‌ه جۆراوجۆره‌کانه‌و‌ه پێویستیان «رێکخراوه‌که‌مان هه‌ڵده‌ستێت به‌راهێنانى ژماره‌یه‌ک له‌عێراقییه‌کان له‌سه‌ر چۆنێتى پێشکه‌شکردنى داواى ده‌ستکه‌وتنى یارمه‌تى حکومى له‌ئه‌مریکا ده‌ڵ��ێ��ت «تائێستا به‌نیشته‌جێبوون‌ه له‌واڵتێکى تر. زۆربه‌ى ئهو که‌سانه‌ى ژیانیان دهکهوێته مه‌ترسیه‌و‌ه له‌نێو ئهو ته‌رخانکراو بۆ ئاواره‌کان» ،ئهو رێکخراو‌ه وتیشى «رێکخراوه‌که‌مان ع��ێ��راق��ی��ی �ه‌ک��ان ن�هی��ان��ت��وان��ی��وه عێراقیانه‌دا ،ئهو که‌سانه‌ن که له‌گه‌ڵ سوپاى ئه‌مریکا وه‌ک وه‌رگێڕ س��ااڵن�ه ه��اوک��ارى چ��وار ه���ه‌زار پ�ه‌ن��اب�ه‌رى عێراقى ده‌ک���ات ،بۆ لۆبیه‌کى به‌هێزو کاریگه‌ر دروست بکه‌ن». ده‌ستکه‌وتنى وه‌زیفه‌یه‌ک که بتوانن له‌ڕێگه‌یه‌و‌ه له‌دابینکردنى و شۆفێر و به‌ڵێنده‌رو چێشتلێنه‌ر کاریان کردووه. له‌کۆشکى سپى تا فه‌رامۆشکردنى ژماره‌یه‌ک رێکخراو دام �ه‌زراوه‌ى په‌نابه‌ران ،شێوازى مامه‌ڵه‌ى پێداویستییه‌کانى ژیان‌و نیشته‌جێبوون ،له‌ماوه‌ى شه‌ش مانگدا پشت تائه‌وکاته‌ى نزار جودى نه‌یتوانى کرێ خانووه‌که‌ى له‌ویالیه‌تى ڤێرجیناى هاوسنورى واشنتۆنى پایته‌خت بدات ،خۆشحاڵ بوو به‌و ئه‌مریکى له‌گه‌ڵ دۆسێى پهنابهره عێراقییه‌کان ،له‌یارمه‌تیدانى ئهو به‌خۆیان ببه‌ستن )%75( ،ئهوانه له‌ده‌ستکه‌وتنى کاردا سه‌رکه‌وتوو وێن‌ه فۆتۆگرافیه‌ى له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى پێشوى ئه‌مریکا جۆرج بوش ژماره عێراقییه ،به‌سست‌و تائاستى ته‌نگ پێ هه‌ڵچنین ناوده‌به‌ن .ب��وون» .به‌اڵم به‌گوێره‌ى ئاماره‌کانى مانگ‌ه کۆتاییه‌کانى ساڵى و وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌وکات‌ه کۆڵن پاوڵ‌و ژماره‌یه‌ک به‌رپرسى ترى له‌ساڵى ( )2008جۆرج بۆش یاسایه‌کى ئیمزاکرد که رێگه‌ده‌دات رابردوو ،ژماره‌ى ئهو په‌نابه‌رانه‌ى له‌ڕێگه‌ى ئه‌م رێکخراوه‌و‌ه کاریان به به‌خشینى مافى نیشته‌جێبون له‌ئه‌مریکا ،به‌و عێراقیانه‌ى به‌هۆى ده‌ستکه‌وتووه ،به رێژه‌یه‌کى زۆر گه‌ور‌ه که‌مى کردووه. ئه‌مریکا گرتبووى. به‌ڕێوه‌به‌رى رێکخراوى «کوردش هیومان رایتس وۆچ» ،بێرى ئه‌م پهنابهره عێراقییه ،لهو چوار عێراقیه‌ی‌ه که سه‌دام بڕیارى کارکردنیان له‌گه‌ڵ ئه‌مریکییه‌کان په‌المار ده‌ده‌رێن. ئاماره‌کان هێما بۆ زیادبوونى ژم��اره‌ى ئهو عێراقیان‌ه ده‌که‌ن ،ق �ه‌ره‌داغ��ى ،وت��ى «له‌ئێستادا زۆرێ��ک له‌په‌نابه‌ر‌ه عێراقییه‌کان ک��وێ��رک��ردن��ى چ���اوى راس��ت��ى داب����وون ،پ��اش تۆمه‌تبارکردنیان به‌بازرگانیکردن ب�ه‌دراوى ئه‌مریکى ،له‌کاتى گه‌مارۆى ئابوریدا .ئه‌مریکا له‌سه‌ر خاکى واڵته‌که‌ى بۆ جارى یه‌که‌م له‌ساڵى ( )2003دوچ��ارى ئه‌سته‌مى زۆرى گ��وزه‌ران ده‌بنه‌وه ،ژماره‌یه‌کى زۆر لهو ئیداره‌ى بۆش به‌ر له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانى سه‌رۆکایه‌تى له ( ،)2004ئهو نیشته‌جێى کردون .ژماره‌یه‌کى زۆر زیاتر له‌وه‌ى ( )2009بڕیارى وه‌رگێڕانه‌ى له‌گه‌ڵ سوپاى ئه‌مریکى له‌عێراق کاریان کردووه ،ئێستا چوار که‌سه‌ى وه‌ک به‌ڵگه‌یه‌ک له‌سه‌ر سروشتى وه‌حشیگه‌رانه‌ى ئهو لێدرابوو هێنا‌و نزیکه‌ى هه‌ژد‌ه هه‌زار عێراقى گه‌یشتن‌ه ئه‌م واڵته ،له‌ئه‌مریکا هه‌لى کاریان ده‌ستناکه‌وێت» .راشیگه‌یاند پهنابهره خاوه‌ن بڕوانامه‌کان خۆیان به‌شادمان ده‌زانن بۆ ده‌ستکه‌وتنى کار رژێمه‌ى بۆش روخاندى ،به‌کارده‌هێنا ،به‌اڵم جودى چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌ى له‌ساڵى ( )2008ئه‌م ژماره‌ی‌ه گه‌یشت‌ه ( )12هه‌زار که‌س. له‌بوارى پێداویستى ناوماڵ‌و خواردنگه‌ى ژه‌م‌ه خێراکان .به‌نمونه په‌نابه‌ره‌کان مه‌ترسى زیاد ده‌که‌ن نه‌ده‌کرد خۆشحاڵییه‌کانى له‌گه‌ڵ بۆش‌و سه‌فه‌رکردن له‌گه‌ڵ ئهو و دام���ه‌زراو‌ه ئه‌مریکییه‌کان ده‌ڵێن بوونى دوو ملیۆن په‌نابه‌رى وه‌زیرى ته‌ندروستى پێشوى عێراق عه‌لى شه‌ممه‌رى (له‌حکومه‌ته‌که‌ى هاوڕێکانى ،ببێت‌ه دێوه‌زمه. جودى پێشبینى ئه‌وه‌ى نه‌ده‌کرد له‌چه‌قى بایه‌خپێدانى کۆشکى عێراقى ،دواى زیاتر له‌شه‌ش ساڵ له‌شه‌ڕ ،مه‌ترسییه‌کان زیاده جه‌عفه‌رى‌و مالیکى‌و کاندیدى ره‌وتى سه‌در به‌ر له‌کۆچکردنى بۆ سپى له ( ،)2004له‌ئێستادا ببێت‌ه ژماره‌یه‌کى له‌بیرچوو له‌ناو ئهو دکات‌و له‌کاتێکى دورمه‌ودا ده‌بێت‌ه هۆى سه‌رهه‌ڵدانى تێکڕژانى ژماره پهنابهره عێراقییه‌ى له ( )2007به‌دواو‌ه گه‌یشتن‌ه ئه‌مریکا .هه‌رێمى .ئهمه له‌کاتێکدای‌ه له ()2007هوه تائێستا ،ته‌نها چل هه‌زار ن��زار ئێستا ده‌ڵێت «هاتنم بۆ ئه‌مریکا ههڵه ب��ووه ،ئێستا هیچ عێراقى نیشته‌جێکراون‌و زۆربه‌ى له‌ئه‌مریکا بووه و ئه‌مه‌ش وه‌ک هاواڵتیانی عێراقی لەدەرەوەی عێراقیش تووشی كێشەی بێكاری دەبن رێگه‌چاره‌یه‌کى دیکه‌م نییه ،جگه‌له‌وه‌ى داوایه‌ک پێشکه‌ش بکه‌م «دڵۆپێک له‌ده‌ریایه‌ک» وایه. ب��ه‌ڕاى ئ �هو به‌رپرسانه‌ى ئه‌مریکا و کۆمیسیۆنى په‌نابه‌ران بۆ نیشته‌جێکردنى خێزانه‌که‌م له‌په‌ناگه‌ى ئاواره‌کان ،ئه‌وه‌ش به‌الى و رێکخراو‌ه ناحکومییه‌کانى په‌نابه‌ران ،ته‌نها چ��اره‌س�ه‌رى ئه‌م منه‌و‌ه کارێکى ئازاربه‌خشه«. قهیرانه ،گه‌ڕانه‌وه‌ى ئهو په‌نابه‌رانه‌ی‌ه بۆ عێراق .به‌اڵم ده‌ڵێن ناکرێت ناکۆکییه‌کانى بۆش‌و ئۆباما ل�ه‌رۆژان��ى کۆتایى ساڵى ( ،)2009ژم��اره‌ی�ه‌ک دام���ه‌زراوه‌ى عێراقییه‌کان ناچاربکرێن بۆ گه‌ڕانه‌و‌ه تاکاتێکى گونجاو سازنه‌بێت. پاوه‌ر ،دواى سه‌ردانه‌که‌ى وتى «به‌رده‌وامبونى ئه‌م قهیرانه به‌بێ ئه‌مریکى سه‌رقاڵى دۆسیه‌ى پهنابهره عێراقییه‌کان‌و نیشته‌جێکردنیان بوون له‌ئه‌مریکا ،هه‌وڵى پشتگوێخستنى ئه‌م بابه‌ت‌ه له‌الیه‌ن جۆرج چاره‌سه‌رى راستهقینه ،پرسیارى زۆر له‌باره‌ى ماناى دیموکراتییه‌ت بۆشه‌وه ،بووه هۆى جۆرێک له‌هه‌ستکردن به‌تاوان الى ئیداره‌ى له‌عێراق ده‌وروژێنێت ،داوا له‌حکومه‌تى مالیکى ده‌که‌م چاره‌سه‌رى پێویست بۆ دۆسیه‌ى ئاواره و پهنابهره عێراقییه‌کان بدۆزێته‌وه«. ئۆباما ،بۆیه فه‌رمانگه‌یه‌کى له‌کۆشکى سپى بۆ ته‌رخانکرد. رێکخراوه‌کان هاوکارى ده‌که‌ن به‌گوێره‌ى ئامار‌ه فه‌رمییه‌کانى ئه‌مریکا ،تائێستا نزیکه‌ى رێکخراوه‌کانى گونجاندنى په‌نابه‌ران له‌ئه‌مریکا ،ده‌ڵێن زیاتر له ملیۆنێک بۆ ملیۆن و نیوێک په‌نابه‌رى عێراقى ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ى واڵت ههیه و نزیکه‌ى دوو ملیۆن ئاواره‌ش له‌ناوخۆى واڵت ههیه )%30( .ئهوانه ئێستا دوچارى مه‌ترسى ئاواره‌بوون بوونه‌ته‌وه .جێگرى سه‌ربارى که‌مکردنه‌وه‌ى ژم��اره‌ى سه‌ربازه‌کانى ئه‌مریکا ،به‌اڵم سه‌رۆکى ده‌سته‌ى رزگارکردنى نێوده‌وڵه‌تى ،رۆبه‌رت که‌یرى ،که
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
8
ته‌نها نه‌خوێنده‌وارى هۆکارى دروست بوونى کێشه‌کان نیه
[ دیدارى /ئاراس عوسمان ] به‌م سااڵنه‌ى دوای��ى جیهان رووب��ه‌ڕوى هه‌ندێک گرفتى ته‌ندروستیی‌ه و به‌تایبه‌تى هه‌رێمى کوردستان تاهه‌نوکه، به‌پێى ئهو ئامار و داتایانه‌ى له‌الیه‌ن ناوه‌ند‌ه جیاوازه‌کانى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نییه‌و‌ه ئه‌نجام ده‌درێت ،زۆرێک له‌نه‌خۆشییه‌کان به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر له‌کوردستاندا بوونیان ههیه ،له‌نێویشیاندا حاڵه‌تى نه‌زۆکى ک ه بووه‌ت‌ه هۆکارى جیابوونه‌وه‌ى زۆرێک لهو که‌سانه‌ى ماوه‌یه‌کى که‌م پێکه‌وه‌بوون له‌پڕۆسه‌ى هاوسه‌رگیردا ،یاخود هێنانى ژنى دووه‌م لهپێناو خستنه‌وه‌ى ن�ه‌وه‌ى نوێ ،له‌م دی��داره تایبه‌ته‌ى رۆژنامه‌ى چه‌تردا دکتۆر‌ه ئامانج زهنگهنه باس له‌هۆکار و رێژه‌ى نه‌زۆکى و گرفته‌کانى ده‌کات. چه‌تر :نه‌زۆکى چییه و ده‌توانرێت به‌نه‌خۆشى ناوببرێت یان نا؟ چاره‌سه‌رییه‌کانى چییه؟ ناتوانین بڵێین نهخۆشییه و هه‌ندێکجار نه‌خۆشى ترهۆکاره بۆ توشبوون به نه‌زۆکى ،بۆیه نه‌زۆکى نه‌خۆشى نیی ه و چاره‌سه‌ریشى ههیه ،ئه‌م نهخۆشییه پێشتر ده‌وترا له‌نێو ژناندا ههیه ،به‌اڵم ئێستا له‌نێوان پیاو ژندا نه‌خۆشیه‌ک‌ه به‌رێژه‌ى یه‌ک ههیه ،رهنگه له‌سااڵنى داهاتوو ئه‌م حاڵهته له‌ناو پیاواندا زیاتر بێت ،به‌هۆى گۆڕانى بارودۆخى ژینگ‌ه و حاڵه‌تى ده‌رونى و سترێسه‌وه ،جاران پیاوان جۆرێک له‌شه‌رمیان هه‌بوو ک ه بڵێن توشى نه‌زۆکى بووین ،ده‌چوون دوو سێ ژنیان ده‌هێنا، به‌اڵم ئێستا پیاوان دێن و هیچ ژنێک پشکنینى بۆ ناکه‌ین تاکو پیاوه‌که‌ى نه‌بینین و پشکنینى بۆ نه‌که‌ین ،توشبوونى نه‌زۆکى له‌پیاویشدا زیاتر دهگهڕێتهوه بۆ کاتى منداڵى هه‌ندێک هۆکارى وه‌ک مله‌خڕێ که تۆوه‌کانى هه‌مووى سفر دهبێتهوه و یان توشى رووداوێک ده‌بێت یان نه‌شته‌رگه‌رى، ئه‌مان‌ه واده‌که‌ن که هێلک‌ه گونه‌کان دانه‌به‌زێت‌ه ناوکیسه‌کان و ل �ه‌ژووره‌و‌ه ده‌مێنێته‌وه ،ئه‌گه‌ر پێش حه‌وت ساڵ له‌دواى ته‌مه‌نى منداڵه‌ک‌ه ئهو هێلک‌ه گونان‌ه رانه‌کێشین‌ه خواره‌و‌ه ئه‌وا ئهو هێلکان‌ه ده‌مرن و ده‌پوێنه‌وه ،بۆیه گرنگ ه پیاوان خۆیان بپارێزن له‌گه‌رما ،جگه‌ره ،مه‌شروب خواردن و قه‌ڵه‌وى ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هۆکارێکى سه‌ره‌کیی ه
[ ئا /دلزار حه‌مید ]
بۆ نه‌زۆکى ،له‌ژنانیشدا هه‌یان‌ه له‌سه‌ره‌تاو‌ه عاد‌ه ناشۆرن ئه‌مان ه له‌ته‌مه‌نى چوارد‌ه ساڵییه‌و‌ه ده‌بێت چاره‌سه‌ر بکرێن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌ته‌مه‌نى باڵغ بوونه‌و‌ه ئه‌م هۆرمۆن‌ه ده‌ست پێده‌کات له‌الى کچان و کوڕاندا ،له‌نێوان مێشک و هێلکه‌دانى پیاوان و ژناندا و دواتر چاره‌سه‌ریان گرانه. چه‌تر :سه‌ره‌تاى کارکردن بۆ دروستبوونى منداڵ به‌ڕێگه‌ى بلورى چۆنه؟ هه‌رکاتێک پیاو و ژن هیچ کێشه‌یه‌کیان نه‌بێت وبێ هۆ منداڵیان نه‌بێت تاکو پێنج ساڵ ده‌توانن سه‌ردانمان بکه‌ن ،رۆژێک بۆ پیاو و ژنه‌ک‌ه دیارى ده‌که‌ین و تۆوه‌که له‌پیاوه‌ک‌ه وه‌رده‌گ��ری��ن و گشت ئیلتیهاب و پیسه‌که‌ى لێ به‌ڕێگه‌ى (ته‌رقیحى سه‌نعا) جیاده‌که‌ینه‌وه، ج��ارێ��ک ب���ۆى ئه‌نجام چ��������ه‌ن��������د ئ �ه‌گ �ه‌ر ه��ات��وو س �ه‌رى ده‌ده‌ی�����������ن ئه‌وکات چاندنى بلورى ن���ه‌گ���رت، ده‌ده‌ی�����ن ک �ه ل����ه‌دووه‌م بۆ ئه‌نجام عاده‌ى تا دوانزه‌یه‌مین رۆژى رۆژى ع�����اده‌ى
دکتۆر ه ئامانج
ژنه‌ک ه دێ���������ت، عیال جى ب����������������ۆ داده‌ن��ێ��ی��ن ب�����������������هو
ل دویڤ قانوونێ نابیت مه‌ال به‌رى دادگه‌هێ ژنه‌کێ مار ه بکه‌ت
ژبه‌رکو زۆرب�هی��ا خه‌لکێ کوردستانێ موسلمانن و ل دوی��ف شه‌ریعه‌تێ ئیسالمێ پێدڤى یه ل ده‌ڤ که‌سایه‌تیه‌کێ ئایینێ ژن بهێت‌ه مارکرن ،لێ دگه‌ل پێشکه‌فتنا ته‌کنولوژى ئه‌ڤرۆ یاسا ب ڤى کارى رادبیت و ل دادگه‌هێ دهێن‌ه مارکرن و ئه‌ڤێ ژى چ�ه‌ن��د گرنگى ه�هی�ه ژالی �ه‌ک��ێ ڤ �ه ک �ه‌س کچێن بچووک نه‌هینت ه�ه‌روه‌س��ان ل دوی��ف یاسایێ ژنا دووێ قه‌ده‌غه‌یه ،ئه‌ڤ یه‌ک‌ه بووی‌ه مژارام‌ه و چه‌ندین الیه‌نێن په‌یوه‌ندیدار باس لڤێ چه‌ندێ کرینه. دادوه‌ر به‌هزاد فه‌تحى ئه‌تروشى ،دادوه‌ر ل دادگه‌ها بارێ که‌سایه‌تى ل سێمێلێ دیارکر ،قانوونا بارێ که‌سایه‌تى ژ شه‌ریعه‌تێ ئیسالمێ هاتی‌ه وه‌رگرتن و مفا ژ ئاسانترین مه‌زهه‌ب هاتی‌ه وه‌رگرتن و ئه‌گه‌ر ئه‌م ل سه‌ر بابه‌تێ هه‌ڤژینیێ باخڤین ئه‌ڤ هه‌ڤژینی ه ل سه‌ر گرێبه‌سته‌کێ دهێت‌ه ئاڤاکرن دناڤبه‌را ژن و زه‌المى دا .ل ده‌مێ پێکئینانا خێزانه‌کێ ده‌سپێکێ دێ پێدڤى ب ماره‌برینێ بن ،لێ د ڤێ قوناغێ دا وه‌التى دناڤبه‌را مه‌الیى و دادگه‌هێ دا دو دل دبیت. دڤێت دادوه‌رى ب هه‌لبژێریت. خ��وت��ب�ه‌خ��وی��ن��ێ م��زگ �ه‌ف��ت��ا ش��ێ��ل��ێ م���ه‌ال زاه���د، گۆت»:م‌ه په‌یوه‌ندى دگه‌ل دادگه‌هێ ههیه ،ئه‌م وه‌کو مه‌ال چ گریبه‌ستێن ماره‌برینێ ناگرێده‌ین تا الیه‌نێن هه‌ڤژینیێ ل دادگه‌هێ ماره‌برینێ گرێنه‌ده‌ن ،ل ده‌مێ دادگه‌ه ب پێرابونێن پێدڤى رابوو ل وى ده‌مى ئه‌گه‌ر بڤێت ،دشێن قه‌ستا مه‌الیه‌کى بکه‌ن بۆ ماره‌برینێ». مه‌ال زاهد ،ئهو ژى دیارکر ئه‌م پرسیارێ ژ وه‌التیان دکه‌ین ،ئه‌گه‌ر گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ل دادگه‌هێ درست نه‌کربیت ئه‌م دبێژینێ ل دادگه‌هێ کارێ خۆ ب دوماهیک بین‌ه و پاشان ئه‌م دێ دگه‌ل وه‌بین. ناڤهاتى گوت :ملله‌ت یێ فێرى وێ چه‌ندێیه ،ل ده‌مێ که‌سه‌کێ ژنه‌ک دئینا ل دادگه‌هێ ماربرین نه‌دکر ،ل وى ده‌مى دا دادگه‌ه ماره‌برینێ که‌ت ئه‌گه‌ر ژبه‌ر زارۆکان با یان ژ به‌ر مامه‌له‌کا فه‌رمى ما ،ل وى ده‌مى دا دادگه‌ه بیژنێ دڤێت تو گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ بینى و گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ژى ل داد گه‌هێ ههیه شنو دا زه‌الم و ژن قه‌ستا دادگه‌هێ که‌ن تا ئه‌گه‌ر پینچ شه‌ش زاروک ژى هه‌بان ل وى ده‌مى دادوه‌ر نه‌شێت بیژتێ من ل ته مارکر چونکو کومه‌کا زاروکان ههیه دادوه‌ر دێ فورمه‌کێ بو درست که‌ت کو ژن و زه‌المێن ئێکن ژالیه‌کێ دى تر ڤه. دیسان گۆت :ل دووڤ قانوونا دادگه‌هێ ل ده‌مێ ژیێ کچێ دبیت‌ه ()18سال بۆ ههیه بێ وه‌لى خۆ ماربکه‌ت و پێدڤى ب وه‌لى نى نه ،ژبه‌ر وێ چه‌ندێ دادوه‌ر یێ پێگیر نى نه ب ئاماده‌بوونا وه‌لى ئه‌گه‌ر کچ یا پێگه‌هشتى بیت لێ ل ده‌ڤ م ه مه‌ال دڤێت دو شایه‌ت هه‌بن و وه‌لى ژى هه‌بیت و خاستن ودان هه‌بن تا ئه‌گه‌ر ژیێ کچێ ژ ( )18ساالن بوریت ژى بیت ل ده‌ڤ م‌ه هه‌ر پێدڤى ب وه‌لى ههیه ،لێ د گه‌له‌ک ده‌مان دا م‌ه داخاز ژ دادوه‌ران کری‌ه ڤێ ئارێشا بچیک چاره‌که‌ن .داخازا وه‌لیه‌کى ژ کچێ بکه‌ن ئه‌گه‌ر دادوه‌رى داخازا ئاماده‌بوونا وه‌لى کر و رازیبوونا وى
ل سه‌ر ماره‌برینێ وه‌رگرت ل وى ده‌مى ئه‌ز وه‌کى مه‌الیه‌ک دبیژمێ ماره‌برینا وه یا درست‌ه و چ گومان تێدا نین‌ه و ئه‌ز وه‌سان دبینم هژماره‌کا باش یا دادوه‌ران ب ڤى کارى رادبن. دادوه‌رێ دادگه‌ها سێمێلێ گۆت :قانوونێ یا دیارکرى د ماددێ()10برگا ()5دا دڤێت گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ بهێت‌ه درست کرن ل دادگه‌هێ بێ به‌رامبه‌ر دا پتر خه‌لک بهێت‌ه پالدان ،قه‌ستا دادگه‌هێ بکه‌ت بو تومارکرنا گرێبه‌ستا خۆ یا هه‌ڤژینیێ و برگێ ( )5ژ هه‌مان مادد‌ه دبێت دێ هێت‌ه سزادان ب غرامێ ژ ئێک ملیون دینار کێم تر نه‌بیت و ژ سێ ملیونان زێده‌تر نه‌بیت؛ هه‌ر که‌سێ گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ژ ده‌رڤه‌ى دادگه‌هێ دروست بکه‌ت. مه‌ال زاهد ،پیشنیاره‌ک کر و گۆت :م‌ه پێدڤى ب هنده‌ک که‌سان ههیه کو دبێژنێ رێپێدایى (م��ۆژون) دڤێت ئه‌ڤ کهسانه ب ناڤو ده‌نگ و ده‌ست سپى و شاره‌زابن ،د ماره‌برین و به‌ردان دا و دادگه‌ه توماره‌کێ ب ده‌ته‌ڤ وى که‌سى ودێ رێنماێت پێدڤى بیژتێ و دێ بۆ دیارکه‌ت هه‌ر ژنه‌کا داخازا ماره‌برینێ ژ ته کر ل وى ده‌مى دێ ل ئێک و دو مارکه‌ى و پاشان دێ ئه‌ڤ چهنده هێت‌ه نڤێسین ب ئیمزا و شایه‌ت و ئاماده‌بوونا وه‌لى بیت تا ئه‌گه‌ر به‌رى دادگه‌هێ ژى بیت و پاشان ئه‌ڤ نڤێسین‌ه دێ هێن‌ه دادگه‌هێ .دێ تومار بن ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ چهنده هاتبوو کرن
رۆژنامه‌نوسان له‌مه‌رجه‌کانى وه‌رگرتن
له‌به‌شی‌راگه‌یاندنی زانکۆ و په‌یمانگاکان ناڕازین
پرۆفایل: ئامانج ره‌حیم زهنگهنه، پسپۆڕى نه‌خۆشییه‌کانى منداڵبوون و ژنان و نه‌زۆکى و منداڵى بلورى ،ده‌رچوى زانکۆى سه‌الحه‌دین به‌شى پزیشکى ساڵى ( ،)1984ماوه‌ى ده ساڵ له‌ده‌ره‌وه له‌بوارى ئه‌م نه‌خۆشیانه‌وه کارى کردوه و ماسته‌رى هێناوه ،له‌ئێستادا به‌رپرسى سه‌نته‌رى دواڕۆژه بۆ له‌دایکبوونى منداڵى بلورى.
ئارێشێن دادگه‌ژى دا هێن‌ه چاره‌سه‌رکرن و دا ئاسانکارى ژى بیت بۆ دادگه‌هێ و بۆ هه‌وه‌التیان ژى چونکو گه‌له‌ک جه‌هه‌ن‌ه ژ دادگه‌هێ د دورن ،ل ده‌مێ ماره برینێ بێزار دبن تا دگه‌هن‌ه دادگه‌هێ ئه‌ڤ چهنده ل گه‌له‌ک ده‌وله‌تێن ئیسالمى ژى ههیه. دادوه‌رێ دادگه‌ها سێمێلێ گۆت :پێدڤى ناکه‌ت که‌س بچیت‌ه ده‌ڤ مه‌الى بۆ ماره‌برینێ ،چونکو چ جیاوازى دگه‌ل دادگه‌هێ نین‌ه ودبیت ل ده‌ڤ مه‌الیى ژن وه‌کى دادگه‌هێ یا ئازاد نه‌بیت رازیبونا خو یا درست دیار بکه‌ت ،حکومه‌ت پتر گرانتى کرنا مافان دکه‌ت ژ مه‌الیى .مه‌ال زاهدى گۆت :فقهێ ئیسالمى ب کێر هه‌مى ده‌مان دهێت و درست‌ه دادگه‌ه کور و کچان ب هنێریت‌ه بشکنینێت خوینێ و ئه‌ڤ چهنده شه‌رعیه .چ جیاوازى د ناڤبه‌را م‌ه و دادگه‌هێ دا نین‌ه بۆ ماره‌برینێ ب تنێ ئه‌گه‌ر داد گه‌ه داخازا ئاماده‌بوونا وه‌لیێ کچێ بکه‌ت و دخوازم ژ دادوه‌رێن م‌ه ڤى تشتى به‌رچاڤ وه‌ربگرن. هه‌روه‌سان دادوه‌رى گۆت :هه‌ر که‌سێ ئه‌م بزانین ماره‌برین ل ده‌ڤ مه‌الیى درست کری‌ه دێ ره‌وانه‌ى ڤه‌کولینێ که‌ین و دیار کر ،ماره‌برینا ل دادگه‌هێ باشتره بو وه‌التیان دا مافێن وان نه‌هێن‌ه خارن وه‌کى دوپات کرنا هه‌ڤژینیێ و مافێن ژنێ ژ نه‌فه‌قێ و نه‌سه‌بى و نه‌بتنێ بو الیه‌نێ ژنێ باشه ،لێ بۆ الیه‌نێ زه‌المى ژى باشتره وه‌کى ئه‌گه‌ر حکومه‌ت تشته‌کى بده‌ت بۆ وى که‌سى ئه‌وێ ژنێ دئینیت دێ گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ژێ داخ��از که‌ت و ژن ژى دێ ماره‌یا وێ دڤێ گرێبه‌ستێ دا هێت‌ه نڤێساندن و دێ مافێن وان ب درێژیا ژیانێ هێن‌ه دیار کرن ل دووڤ ڤێ گرێبه‌ستێ. دادوه‌رى ب نموون‌ه ڤه گۆت :گه‌له‌ک جاران ل ده‌مێ که‌سه‌ک مارکرنێ ل ده‌ڤ مه‌الیان دکه‌ت توشى ئارێشان دبیت ،وه‌کى زه‌الم ژنه‌کێ ل ده‌ڤ مه‌الیى مار بکه‌ت و پاشان زه‌الم ڤێ ژنێ بهێلیت ل وى ده‌مى ژن دێ چاوان شێت گه‌هت‌ه مافێن خو چونکو دبیت ئهو مه‌الیێ مار کرى مربیت یان بجیت‌ه جهه‌کێ دى تر یان شایه‌ت نه‌مابن ل وى ده‌مى دێ چ به‌لگ‌ه دده‌ستێ ژنێ دابن و هه‌مى مافێن وێ دێ ژێ چن ،مه‌ره‌ما دادگه‌هێ ژى ژ ڤێ چه‌ندێ پاراستن و دیار کرنا مافانه. دادوه‌ر به‌هزاد ،ژ مه‌الن خواست :خه‌لکێ پالده‌ن بۆ ماره‌برینێ قه‌ستا دادگه‌هان بکه‌ن چونکو ئه‌گه‌ر مه‌الن ماره‌برین کر دێ که‌فن‌ه بن سزایێ و ماددێ ( )10ژ قانوونێ ل سه‌ر مه‌الیێ ژى دچیت ئه‌گه‌ر گرێبه‌ست ژ ده‌رڤه‌ى دادگه‌هێ درست کر . ل دووماهیێ دادوه‌رى گۆت :دڤێت ماره‌برین ل دادگه‌هێ بیت ،چونکو ئه‌م کور و کچان فرێدکه‌ین بۆ پشکنینێن خوینێ دا ژ نه‌خوشێن زارۆک بوونا نه‌درست رزگار ببن و دا دیار بیت زه‌الم یێ درست‌ه یان نه و ئه‌م فرێ دکه‌ین بۆ رێڤه‌به‌ریا ره‌گه‌زنامێ دا دیار بیت کورى چ ژن به‌رى هینگێ نه‌ئیناین‌ه یان کچێ شوى نه‌کریه ،لێ مه‌ال که‌سێ نا فرێکه‌ت بۆ پشکنینا خوینێ ل ده‌مێ ماره‌برینێ دکه‌ت.
ژم���اره‌ی���ه‌ک���ى زۆر ل���ه‌رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان ه �ه‌س��ت��ان باش ه و جێگه‌ى ده‌ستخۆشییه ،به‌اڵم پێویست ه ئهو بنه‌ما زانستیانه‌ى ک ه به‌پڕکردنه‌وه‌ى فۆرم و به‌پێى دوواین ئامار ( )143فۆرم دانراون بۆ وه‌رگرتنى رۆژنامه‌نوسان وه‌ک خۆیان جێبه‌جێبکرێت و غه‌در له‌زانکۆى سلێمانى پڕکراوه‌ته‌وه ،دکتۆر سابیر بۆکانى له‌رۆژنامه‌نوسان نه‌کرێت و بابه‌تیان ه و دور له‌هه‌موو جۆره هه‌ست و ده‌ست سه‌رۆکى به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى به(چه‌تر) تێوه‌ردانێک جێبه‌جێ بکرێـت». ئه‌وه‌ى به‌الى رۆژنامه‌نوسان ئه‌وان ه فۆرمیان پڕکردوه‌ته‌وه پێیان وای ه ى راگه‌یاند «هه‌ر یه‌ک ه له‌زانکۆى سلێمانى و زانکۆى سه‌اڵحه‌دین به‌شى راگه‌یاندن بڕیاردراوه به‌دابینکردنى مه‌رجه‌کان جیاوازن ناوبراو جه‌ختى له‌مه‌کرده‌و‌ه «له‌نێو مه‌رجه‌کاندا دوو هه‌شت کورسى بۆ هه‌ر زانکۆیه‌ک بۆ رۆژنامه‌نوسان و خاڵ هه‌ی ه که ئهو رۆژنامهنوسه پێویسته ته‌مه‌نى له ( )30ساڵ زیاتر له‌ئێستادا رۆژنامه‌نوسان له‌کێبڕکێدان بۆ ده‌ستکه‌وتنى نه‌بێت و خزمه‌تى له ( )10ساڵ که‌متر نه‌بێت ،به‌بڕواى من ئه‌م ه دوو ئهو کورسییه ،به‌اڵم له‌نێو مه‌رجه‌کاندا دروستبووه ک ه خاڵى زۆر له‌یه‌ک جیاوازن و دژ به‌یه‌کن ،چونکه ئه‌گه‌ر که‌سێک ()10 ده‌ڵێت نابێت پێشکه‌شکار یان رۆژنامه‌نوس ته‌مه‌نى ل ه ساڵ خزمه‌تى رۆژنامه‌نوسى هه‌بێت نزیک دهبێتهوه له‌ته‌مه‌نى ( )30ساڵى ( )30ساڵ زیاتر بێت و رێ��ژه‌ى نمره‌کانى ل ه ( )%70یان تێپه‌ڕى کردوه و داواکارم به‌م مه‌رجه‌دا بچنه‌وه«. دان��ا عومه‌ر ،ته‌مه‌ن ( )29س��اڵ ،رۆژنامه‌نوسێکى تره و فۆڕمى که‌متر نه‌بێت و ل�ه‌ب��وارى رۆژنامه‌نوسیشدا ل ه ()10 ساڵ خزمه‌تى که‌متر نه‌بێت و به‌رهه‌میشى هه‌بێت .ئه‌م وه‌رگرتنى له‌به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى پڕکردبووه‌و‌ه پێوای ه مه‌رجان ه واده‌کات که گرفت بۆ رۆژنامه‌نوسانى داخواز ده‌ستتێوه‌ران له‌الیه‌ن دهزگاى راگه‌یاندنى حزبه‌و‌ه ده‌کرێت و وتى «زۆر بڕوام به‌و‌ه ههیه ک ه ناوم بێتهوه و وه‌ربگیرێم ،به‌اڵم به‌بڕواى من ده‌ست تێوه‌ردان دروست بکات». س��ه‌رۆک��ى ب �ه‌ش��ى راگ��هی��ان��دن س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه‌دان��ان��ى ده‌بێت له‌الیه‌ن دهزگاى راگه‌یاندنى حزبه‌کانه‌وه ،داواکارم به‌یه‌کسانى ئه‌م مه‌رجه‌کان له‌سه‌رۆکایه‌تى زان��ک��ۆو‌ه دان���دراوه یاخود کێبڕکێیه بکرێت ،هه‌موو که‌سێک به‌مافى خۆى وه‌ربگیرێت» .دانا ل���ه‌وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى ب���ااڵو ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌ى زانستییه‌و‌ه ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :له‌ده‌زگا حزببیه‌کاندا زۆرکه‌س ههیه ک ه بڕوانامه‌ى داندرابێت ناوبراو وتى «به‌بڕیارى وه‌زیرى خوێندنى بااڵ راگه‌یاندنیان نییه و حه‌زیان له‌خوێندنه ژماره‌ى کورسییه‌کانیش که‌من و توێژینه‌وه‌ى زانستى به‌نوسراوى فه‌رمى ژماره ( )14ئه‌م ه هۆکارێک ده‌بێت بۆ دروستبوونى ده‌س��ت ت��ێ��وه‌ردان و هیوادارم ى ( )986له ()2010/10/11دا به‌هه‌موو به‌شه‌کان ئه‌مه‌ش رونه‌دات. ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوسین له‌ڕۆژنامه‌ى ئاوێنه پشتیوان جه‌مال، بۆردێکین ته‌شکیل کراوین له‌نێو زانکۆ و په‌یمانگاکانى هه‌رێمى کوردستاندا و له‌وه‌زاره‌ته‌وه ده‌رچووه ئهو بڕیاره» .به‌چه‌ترى راگه‌یاند «ئه‌گه‌ر ناومان بێتهوه شتێکى خراپ نییه ،به‌اڵم سه‌رۆکى به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى ده‌رباره‌ى تائێستا من نازانم مه‌رجه‌کانى وه‌رگرتن چییه و ته‌نها تاقیکردنه‌وه‌یه‌ک ژماره‌ى دابه‌شکردنى فۆرمه‌کان دوا وتى «به‌پێى دوواین ئه‌گادارم ،ناشزانم کاته‌ک هی که‌ی ده‌بێت .ئه‌گه‌ر ده‌ست تێوه‌ردانى حزبى ئاماره‌کان ( )143ف��ۆرم ته‌نها له‌به‌شى راگه‌یاندنى نه‌بێت زۆرباش ه بۆ ئه‌وه‌ى رۆژنامه‌نوسان به‌شێوه‌یه‌کى ئه‌کادیمى پێبگه‌ن زان��ک��ۆى سلێمانى پ��ڕک��راوه‌ت �هوه و تائێستا و به‌پێى و کارى رۆژنامه‌نوسى بکه‌ن ،چونک ه رۆژنامه‌نوسى به‌رله‌وه‌ى بڕوانام ه به‌دواداچوونه‌کانمان له‌کۆى ئهو ( )143فۆرم ه نزیکه‌ى نۆ فۆرمیان بێت حه‌ز و خولیایه ،ئه‌گه‌ر که‌سێک بڕوانامه‌ى زانکۆ و په‌یمانگا و سه‌رجه‌م مه‌رجه‌کانى تێدای ه ک ه وه‌زاره‌ت دایناوه .له‌وه‌شدوا ک ه سه‌ره‌راى دکتۆراشى هه‌بێت سودى نییه ئه‌گه‌ر کار له‌بواره‌که‌دا نه‌کات». پشتیوان پێیوایه جیاوازى نه‌کرێت له‌وه‌رگرتنى ئهو رۆژنامه‌نوسانه‌ى بوونى ئهو مه‌رجان ه له‌کۆتادا تاقیکردنه‌وه‌یه‌کیان ده‌که‌ین ئه‌گه‌رهات و ده‌ربچن ئهو کات وه‌رده‌گیرێن که به‌بڕواى من رهنگه لهو هه‌شت که‌س ه ک ه ل�ه‌ده‌زگ��ا ئه‌هلییه‌کان و حزبییه‌کاندا ک��ارده‌ک �ه‌ن ،ده‌ڵێت «به‌بێ دوو که‌سیش ده‌رنه‌چن .پێشوایه که واسته له‌وه‌رگرتنى فۆرم و ده‌رچووندا جیاوازى رێگ ه به‌خوێندن بده‌ن شتێکى باش ده‌بێت بۆ ئه‌وه‌ى ههریهکه، له‌ڕۆژنامه‌نوسانى حزبى و ئه‌هلى به‌بیرکردنه‌وه‌ى ج��ی��اوازه‌وه خزمه‌ت ناکرێت و وتى «به‌هیچ جۆرێک واسته نهکراوه و ناشکرێت». ئارام خدر ،رۆژنامه‌نوس ،ئاماژه‌یکرد به‌بڕیارى وه‌رگرتنى رۆژنامه‌نوسانى به‌بواره‌ک ه بکه‌ن». له‌زانکۆ و په‌یمانگاکان به‌باشزانى و وتى «بێگومان ئهو بڕیاره کارێکى
فۆتۆ :په‌ژار محه‌مه‌د
زۆرن ئ�هو که‌سانه‌ى سنور که‌ریم ب����وون����ه‌ت����ه ه���ه‌ڵ���گ���رى خه‌مه‌کانى ژنان‌و رۆژان ه ل �ه رێ��گ �هى ن��وک��ى قه‌ڵه‌مه‌کانیانه‌و‌ه خه‌بات ده‌که‌ن له پێناو به‌ده‌ست هێنانى مافه‌کانیان و ئ���ازادى‌و ه �ه‌وڵ��دان بۆ دۆزینه‌وه‌ى ڕێگه چ��اره‌و بنه‌بڕکردنى ک��ێ��ش �ه‌ک��ان‌و ت��ێ��گ�هی��ان��دن��ى ڕه‌گ����ه‌زى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ل�ه‌م��اف و داواک��اری�ه‌ک��ان��ى ژنان. ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى گشتى کێشه‌کانى نێوان دوو هاوسه‌ر ،هه‌ر له‌تێنه‌گه‌یشتن و کێشه‌و ش �ه‌ڕو ئ���اژاوه‌ى ن��اوم��اڵ تا ده‌گات به جیابوونهوه یان توندوتیژى، ی���ان زۆرج������ار ک���ارده‌گ���ات���ه رودان����ى ت��راژی��دی��ا ،ک�ه تێشیدا ژن باجه‌که‌ى ده‌دات ،زۆرج����اری����ش ک��ێ��ش�ه‌ک��ان��ى ن��ێ��وان دوو ه��اوس�ه‌ر ده‌گ�ه‌ڕێ��ن��ن�هوه بۆ ن��زم��ى ئ��اس��ت��ى رۆش��ن��ب��ی��ری و لێک تێنه‌گه‌یشتنى نێوانیان ،رۆژان �ه قس ه له‌وه‌ده‌کرێت که هۆکارى توندوتیژى و پێشێلکردنى مافى ژنان ده‌گه‌رێته‌و‌ه بۆئه‌قڵێتى پیاوساالرى و ته‌ماشاکردنى ژن وه‌ک کااڵ یاخود هه‌ندێک جار وه‌ک ک��ۆی��ل �هی �ه‌ک س �هی��رده‌ک��رێ��ت، که ژن ب��ۆى نیه بچێته ده‌ره‌وه‌و کار ب��ک��ات و م��اف��ى ق��س �ه‌ک��ردن��ى ن��ی�ه و ته‌نها ده‌توانێت له‌چوارچێوه‌ى ماڵدا بمێنێته‌وه‌و خ��زم�ه‌ت��ى م��اڵ ب��ک��ات و ب�ه‌ده‌م داواکاریه‌کانى هاوسه‌ره‌که‌یه‌و‌ه بچێت منداڵ په‌روه‌رده‌بکات ،زۆربه‌ى که‌س پێیان وایه که ئه‌م کێشهیه ته‌نها له‌نێو چینى نه‌خوێنده‌وار و نارۆشنبیردا ه�هی��هو ه��ۆک��اره‌ک�هى ده‌گ��ی��ڕن��ن�هوه بۆ ن �ه‌زان��ى ون��زم��ى ئ��اس��ت��ى رۆش��ن��ب��ی��رى، ک�ه‌ئ�ه‌م�ه تائاستێک ڕه‌وای����ه ،ب �ه‌اڵم ئهمه ئهوه ناگه‌یه‌نێت که ته‌نها چینى نه‌خوێنه‌ده‌وار کێشه‌یان ههیهو بونه‌ت ه هۆى سه‌ره‌کى کێشه‌کان‌و بهپێچهوانهوه ه���ه‌رچ���ى ک���ه‌س���ى ڕۆش��ن��ب��ی��ر ه �هی � ه بێکێشه‌یه‌و به‌ئاسوده‌ى ده‌ژین وبێ ئه‌وه‌ى ڕووبه‌ڕوى هیچ گیروگرفتێک بێتهوه، به‌پێچه‌وانه‌یه ب��اوه‌ڕم وای�ه ڕێژه‌یه‌کى زۆرى ئه‌وانه‌ى کێشه‌ى هاوسه‌رییان ههیه له‌چینى خوێنده‌وارانن و ئاستى ڕۆش��ن��ب��ی��ری��ان زۆر ب����ه‌رزه ب�ه‌ڵ��گ�ه‌ش ب��ۆ ئ���هوه ئ �هو ئ��ام��اران�هی�ه ل �ه‌دادگ��اوه ده‌رده‌چێت ،ئێستا هۆکاره‌کان پێچه‌وان ه ب��ون �ه‌ت �هوه ڕێ��ژه‌ی �ه‌ک��ى زۆرى پ��ی��اوان خ����اوه‌ن ئه‌قڵیه‌تێکى پ��ی��اوس��االری��ن، زۆرج����ار ب �ه‌س �ه‌ر زاره‌ک����ى پشتیوانى ب���ن���ه‌ب���ڕک���ردن���ىت���ون���دوت���ی���ژى ده‌ک����ه‌ن له‌کاتێکدا به‌شێوه‌ى ک��ردار جێبه‌جێى ناکه‌ن بگره باوه‌ڕیشیان پێى نیه. له‌هه‌مان کاتدا ژنانى رۆشنبیریش ب�ه‌ه��ی��چ ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ده‌س���ت ب����ه‌ردارى بچوکترین مافیان نابن له‌ئه‌نجامدانى بچوکترین ههڵه له‌الیه‌ن پیاوهوه ،لێره‌و‌ه سه‌رچاوه‌ى کێشه‌کان ده‌ست پێده‌کات، به‌په‌یڕه‌وکردنى ئه‌م ئه‌قڵیه‌ته دواکه‌وتو‌ه له‌الیه‌ن پیاوهوه قبوڵ نه‌کردنى له‌الیه‌ن ژن �هوه ،بێگومان ڕێ��ژه‌ى زۆرى پیاوان حه‌ز ناکه‌ن هاوسه‌ره‌کانیان که‌سێکى ڕۆشنبیرو چاوکراوه بن تا که‌مترین داواک���اری���ی���ان ه�ه‌ب��ێ��ت ،چ��ون��ک�ه ژن��ى ڕۆشنبیر به‌هیچ شێوه‌یه‌ک مساوم ه ن���اک���ه‌ن ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ر م��اف �ه‌ک��ان��ی��ان هه‌رئه‌مه‌شه که‌زۆربه‌ى جار وا له‌پیاو ده‌ک��ات ده‌ستبه‌ردارى هاوسه‌ره‌کانیان بن و ژنانیش ناتوانن مافه‌کانى خۆیان پشت گوێ بخه‌ن ،بۆیه ژیانى ته‌نیاى هه‌ڵده‌بژێن و دواج��ار داواى جیابونه‌وه ده‌ک���ه‌ن .ل�ه‌ک��ۆت��ای��دا ده‌ڵ��ێ��م ت��ا پ��ی��اوان بڕوایان به‌عه‌قڵیه‌تى پیاوساالرى بێت ئه‌م کێشهیه ب�ه‌رده‌وام ده‌بێت ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ژنى که‌سێکى ڕۆشنبیر بێت چونکه پێش ئ �ه‌وه‌ى ژن ه��ان بدرێت بۆ داوا کردنى مافه‌کانى ،هه‌وڵبدرێت ب��ۆ گ��ۆڕی��ن��ى ع�ه‌ق��ڵ��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا و بنه‌بڕکردنى عه‌قڵیه‌تى پیاو ساالرى، ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌دا نیم ئ��اف��ره‌ت ده‌س��ت�هو وه‌ستان دابنیشێت تاوه‌کو پیاو مافى بۆده‌سته‌به‌ر بکات ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماده نه‌بێت به‌دانى بچوکترین قوربانى لهو پێناوه‌دا ،پێشم وای�ه بنه‌بڕکردنى کێشهکه له گۆڕینى ئه‌قڵى پیاوهوه ده‌ست پێده‌کات.
دکتۆر ه ئامانج: گه‌رما ،جگه‌ره ،مه‌شروب و قه‌ڵه‌وى هۆکار ه بۆ توشبوون ب ه نه‌زۆکى
مه‌رجه‌ى پیاوه‌که‌ى کێشه‌ى نه‌بێت و ئهو کات‌ه هێلکه‌کانى گ �ه‌وره‌ب��وون له‌ڕێگه‌ى به‌نجێکى ئاساییه‌و‌ه هێلکه‌کانى ده‌رده‌هێنین ،ئه‌وکات تۆوى پیاو ژنه‌ک‌ه تاسێ رۆژ له‌الى خۆمان ده‌هێڵینه‌و‌ه و منداڵێکى باشى بۆ دابین ده‌که‌ین، به‌اڵم پله‌ى حه‌راره‌تى ئهو هێلکه‌یه‌ى ده‌رى ده‌هێنین ده‌بێت وه‌ک پله‌ى حه‌راره‌تى سکى ژنه‌که‌بێت ،که ئهو حه‌راره‌ته‌ى سکى ژنه‌ک‌ه و منداڵه‌ک‌ه ده‌بێت ( )37پل‌ه بێت ،هه‌تا ئهو مێز‌ه له‌سه‌رى داده‌نێن و حه‌زانه‌ک‌ه و ئهو ده‌رمانه‌ى بۆشى داده‌نرێت هه‌موویان له‌پله‌ى ()37دا ده‌بێت و ئه‌گه‌ر به‌رزونزمى ڕووب���دات منداڵه‌ک‌ه ده‌م��رێ��ت ،ئ�هو ژنان‌ه ئه‌م کاره‌یان بۆ ئه‌نجام ده‌درێت ئه‌گه‌ر بیه‌وێت پاش پێنج ساڵ منداڵێکى ترى له‌وتۆو‌ه دیسان بۆ ده‌رده‌هێنینه‌وه. چه‌تر :پیاو و ژن ماوه‌ى چه‌ند ساڵ یه‌کترى نه‌بین حاڵه‌تى نه‌زۆکى توشیان ده‌بێت؟ ئهمه هۆکارێکى زۆرگرنگ‌ه بۆ توشبوونیان و ههمووئهو کچ کوڕانه‌ى هاوسه‌رگیرى ده‌که‌ن تاکو یه‌ک ساڵ پێیان ناوترێت نه‌زۆک ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام پێکه‌وه‌بن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ماوه‌ى نزیکه‌ى مانگێک یان پازد‌ه رۆژ له‌یه‌ک دووربن تاپێنج ساڵ ناتوانرێت به‌نه‌زۆکى ناویان لێ بنرێت ،بۆیه ده‌بێت به‌النى که‌مه‌و‌ه رۆژنا رۆژێک ئهو جوت بوونه هه‌بێت له‌نێوان پیاو ژندا. چه‌تر :باس له‌و‌ه ده‌کرێت حاڵه‌تى له‌بارچون ههیه به‌ڕێگه‌ى بلورى ئهمه چۆنه؟ رۆژان‌ه ژنان دێن بۆ له‌بارچوون به‌ڕێگه‌ى بلورى و ئێستاحاڵهتهکه زیاتر بووه ،به‌هۆى کێشه‌ى ده‌رونى و نه‌خۆشییه‌و‌ه رێژه‌ک‌ه زیاتر ده‌بینین له‌جاران ،ئه‌م حاڵه‌ته‌ش زیاتر نییه ل ه له‌بارچوونى ئاسایى. چه‌تر :له‌ماوه‌ى چه‌ند رۆژدا هه‌ست به‌دروست بوونى منداڵ ده‌کرێت به‌ڕێگه‌ى بلورى؟ هه‌ستى پێناکرێت له‌شازده‌ى عاد‌ه بۆى داده‌نێین و دواىبیست رۆژ پشکنین ده‌کات و ده‌رده‌که‌وێت ،سکه‌ک‌ه ده‌بێت یان ره‌حمه‌ک‌ه وه‌ریگرتوو‌ه ئهو کات ده‌رده‌که‌وێت ،هه‌ندێکجار ژنه‌ک ه هیچ کێشه‌ى نییه و بۆى داده‌نێین دواتر له‌سکیدا ده‌پوکێته‌وه، ماندوبوونى زۆر و پاره‌ى زۆرده‌وێ��ت و چه‌ند هۆیه‌ک ههیه له‌جیهاندا تائێستا دیارنیی‌ه له‌سه‌ر ئه‌م پوکانه‌وه‌یه ،یاخود زۆرکات تۆوى پیاوه‌ک‌ه وه‌رده‌گرین تادوو مانگ کێشه‌ى نییه یان پۆشاکى ره‌حمى ژن منداڵ وه‌رناگرێت ،له‌جیهاندا به‌دواى هۆکارى ئه‌م کێشانه‌دا ده‌گه‌ڕێن. چه‌تر :به‌اڵم هاواڵتیان نیگه‌رانن له‌زۆرى پاره‌که‌ى به‌رامبه‌ر له‌دایکبوونى منداڵێک؟ چه‌ندى ده‌وێت له‌ڕووى مادییه‌وه؟ ئهو نه‌شته‌رگه‌رییه‌ى ئه‌نجامى ده‌ده‌ین له‌ڕووى نرخهکهیهوهیهک نرخ‌ه لێره‌و له‌ده‌ره‌وه‌ى واڵتیش که نزیکه‌ى ( )25وه‌ره‌قه‌ى ده‌وێت و ده‌رمانه‌کانمان گرانه. چه‌تر :ژنان زۆرکات حه‌بى مه‌نع به‌کارده‌هێنن ئهمه ده‌بێت ه هۆکارێک بۆ توشبون به نه‌زۆکى؟ هه‌ندێک جار که ژنێک منداڵى ده‌بێت له‌وله‌ب داده‌نێت وزۆرکات ده‌بێت‌ه هۆکارى گیرانى بۆریه‌کان ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌ژێر چاودێرییه‌کى باش دابێت مه‌رج نییه توشى ئیلتیهابات ببێت، یان هه‌ندێک جار حه‌ب خ��واردن به‌بێ رێنماى و ئاگادارى
دکتۆر زۆرجارده‌بێت‌ه نه‌زۆکى. چه‌تر :هیچ زه‌مانێک ههیه به‌رامبه‌ر ئ�هو مندااڵنه‌ى دروست ده‌بن به‌م ڕێگه‌یه؟ دواتر توشى کێشه‌ى جه‌سته‌ى و که‌م و کورتى نابنه‌وه؟ هیچ جیاوازییان نییه له‌گه‌ڵ منداڵى سروشتى که ماوهىسێ رۆژ له‌الى ئێمه ده‌مێنێته‌وه. چه‌تر :حاڵه‌تى منداڵبوونى دووان‌ه یان سیان‌ه چۆنه؟ به‌شێوه‌یه‌کى زانستى و جیهانیان‌ه ده‌بێت له‌نێوان دوو بۆسێ منداڵ بگهڕێنینهوه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى نه‌وه‌ک ئه‌وه‌ى له‌ژووره‌و‌ه دایده‌نێین ببێت‌ه دوانه ،چونکه دوانه‌مان داناوه دواتر بووه‌ت ه سیان و گه‌ڕاندومانه‌ته‌و‌ه بۆ ئهو کهسانه. چ �ه‌ت��ر :له‌ئێستادا ن �ه‌زۆک��ى ل �ه‌ک��وردس��ت��ان��دا له‌ئاستى که‌مبوونه‌و‌ه یاخود زیادبوونه‌دایه؟ له‌هه‌موو جیهاندا به‌ره‌و زیادبوون هه‌نگاوى ناو‌ه و ههمووئهو هۆکارانه‌ى پێشتر ئاماژه‌م بۆکرد ،وه‌ک گه‌رماو ده‌رونى و...هتد ،یان خه‌ڵک ههبووه هاتوونه‌ت‌ه الى ئێمه ده‌ڵێت ژن دههێنمهوه ئه‌گه‌ر ژنه‌که‌م سکى نه‌بێت ،یاخود کچ ههبووه زه‌واجى نه‌کردو‌ه سه‌ردانى کردوین ده‌ڵێت بزانن منداڵم ده‌بێت، ئه‌م حاڵهته ده‌رونییان‌ه گرفت‌ه بۆیان و مانه‌وه‌ى ل�ه‌الى ئهو کهسانه و دواتر ده‌بێت‌ه حاڵه‌تى نه‌زۆکى.
[ ئا /دانیار و جه‌زا ] دواى ئه‌وه‌ى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵو توێژینه‌وه‌ى زانستى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بڕیاریدا به‌دابینکردنى هه‌شت کورسى خوێندن له‌زانکۆکان کۆلێژى زانست ه مرۆڤایه‌تییه‌کان – به‌شى راگه‌یاندن. به‌شێک له‌رۆژنامه‌نوسان پێیانوای ه ده‌ستێوه‌ردان له‌الیه‌ن حزبه‌و‌ه ده‌بێت.
ئایین بە حەرامی دەزانێت ...پیاوان لەئارایشدا السایی ژنان دەكەنەوە [ ئا /ئارام شه‌مێرانى ]
ئارایش کارێکى رۆژان��هى زۆرێ��ک له‌گه‌نجان و ژن��ان لهپێناو مانه‌وه‌ى روخسارێکى سه‌رنجڕاکێش و جواندا ده‌یکه‌ن ،ژنان وه‌ک سروشتى خۆیان له‌پێش پیاوانه‌و‌ه ئه‌مه‌یان کردووه و شێوازى زیاتر و شوێن‌و ئامێرى پێشکه‌وتوى تایبه‌ت و چه‌ندین پسپۆڕیشیان ههیه له‌م بواره‌دا ،له‌کوردستاندا هێشتا قسه‌ى له‌باره‌و‌ه ده‌کرێت هه‌ندێ که‌س به‌حه‌اڵ ڵ و هه‌ندێکى تر به‌حه‌رامى ده‌زان��ن و خاوه‌ن دوکانه‌کانیش به‌سه‌ر دوو الیه‌ندا دابه‌ش بوون‌و مه‌الکانیش پێیانوای‌ه ئهمه له‌ڕووى شهرعهوه حهرامه. سه‌رتاشخانه‌ى مه‌وله‌وى له‌هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید که ماوه‌ى ( )18ساڵ ه ئه‌رکان حهمه ساڵح تێیدا کارده‌کات ،ئه‌م پیشه‌ى هه‌ڵبژاردوو‌ه و پێشتر
به په‌ت ده‌م و چاوى چاک کردوه ،به‌اڵم له‌وکاته‌وه‌ى چووه‌ت‌ه الى مه‌الو پێیان وتوو‌ه دروست نییه ئه‌میش وازى لێهێناو‌ه و ئیتر ئهو کاره ناکات‌و پاره‌که‌ى به‌حه‌رام ئه‌زانێت ،ئه‌رکان ده‌یه‌وێت به‌پاره‌ى حه‌اڵ ڵ بژى‌و منداڵه‌کانى پهروهرده بکات و هه‌رگیز جارێکى تر ده‌م و چاوى که‌س له‌موى زیاده پاک ناکاته‌و‌ه با پاره‌یشى ده‌ست نه‌که‌وێت. عیرفان محه‌مه‌د ،ته‌مه‌ن ( )33ساڵ‌و سه‌رقاڵ به‌پیشه‌ى به‌ستنى سه‌قفى مااڵنه‌و‌ه ئاماژه‌ى کرد که برۆ باریککردنه‌و‌ه و په‌ت له‌ڕومه‌تدان ناسروشتیی‌ه پێشیوای‌ه ئه‌گه‌ر که‌سێک موى زۆرى هه‌بوو ئهوه دشێت الى ببات و وتى :به قه‌ناعه‌تى خۆم قس‌ه ئه‌که‌م نه‌ک وه‌ک دین هه‌موو که‌سێک خوا چۆنى دروس��ت ک��ردووه وایش جوانه ،هه‌ی ه حاڵه‌ته‌که‌ى ناسروشتیی‌ه و مویه‌کى زیاد له‌ڕاده‌ی ههیه ئهوه ئه‌کرێ الیبات به‌شێوازێکى رێکوپێک ،هیچ کات ئاماده‌نیم ده‌ستکارى برۆم ب��ک�ه‌م و ده‌زوو ل �ه‌ده‌م و چ��اوم ب��ده‌م‌و پێیشم ره‌فزه ،به‌اڵم به‌مه‌قه‌ست ئ�هو م��ووه زی���اده‌ى ک ه پێم جوان نییه ،الیئه‌به‌م ئ�����ه‌وی�����ش ب�����ۆ ری���ش به‌ته‌نها» .پێشیوای‌ه ئه‌م ک��اره هى پیاو نییه و نابێت پیاو کارى ژنان بکات و وت��ى :راست نییه پ��ی��او ت�ه‌داخ��ول��ى ئ���هو م �ه‌ج��ال �هى ژن��ان بکات ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى من ئ�هوه به‌ئیشێکى ژنان ه ئه‌زانم». هه‌ڵۆ ن��ادر ،خاوه‌نى سه‌رتاشخانه‌ى هامنۆ، له‌ساڵى ()1992ه‌وه‌وه ئهمه پیشه‌یه‌تى له‌باره‌ى الب��ردن��ى م��وى زی��اده‌ى ده‌م���وچ���اوى نێرین‌ه و برۆ باریک کردنه‌و‌ه و ژێر برۆ البردنه‌و‌ه وتى «له‌سه‌ره‌تادا که ده‌ستم پێکرد نه‌مئه‌زانى ،به‌اڵم
ورده ورده ده ساڵه ئه‌وه‌ى بڵێ برۆم بۆ چاک بکه بۆى ئه‌که‌م». ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد که ئهو له‌البرنى مودا به په‌ت سڵناکاته‌و‌ه وتى: زۆر شاره‌زاییم نییه ،به‌اڵم سڵى لێناکه‌مه‌و‌ه و ده‌یکه‌م ،وتیشى :زۆر به‌خراپى نازانم گوایا دهچێته بوارى مه‌کروهه‌و‌ه و کارى ژنانه‌و‌ه و گوناهه‌که‌یشى ناکه‌وێت‌ه ئه‌ستۆى من. هه‌ڵۆ درێژه‌ى به‌قسه‌کانیدا و هێماى بۆ ئه‌وه‌کرد کوڕ ههیه سه‌رکوڵم و لێوی سور ئه‌کات‌و برۆیشى وه‌ک برۆى ژن لێئه‌کات. عوسمان عه‌بدواڵ ،ته‌مه‌ن ( )35س��اڵ ،پێشمه‌رگه‌ی‌ه هێما بۆ ئهوه ده‌کات گه‌ر بێت و ده‌ستکارى جوانکارى له‌ده‌موچاویدا نه‌کات ئه‌وا وه‌ک مرۆڤى کۆنى لێدێت و جه‌ختى له‌مه‌کرده‌و‌ه و وتى «ئهو مه‌سه‌ل‌ه زۆر جێگه‌ى بایه‌خ نییه له‌الم ،چونکه ئه‌گه‌ر ده‌موچاوم چاک نه‌که‌م وه‌ک مرۆڤه کۆنه‌کانى سه‌رده‌مى زووم لێدێت و منیش وه‌ک گه‌نجێک حه‌زم له‌خۆجوان کردن‌ه و هه‌تا ده‌شمرم هه‌ر به‌رده‌وامم له‌البردنى به‌ده‌زوو له ()1997هوه الیئه‌به‌م‌و پشتى برۆیشم رێک ئه‌که‌مه‌وه« .ئاماژه‌یکرد به‌وه‌ى که جارى وا ههبووه چووت ه الى سه‌رتاش مو‌ه زیادکانى ده‌موچاوى بۆ النه‌بردوو‌ه گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه و له‌شوێنێکى تر چاکى کردوه ،عوسمان ،ده‌رباره‌ى ماکیاژى کوڕانیش دوا و وتى :ئهوه شه‌رم‌ه و کارى ژنانه‌ی‌ه و به‌باشى نازانم. ش��اره‌زا له‌بوارى نه‌خۆشییه‌کانى پێست ،گواڵڵ‌ه قادر مه‌حمود، به‌چه‌ترى راگه‌یاند «م���رۆڤ کاتێ ل�ه‌دای��ک ب��وو م��وو له‌سه‌ر پێستیه‌تى‌و که گه‌وره‌بوو به‌هۆى هۆڕمۆناته‌و‌ه ئهو مووان‌ه ره‌ش ده‌بن و ده‌زوو به‌کارهێنانیش هیچ خراپ نییه له‌ڕووى ته‌ندروستییه‌و‌ه و بۆ ماوه‌یه‌کى کاتى ئهو مووان‌ه نایه‌نه‌وه ،به‌اڵم له‌یزه‌ر بۆ هه‌میشه‌یى بنه‌بڕى ئه‌کات ،ئه‌وه‌ى خراپ‌ه ئهوهیه ئه‌گه‌ر له‌سه‌رتاشخانه‌کاندا ئهو سه‌رتاشه‌ى که ده‌زوو به‌کار ده‌هێنێت ئاگاى له‌مه‌رجه‌کانى ته‌ندروستى نه‌بێت یان خۆى نه‌خۆشى هه‌بوو ده‌مامکى نه‌به‌ست ئه‌وا ئهو سه‌رتاشخان ه ده‌بێت‌ه سه‌نته‌رى باڵوبوونه‌وه‌ى نه‌خۆشییه‌کانى پێست و به‌شێوه‌ى زیپکه‌ى بچووک له‌سه‌ر پێستى ئهوانه ده‌رئه‌که‌وێت که سه‌ردانى ئهو که‌س‌ه ده‌که‌ن‌و ئهو میکرۆبه‌ى که که‌س‌ه نهخۆشهکه هه‌ڵگرێتى به ئاسانى له‌ڕێگه‌ى ده‌ست نه‌شتنى موو البه‌ره‌که‌و‌ه ئه‌گوێزرێته‌و‌ه و هه‌وکردن دروست ده‌کات له‌سه‌ر پێست ،ده‌رمان به‌کارهێنان‌و موکێش به‌کارهێنانیش هیچ کاریگه‌ریه‌کى نه‌گه‌تیڤى نییه». پێشنوێژ و وتار خوێنى مزگه‌وتى شێخ عێزه‌دین ،له‌هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید عه‌بدولدائیم هه‌ورامانى ،به(چه‌تر)ى وت :ده‌ستکارى کردنى موى برۆ بۆ پیاوان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک حهرامه و نادروست‌ه له‌ڕووى شهرعهوه، هه‌روه‌ها تاشینى مووى ریشیش حهرامه و غه‌یرى برۆیش له‌سه‌ر رومه‌ت که‌راهه‌تى ههیه و هه‌ندێک له‌عوله‌مایانیش ئه‌فه‌رمون دروسته.
«ده‌م و چاوم چاک نه‌که‌م ،وه‌ک مرۆڤه کۆنه‌کانی سه‌رده‌می زوم لێدێت»
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
9
خوێندنه‌و‌ه و شوناسى گه‌نج حه‌یده‌ر ناسیح ب���ێ���گ���وم���ان م����رۆڤ له‌ڕووى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه ره‌گ������ه‌زێ������ک������ى ه����ه‌م به‌کارهێن‌ه و ه�ه‌م به‌رهه‌مهێن ،لهپێناو ئ �ه‌وه‌ش��دا ک �ه ژی���ان ب����ه‌رده‌وام ب��ێ��ت ،ئهو هاوکێش‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیان‌ه ب����ه‌رده‌وام ل ه س�����وڕدان ،ئ �ه‌م �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر به‌شێوه‌یه‌کى گشتى بڕوانین‌ه مهسهلهکه .خۆ ئه‌گه‌ر ئهو هاوکێشه‌ی‌ه تایبه‌تتر بکه‌ین و جه‌خت بخه‌ین‌ه س �ه‌ر شوناسى (ئیندیڤیجوال) تاکه‌کان ،ئ �ه‌وا ده‌بینین ه�ه‌ر که‌سێک له‌قۆناغێک له‌قۆناغه‌کانى ژیانیدا ره‌نگ ه چاالکتر بووبێت له‌سه‌رده‌مێکى تر ،ئه‌مه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ چه‌ندین هۆکارى ژیارى. گه‌نجیش هه‌م وه‌ک شوناسى مرۆڤ ب���وون ،ه��ه‌م وه‌ک یه‌کێک ل �ه‌ڕه‌گ �ه‌ز‌ه کاریگه‌ره‌کانى کۆمه‌ڵگ‌ه له‌ژێر سێبه‌رى ئهو هاوکێش‌ه و سوڕ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌دا بووه و ده‌بێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى گه‌نج جیاده‌کاته‌و‌ه ئ �هو یاخیبوون و سه‌رکێشیانه‌یه‌تى ک ه زۆرج��ار ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ مێژوو، له ئێستاشدا ،ده‌بینین بووه به سه‌رچاوه‌ى چه‌ندین داهێنان و شۆڕشى سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى. ل��ێ��رهوه ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى گه‌نج کاریگه‌ر‌ه و سه‌رمه‌شقى زۆرب���هى گ��ۆڕان��ک��ارى و داه��ێ��ن��ان�ه‌ک��ان�ه ل �ه م �هی��دان��ى سیاسى و ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى و زۆر الی �ه‌ن��ى دی��ک �ه‌دا، گرنگه ئ�هو شوناس‌ه بپارێزێت و پ�ه‌ره‌ى پێبدات و نه‌هێڵێت کاڵ ببێتهوه و بکه‌وێت ه ژێر کاریگه‌رى شته‌کانى ت��رهوه ،چونک ه ده‌بێت گه‌نج هه‌وڵبدات کاریگه‌رى ئیجابى بخات‌ه سه‌ر کۆمه‌ڵگ‌ه به‌واتا فراوانه‌که‌ى. بۆ دروستکردنى ئ �هو کاریگه‌ریه‌ش، پ��ێ��وی��س��ت �ه گ��رن��گ��ی��ی �ه‌ک��ى زۆر ب���دات به‌خوێندنه‌و‌ه و خۆ ڕۆشنبیرکردن ،چونک ه سه‌ره‌نجام ئهوهیه ده‌یبات به‌ر‌ه و ئهو شوناس ه گرنگه. بهداخهوه له واڵتى ئێمه ،که واڵتێکى ت��ازه پێگه‌یشتووین و هێشتا به‌ته‌واویش نه‌که‌وتوینه‌ت‌ه ژێر کاریگه‌ری‌ه خراپه‌کانى شه‌پۆلى جیهانگیرى به‌رده‌وامه‌وه ،ده‌بینین سستیه‌کى زۆر ل �هو رووه‌و‌ه ده‌بینرێت، ئه‌مه‌ش به‌شێکى دهگهڕێتهوه بۆ خودى گه‌نج ،ب �ه‌اڵم به‌شى زۆرى له ئه‌ستۆى ده‌سشه‌اڵتى سیاسى و به‌ڕێوه‌بردندایه ،جگ ه له‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت هیچ پرۆژه‌یه‌کى نییه بۆ گه‌نج ،ده‌بینین ته‌نانه‌ت له‌ناوه‌نده‌کانى خوێندندا لهو ته‌مه‌نه‌دا که گه‌نج ئاماده‌ى فێربوونه ،ئێمه مه‌نهجه‌کانمان خوێندکار بێتاقه‌ت ده‌ک��ات و وایلێده‌کات ڕقى ل ه خوێندن و خوێندنه‌وه‌ش ببێتهوه ،ئه‌مه‌ش سه‌ره‌نجام واده‌ک��ات گه‌نج له‌الیه‌ک واز له خوێندن و خوێندنه‌و‌ه بهێنێت ،له‌الیه‌کى تریشه‌و‌ه وایان لێده‌کات چیتر ئهو شوناس ه ون بکه‌ن و ب �هره و ئاراسته‌یه‌ک بڕۆن ک �ه م��ای �هى مه‌ترسی‌ه ب��ۆ س��ه‌ر خۆیان و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه‌ش .ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى ک �ه ئهو شوناسه‌ى ونکرد و وه‌ک ئ�ه‌ون��اى پێش خ��ۆى بیرى ک���رده‌و‌ه ئیتر ئ �هوه ناتوانێت ئه‌رک‌ه سروشتیه‌که‌ى خۆى به‌جێبگه‌یه‌نێت و کۆمه‌ڵگه‌ش لهو سوڕه‌دا توشى مه‌له‌ل و راوه‌ستان ده‌بێت. بۆیه پێویسته له‌سه‌ر گه‌نجان زیاتر و زی��ات��ر گرنگى ب�ه‌خ��وێ��ن��دن و خوێندنه‌و و پاراستنى ئ�هو شوناس‌ه سروشتییه‌یان بده‌ن ،تاوه‌کو کاریگه‌رى و پێگه‌ى خۆیان هه‌بێت له‌کۆمه‌ڵگه‌دا و سود له‌به‌هر‌ه و تواناکانیان وه‌ربگیرێت ،وه ده‌سه‌اڵتیش له‌سه‌رى پێویسته که به چه‌نده‌ها شێو‌ه هاوکارى گه‌نجان بکات تا به‌ر‌ه و هه‌ڵدێر و ئ��اراس��ت�هى نامۆ ن���ه‌ڕۆن و سه‌ره‌نجام کۆمه‌ڵگه‌ش توشى زیان نه‌بێت.
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
8
ته‌نها نه‌خوێنده‌وارى هۆکارى دروست بوونى کێشه‌کان نیه
[ دیدارى /ئاراس عوسمان ] به‌م سااڵنه‌ى دوای��ى جیهان رووب��ه‌ڕوى هه‌ندێک گرفتى ته‌ندروستیی‌ه و به‌تایبه‌تى هه‌رێمى کوردستان تاهه‌نوکه، به‌پێى ئهو ئامار و داتایانه‌ى له‌الیه‌ن ناوه‌ند‌ه جیاوازه‌کانى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نییه‌و‌ه ئه‌نجام ده‌درێت ،زۆرێک له‌نه‌خۆشییه‌کان به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر له‌کوردستاندا بوونیان ههیه ،له‌نێویشیاندا حاڵه‌تى نه‌زۆکى ک ه بووه‌ت‌ه هۆکارى جیابوونه‌وه‌ى زۆرێک لهو که‌سانه‌ى ماوه‌یه‌کى که‌م پێکه‌وه‌بوون له‌پڕۆسه‌ى هاوسه‌رگیردا ،یاخود هێنانى ژنى دووه‌م لهپێناو خستنه‌وه‌ى ن�ه‌وه‌ى نوێ ،له‌م دی��داره تایبه‌ته‌ى رۆژنامه‌ى چه‌تردا دکتۆر‌ه ئامانج زهنگهنه باس له‌هۆکار و رێژه‌ى نه‌زۆکى و گرفته‌کانى ده‌کات. چه‌تر :نه‌زۆکى چییه و ده‌توانرێت به‌نه‌خۆشى ناوببرێت یان نا؟ چاره‌سه‌رییه‌کانى چییه؟ ناتوانین بڵێین نهخۆشییه و هه‌ندێکجار نه‌خۆشى ترهۆکاره بۆ توشبوون به نه‌زۆکى ،بۆیه نه‌زۆکى نه‌خۆشى نیی ه و چاره‌سه‌ریشى ههیه ،ئه‌م نهخۆشییه پێشتر ده‌وترا له‌نێو ژناندا ههیه ،به‌اڵم ئێستا له‌نێوان پیاو ژندا نه‌خۆشیه‌ک‌ه به‌رێژه‌ى یه‌ک ههیه ،رهنگه له‌سااڵنى داهاتوو ئه‌م حاڵهته له‌ناو پیاواندا زیاتر بێت ،به‌هۆى گۆڕانى بارودۆخى ژینگ‌ه و حاڵه‌تى ده‌رونى و سترێسه‌وه ،جاران پیاوان جۆرێک له‌شه‌رمیان هه‌بوو ک ه بڵێن توشى نه‌زۆکى بووین ،ده‌چوون دوو سێ ژنیان ده‌هێنا، به‌اڵم ئێستا پیاوان دێن و هیچ ژنێک پشکنینى بۆ ناکه‌ین تاکو پیاوه‌که‌ى نه‌بینین و پشکنینى بۆ نه‌که‌ین ،توشبوونى نه‌زۆکى له‌پیاویشدا زیاتر دهگهڕێتهوه بۆ کاتى منداڵى هه‌ندێک هۆکارى وه‌ک مله‌خڕێ که تۆوه‌کانى هه‌مووى سفر دهبێتهوه و یان توشى رووداوێک ده‌بێت یان نه‌شته‌رگه‌رى، ئه‌مان‌ه واده‌که‌ن که هێلک‌ه گونه‌کان دانه‌به‌زێت‌ه ناوکیسه‌کان و ل �ه‌ژووره‌و‌ه ده‌مێنێته‌وه ،ئه‌گه‌ر پێش حه‌وت ساڵ له‌دواى ته‌مه‌نى منداڵه‌ک‌ه ئهو هێلک‌ه گونان‌ه رانه‌کێشین‌ه خواره‌و‌ه ئه‌وا ئهو هێلکان‌ه ده‌مرن و ده‌پوێنه‌وه ،بۆیه گرنگ ه پیاوان خۆیان بپارێزن له‌گه‌رما ،جگه‌ره ،مه‌شروب خواردن و قه‌ڵه‌وى ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هۆکارێکى سه‌ره‌کیی ه
[ ئا /دلزار حه‌مید ]
بۆ نه‌زۆکى ،له‌ژنانیشدا هه‌یان‌ه له‌سه‌ره‌تاو‌ه عاد‌ه ناشۆرن ئه‌مان ه له‌ته‌مه‌نى چوارد‌ه ساڵییه‌و‌ه ده‌بێت چاره‌سه‌ر بکرێن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌ته‌مه‌نى باڵغ بوونه‌و‌ه ئه‌م هۆرمۆن‌ه ده‌ست پێده‌کات له‌الى کچان و کوڕاندا ،له‌نێوان مێشک و هێلکه‌دانى پیاوان و ژناندا و دواتر چاره‌سه‌ریان گرانه. چه‌تر :سه‌ره‌تاى کارکردن بۆ دروستبوونى منداڵ به‌ڕێگه‌ى بلورى چۆنه؟ هه‌رکاتێک پیاو و ژن هیچ کێشه‌یه‌کیان نه‌بێت وبێ هۆ منداڵیان نه‌بێت تاکو پێنج ساڵ ده‌توانن سه‌ردانمان بکه‌ن ،رۆژێک بۆ پیاو و ژنه‌ک‌ه دیارى ده‌که‌ین و تۆوه‌که له‌پیاوه‌ک‌ه وه‌رده‌گ��ری��ن و گشت ئیلتیهاب و پیسه‌که‌ى لێ به‌ڕێگه‌ى (ته‌رقیحى سه‌نعا) جیاده‌که‌ینه‌وه، ج��ارێ��ک ب���ۆى ئه‌نجام چ��������ه‌ن��������د ئ �ه‌گ �ه‌ر ه��ات��وو س �ه‌رى ده‌ده‌ی�����������ن ئه‌وکات چاندنى بلورى ن���ه‌گ���رت، ده‌ده‌ی�����ن ک �ه ل����ه‌دووه‌م بۆ ئه‌نجام عاده‌ى تا دوانزه‌یه‌مین رۆژى رۆژى ع�����اده‌ى
دکتۆر ه ئامانج
ژنه‌ک ه دێ���������ت، عیال جى ب����������������ۆ داده‌ن��ێ��ی��ن ب�����������������هو
ل دویڤ قانوونێ نابیت مه‌ال به‌رى دادگه‌هێ ژنه‌کێ مار ه بکه‌ت
ژبه‌رکو زۆرب�هی��ا خه‌لکێ کوردستانێ موسلمانن و ل دوی��ف شه‌ریعه‌تێ ئیسالمێ پێدڤى یه ل ده‌ڤ که‌سایه‌تیه‌کێ ئایینێ ژن بهێت‌ه مارکرن ،لێ دگه‌ل پێشکه‌فتنا ته‌کنولوژى ئه‌ڤرۆ یاسا ب ڤى کارى رادبیت و ل دادگه‌هێ دهێن‌ه مارکرن و ئه‌ڤێ ژى چ�ه‌ن��د گرنگى ه�هی�ه ژالی �ه‌ک��ێ ڤ �ه ک �ه‌س کچێن بچووک نه‌هینت ه�ه‌روه‌س��ان ل دوی��ف یاسایێ ژنا دووێ قه‌ده‌غه‌یه ،ئه‌ڤ یه‌ک‌ه بووی‌ه مژارام‌ه و چه‌ندین الیه‌نێن په‌یوه‌ندیدار باس لڤێ چه‌ندێ کرینه. دادوه‌ر به‌هزاد فه‌تحى ئه‌تروشى ،دادوه‌ر ل دادگه‌ها بارێ که‌سایه‌تى ل سێمێلێ دیارکر ،قانوونا بارێ که‌سایه‌تى ژ شه‌ریعه‌تێ ئیسالمێ هاتی‌ه وه‌رگرتن و مفا ژ ئاسانترین مه‌زهه‌ب هاتی‌ه وه‌رگرتن و ئه‌گه‌ر ئه‌م ل سه‌ر بابه‌تێ هه‌ڤژینیێ باخڤین ئه‌ڤ هه‌ڤژینی ه ل سه‌ر گرێبه‌سته‌کێ دهێت‌ه ئاڤاکرن دناڤبه‌را ژن و زه‌المى دا .ل ده‌مێ پێکئینانا خێزانه‌کێ ده‌سپێکێ دێ پێدڤى ب ماره‌برینێ بن ،لێ د ڤێ قوناغێ دا وه‌التى دناڤبه‌را مه‌الیى و دادگه‌هێ دا دو دل دبیت. دڤێت دادوه‌رى ب هه‌لبژێریت. خ��وت��ب�ه‌خ��وی��ن��ێ م��زگ �ه‌ف��ت��ا ش��ێ��ل��ێ م���ه‌ال زاه���د، گۆت»:م‌ه په‌یوه‌ندى دگه‌ل دادگه‌هێ ههیه ،ئه‌م وه‌کو مه‌ال چ گریبه‌ستێن ماره‌برینێ ناگرێده‌ین تا الیه‌نێن هه‌ڤژینیێ ل دادگه‌هێ ماره‌برینێ گرێنه‌ده‌ن ،ل ده‌مێ دادگه‌ه ب پێرابونێن پێدڤى رابوو ل وى ده‌مى ئه‌گه‌ر بڤێت ،دشێن قه‌ستا مه‌الیه‌کى بکه‌ن بۆ ماره‌برینێ». مه‌ال زاهد ،ئهو ژى دیارکر ئه‌م پرسیارێ ژ وه‌التیان دکه‌ین ،ئه‌گه‌ر گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ل دادگه‌هێ درست نه‌کربیت ئه‌م دبێژینێ ل دادگه‌هێ کارێ خۆ ب دوماهیک بین‌ه و پاشان ئه‌م دێ دگه‌ل وه‌بین. ناڤهاتى گوت :ملله‌ت یێ فێرى وێ چه‌ندێیه ،ل ده‌مێ که‌سه‌کێ ژنه‌ک دئینا ل دادگه‌هێ ماربرین نه‌دکر ،ل وى ده‌مى دا دادگه‌ه ماره‌برینێ که‌ت ئه‌گه‌ر ژبه‌ر زارۆکان با یان ژ به‌ر مامه‌له‌کا فه‌رمى ما ،ل وى ده‌مى دا دادگه‌ه بیژنێ دڤێت تو گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ بینى و گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ژى ل داد گه‌هێ ههیه شنو دا زه‌الم و ژن قه‌ستا دادگه‌هێ که‌ن تا ئه‌گه‌ر پینچ شه‌ش زاروک ژى هه‌بان ل وى ده‌مى دادوه‌ر نه‌شێت بیژتێ من ل ته مارکر چونکو کومه‌کا زاروکان ههیه دادوه‌ر دێ فورمه‌کێ بو درست که‌ت کو ژن و زه‌المێن ئێکن ژالیه‌کێ دى تر ڤه. دیسان گۆت :ل دووڤ قانوونا دادگه‌هێ ل ده‌مێ ژیێ کچێ دبیت‌ه ()18سال بۆ ههیه بێ وه‌لى خۆ ماربکه‌ت و پێدڤى ب وه‌لى نى نه ،ژبه‌ر وێ چه‌ندێ دادوه‌ر یێ پێگیر نى نه ب ئاماده‌بوونا وه‌لى ئه‌گه‌ر کچ یا پێگه‌هشتى بیت لێ ل ده‌ڤ م ه مه‌ال دڤێت دو شایه‌ت هه‌بن و وه‌لى ژى هه‌بیت و خاستن ودان هه‌بن تا ئه‌گه‌ر ژیێ کچێ ژ ( )18ساالن بوریت ژى بیت ل ده‌ڤ م‌ه هه‌ر پێدڤى ب وه‌لى ههیه ،لێ د گه‌له‌ک ده‌مان دا م‌ه داخاز ژ دادوه‌ران کری‌ه ڤێ ئارێشا بچیک چاره‌که‌ن .داخازا وه‌لیه‌کى ژ کچێ بکه‌ن ئه‌گه‌ر دادوه‌رى داخازا ئاماده‌بوونا وه‌لى کر و رازیبوونا وى
ل سه‌ر ماره‌برینێ وه‌رگرت ل وى ده‌مى ئه‌ز وه‌کى مه‌الیه‌ک دبیژمێ ماره‌برینا وه یا درست‌ه و چ گومان تێدا نین‌ه و ئه‌ز وه‌سان دبینم هژماره‌کا باش یا دادوه‌ران ب ڤى کارى رادبن. دادوه‌رێ دادگه‌ها سێمێلێ گۆت :قانوونێ یا دیارکرى د ماددێ()10برگا ()5دا دڤێت گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ بهێت‌ه درست کرن ل دادگه‌هێ بێ به‌رامبه‌ر دا پتر خه‌لک بهێت‌ه پالدان ،قه‌ستا دادگه‌هێ بکه‌ت بو تومارکرنا گرێبه‌ستا خۆ یا هه‌ڤژینیێ و برگێ ( )5ژ هه‌مان مادد‌ه دبێت دێ هێت‌ه سزادان ب غرامێ ژ ئێک ملیون دینار کێم تر نه‌بیت و ژ سێ ملیونان زێده‌تر نه‌بیت؛ هه‌ر که‌سێ گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ژ ده‌رڤه‌ى دادگه‌هێ دروست بکه‌ت. مه‌ال زاهد ،پیشنیاره‌ک کر و گۆت :م‌ه پێدڤى ب هنده‌ک که‌سان ههیه کو دبێژنێ رێپێدایى (م��ۆژون) دڤێت ئه‌ڤ کهسانه ب ناڤو ده‌نگ و ده‌ست سپى و شاره‌زابن ،د ماره‌برین و به‌ردان دا و دادگه‌ه توماره‌کێ ب ده‌ته‌ڤ وى که‌سى ودێ رێنماێت پێدڤى بیژتێ و دێ بۆ دیارکه‌ت هه‌ر ژنه‌کا داخازا ماره‌برینێ ژ ته کر ل وى ده‌مى دێ ل ئێک و دو مارکه‌ى و پاشان دێ ئه‌ڤ چهنده هێت‌ه نڤێسین ب ئیمزا و شایه‌ت و ئاماده‌بوونا وه‌لى بیت تا ئه‌گه‌ر به‌رى دادگه‌هێ ژى بیت و پاشان ئه‌ڤ نڤێسین‌ه دێ هێن‌ه دادگه‌هێ .دێ تومار بن ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ چهنده هاتبوو کرن
رۆژنامه‌نوسان له‌مه‌رجه‌کانى وه‌رگرتن
له‌به‌شی‌راگه‌یاندنی زانکۆ و په‌یمانگاکان ناڕازین
پرۆفایل: ئامانج ره‌حیم زهنگهنه، پسپۆڕى نه‌خۆشییه‌کانى منداڵبوون و ژنان و نه‌زۆکى و منداڵى بلورى ،ده‌رچوى زانکۆى سه‌الحه‌دین به‌شى پزیشکى ساڵى ( ،)1984ماوه‌ى ده ساڵ له‌ده‌ره‌وه له‌بوارى ئه‌م نه‌خۆشیانه‌وه کارى کردوه و ماسته‌رى هێناوه ،له‌ئێستادا به‌رپرسى سه‌نته‌رى دواڕۆژه بۆ له‌دایکبوونى منداڵى بلورى.
ئارێشێن دادگه‌ژى دا هێن‌ه چاره‌سه‌رکرن و دا ئاسانکارى ژى بیت بۆ دادگه‌هێ و بۆ هه‌وه‌التیان ژى چونکو گه‌له‌ک جه‌هه‌ن‌ه ژ دادگه‌هێ د دورن ،ل ده‌مێ ماره برینێ بێزار دبن تا دگه‌هن‌ه دادگه‌هێ ئه‌ڤ چهنده ل گه‌له‌ک ده‌وله‌تێن ئیسالمى ژى ههیه. دادوه‌رێ دادگه‌ها سێمێلێ گۆت :پێدڤى ناکه‌ت که‌س بچیت‌ه ده‌ڤ مه‌الى بۆ ماره‌برینێ ،چونکو چ جیاوازى دگه‌ل دادگه‌هێ نین‌ه ودبیت ل ده‌ڤ مه‌الیى ژن وه‌کى دادگه‌هێ یا ئازاد نه‌بیت رازیبونا خو یا درست دیار بکه‌ت ،حکومه‌ت پتر گرانتى کرنا مافان دکه‌ت ژ مه‌الیى .مه‌ال زاهدى گۆت :فقهێ ئیسالمى ب کێر هه‌مى ده‌مان دهێت و درست‌ه دادگه‌ه کور و کچان ب هنێریت‌ه بشکنینێت خوینێ و ئه‌ڤ چهنده شه‌رعیه .چ جیاوازى د ناڤبه‌را م‌ه و دادگه‌هێ دا نین‌ه بۆ ماره‌برینێ ب تنێ ئه‌گه‌ر داد گه‌ه داخازا ئاماده‌بوونا وه‌لیێ کچێ بکه‌ت و دخوازم ژ دادوه‌رێن م‌ه ڤى تشتى به‌رچاڤ وه‌ربگرن. هه‌روه‌سان دادوه‌رى گۆت :هه‌ر که‌سێ ئه‌م بزانین ماره‌برین ل ده‌ڤ مه‌الیى درست کری‌ه دێ ره‌وانه‌ى ڤه‌کولینێ که‌ین و دیار کر ،ماره‌برینا ل دادگه‌هێ باشتره بو وه‌التیان دا مافێن وان نه‌هێن‌ه خارن وه‌کى دوپات کرنا هه‌ڤژینیێ و مافێن ژنێ ژ نه‌فه‌قێ و نه‌سه‌بى و نه‌بتنێ بو الیه‌نێ ژنێ باشه ،لێ بۆ الیه‌نێ زه‌المى ژى باشتره وه‌کى ئه‌گه‌ر حکومه‌ت تشته‌کى بده‌ت بۆ وى که‌سى ئه‌وێ ژنێ دئینیت دێ گرێبه‌ستا هه‌ڤژینیێ ژێ داخ��از که‌ت و ژن ژى دێ ماره‌یا وێ دڤێ گرێبه‌ستێ دا هێت‌ه نڤێساندن و دێ مافێن وان ب درێژیا ژیانێ هێن‌ه دیار کرن ل دووڤ ڤێ گرێبه‌ستێ. دادوه‌رى ب نموون‌ه ڤه گۆت :گه‌له‌ک جاران ل ده‌مێ که‌سه‌ک مارکرنێ ل ده‌ڤ مه‌الیان دکه‌ت توشى ئارێشان دبیت ،وه‌کى زه‌الم ژنه‌کێ ل ده‌ڤ مه‌الیى مار بکه‌ت و پاشان زه‌الم ڤێ ژنێ بهێلیت ل وى ده‌مى ژن دێ چاوان شێت گه‌هت‌ه مافێن خو چونکو دبیت ئهو مه‌الیێ مار کرى مربیت یان بجیت‌ه جهه‌کێ دى تر یان شایه‌ت نه‌مابن ل وى ده‌مى دێ چ به‌لگ‌ه دده‌ستێ ژنێ دابن و هه‌مى مافێن وێ دێ ژێ چن ،مه‌ره‌ما دادگه‌هێ ژى ژ ڤێ چه‌ندێ پاراستن و دیار کرنا مافانه. دادوه‌ر به‌هزاد ،ژ مه‌الن خواست :خه‌لکێ پالده‌ن بۆ ماره‌برینێ قه‌ستا دادگه‌هان بکه‌ن چونکو ئه‌گه‌ر مه‌الن ماره‌برین کر دێ که‌فن‌ه بن سزایێ و ماددێ ( )10ژ قانوونێ ل سه‌ر مه‌الیێ ژى دچیت ئه‌گه‌ر گرێبه‌ست ژ ده‌رڤه‌ى دادگه‌هێ درست کر . ل دووماهیێ دادوه‌رى گۆت :دڤێت ماره‌برین ل دادگه‌هێ بیت ،چونکو ئه‌م کور و کچان فرێدکه‌ین بۆ پشکنینێن خوینێ دا ژ نه‌خوشێن زارۆک بوونا نه‌درست رزگار ببن و دا دیار بیت زه‌الم یێ درست‌ه یان نه و ئه‌م فرێ دکه‌ین بۆ رێڤه‌به‌ریا ره‌گه‌زنامێ دا دیار بیت کورى چ ژن به‌رى هینگێ نه‌ئیناین‌ه یان کچێ شوى نه‌کریه ،لێ مه‌ال که‌سێ نا فرێکه‌ت بۆ پشکنینا خوینێ ل ده‌مێ ماره‌برینێ دکه‌ت.
ژم���اره‌ی���ه‌ک���ى زۆر ل���ه‌رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان ه �ه‌س��ت��ان باش ه و جێگه‌ى ده‌ستخۆشییه ،به‌اڵم پێویست ه ئهو بنه‌ما زانستیانه‌ى ک ه به‌پڕکردنه‌وه‌ى فۆرم و به‌پێى دوواین ئامار ( )143فۆرم دانراون بۆ وه‌رگرتنى رۆژنامه‌نوسان وه‌ک خۆیان جێبه‌جێبکرێت و غه‌در له‌زانکۆى سلێمانى پڕکراوه‌ته‌وه ،دکتۆر سابیر بۆکانى له‌رۆژنامه‌نوسان نه‌کرێت و بابه‌تیان ه و دور له‌هه‌موو جۆره هه‌ست و ده‌ست سه‌رۆکى به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى به(چه‌تر) تێوه‌ردانێک جێبه‌جێ بکرێـت». ئه‌وه‌ى به‌الى رۆژنامه‌نوسان ئه‌وان ه فۆرمیان پڕکردوه‌ته‌وه پێیان وای ه ى راگه‌یاند «هه‌ر یه‌ک ه له‌زانکۆى سلێمانى و زانکۆى سه‌اڵحه‌دین به‌شى راگه‌یاندن بڕیاردراوه به‌دابینکردنى مه‌رجه‌کان جیاوازن ناوبراو جه‌ختى له‌مه‌کرده‌و‌ه «له‌نێو مه‌رجه‌کاندا دوو هه‌شت کورسى بۆ هه‌ر زانکۆیه‌ک بۆ رۆژنامه‌نوسان و خاڵ هه‌ی ه که ئهو رۆژنامهنوسه پێویسته ته‌مه‌نى له ( )30ساڵ زیاتر له‌ئێستادا رۆژنامه‌نوسان له‌کێبڕکێدان بۆ ده‌ستکه‌وتنى نه‌بێت و خزمه‌تى له ( )10ساڵ که‌متر نه‌بێت ،به‌بڕواى من ئه‌م ه دوو ئهو کورسییه ،به‌اڵم له‌نێو مه‌رجه‌کاندا دروستبووه ک ه خاڵى زۆر له‌یه‌ک جیاوازن و دژ به‌یه‌کن ،چونکه ئه‌گه‌ر که‌سێک ()10 ده‌ڵێت نابێت پێشکه‌شکار یان رۆژنامه‌نوس ته‌مه‌نى ل ه ساڵ خزمه‌تى رۆژنامه‌نوسى هه‌بێت نزیک دهبێتهوه له‌ته‌مه‌نى ( )30ساڵى ( )30ساڵ زیاتر بێت و رێ��ژه‌ى نمره‌کانى ل ه ( )%70یان تێپه‌ڕى کردوه و داواکارم به‌م مه‌رجه‌دا بچنه‌وه«. دان��ا عومه‌ر ،ته‌مه‌ن ( )29س��اڵ ،رۆژنامه‌نوسێکى تره و فۆڕمى که‌متر نه‌بێت و ل�ه‌ب��وارى رۆژنامه‌نوسیشدا ل ه ()10 ساڵ خزمه‌تى که‌متر نه‌بێت و به‌رهه‌میشى هه‌بێت .ئه‌م وه‌رگرتنى له‌به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى پڕکردبووه‌و‌ه پێوای ه مه‌رجان ه واده‌کات که گرفت بۆ رۆژنامه‌نوسانى داخواز ده‌ستتێوه‌ران له‌الیه‌ن دهزگاى راگه‌یاندنى حزبه‌و‌ه ده‌کرێت و وتى «زۆر بڕوام به‌و‌ه ههیه ک ه ناوم بێتهوه و وه‌ربگیرێم ،به‌اڵم به‌بڕواى من ده‌ست تێوه‌ردان دروست بکات». س��ه‌رۆک��ى ب �ه‌ش��ى راگ��هی��ان��دن س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه‌دان��ان��ى ده‌بێت له‌الیه‌ن دهزگاى راگه‌یاندنى حزبه‌کانه‌وه ،داواکارم به‌یه‌کسانى ئه‌م مه‌رجه‌کان له‌سه‌رۆکایه‌تى زان��ک��ۆو‌ه دان���دراوه یاخود کێبڕکێیه بکرێت ،هه‌موو که‌سێک به‌مافى خۆى وه‌ربگیرێت» .دانا ل���ه‌وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى ب���ااڵو ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌ى زانستییه‌و‌ه ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :له‌ده‌زگا حزببیه‌کاندا زۆرکه‌س ههیه ک ه بڕوانامه‌ى داندرابێت ناوبراو وتى «به‌بڕیارى وه‌زیرى خوێندنى بااڵ راگه‌یاندنیان نییه و حه‌زیان له‌خوێندنه ژماره‌ى کورسییه‌کانیش که‌من و توێژینه‌وه‌ى زانستى به‌نوسراوى فه‌رمى ژماره ( )14ئه‌م ه هۆکارێک ده‌بێت بۆ دروستبوونى ده‌س��ت ت��ێ��وه‌ردان و هیوادارم ى ( )986له ()2010/10/11دا به‌هه‌موو به‌شه‌کان ئه‌مه‌ش رونه‌دات. ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوسین له‌ڕۆژنامه‌ى ئاوێنه پشتیوان جه‌مال، بۆردێکین ته‌شکیل کراوین له‌نێو زانکۆ و په‌یمانگاکانى هه‌رێمى کوردستاندا و له‌وه‌زاره‌ته‌وه ده‌رچووه ئهو بڕیاره» .به‌چه‌ترى راگه‌یاند «ئه‌گه‌ر ناومان بێتهوه شتێکى خراپ نییه ،به‌اڵم سه‌رۆکى به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى ده‌رباره‌ى تائێستا من نازانم مه‌رجه‌کانى وه‌رگرتن چییه و ته‌نها تاقیکردنه‌وه‌یه‌ک ژماره‌ى دابه‌شکردنى فۆرمه‌کان دوا وتى «به‌پێى دوواین ئه‌گادارم ،ناشزانم کاته‌ک هی که‌ی ده‌بێت .ئه‌گه‌ر ده‌ست تێوه‌ردانى حزبى ئاماره‌کان ( )143ف��ۆرم ته‌نها له‌به‌شى راگه‌یاندنى نه‌بێت زۆرباش ه بۆ ئه‌وه‌ى رۆژنامه‌نوسان به‌شێوه‌یه‌کى ئه‌کادیمى پێبگه‌ن زان��ک��ۆى سلێمانى پ��ڕک��راوه‌ت �هوه و تائێستا و به‌پێى و کارى رۆژنامه‌نوسى بکه‌ن ،چونک ه رۆژنامه‌نوسى به‌رله‌وه‌ى بڕوانام ه به‌دواداچوونه‌کانمان له‌کۆى ئهو ( )143فۆرم ه نزیکه‌ى نۆ فۆرمیان بێت حه‌ز و خولیایه ،ئه‌گه‌ر که‌سێک بڕوانامه‌ى زانکۆ و په‌یمانگا و سه‌رجه‌م مه‌رجه‌کانى تێدای ه ک ه وه‌زاره‌ت دایناوه .له‌وه‌شدوا ک ه سه‌ره‌راى دکتۆراشى هه‌بێت سودى نییه ئه‌گه‌ر کار له‌بواره‌که‌دا نه‌کات». پشتیوان پێیوایه جیاوازى نه‌کرێت له‌وه‌رگرتنى ئهو رۆژنامه‌نوسانه‌ى بوونى ئهو مه‌رجان ه له‌کۆتادا تاقیکردنه‌وه‌یه‌کیان ده‌که‌ین ئه‌گه‌رهات و ده‌ربچن ئهو کات وه‌رده‌گیرێن که به‌بڕواى من رهنگه لهو هه‌شت که‌س ه ک ه ل�ه‌ده‌زگ��ا ئه‌هلییه‌کان و حزبییه‌کاندا ک��ارده‌ک �ه‌ن ،ده‌ڵێت «به‌بێ دوو که‌سیش ده‌رنه‌چن .پێشوایه که واسته له‌وه‌رگرتنى فۆرم و ده‌رچووندا جیاوازى رێگ ه به‌خوێندن بده‌ن شتێکى باش ده‌بێت بۆ ئه‌وه‌ى ههریهکه، له‌ڕۆژنامه‌نوسانى حزبى و ئه‌هلى به‌بیرکردنه‌وه‌ى ج��ی��اوازه‌وه خزمه‌ت ناکرێت و وتى «به‌هیچ جۆرێک واسته نهکراوه و ناشکرێت». ئارام خدر ،رۆژنامه‌نوس ،ئاماژه‌یکرد به‌بڕیارى وه‌رگرتنى رۆژنامه‌نوسانى به‌بواره‌ک ه بکه‌ن». له‌زانکۆ و په‌یمانگاکان به‌باشزانى و وتى «بێگومان ئهو بڕیاره کارێکى
فۆتۆ :په‌ژار محه‌مه‌د
زۆرن ئ�هو که‌سانه‌ى سنور که‌ریم ب����وون����ه‌ت����ه ه���ه‌ڵ���گ���رى خه‌مه‌کانى ژنان‌و رۆژان ه ل �ه رێ��گ �هى ن��وک��ى قه‌ڵه‌مه‌کانیانه‌و‌ه خه‌بات ده‌که‌ن له پێناو به‌ده‌ست هێنانى مافه‌کانیان و ئ���ازادى‌و ه �ه‌وڵ��دان بۆ دۆزینه‌وه‌ى ڕێگه چ��اره‌و بنه‌بڕکردنى ک��ێ��ش �ه‌ک��ان‌و ت��ێ��گ�هی��ان��دن��ى ڕه‌گ����ه‌زى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ل�ه‌م��اف و داواک��اری�ه‌ک��ان��ى ژنان. ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى گشتى کێشه‌کانى نێوان دوو هاوسه‌ر ،هه‌ر له‌تێنه‌گه‌یشتن و کێشه‌و ش �ه‌ڕو ئ���اژاوه‌ى ن��اوم��اڵ تا ده‌گات به جیابوونهوه یان توندوتیژى، ی���ان زۆرج������ار ک���ارده‌گ���ات���ه رودان����ى ت��راژی��دی��ا ،ک�ه تێشیدا ژن باجه‌که‌ى ده‌دات ،زۆرج����اری����ش ک��ێ��ش�ه‌ک��ان��ى ن��ێ��وان دوو ه��اوس�ه‌ر ده‌گ�ه‌ڕێ��ن��ن�هوه بۆ ن��زم��ى ئ��اس��ت��ى رۆش��ن��ب��ی��ری و لێک تێنه‌گه‌یشتنى نێوانیان ،رۆژان �ه قس ه له‌وه‌ده‌کرێت که هۆکارى توندوتیژى و پێشێلکردنى مافى ژنان ده‌گه‌رێته‌و‌ه بۆئه‌قڵێتى پیاوساالرى و ته‌ماشاکردنى ژن وه‌ک کااڵ یاخود هه‌ندێک جار وه‌ک ک��ۆی��ل �هی �ه‌ک س �هی��رده‌ک��رێ��ت، که ژن ب��ۆى نیه بچێته ده‌ره‌وه‌و کار ب��ک��ات و م��اف��ى ق��س �ه‌ک��ردن��ى ن��ی�ه و ته‌نها ده‌توانێت له‌چوارچێوه‌ى ماڵدا بمێنێته‌وه‌و خ��زم�ه‌ت��ى م��اڵ ب��ک��ات و ب�ه‌ده‌م داواکاریه‌کانى هاوسه‌ره‌که‌یه‌و‌ه بچێت منداڵ په‌روه‌رده‌بکات ،زۆربه‌ى که‌س پێیان وایه که ئه‌م کێشهیه ته‌نها له‌نێو چینى نه‌خوێنده‌وار و نارۆشنبیردا ه�هی��هو ه��ۆک��اره‌ک�هى ده‌گ��ی��ڕن��ن�هوه بۆ ن �ه‌زان��ى ون��زم��ى ئ��اس��ت��ى رۆش��ن��ب��ی��رى، ک�ه‌ئ�ه‌م�ه تائاستێک ڕه‌وای����ه ،ب �ه‌اڵم ئهمه ئهوه ناگه‌یه‌نێت که ته‌نها چینى نه‌خوێنه‌ده‌وار کێشه‌یان ههیهو بونه‌ت ه هۆى سه‌ره‌کى کێشه‌کان‌و بهپێچهوانهوه ه���ه‌رچ���ى ک���ه‌س���ى ڕۆش��ن��ب��ی��ر ه �هی � ه بێکێشه‌یه‌و به‌ئاسوده‌ى ده‌ژین وبێ ئه‌وه‌ى ڕووبه‌ڕوى هیچ گیروگرفتێک بێتهوه، به‌پێچه‌وانه‌یه ب��اوه‌ڕم وای�ه ڕێژه‌یه‌کى زۆرى ئه‌وانه‌ى کێشه‌ى هاوسه‌رییان ههیه له‌چینى خوێنده‌وارانن و ئاستى ڕۆش��ن��ب��ی��ری��ان زۆر ب����ه‌رزه ب�ه‌ڵ��گ�ه‌ش ب��ۆ ئ���هوه ئ �هو ئ��ام��اران�هی�ه ل �ه‌دادگ��اوه ده‌رده‌چێت ،ئێستا هۆکاره‌کان پێچه‌وان ه ب��ون �ه‌ت �هوه ڕێ��ژه‌ی �ه‌ک��ى زۆرى پ��ی��اوان خ����اوه‌ن ئه‌قڵیه‌تێکى پ��ی��اوس��االری��ن، زۆرج����ار ب �ه‌س �ه‌ر زاره‌ک����ى پشتیوانى ب���ن���ه‌ب���ڕک���ردن���ىت���ون���دوت���ی���ژى ده‌ک����ه‌ن له‌کاتێکدا به‌شێوه‌ى ک��ردار جێبه‌جێى ناکه‌ن بگره باوه‌ڕیشیان پێى نیه. له‌هه‌مان کاتدا ژنانى رۆشنبیریش ب�ه‌ه��ی��چ ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ده‌س���ت ب����ه‌ردارى بچوکترین مافیان نابن له‌ئه‌نجامدانى بچوکترین ههڵه له‌الیه‌ن پیاوهوه ،لێره‌و‌ه سه‌رچاوه‌ى کێشه‌کان ده‌ست پێده‌کات، به‌په‌یڕه‌وکردنى ئه‌م ئه‌قڵیه‌ته دواکه‌وتو‌ه له‌الیه‌ن پیاوهوه قبوڵ نه‌کردنى له‌الیه‌ن ژن �هوه ،بێگومان ڕێ��ژه‌ى زۆرى پیاوان حه‌ز ناکه‌ن هاوسه‌ره‌کانیان که‌سێکى ڕۆشنبیرو چاوکراوه بن تا که‌مترین داواک���اری���ی���ان ه�ه‌ب��ێ��ت ،چ��ون��ک�ه ژن��ى ڕۆشنبیر به‌هیچ شێوه‌یه‌ک مساوم ه ن���اک���ه‌ن ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ر م��اف �ه‌ک��ان��ی��ان هه‌رئه‌مه‌شه که‌زۆربه‌ى جار وا له‌پیاو ده‌ک��ات ده‌ستبه‌ردارى هاوسه‌ره‌کانیان بن و ژنانیش ناتوانن مافه‌کانى خۆیان پشت گوێ بخه‌ن ،بۆیه ژیانى ته‌نیاى هه‌ڵده‌بژێن و دواج��ار داواى جیابونه‌وه ده‌ک���ه‌ن .ل�ه‌ک��ۆت��ای��دا ده‌ڵ��ێ��م ت��ا پ��ی��اوان بڕوایان به‌عه‌قڵیه‌تى پیاوساالرى بێت ئه‌م کێشهیه ب�ه‌رده‌وام ده‌بێت ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ژنى که‌سێکى ڕۆشنبیر بێت چونکه پێش ئ �ه‌وه‌ى ژن ه��ان بدرێت بۆ داوا کردنى مافه‌کانى ،هه‌وڵبدرێت ب��ۆ گ��ۆڕی��ن��ى ع�ه‌ق��ڵ��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا و بنه‌بڕکردنى عه‌قڵیه‌تى پیاو ساالرى، ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌دا نیم ئ��اف��ره‌ت ده‌س��ت�هو وه‌ستان دابنیشێت تاوه‌کو پیاو مافى بۆده‌سته‌به‌ر بکات ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماده نه‌بێت به‌دانى بچوکترین قوربانى لهو پێناوه‌دا ،پێشم وای�ه بنه‌بڕکردنى کێشهکه له گۆڕینى ئه‌قڵى پیاوهوه ده‌ست پێده‌کات.
دکتۆر ه ئامانج: گه‌رما ،جگه‌ره ،مه‌شروب و قه‌ڵه‌وى هۆکار ه بۆ توشبوون ب ه نه‌زۆکى
مه‌رجه‌ى پیاوه‌که‌ى کێشه‌ى نه‌بێت و ئهو کات‌ه هێلکه‌کانى گ �ه‌وره‌ب��وون له‌ڕێگه‌ى به‌نجێکى ئاساییه‌و‌ه هێلکه‌کانى ده‌رده‌هێنین ،ئه‌وکات تۆوى پیاو ژنه‌ک‌ه تاسێ رۆژ له‌الى خۆمان ده‌هێڵینه‌و‌ه و منداڵێکى باشى بۆ دابین ده‌که‌ین، به‌اڵم پله‌ى حه‌راره‌تى ئهو هێلکه‌یه‌ى ده‌رى ده‌هێنین ده‌بێت وه‌ک پله‌ى حه‌راره‌تى سکى ژنه‌که‌بێت ،که ئهو حه‌راره‌ته‌ى سکى ژنه‌ک‌ه و منداڵه‌ک‌ه ده‌بێت ( )37پل‌ه بێت ،هه‌تا ئهو مێز‌ه له‌سه‌رى داده‌نێن و حه‌زانه‌ک‌ه و ئهو ده‌رمانه‌ى بۆشى داده‌نرێت هه‌موویان له‌پله‌ى ()37دا ده‌بێت و ئه‌گه‌ر به‌رزونزمى ڕووب���دات منداڵه‌ک‌ه ده‌م��رێ��ت ،ئ�هو ژنان‌ه ئه‌م کاره‌یان بۆ ئه‌نجام ده‌درێت ئه‌گه‌ر بیه‌وێت پاش پێنج ساڵ منداڵێکى ترى له‌وتۆو‌ه دیسان بۆ ده‌رده‌هێنینه‌وه. چه‌تر :پیاو و ژن ماوه‌ى چه‌ند ساڵ یه‌کترى نه‌بین حاڵه‌تى نه‌زۆکى توشیان ده‌بێت؟ ئهمه هۆکارێکى زۆرگرنگ‌ه بۆ توشبوونیان و ههمووئهو کچ کوڕانه‌ى هاوسه‌رگیرى ده‌که‌ن تاکو یه‌ک ساڵ پێیان ناوترێت نه‌زۆک ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام پێکه‌وه‌بن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ماوه‌ى نزیکه‌ى مانگێک یان پازد‌ه رۆژ له‌یه‌ک دووربن تاپێنج ساڵ ناتوانرێت به‌نه‌زۆکى ناویان لێ بنرێت ،بۆیه ده‌بێت به‌النى که‌مه‌و‌ه رۆژنا رۆژێک ئهو جوت بوونه هه‌بێت له‌نێوان پیاو ژندا. چه‌تر :باس له‌و‌ه ده‌کرێت حاڵه‌تى له‌بارچون ههیه به‌ڕێگه‌ى بلورى ئهمه چۆنه؟ رۆژان‌ه ژنان دێن بۆ له‌بارچوون به‌ڕێگه‌ى بلورى و ئێستاحاڵهتهکه زیاتر بووه ،به‌هۆى کێشه‌ى ده‌رونى و نه‌خۆشییه‌و‌ه رێژه‌ک‌ه زیاتر ده‌بینین له‌جاران ،ئه‌م حاڵه‌ته‌ش زیاتر نییه ل ه له‌بارچوونى ئاسایى. چه‌تر :له‌ماوه‌ى چه‌ند رۆژدا هه‌ست به‌دروست بوونى منداڵ ده‌کرێت به‌ڕێگه‌ى بلورى؟ هه‌ستى پێناکرێت له‌شازده‌ى عاد‌ه بۆى داده‌نێین و دواىبیست رۆژ پشکنین ده‌کات و ده‌رده‌که‌وێت ،سکه‌ک‌ه ده‌بێت یان ره‌حمه‌ک‌ه وه‌ریگرتوو‌ه ئهو کات ده‌رده‌که‌وێت ،هه‌ندێکجار ژنه‌ک ه هیچ کێشه‌ى نییه و بۆى داده‌نێین دواتر له‌سکیدا ده‌پوکێته‌وه، ماندوبوونى زۆر و پاره‌ى زۆرده‌وێ��ت و چه‌ند هۆیه‌ک ههیه له‌جیهاندا تائێستا دیارنیی‌ه له‌سه‌ر ئه‌م پوکانه‌وه‌یه ،یاخود زۆرکات تۆوى پیاوه‌ک‌ه وه‌رده‌گرین تادوو مانگ کێشه‌ى نییه یان پۆشاکى ره‌حمى ژن منداڵ وه‌رناگرێت ،له‌جیهاندا به‌دواى هۆکارى ئه‌م کێشانه‌دا ده‌گه‌ڕێن. چه‌تر :به‌اڵم هاواڵتیان نیگه‌رانن له‌زۆرى پاره‌که‌ى به‌رامبه‌ر له‌دایکبوونى منداڵێک؟ چه‌ندى ده‌وێت له‌ڕووى مادییه‌وه؟ ئهو نه‌شته‌رگه‌رییه‌ى ئه‌نجامى ده‌ده‌ین له‌ڕووى نرخهکهیهوهیهک نرخ‌ه لێره‌و له‌ده‌ره‌وه‌ى واڵتیش که نزیکه‌ى ( )25وه‌ره‌قه‌ى ده‌وێت و ده‌رمانه‌کانمان گرانه. چه‌تر :ژنان زۆرکات حه‌بى مه‌نع به‌کارده‌هێنن ئهمه ده‌بێت ه هۆکارێک بۆ توشبون به نه‌زۆکى؟ هه‌ندێک جار که ژنێک منداڵى ده‌بێت له‌وله‌ب داده‌نێت وزۆرکات ده‌بێت‌ه هۆکارى گیرانى بۆریه‌کان ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌ژێر چاودێرییه‌کى باش دابێت مه‌رج نییه توشى ئیلتیهابات ببێت، یان هه‌ندێک جار حه‌ب خ��واردن به‌بێ رێنماى و ئاگادارى
دکتۆر زۆرجارده‌بێت‌ه نه‌زۆکى. چه‌تر :هیچ زه‌مانێک ههیه به‌رامبه‌ر ئ�هو مندااڵنه‌ى دروست ده‌بن به‌م ڕێگه‌یه؟ دواتر توشى کێشه‌ى جه‌سته‌ى و که‌م و کورتى نابنه‌وه؟ هیچ جیاوازییان نییه له‌گه‌ڵ منداڵى سروشتى که ماوهىسێ رۆژ له‌الى ئێمه ده‌مێنێته‌وه. چه‌تر :حاڵه‌تى منداڵبوونى دووان‌ه یان سیان‌ه چۆنه؟ به‌شێوه‌یه‌کى زانستى و جیهانیان‌ه ده‌بێت له‌نێوان دوو بۆسێ منداڵ بگهڕێنینهوه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى نه‌وه‌ک ئه‌وه‌ى له‌ژووره‌و‌ه دایده‌نێین ببێت‌ه دوانه ،چونکه دوانه‌مان داناوه دواتر بووه‌ت ه سیان و گه‌ڕاندومانه‌ته‌و‌ه بۆ ئهو کهسانه. چ �ه‌ت��ر :له‌ئێستادا ن �ه‌زۆک��ى ل �ه‌ک��وردس��ت��ان��دا له‌ئاستى که‌مبوونه‌و‌ه یاخود زیادبوونه‌دایه؟ له‌هه‌موو جیهاندا به‌ره‌و زیادبوون هه‌نگاوى ناو‌ه و ههمووئهو هۆکارانه‌ى پێشتر ئاماژه‌م بۆکرد ،وه‌ک گه‌رماو ده‌رونى و...هتد ،یان خه‌ڵک ههبووه هاتوونه‌ت‌ه الى ئێمه ده‌ڵێت ژن دههێنمهوه ئه‌گه‌ر ژنه‌که‌م سکى نه‌بێت ،یاخود کچ ههبووه زه‌واجى نه‌کردو‌ه سه‌ردانى کردوین ده‌ڵێت بزانن منداڵم ده‌بێت، ئه‌م حاڵهته ده‌رونییان‌ه گرفت‌ه بۆیان و مانه‌وه‌ى ل�ه‌الى ئهو کهسانه و دواتر ده‌بێت‌ه حاڵه‌تى نه‌زۆکى.
[ ئا /دانیار و جه‌زا ] دواى ئه‌وه‌ى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵو توێژینه‌وه‌ى زانستى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بڕیاریدا به‌دابینکردنى هه‌شت کورسى خوێندن له‌زانکۆکان کۆلێژى زانست ه مرۆڤایه‌تییه‌کان – به‌شى راگه‌یاندن. به‌شێک له‌رۆژنامه‌نوسان پێیانوای ه ده‌ستێوه‌ردان له‌الیه‌ن حزبه‌و‌ه ده‌بێت.
ئایین بە حەرامی دەزانێت ...پیاوان لەئارایشدا السایی ژنان دەكەنەوە [ ئا /ئارام شه‌مێرانى ]
ئارایش کارێکى رۆژان��هى زۆرێ��ک له‌گه‌نجان و ژن��ان لهپێناو مانه‌وه‌ى روخسارێکى سه‌رنجڕاکێش و جواندا ده‌یکه‌ن ،ژنان وه‌ک سروشتى خۆیان له‌پێش پیاوانه‌و‌ه ئه‌مه‌یان کردووه و شێوازى زیاتر و شوێن‌و ئامێرى پێشکه‌وتوى تایبه‌ت و چه‌ندین پسپۆڕیشیان ههیه له‌م بواره‌دا ،له‌کوردستاندا هێشتا قسه‌ى له‌باره‌و‌ه ده‌کرێت هه‌ندێ که‌س به‌حه‌اڵ ڵ و هه‌ندێکى تر به‌حه‌رامى ده‌زان��ن و خاوه‌ن دوکانه‌کانیش به‌سه‌ر دوو الیه‌ندا دابه‌ش بوون‌و مه‌الکانیش پێیانوای‌ه ئهمه له‌ڕووى شهرعهوه حهرامه. سه‌رتاشخانه‌ى مه‌وله‌وى له‌هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید که ماوه‌ى ( )18ساڵ ه ئه‌رکان حهمه ساڵح تێیدا کارده‌کات ،ئه‌م پیشه‌ى هه‌ڵبژاردوو‌ه و پێشتر
به په‌ت ده‌م و چاوى چاک کردوه ،به‌اڵم له‌وکاته‌وه‌ى چووه‌ت‌ه الى مه‌الو پێیان وتوو‌ه دروست نییه ئه‌میش وازى لێهێناو‌ه و ئیتر ئهو کاره ناکات‌و پاره‌که‌ى به‌حه‌رام ئه‌زانێت ،ئه‌رکان ده‌یه‌وێت به‌پاره‌ى حه‌اڵ ڵ بژى‌و منداڵه‌کانى پهروهرده بکات و هه‌رگیز جارێکى تر ده‌م و چاوى که‌س له‌موى زیاده پاک ناکاته‌و‌ه با پاره‌یشى ده‌ست نه‌که‌وێت. عیرفان محه‌مه‌د ،ته‌مه‌ن ( )33ساڵ‌و سه‌رقاڵ به‌پیشه‌ى به‌ستنى سه‌قفى مااڵنه‌و‌ه ئاماژه‌ى کرد که برۆ باریککردنه‌و‌ه و په‌ت له‌ڕومه‌تدان ناسروشتیی‌ه پێشیوای‌ه ئه‌گه‌ر که‌سێک موى زۆرى هه‌بوو ئهوه دشێت الى ببات و وتى :به قه‌ناعه‌تى خۆم قس‌ه ئه‌که‌م نه‌ک وه‌ک دین هه‌موو که‌سێک خوا چۆنى دروس��ت ک��ردووه وایش جوانه ،هه‌ی ه حاڵه‌ته‌که‌ى ناسروشتیی‌ه و مویه‌کى زیاد له‌ڕاده‌ی ههیه ئهوه ئه‌کرێ الیبات به‌شێوازێکى رێکوپێک ،هیچ کات ئاماده‌نیم ده‌ستکارى برۆم ب��ک�ه‌م و ده‌زوو ل �ه‌ده‌م و چ��اوم ب��ده‌م‌و پێیشم ره‌فزه ،به‌اڵم به‌مه‌قه‌ست ئ�هو م��ووه زی���اده‌ى ک ه پێم جوان نییه ،الیئه‌به‌م ئ�����ه‌وی�����ش ب�����ۆ ری���ش به‌ته‌نها» .پێشیوای‌ه ئه‌م ک��اره هى پیاو نییه و نابێت پیاو کارى ژنان بکات و وت��ى :راست نییه پ��ی��او ت�ه‌داخ��ول��ى ئ���هو م �ه‌ج��ال �هى ژن��ان بکات ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى من ئ�هوه به‌ئیشێکى ژنان ه ئه‌زانم». هه‌ڵۆ ن��ادر ،خاوه‌نى سه‌رتاشخانه‌ى هامنۆ، له‌ساڵى ()1992ه‌وه‌وه ئهمه پیشه‌یه‌تى له‌باره‌ى الب��ردن��ى م��وى زی��اده‌ى ده‌م���وچ���اوى نێرین‌ه و برۆ باریک کردنه‌و‌ه و ژێر برۆ البردنه‌و‌ه وتى «له‌سه‌ره‌تادا که ده‌ستم پێکرد نه‌مئه‌زانى ،به‌اڵم
ورده ورده ده ساڵه ئه‌وه‌ى بڵێ برۆم بۆ چاک بکه بۆى ئه‌که‌م». ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد که ئهو له‌البرنى مودا به په‌ت سڵناکاته‌و‌ه وتى: زۆر شاره‌زاییم نییه ،به‌اڵم سڵى لێناکه‌مه‌و‌ه و ده‌یکه‌م ،وتیشى :زۆر به‌خراپى نازانم گوایا دهچێته بوارى مه‌کروهه‌و‌ه و کارى ژنانه‌و‌ه و گوناهه‌که‌یشى ناکه‌وێت‌ه ئه‌ستۆى من. هه‌ڵۆ درێژه‌ى به‌قسه‌کانیدا و هێماى بۆ ئه‌وه‌کرد کوڕ ههیه سه‌رکوڵم و لێوی سور ئه‌کات‌و برۆیشى وه‌ک برۆى ژن لێئه‌کات. عوسمان عه‌بدواڵ ،ته‌مه‌ن ( )35س��اڵ ،پێشمه‌رگه‌ی‌ه هێما بۆ ئهوه ده‌کات گه‌ر بێت و ده‌ستکارى جوانکارى له‌ده‌موچاویدا نه‌کات ئه‌وا وه‌ک مرۆڤى کۆنى لێدێت و جه‌ختى له‌مه‌کرده‌و‌ه و وتى «ئهو مه‌سه‌ل‌ه زۆر جێگه‌ى بایه‌خ نییه له‌الم ،چونکه ئه‌گه‌ر ده‌موچاوم چاک نه‌که‌م وه‌ک مرۆڤه کۆنه‌کانى سه‌رده‌مى زووم لێدێت و منیش وه‌ک گه‌نجێک حه‌زم له‌خۆجوان کردن‌ه و هه‌تا ده‌شمرم هه‌ر به‌رده‌وامم له‌البردنى به‌ده‌زوو له ()1997هوه الیئه‌به‌م‌و پشتى برۆیشم رێک ئه‌که‌مه‌وه« .ئاماژه‌یکرد به‌وه‌ى که جارى وا ههبووه چووت ه الى سه‌رتاش مو‌ه زیادکانى ده‌موچاوى بۆ النه‌بردوو‌ه گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه و له‌شوێنێکى تر چاکى کردوه ،عوسمان ،ده‌رباره‌ى ماکیاژى کوڕانیش دوا و وتى :ئهوه شه‌رم‌ه و کارى ژنانه‌ی‌ه و به‌باشى نازانم. ش��اره‌زا له‌بوارى نه‌خۆشییه‌کانى پێست ،گواڵڵ‌ه قادر مه‌حمود، به‌چه‌ترى راگه‌یاند «م���رۆڤ کاتێ ل�ه‌دای��ک ب��وو م��وو له‌سه‌ر پێستیه‌تى‌و که گه‌وره‌بوو به‌هۆى هۆڕمۆناته‌و‌ه ئهو مووان‌ه ره‌ش ده‌بن و ده‌زوو به‌کارهێنانیش هیچ خراپ نییه له‌ڕووى ته‌ندروستییه‌و‌ه و بۆ ماوه‌یه‌کى کاتى ئهو مووان‌ه نایه‌نه‌وه ،به‌اڵم له‌یزه‌ر بۆ هه‌میشه‌یى بنه‌بڕى ئه‌کات ،ئه‌وه‌ى خراپ‌ه ئهوهیه ئه‌گه‌ر له‌سه‌رتاشخانه‌کاندا ئهو سه‌رتاشه‌ى که ده‌زوو به‌کار ده‌هێنێت ئاگاى له‌مه‌رجه‌کانى ته‌ندروستى نه‌بێت یان خۆى نه‌خۆشى هه‌بوو ده‌مامکى نه‌به‌ست ئه‌وا ئهو سه‌رتاشخان ه ده‌بێت‌ه سه‌نته‌رى باڵوبوونه‌وه‌ى نه‌خۆشییه‌کانى پێست و به‌شێوه‌ى زیپکه‌ى بچووک له‌سه‌ر پێستى ئهوانه ده‌رئه‌که‌وێت که سه‌ردانى ئهو که‌س‌ه ده‌که‌ن‌و ئهو میکرۆبه‌ى که که‌س‌ه نهخۆشهکه هه‌ڵگرێتى به ئاسانى له‌ڕێگه‌ى ده‌ست نه‌شتنى موو البه‌ره‌که‌و‌ه ئه‌گوێزرێته‌و‌ه و هه‌وکردن دروست ده‌کات له‌سه‌ر پێست ،ده‌رمان به‌کارهێنان‌و موکێش به‌کارهێنانیش هیچ کاریگه‌ریه‌کى نه‌گه‌تیڤى نییه». پێشنوێژ و وتار خوێنى مزگه‌وتى شێخ عێزه‌دین ،له‌هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید عه‌بدولدائیم هه‌ورامانى ،به(چه‌تر)ى وت :ده‌ستکارى کردنى موى برۆ بۆ پیاوان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک حهرامه و نادروست‌ه له‌ڕووى شهرعهوه، هه‌روه‌ها تاشینى مووى ریشیش حهرامه و غه‌یرى برۆیش له‌سه‌ر رومه‌ت که‌راهه‌تى ههیه و هه‌ندێک له‌عوله‌مایانیش ئه‌فه‌رمون دروسته.
«ده‌م و چاوم چاک نه‌که‌م ،وه‌ک مرۆڤه کۆنه‌کانی سه‌رده‌می زوم لێدێت»
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
9
خوێندنه‌و‌ه و شوناسى گه‌نج حه‌یده‌ر ناسیح ب���ێ���گ���وم���ان م����رۆڤ له‌ڕووى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه ره‌گ������ه‌زێ������ک������ى ه����ه‌م به‌کارهێن‌ه و ه�ه‌م به‌رهه‌مهێن ،لهپێناو ئ �ه‌وه‌ش��دا ک �ه ژی���ان ب����ه‌رده‌وام ب��ێ��ت ،ئهو هاوکێش‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیان‌ه ب����ه‌رده‌وام ل ه س�����وڕدان ،ئ �ه‌م �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر به‌شێوه‌یه‌کى گشتى بڕوانین‌ه مهسهلهکه .خۆ ئه‌گه‌ر ئهو هاوکێشه‌ی‌ه تایبه‌تتر بکه‌ین و جه‌خت بخه‌ین‌ه س �ه‌ر شوناسى (ئیندیڤیجوال) تاکه‌کان ،ئ �ه‌وا ده‌بینین ه�ه‌ر که‌سێک له‌قۆناغێک له‌قۆناغه‌کانى ژیانیدا ره‌نگ ه چاالکتر بووبێت له‌سه‌رده‌مێکى تر ،ئه‌مه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ چه‌ندین هۆکارى ژیارى. گه‌نجیش هه‌م وه‌ک شوناسى مرۆڤ ب���وون ،ه��ه‌م وه‌ک یه‌کێک ل �ه‌ڕه‌گ �ه‌ز‌ه کاریگه‌ره‌کانى کۆمه‌ڵگ‌ه له‌ژێر سێبه‌رى ئهو هاوکێش‌ه و سوڕ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌دا بووه و ده‌بێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى گه‌نج جیاده‌کاته‌و‌ه ئ �هو یاخیبوون و سه‌رکێشیانه‌یه‌تى ک ه زۆرج��ار ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ مێژوو، له ئێستاشدا ،ده‌بینین بووه به سه‌رچاوه‌ى چه‌ندین داهێنان و شۆڕشى سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى. ل��ێ��رهوه ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى گه‌نج کاریگه‌ر‌ه و سه‌رمه‌شقى زۆرب���هى گ��ۆڕان��ک��ارى و داه��ێ��ن��ان�ه‌ک��ان�ه ل �ه م �هی��دان��ى سیاسى و ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى و زۆر الی �ه‌ن��ى دی��ک �ه‌دا، گرنگه ئ�هو شوناس‌ه بپارێزێت و پ�ه‌ره‌ى پێبدات و نه‌هێڵێت کاڵ ببێتهوه و بکه‌وێت ه ژێر کاریگه‌رى شته‌کانى ت��رهوه ،چونک ه ده‌بێت گه‌نج هه‌وڵبدات کاریگه‌رى ئیجابى بخات‌ه سه‌ر کۆمه‌ڵگ‌ه به‌واتا فراوانه‌که‌ى. بۆ دروستکردنى ئ �هو کاریگه‌ریه‌ش، پ��ێ��وی��س��ت �ه گ��رن��گ��ی��ی �ه‌ک��ى زۆر ب���دات به‌خوێندنه‌و‌ه و خۆ ڕۆشنبیرکردن ،چونک ه سه‌ره‌نجام ئهوهیه ده‌یبات به‌ر‌ه و ئهو شوناس ه گرنگه. بهداخهوه له واڵتى ئێمه ،که واڵتێکى ت��ازه پێگه‌یشتووین و هێشتا به‌ته‌واویش نه‌که‌وتوینه‌ت‌ه ژێر کاریگه‌ری‌ه خراپه‌کانى شه‌پۆلى جیهانگیرى به‌رده‌وامه‌وه ،ده‌بینین سستیه‌کى زۆر ل �هو رووه‌و‌ه ده‌بینرێت، ئه‌مه‌ش به‌شێکى دهگهڕێتهوه بۆ خودى گه‌نج ،ب �ه‌اڵم به‌شى زۆرى له ئه‌ستۆى ده‌سشه‌اڵتى سیاسى و به‌ڕێوه‌بردندایه ،جگ ه له‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت هیچ پرۆژه‌یه‌کى نییه بۆ گه‌نج ،ده‌بینین ته‌نانه‌ت له‌ناوه‌نده‌کانى خوێندندا لهو ته‌مه‌نه‌دا که گه‌نج ئاماده‌ى فێربوونه ،ئێمه مه‌نهجه‌کانمان خوێندکار بێتاقه‌ت ده‌ک��ات و وایلێده‌کات ڕقى ل ه خوێندن و خوێندنه‌وه‌ش ببێتهوه ،ئه‌مه‌ش سه‌ره‌نجام واده‌ک��ات گه‌نج له‌الیه‌ک واز له خوێندن و خوێندنه‌و‌ه بهێنێت ،له‌الیه‌کى تریشه‌و‌ه وایان لێده‌کات چیتر ئهو شوناس ه ون بکه‌ن و ب �هره و ئاراسته‌یه‌ک بڕۆن ک �ه م��ای �هى مه‌ترسی‌ه ب��ۆ س��ه‌ر خۆیان و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه‌ش .ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى ک �ه ئهو شوناسه‌ى ونکرد و وه‌ک ئ�ه‌ون��اى پێش خ��ۆى بیرى ک���رده‌و‌ه ئیتر ئ �هوه ناتوانێت ئه‌رک‌ه سروشتیه‌که‌ى خۆى به‌جێبگه‌یه‌نێت و کۆمه‌ڵگه‌ش لهو سوڕه‌دا توشى مه‌له‌ل و راوه‌ستان ده‌بێت. بۆیه پێویسته له‌سه‌ر گه‌نجان زیاتر و زی��ات��ر گرنگى ب�ه‌خ��وێ��ن��دن و خوێندنه‌و و پاراستنى ئ�هو شوناس‌ه سروشتییه‌یان بده‌ن ،تاوه‌کو کاریگه‌رى و پێگه‌ى خۆیان هه‌بێت له‌کۆمه‌ڵگه‌دا و سود له‌به‌هر‌ه و تواناکانیان وه‌ربگیرێت ،وه ده‌سه‌اڵتیش له‌سه‌رى پێویسته که به چه‌نده‌ها شێو‌ه هاوکارى گه‌نجان بکات تا به‌ر‌ه و هه‌ڵدێر و ئ��اراس��ت�هى نامۆ ن���ه‌ڕۆن و سه‌ره‌نجام کۆمه‌ڵگه‌ش توشى زیان نه‌بێت.
نوسینی :مادلین ئۆلبرایت وه‌رگێڕانی :محه‌مه‌د هاشمی ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
10
کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا
که‌رکوک ب ه مه‌رج دهدرێتهوه ب ه کورد رۆژن��ام �هى (ال��وط��ن)ى کوێتى به‌شێکى ل�ه لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى (دۆن بۆرانکاتى)ى مامۆستاى زانکۆى (بینستۆن)ى ئه‌مریکاى باڵوکردووه‌ته‌و‌ه که باس له‌کێشه‌ى جیابوونه‌وه‌ى کورد‌و مه‌سه‌له‌ى که‌رکوک ده‌کات. له‌سه‌ره‌تاى لێکۆڵینه‌وه‌که‌دا هاتووه :لهپێناو مانه‌وه‌ى کورد له‌چوارچێوه‌ى عێراقدا ،ده‌بێ شارى که‌رکوک به چه‌ند مه‌رجێک بخرێته‌و‌ه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان ،گرنگترین مه‌رجیش ئهوهیه که ک��ورده‌ک��ان ڕازى بن ده‌سه‌اڵتى ناوه‌ندى له به‌غداد ده‌سه‌اڵتى به‌سه‌ر کێڵگ ه ت و ته‌نها نه‌وتییه‌کانى که‌رکوکدا بشکێ پشکێک له داهاتى نه‌وته‌ک‌ه بدرێت‌ه هه‌رێمى کوردستان .هه‌رچه‌ند‌ه دیمۆگرافیاى شارى که‌رکوک به‌هۆى سیاسه‌ت‌ه یه‌ک له‌دواى یه‌که‌کانى ده‌وڵه‌تى عێراقهوه گۆڕاوه‌و ته‌نانه‌ت کورده‌کانیش ئێستا هه‌ولێر به پایته‌خت ده‌زانن نه‌ک که‌رکوک ،به‌اڵم مه‌سه‌له‌ى که‌رکوک به‌الى کورده‌کانه‌و‌ه هه‌ستیاره‌و ئاماده نابن هیچ ڕێککه‌وتنامه‌یه‌کى سیاسى لهگه ڵ ده‌وڵه‌تى عێراق مۆر بکه‌ن ئه‌گه‌ر که‌رکوکى تیادا نه‌بێت. هه‌روه‌ها ئه‌م لێکۆڵینه‌وه‌ی‌ه ئاماژه بۆ ئهوه ێ کورده‌کان دڵنیا بکهنهوه ده‌ک��ات که ده‌ب ڕێگه‌ى جیابوونهوه نه‌گرنه‌به‌ر ،چونکه ئه‌م ه شه‌ڕى ناوخۆیى هه‌ڵده‌گیرسێنێت‌و ده‌وڵه‌تانى ئ��ێ��ران و ت��ورک��ی��اش ڕازى ن��اب��ن ،باشترین ڕێگاچاره‌ش پیاده‌کردنى فیدراڵییه‌تێک‌ه ک ه ێ ناوچه‌ى (باکور ،ناوه‌ڕاست، عێراق بۆ س باشور) دابه‌ش بکات.
ه��������ه‌ر س������������ه‌رۆک ک����ۆم����ارێ����ک هاتبێته‌سه‌رکار ،گه‌یشتووه‌ت‌ه لوتکه‌ی قه‌یرانه‌کان و ڕووبه‌ڕووی ئه‌گه‌ری یه‌ک تا دوو شه‌ڕیش بوه‌ته‌وه ،به‌اڵم باراک ئۆباماى سه‌رۆکی ئه‌مریکا ،ڕووب �ه‌ڕووی کۆمه‌ڵ ه کێشه‌یه‌ک دهبێتهوه که به‌الیه‌نی که‌مه‌و‌ه ێ وێن‌ه ده‌بن. له جه‌نگی ڤێتنامه‌و‌ه ب سه‌ره‌ڕای ته‌قه‌الکان بۆ به‌گژداچوونه‌وه‌ی ئه‌لقاعیده‌و درێژه‌دان به جه‌نگ له ئه‌فغانستان ێ خۆی و عێراق ،حکومه‌تی ئه‌مریکا ده‌ب ئاماده باش بکات بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئ��اس��ت �ه‌ن��گ �ه‌ک��ان��ی وه‌ک خ��ۆره �ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاست ،وریاش بێت له‌به‌رامبه‌ر رژێمه هه‌ڕه‌شه‌ئامێزه‌کانی وه‌ک پیۆنگ یانگی ترسناک ،پاکستانی پڕله‌ئاژاوه ،ڕووسیای ت��وڕه ،چینی زه‌ب��ه‌الح و ده‌ره‌نجامه‌کانی حکومڕانی فیدڵ کاسترۆ. ئاسته‌نگ‌ه گه‌وره‌کانی باراک ئۆبامای چلوچواره‌مین سه‌رۆک کۆماری ئه‌مریکا، ڕێنماکردنی میلله‌تێک‌ه که له‌ماوه‌ی ()9 ساڵى ڕاب����ردوودا سوپاکه‌ی زۆر ماندوو بووه ،ئه‌نباره‌کانی که‌موکورتی تێکه‌وتووه، متمانه‌ی ک �ه‌م ب��ۆت �هوه و تواناکانی ل ه بیابانه‌کاندا په‌رت بووه. ێ نه‌ک ته‌نها س �ه‌رۆک کۆماری نو ێ به به‌رنامه‌یه‌کی گونجاوه‌و‌ه دژب ه ده‌ب � ێ کێشه‌کان بێت‌ه م�هی��دان�هوه ،به‌ڵکو ده‌ب خاوه‌نی که‌سایه‌تی و ڕه‌فتارێکی گونجاو بێت لهپێناو گرنگترین پۆستی جیهاندا. ێ گه‌یشتبێت‌ه ئه‌م بڕوایه‌ی ئۆباما ده‌ب ک�ه ب��وون��ی لێهاتوویی ل�ه شیکردنه‌وه‌ی ڕووداوه‌ک��ان��دا بۆ تێگه‌یشتن له جیهان و
نوسینى :هێنرى کیسنجه‌ر وه‌رگێڕانى :کوردۆ حه‌م ه ئه‌حم هد
ئیسرائیل پشتیوانى ده‌وڵه‌تى کوردیی ه (سیمۆر هرش)ى ڕۆژنامه‌نوسى به‌ناوبانگى ئه‌مریکى وتارێکى پڕله‌زانیاریى له ڕۆژنامه‌ى (واشنتۆن تایمز)ى ئه‌مریکیدا ده‌رباره‌ى تێڕوانین و پرۆژه‌کانى ئیسرائیل بۆ دابه‌شکردنى عێراق و دروستکردنى ده‌وڵه‌تێکى سه‌ربه‌خۆى کوردیى له‌باکورى ئه‌م واڵته باڵوکرده‌وه. ئه‌م رۆژنامهنوسه ئه‌مریکیی‌ه له‌به‌شێکى وتاره‌که‌یدا نوسیویه‌تى :ڕێکخراوى زانیاریى ئیسرائیل (موساد) پرۆژه‌یه‌کى مه‌زنى له‌م پێناوه‌دا ئاماده کردووه که به‌وهۆیه‌و‌ه یاریده‌ى کورده‌کانى عێراق ده‌درێت تا جاڕى جیابوونهوه له‌ده‌وڵه‌تى ناوه‌ندى به‌غداد بده‌ن‌و سه‌ربه‌خۆیى ڕابگه‌یه‌نن .به‌تایبه‌تى بارودۆخى خراپى عێراق‌و نه‌به‌خشینى مافێکى ڕاسته‌قین‌ه به‌کورده‌کانى ئهو واڵت �ه ،ڕێگاخۆشکه‌رن بۆ دابه‌شبوونى خاکه‌که‌و دروستبوونى ده‌وڵه‌تێکى سه‌ربه‌خۆى کوردى که ئاواتى ساڵه‌هاى ساڵى کورده‌کانه. هه‌روه‌ها نوسیویه‌تى :ده‌وڵه‌تى ئیسرائیل تائێستا ڕاهێنانى به()75هه‌زار کورد کردووه‌و هه‌وڵى داوه له‌ڕێگه‌ى ناوچه کوردنشینه‌کانى عێراقهوه رۆ ڵ په‌یدا بکات.
ڕێگاى تورکیا به‌دیاربه‌کردای ه
(ج��ۆزی��ف ب��ان��ده‌رزا)ى رۆژن��ام �ه‌ن��ووس له وتارێکدا بۆ ڕۆژن��ام �هى (چاینا ده‌یلی)، نوسیویه‌تی :تورکیا بۆ چوون‌ه یه‌کێتى ئه‌وروپا، پێویسته به پردى دیاربه‌کردا بپه‌ڕێته‌وه .یه‌کێتى ئه‌وروپا چه‌ندین مه‌رجى بۆ تورکیا داناوه ،به‌اڵم ئه‌نقه‌ر‌ه ته‌نانه‌ت کاتیش بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌م مه‌رجان‌ه ته‌رخان ناکات .گرنگترین مه‌رجى یه‌کێتى ئ�ه‌وروپ��اش ،مه‌سه‌له‌ى چاککردنى ڕه‌وش����ى م��اف��ى م����رۆڤ ،چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى سو ئ��اش��ت��ی��ان�هى ک��ێ��ش�هى ک����ورد و ق��وب��ر چه‌سپاندنى ئازادى ڕاده‌ربڕین‌و ڕاگه‌یاندنه. هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به ڕه‌وشى مافى مرۆڤ و پرۆژه‌ى ئاوه‌دانکردنه‌و‌ه بۆ کوردستانى باکور، ناوبراو نوسیویه‌تی :تائێستا که‌مترین پرۆژه‌ى ئاوه‌دانکردنه‌و‌ه له باشورى خۆرهه‌اڵتى تورکیا (واتا کوردستان) ئهنجامدراوه ،پێشێلکردنى م��اف��ی ه��اواڵت��ی��ان��ى ک��وردی��ش له‌به‌رزترین ئاستدایه .ئ�ه‌گ�ه‌ر تورکیا ئ �ه‌م مه‌سه‌الن ه چاره‌سه‌ر نه‌کات ،ئ �ه‌وا مافى ئه‌ندامێتیش به‌ده‌ست ناهێنێت.
کامیان گره‌و ده‌به‌نه‌وه؟ وه‌اڵم الی ئاینده‌یه
( )10ئامۆژگارى بۆ باراک ئۆباما توانای هاندانی واڵت��ان بۆ ئه‌نجامدانی ئهو کارانه‌ی له به‌رژه‌وه‌ندى ئێمه‌دان ،زۆر پێویستن .له‌هه‌موویان گرنگتر ،ئۆباما ێ سروشتی ب��ی��رک��ردن�ه‌وه‌ی�ه‌ک��ی قوڵ ده‌ب��� و ڕه‌خ��ن �ه‌گ��ران �هی ه�ه‌ب��ێ��ت ،وات���ا هه‌موو چانسه‌کان له‌به‌رچاوبگرێت و هه‌ڵه‌کان ده‌ستنیشان بکات و ڕاستیان بکاته‌وه. لێره‌شدا جورئه‌تی ئ�هوه ده‌ده‌م �ه به‌رخۆم تا ( )10ئامۆژگاریی بۆ باراک ئۆباما بخه‌مه‌ڕوو: ی �ه‌ک �ه‌م :س �ه‌ره‌ت��ا ده‌ڵ��ێ��م ئ �هی س �ه‌رۆک ێ هه‌میش‌ه به وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی کۆمار ،تۆ ده‌ب فیداکاریی سه‌ربازه‌کانمان ،نرخ بۆ گیانیان ێ سه‌ربازه‌کانمان ته‌نها بۆ دابنێیت .ده‌ب � کاره ژیاری و بنه‌ڕه‌تییه‌کان بنێردرێن ،بۆ ئه‌نجامدانی کاره‌کانیان به‌ئه‌ندازه‌یه‌کی ت���ه‌واو ئ��ام��اده‌ب��اش بکرێن و له‌یه‌که‌مین فرسه‌تدا بهپێی هه‌لومه‌رج پاشه‌کشه‌یان بۆ واڵت پێبکرێته‌وه. ێ ئهوه ده‌ستنیشان کرابێت ک ه دووه‌م :ده‌ب ئ��ااڵی ئه‌مریکاش ڕه‌نگی س��ور و ئاوی تێدایه ،به‌مپێی‌ه حزبی نه‌بوونی سه‌رۆک ک��ۆم��ار ڕس��ت �هی �ه‌ک��ی ن��اق��ۆاڵ ن��ی��ی�ه ،ن ه دیموکراته‌کان و نه‌ک کۆماریخوازه‌کان مافی مۆنۆپۆڵکردنی ئهو پۆسته‌یان نییه. س��ێ��ی �ه‌م :ئ���ه‌وه‌ت���ان ل��هی��اد ب��ێ��ت واڵت��ی ئێمه ب �ه‌ه��ۆی س���ه‌رچ���اوه ،داب��ون �ه‌ری��ت و ئایدیاکانییه‌و‌ه جیاوازه نه‌ک له‌به‌رئه‌وه‌ی که ئێمه خۆمان جیاکردبێته‌و‌ه و خه‌ڵک ناچار بکه‌ین ملکه‌چی ئهو یاسایانه‌مان ببن که خۆمان دامانڕشتوون ،ئه‌شکه‌نجه‌دان
چه‌کێک نییه بۆ به‌گژداچوونه‌وه‌ی تیرۆر، به‌ڵکو بهپێچهوانهوه هۆکارێک‌ه بۆ شکاندنی خۆمان و دیارییه‌ک‌ه بۆ ئه‌لقاعیده!. چ��واره‌م :ئۆباما پێویسته ل�هوه تێبگات که به‌الی زۆرینه‌ی هاواڵتیانی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکاوه ،ئه‌مڕۆ والیه‌ته‌یه‌کگرتووه‌کان زۆرب‌ه توندوتیژ و خۆبه‌زلزان ناسراو‌ه نه‌ک ب���ه دادپ��������ه‌روه‌رو ئ�����ازادی�����خ�����واز، ب����������ه‌اڵم ک������ارو وت���ه‌ک���ان���ى ت��ۆى سه‌رۆک کۆمار ێ ئ���ه‌م ده‌ت������وان������ دۆخ �ه بگۆڕێت، ب���ه‌اڵم ت��ۆ ته‌نها چ��ی��رۆک��ب��ێ��ژی ک���وچ���هو ب����ازاڕ یاخود ئینته‌رنێت ن���ی���ت ،وات�����ا تۆ ێ به‌سه‌ختی ده‌ب�� ک�������ار ب���ک���هی���ت ت���ا م��ت��م��ان �ه بۆ نازناوی ئه‌مریکا بگێڕیته‌وه .ه�ه‌وڵ بد‌ه ب �ه‌وردی ب��دوێ‌ی، ب�ه‌ت��ام�ه‌زرۆی��ی�هوه گوێبگره ،ڕێ��ز له‌خۆت ێ ێ ل �ه‌گ �ه ڵ هه‌رس ب��گ��ره .ه �ه‌م��وو رۆژ ت���ه‌وه‌ره‌ی مه‌ترسیداری وه‌ک ه���ه‌ژاری، نه‌زانی و نه‌خۆشیدا بجه‌نگێ. پێنجه‌م :هێرش بکه‌ره‌سه‌ر الوازترین خاڵی ئه‌لقاعیده .ئه‌م تیرۆریستان‌ه شه‌ڕکه‌ر نین به‌ڵکو تاوانبارن و مندااڵن و موسڵمانان و
ێ به‌زۆره‌ملێ کامڵ بکرێت ،به‌اڵم ناتوانر بسه‌پێندرێت .دیموکراسی به ئاوێته‌بوونی ئایدیا مه‌زنه‌کان لهگه ڵ ئه‌زموونه‌کانی کوچه‌و بازاڕه‌کاندا دێته‌ئارا ،واتا کاتێک خ �ه‌ڵ��ک ج��ورئ �ه‌ت��ی ئ���هوه ب��ک �ه‌ن م���اف و مافه‌کانی خۆیان به که‌سانیتر بسپێرن، متمانه‌شیان به فه‌رمانڕه‌وایی یاسا هه‌بێت. ح �ه‌وت �ه‌م :ب��ڕوات به خه‌ڵکی ئه‌مریکا هه‌بێت .ئێمه له مه‌ترسی ناترسین ،ئێم ه زۆر زیاتر له ئێستا ئاماده‌ی قوربانیدانین. به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر وه‌ک خه‌ڵکی به‌ئه‌زموون ێ و خۆ ل ه مامهڵه له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا بکر مه‌ده‌نییه‌کان ده‌ک����وژن ،ئ �ه‌وان �ه جگه ل ه درۆکردن بپارێزین. ه�ه‌ش��ت�ه‌م :به‌ڕاستگۆییه‌و‌ه پاداشتمان شمشێر هیچ دوورن��م��ای�ه‌ک��ی��ان ب��ۆ ئایند‌ه ێ ئهوانه به‌تیرۆریزمی ئیسالمی بده‌نه‌و‌ه نه‌ک به‌الفوگه‌زاف ،تۆ پێویستت نییه .ناب تۆمه‌تبار بکرێن ،چونکه تاوانه‌کانیان به‌کۆمه‌ڵ‌ه ڕاوێ��ژک��ارێ��ک ه�هی�ه ک�ه ل ه نائیسالمیترین ک��اره .تۆ وه‌ک سه‌رۆک ئاگادارکردنه‌وه‌ی تۆ نه‌ترسن به‌تایبه‌تی ێ ب�ه‌ده‌گ��م�ه‌ن الیه‌نگری کاتێک که به‌هه‌ڵه‌دا ده‌چیت. کۆمارێک ده‌ب � نۆیه‌م :په‌ند له ڕابردوو وه‌ربگره ،به‌اڵم بۆ ێ ئایینی جوله‌که، دابونه‌ریته‌کانی هه‌رس مه‌سیحی و ئیسالم بڕیاردان لهپێناو ئایند‌ه ته‌نها پشت به‌مێژوو مه‌به‌سته ،هه‌رگیز جیهان دووجار له خاڵێکدا ڕاناوه‌ستێت ،ه�ه‌م��ووان دووژم��ن��ی هیتله‌ر ێ کاری باش و هۆشمه‌ندانه‌ی نین و ناب دیبلۆماسى پشتگوێ بخه‌ین. ده‌یه‌م :شاخی ڕاسمۆر (واتا هه‌مان ئهو شاخه‌ی که ڕووخسار‌ه مه‌زنه‌کانی جۆرج مادلین واش��ن��ت��ۆن ،ت��ۆم��اس جیفرسۆن ،ئه‌براهام ئۆلبرایت لینکۆڵن و تیۆدۆر رۆزڤێڵتی وه‌ک پیاوه به‌ناوبانگه‌کان و یاده‌وه‌رییه‌کی میللیان ه ل ه ساڵی له‌سه‌ر هه‌ڵکه‌ندراوه) له‌یاد مه‌که‌ن. ()2001-1997 ێ ک��ۆش��ک��ی سپی ئ���ه‌گ���ه‌ر ده‌ت��������هو وه‌زیری ێ له‌ماوه‌ی به‌سه‌رفرازییه‌و‌ه جێبهێڵیت ،ده‌ب کاره‌کانتا چاودێرییه‌کی ت���ه‌واو به‌سه‌ر ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا بووه .هه‌ڵه‌کانتدا بکه‌یت ،چونکه ده‌ن��گ��ده‌ران تۆیان ک��ردووه به سه‌رۆک کۆمار نه‌ک ب��ه‌خ��وداوه‌ن��د (وات����ا ڕه‌ن��گ �ه خ���وداوه‌ن���د ل ه بیت. ش��ه‌ش��ه‌م :مه‌هێڵ‌ه ه�ه‌ڵ�ه‌ک��ان��ی بوشی هه‌ڵه‌کانت ببورێت ،به‌اڵم ئهو میلله‌ته‌ی ک ه سه‌رۆک کۆمار وا له‌تۆ بکات پاشه‌کش ه تۆی هه‌ڵبژاردوو‌ه هه‌ڵه‌کانت قبوڵ ناکه‌ن). ێ ل���ه‌ڕێ���گ���هی م���ه‌زن���ێ���ت���ی ن����ات����وان����ر له به‌ره‌وپێشبردنی دیموکراسی بکه‌یت. ئه‌گه‌ر ئینتیمای زۆر لهپێناو ئازادیدا ل ه شوێنکه‌وتنی مه‌زنێتییه‌و‌ه به‌ده‌ستبهێنرێت، ئه‌مریکییه‌کان داب��م��اڵ��ی��ت ،ئ��ی��دی هیچ خودی مه‌زنێتی له‌پراکتیزه‌کردنی هۆش شتێ ب��ۆ ئه‌مریکا نامێنێتهوه .له‌یادت و زی��ره‌ک��ی لهپێناو به‌دیهێنانی ئامانج ه ێ بنیات بنرێت و پیرۆزه‌کاندا خۆی ده‌بینێته‌وه. بێت دیموکراسی ده‌ب �
چه‌کى ئه‌تۆمی بۆ ئێران ...هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بۆ جیهان
ک��ۆری��اى ب��اک��وری خ��اوه‌ن ئه‌گه‌ر (جه‌نگ دژبه‌تیرۆریزم) به‌مه‌سه‌له‌ى دیار له‌دیبلۆماسییه‌تى ئ���ه‌ت���ۆم ه���ه‌ڕه‌ش���هی���ه‌ک���ى ده‌وڵه‌تى یه‌که‌مى جۆرج بوشدا دابنێین ،ئه‌وا بێگومان به‌رنامه‌ى قبوڵنه‌کراو و جددیانه‌ی ه سه‌ره‌کى ب��اراک ئۆباما هه‌وڵدان‌ه بۆ ڕێگه‌گرتن له‌باڵوبوونه‌وه‌ى ب������ۆس������ه‌ر ئ���اس���ای���ش. چه‌ک‌ه ئه‌تۆمییه‌کان .ئه‌م ئاسته‌نگه‌ی باراک ئۆباما به‌به‌راورد ل��ه‌ه��ه‌م��ان��ک��ات��دا ئ��ێ��ران ب���هره���ه‌م���ه���ێ���ن���ه‌رێ���ک���ى لهگه ڵ مه‌سه‌له‌ى ده‌وڵه‌تى یه‌که‌مى بوش گرنگترو ئاڵۆزتره. ئایا ئێمه به‌هۆى سه‌رکێشێتى ه�ه‌ردوو واڵتى ئێران و کۆریاى گ���������������ه‌وره‌ى ن������ه‌وت������هو باکوره‌و‌ه دژب‌ه چاالکیی‌ه ئه‌تۆمییه‌کانى ئه‌م دوو واڵته‌ین؟ یاخود دانیشتوانه‌که‌شی ب �ه‌ره‌و ئهمه ناکۆکییه‌کى خودییه‌و واڵتانیتریش له‌خۆده‌گرێت؟ ئایا گه‌شه‌و به‌پیشه‌سازیبوون ێ به‌ته‌نها ڕێگ ه ده‌چێت .تاساڵى ()2050 ئه‌گه‌ر واڵتێک هه‌رچه‌ند‌ه به‌تواناش بێت ،ده‌توان ێ دان��ی��ش��ت��وان��ى ئ��ێ��ران پێش له‌باڵوبوونه‌وه‌ى چه‌ک‌ه ئه‌تۆمییه‌کان بگرێت؟ ئه‌گه‌ر به‌ته‌نها نه‌توان ڕووسیا ده‌دات �هوه ،چه‌ندین ئه‌وا پێویسته چ هێزێک هاوکاریى بکات؟ ئێران له‌م نێوانه‌دا پێگه‌یه‌کی تایبه‌تییه ،به‌اڵم کۆریاى باکور واڵت ل��ه‌ڕووى ئابورییهوه واڵتێکى پ�ه‌راوێ��زخ��راوه که هاوبه‌شى ئابورییانه‌ى لهگه ڵ هیچ به‌رژه‌وه‌ندى گرنگیان لهگه ڵ ئێراندا ههیه .بێگومان هه‌ندێکیش واڵتێکیتردا نییه‌و هه‌نوک‌ه له‌هه‌موو ده‌رگایه‌ک ده‌دات تا ئابوریی ه نیگه‌رانن له مه‌به‌ست‌و چاالکییه‌کانى ئێران. ێ نزیکه‌کانى ئێران ،ئهو واڵتانه‌ن که هه‌ست ب ه واڵته دراوس � زیان لێکه‌وتووه‌که‌ى ڕزگار بکات. دراوسێکانى کۆریاى باکور جگه له‌کۆریاى باشور ،له‌وبڕوایه‌دان مه‌ترسى ئه‌تۆمى ئێران بۆ سه‌ر واڵتانیتر ده‌که‌ن به‌تایبه‌تى بۆسه‌ر ئه‌مریکا. کۆریاى باکور له‌ڕوانگه‌ى ئابورییهوه زۆر وابه‌سته‌ى واڵتانى ده‌وروبه‌رییه‌تی ،فشار‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌کانیش کاریگه‌رییان له‌سه‌رى ههیه ،به‌اڵم سه‌باره‌ت به‌ئێران مهسهلهکه زۆر له‌و‌ه ئاڵۆزتره .له‌به‌رئه‌م فاکته‌ر‌ه ل�ه‌ب��وارى دیبلۆماسى نێوده‌وڵه‌تیدا ،پێویسته ئه‌مریکا ستراتیژێکى دیاریکراو له‌به‌رامبه‌ر ئێراندا بگرێته‌به‌ر. له‌پرۆسه‌ى جه‌نگى س��ارده‌وه ،هه‌موو جه‌مسه‌ره‌کانى جیهان ک ه پێویستبوو ده‌رباره‌ى مه‌سه‌له‌ى جه‌نگى ئه‌تۆمى هه‌ڵوێست وه‌ربگرن، ڕووبه‌ڕووى کێشه‌یه‌کى جددى ببوونه‌وه ،ئه‌ویش ئه‌گه‌رى ده‌یان ملیۆن زیانى گیانى چه‌کى ئه‌تۆمى بوو .هه‌موو ده‌وڵه‌تانى جه‌نگى سارد ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌یان له‌به‌رچاوگرتبوو ،سیاسه‌تى پاشه‌کشه‌ش له چه‌کى ئه‌تۆمی له‌وه‌و‌ه سه‌رچاوه‌ى گرت ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ته‌نها دوو ڕۆڵگێڕى سه‌ره‌کى له‌جیهاندا هه‌بوون که ئه‌مریکاو ڕووسیا بوون. هه‌ریه‌ک له‌م دوو هێزه ،ده‌رئه‌نجامه‌کانى سودوه‌رگرتن له‌چه‌کى ئه‌تۆمیان بۆ خۆیان‌و پێگ‌ه جیهانییه‌که‌یان هه‌ڵده‌سه‌نگاند ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ باڵوبوونه‌وه‌ى چه‌ک‌ه ئه‌تۆمییه‌کان له‌سه‌رتاسه‌رى جیهاندا، ێ له هه‌ڵوێستى دژ‌ه ئه‌تۆمی ئیتر بێ‌مانایه. پاشه‌کش له‌م نێوانه‌دا دوو خا ڵ پێویسته له‌به‌رچاوبگیردرێت ،ئهو واڵتانه‌ى که به‌دواى پیتاندنى یۆرانیۆم و به‌رهه‌مهێنانی ئه‌تۆمییه‌وه‌ن ،ئه‌م کاره به‌ئامانجێک داده‌نێن که مافى خۆیان‌ه ئه‌تۆم به‌رهه‌م بهێنن‌و په‌یوه‌ستى ده‌که‌ن به‌کۆمه‌ڵێک مه‌سه‌له‌ى وه‌ک به‌رهه‌مهێنانى وزه‌ى کاره‌باوه .ئێرانیش هه‌مان پاساوى بۆ به‌رهه‌مهێنانى ئه‌تۆم ههیه. هاوکات ،هاوپه‌یمان‌ه ئه‌وروپاییه‌کان به‌هه‌ڵوێستێکى به‌رگریکاران ه ڕووب���ه‌ڕووى بهرنامه ئه‌تۆمییه‌کانى ئێران ده‌ب��ن �هوه .له‌ڕوانگه‌ى ئه‌وروپاییه‌کانه‌و‌ه پاڵنه‌رى ئێران بۆ به‌رهه‌مهێنانى ئه‌تۆم له‌پێگ ه ێ ج��وگ��راف��ی��ی�ه‌ک�هی�هوه س��ه‌رچ��اوه‌ده‌گ��رێ��ت ک �ه ل�ه‌ن��ێ��وان دراوس��� ئه‌تۆمییه‌کانى هیندستان ،پاکستان ،رووسیا و ئیسرائیلدایه .به‌بڕواى ده‌سه‌اڵتدارانى تاران ،ئینتیماى ئێران بۆ به‌ئه‌تۆمیکردن ،ده‌توانرێ به‌گرتنه‌به‌رى دیبلۆماسییه‌کى ئاشتیخوازان‌ه که‌متر بکرێته‌وه. ئه‌وروپاییه‌کان دانوستاندنه‌کانى خۆیان لهگه ڵ ئێراندا له‌سه‌ربنه‌ماى
هه‌مان ئاراست‌ه داناوه که له‌به‌رامبه‌ر عیراقدا گرتبوویانه‌به‌ر ،واتا ئهو ئاراست‌ه ئه‌وروپییه‌ى که له‌ڕوانگه‌ى یاساو ناوه‌ند‌ه فره‌الیه‌نه‌کانه‌و‌ه ده‌نۆڕن‌ه په‌یوه‌ندیی‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و له‌به‌رامبه‌ر ئهو ئاراسته‌یه‌ى ئه‌مریکادا ڕاده‌وه‌ستن که له‌سه‌ر فشار و ههڕهشه له واڵتانیتر بنیات نراوه. لێره‌دا پێویسته ئهو تێڕوانینه‌ى پێى وایه گۆڕانى ڕژێمی ئێران و کۆریاى باکور ،گره‌نتیدارترین ڕێگای‌ه بۆ دوورخستنه‌وه‌ى ئهو واڵتانه له پیتاندنى یۆرانیۆم ،ئه‌وا له هه‌ڵه‌یه‌کى گه‌وره‌دان .سه‌ره‌تا پێویست ه وه‌اڵمى چه‌ند پرسیارێک بدرێتهوه :مه‌به‌ست له‌گۆڕانى ڕژێم چ گۆڕانێکه؟ باشترین خه‌ماڵندنى کات بۆ ئه‌م کاره چییه؟ ئه‌گه‌ر ئه‌م گۆڕانه‌ى ڕژێم درێژخایه‌ن بێت تا ئهو ئاسته‌ى ئێران ده‌ست بۆ ێ وه‌ک ڕێگاچاره‌یه‌ک بۆ چه‌کى ئه‌تۆمى به‌رێت ،ئیتر ناتوانر به‌ئه‌تۆمیکردنى ئێران ناوببردرێت .پوخته‌که‌ى ئه‌مه‌ی‌ه که پێویست ه ئ�هوه ببینین ئایا چوارچێوه‌ى کاتیانه‌ى گۆڕینى ڕژێ��م لهگه ڵ زه‌رووره‌تى نائه‌تۆمیکردنى ئێراندا گونجاو‌ه یان نا؟ ێ ببه‌سترێنه‌و‌ه به تێڕوانین‌و وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ى ئ�ه‌م پرسیاران‌ه ناب پێشبینیکردنه‌وه ،به‌ڵکو دواى شرۆڤه‌یه‌کى ڕه‌سمى‌و سیسته‌ماتیکى‌و خستنه‌ڕووى تێڕوانین‌ه جۆربه‌جۆره‌کان ،سیاسه‌تداڕێژه‌ران ده‌توانن بڕیار له‌باره‌ى ره‌وشه‌که‌و‌ه بده‌ن. ئه‌گه‌ر وابڕیاربێت دژ به چه‌کى ئه‌تۆم بین ،هاوپه‌یمانانى ئه‌وروپایى پێویسته به‌ڵێن بده‌ن له‌کاتى شکستى دانوستاندنه‌کان، ڕووبکه‌ن‌ه پیاده‌کردنى فشار .واشنتۆنیش به‌دروستى ئاماژه‌ى بۆ ێ له‌الیه‌نه‌کانى سیاسه‌تى ئێران کردووه که دانوستاندنه‌کانى هه‌ند لهگه ڵ ئه‌مریکادا خستۆته‌ژێر کاریگه‌رییه‌وه. له‌ڕیزى ئه‌م مه‌سه‌النه‌دا ،پشتیوانى له گروپه‌کانى وه‌ک حه‌ماس‌و حیزبوڵاڵو گۆڕانه‌کانى عیراق .تاران پێویسته ئهوه نیشان بدات ک ه ئاماده‌ى گۆڕینى ئه‌م سیاسه‌تانه‌ی‌ه تا ئه‌مریکاش سیاسه‌ته‌کانى خۆى بگۆڕێت. ده‌رب������اره‌ى هه‌ڵوێستى ن��وێ��ی ئ��ێ��ران��ی��ش ،ب���ه‌ک���رده‌و‌ه چانسى به‌ره‌وپێشڤه‌چوونى دانوستاندنه‌کانى ئه‌وروپاییه‌کان کهمه ،به‌اڵم ئه‌وروپاییه‌کان هێشتا پێویسته ب��ه‌دواى چانسه‌و‌ه ب��ن .ئ�هو کاره هاوکاریى ئێمه ده‌ک��ات تا ئه‌نجامه‌کانى شکست شرۆڤه‌بکه‌ین. ئێمه ناتوانین ده‌رب����اره‌ى ئ �هو م�ه‌س�ه‌الن�هى ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یمان ده‌خاته‌ژێر کاریگه‌رییه‌وه ،مافى ڤیتۆ به‌ئه‌وانیتر بده‌ین .به‌اڵم ئه‌گه‌ر ڕێگاچاره‌یه‌کیتر نه‌بێت ،ئه‌وا لێدانى سه‌ربازی دواڕێگاچاره‌سه‌ره.
[ دیدارى /عومه‌ر ئاواره ] به‌ڕێوه‌به‌رى پ���ه‌روه‌رده‌ى ده‌ربه‌ندیخان، عومه‌ر محه‌مه‌د ئه‌مین ،ل�ه‌م دی��داره‌ى (چه‌تر)دا باس له‌کێشه‌ى که‌مى بیناى خ��وێ��ن��دن��گ��اک��ان و گ��وڕان��ک��اری��ی �ه‌ک��ان له‌سنورى په‌روه‌رده‌که‌یاندا ده‌کات ،ده‌ڵێت «ل�ه‌ڕووى بیناوه کێشه‌یه‌کى گه‌وره‌مان ههیه ،بینامان ههیه دوو بۆ سێ ده‌وامی تێدا ده‌کرێت و له‌سنورى پ�ه‌روه‌رده‌ک�هى ئێمه‌دا حه‌وت باخچه‌ى ساوایانمان ههیه پێنجیان له‌کرێدان». چه‌تر /وه‌ک پ �ه‌روه‌رده‌ى ده‌ربه‌ندیخان چه‌ند خوێندنگه له‌سنورى په‌روه‌رده‌که‌تاندا ههیه؟ له‌سنورى پ �ه‌روه‌رده‌ى ده‌ربه‌ندیخاندا( )82خوێندنگه و باخچه‌ى ساوایان ههیه ،به‌اڵم باخه‌وانمان نییه ،کێشه‌ى که‌مى بینامان ههیه، ئهمه ته‌نها له‌سنورى پ �ه‌روه‌رده‌ى ده‌ربه‌ندیخاندا ن��ی��ی �ه و ک��ێ��ش �هى س���ه‌رج���ه‌م پ����ه‌روه‌رده‌ک����ان����ى کوردستانه ،به‌اڵم خۆشبه‌ختانه حکومه‌تى هه‌رێم
به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌ى ده‌ربه‌ندیخان:
لێوه‌رده‌گرین بۆ ئ �ه‌وه‌ى چه‌ند س���اڵ���ێ���ک خ����زم����ه‌ت ب��ک��ه‌ن ل �ه‌س��ن��ورى پ���ه‌روه‌رده‌ک���ه‌م���ان، ب���ه‌اڵم زۆرب����هى ئ��هو کهسانه پابه‌ندنابن ب�هو په‌یماننامه‌وه و پ �ه‌ن��ا ده‌ب��ه‌ن��ه ب���ه‌ر واس��ی��ت�ه ب��ۆ گ��واس��ت �ه‌ن �ه‌وه‌ی��ان ب��ۆ ئ�هو ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 ج��ێ��گ��ای��ان �هى م �ه‌ب �ه‌س��ت��ی��ان �ه، ئێمه‌ش ناچارین ل �ه‌م حاڵهته دووشهممه 2010\10\25 ب����ۆی����ان ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ن �ه‌ک �هی��ن، ل��������ه‌ب��������ه‌رام��������ب��������ه‌ر ئ������هو جێبه‌جێنه‌کردنه‌ش رووب��ه‌ڕوى گ��ل �هی��ى ده‌ب���ی���ن���هوه ل���ه‌الی���ه‌ن بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه ،هه‌روه‌ها له‌ڕووى بیناوه دۆس��ت��ان��م��ان �هوه ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى ل�ه‌وپ��اره‌ی�ه‌ش ئ�ه‌م شتانه‌مان لێ کڕیووه وه‌ک کێشه‌یه‌کى گ �ه‌وره‌م��ان ه�هی�ه ،بینامان ههیه ده‌ربه‌ندیخان دووره له‌شاره‌کانى سلێمانى و که‌الر ،کڕینى ( )5پ��اس ل�ه‌گ�ه‌ڵ لۆرییه‌کى گ �ه‌وره دوو ب��ۆ سێ ده‌وام��ی تێداده‌کرێت ،له‌سنورى ل �ه‌م س��ن��وره‌ش خه‌ڵکمان نییه ب��ۆ دام �ه‌زران��دن ،و ( )25سێت کۆمپیوته‌ر ،ئهمه به‌یه‌کێک په‌روه‌رده‌که‌ى ئێمه‌دا حه‌وت باخچه‌ى ساوایانمان ئه‌مه‌ش یهکێکه له‌کێشه ل���ه‌گ���ۆڕان���ک���اری���ی���ه‌ک���ان���ى ن��ێ��و ههیه پێنجیان له‌کرێدان ،به‌اڵم بۆ ساڵى داهاتووى گه‌وره‌کانى په‌روه‌رده‌که‌مان په‌روه‌رده‌که‌مان هه‌ژمار ده‌کرێت. خوێندن چوار خوێندنگه له‌دوا قۆناغه‌کانى ته‌واو به‌تایبه‌ت ل�ه‌دام�ه‌زران��دن��ى چ�ه‌ت��ر /ده‌رچ����ووان به‌مه‌به‌ستى بووندان و دوانیان ( )18پۆلین و یه‌کێکى ( )12مامۆستایان و فه‌رمانبه‌ران دامه‌زراندنیان سه‌ردانتان ده‌که‌ن، واناندا، پۆلى و( )6پۆلیشمان بۆ دروستکراوه ،لهوانهیه و کارگوزار و پاسه وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پ���ه‌روه‌رده‌ى له‌مانگى ( )10و ()11ى ئه‌مساڵدا خوێندکاران ل���ه‌ئ���ێ���س���ت���ادا ه���ه‌ن���دێ���ک ده‌ربه‌ندیخان تاچه‌ند هه‌وڵ ده‌ده‌ن بتوانن ده‌وامى ئاسایى تێدا بکه‌ن ،ده‌توانین بڵێن خوێندنگه تازه‌کراونه‌ته‌وه ئ �هو کهسانه دابمه‌زرێنن و به‌چ ئهمه که‌مێک له‌قورسایى که‌مى بینامان که‌م و پ����اس����ه‌وان����ی����ان ن��ی��ی �ه، پێوه‌رێک دایانده‌مه‌زرێنن؟ دهکاتهوه ،له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ى پێویستیمان به‌بیناى ئ �ه‌گ �ه‌ر کێشه‌یه‌کمان بۆ رۆژان���ه ده‌ی��ان داواک��اری��م��اندروس��ت بێت ،نازانین په‌نا دیکه ههیه. بۆ دێت به‌مه‌به‌ستى دام�ه‌زران��دن، ب��ۆ چ الی���ه‌ک ببه‌ین بۆ چه‌تر :کێشه‌ى سه‌ره‌کى ئێوه چییه؟ ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت ئ����ه‌وان����هى ده‌رچ�����ووى له‌رێگه‌ى ئیستیماره و لیسته‌وه داوام��ان دۆزی�����ن�����ه‌وه‌ى چ����اره‌س����ه‌ر،شه‌شى بنه‌ڕه‌تی و ن��ۆى بنه‌ڕه‌تى لێکراوه‌ته‌وه ناوه‌کانی ئه‌وکه‌سانه‌ى دانه‌مه‌زراون داواک���اری���ن له‌حکومه‌تى و دوان��زده‌ى بنه‌ڕه‌تى و ده‌رچووانى زانکۆ و په‌یمانگاکانیش ،ئهمه به‌رز بکه‌ینه‌وه ،بهخۆشحاڵییهوه وه‌زاره‌تى ( )110ه�����ه‌رێ�����م ب���ه‌ت���ه‌ن���ه���ا ب��ی��ر تازه‌ترین هه‌واڵێش له‌دامه‌زراندنى مامۆستایان که‌سى بۆ دام �ه‌زران��دوی��ن ،ل�هو ژم��اره‌ی�ه ته خ���ۆى ل���ه‌خ���ۆی���دا ک��ارێ��ک��ى ب��اش نها ن�ه‌ک��ات�هوه و فه‌رمانبه‌ر و هاتووه وه‌زاره‌تى ( )9که‌سیان تائێستا په‌یوه‌ندیان ن �ه‌ک��ردووه، نییه ،چونکه ناکرێت حکومه‌تى ت��ازه‌ت��ری��ن هه‌واڵێش ه��ات��ووه وه‌زاره‌ت���ى پ���ه‌روه‌رده پ���اس���ه‌وان و ک���ارگ���وزار و پهروهرده به‌نیاز ه هه‌رێم هه‌موو بودجه‌که‌ى ته‌رخان بکات بۆ موچه ،ئهو خه‌ڵکانه‌ش بهنیازه پالنێکى پێنج ساڵه دابنێت بۆ ئه‌وه‌ى لهو باخه‌وانیش دابمه‌زرێنێت .پالنێکى پێنج ساڵ ه چ���ه‌ت���ر /ب���ۆ ئ���ه‌م س��اڵ��ى ماوه‌یه‌دا چی پێویست بێت بۆمانى دابین بکه‌ن، سه‌ردانمان ده‌که‌ن ته‌نها ئه‌وه‌نده‌مان وه‌ک دامه‌زراندنى مامۆستایان و کارمه‌ندان ،خ���وێ���ن���دن ،ب���ه‌ن���ی���ازى چ دابنێت بۆ ئه‌وه‌ى لهو ب��ۆ ده‌ک��رێ��ت داواک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی��ان ئێمه کێشه‌مان ئهوهیه ئه‌وانه‌ى له‌ماوه‌ى پێشودا گۆڕانکارییه‌کن له‌سنورى ماوه‌یه‌دا چی پێویست لێى وه‌ربگرین ،ئه‌گه‌ر له‌کاتێکدا له‌ڕێگه‌ى پ �ه‌روه‌رده‌ى ده‌ربه‌ندیخانه‌وه دام�ه‌زراون په‌روه‌رده‌که‌تاندا؟ ده‌ست به‌دامه‌زراندن کرا ،ئێمه‌ش ڕێوه‌به‌رایه‌تى بێت بۆمانى دابین وه‌ک بهخهڵکى سلێمانى و ک���ه‌الرن ،ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى لێره ل���ێ���ژن���ه‌م���ان ه���هی���ه و ل �ه‌ڕێ��گ �هى ک��ۆل��ێ��ژێ��ک ی��اخ��ود پ�هی��م��ان��گ��ای��ی�ه‌ک ن �ه‌ب��ووه پ������ه‌روه‌رده‌ى ده‌رب �ه‌ن��دی��خ��ان بکه‌ن ئ �هو لێژنه‌یه‌وه ب �هو داواک��اری��ی��ان�ه ب����������������ه‌رده‌وام ده‌رچ��ووان��ى دابمه‌زرێن ده‌چینه‌وه و دواتر به‌پێى سیسته‌مى و ئه‌وانه‌شى دام�ه‌زراون ل��ه‌گ��ۆڕان��ک��اری��دای��ن و ل �ه‌ه �ه‌وڵ��ى (ق��ورع �ه) تیروپشک ن��اوه‌ک��ان ده‌س���ت نیشان ده‌ب����ێ����ت ب���ه‌پ���ێ���ى ئ���هو داب����ی����ن����ک����ردن����ى ک�����ه‌ل�����وپ�����ه‌ل و ده‌ک �هی��ن ،ئێمه ل��ێ��ره‌دا رێگا ب�ه‌ن��ووس��راو نامه‌ى پێداویستیه‌کانى م��������اوه‌ی��������هى ب����ۆی����ان خوێندنگاکانى تایبه‌ت ناده‌ین که هه‌ندێک که‌س ده‌یگرینه‌به‌ر ���ن، � ���دای � ���ان � م ه ��� � ک ه رد ه رو ه ��� � پ ��ورى � ��ن � س ته‌رخانکراوه که پێنج بۆ ئ �ه‌وه‌ى کارئاسانیان بۆ بکه‌ین به‌مه‌به‌ستى س��اڵ�ه ل�ه‌ن��او ش��اره‌ک �ه‌دا له‌م سنوره ل���ه‌چ���وارچ���ێ���وه‌ى دوو س��ه‌ردان��م��ان دامه‌زراندنیان ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌م دیاردهیه مافى ده‌وام بکه‌ن ،له‌دواى ئهو خه‌ڵکمان نیی ه بۆ وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گه‌رمیان بۆ که‌سانى دیکه‌ش ده‌خ��وات ،وه‌زاره‌ت���ى پ �ه‌روه‌رده ماوه‌یه‌ش به‌پێى ئاره‌زوى الى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى ئاگادارمان دهکاتهوه بۆ دامه‌زراندنیان و ئێمه‌ش ش ه م ه ئ زراندن، ه دام دارایى تى ه زار ه و ن ه الی ه ل و کوردستان خ���ۆی���ان ده‌گ���ه‌ڕێ���ن���هوه به‌پێى ساڵى ده‌رچ��وون و بڕوانامه ناویان به‌رز ش��وێ��ن��ه‌ک��هى خ���ۆی���ان، یهکێکه له‌کێش ه و س�ه‌رۆک��ى حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه دهکهینهوه بۆ دامه‌زراندن ،بۆیه داواکارم له‌وانه‌ى ئ���هو ده‌رچ����وان����هى الى ت��وان��ی��وم��ان��ه زی���ات���ر ل���ه ( )395ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت داب��م�ه‌زرێ��ن ئ�ه‌گ�ه‌ر مافیان خ��وراوه ئێمه داده‌مه‌زرێن ناچار گه‌وره‌کان ملیۆن دی��ن��ار ب��ۆ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى ئاگادارمان بکهنهوه بۆ ئه‌وه‌ى به‌دواداچون بۆ و �ن � ی ه � �ک � ب �ن � �ی � داب ��ان � م ه �� � ک ه رد ه رو ه �� � پ پ �هی��م��ان ن��ام �هی �ه‌ک��ی��ان داواکارییه‌کانیان بکه‌ین.
خوێندنگه‌مان هه‌ی ه دوو تا سێ ده‌وامى تێدا ده‌کرێت توانیویه‌تى له‌گه‌ڵ ده‌ست به‌کاربوونى له‌خولى نوێدا بودجه‌ییه‌کى ب��اش که ده‌ک��ات�ه ()150 ملیار دینار دابین بکات بۆ خوێندنگه‌ى نوێى هاوچه‌رخ که به‌خوێندنگه‌ى نمونه‌یى ناوده‌برێت، وه‌ک پ���ه‌روه‌رده‌ى ده‌ربه‌ندیخانیش به‌شمان لهو پرۆژه‌یه بۆده‌ست نیشان ک��راوه ،ب�ه‌اڵم نه‌چۆته
فۆتۆ:عومه‌ر ئاواره
11
قڕگ ه له‌تۆماری داستانه‌و‌ه بۆ بێئاوی [ ئا /جه‌زا ئه‌حمه‌د ]
ژنێک :دراوسێکه‌م له‌ڕێی خوا ئاومان ده‌داتێ نه‌عیمه خدر ،ته‌مه‌ن ( )52ساڵ ژنێکى دانیشتوى قڕگه‌بوو به‌بێزارییه‌وه باسى له‌نه‌بوونى ئاوى خواردنه‌وه کرد ،وتى «ئاوى به‌لۆعه و ئاوه‌ڕۆمان نیی ه گیانم به‌دراوسێکه‌مانه بیرى ههیه و له‌ڕاى خوا ئاومان ده‌داتێ» ،ئهو ژنه گله‌یى له‌الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان کرد و وتى «حکومه‌ته‌که‌مان هیچمان بۆ ناکات و خۆى به‌خاوه‌نمان نازانێت ،ئه‌گه‌ر فه‌قیرى نه‌بێت کێ لێره ده‌ژى».
فۆتۆ :جه‌زا ئه‌حمه‌د
«ئه‌وه‌ى ناوى پرۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى بێت نیمانه ،خه‌ممان لێهاتووه چۆن هاتوچۆ بکه‌ین ئ �ه‌وا ب �هره و وه‌رزى زس��ت��ان ده‌چ��ی��ن ،ج��اده‌ک��ان��م��ان ده‌ب��ن ب��ه‌ق��وڕ ،ده‌ی����ان ج���ار چ��وی��ن�ه‌ت�ه الى الیهنه به‌رپرسه‌کان بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانمان ،به‌اڵم بهداخهوه تائێستا هیچمان بۆ نهکراوه« ،ئهمه وته‌ى کارزان یه‌حیاى ته‌مه‌ن ( )25ساڵه ،ئهو که گه‌نجێکى ئه‌سمه‌رى دانیشتوی گه‌ڕه‌کى قڕگه‌یه و به‌ڵته‌نگییه‌وه باسى له‌نه‌بوونى خزمه‌تگوزارى ده‌کرد له‌ناوچه‌که‌یاندا ده‌کرد. ک���ارزان ب���ه‌رده‌وام ب��وو له‌قسه‌کانى ،وت��ى «تائێستا خوێندنگه‌ى ناوه‌ندیمان نییه ،برایه‌کم خوێندکاره و پاسمان بۆ گرتووه بۆ ئه‌وه‌ى بیبات بۆ خوێندنگاکه‌ى له‌ناوشارى سلێمانى ،به‌اڵم ئهمه بۆ زۆر خێزان قورس ده‌که‌وێت له‌سه‌ریان له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هه‌ژارن». به‌هۆى فراوان بوونى شارى سلێمانییه‌وه گوندى قڕگه ئێستا وه‌ک گ�ه‌ڕه‌ک��ێ��ک ل �ه‌ش��ارى سلێمانى ئ�ه‌ژم��ار ده‌ک��رێ��ت ،ب���ه‌اڵم تائێستا ب �ه‌ده‌س��ت ن �ه‌ب��وون��ى پ���رۆژه‌ى خزمه‌تگوزارییه‌وه ده‌ناڵێنن و ماڵه‌کان بۆ ئاوه‌ڕۆکانیان جۆگه‌یان دروستکردوه و به‌سه‌ر جاده خۆڵه‌کاندا ده‌ڕوات. حه‌کیم نه‌جیم ته‌مه‌ن ( )40ساڵ ،دانیشتوێکى قڕگه‌یه باسى ل �ه‌وه‌ک��رد به‌هۆى نه‌بوونى خزمه‌ت گوزارییه‌وه بێزاربوون و ده‌ڵێت «له‌ناو قڕگه‌دا جاده‌مان نییه قیرتاو کرابێت و هه‌موویان خۆڵن ،ئه‌وه‌ش له‌کاتى باران باریندا کێشه‌مان بۆ دروست ده‌کات ،له‌زستاندا زۆر به‌زه‌حمه‌ت ده‌رده‌چم و ئه‌وکاتانه‌ى که قوڕه ئۆتۆمبێله‌که‌م ده‌چه‌قێت که زۆر به‌ناڕه‌حه‌تى و به‌هاوکارى خه‌ڵکى دیکه ده‌رى دههێنمهوه«. ناوبراو گله‌یى له‌الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار ده‌کات و ده‌ڵێت «ئ�ه‌م�ه ب��ۆ که‌مته‌رخه‌مى ده‌س���ه‌اڵت���داران ده‌گێڕمه‌وه هیوادارم ئه‌گه‌ر له‌به‌رنامه‌یاندا ههیه پرۆژه‌مان بۆ بکه‌ن و په‌له بکرێت بۆ ئه‌وه‌ى لهو بارودۆخه ناخۆشه رزگارمان بێت».
نه‌عیمه به‌رده‌وام بوو له‌سه‌ر قسه‌کانى ده‌یوت رۆژ نییه جل بۆ منداڵه‌کانم نه‌شۆم له‌به‌رئه‌وه‌ى جاده‌کانمان قیرتاو نییه ،منداڵه‌کانم گشت گیانیان ده‌بێت به‌قوڕ و خۆڵ «بۆیه داواکارم الیه‌نى به‌رپرس ئاوڕمان لێبداته‌وه«. لێپرسراوى به‌شى پالندانان له‌شاره‌وانى سلێمانى سامان مه‌حمود ،به‌چه‌ترى ڕاگه‌یاند «له‌ئێستادا به‌شى ناوه‌ندى نه‌خشه‌دانانى سه‌رۆکایه‌تى شاره‌وانى سلێمانى خه‌ریکى ئاماده‌کردنى تیۆئاڕێکه بۆ ئه‌وه‌ى له‌ڕێگه‌ى نوسینگه‌یه‌کى ئه‌ندازیارى یان راوێژکارى دیزاینى قڕگه‌مان بۆ بکه‌ن لهپێناو ئه‌وه‌ى که بتوانین داواى بودجه و کولفه‌ى بۆ بکه‌ین ت��اپ��رۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى بۆ بخه‌یه‌نه بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه«. ئهو لێپرسراوه‌ى به‌شى پالندانان له‌شاره‌وانى سلێمانى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد تادیزاینى ئهو ناوچه‌یه ته‌واو نه‌بێت ناتوانن داواى بودجه بکه‌ن ،وتى «تا دیزاینى سنورى قڕگه ته‌واو نه‌بێت ناتوانین تێچونى پرۆژه دیارى بکه‌ین و داواى بودجه له‌حکومه‌ت بکه‌ین، ده‌بێت دیزاینه‌که ت �ه‌واو ببێت دوات��ر ده‌توانین تێچونى پڕۆژه دیارى بکه‌ین و داوى کولفه بکه‌ین له‌حکومه‌ت».
حکومه‌ته‌که‌مان هیچمان بۆ ناکات و خۆى به‌خاوه‌نمان نازانێت ،ئه‌گه‌ر فه‌قیرى نه‌بێت کێ لێره ده‌ژى
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010\10/25
12
ئا /چه‌تر
خالید ره‌شید ده‌بێت ئه‌وه‌شی کازم ساهرى بانگهێشت کردو ه بایکۆت بکرێت
عه‌باس عه‌بدول ره‌زاق
ل �ه‌م س��ااڵن �هى دوای��ی��دا بانگهێشت کردنى هونه‌رمه‌ندانى به‌ناوبانگى تورک و عه‌ره‌ب و فارس به‌شێوه‌یه‌ک که له‌ماوه‌ى ساڵێکدا زیاتر له‌ده‌یان هونه‌رمه‌ندى به‌ناوبانگ بانگهێشتى ک��وردس��ت��ان ک����راوه ،ئ�ه‌م�ه له‌کاتێکدای‌ه ک ه هونه‌رمه‌ندانى کورد به‌هۆى که‌مى ئێمکانیات و نه‌بوونى هۆڵ و چه‌ندین گرفتى تر ده‌ناڵێنن، خ��زم �ه‌ت ک���ردن و بانگهێشت و زی��ادک��ردن��ى سه‌رمایه‌ى هونه‌رمه‌ندانى ده‌ره‌و‌ه له‌هه‌رێمى کوردستان بووه‌ت‌ه جێگه‌ى ناڕه‌زایى زۆرینه‌ى هونه‌رمه‌ندان و ئ�ه‌وه‌ى زیاتر جێگاى ناڕه‌زاییه ئهوهیه که هه‌ندێک گۆرانى بێژى عه‌ره‌ب و تورک بانگهێشت ده‌کرێن که تا ئێستاش دان به‌میله‌تى کوردا نانێن ،وه‌ک کازم ی کورد له‌ئه‌سڵدا تورکه، ساهیر که له‌چاوپێکه‌وتنه‌کانیان وتویه‌ت هه‌روه‌ها کاتێک پێیان وتوه تۆ ئاماده‌ى بێت‌ه هه‌رێمى کوردستان بۆ گێرانى ئاهه‌نگ وتویه‌تى (باکورى عێراق) کازم ساهر که ئێستا ئاماده نییه ناوى کوردستان بهێنێت یان له‌کاتى پرسیار کردن له باره‌ى هه‌ڵوێستى له‌سه‌ر ئه‌نفال و کیمیاباران ئاماده نییه هێچ وه‌اڵمێک بداته‌وه) ئیستاش ئه‌م هونه‌رمه‌ند‌ه بانگهێشت کراوه بۆ شاره‌کانى سلێمانى و هه‌ولێر و له‌چه‌ند ڕۆژى داهاتوو کۆنسێرتى بۆ ساز ده‌کات ،له‌وباره‌یه‌شه‌و‌ه به‌ڕێوبه‌رى گشتى ڕۆشنبیرى و هونه‌ر له‌سلێمانى ده‌ڵێت :من بهپێچهوانهوه شته‌کان ده‌بینم ئه‌وان زۆر له‌گه‌ڵ ئێمه‌دان. هونه‌رمه‌ند ن��اس��راو خالید ره‌ش��ی��د ،هێنانى ئ�هو هونه‌رمه‌ندان ه له‌ئێستادا به‌داگیرکاری و مه‌ترسییه‌کى گه‌ور‌ه وه‌سف ده‌کات و ده‌ڵێت :بانگهێشتى ئه‌م گۆرانیبێژان‌ه خۆى له‌خۆیدا گێڕانه‌وه‌ى عه‌ره‌ب ه بۆ کوردستان و ره‌مزێک‌ه بۆ ئ �ه‌وه‌ى که جارێکى تر کوردستان داگیرکراوه‌ت‌ه به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رهه‌نگى ،شێوه‌ى داگیرکردنى فه‌رهه‌نگى زۆر خه‌ته‌رناکتر‌ه له‌عه‌سکه‌رى، ده‌ت��وان��ن ل���ه‌ڕووى فه‌رهه‌نگییه‌و‌ه ناسنامه‌ى نه‌ته‌وه‌یه‌ک بسڕێته‌وه، ئ �ه‌گ �ه‌ر بچێته ئ���هو کۆنسێرت ه ده‌ب��ی��ن��ی��ت ه����ه‌زان ک �ه‌س��ى لێیه، چونکه مه‌زاجیان تێکدراوه ،واى لێهاتووه گۆرانیبێژى ت��ورک، عه‌ره‌ب ،فارس بێت ئه‌چن ،ئه‌مان ه ڤایرۆسى عه‌ره‌بچێتى و تورکچێتى له‌م واڵته باڵوده‌که‌نه‌وه ،ده‌بێت ئهو کهسانه لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بکرێت و بایکۆت بکرێن که ئه‌مان‌ه ئه‌هێنن ،به‌تایبه‌ت کازم ساهیر که له‌چاوپێکه‌وتنه‌کانیدا ئهو قسانه‌ى به‌کورد وتوه ،ئه‌گه‌ر خه‌ڵکى سلێمانیدا قه‌تره‌یه‌ک رۆحى نه‌ته‌وه‌یى ویژدانى واڵت پارێزیان مابێت ناچن‌ه کۆنسێرته‌که‌ى ،ئه‌گه‌ریش نا ئه‌وا من پیرۆزبایى له‌کازم ساهیر ده‌که‌م دیار‌ه هه‌ر الیه‌قیانه ،چونکه ئهوه ئه‌وپه‌ڕى ئیهانه‌ی‌ه بۆ ته‌واوى خه‌ڵکى کوردستان ،نه‌ک هه‌ر خه‌ڵکى سڵمانى ،کابرایه‌ک دان به هه‌رێمى کوردستان نه‌نێت و بڵێت باکورى عێراق تۆ بیهێنیت هۆڵى بده‌یتى و بلیته‌کانى بفرۆشیت و سه‌رمای‌ه و سامانى بۆ زیاد بکه‌یت. زاهیر جه‌الل هونه‌رمه‌ندێکى ترى کورد نیگه‌رانى خۆى له‌وباره‌یه‌و‌ه
(به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى رۆشنبیرى
و هونه‌رى سلێمانى):
هه‌رچه‌ند ه هێنانى کازم ساهیر په‌یوه‌ندى ب ه ئێمهوه نییه ،به‌اڵم کوردستان واڵتێکى ئازاد ه ناتوانین ببین ه به‌ربه‌ست
ده‌رده‌بڕێت و ده‌ڵێت :ئێم ه بێگان‌ه په‌رسین ئه‌گه‌ر ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د نه‌بوومای ه س�����ه‌رم�����ای�����ه‌دارێ�����ک ب��ووم��ای �ه ه�ه‌رگ��ی��ز ئهو هونه‌رمه‌ندانه‌م نه‌ده‌هێنا ت���اب���ێ���ن���ه ک���وردس���ت���ان و خ���اک���ى واڵت���ه‌ک���ه‌م پ���ی���س ب����ک����ه‌ن ،وه‌ک هونه‌رمه‌ندێک ئه‌گه‌ر چاوم دژى میلله‌ته‌که‌م بێت ئاماده‌م چاوى خۆم ده‌ربکه‌م ،به‌اڵم بهداخهوه هونه‌رمه‌ندانى خۆمان په‌راوێز ده‌خرێن و ئه‌وانه‌ى که دژى میلله‌تى ک��وردن ده‌هێنرێن‌ه کوردستان ،زاهیر ج�ه‌الل ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا که ئێمه الریمان نییه ل �ه‌وه‌ى که کازم هونه‌رمه‌ندێکى گه‌وره‌یه‌ى عهرهبه ،به‌اڵم که‌سێک واڵته‌که‌ى ئێمه‌ى نه‌وێت ئێمه‌ش ئه‌ومان ناوێت ،ده‌پرسم بۆچى واڵته عه‌ره‌بییه‌کان هونه‌رمه‌ندێکى کورد بانگهێشتى واڵته‌کى خۆیان ناکه‌ن یان بۆچى له‌یه‌ک رۆژن��ام�ه‌دا چاوپێکه‌وتن له‌گه‌ڵ هیچ هونه‌رمه‌ندێکى کوردیدا ناکه‌ن یان بۆچى گۆرانییه‌کى کوردى له‌که‌ناڵه‌کانیانه‌و‌ه دانابه‌زێنن. له‌الیه‌کى ترهوه به‌ڕێوبه‌رى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌رى سلێمانى عه‌باس عه‌بدول ره‌زاق رایگه‌یاند :وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى هیچ کارێکى
ب �ه‌س �ه‌ر ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ى ئهو کۆنیسێرته‌و‌ه نییه و ئه‌وان ته‌نها هۆڵى ته‌الرى هونه‌ریان پێداون ئهو که‌سانه‌ش که داواى هۆڵه‌که‌یان کردوه وه‌ک هاواڵتییه‌کى ساد‌ه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ کردون ،نازانم کازم ساهیر خۆى خه‌ڵکى موسڵ ه و شارێکى عێراقییه ،چۆن ئه‌توانێت دان به کوردا نه‌نێت ،تائێستا شتى وام نه‌بینیو‌ه که کازم ساهر شتى دژى کورد وتبێت ،بڕیاربوو ساڵى پێشوو بێت‌ه کوردستان له‌گه‌ڵ ئێمه کار بکات نوێنه‌رى خۆى نارد بۆ الى ئێمه ،من بهپێچهوانهوه شته‌کان ده‌بینم ئه‌وان زۆر له‌گه‌ڵ ئێمه‌دان ،ڕۆژنام‌ه ههیه قسه‌ی به‌کورد وتوه و ئێستا له‌کوردستانیشدا باڵوده‌کرێته‌وه ،هه‌رچه‌ند‌ه هێنانى کازم ساهیر په‌یوه‌ندى به ئێمهوه نییه ،به‌اڵم کوردستان واڵتێکى ئازاد‌ه ناتوانیت ببین‌ه به‌ربه‌ست له‌پێش خه‌ڵکى ده‌ره‌و‌ه که دێن‌ه کوردستان. شۆڕش مسته‌فا رۆژنامه‌نووس ،داواى رێگه‌پێنه‌دان له‌هاتنى ئهو که‌سایه‌تییان‌ه ده‌کات بۆ کوردستان و وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى به به‌رپرسیار ده‌زانێت له‌هاتنیان و ده‌ڵ��ێ��ت «ه��ات��ن��ى ئ��هو که‌سایه‌تیانه‌ى هاوشێوه‌ى کازم ساهیر کارێکى نه‌شیاو‌ه و ده‌بێت له‌الیه‌ن حکومه‌ت و خه‌ڵکه‌و‌ه رێگرى لێبکرێت ،چونک ه ئاگاداری ئه‌وه‌م کازم قسه‌ى له‌سه‌ر کورد کردووه‌و دانى به‌کورد دانه‌ناوه‌و وتویه‌تى هه‌رگیز ئاماده‌نیم سه‌ردانی ناوچه‌یه‌کى وه‌ک باکورى عێراق بکه‌م و ئ�ه‌وه‌ش زۆررێ��ک له‌هاواڵتیان ئاگاداره‌و ده‌قى قسه‌کانى له‌ناو بازاڕ به‌تایبه‌تى شه‌قامى مه‌وله‌وى باڵوکرایه‌و‌ه له‌یه‌ک دووساڵى رابردوودا ،به‌اڵم ئێستا ئاگادارى ئهوهیه که ده‌توانێت پاره‌یه‌کى زۆر له‌رێى ئه‌م کاره‌یه‌و‌ه ده‌سته‌به‌ر بکات دیار‌ه ئه‌م وتانه‌ى خۆى لهپێناو به‌رژه‌وه‌ندى مادى وه‌الناوه ،هه‌رچه‌ند‌ه به‌دوورى ده‌زانم که ئهو و نمونه‌ى وه‌ک ئهو بۆچوونیان له‌سه‌ر کوردستان گۆڕدرابێت، لێره‌دا وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى به به‌رپرسیار ده‌زانم له‌رێگه‌دان و هاتنیان و ده‌بێت ئ�ه‌وان له‌باکگراوند و مێژووى ئاگاداربن و هه‌ڵوێستیان هه‌بێت و له‌وباره‌یه‌و‌ه هاواڵتیانیش ئاگادار بکهنهوه نه‌وه‌ک خۆشیان ئاگادارى ئه‌م لێدوانان‌ه نه‌بن». نه‌شوان جه‌میل خاوه‌نى کۆمپانیاى بابیلۆن وت��ى :ئ�هوه کارى که‌سێکه ،ئێمه‌ش ته‌نها گرێبه‌ستمان له‌گه‌ڵ ئهو که‌سه‌دا کردوه، له‌گه‌ڵمان قسه‌ى کردوه ئێمه ته‌نها ئیشمان کۆنسێرته‌که‌ى هه‌ولێر‌ه وه‌کو ڕوناکى و ده‌نک و ستێج و شوێن دابین بکه‌ین به‌اڵم تائێستا ڕێکه‌وتنى نێوان ئێمه‌و ئهو کۆمپانیای‌ه له‌سه‌دا سه‌د واژو نهکراوه، به‌اڵم ناڵێین له‌سه‌دا سه‌د ئهو کۆنسێرت‌ه الى ئێمه ده‌کرێت. هونه‌رمه‌ند خالید ره‌شید هێنانى ئه‌م هونه‌رمه‌ندان‌ه به‌کارى گه‌وره‌تر له‌کۆمپانیایه‌ک ده‌زانێت و ده‌ڵێت :به‌بڕواى من هه‌موو ئه‌مان‌ه بۆ ئهوهیه به یه‌کێتى عه‌ره‌بى بڵێن سه‌یرکه‌ن ئێمه چه‌ند باشین و ئه‌وه‌تا
که‌مال محه‌مه‌د به‌نیازى ئه‌نجامدانى کۆنسێرتێک و سیدییه‌کى نوێیه ئا /بێری محه‌مه‌د
فۆتۆ :مهستوره مه‌حمود
ک��������ه‌م��������ال م����ح����ه‌م����هد رای��ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت ک� ه خه‌ریکى ک���ارک���ردن���ه ب���ۆ سیدییه‌کى ن���وێ���ی و ک��ۆن��س��ێ��رت��ێ��ک، ب������ه‌اڵم ت��ائ��ێ��س��ت��اش ه��ۆڵ��ی ب����ۆ ک��ۆن��س��ێ��رت��ه‌ک�� ه ده‌س����ت نه‌که‌وتووه. هونه‌مه‌ندى ناسراوى کورد که‌مال محه‌مه‌د له‌لێدوانێکیدا ب����ۆ رۆژن�����ام�����هى (چ���ه‌ت���ر) ل�ه‌ب��اره‌ى ئ�ه‌وک��اره نوێیان ه ک ه بهنیازه له‌ئاینده‌یکى نزیکدا ئه‌نجامى ب��دات ب��ۆم��ان دواو
وتى «به‌نیازى ئه‌نجامدانى دوو ک���ار گ���ه‌ڕاوم���ه‌ت���هوه، کارێکیان کۆنسێرتێکه و ئ �ه‌وی تریشیان سیدییه‌کى ن���وێ���ی��� ه ک����ه ل��ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا ک��اری��ان ب��ۆ ده‌ک����ه‌م .ب �ه‌اڵم ئه‌نجامدانى ئ �ه‌م کارانه‌ش ل�ه‌س�ه‌دا س �هد نین ،چونک ه تائێستا نه‌متوانیوه هۆڵێکى گ��ه‌وره‌م ده‌س��ت بکه‌وێت بۆ کۆنسێرته‌که«. ئ �ه‌م هونه‌مه‌نده وتیشى: تائێستا وه‌ک سپۆنسه‌ر ن �ه‌م��داوه‌ت � ه هیچ که‌سێک یان شوێنێکى ره‌سمى ،ئێستا له‌هه‌وڵى ئ���ه‌وه‌دام هۆڵێکى گ���ه‌وره‌م ده‌س��ت ک�ه‌وێ��ت بۆ ئ �ه‌وه‌ى کۆنسێرته‌که‌ى تێدا ئه‌نجام ب��ده‌م ،ئه‌گه‌ر بماندرێتى ،چونکه نه‌حزبیم و نه‌خزمێکى به‌رپرسم ههیه تاهۆڵم بده‌نێ ،ئه‌مه‌ى ده‌یکه‌م به‌سه‌ربه‌خۆیى ده‌یکه‌م. له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى به‌نیازى ئه‌م کۆنسێرت ه ته‌نها له‌سلێمانى ئه‌نجام بده‌ى یاخود له‌شاره‌کانى تریش ،هونه‌مه‌ند وتى: حه‌ز ده‌که‌م و به‌نیازم له‌شاره‌کانى ترى هه‌رێمیش بێت، ئه‌وه‌نده‌ى توانام هه‌بێت ده‌یکه‌م .ئه‌وه‌شى خسته‌ڕو که ئهو ته‌نها پشتى به‌هونه‌ردۆست و هونه‌رمه‌ندان و رۆشنبیران بهستووه ،چونک ه هه‌ر ئه‌وان پشتگیریانن ،وتیشى :به‌هۆى گرفتى ده‌ست نه‌که‌وتنى هۆڵ تائێستا زۆر دڵنیا نیم و کۆنسێرته‌که‌م له‌سه‌داسه‌د نییه. له‌باره‌ى سیدییه‌که‌ش هونه‌رمه‌ند وتى :ئهو سیدیی ه نوێی ه بۆ ساڵى ئاینده‌یه ،خه‌ریکم ئیشى بۆ ده‌ک �ه‌م پێده‌چێت ل ه ( 9بۆ )10تراک پێکبێت.
بانگهێشتى گۆرانى بێژى عه‌ره‌ب ده‌که‌ین بێن‌ه هه‌رێم و کۆنسێرت بکه‌ن ،به‌ڕاستى نازانم که ته‌نها کارى کۆمپانیایه‌ک بێت ،ئه‌وان ه ئهو کوردانه‌ن له‌پێناوى به‌رژه‌وه‌ندى گیرفانیان ئه‌توانن هه‌موو نهتهوه و خاک و کوردستان بفرۆشن ،له‌پێناوى کورسیه‌کدا ئاماده‌ن هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان بفرۆشن ،ئێمه تائێستا عه‌ره‌ب داواى لێبوردنى لێنه‌کردوین له‌سه‌ر کیمیاباران ئه‌نفال و ماڵ وێرانییه‌ى که له‌به‌رامبه‌ر ئێمه ئه‌نجامیان داوه ،تائه‌و کاته‌ى عه‌ره‌ب به‌ڕسمى داواى لێبوردن له‌کورد نه‌کات رێگه‌دان به‌هێنانى گۆرانى بێژى عه‌ره‌ب بۆ ئه‌م واڵته زۆر ترسناکه ،هه‌روه‌ها ئهمه به زیان گه‌یاندن به‌ئابورى واڵت وه‌سف ده‌کات و ده‌ڵێت :که‌سێک که دێت‌ه واڵتیکى دیموکراتى پار‌ه ده‌بات‌ه ده‌ره‌و‌ه له‌واڵته ،زیان له‌ئابورى ئهو واڵته ده‌دات به‌پێى یاساکانى ئه‌ورپا له ( )%40ئهو ده‌خله‌ى که‌وه‌رى ده‌گرێت ده‌بێت بیدات ب ه زه‌ریبه‌ى ئهو واڵته ،هه‌روه‌ها داوا له‌خه‌ڵکى کوردستان ده‌که‌م ئهو که‌سانه‌ى که دان به سه‌روه‌رى خاکى کوردستاندا نانێن دژى میله‌تى کوردن ده‌بێت باکۆت بکرێت نه‌هێڵرێت بێن‌ه کوردستان . به‌ڕێوبه‌رى گشتى رۆشنبیرى سلێمانی باس له‌وه‌ش ده‌کات ک ه نابێت ببین‌ه مایه‌ى رێگرى له‌گه‌شتوگوزار و ئهو ده‌ڵێت :ئه‌مانه‌ى که ده‌وترێت ناکات‌ه ئه‌وه‌ى تۆ ببیت‌ه مایه‌ى رێگرى له گه‌شه‌سه‌ندنى گه‌شت و گوزار له واڵته‌که‌ماندا. خاوه‌ن کۆمپانیایایه‌کیش که نه‌یویست ناوى خۆى و کۆمپانیاکه‌ى ئاشکرا بکات وتى :هه‌ندێک له‌هونه‌رمه‌ندى کورد بۆ نموون‌ه دیار دێرسیم و هونه‌رمه‌ندانى دیکه‌ى کورد دێن کۆنسێرت ده‌که‌ن یه‌ک به‌رپرس ئاماده نییه بچێته کۆنسێرته‌که‌یه‌و‌ه که ئهو کۆنسێرته‌ى ئ�����ه‌وان ب���ۆ خ��زم�ه‌ت��ک��ردن��ى خ���ه‌ڵ���ک���ى ه�������ه‌ژار و ب��ێ درام �ه‌ت �ه ئه‌نجامى ده‌ده‌ن، رۆژنامه‌نووسێک: ب��ه‌اڵم ئ �ه‌وان �هى ده‌ره‌و‌ه دێن له‌سه‌ر شعورى هونه‌رمه‌ندانى ک��ورد ب �ه‌س �ه‌دان ده‌فته‌ریان هاتنى ئهو ب��ۆ س �ه‌رف ده‌ک��رێ��ت ره‌نگ ه که‌سایه‌تیانه‌ى ه��ی��چ په‌یامێکیان نه‌بێت هاوشێوه‌ى کازم و شتێکى کاتیشه ،ب�ه‌اڵم به‌داغه‌و‌ه ئه‌م شتان‌ه هه‌مووى ساهیر کارێکى له‌پشت پ����ه‌رده‌و‌ه ده‌ک��رێ��ت، نه‌شیاو ه و ده‌بێت ئێمه له‌به‌رپرسان ده‌پرسین له‌الیه‌ن حکومه‌ت ئ�����هو داه�����ات�����هى ب����ۆ ئ���هو هونه‌رمه‌ندان‌ه سه‌رف ده‌کرێت و میدیا و خه‌ڵکه‌و ه ئایا بۆ هونه‌رمه‌ندانى خۆمان رێگرى لێبکرێت سه‌رف بکرێت باشترنییه؟!
که‌ناڵێکى نوێى هونه‌رى دهکرێتهوه رای کوالێتی که کۆمپانیایه‌کى کوردییه بۆ به‌رهه‌مهێنانى کارى هونه‌رى ل ه ()2011دا که‌ناڵێکى ئاسمانى هونه‌رى دهکاتهوه. بڕوا ته‌ها خاوه‌نی کۆمپانیاى رای کوالێتی بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) رایده‌گه‌یاند: خه‌ریکى کارکردنین بۆ دامه‌زراندنى که‌ناڵی ئاسمانی (رای کوالێتی تیڤی) که که‌نالێکی هونه‌ری و کلتوری کوردی ئه‌بێت. هه‌روه‌ها وتیشى :رای کوالێتی تیڤى له‌نیوه‌ی ساڵی ( )2011ده‌ست به‌په‌خشی ئه‌زمونی خۆی ده‌کات، راى ک���وال���ێ���ت���ى ئ���ه‌م تیڤىیه له‌ئه‌وروپا په‌خش ده‌ک��رێ��ت و نوسینگه‌ى له‌هه‌موو جیهان ده‌بێت و ستۆدیۆی دووهه‌میشى له‌کوردستان ده‌بێت. ئ�ه‌وه‌ش��ى خسته‌ڕو ک ه «ئه‌م که‌ناڵه سه‌ربه هیچ الی �ه‌ن��ێ��ک نییه و خ��ۆم ب���ه‌ڕێ���وه‌ى ده‌ب����ه‌م ،ته‌نها ب���ۆخ���زم���ه‌ت���ی ه���ون���ه‌ری کوردییه».
Adarasli@yahoo.com
سیپان خالد
ل���ه‌ب���ی���رم���ان چ���ۆت���ه‌وه‌ک���هی بوو هه‌ڵبژاردنی گشتی ک���را!!! ب������ه‌ڕاس������ت������ی باوه‌ڕناکه‌م که‌سیش هه‌بێ و بزانێت ئهو گرێکوێره‌ی ه بکاته‌وه ،دروستکردنی حکومه‌تی نوێی عێراق. به‌ڕاستی سهیره عێراق ئه‌وه‌ند‌ه ئاڵۆز‌ه یان هێزه هه‌رێمی و جیهانیه‌کان کردوویانه به‌ناوه‌ندی گێژاو؟؟ هاوکێشه‌ک‌ه تاکه‌ی به‌بێ چاره‌سه‌ر ده‌مێنێ و ناتوانرێت سازشی دیموکراتیان‌ه بکرێت؟ ئه‌وه‌شیان دیار نییه. ب����اوه‌ڕب����ک����ه‌م ده‌ی����ان����ه‌وێ����ت ع���ێ���راق ب��خ�ه‌ن� ه پ�ه‌رت��ووک��ی گیتنسه‌و‌ه تاکو وه‌ک یه‌کێک له‌سه‌یروسه‌مه‌ره‌کانی جیهان بژمێردرێت !! له‌و‌ه زیاتر هیچ مانای نییه تائێستا رێک نه‌که‌وتن له‌سه‌ر پێکهێنانی حکومه‌تێکی چوار ساڵی. ئه‌مریکا به‌ده‌ستتێوه‌ردانی له‌عێراق وت��ی: دیکتاتۆریه‌تم رووخاند جا نۆره‌ی دیموکراتیته، خ��ۆی ک��رد به‌فریشته‌ی رزگ���ارک���ردن ،ب �ه‌اڵم ل �ه‌ک��ۆت��ای��دا ئ �ه‌م �ه ده‌رن����ه‌ک����ه‌وت .ئ�ه‌م��ری��ک��ا و سیسته‌مه‌که‌ی خۆی له‌ناو گێژاودایه ،ده‌ستده‌خات ه کێشه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی خۆی تاکو بتوانێت گێژاو له‌خۆی دووربخاته‌وه‌و وه‌ک حاکمی سه‌ر رووی زه‌وی خۆی نیشانبدات ،ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگاداربم ئه‌مریکا ت��ا ئێستا هیچ کێشه‌و ته‌گه‌رێکی چاره‌سه‌رنه‌کردووه ،پێچه‌وان‌ه ده‌یخوڵقێنێت و خۆشی له‌پشت ده‌شارێته‌وه .ئه‌مریکا که‌پێشه‌نگایه‌تی سیسته‌می س���ه‌رم���ای���ه‌داری جیهانی ده‌ک���ات و رێ���ب���ازی ل��ی��ب��ڕال��ی��زم��ی ک���ردۆت���ه پ��ێ��وان�هی هه‌بوونه‌کانی خۆی ،ده‌یه‌وێت به‌و شێوهیه بڵێ من هێزم ،له‌راستیدا لیبڕالیزم هێزی چاره‌سه‌ری پێنی‌ه چونکه خودی لیبڕالیزم بێ ناوه‌ڕۆک‌ه و خۆ پووچ‌ه ڵ کردن‌ه لهپێناو پووچ کردنی کۆمهڵگا. ته‌نها ده‌ستکه‌وتێک بۆ لیبڕاله‌کان له‌سیسته‌می سه‌رمایداری ههیه ئه‌ویش چۆنیه‌تی خۆسه‌پاندن و خواردنی به‌روبوومی ئه‌وانی تره .بۆیه ئه‌وه‌ی خۆی
وێرانبوونی عێراق له‌ملمالنێی ئێران ـ ئه‌مریکا
به‌هیواکردو‌ه به‌وه‌ی گوای‌ه ئه‌مریکا ئازادی هێناوه یان چاره‌سه‌ری پێیه ،له‌ده‌ره‌وه‌ی غه‌فله‌ت هیچی تر نییه .بۆ ئه‌مریکا گرنگ نییه عه‌الوی بێ سه‌رۆک وه‌زیران یان مالکی یان عه‌بدولمه‌هدی، بۆ ئهو ب �ه‌رده‌وام بوونی قه‌یران گرنگه ،هه‌ڵبه‌ت تاکو قه‌یران هه‌بێ که‌س ناپرژێت‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی داواکاری تر بکات و رووبه‌ڕووی ئهو سیستهمه گه‌نده‌ڵه‌ی سه‌رمایه‌داری بوه‌ستێته‌و‌ه که ئه‌مریکا پێشه‌نگایه‌تی بۆ ده‌کات. ئ���ێ���ران ل���ه‌گ���ه ڵ ئ�����ه‌وه‌ی ی��ه‌ک��ه ل���ه‌ن���اوه‌ن���ده شارستانیه‌کانی ناوچه‌که‌و گرنگیه‌کی زۆری ههیه ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵتی ئێستاک‌ه ئێرانی کردۆت ه ناوه‌ندی گێژاو ،ئهو شێواز‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ی ئ���ه‌م���ڕۆی ئ��ێ��ران ل�������ه‌ده‌ره‌وه‌ی ن �ه‌ه��ام �ه‌ت��ی بۆ واڵته‌که‌یان خاوه‌نی هیچ به‌هره‌مه‌ندیه‌ک نییه. هه‌موومان ئه‌وه‌ش ده‌بینین که‌گه‌النی ئێران چهنده ناڕازی و بێ ئومێدن .ئهو هێزه ئۆپۆزیسیۆنه‌ی هه‌ش‌ه هێشتا خۆی نه‌کردۆت‌ه جێی متمانه‌ی گشت ئێرانیه‌کان ،ئهو قه‌سابخانه‌یه‌یی ئه‌مڕۆ رژێمی ئێران به‌ناوی سێداره‌ی بۆ هاواڵتیانی داناوه له‌سه‌د‌ه تاریکه‌کانیش به‌و شێوهیه نه‌بووه. ئێرانێک که‌خزمه‌تی واڵته‌که‌ی پێ نه‌کرێت ده‌بێ چی پێبێت بۆ عێراقێکی وێران ؟؟ س���ون���هو ش��ی��ع �ه ،ل���ه‌ن���ۆوه‌ت س��اڵ��ی راب�����ردوو نه‌یانتوانیه‌و‌ه نمونه‌یه‌کی ئه‌رێنی پیشانی گه‌النی عێراق ب��ده‌ن ،هه‌شتا ساڵ ده‌سه‌اڵتی سونیه‌کان له‌مه‌لیکه‌و‌ه تا س���ه‌دام ،نه‌یتوانی نمونه‌یه‌کی س �ه‌رک �ه‌وت��ووب��ێ��ت .ل �ه‌ح �ه‌وت س��اڵ��ی ده‌س �ه‌اڵت��ی شیعه‌کانیش ئه‌نجامێکی ئه‌رێنیمان له‌به‌رده‌ستدا نییه ،به‌تایبه‌ت ئه‌وانیش هیچ رۆڵیان نه‌بینی ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی ناکۆکیه‌کانی نێوانیان
له‌سه‌ربنه‌ما و پێوان‌ه دیموکراتیه‌کان. ئهو ملمالنێیه‌ی ئه‌مڕۆک‌ه ههیه له‌سه‌ر سه‌رۆک وه‌زیرایه‌تی عێراق ،بۆ ئێستاک‌ه نییه به‌ڵکو شین ه ب��ۆ چ���وار ساڵی داه��ات��وو ،چونکه ئه‌قلیه‌تی ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌اڵت و ته‌حمولکردنی یه‌کتر و له‌سه‌رکه‌وتن و بنکه‌وتندا پێوانه‌ی دیموکراتی به‌بنه‌ما بگریت پێچه‌وانه‌یه .شیعه‌کان ده‌یانه‌وێت تۆڵه‌ی هه‌شتا ساڵی رابردوویان بکهنهوه ،له‌سه‌ر بنه‌مای ئ�ه‌وه‌ی رێژه‌یی زۆرینه‌ن ،سونه‌کانیش لهپێناو ئه‌وه‌ی جارێکی تر ده‌سه‌اڵتیان له‌ده‌ست ده‌رنه‌چێ و نه‌که‌ون‌ه ژێر ده‌سه‌اڵتی شیعه ،بۆ ئه‌مه‌ش هه‌موو سازشێکیان په‌سه‌ند‌ه بۆ گرتنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت ،ئه‌مه‌شیان کرد ،عه‌الویان قه‌بوو ڵ کردوه له‌به‌رئه‌وه‌ی سون‌ه به‌بنه‌ما وه‌رده‌گ��رێ��ت ،له‌الی خۆی که‌سێکی سیکوالر و جیاوازی ناکات، به‌اڵم راستیه‌که‌ی ده‌سه‌اڵتپه‌رستێک‌ه سونییه‌کان ده‌توانن له‌پشت ئهوهوه داخوازیه‌کانیان په‌ره‌پێبده‌ن، یان وه‌ک قۆناخێکی راگوزار‌ه بۆ خۆیان به‌کاری بێنن. مالکی شیعه‌په‌رستێکی پراگماتیستی نه‌خۆشی ده‌سه‌اڵته ،له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت ناتوانێت خزمتکارێکی دیموکراتی بێ .ئه‌وه‌شمان بینی لهگه ڵ هاتن‌ه ده‌سه‌اڵتی سه‌ره‌تا له‌ناو حیزبه‌که‌ی خۆی قایمکرد دواتریش ویستی له‌سه‌ر ئاستی گشتی عێراق خۆی وه‌ک سه‌رۆکێکی پێویستی قۆناخ نیشان بدات ،بۆیه ئهو هه‌موو داکۆکی ه له‌گرتنه‌و‌ه ده‌ستی ده‌س �ه‌اڵت ده‌ک��ات ،ئه‌گه‌رنا له‌بنه‌ڕه‌تدا مرۆڤێکی ناوه‌ندگه‌رای ده‌سه‌اڵتگه‌رایه. ته‌نها بۆ له‌سه‌رپێ مانه‌و‌ه ئامادهیه شیعه‌کانیش بخات‌ه قوربانی مانه‌وه‌ی خ��ۆی .بۆیه ناتوانین عێراقێکی دیموکرات له‌ده‌ستی ئهو که‌سایه‌تیان ه
ویژدانفرۆشى و له‌شفرۆشىله‌کوردستان عه‌گید سه‌لیم ئهو دوو چه‌مک‌ه گوناهه‌ى که خوێندنه‌و‌ه و تێگه‌یشتنێکى جیاواز له‌بیروباوه‌ڕى موسڵمانانى کۆمه‌ڵگاى ئێمه بۆی ده‌کرێت، له‌شفرۆشى ویژدانفرۆشیی‌ه که یه‌کێکن لهو چه‌مکانه‌ى له‌ڕوانگه‌ى ئاینى و ئه‌خالقییه‌و‌ه هۆکارێکن بۆ داب�ه‌زی��ن��ى که‌سایه‌تى و هێنانه‌خواره‌وه‌ى به‌هاو پیرۆزى مروڤ ،بێگومان هه‌بوونى ئه‌م دیارده و تایبه‌تمه‌ندیی‌ه له‌الیه‌ن مرۆڤه‌وه ،وات‌ه ده‌رچوونى له‌چوارچێوه‌ى ئهو بنه‌ما و یاسا و پیرۆزییه‌ى که ئاین و بنه‌ما ئه‌خالقییه‌کان بۆ مرۆڤیان داناوه. لێره‌دا ده‌گه‌ین‌ه ئ �هو ب��ڕوای�هی که هه‌بوونى ئ�ه‌م دیارده‌ی ه خه‌سڵه‌ت‌ه له‌نێو هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کدا به‌رێژه‌یه‌کى به‌رز و چاوه‌ڕوان نه‌کراو ،هۆکارى هه‌ڵگرى گه‌لێک پرسیار و پێشبینیانه‌ی‌ه به‌و کومه‌ڵگاییه‌و‌ه که ئاراسته‌ى به‌ره‌و ئاراسته‌یه‌کى ناعه‌قاڵنى و نائه‌خالقى و کۆمه‌ڵگایه‌کى دارستانى ده‌بات. له‌الیه‌کى ترهوه هه‌رچه‌ند‌ه له‌روانگه‌ى ئاینییه‌و‌ه به‌تایبه‌تى ئاینى ئیسالم ،لهوانهیه جیاوازى له سزاى ئه‌م دوو گوناه‌ه هه‌بێت، به‌اڵم ده‌توانین هه‌ر ئهوه بڵێین که هه‌ردووکیان ده‌که‌ون‌ه بن چوارچێوه‌ى گوناه‌ه گه‌وره‌کان. به‌گوێره‌ى خوێندنه‌و‌ه و تێڕوانینمان بۆ کۆمهڵگا جیاجیاکانى سه‌ر ئه‌م گه‌ردون‌ه و دیاریکردنى رێژه‌ى ئه‌م دیارده‌یان‌ه له‌کۆمه‌ڵگاکاندا، بۆمان ده‌رده‌که‌وێت که به‌رهه‌مهێنان و په‌ره‌سه‌ندنى ئه‌م دیاردانه، ده‌رئه‌نجامى هه‌لومه‌رجى کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسى و ئابورى هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌ک ئه‌م دیارده‌یان‌ه په‌یدا ده‌کات. بۆ نمونه له‌کۆمه‌ڵگ‌ه رۆژئاواییه‌کان به‌هۆى ئهو رژێم و سیسته‌م ه سه‌رمایه‌دارییه‌ى که جڵه‌وى به‌ڕێوه‌بردنى واڵت و ژیانى به‌ده‌سته‌وه‌یه، ژن به‌هه‌موو ئهو پیرۆزى و به‌ها به‌رز و روخسار‌ه جوانه‌ى خۆیه‌و‌ه ده‌کرێت‌ه ئامرازێک بۆ سه‌رنجراکێشان و ریکالم‌ه بازرگانییه‌کان و به‌هۆى بارودۆخى سه‌ختى ئابورى و زاڵبوونى الیه‌نى مادى به‌سه‌ر الیه‌نى مه‌عنه‌وى و رۆحى ئه‌خالقى به‌مه‌به‌ستى گه‌ره‌نتى کردنى ژیانى رۆژانه‌ى خۆیان ناچار ده‌بن په‌نا بۆ له‌شفرۆشى به‌رن ،ئه‌مه‌ش ده‌بێت‌ه هۆکارى په‌ره‌سه‌ندنى ئه‌م دیاردهیه لهو واڵتانه‌دا. به‌اڵم له‌کۆمه‌ڵگ‌ه رۆژهه‌اڵتییه‌کان به‌گشتى و واڵتى خۆمان به‌تایبه‌تى ،بیروباوه‌ڕى ئاینى و دابونه‌ریتى کۆمه‌اڵیه‌تى رێگر‌ه له‌به‌رامبه‌ر په‌ره‌سه‌ندنى دی��ارده‌ى له‌شفرۆشى به ب�ه‌راورد له‌گه‌ڵ واڵتانى تر. ب���ه‌اڵم ژی���ان له‌کۆمه‌ڵگایه‌کدا ک�ه تایبه‌تمه‌ندێتى وه‌ک دارستانێک بێت و تیایدا به‌هێزه‌کان بێ هێزه‌کان قوت ده‌ده‌ن ،تیایدا بێ عه‌داله‌تى و گه‌نده‌ڵى ههڕهشه له‌مرۆڤ ده‌کات ،له‌واڵتێکدا ک ه به‌ها و بنه‌ماى ئه‌خالقى و نیشتمانى پێوه‌ر نه‌بێت ،دۆخێک که تیایدا گروپ‌ه مافیاییه‌کان پیاوه دڵڕه‌قه‌کان که‌وتوونه‌ت‌ه جه‌سته‌ى کومه‌ڵگا و خوڵقاندنى که‌ش و هه‌وایه‌ک له‌بێ ئینتیمائى و بێ باوه‌ڕى و به‌هێزکردنى پایه‌کانى که‌لتورى سیاسى دواکه‌وتوو ،الوازکردنى هه‌ست و به‌هاى هاواڵتیبوون رۆحییه‌تى نه‌ته‌وه‌ى ،قوڵکردنه‌وه‌ى جیاوازییه‌کان و لێکترازانى ناوچه‌یى ،هه‌موو ئه‌م دیاردانه به‌رهه‌م و داهێنانى ئهو جۆره عه‌قڵییه‌ت و لۆژیک‌ه سیاسیه‌ی‌ه که ده‌یه‌وێت
به‌م شێواز‌ه درێژه به‌ته‌مه‌نى حوکمڕانى خۆى بدات. ئه‌م دۆخه‌ى که بووه‌ت‌ه تایبه‌تمه‌ندێتى کومه‌ڵگاى ئێمه چاوپۆشى له‌حه‌ق و راستى و بێ ده‌نگى له‌مافى مه‌زڵوم ده‌رنه‌که‌وتنى په‌یامى مرۆڤى و نیشتمانى له‌ده‌مى مامۆستایان و زانکۆ‌کان وه‌ک پێویست ،بێده‌نگى له‌مینبه‌رى مزگه‌وته‌کان و لهو که‌سانه‌ى ک ه مه‌ترسى له‌ده‌ستدانى ئیمتیاز‌ه شه‌خسییه‌کان و نانبڕینیان ،له‌خامه‌ى ئهو رۆشنبیر و روناکبیرانه‌ى که به‌هۆى سانسۆرى هێز و الیه‌ن ه جیاوازه‌کان وش‌ه ده‌ڕێژن‌ه سه‌ر الپه‌ره‌کان ،لهو گه‌نج و قوتابیانه‌ى که له‌به‌ر مه‌ترسى دانه‌مه‌زراندنیان بوونهته داینه‌مۆى له‌کارکه‌وتویى کۆمه‌ڵگاى ئێمه. له‌ڕاستیدا هه‌بوونى ئه‌م هه‌موو فاکته‌ران‌ه هۆکارێکى سه‌ره‌کى و رێخۆشکه‌رن بۆ ب���ه‌رده‌وام ب��وون و درێژه‌پێدانى ئهو ده‌س�ه‌اڵت و عه‌قڵییه‌ت‌ه سیاسییه‌ى که حوکمڕانى له‌کوردستاندا ده‌کات. ئاماژه‌یه‌کى راس��ت و ره‌وای���ه ب���ه‌ره‌و دۆخێکى نه‌مانى ئه‌رکى به‌رپرسیارێتى و ئه‌خالقى و نیشتمانى ،دۆخێک که تیایدا ویژدانى مرۆڤ له‌نائاماده‌ییدا (غیاب)دا بێت .له‌به‌رئه‌وه‌ش پێویست ه که‌سێک ناکات ب��زان��ی��ن ک �ه م��ێ��ژوو ره‌ح���م به‌هیچ ب����ک����ه‌وی����ن���� ه و ل �ه‌وان �هی �ه رۆژێ����ک ب�ه‌ت��ون��دى و ح �ه‌ق��ی��ان � ه به‌رهێرشى خامى نه‌وه‌کانى تر کۆیالیه‌تى ئێمه به‌کۆمه‌ڵگایه‌کى مردو و له‌قه‌ڵه‌م بده‌ن!
چاوه‌ڕێ بکه‌ین. عێراق پێویستی به ئه‌قلیه‌ت و که‌سایه‌تیه‌ک ه بتوانێت شیعه‌و سونه‌و ک��ورد پێکه‌و بژێت و خ��زم �ه‌ت ب��ۆ ه �ه‌ری �ه‌ک له‌مان‌ه ب�ه‌خ��زم�ه‌ت بۆ خ��ۆی بزانێت ،له‌الیه‌کی تر عێراق پێویستی به‌ئه‌قلیه‌تێک‌ه بتوانێت ئێران و ئه‌مریکا تێپه‌ڕێنێ و یه‌که‌م عێراقیه‌کی دیموکرات و یه‌کسان بێ و باوه‌ڕی به‌خزمه‌تکردنێکی به‌د ڵ هه‌بێ ،ئه‌گه‌رنا ئهو عێراقه وێران‌ه زیاتر به‌ره‌و وێران بوون ده‌چێت، به‌مانایه‌کی تر ئه‌مریکا و ئێران حسابه‌کانیان ل �ه‌ع��ێ��راق ی�ه‌ک�لا ده‌ک���ه‌ن���هوه ،ه�ه‌م��ان��ک��ات ئهو گێژاوه‌ی تێیکه‌وتوون ده‌یانه‌وێت به‌هێشتنه‌وه‌ی عێراق له‌گێژاودا زیاتر خۆیان له‌عێراق و ناوچهکه قایم تربکه‌ن. ئه‌وه‌ی که باسی ده‌که‌م به‌واتای ئهوه نایه‌ت ک �ه سیاسیه‌کانی ع��ێ��راق س��ی��اس�ه‌ت لهگه ڵ ده‌وروبه‌رو جیهان نه‌که‌ن ،به‌ڵکو سه‌ره‌تا سیاسه‌ت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی عێراقیه‌کان بکه‌ن ،دواتر حساب بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وانی تر بکه‌ن ،ئ�ه‌وه‌ی ئێستا ده‌بینین له‌هه‌موو لیسته براوه‌کان ئه‌ویش ئه‌وه‌ندی به‌رژه‌وه‌ندی و هه‌ڕه‌شه‌کانی ده‌ره‌و‌ه ده‌یانترسێنێ و حسابیان بۆ ده‌که‌ن هیچ حساب بۆ ئێش و ئازاری ئهو خه‌ڵک‌ه ناکه‌ن که‌له‌جه‌هه‌نه‌می عێراق ده‌ژێت. خاڵی یه‌که‌میش ئهوهیه که‌هه‌بوونی ئیراده‌یه‌کی نیشتیمانی و دیموکراتخواز نابینرێ و بۆ ئه‌مه‌ش هه‌ولدانێک نابینرێت. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی لێره باسی الیه‌نی کوردی ناکه‌م چونکه کارتی سه‌ره‌کی نییه بۆ فشار خستن ه سه‌ر الیه‌نه‌کان ،یان به ته‌نازوالتی ئهو گۆڕانێکی ئهو تۆ له‌هاوکێشه‌ک‌ه دورس��ت ناکات .ئه‌وه‌ی ئێستا ک��ورد ش �ه‌ڕی بۆ ده‌ک �ه‌ن ئه‌ویش پۆست ه
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
13
له‌عێراق نه‌ک ده‌ستکه‌وت به‌ده‌ستخستن ،ئه‌وه‌ش به‌ئاشکرا ده‌بینرێت .ئه‌وه‌نده‌ی باسی ده‌سه‌اڵتی س����ه‌رۆک ک��ۆم��ار ک����راوه نیو ئ��ه‌وه‌ن��ده باسی که‌رکوک نهکراوه ،ئه‌وه‌نده‌ی باسی که‌سێک ده‌کرێت بۆ س�ه‌رۆک کۆمارتی ئه‌وه‌ند‌ه باسی ده‌سکه‌وتی نه‌ته‌وه‌ێک ناکرێت .بۆیه له‌الی من ئهو گه‌مه‌یه‌ی کورد گه‌مه‌یه‌کی دۆڕاوه، چونکه خ��ۆی زۆر قه‌تیسکردو‌ه به‌هه‌ندێک پۆست و ده‌ستکه‌وتی م��ادی��ی .ب �ه‌الی منه‌و‌ه ئهوه داواکاری کوردی راستهقینه نییه ،چونک ه بێی کرکوک ک��ورد ده ج��اری تریش به‌بێته‌و‌ه به‌سه‌رۆک کۆمار هیچ له‌کێشه‌ک‌ه ناگۆڕێت، ئه‌وکات هیچمان نه‌کرد ،بۆیه ب�ه‌ب��اوه‌ڕی من ده‌بێ ده‌ست له‌گه‌م‌ه دۆڕاوه‌ک �ه به‌رده‌ین ،وه‌ک چۆن پێویسته سه‌رکرده‌کانی تری عێراق ده‌ست له‌ده‌سه‌اڵتگه‌ریه‌تی و ناوه‌ندگه‌ریه‌تی و به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وانی تر ب�ه‌رده‌ن و ئه‌قلیه‌ت و که‌سایه‌تیه‌کی نیشتیمانی و دیموکراتی به‌بنه‌ما بگرن ،چونک ه ئه‌گه‌ر که‌سیه‌تی و ئه‌قلیه‌ت نه‌گۆڕێت ئه‌وا ده‌بێ چاوه‌ڕێی عێراقێکی وێران تر و بێناسنام‌ه ترو بێ خاوه‌نتربین .به‌هه‌مان شێو‌ه ده‌بێ کوردیش ده‌ست له‌وگه‌م‌ه بێ ئهنجامه به‌ردات.
حزب و عه‌قڵى گۆڕانکارى
(له‌باره‌ی کۆنفرانسى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى)یه‌وه
بۆ ئه‌وه‌ى چه‌مکه‌کان تێکه‌ڵ نه‌بن و ل�ه‌دوو ت �ه‌وه‌ره‌ى جیاوازى ئامانجداردا وێناى راسته‌قینه‌ى خۆیان بکێشن ئاماژه‌یه‌ک بۆ ئهو تێڕوانین‌ه هه‌اڵنه‌ى ئێستاى دۆخ�����ى ح����زب ت��ێ��ی��ک �ه‌وت��ووه، هێدی هه‌ولێری ب �ه‌ئ��ام��اژه‌ی �ه‌ک��ى ک���ورت باسى ده‌ک �هی��ن .ح��زب له‌کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه‌دا به‌تایبه‌تى و له‌ڕۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا به‌گشتى جۆرێک‌ه له‌خۆ غافالندن به‌کات به سه‌ربردن و دور له‌کارى سیاسى به‌هایه‌کى جوانى پێشکه‌شى کۆمه‌ڵگ ه نه‌کردووه ،ئه‌گه‌ر دروستبوونى حزب بۆ به‌هێزکردنى بونیادى عه‌قڵى تاکه تاکه‌ى کۆمه‌ڵگ‌ه بێت ،ئهوه قازانجێک‌ه هه‌موو الیه‌ک لێى سوودمه‌ند ده‌بین ،حزب وه‌ک ئۆرگانێکى بچووککراوه‌ى ژیانى هه‌رتاکێک بریتییه له‌ده‌رخستنى ئه‌خالقى ئه‌ندامانى خۆى به‌و پێیه‌ى له‌بوارێکى ئاینى و سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى بێت ،ئه‌وکات ته‌وه‌رێکى فراوانیش بۆ به ئه‌خالقى کردنى هۆشیارى تاکه جواڵوه‌کانى حزب دابنرێت ،به‌اڵم له‌مڕۆدا که‌س‌ه عیمالقییه‌کانى هه‌ندێ له‌حزبه‌کان ده‌مامکێکى دوو روو ده‌به‌ستن ،بۆ شاردنه‌وه‌ى فه‌شه‌لچێتیان ،به‌و هۆیه‌شه‌و‌ه خه‌ڵک چه‌واش‌ه ده‌که‌ن. درووستبوونى هه‌ر الیه‌ن و رێکخراوێکى سیاسى له‌ئه‌نجامى ک��ارک��ردن چ به‌ئه‌رێنى ی��ان نه‌رێنى ب��ێ ،سه‌ره‌نجام دۆخه‌کان ده‌گۆڕێن و به‌و هۆیه‌شه‌و‌ه حزبیش ئه‌گه‌ر عه‌قلى گۆڕانى کارى سیاسى و کارگێرى تێدا نه‌بێت تووشى قه‌یرانى چه‌قبه‌ستوویى ده‌بێت و ناتوانێ له‌گه‌ڵ دۆخه‌که‌دا هه‌ڵبکات .ئه‌وکاته‌ش پێویست ده‌کات به‌سیناریۆیه‌ک بۆ شاردنه‌وه‌ى وێنه‌ى خۆیان ،چونکه ده‌مامکى شکۆداریان نامێنێ .باسه‌ک‌ه مه‌به‌ست له‌دیموکراسى و پیاده‌کردنى نییه ،چونکه به‌الى ئێمه‌ى ئیسالمى ئهو جۆره چه‌مک‌ه الستیکیان ه پێچه‌وانه‌ى بنه‌ما شه‌رعى و یاساییه‌کانه ،ئه‌گه‌ر عه‌لمانییه‌کان وا بزانن به دیموکراسى سه‌رده‌که‌ون وانییه ،چونکه سه‌رکه‌وتنى دیموکراسى له‌م زه‌مه‌نه‌ى ئێمه‌دا کۆتایى مێژووه ،نوکت‌ه سه‌یر و سه‌مه‌ره‌کانى کاره‌کته‌ر‌ه دزێوو ده‌مامک دراوه‌ک��ان به‌زۆر جۆر نمایشى پ��رۆژه ک��ورت هاوێژه‌کانیان ده‌ک �ه‌ن به‌شێوه‌یه‌ک لهو رێچکه‌ی‌ه الده‌ده‌ن ،دواجار ده‌بن‌ه قسه‌که‌رێکى خوێناویى و زمانیان ده‌بێت‌ه ئاگر به‌ڕووى ئهو سه‌رده‌مه‌ى له‌گه‌ڵیاندا نه‌شاره‌زان له‌مێژووى ژیان و له‌دایک بوونى خۆیان. سازدانى هه‌رجۆر‌ه کۆنگر‌ه و کۆنفراسێک بۆ دوبار‌ه هێناه‌وه‌ى رۆح بۆجه‌ست‌ه و خوێن بۆ ده‌ماره‌کانى حزب پێویسته ،به‌اڵم گۆڕینى عه‌قڵ و ئیش کردن به ئاراسته‌یه‌کى سیاسى و شه‌رعى و دروست پێویستتره ،به‌تایبه‌ت بۆ حزبێکى سیاسى وه‌ک ئێستا. دروسته بڵێین له‌ماوه‌ى هه‌ڵسه‌نگاندنى کاره‌کاندا کاره‌کته‌ر‌ه حزبییه‌کان زۆر شێو‌ه و بیرکردنه‌وه‌ى ههڵه و غافڵگیران‌ه ده‌گرن‌ه به‌ر، به‌مه‌به‌ستى ئامانجه‌کانیان ،به‌اڵم هه‌رکاتێ ئاره‌زوه‌کانیان ده‌گۆڕێن ده‌بن‌ه سه‌ردێڕى باس کردن ،به‌اڵم به‌شێوه‌ى نه‌رێنى. قسه‌مان له‌سه‌ر ئهو جۆره کهسانه نییه ،چونکه ئاستى مه‌عریفیان به‌و ئاراسته‌ی‌ه گوزه‌ر ده‌کات (عه‌قڵ و نه‌قل) ،به‌هه‌ندێ بوارى تر ته‌سک بیران‌ه لێک ده‌ده‌نه‌وه. به‌اڵم ئه‌وه‌ى زیاتر شعورى نییه و هزرى له‌قاڵبدراو‌ه وه‌ک ده‌روێش ب �ه‌دواى شێخدا وێڵ‌ه هه‌موو دنیا بگۆڕێ هه‌ر به خه‌یاڵى شێخ ده‌جوڵێته‌وه ،ده‌ره‌نجامی ئهو جۆره که‌سانه‌ش روون و ئاشکرای ه
ه�ه‌رده‌م�ه و له‌سه‌ر په‌تێکدان و گه‌وره‌کانیشیان هه‌مان رێگا ده‌گرنه‌به‌ر. قه‌یرانى ئێستاى حزبه‌کان ب��ۆ په‌یدابوونى ب���وار‌ه سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى و فکرى و ئابورییه‌کان دهگهڕێتهوه ،له‌م سۆنگه‌یه‌شه‌و‌ه کۆمه‌ڵێک ده‌سته‌و گروپ هه‌ن وه‌ک خه‌واریج ب �ه‌دواى رۆح ه مادییه‌کاندا که‌وتون سه‌ره‌تاکه‌یان ماستاوچێتى ئ�ه‌م و ئ�هوه، کۆتاییشیان به‌فاوڵێک دروست ده‌بێت ،به‌اڵم روو قایمى ئهو جۆره کهسانه له شێوه‌ى جاشایه‌تى بۆ رژێم ده‌چێت ،رهنگه که‌سانێک بڵێن تێگه‌یشتن له‌م بابه‌ت‌ه مه‌حاڵه ،به‌اڵم وه‌ک چۆن له‌زمانى زمانه‌کان تێده‌گه‌ین ،زمانى نوسینیش پێویستى به‌تێگه‌یشتنه. ته‌وه‌ره‌ى دووه‌م :بابه‌ته‌ک‌ه بۆ سازدانى کۆنفراسى ()3ى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمیی‌ه (که جێگه‌ى داخ‌ه خه‌ڵکانێک داواى چاکسازى ده‌که‌ن و لێى بێده‌نگن) .به‌شێوه‌یه‌کى مامناوه‌ند ئاماژه‌یه‌ک بۆ ئاسۆکانى ب�ه‌رده‌م بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى که هه‌موو الیه‌ک ئومێدمان وای ه لهو دۆخه قه‌یراناوی‌ه رزگارمان بێت ،تێکڕاى سه‌رکردایه‌تى هان بدرێت بۆ گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ ناو جه‌ماوه‌رو لۆژێکیانه‌ى سه‌رده‌م که ده‌بێت ته‌واوى ئه‌ندامان و کادیرانى به‌شداربوونى کۆنفراس ده‌ست به‌ردارى ئهو سیستهمه ته‌قلیدیی‌ه حزبایه‌تیی‌ه بن که به‌هه‌ر رێگایه‌ک تاقى کرابێته‌و‌ه شکستى هێناوه ،به‌اڵم وه‌ک کۆنفراسى (باسک) ک ه گۆڕانکارى تێدا سنورداره ،ده‌توانێت گوزارشت له‌را و بۆچوونه‌کان به‌دیدێکى چاکسازیان‌ه بخوێنرێته‌وه ،نه‌ک به‌هه‌ڵ‌ه تێگه‌یشتن، چونکه تێڕوانین بۆ ره‌خنه‌گرتن لوتکه‌ى سه‌رکه‌وتنى حزبه .ب ه مه‌رجى پیاده‌کردن و سه‌لماندن و به‌رجه‌سته‌کردنى له‌ناوخۆى ئۆڕگانه‌کاندا .هه‌موو الیه‌ک هه‌وڵ و ماندوبوونه‌کانى لیژنه‌ى کۆنفراسى له‌پێش چاوه که جێى رێز گرتنیانه ،به‌اڵم ده‌رکه‌وتنى هه‌ر درزێک و که‌م و کوڕیه‌ک سه‌ره‌نجام سه‌رپه‌رشتیارانى لیژنه‌ى بااڵ به‌رپرسن. بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى له‌مێژووى س �ه‌روه‌رى خۆیدا توشى ده‌یان کۆسپ و ته‌گه‌ر‌ه هاتووه له‌شێوه‌ى ئێستادا .به‌رپرسى ئهو کۆسپ و ته‌گه‌رانه‌ش به‌رپرسیارێتى سه‌ره‌کى له‌ئاستى بااڵدا بووه و په‌نج ه بۆ ئه‌وان درێژکراوه ،که‌چى هه‌رده‌م کادیرانى ناوه‌ند و ئه‌ندامان هه‌ستاون به دوبار‌ه نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى دیوار‌ه روخێنراوه‌کان .ئێستاش ئه‌گه‌ر بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى پێگه‌ى الواز بوو بێ ،ده‌بێت په‌نج‌ه بۆ سه‌رکردایه‌تى درێژ بکه‌ن ،بۆچى دۆخه‌ک‌ه به‌م ئاقار‌ه رۆیشت؟ ئایا هه‌ر نه‌بوونى که‌ره‌ست‌ه دارایى و ئابوورییه‌کانه؟ یان نه‌کاریزمایى خۆیان؟ یانیش بوونى هه‌ڵه‌کان که ههریهکه ل�هو دوان���هى کۆتایى تاڕاده‌یه‌کى زۆر راستن ،چونکه کێشه‌ى دارایى رهنگه کاریگه‌رى بێت ،به‌اڵم هیچ ئۆرگانێک له‌م ماوه‌یه‌دا به هۆى کێشه‌ى دارایى دانه‌خراوه. خاڵى کۆتایى له‌هه‌بوونى گۆڕانکارى به‌تێکرای ده‌نگ بۆ به گژداچوونه‌وه‌ى ههڵه و که‌م و کوڕییه‌کان پێویستى به‌یه‌ک چاوسه‌یرکردن به چه‌مکه‌کانى (عه‌داله‌تخوازى و که‌سى شیاو بۆ شوێنى شیاو) پێوه‌رى پڕۆفیشناڵى و خه‌بات و خزمه‌تکردن ده‌رهاوێشت‌ه بن بۆ چاالککردنى دۆخ��ى ناوخۆیى و ده‌ره‌وه‌ى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى و هاتن‌ه ئاراى میکانیزمى تازه ،به‌سود وه‌رگرتن له‌ڕێکخراوه‌کانى جیهانى ئیسالمى که له‌بوارى حزبى موماره‌سه‌ى کارى سیاسیدا سه‌رکه‌وتوو بوون .ده‌ستگرتنى ئه‌ندامان و کادیران و تێگه‌یشتیان به‌هۆشیارى و شرۆڤه‌کردنى چه‌مکى ئه‌خالق ،چونک ه پێش ئه‌وه‌ى ئهو رۆژه بێت که بڵێین «خۆزگ‌ه وامان ده‌کرد ک ه ئێستا واى لێ نه ده‌هات».
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
14
خانه‌نشینى قۆناغێک‌ه له‌قۆناغه‌کانی ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ران��ى حکومی ی��ان تایبه‌ت و شتێکی به‌ڵگ‌ه نه‌ویست‌ه که ده‌بێت فه‌رمانبه‌ر رۆژیک له‌رۆژان ئهو کاره‌ی کردویه‌تی به‌جێی بهێڵێت بۆ که‌سانی دوای خۆی و ئهمه ره‌وره‌وه‌ی ژیانه ،بۆیه قۆناغێکی سروشتیی‌ه و ده‌بێت هه‌موو فه‌مانبه‌رێک ب ه رۆحێکی ئاماده‌کارى وه‌ریبگریت ،ده‌بێت هه‌ست ب �هوه بکات ک� ه رۆژی���ک ده‌بێت واز لهو ک��اره‌ی بهێنێ بۆ که‌سانی تر، به‌اڵم ده‌بینین هه‌ندێک فه‌رمانبه‌ر توشی حاڵه‌تیکی شۆک ده‌بن کاتێک خانه‌نشین ده‌کرێن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ماوه‌ی خانه‌نشینیان دی���اری ک���راوه و ئ �هو راستییه‌ش چاک ئه‌زانێت که گه‌یشت‌ه ته‌مه‌نی دیاری کراو ده‌بێت له‌کار رابوه‌ستێ ،کێشه‌یه‌کی تر ک ه روو به‌ڕوی فه‌رمانبه‌ری خانه‌نشین کراو
ئایا خانه‌نشینی مانای کۆتایی ژیانه ئامانج ئه‌حمه‌د
دهبێتهوه ئه‌ویش کێشه‌ی مادییه ،چونک ه موچه‌که‌ی وه‌ک ج��اران نابێته‌و‌ه و زۆر داده‌به‌زێت که ئه‌مه‌ش واده‌کات بودجه‌ی ناو خیزانه‌که‌ی تیکبچێت ،ئهو ژیانه‌ی که له‌وپێشتر ده‌ژی��ا ئێستا ناتوانێت وه‌ها بژی و توشی گرفتی دارای��ی دهبێتهوه، کێشه‌یه‌کی تر که رووبه‌ڕوی فه‌رمانبه‌ری خانه‌نشین کراو دهبێتهوه. هه‌ست کردنیه‌تی به فه‌رامۆشکردنی له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵگاو‌ه هه‌نگاونانی ب�هره و کۆتایی ژیان ئهمه وائه‌کات هه‌ندێکیان له‌کۆمه‌ڵگا داببڕێن و ب �ه‌ش��داری هیچ چاالکییه‌کی ناو کۆمه‌ڵ نه‌که‌ن ،هه‌ندێکی تریان توشی نه‌خۆشی ده‌روونی ده‌بن ،وه‌ک خه‌مۆکی و هه‌ستکردن به‌که‌می و به‌وه‌ی هیچ ده‌ورێکی کاریگه‌ری له‌سه‌ر کۆمه‌ڵ ن �ه‌م��اوه ،هه‌ستکردنی ب��ه‌وه‌ی که وه‌ک
ج��اران رێ��زی لێناگیرێ کاتێک له‌سه‌ر کورسی خزمه‌تی دانیشتبوو ،ئه‌م حاڵه‌ت ه زیاتر له‌وان‌ه رووده‌ده‌ات که پل‌ه و پایه‌کی تاراده‌یه‌ک به‌رزیان ههبووه که توانیویان ه به‌هۆی پله‌که‌یانه‌و‌ه یارمه‌تی ده‌ور و به‌ریان بده‌ن ،وا هه‌ست ده‌کات که وه‌ک سه‌یری ناکه‌ن .ئه‌م هه‌ستانه‌ش چه‌ند راستییه‌ک له‌خۆ ده‌گرێت و ئهمه واده‌کات که نه‌توانن له‌گه‌ڵ ئه‌م دۆخ�ه تازه‌ی‌ه بگونجێن ،ئهو ده‌س��ت��ک�ه‌وت�ه م��ادی��ان �هی ک �ه به‌ده‌ستیان هێناوه له‌کاتی فه‌رمانبه‌ری له‌ده‌ستیان چووه ،هه‌روه‌ها ده‌ستکه‌وتی به‌رجه‌سته‌یی وه‌ک زه‌وی و ئوتومبێل و خانوو هه‌روه‌ها ئ �هو ده‌ستکه‌وتانه‌ی ک�ه ب��ۆ ئه‌ندامانی خێزانه‌که‌یان به‌ده‌ستی هێناوه که ئه‌مه‌ش واده‌ک���ات شکست رووبکات‌ه یه‌که‌یه‌کی خێزانه‌که‌ی وه‌ک قوتابییه‌کی زانکۆ
هه‌ڵبژاردنى پارێزه‌ران یه‌که‌م زه‌نگى مه‌رگى پارتایه‌تى
پارێزه‌ر کامیل ژیر
مه‌به‌ستم له‌هه‌موو ج�������ۆره م��ۆدێ��ل��ێ��ک��ى پارتایه‌تی نییه .ئه‌وه‌ى روژئاوا دیارده‌یه‌کى دروسته .ئه‌وه‌ى روژهه‌اڵت ،به‌زۆرى ،درێژبوونه‌وه‌ى پارتیی‌ه ستالینییه‌کانه. زه‌لکاوێک‌ه بۆ هه‌ڵهێنانى ڤایرۆسى گه‌نده‌ڵى ،پڕکردنه‌وى شوێنى شیاو‌ه به‌که‌سى نه‌شیاو ده‌وڵه‌مه‌ندبوونى ناڕه‌وایه. ته‌مه‌ڵخانه‌یه‌ک‌ه بۆ ده‌سته‌پاچ‌ه و بێ به‌هره‌کان که له‌ناویدا کار ناکه‌ن و ئه‌خۆن ،بیرناکه‌نه‌و‌ه و بیر ئه‌خنکێنن ،هه‌ڵ ه ئه‌که‌ن و په‌ند وه‌رناگرن ،ئه‌به‌ن و لێپرسینه‌وه‌یان نییه .خۆ به‌دیموکراتییه‌و‌ه با ئه‌ده‌ن و فڕیان به‌سه‌ریه‌و‌ه نییه .باس له‌مافى م��روڤ ئه‌که‌ن و م��رۆڤ ئ�ه‌ک��وژن و مرۆڤ به‌کوشت ئه‌ده‌ن ،یاسا دائه‌نێن و یاسا پێشێل ئه‌که‌ن .تاوان ئه‌که‌ن و سوکایه‌تیش به‌تاوانله‌سه‌رکراوان ئه‌که‌ن .په‌رد‌ه له‌رویان الئ �ه‌درێ و ته‌ریق نابنه‌وه .ئیتر تۆ ئه‌وانیتریان ته‌واوک‌ه . . . پارتیی‌ه کوردییه‌کانیش به‌ده‌ر نین لهو دۆخه .بێشک چى ئه‌ڵێ (ئهوانه زیاتر ئه‌چن‌ه خانه‌ى رێکخراوى سه‌ربازییه‌و‌ه ن�ه‌ک سیاسى ،درێ���ژه‌ده‌رى په‌یوه‌ندیی‌ه خێڵه‌کییه‌کانن،
سه‌رکرد‌ه تاکڕه‌وه‌کانیان رێگرن له‌به‌رده‌م توانا تازه‌کاندا، بێ ستراتیژن) جوناسان ران��دل ئه‌ڵێ (ک��ورد نه‌ته‌وه‌یه‌ک ه له‌دووبه‌ره‌کیدا ،دواى نسکۆى ( )1975هێشتا شه‌ڕیان ه له‌سه‌ر کورسى! شه‌ڕه‌کانى ناوخۆیان ( )4هه‌زار کوژراوى لێکه‌وته‌وه ،ناوبانگى بزوتنه‌وه‌ى کوردایه‌تییان خراپکرد، بیرۆکه‌ى ده‌وڵه‌تى کوردیان الوازک��رد) بیرمه‌ندى ئه‌ڵمانى تریتشک‌ه ئه‌ڵێ (ئ �هو نه‌ته‌وانه‌ى له‌قوناغى رزگ��اری��دان بۆ فره‌پارتى ده‌ستناده‌ن) جگه ل�ه‌وان�ه ،سااڵنێکى زۆر سه‌رۆکایه‌تییه‌کانى ئهو پارتیان‌ه خه‌ڵکانێکیان هه‌ڵخه‌ڵه‌تاند. سۆزیان بۆ جواڵ ،چه‌پڵه‌یان بۆ لێدرا .پیتاکیان بۆ کرا... که‌چى ئێستا پ��اروى ئ�ه‌وان ئه‌خون! ئه‌وا ئێستا سه‌ره‌تاى فه‌رموده‌ى (په‌تى درۆ کورته) ده‌رکه‌وت .ئهو پێش ده‌ستى و پێشڕه‌وێتیی‌ه له‌پارێزه‌ران وه‌شایه‌وه ...ئێوه مه‌یکه‌ن به‌هى پارێزه‌رانى سلێمانى به‌ته‌نیا ،ئه‌گه‌ر کلکتێوه‌ردان نه‌بووایه، له‌شوێنه‌کانی دیکه‌ش هه‌ر هه‌مان ئه‌نجام ئه‌بوو. هه‌رچۆنى بێ ،ئه‌م ئهنجامه ،زه‌نگى مه‌رگ‌ه بۆ ئهو شێواز‌ه پارتایه‌تییه .سه‌ره‌تاى ره‌هێڵه‌یه‌ک قه‌تره‌یه‌ک بارانه. روداوه‌ک �ه بچوکه ،به‌اڵم واتاکه‌ى گهورهیه .مه‌یه‌ڵن ئهو کوانو‌ه س��ارد بێتهوه .هه‌رچۆنێ بێ ته‌لیسمه‌ک‌ه شکا، نوخش‌ه بێ له‌هه‌ڵبژاردنى پارێزگاکان و سه‌رجه‌م رێکخراو و سه‌ندیکا و په‌رله‌مانى داهاتوو.
توشی خه‌مۆکی ده‌بێت کاتێک باوکی خانه‌نشین ده‌ک��رێ��ت ،چونکه ئ�هو وه‌زع� ه مادییه‌یان لێ تێکده‌چێت ئه‌مه‌ش وای کرد ک ه واز له‌زانکۆ بهێنێت ،گرفتێکی تر که توشی خانه‌نشین ک��راو دهبێتهوه تێکچوونی سیسته‌می خهوه ،ئه‌وه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پابه‌ند نییه به‌ده‌وامی فه‌رمییه‌و‌ه و کاتی خه‌وی بۆ نییه ئهمه وا ده‌کات ک ه په‌نا بۆ ده‌رم��ان��ی خ�هو ببات و به‌کاری بهێنێت ئه‌مه‌ش حاڵه‌ته‌که‌ی لێ ئاڵۆزتر ده‌کات. ئ �ه‌م ت��وێ��ژ‌ه رۆژ ب���ه‌رۆژ ل���ه‌زۆر بوونه، بۆیه پێویسته حکومه‌ت ره‌چاوی حاله‌ت و چ���اره‌س���ه‌ری کێشه‌کانیان ب��ۆ بکات ئه‌ویش ب �ه‌وه‌ی ئهو خزمه‌ت گوزاریانه‌ی له‌کۆمه‌لگای پێشکه‌وتوو بۆیان دابینکراو‌ه بۆیان دابین بکات وه‌ک کێشه‌ی هاتوچۆ
هێمن به‌رز‌نجی
خانه‌نشین که له‌دوای وازهێنانی له‌کاری حکومی پێویسته سه‌فه‌ر و گه‌شتوگوزار بکات ،له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌ی ،که‌چی ده‌بینین داده‌نیشێ له‌ماڵ و به‌دیار تیڤییهوه کاتێکی زۆری خۆی بۆ ئهوه ته‌رخان ده‌کات
سه‌رژمێری و پیالنێکی نوێ دوای ئ��ه‌وه‌ی ن��اح�ه‌زان��ی گه‌له‌که‌مان، دڵنیابوون ل�ه‌وه‌ی که له‌به‌رده‌م یه‌کڕیزی و ی���ه‌ک���ده‌ن���گ���ی و ی �ه‌ک��ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی و ده‌ن��گ��ه�ه‌ڵ��ب��ڕی��ن��م��ان ،ل����ه‌ڕووی ئ��هو ن��ی��از و ره‌زا شوان مه‌رامه گ�ڵاوه‌ی��ان ،ه�ه‌وڵ��دان بۆ دابڕینی ب��رای��ان��ی ئ��ێ��زی��دی و ش �ه‌ب �ه‌ک وفه‌یلیمان ل�ه‌ک��ورد شکستی ده‌هێنێت وسه‌رکه‌وتوو نابێت ،ئ �ه‌وه‌ش ده‌زان��ن س��ه‌ره‌ڕای هێنانی ه��ه‌زاران خێزانی تری عه‌ره‌ب بۆ شاری که‌رکوک و ناوچه داگیرکراوه‌کانی ترمان بۆ هاوسه‌نگیکردنی ق�ه‌واره‌ی عه‌ره‌ب و تورکمان له‌گه‌ڵ قه‌واره‌ی کورد دا ،له‌وه‌ش دڵنیان که تا ئه‌مڕۆش رێژه‌ی کورد له ڕێژه‌ی عه‌ره‌ب و تورکمان زیاتره و سه‌رژمێری داهاتووش ئه‌گه‌ر ساخته و فێڵی تیانه‌که‌ن ئه‌م ڕاستییه ده‌سه‌لمێنێت .بیریان له پیالنێکی ت��ازه ک��رۆت�هوه،ئ�ه‌وه‌ش ئهوهیه که خانه‌ی پرسیاری«نهتهوه»ت چییه ؟ له فۆرمی سه‌رژمێری البه‌رن ،بێگومان مه‌به‌ستیشیان ڕوون و ئاشکرایه ل �ه‌م فڕوفێڵ و(ش��ێ��ر و ڕێ��وی��ی�ه) ک�ه دژی ئاشکرابوونی ژم��اره‌ی ڕاستیی ک��ورده له که‌رکوک و ناچه داگیرکراوه‌کانی ترمان ،تا به منه‌تیشه‌وه که‌مترین بودجه‌ی سااڵنه بۆ پارێزگای که‌رکوک دیاری بکه‌ن،بێجگه له‌مه‌ش گه‌لی
زۆرى رێژه‌ى ئۆتۆمبێل هۆکاره‌که‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆیه ئه‌رکى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆ هه‌رئه‌وه‌ند‌ه نییه که ته‌نیا به‌رپرسیارێتى رێکخستنى ئۆتۆمبێل بگرن‌ه ئه‌ستۆ ،به‌ڵکو سه‌رجه‌م جۆره‌کانى هاتوچۆى وه‌ک پاسکیل سوارى ،ماتۆرسوار و ماتۆرى بارهه‌ڵگر و ته‌نانه‌ت هاتوچۆکردنى هاواڵتیانیش ئه‌گرێته‌و‌ه که به‌شێوه‌یه‌کى ناته‌ندروست به‌سه‌رشه‌قامه‌کاندا ئه‌ڕۆن قه‌ره‌باڵغى و به‌ربه‌ست بۆ جۆره‌کانى تر له‌هاتوچۆ دروست ئه‌که‌ن .ئهو قه‌ره‌باڵغیی‌ه هاتوچۆیه‌ی که ئێستا به‌شێوه‌یه‌کى ترسناک ب�ه‌ڕوى شهقامهکانهوه دی��اره ،بووه‌ت‌ه مایه‌ى بێزارى ناڕه‌زایى هاواڵتیان. هه‌روه‌ها تێکچوونى دۆخ��ى جوڵه‌ى هاتووچۆ له‌م ش��اره‌دا زۆرب��وون��ى رێ���ژه‌ى قوربانى ،زۆرب���هى ک��ات ئ �ه‌م قه‌ره‌باڵغیی ه بێشوومار‌ه له‌وه‌ستانى ترافیکێکه‌و‌ه بۆ ترافیکێکى هاوته‌ریب دهبێتهوه ،واتا ماوه‌یه‌ک نامێنێتهوه بۆ جموجۆلێکى کارا له‌نێوان ترافیکێک بۆ ترافیکێکى تر ،ئه‌مه‌ش واى کردوه به‌شێوه‌یه‌کى ب�ه‌رچ��اوک��ار له‌جۆڵه‌ى هاتوچۆیه‌کى ک��اراب��ک��ات ،هه‌ربۆی ه زۆرێک لهو کۆاڵنانه‌ى که نزیک شه‌قام‌ه سه‌ره‌کییه‌کانن بوونهته هاوکارى جموجۆڵى هاتوچۆ تێیدا ،کێش‌ه گه‌لێک به‌دوایخۆیدا په‌لکێش ده‌ک��ات ،وه‌ک بێزاربوونى دانیشتوانى ک���ۆاڵن ،دروستکردنى به‌ربه‌ستى ه��ێ��ورى ،تێکدانى ره‌وت��ى هاتوچۆ ،مه‌ترسى زیان‌ه گیانییه‌کان به‌تایبه‌ت که له‌مشاره‌دا مندااڵنى هه‌ندێک گه‌ره‌ک له‌به‌رنه‌بوونى شوێنگه‌یه‌کى یاریگا بۆیان ،یارییه‌کانیان له‌به‌رده‌رگا و کۆاڵنه‌که‌ى خۆیاندا ئه‌که‌ن ،که‌به‌داخه‌و‌ه هه‌ندێک جار زیانه‌کان ئه‌بێته‌هۆى ئه‌وه‌ى مرۆڤ گه‌لێک بکات‌ه (خ��اوه‌ن پێداویستیی‌ه تایبه‌تییه‌کان یان ده‌بن ه
به‌هه‌موو جۆره‌کانییه‌و‌ه وه‌ک دابینکردنی س��وت �ه‌م �ه‌ن��ی ب�ه‌ن��رخ��ێ��ک��ی گ��ون��ج��او ی��ان له‌بواری ته‌ندروستی یان گه‌شتوگوزار یان به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان هاوکاری دارایی و ده‌رونی بکرێن ،ئهو هه‌ست‌ه ناهه‌موارانه‌یان ک���ه‌م بکرێت‌ه ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی ته‌مه‌نیان له‌خزمه‌تی واڵتدا سه‌رف کردوه ،هه‌روه‌ها پێویسته حکومه‌ت س��ود ل�ه‌ش��اره‌زای��ی و پسپۆڕیان وه‌ربگرێت هه‌رچه‌ند ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی وه‌زیفه‌ییشدا بن وا هه‌ست نه‌که‌ن ک �ه کۆمهڵگا پێویستی ب���ه‌وان ن�ه‌م��اوه ده‌گ���ه‌ڕێ���م���هوه ب���ۆ ئ���هو ک��ێ��ش �هی �هی ک ه خانه‌نشین هه‌ست ده‌کات که بۆشاییه‌ک له‌ژیانیدا دروست بووه و دابڕاون له‌ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تی و دورکه‌وتوونه‌ته‌و‌ه له‌خه‌ڵک هه‌رچه‌ند پێویسته خانه‌نشین که له‌دوای وازهێنانی ل �ه‌ک��اری حکومی پێویست ه سه‌فه‌ر و گه‌شتوگوزار بکات ،له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌ی ،که‌چی ده‌بینین داده‌نیشێ له‌ماڵ و به‌دیار تیڤییهوه کاتێکی زۆری خ��ۆی ب��ۆ ئ��هوه ت �ه‌رخ��ان ده‌ک���ات ،دوای��ی ئه‌خه‌وێت که ئ �ه‌م وه‌زع���ه‌ش هێنده‌ی تر ئاڵۆزی ده‌ک��ات و ب �ه‌ره‌و خراپتر ده‌یبات، چونکه ئه‌م دانیشتن و خهوه به‌ره‌و قه‌ڵه‌وی ده‌ب���ات و توشی نه‌خۆشی درێژخایه‌نی ده‌ک��ات ،وه‌ک شه‌کر‌ه و په‌ستانی خوێن و دڵی ده‌کات که زۆربه‌ی به ته‌مه‌نه‌کان توشیان ده‌بێت .بۆیه پێویسته خانه‌نشین ک��راو ئ �ه‌م حاڵه‌تان‌ه له‌به‌رچاو بگرێت و پێشتر پالنی بۆ دابنێت ،له‌کۆتاییدا ده‌ڵێم خانه‌نشین م��ان��ای کۆتایی ژی��ان نییه، به‌ڵکو سه‌ره‌تای قۆناغێکی جیاوازه له‌وه‌ی پێشوتر ،بۆیه ده‌بێت بیقۆزیته‌و‌ه به‌وه‌ی ک ه
خۆشتر له‌قۆناغه‌کانی ژیانی بژی ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ هاوکاری حکومه‌ت و کۆمهڵگا و ئه‌ندامانی خێزانه‌که‌ی بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو به‌ئاسووده‌یی له‌م واڵته بژین.
مه‌رامی سیاسیی تریشیان له پشت ئه‌م هه‌وڵ نیازه‌وه‌یان ههیه. ئه‌گه‌رچی وه‌زیری پالندانانی عێراق«عه‌لی بابان» خۆی کردووه به خاوه‌نی بڕیارده‌ری ئه‌م نیازه ،به‌اڵم من دڵنیام که ئه‌م نیازه له‌سه‌ر داخ��وازی چه‌ند الیه‌نێکی ئاشکران که به الی ئێمه‌ی ک���ورده ن��اس��راون ک�ه کێن.یه‌کسه‌ر پ��ارێ��زگ��اری موسڵ ئه‌سیل نجێفی پێخۆشحاڵی خۆی ده‌رب��ڕی به‌م لێدوانه‌ی عه‌لی بابان و وتی«:ئهمه بڕیارێکی دروس��ت و ڕاسته» ،عه‌لی بابان بۆ ڕاگه‌یاندنی«العالم» ئه‌وه‌شی وتی «من ئاماده‌م سه‌د جاری تر پرۆسه‌ی سه‌رژمێری دوابخه‌م» ،بێگومان عه‌لی بابان سنووری ده‌سه‌اڵتی خۆی به‌زاندووه و ئهو ئهو مافه‌ی نییه که بڕیارێکی وا بدات ،ئهمه پێشێلکردنێکی ئاشکرای ده‌ستووری عێراقه و دژی جێبه‌جێکردنی مادده‌ی «»١٤٠یشه..وه‌کو وتیشمان ئه‌م ه پیالنێکه له دژی کورد .بۆیه به هیچ کلۆجێک کورد نابێت به‌م بڕیاره ڕازیبێت ..پێویسته بێده‌نگی کورد نه‌قۆزنه‌وه ،حکومه‌ت و په‌ڕله‌مان و هه‌موو الیه‌ن وپارتییه کوردستانییه‌کان له ڕووی ئ�ه‌م ه�ه‌وڵ�ه‌دا بوه‌ستن و هه‌موو ڕێیه‌کی یاسایی بگرنه‌به‌ر بۆ سه‌رنه‌گرتنی چونکه ئ�ه‌وان له هه‌وه‌نته ئه‌م قسه‌یه ناکه‌ن ،ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ش عه‌لی بابان ده‌خ��ات�ه ژێ��ر پرسیار و گ��وم��ان�هوه..؟ خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌م پیالنه سه‌ربگرێت ،باشتر وایه که ئیمه‌ی کورد بایکۆتی سه‌رژمێری بکه‌ین و بێده‌نگیش.
ئۆتۆمبێل ده‌هێنرێت‌ه ناوه‌وه ،به‌م نزیکان‌ه هاتنى هه‌زاران ئۆتۆمبێل به‌فرۆشتنى جیاواز وه‌ک قیست نقدى رێگه‌یان پێئه‌درێت ،بڕژێن ه نێو ئهو قه‌راباڵغیی‌ه ترسناکه‌ى که ئێستا به‌رۆکى شه‌قامه‌کانى گرتووه ،له‌سه‌ر و هه‌مووشیانه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ى یاساییان له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆ‌ه بۆ ئه‌کرێت ،بێگومان به‌شى هه‌ره‌زۆرى قه‌ره‌باڵغی و ناکارایى هاتوچۆ و روداو کاره‌ساته‌کان و مۆڵتدان به‌هاورده‌ى ئۆتۆمبێل ،له‌ئه‌ستۆى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆدایه، ئهمه جگه له‌زیانى ئابورى و زیانى ژینگه‌ى که به‌ڕاستى ته‌نیا قوربانى نه‌بوونى پالنى هاتوچۆ) ئهمه جگه له‌وه‌ى ده‌بێت‌ه بارێکى و رێکخراو دامهزراوه هه‌ن که ئێستا له‌نێو کۆاڵندان ،ئه‌مه‌ش هۆشیارى هێما ناسین و تیژڕه‌وى و پشتێنه‌ى سه‌المه‌تى ئهو گران به‌سه‌ر رێکخه‌رانى کارمه‌ندانى هاتوچۆ ،بێگومان به‌هۆى پانتاییه‌کیان داگیرکردو‌ه له‌ناڕێکوپێکى هاتوچۆى ده‌ستدرێژى به‌شه‌که‌مه‌ى که باس ده‌کرێت به‌س نییه بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى زیابوونى ئۆتۆمبێله‌و‌ه زۆرێک له‌پانتایى شه‌قامه‌کان بوونه‌ت ه کردن‌ه سه‌رمافى دانیشتوانى ئهو گه‌ڕه‌کان ،زه‌وت کردنى مافى زیانه‌کان ،خاڵى گرنگى ئێستا ئهوهیه به‌ربگرن له‌زیاد هاورده‌ى پارکى راگرتنى ئۆتۆمبێله‌کان ،هه‌روه‌ها سه‌رشۆسته‌کانیش ئارامى نیشته‌جێبوونیان ،هه‌روه‌ها ته‌نگه‌ژه‌ى نیشته‌جێبون و و خێراتر چاره‌سه‌رکردنى شه‌قاماکان که له‌ئاست پێویستى ئهو قه‌ره‌باڵغییه‌دا نین ،له‌الیه‌کى دیکه ئه‌رکى وه‌زاره‌تى ژینگه‌ی ه بوونهته گه‌ڕاجى کاتى که ئهمه سیمایه‌کى زۆر ناشارستانى هاتوچۆکردنیان. ههیه وه‌ک ده‌بینین ..دورمان ده‌خاته‌و‌ه له‌بوونى یاسا وه‌ک له‌الیه‌کى ت��ر ..خ��راپ��ى جموجۆڵى هاتوچۆى هاواڵتیان که فشار بخات‌ه سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆ که وه‌ک چۆن راگرتنى ئۆتۆمبێلى سه‌ر شۆسته‌ى دادگا و فه‌رمانگه‌ى تاپۆ له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان که ئه‌مه‌ش به‌ربه‌ست‌ه له‌به‌رده‌م سیسته‌مى یاسای هاتوچۆ کار له‌سه‌ر به‌ستنى پشتێنى سه‌المه‌تى ئه‌که‌ن و به‌ڕێوه‌رایه‌تى گشتى ته‌ندروستى و بانکى ره‌شید و شاره‌وانى رێکخستنى ه��ات��وچ��ۆى ئۆتۆمبێلدا ،هه‌ندێک ج��ار ئه‌م سزاى تایبه‌تیان بۆ سه‌رپێچیکاران داناوه به‌جدى کاربکات بۆ سلێمانى زۆرینه‌ى فه‌رمانگ‌ه و میوانخان‌ه و سۆپه‌ر مارکێت و خراپى هاتوچۆیه‌ى هاواڵتیان ،ترافیک و جێگ‌ه به‌رینه‌وه‌ى به‌ستنى فلته‌رى سه‌ر ئه‌گزۆز ،فلته‌رى پااڵوتنى دوکه‌ڵ ،ئه‌گه‌ر بازاڕه گه‌وره‌کان که بهداخهوه کارمه‌ندانى هاتوچۆ تواناى ئه‌وه‌یان خۆویستى دروست ئه‌کات ،ده‌بێت‌ه کێش‌ه له‌به‌رده‌م جێبه‌جێکردنى به‌یانیان له‌شاخى گۆیژه‌و‌ه ته‌ماشاى سه‌ر ئاسمانى شاربکه‌ین نییه یاساى قه‌ده‌غه‌کردنى ئۆتۆمبێلى سه‌رشۆست‌ه و شه‌قامه‌کان یاساکانى هاتوچۆ ،هاوکات تێکدانى رێکخستنى ئۆتۆمبێل ده‌بێنین دوکه‌ڵێکى شینى ژه‌هراه‌ى له‌شێوه‌ى هه‌ورێکى ته‌نکى که وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن ئۆتۆمبێلى بهرپرسه یان منداڵ گه‌لى له‌شه‌قامه‌کاندا ،له‌الیه‌کى تر ه��اورده‌ى ئۆتۆمبێل له‌ڕاستیدا مه‌نگ وه‌ستاو‌ه ئه‌مه‌ش واده‌کات هه‌ناسه‌دانى مرۆڤه‌کان قورس به‌رپرس ،راوه‌ستانى ئۆتۆمبێل له‌ناوچ‌ه رێگ‌ه پێنه‌دراوه‌کان ه���اورده‌ى ئۆتۆمبێل زی��اد له‌پێویست ئه‌کرێت ببێت‌ه خه‌مى و زیاناوى بکات. پێویسته ئهو ئۆتۆمبێالنه‌ى که له‌ده‌ره‌وه‌ى شار روئه‌کات‌ه نێو نیشانه‌ى ئهوهیه هاواڵتى یان هه‌رکه‌سێک ئۆتۆمبێلى تێدا سیسته‌مى هاتوچۆ که له‌پاش روخاندنى رژێمى به‌عس، راده‌گرێت یاسا به‌تۆزى ژێرپێى خۆى نازانێت به‌ڕۆژى نیوه‌ڕۆ. هاتنى به‌لێشاوى نایاسایى ئۆتۆمبێل کاریگه‌ریه‌کى ترسناکى شار غه‌سل بکرێن ،تابه‌قوڕ و هه‌ڵگرى فایروسى جۆراو جۆره‌وه ئه‌مه‌ش ئهوه ده‌رئه‌خات که به‌هۆى زیادبوونى ئۆتۆمبێله‌و‌ه به‌سه‌رشه‌قامه‌کانه‌و‌ه دروست کرد ،له‌کاتێکدا چ شاقامه‌کانى نه‌یه‌ن‌ه نێو شهقامهکانهوه ،هه‌روه‌ها پێویسته به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پارکى راگرتنى ئۆتۆمبێل کهمه تواناى جێگه‌کردنه‌وه‌ى ئهو رێژ‌ه ناوشار و چ شه‌قامه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى شار ،هێشتا وه‌ک پێویستى هاتوچۆ به‌هه‌ماهه‌نگى شاره‌وانى و رێگه‌وبان ،نه‌خشه‌ى رێگاوبان زۆره‌یان نییه ،یان پارکه‌کان به‌شێوه‌یه‌کى ناته‌ندروست دروست ئۆتۆمبێله‌کانى ئه‌وکات نه‌بوون ،جا چ هاتنى ئه‌وڕه‌و‌ه به‌لێشاوه‌ى و سیسته‌مى رێنماى هاتوچۆى شار له‌بازگه‌کاندا بده‌ن به‌و میوان کراون ،هه‌روه‌ها به‌شێکیشیان که جێگه‌ى پارکه‌که‌یان شیاو نیی ه رژای‌ه نێو شهقامهکانهوه بووه بارگرانى به‌سه‌ر سیسته‌مى هاتوچۆ و شۆفێرانه‌ى که له‌ده‌ره‌وه‌ى واڵت یان شاره‌کانى دیکه‌و‌ه دێن ک ه هۆکارن بۆ دروستبوونى قه‌ره‌باڵغى و به‌ربه‌ستى هاتوچۆ ،ئه‌گه‌ر و کاروبارى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆ ،چۆنێتى جوڵ‌ه له‌م شاره‌دا ،ئه‌مه‌ش به‌شێکى تره له‌خزمه‌تى هاتوچۆى به‌خه‌ڵکانى میوان ته‌ماشاى هه‌ندێک پارکى ئۆتۆمبێل بکه‌ین .جگه له‌وه‌ى ک ه بهداخهوه وه‌ک ئه‌وه‌ى که نه‌توانرا به‌رى لێبگیرێت ،هاوکات بازرگان گه‌شتیار ،هه‌روه‌ها پێویسته به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆ مه‌رجى یاسایى هاتوچۆیان تێدا نییه ،بڕى پانتایى پارکه‌ک ه نه‌توانرا شه‌قامه‌کان گۆرانکارى و فراوانى و نوێ گه‌ریان تێدا فشار بخات‌ه سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کاره‌با بۆ روناککردنه‌وه‌ى هێند‌ه نییه النى که‌م بتوانیت رێژه‌ى ئۆتۆمبێلى راگیراوى سه‌ر بکرێت ،به‌شێوه‌یه‌کى یاساى هاوچه‌رخیان‌ه بخرێت‌ه خزمه‌ت ئهو شه‌قامه‌کان تا ئه‌رکى رێکخستنى هاتوچۆ له‌شه‌ودا نه‌بێت ه شه‌قامێکى نزیکى خۆى که‌مبکاته‌و‌ه یان هه‌ندێک فه‌رمانگ ه جموجوڵ‌ه هاتوچۆییه‌وه ،سه‌ربارى ئه‌مانه‌ش رۆژان‌ه ده‌یان جۆرى ئاسته‌نگ له‌به‌رده‌م کارمه‌ندنى هاتوچۆ و شۆفێراندا.
قه‌اڵکه‌م رووخا...پاڵ به‌م به‌کوێوه [ ئا /یاسر گوڵی ] قه‌اڵی زێویه که‌ده‌که‌وێته( )55کیلۆمه‌تری باشوری رۆژهه‌اڵتی ش��اری سه‌قز و‌زیاتر له‌سێ ه �ه‌زار ساڵ پێش ئێستا دروس��ت ک��راوه، که‌وتووه‌ته‌ژێر مه‌ترسی رووخان. زێویه یا (ئیزیپیه) یا (زیپیا) له سه‌ده‌ی هه‌شته‌می پێش زایینی مه‌سیح ،یه‌کێک لهناوه‌نده‌کانی ده‌سه‌اڵتداری هۆزی مانا بووه و له کتێبه ئاشوورییه‌کان به گه‌لی (مێننی) ،ناوی لێنراوه وتێیدا هاتووه که ئه‌م شوێنه زۆرجار له الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌کانی ئاشوور و ئۆرارت ،هێرشی کراوه‌ته سه‌ر ،به‌اڵم ئه‌م گهله هیچکات نه‌به‌زیوه و قه‌اڵکه‌ی به ده‌سته‌وه ن��هداوه .ئه‌م قهاڵیه که تاساڵی ( )1945نهێنییه‌کانی نه‌درکا بوو به‌رێکه‌وت و به هۆی باران و الفاوه‌وه به‌شێک له قه‌اڵکه داده‌‌‌ڕووخێت و
خۆی ده‌رده‌خات و به‌م هۆیه‌وه سه‌دان پارچه‌ئاسه‌واری ده‌گمه‌ن و به نرخ له‌م قه‌اڵیه‌دا دۆزرایه‌و‌ه که له‌موزه‌خان‌ه گه‌وره‌کانی جیهان وه‌ک پاریس، مۆسکۆ ،بریتانیا ،ئه‌مریکا ،ئیسرائیل و ...ده‌بینرێنه‌وه. پرۆفسۆر گیرنێس ،لێکۆڵه‌ر و ئاسه‌وارناسی به نێوبانگی فه‌ڕه‌نسی پێیوایه که قه‌اڵی زێویه ،قه‌اڵیه‌کی حوکمڕانی بووه و ناوبراو هه‌موو ئهو ئاسه‌واره مێژوویی و به‌نرخ و بێ وێنانه که له‌م قهاڵیه دۆزراوه‌ته‌وه به میراتی پاشاێکی سه‌کایی ده‌زانێت که به حورمه‌تی ئهوهوه له‌گه‌ڵیدا له گۆڕ نراوه. ته‌الری گه‌وره‌ی ئه‌م قه‌اڵیه‌‌ک‌ه بریتییه له ( )16ستونی به‌ردی، تووشی رۆچوون بووه که مه‌ترسی رووخانی گه‌یشتووه‌ته‌ئاستێکی زۆر جدی .ئه‌وه‌ش له‌کاتێکدایه‌ک‌ه به‌رپرسان له‌گێژاوێکی ئیداری دان و لهو ملمالنێیه‌دا زێویه هه‌نگاو به‌هه‌نگاو به‌ره‌و رووخانێکی ته‌واو ده‌ڕوات.
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 29 دووشهممه 2010/10/25
15
حه‌وت پشیله‌ى ماڵێک
[ ئا /بێرى ]
شه‌وى (19ـ )20ئه‌م مانگ‌ه له‌الیه‌ن ئاژه‌ڵێکی نه‌زانراوه‌وه له‌کۆى هه‌شت به‌چک‌ه پشیل‌ه له‌ماڵێکدا حه‌وتیان له‌ت و په‌ت کرابوون و خاوه‌نى ئهو ماڵه‌ى که بێچوه پشیله‌کانی تێدابوو ده‌ڵێت :ئهو دڕنده‌ی‌ه بۆ خواردنى بێچویه‌کیان ( )200کیلۆ چیمه‌نتۆى الداوه. وه‌هاب ئه‌حمه‌د که دانیشتوى گه‌ڕه‌کى قاالواى شارى سلێمانییه له‌به‌چک‌ه پشیله‌کان له‌ت و په‌ت کراون و چوار کیس‌ه چیمه‌نتۆ گومان و هه‌ڵوێسته‌ی‌ه و وتیشى :به‌مه‌به‌ستى ئه‌وه‌ى که ئاسایش و پیشه‌ى دارتاشیی‌ه و خاوه‌نى ئهو ماڵه‌ی‌ه پشیله‌کانى تێدابوو لهو که ( )200کیلۆ ده‌کات له‌حه‌وشه‌که‌دا بووه له‌شوێنه‌که‌ى جواڵبوو بتوانێت لێکۆلینه‌و‌ه ل�هو تاوان‌ه بکات س�ه‌ردان��م ک��ردن ،چونکه باره‌یه‌و‌ه به(چه‌تر)ى وت :ماوه‌ى ( )8ساڵه زیاتر له ( )40بێچوه که وادی��ار بوو یه‌کێک له‌به‌چک‌ه پشیله‌کان رایکردووه‌ت‌ه پشت روداوێکى لهوجۆره ئه‌گه‌رى ئه‌وه‌شى ههیه که رووبه‌روى مرۆڤێکیش پشیله‌م گه‌ور‌ه ک��ردوون ،ماوه‌یه‌کیش‌ه ( )8به‌چک‌ه پشیل‌ه و دوو چیمه‌نتۆکانه‌وه ،به‌اڵم ئهو دڕند‌ه توانیبووى ئهو ( )200کیلۆیه ببێتهوه ،به‌اڵم ئه‌وان وتیان ناتوانین به‌دواداچون بۆ شتێکى وا بکه‌ین. وه‌ه��اب ئه‌حمه‌د وتیشى :گومانم ههیه ل �ه‌وه‌ى که سه‌گ یان دایکه‌که‌یان له‌ماڵه‌کمدا ده‌ژیان ،به‌اڵم کاتژمێر ()6ى سه‌رله‌به‌یانى البدات بۆ گه‌شتن به‌و به‌چک‌ه پشیله‌یه. خاوه‌نى ماڵه‌ک‌ه باسى له‌وه‌شکرد که روداوێ��ک��ى لهوجۆره بۆ چه‌قه‌ڵ بێت ،به‌اڵم جێگه‌ى گومان‌ه که هه‌رکام له‌وان‌ه توانایان رۆژى ()20ى ئه‌م مانگ‌ه ب �ه‌ڕوداوه‌ک �ه‌م زان��ى کاتێک چوومه حه‌وشه‌که‌و‌ه پشیله‌کانم بینی به‌شێوازێکى سه‌رسوڕهێنه‌ر ( )7الدێیه‌ک ئاساییه ،به‌اڵم بۆ ناو ماڵێکى ناوشارى سلێمانى جێگه‌ى هه‌بێت ( )200کیلۆ چیمه‌نتۆ البه‌رن.
له‌الیه‌ن ئاژه‌ڵێکی نادیاره‌و ه له‌نێوده‌برێن
شۆفێرێکى چوار سااڵن ده‌ستگیر کرا شۆفێرێکى ته‌مه‌ن چوار سااڵن پاش پێکدادانى ئۆتۆمبێله‌که‌ى له‌گه‌ڵ دوو ئۆتۆمبێلى تر ده‌ستگیر ده‌کرێت. منداڵێکى ته‌مه‌ن چوار ساڵه له‌ویالیه‌تى میشیگان له‌ئه‌مریکا کاتژمێر ()1ى شه‌و ئۆتۆمبێله‌که‌ى دایکى بردو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى فیلمێک بکڕێت که خۆى حه‌زى لێیه‌تى ،به‌اڵم کاتێک رووى کرد‌ه فڕۆشگاک‌ه و بڕیاریدا بگه‌ڕێته‌و‌ه به‌ره‌و الى ماڵ ،له‌وکاته‌دا به‌هۆى له‌ده‌ستدانى کۆنتڕۆڵى ئۆتۆمبێله‌که‌یه‌و‌ه خۆى به‌دوو ئۆتۆمبێلى تردا کێشاوه. پاش ئاگادار کرانه‌وه‌ى پۆلیس له‌پێکدادانه‌که ،هاتن‌ه سه‌ر ڕوداوه‌که ،دواى لێکۆڵینه‌و‌ه له ڕووداوه‌ک‌ه و زانینى کوژراو برینداره‌کان ،پۆلیس و شۆفێره‌کان بۆیان ده‌رکه‌وت که له‌گه‌ڵ شۆفێرێکى منداڵ رووبه‌ڕوو بوونه‌ته‌وه. دایکى منداڵه‌که‌ش وتى :هه‌میش‌ه رێگ‌ه به‌منداڵه‌که‌م ده‌ده‌م شۆفێرى بکات.
فیلمى رۆزیتا ،سه‌ختى ژیانکردن [و.له‌عه‌ره‌بییه‌وه /کاروان عوسمان]
له‌ئه‌وروپا نیشان ده‌دات
فیلمى رۆزیتا یهکێکه لهو فیلمانه‌ى بێزیاده‌ڕۆیى له‌ژیان ده‌دوێت ،ئهو ژیانه‌ى زۆر قورسه و هه‌وڵى ده‌وێت و ده‌بێت ماندوبیت بۆ ئه‌وه‌ى بتوانیت بژێوى خۆت دابین بکه‌یت .له‌م سه‌رده‌مه‌دا که ته‌کنه‌لۆژیا له‌زۆربه‌ى ئه‌رک‌ه مرۆییه‌کانى که‌م کردووهتهوه. رۆزیتا ناوى ئهو کچه‌ی‌ه که پاڵه‌وانى فیلمه‌که‌یه ،له‌هه‌مانکاتیشدا هه‌ڵگری ناونیشانى فیلمه‌که‌یه ،له‌فیلمه‌که‌دا ئه‌م کچ‌ه له‌گه‌ڵ دایکیدا له‌یه‌کێک له‌قه‌راغ شاره‌کانى فه‌ڕه‌نسا ده‌ژى ،له‌نێو ئهو خانوانه‌ى که به‌ته‌نه‌ک‌ه دروستکراون ،رۆژان �ه ب���ه‌رده‌وام ده‌گه‌ڕێن به‌شوێن ک��اردا تا خۆراکى ژه‌مێکى ترى پێبکڕێت ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدای‌ه که‌دایکى رۆزیتا به‌هۆى ماده هۆشبه‌ره‌کانه‌و‌ه توانا و بڕسێتى لێبڕاوه ،هه‌رچه‌ند‌ه رۆزیتا ته‌منێکى که‌مى ههیه و منداڵ‌ه زۆرجار ده‌بێت‌ه رێگرێک له‌به‌رده‌م دایکیدا بۆ ئه‌وه‌ى وازبێنێت له‌ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان.
ئاگاداری رۆژنامەكەمان ئاگاداری گشت الیەنەكان و هاواڵتیان دەكات كە سكااڵ و ده‌رفه‌تی كار بۆ سەرجەم كۆمپانیا و دام و دەزگاكان و هاواڵتیان بەبێ بەرامبەر باڵو دەكاتەوە. وونبوون
پێناسی شۆفێری (زانا ئه‌مین ساڵح خرض) ونبووه . هه‌رکه‌سێک دۆزییه‌و ه بیگه‌ڕێنێته‌و ه بۆ بنکه‌ی پۆلیسی هاتوچۆی قه‌اڵدزێ، یا خود په‌یوه‌ندی ب ه ژمار ه مۆبایلی ( )07701568819بکات.
کاتێک که سه‌یرى ئه‌م فیلم‌ه ده‌که‌ى لهو راستیی‌ه تێده‌گه‌ى که له‌ژیانى رۆژئاوادا ههیه ،گه‌ر زوو ماندووبیت ئه‌وا ون ده‌بیت بێئه‌وه‌ى که‌سێک چیرۆکى ژیانت بزانێت .هه‌رچه‌ند‌ه رۆزیتا به‌رده‌وام له‌هه‌وڵى گه‌ڕاندایه به‌شوێن کارکردندا ،به‌اڵم به‌هۆى که‌مى ک��اره‌و‌ه ده‌رده‌کرێت ،ئه‌مه‌ش واده‌ک��ات که بژێوى ژیانى به ئاراسته‌یه‌کى خراپدا ببات ،به‌هۆى ئه‌م کارانه‌شه‌و‌ه رۆزیتا توشى چه‌ند گرفتێک ده‌بێت ،له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵناسێکدا که په‌یوه‌ندیان به شوێنى کارکردنه‌که‌و‌ه ههیه. ده‌رده‌که‌وێت ئهو شوێنانه‌ى که وێنه‌ى تێدا گیراو‌ه وێنه‌ى سروشتى جوانن ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى دیمه‌نه‌کانى سه‌رنجڕاکێشن ،رزگار بوون تیایاندا ئه‌سته‌مه. ئه‌م فیلم‌ه دوو خه‌اڵتى فێستیڤاڵى «ک��ان»ى به‌ده‌ست هێناوه که به‌باشترین فیلم و باشترین چیرۆکى دراما هه‌ڵبژێردراوه ،ئه‌م فیلم‌ه له‌الیه‌ن نوسه‌رى به‌ناوبانگى فه‌رنسى (مۆریس لی بالنک)ه ،له‌ده‌رهینانی (جان بیا داردین)ه.
سکااڵ نامه‌یه‌کى کراو ه بۆ سه‌رۆک هۆز و عه‌شیره‌ته‌کانى کوردستان به‌هیواى وه‌اڵم
به‌ڕێزان من کێشه‌یه‌کم ل ه ()2002/5/11هو ه به‌هۆى واژوێکى ته‌زویرى دادوه‌ر (عومه‌ر ئه‌حمه‌د)هو ه ههیه ،به‌داخه‌و ه کاک عومه‌ر به‌هۆى پشتیواىن کردىن له‌تۆمه‌تبار به‌م خااڵنه: 1ـ ونکردىن دۆسی ه ته‌زویره‌که. 2ـ ئاماده‌نه‌بووىن دادوه‌ر بۆ پشکنینی واژووه‌که‌ى. 3ـ ئیفاده‌ى ناڕاستى کاک (عمر ئه‌حمه‌د) له‌دادگا ،لێکۆڵینه‌وه‌ى ئاسایش کاتێک تۆمه‌تبار به‌ماده‌ى ( 289ـ )298بانگهێشت کرا و ببوو به‌پارێزه‌رى و ئازادکردىن بۆ شاردنه‌وه‌ى راستییه‌کان ،وا ده‌رده‌که‌وێت ک ه خزمى تۆمه‌تبار بێت. به‌هه‌رحا ڵ ئه‌م سکااڵی ه له ( )2010/5/19ئاراسته‌ى جه‌ناىب وه‌زیر داد کرا ،به‌اڵم دواى ( )3مانگ دراسه‌کردن ئاراسته‌ى به‌ىش یاسایى ماف په‌روه‌ر (عه‌بدولرزاق) کرا له‌وه‌زاره‌ىت داد ،له‌دواى جه‌ژىن ره‌مه‌زان له‌سه‌ر فه‌رماىن به‌رێز کاک (عه‌بدولره‌زاق) دانیشنت له‌گه‌ڵ من (که‌ریم عارف) ئه‌نجامدرا به‌ئاماده‌بووىن که‌سێکى نزیکى خۆم ...و له سه‌ر فه‌رماىن به‌ڕێزى بڕیار درا ک ه له‌گه‌ڵ جه‌ناىب وه‌زیر دانیشنت بکه‌ین ،به‌اڵم له‌دواى ( ) 9_8جار ته‌له‌فۆن کردن به‌ڕێزى ئه‌فه‌رموێت رێکنه‌خراو ه چاوه‌ڕێ بکه ،...ئایا تاکه‌ى چاوه ِ‌ڕى بکه‌م؟ له‌به‌ر ئهوه داواکارم له‌سه‌رۆک هۆز و عه‌شیره‌ته‌کاىن کوردستان (کوێخا سامیل ته‌الن، ئاغاکاىن پشده‌ر ،پیاو ماقواڵىن شارباژێر و شاره‌زوور) ته‌ده‌خول بکه‌ن ،چونک ه یاسا ناتوانێت. داوا بکه‌ن دادوه‌ر عومه‌ر ئه‌حمه‌د راستییه‌کان ئاشکرا بکات ،داوا له‌وه‌زیرى داد بکه‌ن که ئه‌م کێشه‌ی ه و ماىف ئه‌م مرۆڤ ه بگێڕنه‌وه که ده‌فه‌رموون یاسا سه‌روه‌ره. داواکار :که‌ریم عارف سلێمان مامۆستاى قوتابخانه‌ى دێرین
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه
د.فائیق گوڵپى
سک ئێشه
سک ئێشه (ئ��ازارى سک) /بریتییه له‌هه‌ستکردن به‌ناخۆشى و که‌وتنه ن��او بارێکى ده‌رون���ى واوه ک ه مرۆڤ هه‌ست به‌مه‌ترسى بکات له‌سه‌ر ژیانى خۆى و ئازاره‌که له‌ئه‌نجامى هه‌وکردن و برنیداربوونى خان ه و شانه و ئۆرگانه‌کانى له‌شى مرۆڤه‌وه دروستده‌بێت، کاتێک هۆکارى نه‌خۆشى و بریندارییه‌که‌ى له‌شى مرۆڤ هه‌ڵده‌گیرێت ،ئازاره‌که که‌م دهبێتهوه و کۆتایى دێت .هه‌موو که‌سێک بۆى ههیه له‌سه‌ره‌تاى ژیانه‌وه تا مردن ،چه‌ندین جار دوچارى ئازار ببێت ،هه‌موو به‌ش و ئۆرگانێکى له‌شى مرۆڤ بۆى ههیه مرۆڤ دوچارى ئازار بکات ،ئازار خۆى نه‌خۆشى نییه ئازار نیشانه‌ى چه‌ندان نه‌خۆشی و هه‌موو جۆره برنیدارییه‌که. ی���ه‌ک ل���هو ش��وێ��ن��ان �هى ل �ه‌ش��ى م���رۆڤ ک �ه زۆر دوچ���ارى ئ���ازار ده‌ب��ێ��ت ،سکه ،ل�ه‌ن��او سکدا چه‌ندان ئ��ۆرگ��ان و ئۆرگانۆکه ه�هی�ه ،ه �ه‌ر ی �ه‌ک �هوه ک��ارى تایه‌بتى خۆى ههیه ،نهخۆشییه جۆراوجۆره‌کانى ئهو ئۆرگانانه‌ى ل �ه‌ش ،م��رۆڤ دوچ��ارى ئ��ازار ده‌ک �ه‌ن و بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئازاره‌که مرۆڤ روو له‌پزیشک ده‌کات .به‌گوێره‌ى کاتى ئازاره‌که ،به‌گوێره‌ى توندى و هێواشى ئازاره‌که ،به‌گوێره‌ى ئۆرگانه‌کانى ناوسکى مرۆڤ ،ئازارى سک بۆ چه‌ندان جۆر پۆلێن ده‌کرێت، لێره‌دا باس لهوجۆره جیاوازانه‌ى سک ئێشه ده‌که‌ین که له‌ئه‌نجامى ه�ه‌وک��ردن و نه‌خۆشى ت��رى ئۆرگان ه جیاوازه‌کانى ناو سکى مرۆڤه‌وه دروستده‌بێت. .1س���ک ئێشه‌ى ک��ۆئ�ه‌ن��دام��ى ه���ه‌رس :ئ��ه‌م ج��ۆره ئ���ازاره به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ل���ه‌رووى پێشه‌وه‌ى سکى م��رۆڤ �ه‌ک �هوه ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ،ل�ه‌وان�هی�ه ب�ه شێوه‌یه‌کى کتووپرى دروستببێت و زۆر توند بێت ،نه‌خۆشه‌ک ه ناچار بکات به‌زووترین کات سه‌ردانى پزیشک بکات، له‌وانه‌شه به‌شێوه‌یه‌کى له‌سه‌رخۆ سه‌رهه‌ڵبدات و هێواش بێت و نهخۆشهکه بۆ م��اوه‌ى چه‌ند رۆژێ��ک هه‌ست ب �ه‌ئ��ازار ب��ک��ات ،ب��ه‌اڵم ئ�ه‌گ�ه‌ر ن�ه‌خ��ۆش ل �ه‌م ک��ات�ه‌دا سه‌ردانى پزیشک نه‌کات .لهوانهیه ئازاره‌که به‌رده‌وام بێت ،لهوانهیه ئازاره‌که ناو به‌ناو بێت .به‌شێوه‌یه‌کى گشتى له‌گه‌ڵ ئازارى کۆئه‌ندامى هه‌رس کۆمه‌ڵێک نیشانه‌ى ترى نه‌خۆشى ده‌بینرێت ،وه‌ک دڵ تێکچوون و ح�ه‌زن�ه‌ک��ردن ب �ه‌خ��واردن ،رش��ان �هوه ،ق�ه‌ب��زى و سک هه‌ڵئاوسان .نموونه‌ى ئ�هو نه‌خۆشیانه‌ى که ئ��ازارى کۆئه‌ندامى هه‌رس دروستده‌که‌ن وه‌ک (برینى گه‌ده و برینى دوانزه‌گرێ ،به‌ردى زرا و هه‌وکردنى په‌نکریاسى، ری��خ��ۆڵ�ه گ��ی��ران و ه �ه‌وک��ردن��ى ری��خ��ۆڵ �ه‌ک��وێ��ره) .بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م جۆره سک ئێشه‌یه و دۆزینه‌وه‌ى ئهو نه‌خۆشیه‌ى له‌پشتى ئهو سک ئێشه‌وه‌یه ،ئه‌بێت نه‌خۆش س �ه‌ردان��ى پزیشکى نه‌شته‌رگه‌رى گشتى و پزیشکى پسپۆرى کۆئه‌ندامى هه‌رس بکات. .2سک ئێشه‌ى کۆئه‌ندامى میز و میزه‌ڕۆ :ئازارى ئه‌م کۆئه‌ندامه به‌شێوه‌یه‌کى سه‌ره‌کى له که‌له‌که‌کان و الى ده‌ره‌وه‌ى دی��وارى سک و به‌رمیزڵداندا هه‌ستى پێده‌کرێت ،ئازارى ئه‌م ئۆرگانه بۆى ههیه توند و کتوپڕو ناوبه‌ناو بێت وه‌ک ئازارى به‌ردى گورچیله ،یان بۆى ههیه به‌رده‌وام و هێواش بێت وه‌ک ئازارى هه‌وکردنى گورچیله و میزڵدان .ئه‌گه‌رى زۆر ههیه له‌گه‌ڵ ئازارى ئۆرگانى میزه‌ڕۆ ،نهخۆشهکه دوچ��ارى میزه‌چرکێ، سوتانه‌وه‌ى میز ،رانه‌گرتنى میز ،میزگیران و میزى خوێناوى ببێت .هه‌ندێ جاریش نهخۆشهکه دووچارى تا و رش��ان�هوه ده‌بێت .بۆ چاه‌سه‌رکردنى ئ��ازار و بۆ دۆزینه‌وه‌ى ئهو نه‌خۆشییه‌ى ئه‌م جۆره سک ئێشه‌یه‌ى دروس��ت��ک��ردووه ،ئه‌بێت ن �ه‌خ��ۆش س �ه‌ردان��ى پزیشکى پسپۆرى کۆئه‌ندامى میز و میزه‌ڕۆ بکات. .3ئ��ازارى کۆئه‌ندامى زاوزێ��ى مێینه :ئه‌م جۆره ئ���ازاره تایه‌بته ب�ه ژن��ان �هوه ،نهخۆشهکه ه�ه‌س��ت ب ه ئازار ده‌کات له به‌شى خ��واره‌وه‌ى سکیدا ،ئازارى ئه‌م ئۆرگانه‌ى له‌شى مرۆڤیش بۆى ههیه توند و کتوپڕ بێت و نه‌خۆش ناچار بکات به زووترین کات سه‌ردانى پزیشک بکات ،وه‌ک نه‌خۆشى پێچ خواردنى کیس و گرێى هێلکه‌دانه‌کان ،یان نه‌خۆشى ته‌قینى سکپڕبوونى ده‌ره‌وه‌ى ره‌حم .لهوانهیه سک ئێشه‌که هێواش و له‌سه‌ر خۆ و ب���ه‌رده‌وام بێت و نه‌خۆش پاش چه‌ند رۆژێک له ده‌ستپێکردنى ئازاره‌که‌وه سه‌ردانى پزیشک بکات، وه‌ک هه‌وکردنى کۆئه‌ندامى ناوه‌وه‌ى زاو زێى .له‌ئازارى کۆئه‌ندامى زاوزێ��ى مێینه‌دا ،نهخۆشهکه دووچ��ارى ده‌رکردنى خوێن یان کێم و چڵکى پێشه‌وه ده‌بێت. بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م جۆره ئ��ازاره و بۆ دۆزینه‌وه‌ى ئهو نه‌خۆشیانه‌ى له‌پشتى ئه‌م ئازاره‌وه وه‌ستاون ئه‌بێت نه‌خۆش سه‌ردانى پزیشکى پسپۆرى نه‌خۆشیه‌کانى ژنان و مناڵبوون بکات. ئاماده‌کردن :بێریڤان
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da
هۆکاره‌کانی توشبوون ب ه نه‌زۆکى 8پیاوان السایی ژنان دهکهنهوه 9 ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین چاپ و باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
ویژدان فرۆشی 13
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار چاپخانه‌ی ره‌نج سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510
تیراژ 5000
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
No: (29) Mo.25/10/2010
ریکالم
چى ده‌گوزه‌رێت
ئێستا ئه‌م کتێبانه ل ه کتێبخانه‌کان ده‌ست ده‌که‌ون
ریکالم
ئهو بابه‌تانه‌ى له‌م ماوه‌یه‌دا مهستوره مه‌حمود به‌ناو گوێماندا گوزه‌ر ده‌کات و بۆت‌ه جێگه‌ى باسکردنى خه‌ڵک‌و میدیاکان (پێکنه‌هێنانى حکومه‌ت، ب��اب �ه‌ت��ى س��ه‌رژم��ێ��رى ،ب��وون��ى ئه‌نسارئیسالم له‌کوردستان ،مه‌سه‌له‌ى قاسم ئاغاى کۆیه‌یه)ه، که هه‌ریه‌کیان گرنگى خۆى ههیهو پێوست‌ه هه‌ر تاکێکى ئێمه ئاگادارى زانیارى‌و ورده‌کاریه‌کانى بێت‌و بزانێت چى ده‌گوزه‌رێت ،چونکه هه‌ریه‌ک له‌م مه‌سه‌الن‌ه په‌یوه‌ندیدار‌ه به‌ژیانى تاکه‌کانه‌وه، بۆیه ده‌کرێت ئاگاداریان بین. لێره‌و‌ه پێکنه‌هێنانى حکومه‌ت له‌ئێستادا بۆت‌ه ئهو مه‌ته‌ڵه‌ى که که‌س ناتوانێت بیزانێت و هه‌رجار‌ه و به بیانویه‌که‌و‌ه کاته‌که‌ى دواده‌خرێت که ئه‌مه‌ش زه‌ره‌رمه‌ندى سه‌ره‌کى خه‌ڵکى عێراق ه تێیدا ،نه‌ک الیهنه سیاسیه‌کان ،چونکه هه‌ر الیهنه سییاسیه‌کان‌ه له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندی‌ه ته‌سکه‌کانى خۆیان ناهێڵن حکومه‌ت پێکبێت تا وای لێدێت وورد‌ه ورده نزیکى ساڵێک دهبێتهوه که ماوه‌ى حکومه‌ته‌ک‌ه خۆى ( ) 4ساڵه ئه‌ى باشه ئه‌گه‌ر که‌متر بوای‌ه چى؟ بهداخهوه کێشه‌کانى ئه‌م واڵت ه له‌م بێبه‌رپرسیارێتیه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه ده‌گرێ‌و که‌س خۆى به به‌رپرسیارى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خه‌ڵک نازانێت ،ڕێبه‌رایه‌تى خه‌ڵکیش ده‌کات ،بێگومان تا زیاتر دوابکه‌وێت خه‌ڵکه‌ک‌ه زه‌ره‌رمه‌نده ،بۆی ه ده‌کرێت خه‌ڵک‌و الیه‌نى به‌رپرسیار لهو مه‌سه‌له‌ی ه ل�هوه زیاتر بێده‌نگ نه‌بن‌و رێگ‌ه نه‌درێت له‌و‌ه زیاتر یارى به‌چاره‌نوسى خه‌ڵکه‌و‌ه بکرێت .له‌وێو‌ه بابه‌تى سه‌رژمیریش خه‌ریک‌ه به‌و ئاراسته‌یه‌دا ده‌ڕوات ،له‌کاتێکدا سه‌رژمێرى له‌هه‌روواڵتێکدا په‌یوه‌ندیدار‌ه به‌ده‌زگایه‌کى سه‌ربه‌خۆ و بێجیاوازى‌و به‌ورده‌کاریه‌و‌ه سه‌رژمێرى ده‌کات و زانیارى و دات��اى واڵتێک کۆده‌کاته‌وه ،که‌چى ئه‌میش به بیانوى ج��ۆراو ج��ۆر و البردنى ئ�ه‌م بڕگه‌و ئهو بڕگه‌و‌ه ئه‌یانه‌وێت ئاسته‌نگی بۆ دروست بکه‌ن ،که واڵت��ى عێراق له‌چه‌ند نه‌ته‌وه‌یه‌ک پێکدێت ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت بڕگه‌ى ن�ه‌ت�هوه الببرێت، له‌کاتێکدا ئهمه هیچ په‌یوه‌ندیدارنی‌ه به الیه‌نێکى سیاسیه‌و‌ه که پێداگرى لهو خاڵه بکات ،بۆی ه پێویسته ه�ه‌م��وان له‌خه‌مى ئه‌مانه‌دابین ب ه تایبه‌ت ئێمه‌ى کورد زۆر ئاگادارى ئه‌وه‌بین ک ه نه‌مانکه‌ن‌ه یارى ده‌ستى خۆیان‌و ببین‌ه ناوبژیوانى به‌رژه‌وه‌ندى‌و دوایى ئێمه‌ش یه‌ک به‌ده‌سته‌وه‌‌و سفر باقى بین ،ئهو دوو بابه‌ت‌ه پێویسته به وریاییه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ بکه‌ین چونکه له‌نێویا پێویست ه به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌ى کوردیش لێک بدرێتهوه و خه‌ڵک ئاگادارى هه‌موو گۆڕانکارییه‌ک بێت. بابه‌تى سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى ئه‌نسارولئیسالمیش وا خه‌ریک‌ه ده‌بێت‌ه ڕۆژه‌ف و باس و خواستى ب�ڵاوب��وون �ه‌وه‌ی��ان ههیه له‌هه‌رێمى کوردستان، وه‌الی�ه‌ن��ى په‌یوه‌ندیداریش ل�ه‌م مه‌سه‌له‌ی‌ه هیچ زانیاریه‌ک به خه‌ڵک ڕاناگه‌یه‌نێت‌و وا هه‌ست ده‌ک����ات خ�ه‌ڵ��ک خ���ه‌وت���ووه ،ک �ه ل �ه راستیدا باسکردنى‌و ڕێنمایدان به خه‌ڵکه‌ک‌ه ئه‌توانێت زیاتر الیه‌نى ئاسایشى بپارێزێت نه‌ک شاردنه‌وه‌ى. لێره‌دا ئ�ه‌وه‌ى جێى پرسیار‌ه بۆ له‌م کات‌ه و له‌م سنوره‌دا ده‌یانه‌وێت باڵوببنه‌وه ،وه هۆکارى ئه‌م ه و ڕێگاى پارێزگاریکردن چین بۆ ئهمه ،ده‌بێت خه‌ڵک ئاگادارى هه‌ندێک الیه‌نى ئهو مه‌سه‌له‌ی ه بێت ،ڕاسته هه‌ندێک ورده‌ک���ارى پارێزگارى ئاسایشی‌ه ئهمه ههیه و راسته ،به‌اڵم رێنمایش گرنگه لێره‌دا. ئ����ه‌وه‌ى م���او‌ه‌و ل��ه‌م م���اوه‌ی���ه‌دا ب���ووه باسى میدیاکان مه‌سه‌له‌ى قاسم ئاغایى کۆی‌ه بوو، ن��ام�ه‌وێ��ت ب��چ��م�هوه س��ه‌ر ب��اس��ى ئ���هوه چونک ه میدیاکان زۆر باسیان ک���ردووه ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى پێویسته بیڵێین ئهوهیه ده‌رئه‌نجامێکى باوه‌ڕپێکه‌ر هه‌بێت له میانى ئهو چاالکى‌و که‌مپینانه‌ى بۆ ئهو مه‌سه‌الن‌ه پێکهاتن‌و خه‌ڵک له کۆتاییه‌که‌ى ئاگادار بکرێته‌وه. ئه‌وانه‌ى گ��وزه‌رده‌ک��ات ،په‌یوه‌ندی به ژیانى تاکه‌کانه‌وه‌ی‌ه بۆیه پێویسته خه‌ڵک ئاگاداربن‌و بزانن له کوێدا به‌رژه‌وه‌ندى گشتى پێشل ده‌کرێت، ڕێگه نه‌درێت ل�هوه زیاتر ی��ارى به چاره‌نوسى بکرێت.