Chatr_33

‫ب ‌ه جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه‌‬

‫«یاسا‬ ‫ژنان بە کەم‬ ‫دەبینێ»‬

‫راپۆرتێک‬ ‫لەبارەی‬ ‫تیرۆرکردنی‬ ‫مەال ئەمینی جیهاد‬ ‫ژمار ‌ه ‪33‬‬

‫‪3‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م‬

‫‪٨‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2010/11/29‬‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫ناهـێـڵن که‌مپینى زمان له‌کۆنسوڵخانه‌ى ئێران نزیک ببێته‌وه‌‬

‫ئاسایش و پارێزگای سلێمانى‬ ‫یاسا پێشێل ده‌که‌ن‬

‫[ تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر ]‬

‫لەدوا الپەڕەدا چەند دیمەنێکی ئەم‬ ‫چاالکییە ببینن‬ ‫فۆتۆ ‪ :‬فەریق هەڵەبجەیی‬

‫دواى ئه‌وه‌ى دوێنێ ئه‌ندامانی که‌مپینى (هه‌ر ئێستا‬ ‫قوتابخان ‌ه به‌زمانى کوردى بێت ‌ه دامه‌زراندن) ویستیان‬ ‫بچن ‌ه ب��ه‌رده‌م کونسوڵخانه‌ى ئێران له‌سلێمانى‪،‬‬ ‫بۆ ناڕه‌زایه‌تى ده‌ربڕین دژى قه‌ده‌غه‌کردنى زمانى‬ ‫ک��وردى له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاسایش رێگه‌ى‬ ‫نه‌دا چاالکوانان نزیکى کونسوڵخانه‌ک ‌ه ببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫پارێزه‌رێکیش پێیوای ‌ه ئ �ه‌و رێگریکردن ‌ه «هیچ‬ ‫پاساوێکی یاسایی نییه‌»‪.‬‬ ‫ب��ڕی��ارب��وو ک�ه‌م��پ��ی��ن�ه‌ک� ‌ه چ��االک��ی��ی �ه‌ک �ه‌ی��ان ب���ه‌رزک���ردن���ه‌وه‌ی‬ ‫قه‌ڵه‌مه‌کانیان بێت له‌به‌رده‌م کونسوڵخانه‌ى ئێران‪ ،‬به‌اڵم ئاسایشى‬ ‫سلێمانى رێگه‌ى پێنه‌دان له‌کونسوڵخانه‌ک ‌ه نزیک ببنه‌وه‌ و داوایان‬ ‫لێکردن په‌یامه‌که‌یان بده‌نه‌ نوێنه‌رى ئاسایشی کۆنسوڵخانه‌ بۆیان‬ ‫ببات‪ ،‬چاالکوانانیش به‌مه‌ رازى نه‌بوون‪.‬‬ ‫(س���ه‌الم ع �ه‌ب��دواڵ) س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��ارى که‌مپینه‌که‌ به‌(چه‌تر)‬

‫ى راگه‌یاند‪« :‬به‌داخه‌و‌ه کونسوڵخانه‌ى ئێران له‌و قه‌ڵه‌مه‌ى ئێم ‌ه‬ ‫ده‌ترسێت‪ ،‬ک ‌ه له‌به‌رده‌م ده‌رگاکه‌ى ب�ه‌رزى بکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئاسایشیش‬ ‫مافى ره‌واى ئێمه‌یان پێشێلکرد له‌گه‌ڵ کۆنسوڵگه‌رى ڕێکه‌وتن ک ‌ه‬ ‫رێگه‌ به‌ئێمه‌ نه‌ده‌ن وه‌ک هاواڵتى ناڕه‌زاى خۆمان ده‌ر ببڕین»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش���ى وت‪« :‬ئ��ێ��م� ‌ه ل �ه‌پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى پ��ێ��ی��ان وتین‬ ‫که‌مپینه‌که‌تان نایاساییه‌‪ ،‬بۆیه‌ لێره‌وه‌ مه‌حکومى کۆنسوڵخان ‌ه و‬ ‫ئاسایشى سلێمانى ده‌که‌ین بۆ خراپى مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا»‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و پاساوه‌ی که‌ که‌مپینه‌که‌ مۆڵه‌تی نیی ‌ه (دالوه‌ر‬ ‫ح���ه‌ی���ده‌ر) پ���ارێ���زه‌ر و چ��االک��ی ب����واری ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای م �ه‌ده‌ن��ی‬ ‫به‌رۆژنامه‌ی (چه‌تر)ی راگه‌یاند‪ :‬له‌رووی یاساییه‌وه‌‪ ،‬که‌مپین بۆ‬ ‫شتێکی دیاری کراو و کورت خایه‌ن پێکده‌هێنرێت و چاالکییه‌کی‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌ نه‌پێویستی به‌مۆڵه‌ت ‌ه و نه‌به‌هیچ شتێک‪.‬‬ ‫مامۆستا (محه‌مه‌د به‌کر)یش یه‌کێکی تر له‌سه‌رپه‌رشتیارانی‬ ‫چاالکییه‌که‌ وت��ی‪ :‬ئاسایش و دام��وده‌زگ��ا په‌یوه‌ندیداره‌کانی‬ ‫پارێزگای سلێمانی بڕیاریاندا بوو چاالکییه‌ک ‌ه ئه‌نجام نه‌درێت‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى چه‌مچه‌ماڵ‪:‬‬

‫پۆلیسى هه‌ولێر و دادگاى که‌رکوک‬ ‫له‌گرتنى تاوانباران هاوکاریمان ناکه‌ن‬ ‫[ تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر ]‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى چه‌مچه‌ماڵ ئاماژ ‌ه بۆ ئه‌و ‌ه ده‌کات‪،‬‬ ‫دادوه‌ران و دادگاى که‌رکوک و پۆلیس و ئاسایشى هه‌ولێر‬ ‫یارمه‌تیان ناده‌ن له‌ده‌ستگیرکردنى ئه‌و تاوانبارانه‌ى‬ ‫له‌چه‌مچه‌ماڵ تاوان ده‌که‌ن و پاشان رووده‌که‌ن ‌ه ئه‌و دوو‬ ‫شار ‌ه خۆیان ده‌شارنه‌وه‌‪.‬‬

‫(ع �ه‌م��ی��د دارا ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا) ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى پ��ۆل��ی��س��ى ق���ه‌زاى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ‌‪ ،‬له‌چاوپێکه‌وتنێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫«گله‌ییه‌کى زۆرم له‌ئاسایش ‌و پۆلیسى هه‌ولێر هه‌یه‌‪ ،‬تاوانبار‬ ‫هه‌ی ‌ه خه‌ڵکى چه‌مچه‌ماڵ ‌ه پاش تاوانکردن رۆیشتوون بۆ هه‌ولێر‬ ‫ێ خۆیان حه‌شارداوه‌‪ ،‬داوا ل ‌ه به‌رپرسانى هه‌ولێر ده‌که‌م ئه‌و‬ ‫‌و له‌و ‌‬ ‫تاوانباران ‌ه ده‌ستگیر بکه‌ن‌و راده‌ستى یاسایان بکه‌ن»‪.‬‬ ‫عه‌مید دارا ئه‌وه‌ش ده‌ڵێ «چه‌مچه‌ما ‌ڵ‌و هه‌ولێر سه‌ر به‌یه‌ک‬ ‫حکومه‌تن‌و ئه‌و‌ه نییه‌ بڵێین هه‌ولێر سه‌ر به‌حکومه‌تێکى تره‌‪ ،‬ناڵێم‬ ‫ئه‌و تاوانبارانه‌ پاڵیان داوه‌ته‌ پاڵى حزبه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پۆلیسى هه‌ولێر‬

‫ده‌بێت بزانێت تاوانباران له‌وێن‪ ،‬بۆ پیاوێکى ع�ه‌ره‌ب له‌به‌غداو‌ه‬ ‫ده‌چێت بۆ هه‌ولێر‪ ،‬پۆلیسى هه‌ولێر پێى ده‌زانێت‪ ،‬بۆ تاوانبارێک‬ ‫تاوان ده‌کات ‌و له‌چه‌مچه‌ماڵه‌و‌ه راده‌کات بۆ هه‌ولێر‪ ،‬ئاسایش ‌و‬ ‫پۆلیسى ئه‌و شاره‌ پێى نازانێت؟! به‌ڕاستى ئه‌م ‌ه که‌مته‌رخه‌مییه‌»‪.‬‬ ‫ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى پۆلیسى چ�ه‌م��چ�ه‌م��اڵ ره‌خ��ن � ‌ه ل � ‌ه دادوه‌ران�����ى‬ ‫که‌رکوکیش ده‌گرێت و ده‌ڵێ‪« :‬دادوه‌را‌ن و دادگاى که‌رکوک‬ ‫یارمه‌تی ئێمه‌ ناده‌ن‌و داواکارییه‌کانمان جێبه‌جێ‌ ناکه‌ن‪ ،‬فه‌رمانى‬ ‫ده‌ستگیرکردن بۆ ئه‌و تاوانباران ‌ه ده‌رناکه‌ن که‌خه‌ڵکى چه‌مچه‌ماڵن‬ ‫‌و ل�ه‌ک�ه‌رک��وک خ��ۆی��ان ح��ه‌ش��ارداوه‌‪ ،‬چونک ‌ه ک�ه‌رک��وک سه‌ر‬ ‫به‌حکومه‌تى عێراقییه‌ و له‌هه‌رێمى کوردستان جیایه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆ‬ ‫هه‌رێمى کوردستانیش به‌شێکه‌ له‌عێراق»‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو‪ :‬توانیومه‌ له‌ڕێگه‌ى په‌یوه‌ندى شه‌خسییه‌و‌ه‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ ‌ڵ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ئ��اس��ای��ش ‌و پۆلیسى ک �ه‌رک��وک��دا چه‌ند‬ ‫تاوانبارێک ده‌ستگیر بکه‌ین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م هاوکارییه‌ش زۆر ده‌گمه‌ن‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫له‌الپه‌ڕ‌ه (‪ )5‬درێژه‌ى چاوپێکه‌وتنه‌که‌ هه‌یه‌‬

‫هه‌ولێر‪ ،‬یه‌کێتى نیگه‌رانه‌ له‌هێرشکردن ‌ه‬ ‫سه‌ر بیناى وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ‬

‫[ هه‌ولێر ـ هانا ئازاد ]‬

‫ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى زانیارییه‌کان یه‌کێتى نیگه‌ران ‌ه له‌و‬ ‫خۆپیشاندانه‌ى ک ‌ه چوارشه‌ممه‌ى راب��ردوو له‌هه‌ولێر‬ ‫قوتابیان سازیان کرد و ب ‌ه به‌رد و هێلک ‌ه و سێو هێرشیان‬ ‫کرد ‌ه سه‌ر وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ و به‌شێک ل ‌ه شوشه‌ى‬ ‫بیناکه‌یان شکاند‪.‬‬

‫نیگه‌رانى یه‌کێتى ل���ه‌وه‌و‌ه دێ��ت ک‌ه یه‌کێتى قوتابیان له‌پشت‬ ‫رێکخستنى خۆپیشاندانه‌که‌و‌ه بووبێت‪ ،‬له‌مباره‌یه‌شه‌و‌ه سه‌رچاوه‌یه‌ک‬ ‫له‌نێو یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ک‌ه نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکرێت‬ ‫به‌(چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬به‌هۆى ئه‌و کرده‌وانه‌ى یه‌کێتى قوتابیان له‌م‬ ‫م��اوه‌ی �ه‌دا ئه‌نجامى ده‌ده‌ن‪ ،‬چه‌ند به‌رپرسێکى یه‌کێتى به‌ره‌سمى‬ ‫(نێچیرڤان بارزانى) جێگرى سه‌رۆکى پارتیان ئاگادارکردۆته‌وه‌‪،‬‬

‫بۆئه‌وه‌ى فشارێک دروست بکات و هێرشى یه‌کێتى قوتابیان بۆ سه‌ر‬ ‫وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ رابگرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تره‌و‌ه (س��ۆزان شه‌هاب) سه‌رۆکى لیستى کوردستانى‬ ‫له‌په‌رله‌مانى کوردستان ب‌ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت‪ :‬ئ �ه‌و خۆپیشاندانه‌ى‬ ‫له‌به‌رده‌مى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵ ئه‌نجامدرا کارێکى نه‌گونجاو و‬ ‫ناشارستانی بوو‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬قبوڵناکرێت ده‌زگاى حکومه‌ت له‌که‌دار بکرێت و‬ ‫هێرشى بکرێت‌ه سه‌ر‪.‬‬ ‫رۆژى چوارشه‌ممه‌ى رابردوو (‪ )11/24‬ژماره‌یه‌ک قوتابى زانکۆى‬ ‫سه‌اڵحه‌دین له‌شارى هه‌ولێر دژى بڕیارێکى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵ‬ ‫خۆپیشاندانێکیان سازکرد و ب‌ه به‌رد و هێلک‌ه و سێو هێرشیان کرد‌ه سه‌ر‬ ‫بیناى وه‌زاره‌ته‌ک‌ه و به‌شێک له‌جامى بیناکه‌یان شکاند‪.‬‬

‫ب ‌ه بیانووی گوای ‌ه که‌مپینه‌که‌یان مۆڵه‌تی نییه‌‪ .‬وتیشی «هیچ‬ ‫یاسایه‌ک تائێستا بوونی نیی ‌ه بۆمۆڵه‌تدان به‌چاالکییه‌کی به‌و‬ ‫ره‌نگ ‌ه یان مۆڵه‌ت ن �ه‌دان‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ش بڕیارێکی سیاسی بوو نه‌ک‬ ‫یاسایی»‪.‬‬ ‫له‌درێژه‌ی قسه‌کانیدا (دالوه‌ر حه‌یده‌ر) وتیشی‪ :‬تائێستا له‌رووی‬ ‫یاساییه‌وه‌ ی��اس��ای خۆپیشاندان نییه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌ب��ێ��ت له‌مکاته‌دا‬ ‫بگه‌ڕێینه‌و‌ه ب��ۆ ده‌س��ت��وری ع��ێ��راق��ی‪ ،‬ئ �ه‌و ده‌س��ت��وره‌ش رێگه‌ی‬ ‫به‌خۆپیشاندان و کۆبوونه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ریداوه‌‪ ،‬هیچ قه‌یدێکیشی بۆ‬ ‫دروست نه‌کردوو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی مۆڵه‌تی پێبدرێت یان مۆڵه‌تی پێنه‌درێت‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬له‌راستیدا ئه‌و شێوازه‌ رێنماییه‌ی له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆدا هه‌ی ‌ه‬ ‫حاڵه‌تێکی ده‌ستووری نییه‌ و له‌گه‌ڵ ده‌ستوردا ناگونجێت تۆبچیت‬ ‫له‌پارێزگا یان ئاسایش داوای مۆڵه‌ت بکه‌یت و ئه‌وانیش ره‌تی‬ ‫بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬مۆڵه‌ت له‌ئێستادا ته‌نیا بریتی ‌ه له‌ئاگادارکردنه‌وه‌ له‌کات و‬ ‫شوێنی ئه‌نجامدانی چاالکییه‌ک ‌ه و نابێت له‌وه‌ تێپه‌ڕبێت‪.‬‬ ‫درێژ‌ه بۆ‌الپه‌ڕ‌ه (‪)2‬‬

‫سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم وه‌اڵمى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ده‌داته‌وه‌‬

‫«هیچ بڕیارێک نیی ‌ه لێبوردنی‬ ‫بکوژی ژن قه‌ده‌غ ‌ه بکات»‬ ‫[ چه‌ترپرێس ]‬

‫دواى ئه‌وه‌ى رۆژنامه‌ى‬ ‫(چ��ه‌ت��ر) راپۆرتێکى‬ ‫ف��راوان��ى ک��رد له‌سه‌ر‬ ‫ب��ڕی��اره‌ک��ه‌ى س �ه‌رۆک��ى‬ ‫هه‌رێم و ئازادکردنى (‪)207‬‬ ‫زیندانى ک ‌ه له‌نێویاندا بکوژانى ژنان هه‌بوون‪،‬‬ ‫سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان ل ‌ه ماڵپه‌ڕى‬ ‫ره‌سمى خۆیدا وه‌اڵم��ى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)ى‬ ‫داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫یاساناسان له‌ راپۆرته‌که‌ى (چه‌تر)دا ئاماژه‌یان‬ ‫به‌وه‌کردبوو‪ ،‬بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم «فێڵى‬ ‫ی��اس��ای��ی �ه‌» و ل���ه‌گ���ه‌ڵ ف �ه‌ل��س �ه‌ف �ه‌ و ل��ۆژی��ک��ى‬ ‫یاساییدا ناگونجێت‪ ،‬سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمیش ل ‌ه‬ ‫وه‌اڵمه‌که‌یاندا که‌ رۆژی (‪ )11/25‬له‌ماڵپه‌ڕى‬ ‫(‪ )www.krg.org‬باڵویانکردۆته‌وه‌‪ ،‬وتویانه‌ «هێچ‬ ‫بڕیارێکی له‌وشێوه‌یه‌ نییه‌ که‌ لێبوردنی بکوژی ژن قه‌ده‌غ ‌ه‬ ‫بکات‪ ،‬ئه‌و باسانه‌ی ئاماژه‌ ده‌که‌ن که‌ بڕیارێکی سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫هه‌رێم هه‌یه‌ بۆ قه‌ده‌غه‌کردنی لێبوردنی بکوژی ژن راست‬ ‫نین»‪.‬‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ى س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م ل �ه‌ رون��ک��ردن�ه‌وه‌ک�ه‌ی��ان��دا‬ ‫راس��ت �ه‌وخ��ۆ ن���اوى رۆژن��ام �ه‌ى (چ �ه‌ت��ر)ی��ان نه‌هێناوه‌ و ده‌ڵێن‬ ‫«چه‌ند رۆژنامه‌یه‌کی هه‌رێمی کوردستان له‌ سلێمانی»‪.‬‬ ‫ب�ه‌اڵم راپۆرته‌که‌ى (چه‌تر) و رونکردنه‌وه‌که‌ى سه‌رۆکایه‌تى‬ ‫هه‌رێم په‌یوه‌ندى ته‌واویان به‌ یه‌کتره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌وپێیه‌ى‬ ‫رۆژنامه‌ى چه‌تر بایه‌خێکى گرنگى به‌و بابه‌ته‌دا و راپۆرتى‬ ‫له‌ڕووى یاسایى و سیاسییه‌وه‌ له‌سه‌ر بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم‬

‫کرد و کردیه‌ مانشێتى سه‌ره‌کى رۆژنامه‌که‌‪.‬‬ ‫له‌رونکردنه‌وه‌که‌ى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمدا هاتووه‌ «ده‌رباره‌ی‬ ‫لێبوردنه‌کانی س�ه‌رۆک��ی کوردستان‪ ،‬چه‌ند رۆژنامه‌یه‌کی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان له‌سلێمانی ئ �ه‌و لێبوردنه‌ تایبه‌تیانه‌ی‬ ‫س�ه‌رۆک��ی کوردستان ده‌ری��ک��رد‪ ،‬به‌بۆنه‌ی جه‌ژنی قوربانی‬ ‫پ��ی��رۆزه‌وه‌ به‌ هه‌ل زان��ی بۆ ئ �ه‌وه‌ی چه‌ند گروپێک له‌ژنان و‬ ‫که‌سانی تر به‌ تایبه‌تی له‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵت به‌ خراپ تێبگه‌یه‌نن‬ ‫و هانیان بده‌ن هه‌ڵمه‌تی دژ به‌ده‌زگاکانی کوردستان و سه‌رکرد‌ه‬ ‫یاساییه‌کانیان رێکبخه‌ن»‪.‬‬ ‫ده‌ق�����ى رون����ک����ردن����ه‌وه‌ک����ه‌ى س���ه‌رۆک���ای���ه‌ت���ى ه����ه‌رێ����م ل� ‌ه‬ ‫(‪)chatrpress.com‬دا هه‌یه‌‪.‬‬

‫گه‌رمیان به‌فه‌رمى نه‌ناسێنراوه‬

‫بۆ الپەڕە ‪6‬‬

‫هەواڵ‬

‫بێده‌نگ‌بوون ‌ی گۆڕان ل ‌ه به‌قاچاغبردنى نه‌وت گومانى دروست کردووه‌‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫چه‌تر دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى گۆڕان‪« :‬راگه‌یاندنى گۆڕان جیاواز ‌ه ل ‌ه فراکسیۆنى گۆڕان»‬

‫‪2‬‬

‫[ چه‌تر ـ جه‌زا ئه‌حمه‌د ]‬ ‫دواى ئ��ه‌وه‌ى راگه‌یاندنه‌کانى گ��ۆڕان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کى به‌رباڵو دۆسێى به‌قاچاغبردنى‬ ‫نه‌وتیان وروژان��د و پاشان لێى بێده‌نگ‬ ‫ب���وون‪ ،‬ئه‌ندامێکى که‌مپینى (ن��ا بۆ‬ ‫به‌قاچاغبردنى نه‌وت) هیوادار ‌ه «گۆڕانیش‬ ‫نه‌که‌وتبێته‌ ناو سه‌ودا و مامه‌ڵه‌ به‌سامانى‬ ‫گه‌ل»‪.‬‬

‫(ئاکۆ خه‌لیل) ئه‌ندامى که‌مپینى (نا بۆ ب ‌ه‬ ‫قاچاغبردنى نه‌وت) له‌ لێدوانێکدا ب ‌ه (چه‌تر)ى‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬ئێم ‌ه نیگه‌رانین ل�ه‌وه‌ى ک ‌ه بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫گ����ۆڕان ک����ارى ب��اش��ى ک���رد ب��ۆ ب���ه‌دواداچ���ون���ى‬ ‫به‌قاچاغبردنى ن �ه‌وت‪ ،‬ب�ه‌اڵم ماوه‌یه‌ک ‌ه بێده‌نگ‬

‫بوون‪ ،‬هیوادارم ئه‌وان وه‌ک پارته‌کانى تر نه‌که‌ون ‌ه‬ ‫گه‌مه‌ى سه‌ودا و مامه‌ڵ ‌ه ب ‌ه سه‌روه‌ت و سامانى ئه‌م‬ ‫میلله‌ته‌و‌ه و واز له‌و که‌یسه‌ نه‌هێنن‪.‬‬ ‫ئاکۆ خه‌لیل وتیشى «گ���ۆڕان به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫ره‌سمى خ��ۆى له‌مه‌سه‌له‌ى به‌قاچاغبردنى نه‌وت‬ ‫بێده‌نگ ک��ردوه‌‪ ،‬وه‌اڵمێکى ره‌سمیشى نه‌داوه‌ته‌و‌ه‬ ‫هۆیه‌که‌ى چییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه چاوه‌ڕوانى داواکارى‬ ‫گشتین له‌ هه‌ولێر که‌ ئاگادارمان بکه‌نه‌وه‌ له‌و‬ ‫داوای �ه‌ى به‌رزمان ک��ردوه‌ت�ه‌وه‌ بۆ دادگایی‌کردنى‬ ‫ئه‌و به‌رپرسانه‌ى ده‌ستیان له‌بردنى نه‌وت به‌ قاچاغ‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌م هه‌فته‌یه‌شدا سه‌ردانى داواکارى گشتى‬ ‫ده‌که‌ین ل ‌ه هه‌ولێر بۆ ئه‌وه‌ى بزانین که‌یسه‌که‌مان‬ ‫گه‌یشتۆت ‌ه کوێ»‪.‬‬ ‫(عه‌بدوڵاڵى مه‌ال ن��ورى) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل �ه‌ف��راک��س��ی��ۆن��ى گ����ۆڕان ل��ه‌ب��اره‌ى‬ ‫بێده‌نگبوونى گ��ۆڕان�ه‌وه‌ ب ‌ه (چه‌تر)ى وت‪« :‬ن ‌ه‬ ‫ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان نه‌فراکسیۆنى گ��ۆڕان هیچ‬ ‫رێکه‌وتنێکیان له‌گه‌ڵ حکومه‌تى هه‌رێم و وه‌زاره‌تى‬

‫سامانه‌ سروشتییه‌کان نه‌کردووه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى بێده‌نگ‬ ‫بین له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌‪ ،‬له‌ئێستادا ئێمه‌ زۆر به‌جدى‬ ‫کار له‌سه‌ر ئه‌و پرس ‌ه ده‌که‌ین»‪.‬‬ ‫وت���ی���ش���ى‪ :‬راگ���ه‌ی���ان���دن���ى گ������ۆڕان ج���ی���اوازه‌‬ ‫له‌فراکسیۆنى گ��ۆڕان‪ ،‬ئ �ه‌وان به‌ چ شێوازێک‬ ‫بایه‌خ به‌و هه‌وااڵن ‌ه ده‌ده‌ن ئازادن‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر داهاتى نه‌وتیش عه‌بدوڵاڵى مه‌ال نورى‬ ‫وت��ى‪ :‬داهاتى ن �ه‌وت تائێستا ڕوون نیه‌‪ ،‬بۆ ئه‌م‬ ‫ساڵ بڕى (‪ )200‬ملیۆن دۆالر هاتۆته‌ په‌ڕله‌مانى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆ ئێمه‌ جێگه‌ى گومانه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ل �ه‌ش��ێ��وه‌ک��ان ج��ێ��گ�ه‌ى پێکه‌نینیش ‌ه‬ ‫فرۆشتنى نه‌وت له‌ماوه‌ى ساڵێکدا بایى (‪)200‬‬ ‫ملیۆن دۆالر بێت!!‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد‪ :‬ئه‌و پاره‌یه‌ (‪ )./.30‬ئه‌و‬ ‫داهاته‌ نیه‌ که‌ له‌فرۆشتنى نه‌وت ده‌ست ده‌که‌وێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ به‌پێى هه‌ندێک زانیارى ناڕه‌سمى رۆژى وا‬ ‫هه‌بوو‌ه (‪ )300‬ته‌نکه‌ر نه‌وت فرۆشراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬باشتره‌ حکومه‌تى هه‌رێم فرۆشتنى‬

‫«سه‌رۆک ئیمزاى بکات‪،‬‬ ‫خۆپیشاندان ده‌که‌ین»‬ ‫[ تایبەت بە چه‌تر ]‬ ‫ئه‌ندامێکى که‌مپینى (سه‌رۆک ئیمزاى‬ ‫مه‌که‌) باس له‌وه‌ ده‌کات‪ ،‬تائێستا زیاتر‬ ‫له‌ چوار ه �ه‌زار ئیمزایان کۆکردۆته‌و ‌ه‬ ‫دژى ی��اس��اى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێم ئیمزاى بکات و گوێ ل ‌ه‬ ‫ناڕه‌زاییه‌کانى خه‌ڵک نه‌گرێ‪ ،‬ئه‌وا به‌ بێ‬ ‫مۆڵه‌تیش خۆپیشاندان ده‌که‌ن‪.‬‬

‫(ن��زار محه‌مه‌د) یه‌کێک له‌رێکخه‌رانى‬ ‫که‌مپینى (س����ه‌رۆک ئ��ی��م��زاى م �ه‌ک �ه‌) ب ‌ه‬ ‫(چ��ه‌ت��ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د‪ :‬م���اوه‌ى هه‌فته‌یه‌ک ‌ه‬ ‫ئیمزا کۆده‌که‌ینه‌وه‌‪ ،‬خه‌ڵکێکى زۆر هاتوون‬ ‫ب�ه‌ پ��ی��رم��ان�ه‌وه‌ و توانیومانه‌ زی��ات��ر ل�ه‌چ��وار‬ ‫هه‌زار ئیمزا کۆبکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬تاسبه‌ینێش ئیمزا‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬دوێنێ له‌ سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمه‌و‌ه‬ ‫پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��م��ان پ���ێ���وه‌ک���راوه‌ ک��ه‌ داواک��ان��م��ان‬ ‫ب��گ�ه‌ی�ه‌ن��ی��ن‪ ،‬ئ��ێ��م�ه‌ش ب �ه‌ ه��اوب �ه‌ش��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫ف��ی��دراس��ی��ۆن��ى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگه‌ى‬

‫که‌رکوک‪)150( ،‬‬ ‫به‌نزینخانه‌ى‬ ‫ئه‌هلى داده‌خرێن‬

‫(کامیل ساڵه‌یى) قایمقامى قه‌زاى ناوه‌ندى‬ ‫که‌رکوک به‌ (چه‌ترپریس)ى راگه‌یاند‪ :‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت��ى نه‌وتى عێراق نوسراوێکمان‬ ‫پێگه‌یشتوه‌ داوا ده‌کات به‌البردنى به‌نزینخان ‌ه‬ ‫ئه‌هلییه‌کان و غه‌رامه‌کردنیان‪.‬‬ ‫س��اڵ��ه‌ی��ى وت��ی��ش��ى‪ :‬ئ��ێ��م �ه‌ ب���ۆ الب��ردن��ی��ان‬ ‫به‌هێزێکى تۆکمه‌وه‌ ده‌که‌وینه‌کار‪ ،‬به‌اڵم دواى‬ ‫ئه‌وه‌ى النه‌بران سزایان ده‌ده‌ین به‌بڕى (‪)500‬‬ ‫هه‌زار دینار غه‌رامه‌یان ده‌که‌ین و ره‌شنوسیان‬ ‫لێوه‌رده‌گرین تا جارێکى تر دوباره‌ى نه‌که‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گینا زیندانى ده‌کرێن‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ل���ه‌و ب����اره‌ی����ه‌وه‌ س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ک ل ‌ه‬ ‫کۆمپانیاى به‌شه‌ سوته‌مه‌نى که‌رکوک ب ‌ه‬ ‫(چه‌ترپرێس)ى وت‪ :‬ئه‌و به‌نزینخانه‌ ئه‌هلیانه‌ى‬ ‫ک �ه‌ ل �ه‌س��ن��ورى پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��وک ه�ه‌ن‬ ‫نزیکه‌ى (‪ )150‬به‌نزیخانه‌ به‌هیچ جۆرێک‬ ‫مۆڵه‌تى ره‌سمیان نیه‌‪ ،‬ئێستاش لیژنه‌یه‌کمان‬ ‫پێکهێناوه‌ بۆ البردنیان‪ ،‬چونکه‌ به‌هۆى خراپى‬ ‫به‌نزین سکااڵیه‌کى زۆر ل�ه‌س�ه‌ری��ان تۆمار‬ ‫کراوه‌‪.‬‬

‫گه‌رمیان‪ ،‬ل ‌ه (‪ )10‬مانگدا‬ ‫ئۆتۆمبێل (‪ )29‬که‌س ده‌کوژێت‬ ‫[ چه‌تر ـ دانیار سه‌نگه‌ر ]‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى‬ ‫ئامارێکى‬ ‫به‌گوێره‌ى‬ ‫پۆلیسى هاتوچۆى گه‌رمیان له‌ ماوه‌ى (‪)10‬‬ ‫مانگى رابردوودا له‌ناوچه‌کانى گه‌رمیان (‪)224‬‬ ‫رووداوى ئۆتۆمبێل روویانداو ‌ه و به‌هۆیانه‌و ‌ه‬ ‫(‪ )29‬هاواڵتى گیانى له‌ده‌ست داو ‌ه و (‪)227‬‬ ‫که‌سیش بریندار بوون‌‪.‬‬

‫ناڕەزایی دژی یاسای خۆپیشاندان بەردەوامە‬ ‫م �ه‌ده‌ن��ى ی��اداش��ت��ێ��ک��ى ه��اوب �ه‌ش ده‌ن��وس��ی��ن و‬ ‫لیژنه‌یه‌ک دروس��ت ده‌ک �ه‌ی��ن‪ ،‬ب��ۆئ �ه‌وه‌ى ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ سه‌ردانى سه‌رۆکى هه‌رێم بکات و‬ ‫ئیمزا و ناڕه‌زاییه‌کانى خه‌ڵک و که‌مپینه‌ک ‌ه‬ ‫بگه‌یه‌نێته‌ س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم ل�ه‌ب��اره‌ى یاساى‬ ‫خۆپیشاندانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ن��زار محه‌مه‌د ئ�ه‌وه‌ش��ى خسته‌ڕوو‪ :‬ئێم ‌ه‬ ‫خۆمان وه‌ک��و که‌مپینى (س��ه‌رۆک ئیمزاى‬ ‫مه‌که‌) بڕیارمانداوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سه‌رۆک ئیمزاى‬ ‫بکات خۆپیشاندان بکه‌ین ب�ه‌ ب��ێ مۆڵه‌ت‪،‬‬

‫ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى ئ��ام��اره‌ک �ه‌ى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی پۆلیسى‬ ‫ه��ات��وچ��ۆى گ �ه‌رم��ی��ان‪ ،‬ک �ه‌ وێ��ن�ه‌ی�ه‌ک��ى ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر)‬ ‫فۆتۆ‪ :‬چەتر نێردراوه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ى (‪ )10‬مانگى راب��ردوى ئه‌مساڵدا‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئێمه‌ بۆ ئیمزا کۆکردنه‌وه‌ش داواى وات� ‌ه له‌سه‌ره‌تاى ساڵى (‪)2010‬ه‌و‌ه تا (‪ ،)10/31‬ل ‌ه‬ ‫مۆڵه‌تمان کرد‪ ،‬که‌چى مۆڵه‌تیان پێ نه‌داین‪ ،‬سنورى گه‌رمیان (‪ )224‬رووداوى ئۆتۆمبیل روویداو‌ه و‬ ‫ئ��ه‌و چ���وار ه���ه‌زار ئ��ی��م��زای�ه‌ ب �ه‌ ب��ێ م��ۆڵ�ه‌ت‬ ‫کۆمانکردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ وتیان نابێ‬ ‫بێ مۆڵه‌ت ئیمزا کۆبکه‌نه‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئێم ‌ه‬ ‫گوێمان پێ نه‌دا‪ ،‬چونکه‌ ئه‌مه‌ مافى ئێمه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بێده‌نگى له‌ مافى خۆمان بکه‌ین ئه‌وا‬ ‫بێده‌نگى ده‌بێته‌ کلتورێک‪ ،‬سه‌رئه‌نجامیش‬ ‫کوردستان به‌ره‌و دیکتاتۆریه‌ت ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫[ چه‌تر ـ ئاژانسه‌کان ]‬

‫سلێمانى پیسترین شارى عێراقه‌‬

‫[ سلێمانى ـ دانیار سه‌نگه‌ر ]‬

‫(دارا حسن ف���ه‌ره‌ج) ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری فه‌رمانگه‌ى‬ ‫که‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌ی سلێمانی ل‌ه کۆنگره‌یه‌کى‬ ‫رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند‪« :‬به‌هۆی زۆربوونی ژماره‌ی‬ ‫ئۆتۆمبێل ‌و مۆلید‌ه و کارگه‌کانه‌و‌ه ئێستا شاری‬ ‫سلێمانی له‌دوای شاره‌کانی به‌سر‌ه و عه‌مار‌ه له‌ڕووی‬ ‫ژینگه‌ییه‌و‌ه ب‌ه سێهه‌م شاری پیسبوو له‌عێراقدا ئه‌ژمار‬

‫ده‌کرێت‪ ،‬هه‌ربۆی‌ه رێژه‌ی شێرپه‌نج‌ه جۆراوجۆره‌کان‬ ‫تیایدا زۆربوو‌ه به‌تایبه‌تى شێرپه‌نجه‌ی مه‌مک»‪.‬‬ ‫ناوبراو وتیشی‪ :‬له‌ئێستادا گۆنگره‌یه‌کی تایبه‌ت‬ ‫به‌بواری ژیگه‌ی ل‌ه شاری عه‌مان و به‌یروت و قاهیر‌ه‬ ‫و بۆن به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪ ،‬بۆ مه‌به‌‌ستی هۆکار‌ه سروشتی و‬ ‫مرۆییه‌کانی پیسبونی ژینگه‌ی‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ ،‬ب‌ه هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ل‌ه ئێستادا ل‌ه هه‌ندێ خوێندنگ ‌ه‬ ‫وان�ه‌ی ژینگ‌ه ده‌ڵێنه‌و‌ه و داواش��ی له‌مامۆستایانی‬ ‫ئایینی کرد‪ ،‬له‌وتاره‌کانی ڕۆژی هه‌ینییاندا زیاتر‬ ‫باس له‌ژینگ‌ه و پاراستنی ژینگ‌ه بکه‌ن‪.‬‬ ‫داواشى کرد‪ ،‬بایه‌خ بدرێت ب‌ه پانتایی‌ه سه‌وزاییه‌کان‬ ‫‌و رواندنی نه‌مام و سه‌وزکردنی باخچه‌ی زیاتر‪ ،‬تا‬ ‫ی سلێمانیدا زیاتر ببێت‪.‬‬ ‫رێژه‌ی سه‌وزایی ل‌ه شار ‌‬

‫پاشماوەی هەواڵی ئاسایش و پارێزگای ‪...‬‬ ‫(محه‌مه‌د به‌کر) پێشیوابوو ئه‌و رێگرییکردن ‌ه‬ ‫گ��وزارش��ت له‌په‌یوه‌ندیی ‌ه گوماناوییه‌کانی نێوان‬ ‫ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵت��� ‌ه و ده‌وڵ���ه‌ت���ی ئ��ێ��ران ده‌ک�����ات‪ ،‬و‌ه‬ ‫«رێکه‌وتنێکیش هه‌ی‌ه له‌نێوانیاندا ک‌ه چاالکی‬ ‫به‌هیچ شێوه‌ی‌ه ئه‌نجام ن �ه‌درێ��ت دژی ده‌وڵ�ه‌ت��ی‬ ‫ئێران بۆی ‌ه ئاسایش به‌ئه‌رکی خۆی هه‌ستاو‌ه و‬ ‫جێبه‌جێی ک���ردووه‌»‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا وتیشی «ئه‌وان ‌ه‬ ‫به‌ناوی کۆنسوڵگه‌رییه‌و‌ه کاری هه‌واڵگری ئه‌نجام‬ ‫ده‌ده‌ن»‪.‬‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ک��ی ت���ره‌و‌ه پ��ارێ��زه‌ره‌ک � ‌ه رای��گ�ه‌ی��ان��د ئه‌و‬ ‫رێ��گ��ری��ک��ردن �ه‌ی دوێ��ن��ێ ئ�ه‌ن��ج��ام دراو‌ه «هیچ‬ ‫پاساوێکی یاسایی نیی‌ه به‌ڵکو سیاسییه‌»‪.‬‬ ‫س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��ارى که‌مپینی زم���ان (س��ه‌الم‬ ‫عه‌بدواڵ) ئه‌وه‌شى وت‪ :‬بۆی ‌ه کۆنسوڵخانه‌ى ئێرانمان‬ ‫هه‌ڵبژارد‪ ،‬چونک‌ه ئێران یه‌کێک‌ه له‌و ده‌وڵه‌تانه‌ى ک ‌ه‬ ‫رێگ ‌ه نادات به‌زمانى کوردى بخوێنرێت ل‌ه ناوچ ‌ه‬ ‫کوردییه‌کانى ژێر ده‌سه‌اڵتى خۆیدا‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬له‌به‌رنامه‌ماندای‌ه به‌رده‌م کۆنسوڵخانه‌ى‬

‫به‌هۆیه‌و‌ه (‪ )29‬هاواڵتى گیانیان له‌ده‌ستداو‌ه و (‪)227‬‬ ‫هاواڵتیش برینداربوون‪.‬‬ ‫ئاماره‌ک ‌ه باس له‌وه‌ش ده‌کات‪ ،‬س�ه‌ره‌ڕاى تێکشکان‬ ‫و له‌ناوچوون و به‌رکه‌وتنى زیانى م��اده‌ى به‌ س�ه‌دان‬ ‫ئۆتۆمبێل‪ ،‬سااڵن ‌ه به‌هۆى رووداوى ئۆتۆمبێله‌و‌ه ب ‌ه‬ ‫سه‌دان هاواڵتى دانیشتوى ناوچه‌کانى هه‌رێمى کورستان‬ ‫گیانیان ل ‌ه ده‌ستده‌ده‌ن و بریندار و که‌مئه‌ندام ده‌بن‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ک له‌سه‌نته‌رى هه‌ماهه‌نگى‬ ‫که‌الر ب ‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪« :‬ب ‌ه پێى ئامارى یه‌ک‬ ‫مانگى سه‌نته‌ره‌که‌مان له‌ شارى که‌الر چوار ئافره‌ت‬ ‫سووتاون و (‪ )27‬رووداوى ئاگرکه‌وتنه‌و‌ه تۆمارکراو‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ (‪ )12‬رووداى ش �ه‌ڕ و چه‌ندین رووداوێ��ک��ى‬ ‫دیکه‌»‪.‬‬

‫ئۆجه‌الن‪ :‬هێز ‌ه ده‌ره‌کییه‌کان‬ ‫ئه‌ردۆغان به‌ڕێوه‌ده‌بن‬

‫دواى (به‌سر ‌ه و عه‌ماره‌) ژینگه‌ى‬

‫به‌رپرسێکى که‌شناسى سلێمانى باس له‌و ‌ه‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌هۆی زۆربوونی ژماره‌ی ئۆتۆمبێل‬ ‫‌و موه‌لید ‌ه و کارگه‌کانه‌وه‌‪ ،‬شاری سلێمانی‬ ‫[ چه‌ترپرێس ـ زانیار داقوقى ]‬ ‫له‌دوای شاره‌کانی (به‌سر ‌ه و عه‌ماره‌) له‌ڕووی‬ ‫ژینگه‌ییه‌و ‌ه ب ‌ه سێهه‌م شاری پیسبووى عێراقدا‬ ‫به‌پێى نوسراوێکى وه‌زاره‌ت��ى نه‌وتى ئه‌ژمار ده‌کرێت‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه رێژه‌ی شێرپه‌نج ‌ه‬ ‫عێراق که‌ ئاراسته‌ى قایمقامییه‌تى جۆراوجۆره‌کان تیایدا زۆربووه‌‪.‬‬

‫ناوه‌ندى که‌رکوک کراوه‌‪ ،‬داواى البردن‬ ‫و داخستنى س��ه‌رج��ه‌م به‌نزینخان ‌ه‬ ‫ئه‌هلییه‌کان ده‌ک��ات که‌ به‌بێ مۆڵه‌ت‬ ‫ل��ه‌ش��ه‌ق��ام و ج���اده‌ک���ان دان�����راون و‬ ‫«ئه‌گه‌ر النه‌برێن (‪ )500‬ه �ه‌زار دینار‬ ‫سزاده‌درێن»‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینتەرنێت‬ ‫« دەرهێنانی نەوت زیانی بەهەرێمی کوردستان گەیاندووە»‬ ‫نه‌وت رابگرێت‪ ،‬چونکه‌ ئه‌م پاره‌ی ‌ه یه‌کسان نی ‌ه به‌و له‌ناوخۆدا ده‌رهێنان و پااڵوتنى ن�ه‌وت زیانێکى‬ ‫زیانانه‌ى له‌ رووى سیاسى و ئابوورییه‌و‌ه له‌خه‌ڵکى گ����ه‌وره‌ى ب � ‌ه ژی��ن��گ �ه‌ى ه �ه‌رێ��م گ��ه‌ی��ان��دوه‌‪ ،‬ئ�ه‌و‬ ‫هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌وێت‪ ،‬نه‌وت له‌سه‌ر ئاستى ته‌نکه‌رانه‌شى هاتووچۆ ده‌که‌ن زیانیان به‌رێگه‌وبان‬ ‫ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ دوژمنى زۆرى بۆ دروستکردوین‪ ،‬گه‌یاندو‌ه و کاره‌ساتیشى لێکه‌وتۆته‌وه‌‪.‬‬

‫تورکیاش بگرین له‌هه‌ولێر‪ ‌،‬ته‌نانه‌ت چاالکیه‌کانمان‬ ‫ته‌نها له‌سنورى کوردستاندانیه‌‪ ،‬له‌به‌ریتانیاش‬ ‫مندااڵنى ک��ورد خه‌ریکى ئیمزاکۆکردنه‌وه‌ن و‬ ‫به‌نیازن بچن بۆ به‌رده‌م په‌رله‌مانى به‌ریتانیا له‌وێ‬ ‫ئیمزاکانیان پێبده‌ن‪.‬‬ ‫ب �ه‌رپ��رس��ى ئ��اس��ای��ش�ه‌ک��ان و ب �ه‌رپ��رس��ى ئه‌منى‬ ‫کونسوڵخانه‌ک‌ه ئاماد‌ه نه‌بوون هیچ لێدوانێک بۆ‬ ‫په‌یامنێره‌که‌ى (چه‌تر) بده‌ن له‌باره‌ى ئه‌و رێگرییه‌وه‌‪.‬‬ ‫که‌مپینى (ه��ه‌ر ئێستا قوتابخان ‌ه ب�‌ه زمانى‬ ‫ک��وردى بێت ‌ه دام��ه‌زران��دن) م��اوه‌ی�ه‌ک له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫له‌شارى خانه‌قین دروس��ت ب��وو‪ ،‬ئێستا ب �ه‌ره‌و ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌چێت سه‌رانسه‌رى کوردستان بگرێـته‌وه‌‪ ،‬شێوازى‬ ‫چاالکى ئه‌م که‌مپینه‌ش به‌به‌رزکردنه‌وه‌ى قه‌ڵه‌م‬ ‫ن��اڕه‌زای��ى ده‌رده‌ب����ڕن و داواده‌ک����ه‌ن‪ ،‬چیتر زمانى‬ ‫ک����وردى ل �ه‌ب��اک��ور و رۆژه�����ه‌اڵت و رۆژئ�����اواى‬ ‫کوردستان قه‌ده‌غ‌ه نه‌کرێت‪ ،‬رۆژنامه‌نووسانیش‬ ‫(‪ )2010/11/25‬له‌به‌رده‌م رۆژنامه‌ی (چه‌تر)دا‬ ‫به‌قه‌ڵه‌مه‌کانیان پشگیری ئه‌و داخوازییه‌یان کرد‪.‬‬

‫له‌چاوپێکه‌وتنیدا ل�ه‌گ�ه‌ڵ پارێزه‌ره‌کانى‬ ‫چوارشه‌ممه‌ى راب���ردوو (عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن)‬ ‫باسى له‌و ‌ه کردوو ‌ه ک ‌ه هێز ‌ه ده‌ره‌کییه‌کان پارتى‬ ‫داد و گه‌شه‌پێدان (ئاکه‌په‌) به‌ڕێو ‌ه ده‌به‌ن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ش باکیان ب ‌ه مردنى مرۆڤه‌کان نیی ‌ه و کاریان‬ ‫راوکردنى ده‌نگ ‌ه بۆ هه‌ڵبژاردن‪.‬‬

‫ئۆجه‌الن وتویه‌تى‪« :‬هه‌ندێ هێزی ده‌ره‌کی ئه‌ردۆغان‬ ‫و پارته‌که‌ى ب�ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب�ه‌ن‪ .‬بۆ نموونه‌‪ ،‬ل‌ه ناوچه‌که‌دا‬ ‫(ئاکه‌په‌) سه‌رمایه‌یه‌کی زۆر خه‌رجده‌کات‪ ،‬ئه‌و‌ه پوڵی‬ ‫خۆیان نییه‌‪ ،‬له‌راستیدا ئه‌و پاره‌‌یان ل‌ه ده‌ره‌و‌ه بۆ ده‌نێرن»‪.‬‬ ‫ئ������ۆج������ه‌الن ئ������ه‌وه‌ش������ى وت�����������ووه‌‪« :‬ت����ه‌ن����ان����ه‌ت‬ ‫موسوڵمانێتییه‌که‌شیان‪ ،‬موسوڵمانێتی ڕاسته‌قین ‌ه‬ ‫نییه‌‪ ،‬موسوڵمانێتی راس��ت‪ ،‬دروستی و دیموکراسییه‌‪،‬‬ ‫ه �ه‌م��وو وی��س��ت و داواک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی ئ��اک�ه‌پ�ه‌‪ ،‬پ���ار‌ه و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیانه‌‪ ،‬باکیان به‌مردنی مرۆڤه‌کان نیی‌ه و‬

‫کاروباریان راوکردنی ده‌نگ‌ه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کان»‪.‬‬ ‫راشیگه‌یاندووه‌‪ :‬ده‌بێ ئاکه‌پ‌ه ل‌ه کوردستاندا ل‌ه سه‌دا‬ ‫پێنجی ده‌نگه‌کان وه‌رنه‌گرێت و هه‌ر ده‌نگێک ک‌ه ب ‌ه‬ ‫(ئاکه‌په‌) ده‌درێت ب‌ه واتای شه‌ڕ دێت‪ ،‬هه‌ر ده‌نگێکیش‬ ‫ک‌ه نادرێت ب‌ه (ئاکه‌په‌) ب‌ه وات��ای پشتیوانییه‌ک بۆ‬ ‫به‌دیهاتنی ئاشتی دێت‪.‬‬ ‫وتوشیه‌تى‪ :‬ئاکه‌پ‌ه ئێستا سیسته‌می سه‌ربازی به‌رامبه‌ر‬ ‫ب‌ه وه‌رگرتنی موچه‌‪ ،‬بونیاد ده‌نێت‪ ،‬له‌و چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫ده‌یه‌وێ (‪ )50‬هه‌زار سه‌رباز ئه‌رکدار بکات‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌‬ ‫وات��ای ئه‌و‌ه دێت ک‌ه (ئاکه‌په‌) هێزێکی (‪ )50‬هه‌زار‬ ‫که‌سی دروست ده‌کات ک‌ه الیه‌نگیری ئه‌ون‪.‬‬ ‫ئ��ۆج�ه‌الن ره‌خنه‌شى له‌لێدوانه‌کانى حکومه‌ته‌که‌ى‬ ‫ئه‌ردۆغان گرتووه‌‪ ،‬له‌وه‌ى تا ئێستا ناتوانن بڕیارى ئاشتى‬ ‫بده‌ن‪ ،‬ئه‌و رایگه‌یاندوه ئاکه‌پ‌ه ده‌ڵێ؛ ئێم‌ه ناتوانین ئاشتی‬ ‫به‌دیبێنین‪ ،‬هێزی ئێم‌ه به‌شی ئه‌و‌ه ناکات و‪..‬هتد» ئه‌م ‌ه‬ ‫راست نییه‌‪ ،‬تۆ حکومه‌تیت‪ ،‬ده‌بێت تۆ بڕیاری ئاشتی‬ ‫بده‌یت‪.‬‬

‫رونکردنه‌وه‌یه‌ک ل ‌ه بنه‌ماڵه‌ى (سه‌رباز ساڵه‌یی)ه‌وه‌‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه بابه‌تێک ک‌ه (هاوژین غه‌ریب) ئاماده‌ی‬ ‫کردوو‌ه له‌رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ل‌ه ژمار‌ه (‪)32‬ى دووشه‌ممه‌‬ ‫(‪ )2010/11/22‬باڵوکراوه‌ته‌و‌ه ده‌رب��اره‌ى به‌ربوونى (ساله‌‬ ‫موزه‌لى و سه‌رباز ساڵه‌یى) ب‌ه پێویستمان زانى خوێنه‌رانى‬ ‫چه‌تر و رێکخراو و هه‌موو ئه‌وانه‌ى قسه‌یان له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ت ‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م رونکردنه‌وه‌ی‌ه ده‌خه‌ین‌ه به‌رده‌ستى به‌ڕێزتان‪ ،‬تا ب ‌ه‬ ‫ویژدانه‌و‌ه قس‌ه له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ت‌ه بکرێت‪ ،‬سه‌رباز ساڵه‌یى‬ ‫پێشمه‌رگه‌ى ساڵى (‪ )1985‬تاوه‌کو ئێستا ب‌ه به‌رده‌وامى‬ ‫ل‌ه خه‌باتدا بووه‌‪ ،‬براى (قاره‌مان)ى پیشمه‌رگه‌ى که‌رته‌که‌ى‬ ‫شه‌هید مامه‌ڕیش‌ه و تیپى (‪)21‬ى که‌رکوک شه‌هید‬ ‫ش��ێ��رزاده‌‪ ،‬بنه‌ماڵه‌که‌شیان خ��اوه‌ن��ى ش�ه‌ش شه‌هیدن‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ناویان (بورهان‪ ،‬حه‌سیب‪ ،‬عه‌بدولڕه‌حمان‪ ،‬سه‌رتیپ‪ ،‬ستار‬ ‫و سه‌باح)‪.‬‬ ‫کێشه‌که‌ى سه‌رباز ساڵه‌یى زۆر جیاواز‌ه ل‌ه کێشه‌ى ساڵح‬ ‫موزه‌لى‪ ،‬لێره‌دا نامانه‌وێ له‌سه‌ر کێشه‌ى ساڵح موزه‌لى‬ ‫قس‌ه بکه‌ین‪ ،‬ئه‌و‌ه به‌جێدێڵین بۆ خۆیان‪ ،‬ئه‌وه‌ى مه‌به‌ستمان ‌ه‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه کێشه‌که‌ى سه‌رباز ساڵه‌یى ک‌ه ده‌مانه‌وێ‬ ‫راستییه‌کان وه‌ک خ��ۆى باڵوبکرێته‌و‌ه و خه‌ڵکى لێ‬ ‫ئاگاداربن‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر کێشه‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تى که‌سێک کوژراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌پێى عورف و هه‌موو عاده‌تێکى کورده‌وارى رێکه‌وتین و‬

‫ئاشتبوینه‌و‌ه له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌که‌یان ب‌ه شاهیدى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫که‌رکوک و سلێمانى و ب‌ه شاهیدى کۆمه‌ڵێک ل‌ه ریشسپى‬ ‫و پیاو ماقواڵنى که‌رکوک و سلێمانى‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب �ه‌وه‌ى ک‌ه سه‌رباز ساڵه‌یى تاوانبار ده‌که‌ى‬ ‫به‌کوشتنى ژنێک ئه‌م‌ه زۆر دوور‌ه ل‌ه راستییه‌وه‌‪ ،‬تاوانێکى‬ ‫گه‌وره‌ی‌ه ده‌درێت‌ه پاڵ سه‌رباز ساڵه‌یى‪ ،‬له‌الیه‌کى تره‌و‌ه ره‌خن ‌ه‬ ‫ل‌ه بڕیاره‌که‌ى به‌ڕێز (کاک مه‌سعود بارزانى) سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم گیراوه‌‪ ،‬ده‌ڵێن ب‌ه بڕیارى تایبه‌ت سه‌رباز ئازادکراوه‌‪،‬‬ ‫یان وه‌کو هه‌ندێک ده‌ڵێن فێڵى یاسایی‌ه بۆ مه‌به‌ستێکى‬ ‫تایبه‌ت یان چه‌ند که‌سێکى تایبه‌ت ده‌رکراوه‌‪ ،‬ئێمه‌ش ده‌ڵێین‬ ‫بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم ب‌ه سوپاسه‌و‌ه هه‌ڵده‌سه‌نگێنین‪،‬‬ ‫بڕیارى لێبوردنى گشتییه‌‪ ،‬چونک‌ه (‪ )207‬که‌س به‌و بڕیار‌ه‬ ‫ئازادکراون و ئه‌گه‌ر تایبه‌ت بوای‌ه ناوى تێدا دیارى ده‌کرا‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌ڕێز سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌سه‌اڵتى هه‌ی‌ه لێبوردنى‬ ‫تایبه‌ت ده‌ربکات ب‌ه مه‌رجێک سوڵح و ته‌نازولى هه‌بێت‪،‬‬ ‫داواکارین ل‌ه رۆژنامه‌ى (چه‌تر) و هه‌موو رۆژنامه‌وانه‌کان‬ ‫و ئه‌و به‌ڕێزانه‌ى له‌سه‌ر بابه‌تێک قس‌ه ده‌که‌ن و ده‌نوسن و‬ ‫زانیارى ورد و راست باڵوبکه‌نه‌وه‌‪ ،‬تا نه‌بن‌ه جێى ره‌خنه‌ى‬ ‫خوێنه‌ران‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ رێزى بنه‌ماڵه‌ى سه‌رباز ساڵه‌یى‬ ‫کازم ساڵه‌یى‬

‫له‌باره‌ی تیرۆری مه‌ال ئه‌مینی جیهاده‌وه‌‬

‫سه‌رکردایه‌تییه‌کی کۆمه‌ڵ‪ :‬کوڕه‌کانى تاڕاده‌یه‌ک ده‌زانن‬ ‫کێ مه‌ال ئه‌مین‌و هاوه‌اڵنى کوشت‬ ‫نوێ دامه‌زرێنن‪ ،‬ب�ه‌اڵم دوات��ر کرێکار گه‌ڕایه‌و‌ه ناو و له‌پاش ماوه‌یه‌ک گروپه‌که‌ی مه‌ال ئه‌مین یه‌کێکیان جیهادیش کاتى خۆى زانیارى له‌وباره‌یه‌و‌ه هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫[ ئا‪ :‬هانا ئازاد ]‬ ‫عه‌لی باپیر له‌م بابه‌ته‌دا‬ ‫بزوتنه‌و‌ه و ئه‌و بیرۆکه‌ی‌ه فه‌شه‌لی هێنا‪ .‬له‌و باره‌یه‌و‌ه لێ ده‌ستگیر ده‌که‌ن به‌ناوی (عه‌بدولڕه‌حمان) هه‌موو‬ ‫له‌مباره‌یه‌و‌ه هه‌ندێک سه‌رچاو‌ه ئاماژ‌ه به‌وه ‌ده‌که‌ن‬ ‫د‪.‬م��ح�ه‌م�ه‌د ب��ازی��ان��ى‪ ،‬ئه‌ندامى پێشووی مه‌کته‌بى دانپێدانانه‌که‌ی تۆمار ده‌که‌ن به‌اڵم باڵو ناکرێته‌وه‌‪ .‬دواتر‬ ‫ئ �ه‌وک �ه‌س �ه‌ش ل�ه‌الی�ه‌ن که‌عه‌لی باپیر پیالنی تیرۆری مه‌ال ئه‌مینی داڕشتووه‌‪،‬‬ ‫یه‌کالیی نه‌بوه‌ته‌و ‌ه مه‌ال ئه‌مینی جیهاد سیاسى بزووتنه‌وه‌ى‬ ‫ئ��اس��ای��ش��ی پ��ارت��ی �ه‌و‌ه کاتی خۆی له‌ناو ئه‌نساردا دوو که‌س هه‌بوون که‌‬ ‫کێ تیرۆری ک��ردوو ‌ه ک ‌ه له‌ساڵی (‪)1997‬دا ئیسالمى‪ ،‬باسی‬ ‫ئازاد ده‌کرێت به‌هۆی به‌شداری تیرۆرکردنه‌که‌ی بوون و وتویان‌ه ئێم‌ه دێین ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌ند که‌سێکه‌و ‌ه تیرۆر کرا‪ .‬هه‌ندێک ل�������ه‌وه‌ک�������رد ک � ‌ه‬ ‫بازیانی‪:‬‬ ‫‌د‬ ‫ه‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫مح‬ ‫ئ������ه‌وه‌ی ف���ڕێ���ن���دراو‌ه سه‌ر ته‌له‌فزیۆن و ئاشکرای ده‌که‌ین ک‌ه عه‌لی باپیر‬ ‫سه‌رچاو ‌ه ئاماژ ‌ه بۆ ئه‌وه ‌ده‌که‌ن ک ‌ه عه‌لی به‌شێکى ن��ام�ه‌ی‬ ‫و ل��ه‌الی(ک��ۆم��ه‌ڵ��ی پیالن داڕێ���ژه‌ری ئه‌م ک��ار‌ه ب��ووه‌‪ .‬له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی مه‌ال‬ ‫باپیر ده‌ستی هه‌بێت له‌تیرۆرکردنیدا‪ ،‬به‌اڵم م���اس���ت���ه‌ره‌ک���ه‌ی‬ ‫ج��ی��ه��ادی ئیسالمی) ئه‌مین گه‌نجێکی زۆری له‌گه‌ڵدا بوو‪ .‬له‌مباره‌یه‌و‌ه شوان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ت���ای���ب���ه‌ت���ک���ردوو‬ ‫به‌رپرسانی کۆمه‌ڵ ئه‌م ‌ه ره‌تده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاسایش کێشه‌که‌ى‬ ‫ئ������ازاد ک�������راوه‌‪ .‬ئ��ه‌م رابه‌ر به‌توندی تێوه‌گالنی عه‌لی باپیری ره‌ت کرده‌و‌ه‬ ‫ب���ه‌ن���اوب���راو ت��ێ��ی��دا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان زانیاریان‌ه پسپۆره‌که‌ی و وت��ی «مامۆستا عه‌لى باپیر به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫ئاماژه‌ى به‌وه‌کردووه‌‬ ‫مه‌ال ئه‌مین کێ بوو؟‬ ‫شارده‌وه‌ ب��������واری ئ��ی��س�لام��ی ئاگاى له‌کوشتنى مه‌ال ئه‌مین نه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌وکات ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌مین پ��ی��رداود‪ ،‬ن��اس��راو‌ه به‌مه‌ال ئه‌مینی جیهاد‪ ،‬م������ه‌ال ئ���ه‌م���ی���ن‪،‬‬ ‫سیاسی و ئه‌ندامه‌که‌ی له‌مامۆستا عه‌لى باپیر نزیک بووین به‌حوکمى ئه‌وه‌ى‬ ‫ل �ه‌دوای راپه‌ڕینی ساڵی (‪ )1991‬سه‌ره‌تا ئه‌ندامی دام�����ه‌زرێ�����ن�����ه‌رى‬ ‫سه‌رکردایه‌تی کۆمه‌ڵ ئێم‌ه له‌مه‌کته‌بى ڕێکخستن بوین‪ ،‬مامۆستا عه‌لیش‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی بوو‪ ،‬دواتر ل‌ه بزوتنه‌و‌ه جیاده‌بێته‌و‌ه ک�������ۆم�������ه‌ڵ�������ه‌ى‬ ‫و پشتراستیان کرده‌وه‪ ‌.‬به‌رپرسى مه‌کته‌ب بوو‪ ،‬ئاگادارین که‌ناوبراو ئاگاى له‌م‬ ‫و کۆمه‌ڵه‌یه‌کی جیهادی پێ ده‌هێنێت و له‌گه‌ڵ جیهادى ئیسالمی ‌ه‬ ‫رابه‌ر وتیشی «له‌کاتى مه‌سه‌له‌ی‌ه نه‌بوو‪ ،‬ل‌ه (‪ )1997/4/9‬ئێم‌ه له‌الى دێگه‌ل ‌ه‬ ‫گ�ه‌وره‌ب��وون��ی کۆمه‌ڵه‌که‌یدا له‌ناکاو له‌رووداوێکی ل���ه‌ک���وردس���ت���ان���دا‬ ‫نادیاردا تیرۆر ده‌کرێت‪ ،‬مه‌ال کرێکار ئه‌وکات‌ه به‌ڵێن له‌سه‌ره‌تاى ساڵه‌کانى (‪)1980‬ه‌و‌ه که‌ناوى ته‌واوى (مه‌ال تیرۆرکردنى ناوبراو هه‌ندێک که‌س ده‌ستگیر کران دانیان له‌به‌ره‌ى شه‌ڕبوین به‌رانبه‌ر به‌یه‌کێتى‪ ،‬کاتێ هه‌واڵمان‬ ‫ب‌ه مه‌ال ئه‌مین ده‌دات ک‌ه له‌پاش ماوه‌یه‌ک ئه‌ویش ئه‌مین پیرداود خۆشناو)‌ه و ئامانجى کۆمه‌ڵه‌که‌ى به‌زۆر زانیارى داناوه‌‪ ،‬کاسێت یان پێ پڕکردونه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆ هات ئه‌وان‌ه کوژراون له‌و کات‌ه ئه‌و ڕووداوه‌مان زۆر‬ ‫ده‌چێت‌ه ناو حزبه‌که‌یه‌وه‌‪ ،‬کرێکار له‌گه‌ڵ بزوتنه‌و‌ه رێک بره‌ودان بوو‌ه به‌ئیسالم و پێگه‌یاندنى گه‌نجان بۆ جیهاد‪ ،‬چه‌ند رۆژ الى خۆیان به‌ندیان کردووه‌‪ ،‬دواتر له‌شاوه‌یس پێ سه‌یربوو‪ ،‬مامۆستا عه‌لى باپیر ئه‌وکات‌ه له‌سه‌فه‌رى‬ ‫ده‌که‌وێته‌و‌ه و ناچێت له‌مباره‌یه‌و‌ه نیاز سه‌عید عه‌لی‪ ،‬له‌دوای خۆی کۆمه‌ڵێک خوێندکارى به‌جێ هێشتووه‌‪ .‬ه �ه‌اڵت��وون» به‌گوێره‌ی زانیاریه‌کان به‌شێکی زۆر ه���ه‌ن���ده‌ران ب���وو»‪ .‬ن��ی��از س�ه‌ع��ی��د‪ ،‬س����ه‌ره‌ڕای ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه شوان رابه‌ر‪ ،‬ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى له‌کادر‌ه پێشکه‌وتووه‌کانی حزب‌ه ئیسالمیه‌کان قوتابی باسی له‌و‌ه کرد ک‌ه مه‌ال ئه‌مین ملمالنێی فکری و‬ ‫پسپۆڕی بواری ئیسالمی سیاسی وتی‪ :‬له‌نێوان مه‌ال‬ ‫شه‌خسی و رێکخراوه‌یی زۆری هه‌بوو‌ه و هه‌میشه‌ش‬ ‫ئه‌مینی جیهاد و کرێکاردا چه‌ندین خاڵی هاوبه‌ش کۆمه‌ڵى ئیسالمى به(‌چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ ،‬سه‌ره‌تا ل ‌ه مه‌ال ئه‌مینن‪.‬‬ ‫پێشبینی کوشتنی خۆیی کردووه‌‪ ،‬له‌باره‌ی کوشتنی‬ ‫کێ تیرۆری کرد؟‬ ‫هه‌بوو‌ه یه‌که‌میان ئه‌وه‌ی‌ه که ‌ئه‌م دووان‌ه هه‌ردووکیان بزوتنه‌وه‌دا بوو‌ه به‌به‌رپرسى ده‌عو‌ه و ئیرشادى مه‌ڵبه‌ند‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی پرسیاری ئه‌وه‌ی کێ تیرۆری کردووه‌؟ نیاز و ده‌ستهه‌بوونی عه‌لی باپیر وت��ی «خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫له‌ژێرکاریگه‌ری ئه‌ده‌بیات و بیروباوه‌ڕی سه‌ید قوتبدا دواتر په‌یتا په‌یتا کاریان بۆ جیابونه‌و‌ه ده‌کرد‪ ،‬ده‌ستیان‬ ‫بوون به‌تایبه‌تی کتێبی (معالم فی الگریقه‌)که‌ی‪ ،‬به‌سه‌ر باره‌گای خه‌لیفاندا گرت‪ ،‬ئه‌و باره‌گایه‌ى بۆ سه‌عید عه‌لی‪ ،‬پسپۆڕه‌که‌ی بواری ئیسالمی سیاسی‪ ،‬جیاجیا هه‌ی‌ه تائێستا له‌رووی یاساییه‌و‌ه ساغ نه‌بۆته‌و‌ه‬ ‫بۆنمون‌ه مه‌ال کرێکار ئه‌م کتێبه‌ی وه‌رگێڕاوه‌ت‌ه سه‌ر یه‌که‌مجار ل�ه‌الی�ه‌ن منه‌و‌ه دام�ه‌زرێ��ن��درا به‌هاوکارى وت��ی «له‌ساڵى (‪ )1997/4/9‬له‌به‌ستۆره‌‪ ،‬له‌کاتی ک��ێ ب��ک��وژی راس��ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌ی م���ه‌ال ئه‌مینه‌‪ ،‬هه‌ی ‌ه‬ ‫نوێژی ن��ی��وه‌ڕۆدا کاتێک م �ه‌ال ئه‌مین پێشنوێژی پارتێکی عیلمانی تۆمه‌تبار ده‌کات هه‌ی‌ه هه‌ندێک‬ ‫زمانی کوردی و له‌ساڵی (‪ )1990‬له‌ژێر کاریگه‌ری برایانى خه‌لیفانمان‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ی �ه‌ی ک��ۆم �ه‌ڵ وتیشى «دواى ده‌کات بۆ کۆمه‌ڵێک که‌س ک‌ه له‌گه‌ڵیدان له‌پشته‌و‌ه له‌سه‌رکردایه‌تی بزوتنه‌و‌ه تاوانبار ده‌کات‪ ،‬هه‌ی‌ه عه‌لی‬ ‫ئ���ه‌و کتێب‌ه و ش���ه‌ڕی ئه‌فغانستان رێکخراوێک‬ ‫دروستده‌کات‪ ،‬مه‌ال ئه‌مینیش ئه‌وکاته‌ی که‌خه‌تیبی جیابونه‌وه‌یان هه‌ندێ له‌ئه‌ندامانى شوراى خۆیان له‌گه‌ڵ ته‌قه‌یان لێده‌کرێت مه‌ال ئه‌مین و شه‌ش که‌س له‌هاوه‌اڵنی باپیر تۆمه‌تبار ده‌کات بڵێی عه‌لی باپیر بوو‌ه تائێستا‬ ‫س�����اغ ن����ه‌ب����ووه‌ت����ه‌و‌ه‬ ‫ب����زوت����ن����ه‌وه‌م����ان����ه‌وه‌‪ ،‬ده‌کوژرێن له‌ناو ئه‌و‬ ‫مزگه‌وتی ماجدی ‌ه‬ ‫الی�ه‌ن��ێ��ک��ی یاسایی‬ ‫دوات�����ر ل �ه‌ک��ۆن��گ��ره‌ى ش������ه‌ش ک����ه‌س����ه‌دا‬ ‫ده‌ب���ێ���ت ل �ه‌ه �ه‌ول��ێ��ر‬ ‫ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی کۆمه‌ڵ‪ :‬نه‌هاتوو‌ه لێکۆڵینه‌و‌ه‬ ‫شاهید رووداوێک‪ :‬ش�ه‌ش�ه‌م��ى (‪ )1992‬ک��وڕێ��ک��ی خۆیی‬ ‫ب���������������ه‌رده‌وام ئ����ه‌م‬ ‫ل����ه‌م ب��اب �ه‌ت �‌ه ب��ک��ات‬ ‫ب�����وون�����‌ه ئ���ه‌ن���دام���ى ت��ی��ادای�ه‌‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫کتێبه‌ی پێ ده‌بێت‬ ‫ب��ۆچ��ون��ێ��ک��ی��ت��ری��ش‬ ‫س�����ه‌رک�����ردای�����ه‌ت�����ى ش����ورای کۆمه‌ڵی‬ ‫و ب�����ان�����گ�����ه‌وازی‬ ‫مه‌ال ئه‌مین دواى جیابوونه‌وه‌ى تاگه‌یشتن‌ه مه‌کته‌بى جیهادی ئیسالمی کاریان بۆ جیابوونه‌وه‌ ده‌کرد‪ ،‬ده‌ستیان هه‌ی‌ه ده‌ڵێت شێخ زانا‬ ‫ل�����ه‌س�����ه‌ر ده‌ک������ات‬ ‫ب����وو‌ه بۆچونێکیتر‬ ‫سیاسیش‪ .‬بۆی‌ه پێم و ک���ۆم���ه‌ڵ���ێ���ک‬ ‫ه�������ه‌ر ئ����ه‌وک����ات���� ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر باره‌گای خه‌لیفاندا گرت ه�������ه‌ی�������‌ه ده‌ڵ�����ێ�����ت‬ ‫ناخۆشى زۆرى له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ى وای‌ه ئه‌گه‌ر مامۆستا چ�����������ه‌ک�����������داری‬ ‫گ��روپ��ێ��ک��ی نهێنی‬ ‫ملمالنێی ناوخۆیی‬ ‫ئیسالمى هه‌بوو ئ��ه‌م��ی��ن��ی��ش ل �ه‌ن��ێ��و پ����اس����ه‌وان����ی ت���ری‬ ‫دروس�������ت ده‌ک�����ات‬ ‫رێکخراوه‌که‌یان بووه‌»‬ ‫بزوتنه‌و‌ه بمابایه‌و‌ه و ت��ی��ادای�ه‌» ه �ه‌ر له‌م‬ ‫ب��ه‌ه��ه‌م��ان��ش��ێ��وه‌ی‬ ‫شوان راب�ه‌ر هێماى‬ ‫سه‌برى بکردای‌ه زۆر ب���اره‌ی���ه‌و‌ه محه‌مه‌د‬ ‫ک��رێ��ک��ار ل�ه‌س��اڵ��ی‬ ‫ب�����ۆ ئ����ه‌وه‌ش����ک����رد‪،‬‬ ‫گ �ه‌ور‌ه ده‌ب��وو‪ ،‬ده‌ب��ووه‌ ب����ازی����ان����ی وت����ی‪:‬‬ ‫( ‪ )1 9 9 1‬د ا‬ ‫له‌سنورى پارتى تیرۆرکرا‪ ،‬به‌اڵم تائێستا لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى ئه‌وانه‌ى ک‌ه ئاوا بنه‌ماڵه‌ى مامۆستا ئه‌مین حاڵى ده‌که‌ن‬ ‫ده‌چن‌ه ناو بزوتنه‌و‌ه و له‌ساڵی (‪ )1992‬لێکده‌ترازێن یه‌کێک له‌جه‌مسه‌ره‌کانى حزب»‪.‬‬ ‫شایه‌تحاڵێکى روداوى تیرۆرکردنى مه‌ال ئه‌مینی ورد له‌باره‌ى تیرۆرکردنى نه‌کراوه‌‪ ،‬ئاسایش کێشه‌که‌ى ده‌یانه‌وێ مامۆستا عه‌لى باپیر له‌که‌دار بکه‌ن و ماڵى‬ ‫له‌کۆنگره‌ی شه‌شه‌می بزوتنه‌و‌ه له‌سه‌ر ئه‌شکه‌وتان‬ ‫ل‌ه بێتوات‌ه جیاده‌بێته‌وه‌‪ ،‬کۆمه‌ڵی جیهادی ئیسالمی جیهاد ک‌ه نه‌یویست ناوی باڵوبکرێته‌و‌ه ده‌ڵێت‪ :‬مه‌ال به‌شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان ش���ارده‌وه‌‪ ،‬دوات��ر الیه‌نگرانى مه‌ال ئه‌مین به‌هه‌ڵ‌ه ببه‌ن و بیانکه‌ن‌ه دوژمنى کۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫راده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬خاڵێکیتری هاوبه‌شیان ئه‌وه‌ی‌ه ئه‌م دووان ‌ه ئه‌مینی جیهاد دواى جیابوونه‌وه‌ى ناخۆشى زۆرى په‌رته‌وازه‌بوون و ئێستا زۆربه‌یان له‌ڕیزه‌کانى کۆمه‌ڵى ته‌نها له‌سنورى پارتى ناوبراو تیرۆرکراوه‌‪ .‬محه‌مه‌د‬ ‫بازیانیش تێوه‌گالنی باپیر ره‌تده‌کاته‌و‌ه و ده‌ڵێت «هیچ‬ ‫ل����ه‌ڕووی ئ��ای��دۆل��ۆژی �ه‌و‌ه س��ه‌ر ب �ه‌ڕێ��ب��ازی سه‌له‌فی له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى هه‌بووه‌‪ .‬ئه‌و شاهیدحاڵ ‌ه ئیسالمیدان‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل�ه‌م�ه‌ڕ ت��ی��رۆرک��ردن��ى م �ه‌ال ئه‌مینی جیهاد ملمالنێیه‌ک نه‌بوو‌ه له‌نێوان ئه‌و دوو که‌سه‌دا‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫جیهادین‪ ،‬ئه‌وکاته‌ی مه‌ال کرێکار له‌شارۆچکه‌ی دیانا له‌درێژه‌ی گێڕانه‌وه‌که‌یدا وتی‪ :‬له‌وکاته‌دا ک‌ه تیرۆر‬ ‫گروپێکی بچوکی هه‌بوو‌ه به‌ناوی کۆمه‌ڵی ئیسالمی ده‌کرێت ناوبراو چ��اوه‌ڕوان��ى وه‌فدێک ده‌ک��ات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ندامه‌که‌ى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵ وتى‪ :‬کوڕه‌کانى به‌رژه‌وه‌ندى هیچ الیه‌نێکى ئیسالمى نه‌بوو له‌وکاته‌دا‬ ‫مه‌ال ئه‌مینیش گروپێکی هه‌ی‌ه و تیپێکی چه‌کداری الیه‌نگرانى له‌وه‌ئاگادار ناکاته‌و‌ه ئه‌م وه‌فد‌ه کێن دواتر مامۆستا ئه‌مین تاڕاده‌یه‌ک ده‌زانن کێ مه‌ال ئه‌مین مه‌ال ئه‌مین تیرۆر بکات»‪.‬‬ ‫چه‌تر زۆر هه‌وڵیدا ش��ااڵوی کوڕی مه‌ال ئه‌مین‬ ‫هه‌بوو‌ه له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی به‌سه‌رکردایه‌تی ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت وه‌فده‌ک‌ه چه‌ند ئه‌ندامێکى بزووتنه‌وه‌ى ‌و هاوه‌اڵنى کوشت‪ ،‬گومانیان له‌چه‌ندان که‌س هه‌بوو‪،‬‬ ‫(محه‌مه‌د ئیحسان) به‌ناوی تیپی ئه‌بابه‌یل‌ه بڕیاریانداو‌ه ئیسالمین و له‌کاتى نوێژى نیوه‌ڕۆ ده‌یکوژن‪ .‬له‌ناو به‌اڵم خه‌ڵکى خێرخوازى نزیک خۆیان هه‌ی‌ه تاڕاده‌یه‌ک و مه‌ال کرێکار وه‌ربگرێت به‌اڵم هه‌وڵه‌کانی بێ سود‬ ‫به‌یه‌که‌و‌ه رێکخراوێکی سه‌له‌فی جیهادیی چه‌کداری گروپه‌که‌ی خۆیانه‌و‌ه دواتر ئه‌وکه‌سان‌ه خۆیان ونده‌که‌ن پێیان وتن کێ ده‌ستى له‌کوشتنى ئه‌ودا هه‌بووه‌‪ ،‬کۆمه‌ڵى بوون‪.‬‬

‫لیستی مامۆستایانی سەربەخۆ‪:‬‬ ‫رێكخراوی مامۆستایان قۆرغ كراوە‪ ،‬سەردەمی رژێمی لەناوچوو باشتر بوو‬ ‫[ ئا‪ /‬کارزان تاریق ]‬ ‫بڕیار ‌ه رۆژی پێنج شه‌ممه‌ چاره‌نوسی‬ ‫یه‌کێتی مامۆستایان دیاری بکرێت‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫(‪ )11‬لیست ملمالنێیانه‌ بۆ به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫زۆرترین ده‌نگی مامۆستایان‪.‬‬

‫پ��اش ئ���ه‌وه‌ى ب��ۆم��اوه‌ى زی��ات��ر ل�ه‌ده‌س��اڵ�ه‌ یه‌کێتی‬ ‫مامۆستایان ک��ۆن��گ��ره‌ی ئه‌نجام ن����ه‌داوه‌‪ ،‬واب��ڕی��ار‌ه‬ ‫رۆژی (‪ )12/2‬هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدرێت‪ .‬بڕیار‌ه‬ ‫له‌و هه‌ڵبژاردنه‌ سه‌رتاسه‌ریه‌ی مامۆستایاندا (‪)396‬‬ ‫ن��وێ��ن�ه‌ر هه‌ڵبژێرێن ب�ه‌ن��وێ��ن�ه‌رای�ه‌ت��ی (‪)117,000‬‬ ‫مامۆستا که‌ ل ‌ه (‪ )11‬لیستدا کۆبوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌م��ب��اره‌ی�ه‌وه‌ ع�ه‌ب��دول��واح��د محه‌مه‌د ب��ڕی��ارده‌ری‬ ‫لیژنه‌ى ب��ااڵى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ کرد‬ ‫پێش هه‌ڵبژاردن کۆمه‌ڵێک ئاماده‌کاریمان کردوه‌ و‬ ‫داوامان له‌لیسته‌کان کردوه‌ به‌شداربن به‌سه‌رجه‌م بیرو‬ ‫بۆچونه‌کانه‌وه‌‪ .‬ناوبراو رایگه‌یاند ئه‌و کۆنگره‌یه‌ به‌پێی‬ ‫یاسای ژماره‌ حه‌وتى رێکخراوه‌کان و ژماره‌ چوارى‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستان به‌شێوازێکى راسته‌وخۆ هه‌موو‬ ‫مامۆستایان هه‌ر له‌باخچه‌ى ساوایانه‌و‌ه تا زانکۆ و‬ ‫په‌یمانگاکان به‌فه‌رمانى دامه‌زراندن ناویان چووه‌ته‌ ناو‬ ‫لیستى موچه‌ ده‌بن ‌ه ئه‌ندامى یه‌کێتی مامۆستایان‬ ‫ده‌توانن ده‌نگ بده‌ن‪.‬‬ ‫ب����ڕی����ارده‌ری ل��ی��ژن �ه‌ی ب����ااڵی ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن وت��ی‬ ‫«(‪ )117,000‬م��ام��ۆس��ت��ا ئ��ه‌ن��دام��ى یه‌کێتی‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ن بێجگ ‌ه ل�ه‌م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى زان��ک��ۆى‬

‫دهۆک که‌ تائێستا هیچ ئینتیمایه‌کیان بۆ یه‌کێتی‬ ‫مامۆستایان نیه‌» عه‌بدولواحد له‌درێژه‌ى قسه‌کانیدا‬ ‫وتى «کۆى ئه‌و نوێنه‌رانه‌ى ک ‌ه له‌هه‌ڵبژاردندا به‌شدارى‬ ‫ده‌که‌ن (‪ )396‬مامۆستان بێجگ ‌ه له‌وه‌ش ئه‌ندامێتى‬ ‫هه‌ڵبژاردن و ده‌سته‌ى شه‌ش لق به‌مانه‌ و هه‌ندێکیتره‌و‌ه‬ ‫ده‌گه‌نه‌ نزیکه‌ى (‪ )500‬ئه‌ندامى کۆنگره‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫وتیشى‪ :‬ئه‌و لیستانه‌ى به‌شدارن له‌هه‌ڵبژاردن ژماره‌یان‬ ‫(‪ )11‬لیسته‌ که‌ بریتین له‌لیسته‌کانى (کۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫یه‌کگرتوو‪ ،‬زه‌حمه‌تکێشان‪ ،‬مامۆستایانى کوردستان‬ ‫(پارتی و یه‌کێتی)‪ ،‬شیوعى (پیشه‌یى)‪ ،‬س �ه‌رده‌م‬ ‫(گ���ۆڕان)‪ ،‬پ��ارێ��زگ��اران‪ ،‬سه‌ربه‌خۆکان‪ ،‬تورکمانى‪،‬‬ ‫کلد و ئاشورى) کۆى ئه‌ندامانى ئه‌و لیستان ‌ه هه‌ر‬ ‫ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک ن��وێ��ن �ه‌رى (‪ )300‬م��ام��ۆس��ت��ا ده‌ک���ات‬ ‫له‌کۆنگره‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌م کۆنگره‌یه‌ی ئێستا ده‌به‌سترێت دوانزه‌هه‌مین‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ی ئ���ه‌و ی�ه‌ک��ێ��ت��ی�ه‌ی� ‌ه م����اوه‌ی ده‌س��اڵ��ی��ش� ‌ه‬ ‫کۆنگره‌ی خۆی نه‌به‌ستووه‌‪ ،‬له‌باره‌ی ئه‌و هه‌یکه‌له‌ی‬ ‫له‌یه‌کێتی مامۆستایاندا هه‌ی ‌ه و که‌موکورتیه‌کانی‬ ‫س��ی��روان ن����ورى‪ ،‬ئ �ه‌ن��دام��ى یه‌کێتى م��ام��ۆس��ت��ای��ان‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر لیستی مامۆستایانی کوردستان‪ ،‬ئاماژه‌ى‬ ‫به‌که‌موکورتیه‌کانى یه‌کێتى مامۆستایان کرد‬ ‫و پێیوایه‌ هیچ رێ��ک��خ��راو و دام��وده‌زگ��ای �ه‌ک بێ‬ ‫که‌موکوڕى نابێت و ناتوانن ئیشه‌کانیان کامل بکه‌ن‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کێشه‌کان زۆر‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش زۆرکارى‬ ‫چاکمان کردو‌ه ئه‌وه‌ش ماوه‌ بۆ لیستى دواى خۆمان‬ ‫به‌جێی ده‌هێڵین‪.‬‬

‫عوسمان محه‌مه‌د‪ ،‬ئه‌ندامی لیستی سه‌ربه‌خۆکان‪،‬‬ ‫وتی «قۆرغکردنى سه‌ندیکاى مامۆستایان له‌الیه‌ن‬ ‫دوو هێزه‌و‌ه و ئه‌نجامنه‌دانى هه‌ڵبژاردن بۆ ماوه‌ى زیاتر‬ ‫له‌ده‌ساڵ خۆى له‌خۆیدا که‌موکورتیه‌ له‌م سه‌ندیکایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش واى کردوو‌ه له‌ئاستى داواکارى مامۆستایاندا‬ ‫نه‌بێت و س��ه‌رده‌م��ى رژێ��م��ى ل �ه‌ن��اوچ��وو به‌باشتر و‬ ‫رێکوپێکتر دابنرێت» به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م هیوایه‌ی‬ ‫ئه‌واندا ئارى ئه‌حمه‌د‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رى ئاماده‌یى ئه‌ڵاڵى‬ ‫مامۆستایه‌کى بێالیه‌نه‌ و سه‌ر به‌هیچ لیستێک نی ‌ه‬ ‫الى وایه‌ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش وه‌ک هه‌ڵبژاردنه‌کانى تر‌ه و‬ ‫گۆڕانکارى تێدا نابینرێ ته‌نها ملمالنێى ناو لیسته‌کان‬ ‫نه‌بێت‪ .‬له‌قسه‌کانیدا وتى‪ :‬ده‌ستى حزب به‌سه‌ر یه‌کێتى‬ ‫مامۆستایان و لیسته‌کاندا زاڵه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ى یه‌کێتى‬ ‫مامۆستایان ئه‌گه‌ر سه‌ربه‌خۆی ‌ه بۆچى کۆبونه‌وه‌ى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌کان له‌کۆمیت ‌ه حزبیه‌کاندا‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬بۆی ‌ه هیچ بونێکى سه‌ربه‌خۆى پێو‌ه نابینم‪.‬‬ ‫ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ئ���ه‌و زان��ی��اری��ان �ه‌ی ب�ڵاوک��راون �ه‌ت �ه‌و‌ه‬ ‫ی�ه‌ک��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان داوای (‪ )130‬ملیۆن‬ ‫دیناریان له‌حکومه‌تی هه‌رێم کردووه‌ بۆ ئه‌نجامدانی‬ ‫کۆنگره‌که‌یان‪ ،‬به‌اڵم حکومه‌ت (‪ )100‬ملیۆنی بۆ‬ ‫ته‌رخانکردوون‪ .‬ئه‌ندامه‌که‌ی لیستی مامۆستایانی‬ ‫کوردستان له‌قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) وتی «هه‌ندێ‬ ‫له‌لیسته‌کان له‌ناو ئ�ه‌م رێکخراوه‌ ئیشیان ک��ردو‌ه و‬ ‫تائێستاش ئه‌ندامى یه‌کێتی مامۆستایانن وه‌ک‬ ‫لیسته‌کانى ( زه‌حمه‌تکێشان‪ ،‬کۆمه‌ڵ‪ ،‬یه‌کگرتوو‪،‬‬ ‫س��ۆس��ی��ال��س��ت‪ ،‬ش��ی��وع��ى) ب���ه‌رده‌وام���ی���ش���ن‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌ر‬

‫پروپاگه‌نده‌ى هه‌ڵبژاردن باسى کێشه‌کانى یه‌کێتی‬ ‫مامۆستایان ده‌ک �ه‌ن وات� ‌ه ده‌بێت خۆشیان به‌شێکبن‬ ‫له‌و که‌موکورتیانه‌ى له‌یه‌کێتی مامۆستایاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا الى وای � ‌ه یه‌کێتی مامۆستایان زۆرینه‌ى‬ ‫ده‌نگه‌کان ب�ه‌ده‌س��ت ده‌هێنێت ک ‌ه ئه‌مه‌ش سندوقى‬ ‫ده‌نگدان دی��ارى ده‌ک��ات که‌سیش له‌خۆیه‌وه‌ ناتوانێت‬ ‫ئه‌و بڕیار‌ه بدات‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و ئه‌ندامه‌ی لیستی سه‌ربه‌خۆکانیش وتیشی‬ ‫«یه‌کێتی مامۆستایان سیسته‌مى به‌زۆرکردنه‌ ئه‌ندامى‬ ‫تێدا به‌دى ده‌کرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ر سه‌ربه‌خۆیى هه‌بێت‬ ‫ئه‌ندامبوون ئاره‌زومه‌ندان ‌ه ده‌بێت‪ ،‬ئه‌م ‌ه بێجگ ‌ه له‌وه‌ى‬ ‫مامۆستایان سااڵنێک له‌مه‌وبه‌ر جێگه‌ى تایبه‌تیان‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌کاندا هه‌بوو‌ه به‌پێى پسپۆڕى به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫خوێندنگاکان دانراون‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ئه‌و ده‌ست ‌ه بااڵیه‌ی‬ ‫ح��زب هه‌یه‌تى ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌مای ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى حزبى‬ ‫ئیشه‌کان ده‌کرێت»‪.‬‬ ‫سه‌نگه‌ر فایه‌ق‪ ،‬وته‌بێژی مامۆستایانی سه‌رده‌م‬ ‫(گۆڕان) سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی گه‌شبین ‌ه و ئه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫به‌سه‌ره‌تای وه‌رچه‌رخان وه‌سف ده‌کات‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ژماره‌ی کاندیده‌کانیان له‌سه‌رتاسه‌ری هه‌رێمدا زیاتر‬ ‫ل ‌ه (‪ )250‬کاندیده‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم جیاواز له‌هه‌موو قسه‌کان ئاری ئه‌حمه‌د وتی‬ ‫«یه‌کێتى مامۆستایان متمانه‌یان الى مامۆستایان‬ ‫ونکردووه‌‪ ،‬بۆیه‌ زۆربه‌ى مامۆستایان نایانه‌وێت بچن‬ ‫بۆ ده‌نگدان»‪.‬‬

‫راپۆرت‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪3‬‬

‫یاسا جوانه‌که‌ی‬ ‫نوێنه‌رانی گه‌ل‬ ‫حامید‬

‫پ����������رۆژ‌ه ی����اس����ای‬ ‫شارباژێڕی‬ ‫خ���ۆپ���ی���ش���ان���دان ک� ‌ه‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی راب�����ردوودا په‌رله‌مانی‬ ‫کوردستان تێیپه‌ڕاند و په‌سه‌ندی کرد‪،‬‬ ‫ئێستا چاوه‌ڕوانی لوتفی سه‌رۆکی هه‌رێم ‌ه‬ ‫تاوه‌کو په‌سه‌ندی نه‌کات و بیگێڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫په‌رله‌مانی کوردستان و چاکسازی بۆ‬ ‫بکرێت‪ ،‬له‌و پرۆژ‌ه یاسایه‌دا ک‌ه کۆمه‌ڵێک‬ ‫که‌موکورتی تێدای‌ه له‌وان‌ه مۆڵه‌ت بۆ‬ ‫خۆپیشاندان و رێگه‌نه‌دان به‌خۆپیشاندان و‬ ‫چاالکی خه‌ڵکانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم وه‌ک‬ ‫پارچه‌کانی تری کوردستان‪.‬‬ ‫دوێ���ن���ێ ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک ل�ه‌خ�ه‌ڵ��ک��ان��ی‬ ‫رۆشنبیر و چاالکانی مه‌ده‌نی هه‌ستان‬ ‫به‌رێکخستنی چ��االک��ی �ه‌ک��ی ق�ه‌ڵ�ه‌م‬ ‫به‌رزکردنه‌و‌ه له‌به‌رده‌م قونسوڵخانه‌ی ئێران‬ ‫له‌سلێمانی‪ ،‬به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی داوای‬ ‫وه‌رگرتنی مۆڵه‌تیان کردبوو‪ ،‬به‌اڵم رێگایان‬ ‫نه‌دا چاالکییه‌ک‌ه رێکبخرێت و له‌به‌رده‌م‬ ‫قونسوڵخانه‌دا رێیان لێگرتن‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م �‌ه ی��اس��ای م��ۆڵ��ه‌ت وه‌رگ��رت��ن��ی‬ ‫خۆپیشاندان‌ه به‌ڕاستی سه‌یر‌ه یه‌کێک‬ ‫ک‌ه نه‌زانێت له‌م واڵته‌دا چی ده‌گوزه‌رێت‬ ‫واده‌زانێت حکومه‌تی هه‌رێم هه‌ر رۆژه‌ی‬ ‫مۆڵه‌ت ده‌دات��‌ه دوو خۆپیشاندان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل �ه‌م��اوه‌ی چ�ه‌ن��د س��اڵ��ی راب�����ردوودا ئه‌و‬ ‫خۆپیشاندانانه‌ی رێکخراون دوو یان سێ‬ ‫دانه‌یان مۆڵه‌تیان پ��ێ��دراوه‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ی تری‬ ‫هیچیان مۆڵه‌تی نه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر داواشیان‬ ‫کردبێت نه‌یانداونه‌تێ‪ .‬به‌ڕاستی یاسایه‌کی‬ ‫جوان‌ه نوێنه‌رانی گه‌ل په‌سه‌ندیان کرد‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رنج‌ه و وله‌و یاسایه‌دا‬ ‫ه��ات��وو‌ه رێ��گ��ان��ادرێ��ت به‌خه‌ڵکێک ک ‌ه‬ ‫هاواڵتی عێراقی نه‌بێت خۆپیشاندان و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی ده‌رببڕێت‪ ،‬ئه‌م‌ه چ یاسایه‌ک ‌ه‬ ‫بۆ رێگرتن له‌خه‌ڵکی‪ ،‬ئ �ه‌ی خۆ هێز‌ه‬ ‫سیاسی‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان هه‌میش‌ه باس له‌و‌ه‬ ‫ده‌که‌ن ک‌ه ئه‌م پارچ‌ه ئازاده‌ی کوردستان‬ ‫ته‌واوکه‌ری پارچه‌کانی تری کوردستانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م‌ه له‌واقیعدا زۆر دوور‌ه له‌راستیه‌وه‌‪.‬‬ ‫چونک‌ه ئه‌و برایانه‌مان له‌پارچه‌کانی تری‬ ‫کوردستان هیچ مافێکیان نی‌ه له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا و ئێستا ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵێک‬ ‫کرێکاری رۆژئاوای کوردستان بیانه‌وێت‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ی به‌واست‌ه مۆڵه‌ت ده‌درێت‬ ‫به‌کۆمه‌ڵێک که‌س ک‌ه په‌یوه‌ندیان هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ئه‌م هه‌رێم‌ه و بیری قوڵ‬ ‫هه‌ڵده‌که‌نن‪ ،‬ئه‌وانیش ده‌بێت بێکار دابنیشن‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر بشچن‌ه ده‌زگ���ا فه‌رمیه‌کانه‌و‌ه‬ ‫و دوای شتێکی ب �ه‌وج��ۆر‌ه بکه‌ن ئ�ه‌وا‬ ‫راسته‌وخۆ ده‌ستگیریان ده‌که‌ن و ده‌یاننێرنه‌و‌ه‬ ‫بۆ ژێرده‌ستی کاک به‌شار ئه‌سه‌د‪.‬‬ ‫له‌والشه‌و‌ه به‌ڕێز مام ج�ه‌الل سه‌رۆک‬ ‫کۆماری عێراق لێدوان ده‌دات ک‌ه ئه‌وه‌‬ ‫تورکیای‌ه ده‌ستی وه‌رداوه‌ت‌ه کاروباره‌کانی‬ ‫ع��ێ��راق��ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ب���را ئاسایشه‌کانی‬ ‫هه‌رگیز حساب بۆ قسه‌ی ئه‌و ناکه‌ن و‬ ‫رێگاناده‌ن چاالکیه‌ک بۆ پارچه‌کانی‬ ‫تری کوردستان له‌هه‌رێمی کوردستانه‌و‌ه‬ ‫رێ��ک بخرێت‪ .‬ئ �ه‌رێ ب�ه‌ڕاس��ت ئه‌گه‌ر‬ ‫تورکیایه‌ک ئه‌وه‌ند‌ه مه‌رتسیدار بێت دژی‬ ‫مام جه‌اللێک ک‌ه به‌سااڵن رێزی ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیای ده‌گرت چۆن ده‌بێت ئێم‌ه به‌یاسا‬ ‫رێگا له‌خه‌ڵکانی که‌مپی مه‌خمور بگرین‬ ‫ک‌ه ناڕه‌زایه‌تیان ده‌رب���ڕن‪ .‬دژی ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫تورکیا مافه‌کانیان پێنادات‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نوێنه‌رای گه‌ل ئه‌م جۆر‌ه یاسایه‌مان‬ ‫بۆ ده‌ربکه‌ن به‌راستی شایه‌نی ئه‌وه‌ن نه‌ک‬ ‫ته‌نها به‌نوێنه‌ری خۆمانیان بزانین‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫بیشیان په‌رستین‪ ،‬چونک‌ه کێ ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫دڵسۆزی گه‌ل‌ه نه‌هێڵێت ناڕه‌زایی ده‌ربڕیت‬ ‫جگ‌ه له‌نوێنه‌رانی ئه‌م هه‌رێم‌ه من به‌و باوه‌ڕ‌ه‬ ‫گه‌یشتم ک‌ه بریا په‌نجه‌ی شایه‌تومانم‬ ‫پێوه‌نه‌بوای‌ه و ل �ه‌رۆژی (‪)2009/7/25‬‬ ‫بریا نه‌خۆشبوومای‌ه بۆ ئه‌وه‌ی نه‌متوانیبای ‌ه‬ ‫ده‌ن��گ ب��ده‌م به‌م نوێنه‌رانه‌ی ک‌ه ده‌بێت‬ ‫مۆڵه‌تت بده‌ن تاڕای خۆت ده‌رببڕیت‪.‬‬

‫کوردستانی و‬ ‫هەرێمی‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫‪2010/11/8‬‬ ‫دووشه‌مم‬ ‫‪2010/11/29‬‬ ‫دووشه‌ه‌ممه‬

‫‪4‬‬

‫[ ئا‪ /‬ئاسۆ جه‌وهه‌ر ]‬ ‫له‌نیسانى ساڵى (‪ )1973‬له‌که‌ناره‌کانى‬ ‫(ب �ه‌ن��داوى چ��وب��وک)ى ئه‌نقه‌ره‌ى پایته‌ختى‬ ‫تورکیا‪ ،‬ته‌نها شه‌ش که‌س بوون‪ ،‬هه‌ندێکجار‬ ‫به‌دانیشتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێکجاریش‬ ‫به‌پێوه‌‪،‬‬ ‫گفتوگۆیان ده‌کرد و ده‌یانویست وه‌ک گروپێکى‬ ‫هۆکاره‌که‌یان‬ ‫بجوڵێینه‌وه‌‪،‬‬ ‫کوردستانى‬ ‫ده‌گێڕایه‌و ‌ه بۆ ئه‌وه‌ى کوردستان داگیر کراوه‌‪،‬‬ ‫ئ��ۆج ئ��االن بۆ یه‌که‌مینجار نهێنییه‌که‌ى بۆ‬ ‫گروپه‌ک ‌ه راگه‌یاند و ده‌ستیان پێکرد‪.‬‬

‫دواى ده‌ی���ان س��ا ‌ڵ له‌نکۆڵیکردن بزوتنه‌وه‌یه‌ک‬ ‫دامه‌زرا‪ ،‬خاوه‌ندارى له‌و شت‌ه ده‌کرد ک‌ه ده‌وڵه‌ت ده‌یوت‬ ‫بوونى نییه‌‪ ،‬به‌کارهێنانى ئه‌و وشه‌یه‌ش به‌تاوان ده‌بیندرا‪،‬‬ ‫ل‌ه (‪)27‬ى تشرینى دووه‌مى (‪ )1978‬له‌گوندى (فیس)‬ ‫ى ئامه‌دى باکورى کوردستان وه‌ک گروپێکى (‪)22‬‬ ‫که‌سى به‌پارتى بونى خۆیان راگه‌یاند و ناوى خۆیان نا‬ ‫«پارتیا کارکه‌رێن کوردستان»‪ .‬له‌ته‌موزى (‪)1979‬‬ ‫به‌شێکیان ده‌گه‌ن‌ه وارى پێغه‌مبه‌ران ـ ئورفا و به‌شوێن‬ ‫النه‌یه‌کى ئارامدا به‌سوریادا هه‌نگاو ده‌نێن و ل‌ه لوبناندا‬ ‫ده‌گیرسێنه‌و‌ه و سااڵنێک ب�ه‌چ��ڕى خ��ۆی��ان ل �ه‌ڕوى‬ ‫ێ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫ئایدیۆلۆژیى و رێکخستن و سه‌ربازییه‌و‌ه له‌و ‌‬ ‫ده‌که‌ن و دواتر ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫په‌که‌ک ‌ه و دوژمنه‌کانى‬

‫هێز‌ه هه‌رێمى و جیهانییه‌کان به‌شێوه‌یه‌کى ره‌ها‪،‬‬ ‫دژایه‌تى خۆیان بۆ ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی‌ه له‌الیه‌ن خۆیانه‌و‌ه‬ ‫گه‌یاندوه‌ت‌ه ئاستى بااڵ‪ ،‬تورکیا‪ ،‬ئێران و سوریا و عێراق‪،‬‬

‫کورته‌یه‌ک له‌سه‌ر چۆنێتی دروست‌بوونی (‪)PKK‬‬ ‫له‌سه‌ر له‌نێوبردنى ئه‌م پارت‌ه په‌یوه‌ندیی‌ه دیپلۆماتییه‌کانیان‬ ‫درێژ‌ه پێداوه‌‪ .‬ئیسرائیل سااڵن‌ه پێشکه‌توترین چه‌ک و‬ ‫فڕۆکه‌ى بێ فڕۆکه‌وانى به‌بڕى (‪ )257‬ملیۆن دۆالر‬ ‫داوه‌ت‌ه تورکیا بۆ دۆزینه‌وه‌ى سه‌رکرد‌ه و باره‌گاکانى‬ ‫په‌که‌که‌‪ .‬ئامار‌ه فه‌رمییه‌کان جه‌خت له‌و‌ه ده‌که‌نه‌و‌ه‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��اى دام �ه‌زران��دن��ى ئ �ه‌م ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی�ه‌و‌ه تورکیا‬ ‫له‌دژایه‌تیکردنیدا پتر ل‌ه (‪ )400‬ملیارد دۆالرى خه‌رج‬ ‫کردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مریکاش له‌دژایه‌تیکردنى ئه‌م جواڵنه‌و‌ه کوردییه‌دا‬ ‫پشکى شێرى ب �ه‌رک �ه‌وت��ووه‌‪ ،‬راپۆرتێکى هه‌واڵگرى‬ ‫ئه‌مریکى ساڵى (‪ )1979‬ئه‌م‌ه پشتڕاست‌ه ده‌کاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ک��ات��ێ��ک ل�ه‌س��اڵ��ى (‪)1979‬ى س����ه‌ده‌ى راب�����ردوودا‬ ‫کونسوڵخانه‌ى ئه‌مریکا له‌تاران له‌الیه‌ن واڵته‌که‌و‌ه‬ ‫ده‌ستى به‌سه‌ردا ده‌گیرێت‪ ،‬یه‌کێک له‌راپۆرته‌کان‬ ‫ئاماژه‌ى بۆ ئ�ه‌و‌ه ک��ردو‌ه ک‌ه بزوتنه‌وه‌یه‌کى کوردى‬ ‫به‌هێز به‌ناوى په‌که‌ک‌ه زۆر به‌خێرایی پێشده‌که‌وێت و‬ ‫مه‌ترسى و زه‌ره‌رى زۆر بۆ ستراتیژى ئه‌مه‌ریکا دروست‬ ‫ده‌کات له‌رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا‪ .‬سه‌رکردایه‌تى سیاسى‬ ‫ئه‌م پارت‌ه و به‌شێک له‌چاودێرانى سیاسى هه‌رێمى‬ ‫جه‌خت له‌و‌ه ده‌که‌نه‌و‌ه ک‌ه ئه‌مریکا پێش ئه‌وه‌ى گورز‬ ‫له‌رێکخراوى قاعید‌ه و نه‌یاره‌کانى ترى بووه‌شێنێت‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا یه‌که‌مجار ئایدیۆڵۆژیاى‬ ‫په‌که‌که‌ى به‌ئاسته‌نگ بینیوه‌‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش ساڵى‬ ‫(‪ )1999‬له‌ده‌ستگیرکردنى عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‪ ،‬رێبه‌رى‬ ‫ئه‌م پارته‌دا رۆڵێکى گه‌وره‌ى بینیو‌ه و پێشیوا بوو‌ه ک ‌ه‬ ‫په‌که‌ک‌ه خاوه‌ن فکرێکى چه‌پ بوو‌ه و نزیک بوو‌ه‬ ‫له‌سنوره‌کانى روسیا و کێڵگ‌ه نه‌وتییه‌کانى عه‌ره‌ب‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ى به‌مه‌ترسى بینیوه‌‪ .‬ل �ه‌وداى ده‌ستگیرکردنى‬ ‫عه‌بدواڵ ئۆجه‌النیش‪ ،‬ئه‌مریکا ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد‬ ‫ک‌ه له‌و بڕوایه‌دا نه‌بوو‌ه ک‌ه ئه‌وکاردانه‌و‌ه به‌هێزه‌ى هه‌بێت‬ ‫و ئه‌وه‌ند‌ه الیه‌نگرى هه‌بێت و (‪ )64‬که‌س خۆى بۆ‬ ‫بسوتێنن‪.‬‬ ‫ئایدیۆلۆژیاى په‌که‌که‌‬

‫ئ���ای���دی���ۆل���ۆژی���ای پ���ه‌ک���ه‌ک���‌ه س����ه‌ره‌ت����ا ب��ن�ه‌م��ا‬

‫شۆڕشگێڕییه‌کانی مارکسیزم ـ لینینیزم خۆراکى ده‌دا‬ ‫و له‌کایه‌ى سیاسیشدا رۆڵى پارتێکى مارکسى ده‌بینى‪.‬‬ ‫ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی‌ه له‌الیه‌ن عه‌بدواڵ ئۆجه‌النى رێبه‌رییه‌و‌ه هه‌ر‬ ‫زوو وزه‌ى فکرى ده‌خات‌ه نێو ده‌مارى رێکخستنه‌کانییه‌و‌ه‬ ‫و ئه‌ندام و دۆسته‌کانى به‌شێوه‌یه‌کى سیستماتیکى‬ ‫په‌روه‌رد‌ه ده‌کات‪ ،‬جیاواز له‌هه‌موو شۆڕش‌ه کوردیه‌کان‬ ‫رێژه‌یه‌کى به‌رچاو ژن له‌وپارته‌دا پێگه‌ى خۆى هه‌ی‌ه و‬ ‫ته‌نانه‌ت شۆڕه‌که‌شیان به‌شۆڕشى ژن ناو ده‌به‌ن‪ ،‬ته‌نها‬ ‫رێکخراوى جیهانین ک‌ه پارتى تایبه‌ت به‌ژنیان هه‌ی ‌ه‬ ‫«کۆما ژنێن بڵند» ک‌ه ده‌یان کۆمه‌ڵ‌ه و دامه‌زراوه‌ى‬ ‫ژنان له‌خۆى کۆده‌کاته‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کى زانستى‬ ‫بایه‌خێکى فراوان به‌په‌روه‌د‌ه ده‌ده‌ن‪ ،‬بۆ جه‌ختکردنه‌وه‌ش‬ ‫له‌م‌ه ئ�ه‌و وت�‌ه ب��اوه‌ی��ان هه‌ی‌ه «له‌هه‌موو که‌سێک‬ ‫ده‌ب��ووری��ن‪ ،‬ته‌نها ل �ه‌و که‌سان‌ه نابورین ک�‌ه خۆیان‬ ‫په‌روه‌رد‌ه ناکه‌ن»‪ ،‬ئێستاش به‌چڕى له‌ئه‌کادیمیاکانیاندا‬ ‫له‌سه‌ر پ��ه‌روه‌رد‌ه هه‌ڵوێست‌ه ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش پێوستى‬ ‫به‌که‌سایه‌تیه‌کى ئایدۆلۆج و بیردۆزه‌‪ ،‬ئۆجه‌الن له‌مه‌دا‬ ‫به‌سااڵن له‌ئه‌کادیمیاکانى پارته‌که‌یدا له‌سه‌ری ده‌چوو‪،‬‬ ‫کچان و کوڕانى پ��ه‌روه‌رد‌ه ده‌ک��رد‪ ،‬که‌سانى نزیک‬ ‫له‌ئۆجه‌الن ئه‌و‌ه ده‌گێڕنه‌و‌ه محازه‌ره‌کانى به‌بێ پچڕان‬ ‫له‌شه‌ش تا د‌ه کاتژمێردا به‌قسه‌کردن و گفتوگۆ‬ ‫ده‌گه‌یاند‌ه ئاماده‌بووان‪ ،‬له‌مه‌شدا به‌ر له‌ده‌ستگیرکردنى‬ ‫ک��ۆى م��ح��ازه‌ر‌ه و نوسینه‌کانى ل �ه‌س �ه‌دان په‌رتوکدا‬ ‫نوسراونه‌ته‌و‌ه و له‌زیندانیشدا تائێستا پتر ل‌ه (‪ )4‬هه‌زار‬ ‫الپ��ه‌ڕه‌ى ل‌ه (‪ )10‬په‌رتوکدا به‌شێوه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌ى مێژوو‪ ،‬کۆمه‌ڵناسى‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌‪ ،‬دین‪ ،‬ژینگ ‌ه‬ ‫و سه‌رمایه‌دارى و‪...‬هتد‪ ،‬نوسیوه‌‪ .‬ئیتر له‌دواى گیرانى‬ ‫ئۆجه‌الن‪ ،‬په‌که‌ک‌ه جارێکى تر به‌ستراتیژى خۆیدا‬ ‫ده‌چێته‌و‌ه و سیسته‌مێکى نوێ به‌ناوى کۆنفیدرالیزمى‬ ‫دیموکراتى راده‌گه‌یه‌نێت و سه‌دان پارت و رێکخراو و‬ ‫کۆمه‌ڵ‌ه و دام �ه‌زراوه‌ى مه‌ده‌نى به‌پێى ره‌وشى سیاسى‬ ‫ئه‌و هه‌رێم و ده‌وڵه‌تانه‌ى ک‌ه کوردیان تێدای‌ه رێکده‌خات‬ ‫و به‌پشبه‌ستن به‌تیۆر و فکرى ئۆجه‌الن دروست ده‌که‌ن‬ ‫و ب‌ه په‌که‌که‌شه‌و‌ه له‌ژێر چه‌ترى کۆما جڤاکێن‬

‫رۆڵی ئۆجەالن له‌پەروردەکردنی گەریالکانی (‪)PKK‬دا‬ ‫کوردستاندا کۆده‌کرێته‌وه‌؛ به‌گوته‌ى لێکۆڵه‌رانى ئ��اب��ووری نیی‌ه به‌ڵکو ده‌س��ه‌اڵت��ه‌‪ ،‬س�ه‌رم��ای�ه‌داری��ش‬ ‫سیاسى و فکرى له‌مێژووى نوێدا کورد یه‌که‌مجار‌ه وه‌ک به‌اڵیه‌ک بۆ مرۆڤایه‌تى ده‌بینێت‪ ،‬پێداگریش‬ ‫ده‌بێت‌ه خاوه‌نى سیسته‌مێکى خۆماڵى‪.‬‬ ‫ده‌کات ک‌ه رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست بۆ تێپه‌ڕاندنى ئه‌و‬ ‫گێژاوه‌ى تێیدای‌ه کۆنفیدرالیزمى دیموکراتى به‌چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬لێره‌شدا په‌که‌ک‌ه ده‌ستکارى نه‌خشه‌ى سیاسى‬ ‫سیسته‌مێکى خۆماڵى‬ ‫گه‌وره‌ترین دژایه‌تى کردنى په‌که‌که‌‪ ،‬له‌الیه‌ن هێز‌ه رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕه‌ست ده‌کات و رێکخستنه‌کانى له‌م‬ ‫هه‌رێمى و جیهانییه‌وه‌کانه‌و‌ه زیاتر بۆ ئه‌و‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه هه‌رێمانه‌ى وه‌ک‪ :‬تورکیا‪ ،‬ئێران‪ ،‬ئێراق‪ ،‬سوریا و لوبنان‬ ‫ک‌ه ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی‌ه به‌پشبه‌ستن به‌ئایدیۆلۆژیاى خۆى‪ ،‬و جه‌زائیردا به‌ڕێوه‌ده‌بات‪.‬‬ ‫کۆنگره‌ی گه‌ل‪ ،‬پێیوای‌ه به‌دامه‌زراندنی په‌که‌ک ‌ه‬ ‫خۆى وه‌ک ئه‌ڵته‌رناتیفى سیسته‌مى سه‌رمایه‌دارى‬ ‫ده‌بینێت ته‌نانه‌ت شۆڕشه‌که‌شیان به‌شۆرشى مرۆڤایه‌تى چاره‌نووسی کوردان گۆڕا و له‌سه‌ر هه‌موو رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناو ده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌م جواڵنه‌و‌ه کوردیی‌ه هه‌ر ته‌نها له‌شێوازێکى ناوه‌ڕاست کاریگه‌ری هه‌بوو‪ .‬په‌که‌که‌ییه‌کان ئاماژ‌ه‬ ‫ته‌نگى نه‌ته‌وه‌ییدا گیرى نه‌خوارد‪ ،‬به‌ڵکو هه‌ر له‌سه‌ره‌تاى بۆ ئ�ه‌وه‌ش ده‌ک�ه‌ن ک‌ه په‌که‌ک‌ه شۆڕشی‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫دامه‌زراندنییه‌و‌ه نه‌ته‌وه‌ى‪ :‬تورک و چه‌رکه‌س و الس‪ ،‬دیموکراتى‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی و کلتوری ده‌ست پێکرد و‬ ‫به‌شدارى دامه‌زراندنى ده‌که‌ن و ئێستاشى له‌گه‌ڵدا بێت شۆڕشی ژنیشی پێشخست‪.‬‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ى گ���ه‌ل ئ����ه‌وه‌ش ده‌ڵ���ێ���ن‪ :‬ک���ات کاتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانى تورک‪ ،‬ئه‌رمه‌ن‪ ،‬عه‌ره‌ب‪ ،‬ئه‌ڵمانى و ئه‌فغانى‬ ‫و پاکستانى و یۆنانى و‪...‬هتد خۆیان تێدا بینیوه‌ته‌و‌ه و چاره‌سه‌رکردنی سیاسیانه‌ی کێشه‌ی کورده‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌م پارت‌ه (‪)27‬ى ئ�ه‌م مانگ‌ه (‪)32‬م��ی��ن ساڵى‬ ‫په‌روه‌رد‌ه کراون‪ ،‬عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن‪ ،‬له‌مه‌دا به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫زانستى قوڵ و ره‌ها ره‌خن‌ه له‌بنه‌ماکانى سیسته‌مى دامه‌زراندنى خۆى تێپه‌ڕاند‪.‬‬ ‫سه‌رمایه‌دارى ده‌گرێت و ده‌یسه‌لمێنێت ک‌ه سه‌رمایه‌دارى‬

‫تورکیا له‌کوردستانه‌و ‌ه ده‌یه‌وێت هه‌یمه‌نه‌ى خۆى له‌عێراقدا به‌هێز بکات‬ ‫[ وه‌رگێڕانى‪ /‬بارام سوبحى ]‬ ‫تورکیا وه‌به‌رهێنانى له‌عێراقدا زیاتر ده‌کات و هه‌وڵى‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ى هه‌یمه‌ن‌ه و به‌هێزبونى پێگه‌ى وه‌ک هێزێکى‬ ‫سیاسى هه‌رێمى ‌و سه‌رچاوه‌یه‌کى وز‌ه له‌شوێنێکى‬ ‫باشدا‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌کى دوره‌و‌ه هه‌وڵى بۆده‌دات‪.‬‬ ‫سااڵنێک‌ه دیبلۆماسیه‌تى تورکیا جه‌خت له‌ئه‌وروپا‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا بایه‌خپێدانه‌کانى بۆ رۆژهه‌اڵتى‬ ‫ن��اوه‌ڕاس��ت گ��ۆڕی��و‌ه‌و رۆڵ���ى گ �ه‌ش �ه‌ک��ردوى خۆى‬ ‫وه‌ک یاریزانێکى کاریگه‌ر و میانگیر ده‌بینێت‬ ‫زیاتر له‌نمونه‌کانى خ��ۆى وه‌ک سعودی‌ه و ئێران‪.‬‬ ‫دیبلۆماتکاران و سیاسه‌تمه‌داران وتیان‪ :‬ئه‌نقه‌ر‌ه‬ ‫کێبڕکێ ده‌ک���ات ل �ه‌س �ه‌ر رێککه‌وتننامه‌کانى‬ ‫ژێرخان‌و گرێبه‌ستى وزه‌‪ ،‬ئێستاش بۆت‌ه یاریزانێکى‬ ‫کاریگه‌ر له‌سه‌ر گۆڕه‌پانى سیاسى‌و هه‌وڵه‌کانى‬ ‫خۆى چڕکردۆته‌و‌ه بۆ پێکهێنانى حکومه‌تێک ک ‌ه‬ ‫که‌مینه‌ى سونن‌ه دورنه‌خاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌یڤید بێنده‌ر‪ ،‬ت��وێ��ژه‌رى رۆژه �ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاست‬ ‫له‌گروپى یۆراسیا له‌واشنتۆن‪ ،‬وتى «پێویست نیی ‌ه‬ ‫ئه‌م‌ه له‌سه‌ر حیسابى په‌یوه‌ندى تورکیا بێت له‌گه‌ڵ‬

‫ئه‌وروپا‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕاستى ئه‌م‌ه ده‌ستپێشخه‌رییه‌کى نوێی ‌ه‬ ‫‌و به‌ئاماژه‌یه‌ک بۆ گۆڕانى راسته‌قین‌ه له‌سیاسه‌تى‬ ‫تورکیادا ئه‌ژمار ده‌کرێت»‪.‬‬ ‫تورکیا ک‌ه ناوه‌ندى ئیمپراتۆرییه‌تى عوسمانى بووه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا له‌هه‌وڵى گه‌ڕانه‌وه‌ى پێگه‌ى خۆیدایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێوازێکى هاوچه‌رخانه‌‪ .‬ده‌وڵه‌ت‌ه عه‌ره‌بییه‌کانیش‬ ‫به‌تواناى تورکیا سه‌رسامن ک‌ه ئه‌ندامى په‌یمانى‬ ‫ناتۆ و هاوپه‌یمانى ئه‌مریکای‌ه‌و له‌هه‌وڵى بنیادنانى‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کى به‌هێزیشدای‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ى ک ‌ه‬ ‫هه‌ندێکیان له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتر له‌ناکۆکیدان‪ ،‬له‌نمونه‌ى‬ ‫ئێران‌و ئیسرائیل‪.‬‬ ‫رۆڵى چاالکى تورکیا له‌هه‌ندێک ناوچه‌ى عێراق‬ ‫زۆر به‌ڕوونى دیاره‌‪ ،‬چونک‌ه کۆمپانیا تورکییه‌کان‬ ‫له‌گه‌وره‌ترین وه‌به‌رهێنه‌رانى بوارى هوتێل‌و نیشته‌جێبون‬ ‫‌و که‌رتى پیشه‌سازى‌و وزه‌ن ک‌ه له‌هه‌رێمى کوردستانى‬ ‫شێو‌ه سه‌ربه‌خۆ له‌باکورى عێراق‪ .‬هه‌روه‌ها له‌هه‌وڵى‬ ‫زیادکردنى بوونى خۆیدای‌ه له‌باشورى عێراقیش‪.‬‬ ‫مانگى رابردوو نورى مالیکى سه‌رۆک وه‌زیرانى‬ ‫ع��ێ��راق س���ه‌ردان���ى ت��ورک��ی��اى ک���رد ک �‌ه یه‌کێک ‌ه‬

‫له‌گه‌وره‌ترین هاوبه‌ش‌ه بازرگانیه‌کانى عێراق‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌میانى گه‌شتێکیدا بوو بۆ کۆکردنه‌وه‌ى پشتیوانى‬ ‫نێوده‌وڵه‌تى بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکایه‌تى‬ ‫حکومه‌ت‪ ،‬بۆ ج��ارى دووه‌م‪ .‬تائێستاش عێراق بۆ‬ ‫ماوه‌ى زیاتر له‌حه‌وت مانگ‌ه به‌بێ حکومه‌ته‌‪ ،‬له‌دواى‬ ‫ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنه‌کان ک‌ه سونن‌ه و شیع‌ه و کورد‬ ‫رکابه‌رى له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫سه‌ردانه‌که‌ى مالیکى بۆ تورکیا رۆژێک دواى‬ ‫ئه‌وه‌هات ک‌ه کۆمپانیایه‌کى نه‌وتى تورکى (تباو)‪،‬‬ ‫گرێبه‌ستى گه‌شه‌پێدانى دوو کێڵگه‌ى غازى له‌عێراق‬ ‫ب��رده‌وه‌‪ .‬چ��اودێ��ران ده‌ڵێن‪ :‬ئ �ه‌وه‌ش هێمایه‌ک‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ئاره‌زووه‌کانى تورکیا بۆ ئه‌وه‌ى ببێت‌ه پردێکى وزه‌‪،‬‬ ‫له‌نێوان ئه‌وروپا و رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا‪.‬‬ ‫عێراق چاره‌کێک هه‌نارده‌ى نه‌وتى خۆى له‌ڕێگه‌ى‬ ‫هێڵى (که‌رکوک ـ جیهان) هه‌نارد‌ه ده‌ک��ات ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر که‌نار‌ه ئاو‌ه درێژه‌کانى تورکیا له‌سه‌ر ده‌ریاى‬ ‫ناوه‌ڕاست کۆتایى دێت‪ .‬عێراق له‌هه‌وڵى راکێشانى‬ ‫هێڵێکى نوێدای‌ه‌و ده‌ڵێت له‌و ڕێگه‌یه‌و‌ه ده‌توانن پانز‌ه‬ ‫ملیار مه‌ترى چوارگۆش‌ه غاز له‌ڕێگه‌ى تورکیاو‌ه‬

‫بده‌ن‌ه ئه‌وروپا‪ ،‬له‌ڕێگه‌ى هێڵى (نابۆکۆ) ک‌ه بڕیار‌ه‬ ‫دروس��ت بکرێت ‌و تێچونه‌که‌ى به‌یانز‌ه ملیار دۆالر‬ ‫خه‌مڵێنراوه‌‪.‬‬ ‫ساموێل کیزۆک‪ ،‬توێژه‌رى پسپۆڕ له‌کاروبارى‬ ‫رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت ل���ه‌دام���ه‌زراوه‌ى (‪) AHS‬‬ ‫ئێنرجى‪ ،‬وتى «تورکیا تێده‌کۆشێت بۆ ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر‬ ‫خاکه‌که‌یه‌و‌ه غازى عێراق ره‌وان�ه‌ى ئه‌وروپا بکرێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ى تائێستاش ده‌ستکه‌وتنى غازى تورکمانستان‬ ‫‌و ئێران ئه‌سته‌مه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌حاڵیش نه‌بێت‪ .‬له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫له‌کاتى ئێستادا‪ ،‬عێراق یه‌کێک‌ه له‌ئه‌گه‌ره‌کان ک ‌ه‬ ‫ره‌نگ‌ه له‌ده‌یه‌ى داهاتوودا بێته‌دى»‪.‬‬ ‫ره‌عد ق��ادرى‪ ،‬ل‌ه (‪ )BFC‬ئێنرجى راوێژکارى‪،‬‬ ‫وتى «تورکه‌کان به‌ڕێگاى جیاواز له‌گه‌ڵ عێراق‬ ‫نزیکده‌بنه‌وه‌‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ى ئ �ه‌و رێگایه‌ى ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌تاى نه‌وه‌ده‌کاندا له‌ئاسیاى ناوه‌ند نزیکبوونه‌و‌ه‌و‬ ‫بوون‌ه خاوه‌نى به‌رژه‌وه‌ندى بازرگانى گرنگ له‌وێ»‪.‬‬ ‫ب�ه‌ر له‌شه‌ڕى ک�ه‌ن��داوى ساڵى (‪ ،)1991‬عێراق‬ ‫له‌پاش ئه‌ڵمانیا‪ ،‬دووه‌م گه‌وره‌ترین هاوبه‌شى بازرگانى‬ ‫تورکیا بوو‪ .‬هه‌ردوو ده‌وڵه‌ت چاوه‌ڕوان ده‌که‌ن قه‌باره‌ى‬

‫بازرگانی نێوانیان گه‌ش‌ه بکات‌و بگات‌ه بیست ملیار‬ ‫دۆالر له‌چوار ساڵى داه��ات��وودا‪ ،‬له‌کاتێکدا ساڵى‬ ‫رابردوو گه‌یشت‌ه شه‌ش ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫له‌کۆى (‪ )1170‬کۆمپانیا ک‌ه له‌باکورى عێراق‬ ‫کارده‌که‌ن ک‌ه کورده‌کان زۆرینه‌ن تیایدا‪)640( ،‬‬ ‫کۆمپانیاى تورکیا‪ ،‬وات‌ه نزیکه‌ى ل‌ه (‪ )%55‬کۆمپانیا‬ ‫بیانییه‌کان پێکده‌هێنن‪.‬‬ ‫ج���اال ره‌ی���ان���ى‪ ،‬ت���وێ���ژه‌رى پ��س��پ��ۆڕ ل �ه‌ک��اروب��ارى‬ ‫رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت ل���ه‌دام���ه‌زراوه‌ى (‪)AHS‬‬ ‫گلۆبال ئینسایت‪ ،‬وتى «له‌کاتێکدا به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه‬ ‫بازرگانیه‌کان هێشتاک‌ه بنه‌ڕه‌تین‪ ،‬ب�ه‌اڵم پێویست ‌ه‬ ‫بڕوانین‌ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى تورکیا وه‌ک ئامرازێکى‬ ‫ستراتیژى سیاسى‪ ،‬بۆ مسۆگه‌رکردنى پله‌یه‌ک‬ ‫له‌ئاڵوگۆڕى پشت پ��ێ به‌ستراو ل�ه‌س�ه‌ر ناوچه‌ى‬ ‫کوردستان‌و عێراق به‌شێوه‌یه‌کى فراوان‪ .‬له‌کۆتایشدا‬ ‫زیادبوونى وه‌به‌رهێنانى تورکیا له‌عێراق‪ ،‬تواناى تورکیا‬ ‫بۆ کاریگه‌رى دانان له‌سه‌ر ره‌وتى رووداو‌ه سیاسیه‌کانى‬ ‫عێراق زیاتر ده‌کات»‪.‬‬ ‫ل ‌ه رۆیته‌رزه‌وه‌‬

‫هـــــه‌واڵی کوردستانی‬ ‫وتى «به‌رێز ئۆج ئاالن» زیندانى کرا‬

‫ش��اره‌داران��ی ک��ورد‪ ،‬له‌ باکوری کوردستان‬ ‫ک �ه‌ ل �ه‌الی �ه‌ن گ �ه‌ل��ى ک����ورده‌وه‌ ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��ردراون‪،‬‬ ‫ب��ه‌ش��ێ��وه‌ی��ه‌ک��ی س��ی��س��ت��م��ات��ی��ک ڕوب�������ه‌ڕووی‬ ‫گ��وش��اره‌ک��ان��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیا ده‌ب��ن �ه‌وه‌‪ .‬له‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌دا نه‌جده‌ت ئاتاالى‪ ،‬شاره‌داری شارى‬ ‫باتمانى باکورى کوردستان به‌ هۆی ئه‌وه‌ى ک ‌ه‬ ‫وتبووی «به‌رێز ئۆجه‌الن››‪ ،‬دوو ساڵ و شه‌ش‬ ‫مانگ زیندانی به‌سه‌ردا سه‌پێندرا‌‪.‬‬ ‫دانیشتنی دۆزی نه‌جده‌ت ئاتاالی‪ ،‬شاره‌داری‬ ‫باتمان که‌ له‌ ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی له‌ناوبردنی‬ ‫سیاسیدا ده‌س��ت��ب�ه‌س�ه‌ر ک��راب��وو‪ ،‬ل�ه‌ چواره‌مین‬ ‫دادگای سزای گرانی شاری ئامه‌دى باکورى‬ ‫کوردستان به‌رێوه‌چوو‪ .‬دادگ��ا به‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ نه‌جده‌ت ئاتاالی‪ ،‬وته‌ی «به‌رێز ئۆجه‌الن»‬ ‫ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ای �ه‌وه‌‪ ،‬دادگ����اش پ��ێ��وای �ه‌ ک �ه‌ ئه‌م ‌ه‬ ‫بانگه‌شه‌ی رێکخستنییه‌ و له‌ئه‌نجامدا سزای‬ ‫دوو ساڵ و نیو زیندانی به‌سه‌ردا سه‌پێندراوه‌‪.‬‬

‫له‌سه‌قز‪ ،‬رێگ ‌ه به‌زمانی کوردى نادرێت ‬

‫له‌کاتێکدا له‌م رۆژانه‌دا باسی زمانی دایک‬ ‫گه‌رم‌ه و که‌مپینێکی به‌رفراوان ڕێکخراو‌ه بۆ‬ ‫پشتگیریکردن ل‌ه پ�ه‌روه‌رد‌ه ب‌ه زمانی دایک ل ‌ه‬ ‫باکور و رۆژهه‌اڵتی کوردستان‪ ،‬که‌چى به‌رپرسى‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ى سه‌قز بڕیارى قه‌ده‌غه‌کردنى زمانى‬ ‫کوردى ده‌دات‪.‬‬ ‫(م��وزه‌ف�ه‌ر رۆسته‌می) به‌رپرسى پ���ه‌روه‌رد‌ه و‬ ‫بارهێنانی شارستانی شارى سه‌قز ل‌ه نامه‌یه‌کی‬ ‫تایبه‌تدا بۆ هه‌موو قوتابخانه‌کانی ئه‌و شاره‌‪،‬‬ ‫فه‌رمانی داو‌ه ده‌بێ قوتابیه‌کان ته‌نیا ب‌ه زمانی‬ ‫فارسی قس‌ه بکه‌ن و مافی قسه‌کردنیان ب ‌ه‬ ‫زمانی کوردی نییه‌‪ ،‬ئه‌و به‌رپرس‌ه زمانى کوردى‬ ‫وه‌ک زمانى میللى نه‌ک خوێندن باسکردووه‌‪.‬‬ ‫بڕیاره‌که‌ى ئ�ه‌و به‌رپرسه‌ى پ����ه‌روه‌رده‌ى سه‌قز‬ ‫بووه‌ت‌ه هۆکاری نیشاندانی ناڕه‌زایه‌تی به‌رفراوانی‬ ‫مامۆستایان و قوتابیانی شاری سه‌قز و وه‌ک‬ ‫له‌ناوبردنى ناسنام‌ه له‌و بڕیار‌ه ده‌ڕوانن‪.‬‬

‫هێزه‌کانی ئێران دوو کوردیان کوشت ‬

‫ل‌ه (کانیی‌ه ره‌شی) سه‌ر ب‌ه هه‌رێمی (کێله‌شین)‬ ‫هه‌ڵکه‌وتوو ل‌ه نزیک ش��ارى شنۆ‪ ،‬ل‌ه ئاکامی‬ ‫ته‌قه‌کردنی سه‌ربازانی ئێرانیدا دوو گوندنشین‬ ‫گیانیان ل �ه‌ده‌س��ت��دا و گوندنشینێکی دیکه‌ش‬ ‫برینداربوو‪.‬‬ ‫ب‌ه گ��وێ��ره‌ى ئ�ه‌و زانیاریانه‌ی ک‌ه ب‌ه ده‌ستمان‬ ‫گه‌یشتووه‌‪ ،‬کاتێک ئه‌و گوندنشینان‌ه ویستوویان ‌ه‬ ‫تێپه‌ڕی باشوری کوردستان ببن‪ ،‬هێزه‌کانی ئێران‬ ‫هێرشیان ک��ردووه‌ت �‌ه س �ه‌ری��ان و ل�‌ه ئاکامی ئه‌و‬ ‫هێرشه‌دا‪ ،‬دوو گوندنشین ب‌ه ناوه‌کانی (لوقمان‬ ‫تاهیر و ن��ادر میرانی) گیانیان ل‌ه ده‌س��ت��داو‌ه و‬ ‫گوندنشینێک ب‌ه ناوی (موسا ته‌ها پوور) بریندار‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها زانراو‌ه گوندنشینان بۆ ئه‌وه‌ی جه‌نازه‌ی‬ ‫ئ �ه‌و دوو که‌س‌ه وه‌رب��گ��رن �ه‌وه‌‪ ،‬رووی���ان ل‌ه شوێنی‬ ‫رووداوه‌ک��‌ه ک��ردوو‌ه و نیگه‌رانیشن ل�ه‌وه‌ى ده‌وڵه‌تى‬ ‫ئێران به‌وشێوه‌ی‌ه هه‌ڵسوکه‌ت له‌گه‌ڵ کاسبکاران‬ ‫ده‌کات‪.‬‬

‫ئه‌وروپا داوا ده‌کات خزری و جه‌اللیان له‌سێدار‌ه نه‌درێن‬

‫به‌رپرسانی په‌رله‌مانی ئه‌وروپا داوا ل‌ه کۆماری‬ ‫ئیسالمى ئێران ده‌که‌ن حوکمی له‌سێداره‌دانی دوو‬ ‫چاالکی ک��ورد و شه‌هال جاهید رابگرێ‪ .‬به‌پێى‬ ‫هه‌واڵێکى (‪ )24‬کاتژمێر‪ ،‬باربارا لێخبیله‌ر‪ ،‬سه‌رۆکی‬ ‫کورسی نوێنه‌رایه‌تی ئێران ل‌ه په‌رله‌مانی ئه‌وروپا‬ ‫و ک��ورت لیخنه‌ر جێگری کورسی نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫ئێران‪ ،‬داوا ل‌ه ئێران ده‌که‌ن ل‌ه سێداره‌دان رابگرن و‬ ‫هه‌لومه‌رجێک بۆ دادگایی یاسایی و دادپه‌روه‌رانه‌‬ ‫بره‌خسێنێ‪.‬‬ ‫ناوبراوان وتیان « هه‌واڵ و راپۆرت‌ه فه‌رمییه‌کان‬ ‫دو چاالکی سیاسی کورد ب‌ه ناوه‌کانی حسێن خزری‬ ‫و زه‌ینه‌ب جه‌اللیان‪ ،‬سزای ل‌ه سێداره‌دانیان به‌سه‌ر‬ ‫داسه‌پاو‌ه و مه‌ترسی جێبه‌جێکردنی حوکمه‌ک‌ه ل ‌ه‬ ‫ئارادایه‌»‪ .‬ب‌ه گوێره‌ی راپۆرته‌کان ره‌وتی دادگایی‬ ‫ئه‌وان دادپه‌روه‌ران‌ه و یاسایی نه‌بو‌ه و ل‌ه ژێر ئازار و‬ ‫ئه‌شکه‌نجه‌دا بوون‪ .‬داواش ده‌که‌ن ئه‌و سزایان‌ه رابگرن‪.‬‬

‫‪ AKP‬هێزه‌کان هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنێت‬

‫س���ه‌ب���اح���ه‌ت ت���ون���ج���ه‌ل‪ ،‬پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ت���اری‬ ‫ئه‌سته‌نبۆڵی ‪)27( ،BDP‬ى ئ��ه‌م مانگ ‌ه‬ ‫له‌کۆبونه‌وه‌ یه‌کدا ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫کێشه‌ی ک��ورد گه‌وره‌ترین کێشه‌ی تورکیای ‌ه‬ ‫و وتی‪« :‬هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌ستی پێکرد‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌م قۆناغه‌دا چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد‬ ‫ناهێڵینه‌وه‌ بۆ دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان‪AKP ،‬‬ ‫ده‌ی���ه‌وێ چ��اره‌س��ه‌ری کێشه‌که‌ بخاته‌ دوای‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کانه‌وه‌‪ .‬به‌مشێوه‌یه‌ش هه‌موو ئه‌و‬ ‫هێزانه‌ که‌ داواکاری چاره‌سه‌رکردنی بنه‌ڕه‌تی‬ ‫کێشه‌ی ک��ورد و یاسایی بنچینه‌یی نوێن‪،‬‬ ‫هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنێت»‪ .‬تونجه‌ل ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ�ه‌و‌ه‬ ‫کرد که‌ ‪ AKP‬هیچ کار و خه‌باتێک بۆ‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی ری��ش�ه‌ی��ی کێشه‌ی ک���ورد و‬ ‫دانانى یاسای بنه‌ڕه‌تی نوێ ناکات و هێشتا‬ ‫درێژه‌ به‌ سیاسه‌تی نکۆڵی کردن ده‌دات‪ .‬ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ش له‌ دۆزی ‪KCK‬دا دیار بوو‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی چه‌مچه‌ماڵ‪:‬‬

‫دیدار‬

‫دادوه‌رانى ئه‌م شار ‌ه له‌م کاره‌دا که‌مته‌رخه‌می ده‌که‌ن‬ ‫[ دیداری‪ /‬عه‌دنان عەلی ]‬ ‫عه‌مید دارا عه‌بدواڵ‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫پۆلیسى شارى چه‌مچه‌ماڵ‌‪ ،‬له‌م دیداره‌ی‬ ‫(چه‌تر)دا باس له‌ناهه‌مواریى بارۆدۆخى‬ ‫ئه‌منیى شاره‌که‌ ده‌کات‌و هاوکات گله‌یش‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیس ‌و ئاسایشى‬ ‫شاره‌کانى هه‌ولێر و که‌رکوک ده‌کات ک ‌ه‬ ‫هاوکاییان ناکه‌ن له‌ده‌ستگیرکردنى ئه‌و‬ ‫تاوانبارانه‌ى له‌شارى چه‌مچه‌ماڵ تاوان‬ ‫ێ خۆیان حه‌شار ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌که‌ن‌و له‌و ‌‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئ �ه‌و رووداوان����ه‌ى له‌شارى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵدا روو ده‌ده‌ن‪ ،‬ب��ه‌زۆری‬ ‫هۆکاره‌که‌ى چییه‌؟‬

‫ زۆرێک له‌کێشه‌کان به‌هۆى نزمی ‌و الوازیى‬‫ئاستى رۆشنبیرى خه‌ڵکییه‌وه‌ روو ده‌ده‌ن‪ ،‬جارى وا‬ ‫هه‌بوو‌ه دوو که‌س شه‌ڕیان کردووه‌‪ ،‬پاش ده‌ستگیر‬ ‫کردنیان ‌و لێکۆڵینه‌و‌ه له‌گه‌ڵیاندا ده‌رک �ه‌وت��وو‌ه‬ ‫کێشه‌که‌یان ته‌نها له‌سه‌ر ئه‌و‌ه بووه‌ به‌چاوێکى مۆنه‌و‌ه‬ ‫ته‌ماشاى یه‌کترییان کردوو‌ه و مۆڕه‌یان له‌یه‌کترى‬ ‫ک�����ردووه‌‪ .‬ئ �ه‌م �ه‌ش ئ���ه‌و‌ه ده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��ێ��ت هه‌ندێک‬ ‫له‌خه‌ڵکى ئه‌م شاره‌ لێبوردنیان به‌رامبه‌ر به‌یه‌کترى‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌م نمونه‌یه‌ چه‌ندین جار‬ ‫دووب��ار‌ه ب��ووه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێک‬ ‫له‌کێشه‌کانى تر ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ب��ۆ کێشه‌ى‬

‫ع �ه‌ش��ای �ه‌رى ‌و دوژم���ن���دارى‪ ،‬ئ �ه‌م کێشان ‌ه درێ��ژ‌ه‬ ‫ده‌کێشێت‪ ،‬له‌هه‌مووى خراپتر ئه‌وه‌یه‌ کاتێک دوو‬ ‫که‌س کێشه‌یه‌کیان هه‌یه‌‪ ،‬بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و‬ ‫کێشه‌یه‌ په‌نا نابه‌نه‌ به‌ر یاسا‪ ،‬به‌ڵکو هه‌و ‌ڵ ده‌ده‌ن‬ ‫به‌شه‌ڕ و ته‌قه‌کردن چاره‌سه‌رى کێشه‌که‌یان بکه‌ن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬تاوانباران کێن؟‬

‫ ت���اوان زۆره‌‪ ،‬ئ �ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌ى ت���اوان ‌و ک��ارى‬‫ئاژاوه‌گێڕیى ‌و گێره‌شێوێنی ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬کۆمه‌ڵێک‬ ‫گه‌نجى ده‌ستبه‌تا ‌ڵ‌و که‌سانى مل هوڕ‌و سه‌رشێتن‪،‬‬ ‫بۆ نموونه‌ جارێک لێپێچینه‌وه‌م له‌گه‌ ‌ڵ بکوژێکدا‬ ‫کرد‌و پێموت بۆچى ئه‌و پیاوه‌ت کوشت‪ ،‬وتى خوا‬ ‫شێتى کردووم‪ ،‬به‌گشتى کۆمه‌ڵێک که‌سى نه‌فام‌و‬ ‫تێنه‌گه‌یشتوون ‌و حه‌ز به‌سه‌رکێشى ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫مرۆڤى تێگه‌یشتوو بۆ دۆزینه‌وه‌ى رێگاچاره‌‪ ،‬په‌نا‬ ‫ده‌باته‌ به‌ر یاسا‪ ،‬نه‌ک کوشتن‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬خه‌ڵکی گله‌یى ل��ه‌دادگ��اى‬ ‫چه‌مچه‌ما ‌ڵ ده‌کات ک ‌ه رۆڵى نه‌ماو ‌ه ‌و‬ ‫زۆرجار تاوانبار ب ‌ه ته‌له‌فۆنێک ئازاد‬ ‫ده‌کات ک ‌ه یاسا مافیان ناپارێزێت‪ ،‬ئیتر‬ ‫چۆن خه‌ڵکى رێ‌‌و شوێنى یاسایى بگرن ‌ه‬ ‫به‌ر؟‬

‫ ئه‌وه‌ راسته‌‪ ،‬ئێم ‌ه خۆشمان وه‌ک پۆلیس ئه‌و‬‫گله‌ییه‌مان ل����ه‌دادوه‌ران ‌و دادگ���اى چه‌مچه‌ما ‌ڵ‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ج��ارى وا هه‌یه‌ تاوانبارێک ک�ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ب �ه‌رام��ب �ه‌ره‌ک �ه‌ی �ه‌و‌ه داواى ی��اس��ای��ى ل �ه‌س �ه‌ر ب �ه‌رز‬ ‫کراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌ستگیر ده‌کرێت‪ ،‬پاش ماوه‌یه‌کى که‌م‬ ‫دادوه‌ر ئازادى ده‌کات‪ ،‬زۆرجار له‌گه‌ڵ‌ دادوه‌ره‌کاندا‬ ‫قسه‌م ک��ردووه‌‌ و پشتگیریم له‌کابراى خ��اوه‌ن ماف‬ ‫کردووه‌‌و وتووم ‌ه جه‌نابى دادوه‌ر هه‌ق وایه‌ ئه‌و تاوانبار‌ه‬ ‫رووبه‌ڕووى دادگا بکرێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ک پاش هه‌فته‌یه‌ک‬ ‫ی��ان دوو هه‌فت ‌ه ئ��ازاد بکرێت‪ ،‬دوای��ى‬ ‫ئه‌و که‌سه‌ هه‌ڵده‌ستێت به‌تاوانێکیتر‪،‬‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌و‌ه خه‌ڵکی م��اف��ى خۆیه‌تى‬ ‫له‌دادوه‌ر‌و دادگا‬ ‫گله‌یى‬ ‫بکات‪،‬‬

‫زۆرجار خه‌ڵکی هاتوون گله‌ییان له‌من کردووه‌‪ ،‬پێم‬ ‫وتوون من وه‌ک پۆلیس لێپێچینه‌وه‌ ده‌ک�ه‌م‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رم نییه‌‪ ،‬به‌ڕاستى دادوه‌رانى ئه‌م شار‌ه‬ ‫له‌م کاره‌دا که‌مته‌رخه‌می ده‌که‌ن‪ ،‬تاوانبار که‌ زیانى‬ ‫بۆ خه‌ڵکی هه‌ی ‌ه ‌و خه‌ڵکی بریندار ده‌کات‪ ،‬هه‌ق‬ ‫نییه‌ دادوه‌ر ئازادى بکات‪ ،‬ئه‌وکات خاوه‌ن مافیش‬ ‫تۆڵه‌ى خۆى به‌شێوه‌یه‌کى نایاسایى ناکاته‌وه‌ و په‌نا‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌چاوپێکه‌وتنێکتدا ل ‌ه یه‌کێک‬ ‫نابات ‌ه به‌رشه‌ڕ‌و توندوتیژیى‪ .‬زۆربه‌ى ئه‌و کێشانه‌ى‬ ‫له‌رۆژنامه‌کاندا ئاماژه‌ت به‌وه‌ کردبوو‬ ‫رووبه‌ڕوومان ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و که‌سه‌ى به‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫الیه و‬ ‫ک ‌ه پارتى ‌و گۆڕان تاوانباریان ‌‌‬ ‫ئازاد ده‌کرێت‪ ،‬خاوه‌ن مافیش به‌ده‌ستى خۆى تۆڵه‌ى‬ ‫راده‌ستى یاساى ناکه‌ن؟ بۆ ئه‌و ‌ه چى‬ ‫لێده‌کاته‌و‌ه و ده‌ڵێت دادوه‌ر لێپێچینه‌وه‌ى یاسایى‬ ‫ده‌ڵێیت؟‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ نه‌کردوو‌ه و مافى منى لێ نه‌سه‌ندووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ ئه‌وه‌ به‌و شێوه‌یه‌ نه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم من گله‌ییه‌کى‬‫بۆیه‌ ک��اب��راى خ��اوه‌ن مافیش پ �ه‌الم��ارى ده‌دات ‌و زۆرم له‌ئاسایش ‌و پۆلیسى هه‌ولێر هه‌یه‌‪ ،‬تاوانبار‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کى نایاسایى لێپێچینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا ده‌کات‪ .‬ه �ه‌ی �ه‌ خ �ه‌ڵ��ک��ى چ �ه‌م��چ �ه‌م��اڵ �ه‌ پ���اش ت��اوان��ک��ردن‬ ‫ێ خۆیان حه‌شار داوه‌‪،‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئایا راست ‌ه زۆرێک له‌تاوانباران رۆیشتوون بۆ هه‌ولێر ‌و له‌و ‌‬ ‫به‌پاڵپشتى ب �ه‌رپ��رس��ان��ى ح��زب��ى ‌و داوا ل ‌ه به‌رپرسانى هه‌ولێر ده‌ک �ه‌م ئه‌و تاوانباران ‌ه‬ ‫ده‌ستگیر بکه‌ن ‌و راده‌ستى یاسایان بکه‌ن‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫که‌سایه‌تى گه‌وره‌و ‌ه تاوان ده‌که‌ن؟‬ ‫ باوه‌ڕ ناکه‌م‪ ،‬کاتێک که‌سێک تاوان ده‌کات‪ ،‬چه‌مچه‌ما ‌ڵ ‌و هه‌ولێر سه‌رب ‌ه‬‫س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ت���اوان ده‌ک���ات ‌و ب���اوه‌ڕ ن��اک �ه‌م له‌پا ‌ڵ ی���ه‌ک ح��ک��وم �ه‌ت��ن ‌و ئ���ه‌و‌ه‬ ‫که‌سایه‌تى گه‌ور‌ه و که‌سانى حزبییه‌وه‌ تاوان ئه‌نجام نیی ‌ه بڵێین هه‌ولێر س �ه‌ر ب ‌ه‬ ‫حکومه‌تێکى ت��ره‌‪ ،‬ناڵێم ئه‌و‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ت��اوان��ب��اران ت��اوان��ى گ �ه‌ور ‌ه تاوانبارانه‌ پاڵیان داوه‌ته‌ پاڵى‬ ‫ده‌ک��ه‌ن‪ ،‬هه‌ر له‌کوشتنى خه‌ڵکییه‌و ‌ه حزبه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پۆلیسى هه‌ولێر‬ ‫س ده‌بێت بزانێت تاوانباران له‌وێن‪،‬‬ ‫تا ته‌قه‌کردن به‌سه‌ر بنکه‌ى پۆلی ‌‬ ‫و ئاسایشدا‪ ،‬ئه‌وانه‌ ده‌ستى کێیان بۆ پیاوێکى عه‌ره‌ب له‌به‌غداو‌ه‬ ‫ده‌چێت بۆ هه‌ولێر‪ ،‬پۆلیسى‬ ‫له‌پشته‌وه‌یه‌؟‬ ‫ راس��ت�ه‌ ته‌قه‌ ب�ه‌س�ه‌ر بنکه‌که‌ماندا ک���راو‌ه و ه �ه‌ول��ێ��ر پ��ێ��ى ده‌زان���ێ���ت‪ ،‬بۆ‬‫به‌سه‌ر زۆر بنک ‌ه و ده‌زگاشدا ته‌ق ‌ه کراوه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌مان تاوانبارێک ت��اوان ده‌ک��ات ‌و‬ ‫ده‌ستگیر کردن‪ ،‬کۆمه‌ڵێک گه‌نجى سه‌رکێش بوون له‌چه‌مچه‌ماڵه‌وه‌ راده‌کات بۆ‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬ئاسایش‌و پۆلیسى ئه‌و‬ ‫‌و هیچى تر‪ ،‬ده‌ستى که‌سیشیان له‌پشته‌وه‌ نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێشتر پرسیاره‌که‌مت پشتڕاست شاره‌ پێى نازانێت‪ ،‬به‌ڕاستى‬ ‫ک����رده‌وه‌ ک �ه‌ دادوه‌ر به‌ته‌له‌فۆنێک ئه‌مه‌ که‌مته‌رخه‌مییه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ت��اوان��ب��اران ئ���ازاد ده‌ک����ات‪ ،‬ئه‌گه‌ر چ��اودێ��ری��ى ئ��ه‌و ت��اوان��ب��اران� ‌ه‬ ‫ده‌ستى به‌رپرسانى حزبى‌و که‌سایه‌تى ب����ک����رێ����ت ک�����ه‌ ل�����ه‌ش�����ارى‬ ‫گ �ه‌وره‌ی��ان له‌پشته‌وه‌ نه‌بێت‪ ،‬چۆن چه‌مچه‌ماڵه‌و‌ه راده‌که‌ن به‌ره‌و‬ ‫ئه‌وێ‌‪.‬‬ ‫دادوه‌ر به‌ته‌له‌فۆنێک ئازادیان ده‌کات؟‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئێو ‌ه داواتان‬ ‫ نازانم‪ ،‬نه‌مبیستوو‌ه تاوانباران ده‌ستى به‌رپرسانى‬‫حزبى‌و که‌سایه‌تى گه‌وره‌ى له‌پشته‌و‌ه بێت‪.‬‬ ‫ل ‌ه ئاسایش‌و پۆلیسى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ‌ ل �ه‌و رووه‌وه‌ زۆر ب��اش��ت��ر‌ه ل �ه‌ج��اران‪،‬‬ ‫ت��اوان��ب��اران زۆرب �ه‌ی��ان ده‌ستگیر ک���راون‪ ،‬که‌میان‬ ‫له‌چه‌مچه‌ماڵدا ماون‪ ،‬هه‌ندێکیشیان له‌که‌رکوک‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ى سنوورى چه‌مچه‌ماڵدان‪ ،‬تاوانباران خه‌ریک ‌ه‬ ‫بنه‌بڕ ده‌ک��رێ��ن‪ ،‬سوپاسى خه‌ڵکیش ده‌ک�ه‌ی��ن ک ‌ه‬ ‫هاوکاریمان ده‌که‌ن له‌دۆزینه‌وه‌ى تاوانباراندا‪.‬‬

‫عه‌مید دارا عه‌بدواڵ‬

‫[ دیداری ‪ /‬سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی ]‬ ‫سه‌یفه‌دین دامرچی سه‌رۆکی پارتی یه‌کێتی‬ ‫تورکمانی عێراق‪ ،‬له‌م دیدار ‌ه تایبه‌ته‌ی‬ ‫(چه‌تر)دا باسی باردۆخی ئه‌مڕۆی تورکمان‬ ‫ده‌کات و رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌وه‌ی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫که‌رکوکی یه‌کێتی نیشتمانی ده‌یکات رای‬ ‫سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد نییه‌‪.‬‬

‫‪ -‬تاوانباران که‌م بوونه‌ته‌وه‌ و ئێستا بارودۆخى‬

‫هه‌ولێر کردوو ‌ه که‌ ئه‌و‬ ‫تاوانبارانه‌ ده‌ستگیر‬ ‫بکه‌ن؟‬

‫ێ به‌ (مزه‌که‌ره‌ى قه‌بز) ناویانمان بۆ ناردوون‪.‬‬ ‫ به‌ڵ ‌‬‫چه‌تر‪ :‬وه‌اڵمیان چى بووه‌؟‬

‫‪ -‬ده‌ڵێن له‌سنوورى ئێمه‌دا نین‪.‬‬

‫سه‌رۆکی پارتی یه‌کێتی تورکمانی عێراق‪:‬‬

‫ئه‌و بودجه‌یه‌ی پارتی و یه‌کێتی ده‌یده‌ن ‌ه‬

‫چه‌تر‪ :‬بوونی چه‌ندین تێڕوانینی جیاواز‬ ‫له‌نێو حزب ‌ه تورکمانیه‌کان چۆن ده‌بینیت؟‬

‫ ئه‌گه‌ر سه‌یری بارودۆخی ئه‌مڕۆی تورکمان‬‫بکرێت‪ ،‬هه‌ندێ الیه‌ن و حزبی تورکمانی له‌رێگای‬ ‫مه‌زهه‌بی شیعه‌گه‌رییه‌و‌ه تورکمان به‌کار ده‌هێنت‪،‬‬ ‫وه‌ک ئه‌و گروپانه‌ی که‌سه‌ر به‌الیه‌نی مالیکی‬ ‫و سه‌درین ک‌ه سه‌ر به‌ئێرانن‪ ،‬له‌الیه‌کی تر ئه‌گه‌ر‬ ‫س �ه‌ی��ری ب���ه‌ره‌ی تورکمانیش بکرێت ئه‌وانیش‬ ‫گرێدراوی واڵتی تورکیان‪ ،‬الیه‌نی سێیه‌م ک‌ه پێمان‬ ‫ده‌وترێت حزب‌ه کوردستانییه‌کان ک‌ه له‌الیه‌ن پارتی‬ ‫و یه‌کێتی هاوکاری مادی و مه‌عنه‌وی ده‌کرێن‪،‬‬ ‫ئه‌م پارچه‌بوون‌ه هیچ کاتێت له‌خزمه‌ت کێشه‌ی‬ ‫تورکماندا نییه‌‪.‬‬

‫ئێم ‌ه ناگاته‌ موچه‌ی دوو پۆلیس‬

‫شه‌رم له‌بونی‬ ‫خۆمان ده‌که‌ین‬

‫چه‌تر‪ :‬ده‌وترێت ئه‌وانه‌ى له‌شارى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵدا تاوان ده‌که‌ن‪ ،‬زۆربه‌یان‬ ‫له‌که‌رکوکه‌و ‌ه دێن‪ ،‬ئایا راسته‌؟‬

‫ تاوانباران هه‌موویان خه‌ڵکى شارى چه‌مچه‌ماڵن‪،‬‬‫تائێستا تاوانبارێکمان ده‌ستگیر نه‌کردوو‌ه خه‌ڵکى‬ ‫که‌رکوک ‌و ناوچه‌کانى تر بێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێک‬ ‫له‌خه‌ڵکى چ�ه‌م��چ�ه‌م��ا ‌ڵ نفوسیان ک�ه‌رک��وک� ‌ه ‌و‬ ‫له‌چه‌مچه‌ما ‌ڵ ‌و که‌رکوکیش ماڵیان ه�ه‌ی� ‌ه ‌و‬ ‫ێ له‌مان ‌ه له‌چه‌مچه‌ما ‌ڵ تاوان‬ ‫ژیان ده‌که‌ن‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫ده‌که‌ن‌و راده‌که‌ن بۆ که‌رکوک‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچى رووداو له‌شارى چه‌مچه‌ماڵدا رووده‌دات‪،‬‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ده‌س��ت��ى خ�ه‌ڵ��ک��ى ئ���ه‌م ش����اره‌ رووده‌دات‪،‬‬ ‫تاوانباران له‌چه‌مچه‌ماڵدا تاوان ده‌که‌ن ‌و راده‌که‌ن‬ ‫ب��ۆ ک���ه‌رک���وک ب��ۆ ژێ���ر ده‌س���ه‌اڵت���ى حکومه‌تى‬ ‫عێراقى‪ ،‬بۆی ‌ه ناتوانین ده‌ستگیریان بکه‌ین‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتمان له‌که‌رکوکدا نییه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆ داوا له‌الیه‌ن ‌ه‬ ‫که‌رکوک‬ ‫به‌رپرسه‌کانى‬ ‫ناکه‌ن له‌ده‌ستگیرکردنى‬ ‫ئ�����ه‌و ت���اوان���ب���اران��� ‌ه‬ ‫هاوکاریتان بکه‌ن؟‬

‫ دادوه‌ران‌و دادگ��������اى‬‫که‌رکوک یارمه‌تی ئێم ‌ه ناده‌ن‌و‬ ‫ێ‬ ‫داواک���اری���ی���ه‌ک���ان���م���ان جێبه‌ج ‌‬ ‫ناکه‌ن‪ ،‬فه‌رمانى ده‌ستگیرکردن‬ ‫ب��ۆ ئ���ه‌و ت��اوان��ب��اران � ‌ه ده‌رن��اک��ه‌ن‬ ‫ک��� ‌ه خ �ه‌ڵ��ک��ى چ �ه‌م��چ �ه‌م��اڵ��ن‌و‬ ‫له‌که‌رکوک خۆیان حه‌شارداوه‌‪،‬‬ ‫چ���ون���ک��� ‌ه ک�����ه‌رک�����وک س���ه‌ر‬ ‫به‌حکومه‌تى عێراقییه‌ و له‌هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ج��ی��ای �ه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم خۆ‬ ‫هه‌رێمى کوردستانیش به‌شێک ‌ه‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێت تاوانبارانى‬ ‫راک�����ردوو ک � ‌ه ل �ه‌ک �ه‌رک��وک��دان‪،‬‬ ‫دادگ����اى ک��ه‌رک��وک ف�ه‌رم��ان��ى‬ ‫ده‌ستگیرکردنیان ب��ۆ ده‌رب��ک��ات‬ ‫‌و راده‌ستى ئێمه‌یان بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م کار‌ه ناکه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫م��ن توانیوم ‌ه ل�ه‌ڕێ��گ�ه‌ى پ �ه‌ی��وه‌ن��دى شه‌خسییه‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایش ‌و پۆلیسى که‌رکوکدا‬ ‫چه‌ند تاوانبارێک ده‌ستگیر به‌که‌ین‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌م‬ ‫هاوکارییه‌ش زۆر ده‌گمه‌ن بووه‌‪.‬‬ ‫چه‌شتووه‌‪ ،‬پارتی و یه‌کێتی بۆ چه‌ند که‌سێک‬ ‫وه‌ک (سه‌نعان قه‌ساب و ئه‌حمه‌د تۆران) مه‌له‌فی‬ ‫تورکمانیان دروس��ت ک���ردوه‌‪ ،‬ب��رای��ان ئێو‌ه بۆ واز‬ ‫له‌تورکمان ناهێنن‪ ،‬باتورکمان خۆی به‌رپرسیاری‬ ‫خۆی بێت‪ ،‬ئێم‌ه له‌ده‌ست سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی تورکیا‬ ‫هێشتا رزگ��ارم��ان ن�ه‌ب��وو‌ه و گ��رێ��دراوی ئه‌وانین‪،‬‬ ‫له‌سیاسه‌تی ن��اوه‌وه‌ش وابیر ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬ئایا ده‌بێت‬ ‫تورکمان ئ�ه‌وه‌ن��د‌ه گه‌مژ‌ه بێت ئێو‌ه مه‌له‌فی بۆ‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬نه‌توانێت کاروباری خۆی به‌ڕێوه‌به‌رێت‪،‬‬ ‫سه‌رکردایه‌تی کورد بیر کردنه‌وه‌یان وا نیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌که‌رکوک تێڕوانینی جیاوازی وا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌یری مه‌له‌فی تورکمانی بکه‌یت‪ ،‬وات‌ه به‌مانای‬ ‫توانده‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ی تورکمان دێت‪ ،‬له‌الیه‌کی تر‬ ‫ب���ه‌ره‌ی تورکمانیش (ت��ورک��م��ان ئیللی) خاکی‬ ‫تورکمانیان هێناوه‌ت‌ه ک��ای�ه‌وه‌‪ ،‬رێ��زم بۆ هه‌موو‬ ‫الیه‌نێک هه‌یه‌‪ ،‬الی هه‌موو که‌س ئه‌م‌ه شاراو‌ه‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌مجۆر‌ه بۆچونان‌ه بۆ په‌رتبوونی ده‌نگی‬ ‫تورکمانه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬داوای ئه‌وه‌تان نه‌کردوو ‌ه سنورێک‬ ‫بۆ مه‌له‌فی تورکمانی دابنرێت؟‬

‫ ل�ه‌گ�ه‌ڵ ک��ێ قس‌ه بکه‌ین‪ ،‬ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌م‬‫ک��ار‌ه بوه‌ستێنێت‪ ،‬مه‌ڵبه‌ندی یه‌کێتی نیشتمانی‬ ‫کوردستان به‌مکاره‌ی ده‌یکات ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی‬ ‫هه‌ی‌ه به‌خه‌یاڵی خ��ۆی ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی تورکمانی‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬لێره‌دا نه‌ته‌وه‌یه‌ک بوونی هه‌ی‌ه وه‌ک کورد‬ ‫و عه‌ره‌ب و کلد‌و ئاشور‪ ،‬ئایا ئێمه‌ش بۆمان هه‌ی ‌ه‬ ‫مه‌له‌فی کوردی بکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌ناوی کورده‌و‌ه قس ‌ه‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬ده‌زانم هیچ کاتێک سه‌رکرده‌کان ئه‌مه‌یان‬ ‫پێ قبوڵ نییه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬به‌ره‌ی تورکمانی بانگه‌شه‌ی ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌کات تاک ‌ه نوێنه‌ری راسته‌قینه‌ی هه‌موو‬ ‫تورکمانه‌کانی کوردستان و عێراقه‌؟‬

‫ ئ�ه‌م دروش��م�ه‌ی ب �ه‌ره‌ی تورکمانی ته‌نها بۆ‬‫خۆیه‌تی خۆی گوێی لێده‌گرێت‪ ،‬ئایا پرسیارێک‬ ‫بکرێت میلله‌ت وا ده‌ڵێت‪ ،‬پارتی یه‌کێتی تورکمانی‬ ‫ل�ه‌س��اڵ��ی (‪)1992‬و‌ه دام������ه‌زراو‌ه ک �‌ه نوێنه‌ری‬ ‫به‌شێکی تورکمانین شه‌رم له‌بونی خۆمان ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫به‌ڕاستی سیاسه‌تی ده‌ره‌کی له‌پارچه‌بوونی حزب ‌ه‬ ‫ت��ورک��م��ان��ی �ه‌ک��ان رۆڵ���ی‬ ‫س�����ه‌ره‌ک�����ی ده‌ب��ی��ن��ێ��ت‪،‬‬ ‫ه���ه‌م���وو ک����ه‌س ئ�����ازاد‌ه‬ ‫ن����ه‌ک ب����ه‌و ش��ێ��وه‌ی �ه‌ی‬ ‫ئێستا به‌فه‌رمانی ئێران‬ ‫و وه‌زاره‌ت��������ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫تورکیا به‌ڕێو‌ه بچێت‪ ،‬بۆ‬ ‫نمون‌ه ئه‌و الیه‌نانه‌ی سه‌ر‬ ‫به‌ئێرانن وه‌ک (عه‌باس‬ ‫ب���ه‌ی���ات���ی) ک���‌ه ئ���ه‌ن���دام‬ ‫په‌رله‌مانی عێراق‌ه به‌ناوی‬ ‫پ��ارت��ی یه‌کێتی ئیسالم‬

‫‪5‬‬

‫به‌فه‌رمی ناوی‬ ‫تاوانبارانمان‬ ‫بۆ پۆلیس و‬ ‫ئاسایشی هه‌ولێر‬ ‫ناردووه‌ ده‌ڵێن‬ ‫له‌سنورى ئێمه‌دا‬ ‫نین‬

‫چه‌تر‪ :‬ده‌ڵێیت تاوانه‌کان که‌سانى‬ ‫ئاسایى ده‌یکه‌ن‪ ،‬ئه‌ى بۆ چه‌ندین ساڵ ‌ه‬ ‫ن�ه‌ت��وان��راو ‌ه ت��اوان��ب��اران ل �ه‌م ش��اره‌دا‬ ‫بنه‌بڕ بکرێن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌ستى گه‌وره‌ى‬ ‫له‌پشته‌و ‌ه نه‌بێت؟‬

‫فۆتۆ‪ :‬عەدنان عەلی‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫یا به‌ناوی حزبی ده‌عوه‌‪ ،‬یاحزبی‬ ‫وه‌ف��ا ی��ا (ف���وزی ئ �ه‌ک��ره‌م) له‌ناو‬ ‫سه‌درییه‌کان ک‌ه ئه‌ندام په‌رله‌مانن‬ ‫ب��ه‌ن��اوی ت��ورک��م��ان �ه‌و‌ه گفتوگۆ‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬پێویست‌ه ئه‌مان‌ه ده‌س��ت‬ ‫له‌تورکمان هه‌ڵبگرن تابتوانرێت‬ ‫ده‌وری ت��ورک��م��ان ل�ه‌گ��ۆره‌پ��ان��ی‬ ‫سیاسیدا بزانرێت‪ ،‬هیچ که‌س و‬ ‫ح��زب و الی �ه‌ن و تاقمێک بۆی‬ ‫نیی‌ه ب �ه‌ن��اوی ت��ورک��م��ان�ه‌و‌ه قس ‌ه‬ ‫بکات‪ ،‬چونک‌ه هیچ ده‌وڵه‌تێک‬

‫ئه‌مڕۆ له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی و مافی تورکماندا نییه‌‪،‬‬ ‫بۆ نمون‌ه له‌وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی تورکیا هۆبه‌یه‌کی‬ ‫تایبه‌ت بۆ کاروباری تورکمانه‌کانی عێراق دانراوه‌‬ ‫ک‌ه له‌الیه‌ن ئه‌فسه‌رێکی تورکه‌و‌ه به‌ڕێو‌ه ده‌چێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ئێرانیش ئه‌فسه‌رێکی تایبه‌ت له‌ئیتالعات‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌سه‌له‌ی‌ه دان���راوه‌‪ ،‬ئه‌مان‌ه زیاتر بوونه‌ت ‌ه‬ ‫داب�ه‌ش��ب��وون و لێکترازانی حزب‌ه تورکمانیه‌کان‬ ‫له‌یه‌کتری‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬له‌ناو مه‌ڵبه‌ند و لقی که‌رکوک‬ ‫مه‌له‌فی تایبه‌ت بۆ تورکمان بوونی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و مه‌له‌ف ‌ه چۆن ده‌بینن؟‬

‫فۆتۆ‪ :‬سەاڵحەدین‬ ‫ میلله‌ت هه‌موو شتێک‬‫نازانێت‪ ،‬ئه‌و سه‌یری بودج‌ه و‬ ‫پاره‌که‌ی تۆ ده‌کات‪ ،‬نازانی‬ ‫ئه‌و بودج‌ه و پاره‌یه‌ت چۆن‬ ‫ده‌درێتێ و بۆچی ده‌تداتێ‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و ده‌ی��ه‌وێ��ت م�ه‌ب�ه‌س��ت و‬ ‫م �ه‌رام��ی خ��ۆی بپێکێ ‌و‬ ‫جێبه‌جێى ب��ک��ات‪ ،‬له‌ساڵی‬ ‫(‪)1992‬ه‌و‌ه دام���ه‌زراوی���ن‬ ‫ئێم‌ه ه �ه‌ر خ��ۆم��ان ده‌زان��ی��ن‬ ‫چه‌ند‌ه ئازار و نه‌هامه‌تیمان‬

‫چه‌تر‪ :‬له‌مه‌له‌فی تورکمانی ‌و ئێوه‌دا چ‬ ‫جیاوازییه‌ک ده‌بینرێت؟‬

‫ چۆن جیاوازیمان نییه‌‪ ،‬له‌کوردستان له‌ساڵی‬‫(‪)1994‬ه‌و‌ه مۆله‌تمان وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫راس��ت �‌ه گ���رێ���دراوی کوردستانین‬ ‫ته‌نها له‌رێگای ب��ودج �ه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫سیاسه‌تی حزبی ئێم‌ه له‌بڕیاره‌کانیدا‬ ‫س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی �‌ه ئ���ازادی���ن‪ ،‬مه‌له‌فی‬ ‫تورکمانی به‌ویستی کورد به‌ڕێو‌ه‬ ‫ده‌چێت میلله‌ت ئه‌مه‌ی قبوڵ نییه‌‪،‬‬ ‫ئێم‌ه نه‌ته‌وه‌ین بۆ هیچ که‌سێک‬ ‫نی‌ه ده‌ست له‌کاروبارمان وه‌رب��دات‪،‬‬ ‫ت��اپ��ێ��م��ان ب��ک��رێ��ت ه���اوک���اری ب��را‬ ‫کورده‌کان ده‌که‌ین‪.‬‬

‫ده‌بێت‬ ‫تورکمان ئه‌وه‌نده‌‬ ‫گه‌مژ ‌ه‬ ‫بێت ئێوه‌ مه‌له‌فی‬ ‫بۆ ده‌که‌نه‌وه‌‬

‫به‌دواداچوون‬

‫به‌رپرسی ئیداره‌ى گه‌رمیان‪:‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫تائێستا ئیداره‌ى گه‌رمیان به‌فه‌رمى نه‌ناسێنراوه‌‬

‫‪6‬‬

‫[ دیداری‪ /‬به‌شدار و به‌ڵێن ]‬ ‫ل �ه‌دی��دارێ��ک��دا ک �ه‌ (چ �ه‌ت��ر) له‌گه‌ڵیدا‬ ‫س��ازی��داوه‌‪ ،‬سه‌عید ئه‌حمه‌د ناسراو ‌ه‬ ‫به‌ (م��ه‌ال سه‌عید) به‌رپرسى ئیداره‌ى‬ ‫گ���ه‌رم���ی���ان‪ ،‬س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه‌ک��ێ��ش �ه‌ى‬ ‫ئیداره‌که‌یان و بوونه‌ پارێزگاى گه‌رمیان‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬جگه‌ له‌پارێزگا بوون ئه‌وه‌مان‬ ‫ب��ه‌الوه‌ گرنگه‌ حکومه‌تى هه‌رێم وه‌ک‬ ‫پارێزگا مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ بکات‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بڕیارى بوونه‌ پارێزگاى ده‌ڤه‌رى‬ ‫گه‌رمیان به‌کوێ گه‌یشت‪ ،‬به‌تایبه‌ت ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌روبه‌ندى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا قسه‌ى‬ ‫زۆرى له‌سه‌ر ده‌کرا؟‬

‫به‌ کوێوه‌؟‬

‫ خ���ۆی دی����اره‌ ئ���ه‌و ب��اب �ه‌ت �ه‌ گ��رن��گ��ى خ��ۆی‬‫هه‌یه‌ و ده‌بێ حکومه‌تى هه‌رێم به‌جددى بیر له‌و‬ ‫بابه‌ته‌بکاته‌وه‌ و چاره‌سه‌رى پێ بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ پرسیار‌ه‬ ‫گرنگه‌که‌یه‌ که‌ ناتوانم به‌ته‌واوى بڵێم ئه‌وانیش‬ ‫ده‌کرێنه‌ پارێزگا یان ده‌لکێنرێن به‌کوێوه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬ئه‌گه‌ر گه‌رمیان نه‌کرا به‌پارێزگا‬ ‫ئێوه‌ چۆن به‌شدار ده‌بن له‌هه‌ڵبژاردنى‬ ‫پ��ارێ��زگ��اک��ان؟ س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ؟ ی��ان له‌گه‌ڵ‬ ‫سلێمانى؟‬

‫ تائێستا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى یاسایه‌کى دیاریکراو‬‫له‌په‌ڕله‌مانه‌وه‌ ده‌رنه‌چووه‌ که‌ ئه‌و ئیداره‌یه‌ى ئێم ‌ه‬ ‫به‌فه‌ڕمى بناسرێت له‌به‌رئه‌وه‌ به‌هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ‬ ‫سلێمانى ب �ه‌ش��دارى ده‌ک �ه‌ی��ن‪ ،‬چونکه‌ تائێستا‬ ‫ئیداره‌ى گه‌رمیان به‌فه‌رمی نه‌ناسێنراوه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬مه‌سه‌له‌ی بودجه‌تان چۆن ‌ه‬ ‫ئه‌ویش به‌تێکه‌ڵى له‌گه‌ڵ سلێمانى یاخود‬ ‫به‌ جیایه‌ که‌ زۆرج���ار قایمقامه‌کانى‬ ‫ناوچه‌ى گه‌رمیان گله‌یی که‌می بودج ‌ه‬ ‫ده‌که‌ن؟‬

‫ به‌ڕاستى گفتوگۆ و قسه‌ و باسی زۆر کراون‪،‬‬‫خ��ۆی له‌بناغه‌دا گ�ه‌رم��ی��ان ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه‌ سنورى‬ ‫م���ادده‌ى (‪)140‬ه‌وه‌‪ ،‬دی��اره‌ که‌ ئ�ه‌و م��ادده‌ی�ه‌ش‬ ‫چۆنێتى جێبه‌جێکردنه‌که‌ى گرنگه‌ ئه‌ویش وه‌ک‬ ‫ ئ �ه‌وی��ش پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ب �ه‌ب��ودج �ه‌ى پ�ه‌ره‌پ��ێ��دان��ى‬‫لێکۆڵینه‌وه‌ له‌بارودۆخه‌که‌ و سه‌رژمێرى و پاشان‬ ‫(استفتا) ک��ردن ک�ه‌ گ�ه‌رم��ی��ان ده‌گ��رێ��ت �ه‌وه‌ بۆ پارێزگاکانه‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ هێشتا له‌ناو پارێزگاى‬ ‫گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى ناوچه‌کانى ت��ر ب��ۆ (ک �ه‌رک��وک)‪ ،‬سلێمانى جیا نه‌کراوه‌ته‌وه‌ ئه‌مه‌ش گرفتێکه‌ بۆ‬ ‫دواى ه�ه‌م��وو ئ �ه‌م شتانه‌ دوات��ر ئ�ه‌گ�ه‌ر بریارى ئێمه‌‪ ،‬چونکه‌ به‌پێى فۆرمى خ��ۆراک ده‌درێ��ت‬ ‫لێبدرێ گه‌رمیان ده‌بێته‌ پارێزگا‪ ،‬دیاره‌ که‌ ئه‌م ‌ه و س �ه‌رف��ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬ل���ه‌م دوای���ی���ه‌دا له‌ئه‌نجامى‬ ‫بۆ خۆى کێشه‌که‌یه‌ ئه‌گه‌رنا باسکردنى بوون ‌ه تاقیکردنه‌وه‌ى سه‌رژمێریه‌که‌ (پرۆسه‌ى گه‌مارۆ‬ ‫پارێزگا هه‌روا ئاسان نییه‌ و به‌ده‌ر له‌پارێزگا بوون نوسین) ده‌رک���ه‌وت که‌ گه‌رمیان به‌ڕێژه‌یه‌کى‬ ‫ئێمه‌ ئ�ه‌وه‌م��ان ب �ه‌الوه‌ گرنگه‌ حکومه‌تى هه‌رێم زۆر زی���ادى ک���ردووه‌ و ب �ه‌ڕێ��ژه‌ى ل �ه‌ (‪)%20‬ى‬ ‫پارێزگاى سلێمانى‪ ،‬بودجه‌که‌شی له‌و ئاسته‌دا‬ ‫وه‌ک پارێزگا مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ بکات‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌ى که‌وایه‌ ناوچه‌کانى ترى نییه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت هه‌ندێ جاریش راسته‌وخۆ هه‌ندێ‬ ‫وه‌ک (خانه‌قین و ج�ه‌ل�ه‌وال و ناوچ ‌ه پاره‌مان بۆ دێت له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫جێناکۆکه‌کانى ت��ر) گ��ه‌ر ب��ڕی��ار بێت‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ چییان به‌سه‌ر دێت؟ ده‌لکێنرێن‬

‫چه‌تر‪ :‬مه‌سه‌له‌ى گه‌نده‌ڵی ئیدارى ل ‌ه‬ ‫(مه‌رزى په‌روێزخان) له‌راگه‌یاندنه‌کانه‌و ‌ه‬ ‫ئاشکرا کرا‪ ،‬چى ک��راوه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌؟‬

‫لێپرسینه‌وه‌ى ئێوه‌ چی بووه‌؟‬

‫دوژم���ن���داره‌ک���ان���ى‬ ‫چ����ه‌م����چ����ه‌م����اڵ‬ ‫هه‌روه‌ها؟‬

‫ بۆ ب�ه‌دواداچ��وون��ى ئ�ه‌و گه‌نده‌ڵیه‌ ئیداریی ‌ه‬‫لیژنه‌ى تایبه‌تمان دروست کردووه‌ و له‌کارکردندای ‌ه‬ ‫و کۆمه‌ڵێک ده‌ستیش ئاشکراکراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ ن�����ا‪ ..‬م���ن ب����اوه‌ڕ‬‫کۆمه‌ڵێک خه‌ڵکیش ئاگادارکراون ده‌بێت دادگا ناکه‌م! ئاگام له‌وه‌ نیی ‌ه‬ ‫بڕیار بدات و ئه‌و که‌سانه‌ش پاره‌که‌ بگه‌ڕێننه‌و‌ه دادگ��ا بانگى کردبێت‪،‬‬ ‫و به‌ر سزاکه‌ش بکه‌ون ئیتر هه‌رکه‌سێکه‌‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو هاتۆته‌ دادگ��ا‬ ‫چه‌تر‪ :‬دادگا له‌گه‌رمیان قسه‌ و باسێکى و ئ����ه‌وه‌ ن��ی��ی �ه‌ خ��ۆش��ی‬ ‫زۆرى له‌سه‌ره‌ له‌ڕوانگه‌ى سه‌ربه‌خۆ ش��اردب��ێ��ت �ه‌وه‌ و ن�ه‌ی�ه‌ت� ‌ه‬ ‫نه‌بوونیه‌وه‌ بۆ نمونه‌ چه‌ندان کێش ‌ه دادگ������ا‪ .‬ئ���ه‌گ���ه‌ر ئ �ه‌و‬ ‫تائێستاش به‌هه‌ڵپه‌سێردراوى ماونه‌ته‌وه‌؟ ک��ێ��ش �ه‌ی �ه‌ واب���ێ���ت ئ���ه‌وا‬ ‫وا هه‌ست ده‌کرێت حزب ده‌سه‌اڵتی دادگا ده‌بێت په‌رله‌مانى عێراق‬ ‫ئاڕاسته‌ ده‌ک��ات‪ ،‬له‌چه‌ندین کێشه‌شدا ئ�ه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ بگرێت ‌ه‬ ‫حزب بڕیاریداوه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ سه‌رۆکى خۆی که‌ وه‌رى ده‌گرێت‬ ‫ش��اره‌وان��ى پێشوى ک �ه‌الر که‌ سێ جار یان بانگى ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌دادگا بانگکراوه‌ و نه‌چووه‌ ئه‌مه‌ جگ ‌ه‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ى دوژمنداره‌کانى چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ چى ده‌ڵێیت؟‬

‫ پێموانییه‌ ح��زب ده‌س���ت بخاته‌ ده‌س �ه‌اڵت��ى‬‫دادگاکانه‌وه‌ به‌هیچ جۆرێک و حاکمێکیش ک ‌ه‬ ‫داده‌نرێت له‌و جێگایه‌ ده‌بێت ئه‌وه‌نده‌ تواناى هه‌بێت‬ ‫که‌ نه‌چێته‌ ژێر بار و فشارى حزب و مه‌کته‌بی‬ ‫ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى‪ ،‬م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ى گ��رت��ن و دادگ����اى‬ ‫تاوانبار ئیشى پۆلیسه‌ و ئه‌گه‌ر تاوانبارێکیش‬ ‫خۆى ته‌سلیم به‌دادگا نه‌کات خۆ دادگاییه‌ک ‌ه‬ ‫کۆتایی نه‌هاتووه‌‪ ،‬یان ده‌بێ که‌سه‌که‌ رابکات‬ ‫له‌ده‌ست دادگا یان ناکرێت نه‌گیرێت و دادگایی‬ ‫نه‌کرێ‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬به‌اڵم به‌رپرسی شاره‌وانى که‌الر‬ ‫نه‌ڕاى کردووه‌ و نه‌خۆشی حه‌شارداوه‌؟‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئێستا ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫ن��وێ��ن �ه‌ران �ه‌ ل��ه‌س��ه‌ر لیستى یه‌کێتى‬ ‫(هاوپه‌یمانى) وه‌ک بینیمان بانگه‌شه‌شى‬ ‫ب��ۆ ده‌ک����را؟ م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ى گ �ه‌وره‌ت��ری��ش‬

‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬مه‌له‌فی‬ ‫ئ�ه‌م��ن��ى و ره‌وش���ی‬ ‫ئاسایشی ناوچه‌ک ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌ک له‌پشێوى‬ ‫و ن���اوخ���ۆی���ی و‬ ‫ترس و دڵه‌ڕاوکێی‬ ‫الى ه���اواڵت���ی���ان‬ ‫دروس����ت ک����ردوو ‌ه‬ ‫په‌یدابوونى‬ ‫وه‌ک‬ ‫سه‌عید ئه‌حمه‌د نارساو به‌ (مه‌ال سه‌عید)‬ ‫(ج���ل���ڕه‌ش���ه‌ک���ان و‬ ‫باندى تلیاک و دزى‬ ‫و ده‌ست درێژی کردنه‌‬ ‫که‌مه‌ به‌تایبه‌ت له‌م ده‌ڤه‌ره‌‪ ،‬ده‌شێت له‌ناوچه‌کانى‬ ‫سه‌ر منداڵ) ئه‌مانه‌ په‌یوه‌ندیان به‌چیه‌و ‌ه ت��ر ل �ه‌و ج���ۆره‌ ه �ه‌ب��ن‪ .‬ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ى چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫هه‌یه‌؟ ئاسایش و پۆلیس که‌م ته‌رخه‌من؟ ب �ه‌داخ �ه‌وه‌ ه�ه‌ن��دێ گرفتمان هه‌یه‌ له‌ئه‌نجامى‬ ‫یان کێیتر؟‬ ‫ده‌س��ت��ت��ێ��وه‌ردان��ى حزبی ب��ێ ی��اخ��ود ه�ه‌ن��دێ جار‬

‫ بابه‌تى ئه‌و باندانه‌ به‌تایبه‌ت جل ره‌شه‌کان‬‫گ �ه‌وره‌ ک��راوه‌ت�ه‌وه‌ ئه‌گینا خۆى به‌و ج��ۆره‌ نیی ‌ه‬ ‫و کۆنترۆڵ ک���راون‪ ،‬ئ �ه‌و ب��ان��دى دزى و ده‌س��ت‬ ‫درێژیه‌ش له‌گه‌رمیان شک نابه‌ین گه‌ر هه‌شبن‬

‫وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف‪:‬‬

‫نه‌وعێ له‌سه‌رکێشی بێت یان له‌هه‌ندێ ناوچ ‌ه‬ ‫دام��وده‌زگ��اک��ان��ى ئێمه‌ ت��وان��اى روب �ه‌ڕوب��ون �ه‌وه‌ى‬ ‫له‌و ج��ۆره‌ کێشانه‌یان نییه‌ و ناتوانن به‌و جۆر‌ه‬ ‫کونتڕۆڵی بکه‌ن‪.‬‬

‫حکومه‌ت له‌روى نایه‌ت باسى بکات‬ ‫ل ‌ه(‪)%65‬ى ئیشوکارى مزگه‌وته‌کان هاواڵتیان ده‌یبه‌ن به‌ڕێوه‌‬

‫[ ئا‪ /‬ساالر بیاره‌یى ]‬

‫مزگه‌وت و خانه‌قاکانى هه‌ورامان له‌دێر‬ ‫زه‌مانه‌و ‌ه ده‌یان باخ و خانوویان له‌الیه‌ن‬ ‫هاواڵتیانى ناوچه‌که‌وه‌ بۆ وه‌قف کراوه‌‪،‬‬ ‫به‌پێى وته‌ى مامۆستایه‌کى ئاینیش ماوه‌ى‬ ‫چه‌ند ساڵێک ‌ه داهاتى ئه‌و باخ و خانووان ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌وقافه‌وه‌ ده‌برێت و سااڵنه‌ش‬ ‫سووته‌مه‌نیان له‌الیه‌ن خێرخوازانه‌و ‌ه بۆ‬ ‫کۆ ده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬

‫مامۆستا نوره‌دین موسته‌فا‪ ،‬پێشنوێژ و وتار خوێنى‬ ‫مزگه‌وتى گه‌وره‌ى ته‌وێڵ ‌ه باسى له‌وه‌کرد له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫ه �ه‌ورام��ان مه‌ڵبه‌ندى ئ��ای��ن پ����ه‌روه‌رى و ته‌ریقه‌ت‬ ‫و عیرفان و ئ��ه‌ده‌ب و زانست ب��وو‌ه هاواڵتیانیش‬ ‫موڵک و خانوو و باخیانداوه‌ به‌مزگه‌وت که‌ ئیداره‌ى‬ ‫مزگه‌وته‌که‌ و مه‌ال و خادمى بردووه‌ به‌ڕێوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێستادا وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف کرێى دوکان و ئیجارى‬ ‫باخه‌کان ده‌بات و مزگه‌وته‌کانیش به‌ده‌ست نه‌بوونى‬ ‫سوته‌مه‌نییه‌وه‌ ده‌ناڵێنن‪« ،‬س��ااڵن � ‌ه کرێى خانوو‬ ‫دوکانه‌کان ده‌ب �ه‌ن و سوته‌مه‌نیش ن��اده‌ن و یه‌ک‬ ‫دیناریشمان بۆ س�ه‌رف ناکه‌ن‪ ،‬جگ ‌ه ل �ه‌وه‌ش ئێم ‌ه‬ ‫ساڵى پار به‌ به‌ڵگه‌و‌ه (‪ )21‬به‌رمیل گاز و نه‌وتمان‬ ‫کڕیوه‌ که‌چى ئه‌مساڵ یه‌ک به‌رمیل سووته‌مه‌نیمان‬ ‫خانەقای شێخ عوسامنی تەوێڵە‬ ‫نیی ‌ه و که‌سیش خۆى تێناگه‌یه‌نێت»‪.‬‬ ‫که‌س ده‌عوه‌تیان بکات خۆیان ده‌چن بۆ مزگه‌وت‬ ‫‌ى‬ ‫ه‬ ‫‌ور‬ ‫ه‬ ‫گ‬ ‫‌وتى‬ ‫ه‬ ‫مزگ‬ ‫به‌وته‌ى دانیشتوانى ناوچه‌ک ‌ه‬ ‫و گوێ له‌مامۆستا ئاینیه‌کان ده‌گرن‪ ،‬ته‌نها سوود‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌وێڵ‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫ناو‬ ‫دوکانى‬ ‫ته‌وێڵ ‌ه خاوه‌نى ده‌یان باخ و‬ ‫ل�ه‌و‌ه وه‌ربگرن زۆر باشتر‌ه له‌و پاره‌یه‌ى ده‌ده‌ن �ه‌ ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى مه‌دره‌سه‌ى‬ ‫که‌چى موسوڵمانان خۆیان خه‌رجى بۆ کۆده‌که‌نه‌و‌ه هه‌موو گۆرانیبێژان ‌ه و بێ ئه‌نجامیشه‌»‪.‬‬ ‫و داهاتى باخ و دوکانه‌کانیش بۆ خه‌زێنه‌ى ئه‌وقاف‬ ‫ل �ه‌ن��اح��ی �ه‌ى ب���ی���اره‌ش م��زگ��ه‌وت��ى (ع���ه‌ب���دواڵى‬ ‫خانه‌قاى بیاره‌‪:‬‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ وتاربێژه‌که‌ى مزگه‌وتى ته‌وێڵه ک��ورى ع��وم�ه‌ر) ک�ه‌ به‌مزگه‌وتى (ئ��ۆاڵ ئومه‌ر)‬ ‫وتى «مزگه‌وته‌که‌مان خاوه‌نى (‪ )30-27‬دوکانه‌ و ن��اس��راوه‌ له‌شه‌ڕى ک�ه‌ن��داوى دووه‌م���دا له‌الیه‌ن هێز‌ه‬ ‫هه‌موو ساڵێک‬ ‫سااڵن ‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئه‌وقافى سلێمانى له‌رێگاى داگیرکاره‌کانى ئه‌مریکا و به‌ریتانیاوه‌ مووشوک‬ ‫ئه‌وقاف دێت داهاتى‬ ‫پۆلیسه‌و‌ه کرێچییه‌کان بانگ ده‌کات و پاره‌که‌یان ب��اران کراو خێرخوازان به‌برى (‪ )120‬ه�ه‌زار دۆالر‬ ‫ل��ێ��وه‌رده‌گ��رێ��ت و ی �ه‌ک دیناریش به‌مزگه‌وته‌کان ئاوه‌دانیان کردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬که‌چى تائێستا شوێنى ده‌ست‬ ‫خانه‌قا و مزگه‌وته‌کان‬ ‫نادات»‪.‬‬ ‫نوێژو ته‌والێتى نیه‌‪.‬‬ ‫مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندى وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف و‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ مامۆستا فاخر حسێن به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫ده‌بات و یه‌ک لیتر‬ ‫کاروبارى ئاینى به‌(چه‌تر)ى راگه‌یاند «به‌راشکاوى م���ه‌دره‌س���ه‌ى خ��ان �ه‌ق��ای ب��ی��اره‌و س �ه‌رۆک��ى لیژنه‌ى‬ ‫سوته‌مه‌نیشمان ناداتێ‬ ‫به‌هه‌موو الیه‌ک و قیاده‌ى سیاسى کوردیم وتووه‌ ک ‌ه م��زگ�ه‌وت�ه‌ک� ‌ه ب �ه‌(چ �ه‌ت��ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د «س �ه‌ردان��ى‬ ‫ئێو‌ه له‌گرنگى و مه‌هاماتى ئاین تێناگه‌ن ئه‌گینا ئه‌نجومه‌نى سلێمانیم کرد هیچ سوودێکى نه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌وشێوه‌ی ‌ه مامه‌ڵه‌تان له‌گه‌ڵ مزگه‌وت و شوێن ‌ه پاشان سه‌ردانى وه‌زیرى ئه‌وقافم کرد و پێیوتم ئه‌و تائێستا نه‌مانکردووه‌ به‌نووسراو‪ ،‬چونک ‌ه ده‌زانین‬ ‫ئاینییه‌کان نه‌ده‌کرد‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شم وتووه‌ هه‌فتان ‌ه داواکارییانه‌ بکه‌ به‌نووسراو و له‌رێگاى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هیچ سوودێکى نیی ‌ه و کارێکمان بۆ ناکرێت»‪،‬‬ ‫و له‌رۆژى هه‌ینیدا (‪ )600‬هه‌زار که‌س بێ ئه‌وه‌ى ئه‌وقافى ش��اره‌زووره‌وه‌ ره‌وان�ه‌ى وه‌زاره‌ت��ى بکه‌‪ ،‬به‌اڵم ن��اوب��راو رون��ی��ک��رده‌وه‌ پێشتر له‌رێگاى لیژنه‌یه‌که‌و‌ه‬

‫حوکمرانى کوردیدا‪ ،‬که‌چى تائێستا چاکسازییه‌کى‬ ‫وان �ه‌ک��راو‌ه له‌نێو یاساکانى وه‌زاره‌ت���ى ئه‌وقافدا»‪،‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد به‌پێى ئه‌و یاسایه‌ى‬ ‫ساڵى (‪ )2007‬په‌رله‌مانى کوردستان دایناوه‌ داهاتى‬ ‫ئ�ه‌وق��اف تێکه‌ڵ به‌بودجه‌ى حکومه‌ت ناکرێت و‬ ‫وه‌زاره‌ت به‌شێوه‌یه‌کى ره‌ها سه‌راحیاتى سه‌رفکردنى‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌م سه‌رفکردن ‌ه وه‌ک پێویست نیی ‌ه‬ ‫«ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌و‌ه پێویستمان ب �ه‌راوێ��ژک��ارى دارای���ى و‬ ‫سیاسی هتد‪ ..‬هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین سه‌رله‌نوێ‬ ‫ئه‌و یاسایانه‌ دابڕێژینه‌وه‌»‪.‬‬ ‫وت�ه‌ب��ێ��ژه‌ک�ه‌ى وه‌زاره‌ت����ى ئ �ه‌وق��اف باسى داهاتى‬ ‫وه‌زاره‌ت�ه‌ک�ه‌ی��ان��ى ک��رد و وت��ى «ب��ودج �ه‌ى ئه‌مساڵ‬ ‫که‌مترین بودجه‌ی ‌ه پێشتر (‪ )600 – 400‬لیتر‬ ‫نه‌وتمان ده‌دا به‌مزگه‌وته‌کان ئێستا ئه‌وه‌ش نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫ساڵى رابردووش ئه‌و ملیار دیناره‌ى داهاتى وه‌زاره‌ت‬ ‫بوو له‌هه‌ولێر (‪ )6‬خانوى پێ کڕدرا بۆ کارمه‌ندامى‬ ‫ئه‌وقاف ک ‌ه پێویست ‌ه پ��اره‌ى وه‌ق��ف بۆ ئ�ه‌و شوێن ‌ه‬ ‫خ �ه‌رج بکرێت‪ ،‬بۆیه‌ پێشنیارێکم دای �ه‌ وه‌زی��ر ک ‌ه‬ ‫داهاتى الدێکان بۆ خۆیان سه‌رفبکرێت و داهاتى‬ ‫شاره‌کانیش بۆ الدێکان بێت نه‌ک به‌پێچه‌وانه‌وه‌»‪.‬‬ ‫له‌کۆى (‪ )16‬مزگه‌وت و خانه‌قا له‌هه‌ورامان‬ ‫ته‌نها سێ مزگه‌وتیان پێشنوێژى هه‌یه‌ و (‪)13‬‬ ‫مزگه‌وتیان پێشنوێژیان نی ‌ه و زۆربه‌یان هاواڵتیان‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ساالر‬ ‫خۆیان پێشنوێژی تێداده‌که‌ن و هه‌ندێکیشیان نوێژیان‬ ‫خۆیان مزگه‌ته‌کانیان ب��ردووه‌ به‌ڕێو‌ه ل�ه‌دواى ساڵى‬ ‫تێدا ناکرێت‪ ،‬مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندى وتى «له‌ (‪)%65‬‬ ‫(‪)2003‬ه‌و‌ه کاره‌کان به‌ئه‌وقاف دراوه‌ و کێشه‌یان بۆ‬ ‫ى ئیشوکارى مزگه‌وته‌کان خه‌ڵکى ده‌یبات به‌ڕێو‌ه‬ ‫دروستبووه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ى مه‌دره‌سه‌ى خانه‌قای بیار‌ه‬ ‫ک� ‌ه ره‌ن��گ�ه‌ حکومه‌ت تائێستا ل���ه‌رووى نه‌هاتبێ‬ ‫وتیشى «ئێم ‌ه له‌رێگاى لیژنه‌یه‌کى چه‌ند که‌سیه‌و‌ه‬ ‫باسى بکات‪ ،‬ئه‌وه‌ش ئه‌زمه‌یه‌کى حه‌قیقیه‌ و سته‌م‬ ‫بێ کێش ‌ه چه‌ند ساڵێک بوو مزگه‌وت و خانه‌قامان‬ ‫له‌ناوچه‌ى هه‌ورامان و هه‌ڵه‌بج ‌ه ده‌کرێت‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ده‌برد به‌ڕێوه‌ و سوته‌مه‌نیمان بۆ دابین ده‌کرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سااڵنه‌ له‌زۆربه‌ى شوێنه‌کانى کوردستانه‌و‌ه خه‌ڵک‬ ‫له‌وکاته‌ى دراوه‌ به‌ئه‌وقاف به‌یه‌ک ده‌ب ‌ه سوته‌مه‌نى‬ ‫ده‌چ���ن ب��ۆ ح �ه‌ج و ح��س�ه‌ى ئ �ه‌و ن��اوچ��ان� ‌ه ده‌درێ��ت � ‌ه‬ ‫هاوکارى نه‌کراوین»‪.‬‬ ‫سلێمانى و شوێنه‌کانیتر‪ ،‬خه‌ڵکى ئ �ه‌و شوێنان ‌ه‬ ‫له‌و رووه‌و‌ه مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندى ره‌خنه‌ى له‌سیسته‌مى‬ ‫مزگه‌وته‌کان ئ��اوه‌دان ده‌ک�ه‌ن�ه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم حکومه‌ت‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ى موڵکه‌کانى ئه‌وقاف گرت ک ‌ه تائێستا‬ ‫که‌سیان بۆدانامه‌زرێنن و بێ پیشنوێژن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫کار به‌سیسته‌م ‌ه کۆنه‌که‌ى به‌عس ده‌کرێت‪ ،‬وتى‬ ‫له‌هه‌ولێر مزگه‌وت هه‌ی ‌ه زیاتر له‌بیست خادمى هه‌ی ‌ه‬ ‫«سیسته‌مى کۆکردنه‌وه‌ى موڵکه‌کانمان له‌وه‌زاره‌ت‬ ‫و بێکارن»‪.‬‬ ‫که‌موکورتى زۆرى تێدایه‌‪ ،‬ئه‌و که‌موکورتیانه‌ش‬ ‫ئه‌م وته‌بێژ‌ه وتى «ئێم ‌ه ب �ه‌رده‌وام ئه‌م شتانه‌مان‬ ‫په‌یوه‌ستن به‌و یاسایانه‌وه‌ى که‌ له‌زه‌مانى حوکمرانى‬ ‫گه‌یاندووه‌ت ‌ه سه‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ناجێگیرى وه‌زعى سیاسى‬ ‫به‌عسدا ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ده‌بێت وه‌قف له‌سه‌ر‬ ‫هه‌رێم و موجامه‌له‌ى حزبایه‌تى و راگرتنى بااڵنس‬ ‫که‌س تاپۆ نه‌کرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌رده‌مى به‌عسدا درا‬ ‫له‌سه‌ر حسابى ب��ارودۆخ��ى ناوخۆیى هه‌رێم ئه‌مه‌ى‬ ‫به‌که‌س ‌ه نزیکه‌کانى خۆیان و له‌سه‌ریان تاپۆکرا‪،‬‬ ‫خوڵقاندووه‌»‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ (‪ )19‬ساڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر سیستمى‬

‫«ته‌ندروستی هه‌رێم یارمه‌تی داوین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یارمه‌تییه‌کی زۆر کز و زۆر زۆر که‌م بووه»‬ ‫ه���ی���چ خ��زم��ه‌ت��ێ��ک��ی‬ ‫پێشکه‌شى ته‌ندروستی‬ ‫شاری که‌رکوک کردووه‌؟‬

‫ حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م یان‬‫وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروستی هه‌رێم‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی گشتی یارمه‌تی‬ ‫داوی���ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم یارمه‌تییه‌کی‬ ‫زۆر کز و زۆر زۆر که‌مبووه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند بنکه‌یه‌کی ته‌ندروستیان‬ ‫ل�������ه‌ش�������اری ک�����ه‌رک�����وک‬ ‫کردۆته‌وه‌ و چه‌ند ئامێرێکمان‬ ‫له‌الیه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫کوردستانه‌وه‌ بۆدابینکراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌و هاوکاریانه‌ى‬ ‫ل������ه‌دواى پ���ڕۆس���ه‌ى ئ����ازادى‬ ‫عێراقه‌وه‌ پێشکه‌شیان کردووین‬ ‫دابه‌ش بکرێته‌ سه‌ر ساڵه‌کان‬ ‫یان مانگه‌کان ده‌بینین زۆر‬ ‫که‌من و ئه‌وه‌نده‌ نین‪.‬‬

‫[ دیدار‪ /‬شاخه‌وان شوانی]‬ ‫‌له‌دیمانه‌یه‌کى (چه‌تر)دا دکتۆر سدیق‬ ‫ع��وم �ه‌ر ره‌س���وڵ ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى گشتى‬ ‫ته‌ندروستى که‌رکوک باس له‌کێشه‌کانى‬ ‫ته‌ندروستى که‌رکوک ده‌ک��ات و ده‌ڵێت‬ ‫«ئ�ه‌و هاوکاریانه‌ى ل��ه‌دواى پڕۆسه‌ى‬ ‫ئ��ازادى عێراقه‌وه‌ پێشکه‌شیان کردوین‬ ‫داب���ه‌ش بکرێته‌ س��ه‌ر س��اڵ �ه‌ک��ان یان‬ ‫مانگه‌کان ده‌بینین زۆر که‌من و ئه‌وه‌نده‌‬ ‫نین»‪.‬‬

‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ه��اواڵت��ی��ان‬ ‫د‪.‬سدێق عومەر رەسوڵ‬ ‫گ��ل��ه‌ی��ى ئ����ه‌وه‌ده‌ک����ه‌ن‬ ‫چه‌تر‪ :‬بڕیاربوو له‌شاری که‌رکوک‬ ‫نه‌خۆشخانه‌یه‌کی (‪ )400‬قه‌ره‌وێڵه‌یی پزیشکه‌کان له‌نه‌خۆشخانه‌ گشتییه‌کاندا‬ ‫دروست بکرێت ئه‌و نه‌خۆشخانه‌یه‌ چی چاره‌سه‌ر یان نه‌شته‌گه‌ریان بۆ ئه‌نجام‬ ‫ن��اده‌ن‪ ،‬ته‌نها له‌کلینیکه‌ تایبه‌ته‌که‌ی‬ ‫لێهات؟‬ ‫ به‌ڵێ ب��ڕی��اره‌ ئ�ه‌و نه‌خۆشخانه‌یه‌ له‌شاری خ��ۆی��دا ن�ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬وه‌ک ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری‬‫که‌رکوک دروس��ت بکرێت و به‌م زووان �ه‌ش به‌ فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروستی چاره‌سه‌رت بۆ‬ ‫به‌ڵێنده‌ر ده‌درێ���ت‪ ،‬ه��ۆک��اری دواک�ه‌وت��ن��ی ئه‌و ئه‌م دیارده‌یه‌ چییه‌؟‬

‫ دان به‌م دیارده‌یه‌دا ده‌نێم و به‌شێوه‌یه‌کی زۆر‬‫نه‌خۆشخانه‌یه‌ ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �ه‌وه‌ له‌شاری‬ ‫که‌رکوک کێشه‌ى موڵکدارى هه‌یه‌‪ ،‬توانیمان زۆر ناخۆش هه‌یه‌ و هه‌ندێک پزیشک کاتێک‬ ‫زه‌ویه‌کی بۆ دابین بکه‌ین و به‌م نزیکانه‌ش ده‌ست ل�ه‌ف��ری��اک�ه‌وت��ن ی��ان له‌نه‌خۆشخانه‌ داده‌نیشێت‬ ‫هه‌موو مه‌به‌سته‌که‌ی ئ�ه‌وه‌ی�ه‌ چ��ۆن کارتێک‬ ‫به‌دروستکردنی ئه‌و نه‌خۆشخانه‌یه‌ ده‌کرێت‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ئ��ای��ا ح��ک��وم �ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م ب��دات�ه‌ ن�ه‌خ��ۆش و بینێرێته‌ کلینیکه‌ تایبه‌ته‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای پرۆسه‌ی ئازادی عێراقه‌وه‌ ئ��ێ��واران�ه‌ک�ه‌ی خ��ۆی ج��ا ئ�ه‌گ�ه‌ر نه‌شته‌گه‌ری‬

‫بۆ بکات یاخود ته‌نیا پشکنینی بۆ بکات‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م دی��ارده‌ی �ه‌ ه��ۆک��اری زۆره‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم هۆکار‌ه‬ ‫سه‌ره‌کییه‌که‌ بۆ پزیشکه‌که‌ خۆی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌توانیین بڵێن زۆربه‌ی دانشتوانی شاری‬ ‫که‌رکوک که‌م ده‌رام �ه‌ت و ه �ه‌ژارن و ئه‌وه‌ی‬ ‫سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌ ده‌کات له‌به‌ر ه�ه‌ژاری و‬ ‫که‌مده‌رامه‌تی س�ه‌ردان��ی نه‌خۆشخانه‌ ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫به‌اڵم نابێت پزیشک له‌ئاستی خۆی دابگرێت‬ ‫ب�ه‌رام��ب�ه‌ر نه‌خۆشه‌کان و مه‌وعیدی کلینکه‌‬ ‫تایبه‌ته‌که‌ی خۆی بۆ دابنێت‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫دیارده‌یه‌ و ئێمه‌ش هه‌وڵی ئه‌وه‌مانداوه‌ چاره‌سه‌ری‬ ‫ئ���ه‌م دی���ارده‌ی���ه‌ ب��ک�ه‌ی��ن و ک �ه‌م��ی ب��ک�ه‌ی��ن�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫داواکارم له‌هاواڵتیانی شاری که‌رکوک ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌رکه‌سێک پێیوتن س�ه‌ردان��ی ف�ڵان پزیشک‬ ‫بکه‌ن بابێت سه‌ردانی من بکات له‌فه‌رمانگه‌ی‬ ‫ته‌ندروستی و کێشه‌که‌ی بۆ چاره‌سه‌رده‌که‌م‪،‬‬ ‫پێویسته‌ هاواڵتیانی ش��اری ک�ه‌رک��وک ئ�ه‌وه‌‬ ‫ب��زان��ن ک�ه‌س��ان��ێ��ک ل���ه‌م ف �ه‌رم��ان��گ �ه‌ی �ه‌دا هه‌یه‌‬ ‫هه‌رگیز ده‌سته‌ وه‌ستان ناوه‌ستن به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫جۆره‌ شتانه‌ و ئێمه‌ش هه‌وڵ ده‌ده‌ین ئه‌م دیاردانه‌‬ ‫که‌م بکه‌ینه‌وه‌ و هه‌ر نه‌یهێڵین‪.‬‬

‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ئ���ه‌و ک��ه‌س��ان��ه‌ى م����ادده‌و‬ ‫حه‌پى ق �ه‌ده‌غ �ه‌ ک��راو ده‌ف��رۆش��ن ئێو ‌ه‬ ‫وه‌ک ف �ه‌رم��ان��گ �ه‌ی ت �ه‌ن��دروس��ت��ی چى‬ ‫ڕێوشوێنێکتان گرۆته‌به‌ر؟‬

‫ کێشه‌که‌ به‌س له‌وه‌دانیه‌ ته‌نها حه‌پى قه‌ده‌غه‌‬‫ک��راو ده‌ف��رۆش��ن‪ ،‬به‌ڵکو ده‌رمانی بێ هۆشیش‬ ‫ده‌فرۆشن کاریگه‌ری له‌هۆشی مرۆڤ ده‌کات‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ئێمه‌ تیمێکمان هه‌یه‌ و ریککه‌وتنمان‬ ‫له‌گه‌ڵ قایمقامییه‌ت و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیس‬ ‫کردووه‌‪ ،‬ئه‌و تیمه‌ش جارجاره‌ ده‌چنه‌ ئه‌و شوێنانه‌‬ ‫و ئ���ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌ ده‌س��ت��گ��ی��ر ده‌ک����ه‌ن و ده‌ی��ده‌ن �ه‌‬ ‫دادگا‪ ،‬به‌اڵم لێره‌دا ده‌یڵێمه‌وه‌ هاواڵتی رۆڵێکی‬

‫کراوه‌‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪7‬‬

‫زۆر گرنگی له‌بنه‌بڕکردنی ئه‌م جۆره‌ دیاردان ‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆ زان��ی��اری هه‌موو هاواڵتیانی شاری‬ ‫که‌رکوک‪ ،‬ته‌نها ده‌رمانخانه‌کان بۆیان هه‌یه‌‬ ‫ده‌رم��ان بفرۆشن‪ ،‬داواک��ارم له‌هاواڵتیان ده‌رمان‬ ‫ل�ه‌و که‌سانه‌ نه‌کڕن به‌بێ مۆڵه‌ت ده‌یفرۆشن‪،‬‬ ‫راسته‌ به‌نرخێکی زۆر گونجاو به‌هاواڵتیانی‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم هیچ مه‌رجێکی ته‌ندروستی تێدانیه‌‪.‬‬

‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬زۆرج�����ار ده‌رم��ان��خ��ان��ه‌ى‬ ‫نه‌خۆشخانه‌کان ده‌رمانى که‌مه‌‪ ،‬هۆکاری‬ ‫که‌مى ده‌رمان بۆچی ده‌گه‌ڕێنیته‌وه‌؟‬

‫ ئێمه‌ ده‌رمانمان که‌م نییه‌‪ ،‬وه‌ک فه‌رمانگ ‌ه‬‫هه‌موو ده‌رمانێکمان هه‌یه‌‪ ،‬زۆرج��ار روو ده‌دات‬ ‫له‌نێوان ده‌رمانخانه‌کان و نه‌خۆشخانه‌کانیش‬ ‫هه‌ماهه‌نگیه‌کی وه‌هانییه‌ له‌نێوانیان ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌رم����ان ت���ه‌واو ب��وو ده‌رم��ان��ی ت��ر ب��ن��ێ��رن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ده‌رمانێکی زۆرمان هه‌یه‌ و پاره‌یه‌کی زۆرباش‬ ‫بۆ کڕینی ده‌رمان ته‌رخانکراوه‌‪.‬‬

‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫د‪.‬سدیق عومه‌ر ره‌سوڵ‬ ‫له‌دایکبووی ساڵی (‪)1953‬‬ ‫پسپۆر ‌ه له‌نه‌شته‌گه‌ری‬ ‫گشتی‬ ‫ئێستا به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی‬ ‫فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروستی‬ ‫که‌رکوکه‌‬

‫کاسبکاران له‌نێوان گولله‌ى پاسداران و مین ‌ه‬ ‫چێندراوه‌کانى سه‌رسنوردا گیریان خواردووه‌‬ ‫[ ئا‪ /‬زۆسک چۆمانى ]‬ ‫م��اوه‌ی �ه‌ک �ه‌ ل �ه‌س �ه‌ر س��ن��وره‌ک��ان��ى ئ��ێ��ران –‬ ‫عێراق‪ ،‬ده‌ست درێژى کردنه‌ سه‌ر کاسبکارانى‬ ‫ک��وردى رۆژه���ه‌اڵت له‌په‌ره‌سه‌ندندایه‌‪ ،‬به‌پێى‬ ‫ئ���ه‌و ئ���ام���اران���ه‌ى ده‌س����ت (چ���ه‌ت���ر) ک��ه‌وت��ووه‌‬ ‫ل���ه‌م���اوه‌ی دووس���اڵ���ی راب�����ردوو (‪ )41‬ک�ه‌س‬ ‫کوژراون‪ ،‬هه‌روه‌ها سه‌دان واڵغى بارهه‌ڵگرى‬ ‫ئه‌و قاچاخچیانه‌ش کوژراون‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ى ئێران رێگه‌ى به‌کۆمه‌ڵێک‬ ‫هاواڵتى رۆژهه‌اڵتداوه‌ و کارتى کارکردنى بۆ‬ ‫کردون که‌ ده‌توانن ئه‌و کااڵ و که‌لوپه‌النه‌ى‬ ‫بۆیان دی��ارى ک��راوه‌ به‌رێگاى قاچاغ له‌نێوان‬ ‫س��ن��ورى خ��ان��ێ و ح��اج��ى ئ���ۆم���ه‌ران و چه‌ند‬ ‫سنورێکى دیکه‌وه‌ بگوازنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوه‌ ناوه‌‬ ‫هێزه‌کانى ئێران ته‌قه‌ له‌و کاسبکارانه‌ ده‌که‌ن‬ ‫و باره‌کانیان ده‌ست به‌سه‌ر ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫کاسبکارانى کوردى رۆژه�ه‌اڵت باس له‌وه‌‬ ‫ده‌که‌ن که‌ هاوڕێیه‌کیان ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫ک �ه‌وت��وه‌ت �ه‌ ب �ه‌ر ده‌س��ت��ڕێ��ژى گولله‌ و شه‌هید‬ ‫بووه‌‪ ،‬یه‌کێک له‌و شایه‌تحااڵنه‌ به‌ناوى عه‌لى‬ ‫بایزیدى ته‌مه‌ن (‪ )31‬ساڵ که‌ خه‌ڵکى شارى‬ ‫سه‌رده‌شتى رۆژهه‌اڵتى کوردستانه‌‪( ،‬به‌چه‌تر)‬ ‫ى راگه‌یاند «له‌ئه‌نجامى ده‌ستڕێژى کردنى‬ ‫گولله‌ی پاسدارانی کۆمارى ئیسالمی ئێران‬ ‫بۆ سه‌ر ئێمه‌ى کاسبکارى کوردى رۆژهه‌اڵت‪،‬‬ ‫که‌سێکمان به‌ناوى (ره‌حمان ره‌س��ول) شه‌هید‬ ‫کرا و زیاتر له‌ (‪ )10‬ئه‌سپیشمان درانه‌ به‌ر‬ ‫ده‌ستڕێژى گولله‌ و ده‌ست به‌سه‌ر ته‌واوى کااڵ‬ ‫و که‌لوپه‌له‌کانماندا گیرا»‪.‬‬ ‫نایه‌ڵن بار ببه‌ین‬ ‫عه‌لى که‌ کارى قاچاغچێتى ده‌کات باسى‬ ‫له‌وه‌کرد ئه‌وان زیاتر به‌پێ هه‌ر دوو سنوره‌که‌‬ ‫ده‌بڕن‪ ،‬وتى «به‌شێکمان کارتى کارکردنمان‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌ و به‌شێکی دی��ک�ه‌ش��م��ان ئ��ه‌و ک��ارت �ه‌ى‬ ‫ن��ی�ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم س��وپ��اى پ��اس��داران رێ��گ��رن ل �ه‌وه‌ى‬ ‫ئێمه‌ پ��اروه‌ نانێک بۆ خۆمان په‌یدا بکه‌ین‪،‬‬ ‫ده‌س��ت��ڕێ��ژى گولله‌مان ل��ێ��ده‌ک�ه‌ن و رێگه‌مان‬ ‫پێناده‌ن و پێمان ده‌ڵێن ئێوه‌ هاوکارى (پارتى‬ ‫ژیانى ئ��ازادى کوردستان) (‪ )pjak‬ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫نابێت بار ببه‌ن»‪.‬‬ ‫ئێران پابه‌ند نیه‌ به‌ به‌ڵێنه‌کانیه‌وه‌‬ ‫س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ک���ى ئ �ه‌م��ن��ى ن���اوچ���ه‌ک���ه‌ که‌‬

‫کاسبکاران لەکاتی بردنی کاال لەرێگەی قاچاغه‌وه‌‬ ‫ن�ه‌ی��وی��س��ت ن���اوى ئ��اش��ک��را ب��ک��رێ��ت ب�ه‌چ�ه‌ت��رى‬ ‫راگ��ه‌ی��ان��د «ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ى ئ��ێ��ران ک��ارت��ى‬ ‫مۆڵه‌تى کارکردنى به‌زیاتر له‌ (‪ )200‬هاواڵتى‬ ‫رۆژهه‌اڵتى داوه‌ و ئه‌وان ده‌توانن به‌واڵغ یاخود‬ ‫ب �ه‌ک��ۆڵ چ �ه‌ن��د ج��ۆرێ��ک��ى ک �ه‌ل��وپ �ه‌ل��ى وه‌ک‬ ‫(جگه‌ره‌‪ ،‬کاره‌بایى‪ ،‬سیرامیک) بگوازنه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئێران به‌شێوه‌ى قاچاغ‪ ،‬ب�ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئێران‬ ‫پابه‌ند نیه‌ ب�ه‌و به‌ڵێنه‌ى که‌ به‌کاسبکارانى‬ ‫داوه‌ و ده‌ی��ان��دات �ه‌ ب��ه‌ر ده‌س��ت��ڕێ��ژى گ��ول��ل�ه‌ و‬ ‫شه‌هیدیان ده‌کات»‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و س �ه‌رچ��اوه‌ ئه‌منیه‌ باسى ل �ه‌وه‌ک��رد که‌‬ ‫زۆربه‌ى ئه‌سپه‌کانى ئه‌و قاچاغچیانه‌ کوژراون‬ ‫و ده‌ستیش به‌سه‌ر که‌لوپه‌له‌کانیاندا گیراوه‌‪.‬‬

‫ته‌قه‌ له‌کاسبکاران ده‌که‌ن‪« ،‬چه‌ندجارێکیش‬ ‫که‌مین بۆ کاسبکاران داد ه‌نێن‬ ‫ج���ه‌الل ئ �ه‌ب��وب �ه‌ک��رى‪ ،‬ت��ه‌م��ه‌ن (‪ )22‬س��اڵ ب�ه‌الی�ه‌ن�ه‌ پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��داره‌ک��ان��ى ئێرانمان وت��ووه‌‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد له‌پێناو په‌یداکردنى بژێوى ئه‌وه‌ چ رێگه‌پێدانێکه‌ به‌وشێوه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫بۆ خێزانه‌کانیان ماوه‌ى دوو ساڵه‌ له‌و سنوره‌دا پێیان وتین که‌ ئ�ه‌و گرفته‌تان بۆ چاره‌سه‌ر‬ ‫ک���ارده‌ک���ه‌ن‪ ،‬وت���ى «م��ۆڵ �ه‌ت��ى ک��ارک��ردن��م��ان ده‌که‌ین»‪.‬‬ ‫ناوبراو باسى له‌وه‌کرد که‌ له‌ئێستادا ئێران‬ ‫له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه‌ پێدراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌رۆژ خه‌ریکى‬ ‫گ��واس��ت��ن �ه‌وه‌ى ک��ااڵ و ک�ه‌ل��وپ�ه‌ل��ی��ن‪ ،‬ل �ه‌الی �ه‌ن س �ه‌رج �ه‌م س��ن��وره‌ک��ان��ى خ��ۆى ل�ه‌گ�ه‌ڵ هه‌رێمى‬ ‫پاسدارانى ئێرانه‌وه‌ ته‌قه‌مان لێکرا و ده‌ستیان ک��وردس��ت��ان��دا‌ داخ��س��ت��ووه‌ و ته‌نها رێگه‌یه‌کى‬ ‫به‌سه‌ر باره‌کانماندا گرت‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌شێکیش هێشتووه‌ته‌وه‌ ک�ه‌ ئ���ه‌وان ل�ه‌س�ه‌ر ره‌زام �ه‌ن��دى‬ ‫له‌کاسبکاران رۆژانه‌ به‌ر ئه‌و مینه‌ چێنراوانه‌ ئێران هاتۆچۆى تێداده‌که‌ن‪« ،‬ئه‌گه‌ر نائێمه‌‬ ‫توشى که‌مین و گرفت نه‌ده‌بوینه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ده‌که‌ون که‌ له‌سه‌ر سنور چێندراون»‪.‬‬ ‫(‪ )41‬که‌سیان لێکوژراوه‌‬ ‫ئه‌و هاواڵتیه‌ رونیشى کرده‌وه‌‪ ،‬ماوه‌ى زیاتر‬ ‫م��ه‌ح��م��ود الس ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ئ��اس��ای��ش��ى‬ ‫له‌دوو مانگه‌ هێزه‌کانى ئێران که‌مین داده‌نێت و‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینتەرنێت‬ ‫شاره‌دێى حاجى ئۆمه‌ران به‌(چه‌تر)ى راگه‌یاند‬ ‫«پاسدارانى ئێران له‌م ماوه‌یه‌دا له‌ناوچه‌کانى‬ ‫(ح���اج���ى ئ���ۆم���ه‌ران و زه‌ڵ����ێ و س �ه‌ن��گ �ه‌س �ه‌ر‬ ‫و ق �ه‌ن��دی��ل) ک �ه‌ ه��اوس��ن��ورن ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ێ��ران��دا‬ ‫ته‌قه‌یان له‌کاسبکارانى کورد کردووه‌ و چه‌ند‬ ‫که‌سێکیان لێ کوشتون»‪.‬‬ ‫به‌پێى ئه‌و ئامارانه‌ى له‌و سنوره‌دا ده‌ست‬ ‫(چه‌تر) که‌وتووه‌ له‌ماوه‌ى دوو ساڵى رابردوودا‬ ‫چه‌ندینجار هێزه‌کانى ئێران ده‌سترێژى گولله‌یان‬ ‫کردوه‌ته‌ سه‌ر کاروانى کاسبکاره‌ کورده‌کانى‬ ‫رۆژهه‌اڵت و (‪ )41‬که‌س کوژراون‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫س �ه‌دان واڵغ��ى بارهه‌ڵگرى ئ�ه‌و قاچاغچیانه‌‬ ‫کوژراون‪.‬‬

‫ژنان‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رى به‌دواداچوونى توندوتیژى دژ به‌ژنان‪ :‬هه‌ر یاسا وا له‌خه‌ڵک‬ ‫ده‌کات که‌ ئێمه‌ به‌چاوى که‌م ته‌ماشاى ئافره‌ت بکه‌ین‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪8‬‬

‫یاسا و کاریگه‌رى‬ ‫له‌سه‌ر مافى ژنان‬ ‫سیما مسته‌فا‬

‫یاسا ئه‌و فاکته‌ره‌ی ‌ه‬ ‫ک �ه‌ ده‌ت��وان��ێ��ت ک��اری��گ �ه‌رى ل �ه‌ س�ه‌ر‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا داب��ن��ێ��ت‪ ،‬ب���ه‌و م��ان��ای �ه‌ى‬ ‫ک �ه‌ ی��اس��ا حاکمێتى خ���ۆى ه �ه‌ی �ه‌ و‬ ‫ئ �ه‌ت��وان��رێ��ت زۆر ب��اب��ه‌ت ل �ه‌ڕێ��گ �ه‌ى‬ ‫ی��اس��اوه‌ بسه‌پێنرێت ی��ان بگۆڕدرێت‪،‬‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت��ری��ش�ه‌وه‌ ی��اس��ا رێکخه‌رى‬ ‫زۆر الی �ه‌ن �ه‌ و ه �ه‌م��وو ش��ت �ه‌ک��ان ب ‌ه‬ ‫یاسا رێکده‌خرێت‪ ،‬کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌ش‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه‌ک �ه‌ ل���ه‌گ���ه‌ڵ ش��ۆڕش��ى‬ ‫ته‌که‌نه‌لۆژیاو پێشکه‌وتنه‌کان‪ ،‬هێشتا‬ ‫به‌زۆربه‌ى شته‌کان نامۆیه‌ یان ناتوانێت‬ ‫قبوڵى بکات یاخود ئه‌گه‌ر قبوڵیشى‬ ‫بکات ناتوانێت هه‌زمى بکات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌کانى ژنانیش هێشتا ئێم ‌ه‬ ‫نه‌مانتوانیوه‌ قبوڵى ئه‌و مافانه‌ بکه‌ین‬ ‫که‌ به‌واقیعى مافى ژنانه‌ ‌و ئه‌توانێت‬ ‫ب �ه‌ فعلى ک��اری��گ �ه‌رى داب��ن��ێ نه‌ک‬ ‫ئه‌وانه‌ى ماف نین ‌و به‌ماف دان��راون‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ له‌سه‌ره‌تاى هه‌ست کردن ب ‌ه‬ ‫زوڵم‌و زۆریه‌کانى ژنان‌و دروستبوونى‬ ‫رێکخراو و ده‌رکه‌وتنى چاالکوانانى‬ ‫بوارى ژنان ‌و کارکردن له‌و مه‌جاله‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ه��ێ��ش��ت��ا ه���ه‌ر چ���ه‌وس���ان���ه‌وه‌‌و‬ ‫توندوتیژى له‌سه‌ر ژنان هه‌یه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫زۆر ی��اس��اى پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��دار ب�ه‌ ژن��ان�ه‌و‌ه‬ ‫جێبه‌جێ نه‌کراوه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ده‌توانین‬ ‫بڵێین هێشتا ئ�ه‌و کۆڵه‌ى له‌پشتدای ‌ه‬ ‫نه‌توانراوه‌ دابنرێت پێویستى به‌ کارى‬ ‫زیاتر‌و جدیتره‌‪ ،‬پێویستى به‌هه‌نگاونانى‬ ‫باشتره‌ پێویستى به‌ماندوبوونى زیاتره‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ له‌یاسادا مافى ژنان پارێزراو‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ژنان‌و رێکخراوه‌کان به‌بێ جیاوازى‬ ‫فکرى‌و بیرکردنه‌وه‌ى سیاسى پێکه‌و‌ه‬ ‫ک��ار له‌مه‌سه‌له‌کانى ژن��ان��دا بکه‌ن‪،‬‬ ‫رۆژه‌کانى( ‪)25‬ى نۆڤه‌مبه‌ر و (‪)8‬‬ ‫ى م��ارس بکه‌نه‌ رۆژى ئاشتبونه‌و‌ه‬ ‫‌و رۆژى ف��ش��ار خ��س��ت��ن�ه‌س�ه‌ر الی�ه‌ن� ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌کان بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌و‬ ‫یاسایانه‌ى په‌یوه‌ندیدارن به‌مه‌سه‌له‌کانى‬ ‫ژنانه‌وه‌ و داواکردنى ئه‌و مافانه‌ى که‌‬ ‫به‌واقیعى مافى ژن�ه‌ به‌ده‌رله‌مانه‌ش‬ ‫ژنان خۆشیان پێویسته‌ فشار دروست‬ ‫ب��ک�ه‌ن ت��ا ئ��ه‌و ی��اس��ای��ان�ه‌ى پ�ه‌ی��وه‌ن��دى‬ ‫به‌مه‌سه‌له‌ى ژنه‌وه‌یه‌ زوو بچێته‌ بوارى‬ ‫جێبه‌جێ ک��ردن �ه‌وه‌ و یاساکان تێیدا‬ ‫مافى ژن��ان بپارێزێت‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى‬ ‫ه �ه‌ر یاسایه‌ ئه‌توانێت گ��ۆڕان��ک��ارى‬ ‫بکات‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌موو ئه‌وه‌ش گرنگتر‬ ‫پارێزگارى کردنه‌ به‌سه‌روه‌رێتى یاساوه‌‪،‬‬ ‫ک��ات��ێ��ک ی��اس��ای �ه‌ک ه�ه‌ب��ێ��ت وه‌ک‬ ‫خۆى جێبه‌جێ بکرێت و ده‌ستتێوه‌ردان‬ ‫ن �ه‌ک��رێ��ت ل��ه‌خ��راپ ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی��دا‪،‬‬ ‫که‌سێک تاوانباره‌ له‌مه‌سه‌له‌ى ژندا جا‬ ‫هه‌ر که‌سێکه‌ با به‌سزاى خۆى بگات‬ ‫تاکه‌سانى تریش په‌ندى لێوه‌رگرن نه‌ک‬ ‫کارئاسانى ک��ردن ب��ۆى‪ ،‬پێویستیش ‌ه‬ ‫ئه‌و ژنانه‌ى له‌په‌رله‌ماندان کارى جدى‬ ‫ب��ۆ یاساکانى ژن��ان بکه‌ن و خۆیان‬ ‫به‌خاوه‌ندار له‌و مه‌سه‌له‌یه‌ بزانن ئینتما‬ ‫و بیرکردنه‌وه‌کان هه‌ڵگرن بۆ کاتى‬ ‫تر له‌مه‌سه‌له‌ى ژناندا و خه‌مخۆربن‪،‬‬ ‫ک��ارێ��ک��ى وا ب��ک �ه‌ن م��ت��م��ان�ه‌ى ژن��ان‬ ‫به‌ده‌ست بێنن و داکۆکیکاربن به‌فعلى‬ ‫ک��ات��ێ ی��اس��اک��ان��ى ت��ای��ب �ه‌ت ب �ه‌ژن��ان‬ ‫گفتوگۆى له‌سه‌ر ده‌کرێت تاله‌ڕێى‬ ‫ی��اس��اوه‌ ک��ار بکرێت ب��ۆ پ��ارێ��زگ��ارى‬ ‫له‌مافه‌کانى ژن���ان‪ ،‬دواى ئ �ه‌وه‌ چى‬ ‫ده‌مێنێت ژن��ان خۆیان ت �ه‌واوى بکه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هیوادارم له‌ (‪)8‬ى مارسدا دیارى‬ ‫بۆ ژنان جێبه‌جێکردنى یاساکان بێت‬ ‫به‌گوێره‌ى پ��ارێ��زگ��ارى له‌مافى ژنان‬ ‫نه‌ک زیاتر‪.‬‬

‫عه‌تا سه‌لیم پور‪:‬‬

‫ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم هێشتا کۆمه‌ڵێ یاسا‌و رێسا هه‌ی‌ه واى کردوو‌ه‬ ‫ک‌ه ئافره‌ت به‌که‌متر سه‌یر بکرێت‪ ،‬له‌کاتێکدا ئێستا له‌عێراقدا‬ ‫به‌پێى یاساى بارى که‌سێتى له‌کاتى شایه‌تیدا دوو ئافره‌ت‬ ‫به‌یه‌ک پیاو ئه‌ژمار ده‌کرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش جۆرێکى ب‌ه که‌م سه‌یر‬ ‫کردن‌ه له‌رووى یاساییه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬ئافره‌ت ‌و پاشکۆیه‌تى ئابورى‪ /‬ک‌ه ماڵ له‌ژێر‬ ‫چه‌تر‪ :‬ده‌توانن راده‌ى توندوتیژى بنه‌بڕ بکرێت؟‬ ‫ده‌سه‌اڵتى پیاودای‌ه ‌و ئافره‌تیش وه‌ک ئاله‌تێک له‌ماڵدا کار‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬ئه‌مه‌ش وا ده‌ک��ات ک‌ه پیاو هه‌میش‌ه به‌جۆرێک‬ ‫گه‌ر باسى بنه‌بڕکردنى یه‌کجارى بکه‌یت تا ده‌ساڵى تر‬ ‫سه‌یرى ئافره‌ت بکات ک‌ه ده‌بێت به‌رده‌وام له‌ماڵ‌ه داخراوه‌کاندا ‌و بگر‌ه زیاتریش ناتوانرێت ئه‌و دیارده‌ی‌ه کۆتاى پێبهێنرێت‪،‬‬ ‫کار بکات‌و نه‌چێت‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئافره‌تیش به‌رده‌وام هه‌وڵ ده‌دات له‌واڵتانى پێشکه‌توودا ک‌ه ده‌زگاى زیاتریشیان هه‌ی‌ه نه‌توانراو‌ه‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگایه‌کى دواکه‌وتوودا ئه‌و رێگایان‌ه بشکێنێت‌و بێت ‌ه بنه‌بڕ بکرێت‪ ،‬بۆی‌ه ناتوانین بڵێین ب‌ه یه‌کجارى کۆتایى‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬کاتێک ئابورى ئافره‌ت له‌ژێر ده‌ستى پیاودا بوو ده‌بێت ‌ه به‌توندوتیژى دێت‪ ،‬چونک‌ه له‌گه‌ڵ ژیاندا توندتیژى به‌رده‌وام‬ ‫هۆکارى چه‌وسانه‌وه‌ى ئافره‌ت‪.‬‬ ‫ده‌بیـت ئێم‌ه جگ‌ه له‌و توێژینه‌وان‌ه ک‌ه ئه‌نجامى ده‌ده‌ی��ن بۆ‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬کاریگه‌رى م��اد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‪ /‬یه‌کێک له‌و ئه‌وه‌ى بزانین هۆکاره‌ک‌ه چییه‌‪ ،‬به‌رزى ده‌که‌ینه‌و‌ه بۆ حکومه‌ت‬ ‫الیه‌نانه‌ى ک‌ه کاریگه‌رى هه‌ی‌ه له‌سه‌ر گۆڕینى حاڵه‌تێکى بۆ ئه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى بۆ بدۆزێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ست بۆ حاڵه‌تێکى نه‌ست خواردنه‌وه‌ى ئه‌و ماد‌ه هۆشبه‌رانه‌یه‌‪،‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێتوانیی ‌ه هاوئاستکردنى مافى ژن له‌گه‌ڵ‬ ‫رێژه‌ى تۆمارکردنى سکااڵ زیادى کردوو‌ه ل‌ه (‪ ،)%100‬ساڵ‬ ‫له‌دواى ساڵ کێرڤى تۆمار کردنى سکااڵ به‌ره‌و به‌رز بوونه‌وه‌‬ ‫چووه‌‪ ،‬نه‌ک کێرڤى توندوتیژى‪ ،‬چونک‌ه ئه‌م‌ه دوو الیه‌نى هه‌ی ‌ه‬ ‫سکااڵ به‌ماناى ئه‌وه‌ى کاتێک ئافره‌ت رووبه‌ڕوى توندوتیژى‬ ‫ده‌بێته‌و‌ه یان تووشى زۆر به‌شودان ده‌بێته‌و‌ه یان رووبه‌ڕوى هه‌ر‬ ‫مه‌ترسییه‌کى تر ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫[ دیدارى‪ /‬کوردۆ فه‌ره‌ج ]‬ ‫توندوتیژى یه‌کێک ‌ه ل �ه‌دی��ارد ‌ه ترسناکه‌کانى‬ ‫جیهان ک ‌ه هه‌ڕه‌شه‌یه‌کى ته‌واو له‌بونیادى کۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬ئ�ه‌و دی��ارده‌ی �ه‌ش پاشخانێکى مێژویى‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ ناو پێکهاته‌کانى کلتورى ‌و کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫‌و روناکبیرییه‌کان‪ ،‬هه‌روه‌ها دیارده‌یه‌ک بوو ‌ه ک ‌ه‬ ‫جوانییه‌کانى شێواندو ‌ه و به‌رنامه‌ى ژیانى تێکداو ‌ه‬ ‫له‌ناو کۆمه‌ڵگادا‪ ،‬له‌م دیداره‌دا موقه‌ده‌م سه‌رکه‌وت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى به‌دواداچوونى توندوتیژى دژ به‌ژنان‬ ‫له‌پارێزگاى سلێمانى الیه‌نه‌کانى توندوتیژى دژ‬ ‫به‌ژنان بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ده‌خاته‌ڕوو له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاماری شه‌ش مانگی رابردوو‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌و هۆکاران ‌ه چین ده‌بن ‌ه هۆى توندوتیژى‬ ‫دژ به‌ژنان؟‬

‫ئه‌و هۆکاران‌ه زۆرن له‌وانه‌‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬خێزان‪ /‬خێزان له‌ژێر ئایدیا‌و ناوه‌ندێکى تردا فراوانتر‬ ‫له‌خێڵ‌و عه‌شیره‌ت‪ ،‬ئاکار‌ه بۆ ماوه‌ییه‌کان ک‌ه له‌عه‌شیره‌ت‌و‬ ‫خێڵه‌و‌ه ده‌مێنێته‌و‌ه ‌و خێزان په‌یڕه‌وى ده‌کات کاریگه‌رى هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر بیرکردنه‌وه‌ى خێزان له‌سه‌ر تێڕوانینى بۆ ژیان‌و تێڕوانینى‬ ‫بۆ تاکه‌کان له‌نێر‌و مێ‌و له‌کوڕ‌و کچ‌و ژن‌و مێرد ک ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش یه‌کێک‌ه له‌گرفت‌ه گه‌وره‌کان ‌و خێزانیش کاریگه‌رى‬ ‫هه‌ی‌ه له‌سه‌ر دروستبوونى توند‌وتیژى‪ ،‬له‌ناوخێزانیشدا تێڕوانینى‬ ‫عه‌شایه‌رى کاریگه‌رى خۆى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬ئاین‪ /‬هۆکارێک‌ه بۆ روودانى توند‌وتیژى‪ ،‬ئاینه‌کان‬ ‫له‌مێژوى خۆیدا رۆڵى گه‌وره‌یان گێراو‌ه له‌سه‌ر رووداوه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌گشتى‌و کاریگه‌رى له‌سه‌ر دروستبوونى په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان هه‌بوو‌ه له‌ناو کۆمه‌ڵگادا ‌و ئه‌و ڕۆڵه‌ى‬ ‫ک‌ه هه‌یبوو په‌یوه‌ندییه‌کانى سنوردار کردوو‌ه له‌ناو تاکه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگادا‪ ،‬ئاینه‌کان ک‌ه خه‌ڵک هه‌مووى ئینتیماى بۆى‬ ‫هه‌ی‌ه له‌بنچینه‌دا ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئاینه‌کانى ته‌ورات‪ ،‬دواتر ک ‌ه‬ ‫جوله‌ک‌ه‌و مه‌سیح‌و ئیسالم هاتوون له‌یه‌ک شتدا یه‌کده‌گرنه‌و‌ه‬ ‫ک‌ه ئه‌ویش بیروڕا‌و کتێبى پیرۆز‌ه‌و فه‌لسه‌فه‌ى تێگه‌یشتن‌و‬ ‫هه‌ڵوێستیان‌ه له‌سه‌ر خێزان‌و ئافره‌ت به‌گشتى‪ ،‬هه‌موو ئاینه‌کان‬ ‫له‌یه‌که‌و‌ه نزیکن‪ ،‬ئاینه‌کان له‌یه‌ک خاڵدا به‌که‌مى سه‌یرى‬ ‫ئافره‌ت ده‌که‌ن وا باسى ده‌که‌ن ک‌ه چۆن حه‌وا ئاده‌مى فریو داوه‌‬ ‫ک‌ه ئه‌مه‌ش یه‌کێک‌ه له‌و هۆکارانه‌ى ک‌ه بووه‌ت‌ه هۆى ئه‌وه‌ى‬ ‫به‌که‌مى سه‌یرى ئافره‌ت بکرێت‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬کلتور‪ /‬کاریگه‌رى کلتور له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌گشتى به‌تایبه‌تى له‌سه‌ر خێزان کاریگه‌رییه‌کى زۆرى هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م الیه‌نه‌ش هه‌ڵگرى شت‌ه بۆ ماوه‌ییه‌کان‌ه ک‌ه ڕۆڵێکى زۆرى‬ ‫هه‌ی‌ه بۆ دروستبوونى زه‌مینه‌ى توند‌وتیژى ک‌ه خه‌ڵک هه‌ی ‌ه‬ ‫ئێستا موماره‌سه‌ى توند‌وتیژى ده‌کات‪ ،‬کاتێک لێى ده‌پرسیت‬ ‫ده‌ڵێت نازانم له‌باو باپیرانه‌و‌ه ماوه‌ته‌و‌ه ئه‌وان بڕوایان وابوو‌ه که‌‬ ‫ئافره‌ت به‌زه‌عیف‌ه سه‌یر بکرێت‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ :‬یاسا‌و به‌هاکان‪ /‬سه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو جیاوازیی ‌ه‬ ‫له‌نێوان گه‌النى دنیادا هه‌ی‌ه هه‌موویان کۆکن له‌سه‌ر بااڵده‌ستى‬ ‫پیاو به‌که‌متر سه‌یرکردنى ئافره‌ت‪ ،‬پیاویش له‌ناو خێزاندا‬ ‫له‌هه‌موو ئه‌ندامه‌کان زیاتر ده‌سه‌اڵتیان هه‌ی‌ه له‌ناو خێزانیش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ک منداڵه‌کانیان به‌خێوده‌که‌ن ک‌ه پیاو ده‌بێت بااڵده‌ست‬ ‫بێت‪ ،‬هه‌ندێک له‌و به‌هایان‌ه پاڵپشتى یاسایى هه‌یه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێک‬ ‫واڵتدا ئافره‌ت رۆڵى هه‌ی‌ه له‌سیسته‌مى سیاسیدا ‌و به‌شدارى‬ ‫هه‌ڵبژاردن ده‌ک �ه‌ن ‌و موماره‌سه‌ى کای‌ه دیموکراسییه‌کان‬

‫چه‌تر‪ :‬تاچه‌ند مۆبایل به‌فاکته‌رى سه‌ره‌کى‬ ‫کێشه‌کان ده‌زانیت؟‬

‫چه‌تر‪ :‬چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و کێشه‌ی ‌ه چۆن ده‌بێت؟‬

‫ بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى مۆبایل په‌رله‌مان پ��رۆژ‌ه‬‫یاسایه‌کى خراپ به‌کارهێنانى مۆبایلى خستۆت‌ه به‌رنامه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانم بڵێم هه‌ندێک له‌کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌ک��ات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مووى گرنگتر راگه‌یاندن ده‌توانێت رۆڵى باش ببینێت‬ ‫ک‌ه هۆشیارکردنه‌وه‌ى گه‌نجان ‌و هاندانیان بۆ به‌کارهێنانى‬ ‫مۆبایل بۆ الیه‌ن‌ه باشه‌کانى‪ ،‬نه‌ک بۆ کات به‌سه‌ر بردن‪ ،‬تاک ‌ه‬ ‫هۆکاریش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ به‌تاڵى گه‌نجان‪ ،‬ئێمه‌ش تائێستا‬ ‫بۆشاییه‌کى گه‌ور‌ه له‌ژیانماندا هه‌ی‌ه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ه��ۆش��ی��ارى ئ��اف��ره‌ت له‌خۆکوشتن ‌و‬ ‫خۆده‌رمانخوارد کردن له‌چ ئاستێکدایه‌؟‬

‫ حاڵه‌تێکى ئاساییه‌‪ ،‬به‌ته‌نیشت خۆکوشتنى ئافره‌ته‌و‌ه‬‫خۆکوشتنى پیاویش هه‌یه‌‪ ،‬ب‌ه ته‌نیشت خۆده‌رمانخوارد کردنى‬ ‫ئافره‌ته‌و‌ه خۆده‌رمانخوارد کردنى پیاویش هه‌یه‌‪ ،‬به‌ته‌نیشت‬ ‫کوشتنى پیاوه‌و‌ه کوشتنى ئافره‌تیش هه‌یه‌‪ ،‬به‌ته‌نیشت توندوتژى‬ ‫ئافره‌ته‌و‌ه توندوتیژى پیاویش هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم دیارده‌ک‌ه مایه‌ى‬ ‫وه‌ستان‌ه له‌سه‌ر الیه‌نه‌کان‌و گه‌ڕان به‌دواى هۆکاره‌کانییدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬زۆرجار رۆژنام ‌ه‌و گۆڤاره‌کان به‌جیا باسى‬ ‫کارى له‌شفرۆشى ئافره‌ت ده‌که‌ن راى تۆ چییه‌؟‬

‫ ئه‌مان‌ه زۆرج��ار به‌ر گوێمان که‌وتوو‌ه ئێم‌ه ماوه‌یه‌ک‬‫ل �ه‌م �‌ه‌وب �ه‌ر له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا له‌هه‌ولێر ک ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتیه‌که‌مان سازیکردبوو ک‌ه ئ��ام��ارى ه�ه‌ر چوار‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتییه‌که‌مانى خسته‌ڕوو ئه‌ویش له‌کاتێکدا بوو ک ‌ه‬ ‫قسه‌ى جیاجیا له‌که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنه‌و‌ه هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم به‌و‬ ‫کار‌ه هه‌موو ئه‌و شتان‌ه نه‌ما‌و کۆتایى هات‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬حاڵه‌تێکى تایبه‌ت هه‌بوو ک ‌ه که‌سێک‬ ‫هاتبێت ‌ه الت��ان ک ‌ه تووشى ده‌ستدرێژى سێکسى‬ ‫بووبێت؟‬

‫ ده‌ستدرێژى سێکسى وه‌ک هه‌ر سکااڵیه‌کى تایبه‌ت‬‫تۆمار ده‌کرێت ک‌ه رووبه‌ڕوى ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ژنێک له‌الیه‌ن‬ ‫فۆتۆ‪ :‬چەتر‬ ‫خۆپیشاندانی ژنان لە سلێامنی دژی توندوتیژی دژ به‌ژنان‬ ‫پیاوێکه‌و‌ه یا کچێک له‌الیه‌ن کوڕێکه‌و‌ه توشى ده‌ستدرێژى‬ ‫بووبێت هاتوون سکااڵیان تۆمار ک��ردوو‌ه ‌و رێگاى یاسایى‬ ‫جگ‌ه ل�ه‌وه‌ى زیان به‌ته‌ندروستى ده‌گه‌یه‌نێت ده‌بێت‌ه هۆکارى مافى پیاو هۆکارى زیادبوونى توندوتیژى بێت؟‬ ‫ ئه‌و مافه‌ى ژن له‌ئێستادا هه‌یه‌تى مافێکى سه‌ره‌تاییه‌‪ ،‬گیراوه‌ت‌ه به‌ر‪.‬‬‫ت��ون��دوت��ی��ژى‪ ،‬زۆر کاتیش س��ن��ورى خێزانیش ده‌به‌زێنێت ‌و‬ ‫ده‌که‌وێت‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان‪.‬‬ ‫ئێم‌ه له‌فه‌رمانگه‌که‌ى خۆمانه‌و‌ه چۆن پیاو مافى وه‌رگرتنى‬ ‫چه‌تر‪ :‬رۆڵى رێکخراوه‌کانى ژنان چۆن ده‌بینن‬ ‫چه‌تر‪ :‬کام ته‌مه‌ن زیاتر ڕووبه‌رووى ئه‌و الیه‌نان ‌ه هه‌ی‌ه ئافره‌تیش هه‌مان مافى هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا هه‌ندێک له‌چاره‌سه‌ر کردنى کێشه‌کاندا؟‬ ‫بۆشایى م��او‌ه ک‌ه پڕ بکرێته‌و‌ه ک‌ه ئه‌ویش یاسا ک��ارى بۆ‬ ‫ رێکخراوه‌کان رۆڵى باشیان بینیو‌ه ئه‌وه‌نده‌ى کار ده‌که‌م‬‫ده‌بێته‌و ‌ه که‌باستکرد؟‬ ‫ ئ�ه‌گ�ه‌ر س�ه‌ی��رى بکه‌ین ئ �ه‌و ک�ه‌س�ه‌ى ده‌بێت‌ه قوربانى ده‌کات‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌کاتى دابه‌شکردنى میراتدا کچ نیو‌ه به‌شى له‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی‌ه به‌پێی به‌رنامه‌یه‌ک ئێم‌ه سه‌ردانیان‬‫توندوتیژییه‌ک‌ه‌و ئه‌وه‌شى هه‌ڵده‌ستێت به‌کاره‌که‌‪ ،‬له‌هه‌موو چین برایه‌کى ده‌درێتێ‪ ،‬به‌اڵم کوڕ به‌شێکى ته‌واوى هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر یاسا ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى رووبه‌ڕوى دیارده‌ى توندوتیژى ببینه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫و توێژه‌کانى تێدایه‌‪ ،‬ئه‌و ئافره‌تانه‌شى تێدای‌ه ک‌ه له‌ماڵه‌وه‌ن‌و وا له‌خه‌ڵک ده‌کات ک‌ه ئێم‌ه به‌چاوى که‌م ته‌ماشاى ئافره‌ت هه‌ر حاڵه‌تێکى توندوتیژى ئاماده‌باشى ته‌واومان هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫بێ بڕوانامه‌ن ‌و هه‌ندێکجاریش ئه‌و ئافره‌تانه‌ى تێدای‌ه ک ‌ه بکه‌ین‪ ،‬به‌چاره‌سه‌رکردن‌و ده‌رکردنى یاسا وا ده‌کات ئافره‌ت‬ ‫چه‌تر‪ :‬رۆڵى دادگا چۆن ده‌بینیت له‌چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫له‌داموده‌زگاکاندا رووب �ه‌ڕوى توندوتیژى ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌م چه‌ند مافى هه‌بێت‪.‬‬ ‫کێشه‌کاندا؟‬ ‫رۆژه‌ى پێشوودا ئافره‌تێک هات‌ه المان ک‌ه خۆى پارێزه‌ر‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ دادگا وه‌ک ده‌زگایه‌کى جێبه‌جێ کار رۆڵى گێڕاوه‌‪،‬‬‫چه‌تر‪ :‬رۆڵى یاسا چۆن ده‌بینیت؟‬ ‫مێرده‌که‌یه‌و‌ه توشى لێدان بووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌شى ک‌ه توندوتیژییه‌ک ‌ه‬ ‫ئێستا هه‌وڵێکى زۆر هه‌ی‌ه له‌الیه‌ن رێکخراوه‌کانى ژنان ‌و ئه‌و کێشانه‌ى ده‌چن‌ه دادگا هه‌وڵى چاره‌سه‌ر کردنى ده‌دات‪،‬‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات که‌سى نه‌خوێنده‌وار و خوێنده‌واریشى تێدای‌ه ک ‌ه هه‌روه‌ها له‌ناو په‌رله‌ماندا لیژنه‌یه‌ک سه‌رقاڵى ئه‌م کارانه‌یه‌‪ ،‬له‌سنورى پارێزگاى سلێمانیدا ل�ه‌ڕاب��ردوودا توانراو‌ه دادوه‌رى‬ ‫ئه‌مان‌ه دی��ارده‌ى کۆمه‌اڵیه‌تین ‌و کۆمه‌ڵێک فاکته‌ر ده‌بن ‌ه رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نیش کار بۆ ئه‌و‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬تایبه‌تى بۆ دابنرێت بۆ کێشه‌ى ئافره‌تان‪.‬‬ ‫له‌شه‌ش مانگى سه‌ره‌تاى ساڵى (‪)2010‬دا له‌پارێزگاى‬ ‫هۆکارى کێشه‌کان‪ ،‬ته‌نانه‌ت تائێستاش هه‌ندێک له‌خێڵه‌کان کاتێک واڵتێک چاودێرى هه‌رێمى کوردستان ده‌کات له‌ڕووى‬ ‫کچه‌کانیان به‌خواستى خێڵه‌ک‌ه ده‌بێت شوو بکات گه‌ر به‌دڵى دیموکراسییه‌و‌ه ته‌ماشاى ئه‌و ده‌کات ک‌ه چۆن دان ده‌نرێت سلێمانى ‌و قه‌زاکانى ده‌وروبه‌رى (‪ )18‬حاڵه‌تى کوشتن ‌و‬ ‫خۆى بێت یان نا خواسته‌که‌ى ده‌خرێت‌ه ژێر گڵه‌وه‌‪.‬‬ ‫(‪ )14‬حاڵه‌تى خۆکوشتن‌و (‪ )53‬حاڵه‌تى سوتان ک ‌ه (‪)29‬‬ ‫به‌مافى ئافره‌تدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬گه‌ر ئافره‌تێک خیانه‌تى له‌پیاوه‌که‌ى که‌سیان ماون ‌و (‪ )24‬که‌سیان م��ردوون‪ )18( ،‬حاڵه‌تى‬ ‫چه‌تر‪ :‬ب ‌ه به‌راورد له‌چاو سااڵنى پێشوو رێژه‌ى‬ ‫خۆسوتان ک ‌ه (‪ )3‬که‌سیان ماو‌ه‌و (‪ )15‬که‌سیان مردوون‪،‬‬ ‫کردبوو سزاى ئافره‌ته‌ک ‌ه چییه‌؟‬ ‫توندوتیژى که‌میکردوو ‌ه یان زیادى کردووه‌؟‬ ‫گ���ه‌ر ب�������ه‌راوردى ب��ک �ه‌ی��ن ل��ه‌چ��اوس��ااڵن��ى پ��ێ��ش��وى ئ �ه‌م ‪ -‬خیانه‌تى هاوسه‌رى پیاو بیکات یا ژن به‌پێی یاسا سزاى (‪ )94‬سکااڵى هه‌ڕه‌ش ‌ه‌و (‪ )526‬حاڵه‌تى سکااڵى لێدان‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتیی‌ه ک‌ه چواره‌م ساڵییه‌ى کار له‌و پێناوه‌دا ده‌کات یاساى خۆى وه‌رده‌گرێت ‌و جیاوازى نیی‌ه خیانه‌تکاره‌‪ ،‬به‌اڵم (‪ )42‬حاڵه‌تى توندوتیژى سێکسى هه‌بووه‌‪.‬‬

‫ل ئاکرێ ره‌وشا ژنان خرابه‌‬ ‫[ ئا‪ /‬محه‌مه‌د عه‌لى ]‬ ‫ئازادیا ژن��ان ل گۆند و ناحیێن ده‌وروبه‌رێن‬ ‫ئاکرێ خ��راب�ه‌‪ ،‬تۆندوتیژیا دژى ژن��ان دهێت ‌ه‬ ‫بکارئینان پتریا وان یێن دناڤبه‌را (‪ 20‬تا ‪ )25‬یێن‬ ‫خێزانێ ب خۆدان ‌ه هنده‌ک ده‌رڤه‌نه‌ مینا کێشه‌یێن‬ ‫سه‌را نامووسێ و ره‌ڤاندنێ ب کیشه‌یێن مه‌ترس و‬ ‫گرنگن‪ ،‬ژ به‌ر هندێ چاڤدیر وه‌سا هزر دکه‌ن ئه‌ف‬ ‫کێش ‌ه مه‌زنتر ببن‪.‬‬

‫(ل�ه‌ی�لا عه‌بدۆلجه‌بار) ئه‌نداما سکرتاریه‌تا ئێکه‌تیا‬ ‫ئافره‌تێن کوردستانێ‪ ،‬کو ب �ه‌رى نها به‌رپرسا ئه‌نجۆمه‌نا‬ ‫ئێکه‌تیا ئافره‌تێن ل ئاکرێ بوو بو رۆژناما (چه‌تر) گۆت‪:‬‬ ‫ل گۆند وناحیێن ده‌ورۆبه‌ر یێن سه‌ر ب قه‌زا ئاکرێ ڤ ‌ه ره‌وشا‬ ‫ژنان خرابه‌‪ ،‬چونکى که‌لتوور وخێزان و زه‌الم رێگرن ناهێلن ئه‌و‬ ‫شیانین ژنێ هه‌ین ده‌ربێخین ب تایبه‌تى ل ناحیه‌ و گۆندان‪.‬‬ ‫ژ ئالیه‌کێ دیڤ ‌ه (ڤه‌هێل جه‌میل) کچه‌کا د (‪ )22‬سالیێ‬ ‫یه‌‪ ،‬هێشتا شوو نه‌کربوو دیتنا وێ ره‌وشا ئافره‌تان ژ ده‌ڤه‌ره‌کێ‬ ‫بۆ ئێکا دى یا جۆدای ‌ه لێ دبێژیت‪ :‬ژن یا هه‌ى یائازاده‌‪،‬‬ ‫ویا هه‌ى ژى ته‌په‌سه‌ر‌ه ونه‌شێن بریارێ بده‌ن لده‌ف وێ هه‌ر‬ ‫تشته‌کێ یاسا رێکێ پێ بده‌ن ئه‌و بو خۆ ب ماف دبینت ویا‬

‫ئازاد‌ه بۆ کاربکه‌ت‪.‬‬ ‫ژ ره‌خێ خۆڤ ‌ه نه‌قیبێ مافپه‌روه‌ر (ته‌حسین شه‌رۆ ئه‌حمه‌د)‬ ‫ئه‌فسه‌رێ نڤیسینگه‌ها دوڤچوونا نه‌هیالنا توندوتیژیا دژى‬ ‫ئافره‌تان ل ئاکرێ ئاشکرا کر‪ ،‬ئاریشه‌یێن ده‌ڤ �ه‌را وان پتر‬ ‫سکاالیێن د ناڤ خێزانێ بخودانه‌‪ ،‬ئه‌ڤجا چ خوشک د‬ ‫گه‌ل برایى یا دایکێ یان بابى بن و پتریا ژیێن وان د ناڤبه‌را‬ ‫(‪ 20‬بو ‪ )25‬دان �ه‌‪ ،‬ی��ان ژى د ناڤبه‌را ژن و زه‌الم��ان بخو‬ ‫دانه‌‪ ،‬یان ئاریشه‌یێن ژن ئینانا دووێ کو زه‌المى ژنه‌ک یا‬ ‫پشتگۆه هاڤێتن و گرنگیێ پێ ناده‌ت‪ .‬دیارکر دڤى حاله‌تى‬ ‫دا ئه‌و بکارێ هندێ رادبن کو ئه‌ڤ چه‌ند‌ه دوباره‌نه‌بیت‪ ،‬ل‬ ‫دوباره‌کرنێ ئه‌م وێ کێشه‌یێ دکێشینه‌ دادگه‌هێ‪.‬‬ ‫دووڤ��دا کچا دى یا بناڤێ (وه‌الت زاه��ر) ل ژیێ (‪)19‬‬ ‫سالیێ دا فه‌رمانبه‌ر‌ه ل ئه‌نجومه‌نى ئافره‌تان ل قه‌زا ئاکرێ‬ ‫خۆیا کر‪ ،‬چ ئاریشه‌ی ‌ه بۆ وێ په‌یدا نابن و یا ئازاد‌ه ب وى‬ ‫مه‌رجى ژ سنورێ خو تێپه‌رنه‌بیت گۆت‪ :‬ئازادى ل ده‌ڤه‌را م ‌ه‬ ‫ده‌ستێ ژنێ بخودای ‌ه هه‌ک ‌ه ئازادیێ ئیستغالل نه‌که‌ن‪ ،‬ب‬ ‫تایبه‌ت ئه‌و یێن ل ده‌زگه‌هان کاردکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌فسه‌رێ نڤیسینگه‌ها دوڤچوون و نه‌هیالنا توندوتیژیا‬ ‫دژى ئافره‌تان ل ئاکرێ ره‌ت دکه‌ت هه‌ک ‌ه د ده‌مێ کارى‬ ‫دا ل فه‌رمانگه‌هان ته‌حه‌رۆش ب ئافره‌تێن وان هاتبیته‌کرن‬

‫گۆت‪ :‬ژ کارێ دامه‌زراندنا وان تا نوک ‌ه چ سکاال بو وان‬ ‫نه‌هاتین ‌ه کو تێدا ژنه‌کێ داخ��وازا مافێ خوکربیت‪ ،‬کو ل‬ ‫ده‌مێ ئه‌نجامدانا کارێ ل فه‌رمانگه‌هێن میرى ته‌حه‌روش ب‬ ‫وان هاتبیته‌کرن‪.‬‬ ‫ژنه‌کێ نه‌ڤیا ناڤێ خو‌ه ئاشکرا بکه‌ت‪ ،‬ژیێ وێ د (‪)40‬‬ ‫سالیێ داب��وو دی��ار کر‪ ،‬ل ده‌م��ێ ک��ارى ل فه‌رمانگه‌هه‌کا‬ ‫ده‌ڤه‌رێ زه‌المه‌کێ گه‌له‌ک خو نێزیکى وێ کر‪ ،‬لێ وێ‬ ‫ئه‌و زه‌الم ره‌ت دکر‪ ،‬گوت‪ :‬هنده‌ک زه‌الم هه‌ن ‌ه لده‌مێ کارى‬ ‫چاڤێن وان ژ مرۆڤى ڤه‌نابن دێ بێژى مرۆڤ ته‌له‌فزیونه‌‪،‬‬ ‫ژ به‌ر هێزا عه‌شیره‌تگه‌ریێ ژى مرۆڤ نه‌شێت کێشه‌یێن خۆ‬ ‫بگه‌هینن چ جهان‪.‬‬ ‫دیسان ژ ره‌خێ خۆڤ ‌ه (ڤه‌هێل) خانێ ئازادیا کچێ لده‌ڤه‌را‬ ‫خۆ بۆ دوو ج��وران دابه‌شکرن و گ��ۆت‪ :‬ئێکه‌م گ�ه‌ر مال‬ ‫ره‌وشه‌نبیر بیت دێ ئازادیى ده‌ن ‌ه ژنێ‪ ،‬گه‌ر ژخو ژ خێزانه‌کا‬ ‫ئاست نزم بن هێال سور بو دی��ار دک�ه‌ن و نابیت ژن ژ وى‬ ‫چارچووڤه‌یێ ده‌ربازببن‪ ،‬ئه‌و ته‌په‌سه‌ریا ج��اران ژ هنده‌ک‬ ‫الیانڤ ‌ه ل سه‌ر ژنێ د هاته‌کرن ب گوتنا وێ د ئه‌ڤرۆدا ئه‌ز‬ ‫یا مه‌جبور نین ‌ه باجا وێ بده‌ت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌سا ئه‌نداما سکرتاریه‌تا ئێکه‌تیا ئافره‌تێن کوردستانێ‬ ‫ل قه‌زا ئاکرێ دیار دکه‌ت‪ ،‬پێنگاڤ د پێشه‌ڤه‌چونێ دانه‌‪ ،‬لێ‬

‫سلێمانى به‌پایته‌ختى هونه‌رى ده‌زانم و‬ ‫ئاواته‌مه‌ پێشانگایه‌کى لێبکه‌مه‌و ‌ه‬

‫پێشتر گه‌ر ئافره‌تێک خیانه‌تێکى کردبێت یان نه‌شى کردبێت‬ ‫به‌ناوى شه‌رف پارێزییه‌و‌ه ده‌کوژا ‌و دواتر پیاوه‌ک‌ه بۆ ماوه‌ى‬ ‫ساڵێک یان دوو ساڵ حکومى دراو‌ه دواتر ئازاد کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا هه‌ر الیه‌نێکیان بیکه‌ن به‌پێ یاسا سه‌لمێنرا بۆ هه‌ردووال‬ ‫هه‌مان یاسا ده‌یانگرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ یه‌کێک له‌گرفت‌ه گه‌وره‌کان ک‌ه هۆکارى سه‌ره‌کى بێت‬‫بۆ سه‌رهه‌ڵدانى توندوتیژى مۆبایل‌ه به‌هه‌موو الیه‌نه‌کانییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاتنى ئه‌و ته‌کنه‌لۆژیای‌ه بۆ کۆمه‌ڵگاى کوردى زۆر زوو بوو‪.‬‬

‫د ئاستێ پێتڤى دا نینن‪ ،‬دبێژیت‪ :‬گهۆرین په‌یدابوین ‌ه هه‌ک ‌ه‬ ‫به‌راورد دگه‌ل سالێن نوتان بهێته‌کرن کو ئێک قوتابخانه‌یا‬ ‫کچان هه‌بو لێ ئه‌ڤرۆ ب ده‌هان قوتابخانه‌یێن کچان هاتین ‌ه‬ ‫ڤه‌کرن‪ ،‬زیده‌بارى کارکرن ئافره‌تێ ده‌زگه‌هێن ده‌ڤه‌را وان‪ ،‬ژ‬ ‫ڤه‌کرنا کولیژ وپه‌یمانگه‌هێ ئه‌ڤه‌ژى جهێ ده‌ستپێشخه‌ریا‬ ‫پیته‌دانا ب ژنێ یه‌‪ ،‬م ‌ه ژى پێ باشتر‌ه ژن زێده‌تر رولێ خو‬ ‫بینن و به‌شداریێ بکه‌ن د بریارێن سیاسى ورێکخراوێن مه‌ده‌نى‬ ‫دا بۆ هندێ رولێ خو بینن‪.‬‬ ‫دیسان ئه‌فسه‌رێ نڤیسینگه‌ها دوڤچوونا نه‌هیالنا توندوتیژیا‬ ‫دژى ئافره‌تان ل ئاکرێ دیار کر‪ ،‬ئه‌شیره‌تگیرى ل ده‌ڤه‌را وان‬ ‫هنده‌ک سلبیات بو کارێ وان برێڤ ‌ه برین ‌ه به‌رده‌وام دبێژیت‪:‬‬ ‫ئه‌شیره‌تگیرى د هنده‌ک بارودوخاندا زور یا هاریکاریا مه‌یا‬ ‫کرى‪ ،‬و ئه‌و هزرا جاران بۆ ئه‌شیره‌تگیریێ ل ده‌ڤه‌رێ نه‌ماینه‌‪،‬‬ ‫به‌لکو پتر په‌نایێ د به‌نه‌ به‌ر یاسایێ‪.‬‬ ‫ل دووماهیێ ئه‌نداما سکرتاریه‌تا ئێکه‌تیا ئافره‌تان دبینت‪،‬‬ ‫وان پێگه‌ها خو لده‌ڤه‌رێ دیارکرین ‌ه دبێژیت‪ :‬ئافره‌ت دهێن‬ ‫قه‌ستام ‌ه دکه‌ن ل ده‌مێ ئاریش ‌ه بو په‌یدا دبن‪ ،‬د ماوه‌یێ دو‬ ‫تا سێ ساالن دا نێزیکى (‪ 70‬تا ‪ )80‬کێشه‌یان ژ ئالیێ مه‌ڤ ‌ه‬ ‫هاتین ‌ه چاره‌سه‌رکرن د ده‌مێ ئه‌ز به‌رپرسا ئه‌نجۆمه‌نێ‪ ،‬یێن‬ ‫م ‌ه شیان نه‌بان دگه‌ل جهێن په‌یوه‌ندیدار چاره‌ بو دهێت ‌ه دیتن‪.‬‬

‫ئه‌ده‌ب و هونه‌ر‬

‫[ دیدار‪ /‬کوردۆ فه‌ره‌ج ]‬ ‫شێوه‌کاری هه‌ست ناسک‌و ده‌م به‌پێکه‌نین‬ ‫عه‌تا سه‌لیم پور له‌م دیمانه‌ تایبه‌ته‌ى‬ ‫له‌ماڵى خۆى له‌بانه‌ بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر)‬ ‫ده‌دوێ���ت و ب��اس ل �ه‌ک��اره‌ نوێیه‌کانى ‌و‬ ‫رێگرییه‌کانى ب �ه‌رده‌م کاره‌کانى پێشترى‬ ‫ده‌ک���ات‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ��ات��ه‌ڕوو ک�ه‌ نه‌ک‬ ‫هه‌ر زۆر حه‌ز ده‌ک��ات‪ ،‬به‌ڵکو ئاواتێتى‬ ‫پێشانگایه‌کى وێنه‌یى له‌سلێمانی ک ‌ه‬ ‫به‌پایته‌ختى هونه‌ری داده‌نێت‪ ،‬بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬س �ه‌ره‌ت��اى کاره‌کانت بۆ که‌ى‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬ ‫ـ له‌ته‌مه‌نى (‪ 8‬ب��ۆ ‪ )9‬س��ااڵن �ه‌وه‌ ح���ه‌زم ل�ه‌ک��ارى‬ ‫ش��ێ��وه‌ک��اری��ی�ه‌ و ده‌س��ت��م ب��ه‌ک��ارى ه��ون��ه‌ری ک����ردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وکاته‌ى له‌پۆلى (‪ )3‬ب��ووم که‌سێکم ناسى به‌ناوى‬ ‫ناسرى فه‌یزواڵ وایکرد به‌ڕاستى کار بکه‌م‪ ،‬سه‌ره‌تاى‬ ‫ک��ارم به‌سێ کچ ده‌ستم پێکرد‪ ،‬له‌ماوه‌ى (‪ 6‬بۆ ‪)7‬‬ ‫مانگ ک��ارى زی��ن ‌و شتم ک���ردووه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫زۆرت���ر ح �ه‌زم ل �ه‌ک��ارى ت��راژی��دی��ای�ه‌‪ ،‬له‌شێوه‌کانى ترى‬ ‫هونه‌ریدا مۆسیقا ‌و شێوه‌کانى تریشم تاقیکردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵێ کارى ترم وه‌ک کاسۆجۆڵ که‌ هونه‌رێکى‬ ‫تازه‌یه‌ وه‌ک شێوه‌یه‌ک له‌کارکردن‪ ،‬وه‌ک شێوه‌یه‌کى‬ ‫کارکردن له‌نه‌خش‌و نیگارکێشان دێنه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌چوار‬ ‫چێوه‌ى تابلۆکان‪ ،‬ئه‌و که‌سه‌ى کارێک ده‌کات خۆشى‬ ‫ده‌بێته‌ به‌شێک له‌کاره‌که‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێناسه‌ت بۆ هونه‌ر چییه‌؟‬ ‫هونه‌ر بۆ ده‌ربڕینى شتێکه‌ که‌ خولیاته‌ ‌و حه‌زى‬

‫خۆته‌‪ ،‬هونه‌ر ئه‌و شتانه‌یه‌ له‌ڕوانگه‌ى خۆته‌وه‌ ده‌یبینى‪،‬‬ ‫وه‌ک نه‌خش ‌و نیگار‪ ،‬هونه‌ر خاڵى نوێى هه‌سته‌کانه‌ و‬ ‫خاڵى کردنه‌وه‌ى هه‌سته‌کانه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬چۆن جیاوازى نێوان هونه‌رى‬ ‫مۆسیقا‌و هونه‌رى تابلۆ ده‌که‌یت؟‬ ‫س �ه‌ره‌ت��ا ه��ون �ه‌ر‪ ،‬ب �ه‌ه��ون �ه‌رى ش��ێ��وه‌ک��ارى ن��اس��راوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هونه‌رى گۆرانیش هه‌ر هونه‌ره‌‪ ،‬له‌مێژودا باسى‬ ‫هونه‌ر ده‌ک��رێ��ت شێوه‌کارى ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��ادا ب��وو‪ ،‬هونه‌رى‬ ‫گۆرانى ‌و هونه‌رى مۆسیقا شتێکى ج��ی��اوازه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌نگدایه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ سروشتدایه‌‪ ،‬به‌اڵم هونه‌رى شێوه‌کارى‬ ‫جیاوازه‌‪ ،‬گۆرانى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪ ،‬له‌دڵى بینه‌ر دایه‌ ‌و‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگادا بۆ خۆشى ‌و ش��ادى ‌و له‌ئاین ‌و داب‌و‬ ‫نه‌ریته‌کاندا به‌کاردێت‪ ،‬شێوه‌کارى شتێکى تایبه‌ت ‌ه‬ ‫‌و خۆت بڕیارى له‌سه‌ر ده‌ده‌ی��ت‪ ،‬وه‌ک چۆن سروشت‬ ‫ده‌بینیت ‌و لێکدانه‌وه‌ى خه‌ڵکه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و شتانه‌ى ده‌یبینن‬ ‫و داواکارن له‌سه‌ر تابلۆیه‌ک‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬خاوه‌نى چه‌ند تابلۆیت و ئایا‬

‫جگ ‌ه له‌شێوه‌کارى له‌هیچ بوارێکى تر کارت‬ ‫نه‌کردوه‌؟‬ ‫ تابلۆکانم نزیکه‌ى (‪ )50‬دان�ه‌‪ ،‬له‌ته‌مه‌نى (‪)17‬‬‫ساڵییه‌وه‌ کار ده‌که‌م له‌بوارى شێوه‌کارییدا‪ ،‬له‌دواى کارى‬ ‫شێوه‌کارییه‌وه‌ هه‌وڵمداوه‌ به‌شێک له‌شیعر ‌و داستانیش‬ ‫بنوسم‪ ،‬ب��ۆ ئ �ه‌م مه‌به‌سته‌ش ک��ارى تایبه‌تم ک���ردووه‌‪،‬‬ ‫له‌ساڵى (‪)2006‬دا کورته‌ فیلمێکم دروس��ت ک��ردوو‌ه‬ ‫ب�ه‌ن��اوى «دی��ارى ن��ادی��ار» که‌ له‌چه‌ندین فیستیڤاڵدا‬ ‫ب�ه‌ش��داری��م ک���ردووه‌‪ ،‬وه‌ک فیستیڤاڵێک له‌هه‌ولێر ‌و‬ ‫له‌مه‌هاباد ‌و له‌سلێمانی ‌و له‌تاران‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ئێستادا سه‌رقاڵى چ کارێکت؟‬ ‫ ئێستا سه‌رقاڵى ک��ارى کورته‌ فیلمێکم له‌گه‌ڵ‬‫ئه‌وه‌شدا کۆمه‌ڵێ کارى تر ئاماده‌یه‌‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ت��اب��ل��ۆک��ان��ت زی���ات���ر ل��ه‌چ‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کدایه‌؟‬ ‫ کاره‌کانم زۆرب �ه‌ى له‌بواره‌کانى مرۆڤدا‪ ،‬له‌چوار‬‫چێوه‌ى ده‌ربڕینى هه‌ستى که‌سه‌کانه‌‪ ،‬کارى پێشانگا‬

‫نزیکه‌ى هه‌شت پێشانگام کردووه‌ته‌وه‌‌‪ ،‬له‌سنه‌ ‌و تاران ‌و‬ ‫مه‌شهه‌د له‌خوراسان به‌شداریم کردووه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆچى ماوه‌یه‌که‌ له‌کارى هونه‌رى‬ ‫دابڕاویت؟‬ ‫ هه‌ندێک حاڵه‌ت بووه‌ ببنه‌ هۆکار بۆ ئه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬‫ئه‌وه‌شدا رێگرى له‌به‌رده‌م کاره‌کانمدا هه‌بووه‌‪ ،‬زۆریش‬ ‫حه‌ز ده‌که‌م پێشانگایه‌کى وێنه‌ى له‌پایته‌ختى هونه‌ریدا‬ ‫بکه‌مه‌وه‌ که‌ سلێمانییه‌‪ ،‬نه‌ک ئه‌وه‌ى حه‌ز ده‌که‌م‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئاواته‌مه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬کاره‌کانت ده‌چێته‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫سیاسییه‌وه‌؟‬ ‫ نه‌خێر‪ ،‬ناچێته‌ ئه‌و چوارچێوه‌یه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو زیاتر‬‫الیه‌نى کۆمه‌اڵیه‌تى ‌و مرۆڤایه‌تیه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌الى منه‌و‌ه‬ ‫گرنگتره‌‪ ،‬چونکه‌ خۆم حه‌زم لێیه‌‪ ،‬له‌م رێگایه‌وه‌ ده‌توانم‬ ‫زی��ات��ر په‌یامى مرۆڤایه‌تى بگه‌یه‌نم‪ ،‬ره‌ن��گ�ه‌ نه‌توانم‬ ‫راسته‌وخۆ تێکه‌ڵى سیاسه‌ت بم‪ ،‬زیاتریش بینه‌ر ده‌توانێت‬ ‫ئه‌و الیه‌نه‌ دیارى بکات‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪9‬‬

‫چه‌تر‪ :‬رێگرییه‌کان چین له‌به‌رده‌م تۆدا؟‬ ‫ الیه‌نێکیان ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ک�ه‌م��ن ئه‌ندامه‌کانى له‌شم‬‫ته‌واو نییه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بچوکى قه‌باره‌ى تابلۆکان‬ ‫به‌وشێوه‌یه‌ رازی��م ناکات که‌ خ��ۆم ده‌م�ه‌وێ��ت‪ ،‬له‌کاتى‬ ‫کردنه‌وه‌ى پێشانگایه‌کدا به‌رپرسان له‌ئێران وا زوو بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر شته‌کان ناده‌ن ‌و کاره‌کان دوا ده‌خه‌ن ‌و نرخ بۆ‬ ‫کاره‌کانت دانانرێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئازادى گه‌ر کارى سیاسى بکه‌ن؟‬ ‫ ئێمه‌ کاره‌کانمان زیاتر له‌ژوورێکدایه‌‪ ،‬زۆر گۆیمان‬‫ن�ه‌داوه‌ت�ه‌ ئه‌و کارانه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ناتوانین ق �ه‌ره‌ى سیاسه‌ت‬ ‫بکه‌وین‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ش��ى ه��ون�ه‌ر له‌رێگا الده‌ب���ات سیاسه‌ته‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ هونه‌ر بۆ خۆشى‌و چێژ وه‌رگرتن‌و به‌خته‌وه‌رییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم سیاسه‌ت بۆ ده‌سه‌اڵته‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌ڕاى خۆت توانیوت ‌ه په‌یامێک‬ ‫له‌رێگاى تابلۆو ‌ه بگه‌یه‌نیت؟‬ ‫ هه‌ر کارێک په‌یامێکى تایبه‌ت به‌خۆى هه‌ڵگرتوه‌‪،‬‬‫راده‌ى هۆشیارى خه‌ڵک بڕیار له‌سه‌ر کاره‌که‌ ده‌دات‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مێژووى هونه‌ر (‪ )150‬ساڵ ته‌مه‌نێتى‪،‬‬ ‫تاوه‌کو ئێستاش پێناسه‌یه‌کى تایبه‌تمان بۆ کلتورى‬ ‫خۆمان نییه‌‪ ،‬لێره‌ له‌ئێران پاڵپشتى کردن نییه‌‪ ،‬کارى‬ ‫هونه‌رى ‌و هونه‌رمه‌ند په‌راوێز خراوه‌ له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪،‬‬ ‫رۆڵى راگه‌یاندیش گرنکه‌ بۆ ئ�ه‌وه‌ى خه‌ڵک هۆشیار‬ ‫بکاته‌وه‌‪ ،‬کارى هونه‌ریش به‌خه‌ڵک بناسێنێت‪.‬‬

‫پروفایل‪:‬‬

‫عه‌تا سه‌لیم پور‬ ‫له‌دایکبووى (‪)1978‬ه‌‪،‬‬ ‫دانیشتوى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫بانه‬ ‫کوردستان‪ ،‬شارى ‌‌‬ ‫و خاوه‌نى نزیکه‌ى (‪)50‬‬ ‫تابلۆ و هه‌شت پێشانگایه‌‪.‬‬

‫یەکێک لە تابلۆکانی هونەرمەند عەتا سەلیم پور‬

‫زاهیر جه‌الل‪:‬‬

‫په‌شیمانم له‌و کارانه‌ى کردوومه‬ ‫‌ به‌تایبه‌ت ته‌مسیله‌کانم‬ ‫[ دیدار‪ /‬تایه‌ر تۆفیق ]‬ ‫پ��اش سااڵنێکى زۆر له‌خزمه‌تکردنى‬ ‫دونیاى هونه‌رى و گۆرانى ره‌سه‌نى کوردى‬ ‫هونه‌رمه‌ند (زاه��ی��ر ج��ه‌الل) له‌دیدارێکى‬ ‫رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا خراپى بژێوى ژیانى‬ ‫وه‌ک ئاسته‌نگێک ده‌خاته‌ڕوو له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ک�ه‌م��ى ب�ه‌ره�ه‌م�ه‌ک��ان��ى‪ ،‬ده‌شڵێ‬ ‫ک ‌ه په‌شیمانه‌ له‌و کارانه‌ى‬ ‫ک��ردووی��ه‌ت��ى به‌تایبه‌ت‬ ‫ته‌مسیله‌کانى‪ .‬بۆ ئه‌و ‌ه‬ ‫چووت ‌ه به‌رنامه‌ى (من‬ ‫ج���ی���اوازم) ج��ارێ��ک��ى‬ ‫ت���ر ب���ێ���ت���ه‌و ‌ه ن��او‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌که‌ى‪.‬‬

‫چ����ه‌ت����ر‪/‬‬ ‫یه‌کێک‬ ‫وه‌ک‬ ‫له‌و هونه‌رمه‌ند ‌ه‬ ‫دی������اران������ه‌ى ک � ‌ه‬ ‫ل��ه‌س��ه‌رده‌م��ى رژێ��م��دا‬ ‫گۆرانییه‌کانت زۆر جێگاى‬ ‫بایه‌خ بوون ئایا له‌و کاته‌دا‬ ‫هیچ کێشه‌یه‌کت رووب���ه‌ڕو‬ ‫نه‌بۆته‌وه‌؟‬

‫ـ خ��ۆم به‌مۆڵکى ئ �ه‌م میللت ‌ه‬ ‫ده‌زان�������م‪ ،‬ح����ه‌ز ده‌ک������ه‌م وه‌ک‬ ‫هونه‌رمه‌ندێک ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئێش‬ ‫و ئ������ازارى م��ی��ل��ل �ه‌ت �ه‌ک �ه‌م بم‬

‫و شانازى ب‌ه خۆمه‌و‌ه ده‌ک �ه‌م ک‌ه سانسۆر خرابووی ‌ه‬ ‫سه‌ر گۆرانییه‌کانم له‌کاتى رژێمدا نه‌یان ده‌هێشت‬ ‫گۆرانییه‌کانم باڵو بکه‌مه‌و‌ه بۆ نموون‌ه وشه‌ى (پێش‬ ‫مه‌رگم) چه‌ندینجار له‌الیه‌ن رژێمه‌و‌ه لێکۆڵینه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌کردم و ده‌یانوت ئه‌و وشه‌ی‌ه یانى پێشمه‌رگه‌ی ‌ه‬ ‫بۆی‌ه ناچاریان ده‌کرم ده‌چووم ئه‌و وشه‌یه‌م ده‌گۆڕى یان‬ ‫گۆرانى (له‌دامێنى چیاى ژیندا‪ ،‬منى ئاوار‌ه وه‌ستاوم)‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌هۆنراوه‌ى (عه‌لى عارف ئاغا) بوو شانازى‬ ‫به‌خۆمه‌و‌ه ده‌ک �ه‌م ک‌ه له‌سه‌ر ئه‌و گۆرانیان‌ه کۆاڵن‬ ‫به‌کۆاڵن رام ده‌کرد له‌ده‌ستى ئه‌و رژێمه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ ته‌نها‬ ‫ساتێک وازم له‌گۆرانى وتن نه‌هێنا‪.‬‬

‫چوار ده‌ورى گۆڕه‌که‌مان ده‌که‌ن‌ه گوڵ و له‌هه‌موو‬ ‫که‌ناڵه‌کان باسمان ده‌ک �ه‌ن و چله‌مان بۆ ده‌ک �ه‌ن و‬ ‫یادمان ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬تاله‌ژیاندا مابین هیچ گرنگیه‌کمان‬ ‫پێ نادرێت‪ ،‬بۆی‌ه نه‌ک ته‌نها من‪ ،‬غه‌در له‌هه‌موو‬ ‫هونه‌رمه‌ندێک ده‌کرێت‪.‬‬

‫چه‌تر‪ /‬چ��ۆن ب �ه‌ش��دارى به‌رنامه‌ى من‬ ‫جیاوازمت کرد تاچه‌ند ئه‌و به‌رنامه‌ی ‌ه گونجاو‬ ‫بوو بۆ که‌سایه‌تى تۆ؟‬

‫ـ به‌ڕاستى م��اوه‌ی�ه‌ک��ى زۆر له‌هونه‌ر داب��ڕاب��ووم‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌کى زۆر له‌گۆرانى و ته‌مسیلیه‌کان دابڕابووم‬ ‫و په‌شیمانیشم ل �ه‌وک��اران �ه‌ى ک��ردووم��‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫چه‌تر‪ /‬تاچه‌ند کار ‌ه هونه‌ریه‌کانت بووه‌ت ‌ه ته‌مسیله‌کانم‪ ،‬چونک‌ه له‌الیه‌ن هه‌ندێک گه‌نجه‌و‌ه‬ ‫گاڵته‌ى پێ ده‌کرێت و وات لێ ده‌که‌ن په‌شیمان بیت‬ ‫سه‌رچاوه‌ى دابینکردنى بژێوى ژیانت‪.‬‬ ‫ـ ب‌ه داخه‌و‌ه هونه‌ر له‌واڵتاندا هونه‌رمه‌نده‌ک‌ه به‌خێو له‌هه‌موو کاره‌کانت‪ ،‬بۆی‌ه منیش چووم‌ه به‌رنامه‌ى من‬ ‫ده‌کات‪ ،‬وا له‌و هونه‌رمه‌ند‌ه ده‌کات کۆشک و ته‌الرى جیاوازم گه‌ر یارمه‌تى پاره‌ش نه‌درێم جارێکى تر بێمه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت و حه‌ره‌س و پرسگه‌ى ده‌بێت له‌هه‌موو که‌ناڵه‌کانى ناو جه‌ماوه‌ره‌که‌م به‌قسه‌ى خۆش و گۆرانى وتن دڵى‬ ‫جیهاندا گۆرانییه‌کانى ب�ڵاوده‌ک��رێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬که‌چى گوێگرانم خۆش بکه‌م‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندانى ئێم‌ه ده‌بێت هه‌ر ب‌ه قوڕبه‌سه‌رى و نه‌دارى‬ ‫چه‌تر‪ /‬له‌ئێستادا هیچ به‌رهه‌مێکى نوێت‬ ‫سه‌ر بنێنه‌وه‌‪ ،‬بۆی‌ه ده‌ڵێم نه‌خێر هونه‌ره‌که‌م نه‌بووه‌ت ‌ه به‌ده‌سته‌وه‌یه‌؟‬ ‫سه‌رچاوه‌ى بژێوى ژیانم جارى وا هه‌بوو‌ه هونه‌ره‌که‌م‬ ‫ـ له‌خۆئاماده‌کردندام دواى ئه‌و دابڕان‌ه زۆر‌ه جارێکى‬ ‫بووه‌ت‌ه خه‌م و خه‌فه‌ت و ئه‌وپه‌ڕى کێشه‌ى بۆ ناومه‌ته‌و‌ه ت��ر به‌رهه‌مى ن��وێ ئ��ام��اد‌ه ک �ه‌م‪ ،‬ب �ه‌اڵم ب�ه‌ده‌ن��گ و‬ ‫له‌ژیانى رۆژانه‌مدا‪.‬‬ ‫مۆسیقاى باشتر و ئومێده‌وارم دڵسۆزان و به‌رپرسانى‬ ‫چه‌تر‪ /‬واتا هه‌وڵدان بۆ دابینکردنى بژێوى هونه‌ر هاوکاریم بکه‌ن‪ ،‬ئێم‌ه ده‌ڵێین حکومه‌ت باوکى‬ ‫ژی��ان چ کاریگه‌رییه‌کى له‌سه‌ر به‌رهه‌م ‌ه میلله‌ته‌‪ ،‬ده‌نگم پێداو‌ه و ئه‌وم هه‌ڵبژادو‌ه بۆی‌ه ده‌بێت‬ ‫ئه‌ویش به‌بێ جیاوازى سه‌یرمان بکات‪ ،‬نه‌موتو‌ه یارمه‌تى‬ ‫هونه‌ریه‌کانت دروست کردووه‌؟‬ ‫ـ جارى وا هه‌بوو‌ه زۆر کاسبی هه‌بوو‌ه نه‌متوانیو‌ه پار‌ه بدرێم‪ ،‬به‌اڵم وتوم‌ه هه‌ندێک پاره‌م بده‌نێ به‌قه‌رز‬ ‫بیکه‌م هه‌رچه‌ند‌ه شانازى ب‌ه خۆمه‌و‌ه ده‌که‌م زۆر کاسبیم تابه‌رهه‌مه‌کانم باڵو ده‌که‌مه‌و‌ه دوایى ئه‌و سیدیه‌م ک ‌ه‬ ‫ک��ردوو‌ه به‌تایبه‌ت له‌و کاته‌ى ک‌ه هاوسه‌رم پێکهێنا فرۆشت ئه‌و پاره‌یه‌یان بۆ ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌‪ ،‬بۆی‌ه له‌کۆتاییدا‬ ‫زۆر نه‌بووبووم که‌سێک نه‌بوو هاوکاریم بکات‪ ،‬ناچار داواکارم یارمه‌تیم بده‌ن بۆ باڵوکردنه‌وه‌ى به‌رهه‌مه‌کانم‪.‬‬ ‫ده‌ستم کرد به‌فرۆشتنى ماستاو و دۆ له‌به‌رده‌م یه‌کێک‬ ‫له‌چێشتخانه‌کانى سلێمانیدا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کرێچى بووم‬ ‫نه‌موتوه‌ یارمه‌تى‬ ‫و تائێستاش کرێچیم و شانازیش ده‌که‌م ک‌ه هه‌موو‬ ‫پاره‌ بدرێم‪ ،‬به‌اڵم وتوم ‌ه‬ ‫ئیشێکیشم کردووه‌‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ /‬ه�ه‌س��ت��ت ک����ردو ‌ه ن��اه �ه‌ق��ى یا‬ ‫که‌مته‌رخه‌میه‌ک به‌رامبه‌رت کراوه‌؟‬

‫ـ باسى خۆم ناکه‌م که‌مته‌رخه‌میم به‌رامبه‌ر کرابێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم کورد خوو ره‌وشتێکى هه‌ی‌ه زیندوکوژى مردو‬ ‫په‌رسته‌‪ ،‬تا له‌ژیان مابین هیچ سۆزێکمان پێ ناده‌ن‬ ‫و هیچ گوڵێکى بۆندار ن��اده‌ن به‌سنگمانه‌و‌ه وه‌ک‬ ‫هونه‌رمه‌ندێک ته‌ماشا ناکرێین‪ ،‬ب�ه‌اڵم ک‌ه مردین‬

‫هه‌ندێک پاره‌م بده‌نێ‬ ‫به‌قه‌رز تابه‌رهه‌مه‌کانم‬ ‫باڵو ده‌که‌مه‌و ‌ه دوایى ئه‌و‬ ‫سیدیه‌م ک ‌ه فرۆشت ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌یان بۆ ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌‬

‫ژنان‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رى به‌دواداچوونى توندوتیژى دژ به‌ژنان‪ :‬هه‌ر یاسا وا له‌خه‌ڵک‬ ‫ده‌کات که‌ ئێمه‌ به‌چاوى که‌م ته‌ماشاى ئافره‌ت بکه‌ین‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪8‬‬

‫یاسا و کاریگه‌رى‬ ‫له‌سه‌ر مافى ژنان‬ ‫سیما مسته‌فا‬

‫یاسا ئه‌و فاکته‌ره‌ی ‌ه‬ ‫ک �ه‌ ده‌ت��وان��ێ��ت ک��اری��گ �ه‌رى ل �ه‌ س�ه‌ر‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا داب��ن��ێ��ت‪ ،‬ب���ه‌و م��ان��ای �ه‌ى‬ ‫ک �ه‌ ی��اس��ا حاکمێتى خ���ۆى ه �ه‌ی �ه‌ و‬ ‫ئ �ه‌ت��وان��رێ��ت زۆر ب��اب��ه‌ت ل �ه‌ڕێ��گ �ه‌ى‬ ‫ی��اس��اوه‌ بسه‌پێنرێت ی��ان بگۆڕدرێت‪،‬‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت��ری��ش�ه‌وه‌ ی��اس��ا رێکخه‌رى‬ ‫زۆر الی �ه‌ن �ه‌ و ه �ه‌م��وو ش��ت �ه‌ک��ان ب ‌ه‬ ‫یاسا رێکده‌خرێت‪ ،‬کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌ش‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه‌ک �ه‌ ل���ه‌گ���ه‌ڵ ش��ۆڕش��ى‬ ‫ته‌که‌نه‌لۆژیاو پێشکه‌وتنه‌کان‪ ،‬هێشتا‬ ‫به‌زۆربه‌ى شته‌کان نامۆیه‌ یان ناتوانێت‬ ‫قبوڵى بکات یاخود ئه‌گه‌ر قبوڵیشى‬ ‫بکات ناتوانێت هه‌زمى بکات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌کانى ژنانیش هێشتا ئێم ‌ه‬ ‫نه‌مانتوانیوه‌ قبوڵى ئه‌و مافانه‌ بکه‌ین‬ ‫که‌ به‌واقیعى مافى ژنانه‌ ‌و ئه‌توانێت‬ ‫ب �ه‌ فعلى ک��اری��گ �ه‌رى داب��ن��ێ نه‌ک‬ ‫ئه‌وانه‌ى ماف نین ‌و به‌ماف دان��راون‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ له‌سه‌ره‌تاى هه‌ست کردن ب ‌ه‬ ‫زوڵم‌و زۆریه‌کانى ژنان‌و دروستبوونى‬ ‫رێکخراو و ده‌رکه‌وتنى چاالکوانانى‬ ‫بوارى ژنان ‌و کارکردن له‌و مه‌جاله‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ه��ێ��ش��ت��ا ه���ه‌ر چ���ه‌وس���ان���ه‌وه‌‌و‬ ‫توندوتیژى له‌سه‌ر ژنان هه‌یه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫زۆر ی��اس��اى پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��دار ب�ه‌ ژن��ان�ه‌و‌ه‬ ‫جێبه‌جێ نه‌کراوه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ده‌توانین‬ ‫بڵێین هێشتا ئ�ه‌و کۆڵه‌ى له‌پشتدای ‌ه‬ ‫نه‌توانراوه‌ دابنرێت پێویستى به‌ کارى‬ ‫زیاتر‌و جدیتره‌‪ ،‬پێویستى به‌هه‌نگاونانى‬ ‫باشتره‌ پێویستى به‌ماندوبوونى زیاتره‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ له‌یاسادا مافى ژنان پارێزراو‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ژنان‌و رێکخراوه‌کان به‌بێ جیاوازى‬ ‫فکرى‌و بیرکردنه‌وه‌ى سیاسى پێکه‌و‌ه‬ ‫ک��ار له‌مه‌سه‌له‌کانى ژن��ان��دا بکه‌ن‪،‬‬ ‫رۆژه‌کانى( ‪)25‬ى نۆڤه‌مبه‌ر و (‪)8‬‬ ‫ى م��ارس بکه‌نه‌ رۆژى ئاشتبونه‌و‌ه‬ ‫‌و رۆژى ف��ش��ار خ��س��ت��ن�ه‌س�ه‌ر الی�ه‌ن� ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌کان بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌و‬ ‫یاسایانه‌ى په‌یوه‌ندیدارن به‌مه‌سه‌له‌کانى‬ ‫ژنانه‌وه‌ و داواکردنى ئه‌و مافانه‌ى که‌‬ ‫به‌واقیعى مافى ژن�ه‌ به‌ده‌رله‌مانه‌ش‬ ‫ژنان خۆشیان پێویسته‌ فشار دروست‬ ‫ب��ک�ه‌ن ت��ا ئ��ه‌و ی��اس��ای��ان�ه‌ى پ�ه‌ی��وه‌ن��دى‬ ‫به‌مه‌سه‌له‌ى ژنه‌وه‌یه‌ زوو بچێته‌ بوارى‬ ‫جێبه‌جێ ک��ردن �ه‌وه‌ و یاساکان تێیدا‬ ‫مافى ژن��ان بپارێزێت‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى‬ ‫ه �ه‌ر یاسایه‌ ئه‌توانێت گ��ۆڕان��ک��ارى‬ ‫بکات‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌موو ئه‌وه‌ش گرنگتر‬ ‫پارێزگارى کردنه‌ به‌سه‌روه‌رێتى یاساوه‌‪،‬‬ ‫ک��ات��ێ��ک ی��اس��ای �ه‌ک ه�ه‌ب��ێ��ت وه‌ک‬ ‫خۆى جێبه‌جێ بکرێت و ده‌ستتێوه‌ردان‬ ‫ن �ه‌ک��رێ��ت ل��ه‌خ��راپ ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی��دا‪،‬‬ ‫که‌سێک تاوانباره‌ له‌مه‌سه‌له‌ى ژندا جا‬ ‫هه‌ر که‌سێکه‌ با به‌سزاى خۆى بگات‬ ‫تاکه‌سانى تریش په‌ندى لێوه‌رگرن نه‌ک‬ ‫کارئاسانى ک��ردن ب��ۆى‪ ،‬پێویستیش ‌ه‬ ‫ئه‌و ژنانه‌ى له‌په‌رله‌ماندان کارى جدى‬ ‫ب��ۆ یاساکانى ژن��ان بکه‌ن و خۆیان‬ ‫به‌خاوه‌ندار له‌و مه‌سه‌له‌یه‌ بزانن ئینتما‬ ‫و بیرکردنه‌وه‌کان هه‌ڵگرن بۆ کاتى‬ ‫تر له‌مه‌سه‌له‌ى ژناندا و خه‌مخۆربن‪،‬‬ ‫ک��ارێ��ک��ى وا ب��ک �ه‌ن م��ت��م��ان�ه‌ى ژن��ان‬ ‫به‌ده‌ست بێنن و داکۆکیکاربن به‌فعلى‬ ‫ک��ات��ێ ی��اس��اک��ان��ى ت��ای��ب �ه‌ت ب �ه‌ژن��ان‬ ‫گفتوگۆى له‌سه‌ر ده‌کرێت تاله‌ڕێى‬ ‫ی��اس��اوه‌ ک��ار بکرێت ب��ۆ پ��ارێ��زگ��ارى‬ ‫له‌مافه‌کانى ژن���ان‪ ،‬دواى ئ �ه‌وه‌ چى‬ ‫ده‌مێنێت ژن��ان خۆیان ت �ه‌واوى بکه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هیوادارم له‌ (‪)8‬ى مارسدا دیارى‬ ‫بۆ ژنان جێبه‌جێکردنى یاساکان بێت‬ ‫به‌گوێره‌ى پ��ارێ��زگ��ارى له‌مافى ژنان‬ ‫نه‌ک زیاتر‪.‬‬

‫عه‌تا سه‌لیم پور‪:‬‬

‫ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم هێشتا کۆمه‌ڵێ یاسا‌و رێسا هه‌ی‌ه واى کردوو‌ه‬ ‫ک‌ه ئافره‌ت به‌که‌متر سه‌یر بکرێت‪ ،‬له‌کاتێکدا ئێستا له‌عێراقدا‬ ‫به‌پێى یاساى بارى که‌سێتى له‌کاتى شایه‌تیدا دوو ئافره‌ت‬ ‫به‌یه‌ک پیاو ئه‌ژمار ده‌کرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش جۆرێکى ب‌ه که‌م سه‌یر‬ ‫کردن‌ه له‌رووى یاساییه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬ئافره‌ت ‌و پاشکۆیه‌تى ئابورى‪ /‬ک‌ه ماڵ له‌ژێر‬ ‫چه‌تر‪ :‬ده‌توانن راده‌ى توندوتیژى بنه‌بڕ بکرێت؟‬ ‫ده‌سه‌اڵتى پیاودای‌ه ‌و ئافره‌تیش وه‌ک ئاله‌تێک له‌ماڵدا کار‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬ئه‌مه‌ش وا ده‌ک��ات ک‌ه پیاو هه‌میش‌ه به‌جۆرێک‬ ‫گه‌ر باسى بنه‌بڕکردنى یه‌کجارى بکه‌یت تا ده‌ساڵى تر‬ ‫سه‌یرى ئافره‌ت بکات ک‌ه ده‌بێت به‌رده‌وام له‌ماڵ‌ه داخراوه‌کاندا ‌و بگر‌ه زیاتریش ناتوانرێت ئه‌و دیارده‌ی‌ه کۆتاى پێبهێنرێت‪،‬‬ ‫کار بکات‌و نه‌چێت‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئافره‌تیش به‌رده‌وام هه‌وڵ ده‌دات له‌واڵتانى پێشکه‌توودا ک‌ه ده‌زگاى زیاتریشیان هه‌ی‌ه نه‌توانراو‌ه‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگایه‌کى دواکه‌وتوودا ئه‌و رێگایان‌ه بشکێنێت‌و بێت ‌ه بنه‌بڕ بکرێت‪ ،‬بۆی‌ه ناتوانین بڵێین ب‌ه یه‌کجارى کۆتایى‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬کاتێک ئابورى ئافره‌ت له‌ژێر ده‌ستى پیاودا بوو ده‌بێت ‌ه به‌توندوتیژى دێت‪ ،‬چونک‌ه له‌گه‌ڵ ژیاندا توندتیژى به‌رده‌وام‬ ‫هۆکارى چه‌وسانه‌وه‌ى ئافره‌ت‪.‬‬ ‫ده‌بیـت ئێم‌ه جگ‌ه له‌و توێژینه‌وان‌ه ک‌ه ئه‌نجامى ده‌ده‌ی��ن بۆ‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬کاریگه‌رى م��اد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‪ /‬یه‌کێک له‌و ئه‌وه‌ى بزانین هۆکاره‌ک‌ه چییه‌‪ ،‬به‌رزى ده‌که‌ینه‌و‌ه بۆ حکومه‌ت‬ ‫الیه‌نانه‌ى ک‌ه کاریگه‌رى هه‌ی‌ه له‌سه‌ر گۆڕینى حاڵه‌تێکى بۆ ئه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى بۆ بدۆزێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ست بۆ حاڵه‌تێکى نه‌ست خواردنه‌وه‌ى ئه‌و ماد‌ه هۆشبه‌رانه‌یه‌‪،‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێتوانیی ‌ه هاوئاستکردنى مافى ژن له‌گه‌ڵ‬ ‫رێژه‌ى تۆمارکردنى سکااڵ زیادى کردوو‌ه ل‌ه (‪ ،)%100‬ساڵ‬ ‫له‌دواى ساڵ کێرڤى تۆمار کردنى سکااڵ به‌ره‌و به‌رز بوونه‌وه‌‬ ‫چووه‌‪ ،‬نه‌ک کێرڤى توندوتیژى‪ ،‬چونک‌ه ئه‌م‌ه دوو الیه‌نى هه‌ی ‌ه‬ ‫سکااڵ به‌ماناى ئه‌وه‌ى کاتێک ئافره‌ت رووبه‌ڕوى توندوتیژى‬ ‫ده‌بێته‌و‌ه یان تووشى زۆر به‌شودان ده‌بێته‌و‌ه یان رووبه‌ڕوى هه‌ر‬ ‫مه‌ترسییه‌کى تر ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫[ دیدارى‪ /‬کوردۆ فه‌ره‌ج ]‬ ‫توندوتیژى یه‌کێک ‌ه ل �ه‌دی��ارد ‌ه ترسناکه‌کانى‬ ‫جیهان ک ‌ه هه‌ڕه‌شه‌یه‌کى ته‌واو له‌بونیادى کۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬ئ�ه‌و دی��ارده‌ی �ه‌ش پاشخانێکى مێژویى‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ ناو پێکهاته‌کانى کلتورى ‌و کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫‌و روناکبیرییه‌کان‪ ،‬هه‌روه‌ها دیارده‌یه‌ک بوو ‌ه ک ‌ه‬ ‫جوانییه‌کانى شێواندو ‌ه و به‌رنامه‌ى ژیانى تێکداو ‌ه‬ ‫له‌ناو کۆمه‌ڵگادا‪ ،‬له‌م دیداره‌دا موقه‌ده‌م سه‌رکه‌وت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى به‌دواداچوونى توندوتیژى دژ به‌ژنان‬ ‫له‌پارێزگاى سلێمانى الیه‌نه‌کانى توندوتیژى دژ‬ ‫به‌ژنان بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ده‌خاته‌ڕوو له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاماری شه‌ش مانگی رابردوو‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌و هۆکاران ‌ه چین ده‌بن ‌ه هۆى توندوتیژى‬ ‫دژ به‌ژنان؟‬

‫ئه‌و هۆکاران‌ه زۆرن له‌وانه‌‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬خێزان‪ /‬خێزان له‌ژێر ئایدیا‌و ناوه‌ندێکى تردا فراوانتر‬ ‫له‌خێڵ‌و عه‌شیره‌ت‪ ،‬ئاکار‌ه بۆ ماوه‌ییه‌کان ک‌ه له‌عه‌شیره‌ت‌و‬ ‫خێڵه‌و‌ه ده‌مێنێته‌و‌ه ‌و خێزان په‌یڕه‌وى ده‌کات کاریگه‌رى هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر بیرکردنه‌وه‌ى خێزان له‌سه‌ر تێڕوانینى بۆ ژیان‌و تێڕوانینى‬ ‫بۆ تاکه‌کان له‌نێر‌و مێ‌و له‌کوڕ‌و کچ‌و ژن‌و مێرد ک ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش یه‌کێک‌ه له‌گرفت‌ه گه‌وره‌کان ‌و خێزانیش کاریگه‌رى‬ ‫هه‌ی‌ه له‌سه‌ر دروستبوونى توند‌وتیژى‪ ،‬له‌ناوخێزانیشدا تێڕوانینى‬ ‫عه‌شایه‌رى کاریگه‌رى خۆى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬ئاین‪ /‬هۆکارێک‌ه بۆ روودانى توند‌وتیژى‪ ،‬ئاینه‌کان‬ ‫له‌مێژوى خۆیدا رۆڵى گه‌وره‌یان گێراو‌ه له‌سه‌ر رووداوه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌گشتى‌و کاریگه‌رى له‌سه‌ر دروستبوونى په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان هه‌بوو‌ه له‌ناو کۆمه‌ڵگادا ‌و ئه‌و ڕۆڵه‌ى‬ ‫ک‌ه هه‌یبوو په‌یوه‌ندییه‌کانى سنوردار کردوو‌ه له‌ناو تاکه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگادا‪ ،‬ئاینه‌کان ک‌ه خه‌ڵک هه‌مووى ئینتیماى بۆى‬ ‫هه‌ی‌ه له‌بنچینه‌دا ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئاینه‌کانى ته‌ورات‪ ،‬دواتر ک ‌ه‬ ‫جوله‌ک‌ه‌و مه‌سیح‌و ئیسالم هاتوون له‌یه‌ک شتدا یه‌کده‌گرنه‌و‌ه‬ ‫ک‌ه ئه‌ویش بیروڕا‌و کتێبى پیرۆز‌ه‌و فه‌لسه‌فه‌ى تێگه‌یشتن‌و‬ ‫هه‌ڵوێستیان‌ه له‌سه‌ر خێزان‌و ئافره‌ت به‌گشتى‪ ،‬هه‌موو ئاینه‌کان‬ ‫له‌یه‌که‌و‌ه نزیکن‪ ،‬ئاینه‌کان له‌یه‌ک خاڵدا به‌که‌مى سه‌یرى‬ ‫ئافره‌ت ده‌که‌ن وا باسى ده‌که‌ن ک‌ه چۆن حه‌وا ئاده‌مى فریو داوه‌‬ ‫ک‌ه ئه‌مه‌ش یه‌کێک‌ه له‌و هۆکارانه‌ى ک‌ه بووه‌ت‌ه هۆى ئه‌وه‌ى‬ ‫به‌که‌مى سه‌یرى ئافره‌ت بکرێت‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬کلتور‪ /‬کاریگه‌رى کلتور له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌گشتى به‌تایبه‌تى له‌سه‌ر خێزان کاریگه‌رییه‌کى زۆرى هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م الیه‌نه‌ش هه‌ڵگرى شت‌ه بۆ ماوه‌ییه‌کان‌ه ک‌ه ڕۆڵێکى زۆرى‬ ‫هه‌ی‌ه بۆ دروستبوونى زه‌مینه‌ى توند‌وتیژى ک‌ه خه‌ڵک هه‌ی ‌ه‬ ‫ئێستا موماره‌سه‌ى توند‌وتیژى ده‌کات‪ ،‬کاتێک لێى ده‌پرسیت‬ ‫ده‌ڵێت نازانم له‌باو باپیرانه‌و‌ه ماوه‌ته‌و‌ه ئه‌وان بڕوایان وابوو‌ه که‌‬ ‫ئافره‌ت به‌زه‌عیف‌ه سه‌یر بکرێت‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ :‬یاسا‌و به‌هاکان‪ /‬سه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو جیاوازیی ‌ه‬ ‫له‌نێوان گه‌النى دنیادا هه‌ی‌ه هه‌موویان کۆکن له‌سه‌ر بااڵده‌ستى‬ ‫پیاو به‌که‌متر سه‌یرکردنى ئافره‌ت‪ ،‬پیاویش له‌ناو خێزاندا‬ ‫له‌هه‌موو ئه‌ندامه‌کان زیاتر ده‌سه‌اڵتیان هه‌ی‌ه له‌ناو خێزانیش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ک منداڵه‌کانیان به‌خێوده‌که‌ن ک‌ه پیاو ده‌بێت بااڵده‌ست‬ ‫بێت‪ ،‬هه‌ندێک له‌و به‌هایان‌ه پاڵپشتى یاسایى هه‌یه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێک‬ ‫واڵتدا ئافره‌ت رۆڵى هه‌ی‌ه له‌سیسته‌مى سیاسیدا ‌و به‌شدارى‬ ‫هه‌ڵبژاردن ده‌ک �ه‌ن ‌و موماره‌سه‌ى کای‌ه دیموکراسییه‌کان‬

‫چه‌تر‪ :‬تاچه‌ند مۆبایل به‌فاکته‌رى سه‌ره‌کى‬ ‫کێشه‌کان ده‌زانیت؟‬

‫چه‌تر‪ :‬چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و کێشه‌ی ‌ه چۆن ده‌بێت؟‬

‫ بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى مۆبایل په‌رله‌مان پ��رۆژ‌ه‬‫یاسایه‌کى خراپ به‌کارهێنانى مۆبایلى خستۆت‌ه به‌رنامه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانم بڵێم هه‌ندێک له‌کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌ک��ات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مووى گرنگتر راگه‌یاندن ده‌توانێت رۆڵى باش ببینێت‬ ‫ک‌ه هۆشیارکردنه‌وه‌ى گه‌نجان ‌و هاندانیان بۆ به‌کارهێنانى‬ ‫مۆبایل بۆ الیه‌ن‌ه باشه‌کانى‪ ،‬نه‌ک بۆ کات به‌سه‌ر بردن‪ ،‬تاک ‌ه‬ ‫هۆکاریش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ به‌تاڵى گه‌نجان‪ ،‬ئێمه‌ش تائێستا‬ ‫بۆشاییه‌کى گه‌ور‌ه له‌ژیانماندا هه‌ی‌ه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ه��ۆش��ی��ارى ئ��اف��ره‌ت له‌خۆکوشتن ‌و‬ ‫خۆده‌رمانخوارد کردن له‌چ ئاستێکدایه‌؟‬

‫ حاڵه‌تێکى ئاساییه‌‪ ،‬به‌ته‌نیشت خۆکوشتنى ئافره‌ته‌و‌ه‬‫خۆکوشتنى پیاویش هه‌یه‌‪ ،‬ب‌ه ته‌نیشت خۆده‌رمانخوارد کردنى‬ ‫ئافره‌ته‌و‌ه خۆده‌رمانخوارد کردنى پیاویش هه‌یه‌‪ ،‬به‌ته‌نیشت‬ ‫کوشتنى پیاوه‌و‌ه کوشتنى ئافره‌تیش هه‌یه‌‪ ،‬به‌ته‌نیشت توندوتژى‬ ‫ئافره‌ته‌و‌ه توندوتیژى پیاویش هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم دیارده‌ک‌ه مایه‌ى‬ ‫وه‌ستان‌ه له‌سه‌ر الیه‌نه‌کان‌و گه‌ڕان به‌دواى هۆکاره‌کانییدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬زۆرجار رۆژنام ‌ه‌و گۆڤاره‌کان به‌جیا باسى‬ ‫کارى له‌شفرۆشى ئافره‌ت ده‌که‌ن راى تۆ چییه‌؟‬

‫ ئه‌مان‌ه زۆرج��ار به‌ر گوێمان که‌وتوو‌ه ئێم‌ه ماوه‌یه‌ک‬‫ل �ه‌م �‌ه‌وب �ه‌ر له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا له‌هه‌ولێر ک ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتیه‌که‌مان سازیکردبوو ک‌ه ئ��ام��ارى ه�ه‌ر چوار‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتییه‌که‌مانى خسته‌ڕوو ئه‌ویش له‌کاتێکدا بوو ک ‌ه‬ ‫قسه‌ى جیاجیا له‌که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنه‌و‌ه هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم به‌و‬ ‫کار‌ه هه‌موو ئه‌و شتان‌ه نه‌ما‌و کۆتایى هات‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬حاڵه‌تێکى تایبه‌ت هه‌بوو ک ‌ه که‌سێک‬ ‫هاتبێت ‌ه الت��ان ک ‌ه تووشى ده‌ستدرێژى سێکسى‬ ‫بووبێت؟‬

‫ ده‌ستدرێژى سێکسى وه‌ک هه‌ر سکااڵیه‌کى تایبه‌ت‬‫تۆمار ده‌کرێت ک‌ه رووبه‌ڕوى ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ژنێک له‌الیه‌ن‬ ‫فۆتۆ‪ :‬چەتر‬ ‫خۆپیشاندانی ژنان لە سلێامنی دژی توندوتیژی دژ به‌ژنان‬ ‫پیاوێکه‌و‌ه یا کچێک له‌الیه‌ن کوڕێکه‌و‌ه توشى ده‌ستدرێژى‬ ‫بووبێت هاتوون سکااڵیان تۆمار ک��ردوو‌ه ‌و رێگاى یاسایى‬ ‫جگ‌ه ل�ه‌وه‌ى زیان به‌ته‌ندروستى ده‌گه‌یه‌نێت ده‌بێت‌ه هۆکارى مافى پیاو هۆکارى زیادبوونى توندوتیژى بێت؟‬ ‫ ئه‌و مافه‌ى ژن له‌ئێستادا هه‌یه‌تى مافێکى سه‌ره‌تاییه‌‪ ،‬گیراوه‌ت‌ه به‌ر‪.‬‬‫ت��ون��دوت��ی��ژى‪ ،‬زۆر کاتیش س��ن��ورى خێزانیش ده‌به‌زێنێت ‌و‬ ‫ده‌که‌وێت‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان‪.‬‬ ‫ئێم‌ه له‌فه‌رمانگه‌که‌ى خۆمانه‌و‌ه چۆن پیاو مافى وه‌رگرتنى‬ ‫چه‌تر‪ :‬رۆڵى رێکخراوه‌کانى ژنان چۆن ده‌بینن‬ ‫چه‌تر‪ :‬کام ته‌مه‌ن زیاتر ڕووبه‌رووى ئه‌و الیه‌نان ‌ه هه‌ی‌ه ئافره‌تیش هه‌مان مافى هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا هه‌ندێک له‌چاره‌سه‌ر کردنى کێشه‌کاندا؟‬ ‫بۆشایى م��او‌ه ک‌ه پڕ بکرێته‌و‌ه ک‌ه ئه‌ویش یاسا ک��ارى بۆ‬ ‫ رێکخراوه‌کان رۆڵى باشیان بینیو‌ه ئه‌وه‌نده‌ى کار ده‌که‌م‬‫ده‌بێته‌و ‌ه که‌باستکرد؟‬ ‫ ئ�ه‌گ�ه‌ر س�ه‌ی��رى بکه‌ین ئ �ه‌و ک�ه‌س�ه‌ى ده‌بێت‌ه قوربانى ده‌کات‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌کاتى دابه‌شکردنى میراتدا کچ نیو‌ه به‌شى له‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی‌ه به‌پێی به‌رنامه‌یه‌ک ئێم‌ه سه‌ردانیان‬‫توندوتیژییه‌ک‌ه‌و ئه‌وه‌شى هه‌ڵده‌ستێت به‌کاره‌که‌‪ ،‬له‌هه‌موو چین برایه‌کى ده‌درێتێ‪ ،‬به‌اڵم کوڕ به‌شێکى ته‌واوى هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر یاسا ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى رووبه‌ڕوى دیارده‌ى توندوتیژى ببینه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫و توێژه‌کانى تێدایه‌‪ ،‬ئه‌و ئافره‌تانه‌شى تێدای‌ه ک‌ه له‌ماڵه‌وه‌ن‌و وا له‌خه‌ڵک ده‌کات ک‌ه ئێم‌ه به‌چاوى که‌م ته‌ماشاى ئافره‌ت هه‌ر حاڵه‌تێکى توندوتیژى ئاماده‌باشى ته‌واومان هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫بێ بڕوانامه‌ن ‌و هه‌ندێکجاریش ئه‌و ئافره‌تانه‌ى تێدای‌ه ک ‌ه بکه‌ین‪ ،‬به‌چاره‌سه‌رکردن‌و ده‌رکردنى یاسا وا ده‌کات ئافره‌ت‬ ‫چه‌تر‪ :‬رۆڵى دادگا چۆن ده‌بینیت له‌چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫له‌داموده‌زگاکاندا رووب �ه‌ڕوى توندوتیژى ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌م چه‌ند مافى هه‌بێت‪.‬‬ ‫کێشه‌کاندا؟‬ ‫رۆژه‌ى پێشوودا ئافره‌تێک هات‌ه المان ک‌ه خۆى پارێزه‌ر‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ دادگا وه‌ک ده‌زگایه‌کى جێبه‌جێ کار رۆڵى گێڕاوه‌‪،‬‬‫چه‌تر‪ :‬رۆڵى یاسا چۆن ده‌بینیت؟‬ ‫مێرده‌که‌یه‌و‌ه توشى لێدان بووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌شى ک‌ه توندوتیژییه‌ک ‌ه‬ ‫ئێستا هه‌وڵێکى زۆر هه‌ی‌ه له‌الیه‌ن رێکخراوه‌کانى ژنان ‌و ئه‌و کێشانه‌ى ده‌چن‌ه دادگا هه‌وڵى چاره‌سه‌ر کردنى ده‌دات‪،‬‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات که‌سى نه‌خوێنده‌وار و خوێنده‌واریشى تێدای‌ه ک ‌ه هه‌روه‌ها له‌ناو په‌رله‌ماندا لیژنه‌یه‌ک سه‌رقاڵى ئه‌م کارانه‌یه‌‪ ،‬له‌سنورى پارێزگاى سلێمانیدا ل�ه‌ڕاب��ردوودا توانراو‌ه دادوه‌رى‬ ‫ئه‌مان‌ه دی��ارده‌ى کۆمه‌اڵیه‌تین ‌و کۆمه‌ڵێک فاکته‌ر ده‌بن ‌ه رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نیش کار بۆ ئه‌و‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬تایبه‌تى بۆ دابنرێت بۆ کێشه‌ى ئافره‌تان‪.‬‬ ‫له‌شه‌ش مانگى سه‌ره‌تاى ساڵى (‪)2010‬دا له‌پارێزگاى‬ ‫هۆکارى کێشه‌کان‪ ،‬ته‌نانه‌ت تائێستاش هه‌ندێک له‌خێڵه‌کان کاتێک واڵتێک چاودێرى هه‌رێمى کوردستان ده‌کات له‌ڕووى‬ ‫کچه‌کانیان به‌خواستى خێڵه‌ک‌ه ده‌بێت شوو بکات گه‌ر به‌دڵى دیموکراسییه‌و‌ه ته‌ماشاى ئه‌و ده‌کات ک‌ه چۆن دان ده‌نرێت سلێمانى ‌و قه‌زاکانى ده‌وروبه‌رى (‪ )18‬حاڵه‌تى کوشتن ‌و‬ ‫خۆى بێت یان نا خواسته‌که‌ى ده‌خرێت‌ه ژێر گڵه‌وه‌‪.‬‬ ‫(‪ )14‬حاڵه‌تى خۆکوشتن‌و (‪ )53‬حاڵه‌تى سوتان ک ‌ه (‪)29‬‬ ‫به‌مافى ئافره‌تدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬گه‌ر ئافره‌تێک خیانه‌تى له‌پیاوه‌که‌ى که‌سیان ماون ‌و (‪ )24‬که‌سیان م��ردوون‪ )18( ،‬حاڵه‌تى‬ ‫چه‌تر‪ :‬ب ‌ه به‌راورد له‌چاو سااڵنى پێشوو رێژه‌ى‬ ‫خۆسوتان ک ‌ه (‪ )3‬که‌سیان ماو‌ه‌و (‪ )15‬که‌سیان مردوون‪،‬‬ ‫کردبوو سزاى ئافره‌ته‌ک ‌ه چییه‌؟‬ ‫توندوتیژى که‌میکردوو ‌ه یان زیادى کردووه‌؟‬ ‫گ���ه‌ر ب�������ه‌راوردى ب��ک �ه‌ی��ن ل��ه‌چ��اوس��ااڵن��ى پ��ێ��ش��وى ئ �ه‌م ‪ -‬خیانه‌تى هاوسه‌رى پیاو بیکات یا ژن به‌پێی یاسا سزاى (‪ )94‬سکااڵى هه‌ڕه‌ش ‌ه‌و (‪ )526‬حاڵه‌تى سکااڵى لێدان‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتیی‌ه ک‌ه چواره‌م ساڵییه‌ى کار له‌و پێناوه‌دا ده‌کات یاساى خۆى وه‌رده‌گرێت ‌و جیاوازى نیی‌ه خیانه‌تکاره‌‪ ،‬به‌اڵم (‪ )42‬حاڵه‌تى توندوتیژى سێکسى هه‌بووه‌‪.‬‬

‫ل ئاکرێ ره‌وشا ژنان خرابه‌‬ ‫[ ئا‪ /‬محه‌مه‌د عه‌لى ]‬ ‫ئازادیا ژن��ان ل گۆند و ناحیێن ده‌وروبه‌رێن‬ ‫ئاکرێ خ��راب�ه‌‪ ،‬تۆندوتیژیا دژى ژن��ان دهێت ‌ه‬ ‫بکارئینان پتریا وان یێن دناڤبه‌را (‪ 20‬تا ‪ )25‬یێن‬ ‫خێزانێ ب خۆدان ‌ه هنده‌ک ده‌رڤه‌نه‌ مینا کێشه‌یێن‬ ‫سه‌را نامووسێ و ره‌ڤاندنێ ب کیشه‌یێن مه‌ترس و‬ ‫گرنگن‪ ،‬ژ به‌ر هندێ چاڤدیر وه‌سا هزر دکه‌ن ئه‌ف‬ ‫کێش ‌ه مه‌زنتر ببن‪.‬‬

‫(ل�ه‌ی�لا عه‌بدۆلجه‌بار) ئه‌نداما سکرتاریه‌تا ئێکه‌تیا‬ ‫ئافره‌تێن کوردستانێ‪ ،‬کو ب �ه‌رى نها به‌رپرسا ئه‌نجۆمه‌نا‬ ‫ئێکه‌تیا ئافره‌تێن ل ئاکرێ بوو بو رۆژناما (چه‌تر) گۆت‪:‬‬ ‫ل گۆند وناحیێن ده‌ورۆبه‌ر یێن سه‌ر ب قه‌زا ئاکرێ ڤ ‌ه ره‌وشا‬ ‫ژنان خرابه‌‪ ،‬چونکى که‌لتوور وخێزان و زه‌الم رێگرن ناهێلن ئه‌و‬ ‫شیانین ژنێ هه‌ین ده‌ربێخین ب تایبه‌تى ل ناحیه‌ و گۆندان‪.‬‬ ‫ژ ئالیه‌کێ دیڤ ‌ه (ڤه‌هێل جه‌میل) کچه‌کا د (‪ )22‬سالیێ‬ ‫یه‌‪ ،‬هێشتا شوو نه‌کربوو دیتنا وێ ره‌وشا ئافره‌تان ژ ده‌ڤه‌ره‌کێ‬ ‫بۆ ئێکا دى یا جۆدای ‌ه لێ دبێژیت‪ :‬ژن یا هه‌ى یائازاده‌‪،‬‬ ‫ویا هه‌ى ژى ته‌په‌سه‌ر‌ه ونه‌شێن بریارێ بده‌ن لده‌ف وێ هه‌ر‬ ‫تشته‌کێ یاسا رێکێ پێ بده‌ن ئه‌و بو خۆ ب ماف دبینت ویا‬

‫ئازاد‌ه بۆ کاربکه‌ت‪.‬‬ ‫ژ ره‌خێ خۆڤ ‌ه نه‌قیبێ مافپه‌روه‌ر (ته‌حسین شه‌رۆ ئه‌حمه‌د)‬ ‫ئه‌فسه‌رێ نڤیسینگه‌ها دوڤچوونا نه‌هیالنا توندوتیژیا دژى‬ ‫ئافره‌تان ل ئاکرێ ئاشکرا کر‪ ،‬ئاریشه‌یێن ده‌ڤ �ه‌را وان پتر‬ ‫سکاالیێن د ناڤ خێزانێ بخودانه‌‪ ،‬ئه‌ڤجا چ خوشک د‬ ‫گه‌ل برایى یا دایکێ یان بابى بن و پتریا ژیێن وان د ناڤبه‌را‬ ‫(‪ 20‬بو ‪ )25‬دان �ه‌‪ ،‬ی��ان ژى د ناڤبه‌را ژن و زه‌الم��ان بخو‬ ‫دانه‌‪ ،‬یان ئاریشه‌یێن ژن ئینانا دووێ کو زه‌المى ژنه‌ک یا‬ ‫پشتگۆه هاڤێتن و گرنگیێ پێ ناده‌ت‪ .‬دیارکر دڤى حاله‌تى‬ ‫دا ئه‌و بکارێ هندێ رادبن کو ئه‌ڤ چه‌ند‌ه دوباره‌نه‌بیت‪ ،‬ل‬ ‫دوباره‌کرنێ ئه‌م وێ کێشه‌یێ دکێشینه‌ دادگه‌هێ‪.‬‬ ‫دووڤ��دا کچا دى یا بناڤێ (وه‌الت زاه��ر) ل ژیێ (‪)19‬‬ ‫سالیێ دا فه‌رمانبه‌ر‌ه ل ئه‌نجومه‌نى ئافره‌تان ل قه‌زا ئاکرێ‬ ‫خۆیا کر‪ ،‬چ ئاریشه‌ی ‌ه بۆ وێ په‌یدا نابن و یا ئازاد‌ه ب وى‬ ‫مه‌رجى ژ سنورێ خو تێپه‌رنه‌بیت گۆت‪ :‬ئازادى ل ده‌ڤه‌را م ‌ه‬ ‫ده‌ستێ ژنێ بخودای ‌ه هه‌ک ‌ه ئازادیێ ئیستغالل نه‌که‌ن‪ ،‬ب‬ ‫تایبه‌ت ئه‌و یێن ل ده‌زگه‌هان کاردکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌فسه‌رێ نڤیسینگه‌ها دوڤچوون و نه‌هیالنا توندوتیژیا‬ ‫دژى ئافره‌تان ل ئاکرێ ره‌ت دکه‌ت هه‌ک ‌ه د ده‌مێ کارى‬ ‫دا ل فه‌رمانگه‌هان ته‌حه‌رۆش ب ئافره‌تێن وان هاتبیته‌کرن‬

‫گۆت‪ :‬ژ کارێ دامه‌زراندنا وان تا نوک ‌ه چ سکاال بو وان‬ ‫نه‌هاتین ‌ه کو تێدا ژنه‌کێ داخ��وازا مافێ خوکربیت‪ ،‬کو ل‬ ‫ده‌مێ ئه‌نجامدانا کارێ ل فه‌رمانگه‌هێن میرى ته‌حه‌روش ب‬ ‫وان هاتبیته‌کرن‪.‬‬ ‫ژنه‌کێ نه‌ڤیا ناڤێ خو‌ه ئاشکرا بکه‌ت‪ ،‬ژیێ وێ د (‪)40‬‬ ‫سالیێ داب��وو دی��ار کر‪ ،‬ل ده‌م��ێ ک��ارى ل فه‌رمانگه‌هه‌کا‬ ‫ده‌ڤه‌رێ زه‌المه‌کێ گه‌له‌ک خو نێزیکى وێ کر‪ ،‬لێ وێ‬ ‫ئه‌و زه‌الم ره‌ت دکر‪ ،‬گوت‪ :‬هنده‌ک زه‌الم هه‌ن ‌ه لده‌مێ کارى‬ ‫چاڤێن وان ژ مرۆڤى ڤه‌نابن دێ بێژى مرۆڤ ته‌له‌فزیونه‌‪،‬‬ ‫ژ به‌ر هێزا عه‌شیره‌تگه‌ریێ ژى مرۆڤ نه‌شێت کێشه‌یێن خۆ‬ ‫بگه‌هینن چ جهان‪.‬‬ ‫دیسان ژ ره‌خێ خۆڤ ‌ه (ڤه‌هێل) خانێ ئازادیا کچێ لده‌ڤه‌را‬ ‫خۆ بۆ دوو ج��وران دابه‌شکرن و گ��ۆت‪ :‬ئێکه‌م گ�ه‌ر مال‬ ‫ره‌وشه‌نبیر بیت دێ ئازادیى ده‌ن ‌ه ژنێ‪ ،‬گه‌ر ژخو ژ خێزانه‌کا‬ ‫ئاست نزم بن هێال سور بو دی��ار دک�ه‌ن و نابیت ژن ژ وى‬ ‫چارچووڤه‌یێ ده‌ربازببن‪ ،‬ئه‌و ته‌په‌سه‌ریا ج��اران ژ هنده‌ک‬ ‫الیانڤ ‌ه ل سه‌ر ژنێ د هاته‌کرن ب گوتنا وێ د ئه‌ڤرۆدا ئه‌ز‬ ‫یا مه‌جبور نین ‌ه باجا وێ بده‌ت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌سا ئه‌نداما سکرتاریه‌تا ئێکه‌تیا ئافره‌تێن کوردستانێ‬ ‫ل قه‌زا ئاکرێ دیار دکه‌ت‪ ،‬پێنگاڤ د پێشه‌ڤه‌چونێ دانه‌‪ ،‬لێ‬

‫سلێمانى به‌پایته‌ختى هونه‌رى ده‌زانم و‬ ‫ئاواته‌مه‌ پێشانگایه‌کى لێبکه‌مه‌و ‌ه‬

‫پێشتر گه‌ر ئافره‌تێک خیانه‌تێکى کردبێت یان نه‌شى کردبێت‬ ‫به‌ناوى شه‌رف پارێزییه‌و‌ه ده‌کوژا ‌و دواتر پیاوه‌ک‌ه بۆ ماوه‌ى‬ ‫ساڵێک یان دوو ساڵ حکومى دراو‌ه دواتر ئازاد کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا هه‌ر الیه‌نێکیان بیکه‌ن به‌پێ یاسا سه‌لمێنرا بۆ هه‌ردووال‬ ‫هه‌مان یاسا ده‌یانگرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ یه‌کێک له‌گرفت‌ه گه‌وره‌کان ک‌ه هۆکارى سه‌ره‌کى بێت‬‫بۆ سه‌رهه‌ڵدانى توندوتیژى مۆبایل‌ه به‌هه‌موو الیه‌نه‌کانییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاتنى ئه‌و ته‌کنه‌لۆژیای‌ه بۆ کۆمه‌ڵگاى کوردى زۆر زوو بوو‪.‬‬

‫د ئاستێ پێتڤى دا نینن‪ ،‬دبێژیت‪ :‬گهۆرین په‌یدابوین ‌ه هه‌ک ‌ه‬ ‫به‌راورد دگه‌ل سالێن نوتان بهێته‌کرن کو ئێک قوتابخانه‌یا‬ ‫کچان هه‌بو لێ ئه‌ڤرۆ ب ده‌هان قوتابخانه‌یێن کچان هاتین ‌ه‬ ‫ڤه‌کرن‪ ،‬زیده‌بارى کارکرن ئافره‌تێ ده‌زگه‌هێن ده‌ڤه‌را وان‪ ،‬ژ‬ ‫ڤه‌کرنا کولیژ وپه‌یمانگه‌هێ ئه‌ڤه‌ژى جهێ ده‌ستپێشخه‌ریا‬ ‫پیته‌دانا ب ژنێ یه‌‪ ،‬م ‌ه ژى پێ باشتر‌ه ژن زێده‌تر رولێ خو‬ ‫بینن و به‌شداریێ بکه‌ن د بریارێن سیاسى ورێکخراوێن مه‌ده‌نى‬ ‫دا بۆ هندێ رولێ خو بینن‪.‬‬ ‫دیسان ئه‌فسه‌رێ نڤیسینگه‌ها دوڤچوونا نه‌هیالنا توندوتیژیا‬ ‫دژى ئافره‌تان ل ئاکرێ دیار کر‪ ،‬ئه‌شیره‌تگیرى ل ده‌ڤه‌را وان‬ ‫هنده‌ک سلبیات بو کارێ وان برێڤ ‌ه برین ‌ه به‌رده‌وام دبێژیت‪:‬‬ ‫ئه‌شیره‌تگیرى د هنده‌ک بارودوخاندا زور یا هاریکاریا مه‌یا‬ ‫کرى‪ ،‬و ئه‌و هزرا جاران بۆ ئه‌شیره‌تگیریێ ل ده‌ڤه‌رێ نه‌ماینه‌‪،‬‬ ‫به‌لکو پتر په‌نایێ د به‌نه‌ به‌ر یاسایێ‪.‬‬ ‫ل دووماهیێ ئه‌نداما سکرتاریه‌تا ئێکه‌تیا ئافره‌تان دبینت‪،‬‬ ‫وان پێگه‌ها خو لده‌ڤه‌رێ دیارکرین ‌ه دبێژیت‪ :‬ئافره‌ت دهێن‬ ‫قه‌ستام ‌ه دکه‌ن ل ده‌مێ ئاریش ‌ه بو په‌یدا دبن‪ ،‬د ماوه‌یێ دو‬ ‫تا سێ ساالن دا نێزیکى (‪ 70‬تا ‪ )80‬کێشه‌یان ژ ئالیێ مه‌ڤ ‌ه‬ ‫هاتین ‌ه چاره‌سه‌رکرن د ده‌مێ ئه‌ز به‌رپرسا ئه‌نجۆمه‌نێ‪ ،‬یێن‬ ‫م ‌ه شیان نه‌بان دگه‌ل جهێن په‌یوه‌ندیدار چاره‌ بو دهێت ‌ه دیتن‪.‬‬

‫ئه‌ده‌ب و هونه‌ر‬

‫[ دیدار‪ /‬کوردۆ فه‌ره‌ج ]‬ ‫شێوه‌کاری هه‌ست ناسک‌و ده‌م به‌پێکه‌نین‬ ‫عه‌تا سه‌لیم پور له‌م دیمانه‌ تایبه‌ته‌ى‬ ‫له‌ماڵى خۆى له‌بانه‌ بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر)‬ ‫ده‌دوێ���ت و ب��اس ل �ه‌ک��اره‌ نوێیه‌کانى ‌و‬ ‫رێگرییه‌کانى ب �ه‌رده‌م کاره‌کانى پێشترى‬ ‫ده‌ک���ات‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ��ات��ه‌ڕوو ک�ه‌ نه‌ک‬ ‫هه‌ر زۆر حه‌ز ده‌ک��ات‪ ،‬به‌ڵکو ئاواتێتى‬ ‫پێشانگایه‌کى وێنه‌یى له‌سلێمانی ک ‌ه‬ ‫به‌پایته‌ختى هونه‌ری داده‌نێت‪ ،‬بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬س �ه‌ره‌ت��اى کاره‌کانت بۆ که‌ى‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬ ‫ـ له‌ته‌مه‌نى (‪ 8‬ب��ۆ ‪ )9‬س��ااڵن �ه‌وه‌ ح���ه‌زم ل�ه‌ک��ارى‬ ‫ش��ێ��وه‌ک��اری��ی�ه‌ و ده‌س��ت��م ب��ه‌ک��ارى ه��ون��ه‌ری ک����ردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وکاته‌ى له‌پۆلى (‪ )3‬ب��ووم که‌سێکم ناسى به‌ناوى‬ ‫ناسرى فه‌یزواڵ وایکرد به‌ڕاستى کار بکه‌م‪ ،‬سه‌ره‌تاى‬ ‫ک��ارم به‌سێ کچ ده‌ستم پێکرد‪ ،‬له‌ماوه‌ى (‪ 6‬بۆ ‪)7‬‬ ‫مانگ ک��ارى زی��ن ‌و شتم ک���ردووه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫زۆرت���ر ح �ه‌زم ل �ه‌ک��ارى ت��راژی��دی��ای�ه‌‪ ،‬له‌شێوه‌کانى ترى‬ ‫هونه‌ریدا مۆسیقا ‌و شێوه‌کانى تریشم تاقیکردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵێ کارى ترم وه‌ک کاسۆجۆڵ که‌ هونه‌رێکى‬ ‫تازه‌یه‌ وه‌ک شێوه‌یه‌ک له‌کارکردن‪ ،‬وه‌ک شێوه‌یه‌کى‬ ‫کارکردن له‌نه‌خش‌و نیگارکێشان دێنه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌چوار‬ ‫چێوه‌ى تابلۆکان‪ ،‬ئه‌و که‌سه‌ى کارێک ده‌کات خۆشى‬ ‫ده‌بێته‌ به‌شێک له‌کاره‌که‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێناسه‌ت بۆ هونه‌ر چییه‌؟‬ ‫هونه‌ر بۆ ده‌ربڕینى شتێکه‌ که‌ خولیاته‌ ‌و حه‌زى‬

‫خۆته‌‪ ،‬هونه‌ر ئه‌و شتانه‌یه‌ له‌ڕوانگه‌ى خۆته‌وه‌ ده‌یبینى‪،‬‬ ‫وه‌ک نه‌خش ‌و نیگار‪ ،‬هونه‌ر خاڵى نوێى هه‌سته‌کانه‌ و‬ ‫خاڵى کردنه‌وه‌ى هه‌سته‌کانه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬چۆن جیاوازى نێوان هونه‌رى‬ ‫مۆسیقا‌و هونه‌رى تابلۆ ده‌که‌یت؟‬ ‫س �ه‌ره‌ت��ا ه��ون �ه‌ر‪ ،‬ب �ه‌ه��ون �ه‌رى ش��ێ��وه‌ک��ارى ن��اس��راوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هونه‌رى گۆرانیش هه‌ر هونه‌ره‌‪ ،‬له‌مێژودا باسى‬ ‫هونه‌ر ده‌ک��رێ��ت شێوه‌کارى ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��ادا ب��وو‪ ،‬هونه‌رى‬ ‫گۆرانى ‌و هونه‌رى مۆسیقا شتێکى ج��ی��اوازه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌نگدایه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ سروشتدایه‌‪ ،‬به‌اڵم هونه‌رى شێوه‌کارى‬ ‫جیاوازه‌‪ ،‬گۆرانى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪ ،‬له‌دڵى بینه‌ر دایه‌ ‌و‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگادا بۆ خۆشى ‌و ش��ادى ‌و له‌ئاین ‌و داب‌و‬ ‫نه‌ریته‌کاندا به‌کاردێت‪ ،‬شێوه‌کارى شتێکى تایبه‌ت ‌ه‬ ‫‌و خۆت بڕیارى له‌سه‌ر ده‌ده‌ی��ت‪ ،‬وه‌ک چۆن سروشت‬ ‫ده‌بینیت ‌و لێکدانه‌وه‌ى خه‌ڵکه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و شتانه‌ى ده‌یبینن‬ ‫و داواکارن له‌سه‌ر تابلۆیه‌ک‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬خاوه‌نى چه‌ند تابلۆیت و ئایا‬

‫جگ ‌ه له‌شێوه‌کارى له‌هیچ بوارێکى تر کارت‬ ‫نه‌کردوه‌؟‬ ‫ تابلۆکانم نزیکه‌ى (‪ )50‬دان�ه‌‪ ،‬له‌ته‌مه‌نى (‪)17‬‬‫ساڵییه‌وه‌ کار ده‌که‌م له‌بوارى شێوه‌کارییدا‪ ،‬له‌دواى کارى‬ ‫شێوه‌کارییه‌وه‌ هه‌وڵمداوه‌ به‌شێک له‌شیعر ‌و داستانیش‬ ‫بنوسم‪ ،‬ب��ۆ ئ �ه‌م مه‌به‌سته‌ش ک��ارى تایبه‌تم ک���ردووه‌‪،‬‬ ‫له‌ساڵى (‪)2006‬دا کورته‌ فیلمێکم دروس��ت ک��ردوو‌ه‬ ‫ب�ه‌ن��اوى «دی��ارى ن��ادی��ار» که‌ له‌چه‌ندین فیستیڤاڵدا‬ ‫ب�ه‌ش��داری��م ک���ردووه‌‪ ،‬وه‌ک فیستیڤاڵێک له‌هه‌ولێر ‌و‬ ‫له‌مه‌هاباد ‌و له‌سلێمانی ‌و له‌تاران‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ئێستادا سه‌رقاڵى چ کارێکت؟‬ ‫ ئێستا سه‌رقاڵى ک��ارى کورته‌ فیلمێکم له‌گه‌ڵ‬‫ئه‌وه‌شدا کۆمه‌ڵێ کارى تر ئاماده‌یه‌‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ت��اب��ل��ۆک��ان��ت زی���ات���ر ل��ه‌چ‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کدایه‌؟‬ ‫ کاره‌کانم زۆرب �ه‌ى له‌بواره‌کانى مرۆڤدا‪ ،‬له‌چوار‬‫چێوه‌ى ده‌ربڕینى هه‌ستى که‌سه‌کانه‌‪ ،‬کارى پێشانگا‬

‫نزیکه‌ى هه‌شت پێشانگام کردووه‌ته‌وه‌‌‪ ،‬له‌سنه‌ ‌و تاران ‌و‬ ‫مه‌شهه‌د له‌خوراسان به‌شداریم کردووه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆچى ماوه‌یه‌که‌ له‌کارى هونه‌رى‬ ‫دابڕاویت؟‬ ‫ هه‌ندێک حاڵه‌ت بووه‌ ببنه‌ هۆکار بۆ ئه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬‫ئه‌وه‌شدا رێگرى له‌به‌رده‌م کاره‌کانمدا هه‌بووه‌‪ ،‬زۆریش‬ ‫حه‌ز ده‌که‌م پێشانگایه‌کى وێنه‌ى له‌پایته‌ختى هونه‌ریدا‬ ‫بکه‌مه‌وه‌ که‌ سلێمانییه‌‪ ،‬نه‌ک ئه‌وه‌ى حه‌ز ده‌که‌م‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئاواته‌مه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬کاره‌کانت ده‌چێته‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫سیاسییه‌وه‌؟‬ ‫ نه‌خێر‪ ،‬ناچێته‌ ئه‌و چوارچێوه‌یه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو زیاتر‬‫الیه‌نى کۆمه‌اڵیه‌تى ‌و مرۆڤایه‌تیه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌الى منه‌و‌ه‬ ‫گرنگتره‌‪ ،‬چونکه‌ خۆم حه‌زم لێیه‌‪ ،‬له‌م رێگایه‌وه‌ ده‌توانم‬ ‫زی��ات��ر په‌یامى مرۆڤایه‌تى بگه‌یه‌نم‪ ،‬ره‌ن��گ�ه‌ نه‌توانم‬ ‫راسته‌وخۆ تێکه‌ڵى سیاسه‌ت بم‪ ،‬زیاتریش بینه‌ر ده‌توانێت‬ ‫ئه‌و الیه‌نه‌ دیارى بکات‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪9‬‬

‫چه‌تر‪ :‬رێگرییه‌کان چین له‌به‌رده‌م تۆدا؟‬ ‫ الیه‌نێکیان ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ک�ه‌م��ن ئه‌ندامه‌کانى له‌شم‬‫ته‌واو نییه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بچوکى قه‌باره‌ى تابلۆکان‬ ‫به‌وشێوه‌یه‌ رازی��م ناکات که‌ خ��ۆم ده‌م�ه‌وێ��ت‪ ،‬له‌کاتى‬ ‫کردنه‌وه‌ى پێشانگایه‌کدا به‌رپرسان له‌ئێران وا زوو بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر شته‌کان ناده‌ن ‌و کاره‌کان دوا ده‌خه‌ن ‌و نرخ بۆ‬ ‫کاره‌کانت دانانرێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئازادى گه‌ر کارى سیاسى بکه‌ن؟‬ ‫ ئێمه‌ کاره‌کانمان زیاتر له‌ژوورێکدایه‌‪ ،‬زۆر گۆیمان‬‫ن�ه‌داوه‌ت�ه‌ ئه‌و کارانه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ناتوانین ق �ه‌ره‌ى سیاسه‌ت‬ ‫بکه‌وین‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ش��ى ه��ون�ه‌ر له‌رێگا الده‌ب���ات سیاسه‌ته‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ هونه‌ر بۆ خۆشى‌و چێژ وه‌رگرتن‌و به‌خته‌وه‌رییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم سیاسه‌ت بۆ ده‌سه‌اڵته‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌ڕاى خۆت توانیوت ‌ه په‌یامێک‬ ‫له‌رێگاى تابلۆو ‌ه بگه‌یه‌نیت؟‬ ‫ هه‌ر کارێک په‌یامێکى تایبه‌ت به‌خۆى هه‌ڵگرتوه‌‪،‬‬‫راده‌ى هۆشیارى خه‌ڵک بڕیار له‌سه‌ر کاره‌که‌ ده‌دات‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مێژووى هونه‌ر (‪ )150‬ساڵ ته‌مه‌نێتى‪،‬‬ ‫تاوه‌کو ئێستاش پێناسه‌یه‌کى تایبه‌تمان بۆ کلتورى‬ ‫خۆمان نییه‌‪ ،‬لێره‌ له‌ئێران پاڵپشتى کردن نییه‌‪ ،‬کارى‬ ‫هونه‌رى ‌و هونه‌رمه‌ند په‌راوێز خراوه‌ له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪،‬‬ ‫رۆڵى راگه‌یاندیش گرنکه‌ بۆ ئ�ه‌وه‌ى خه‌ڵک هۆشیار‬ ‫بکاته‌وه‌‪ ،‬کارى هونه‌ریش به‌خه‌ڵک بناسێنێت‪.‬‬

‫پروفایل‪:‬‬

‫عه‌تا سه‌لیم پور‬ ‫له‌دایکبووى (‪)1978‬ه‌‪،‬‬ ‫دانیشتوى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫بانه‬ ‫کوردستان‪ ،‬شارى ‌‌‬ ‫و خاوه‌نى نزیکه‌ى (‪)50‬‬ ‫تابلۆ و هه‌شت پێشانگایه‌‪.‬‬

‫یەکێک لە تابلۆکانی هونەرمەند عەتا سەلیم پور‬

‫زاهیر جه‌الل‪:‬‬

‫په‌شیمانم له‌و کارانه‌ى کردوومه‬ ‫‌ به‌تایبه‌ت ته‌مسیله‌کانم‬ ‫[ دیدار‪ /‬تایه‌ر تۆفیق ]‬ ‫پ��اش سااڵنێکى زۆر له‌خزمه‌تکردنى‬ ‫دونیاى هونه‌رى و گۆرانى ره‌سه‌نى کوردى‬ ‫هونه‌رمه‌ند (زاه��ی��ر ج��ه‌الل) له‌دیدارێکى‬ ‫رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا خراپى بژێوى ژیانى‬ ‫وه‌ک ئاسته‌نگێک ده‌خاته‌ڕوو له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ک�ه‌م��ى ب�ه‌ره�ه‌م�ه‌ک��ان��ى‪ ،‬ده‌شڵێ‬ ‫ک ‌ه په‌شیمانه‌ له‌و کارانه‌ى‬ ‫ک��ردووی��ه‌ت��ى به‌تایبه‌ت‬ ‫ته‌مسیله‌کانى‪ .‬بۆ ئه‌و ‌ه‬ ‫چووت ‌ه به‌رنامه‌ى (من‬ ‫ج���ی���اوازم) ج��ارێ��ک��ى‬ ‫ت���ر ب���ێ���ت���ه‌و ‌ه ن��او‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌که‌ى‪.‬‬

‫چ����ه‌ت����ر‪/‬‬ ‫یه‌کێک‬ ‫وه‌ک‬ ‫له‌و هونه‌رمه‌ند ‌ه‬ ‫دی������اران������ه‌ى ک � ‌ه‬ ‫ل��ه‌س��ه‌رده‌م��ى رژێ��م��دا‬ ‫گۆرانییه‌کانت زۆر جێگاى‬ ‫بایه‌خ بوون ئایا له‌و کاته‌دا‬ ‫هیچ کێشه‌یه‌کت رووب���ه‌ڕو‬ ‫نه‌بۆته‌وه‌؟‬

‫ـ خ��ۆم به‌مۆڵکى ئ �ه‌م میللت ‌ه‬ ‫ده‌زان�������م‪ ،‬ح����ه‌ز ده‌ک������ه‌م وه‌ک‬ ‫هونه‌رمه‌ندێک ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئێش‬ ‫و ئ������ازارى م��ی��ل��ل �ه‌ت �ه‌ک �ه‌م بم‬

‫و شانازى ب‌ه خۆمه‌و‌ه ده‌ک �ه‌م ک‌ه سانسۆر خرابووی ‌ه‬ ‫سه‌ر گۆرانییه‌کانم له‌کاتى رژێمدا نه‌یان ده‌هێشت‬ ‫گۆرانییه‌کانم باڵو بکه‌مه‌و‌ه بۆ نموون‌ه وشه‌ى (پێش‬ ‫مه‌رگم) چه‌ندینجار له‌الیه‌ن رژێمه‌و‌ه لێکۆڵینه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌کردم و ده‌یانوت ئه‌و وشه‌ی‌ه یانى پێشمه‌رگه‌ی ‌ه‬ ‫بۆی‌ه ناچاریان ده‌کرم ده‌چووم ئه‌و وشه‌یه‌م ده‌گۆڕى یان‬ ‫گۆرانى (له‌دامێنى چیاى ژیندا‪ ،‬منى ئاوار‌ه وه‌ستاوم)‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌هۆنراوه‌ى (عه‌لى عارف ئاغا) بوو شانازى‬ ‫به‌خۆمه‌و‌ه ده‌ک �ه‌م ک‌ه له‌سه‌ر ئه‌و گۆرانیان‌ه کۆاڵن‬ ‫به‌کۆاڵن رام ده‌کرد له‌ده‌ستى ئه‌و رژێمه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ ته‌نها‬ ‫ساتێک وازم له‌گۆرانى وتن نه‌هێنا‪.‬‬

‫چوار ده‌ورى گۆڕه‌که‌مان ده‌که‌ن‌ه گوڵ و له‌هه‌موو‬ ‫که‌ناڵه‌کان باسمان ده‌ک �ه‌ن و چله‌مان بۆ ده‌ک �ه‌ن و‬ ‫یادمان ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬تاله‌ژیاندا مابین هیچ گرنگیه‌کمان‬ ‫پێ نادرێت‪ ،‬بۆی‌ه نه‌ک ته‌نها من‪ ،‬غه‌در له‌هه‌موو‬ ‫هونه‌رمه‌ندێک ده‌کرێت‪.‬‬

‫چه‌تر‪ /‬چ��ۆن ب �ه‌ش��دارى به‌رنامه‌ى من‬ ‫جیاوازمت کرد تاچه‌ند ئه‌و به‌رنامه‌ی ‌ه گونجاو‬ ‫بوو بۆ که‌سایه‌تى تۆ؟‬

‫ـ به‌ڕاستى م��اوه‌ی�ه‌ک��ى زۆر له‌هونه‌ر داب��ڕاب��ووم‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌کى زۆر له‌گۆرانى و ته‌مسیلیه‌کان دابڕابووم‬ ‫و په‌شیمانیشم ل �ه‌وک��اران �ه‌ى ک��ردووم��‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫چه‌تر‪ /‬تاچه‌ند کار ‌ه هونه‌ریه‌کانت بووه‌ت ‌ه ته‌مسیله‌کانم‪ ،‬چونک‌ه له‌الیه‌ن هه‌ندێک گه‌نجه‌و‌ه‬ ‫گاڵته‌ى پێ ده‌کرێت و وات لێ ده‌که‌ن په‌شیمان بیت‬ ‫سه‌رچاوه‌ى دابینکردنى بژێوى ژیانت‪.‬‬ ‫ـ ب‌ه داخه‌و‌ه هونه‌ر له‌واڵتاندا هونه‌رمه‌نده‌ک‌ه به‌خێو له‌هه‌موو کاره‌کانت‪ ،‬بۆی‌ه منیش چووم‌ه به‌رنامه‌ى من‬ ‫ده‌کات‪ ،‬وا له‌و هونه‌رمه‌ند‌ه ده‌کات کۆشک و ته‌الرى جیاوازم گه‌ر یارمه‌تى پاره‌ش نه‌درێم جارێکى تر بێمه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت و حه‌ره‌س و پرسگه‌ى ده‌بێت له‌هه‌موو که‌ناڵه‌کانى ناو جه‌ماوه‌ره‌که‌م به‌قسه‌ى خۆش و گۆرانى وتن دڵى‬ ‫جیهاندا گۆرانییه‌کانى ب�ڵاوده‌ک��رێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬که‌چى گوێگرانم خۆش بکه‌م‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندانى ئێم‌ه ده‌بێت هه‌ر ب‌ه قوڕبه‌سه‌رى و نه‌دارى‬ ‫چه‌تر‪ /‬له‌ئێستادا هیچ به‌رهه‌مێکى نوێت‬ ‫سه‌ر بنێنه‌وه‌‪ ،‬بۆی‌ه ده‌ڵێم نه‌خێر هونه‌ره‌که‌م نه‌بووه‌ت ‌ه به‌ده‌سته‌وه‌یه‌؟‬ ‫سه‌رچاوه‌ى بژێوى ژیانم جارى وا هه‌بوو‌ه هونه‌ره‌که‌م‬ ‫ـ له‌خۆئاماده‌کردندام دواى ئه‌و دابڕان‌ه زۆر‌ه جارێکى‬ ‫بووه‌ت‌ه خه‌م و خه‌فه‌ت و ئه‌وپه‌ڕى کێشه‌ى بۆ ناومه‌ته‌و‌ه ت��ر به‌رهه‌مى ن��وێ ئ��ام��اد‌ه ک �ه‌م‪ ،‬ب �ه‌اڵم ب�ه‌ده‌ن��گ و‬ ‫له‌ژیانى رۆژانه‌مدا‪.‬‬ ‫مۆسیقاى باشتر و ئومێده‌وارم دڵسۆزان و به‌رپرسانى‬ ‫چه‌تر‪ /‬واتا هه‌وڵدان بۆ دابینکردنى بژێوى هونه‌ر هاوکاریم بکه‌ن‪ ،‬ئێم‌ه ده‌ڵێین حکومه‌ت باوکى‬ ‫ژی��ان چ کاریگه‌رییه‌کى له‌سه‌ر به‌رهه‌م ‌ه میلله‌ته‌‪ ،‬ده‌نگم پێداو‌ه و ئه‌وم هه‌ڵبژادو‌ه بۆی‌ه ده‌بێت‬ ‫ئه‌ویش به‌بێ جیاوازى سه‌یرمان بکات‪ ،‬نه‌موتو‌ه یارمه‌تى‬ ‫هونه‌ریه‌کانت دروست کردووه‌؟‬ ‫ـ جارى وا هه‌بوو‌ه زۆر کاسبی هه‌بوو‌ه نه‌متوانیو‌ه پار‌ه بدرێم‪ ،‬به‌اڵم وتوم‌ه هه‌ندێک پاره‌م بده‌نێ به‌قه‌رز‬ ‫بیکه‌م هه‌رچه‌ند‌ه شانازى ب‌ه خۆمه‌و‌ه ده‌که‌م زۆر کاسبیم تابه‌رهه‌مه‌کانم باڵو ده‌که‌مه‌و‌ه دوایى ئه‌و سیدیه‌م ک ‌ه‬ ‫ک��ردوو‌ه به‌تایبه‌ت له‌و کاته‌ى ک‌ه هاوسه‌رم پێکهێنا فرۆشت ئه‌و پاره‌یه‌یان بۆ ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌‪ ،‬بۆی‌ه له‌کۆتاییدا‬ ‫زۆر نه‌بووبووم که‌سێک نه‌بوو هاوکاریم بکات‪ ،‬ناچار داواکارم یارمه‌تیم بده‌ن بۆ باڵوکردنه‌وه‌ى به‌رهه‌مه‌کانم‪.‬‬ ‫ده‌ستم کرد به‌فرۆشتنى ماستاو و دۆ له‌به‌رده‌م یه‌کێک‬ ‫له‌چێشتخانه‌کانى سلێمانیدا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کرێچى بووم‬ ‫نه‌موتوه‌ یارمه‌تى‬ ‫و تائێستاش کرێچیم و شانازیش ده‌که‌م ک‌ه هه‌موو‬ ‫پاره‌ بدرێم‪ ،‬به‌اڵم وتوم ‌ه‬ ‫ئیشێکیشم کردووه‌‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ /‬ه�ه‌س��ت��ت ک����ردو ‌ه ن��اه �ه‌ق��ى یا‬ ‫که‌مته‌رخه‌میه‌ک به‌رامبه‌رت کراوه‌؟‬

‫ـ باسى خۆم ناکه‌م که‌مته‌رخه‌میم به‌رامبه‌ر کرابێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم کورد خوو ره‌وشتێکى هه‌ی‌ه زیندوکوژى مردو‬ ‫په‌رسته‌‪ ،‬تا له‌ژیان مابین هیچ سۆزێکمان پێ ناده‌ن‬ ‫و هیچ گوڵێکى بۆندار ن��اده‌ن به‌سنگمانه‌و‌ه وه‌ک‬ ‫هونه‌رمه‌ندێک ته‌ماشا ناکرێین‪ ،‬ب�ه‌اڵم ک‌ه مردین‬

‫هه‌ندێک پاره‌م بده‌نێ‬ ‫به‌قه‌رز تابه‌رهه‌مه‌کانم‬ ‫باڵو ده‌که‌مه‌و ‌ه دوایى ئه‌و‬ ‫سیدیه‌م ک ‌ه فرۆشت ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌یان بۆ ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌‬

‫وه‌رگێڕان‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪10‬‬

‫کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا‬

‫تیرۆریست خودى تورکیای ‌ه‬ ‫نه‌ک (‪)PKK‬‬ ‫(ج��������ۆن ت�����ێ�����رم�����ان)ى ن�����وس�����ه‌ر و‬ ‫رۆژنامه‌نوسى ئه‌مریکى‪ ،‬له‌نوسینێکی‬ ‫خۆیدا له‌رۆژنامه‌ى (‪The Boston‬‬ ‫‪)Globe‬ى ئ���ه‌م���ری���ک���ى‪ ،‬ب��اس��ى‬ ‫له‌مه‌ینه‌تییه‌کانى کوردانى کوردستانى‬ ‫تورکیا کردوه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م وت������اره‌ ک���ه‌ ل���ه‌ژێ���ر م��ان��ش��ێ��ت��ى‬ ‫(تورکیا و کێشه‌ى دیموکراسى)دایه‌‪،‬‬ ‫تیایدا ه��ات��ووه‌‪ :‬سوپاى ده‌س �ه‌اڵت��دار ک ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن ت��ون��دڕه‌وه‌ ئه‌تاتورکیسته‌کانه‌و‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌برێت‪ ،‬هه‌نوکه‌ خوازیارى کێش ‌ه‬ ‫دروستکردنن بۆ نزیکه‌ى (‪ )50‬نوسه‌ر‬ ‫له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى باسى مه‌سه‌له‌ى کوردیان‬ ‫کردووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌وتاره‌که‌دا ده‌ڵێت‪ :‬هێزه‌کانى‬ ‫تورکیا له‌م دواییه‌دا زنجیره‌ چاالکییه‌کى‬ ‫ن��ه��ێ��ن��ی��ان ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ ک��وردن��ش��ی��ن�ه‌ک��ان��ى‬ ‫ب��اش��ورى خ��ۆره �ه‌اڵت��ى ت��ورک��ی��ا ئه‌نجام‬ ‫داوه‌ وه‌ک بۆمب چاندن ‌و ته‌قاندنه‌وه‌‪،‬‬ ‫تا وا ده‌ریبخه‌ن که‌ گروپه‌ شۆڕشگێر‌ه‬ ‫کورده‌کانى (‪ )pkk‬له‌ئارادایه‌ و هه‌ڕه‌ش ‌ه‬ ‫بۆسه‌ر ئاسایشى ده‌وڵه‌ت دروست ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش یه‌که‌مینجار نییه‌ که‌ چاالکى‬ ‫به‌دناوى له‌وشێوه‌یه‌یان لـێ‌ئاشکرا بێت‪.‬‬

‫دار الخلیج‬ ‫کورد له‌گه‌ڵ‌ له‌سێداره‌دانى‬ ‫تارق عه‌زیزه‌‬ ‫ڕۆژن���ام���ه‌ى (دار ال��خ��ل��ی��ج)ى چاپى‬ ‫ئیماراتى یه‌کگرتوو‪ ،‬نوێترین راپرسى‬ ‫ب��ۆ ی �ه‌ک�لاک��ردن �ه‌وه‌ى چ��اره‌ن��وس��ى ت��ارق‬ ‫عه‌زیز و هه‌ندێ له‌به‌رپرسانیترى به‌عس‬ ‫له‌شاره‌کانى کوردستانى عێراقدا ئه‌نجام‬ ‫داوه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌پ��ێ��ى ده‌ره‌ن���ج���ام���ه‌ک���ان���ى راپ��رس��ی‬ ‫رۆژن���ام���ه‌ک���ه‌‪ ،‬ب���ه‌ڕێ���ژه‌ى ل�����ه‌(‪)%86‬ى‬ ‫ک��ورده‌ک��ان��ى پ��ارێ��زگ��اک��ان��ى کوردستان‬ ‫داواى ل��ه‌س��ێ��داره‌دان��ى ت���ارق ع �ه‌زی��ز و‬ ‫داروده‌س����ت����ه‌ى ح��زب��ى ب �ه‌ع��س ده‌ک����ه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ڕێژه‌ى (‪)%9‬ی به‌شداربووان‬ ‫داواى زیندانى هه‌تاهه‌تایى ‌و به‌ڕێژه‌ى‬ ‫(‪)%5‬ى به‌شداربووانیش داواى کوشتنى‬ ‫بێ‌دادگایى کردن ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫پێویسته‌ بوترێ‌ ڕاپرسییه‌که‌ له‌ماوه‌ى‬ ‫(‪ )15‬رۆژدا ئه‌نجام دراوه‌ و هه‌رسێ‌‬ ‫پارێزگاى سلێمانى‪ ،‬هه‌ولێر ‌و دهۆکى‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪.‬‬

‫تورکیا به‌دیاربه‌کردا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‬ ‫(ج���ۆس���ت الگ���ن���دی���ک)ى س �ه‌رۆک��ى‬ ‫ک���ۆم���ی���س���ی���ۆن���ى ی���ه‌ک���ێ���ت���ى ئ����ه‌وروپ����ا‬ ‫ب�ه‌ڕۆژن��ام�ه‌ى (ل��ۆس ئه‌نجلس تایمز)ى‬ ‫ئه‌مریکى راگه‌یاند‪ :‬تورکیا بۆ چوون ‌ه‬ ‫ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ئ���ه‌وروپ���ا‪ ،‬پ��ێ��وی��س��ت�ه‌ ب �ه‌پ��ردى‬ ‫دیاربه‌کردا بپه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬یه‌کێتى ئه‌وروپا‬ ‫چه‌ندین مه‌رجى بۆ تورکیا داناوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌نقه‌ره‌ ته‌نانه‌ت کاتیش بۆ جێبه‌جێکردنى‬ ‫ئه‌م مه‌رجانه‌ ته‌رخان ناکات‪ .‬گرنگترین‬ ‫مه‌رجى یه‌کێتى ئ �ه‌وروپ��اش‪ ،‬مه‌سه‌له‌ى‬ ‫چ��اک��ک��ردن��ى ره‌وش����ى م��اف��ى م���رۆڤ‪،‬‬ ‫چ��اره‌س��ه‌رک��ردن��ى ئ��اش��ت��ی��ان�ه‌ى کێشه‌ى‬ ‫ک��ورد و قوبرس ‌و چه‌سپاندنى ئ��ازادى‬ ‫راده‌ربڕین‌و راگه‌یاندنه‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌ڕه‌وش��ى مافى‬ ‫م��رۆڤ ‌و پ���رۆژه‌ى ئ��اوه‌دان��ک��ردن �ه‌وه‌ بۆ‬ ‫کوردستانى باکور‪ ،‬سه‌رۆکى کۆمیسۆنى‬ ‫ئه‌وروپا وتى‪ :‬تائێستا که‌مترین پرۆژه‌ى‬ ‫ئ��اوه‌دان��ک��ردن �ه‌وه‌ ل�ه‌ب��اش��ورى خۆرهه‌اڵتى‬ ‫تورکیا (واتا کوردستان) ئه‌نجامدراوه‌‪،‬‬ ‫پێشێلکردنى مافى هاواڵتیانى کوردیش‬ ‫له‌به‌رزترین ئاستدایه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر تورکیا ئه‌م‬ ‫مه‌سه‌النه‌ چاره‌سه‌ر نه‌کات‪ ،‬ئه‌وا مافى‬ ‫ئه‌ندامێتیش به‌ده‌ست ناهێنێت‪.‬‬

‫ستراتیژى ئاینده‌ى ئه‌مریکا له‌به‌رده‌م داڕشتنه‌وه‌دا‬

‫نوسینی‪ :‬جۆرج بوش‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬فێرخواز خدر‬

‫بردووه‌‪ .‬توانیومان‌ه هاوپه‌یمانێتییه‌کى نێوده‌وڵه‌تی له‌پێناو‬ ‫له‌ناوبردنى دیکتاتۆرى عێراق پێکبهێنین‪ ،‬چونک‌ه سه‌دام‬ ‫سته‌مى له‌خه‌ڵکى خۆى ده‌ک��رد‪ ،‬ناوچه‌که‌ى دووچ��ارى‬ ‫ترس کردبۆوه‌‪ ،‬رێزى له‌کۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تى نه‌ده‌گرت‌و‬ ‫سه‌رگه‌رمى به‌رهه‌مهێنانى چه‌کى کۆکوژ بوو‪ .‬هه‌نوک ‌ه‬ ‫شانبه‌شانى عێراقییه‌کان له‌پێناو دروستبوونى عێراقێکى‬ ‫یه‌کگرتوو‪ ،‬پایه‌دار و دیموکراسیدا هاوپه‌یمانێتییه‌کى‬ ‫نوێمان پێکهێناو‌ه بۆ تێکۆشان دژ به‌تیرۆریزم له‌ناو دڵى‬ ‫خۆرهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا خه‌بات ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ئێم‌ه شایه‌تحاڵى کۆمه‌ڵ‌ه ده‌ستکه‌وتێکى مه‌زن بووین‪،‬‬ ‫رووب �ه‌ڕووى ئاسته‌نگ‌ه نوێیه‌کان بووینه‌ته‌و‌ه و ئاراسته‌ى‬ ‫ێ پێناس ده‌کرد‪.‬‬ ‫خۆمان به‌پێى گۆڕانى هه‌لومه‌رجى نو ‌‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌رنجمان له‌و‌ه داو‌ه ک‌ه به‌رگرى له‌ئازادى بۆ‬ ‫ئێم‌ه زیان‌و غه‌مى له‌گه‌ڵدابووه‌‪ ،‬چونک‌ه ئازادى ده‌بێت ‌ه‬ ‫مایه‌ى ئ�ه‌وه‌ى دوژمنان ئامانجه‌که‌ى خۆیان نه‌گۆڕن‪.‬‬ ‫هه‌میش‌ه ده‌مانزانى ک‌ه تێکۆشان دژب‌ه تیرۆریزم پێویستى‬ ‫ب‌ه له‌خۆبوردنێکى گ���ه‌ور‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ل �ه‌م جه‌نگه‌دا ئێم ‌ه‬ ‫ێ له‌باشترین پیاوان‌و ژنانى خۆمان‬ ‫ماڵئاوایمان له‌هه‌ند ‌‬ ‫ک��ردووه‌‪ .‬تیرۆریسته‌کان په‌نایان بۆ تاوانى راچڵه‌کێنه‌ر‬ ‫بردووه‌‪ ،‬له‌تاوانى شه‌قامه‌کانى فه‌لوجه‌و‌ه بگر‌ه تا ده‌گات ‌ه‬ ‫میترۆکانى له‌نده‌ن‪ ،‬له‌پێناو ئه‌وه‌ى ئیراده‌ى ئێم‌ه الواز بکه‌ن‪.‬‬ ‫ێ هیچ‬ ‫به‌گژداچوونه‌وه‌ى ئه‌م دوژمنه‌‪ ،‬دوژمنێک ک‌ه به‌ب ‌‬ ‫ئازارێکى ویژدان یا هۆکارێک که‌سانى بێگوناه ده‌کوژن‪،‬‬ ‫کارێکى زۆر دژواره‌‌و ئێم‌ه هێشتا رێگایه‌کى درێژمان‬ ‫له‌به‌رده‌مدا ماوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مریکا ئێستا رووب���ه‌ڕوى هه‌ڵبژاردنێک بۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن له‌نێوان رێگاى ت��رس ‌و رێگاى جه‌ساره‌ت‪.‬‬ ‫رێگاى ت��رس – خۆپه‌راوێزخستن ‌و پاشه‌کشێکردن ‌و‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ى بودجه‌کان ‪ -‬داخ���وازى که‌سانێک‌ه ک ‌ه‬ ‫ئاسته‌نگه‌کانى ئێستا هێند‌ه به‌گه‌ور‌ه ده‌زانن ک‌ه ناتوانن‬ ‫چانسه‌کان ده‌سته‌به‌ر بکه‌ن‪ .‬به‌اڵم مێژوو فێرى ئێمه‌ى‬ ‫ک��ردوو‌ه ک‌ه هه‌رکاتێک سه‌رکرده‌کانى ئه‌مریکا ئه‌م‬ ‫رێگایه‌یان گرتبێته‌پێش‪ ،‬ته‌نها ئاسته‌نگه‌کان زیادى کردوو‌ه‬ ‫و چانسه‌کانیش له‌ده‌ستچوون‪ ،‬ئاسایشێکى که‌متریشى بۆ‬ ‫نه‌وه‌کانى ئایند‌ه دروست کردووه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و رێگایه‌ى ئه‌مریکا ب��ۆ ئایند‌ه ه�ه‌ڵ��ی��ب��ژاردووه‌‪،‬‬ ‫له‌گ‌ه ‌ڵ نه‌ریتى گرانبه‌هاى سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکادا‬ ‫ده‌گونجێت‪ .‬ئاراسته‌ى ئێم‌ه وه‌ک سیاسه‌ته‌کانى (هێرى‬ ‫تێرمان)‌و (رۆناڵد رێگان) له‌سه‌ربنه‌ماى له‌به‌رچاوگرتنى‬

‫ئه‌مریکا له‌قۆناغى جه‌نگدایه‌‪ ،‬پێویست‌ه ستراتیژی‬ ‫ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یی واشنتۆنیش ل�ه‌و جه‌نگ‌ه مه‌زنه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاو‌ه بگرێت ک‌ه ئێستا رووب �ه‌ڕوى بۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫به‌رفراوانکردنى هه‌ڵمه‌ته‌کانى به‌گژداچوونه‌وه‌ى تیرۆریزم ‌ه‬ ‫ک‌ه به‌مانای گرتنه‌به‌رى ئایدۆلۆژیایه‌ک‌ه بۆ بنه‌بڕکردنی‬ ‫کینه‌به‌رایه‌تى‌و ن�ه‌ف��ر‌هت‌و ت���اوان‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌مان ئه‌و‬ ‫ئایدۆلۆژیایه‌ی‌ه ک‌ه روخساره‌که‌ى ل‌ه (‪)11‬ى سێپتامبه‌رى‬ ‫(‪)2001‬دا بۆ خه‌ڵکى ئه‌مریکا که‌وته‌ڕوو‪ .‬ئه‌م ستراتیژ‌ه‬ ‫نیشانده‌رى مه‌ترسیدارترین به‌ڵێنى ئێمه‌ی‌ه واتا پاراستنى‬ ‫ئاسایشى خه‌ڵکى ئه‌مریکایه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌مریکاش چانسێکى بێوێنه‌ى له‌به‌رده‌مدای ‌ه‬ ‫بۆ بنیاتنانى بناغه‌ی ئاشتى ئاینده‌‪ .‬ئه‌و دروشمانه‌ى ک ‌ه‬ ‫ئیلهامبه‌خشى مێژووى ئێم‌ه بوون‪ .‬دروشمه‌کانمان (ئازادى‪،‬‬ ‫دیموکراسى ‌و رێ��زی مرۆیى) رۆژب��ه‌رۆژ ده‌بێته‌مایه‌ى‬ ‫ئیلهامبه‌خشی که‌سان‌و میلله‌تانێکى زیاتر له‌سه‌ر ئاستى‬ ‫جیهان‪ ،‬له‌و شوێنانه‌ى ک‌ه میلله‌ت‌ه ئازاده‌کان ئینتیمایان‬ ‫بۆ ئاشتى هه‌یه‌‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‌ش به‌رفراوان بوونى ئازادی‬ ‫ئه‌مریکاش ئارامتر ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫سیاسه‌تى ئه‌مریکا له‌پێناو تێکۆشان‌و زاڵبوون به‌سه‌ر‬ ‫تیرۆریزم ‌و به‌رفراوانکردنى م �ه‌ودای ئ��ازادى‪ ،‬هه‌نوکه‌‬ ‫زیاتر ل‌ه (‪ )9‬ساڵ‌ه ک‌ه رێنماى سیاسه‌تى ئه‌مریکا‬ ‫ده‌ک���ات‪ .‬ئێم‌ه ت��ۆڕ‌ه تیرۆریستییه‌کانمان خستۆته‌ژێر‬ ‫هێرشه‌کانى خۆمانه‌و‌ه و دوژمنمان الواز کردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌نوک‌ه نه‌مانبه‌زاندوون‪ .‬ئه‌مریکا بۆ یاریده‌دانى خه‌ڵکى‬ ‫ئه‌فغانستان رۆیشتین تاڕژێمى تاڵیبان‌و الیه‌نگرانى تۆڕى‬ ‫ئه‌لقاعید‌ه له‌ناوبه‌رین‌و هاوکاریمان کردن تاحکومه‌تێکى‬ ‫دیموکراسى نوێ بکه‌ین‌ه ئه‌لته‌رناتیڤى‪.‬‬ ‫ئه‌مریکا له‌سه‌رده‌مى کۆمارییه‌کاندا‪ ،‬بوو‌ه بنیادنه‌رى‬ ‫دیموکراسى له‌خۆرهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬جه‌نگمان له‌گ‌ه ‌ڵ‬ ‫ئاسته‌نگه‌کاندا کردوو‌ه و پێشڤه‌چوونێکمان به‌ده‌ستهێناو‌ه‬ ‫ک‌ه هه‌ندێ که‌س پێشبینیان بۆ نه‌ده‌کرد یان چاوه‌ڕوانی‬ ‫نه‌بوون‪ .‬ئێم‌ه له‌گ‌ه ‌ڵ هه‌موو هێز‌ه مه‌زنه‌کانى جیهاندا‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کى جێگیر و مامه‌ڵه‌کارانه‌مان دروست کردووه‌‪.‬‬ ‫ئێم‌ه به‌ئه‌ندازه‌یه‌کى به‌رچاو هه‌وڵه‌کانى خۆمان زیاد کردوو‌ه‬ ‫بۆ به‌ره‌وپێشه‌وه‌بردنى گه‌شه‌ى ئابورى‪ ،‬ئه‌م هه‌واڵنه‌م بۆ‬ ‫به‌رفراوانبوونى ریفۆرمه‌کان‌و وه‌رگرتنى ئه‌نجام به‌ئاراسته‌دا‬

‫ئایدیاى ئامانج‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان ‌و له‌به‌رچاوگرتنێکى‬ ‫واقیعبینانه‌ى ئامراز‌ه ده‌سته‌به‌ر کراوه‌کان‌ه بۆ به‌دیهێنانى‬ ‫ئه‌م ئامانجانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مریکا بۆ هه‌نگاونان له‌م رێگایه‌دا‪ ،‬پێویست‌ه هێزى‬ ‫میللى خۆی بپارێزێت‌و په‌ره‌ى پێبده‌ین تا بتوانین به‌رله‌وه‌ى‬ ‫هه‌ڕه‌ش‌ه و ئاسته‌نگه‌کانى ئێستا زیان به‌خه‌ڵکى ئێم‌ه یا‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئێم‌ه بگه‌یه‌نن‌و له‌ناوی به‌رن‪ ،‬به‌گژیاندا‬ ‫بچینه‌وه‌‪ .‬پێویست‌ه سوپایه‌ک دروست بکه‌ین ک‌ه وێنه‌ى‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‌ه هێزى ئێم‌ه ته‌نها له‌سه‌ربنه‌ماى تواناى‬ ‫سه‌ربازى نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌سه‌ربنه‌ماى گه‌شه‌ى ئابورى‬ ‫‌و دیموکراسیشه‌‪ .‬ئ�ه‌م هێز‌ه پشتى به‌هاوپه‌یمانه‌کان‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کان ‌و ناوه‌ند‌ه نێوده‌وڵه‌تیی‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان‬ ‫به‌ستوو‌ه ک‌ه چانس به‌ئێم‌ه ده‌دات تا په‌ر‌ه به‌هاوکاریى‬ ‫ئه‌وانیتر‪ ،‬ئازادى‌و خۆشگوزه‌رانى‌و ئاشتى بده‌ین‪.‬‬ ‫ستراتیژى ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى ئه‌مریکا له‌سه‌ر دوو‬ ‫بنه‌ما بنیاد نراوه‌‪:‬‬ ‫بنه‌ماى یه‌که‌م‪ ،‬به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاستى دیموکراسى‬ ‫‌و دادپه‌روه‌رى‌و رێزی مرۆییه‌‪ .‬هه‌وڵدان‌ه بۆ له‌ناوبردنى‬ ‫تۆتالیتارى‪ ،‬به‌رزکردنه‌وه‌ى دیموکراسییه‌کى کارا و‬ ‫پ��ه‌ره‌دان به‌خۆشگوزه‌رانى له‌ڕێگه‌ى بازرگانى ئ��ازاد ‌و‬ ‫سیاسه‌ت‌ه گه‌شه‌پێدان‌ه ئه‌قاڵنییه‌کانه‌وه‌‪ .‬حکومه‌ت‌ه ئازاد‬ ‫و به‌رپرسیاره‌کان له‌هه‌مبه‌ر خه‌ڵکى خۆیاندا‪ ،‬زۆربه‌یان‬ ‫له‌حکومڕانى به‌سه‌ر خاکه‌که‌ى خۆیاندا کاران‌و به‌دواى‬ ‫به‌دیهێنانى سیاسه‌ت‌ه ئابورییه‌کان‌و سیاسه‌تێکه‌وه‌ن ک ‌ه‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندى هاواڵتیاندایه‌‪ .‬حکومه‌ت‌ه ئازاده‌کان خه‌ڵکى‬ ‫خۆیان سه‌رکوت ناکه‌ن یا هێرش ناکه‌ن‌ه سه‌ر میلله‌ت ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ئازاده‌کانیتر‪ .‬ئاشتى ‌و سه‌قامگیرى نێوده‌وڵه‌تى کات ‌‬ ‫پته‌و و پایه‌دار‌ه ک‌ه له‌سه‌ر بناغه‌ى ئازادى بنیات بنرێن‪.‬‬ ‫بنه‌ماى دووه‌م��ى ستراتیژى ئێمه‌‪ ،‬به‌گژداچوونه‌وه‌ى‬ ‫ئ��اس��ت �ه‌ن��گ �ه‌ک��ان��ى س����ه‌رده‌م����ى خ��ۆی �ه‌ت��ى ل �ه‌ڕێ��گ �ه‌ى‬ ‫رێبه‌رایه‌تیکردنى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه بۆ زیادکردنى‬ ‫دیموکراسى‪ .‬زۆرینه‌ى ئه‌و کێشانه‌ى ک‌ه ئێم ‌ه‬ ‫رووب �ه‌روی��ان بووینه‌ته‌و‌ه ‪ -‬له‌نه‌خۆشیی ‌ه‬ ‫به‌رفره‌بووه‌کانه‌و‌ه بگر‌ه تا به‌رهه‌مهێنان‬ ‫‌و زی���ادک���ردن���ى چ�ه‌ک� ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵکوژه‌کان ‌و‬ ‫قا چا غچێتى‬ ‫به‌مرۆڤ و‬

‫ئااڵى کوردى له‌ئاسمانى تورکیادا‬ ‫نوسینى‪ :‬موسته‌فا ئه‌کیوڵ‬ ‫وه‌رگێڕانى‪ :‬حه‌یده‌ر ناسیح‬ ‫ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر سه‌رۆکى شاره‌وانى دیاربه‌کر‬ ‫(عوسمان بایده‌میر)‪ ،‬شتێکى راگه‌یاند ک‌ه زۆرب�ه‌ى‬ ‫تورکه‌کانى حه‌په‌ساند‪ ،‬له‌وته‌که‌یدا ناوبراو پرسى «بۆچى‬ ‫ئااڵى زه‌رد و سه‌وز و سور له‌ته‌نیشت ئااڵى تورکیاوه‌‬ ‫له‌به‌رده‌م شاره‌وانى دیاربه‌کردا ناشه‌کێته‌وه‌؟ ده‌بێ ئااڵى‬ ‫کوردستانیش وه‌ک ئ��ااڵى ه�ه‌ر ناوچ‌ه و واڵتێکى‬ ‫دیکه‌ى ئۆتۆنۆمى ده‌وروبه‌رى تورکیا بشه‌کێته‌وه‌»‪.‬‬ ‫ه�ه‌ر ل�ه‌و وته‌یه‌یدا ن��اوب��راو داواى ئ��ه‌وه‌ى ک��رد ک ‌ه‬ ‫سیسته‌مى ت��ورک��ی��ا ب��گ��ۆڕێ��ت ب��ۆ فیدراڵییه‌تێکى‬ ‫گونجاو‪ ،‬یاخود نیمچ‌ه فیدراڵییه‌کى گونجاو وه‌ک‬ ‫ئه‌وه‌ى له‌ئیسپانیا به‌دیده‌کرێت ک‌ه له‌چه‌ند هه‌رێمێک‬ ‫پێکبێت‪ ،‬بێگومان ئ�ه‌م وتانه‌ش ک��اردان �ه‌وه‌ى توندى‬ ‫له‌الیه‌ن نه‌یارانیه‌و‌ه لێکه‌وته‌وه‌‪( ،‬جه‌میل چیچه‌ک) ک ‌ه‬ ‫وه‌زیرێکى زۆر ره‌گه‌زپه‌رست‌ه له‌نێو حکومه‌ته‌که‌ى پارتى‬ ‫دادوگه‌شه‌پێداندا‪ ،‬توندترین کاردانه‌وه‌ى له‌و رووه‌و‌ه نواند‬ ‫و رایگه‌یاند «عوسمان بایده‌میر ئاگاى له‌خۆى نه‌ماوه‌»‪.‬‬ ‫جگ‌ه له‌مه‌ش کۆمه‌ڵێک رۆژنامه‌وان ‌و که‌سایه‌تیتر‬ ‫سه‌رزه‌نشتى (عوسمان بایده‌میر)یان کرد بۆ ئه‌و لێدوانانه‌‪،‬‬ ‫دادگاى بااڵش له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ستى به‌لێکۆڵینه‌و‌ه کرد‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ش هه‌مووى ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ک‌ه ئه‌وان چه‌ند‬ ‫ئااڵى کوردیان له‌ال بڤه‌ی‌ه و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک قبوڵیان‬ ‫نی‌ه ک‌ه بیبیستن کورد ئااڵى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫من نه‌الیه‌نگرى بایده‌میرم و نه‌حزبه‌که‌شى‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫منیش پێموای‌ه ک‌ه پێشنیاره‌کانى ئه‌و پێویست‌ه بوروژێت‪،‬‬ ‫چونک‌ه مشتومڕێکى دروست‌ه سه‌باره‌ت به‌و بابه‌ته‌‪.‬‬

‫من له‌وه‌و‌ه ده‌ست پێده‌که‌م‪ ،‬باهێڵێک بکێشین له‌نێوان‬ ‫«ماف» و «ئه‌رک»دا‪ ،‬یه‌که‌میان ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه هه‌موو‬ ‫تاکێک هه‌یه‌تى و هیچ حکومه‌ت و که‌سێک ناتوانێت‬ ‫زه‌وتی بکات‪ ،‬له‌وانه‌ش‪ :‬مافى قسه‌کردن و باڵوکردنه‌وه‌‬ ‫و وتنه‌وه‌ى وانه‌ى زمانى کوردى‪ ،‬ئه‌مان‌ه ئه‌و مافانه‌ن ک ‌ه‬ ‫هه‌ر تاکێکى کوردى تورکیا هه‌یبێت‪ ،‬به‌اڵم حکومه‌تى‬ ‫تورکیا ده‌یان ساڵ‌ه ئه‌و مافانه‌یان لێزه‌وت ده‌کات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫کورده‌کان مافى خۆیان‌ه داواى گێڕانه‌وه‌یان بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��اس��ى پێکهاته‌ى واڵت �ه‌ک �‌ه بکه‌ین ئ �ه‌وا‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌کى جیاوازه‌‪ ،‬ژیان له‌ژێر ده‌سه‌اڵتێکى ناوه‌ندى‬ ‫واتا فیدراڵى یان پاشایه‌تى بێت‪ ،‬ئه‌مه‌یان مه‌سه‌له‌یه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌رهاویشته‌ى هه‌لومه‌رج‌ه مێژووییه‌کانه‌‪ ،‬داهاتوى ئه‌و‬ ‫سیسته‌م و پێکهاتانه‌ش پێویست‌ه له‌الیه‌ن چه‌ندین گروپ‬ ‫و ره‌گه‌زى جیاجیاى ئه‌و واڵته‌و‌ه بڕیارى یه‌کالکه‌ره‌وه‌ى‬ ‫له‌سه‌ر بدرێت و داواکارییه‌کانیشیان له‌و چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫دابین بکرێت‪.‬‬ ‫کاتێک مشتومڕى ئه‌م مه‌سه‌له‌ی‌ه دێته‌گۆڕێ ک ‌ه‬ ‫ئایا تورکیا پێویست‌ه ئۆتۆنۆمى هه‌رێمایه‌تى قبوڵ‬ ‫بکات‪ ،‬ئه‌وا من ره‌نگ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌دا نه‌بم‪ ،‬له‌ڕاستیدا‬ ‫ب��ڕوام ب‌ه «الم�ه‌رک�ه‌زی» هه‌یه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئ�ه‌و‌ه جیاواز‌ه‬ ‫له‌ئۆتۆنۆمى هه‌رێمایه‌تى ک‌ه بایده‌میر ئاماژه‌ى پێکرد‬ ‫ک‌ه به‌بێ ویستى ک�ه‌س ته‌وژمێکى ئیتنیکى باڵى‬ ‫به‌سه‌ردا ده‌کێشێت‪.‬‬ ‫یه‌که‌م نیگه‌رانینم له‌وباره‌یه‌و‌ه ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه پێکهاته‌ى‬ ‫ئیتنیکى تورکیا زۆر جیاواز‌ه له‌عێراق‪ ،‬ئه‌وه‌ى له‌تورکیادا‬ ‫ده‌بینرێت به‌ئاسانى ناتوانرێت یه‌کبخرێت و هه‌رێمه‌کانى‬ ‫لێدروست بکرێت‪ ،‬بۆ نموون‌ه زیاتر له‌نیوه‌ى کورده‌کانى‬ ‫تورکیا له‌ده‌ره‌وه‌ى کوردستاندا واتا له‌شار‌ه گه‌وره‌کانى‬ ‫وه‌ک ئه‌سته‌نبوڵ و ئه‌ده‌ن‌ه ده‌ژین‪ ،‬ده‌مه‌وێت بڵێم ک‌ه ئه‌و‬

‫چه‌ک‪...‬زماىن تورکیایه‌ بۆ دیالۆگ له‌گه‌ڵ کورد‬

‫واڵت‌ه زۆر تێکه‌ڵتر‌ه له‌وه‌ى له‌عێراقدا ده‌بینرێت‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ى ئ�ه‌م�ه‌ش�ه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێمێکى ئۆتۆنۆمى‬ ‫کوردى له‌باشورى رۆژهه‌اڵتى تورکیادا‪ ،‬واده‌کات که‌‬ ‫هه‌موو کورده‌کانى تورکیا شانازى پێو‌ه بکه‌ن و هه‌ست‬ ‫بکه‌ن ک‌ه زیاتر رێزیان لێده‌گیرێت و به‌هێزترن‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫کوردێک ئه‌گه‌رچى له‌ئه‌سته‌نبوڵیش دابنیشێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌و ره‌وشه‌و‌ه شانازى ده‌کات و سه‌ربه‌رز‌ه ک‌ه ئااڵیه‌کى‬ ‫کوردى ببینێت له‌ئاسمانى دیاربه‌کردا‪ .‬له‌ڕاستیدا ئه‌م ‌ه‬ ‫بیرۆکه‌یه‌ک‌ه ک‌ه رێی تێده‌چێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم دووب���ار‌ه من‬ ‫گومانم هه‌ی‌ه تورکه‌کان ک‌ه زۆرینه‌ى ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌ی ‌ه‬ ‫پێکده‌هێنن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى زۆر نه‌ژادپه‌رستن و به‌لێشاو‬ ‫دژى هه‌ر هه‌نگاوێک راده‌وه‌ستن به‌ره‌و هه‌ر مۆدێلێکى‬ ‫فیدراڵیزم‪ ،‬بۆی‌ه ئه‌م بیرۆکه‌یه‌ش ده‌شێ کێشه‌ک‌ه قوڵتر‬ ‫بکاته‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه ئه‌وان دروشمێکیان هه‌ی‌ه ده‌ڵێن هه‌موو‬ ‫جیهان ده‌یه‌وێت ئێم‌ه به‌ش بکات‪ .‬به‌دیوێکیتردا ئه‌مه‌وێت‬ ‫بڵێم له‌کاتێکدا ئااڵیه‌کى کوردى له‌باشورى رۆژهه‌اڵت‬ ‫بشه‌کێته‌و‌ه بێگومان کورده‌کان زۆر دڵخۆش ده‌کات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌شێ هه‌ندێک له‌تورکه‌کان شێت بکات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫پێویست‌ه وریا بین‪ ،‬پێش هه‌موو شت له‌یه‌کتر تێبگه‌ین‬ ‫ئه‌وکات‌ه پێکه‌وه‌بژین‪.‬‬ ‫لێره‌دا ده‌مه‌وێت بڵێم ک‌ه ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ى بایده‌میر‬ ‫وروژان�����دى‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ئ �ه‌م قۆناغ‌ه سیاسییه‌دا‬ ‫ن �ه‌ب��وو‪ ،‬به‌ڵکو ده‌ب���ێ ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌ماى لێکگه‌یشتن‬ ‫شته‌کان چاره‌سه‌ربکرێن‪ ،‬پێش هه‌موو شت پێویست ‌ه‬ ‫پارتى کرێکاران هێرشه‌کانیان رابگرن و ئه‌و بۆشایی ‌ه‬ ‫پڕبکرێته‌و‌ه ک‌ه له‌نێوان کورد و تورکدا هه‌یه‌‪ ،‬تاوه‌کو‬ ‫له‌یه‌کتر بگه‌ن و ده‌رفه‌تى پێکه‌وه‌ژیان فه‌راهه‌م ببێت‪.‬‬

‫کاره‌سات‌ه سروشتییه‌کان ‪ -‬له‌ڕێگه‌ى سنوره‌کانه‌و‌ه دێن‪.‬‬ ‫بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م کێشان‌ه پێویستى به‌هه‌وڵى کاراى‬ ‫نه‌ته‌و‌ه جۆراوجۆره‌کانه‌‪ .‬به‌اڵم مێژوو نیشانى داو‌ه ک ‌ه‬ ‫ێ رۆڵى خۆیان ده‌گێڕن ک‌ه ئێم‌ه رۆڵى‬ ‫ئه‌وانیتر ته‌نها کات ‌‬ ‫خۆمان گێڕابێت‪ .‬ئه‌مریکا پێویست‌ه هه‌میش‌ه پێشڕه‌و بێت‪.‬‬

‫کورد و تورک‪ ...‬ره‌شپێست‬ ‫‌و سپیپێسته‌کانى ئه‌فریقان‬ ‫نوسینی‪ :‬لیزلى گێڵب‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬سامان عوسمان‬

‫عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن‪ ،‬رێبه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان‬ ‫(‪ )PKK‬له‌مێژ‌ه له‌ ڕێگه‌ى پارێزه‌ره‌کانییه‌وه‌‪ ،‬داخ��وازى‬ ‫کۆنفرانسێکى به‌رفراوانى بۆ به‌شداریى کورد و ده‌وڵه‌تى‬ ‫تورکیا کردووه‌‪ ،‬تا به‌ڕێگاى ئاشتیخوازانه‌ کێشه‌ى کورد‬ ‫له‌و پارچه‌یه‌ى کوردستاندا چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪.‬‬ ‫له‌به‌شێکى په‌یامه‌که‌ى (عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن)دا هاتبوو‪:‬‬ ‫پێویست ‌ه کۆنفرانسێک بۆ دۆزی��ن �ه‌وه‌ى هه‌قیقه‌ته‌کانى‬ ‫مه‌سه‌له‌ى کورد و دانانى به‌ردى بناغه‌یه‌ک بۆ پێکه‌وه‌ژیان‬ ‫ساز بدرێت‪ ،‬ئه‌مڕۆ ره‌وش��ى ک��ورد و ت��ورک وه‌ک ره‌ش‬ ‫پێست ‌و سپی پێسته‌کانى ئه‌فریقاى قۆناغى چاره‌سه‌رى‬ ‫نیلسۆن ماندێال و س �ه‌رۆک وه‌زی��ر فیدریک ده‌ک�لارک‬ ‫وایه‌‪ ،‬ئه‌و کاته‌ سه‌رۆک ده‌وڵه‌ت‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئاپارتاید‬ ‫(ده‌کالرک)‪ ،‬بینى که‌ رێگه‌چاره‌ى هه‌ر‌ه راست‌و دروست‬ ‫پێکهاتنه‌وه‌ی ‌ه و (نیلسۆن ماندێال)ش ک ‌ه ب�ه‌ده‌ی��ان سا ‌ڵ‬ ‫ل ‌ه زیندانیشدا زیندانى کرابوو‪ ،‬له‌ساڵى (‪)1990‬دا ئازاد‬ ‫کرا و زۆر له‌سه‌رخۆ و به‌هێمنانه‌ هه‌ڵسوکه‌وتى کرد ‌و‬ ‫هیچ قینێکى له‌دڵ نه‌گرتبوو‪ ،‬دوایش پێکهاتن ‌و پاشان‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردندا‪ ،‬ماندێال جڵه‌وى ده‌سه‌اڵتیشى گرته‌ده‌ست‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌به‌شێکیترى په‌یامه‌که‌یدا هاتووه‌‪ :‬کێشه‌ى کورد‬ ‫له‌باکورى کوردستان به‌لێبوردنێکی گشتى بۆ هێزه‌کانى‬ ‫پارتى کرێکارانى کوردستان (‪ )PKK‬چاره‌سه‌ر ناکرێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌یادتان بێت م��اوه‌ی�ه‌ک له‌مه‌وپێش پرۆژه‌یه‌کى‬ ‫ئاشتیخوازانه‌ى (‪ )10‬خاڵیمان ب�ڵ�اوک���رده‌وه‌‪ ،‬پ��رۆس�ه‌ى‬ ‫لێبوردنى گشتى ته‌نها یه‌کێک بوو له‌و خااڵن ‌ه‌و تاوانبارانى‬ ‫ێ داواى لێبوردن له‌ڕایگشتى‌و خه‌ڵک‬ ‫ئه‌و جه‌نگه‌ش ده‌ب ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬رۆژنامه‌ى (‪ .)Daily news‬بکه‌ن‪ ...‬هه‌رکاتێک هه‌نگاوى جدى بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫کێشه‌ى کورد له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکیاو‌ه ئه‌نجام درا‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫هه‌وڵه‌کانى خۆى ده‌خاته‌گه‌ڕ بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ى گه‌ریالکانى‬ ‫پارتى کرێکارانى کوردستان (‪ )PKK‬بۆ ناو پرۆسه‌ى‬ ‫سیاسى له‌تورکیا‪ .‬به‌ده‌رله‌مه‌ ئێم ‌ه ده‌توانین چ کایه‌ک‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬داواى قۆناغى ئاگربه‌ستیان له‌گه‌ریالکانى پارتى‬ ‫کرێکارانى کوردستان (‪ )PKK‬ک��رد‪ ،‬ئ�ه‌م قۆناغه‌ش‬ ‫ێ‬ ‫جێبه‌جێ‌ کرا ‌و ئه‌رکه‌کانى سه‌رشانى خۆمان جێبه‌ج ‌‬ ‫کرد‪ ،‬تابه‌هاریش هه‌ڵوێستیان پتریش روون ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌تى ئه‌نقه‌ر‌ه تا ئه‌و کات ‌ه وه‌اڵمێکى روونى ئاگربه‌سته‌ک ‌ه‬ ‫بده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫دواج����ار ل�ه‌ک��ۆت��ای��ى پ�ه‌ی��ام�ه‌ک�ه‌ش��دا ه��ات��وو‌ه ک �ه‌‪ :‬ئه‌و‬ ‫داواکارییانه‌ له‌گه‌ ‌ڵ مه‌رجه‌کانى یه‌کێتى ئه‌وروپاشدا‬ ‫وێکدێنه‌و‌ه و پێویسته‌ مافه‌ کلتوری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تى‪،‬‬ ‫سیاسییه‌کانى نه‌ته‌وه‌ى ک��ورد له‌چوارچێوه‌ى بنه‌ماکانى‬ ‫یه‌کێتى ئه‌وروپادا مسۆگه‌ر بکرێن‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش‬ ‫پێشنیازى کۆمه‌ڵگایه‌کى مه‌ده‌نى ده‌که‌م‪.‬‬

‫په‌یوه‌ندى خێزانى سارد ده‌کاته‌و‌ه‬ ‫خه‌ته‌ن ‌ه بارى ده‌روونى و جه‌سته‌یى ژنان ده‌خات ‌ه مه‌ترسییه‌وه‌‬ ‫ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���ا‌‪ ،‬ئ���ه‌گ���ه‌ر ل��ه‌پ��ێ��ن��او ره‌زام����ه‌ن����دى‬ ‫هاوسه‌ره‌که‌شمدا نه‌بێ به‌هیچ شێوه‌یه‌ک حه‌ز‬ ‫به‌کارى شه‌رعیش له‌گه‌ڵ مێرده‌که‌مدا ناکه‌م»‪.‬‬ ‫سێکس‪ ..‬سه‌رچاوه‌ى کێشه‌کان‬

‫[ ئا‪ /‬ڤیان عومه‌ر ]‬ ‫دی�����ارده‌ى خ��ه‌ت��ه‌ن��ه‌ک��ردن ب��ووه‌ت�� ‌ه‬ ‫دیارده‌یه‌کى باو له‌و واڵتانه‌ى ئایینى‬ ‫ئیسالم په‌یڕه‌و ده‌که‌ن‪ ،‬مه‌به‌ستیش له‌و‬ ‫ره‌ف��ت��اره‌ که‌مکردنه‌وه‌ى رێ��ژه‌ى حه‌زى‬ ‫سێکسى ئافره‌تانه‌ به‌بێ گوێدانه‌ زیانه‌‬ ‫ده‌روون���ی و جه‌سته‌ییه‌کانی‪ .‬به‌پێى‬ ‫ئاماره‌کان‪ ،‬ئافره‌تانى کوردستانیش‬ ‫ب �ه‌رزت��ری��ن رێ���ژه‌ى خه‌ته‌نه‌کردنیان‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ��دا ئ�ه‌ن��ج��ام دراوه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫هه‌ڵمه‌تێک بۆ به‌گژداچوونه‌وه‌ى ئه‌و‬ ‫کلتوره‌ زیانبه‌خشه‌ له‌ئارادایه‌‪.‬‬

‫خەتەنە‪ ،‬پێشێلی مافی رسوشتی ژنە‬

‫بارى ده‌روونى و جه‌سته‌ تێکده‌دات‬

‫ه��اواڵت��ى (ع‪.‬ا) ژنێکى ته‌مه‌ن (‪ )42‬ساڵى‬ ‫دانیشتووى گ�ه‌ڕه‌ک��ى کارێزه‌وشکى سلێمانی‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌ى خه‌ته‌نه‌کردن به‌شه‌رمه‌وه‌ وتی «ته‌مه‌نم‬ ‫(‪ )6‬ساڵ بوو که‌ پیرێژنێکى دراوسێمان خه‌ته‌نه‌ى‬ ‫کردم‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ وه‌ک خه‌و له‌بیرم دێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستاش به‌و گه‌وره‌ییه‌ ئه‌گه‌ر بیرم بکه‌وێته‌وه‌‬ ‫ئه‌وا دووچارى کابوس ده‌بم»‪.‬‬ ‫وتیشى «خه‌ته‌نه‌کردن زیانى زۆر به‌ئافره‌ت‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت و بارى ده‌روونى ده‌شێوێنێت‪ ،‬کاریگه‌رى‬ ‫له‌سه‌ر که‌مبوونه‌وه‌ى حه‌زو ئاره‌زوى ژن بۆ هه‌موو‬ ‫شتێک هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ بڕیارم دا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫رێگا به‌ خه‌ته‌نه‌کردنى کچه‌کانى خۆم نه‌ده‌م‪ ،‬ئه‌و‬ ‫که‌سه‌ش به‌تاوانبار ده‌زان��م که‌ خه‌ته‌نه‌ى کچان‬

‫ده‌کات»‪.‬‬ ‫(س‪.‬م) پ��ی��اوێ��ک��ى دان��ی��ش��ت��ووى گ �ه‌ڕه‌ک��ى‬ ‫راپه‌ڕینه‌ و ژنى دووه‌مى هێناوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ناوبراو وتی‬ ‫«ژن��ى یه‌که‌مم ل��ه‌رووى ره‌ف��ت��اره‌وه‌ زۆر ب��اش و‬ ‫بێ که‌موکوڕى ب��وو‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا ح�ه‌زى بۆ‬ ‫هه‌موو شتێک زۆر الواز بوو‪ ،‬ناچار له‌یه‌کتر‬ ‫ج��ی��اب��ووی��ن�ه‌وه‌ و دڵنیاش ب��ووم ک�ه‌ کاریگه‌رى‬ ‫خه‌ته‌نه‌کردن ئه‌و کێشه‌یه‌ى بۆ دروست کردبوو»‪.‬‬ ‫(ز‪.‬ا) ژنێکى ته‌مه‌ن (‪ )35‬ساڵه‌ و ده‌رباره‌ى‬ ‫خه‌ته‌نه‌کردنى خۆى وتی «له‌منداڵییه‌وه‌ خه‌ته‌نه‌‬ ‫ک��راوم و هیچ ح�ه‌ز و ئاره‌زووییه‌کم بۆ ژیانى‬ ‫خێزانى نه‌بوو‪ ،‬له‌به‌ر عه‌یبه‌ى خه‌ڵکیش ژیانى‬ ‫هاوسه‌رێتیم پێکه‌وه‌ناوه‌«‪ .‬به‌شه‌رمیشه‌وه‌ وتی‬ ‫«ئێمه‌ ب��ووی��ن�ه‌ ق��ورب��ان��ى عه‌قڵى دواک��ه‌وت��ووى‬

‫ئاکۆ ئه‌حمه‌د پیاوێکى ته‌مه‌ن (‪ )38‬ساڵه‌‬ ‫و زۆر رقى له‌ خه‌ته‌نه‌کردنى کچانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ک‬ ‫خ���ۆى ده‌ڵ��ێ��ت «زۆرج�����ار ح���ه‌زه‌ سێکسییه‌کان‬ ‫پاڵنه‌رن بۆ ژنهێنان و پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم کاتێک گ�ه‌ن��ج ژن ده‌هێنێت و هه‌ست‬ ‫ده‌کات خێزانه‌که‌ى هیچ حه‌زێکى سێکسى نییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا دووچ��ارى کێشه‌ى خۆخاڵیکردن ده‌بێته‌وه‌ و‬ ‫کاریگه‌ریى له‌سه‌ر دۆخى ده‌روون��ى مرۆڤه‌که‌ش‬ ‫داده‌نێت»‪.‬‬ ‫ن�����اوب�����راو وت�����ی «زۆر ه����اوڕێ����م ل���ه‌گ���ه‌ڵ‬ ‫هاوسه‌ره‌که‌یاندا جیابوونه‌ته‌وه‌ و کێشه‌ى منداڵ‬ ‫نه‌بوون یاخود ماڵه‌ خه‌زوورانیان کردووه‌ به‌پاساو‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم له‌راستیدا خێزانه‌کانیان به‌هۆى گرفتى‬ ‫خه‌ته‌نه‌کردنه‌وه‌ حه‌زى سێکسیان له‌ده‌ست داوه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت دووچارى جیابوونه‌وه‌ش بوون»‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هه‌وڵێکى زۆرم��ان��دا هه‌ندێ کچ‬ ‫ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه‌ قسه‌مان ب��ۆ ب��ک�ه‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌هۆى‬ ‫شه‌رمه‌وه‌ هیچیان ئاماده‌ نه‌بوون لێدوان بده‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێى ئامارێکى (رێ��ک��خ��راوی وادی) که‌‬ ‫ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه‌ ده‌س��ت رۆژن��ام �ه‌ک �ه‌م��ان ک �ه‌وت��ووه‌‪،‬‬ ‫تیایدا هاتووه‌ که‌ رێ��ژه‌ى خه‌ته‌نه‌کردنى کچان‬ ‫ل �ه‌ک��وردس��ت��ان ن���ادی���اره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل�ه‌راپ��ۆرت��ێ��ک��ی‬ ‫رێکخراوه‌که‌ که‌ پشتی به‌راپرسی و چاوپێکه‌وتن‬ ‫به‌ستووه‌‪ ،‬تیایدا (‪ )1408‬چاوپێکه‌وتن ئه‌نجام‬ ‫دراوه‌ ب �ه‌م��ش��ێ��وه‌ی �ه‌ «(‪ )565‬چ��اوپ��ێ��ک �ه‌وت��ن‬ ‫ل�ه‌ه�ه‌ول��ێ��ر‪ )534( ،‬چاوپێکه‌وتن له‌سلێمانی‪،‬‬ ‫(‪ )309‬چاوپێکه‌وتن له‌گه‌رمیان و که‌رکوک‪،‬‬ ‫(‪ )284‬چاوپێکه‌وتن له‌دهۆک کراوه‌‪ .‬به‌گوێره‌ی‬ ‫راپرسییه‌که‌ی رێکخراوه‌که‌مان‪ ،‬له‌ (‪)%77‬ی‬ ‫ژنانی سلێمانی‪ ،‬له‌ (‪)%63‬ی ژنانی هه‌ولێر‪،‬‬ ‫له‌ (‪)%81‬ی ژنانی که‌رکوک و گه‌رمیان‪ ،‬له‌‬ ‫(‪ )%7‬ژنانی دهۆک خه‌ته‌نه کراون»‪.‬‬ ‫زیانه‌ ته‌ندروستییه‌کانى‪..‬مه‌ترسیدارن‬

‫ب�����ۆ روون�������ک�������ردن�������ه‌وه‌ى زی�����ات�����رى زی���ان��� ‌ه‬ ‫ته‌ندروستییه‌کان‪( ،‬د‪.‬م��ح�ه‌م�ه‌د ق��ادر) پسپۆڕ‬ ‫له‌نه‌خۆشییه‌کانى ژنانمان دواند و وتى «خه‌ته‌نه‌‬ ‫کردنى کچان واتا بڕینى به‌شێک له‌ کلیتۆریسى‬ ‫کۆئه‌ندامى زاوزێ���ى مێینه‌ ی��اخ��ود ه�ه‌م��ووی‪،‬‬

‫رای‌خه‌ڵک‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪11‬‬

‫ئه‌ویش که‌مکردنه‌وه‌ى یاخود نه‌هێشتنى حه‌زى‬ ‫سێکسى له‌ژناندا‪ .‬کاریگه‌رى راسته‌وخۆى له‌سه‌ر‬ ‫ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى ح���ه‌زى سێکسى ژن���ان ه�ه‌ی�ه‌ و‬ ‫ته‌نانه‌ت ساردى سێکسیش دروست ده‌کات»‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو وت��ی��ش��ى «خ �ه‌ت �ه‌ن �ه‌ ج��گ �ه‌ ل �ه‌زی��ان �ه‌‬ ‫ته‌ندروستییه‌کان ب��ۆ جه‌سته‌‪ ،‬دۆخ��ى ده‌روون��ى‬ ‫ئافره‌تیش ده‌شێوێنێت و دووچ��ارى دڵه‌ڕاوکێ و‬ ‫خه‌مۆکى و هه‌ندێکجار نه‌خۆشى سایکۆسۆماتى‬ ‫ده‌کات»‪.‬‬ ‫خ��ات��وو ژی���ان م��ح �ه‌م �ه‌د‪ ،‬ک��ۆم �ه‌ڵ��ن��اس وت��ی‬ ‫«خ���ه‌ت���ه‌ن���ه‌ک���ردن زی����ان ب���ه‌ن���ی���وه‌ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت که‌ ژنه‌‪ ،‬زیانیشى بۆ نیوه‌که‌ی تر‬ ‫هه‌یه‌ که‌ پیاوه‌‪ ،‬واته‌ هه‌وڵى به‌گژداچوونه‌وه‌ى ئه‌م‬ ‫ره‌فتاره‌ ده‌که‌وێته‌ سه‌رشانى ه�ه‌ردووال‪ .‬پێویسته‌‬ ‫یاساى قه‌ده‌غه‌کردنى خه‌ته‌نه‌ پیاده‌ بکرێت و‬ ‫س��زاى توند بۆ ئه‌وکه‌سانه‌ى کاره‌که‌ ده‌ک �ه‌ن و‬ ‫خودى دایک و باوکى ئه‌و کچانه‌ش دابندرێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ به‌دڵنیاییه‌وه‌ ره‌فتاره‌که‌ به‌بێ ئاگادارى‬ ‫دایکى ئه‌و کچانه‌ ناکرێت»‪.‬‬ ‫گله‌یى له‌دایکانیش کرد و وتی «کاتێک‬ ‫دایکان خۆیان قوربانى ده‌ستى خه‌ته‌نه‌ن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫نه‌ده‌بوو هه‌وڵى خه‌ته‌نه‌کردنى کچه‌کانى خۆیان‬ ‫بده‌ن و بیانکه‌نه‌وه‌ به‌قوربانی»‪.‬‬ ‫مامۆستای ئاینی مه‌ال عه‌بدولکه‌ریم قادر‬ ‫هه‌ورامانی هه‌ڵگری بڕوانامه‌ی ماسته‌ر وتی‬ ‫«ل�ه‌ئ��ی��س�لام��دا خ�ه‌ت�ه‌ن�ه‌ک��ردن��ى ف��ی��رع�ه‌ون��ى که‌‬ ‫مه‌به‌ست لێى بنه‌بڕکردنى حه‌زى سێکسیه‌ له‌ژناندا‬ ‫قه‌ده‌غه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پێى شه‌رعى ئیسالم البردنى‬ ‫که‌مێک ل�ه‌و پێسته‌ زی��اده‌ی�ه‌ى له‌ کۆئه‌ندامى‬ ‫زاوزێى ژندا هه‌یه‌ ئه‌وا واجبه‌ و هیچ زیانێکیش‬ ‫به‌ئافره‌ت ناگه‌یه‌نێت»‪.‬‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت به‌هه‌ڵوێستى دون��ی��اى ئیسالمیش‬ ‫وت��ی «له‌مانگى تشرینى دووه‌م���ی (‪)2006‬‬ ‫دا ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌ک ل�ه‌زان��ک��ۆی ئ �ه‌زه �ه‌ر به‌سترا‬ ‫ب��ۆ رووب���ه‌ڕووب���وون���ه‌وه‌ی نه‌هێشتنی تێکدانی‬ ‫کۆئه‌ندامی زاوزێ��ی ژن��ان‪ ،‬تیایدا فتوایه‌کیان‬ ‫ده‌رکرد و وتیان‪ :‬تێکدان و شێواندنی کۆئه‌ندامی‬ ‫زاوزێ��ی ژن‪ ،‬پێچه‌وانه‌ی به‌هاکانی ئیسالمه‌ و‬ ‫به‌تاوان داده‌ندرێت واته‌ سزای له‌سه‌ره‌ و حه‌رامه‌»‪.‬‬

‫کۆچ په‌ر‌ه ده‌ستێنێته‌و‌ه‬

‫گه‌نجان به‌سنورى مه‌رگدا رێگاى ئه‌وروپا ده‌گرنه‌به‌ر‬

‫[ ئا‪ /‬سه‌رکه‌وت پشده‌رى ]‬

‫دی�����ارده‌ى ک���ۆچ ب����ه‌ره‌و ه���ه‌ن���ده‌ران‬ ‫له‌ڕێگه‌ى قاچاغه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر‬ ‫له‌ناو گه‌نجانى ناوچه‌ى پشده‌ردا رووى‬ ‫له‌زیادبوون کردۆته‌وه‌‪ ،‬گه‌نجانیش چه‌ندین‬ ‫هه‌لومه‌رجى جیاواز به‌هۆکارى ئه‌م کۆچه‌‬ ‫ده‌زان��ن‪ .‬بۆ پتر ئاگاداربوون له‌چۆنێتى‬ ‫کۆچکردنى گه‌نجان ‌و کارى قاچاغچێتى‪،‬‬ ‫گه‌شتێکمان به‌نێو دنیاى پڕ له‌مه‌ترسى ئه‌و‬ ‫دیارده‌یه‌دا کرد‪.‬‬ ‫گه‌ڕان به‌دواى قاچاغچیدا‬

‫ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ى پ��ی��ش�ه‌س��ازى ش��ارۆچ��ک �ه‌ى پ��ش��ده‌ر‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک گه‌نج له‌گ‌ه ‌ڵ سه‌وداکردنى ئۆتۆمبێلدا‪،‬‬ ‫باسیان له‌دۆزینه‌وه‌ى قاچاغچییه‌کى باش ده‌کرد تا‬ ‫ب�ه‌ره‌و هه‌نده‌ران رێنماییان بکات‪ .‬سامان خدر که‌‬ ‫یه‌کێک بوو له‌و گه‌نجانه‌‪ ،‬وتى «تائێستا دووجار‬ ‫له‌گ‌ه ‌ڵ قاچاغچیدا به‌ره‌و هه‌نده‌ران به‌ڕێکه‌وتووم‪.‬‬ ‫جارى یه‌که‌م له‌نزیک وان له‌الیه‌ن چه‌ند پۆلیسێکى‬ ‫تورکییه‌و‌ه گیراین‪ ،‬قاچاغچییه‌که‌شمان خۆى ده‌رباز‬ ‫کرد و نزیکه‌ى (‪ )1000‬دۆالرم سه‌رف کرد‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌ڕێگه‌ى ش��ارى دهۆکه‌و‌ه س��ن��وورداش کراینه‌وه‌‪.‬‬ ‫پاشان م��اوه‌ى دوو س��اڵ کاسبیم ک��رد و له‌گ‌هڵ‌‬ ‫قاچاغچییه‌کی تردا ک‌ه نازناوه‌که‌ى الى ئێم‌ه ئاسۆ‬ ‫هه‌ورامى بوو‪ ،‬به‌ره‌و تورکیا به‌ڕێکه‌وتینه‌و‌ه و له‌ڕێگا‬ ‫چه‌رمه‌سه‌رییه‌کى زۆرم���ان ت��ووش ب��وو‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌نزیک ئێران که‌وتین‌ه که‌مینى پاسدارانه‌و‌ه و چه‌ند‬ ‫که‌سێکمان لێ کوژرا‪ ،‬ئێمه‌ش به‌فه‌الکه‌ت ده‌رباز‬ ‫بووین‪ .‬دواى (‪ )12‬رۆژ گه‌یشتین‌ه تورکیا و له‌سه‌ر‬ ‫سنور گیراین‌و سنوورداش کراینه‌وه‌»‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌رێگه‌ى قاچاغ‪ ،‬وتى «رێگه‌ى قاچاغ‬ ‫وات��ا رێ��گ��اى م���ه‌رگ‪ ،‬ب��ه‌اڵم ب��ۆ رزگ��ارب��وون له‌م‬ ‫ژیانه‌ى ئێستامان ئاسایی‌ه ک‌ه به‌ڕێگاى مردنیشدا‬ ‫بڕۆین‪ ،‬زۆرب�ه‌ى ئه‌و هاوڕێیانه‌م ک‌ه گه‌یشتوونه‌ته‌‬ ‫هه‌نده‌ران‪ ،‬ئێستا خاوه‌نى خانوو و ئۆتۆمبێلى خۆیانن‪.‬‬ ‫ێ ماندوبوونێکى‬ ‫دابینکردنى ژیانێکى خۆش‪ ،‬به‌ب ‌‬

‫زۆر و پڕ له‌مه‌ترسى نایه‌ت‌ه دى»‪.‬‬ ‫ه�����ه‌روه‌ه�����ا گ �ه‌ن��ج��ێ��ک��ی ت��ر‬ ‫ک���‌ه ن����اوى رزگ�����ار ئ �ه‌ح��م �ه‌د و‬ ‫زانکۆى ت �ه‌واو ک��ردوو‌ه و هێشتا‬ ‫دانه‌مه‌زراوه‌‪ ،‬وتى «ئه‌و زه‌وییه‌ى‬ ‫ب �ه‌ه��ۆى ش�ه‌ه��ی��دان�ه‌ى ب��اوک��م�ه‌وه‌‬ ‫وه‌رم���گ���رت���ووه‌‪ ،‬ل �ه‌گ �‌ه ‌ڵ هه‌ندێ‌‬ ‫له‌و ره‌زانه‌ى ک‌ه له‌گونده‌که‌ماندا‬ ‫هه‌مانبوو‪ ،‬فرۆشتووم‌ه و ئێستاش‬ ‫ب���ه‌دواى قاچاغچییه‌کى باشدا‬ ‫ده‌گ �ه‌ڕێ��م تابمگه‌یه‌نێت‌ه یۆنان‪.‬‬ ‫ئێستا به‌هۆى سه‌ختى رێگاکه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن ده‌توانى بگه‌یت‌ه یۆنان‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی‌ه پێویستت به‌پاره‌یه‌کى‬ ‫باش ‌و قاچاغچییه‌کى لێهاتوو‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬قاچاغچییه‌کانى ئێستاش‬ ‫له‌ترسى گرتن ‌و ده‌ستگیرکردن‪،‬‬ ‫ن��اوێ��رن زۆر خ��ۆی��ان ده‌رب���خ���ه‌ن‪ .‬ه��ێ��ن��ده‌ش له‌سه‌ر‬ ‫سه‌فه‌ره‌که‌م سورم‪ ،‬تادینارێک له‌گیرفانمدا بمێنێت‬ ‫هه‌ر ده‌ڕۆم‪ ..‬رێگاش چه‌ند‌ه دوور بێت‪ ،‬مادام هه‌وڵى‬ ‫بۆ ب��ده‌ى هه‌ر ده‌یگه‌یتێ‌‪ .‬حه‌ز ده‌ک �ه‌م قرشه‌کانى‬ ‫ئیج‌ه بمخۆن نه‌ک ده‌ردى بێکارى‌و خزمه‌تگوزاری‬ ‫بمکوژێ‌»‪.‬‬ ‫رێگاى هات‌و نه‌هات‬

‫س��ه‌الم حه‌مه‌ده‌مین‪ ،‬یه‌کێک‌ه ل �ه‌و گه‌نجانه‌ى‬ ‫ک‌ه بۆ یه‌که‌مجار به‌نیاز‌ه رێگاى هات ‌و نه‌هاتى‬ ‫هه‌نده‌ران بگرێته‌به‌ر‪ ،‬له‌باره‌ى سه‌فه‌ره‌که‌یه‌و‌ه وتى‬ ‫«له‌سه‌ره‌تادا به‌قسه‌ى هاوڕێکانم نه‌کرد و هه‌میشه‌‬ ‫دووپاتم ده‌کرده‌و‌ه ک‌ه کوردستان هه‌ر به‌ره‌و باشبوون‬ ‫ێ ئێم‌ه پشت له‌واڵته‌ک‌ه بکه‌ین‪ .‬جێگه‌ى‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬ناب ‌‬ ‫داخ‌ه تائێستا هیچ جۆر‌ه پێداویستییه‌کى ئه‌وتۆمان‬ ‫نییه‌‪ ،‬زانکۆشم ت�ه‌واو ک��ردوو‌ه دانامه‌زرێم‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫داشبمه‌زرێم له‌یه‌کێک ل�ه‌ده‌زگ��ا حکومییه‌کان‪،‬‬ ‫ئ�ه‌وا مووچه‌که‌م هێند‌ه که‌مه‌‪ ،‬به‌شى به‌دیهێنانى‬ ‫هیچ پێداویستییه‌کی ترم ناکات‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‬ ‫ئه‌و گه‌نجانه‌ى هاوڕێم ک‌ه کاتى خۆى چوونه‌ته‌‬ ‫هه‌نده‌ران‪ ،‬بوونه‌ت‌ه خاوه‌نى هه‌موو شتێک‪ .‬پێده‌چێ‌‬

‫ئەوروپا‪ ،‬سەرابی گەنجان‬

‫الیه‌ن‌ه به‌رپرسه‌کانیش هیچ ئینتیمایه‌کیان بۆ گه‌نج‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌رنا ئێمه‌یان به‌و ده‌رد‌ه نه‌ده‌برد‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ده‌زانم رێگه‌ى قاچاغچێتى‪ ،‬رێگای‌ه به‌ره‌و مه‌رگ»‪.‬‬ ‫ئارام ئه‌حمه‌د‪ ،‬یه‌کێک بوو له‌و گه‌نجانه‌ى که‌‬ ‫م��اوه‌ى دوو س��ا ‌ڵ له‌مه‌وپێش‪ ،‬دواى سه‌رفکردنى‬ ‫نزیکه‌ى (‪ )14‬ه���ه‌زار دۆالر‪ ،‬ت��وان��ى له‌ڕێگه‌ى‬ ‫تورکیا‪ -‬یۆنانه‌و‌ه به‌قاچاغچێتى بگات‌ه به‌ریتانیا‪،‬‬ ‫م��اوه‌ى نزیکه‌ى (‪ )8‬مانگ له‌به‌ریتانیا مایه‌و‌ه و‬ ‫به‌هۆى وه‌رنه‌گرتنى هیچ جۆر‌ه مۆڵه‌تێکى مانه‌وه‌‪،‬‬ ‫بڕیاریدا له‌ڕێگه‌ى کۆمپانیایه‌که‌و‌ه بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫شارۆچکه‌ى پشده‌ر‪ .‬ئیسماعیل ل�ه‌وب��اره‌ی�ه‌و‌ه وتى‬ ‫«کۆمه‌ڵێک ب��راده‌رى خۆم هانیان دام له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫ب��ه‌ره‌و ئ �ه‌وروپ��ا بچم‪ ،‬به‌تایبه‌ت هاوڕێیه‌کمان له‌‬ ‫ئ�ه‌وروپ��او‌ه هاتبۆو‌ه و له‌ماوه‌ى دوو ساڵدا بووبووه‌‬ ‫خاوه‌نى خانوو و ئۆتۆمبێلى مۆدێل ب�ه‌رزى خۆى‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ى پاره‌یه‌کى باشم سه‌رف کرد توانیم بگه‌مه‌‬ ‫به‌ریتانیا و له‌شارى لیدز له‌که‌مپێکدا دایانناین‪،‬‬ ‫م��اوه‌ى (‪ )8‬مانگ له‌به‌ریتانیا مامه‌و‌ه و چه‌ند‬ ‫جارێک له‌ئۆفیسى په‌نابه‌رانه‌و‌ه سه‌ردانیان کردین‬ ‫‌و زان��ی��ارى ت �ه‌واوی��ان له‌سه‌ر چۆنێتى هاتنمان بۆ‬

‫به‌ریتانیا لێپرسین‪ ،‬به‌اڵم له‌گ‌ه ‌ڵ دوو‬ ‫هاوڕێی ت��ردا ره‌ف��زم بۆ هاته‌وه‌»‪.‬‬ ‫پاشان س�ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ى بۆ‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬وت��ى «دواى ئ��ه‌وه‌ى‬ ‫ره‌ف������زم ب���ۆ ه���ات���ه‌و‌ه و ف��رس �ه‌ت��ى‬ ‫کارکردنم لێ قه‌ده‌غه‌کرا‪ ،‬له‌گ‌هڵ‌‬ ‫کۆمپانیایه‌کى به‌ریتانیدا رێککه‌وتم‬ ‫ک‌ه بمگه‌ڕێننه‌و‌ه بۆ کوردستان‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى مه‌سره‌فى هاتنه‌وه‌م‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وان بوو‪ ،‬بڕێک پاره‌شیان‬ ‫وه‌ک ق�ه‌ره‌ب��وو دام���ه‌و‌ه و ئێستاش‬ ‫ێ ک���اری تریشم بۆ‬ ‫ب��ڕی��ار‌ه ه�ه‌ن��د ‌‬ ‫ئه‌نجام ب��ده‌ن‪ .‬ناخۆشترین شت له‌م‬ ‫سه‌فه‌ره‌دا ئه‌و‌ه بوو ک‌ه باوکم زۆر‬ ‫پێى ناخۆش بوو ک‌ه جێى بهێڵم ‌و‬ ‫بچم‌ه هه‌نده‌ران‪ ،‬به‌اڵم دواى هاتنه‌وه‌م‬ ‫چ��اوم پێنه‌که‌وته‌و‌ه چونک‌ه کۆچى‬ ‫دوایى کردبوو»‪.‬‬ ‫قاچاغچێتی بازاڕى گه‌رمه‌‬

‫هه‌ڵۆ ئه‌وروپى نازناوی یه‌کێک‌ه له‌قاچاغچییه‌کانى‬ ‫ناوچه‌ى پشده‌ر‪ ،‬خاوه‌نى چه‌ندین نازناوى جیاواز‌ه و‬ ‫هه‌ریه‌ک‌ه و ب‌ه نازناوێک ده‌یناسێت‪ ،‬ه �ه‌روه‌ک‬ ‫خۆى ده‌ڵێت پتر ل‌ه (‪ )15‬هێڵى مۆبایلى هه‌ی‌ه و‬ ‫له‌کاتى پێویستدا ده‌یانخاته‌گه‌ڕ‪ ،‬دڵنیابووین که‌‬ ‫ئه‌گه‌ر بزانێت قسه‌کانى له‌ڕۆژنامه‌کاندا باڵوده‌بێته‌وه‌‬ ‫ئه‌وا قسه‌مان بۆ ناکات‪ ،‬ناچار وه‌ک گه‌نجێک‬ ‫ێ سه‌فه‌رى هه‌نده‌ران بکه‌ین‪ ،‬به‌درێژى‬ ‫ک‌ه بمانه‌و ‌‬ ‫س�ه‌ب��اره‌ت به‌کاره‌که‌ى خ��ۆى بۆمان دوا‪ ،‬له‌باره‌ى‬ ‫قاچاغچێتییه‌و‌ه وتى «چه‌ند وه‌جبه‌یه‌کى سه‌فه‌رمان‬ ‫هه‌ی‌ه و به‌پێى سه‌فه‌ره‌که‌ش نرخه‌کانیان جیاوازه‌‪،‬‬ ‫زۆربه‌ى ئه‌و شوێنانه‌ش ک‌ه قاچاغچى وه‌جبه‌ى بۆ‬ ‫ده‌بات بریتیی‌ه ل‌ه ئه‌سته‌نبو ‌ڵ و یۆنان و مه‌سره‌فی‬ ‫گه‌یاندنى هه‌ر که‌سێک بۆ ئه‌م شوێنان‌ه له‌نێوان (‪-5‬‬ ‫‪ )7‬هه‌زار دۆالردای‌ه و ئه‌م نرخانه‌ش به‌پێى که‌سه‌که‌‬ ‫و قاچاغچییه‌ک‌ه و سه‌فه‌رى رێگا گۆڕانى به‌سه‌ردا‬ ‫دێت»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتى «ئێم‌ه وه‌جبه‌ى خۆمان ده‌گه‌یه‌نینه‌‬

‫ێ ته‌سلیمى قاچاغچییه‌کی ترى‬ ‫وان‪ ،‬دوات��ر ل�ه‌و ‌‬ ‫ده‌که‌ین تا به‌سه‌المه‌تى بیگه‌یه‌نێت‌ه ئه‌سته‌نبوڵ‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ه�ه‌ر له‌گ‌ه ‌ڵ ئێمه‌دا رێکبکه‌وێت ئ �ه‌وا تا‬ ‫یۆنان ده‌یگه‌یه‌نین‪ .‬ئه‌گه‌ر س��ن��ورداش بکرێته‌وه‌‬ ‫ب �ه‌ه �ه‌م��ان ئ���ه‌و پ���اره‌ی���ه‌ى ده‌ت��وان��ی��ن ج��ارێ��ک��ی تر‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆماندا بیبه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم مه‌سره‌فى رێگا‬ ‫و ب��ری��ن��دارب��وون ‌و کوشتن ‌و که‌مین له‌ئه‌ستۆى‬ ‫خۆیدایه‌تى‪ .‬زۆرج��اری��ش له‌گ‌ه ‌ڵ پ��اس��دارى ئێرانى‬ ‫‌و پۆلیسى تورکیدا رێککه‌وتووین تا توانیومانه‌‬ ‫وه‌جبه‌کانى خۆمان بگه‌یه‌نین‌ه شوێنى مه‌به‌ست‪.‬‬ ‫هه‌ندێکجاریش به‌هۆى ملمالنێى قاچاغچییه‌کانه‌وه‌‬ ‫ک‌ه خه‌به‌ر له‌یه‌کتر ئه‌ده‌ن‪ ،‬که‌مینیان بۆ داناوین‪،‬‬ ‫چه‌ندینجار وه‌جب‌ه که‌وتۆت‌ه که‌مینه‌و‌ه و کوشتنى‬ ‫لێکه‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم گه‌یشتن‌ه ئامانجێکى گه‌وره‌ى‬ ‫ێ قوربانیدان نایه‌ته‌دى»‪ .‬له‌گ‌هڵ‌‬ ‫وه‌ک ئه‌وروپا‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫ئه‌وه‌شدا هاوڕێیه‌کى ئه‌م قاچاغچیی‌ه وتى‪« :‬به‌هۆى‬ ‫کارى قاچاغچێتییه‌وه‌‪ ،‬زۆرب�ه‌ى ئه‌و قاچاغچیانه‌‬ ‫س��وپ�ه‌رم��ارک��ێ��ت ‌و ب����ازاڕى گ��ه‌وره‌ی��ان له‌ناوچه‌ى‬ ‫پشده‌ر و سلێمانى ‌و هه‌ولێردا کردۆته‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ندێک قاچاغچى هێند‌ه ده‌وڵه‌مه‌ند بوون ئێستا‬ ‫چه‌ندین ن��اوه‌ن��دى پاره‌په‌یداکردنى وه‌ک ئوتێل ‌و‬ ‫سوپه‌رمارکێتیان له‌یۆنانیش هه‌یه‌»‪.‬‬ ‫ئابوریناس هه‌رێم جه‌مال‪ ،‬ده‌رب��اره‌ی کاریگه‌رى‬ ‫کۆچى الوان وتی «ئه‌م کۆچ‌ه واتا به‌فیڕۆچوونى‬ ‫هێزى کار و توانست‌ه مرۆییه‌کانى واڵته‌که‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫گه‌نج له‌واڵتدا به‌بازووى وه‌به‌رهێنان و کار داده‌ندرێت‪.‬‬ ‫تواناى هه‌ر واڵتێکیش به‌ند‌ه به‌ڕێژه‌ى گه‌نجانى ئه‌و‬ ‫واڵت�ه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ که‌مبوونه‌وه‌ى گه‌نجیشدا‪ ،‬رێژه‌ى‬ ‫به‌رهه‌مهێنان تاده‌گات‌ه پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى و‬ ‫وه‌چه‌خستنه‌و‌ه که‌م ده‌کات»‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌چاره‌سه‌ریش وتی «پێویست‌ه حکومه‌ت‬ ‫و الیه‌ن‌ه به‌رپرسه‌کان رێگ‌ه به‌سه‌رله‌نوێ کۆچى‬ ‫گه‌نجان بگرنه‌وه‌‪ ،‬نه‌ک به‌توندکردنى سه‌رسنوره‌کان‬ ‫و گ��رت��ن��ى ق��اچ��اغ��چ��ى‪ ،‬ب �ه‌ڵ��ک��و ب �ه‌ره‌خ��س��ان��دن��ى‬ ‫هه‌لومه‌رجێک ک‌ه دڵى به‌واڵته‌که‌ى خۆى خۆش‬ ‫بێت و کار‌و ژیانى تێدا بکات»‪.‬‬

‫گه‌نجان‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪12‬‬

‫گه‌نجێکى مه‌خمور‪:‬‬

‫حزبه‌کان کۆسپ بۆ گه‌نجان دروست ده‌که‌ن‬

‫گەنج و یاخی‌بوون‬ ‫لەترادیسیۆن‬ ‫حه‌یده‌ر ناسیح‬ ‫ق����ۆن����اغ����ى پ����اش‬ ‫ت����رادی����س����ی����ۆن‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫ق��ۆن��اغ�ه‌ی�ه‌ ک �ه‌ ی �ه‌ک �ه‌م ج��ار ل�ه‌الی�ه‌ن‬ ‫کۆمه‌ڵناسى گه‌وره‌ (ئه‌نتۆنى گیدنز) فۆتۆ‪ :‬رەهێڵ‬ ‫ه‌وه‌ پێناسه‌کرا و قسه‌ى له‌سه‌رکرا‪،‬‬ ‫[ ئا‪ /‬ره‌هێڵ مامه‌ش ]‬ ‫ئ��ه‌م��ه‌ش وه‌ک پ��ه‌ڕی��ن��ه‌وه‌ی��ه‌ک ل ‌ه‬ ‫قۆناغى پۆست‪-‬مۆدێرنیزمه‌وه‌ به‌ره‌و‬ ‫گ��ه‌ن��ج��ان��ى م��ه‌خ��م��ور ئ���ام���اژه‌ بۆ‬ ‫قۆناغێک که‌ چیتر چوارچێوه‌کانى‬ ‫که‌موکورتیه‌کانى ش��اره‌ک �ه‌ی��ان ده‌ک��ه‌ن‬ ‫ژیانى کۆمه‌اڵیه‌تى مرۆڤه‌کان ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫و ه��ه‌ردوو کابینه‌ى دوای��ى حکومه‌ت ب ‌ه‬ ‫به‌رته‌سک و س��ن��وردار نین و له‌نێو‬ ‫به‌رپرسیار ده‌زان به‌نه‌بوونى پێویستیه‌کانى‬ ‫ئه‌و قۆناغه‌شدا ژنان به‌گشتى ده‌توانن‬ ‫شاره‌که‌یان و توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫زی��ات��ر م��اف �ه‌ ک�ه‌س��ی�ه‌ک��ان��ی��ان پ��ی��اد‌ه‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت پشتگوێ خستنى گه‌نجان‬ ‫بکه‌ن و نه‌بنه‌ قوربانى رێسا گشتی ‌ه‬ ‫واده‌ک��ات که‌ گه‌نجان رووب��ه‌ڕوى کێشه‌ى‬ ‫کلتوریه‌کان‪ .‬وات �ه‌ نوێترین قۆناغ ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستى کۆمه‌اڵیه‌تى ل �ه‌دواى‬ ‫ناسر ره‌ف��ی��ق‪ ،‬ت�ه‌م�ه‌ن (‪ )28‬س��اڵ ئ��ام��اژه‌ى بۆ‬ ‫پۆست مۆدێرنیزم‪.‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ک��رد که‌ له‌الیه‌نى وه‌رزش��ی �ه‌وه‌‪ ،‬شوێنێک نی ‌ه‬ ‫ل �ه‌ڕاس��ت��ی��دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ پێشکه‌وتنى‬ ‫تایبه‌ت بێت بۆ وه‌رزشکردن‪ ،‬پێشیوایه‌ که‌ هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���ه‌ و ک����ه‌م����ب����وون����ه‌وه‌ى‬ ‫بنکه‌یه‌کى وه‌رزش��ى هه‌بوو که‌ ئێستا ئه‌و بنکه‌ی ‌ه‬ ‫ئ��اس��ت �ه‌ن��گ �ه‌ک��ان��دا‪ ،‬پ��ێ��م وای�����ه‌ ئ �ه‌و‬ ‫بووه‌ته‌ باره‌گایه‌کى حزبی‪ ،‬وت��ى‪ :‬له‌ناو باره‌گاک ‌ه‬ ‫یاخیبوونه‌ ب �ه‌ره‌و کپبوونه‌وه‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫ته‌نیا یه‌ک ژور ته‌رخانکراوه‌ بۆ وه‌رزش و دوو یاریگا‬ ‫تا ده‌گاته‌ قۆناغێک ئه‌و یاخیبوون ‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ناتواندرێ هیچ چاالکى وه‌رزشى تێدا‬ ‫ده‌بێته‌ موجازه‌فه‌یه‌کى سه‌یر و غیابى‬ ‫ئه‌نجام بدرێ‪ ،‬بۆیه‌ حکومه‌ت و ئیداره‌ى ناوچه‌ک ‌ه‬ ‫یاخیبوون ده‌بێته‌ به‌شێک له‌ سه‌رخان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر گه‌نجانى مه‌خمور که‌مته‌رخه‌من‪.‬‬ ‫و کلتورى ئه‌و ژینگه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌ى‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌شى وت‪ :‬سه‌باره‌ت به‌خوێندن دیار‌ه‬ ‫تێیدا ده‌ژی���ن‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى یاخیبوون‬ ‫ل �ه‌س��ن��ورى ق����ه‌زاى م �ه‌خ��م��ور ه��ی��چ پ�ه‌ی��م��ان��گ��ا ی��ان‬ ‫ب �ه‌ش��ێ��ک��ى زۆرى ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫کۆلێژێک نیه‌ تاگه‌نجان له‌دواى ئاماده‌یی رووى‬ ‫ک��اردان�ه‌وه‌ى ده‌روون��ى گه‌نج به‌رانبه‌ر‬ ‫تێ بکه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌تى بۆ ره‌گ�ه‌زى مێینه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫به‌و به‌ربه‌ست و سنورانه‌ى که‌ خۆشى‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگایه‌کى داخراوى وه‌ک مه‌خمور له‌ (‪)%10‬‬ ‫ناوێن و ده‌یه‌وێت بیانگۆڕێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ى کچان ده‌توانن له‌شاره‌کان درێژه‌ به‌خوێندن بده‌ن‪،‬‬ ‫تواناى نییه‌‪ ،‬له‌ ئه‌نجامدا یاخى ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وانى تر له‌ماڵه‌وه‌ داده‌نیشن و که‌سوکاره‌کانیان‬ ‫بۆیه‌ له‌گه‌ڵ نه‌مانى ئه‌و به‌ربه‌ستانه‌دا‬ ‫رێگایان پێناده‌ن بخوێنن‪ ،‬هه‌ندێک له‌وانه‌ نمره‌یان‬ ‫و فراوانبوونى سنوره‌ کلتوریه‌کاندا‬ ‫له‌سه‌روى (‪)%80‬یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و یاخیبوونه‌ش کپ ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ وتیشى‪ :‬نه‌بوونى شوێن بۆ به‌سه‌ربردنى‬ ‫له‌سه‌رده‌مى پاش ترادیسیۆنیشدا‪،‬‬ ‫ک��ات بۆ گه‌نجان کێشه‌یه‌کى ت��رى ئ�ه‌و توێژه‌یه‌‪،‬‬ ‫کاتێک گه‌نج ب���ه‌ره‌و ئ �ه‌وه‌ ده‌ڕوات‬ ‫بکه‌وێته‌ نێو گه‌مه‌ عاتیفى و هیواکانى‬ ‫خۆیه‌وه‌‪ ،‬پاش که‌مبوونه‌وه‌ى ئاسته‌نگ ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌روون��ی�ه‌ک��ان‪ ،‬ئیدى‬ ‫لێره‌وه‌ یاخیبوونیش ده‌کات به‌قوربانى‬ ‫ه���ه‌ن���دێ���ک ل��ه‌ش��ت��ه‌ک��ان��ى ت����ر‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ئه‌میش دیسان مافى خۆیه‌تى‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل�ه‌م�ه‌ش��دا دی��س��ان زی���ان ب �ه‌ر واڵت��ان��ى‬ ‫[ ئا‪ /‬دیمه‌ن عوسمان ]‬ ‫ت��ازه‌ پێشکه‌وتوو و واڵت��ان��ى جیهانى‬ ‫سێهه‌م و هه‌ندێک شوێنى هه‌ژارى تر‬ ‫ئ�ه‌و خوێندکارانه‌ى که‌ یه‌کم ساڵیان ‌ه‬ ‫ده‌که‌وێت‪ ،‬که‌ ڕه‌نگه‌ له‌هه‌ندێک له‌و‬ ‫ده‌چنه‌ زانکۆ له‌الیه‌ن خوێندکاره‌ کۆنه‌کانى‬ ‫شوێنانه‌ هێشتا قۆناغه‌که‌ پێویستى‬ ‫زانکۆکانه‌وه‌ پێیانده‌وترێت قاز و ده‌نگێک‬ ‫به‌ یاخیبوون و سه‌رکێشى گه‌نجان ‌ه‬ ‫ده‌رده‌بڕن و لێیان ده‌قیڕێنن و توێژه‌رێکى‬ ‫ه �ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت ل���ه‌و ش��وێ��ن��ان�ه‌ى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیش ج�ه‌خ��ت ده‌ک��ات��ه‌وه‌ ئه‌م ‌ه‬ ‫که‌ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى بێ ده‌وڵ �ه‌ت و نه‌ته‌وه‌ى‬ ‫ک��اری��گ �ه‌رى ده‌رون����ى ده‌خ��ات��ه‌ س��ه‌ر ئه‌و‬ ‫چه‌وساوه‌ بوونیان هه‌بێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى‬ ‫خوێندکارانه‌‪.‬‬ ‫له‌و بارانه‌دا ئه‌و یاخیبوونه‌ به‌درێژایى‬ ‫چیا عه‌لى‪ ،‬ته‌مه‌ن (‪ )20‬س��اڵ خوێندکارى‬ ‫مێژوو چ��اره‌ى زۆر ده‌رد و بابه‌تیان‬ ‫زانکۆى سلێمانی قسه‌ له‌وه‌ ده‌کات کاتێ هاتووه‌ت ‌ه‬ ‫کردووه‌‪.‬‬ ‫نێو زانکۆ ئه‌و دیارده‌یه‌ى بینوه‌ زۆر به‌الیه‌وه‌ سه‌یر‬ ‫ه���ه‌ر ل���ه‌ ک���ۆن���ه‌وه‌ و ل���ه‌زۆرێ���ک‬ ‫بووه‌‪ ،‬وتى‪ :‬زانکۆ ناوه‌ندى رۆشنبیرییه‌ چۆن ده‌بێ‬ ‫ل����ه‌ ب����ه‌ره����ه‌م����ه‌ ک���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ى و‬ ‫شتى واى تێدا بێت‪ ،‬راسته‌ ئه‌م دیارده‌یه‌ هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ده‌بیه‌کاندا‪ ،‬کاتێک باسى گه‌نج‬ ‫پێویسته‌ خوێندکاران خۆیان بنه‌بڕى بکه‌ن و زۆر‬ ‫ده‌کرێت یه‌کسه‌ر له‌گه‌ڵیدا چه‌مکى‬ ‫به‌المه‌وه‌ ناخۆش بوو لێیان قیڕاندم‪.‬‬ ‫یاخى بوون سه‌رهه‌ڵده‌دات‪ ،‬ئه‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫خوێندکارانى زانکۆ ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن ک ‌ه‬ ‫یاخى بوون ته‌نها تایبه‌ت بێت به‌گه‌نج‪،‬‬ ‫ئه‌م دیارده‌ى قیڕه‌کردنه‌ هه‌رچه‌نده‌ به‌خراپ ده‌بینن‬ ‫به‌اڵم زیاتر له‌و قۆناغه‌ى ته‌مه‌ندا خۆى‬ ‫پیشیانوایه‌ بووه‌ته‌ گرێیه‌کى ده‌رونى الى خوێندکاران‬ ‫نمایش ده‌کات‪« .‬دووانه‌»ى گه‌نج و‬ ‫و خوێندکارانیش تۆڵه‌ له‌یه‌کتر ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫یاخى بوونیش بێگومان که‌وتوونه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌روان ناسرى‪ ،‬ته‌مه‌ن (‪ )21‬ساڵ خوێندکارى‬ ‫ب��ه‌ر ت �ه‌وژم��ى ک��اری��گ �ه‌رى ژینگه‌ى‬ ‫راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانی وت��ى‪ :‬قیڕه‌کردن‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسى و کلتوریه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌دی���ارده‌ی���ه‌ک���ى ت�����اڕاده‌ی�����ه‌ک خ�����راپ س �ه‌ی��ر‬ ‫بۆیه‌ مه‌به‌ستمه‌ ل��ێ��ره‌دا پێبه‌پێى ئه‌و‬ ‫ده‌ک �ه‌م‪ ،‬ب�ه‌اڵم وه‌ک رقێکى لێهاتووه‌ له‌ناو دڵى‬ ‫قۆناغانه‌ بڕوانینه‌ په‌یوه‌ندى نێوان ئه‌و‬ ‫خوێندکاره‌کانى تر بۆ ه�ه‌ق ک��ردن�ه‌وه‌ى خۆیان‪،‬‬ ‫دووانه‌یه‌ له‌ قۆناغى پاش ترادیسیۆندا‪.‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌وانیش له‌قۆناغى یه‌کدا رووبه‌ڕوى ئه‌و‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک گ�ه‌ن��ج��ى ئ���ه‌م واڵت���ه‌‪،‬‬ ‫دی��ارده‌ی �ه‌ ب��وون�ه‌ت�ه‌وه‌‪ .‬ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��ک��رد هیچ‬ ‫له‌ژێر سێبه‌رى ئ�ه‌و قۆناغه‌ نوێیه‌دا‬ ‫ساڵێک وه‌ک ئه‌مساڵ قیڕه‌یان له‌خوێندکاره‌کانى‬ ‫ده‌بێت وریابین‪ ،‬کام به‌ها و ڕێسایان ‌ه‬ ‫ق��ۆن��اغ��ى ی �ه‌ک ن���ه‌ک���ردووه‌‪ ،‬وتیشى له‌قۆناغى‬ ‫ده‌پ��ارێ��زی��ن و ک��ام��ان�ه‌ش ڕاده‌م��اڵ��ی��ن‪،‬‬ ‫یه‌که‌ممدا رووبه‌ڕوى ئه‌م دیارده‌یه‌ بوومه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ى هه‌موو کلتورێک الیه‌نى‬ ‫الم ئاسایى بوو‪.‬‬ ‫باش و خراپى تێدایه‌‪ ،‬جگه‌ له‌مه‌ش‬ ‫ه����ه‌ن����ار ب���ه‌خ���ت���ی���ار‪ ،‬ت����ه‌م����ه‌ن (‪ )19‬س���اڵ‬ ‫پێویسته‌ زۆر ئاگادار بین ل�ه‌وه‌ى چ‬ ‫خوێندکارێکى ت��رى زانکۆیه‌ ئ �ه‌وه‌ ده‌گێڕێته‌و‌ه‬ ‫کاتێک نه‌هێڵین یاخیبوونمان کپ‬ ‫کاتێک له‌قۆناغى یه‌کدا ب��ووه‌ به‌سه‌رهاتێکى‬ ‫بکرێته‌وه‌ و چ کاتێکیش پێویست ‌ه‬ ‫ناخۆشى به‌سه‌ردا هاتووه‌ و هاوڕێیه‌کى پێوتوو‌ه‬ ‫یاخی بین‪.‬‬

‫چونکه‌ هیچ شوێنێکى وه‌ک پارک و مه‌له‌وانه‌گ ‌ه‬ ‫یان سه‌نته‌رێک نیه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سه‌یرێکى ناو مه‌خمور‬ ‫بکه‌ین ده‌بینین گه‌نجان هه‌مووى له‌سه‌ر شه‌قام و‬ ‫شۆسته‌کان کۆبونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هێماى بۆ ئه‌وشکرد کاتێک به‌شى دامه‌زراندن‬ ‫بۆ سنوره‌که‌ دێت له‌ (‪)%10‬ى خه‌ڵکى ناوچه‌ک ‌ه‬ ‫دانامه‌زرێن‪ ،‬به‌ڵکو زیاتر خه‌ڵکى ده‌ره‌وه‌ داده‌مه‌زرێن‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ که‌ لێپرسراونى حزبی‬ ‫و حکومى مه‌خمور زۆربه‌یان خه‌ڵکى ناوچه‌که‌ نین‬ ‫و ته‌نانه‌ت ماڵه‌کانیشیان له‌شاره‌گه‌وره‌کانه‌‪ ،‬به‌وته‌ى‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ ئه‌و ره‌وشه‌ وایکرده‌وه‌ گه‌نجانى مه‌خمور‬ ‫هیچ ئینتیمایه‌کى بۆ حزب و واڵته‌که‌ى نه‌مێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌لى چونه‌ ده‌ره‌وه‌یان بۆ بڕه‌خسێ زۆربه‌یان‬ ‫کۆچ ده‌ک�ه‌ن‪ ،‬هۆکاره‌که‌شى بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫که‌ له‌کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کان چه‌ندین به‌ڵێن به‌خه‌ڵک‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم هیچى جێبه‌جێ ناکرێت‪.‬‬ ‫ت��وان��ا ق�ه‌ره‌چ��وغ��ى‪ ،‬ت�ه‌م�ه‌ن (‪ )26‬س��اڵ‪ ،‬پێوای ‌ه‬ ‫زۆربه‌ى گه‌نجانى مه‌خمور ره‌شبینن‪ ،‬ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌گه‌ڕێنته‌وه‌ ئه‌وانه‌ى نوێنه‌رایه‌تى گه‌نجان ده‌که‌ن‬ ‫له‌ناوچه‌که‌ که‌ رێکخراوى حزبین که‌سى شاره‌زا و‬ ‫پرۆفیشناڵ نین‪ ،‬جه‌ختى کرده‌وه‌ وتى‪ :‬ده‌ستوه‌ردانى‬ ‫ح��زب ل�ه‌ک��اروب��ارى گه‌نجان‪ ،‬ب��ارودۆخ�ه‌ک�ه‌ى ب�ه‌ره‌و‬ ‫ئاقارێکى خراپ بردووه‌‪ ،‬چونکه‌ حزبه‌کان ئه‌وه‌نده‌ى‬ ‫کار بۆ کۆسپ دروستکردنى گه‌نجان ده‌که‌ن کار‬ ‫بۆ داخوازیه‌کانى گه‌نجان ناکه‌ن‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و گه‌نجه‌ وتیشى‪ :‬زۆرب���ه‌ى ئ �ه‌و خێزانانه‌ى‬ ‫له‌مه‌خمور بۆ هه‌ولێر و شاره‌کانى تر کۆچیان کردو‌ه‬ ‫به‌هۆى گه‌نجه‌وه‌ ب��ووه‌‪ ،‬چونکه‌ دایکان و باوکان‬ ‫له‌مه‌خمور ناتوانن داخوازیه‌کانى گه‌نجان جێبه‌جێ‬

‫بکه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ له‌ژێر فشارى گه‌نجان کۆچ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ساالر محه‌مه‌د‪ ،‬توێژه‌رى کۆمه‌اڵتی له‌مه‌خمور‪،‬‬ ‫ب �ه‌(چ �ه‌ت��ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ب�ه‌ڕاس��ت��ى ه��ۆک��ارى ئه‌و‬ ‫ره‌وشه‌ى ئێستاى گه‌نج بۆ که‌مته‌رخه‌مى حکومه‌ت و‬ ‫حزبه‌کان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ که‌ نه‌یانتوایوه‌ وه‌ک پێویست‬ ‫هه‌لى کاره‌ و پێدوایستى بۆ گه‌نج دابین بکه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ره‌وش �ه‌ وای��ک��ردوه‌ گه‌نجان بێ ئومێدبن و نه‌توانن‬ ‫په‌ره‌ به‌تواناکانیان بده‌ن‪ ،‬چونکه‌ هه‌رچه‌ند هه‌وڵده‌دا‬ ‫ناتوانێ له‌بواره‌که‌ى خۆیدا خۆى پێ بگه‌یه‌نێ‪.‬‬ ‫س �ه‌ل��وا ج�ه‌ع��ف�ه‌ر‪ ،‬ب�ه‌پ��رس��ى رادی���ۆى ق�ه‌ره‌چ��وغ� ‌ه‬ ‫له‌شاره‌که‌دا پێیوابوو‪ ،‬گه‌نجانى مه‌خمور له‌هه‌موو‬ ‫شتێک بێ به‌شن‪ ،‬چونکه‌ له‌قه‌زاکه‌یدا هیچ سه‌نته‌ر‬ ‫و بنکه‌یه‌کى رۆشنبیرى نیه‌ بۆ کات به‌سه‌ر بردن‪،‬‬ ‫وت��ى‪ :‬له‌بواره‌کانى په‌یمانگا و کولێژه‌ هیچ نیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وایکردوه‌ ده‌رچوانى ئێره‌ ناویان له‌سنورى‬ ‫پارێزگاى موسڵ ده‌ربچێت ئه‌مه‌ش زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ش کاتێک گه‌نجان خوێندن ته‌واو ده‌که‌ن هیچ‬ ‫دام�ه‌زران��دێ��ک نیه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌کاتێکدا گه‌نجانى‬ ‫مه‌خمور چه‌ندین به‌هه‌ره‌یان هه‌یه‌ و که‌سى به‌تواناى‬ ‫زۆر تێدایه‌‪.‬‬ ‫س �ه‌ل��وا‪ ،‬وتیشى‪ :‬ه���ه‌ردوو کابینه‌ى حکومه‌تى‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ک �ه‌م��ت �ه‌رخ �ه‌م��ن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر‬ ‫گه‌نجانى مه‌خمور له‌هه‌موو روی �ه‌ک �ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫پێشیوایه‌ به‌رپرسانى حزبی و حکومى گه‌نجان ببینن‬ ‫و له‌پێداویستیه‌کانیان بکۆڵنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌وشێو‌ه‬ ‫بڕوات له‌وانه‌یه‌ ره‌وشى گه‌نجان خراپتربێت‪.‬‬ ‫توێژه‌ره‌که‌‪ ،‬هێما بۆ ئه‌وه‌شده‌کات ئه‌گه‌ر ره‌وشه‌ک ‌ه‬ ‫ب �ه‌وش��ێ��وه‌ی �ه‌ ب����ڕوات گ �ه‌ن��ج��ان رووب�����ه‌ڕوى کێشه‌ى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک ئێستا دیارده‌ى حه‌ب‬

‫خواردن و خۆمه‌ستکردن سه‌ریهه‌ڵداوه‌‪.‬‬ ‫ق��اره‌م��ان ق���ادر‪ ،‬هێما ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ ده‌ک���ات کێشه‌ى‬ ‫گه‌نج له‌مه‌خموردا دوو به‌شه‌ یه‌کێکیان ئه‌وانه‌ن‬ ‫که‌ ده‌رچ��ووى زانکۆ و په‌یمانگاکانن‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ى تر‬ ‫که‌سانى نه‌خوێنده‌وارن‪ ،‬وتى‪ :‬کێشه‌ى سه‌ره‌کیان بێ‬ ‫کاریه‌ و ئه‌وگه‌نجانه‌ هیچ کارێک نیه‌ بیکه‌ن‬ ‫بۆ ئ �ه‌وه‌ى ببێته‌ سه‌رچاوه‌یه‌کى دارای���ی‪ ،‬ه�ه‌ر بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ش کاتێک رێکخراوێک خه‌ڵک دامه‌زرێنێت‪،‬‬ ‫گه‌نجى ده‌رچوى زانکۆ ئاماده‌یه‌ کرێکاری بکات‪،‬‬ ‫که‌چی له‌مه‌خمور کچان ناتوانن بێنه‌ ده‌ره‌وه‌ ئه‌وه‌ى‬ ‫ده‌بیندرێ ته‌نیا کوڕن و هیچ بوارێک بۆ ره‌گه‌زى‬ ‫مێینه‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌رزان سه‌یدکاکه‌‪ ،‬قایمقامى ق �ه‌زاى مه‌خمور‬ ‫به‌(چه‌تر)ى راگه‌یاند «به‌هۆى ئ �ه‌وه‌ى که‌ قه‌زاى‬ ‫مه‌خمور سه‌ر به‌پارێزگاى موسڵه‌ و نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫سه‌ر هه‌رێمى کوردستان نه‌تواندراوه‌ وه‌ک پێویست‬ ‫پرۆژه‌ ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌کاتى ئێستادا چه‌ندین‬ ‫پ��رۆژه‌ ل�ه‌ئ��ارادای�ه‌ وه‌ک ک��ردن �ه‌وه‌ى مه‌له‌وانگه‌ و‬ ‫هۆڵى رۆشنبیرى و له‌هه‌وڵیشداین تۆرى ئینته‌رنێت‬ ‫دابین بکه‌ین بۆ شاره‌که‌»‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد که‌ ئه‌و پرۆژانه‌ ماوه‌ى‬ ‫زۆر و پاره‌ى زۆریان ده‌وێت بۆیه‌ دواکه‌وه‌تووه‌‪.‬‬ ‫ق����ه‌زاى م �ه‌خ��م��ور ب�����ه‌دوورى (‪ )67‬کیلۆمه‌تر‬ ‫که‌وتووه‌ته‌ باشورى رۆژئاواى شارى هه‌ولێر‪ ،‬له‌ساڵى‬ ‫(‪)1927‬ه‌وه‌ ک��راوه‌ت�ه‌ ق �ه‌زا و ژم��اره‌ى دانیشتوانى‬ ‫(‪ )63‬ه �ه‌زار و (‪ )54‬که‌سه‌‪ ،‬یه‌کێکه‌ له‌ناوچ ‌ه‬ ‫دابڕێندراوه‌کانى هه‌رێمى کوردستان و گه‌ئێستادا‬ ‫سه‌ر به‌پارێزگاى موسڵ‪-‬ه‌‪ .‬گه‌نجانى قه‌زارکه‌ ل ‌ه‬ ‫(‪)%70‬ى دانیشتوانه‌که‌ى پێکدێنن‪.‬‬

‫هێشتا قیڕه‌ى قاز دێت له‌زانکۆ‬

‫له‌زانکۆ شتى مۆمیا کراوى لێیه‌ وه‌رن بابچین‪،‬‬ ‫وت���ى‪ :‬ک��ات��ێ چ��ووی��ن ب��ردی��ن��ى ب��ۆ کتێبخانه‌ى‬ ‫ناوه‌ندى له‌وێ پێیان وتین دیاره‌ ئێوه‌ قازن‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئێره‌ کتێبخانه‌یه‌‪ ،‬مۆمیاکراوه‌کان ئه‌وه‌ له‌به‌شى‬ ‫بایه‌لۆجیه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم بیریشم ل�ه‌وه‌ نه‌کردۆته‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫قیڕه‌ ل�ه‌و خوێندکارانه‌ى تر بکه‌مه‌وه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫له‌وانه‌یه‌ ببێته‌ هۆى چه‌واشه‌کردنیان‪.‬‬ ‫س����اک����ار م����ح����ه‌م����ه‌د‪ ،‬ی���ه‌ک���ێ���ک ب�����وو ل���ه‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬دیمه‌ن‬ ‫خوێندکارانه‌ى قیڕه‌ى لێ کرابوو پێیوایه‌ که‌ ئه‌و‬ ‫قیڕه‌یه‌ى لێیکراوه‌ زۆر به‌الیه‌وه‌ ئاساییه‌ و هیچ‬ ‫کاریگه‌رى لێنه‌کردووه‌ و ئه‌و ده‌نگ ده‌رکردنه‌شى‬ ‫که‌ به‌شێوه‌ی قیڕه‌ ده‌یکه‌ن به‌ڕقێکى دڵ��ى ئه‌و‬ ‫خوێندکارانه‌ ده‌زانێت‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو وت��ى‪ :‬باشتره‌ ک�ه‌ به‌مجۆره‌ پێشوازى‬ ‫له‌خوێندکارانى قۆناغى یه‌که‌م نه‌که‌ن‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫هاوکاریان بکه‌ن‪ ،‬راسته‌ من پێمناخۆش نییه‌‪،‬‬

‫به‌اڵم خوێندکارانى تر زۆریان به‌الیانه‌وه‌ ناخۆش ‌ه‬ ‫له‌وانه‌یه‌ ساردیان بکاته‌وه‌ له‌خوێندن‪.‬‬ ‫به‌ختیار محه‌مه‌د‪ ،‬مامۆستاى زانکۆى سلێمانى‬ ‫ب�ه‌(چ�ه‌ت��ر)ى راگ�ه‌ی��ان��د‪ :‬س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌م دی��ارده‌ی� ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ بووه‌ به‌عاده‌ت و له‌هه‌موو ساڵه‌کاندا دووبار‌ه‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ به‌الى ئێمه‌وه‌ وه‌ک مامۆستایانى زانکۆ‬ ‫هه‌موومان سه‌رزنشتی ئه‌وکاره‌ ده‌که‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ ناتوانین رێگربین‪ ،‬چونکه‌ یه‌ک و دووان‬ ‫نییه‌ به‌گشتى ئه‌م خوێندکارانه‌ وا له‌خوێندکارانى‬ ‫ق��ۆن��اغ��ى ی �ه‌ک �ه‌م ده‌ک����ه‌ن‪ .‬خ��وێ��ن��دک��اران��ی��ش��ى ب ‌ه‬ ‫ب �ه‌رپ��رس بینى ب��ۆ نه‌هێشتنى ئ��ه‌م دی���ارده‌ی���ه‌ و‬ ‫هیواشى خواست که‌ ئه‌و دیارده‌یه‌ نه‌مێنێ‪.‬‬ ‫فرمێسک رزگار‪ ،‬توێژه‌رى ده‌رونى وتى‪ :‬ئه‌مه‌‬ ‫کاریگه‌رى ده‌رونى ده‌خاته‌ سه‌ر ئه‌و خوێندکارانه‌‪،‬‬ ‫له‌ناو زانکۆشدا کاتێ ئه‌و خوێندکارانه‌ دێنه‌ ناو‬ ‫زانکۆ له‌الیه‌ن خوێندکاره‌کانى تر قیڕه‌ قیڕیان‬ ‫لێ ده‌ک��رێ ئ �ه‌وان هه‌ست به‌ناخۆشى ئه‌که‌ن و‬ ‫زۆر گرفتیان توش ئه‌بێ کاتێ پرسیار ئه‌که‌ن‬ ‫له‌شوێنێ له‌وانه‌یه‌ ته‌والێتیان پیشان ب��ده‌ن یان‬ ‫به‌هه‌ڵه‌ شوێنه‌کانیان پیشان ب��ده‌ن که‌ به‌داخه‌و‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ روده‌دات له‌زانکۆدا‪ ،‬چونکه‌ زانکۆ ناوه‌ندى‬ ‫رۆشنبیرییه‌ و له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێجار مامۆستاکانیش‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ��ی��ان ب �ه‌ش��دارب��ن‪ ،‬الم وای���ه‌ ئ �ه‌ت��وان��رێ ئه‌م‬ ‫ک��ێ��ش�ه‌ی�ه‌ چ���اره‌س���ه‌ر ب��ک��رێ ئ �ه‌وی��ش ل�ه‌ڕێ��گ�ه‌ى‬ ‫سه‌رۆک به‌شه‌کانى زانکۆ‪ ،‬زانکۆى کۆیه‌م ته‌واو‬ ‫ک��ردووه‌ کاتێ یه‌که‌م ساڵ چومه‌ ئه‌و زانکۆی ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن سه‌رۆک به‌شى زانسته‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‬ ‫رێ��وش��وێ��ن��ێ��ک��ى زۆرب������اش گ��ی��راب��ووی��ه‌ ب���ه‌ر بۆ‬ ‫ئ��ه‌وه‌ى ئ �ه‌م دی��ارده‌ی �ه‌ روون���ه‌دات و به‌شێوازێکى‬ ‫زۆرج�����وان پ��ێ��ش��وازی��ان ل��ێ ک���ردی���ن‪ ،‬پێشموای ‌ه‬ ‫ده‌ک��رێ له‌هه‌موو زانکۆکانى ت��ردا به‌مشێوه‌ی ‌ه‬ ‫پێشوازى له‌خوێندکارانى قۆناغى یه‌ک بکرێ‬ ‫مامۆستایانى زانکۆ هه‌ڵسن به‌مکاره‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى‬ ‫ئ�ه‌م خوێنکارانه‌ هیچ گرفتێک الی��ان دروس��ت‬ ‫نه‌بێ‪.‬‬

‫چاوه‌ڕوانی چاره‌سه‌ر بووین نه‌ک ده‌رکردنی یاسا‬

‫بیروڕا‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪13‬‬

‫په‌رله‌مان ئه‌و ناوه‌نده‌ی‌ه ک‌ه ده‌بێت سه‌رجه‌م ئه‌و یاسا‬ ‫و رێسایانه‌ی ده‌درێ���ت و گفتوگۆی له‌سه‌ر ده‌کرێت‬ ‫ل��ه‌ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی میلله‌ت و س �ه‌رج �ه‌م تاکه‌کانی ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌دا بێت ک‌ه ئه‌و په‌رله‌مانه‌یان هێناوه‌ت‌ه به‌رهه‌م و‬ ‫به‌یان ناسیح به‌ده‌نگ و کۆششی گه‌ل‪ ،‬کۆمه‌ڵێک که‌س‪ ،‬تێیدا ده‌بن‬ ‫به‌نوێنه‌ر و بڕیارده‌ر و ناو ده‌نێرن په‌رله‌مانتار‪.‬‬ ‫فه‌ره‌ج‬ ‫هه‌نوکه‌ش گه‌لی کورد له‌باشووری کوردستان ماوه‌ی‬ ‫هه‌ژد‌ه ساڵ‌ه خاوه‌نی حکومه‌ت و په‌رله‌مانی کوردین و‬ ‫ده‌توانین ب‌ه شانازییه‌و‌ه بڵێین ک‌ه تێکوشان و به‌رخۆدانی‬ ‫گ�ه‌ل ب��وو به‌فاکته‌ری هێنانه‌کایه‌ی ئ�ه‌م رۆژه‌ی ده‌س���ه‌اڵت و‬ ‫په‌رله‌مان به‌ده‌ستی خۆمان‪ ،‬وات‌ه کورد خۆی بێت و هه‌روه‌ها کورد‬ ‫تا راده‌یه‌کی باش خاوه‌ن بڕیار و یاساکان‌ه ک‌ه ده‌رده‌چن و جێبه‌جێ‬ ‫ده‌کرێن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی لێره‌دا ده‌مه‌وێ باسی بکه‌م‪ ،‬ئه‌و بڕیارانه‌ی یاخۆ ئه‌و‬ ‫بابه‌تانه‌ی‌ه ک‌ه له‌نێو هۆڵی په‌رله‌مان گفتوگۆی له‌سه‌ر ده‌کرێت‬ ‫ک‌ه هه‌ندێ جار ده‌بن‌ه مایه‌ی سه‌رسوڕمان و هه‌ندێ جاریش‬ ‫ده‌بن‌ه مایه‌ی خۆشحاڵی‪ .‬ئه‌وه‌ی جێی سه‌ره‌نج‌ه ل‌ه کاتێکدا ک ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م کۆمه‌ڵگا چاوه‌ڕوانی ئه‌م ناوه‌ند‌ه ده‌که‌ن بۆ ده‌مه‌وه‌چوونی‬

‫کێشه‌کانیان و چاره‌سه‌رکردنیان و نه‌هێشتنی گیروگرفته‌کانیان‪،‬‬ ‫ده‌بینین بابه‌تێک ده‌ورووژێنن ک‌ه ده‌توانین بڵێین به‌سه‌ر چه‌ندین‬ ‫کێش‌ه و گیروگرفتی هه‌ڵپه‌سێراوی چاره‌سه‌ر نه‌کراودا ک‌ه گه‌لی‬ ‫کوردی گیرۆد‌ه کردوو‌ه باز ده‌ده‌ن و بابه‌تێک ده‌دۆزنه‌و‌ه ک‌ه شایانی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ه کاتێک باس بکرێت ک‌ه ئه‌گه‌ر لیستێک دابنرێت بۆ ئه‌و‬ ‫بابه‌تانه‌ی ک‌ه به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لیان تێدایه‌‪ ،‬سه‌رجه‌میان چاره‌سه‌ر‬ ‫کرابن و میلله‌ت له‌وپه‌ڕی خۆشحاڵی و خۆشگوزه‌رانیدا بن و‬ ‫توندوتیژی و بێکاری و هه‌ژاری‪ ،‬کۆنتڕۆڵی بازاڕ و په‌روه‌رده‌ی‬ ‫ته‌ندروست و سه‌رجه‌م بار‌ه کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری و سیاسییه‌کان‬ ‫گه‌یشتبن‌ه خاڵی کۆتا و هۆکار و چاره‌سه‌ریان بۆ دۆزرابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وسا بۆ ئه‌وه‌ی کۆبوونه‌وه‌کانیان به‌رده‌وام بێت و گرفت‌ه بچوکه‌کان‬ ‫بنه‌بڕ بکه‌ن بێن‌ه سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی لێره‌دا ده‌مه‌وێ باسێکی کورتی له‌سه‌ر بکه‌م ئه‌م هه‌موو‬ ‫کۆبوونه‌و‌ه و دانیشتنانه‌ی ئه‌م دواییه‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش بۆ تاوتوێکردنی بابه‌تی خۆپیشاندان‌ه ک‌ه له‌نێوان رازیبووان‬ ‫و ناڕازیاندا درێژه‌ی هه‌یه‌‪ .‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه ده‌بێ ئه‌ندامانی په‌رله‌مان‬ ‫به‌سه‌رۆک و جێگره‌کانیشیه‌و‌ه کاتێک بابه‌تێک ده‌ورووژێنن‬ ‫س�ه‌ره‌ت��ا ته‌ماشایه‌کی ن��او ج�ه‌رگ�ه‌ی کۆمه‌ڵگا بکه‌ن ئه‌وسا‬

‫سزا بۆ ئازادى خۆپیشاندان و‬ ‫به‌یاساکردنى سه‌رکوتى سیاسى‬ ‫رۆژى (‪ )2010/11/2‬دواى ئ�ه‌وه‌ى هه‌واڵى‬ ‫پ��ه‌س��ه‌ن��دک��ردن��ى پ���رۆژه‌ی���اس���اى رێکخستنى‬ ‫خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان و ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ گشتییه‌کانم‬ ‫له‌الیه‌ن په‌رله‌مانى کوردستانه‌وه‌ له‌باڵوکراو‌ه‬ ‫و ماڵپه‌ره‌ کوردییه‌کانه‌وه‌ بیست‪ .‬ویستم بزانم‬ ‫م��ی��دی��اى پ��ارت��ى و یه‌کێتى ل��ه‌وب��اره‌ی��ه‌وه‌ چى‬ ‫سه‌الح هه‌ورامى‬ ‫ده‌ڵێن‪ ،‬به‌اڵم گێڕانه‌وه‌کان جیاوازن‪ .‬میدیاکانى‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ده‌ڵ��ێ��ن ب�ه‌زۆری��ن�ه‌ى ده‌ن��گ ب��ڕی��اردرا‬ ‫پێویسته‌ خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ب �ه‌ئ��اگ��ادارک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار بێت و پێویسته‌ له‌کاتى ئه‌نجامدانى‬ ‫خۆپیشاندان (‪ )48‬سه‌عات به‌ر له‌خۆپیشاندانه‌که‌ الیه‌نى‬ ‫په‌یوه‌ندیدارو یه‌که‌ ئیدارییه‌کان ئاگادار بکرێنه‌وه‌ که‌چى‬ ‫به‌پێى قسه‌ى ئه‌ندام په‌رله‌مانێکى گۆڕان بێت مه‌سه‌له‌ک ‌ه‬ ‫ئ��اگ��ادارک��ردن�ه‌وه‌ى الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کان نییه‌‪ ،‬وه‌ک‬ ‫له‌هه‌واڵه‌که‌ى میدیاکانى ده‌سه‌اڵتدا باسکرابوو‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫وه‌رگ��رت��ن��ى م��ۆڵ�ه‌ت�ه‌ ب��ۆ خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان‪ ،‬ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام‬ ‫په‌رله‌مانه‌ زیاتر ده‌ڕوات و ده‌ڵ��ێ به‌پێى یاساکه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫خۆپیشاندانى له‌ناکاو و بێ مۆڵه‌ت بکرێت ده‌چێته‌ خانه‌ى‬ ‫ت��اوان�ه‌وه‌ ئه‌وکاته‌ش ده‌ستى هێزه‌ ئه‌منییه‌کان به‌رامبه‌ر‬ ‫خۆپیشانده‌ران وااڵتر ده‌بێت بۆ ده‌ستگیرکردنى هاواڵتیان‪.‬‬ ‫له‌کاتێکى پ��ڕ ه��ات و ه���اوار و قه‌یرانێکى سیاسى‬ ‫ک �ه‌ ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى ک���وردى و ع��ێ��راق��ى ب��ۆ دروس��ت��ک��ردن��ى‬ ‫حکومه‌تێکى بێ سیما و بێ ناوه‌رۆک سه‌رقاڵه‌‪ ،‬په‌رله‌مان ‌ه‬ ‫خۆشه‌ویسته‌که‌مان یاسایه‌کمان بۆ په‌سه‌ند ده‌کات نه‌له‌دور‬ ‫و نه‌له‌نزیک په‌یوه‌ندى به‌و کێشه‌یه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬ئه‌م په‌رله‌مان ‌ه‬ ‫سه‌رقاڵبوونى خه‌ڵکى کوردستان و هێزه‌ سیاسییه‌کان به‌و‬ ‫کێشه‌یه‌وه‌ ئیستیغالل ده‌ک��ات بۆ تێپه‌ڕاندنى یاسایه‌کى‬ ‫گ��رن��گ و هه‌ستیار‪ .‬ده‌رچ��وون��ى یاسایه‌کى وه‌ه���ا ک ‌ه‬ ‫ل���ه‌ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى گشتى بێت و خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان رێکبخات‬ ‫له‌کوردستاندا یاسایه‌کى باشه‌‪ ،‬به‌اڵم الى هه‌موو که‌س‬ ‫ئاشکرایه‌ ده‌رک��ردن��ى ی��اس��اى خۆپیشاندان خ��راوه‌ت �ه‌ به‌ر‬ ‫ره‌حمه‌ت و میزاجى ده‌س�ه‌اڵت‪ ،‬زۆر زه‌حمه‌ته‌ به‌رپرسێکى‬ ‫حکومى و حزبى له‌کوردستان و جیهاندا بدۆزینه‌وه‌ که‌ سه‌ر‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتى ک��وردى بێت که‌ مۆڵه‌ت به‌خۆپیشاندانێک‬ ‫بده‌ن که‌ دژى خۆیان بێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌ک��ات��ێ��ک��دا خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان م��اف��ى ه��ه‌م��وو تاکێکى‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌ له‌و رێگایه‌وه‌ خه‌بات ده‌کات بۆ به‌ده‌ستهێنانى‬ ‫مافه‌کانى‪ ،‬به‌اڵم په‌رله‌مان به‌بیانووى ده‌رکردنى یاسایه‌ک‬ ‫بۆ رێکخستنى خۆپیشاندان ئه‌و مافه‌ى له‌هه‌موو تاکێک‬ ‫س��ه‌ن��ده‌وه‌‪ .‬هیچ گ��روپ��ێ��ک و چینێک ل�ه‌خ��ۆش��ى خۆى‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگا ناڕژێته‌ سه‌رشه‌قام ئه‌گه‌ر هه‌ست به‌غه‌درێکى‬ ‫گه‌وره‌ نه‌کات‪ ،‬دواجار کارى حکومه‌ت چیه‌ ئه‌گه‌ر گوێ‬ ‫ل �ه‌داواک��ارى گ��روپ و چینه‌کانى کۆمه‌ڵگا نه‌گرێت‪،‬‬ ‫له‌مێژودا میلله‌تان ب�ه‌ش��ۆڕش و خۆپیشاندانه‌کانیانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ن���اس���رێ���ن���ه‌وه‌ ن����ه‌ک ب���ه‌ک���ردن���ه‌وه‌ى ش��ه‌ق��ام��ى پ����ان و‬ ‫دروس��ت��ک��ردن��ى ب��ااڵخ��ان�ه‌ى ب �ه‌رز ل�ه‌س�ه‌ر حسابى میلله‌ت‬ ‫و زۆرب��وون��ى ملیۆنه‌ره‌کان‪ .‬رژێ��م��ى به‌عس ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��اى‬ ‫هه‌شتاکاندا کۆمه‌ڵگاى عێراقى تازه‌ کرده‌وه‌ له‌زۆر روه‌و‌ه‬ ‫ه�ه‌ر له‌دروستکردنى شه‌قامى پ��ان و بااڵخانه‌ى ب �ه‌رز و‬ ‫دروستکردنى چینێکى ده‌وڵه‌مه‌ندى مشه‌خۆر‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ‬ ‫وه‌ک رژێمێکى سه‌رکوتکار و دیکتاتۆر باسى به‌عس‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬چونکه‌ به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ئازادى کوشتبوو ک ‌ه‬ ‫خۆپیشاندان یه‌کێکه‌ له‌ئازادییه‌کان‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستان ده‌بێ ئه‌و راستییه‌ى له‌به‌رچاو بێت‬

‫که‌ خۆپیشاندانه‌کانى ئه‌مڕۆى کۆمه‌ڵگاى کوردى جیاواز‌ه‬ ‫له‌خۆپیشاندانه‌کانى سااڵنى پێش راپه‌ڕین‪ ،‬داواکارییه‌کانى‬ ‫ئه‌مڕۆ داواکارى چاکسازى و مافى چینه‌کانى کۆمه‌ڵگای ‌ه‬ ‫وه‌ک خۆپیشاندانه‌کانى رۆژنامه‌نوسان بۆ فراوانکردنى‬ ‫ئ�����ازادى‪ ،‬گ �ه‌ن��ج��ان ب��ۆ دۆزی���ن���ه‌وه‌ى ک���ار‪ ،‬ک �ه‌س��وک��ارى‬ ‫ئه‌نفالکراوه‌کان ب��ۆ دادگ��ای��ى ک��ردن��ى ئه‌نفالچییه‌کان‪،‬‬ ‫گوندنشینه‌کان بۆ ئاوادانکردنه‌وه‌ى گونده‌کانیان‪ ،‬قوتابیان‬ ‫بۆ ئاوڕدانه‌وه‌ له‌به‌شه‌ ناوخۆییه‌کانیان و ئافره‌تان بۆ رێگرتن‬ ‫له‌کوشتنیان به‌بیانوى شه‌ره‌ف‪ ،‬ئه‌مه‌ داواکارى کۆمه‌ڵگای ‌ه‬ ‫که‌ خۆپیشاندان ده‌که‌ن‪ .‬داواکاریه‌کان مافى ره‌واى هه‌موو‬ ‫تاکێکه‌ نه‌ک خۆپیشاندانێکى سیاسى بێت و مه‌به‌ست‬ ‫روخاندنى ده‌سه‌اڵتى ک��وردى بێت ل �ه‌دواى په‌سه‌ندکردنى‬ ‫یاساى خۆپیشاندانه‌کان که‌ به‌میزاجى چه‌ند ک�ه‌س و‬ ‫الیه‌نێک و فشار خستنه‌سه‌ر په‌رله‌مان‪ ،‬به‌په‌سه‌ندکردنى‬ ‫ئه‌و یاسایه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێکجار بیر له‌وه‌ ده‌که‌مه‌وه‌ که‌ ئه‌بێ چه‌ند رۆژنامه‌نوس‬ ‫و نوسه‌رى تر پالنى تیرۆرکردنیان بۆ داڕێژرابێت که‌ به‌و‬ ‫خێراییه‌ به‌فشارى چه‌ند که‌س و الیه‌نێک یاسایه‌کى وا‬ ‫گرنگ په‌سه‌ندکرا‪ ،‬دواتر به‌ویژدانه‌وه‌ له‌به‌ر خۆمه‌وه‌ ده‌ڵێم‬ ‫بکوژانى (سه‌رده‌شت عوسمان و سۆران مامه‌ حه‌مه‌) درانه‌‬ ‫دادگا و سزاى سێداره‌یان به‌سه‌ردا درا‪ ،‬چیتر نابه‌رپرسه‌کان‬ ‫بیر له‌تیرۆرکردنى رۆژنامه‌نوسان ناکه‌نه‌وه‌ ئه‌و راستیه‌یان‬ ‫بۆ ئاشکرابوو که‌ به‌رپرسان له‌سه‌روى یاساوه‌ن‪ .‬ببورن ک ‌ه‬ ‫یاسا له‌سه‌روى هه‌موو که‌سێکه‌وه‌یه‌ و به‌ڵگه‌ش دادگاکانى‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ که‌ چۆن به‌شێوازێکى سه‌ربه‌خۆ کارده‌که‌ن و‬ ‫حه‌ق بۆ خاوه‌نه‌کانیان ده‌گێڕنه‌وه‌ ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ى گوێ‬ ‫ل��ه‌داواک��ارى ج �ه‌م��اوه‌ره‌ک �ه‌ى نه‌گرێت و ح �ه‌ق ب��ۆ خ��اوه‌ن‬ ‫حه‌ق نه‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ ناچاره‌ به‌دیکتاتۆریه‌ت کۆتایى بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌رکوتکردنى چینه‌کانى کۆمه‌ڵگا هیچ نیی ‌ه‬ ‫جگه‌ له‌ده‌ستگرتنى کۆمه‌ڵگا بۆ یاخیبوون و توندڕه‌وه‌ى ک ‌ه‬ ‫دواجار به‌نه‌مانى ده‌سه‌اڵتى دیکتاتۆریه‌ت کۆتایى دێت‪.‬‬ ‫خوێناوى بوونى کۆمه‌ڵگاى عێراقى ئه‌مڕۆ به‌شێکى زۆرى‬ ‫په‌یوه‌ندى به‌و سه‌رکوتکردنه‌وه‌ بوو که‌ ماوه‌ى (‪ )30‬ساڵ‬ ‫به‌عس ک��ارى له‌سه‌ر ده‌ک��رد‪ ،‬ده‌سه‌اڵتى ته‌ندروست ماف‬ ‫له‌هیچ که‌سێک ناسه‌نێته‌وه‌ و شکست و ناشرینه‌کانى‬ ‫ن��اش��ارێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو عه‌یبه‌کانى خ��ۆى ده‌خ��ات �ه‌ به‌رچاو‬ ‫بۆدۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌ر‪ ،‬شاردنه‌وه‌ى شکست و عه‌یبه‌کانى‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌واتاى ته‌ندروست بوون نیه‌ و تا ئه‌به‌د تواناى‬ ‫ش��اردن�ه‌وه‌ى نابێت رۆژێ��ک دێت دیکتاتۆریه‌ت کۆتایى‬ ‫دێ��ت له‌کۆتایدا ه��ی��وادارم س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم ئ�ه‌و یاسای ‌ه‬ ‫بگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان و واژوى نه‌کات‪ ،‬باجارێکى تر‬ ‫ئ�ه‌و هه‌سته‌ الم��ان دروس��ت بێت که‌ س �ه‌رۆک پ��ارێ��زه‌رى‬ ‫مافه‌کانى کۆمه‌ڵگایه‌‪.‬‬

‫ک‌ه په‌یوه‌ندیدار بوون به‌دامه‌زراندناو‌ه ل‌ه هه‌ر دوو شار‌ه‬ ‫پەرلەمانی کوردستان گه‌وره‌که‌ی باشوور ک‌ه هه‌ولێر و سلێمانییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌رجه‌م هه‌وڵه‌کانمدا شکستم هێنا و جگ‌ه ل‌ه بێ‬ ‫هیوایی هیچیان بۆ نه‌هێشتوومه‌ته‌وه‌‪ .‬یه‌ک وه‌اڵمم‬ ‫گفتوگۆکانیان درێژ‌ه پێبده‌ن‪ .‬من به‌و به‌ڕێزانه‌ی ک‌ه ده‌یانه‌وێت‬ ‫خۆپیشاندان قه‌ده‌غ‌ه بکه‌ن‪ ،‬ده‌ڵێم تائێستا له‌هه‌موو دنیادا کێتان ده‌ست که‌وتووه‌؛ ئه‌ویش ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه ده‌بێت که‌سێکی به‌رپرس بناسم‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬چ گه‌لێکتان بینیوه‌‪ ،‬له‌ده‌ست زۆری کار و خۆشگوزه‌رانی تاکو دابمه‌زرێم له‌و رێگایه‌دا نه‌ک ب‌ه مافی خۆم‪ .‬ئه‌مه‌م بۆی‌ه ب ‌ه‬ ‫و باشی ده‌سه‌اڵت خۆپیشاندان بکه‌ن؟ دیار‌ه که‌سێک دێت‌ه سه‌ر نموون‌ه هێنایه‌و‌ه دڵۆپێک‌ه له‌ده‌ریای خه‌م و ئازاره‌کانی خه‌ڵک و‬ ‫شه‌قام و داواکارییه‌کانی خۆی بۆ الیه‌ن‌ه په‌یوه‌ندیداره‌کان به‌رز گه‌نجان‪ .‬بۆی‌ه روو له‌نوێنه‌رانی به‌ڕێزی نێو هۆڵی په‌رله‌مان ده‌که‌م و‬ ‫ده‌کات‌ه و ن��اڕه‌زای��ی له‌سه‌ر کاره‌کانی حکومه‌ت و په‌رله‌مان ده‌ڵێم چیتر کات مه‌کوژن به‌م بابه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌بری ئه‌م هه‌موو دانیشتن و‬ ‫ده‌رده‌بڕێت‪ ،‬ئه‌و‌ه داوای مافی خۆی ده‌کات و له‌بێکاری و بێزاری کۆبوونه‌وانه‌تان‪ ،‬له‌سه‌ر هه‌مان بابه‌ت ده‌تانتوانی ب‌ه یه‌کجار دانیشتن‬ ‫و هه‌ژاریدا سه‌رگه‌ردان و ئاوار‌ه بووه‌‪ .‬گه‌ر وا نه‌بێ وات‌ه گه‌ل ل‌ه سه‌ر ک‌ه که‌متر له‌کاتژمێرێک بخایه‌نێت بگه‌یشتنایه‌ت‌ه ئه‌و بڕیاره‌ی ک ‌ه‬ ‫کارێکی شیاو بۆ خۆی دامه‌زرابێت و ئاستی گوزه‌رانی باش بێت و پێویست‌ه ئه‌م بابه‌ت‌ه هه‌ڵبگیردرێت بۆ کاتێک ک‌ه دوای سه‌رجه‌م‬ ‫له‌ڕووی ئاسایشییه‌و‌ه هه‌ست ب‌ه ئاسووده‌یی بکات و به‌ئازادی بیر و هه‌موو کێشه‌کان بێت‪ .‬وات‌ه دوای ئه‌وه‌ی ل‌ه خه‌م و ئازاره‌کانی‬ ‫باوه‌ڕی خۆی ده‌رببڕێت به‌شێوه‌یه‌کی مه‌ده‌نیانه‌‪ .‬چ کارێکی به‌وه‌ی ‌ه خه‌ڵک تێگه‌یشتن و توانرا سه‌رجه‌م کێشه‌کان ب‌ه ئابووری و سیاسی‬ ‫بێت‌ه سه‌رجاد‌ه و چادر هه‌ڵدا له‌به‌رده‌م داموده‌زگاکانی حکومه‌ت و کلتوری و هه‌تا دوای��ی چاره‌سه‌ر کرابن و گه‌یشتبن‌ه خاڵی‬ ‫و الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار و ل‌ه سه‌رما و گه‌رما له‌ژێر ئه‌و چادره‌دا بنبه‌ست‪ ،‬مافی گه‌لتان به‌ته‌واوه‌تی فه‌راهه‌م کردبێت و ئاوڕی‬ ‫چاوه‌ڕوانی وه‌اڵمی به‌رپرسان بێت تا ئه‌ویش هه‌ناسه‌یه‌کی ئاسود‌ه جدی له‌سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کان درابێت و به‌بێ جیاوازی و‬ ‫مه‌سه‌له‌ی حزبایه‌تی‪ ،‬به‌یه‌کسانی و دادپه‌روه‌ران‌ه مافی هاواڵتیان‬ ‫هه‌ڵمژێت‪.‬‬ ‫هه‌ر چه‌ند‌ه به‌ند‌ه تائێستا له‌هیچ خۆپیشاندانێکدا به‌شدار نه‌بووم‪ ،‬دابین کرابێت و ئه‌وسا وه‌رنه‌و‌ه سه‌ر باسی خۆپیشاندان و چه‌ندکاتتان‬ ‫له‌کاتێکدا ماوه‌ی چوار ساڵ‌ه قۆناغه‌کانی خوێندنم ته‌واو کردوو‌ه و له‌به‌رده‌ستدای‌ه به‌م بابه‌ته‌و‌ه به‌سه‌ری به‌رن و بشزانن ک‌ه گه‌ل ئێوه‌ی‬ ‫چاوه‌ڕوانی دامه‌زراندنم‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه چووم بۆ سه‌رجه‌م ئه‌و داموده‌زگایانه‌ی گه‌یاند‌ه شوێنی بڕیاردان‪.‬‬

‫ده‌ستپێشخه‌ریه‌که‌ى خۆده‌رخستنێکى‬ ‫سیاسى بوو یا گه‌ره‌نتى کردنى‬ ‫مافه‌کانى کورد له‌به‌غداده‌؟‬

‫سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى هه‌شت مانگ و چه‌ند ع��ێ��راق‪ ،‬س �ه‌رۆک��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان و ه����ه‌ردوو جێگره‌که‌ى‬ ‫رۆژ به‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌کاندا تێپه‌ڕبوو‪ ،‬هه‌ڵبژێردران‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم چ بۆ پێگه‌ى هه‌رێمى‬ ‫ل �ه‌م ن��ێ��وان�ه‌ش��دا ب �ه‌درێ��ژای��ى ئ �ه‌م م��اوه‌ی� ‌ه‬ ‫گ�ه‌ل��ێ��ک رێ��گ��ا و ش��ێ��وازى ج��ۆراوج��ۆر ک��وردس��ت��ان ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ک �ه‌داو ب��ۆ ده‌رب���ازب���وون له‌قه‌یران ‌ه‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن کیانه‌ سیاسیه‌کانى عێراقه‌و‌ه هه‌نوکه‌ییه‌کانى ع��ێ��راق ب��اش��ب��وو‪ ،‬ب��ه‌اڵم ل��ێ��ره‌دا چه‌ند‬ ‫عه‌دنان محه‌مه‌دی بۆ رێکه‌وتن له‌سه‌ر پۆسته‌ سیادیه‌کان پرسیارێک دێنه‌ ئاراوه‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬ئایا ئه‌م ده‌ستپێشخه‌رییه‌ى به‌ڕێز بارزانى بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫و پێکهێناى حکومه‌تى نوێ‪ ،‬له‌واڵتانى‬ ‫دراوس���ێ تاقى ک��ران �ه‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ �ه‌و تاقیکردنه‌وانه‌ و بوو وه‌ک خۆى له‌لێدوانه‌کانیدا باسى ده‌کرد که‌ گوای ‌ه‬ ‫پشتگوێ خستنى الیه‌نه‌ عێراقیه‌کان له‌نێوان خۆیاندا هه‌ندێک قسه‌ و قسه‌ڵۆک هه‌یه‌ که‌ ئه‌ڵێن‪ :‬هه‌رێمى‬ ‫و به‌پشت به‌ستن به‌هێزه‌ ده‌ره‌کییه‌کان له‌چاره‌سه‌رکردنى کوردستان ته‌نها به‌خۆیه‌وه‌ خۆى سه‌رقاڵ کردوه‌ و گوێ‬ ‫قه‌یرانه‌کان‪ ،‬نه‌ک ته‌نها کێشه‌کانى چاره‌سه‌ر نه‌کرد‪ ،‬به‌و قه‌یرانانه‌ى که‌ عێراق ماوه‌یه‌کى درێژه‌ تێیکه‌وتوو‌ه‬ ‫به‌ڵکو ورده‌ ورده‌ عێراقى ب �ه‌ره‌و کابوسێکى ترسناک نادات و ته‌نها رۆڵى سه‌یرکردن ده‌بینێ؟‬ ‫‪ -2‬له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ هه‌ندێک الیه‌ن پێگه‌ى کوردیان‬ ‫په‌لکێش ده‌کرد و رۆژ له‌دواى رۆژ به‌ره‌و ئاراسته‌یه‌کى‬ ‫نادیار و کۆنتڕۆڵ نه‌کراو ده‌ڕۆیشت‪ ،‬ئه‌مه‌ یه‌کێکى تر له‌عێراق ب �ه‌الواز وه‌س��ف کرد و ده‌یانوت ک��ورد ناتوانێ‬ ‫له‌و ئه‌زمونانه‌ى رابردوو بوو له‌مێژووى عێراقدا چه‌ندین ل�ه‌ئ��اوه‌دان��ک��ردن�ه‌وه‌ى عێراقێکى ن��وێ��دا ده‌ستێکى ب��ااڵى‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئایا ئه‌و هه‌نگاوه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم ته‌نها بۆ‬ ‫جارى تر به‌رۆکى عێراقى گرتبوو‪.‬‬ ‫ل�ه‌پ��رۆس�ه‌ ه�ه‌س��ت��ی��اره‌ک��ان��دا س��ی��اس�ه‌ت��م�ه‌داران��ى عێراق ئه‌وه‌ بوو تا ئه‌و قسه‌ و قسه‌ڵۆکانه‌ به‌درۆبخاته‌وه‌؟‬ ‫بۆیه‌ ل�ه‌الی�ه‌ک�ه‌وه‌ ده‌ب��ێ چ���اوه‌ڕێ بین بزانین دواى‬ ‫ن�ه‌ک هه‌وڵیان ده‌دا یاسا حوکم بکات و دادوه‌ر بێت‬ ‫بۆ چاره‌سه‌رکردن و یه‌کالکردنه‌وه‌ى قه‌یرانه‌کان‪ ،‬به‌ڵکو پێکهێنانى حکومه‌تى ن��وێ هه‌ڵوێستى ح��ک��وم�ه‌ت و‬ ‫هه‌وڵیان ده‌دا هێز و په‌یوه‌ندییه‌ هه‌رێمایه‌تیه‌کان له‌یه‌کالیى الیه‌نه‌ سیاسییه‌کان بۆچاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ ده‌ستورى‬ ‫و هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانى نێوان هه‌ولێر و به‌غدا چۆن ده‌بێ!‬ ‫کردنه‌وه‌ى کێشه‌کانى ناوخۆیى عێراق به‌بنه‌ما بگرن‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ ئه‌مه‌وێ بڵێم ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌نگاوه‌ى‬ ‫بۆیه‌ له‌م قه‌یرانه‌شدا که‌ دواى هه‌ڵبژاردنه‌کان عێراقى‬ ‫تێکه‌وتبوو هه‌مان یاسا په‌یڕه‌و ک��راو جارێکى تر ئه‌و س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ته‌نیا ل �ه‌ب �ه‌ر درۆخ��س��ت��ن �ه‌وه‌ى قسه‌ و‬ ‫مێژووه‌ که‌ هاوسه‌نگى نێوان یاسا و سیاسه‌ت رانه‌ده‌گیراو قسه‌ڵۆکه‌کان ب��ووه‌‪ ،‬ئ�ه‌وا له‌خۆده‌رخستنێکى سیاسى و‬ ‫هه‌میشه‌ فه‌زڵى سیاسه‌ت ده‌درای�ه‌ سه‌ر یاسا به‌درێژایى (عه‌رزى عه‌زه‌ڵه‌) زیاتر شتێکى تر نه‌بووه‌‪ ،‬بۆچى؟‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ى گه‌لێک کێشه‌ى له‌وه‌ گه‌وره‌تر هه‌یه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ئ�ه‌م هه‌شت مانگه‌ دوب��اره‌ ب��ووی �ه‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ئ�ه‌م قه‌یران ‌ه‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ن هیچ ک�ه‌س و الیه‌نێک جێگاى سه‌رسوڕمان سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى له‌دواى روخانى رژێمى به‌عسه‌وه‌ تائێستا‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێم و حکومه‌تى به‌غدا بڕیاریان داوه‌ ک ‌ه‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬بگره‌ چاوه‌ڕوان کراویش بوو‪.‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ له‌م نێوانه‌دا ته‌نیا گه‌لى عێراق زه‌ره‌رى کرد ئه‌و کێشانه‌ یه‌کالیى بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌ده‌ستورى‬ ‫و رێگا بۆ رێکخراوه‌ توندڕه‌وه‌کان خۆش بوو که‌ گرژى عێراقى فیدراڵدا جێگیر بوون‪ ،‬به‌اڵم هێشتا هه‌نگاوێکى‬ ‫نێوان الیه‌نه‌ سیاسیه‌کان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان به‌کاربهێنن جدى بۆ چاره‌سه‌ر کردنیان نه‌نراوه‌‪.‬‬ ‫ئایا ئه‌م ده‌ستپێشخه‌رییه‌ توانى زه‌مینه‌یه‌کى وا له‌بار‬ ‫و ده‌رفه‌تیان بۆ بڕه‌خسێ کۆمه‌ڵێک کرده‌وه‌ى توندوتیژى‬ ‫ب��ک��ات تاله‌حکومه‌تى ئ��ای��ن��ده‌دا ق�ه‌ن��اع�ه‌ت ب �ه‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫له‌دژى خه‌ڵک ئه‌نجام بده‌ن‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى ت���ره‌وه‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ �ه‌م قۆناغه‌ م��اوه‌ی�ه‌ک��ى تر سه‌ره‌کییانه‌ بکات ت��اک�ه‌ش و ه�ه‌وای�ه‌ک��ى وا دروس��ت‬ ‫درێژه‌ى بکێشایه‌ ئه‌وا به‌دڵنیاییه‌وه‌ له‌سه‌ر ره‌وشى ئه‌منى بکرێت که‌ ئه‌و الیه‌نه‌ شۆڤێنیانه‌ى ل�ه‌راب��ردوودا له‌پێش‬ ‫ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان به‌گشتى و ن��اوچ�ه‌ داب��ڕاوه‌ک��ان��ى جێبه‌جێکردنى م��اده‌ى (‪)140‬دا ئاسته‌نگیان دروس��ت‬ ‫کوردستان به‌تایبه‌تى کاریگه‌رییه‌کى نێگه‌تیڤى داده‌نا ده‌کرد بێ کاریگه‌ر بکات‪.‬‬ ‫چونکه‌ له‌ماوه‌ى ده‌سه‌اڵتى حکومه‌تى پێش هه‌ڵبژاردندا‬ ‫و مه‌ترسى هه‌ڵچوونى زۆرت��رى نێوان ک��ورد و ع�ه‌ره‌ب‬ ‫سه‌رۆکایه‌تى سیاسى کورد ئه‌یتوانى فشارێکى وا بخات ‌ه‬ ‫له‌ئارادابوو‪.‬‬ ‫ئه‌م مه‌ترسیانه‌ش له‌الیه‌ن هه‌موو واڵتانى دراوسێو‌ه س �ه‌ر حکومه‌تى م �ه‌رک �ه‌زى ت��ائ �ه‌و کێشانه‌ چ��اره‌س �ه‌ر‬ ‫هه‌ستى پێده‌کرا‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر ده‌وڵه‌ته‌و له‌هه‌وڵى ئه‌وه‌دابوون بکات‪ ،‬ده‌یتوانى به‌رپه‌رچى ئ�ه‌و ئاسته‌نگیانه‌ بداته‌و‌ه‬ ‫ک �ه‌ ب �ه‌ش��ێ��وازێ��ک ئ��ه‌م ده‌رف��ه‌ت��ه‌ ب��ق��ۆزن �ه‌وه‌ ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى که‌ بوونه‌ رێگر له‌پێش چاره‌سه‌رکردنیان‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر ئه‌و‬ ‫ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ک��ان��ی��ان و ه�ه‌وڵ��ى ن��زی��ک��ک��ردن�ه‌وه‌ى الیه‌ن ‌ه الیه‌نه‌ شۆڤێنیانه‌ ئێستا م��ادده‌ى (‪ )140‬به‌مادده‌یه‌کى‬ ‫سیاسیه‌کانى عێراق بده‌ن و هانیان بده‌ن بۆ پێکهێنانى ب�ه‌س�ه‌رچ��وو ن��اوده‌ب �ه‌ن و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک دژای�ه‌ت��ى‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫حکومه‌تێکى نوێ‪.‬‬ ‫ئایا له‌و (‪ )19‬خاڵه‌ى که‌ فراکسیۆنى کوردستانى‬ ‫ب���ه‌اڵم ب �ه‌ڕێ��ز م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى ت��وان��ى ل �ه‌ (‪)11/8‬‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌که‌ى خۆى پێش بخات و ت�ه‌واوى الیه‌ن ‌ه پێشکه‌ش به‌ کیانه‌ سیاسیه‌کانى عێراقى کردوه‌ گه‌ره‌نتى‬ ‫سیاسیه‌کانى ع��ێ��راق بانگهێشتى ه�ه‌ول��ێ��رى پایته‌ختى جێبه‌جێ کردنى مادده‌ى (‪ )140‬و کێشه‌کانى ترى نێوان‬ ‫هه‌رێمى کوردستان بکات‪ ،‬له‌ئه‌نجامى ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا هه‌ولێر و به‌غداد دراوه‌؟‬ ‫گه‌لى کورد چاوه‌ڕێى وه‌اڵم ئه‌م پرسیارانه‌ و چه‌ندانى‬ ‫که‌ ئه‌نجام درا تواندرا کۆتا به‌و قه‌یرانانه‌ى که‌ هه‌شت‬ ‫مانگ بوو عێراقییه‌کان به‌ده‌ستیانه‌وه‌ ده‌یاننااڵند بهێنرێ تریش ده‌ک��ات که‌ له‌ئاینده‌یه‌کى نزیکدا به‌شێوازێکى‬ ‫و ل�ه‌درێ��ژه‌ى هه‌مان کۆبوونه‌وانه‌دا س �ه‌رۆک کۆمارى کردارى (پراکتیکى) جێبه‌جێ بکرێن‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫(‪ )32‬ساڵی سه‌خت‪ ،‬به‌اڵم شکۆدار‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫‪14‬‬

‫س������ا ‌ڵ‬ ‫(‪)32‬‬ ‫ب�����ه‌ر ل����ه‌ئ����ه‌م����ڕۆ ل � ‌ه‬ ‫( ‪)1 9 7 8 /1 1 /2 7‬‬ ‫ل���ه‌گ���ون���دێ���ک���ی س���ه‌ر‬ ‫ب������ه‌ش������اری ئ����ام����ه‌د‬ ‫ب�����ه‌ک�����ۆب�����وون�����ه‌وه‌ی‬ ‫ن�����زی�����ک�����ه‌ی (‪)25‬‬ ‫ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕ ب��ڕی��اری‬ ‫سه‌ردار ستار‬ ‫رێ���ک���خ���س���ت���ن���ێ���ک���ی‬ ‫س��ی��اس��ی درا‪ ،‬دوای‬ ‫ماوه‌یه‌کی که‌م ده‌رکه‌وت ئه‌وه‌ پارتی کرێکارانی‬ ‫کوردستانه‌‪ .‬تائێستا زۆر وتراوه‌ و زۆر باسکراوه‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌پارتی ناوبراو‪ ،‬ئه‌وانه‌ی زۆر به‌خراپی‬ ‫وه‌س��ف��ی ده‌ک����ه‌ن‪ ،‬ئ �ه‌وان �ه‌ش��ی زۆر ب �ه‌چ��اک��ی و‬ ‫میهره‌بانی‪ ،‬ده‌ب��ێ ل�ه‌وه‌ دوو دڵ‌ نه‌بین ئه‌وانه‌ی‬ ‫به‌خراپ باسی رێکخستنێکی سیاسی گه‌لێکی‬ ‫ژێر ده‌ستی وه‌ک گه‌لی کورد بکه‌ن‪ ،‬ده‌بێ له‌به‌ره‌ی‬ ‫نه‌یار دابن‪ ،‬چونکه‌ گه‌لێکی وه‌ک گه‌لی کوردی‬ ‫زۆڵملێکراو ه�ه‌م��وو هه‌وڵدانێکی ب��ۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌ئازادی ره‌وای �ه‌‪ .‬هه‌ڵسه‌نگاندنی ماندووبوون و‬ ‫زه‌حمه‌ت و قوربانیدانی رێکخستنێکی شۆڕشگێڕ‬ ‫به‌ڕاستی و دروستی ئه‌ویش په‌یوه‌سته‌ به‌ئه‌خالق‬ ‫و ویژدانی مرۆڤانه‌ی ئه‌و تاکانه‌ی که‌ خۆیان‬ ‫وه‌ک شرۆڤه‌کار و سیاسه‌ت ناس به‌ناو ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌الی منه‌وه‌ گرنگه‌ ئه‌مڕۆ نه‌وه‌ی نوێ و‬ ‫به‌گشتی کوردی واڵتپارێز بیزانێت ئه‌ویش؛ ئه‌و‬ ‫تێکۆشانه‌ چۆن گه‌یشته‌ ئه‌مڕۆکه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆکه‌ش‬ ‫چ��ۆن بووته‌ جێگای هیوای زۆری��ن�ه‌ی ک��وردی‬ ‫ئازادیخواز‪.‬‬ ‫ل �ه‌وان �ه‌ی �ه‌ گ��ش��ت��م��ان ئ �ه‌گ �ه‌ر ت��ۆزێ��ک��ی��ش بێت‬ ‫م���ێ���ژووی داگ���ی���رک���ه‌ری ل �ه‌ک��وردس��ت��ان ب��زان��ی��ن‬ ‫به‌تایبه‌تیش م��ێ��ژووی دوای ش���ه‌ڕی دووه‌م���ی‬ ‫جیهان و دابه‌شکردنی کوردستان بۆ چوارپارچه‌‬ ‫و ئه‌مه‌ش له‌رێکه‌وتنی شومی ل��ۆزان��دا به‌سه‌ر‬ ‫کوردستانیاندا سه‌پاند‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌رواری داگیرکردن‬ ‫و پارچه‌کردنی واڵت تاده‌رکه‌وتنی جواڵنه‌وه‌ی‬ ‫سیاسیش ده‌زانین که‌ هه‌موو سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی‬

‫ک���ورد ل �ه‌ه �ه‌ر چ��وارپ��ارچ �ه‌ ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ی زۆر‬ ‫وه‌حشیگه‌رانه‌ خامۆشکراون و سه‌رکرده‌کانیشی‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی تراژیدی له‌ناو براون‪ ،‬کۆتایی ئه‌و‬ ‫تراژیدیایه‌ش له‌نسکۆی بزوتنه‌وی بارزانی ساڵی‬ ‫(‪)1975‬دا ده‌بینین و خودی خۆشی به‌رگه‌ی ئه‌و‬ ‫هه‌ره‌سه‌ی نه‌گرت و له‌ئاواره‌یی کۆچی دواییکرد‪.‬‬ ‫هه‌موو ئ �ه‌و تێکشکان و نسکۆ و ه��ه‌ره‌س و‬ ‫کۆمه‌ڵکوژیانه‌ی که‌ گه‌لی کورد رووب �ه‌ڕووی‬ ‫ببووه‌وه‌ خستبوویه‌ ناو دۆخی بێ هیوایی و ئیتر‬ ‫چاوه‌ڕیی قه‌ده‌ری ده‌کرد‪ ،‬هه‌رکه‌سه‌ و به‌جۆرێک‬ ‫له‌جۆره‌کان شێوازی بێ هیوایی خۆی باس ده‌کرد‬ ‫نمونه‌ی هه‌ره‌ به‌رچاویشیان ده‌یانگوت ئه‌و دۆزه‌ی‬ ‫که‌ به‌شێخ مه‌حمود و شێخ سه‌عید و سه‌ید ره‌زا و‬ ‫سمکۆی شکاک و بارزانی نه‌گه‌یشته‌ سه‌رکه‌وتن‬ ‫ئیتر ناکرێ و نابێ و ته‌واو ئه‌مه‌ چاره‌نوسمانه‌‪.‬‬ ‫ه�ه‌ڵ��ب�ه‌ت ئ���ه‌م دۆخ���ه‌ ل �ه‌ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان‬ ‫سه‌ختربوو‪ ،‬چونکه‌ دوای��ی کۆمه‌ڵکوژی سه‌ید‬ ‫ره‌زا ئیتر ب��ێ��ده‌ن��گ��ی ب��اڵ��ی ب �ه‌س �ه‌ر ک��وردس��ت��ان‬ ‫کشاندبوو‪ ،‬به‌کورتی واقیعی داگیرکه‌ر بێ سێ‬ ‫و دوو په‌سندکرابوو‪ ،‬ئه‌وه‌ی باسی پرسی کوردی‬ ‫بکردبا وه‌ک ئ �ه‌وه‌ی خوا لێی گۆڕیبێ واب��وو‪،‬‬ ‫س �ه‌رب��اری ئ���ه‌وه‌ش م��رۆڤ�ه‌ک��ان ش�ه‌رم��ی��ان ده‌ک��رد‬ ‫بڵێن کوردین و نکۆڵیان له‌هه‌بوون و ناسنامه‌ی‬ ‫خۆیان ده‌کرد‪ ،‬وه‌ک مامۆستا بێشکچی ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫کوردستان کۆلۆنیه‌کی نێوده‌وڵه‌تیه‌‪ ،‬واته‌ ته‌نها‬ ‫خ��اک �ه‌ک �ه‌ی ن���ا‪ ،‬ب �ه‌ڵ��ک��و م��ێ��ش��ک و ع �ه‌ق��ڵ و‬ ‫زمانیشی داگیرکراوه‌‪.‬‬ ‫نامه‌وێت زیاتر له‌سه‌ر هه‌لومه‌رجی ئه‌وکاتی‬ ‫کوردستان رابووه‌ستم‪ ،‬ئه‌گه‌ر باسی سه‌ختی و‬ ‫زه‌حمه‌تیه‌کانی ئ�ه‌و (‪ )32‬ساڵه‌ بکه‌ین بۆمان‬ ‫ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت که‌ راب���ردوو چه‌نده‌ تاریک و بێ‬ ‫ه��ی��واب��ووه‌‪ .‬تائه‌وکات ئ�ه‌و جموجۆڵه‌ له‌باشوری‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ی��ش س���ه‌رک���وت���ک���راب���وو‪ ،‬ئ���ه‌وان���ه‌ی‬ ‫خه‌ریکی سه‌رهه‌ڵدانیش ب��وون ئه‌وانیش هێشتا‬ ‫خه‌ریکی خۆکۆکردنه‌وه‌ و خۆ رزگارکردن بوون‬ ‫له‌کاریگه‌ریه‌کانی تێکشکانی (‪ ،)1975‬بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر بڵێین کوردستان بێده‌نگ بوو راستیه‌که‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ هێشتا بزوتنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌ران و‬ ‫ئه‌وانی تریش له‌سه‌ر بێشکه‌ ده‌رنه‌که‌وتبوون‪.‬‬ ‫کۆتایی شه‌سته‌کان و سه‌ره‌تای سااڵنی حه‌فتا‬ ‫س �ه‌رده‌م��ی گ �ه‌رم��ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی خوێندکارانی‬ ‫جیهان بوو به‌رێبه‌رایه‌تی خوێندکارانی فه‌ڕه‌نسا‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ په‌لی هاویشتبوو بۆ رۆژهه‌اڵتی ناوینیش‪،‬‬

‫ب��ۆی �ه‌ ل��ێ��ره‌ش گ �ه‌رم �ه‌ی ت��ێ��ک��ۆش��ان و چ��االک��ی‬ ‫خوێندکاران بوو به‌تایبه‌تی خوێندکارانی چه‌پ‬ ‫و دیموکرات‪ ،‬ئیتر ره‌وش گه‌یشتبووه‌ ئه‌و ئاسته‌ی‬ ‫زلهێزه‌ جیهانیه‌کان و پاشڤه‌ڕۆ هه‌رێمیه‌کانیش‬ ‫ب��ی��ری��ان ل����ه‌وه‌ ده‌ک������رده‌وه‌ چ���ۆن ئ���ه‌و ج��م��وج��ۆڵ� ‌ه‬ ‫گه‌نجانه‌یه‌ خراپ که‌ن و له‌ناوی به‌رن‪ .‬جموجۆڵی‬ ‫خوێندکارانی تورکیا له‌شاره‌ گه‌وره‌کانی وه‌ک‬ ‫ئ �ه‌ن��ق �ه‌ره‌ و ئه‌سته‌نبۆڵ‌ له‌هه‌رشوێنێک زیاتر‬ ‫به‌گوڕتربوو ئه‌مه‌ش وای کردبوو ئه‌و خوێندکار‌ه‬ ‫کوردانه‌ی که‌ بۆ خوێندن رووده‌که‌نه‌ ئه‌و شاران ‌ه‬ ‫ئه‌وا ده‌که‌ونه‌ ناو ئه‌و جموجۆاڵنه‌ و ئاشنایه‌تی‬ ‫پ���ه‌ی���دا ده‌ک�����ه‌ن ل���ه‌گ���ه‌ڵ‌ ه����زری چ��ه‌پ��گ��ه‌ری و‬ ‫شۆڕشگێڕانی ئه‌وکاتیش ده‌ن��اس��ن‪ .‬له‌الیه‌کی‬ ‫تریش گ�ه‌رم�ه‌ی تێکۆشانی گه‌لی فه‌له‌ستین‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر زولمی زایۆنیزم گه‌رمایی زیاتری‬ ‫ده‌دا به‌جواڵنه‌وه‌ خوێندکاریه‌کان‪ .‬بۆیه‌ مرۆڤ‬ ‫زۆرجار له‌زمانی رێبه‌رانی کورد له‌باکور ناوی‬ ‫شۆڕشگێرانی تورکی خوێندکار و چه‌پی ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌ی وێنه‌ی ده‌نیز گێچمیش و هاوڕێیانی‬ ‫و هه‌روه‌ها ئیبراهیم قه‌په‌ قایه‌ و زۆرێک له‌وانه‌ی‬ ‫ک �ه‌ ب �ه‌گ �ه‌رم��ای تێکۆشانیان ج��ۆش��ی��ان داب���وو‌ه‬ ‫گه‌نجانی ک��وردی��ش‪ ،‬چونکه‌ په‌یامه‌که‌یان بۆ‬ ‫گه‌لی کوردیش برایه‌تی و پێکه‌وه‌ ژیانی یه‌کسانی‬ ‫تێدابوو‪ ،‬ده‌نیز گێچمیش له‌به‌رده‌م په‌تی سێدار‌ه‬ ‫ه��اوار ده‌ک��ات بمرێ داگیرکه‌ر و ئیمپریالیزم‪،‬‬ ‫بژی برایه‌تی گه‌لی ک��ورد و ت��ورک‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تای ده‌ست پێکردنی تێکۆشانی کورد له‌ژێر‬ ‫کاریگه‌ری ه��زری چه‌پگه‌ری و شۆڕشگێڕانی‬ ‫تورک دایه‌‪ ،‬خودی به‌ڕێز ئۆجه‌النیش ئه‌و قسه‌ی ‌ه‬ ‫پشتڕاست ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫راسته‌ به‌فه‌رمی په‌که‌که‌ له‌ (‪ )1978‬له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستی کۆمه‌ڵه‌ گه‌نجێکی خوێن گه‌رم دامه‌زراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم قۆناغێکیش هه‌یه‌ به‌رله‌وه‌ ئه‌ویش سه‌ره‌تای‬ ‫حه‌فتا تاگه‌یشتن به‌کۆنگره‌ی دامه‌زراندن‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی کرداری پێویسته‌ له‌ساڵی (‪)1972‬‬ ‫ب �ه‌دواوه‌ بگرینه‌ ده‌س��ت‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و شه‌ش ساڵ ‌ه‬ ‫ساڵی بناغه‌دانه‌رن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر ته‌نها په‌که‌ک ‌ه‬ ‫ب�ه‌م��ێ��ژووی ف�ه‌رم��ی�ه‌وه‌ هه‌ڵسه‌نگێنین ئ �ه‌وا که‌م‬ ‫ده‌مێنێت‪ .‬له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌توانین ناوی بنێین سااڵنی‬ ‫خۆئاماده‌کردن بۆ ماره‌سۆنه‌ درێژه‌که‌‪ ،‬یان سااڵنی‬ ‫خۆ قوڵکردنه‌وه‌ی فکری و ئایدیۆلۆژی‪ ،‬یان‬ ‫کرانه‌وه‌ ب�ه‌ڕووی جه‌ماوه‌ر‪ ،‬هه‌موو ئه‌و پێناسان ‌ه‬ ‫چه‌وت نین‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ هێشتا ناوێکی‬

‫وه‌اڵمێک بۆ کاک میران عوسمان‬

‫تۆزێک بخوێنیه‌و ‌ه ‪..‬خراپ نیه‌!!‬ ‫له‌ژماره‌ (‪)32‬ى رۆژنامه‌ى‬ ‫(چه‌تر)ى ئازیزدا به‌ڕێزێک‬ ‫ب�ه‌ن��اوى م��ی��ران عوسمان ک ‌ه‬ ‫دی��ار نیه‌ ن��اوى راسته‌قینه‌ى‬ ‫خ��ۆی �ه‌ت��ى ی��ا ک�ه‌س��ێ��ک��ى ت��ر‌ه‬ ‫و ئ���ه‌م ن����اوه‌ى ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��او‌ه‬ ‫عوسمان‬ ‫له‌نوسینێکى ب��ێ س �ه‌روب �ه‌ر‬ ‫و ئ��اس��ت ن��زم��دا هێرشێکى‬ ‫هورمزیار‬ ‫ناڕه‌وا و توندى کردۆته‌ سه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ندى به‌هه‌ڵوێست و‬ ‫ناسراوى گه‌له‌که‌مان کاک‬ ‫بورهان مه‌جید و راس��ت و چه‌پ شه‌لم کوێرم‬ ‫ناپارێزم به‌ناو که‌وتوه‌ و له‌نوسینه‌که‌شى دیار‌ه‬ ‫ئه‌م براده‌ره‌ یه‌که‌م جاره‌ شت ده‌نوسێ و هێشتا‬ ‫فه‌ریکه‌ ن��وس�ه‌ره‌ و به‌باشى فێره‌ ئه‌لف و بێى‬ ‫نوسین نه‌بووه‌ له‌الیه‌ک خۆى کردوه‌ به‌پارێزه‌رى‬ ‫زه‌ک��ه‌ری��ا و ک���ازم س��اه��ی��ر و ل �ه‌الی �ه‌ک��ى تریش‬ ‫سه‌رسه‌ختانه‌ به‌رگرى له‌م ده‌سه‌اڵته‌ ده‌کات ک ‌ه‬ ‫کاک بورهان مه‌جید به‌گه‌نده‌ڵ وه‌سفى کردو‌ه‬ ‫و دڵى ئه‌م کاک میرانه‌ گ �ه‌ردى گرتووه‌ به‌و‬ ‫قسانه‌ ئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر به‌ڕاستى ناوى میران بێت‪.‬‬ ‫کاکى برا ئه‌و زه‌که‌ریایه‌ى تۆ به‌خۆشه‌ویستى‬ ‫گه‌نجانى ئێره‌ى داده‌نێی راسته‌ کاتى خۆى تا‬ ‫راده‌یه‌ک خۆشه‌ویست بوو‪ ،‬به‌اڵم زه‌که‌ریا ئێستا‬ ‫بازرگانه‌ نه‌ک هونه‌رمه‌ند و زیاتر خه‌ریکى کارى‬ ‫بازرگانیه‌ بۆ زانیارى به‌ڕێزیشتان ئه‌م ره‌واجه‌ى‬ ‫جارانى نه‌ماوه‌ و ده‌توانى سه‌ردانى تۆمارگاکان‬ ‫بکه‌ى و بزانى دووایین ئه‌لبومى چه‌ند فرۆشراو‌ه‬ ‫و چه‌ند ماوه‌‪ .‬که‌ باسى کازم ساهیریش ئه‌که‌ى‬ ‫و به‌قسه‌ى جه‌نابت کاتى خۆى له‌ترسى مه‌رگى‬ ‫خۆى و خێزانه‌که‌ى بووه‌ گۆرانى به‌سه‌ر سه‌دامى‬ ‫دیکتاتۆردا وت��وه‌ ئ�ه‌وا قسه‌کانت وا ده‌رده‌خ �ه‌ن‬ ‫که‌ جنابت له‌نزیکه‌وه‌ ماڵى کازم ساهیر ده‌ناسى‬ ‫و له‌وانه‌شه‌ هاموشۆى خیزانیش له‌مابه‌ینتان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر وایه‌ النى که‌م پێى بڵێ باداواى‬ ‫لێبوردن له‌گه‌لى عێراق بکات که‌ سااڵنێکى زۆر‬ ‫به‌ به‌ژن و بااڵى سه‌دامى دیکتاتۆرى هه‌ڵده‌دا‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ى له‌مه‌وال که‌سى تر ڕه‌خنه‌ى لێنه‌گرێ‬

‫و ت��ۆش س�ه‌ر و دڵ��ت پێ نه‌گیرێ‪ .‬که‌ ده‌ڵێى‬ ‫کاک بورهان ئه‌گه‌ر سه‌رده‌مى به‌عس دیاربا‬ ‫وه‌ک ئه‌وانى تر گۆرانى بۆ به‌عس ده‌گوت دیاره‌‬ ‫جه‌نابت عیلمى غه‌یبى الیه‌ گه‌رنا چۆن ده‌زانى‬ ‫واى ئه‌کرد بۆ زانیاریت ئ�ه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى‬ ‫ک��ات��ى خ��ۆى ب �ه‌ به‌عسیه‌کانیاندا ه�ه‌ڵ��ده‌گ��وت‬ ‫و ل�ه‌ب��ۆن�ه‌ و م�ه‌راس��ی��م�ه‌ک��ان ئاهه‌نگه‌کانیان‬ ‫ب��ۆ ج��ۆش ده‌دان ه �ه‌ر ئ �ه‌وان��ن ئێستا بونه‌ته‌و‌ه‬ ‫زوڕناژه‌نى ده‌سه‌اڵته‌ گه‌نده‌ڵه‌که‌ى ئه‌م هه‌رێم ‌ه‬ ‫و که‌سانى وه‌ک ک��اک ب��وره��ان چ��ۆن کاتى‬ ‫خ�����ۆى س�����ه‌ری�����ان ب��ۆ‬ ‫به‌عس شۆڕ نه‌کرد و‬ ‫هه‌مان ئه‌و مرۆڤانه‌ن‬ ‫ک���������ه‌ ئ����ێ����س����ت����اش‬ ‫ه�����ه‌ر س�����ه‌رب�����ه‌رز و‬ ‫ب����ه‌ه����ه‌ڵ����وێ����س����ت و‬ ‫ه�������������ه‌رده‌م ل����ه‌ن����او‬ ‫ج�ه‌م��اوه‌ر و له‌ڕیزى‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ر ده‌بینرێن‬ ‫و م��اس��ت��اوچ��ێ��ت��ى‬ ‫ن�������ازان�������ن ب���ۆی��� ‌ه‬ ‫ف���ه‌رام���ۆش ک���راون‬ ‫و ده‌س���ه‌اڵت���داران���ى‬ ‫هه‌رێمیش ئاوریان‬ ‫لێناده‌نه‌وه‌ ب �ه‌وه‌ش‬ ‫ب��اج��ى هه‌ڵوێستى‬ ‫ش �ه‌ره‌ف��م �ه‌ن��دان �ه‌ و‬ ‫پڕشه‌هامه‌ته‌ ک ‌ه‬ ‫ک����اک ب���وره���ان‬ ‫و مرۆڤه‌ بوێر و‬ ‫س��ه‌رف��رازه‌ک��ان��ى‬ ‫ئ����ه‌م ن��ی��ش��ت��م��ان� ‌ه‬ ‫ده‌ی�������������ده‌ن ک�� ‌ه‬ ‫ت������اوان������ب������ارى‬ ‫ده‌ک����ه‌ى گ��وای � ‌ه‬ ‫م����������وچ����������ه‌ى‬ ‫ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دان‬ ‫وه‌رده‌گ������������رێ‬ ‫واب�����زان�����م ئ���ه‌و‬

‫موچه‌یه‌ ت��ۆ وایتێگه‌یشتوى خێر و س�ه‌ده‌ق�ه‌ى‬ ‫مه‌سئوله‌کانه‌ ده‌ی���ده‌ن به‌خه‌ڵک ی��ا له‌میراتى‬ ‫ب��اوک��ی��ان �ه‌ ب��ۆی��ان ج��ێ��م��اوه‌ و وه‌ک زه‌ک����ات و‬ ‫سه‌رفتره‌ دابه‌شى ئه‌که‌ن به‌سه‌ر خه‌ڵک‪ ،‬ئه‌زیزم‬ ‫ک��اک م��ی��ران م��ن ته‌نیا ی �ه‌ک ئامۆژگاریت‬ ‫ده‌ک��ه‌م‪ ،‬هه‌ندێک بخوێنه‌ره‌وه‌ و خ��ۆت فێرک ‌ه‬ ‫ک �ه‌ راب��ێ��ی ل���ه‌م���ه‌ودوا ب��اب �ه‌ت��ى ش��ی��او و شتى‬ ‫ب���اش و زان��س��ت��ی��ان �ه‌ و ب �ه‌ ب��ای �ه‌خ ب��ن��وس��ى ک ‌ه‬ ‫خ��وێ��ن �ه‌ر ش��ت��ى ل��ێ ف��ێ��رب��ێ‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر واب��ک �ه‌ى‬ ‫خ���راپ ن��ی �ه‌‪ ،‬ل �ه‌گ �ه‌ڵ دن��ی��ای �ه‌ک رێ���زم ب��ۆت‪.‬‬

‫دی��اری��ک��راوی نیه‌‪ ،‬زی��ات��ر وه‌ک بزوتنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اری ی��ان ب �ه‌ن��اوی ک�ه‌س��ی یه‌که‌میه‌و‌ه‬ ‫ده‌ناسرێت‪ .‬بۆیه‌ له‌ناو خه‌ڵکدا ده‌ڵێن ته‌له‌به‌کان‬ ‫یان ئاپۆچیه‌کان‪.‬‬ ‫وه‌ک به‌ڕێز جه‌میل بایکیش له‌په‌رتووکه‌که‌ی‬ ‫ب �ه‌ن��اوی م��ێ��ژووێ��ک ل�ه‌ئ��اگ��ردا ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ناکرێت‬ ‫م��ێ��ژووی پ�ه‌ک�ه‌ک�ه‌ و م��ێ��ژووی س���ه‌رۆک ئاپۆ‬ ‫له‌یه‌کتر جیابکه‌ینه‌وه‌‪ .‬چونکه‌ دام�ه‌زرێ��ن�ه‌ری‬ ‫بزووتنه‌وه‌که‌ به‌ڕێز ع�ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج�ه‌الن که‌ هه‌ر‬ ‫ل �ه‌ت �ه‌م �ه‌ن��ی الوێ��ت��ی و ل��ه‌س��ه‌رده‌م��ی خوێندنی‬ ‫زانکۆیی له‌ناو خوێندکاران به‌ئاپۆی ک��وردی‬ ‫ئورفه‌ی ده‌ناسرێت‪ ،‬له‌سه‌ر زمانی عه‌لی حه‌یده‌ر‬ ‫قه‌یتان یه‌کێک له‌کۆنترین هاوڕێیانی ئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫له‌نوسراوێکدا باسی چۆنێتی ناسینی له‌گه‌ڵ‌ به‌ڕێز‬ ‫ئۆجه‌الن ده‌کات و ده‌ڵێت یه‌که‌م جار ناوم له‌لیستی‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اره‌ وه‌رگ��ی��راوه‌ک��ان��ی زان��ک��ۆی زانست ‌ه‬ ‫سیاسیه‌کان بینی له‌ریزی (‪)17‬یه‌م دابوو پرسیمان‬ ‫ئ�ه‌وه‌ کێیه‌ لێره‌ وه‌رگ��ی��راوه‌؟ وتیان ئه‌مه‌ ئاپۆی‬ ‫کوردی ئورفه‌ییه‌‪ ،‬هه‌مان وته‌ پرۆفیسۆری تورک‬ ‫یاڵچن کوچه‌کیش له‌په‌رتوکی داستانی ژیانه‌وه‌دا‬ ‫پشتڕاستی ده‌کاته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ناکرێت بێ ناسینی‬ ‫که‌سایه‌تی ئۆجه‌الن و شوێنگه‌ی له‌دایکبوونی‬ ‫و چۆنێتی یاخیبوونه‌کانی له‌به‌رامبه‌ر سیسته‌می‬ ‫خ��ێ��زان و ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا‪ ،‬ئ���ه‌وا ل�ه‌ی��اخ��ی��ب��وون�ه‌ک�ه‌ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر سیسته‌می جیهانی و داگیرکه‌رانی‬ ‫کوردستانیش تێناگه‌یت‪ .‬له‌ئه‌نجامی تێکۆشانی‬ ‫(‪ )38‬ساڵیشدا تێده‌گه‌ین راستی رابه‌رایه‌تی به‌ڕێز‬ ‫ئۆجه‌الن راستی رابه‌رایه‌تی کردنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ک��وردی زه‌حمه‌تکێشه‌‪ ،‬هه‌مانکات رابه‌رایه‌تی‬ ‫ک���ردن���ی گ���ه‌الن���ی رۆژه����ه‌اڵت����ی ن���اوی���ن و ئ �ه‌و‬ ‫تێکۆشه‌ره‌ جیهانیانه‌یه‌ که‌ خۆیان له‌کوردستان‬ ‫کردۆته‌ قوربانی‪ .‬له‌الیه‌کی تریش هه‌موو ئه‌و‬ ‫پیالنگێڕی و گه‌له‌کۆمانه‌ی ک�ه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ڕێزیان کراون به‌تایبه‌تیش گه‌له‌کۆمه‌ی (‪)15‬‬ ‫شوباتی (‪ )1999‬ئه‌وه‌مان بۆ پشتڕاستده‌کاته‌و‌ه‬ ‫ک���ه‌ ه���ێ���زه‌ پ��ی�لان��گ��ێ��ڕه‌ک��ان��ی��ش ب���ه‌ق���ه‌د ئ����ه‌وه‌ی‬ ‫ک���ورد و ئ��ازادی��خ��وازان پێویستیان به‌هه‌بوونی‬ ‫ئۆجه‌النه‌‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ش ئه‌وانیش پێویستیان‬ ‫به‌بێکاریگه‌رکردن یان له‌ناوبردنی ئۆجه‌النه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ناتوانین هه‌روا به‌ساکاری به‌چه‌ند وتنێکی کورت‬ ‫به‌سه‌ر رووداو دیاریده‌ی رێبه‌رایه‌تی له‌کوردستاندا‬ ‫بچین‪ ،‬چونکه‌ گه‌وره‌ترین کێشه‌ی کورد کێشه‌ی‬ ‫رێ��ب�ه‌رای�ه‌ت��ی�ه‌‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ک���ورد هیچ کات‬

‫ل�ه‌م��ان��دوب��وون و ق��ورب��ان��ی��دان سڵی ن�ه‌ک��ردۆت�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم نه‌بوونی رابه‌رێتێکی خ��اوه‌ن فه‌لسه‌فه‌ و‬ ‫هزر و ئایدیۆلۆژیا وای ک��ردوه‌ ماندبوونه‌کانی‬ ‫به‌ئه‌نجام ن�ه‌گ��ات‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ی له‌رێبه‌رایه‌تی به‌ڕێز‬ ‫ئۆجه‌الن ده‌یبینین له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ی سه‌رکرده‌یه‌کی‬ ‫مه‌یدانیه‌ و به‌ورد و درشتی شۆڕشه‌وه‌ خه‌ریک‬ ‫ده‌ب���ێ���ت‪ ،‬ه �ه‌م��ان��ک��ات خ��ۆش��ی خ�����اوه‌ن ف��ک��ر و‬ ‫فه‌لسه‌فه‌یه‌‪ ،‬هه‌موو په‌رتوکه‌کانیش گه‌واهیده‌ری‬ ‫فه‌یله‌سوفێکی کۆمه‌اڵیه‌تین‪.‬‬ ‫ل�ه‌ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان خ��وێ��ن��دک��اران��ی گه‌نج‬ ‫ده‌ستیان به‌جموجۆڵ ده‌ک��رد‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌ئه‌نجامدا‬ ‫راده‌ستی ف��وداڵ‌ و ده‌رب �ه‌گ و شێخ و مه‌الکان‬ ‫ده‌ک��را‪ ،‬بۆیه‌ش رووب �ه‌ڕووی قه‌یرانی رێبه‌رایه‌تی‬ ‫بووینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌توانین ئاماژه‌ به‌وه‌ بکه‌ین که‌ په‌که‌که‌ له‌ناو‬ ‫شۆڕشدا چه‌ندین شۆڕشی تریشی ئه‌نجامداو‌ه‬ ‫وه‌ک؛ زی��ن��دان��ک��ردن �ه‌ ن���اوه‌ن���دی خ��وێ��ن��دن��گ��ای‬ ‫ش���ۆڕش‪ ،‬ش��ۆڕش��ی ئ���ازادی ژن‪ ،‬باڵوه‌پێکردنی‬ ‫س��ن��وره‌ ده‌س��ت��ک��رده‌ک��ان و ن��اس��ان��دن��ی چه‌مکی‬ ‫واڵت‪ ،‬ه �ه‌ڵ��گ��ی��رس��ان��ی ش��ۆڕش��ێ��ک��ی س��ی��اس��ی‬ ‫دیموکراتی له‌ناوه‌ندی پایته‌ختی داگیرکه‌ری‪،‬‬ ‫ب��ره‌ودان به‌راگه‌یاندنی ئازاد و دیموکرات‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫و چه‌ندین قه‌ڵه‌مبازی له‌تێکۆشانی پاراستنی‬ ‫ره‌وای وێنه‌ی (‪)15‬ی ئابی (‪ )1984‬و (‪)1‬ی‬ ‫حوزه‌یرانی (‪ )2004‬و (ا)ی حوزه‌یرانی (‪)2010‬‬ ‫پێشخستووه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام ده‌گ �ه‌ی��ن �ه‌ ئ �ه‌و ش��رۆڤ �ه‌ی �ه‌ی ک �ه‌ ئیتر‬ ‫پ�ه‌ک�ه‌ک�ه‌ پارتییه‌کی سیاسی ی��ان گروپێکی‬ ‫چه‌کدار نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو بووه‌ به‌پێشه‌نگی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئ����ازاد و دی��م��وک��رات��ی گ �ه‌ل��ی ک����ورد‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫په‌که‌که‌ پارتییه‌ک نییه‌ بۆ ده‌سه‌اڵت هه‌وڵبدات‪،‬‬ ‫به‌ڵکو پێشه‌نگایه‌تی سیسته‌می کۆنفیدرالیزمی‬ ‫دیموکراتی ده‌کات‪.‬‬ ‫ئێستا په‌که‌که‌ ل�ه‌ب�ه‌رده‌م شۆڕشێکی نوێدای ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وی���ش ش���ۆڕش���ی چ���اره‌س���ه‌ری���ه‌‪ ،‬چ��ون��ک �ه‌ ی��ان‬ ‫ئ �ه‌وه‌ت��ا ده‌ب���ێ پ��رس��ی ک���ورد چ��اره‌س �ه‌ر بێت یان‬ ‫ئ�ه‌وه‌ت��ا مه‌حکومی مێژوو ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬بۆیه‌ ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌په‌که‌که‌ ده‌خ���وازرێ ئه‌ویش شۆڕشی‬ ‫چاره‌سه‌ریه‌‪ ،‬باوه‌ڕده‌که‌م په‌که‌که‌ چۆن شۆڕشی‬ ‫ژی��ان�ه‌وه‌ی به‌سه‌رکه‌وتوویی ت�ه‌واوک��رد به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ش شۆڕشی چاره‌سه‌ریش به‌ئه‌نجام ده‌گه‌ینێت‪.‬‬ ‫‪serhengaw@yahoo.com‬‬

‫هه‌موومان له‌به‌شێک‬ ‫له‌عه‌داله‌ت به‌رپرسیارین‬ ‫هه‌ڵبژاردنى مامۆستایان‬ ‫ئ������ه‌و ده‌رف�����ه‌ت�����ه‌ی����� ‌ه ک � ‌ه‬ ‫مامۆستایان ده‌بێت به‌هه‌ند‬ ‫وه‌ری��ب��گ��رن و ه��ۆش��ی��ار بن‬ ‫تامامۆستایان ل �ه‌و دۆخ� ‌ه‬ ‫دژواره‌ رزگ����اری����ان ب��ێ��ت‪،‬‬ ‫جه‌بار ئه‌حمه‌د چونک ‌ه مامۆستا ئه‌و چین ‌ه‬ ‫رۆش��ن��ب��ی��ره‌ی �ه‌ ک � ‌ه پێشڕه‌و‬ ‫و س �ه‌رک��رد‌ه و زان��ا و دان��ا‬ ‫و خه‌ڵکى ته‌کنۆکڕات دروس��ت ده‌ک��ات وه‌ک‬ ‫مۆمێک وه‌هایه‌ هه‌میشه‌ ده‌ور و پشتى خۆى‬ ‫روناک ده‌کاته‌و‌ه به‌ سوتان و سه‌رف کردنى ته‌مه‌نى‬ ‫خۆى مندااڵن فێرى ئه‌لفوباى عه‌داله‌ت ده‌کات‪.‬‬ ‫مامۆستا ئه‌و توێژه‌ی ‌ه ک ‌ه ده‌بێت پێش هه‌مووکه‌س‬ ‫وری���ا ب��ێ��ت�ه‌و‌ه په‌نج ‌ه بخاته‌ س �ه‌رن��اع �ه‌دال �ه‌ت��ى و‬ ‫ناحه‌قیه‌کانى مندااڵن و ن�ه‌وه‌ى نوێ فێرى ئه‌و‌ه‬ ‫ب��ک�ه‌ن ب���ه‌ڕوى ن��اع �ه‌دال �ه‌ت��ى و‬ ‫ناحه‌قیدا هه‌ڵشاخێن و فێرى‬ ‫کلتورى ره‌خنه‌گرتنیان بکات‬ ‫ب �ه‌ش��ێ��وازێ��ک��ى م���ه‌ده‌ن���ى زۆر‬ ‫سه‌رده‌میانه‌ ئێمه‌ى مامۆستا‬ ‫ده‌بێت پێش هه‌موو شتێک ئه‌و‬ ‫سه‌هۆڵ به‌ندانه‌ى ناو یه‌کێتى‬ ‫مامۆستایانى کوردستان تێک‬ ‫بشکێنین ک ‌ه (‪ )18‬ساڵ ‌ه ده‌قى‬ ‫گرتووه‌ رووب �ه‌ڕوى ناعه‌داله‌تى‬ ‫و گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ى ببینه‌وه‌ له‌پێشدا‬ ‫له‌ناو یه‌کێتى مامۆستایاندا‬ ‫پاشان له‌ده‌ره‌و‌ه و له‌کۆمه‌ڵگادا‬ ‫بۆ ئ�ه‌وه‌ى تاکى ک��وردى فێرى‬ ‫ئ�ه‌و کلتوره‌ بکه‌ین ک ‌ه چۆن‬ ‫به‌دیموکراتى ده‌س��ت��او ده‌ستى‬ ‫ده‌سه‌اڵت بکات له‌پێشدا له‌ناو‬ ‫یه‌کێتى مامۆستایاندا‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫خ����واى گ�����ه‌ور‌ه ده‌ف���ه‌رم���وێ���ت‬ ‫(ه��ه‌ت��اوه‌ک��و م���رۆڤ ویستى‬ ‫ن�ه‌ب��ێ��ت ئ���ه‌و دۆخ��� ‌ه بگۆڕێت‬ ‫ک �ه‌ ب �ه‌رۆک��ى گ��رت��وه‌ خ��وداش‬ ‫یارمه‌تى ن���ادات ب��ۆ گۆڕینى‬ ‫ئ �ه‌ودۆخ �ه‌) ئێمه‌ ل�ه‌م ئایه‌ته‌و‌ه‬

‫ئ�ه‌وه‌ فێرده‌بین که‌ ده‌بێت م��رۆڤ کار بکات و‬ ‫هه‌وڵ بدات بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و دۆخ ‌ه دژواره‌ بگۆڕێت‬ ‫که‌ روبه‌ڕوى بووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش وه‌ک مامۆستایان (به‌ختیار عه‌لى)‬ ‫وت�ه‌ن��ى‪ :‬به‌رپرسیارین له‌دروستکردنى به‌شێک‬ ‫ل��ه‌وع��ه‌دال��ه‌ت��ه‌ى ک � ‌ه ده‌ب��ێ��ت ب���ه‌دى ب��ێ��ت ل�ه‌ن��او‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌دا و ئه‌رکمان ‌ه کار بۆ به‌دیهاتنى بکه‌ین‬ ‫ئه‌ویش به‌ده‌نگ دان به‌و لیست و الیه‌نانه‌ى ک ‌ه‬ ‫به‌شدارى له‌هه‌ڵبژاردنى مامۆستایاندا ده‌ک�ه‌ن و‬ ‫هه‌ست به‌و به‌رپرسیارێتیه‌ ئه‌خالقیه‌ بکه‌ین ک ‌ه‬ ‫له‌ئه‌ستۆمانه‌ و نرخ و به‌هاى ده‌نگه‌کانمان بزانین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش بتوانین گۆمى گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داله‌تى‬ ‫بشڵه‌قێنین و نیشانى بده‌ین ک ‌ه چیتر مامۆستایان‬ ‫ناچنه‌و‌ه ژێر چه‌ترى ناعه‌داله‌تى‪ ،‬چونک ‌ه مرۆڤ‬ ‫به‌سروشت ح �ه‌زى له‌نوێ گه‌ری ‌ه و مامۆستاش‬ ‫وه‌ک ئه‌رکێکى ئه‌خالقى به‌رپرس ‌ه له‌به‌دیهێنانى‬ ‫ئه‌و نوێ گه‌ریه‌‪.‬‬

‫پرسی چه‌تر‬ ‫پرسی چه‌تر‪ ،‬پانتاییه‌ک ‌ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی‬ ‫رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ‌ه تائازادان ‌ه‬ ‫لێره‌وه‌ هه‌ر هه‌فته‌ و له‌سه‌ر پرسێکی گه‌رم‬ ‫بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو‪.‬‬ ‫ئازادانه‌ لێره‌وه‌ هه‌ر هه‌فته‌ و له‌سه‌ر پرسێکی‬ ‫گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ ڕوو‪.‬‬ ‫پرسی ئه‌م هه‌فته‌یه‌ تایبه‌ته‌ به‌ (راى ئێوه‌‬ ‫له‌سه‌ر توندوتیژیه‌کان له‌سه‌ر ژنان و هه‌فته‌ى‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ژنان!؟)‪.‬‬ ‫ت��ان��ی��ا ت��اه��ی��ر‪ ،‬پ���ارێ���زه‌ر و‬ ‫سکرتێرى رێکخراوى گه‌شه‌پێدانى‬ ‫ئافره‌تان‪ :‬پێویسته‌ رێکخراوه‌کانى‬ ‫چ����االک ل���ه‌ب���وارى م��اف��ه‌ک��ان��ى‬ ‫ژنان داواکاریه‌کانیان له‌زووترین‬ ‫کاتدا بگه‌یه‌ننه‌ لیژنه‌ى ژن��ان و مافى م��رۆڤ له‌‬ ‫پ��ه‌رل��ه‌م��ان ب��ۆ ڕێگرتن ل��ه‌س��ه‌رج��ه‌م ئ��ه‌و توندوتیژیه‌‬ ‫جه‌سته‌یى و ده‌رونى و سێکسى به‌تایبه‌ت توندوتیژیه‌‬ ‫سیاسیه‌کان که‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ژنانه‌ دروست ده‌بێت‬ ‫ده‌گه‌نه‌ ناوه‌نده‌کانى بڕیاردان‪.‬‬ ‫ئ��ه‌س��ت��ێ��ره‌ ع��ه‌ب��دول��ج��ه‌ب��ار‪،‬‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیازى تروسکه‌‪ :‬ده‌نگ‬ ‫ب���ه‌رزک���ردن���ه‌وه‌ ل���ه‌م ه��ه‌ف��ت��ه‌ی��ه‌دا‬ ‫دژ ب��ه‌ت��ون��دوت��ی��ژی��ه‌ک��ان ده‌ن��گ‬ ‫به‌رزکردنه‌وه‌یه‌ به‌رامبه‌ر هه‌موو‬ ‫ئ��اس��ت��ه‌ن��گ��ی��ه‌ک��ان ل��ه‌پ��ێ��ش گه‌یشتنى م��رۆڤ��ای��ه‌ت��ی��دا‬ ‫به‌گه‌وره‌ترین شه‌ره‌فمه‌ندى و داواى مافى ژیانکردنێکى‬ ‫ئازادانه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئێمه‌ خۆمان به‌مرۆڤ ده‌زانین و‬ ‫به‌ته‌نگ داهاتووى مرۆڤایه‌تی و ئازادیه‌کانه‌وه‌ین‬ ‫ده‌بێت ته‌واوى مرۆڤایه‌تى له‌به‌رامبه‌ر توندوتیژیه‌کان‬ ‫ناڕه‌زایه‌تى ده‌رببڕن و هه‌وڵى نه‌هێشتنى بده‌ن‪.‬‬ ‫دیمه‌ن رانیه‌یى‪ ،‬رۆژنامه‌وان‪:‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ه‌ ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ئ���ه‌و‬ ‫ه��ه‌ڵ��و ێ��س��ت��ه‌ى س���ه‌رۆ ک���ى ه��ه‌ر ێ��م‬ ‫ب��ۆ ئ��ازاد ک��ر ن��ى ک��ه‌س��ا ن��ى وه‌ک‬ ‫(س��ال��ه‌ م���وزه‌ل���ى) ک��ه‌ ب��ک��وژى‬

‫دوو خوشکه‌ بێده‌نگ نه‌بین‪ ،‬پێشه‌نگایه‌تى ئه‌م‬ ‫سیسته‌مه‌ى ک��ه‌ له‌هه‌رێمى ک��ورد س��ت��ان و ت��ه‌واوى‬ ‫جیهاندا بااڵده‌سته‌ یاسا و ئه‌خالق و پێوانه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌ئه‌قڵیه‌تى پیاو نوسراوه‌ و هیچ رێزیک‬ ‫ل��ه‌ژن ناگیرێت پێویسته‌ له‌مڕۆدا پێداچوونه‌وه‌یان‬ ‫بۆ بکرێت‪.‬‬ ‫دیارى ده‌الک‪ ،‬پاڵپشتى خه‌باتى‬ ‫ژنانم و پێویسته‌ خه‌باتیان زیاتر‬ ‫ف����راوان ب��ێ��ت و سیمیناره‌کانیان‬ ‫زی��ات��ر ب��ێ��ت و راگ��ه‌ی��ان��دن زی��ات��ر‬ ‫بایه‌خى پێبده‌ن و پیاوان به‌گشتى‬ ‫به‌رگرى له‌مافه‌کانى ژنان بکه‌ن و‬ ‫بکوژانى ژنان که‌سانى وه‌ک (ساله‌ موزه‌لى) رێگه‌‬ ‫نه‌درێت له‌ژێر هیچ ناوێکدا ئازاد بکرێت‪.‬‬ ‫ن��ه‌ج��ی��ب��ه‌ ع���وم���ه‌ر‪ ،‬ئ��ه‌ن��دام��ى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى ژنانى ئ��ازادى پارتى‬ ‫چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان‪:‬‬ ‫رۆژى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژى‬ ‫دژى ژنان ته‌نیا هه‌فته‌یه‌ک نیه‌‬ ‫و توندوتیژى له‌سه‌ر ژنان رۆژانه‌ به‌رده‌وامه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌م هه‌رێمه‌‪ ،‬ئێستا ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تى زیادى کردوه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ن��اڕه‌زای��ه‌ت��ی��ه‌ک��ان ل��ه‌الی��ه‌ن ده‌س��ه‌اڵت��ه‌وه‌ گوێى‬ ‫لێناگیرێت‪ ،‬ژن��ان له‌ئێستادا هۆشیارترن‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫زیاتر هۆشیار بن تافشار بخه‌نه‌ سه‌ر ده‌س��ه‌اڵت بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانى مافه‌کانیان‪.‬‬ ‫ه��ه‌ڵ��وێ��س��ت ژاژڵ��ه‌ی��ى شاعیر‪،‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ه‌ ف��ێ��رب��ی��ن ک����رداره‌ک����ان‬ ‫بگۆڕین له‌کاتێکدا ژنێک هه‌ڵه‌ى‬ ‫ک���رد ب���ۆى راس��ت��ب��ک��ه‌ی��ن��ه‌وه‌‪ ،‬ی��ان‬ ‫رێ��گ��ه‌ن��ه‌ده‌ی��ن ه��ه‌ڵ��ه‌ک��ه‌ رووب����دات‪،‬‬ ‫س��ی��ف��ات ب��گ��ۆڕی��ن ن��ه‌ک م���رۆڤ ل��ه‌ن��اوب��ه‌ری��ن ی��ان‬ ‫توندوتیژى له‌به‌رامبه‌ردا بکه‌ین‪.‬‬

‫پرسە‬

‫پرس ‌ه و سه‌ره‌خۆشى خۆمان ئاراسته‌ى په‌یامنێرى دوزخورماتوو (عومه‌ر ئاواره‌)‬ ‫ده‌که‌ین به‌بۆنه‌ى کۆچى دوایى باوکى به‌ڕێزیانه‌و‌ه هیوادارین ئه‌م ‌ه دواناخۆشی‬ ‫بنه‌ماڵه‌که‌یان بێت‪.‬‬ ‫ستافى رۆژنامه‌ى چه‌تر‬

‫ئاگاداری‬

‫رۆژنامەكەمان ئاگاداری گشت الیەنەكان و‬ ‫هاواڵتیان دەكات كە سكااڵ و ده‌رفه‌تی كار‬ ‫بۆ سەرجەم كۆمپانیا و دامودەزگاكان و هاواڵتیان بەبێ‌ بەرامبەر باڵو‬ ‫دەكاتەوە‪.‬‬

‫بۆ ئه‌وه‌ى بڕیارى دروست بده‌یت‬ ‫ن‪ /‬د‪.‬عه‌لى ئه‌سغه‌ر که‌یهان نیا‬ ‫و‪.‬له‌فارسیه‌وه‌‪ /‬ژیال ئیبراهیمى‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژماره‌ ‪33‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2010/11/29‬‬

‫بۆ بڕیاردانێکى درووست وگونجاو پێویسته‌ ئه‌م حه‌وت خاڵه‌ له‌به‌رچاو بگریت‪:‬‬ ‫‪1‬ــ ڕێگه‌نه‌دان به‌ ترس‪ /‬ئه‌گه‌ر له‌کاتى بڕیاردان تووشى ترس بن‪ ،‬ڕه‌ش بین بن‪،‬‬ ‫تواناى ئه‌نجامدانى کارێکتان نییه‌ هیچکات ناتوانن هیچ کارێک ئه‌نجام بده‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ تێڕوانینى پۆزۆتیڤ بڕوانینه‌ لێهاتوویه‌کانى خۆمان وهه‌وڵ بدرێت په‌ره‌ى پێ‌ بده‌ین‪،‬‬ ‫ئاکامێکى دڵخوازى لێ ده‌که‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪2‬ــ له‌ئه‌نجامى بڕیاردان مه‌ترسن‪ /‬ئه‌گه‌ر له‌ئه‌نجامى ئه‌گه‌رى هه‌ڵبژاردنى خۆت ترست‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬تواناى بڕیاردانت له‌ده‌ست ده‌ده‌ی��ت‪ ،‬بیرکردنه‌وه‌ له‌سه‌رنه‌که‌وتنى پرۆژه‌کانمان‪،‬‬ ‫ده‌بێته‌ هۆى هاتنه‌ ئاراى به‌ربه‌ست‪ .‬هه‌ر بیرێک بۆ ئه‌نجامى قۆناغێک ده‌بێ‌ ده‌ست پێ‬ ‫بکات و پێشمه‌رجى هه‌ر ده‌ست پێکێک‪ ،‬بڕیاردانه‌‪.‬‬ ‫‪3‬ــ بڕیارى خۆتان مه‌گۆڕن‪ /‬بڕیارى خۆتان هه‌تا ئه‌و کاته‌ى به‌ ته‌واوى دڵنیابوون ناڕاسته‌‬ ‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬ ‫مه‌یگۆڕن‪ ،‬که‌سێک به‌رده‌وام هه‌ر جارێک له‌سه‌ر ڕایه‌که‌ هیچکات سه‌رکه‌وتوو نابێت‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌نجامدانى هه‌ر کارێک ئارامگرتن و له‌خۆبردوویى پێویسته‌‪.‬‬ ‫‪4‬ــ به‌ربه‌ره‌کانێ له‌گه‌ڵ هزرى بێ هیوایى‪ /‬بێ هیواى و پاشگه‌زبوونه‌وه‌ هه‌ندێ‌ جار‬ ‫هه‌وکردنی جگه‌ر‬ ‫له‌سه‌ره‌تاى هه‌ر هه‌نگاوێک قورس دێته‌ ڕێگاتان‪ ،‬هه‌رگیز رێگه‌ به‌م جۆره‌ دوودڵى و بێ‬ ‫‌ق‬ ‫ه‬ ‫فای‬ ‫د‪.‬ئیدریس‬ ‫هیوایانه‌ مه‌ده‌ن‪ ،‬چونکه‌ بناغه‌ى خه‌یااڵت سستى و بێ‌ هیواى له‌ناختان دروست ده‌کات‬ ‫به‌هۆى ڤایرۆسه‌وه‌‬ ‫قه‌ره‌داغی‬ ‫وه‌کوو ماده‌یه‌کى ژه‌هراوى هیواکانتان له‌ناو ده‌بات‪.‬‬ ‫‪5‬ــ هه‌ر خۆت بڕیار بده‌‪ /‬بڕیارێک به‌خواست و ویستى خۆت نه‌بێ‌ له‌الیه‌ن که‌سانى تره‌وه‌‬ ‫هه‌وکردنی جگه‌ر به‌هۆى ڤایرۆسه‌و‌ه بریتیی‌ه له‌حاڵه‌تی‬ ‫بێت‪ ،‬بێ‌ ئاکامه‌و هه‌ر چه‌نده‌ش له‌ناکاودا سه‌رکه‌ووتوو بێت‪ ،‬دڵ‌ خۆشکه‌ر نییه‌‪ ،‬چونکه‌ هه‌وکردنی جگه‌ر به‌هۆی ڤایرۆسی (‪ )hepatitis‬ک‌ه چه‌ند‬ ‫جۆرێک‌ه به‌پێی جۆری ڤایرۆسه‌ک‌ه (‪.)A، B، C، D، E‬‬ ‫بڕیارى خومان نین هى خه‌ڵکى دیکه‌ ته‌نیا ده‌توانن رۆلى رێنوینیکه‌ر ببینن‪.‬‬ ‫‪6‬ــ به‌په‌له‌ بڕیار مه‌ده‌‪ /‬بڕیاریک به‌بێ بیرکردنه‌وه‌ زوو بدرێت سه‌رکه‌وتوو نابێت و‬ ‫جگه‌ر فه‌رمان ‌ه گرنگه‌کانی‪:‬‬ ‫جگه‌ر ده‌که‌وێت‌ه به‌شی س���ه‌ره‌وه‌ی الی راستی سک‪،‬‬ ‫یان ئه‌نجامێکى لێشین نابێت به‌خواستى ئێمه‌بێت‪ .‬بڕیاردانى به‌په‌له‌ ته‌نها خۆمان ده‌خه‌ینه‌‬ ‫ناو گیژاوه‌وه‌‪ .‬ته‌مه‌نى ئێمه‌ى مروڤ زۆر کورته‌‪ ،‬نابێت به‌ بڕیاردانى ناڕاست ده‌رفه‌ته‌کان کێشه‌که‌ی له‌که‌سێکی پێگه‌یشتوو د‌هگ��ات��‌ه سێ پاوه‌ند‪.‬‬ ‫کار‌ه گرنگه‌کانی (پاکراگرتنی خوێن‌ه له‌گۆڕینی مادده‌ی‬ ‫له‌ده‌ست بده‌ین ‪.‬‬ ‫‪7‬ــ ئینکارو سه‌ره‌رۆ مه‌بن‪ /‬له‌پاش ئه‌وه‌ى به‌هه‌ڵه‌ى خۆتان زانى‪ ،‬ئینکارى بخه‌نه‌ الوه‌و هه‌وڵ کیمیاوی زیانبه‌خش بۆ مادده‌ی بێ زیان‪ ،‬دروستکردنی پرۆتین‪،‬‬ ‫ێ بده‌ن‪ .‬بڕیاردان قۆناغێکه‌ پاشه‌که‌وتکردنی شکر و چه‌وری و ڤیتامینه‌کان تا له‌کاتی‬ ‫بده‌ن هێزى دووباره‌ بیرکردنه‌وه‌ له‌بڕیاره‌کانى خۆتان په‌ره‌ى پ ‌‬ ‫پێویست بۆ شوێنێکی تری له‌ش به‌کاری بهێنین‪ ،‬دروستکردنی‬ ‫نابێت به‌دوودڵیه‌وه‌ بڵیین هه‌موو شته‌کان ته‌واو بووه‌‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫فاکته‌ره‌کانی خوێنمه‌یین بۆ گیرسانه‌وه‌ی خوێن)‪.‬کاتێک‬ ‫ک‌ه جگه‌ر تووشی هه‌وکردن ده‌بێت ئه‌م فه‌رمان‌ه گرنگانه‌ی‬ ‫تێکده‌چێت یان له‌ئیش ده‌که‌وێت به‌پێی توندوتیژی حاڵه‌ته‌که‌‬ ‫نیشانه‌کان ده‌رده‌که‌ون‪ ،‬جۆر‌ه باوه‌کانی برتین ل‌ه (‪)C،B،A‬‬

‫‪1‬ـ‪A) HERATITIS‬‬

‫کتێبی‬ ‫(ژیانسازى ‪-‬‬ ‫چه‌ند وانه‌یه‌ک‬ ‫بۆ باشتر ژیان ‌)‬ ‫که‌وتووه‌ت ‌ه‬ ‫کتێبخانه‌کانه‌و‌ه‬ ‫و کۆمه‌ڵێک‬ ‫بابه‌تى‬ ‫گه‌شه‌پێدانى‬ ‫مرۆیى‬ ‫له‌خۆگرتووه‌‪.‬‬

‫‪Email: cetir2010@gmail.com‬‬ ‫ونبوون‬ ‫پێناسێکى کۆمپانیاى چیمه‌نتۆى بازیان و دوو کارتى جیهازى (‪ )ITM‬به‌ناوى‬ ‫(مازن هادى جه‌بار) ونبوو‌ه هه‌رکه‌سێک دۆزیوێتیه‌و‌ه په‌یوه‌ندى بکات به‌ژمار‌ه‬ ‫ته‌له‌فۆنى (‪ )07712239593‬یان په‌یوه‌ندى بکات ب ‌ه کارگه‌وه‌ له‌بازیان‪.‬‬

‫ونبوون‬ ‫پێناسێکى ژمار‌ه (‪)10104070‬ى زانکۆ به‌ناوى (ژیال محه‌مه‌د نه‌عیم ره‌شید)‬ ‫ونبووه‌‪ ،‬تکایه‌ هه‌ر که‌س دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌یه‌نێت ‌ه پرسگه‌ى زانکۆى سلێمانى‪.‬‬

‫ب��‌هه��ۆی ت��ووش��ب��وون به‌ڤایرۆسی (‪ )HVA‬هه‌وکردنی‬ ‫ئه‌مجۆر‌ه زۆر خێرا و کورت‌ه و هه‌رگیز نابێت ب‌ه درێژخایه‌ن‪.‬‬ ‫گواستنه‌وه‌ی ئه‌مجۆر‌ه له‌رێگه‌ی پیسبوونی که‌لوپه‌لی‬ ‫تووشبووه‌که‌و‌ه ده‌بێت ک‌ه له‌الیه‌ن که‌سێکی تره‌و‌ه به‌کارده‌هێندرێت‬ ‫وه‌ک به‌کارهێنانی که‌وچک و به‌رداخ و هه‌ر پارچه‌یه‌کی‬ ‫تر ک‌ه لیکی به‌رکه‌وتبێت‪( .‬وات‌ه لیک یه‌کێک‌ه له‌هۆکاره‌‬ ‫ترسناکه‌کانە بۆ گواستنه‌وه‌ی ڤایرۆسه‌که‌) یان له‌رێگه‌ی‬ ‫ده‌ستی پیس و ناخاوێنه‌و‌ه ده‌گوازرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫وات��‌ه گواستنه‌وه‌ی ئه‌مجۆر‌ه له‌سنوری خێزاندایه‌‪ .‬یان‬ ‫به‌رێگای به‌کارهێنانی که‌لوپه‌لی پاکنه‌کراوه‌ی چێشتخانه‌کان‬ ‫ی��ان به‌کارهێنانی ئامێری پزیشکی ددان‪( .‬ک��‌ه له‌دانسازه‌‬ ‫الکۆاڵن‌ه نایاساییه‌کان زۆره‌) چونک‌ه زانیاری هه‌ڵگرتنه‌و‌ه و‬ ‫ته‌عقیمکردنی که‌لوپه‌ل نازانن و به‌ناخاوێنى به‌کاردێنن‪.‬‬

‫‪2‬ـ‪B) HEPATITIS‬‬

‫ب��‌هه��ۆی ت��ووش��ب��وون به‌ڤایرۆسی ‪ )B (hvb‬ک��‌ه پێی‬ ‫ده‌وترێت (‪ )Serum hepatitis‬وات‌ه به‌هۆی خوێنه‌وه‌‬ ‫ده‌گوازرێته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها له‌توێژینه‌و‌ه تازه‌کاندا ده‌رکه‌وتوو‌ه به‌م‬ ‫رێگانه‌ی تریش ده‌گوازرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ـ کۆنتاکتى سێکسى‬ ‫ـ به‌کارهێنانی ده‌رزی پیسبوو به‌خوێنی که‌سێکی تر‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌و که‌سانه‌ی ئالوده‌ی ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کانن و ب‌ه سرنج‬ ‫و ده‌رزی وه‌ری ده‌گرن‪.‬‬ ‫ـ له‌رێگه‌ی خوێن وه‌رگرتن له‌حاڵه‌تی رووداوی کتوپڕ و ئه‌و‬ ‫نه‌خۆشیانه‌ی مانگان‌ه خوێن وه‌رد‌هگ��رن (هیمۆفیلیا) له‌کاتی‬ ‫پرۆسه‌ی شتنی گۆرچیله‌کان‪.‬‬ ‫ـ گواستنه‌و‌ه له‌دایکه‌و‌ه بۆ کۆرپه‌که‌ى یان له‌ڕێگه‌ى ئامێرى‬ ‫درووستکردن و نه‌خشاندنى تاتۆ و گوێ سمین‪.‬‬ ‫ـ به‌کارهێنانى که‌لوپه‌لى پاک نه‌کراوه‌ى پزیشکى ددان‪.‬‬ ‫ج��ۆرى (‪ )B‬ده‌بێت به‌هه‌وکردنى درێژخایه‌ن و ئه‌گه‌رى‬ ‫تێک شکاندنى خانه‌کانى جگه‌رى هه‌ی‌ه و ده‌گات‌ه قۆناغى‬ ‫به‌مۆم بوونى جگه‌ر و تواندنه‌وه‌ى جگه‌ر‪ ،‬دوا قۆناغى ئه‌بێت‬ ‫به‌شێربه‌نجه‌ى جگه‌ر‪.‬‬

‫‪3‬ـ ‪C) Hepatitis‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫رۆژنامه‌ی چه‌تر ده‌یه‌وێت لۆگۆی خۆی بگۆڕێت‬ ‫هونه‌رمه‌ندان ده‌توانن پێشنیاره‌کانیان بۆ رۆژنامه‌ک ‌ه بنێرن‬ ‫به‌ سێ لۆگۆی هه‌ڵبژێردراو دیاری تایبه‌ت ده‌درێت‪.‬‬

‫هه‌مه‌ڕه‌‌‌نگ‬

‫کتێبێکی‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر‪ ،‬راپۆرتى‬ ‫هاوسه‌رگیرى به‌زۆر‪،‬‬ ‫ژیان و چاره‌نوسێکى‬ ‫دژوار‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫(ئه‌شنێ جه‌بار‪،‬‬ ‫کاروان مه‌هدى)‬ ‫و به‌سه‌رپه‌رشتى‬ ‫زانستى و راوێژ‬ ‫له‌گه‌ڵ په‌یمانگاى‬ ‫نێوده‌وڵه‌تى بۆ‬ ‫یاساى مافه‌کانى‬ ‫مرۆڤ (‪)IHRLI‬‬ ‫ئاماده‌کراوه‌‪.‬‬

‫به‌هۆى توشبوون ب‌ه ڤایرۆسى (‪ )hvc‬ک‌ه به‌هه‌مان شێوه‌ى‬ ‫(‪ )b‬ده‌گوازرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وکه‌سانه‌ى ک‌ه مه‌ترسى توشبونیان زۆر‌ه وه‌ک (کارمه‌ندى‬ ‫نه‌خۆشخانه‌کا‌ن و پزیشکى ددان‪ ،‬ئه‌و که‌سانه‌ى ک‌ه کۆنتاکتى‬ ‫سێکسیان زۆره‌‪ ،‬ئه‌وکه‌سانه‌ى ک‌ه له‌رێگه‌ى ده‌رزى و ده‌رمانى‬ ‫بێهۆشکه‌ر وه‌رده‌گرن‪ ،‬نه‌خۆشى هیمۆفیلیایان هه‌یه‌)‪ ،‬بۆی‌ه ده‌بێت‬ ‫ئه‌مجۆر‌ه نه‌خۆشان‌ه به‌وریایی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بکرێت که‌‬ ‫پێیان ده‌وترێت (‪ )high oisk group‬وات‌ه ئه‌وگروپه‌ى‬ ‫ک‌ه قابیلى توشبونن به‌م نه‌خۆشی‌ه زیاتر‌ه له‌که‌سى ئاسایى ناو‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫باڵوبونه‌وه‌ى ئه‌م ڤایرۆس‌ه له‌وکۆمه‌ڵگایانه‌ى ئاستى هۆشیارى‬ ‫نزم‌ه (‪ )10‬ئه‌وه‌نده‌ى کۆمه‌ڵگه‌ى پێگه‌یشتوه‌کانه‌‪.‬‬ ‫نیشانه‌کانى‪ /‬ماوه‌ى به‌رکه‌وتنى ڤایرۆسه‌ک‌ه تاده‌رکه‌وتنى‬ ‫نیشانه‌کان جیاواز‌ه به‌پێى جۆرى ڤایرۆسه‌که‌‬ ‫‪ 15( :HVA‬ـ ‪ )45‬رۆژ‬ ‫‪ 45( :HVB‬ـ ‪ )160‬رۆژ‬ ‫‪ 2( :Hvc‬هه‌فت‌ه ـ ‪6‬مانگ)‬ ‫زۆرکه‌سى توشبوو هیچ نیشانه‌یه‌کى نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫نیشانه‌کانى ده‌رکه‌وت به‌مجۆره‌یه‌‬ ‫نیشان‌ه باوه‌کان بریتین ل‌ه (که‌مبونه‌و‌ه و نه‌مانى ئاره‌زوى‬ ‫خ��واردن‪ ،‬رشانه‌وه‌‪ ،‬تاو به‌رزبونه‌وه‌ى پله‌ى گه‌رما‪ ،‬الواز بوون‪،‬‬ ‫سک ئێشه‌‪ ،‬هه‌ستکردن به‌هیالکى)‬ ‫نه‌ى که‌متر باون وه‌ک (تۆخبونى ره‌نگى‬ ‫ئه‌ونیشانا‬ ‫میز‪ ،‬کاڵبونه‌وه‌ى ره‌نگى پیسایى‪ ،‬به‌رزبونه‌وه‌ى تا‪ ،‬ده‌رکه‌وتنى‬ ‫نیشانه‌کانى زه‌ردویى)‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ر‪ /‬له‌ڕێگه‌ى وه‌رگرتنى ڤاکسلین (کوتان)‬ ‫له‌گه‌ڵ وه‌رگرتنى (‪ )Antivirus‬به‌پێى جۆرى ڤایرۆسه‌که‌‬ ‫و قۆناغه‌که‌ی و توندوتیژیه‌که‌ى‪.‬‬ ‫رێگرتن‪ :‬له‌رێگه‌ى بنه‌بڕکردن و خۆپاراستن له‌و هۆکار و‬ ‫رێگایانه‌ى توشبوون ک‌ه ئاماژه‌مان پێکرد‪ ،‬چونک‌ه زۆربه‌ى ئه‌و‬ ‫رێگایان‌ه له‌م کۆمه‌ڵگایه‌ى ئێمه‌دا به‌دى ده‌کرێت‪.‬‬

‫ئاماده‌کردن‌‪ :‬کوردۆ فه‌ره‌ج‬

‫پەشیمانم لەتەمسیلەکانم‌‪ 9‬لەنێوان مین و گوللەی پاسداراندا‌‪ 7‬هێشتا قیڕەی قاز دێت ‪12‬‬ ‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫چاپ و باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫کاروان ساالر‬ ‫ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار‬ ‫چاپخانه‌ی ره‌نج‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07710299753 - 07480179510‬‬

‫تیراژ ‪5000‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪No: (33) Mo.29/11/2010‬‬

‫ریکالم‬

‫قه‌ڵغانی موشه‌کی و‬ ‫دوورکه‌وتنه‌وه‌ی ئێران و تورکیا‬ ‫هێدی ئه‌حمه‌د‬

‫چاالکییه‌کانی پشتگیری رۆژنامەوانان لەکەمپینی (هەر ئێستا قوتابخانە بەزمانی کوردی بێته‌ دامه‌زراندن)‬

‫فۆتۆەکان‪ :‬فەرێق هەڵەبجەیی‬

‫ئ����������ه‌وه‌ی‬ ‫دوای‬ ‫ئ��ی��س��رائ��ی��ل رای��گ �ه‌ی��ان��د‬ ‫تا ساڵی (‪ )2015‬سیسته‌می پاراستنی‬ ‫موشه‌کی خۆی له‌به‌رامبه‌ر ئه‌گه‌ری هێرش ‌ه‬ ‫موشه‌کییه‌کانی ئ��ێ��ران ئ��ام��اد‌ه ده‌ک���ات‪،‬‬ ‫ت��ورک��ی��اش دان��ان��ی سیسته‌می قه‌ڵغانی‬ ‫موشه‌کی ن��ات��ۆی له‌خاکی خ��ۆی��دا قبوڵ‬ ‫کرد و ئه‌مه‌ش کاردانه‌وه‌ی توندی ئێرانی‬ ‫لێکه‌وته‌وه‌‪ .‬چونک‌ه ئه‌م‌ه خ��ۆی له‌خۆیدا‬ ‫دێت ‌ه واتای دوورکه‌وتنه‌وه‌ی ئێران و تورکیا‬ ‫له‌یه‌کتر له‌هه‌ر بوارێکدا‪ .‬هه‌ر بۆی‌ه وته‌بێژی‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی ده‌ره‌وه‌ی ئ��ێ��ران ده‌ڵ��ێ��ت «ئامانج‬ ‫ل�ه‌دان��ان��ی دی���واری پاراستنی موشه‌کی‪،‬‬ ‫پشتیوانی کردن‌ه له‌ئیسرائیل له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫هێرشه‌کان و له‌راستیدا ناتۆ به‌دوای هه‌مان‬ ‫پرۆژه‌ی پێشتری ئه‌مریکادا ده‌ڕوات»‪.‬‬ ‫که‌چی ئه‌ردۆغانی س�ه‌رۆک وه‌زیرانی‬ ‫ی ک‌ه ئه‌م بنکه‌ی‌ه ده‌بێ‬ ‫تورکیا به‌و مه‌رج‌ه ‌‬ ‫له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی تورکیادا بێت‪ ،‬ئه‌م پێشنیاره‌ی‬ ‫ناتۆی قبوڵ کردوو‌ه و باس له‌و‌ه ده‌کات ئه‌م‬ ‫بنکه‌ی‌ه له‌دژی ئێران به‌کار ناهێنین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م قسان‌ه له‌به‌رامبه‌ر مه‌به‌ست و ناوه‌رۆکی‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌ی ‌ه ناگونجێت و مرۆڤ ده‌توانێ‬ ‫وه‌ک لێدوانی هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنه‌ر ناوی بێنێت‪.‬‬ ‫وات‌ه ئه‌و قسانه‌ی وته‌بێژی ده‌ره‌وه‌ی ئێران تا‬ ‫راده‌یه‌ک راست ‌ه و له‌جێی خۆیدایه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی لێره‌دا شایانی باس‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫ب�ه‌م��ش��ێ��وه‌ی�ه‌ ق��ۆن��اغ��ێ��ک��ی ت��ر ل �ه‌م��ێ��ژووی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کانی ئێران و تورکیادا ده‌ست‬ ‫پێده‌کاته‌وه‌‪ ،‬مێژوویه‌ک ک‌ه وه‌ک سه‌رده‌می‬ ‫پ��ادش��ای س�ه‌ف�ه‌وی و پ��ادش��ای عۆسمانی‬ ‫دووب���ار‌ه ده‌بێته‌وه‌‪ .‬چونک ‌ه ل�ه‌و س�ه‌رده‌م�ه‌دا‬ ‫ناکۆکی نێوان ئێرانی شیع‌ه مه‌زهه‌ب و‬ ‫تورکیای سونن‌ه مه‌زهه‌ب ده‌گات‌ه به‌رزترین‬ ‫ئاستی و له‌شه‌ڕی (چ��اڵ��دوران)دا گه‌یشت ‌ه‬ ‫لوتکه‌ی خ��ۆی‪ .‬که‌چی دوای ئه‌م شه‌ڕ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کانی ئێران و تورکیا به‌ته‌واوه‌تی‬ ‫نه‌بڕا و تائه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ ب�ه‌رزی و نزمیدا‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ب��ووه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ده‌توانین له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫بنه‌مای‌ه به‌بوونی ناکۆکییه‌کی مێژوویی‬ ‫ل�ه‌ن��ێ��وان ه �ه‌ر دوو واڵت���دا ئ��ام��اژ‌ه بکه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی وا ئه‌م ناکۆکییه‌شی قوڵتر کردوه‌ته‌و‌ه‬ ‫و ده‌ی����ه‌وێ ب���ه‌ره‌و داب��ڕان��ێ��ک��ی یه‌کجاری‬ ‫ببات‪ ،‬رۆژئاوایه‌‪ .‬نزیکه‌ی چوارسه‌د ساڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌رکه‌وتنی سیسته‌م و عه‌قڵییه‌تی‬ ‫س �ه‌رم��ای �ه‌داری‪ ،‬رۆژئ���اوا ده‌ی���ه‌وێ له‌گه‌ڵ‬ ‫دورخ��س��ت��ن�ه‌وه‌ی ئ��ێ��ران و تورکیا له‌یه‌کتر‬ ‫به‌رێگه‌ی گه‌شه‌پێدان به‌ناکۆکییه‌کانی نێوان‬ ‫هه‌ر دوو واڵت و هاندانی نه‌ته‌وه‌کانی تورک‬ ‫و ک��ورد و ئه‌رمنی و‪ ...‬بۆ سه‌رهه‌ڵدان و‬ ‫تێکدانی باری ئه‌منی‪ ،‬دۆستایه‌تی هه‌ر دوو‬ ‫واڵت تێک بدات و نه‌هێڵێت له‌یه‌کتر نزیک‬ ‫ببنه‌وه‌‪ .‬چونک‌ه یه‌کگرتنی ئێران و تورکیا‬ ‫رێگ ‌ه ن��ادات ک ‌ه هێزی ده‌ره‌ک��ی به‌ئاسانی‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست بکات‬ ‫یاخود به‌گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی‬ ‫بجوڵێت‪ .‬ئ�ه‌م� ‌ه روی �ه‌ک��ی مه‌سه‌له‌که‌یه‌‪،‬‬ ‫رووه‌ک �ه‌ی تری ئه‌وه‌ی‌ه ک ‌ه ئێران و تورکیا‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه له‌گه‌ڵ نوێکردنه‌وه‌ی عه‌قڵییه‌ت‬ ‫و سیسته‌می خۆیان‪ ،‬رێگربن له‌ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫هێزه‌کانی رۆژئ����اوا ل�ه‌ه�ه‌رێ��م و هه‌ستیان‬ ‫به‌یارییه‌کانی ئ �ه‌م هێزان‌ه ن �ه‌ک��رد‪ .‬ب��ڕوام‬ ‫وای � ‌ه ئه‌گه‌ر واڵتانی ئێران و تورکیا دان‬ ‫به‌بوونی نه‌ته‌وه‌کانی تر له‌و واڵتان‌ه بنێن و‬ ‫له‌یاسای بنچینه‌ی خۆیاندا به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫دیموکراتیک مافیان گه‌ره‌نتی بکه‌ن‪ ،‬هێزی‬ ‫ده‌ره‌ک���ی ناتوانێ ده‌ستێوه‌ردانێکی ئه‌وتۆ‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا بکه‌ن‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێستا له‌ئێران له‌ژێر ناوی مافی پیتاندنی‬ ‫یۆرانیۆم و ئیسالمی شیع‌ه و له‌تورکیا له‌ژێر‬ ‫ناوی ئیسالمی میانه‌ڕه‌و و نه‌ته‌وه‌په‌رستیدا‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬له‌به‌رژه‌وه‌ندی گه‌له‌کانی هه‌ر دوو‬ ‫واڵت�ه‌ک�ه‌دا نی‌ه و له‌هه‌مانکاتدا ناکه‌وێت ‌ه‬ ‫خ��زم�ه‌ت��ی پێشکه‌وتنی ئ �ه‌و ده‌وڵ �ه‌ت��ان �ه‌وه‌؛‬ ‫ئه‌وه‌ش ته‌نها له‌به‌رژه‌وه‌ندى واڵتانی رۆژئاوا‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌مریکادایه‌‪.‬‬