››
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
ژمار ه 37
ساڵی یه‌که‌م
دووشه‌ممه 2010/12/27
ب ه بۆنه‌ی جه‌ژنی کریسمه‌س و هاتنی سه‌ری ساڵه‌وه ،پیرۆزبایی ل ه سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی ده‌که‌ین و هیوادارین ساڵی نوێ ببێته ساڵی ئاشتی و ئارامی
WWW.Chatrpress.com
زۆرینه‌ی خۆپیشاندانه‌کان رێگریان لێکراوه
نرخ 750 :دینار
سه‌دان گیراو و بریندار و چه‌ند کوژراوێکیش ههیه [ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ]
له‌ماوه‌ی حه‌وت ساڵی رابردوودا سه‌رباری ئه‌وه‌ی به‌پێی بڕیارێکی پۆلبریمه‌ر ل ه ساڵی ()2003دا که ده‌بوو کار به‌یاساکانی رژێمی به‌عس نه‌کرایه ،به‌اڵم یه‌کێتی و پارتی له‌و سااڵنه‌دا به‌ته‌نیا له سنوری سلێمانی و هه‌ولێر له خۆپیشاندانه‌کاندا به س�ه‌دان که‌سیان گرتووه و به‌سه‌دانیشیان بریندار ک��ردووه و چه‌ند که‌سێکیش کوژراوه. به‌ته‌نیا له سنوری سلێمانی و هه‌ولێر له‌حه‌وت ساڵی رابردوودا له خۆپیشاندانه‌کاندا به سه‌دان که‌س رووب�ه‌ڕووی گرتن بوونه‌ته‌وه و له نێو گیراوه‌کاندا ژن و منداڵی دوو سااڵنیشی تێدا هه‌بووه ،هه‌روه‌ها سه‌دان که‌سیش رووبه‌ڕووی سزادان بوونه‌ته‌وه که سزای وه‌ک (فه‌سڵ له ده‌وام ،تۆمه‌ت هه‌ڵبه‌ستن)یشی تێدا هه‌بووه ،هه‌روه‌ها ده‌یان که‌سیش بریندار کراوه و له چه‌ندین خۆپیشاندانیشدا ته‌قه کراوه و زۆرینه‌ی خۆپیشاندانه‌کانیش که ئه‌نجامدراون به‌درێژایی حه‌وت ساڵی رابردوو به‌بیانووی نه‌بوونی مۆڵه‌ت رێگرییان لێکراوه. (چه‌تر) پانۆرامای به‌شێک له‌و خۆپیشاندانانه ده‌خاته‌وه بیر ،که له‌ماوه‌ی حه‌وت ساڵی راب��ردوو ئه‌نجامدراون و ده‌ریده‌خات که زۆرینه‌ی خۆپیشاندانه‌کان له‌الیه‌ن یه‌کێتی و پارتییه‌وه رێگری ک��راون و توندوتیژییان لێکه‌وتووه‌ته‌وه .ئه‌م پێشێلکارییانه‌ش له‌کاتێکدا ئه‌نجامدراوه که هیچ یاسایه‌ک نهبووه بۆ رێگری و رێکخستنێکی خۆپیشاندان ،له‌و ماوه‌یه‌دا تا پاساو بێت بۆ ئه‌م کارانه. لهالپهڕه ( )3زانیارى زیاتر ههیه فۆتۆ :هاوژین غه‌ریب
سن ه شه‌ونخونى بۆ کرد
هه‌وڵه‌کان نه‌یانهێشت حه‌بیبواڵ له‌سێدار ه بدرێت
[ هه‌ڵمه‌ت ]
به‌هۆى ههوڵه نێوخۆیى و نێوده‌و‌ڵه‌تییه‌کان و گوشارى چاالکوانانى سیاسى و که‌سایه‌تیی ه جیهانییه‌کان ،هه‌روه‌ها شه‌ونخونى سه‌دان که‌س دوو شه‌و به‌ر له ئێستا له شارى سنه له‌به‌ر ده‌رگاى زیندانه‌که‌ى حه‌بیبواڵ ،حوکمى له‌سێداره‌دانى (حه‌بیبواڵ له‌تیفى) راگرت ،ئه‌مه‌ش کوردستانیانى دڵخۆش کرد و وه‌ک جه‌ژنێک شیرینیان به‌خشینه‌وه.
ه�ه‌وڵ�هک��ان��ى ه �ه‌ری �هک ل �ه (ئ�هح��م�هد ت���ورک ،ئه‌منستى ئینته‌رناشناڵ ،ج���ه‌الل ت��اڵ�هب��ان��ى ،م���وراد ق �ه‌ره‌ی�ڵان ،حاجى ئه‌حمه‌دى ،سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش ،رێکخراوى مافى مرۆڤى نێوده‌وڵه‌تى ،ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانى ئ�ه‌وروپ��ا ،هه‌روه‌ها ده‌یان رێکخراو و حزب و که‌سایه‌تى هه‌رێمى و جیهانى و چاالکیی ه جه‌ماوه‌رییه‌کانى کوردستان و ئ �ه‌وروپ��ا) رۆڵ��ی��ان هه‌بوو ل ه راگرتنى بڕیارى له‌سێداره‌دانى حه‌بیبواڵ. (ئیالهه له‌تیفى) خوشکى حه‌بیبواڵ له‌تیفى ،که دوێنێ به‌یانی سه‌ردانى براکه‌ى کردبوو ،به (چه‌ترپرێس)ى راگه‌یاند، حه‌بیبواڵ وتویه‌تى :شه‌وێکى تاڵ و شیرین بوو بۆ من ،تاڵ
بانیمارانى :ب ه ئیمزاکه‌ى بارزانى و یاساى خۆپیشاندانه‌وه پابه‌ند نابین
[ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ]
هه‌ڵسوڕاوێکى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ئاماژه بۆ ئه‌و ه وه‌ک ئه‌وه‌ى که زانیم حوکمه‌که‌م دواخرا ،شیرین بوو که زانیم دهک��ات ،ئ �ه‌وان په‌یوه‌ست نابن ب ه ئیمزاى سه‌رۆکى هه‌رێم و یاساى رێکخستنى خۆپیشاندانه‌وه ،به‌ڵکو کار له پێناوى نه‌ته‌وه‌که‌مدا لهسێداره ده‌درێم. ه �هروهه��ا حه‌بیبواڵ په‌یامى ب��ۆ گه‌له‌که‌یشى ئ �هوه ب��ووه ،ده‌که‌ن بۆ گۆڕینى یاساک ه و وه‌ک گۆڕانیش هه‌رکاتێ سوپاسى هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ى کردووه ،که به‌شدارى هه‌ڵمه‌ت و بیانه‌وێ ب ه بێ مۆڵه‌ت خۆپیشاندان ده‌که‌ن.
چاالکییه‌کانیان کردووه بۆ راگرتنى سزاى له‌سێداره‌دانه‌که‌ى، حه‌بیبواڵ ئه‌وه‌شى وتووه« :هیوادارم شایانى ئه‌و رێز و هه‌ڵوێست ه بم که دژى له‌سێداره‌دانم نیشاندرا». (ح �هب��ی��ب��واڵ ل�ه‌ت��ی��ف��ی) ت �هم �هن ( )29س���اڵ ک �ه پیشه‌ى خوێندکار ب��ووه ل�ه ش��ارى سنه ،ساڵی ( )2007ل�ه الی�هن هێزه‌کانی ئیتیاڵعاتی سنهوه ده‌ستبه‌سه‌ر کرا و له داگایه‌کى چه‌ند خوله‌کیدا ،به تۆمه‌تی «هه‌بوونی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ پارته کوردییه‌کان و دژایهتیکردنی شۆڕش و خودا» سزای له‌سێداره‌دانی به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه له الیه‌ن رژێمى ئێرانهوه ،بۆ ئه‌وه‌ش رۆژى ( )12/23ده‌زگاى داد به پارێزه‌ره‌که‌ى ده‌ڵێن، رۆژى ( )12/26سزاکه‌ى حه‌بیبواڵ جێبه‌جێ ده‌کرێت ،به‌اڵم ن��اڕه‌زای��ى ناوه‌ند و که‌سایه‌تییه ج��ۆراوج��ۆره‌ک��ان له ناوخۆ و دهرهوه ،له‌سێداره‌دانه‌که راده‌گرێت. لهالپهڕه ( )4زانیارى زیاتر ههیه
(ع��وس��م��ان ب��ان��ی��م��اران��ى) ه �ه‌ڵ��س��وڕاوى ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى گ���ۆڕان ل ه چاوپێکه‌وتنێکى رۆژن��ام�ه‌ى (چ�ه‌ت��ر)دا ده‌ڵێت« :ئێم ه پابه‌ندى ئیمزاى سه‌رۆکى هه‌رێم و یاساى رێکخستنى خۆپیشاندان نابین، خه‌بات ده‌که‌ین بۆ گۆڕینى یاساى رێکخستنى خۆپیشاندان ،گۆڕان ئه‌گه‌ر بیه‌وێت خۆپیشاندان بکات مۆڵه‌ت وه‌رناگرێت». بانیمارانى ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێت :ب��ارزان��ى ده‌بێت خ��ۆى ب ه سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان بزانێت ،سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ کۆنگره‌ى حزبه‌که‌ى ئێمه‌ی بانگهێشت نه‌کرد ،چۆن خۆى ب ه سه‌رۆک ده‌زانێت؟! ئێم ه
بڕوامان ب ه سیسته‌مى سه‌رۆکایه‌تى نی ه مه‌سعود بارزانى ک ه ب ه تێپه‌ربوونى کات بووه‌ته سه‌رۆک ئه‌م ه شتێکى تره. ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو« :نابێت سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌سه‌اڵتى ته‌واوى هه‌بێت ،چۆن ده‌بێت سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌سه‌اڵتى په‌رله‌مان و ده‌سه‌اڵتى حکومه‌ت بۆ خۆى بگه‌ڕێنێته‌وه؟!». بانیمارانى له ب��اره‌ى مافى چ��اره‌ى خۆنوسین ،ک ه بارزانى ل ه کۆنگره‌ى حزبه‌که‌یدا خستییه‌ڕوو ،قسه‌ىى کرد و وتى« :ئێم ه ل ه ساڵى ()80کاندا له‌ناو یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان داواى مافى چاره‌ى خۆنوسینمان کردووه و یه‌کێتى مافى چاره‌ى خۆنوسینى ب ه ده‌وروبه‌ر گه‌یاند ،به‌اڵم تازه سه‌رۆکى پارتى داواى ده‌کات و بڕواى پێهاتووه ،بۆی ه ئێم ه باوه‌ڕمان ب ه مافى چاره‌ى خۆنوسین ههیه، ده‌بێت رێگه‌یه‌ک هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ى هه‌نگاو بنرێت بۆ مافى چاره‌ى خۆنوسین ته‌نها قسه‌کردن نیه ،هیچ هه‌نگاوێک بۆ مافى چاره‌ى خۆنوسین نهنراوه و ته‌نها قسهیه ک ه ده‌کرێت». لهالپهڕه ( )5درێژه‌ی چاوپێکه‌وتنه‌ک ه ههیه
وته‌بێژی لیستی عێراقیه:
له‌ناو هاوپه‌یمانى کوردستانیشدا به‌عسى ههیه [ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ] وته‌بێژى لیستى عێراقی ه ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات، له‌ناو هه‌موو لیسته‌کاندا ب ه هاوپه‌یمانى نیشتیمانى و کوردستانیشه‌و ه به‌عسى ههیه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بێت هه‌موو به‌شدار بن ل ه دروستکردنى عێراقى نوێدا.
(مه‌یسون ده‌مه‌لوجی) وته‌بێژی فه‌رمی لیستی عێراقی ه و ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق ،هاوکات ئه‌ندامی بزوتنه‌وه‌ی ویفاقی نیشتمانیشه ،ل ه چاوپێکه‌وتنێکى رۆژنامه‌ى (چ�ه‌ت��ر)دا ،له‌سه‌ر هه‌بوونى به‌عسى له‌ناو لیستى عێراقیه‌دا ،ده‌ڵێت« :به‌عسی له‌هه‌موو لیسته‌کاندا ههیه ،بۆ نمون ه ل ه هاوپه‌یمانی نیشتمانی و کوردستانی و...ه��ت��د ههیه ،ئێم ه ده‌ڵێین هه‌رکه‌سێک تاوانێکی به‌رامبه‌ر عێراقیه‌کان کردبێت ده‌بێت ب ه سزای خۆی بگات ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ده‌بێت هه‌موو به‌شداربین ل ه دروستکردنی عێراقی نوێدا».
ده‌مه‌لوجى له‌سه‌ر مافى چاره‌ى خۆنوسینیش قس ه ده‌کات و ده‌ڵێت: «ئێم ه پێمانوای ه کورد ب ه پێی پێناسه‌ی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان مافی چاره‌ی خۆنوسینی هه‌ی ه و ئه‌م پێناسهیه ده‌رهه‌ق ب ه گه‌الن ده‌رچ���ووه و ک��وردی��ش مافی چ���اره‌ی خۆنوسینی ه�هی�ه ،ئه‌م ه بۆچوونی خۆم ه بۆ واڵت ه داگیرکراوه‌کان ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ کورد له به‌غدا خاوه‌نی ده‌سه‌اڵت و پۆستی بااڵن و هه‌رێمێکی سه‌ربه‌خۆیان ب ه ن��اوی کوردستان ههیه و مافی چ��اره‌ى خۆنوسین بۆ کورد جێبه‌جێ ناکرێت». ئ �ه‌و ل�هس�ه‌ر داواک��اری��ی � ه ( )19خاڵیه‌که‌ى ک��وردی��ش ده‌ڵێت: ئه‌و ( )19خاڵ ه دهگهڕێتهوه بۆ سه‌رۆکی حکومه‌ت ،ئه‌و بۆی ههیه ره‌زامه‌ندی نیشابدات نه‌ک عێراقیه ،عێراقی ه له‌گه‌ڵ برا کورده‌کان کار بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێش ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کان ده‌کات، ئیمزاکردنی ئه‌و ( )19خاڵ ه کاری عێراقیه نییه. لهالپهڕه ( )5درێژه‌ی چاوپێکه‌وتنه‌ک ه ههیه
هەواڵ ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
2
[ چه‌تر ـ ] Taraf له سه‌ردانه‌که‌یدا بۆ تورکیا (جه‌الل تاڵه‌بانی) سه‌رۆک کۆماری عێراق له‌سه‌ر داخ��وازى خۆى له ئه‌سته‌نبوڵ چاوی ب ه به‌رپرسانی کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگه‌ى دیموکراتی ( )KCDو پارتی ئاشتی و دیموکراتی ( )BDPک�ه‌وت��ووه ،هه‌روه‌ها تاڵه‌بانى نامه‌یه‌کیشى بۆ ئیمڕالى ناردووه.
ب�ه گ��وێ��ره‌ى ئ �ه‌و زان��ی��اری��ان�ه‌ى ل�ه رۆژن��ام �ه‌ى (ت�����ه‌ره‌ف)دا ب�ڵاوک��راوه‌ت��هوه ،تاڵه‌بانى له‌گه‌ڵ
تاڵه‌بانی ل ه تورکیا نام ه و ساڵوى بۆ ئۆجه‌الن ناردووه (ئ���هح���م���هد ت�����ورک و ئ���ای���س���ه‌ل ت��ۆغ��ل��وک) ه���اوس���ه‌رۆک���هک���ان���ى ک��ۆن��گ��ره‌ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌ى دیموکراتى و (س��رى س��اک��ک) په‌رله‌مانتارى به‌ده‌په‌ى شارى موش کۆبۆته‌وه. له دانیشتنه‌که‌دا له‌سه‌ر بابه‌تى جێگیرکردنى ئاخاوتن ب�ه ه���ه‌ردوو زم��ان��ى ک��وردى و تورکى ل��ه ن��اوچ��ه ک��وردی��ی��هک��ان ،ق��س �ه ک�����راوه ،ک ه م��اوه‌ی��هک��ه ب���ه‌ده‌پ���ه و ک���ه‌ج���ه‌ده خ��س��ت��وی��ان�ه‌ت� ه رۆژه‌ڤ�هوه ،به گوێره‌ى رۆژنامه‌که دانیشته‌نه‌ک ه ل�ه که‌شوهه‌وایه‌کی زۆر دۆستانه و ئ��ارام��دا به‌ڕێوه‌چووه و هه‌ر له‌وێ تاڵه‌بانی ساڵوى خۆى و نامه‌یه‌کیشی بۆ (عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن) ناردووه ل ه رێگه‌ی پارێزه‌ره‌کانیه‌وه. ه �ه‌ر ب�ه گ��وێ��ره‌ى زانیارییه‌کانى رۆژن��ام �ه‌ى ته‌ره‌ف ،تاڵه‌بانی له نامه‌که‌دا داوای له ئۆجه‌الن کردووه «تکایه تا مانگی حوزه‌یران ئاگربه‌ست خراپ مه‌که‌ن و ئارام بگرن و چاوه‌ڕێ بکه‌ن،
با شتێک روو نه‌دات که ببێت ه مایه‌ی خراپبوونی دۆخه‌که». له دانیشتنه‌کانی تاڵه‌بانی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ده‌وڵه‌تیشدا سه‌باره‌ت به پیاده‌کردنى زمانى ک��وردى و تورکى قسه ک��راوه و ت��اڵ�هب��ان��ی وت��وی �ه‌ت��ی« :ب��ۆ چ����اره‌س����ه‌ری پ��رس��ی زم��ان��ی ک����وردی ئ��ێ��م�ه ئ��ام��اده‌ی��ن ب ه فێرکارانی زمان یارمه‌تیده‌رتان ب��ی��ن ،ئ����ه‌و ف��ێ��رک��اران �ه‌ش��م��ان ده‌رچووی زانکۆکانی هه‌رێمی کوردستانن ،له پرۆسه‌یه‌کی پێنج س��اڵ��ه‌دا ج���ووت زم��ان��ی (ک���وردى و ت��ورک��ى) ده‌ت��وان��ن پیاده بکه‌ن».
«به‌هره‌مه‌ندى و چاالکبوون پێوه‌ر نه‌بوون»
رۆژنامه‌نوسان ره‌خن ه ل ه خه‌اڵته‌کانى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ده‌گرن [ چه‌تر ـ کارزان تاریق ] رۆژن��ام�هن��وس��ان��ى هه‌رێمى کوردستان ب��اس ل��ه‌و ه دهک���هن ،ناڕوونییه‌کى زۆر له دابه‌شکردنى خه‌اڵته‌کانى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى و الواندا هه‌بووه ،ره‌خنه‌ش له‌و لیژنه‌ی ه ده‌گرن ک ه خه‌اڵته‌کانى دابه‌شکردوو ه و بۆچونیان وای �ه ،ره‌چ��اوى ناوچه‌گه‌رى ک��راو ه و چاالکبون و به‌هره‌مه‌ندى پێوه‌ر نه‌بوون بۆ وه‌رگرتنى خه‌اڵته‌که.
(پشتیوان ج�هم��ال) ئه‌ندامى ده‌س��ت�ه‌ى نوسه‌رانى رۆژن��ام�ه‌ى (ئاوێنه) ره‌خ�ه له لیژنه‌ى دابه‌شکردنى خه‌اڵته‌ک ه ده‌گ��رێ��ت و دهڵ��ێ��ت :ره‌چ���اوى چاالکبوون و ب��ه‌ه��ه‌ره‌م��هن��دى رۆژن��ام��هن��وس��ی��ان ن���هک���ردووه و ئ �ه‌و رۆژن��ام�هن��وس�ه‌ى خ�ه‌اڵت�هک�هی��ان پ��ێ��داوه له‌گه‌ڵ مه‌رجه‌کانى لیژنه‌که‌دا ناگونجێت. وت��ی��ش��ى :ت��ا ئێستا ن��ازان��ی��ن ئ��ه‌و لیژنه‌یه کێن! که‌موکورتى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ئه‌وه‌ی ه خۆیان ئاماد‌ه نهکردوه بۆ دابه‌شکردنى ئه‌و خه‌اڵته ،چونکه ده‌بێت که‌سانى پسپۆڕ دابنرێن ب��ۆ لیژنه‌ک ه و وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیریش خۆى سه‌رپه‌رشتى بکات. (د.ک��اوه مه‌حمود) وه‌زی��رى رۆشنبیرى حکومه‌تى
هه‌رێم له‌و باره‌یه‌وه ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :هه‌ڵبژاردنى ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ى که خه‌اڵته‌که‌ى بۆ ده‌رچو‌ه واتاى ئهوه نی ه که‌سى باشتر له‌و نیه ،ل ه هه‌مان کاتدا چه‌ندین رۆژنامه‌نوسى سه‌رکه‌وتومان ههیه ک ه ئه‌وانیش رۆڵى خۆیانیان ههیه. وتیشى :ئه‌و لیژنه‌یه‌ى که دامانناوه په‌یوه‌ندى ب ه وه‌زاره‌ت���هوه نیه و به‌پێى ئه‌و سیڤیى و ئیشانه‌ى ک ه هاتوه‌ته به‌رده‌ستیان ئه‌و که‌سانه‌یان ههڵبژاردوه ،ئێم ه ته‌نها ئیشى رێکخستن ده‌که‌ین ن�هک به‌ڕێوه‌برنى لیژنه ،ئێمه ته‌داخولى ئیشى لیژنه ناکه‌ین و که‌سانى پسپۆڕمان ههڵبژاردوه بۆ لیژنه‌که. دواى دوو هه‌فته ریکالمکردن بۆ ناردنى سیڤى ب ه مه‌به‌ستى دابه‌شکردنى خه‌اڵتى ساڵى ( )2010بۆ نۆ ب��وارى جیاجیا و دوو رێزلێنانى تایبه‌ت ل ه الیه‌ن وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرییه‌وه ،یه‌کێک ل ه بواره‌کانیش هه‌ڵبژاردنى باشترین رۆژنامه‌نوس بوو له هه‌رێمى کوردستان ،بۆ ساڵى ( )2010ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ش (عه‌بدول عه‌زیز محسین)ى دانیشتوى دهۆکه ،ک ه خه‌اڵتى باشترین رۆژنامه‌نوسى وه‌رگ���رت ،ئه‌مه‌ش رۆژنامه‌نوسانى توڕه کرد ،چونک ه ئهوه دووه‌م جاره ئه‌و رۆژنامه‌نوس ه هه‌ڵده‌بژێردرێت و ته‌مه‌نیشى ساڵێک له‌گه‌ڵ مه‌رجه‌کانى لیژنه‌که تێپه‌ڕى کردووه.
ل ه هه‌ولێر دوو ساڵ ه بڕیارێکى سه‌رۆکى هه‌رێم جێبه‌جێ نه‌کراوه
[ هه‌ولێر ـ هانا ئازاد ]
(مه‌سعود ب��ارزان��ى) س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم ل ه سه‌رده‌مى کابینه‌ى پێنجه‌م بڕیارى دامه‌زاراندنى شورایه‌کیدا ،بۆ رێکخستنى پڕۆژه یاساکانى حکومه‌ت و چه‌ند کارێکى یاسایی ،به‌اڵم تا ئێستا ئه‌و بڕیاره جێبه‌جێنه‌کراو ه و شوراکه‌ش پێکنه‌هاتووه.
دادوه‌ر (عه‌بدوالباست فه‌رهادى) وته‌بێژى ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند :له سه‌رده‌مى کابینه‌ى پێنجه‌م چه‌ند راوێژکارێک بۆ ئه‌و شورای ه دانران که له‌الیه‌ن سه‌رۆکى ههرێمهوه بڕیارى پێکهێنانى درابوو ،چونک ه وه‌زیرى دادى ئێستا به‌م که‌سان ه رازى
نه‌بوو ک ه له‌سه‌رده‌مى کابینه‌ى پینجه‌م دانرابوو ،بۆی ه شوراکه پێکنه‌هات. وتیشى :دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر سه‌رۆکى هه‌رێم بڕیارى دامه‌زراندنى ئه‌م شورایه‌ى داوه ،ک ه ده‌بێت شوراک ه ل ه پێنج ئه‌ندام که‌متر نه‌بێت و ل ه ئێستاشدا هه‌وڵده‌درێت ئه‌ندامه‌کانى جێگیر بکرێت ،به‌اڵم تا ئێستا ئه‌م شورای ه ده‌ست به‌کار نهبووه. راشیگه‌یاند :ئه‌م شورایه چه‌ند کارێکى یاسایی له خۆى ده‌گرێت ،که ڕێکخستنى ره‌شنوسی پڕۆژه یاساکانه ،دوات��ر ئ�هم پ��ڕۆژ‌ه یاسایان ه بۆ حکومه‌ت ده‌نێردرێت ،یه‌کێکى تر ل ه کاره‌کانیان کارکردن ه وه‌ک دادگاى پێهه‌ڵچونه‌و‌ه به جۆرێک هه‌ر بڕیارێکى ئیدارى ده‌ربچێت ئه‌وان پێداچونه‌وه‌ى پێدا ده‌که‌ن.
تاڵه‌بانی داوای له ئاپۆ کردووه جه‌نگاوه‌رانی سه‌ر شاخ رابگرێت
«ئه‌گه‌ر رێگه‌وبان وابێ رێژه‌ک ه زیاتر ده‌بێت»
ل ه ( )11مانگدا ئۆتۆمبێل، هاواڵتى ده‌کوژێت
[ هه‌ولێر ـ ره‌هێل مامه‌ش ] به گوێره‌ى ئه‌و ئاماره ره‌سمیه‌ى ب ه (چه‌تر) گه‌یشتووه ،له ماوه‌ى ( )11مانگى رابردوودا ،له پارێزگاى سلێمانى ()239 و له هه‌ولێر ( )183و له ده��ۆک ()82 هاواڵتى به روداوه‌کانى هاتوچۆ گیانیان لهدهستداوه.
(ع�هم��ی��د ق���ادر س��دی��ق) ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى راگه‌یاندنى هاتوچۆى هه‌رێمى کوردستان ب ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د :ئ �ه‌و ئ��ام��اران�ه‌ى تا ئێستا ئاماده‌کراوه له هه‌ر چوار شاره‌که‌ى کوردستان (ه�ه‌ول��ێ��ر ،سلێمانى ،ک �ه‌رک��وک ،ده���ۆک) تا
که‌رکوک ،خۆڵ و خاشاک شه‌قامه‌کان داده‌پۆشێت [ چه‌تر ـ زانیار داقوقى ] ب ه گوێره‌ى زانیارییه‌کان به‌هۆى ئه‌وه‌ى ماوه‌ى پێنج مانگ ه که‌رکوک ل ه خۆڵ و خاشاک پاک نه‌کراوه‌ته‌وه، ئێستا نزیکه‌ى ( )150ه���ه‌زار ته‌ن پاشماوه‌ى خاشاک و پیسى گه‌ڕه‌ک و جاده‌وبانه‌کانى که‌رکوکى شاردۆته‌وه. ه����ه‌رچ����هن����ده م�������اوه‌ى ( )20رۆژێ���ک��� ه کۆمپانیایه‌ک ده‌ستیکردوه به پاکردنه‌وه‌ى ناو شاره‌که ،به‌اڵم به‌هۆى زۆرى که‌ڵه‌که‌بوونى پیسییه‌وه پاکبونه‌وه به که‌رکوکه‌و‌ه نه‌بینراوه. سه‌رچاوه‌یه‌ک له فه‌رمانگه‌ى شاره‌وانى که‌رکوک که نه‌یوست ناوى ئاشکرا بکات به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :که‌رکوک له خۆڵ و خاشاکدا ون بووه ،نزیکه‌ى ()150 ه�ه‌زار ته‌ن پاشماوه‌ى زبڵ جاده و
«حکومه‌ت خۆى ناینێرێت» په‌رله‌مانتارێک :دواکه‌وتنی بودج ه کاریگه‌رى ده‌بێت له‌سه‌ر ژیانى هاواڵتیان [ چه‌تر ـ ئاسۆ موحه‌ممه‌د ] ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت ،تا ئێستا بودجه‌ى هه‌رێم نه‌هاتوه‌ته په‌رله‌مان بۆ گفتوگۆکردن و له‌و دواکه‌وتنه‌ش حکومه‌تى هه‌رێم خۆى بهرپرسیاره ،ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو دواکه‌وتنى بودج ه کاریگه‌رى له‌سه‌ر به‌رنامه‌کانى حکومه‌ت و ژیانى هاواڵتیانیش ده‌بێت.
(بیالل سلێمان) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان له فراکسیۆنى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :بوجه‌ى هه‌رێم تا ئێستا نه‌هاتوه‌ت ه په‌رله‌مان، هۆکارى دواکه‌وتنه‌که‌شى بۆ حکومه‌ت دهگهڕێتهوه ،خۆى ناینێرێت حکومه‌ت خۆى بهرپرسیاره لێى. ناوبراو وتیشى :گه‌ر بودجه بکه‌وێت ه پشووى په‌رله‌مانه‌وه ،ئه‌وا سه‌رۆکى په‌رله‌مان ده‌توانێ ئه‌ندامانى په‌رله‌مان ئاگادار بکاتهوه بۆ ئه‌وه‌ى گفتوگۆ له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژهیه بکه‌ن ،چونک ه ناکرێت په‌سه‌ندکردنى دوابخرێت. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان راشیگه‌یاند :دواکه‌وتنى بودج ه کار ده‌کات ه سه‌ر به‌رنامه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم ،هه‌روه‌ها کاریگه‌رى ده‌بێت له‌سه‌ر ژیانى هاواڵتیان به گشتى.
کۆتایی مانگى (11ى)2010یه. عه‌مید قادر وتى« :به گوێره‌ى ئه‌و ئاماران ه له پارێزگاى سلێمانى ( )239هاواڵتى گیانى له‌ده‌ست داوه و ( )3263هاواڵتیش برینداربووه، له پارێزگاى هه‌ولێر ( )183مردووه و ()2248 هاواڵتیش برینداره ،له پارێزگاى دهۆکیش ()82 هاواڵتى گیانى له ده‌ست داوه و ( )698برینداره بووه ،له‌شارى که‌رکوکیش ( )97هاواڵتى مردوه و ( )654هاواڵتیش برینداره». وتیشى :ئه‌م رێژه‌یه جیاوازیه‌کى ئه‌وتۆى له‌گه‌ڵ ساڵى ( )2009نیه ،واته قوربانیه‌کان زۆر لێکتر نزیکن. ئه‌وه‌شى وت :ئه‌گه‌ر کێشه‌کانى هاتوچوو ل ه
بانه‌کانى شاردۆته‌وه. ئه‌و سه‌رچاوه‌یه وتیشى :ماوه‌ى پێنج مانگ ه ل �ه ک �ه‌رک��وک زب��ڵ و پیسى ک��ۆب��وه‌ت �هوه و نه‌خۆشى جۆراوجۆرى لێ باڵوبوه‌ته‌وه ،به‌اڵم تا ئێستا هیچ الیه‌نێک به‌رپرسیارێتى دواکه‌وتنى ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ى نه‌گرتۆته ئه‌ستۆ. ئ�ه‌و به‌رپرسه رونیشی ک���رده‌وه ،که ده‌بێت ئ�ه‌و کۆمپانیایه رۆژان �ه ( )1000ت�هن خۆڵ و خاشاک له که‌رکوک پاک بکاتهوه ،ب ه شه‌ش قوناغ رۆژانه زبڵ و خاشاک له شاره‌که دوور ده‌خرێته‌وه.
()601
هه‌رێمى کوردستان وه‌ک رێگه‌وبان و جۆرێتى (کوالیتى) ئۆتۆمبێله‌کان و سیسته‌مى پێدانى مۆڵه‌ت به شوفێر چاره‌سه‌ر نه‌کرێت ،ئ�ه‌وا ئه‌و رێژه‌یه زۆر زیاتر ده‌بێت. ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى راگ�هی��ان��دن��ى هاتوچۆى هه‌رێم ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :ئه‌وه‌ى جێگه‌ى داخ ه ک�هن��اڵ�هک��ان��ى راگ �هی��ان��دن ه��اوک��ارم��ان نین بۆ پێشکه‌شکردنى به‌رنامه‌یه‌کى تایبه‌ت به هاتوچۆ، تا ب�ه‌رچ��اوڕوون��ى به سه‌رجه‌م شۆفێران بده‌ین و په‌یامى خۆمانیان پێ بده‌ین ،چونکه ئێمه وه‌ک ده‌زگاى هاتوچۆ که‌ناڵێکى راگه‌یاندنى تایبه‌ت ب�ه خ��ۆم��ان نیه ،پشتمان ب�ه که‌ناڵه‌کانى ترى راگه‌یاندن بهستوه.
سلێمانى ،ل ه ماوه‌ى ()11 مانگدا ( )14,966کوڕ و
( )14,510کچ له‌دایک بوون [ سلێمانى ـ دانیار سه‌نگه‌ر ] ب ه گوێره‌ى ئامارێکى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ره‌گ �ه‌زن��ام � ه و ب���ارى شارستانى ش��ارى سلێمانى ،ل ه ماوه‌ى ( )11مانگى رابردودا له سنورى پارێزگاى سلێمانی ( )12هه‌زار و ()190 حاڵه‌تى هاوسه‌رگیرى تۆمارکراو ه و ()1204 حاڵه‌تى جیابوونه‌وه‌ش روویداوه. هه‌ر به گوێره‌ى ئه‌و ئاماره‌ى له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ره‌گه‌زنام ه و بارى شارستانى شارى سلێمانى به (چه‌تر) گه‌یشتووه، تێیدا هاتووه که :له ماوه‌ى ( )11مانگى رابردودا له سنورى پارێزگاى سلێمانى ( )29هه‌زار و ( )476منداڵ له‌دایک بوون ،له‌و ژماره‌یه‌ش ( )14هه‌زار و ()966یان له ره‌گه‌زى نێرن و ( )14هه‌زار و ()510شیان له ره‌گه‌زى مێن ،هه‌ر ل ه ماوه‌ى ئه‌و ( )11مانگه‌دا پێنج هه‌زار و ( )321که‌سیش ب ه روداوى جۆراوجۆر مردوون. له ئاماره‌که‌دا ئه‌وه‌ش هاتووه ،که هه‌ر له‌و به‌رواره‌دا ()12 هه‌زار و ( )190حاڵه‌تى هاوسه‌رگیرى کراوه و ()1204 حاڵه‌تى جیابوونه‌وه‌ش تۆمارکراوه.
هه‌رێمى کوردستان )14,000( ،هاواڵتى بوونه‌ت ه قوربانى مین [ سلێمانى ـ دانیار سه‌نگه‌ر ] ل ه مه‌راسیمێکدا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی کاروباری مین له سلێمانی ،ئاماری کار و چاالکییه‌کانی ساڵی ()2010ی خسته‌ڕوو، ک ه ته‌نها له‌و ساڵه‌دا ل ه سنوری پارێزگای سلێمانی ( )194کێڵگه‌ی مین پاککراوهتهوه ک ه ده‌کات ه رووبه‌ری ( )9.409.183مه‌تر دوجا.
(حاجی مه‌سیفى) به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی کاروباری مینی سلێمانی ئاشکرایکرد :ک ه تا ئێستا له سنوری هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ()%19ی زه‌وی مین چێنراو پاککراوهتهوه و ()%81ی زه‌وی ماوه ل ه مین پاک بکرێته‌وه. وتیشی»:ل ه سنوری پارێزگای سلێمانی و ئیداره‌ی گه‌رمیان ( )9055قوربانی تۆمارکراوه که ()%40ی
قوربانی مین و ته‌قه‌مه‌نین و ل ه ()%60ی که‌مئه‌ندامی هۆکاری ترن و ( )4009قوربانی گیانیان له‌ده‌ست داوه». ئه‌وه‌شى وت« :ل ه ساڵی ()1991وه تا ئێستا ل ه هه‌رێمی کوردستاندا زیاتر ل ه ( )14,000قوربانی (شه‌هید و بریندار) به مین و ته‌قه‌مه‌نی تۆمار کراوه». ئ �ه‌وه‌ش��ی خ��س��ت�ه‌ڕوو ،ک�ه ته‌نها ل� ه ساڵی ()2010 دا ( )37رووداوی مین و ته‌قه‌مه‌نی تۆمار ک��راوه، له نێویاندا چ��وار کارمه‌ندی پاکسازی مینن ،ک ه سه‌رقاڵی هه‌ڵگرتنه‌وه‌ی مین بوون. عێراق له‌ساڵی( )2007دا ره‌زامه‌ندی له‌سه‌رپابه‌ندبوون ب ه رێکه‌وتننامه‌ی (ئۆتاوا) ده‌ربڕیوه ،که به‌پێی ئه‌و رێکه‌وتننام ه جیهانییه ،ده‌بێت خاکی عێراق به هه‌رێمی کوردستانیشه‌وه ت��ا ساڵی ( )2018ل�ه مین پاک بکرێته‌وه.
(چه‌تر) پانۆرامای رێگری و پێشێلکارییه‌کانی دژ به‌ئازادی راده‌ربڕین باڵو دهکاتهوه [ ئا /چه‌تر ] ب��ۆ ده‌رخستنی ئ��ه‌و پێشێلکارییانه‌ی ده‌سه‌اڵتی یه‌کێتی و پارتی به‌رامبه‌ر به‌ئازادی بیروڕا ده‌ربڕین و به‌تایبه‌ت به‌خۆپیشاندان ئه‌نجامیانداوه( ،چه‌تر) ئ�هم پانۆرامای ه ک ه به‌شێک ه له‌و رێگری و پێشێلکاریانه‌ی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ل��ه‌دوای پرۆسه‌ی ئ��ازادی عێراقه‌و ه ده‌خات ه روو ،ک ه ئه‌م پێشێلکارییان ه له‌و کاته‌دا رووی��ان��داو ه ک ه هیچ یاسایه‌ک نه‌بوو ه بۆ رێگری و رێکخستنی خۆپیشاندان، ئه‌م ه له‌کاتێکدا (ه��اری ش��وت ،فه‌رمانده‌ی هێزی هاوپه‌یمانان ل ه باکوری عێراق رۆژی ( )2003/7/14له‌کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌نوسیدا ل ه سلێمانی رایگه‌یاند ک ه پۆڵبریمه‌ر حاکمی مه‌ده‌نی ئه‌وکاته‌ی عێراق ئه‌و مادد ه یاساییانه‌ی هه‌ڵوه‌شاندووه‌ته‌و ه ک ه رژێمی پێشوو بۆ سه‌رکوتکردنی ئازادی بیروڕا دایناوه) .
• رۆژی ( )2003/1/27بۆ جاری دووه‌م کاسبکاران و دۆالر فرۆشانی سلێمانی سه‌باره‌ت به گۆڕینی دراوی سویسری بۆ دراوی چاپی نوێ خۆپیشاندانێکیان سازدا بۆ ب���ه‌رده‌م ( )UNب �ه‌اڵم ئاسایش رێگه‌ی لێگرتن و ئاراسته‌ی خۆپیشاندانه‌که‌ی پێگۆڕین به‌ره‌و پارێزگا. • له رۆژی ( )2003/7/10پۆلیس سێ خوێندکار ده‌ستگیر ده‌کات پاش ئه‌وه‌ی چه‌ند جارێک ژماره‌یه‌ک خوێندکار شه‌قامی سه‌ره‌کی زانکۆی سلێمانی ده‌گرن به‌هۆی پێنه‌دانی دوو مانگ ده‌رماڵ‌ه به خوێندکاران، پاش ( )24کاتژمێر به‌ند کردن ئازادیان ده‌که‌ن. • له‌کۆتایی مانگی ()2003/9دا له‌الیه‌ن ئاسایشه‌و‌ه چه‌ند ئه‌ندامێکی گروپی فشار ده‌ستگیر ده‌کرێن ک ه ئامانجیان فشار دروستکردن بوو له‌سه‌ر حکومه‌ت بۆ پێشکه‌ش کردنی خزمه‌تگوزاری له چه‌مچه‌ماڵ. • له ساڵیادی دامه‌زراندنی قوتابیانی یه‌کگرتوودا دوو خوێندکاری ئه‌و رێکخراو‌ه به‌هۆی هه‌ڵواسینی پۆسته‌ر له‌و ساڵیاده‌دا ده‌ستگیر ده‌کرێن له‌الیه‌ن ئاسایشی هه‌ولێر کۆیه ،پێیان ده‌وترێت ده‌بێت مۆڵه‌ت له ئێمه وه‌ربگرن.• ده به‌ندکراوی به‌شی قورسی مه‌عه‌سکه‌ر سه‌الم مانده‌گرن و داوای دی���اری ک��ردن و دی���اری کردنی حوکمه‌که‌یان دهک��هن له ( )2004/9/19له رۆژی ()9/19یه‌کێکیان به‌هۆی خراپبوونی ته‌ندروستیه‌و‌ه بردوو‌ه بۆ نه‌خۆشخانه. • نزیکه‌ی ( )70موقیم ده‌وری پاش مانگرتنیان ب �ه‌ه��ۆی ئ����ه‌وه‌ی م��وچ �هی��ان ک �هم��ک��راوه‌ت �هوه ل�ه‌الی�هن به‌رپرسانه‌و‌ه تۆمه‌تیان ده‌خرێت‌ه پاڵ. • له رۆژی ( )2005/4/17دانیشتوانی شارۆچکه‌ی ته‌کی‌ه دژ به خراپی تۆڕی ئاو کاره‌با و خزمه‌تگوزاری له ناوچه‌که‌یاندا رێگه‌ی سلێمانی که‌رکوک ده‌بڕن و به‌وهۆیه‌و‌ه روو به‌ڕوو دهبنهوه له‌گه‌ڵ پۆلیس. • پ��اش ئ �ه‌وه‌ی خوێندکارانی زانکۆی ئاینده دژ به داخستنی زانکۆکه‌یان له‌الیه‌ن حکومه‌تی ئیداره‌ی سلێمانیهوه مانده‌گرن له‌سه‌ره‌تای مانگی ()2005/4دا پاش ده‌رۆژ به‌رده‌وام بوون ته‌ندروستیان خراپ ده‌بێت. • رۆژی ( )2005/4/11مامۆستایانی کۆلێژی په‌ره‌ورد‌ه به‌شی زمانی کوردی له زانکۆی سه‌الحه‌دین ک �ه ک���ۆی گشتیان ( )17م��ام��ۆس��ت��ا ب���وو ()11 مامۆستایان مانده‌گرن دژ به هه‌ندێک هه‌ڵسوکه‌وتی راگ��ری کۆلێژه‌ک‌ه راگ��ری کۆلێژیش له لێدوانێکیدا هه‌ڕه‌شه‌ی فه‌سڵ کردن له دکتۆر فه‌رهاد پیرباڵ ده‌کات. • له‌سه‌ره‌تای مانگی پێنجی ( )2005رێبوار عارف به‌رپرسی که‌مپینی دادگایی کردنی سه‌دام حسێن و سه‌رانی رژێمه‌که‌ی به‌تۆمه‌تی ئه‌وه‌ی له‌کاتی مانگرتنی خوێندکارانی زانکۆی ئاینده‌دا چووه‌ت‌ه نێویان و قسه‌ی بۆکردوون بۆ ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌ک ده‌ستگیر ده‌کرێت. • رۆژی ( )2005/5/5دوای ئه‌وه‌ی مافپه‌روه‌ران به‌هۆی خه‌رج نه‌کردنی ده‌رماڵه‌و‌ه مانده‌گرن بریکاری وه‌زی����ری داد (ف����اروق ج�هم��ی��ل) ل �ه لێدوانێکیدا بۆ راگه‌یاندنه‌کان وتویه‌تی «ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ی به‌هۆی مانگرتنه‌و‌ه نه‌چونه‌ت‌ه سه‌ر کاره‌کانیان غائیب ده‌درێن». • به‌پێی نوسراوی ژماره ()189ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده له ( )2005/7/20نزیکه‌ی ( )100مامۆستا که مانیان گرتبوو بۆ ماوه‌ی دوو رۆژ سزا ده‌درێن. • له ( )2005/8/6خه‌ڵکی سلێمانی و په‌نابه‌ره‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان بۆ پشتیوانیکردن له سه‌رهه‌ڵدانی کورده‌کانی رۆژه���ه‌اڵت خۆپیشاندان ئه‌نجام ده‌ده‌ن و ئاسایش ته‌قه‌یان لێده‌کات و ری��ک��ۆرده‌ر و کامێرا ل ه رۆژنامه‌وانان ده‌سێنێت. • له ()2005/9/7دا بۆ دابینکردنی سوته‌مه‌نی و ئاو کاره‌با له که‌الر خۆپیشاندانێکی فراوان سازده‌کرێت و زیاتر له ()20که‌س له‌و خۆپیشاندانه‌دا بریندار ده‌بن که پێنجیان برینه‌که‌یان به‌هۆی گولله‌وه‌یه .دواتریش ژماره‌یه‌کی زۆر خه‌ڵک ده‌ستگیر ده‌کرێت. • له ( )2005/10/18پ��اش ئ���ه‌وه‌ی هاواڵتیانی شارۆچکه‌ی ئاکرێ به‌هۆی کێشه‌ی که‌می سوته‌مه‌نی و ناڕێکوپێکی له دابه‌شکردنیدا دوو به‌نزینخانه‌ی ئه‌و شارۆچکه‌ی‌ه ده‌سوتێنن ،پۆلیسیش ( )40هاواڵتیان لێ ده‌ستگیر ده‌کات و تۆمه‌تی دزی و تێکده‌ریان ده‌خرێت ه پاڵ. • رۆژی ( )2005/11/14خوێندکارانی به‌شی
دیمه‌نێکی له خۆپشاندانی خوێندکارانی ئاماده‌یی ناوخۆیی زانکۆی سلێمانی دژی نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری له‌نێو بهشه ناوخۆییه‌کانیاندا خۆپیشاندان ساز ده‌که‌ن و له‌گه‌ڵ پۆلیس پێکدادان دروس���ت ده‌بێت و چه‌ند خوێندکارێک بریندار ده‌بن. ش�ه‌وی (13ـ )2005/11/14خوێندکارانی به‌شی ناوخۆیی زانکۆی سه‌اڵحه‌دینیش به هه‌مان هۆکار خۆپیشاندانیان کرد و له‌الیه‌ن پۆلیسه‌و‌ه ریکۆرد و کامێر‌ه له رۆژنامه‌وانانی ئاماده‌بوو وه‌رگیراوه. • ()2006/3/16دا له هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید خه‌ڵک بۆ دابینکردنی پێویستیه‌کانیان خۆپیشاندانیان کرد ()12 که‌س بریندار بوون و که‌سێکیش کوژرا به‌ناوی کورده ته‌مه‌نی ( )17ساڵ بوو ،کۆمه‌ڵێکی زۆریش ده‌ستگیر کرا. • له رۆژی ( )2006/4/13له خۆپیشاندانێکی پارتی چ��اره‌س�ه‌ری��دا دژ به کیمیابارانکردن له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی تورکیاو‌ه به‌سه‌رۆکی پارته‌که‌و‌ه زیاتر له ()50 که‌س ده‌ستگیرکران و لێیان درا له‌ناویاندا منداڵێکی دوو سااڵنیش هه‌بوو ( )16ژنیشی تێیدا بوو. رۆژی پێشتریش دووک���هس له ئاماده‌کارانی ئه‌و
فۆتۆ :هاوژین غه‌ریب
ده‌ستگیر کران. هه‌رله‌و زنجیره خۆپیشاندانه‌دا له شاری سلێمانیش ژماره‌یه‌ک هاواڵتی ده‌ستگیر کران که ژماره‌یان به‌پێی راگه‌یه‌ندراوی پۆلیس ( )27که‌س بووه. • له ()2007/2/27دا پاش ئ�ه‌وه‌ی خوێندکارانی پ�ه‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌تی بۆ ماوه‌ی ( )65رۆژ مانیانگرت و ( )41رۆژ خۆپیشاندانیان ئه‌نجامدا داواکانیان جێبه‌ێ ناکرێت و به‌ناچاری مانگرتنه‌که‌یان ده‌شکێنن. • رۆژی ( )2007/11/18خوێندکارانی پیشه‌یی بۆ دامه‌زراندن و دیاریکردنی چاره‌نوسیان ده‌ستیان کرد به مانگرتن و خۆپیشاندان پاش ده رۆژ مانگرتن خوێندکاران به‌ناچاری و بێ ئه‌نجام مانگرتنه‌که‌یان ده‌شکێنن. • شه‌وی ( )2007/11/28/27خوێندکارانی به‌شی ناوخۆیی زانکۆی کۆیه به‌هۆی دواکه‌وتنی ده‌رماڵ‌ه و نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری ده‌رژێن‌ه سه‌رشه‌قام و له‌سه‌ره‌تای ده‌سپێکردنی خۆپیشاندانه‌که‌و‌ه هێزه‌کانی ئاسایش و هێزێکی ده‌مامکدار ده‌ست ده‌کات به باڵوه‌پێکردنیان و ته‌قه‌کردن. • رۆژی ( )2008/1/18دوای ئه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ک
کورده‌ی ته‌مه‌ن ( )17ساڵ قوربانیه‌کی توندوتیژی خۆپشاندان خۆپیشاندان‌ه له سه‌هۆڵه‌ک‌ه له پاسێکدا فڕێندران. • ل �هس �ه‌ره‌ت��ای م��ان��گ��ی ش �ه‌ش��ی ()2006دا له ش��ارۆچ��ک �هی س �هی��دس��ادق پێنج ک���هس به‌تۆمه‌تی ئاژه‌وه‌گێڕی و ئه‌نجامدانی خۆپیشاندان ده‌ستگیر کران. • ل�هس�ه‌ره‌ت��ای مانگی هه‌شتی ()2006دا پاش ئه‌نجامدانی زنجیره‌یه‌ک خۆپیشاندان له شارۆچکه‌کانی (ک �ه‌الر ،کفری ،چه‌مچه‌ماڵ ،ده‌ربه‌ندیخان) له‌الیه‌ن ئ��اس��ای��ش�هوه س����ه‌دان ک��هس ده‌ستگیر ک���ران و ده‌ی��ان که‌سیش له‌و خۆپیشاندانانه‌دا بریندار کران که برینداری مه‌ترسیداریشی تیادا بوو .برینداره‌کان ( )26که‌س بوون و زۆربه‌یان خه‌ڵکی ده‌ربه‌ندیخان بوون )200( .که‌سیش
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
رۆژنامه‌نووس بڕیار ده‌ده‌ن ئابڵوقه‌ی راگه‌یاندنی سه‌ر قه‌ندیل بشکێنن له‌الیه‌ن ئاسایش و هێزه‌کانی پۆلیسی ئه‌و ناوچه‌یه‌و‌ه رێگریان لێده‌کرێت و رۆژنامه‌نوسان به‌ناچاری ده‌گه‌ڕێنه‌وه. ه�ه‌ر ئ�هم گروپه رۆژنامه‌نوس‌ه بۆ ج��اری دووه‌م ل ه رۆژی ( )2008/2/3هه‌وڵی شکاندی ئه‌و ئابڵوقه‌ی ه ده‌ده‌ن ،به‌اڵم له‌الیه‌ن ئاسایش و پۆلیسی ئه‌و ناوچه‌یه‌و‌ه رێگریان لێده‌کرێت و پێنج رۆژنامه‌نوس ده‌ستگیر ده‌کرێن و دوو رۆژنامه‌نوسیش له‌الیه‌ن پۆلیس و ئاسایشه‌و‌ه لێیان ده‌درێت. به‌هه‌مان شێو‌ه له ( )3/21هه‌مان ساڵدا جارێکی
تر رێگریان لێ ده‌کرێت ،جاری چواره‌میش بۆ هه‌مان م�هب�هس��ت چ���وار رۆژن��ام �هن��وس رووده‌ک���هن���ه سنوری شارۆچکه‌ی س��ۆران ،به‌اڵم ئاسایشی س��ۆران رێگریان ده‌کات و ده‌ستبه‌سه‌ریان ده‌کات. • ئاسایش رێگه له بزوتنه‌وه‌ی هه‌تاکه‌ی ده‌گرێت ک ه له‌مانگی یه‌کی ()2008دا ده‌یانویست ئیمزا کۆبکه‌نه‌و‌ه به‌مه‌به‌ستی هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خت و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی په‌رله‌مان. • کارمه‌ندانی ته‌ندروستی به‌یاننامه‌یه‌ک له‌دژی سه‌ندیکاکه‌یان باڵوده‌که‌نه‌و‌ه و ئاسایشیش یه‌کێکیان ل ه رۆژی ( )2008/2/12ده‌ستگیر ده‌کات. • له‌ساڵیادی گرتنی ئۆجه‌الندا له‌گه‌ڕه‌کی سێتاقان ب���ه‌ره‌و وه‌زاره‌ت�����ی مافی م���رۆڤ پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری رێپێوانێکیان ئه‌نجامدا له ( ،)2008/2/13به‌اڵم ئاسایش ته‌قه‌ی به‌سه‌ردا کردن و ڕێگری لێکردن. • له‌مانگی دووی ( )2008له‌الیه‌ن سه‌رۆکایه‌تی زانکۆی سلێمانی و کۆمیت‌ه و ئاسایشی زانکۆ و کۆمه‌ڵه‌ی خوێندکاران لێکۆڵینهوه دهک���هن له‌گه‌ڵ نزیکه‌ی ( )30خوێندکار که تۆمه‌تبار کراون به گێر‌ه شێوێنی و کاری نایاسایی. • له‌سه‌ره‌تای مانگی ()2008/2ل���ه که‌الر ()15 خوێندکار به‌هۆی مانگرتن و خۆپیشاندان بڕیاری فه‌سڵ کردنیان بۆ ده‌رده‌کرێت. • له مانگرتنی خوێندکارانی به‌شی کۆمپیوته‌ر ک ه له ()2008/6/5هوه ده‌ستی پێکرد له شه‌وانی ( 14و )2008/7/15ئاسایش دهچێته سه‌ر خێمه‌کانیان و زیاتر له ( )35که‌سیان ده‌ستگیر ده‌کرێن و خێمه‌که‌شیان ده‌ڕوخێندرێت و خوێندکارێکیش بریندار ده‌کرێت. • وه‌زاره‌ت����ی پ����ه‌روه‌رد‌ه ب��ۆ رێگرتن ل�ه مانگرتنی مامۆستایان که داوای زیادکردنی ده‌رماڵه‌یان ده‌کرد، هه‌ڕه‌شه‌ی سزادانیان ده‌کات به نوسراوی ( )1245ل ه رۆژی ( )2008/7/28ده‌رکراوه. • له‌دوای خۆپیشاندانی گوندی سرێشم‌ه له‌ناوچه‌ی خه‌لیفان له ناوه‌راستی مانگی ( )2008/8خۆپیشاندانیان ک��رد بۆ گۆڕینی ئ��اوی ناوچه‌که‌یان له ئه‌نجامدا هێزه‌کانی پۆلیس ته‌قه‌یان کرد و شه‌ش که‌سیان بریندار کرد و منداڵێکیش کوژرا. • مامۆستایانی ( )350خوێندنگا به‌هۆی جێبه‌جێ نه‌کردنی داواکاریه‌کانیان که ده‌رماڵ‌ه بووه له‌ڕێگای مه‌ڵبه‌ند و کۆمیته‌کانی یه‌کێتیه‌و‌ه فشاریان ده‌خرێت‌ه سه‌ر و مانگرتنه‌که‌یان ده‌شکێنن له‌مانگی ()2008/9دا. • رۆژی ( )2008/12/13ژم��اره‌ی�هک رێکخراو و که‌سایه‌تی به‌یاننامه‌یه‌ک دژی تۆپبارانی تورکیا باڵوده‌که‌نه‌و‌ه و به‌اڵم ئاسایشی سلێمانی ( )12که‌سیان لێ ده‌ستگیر ده‌کات که سیانیان کچ بوون و ده‌یانخات ه زیندانی تاکه‌که‌سیه‌وه. • له خۆپیشاندانی خوێندکارانی ئاماده‌ییه‌کان ل ه سه‌ره‌تای مانگی ( )2010/4ل�ه‌دوای دروست بوونی توندوتیژی خوێندکاران و هێز‌ه ئه‌منیه‌کان ()65 خوێندکار ده‌ستگیر ک��ران و م��اوه‌ی زیاتر له ()10 کاتژمێر له زیندناندا مانهوه و دواتر به‌ڵێننامه‌یان پێ پڕ کرایه‌و‌ه که خۆپیشاندان نه‌که‌ن. هه‌ر له‌و چاالکیه‌دا چه‌ند رۆژنامه‌نوسێکیش هێرشیان کرایه‌سه‌ر. • ل �ه چ��االک��ی �هک��دا ب �هب��ۆن �هی رۆژی جیهانی کرێکارانه‌و‌ه له رۆژی ( )2009/5/1له هه‌ولێر پارتی چاره‌سه‌ری ئاهه‌نگێکیان رێکخست و تیایدا هێزه‌کانی ئاسایش ته‌قه‌یان کرد به‌سه‌ریاندا. • له رۆژی ( )2010/5/13دژی له‌سێداره‌دانی چوار الوی کورد له رۆژهه‌اڵتی کوردستان کۆمه‌ڵێک رێکخراو و چاالکیه‌کیان دژی ئه‌و ک��اره‌ی ده‌وڵه‌تی ئێران له‌به‌رده‌رکی سه‌را رێکخست ،له ئه‌نجامدا به‌هۆی نه‌بوونی مۆڵه‌ت ژمایه‌ک خۆپیشانده‌ر ده‌ستگیر کران و چه‌ندین رۆژنامه‌وانیش کامێره‌یان لێسه‌ندرا و سوکایه‌تیان پێ کرا. • له‌سه‌ره‌تای مانگی ره‌مه‌زانی ساڵی ()2010دا دانیشتوانی ناحیه‌ی شۆڕش خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامدا و له ئاکامدا به‌فه‌رمانی قایمقام ته‌قه‌یان لێکراو چه‌ند هاواڵتیه‌ک و رۆژنامه‌نووسێک لێدانیان خوارد. • له رۆژی ( )2010/12/28دوای ئه‌وه‌ی داوای مۆڵه‌تیان کرد و نه‌یاندانێ ،چاالکیه‌ک بۆ پشتیوانی زمانی کوردی له پارچه‌کانی تری کوردستان رێکخرا بۆ به‌رده‌می کونسوڵخانه‌ی ئێران له سلێمانی به‌اڵم ئاسایش رێی پێ نه‌دان بچن‌ه به‌رده‌م کونسوڵخانه. • ل�ه‌خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی دان��ی��ش��ت��وان��ی ش��ارۆچ��ک �هی پیره‌مه‌گرون و شارۆچکه‌ی سه‌نگه‌سه‌ر و گه‌ڕه‌کی چیای ش��اری سلێمانیشدا که ئه‌مساڵ ئه‌نجامدران جگه‌ل‌ه ته‌قه‌کردن لێیان و باڵو‌ه پێکردن و رێگری لێیان چه‌ندین که‌س گیران و بریندار کران. * تێبینی :ئه‌مه‌ی باڵومان کردووه‌ته‌و‌ه ته‌نیا به‌شێک ه له‌خۆپیشاندانه‌کانی سنوری پارێزگای سلێمانی و هه‌ولێر، ک ه ره‌نگ ه نه‌مانتوانیبێت سه‌رجه‌م پێشێلکارییه‌کان و رێگرییه‌کان له‌خۆپیشاندان بخه‌ین ه روو ،چونک ه بۆ ئه‌م ک��اره ته‌نیا توانیوومان ه س��ود ل ه ئه‌رشیفی رۆژنامه‌ی (چه‌تر) و رۆژنامه‌ی (هاواڵتی) وه‌ربگرین.
راپۆرت ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
3
حکومه‌تی خه‌جاڵه‌تی هاوژین غه‌ریب پ���ێ���ک���ه���ێ���ن���ان���ی ک���اب���ی���ن���هی ن��وێ��ی حکومه‌تی عێراقی ل��ه‌دوای ئ�ه‌و هه‌موو ه��ات و ه��اواره‌ی ج��ی��ه��ان ل���هم���ه‌ڕ ئ���هم ب��اب��ه‌ت��ه ،ب���ه‌اڵم دوات��ر حکومه‌تێک پێکهات به په‌ل ه پڕوژه‌ی ،وه‌ک چۆن دایکم میوانێکی له‌ناکاومان بێت به‌په‌ل‌ه خ��واردن��ی بۆ ئاماد‌ه ده‌کات ئه‌م حکومه‌ته‌ی کاک مالکیش هه‌روابوو ،زۆر په‌ل‌ه بوو چونک ه ه�هم��وو وه‌زی��ره‌ک��ان ب�ه وه‌ک��ال �ه‌ت ب��وون و جه‌نابی س �ه‌رۆک وه‌زی���ران بۆخۆی جوتێ وه‌زاره‌تی وه‌رگرت به وه‌کاله‌ت و ئه‌م وه‌کاله‌ته‌ش وه‌ک چۆن دایکم ده‌ڵێت خ��واردن��ی خه‌جاڵه‌تیی‌ه بۆ میوانه‌کان ئه‌میش هه‌روابوو حکومه‌تی خه‌جاڵه‌تی بوو ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ خواردنه‌که‌ی دایکمدا یه‌ک جیاوازیان هه‌بوو دایکم له‌به‌رده‌م میوانه‌کاندا ده‌ڵێت بمبوورن خواردنی خه‌جاڵه‌تی‌ه ب���ه‌اڵم ج�هن��اب��ی مالیکی له‌به‌رده‌م په‌رله‌ماندا نه‌یوت حکومه‌تی خه‌جاڵه‌تیی‌ه به‌ڵکو وت��ی حکومه‌تی وه‌ک��ال�ه‌ت�ه ئ �هم وه‌ک��ال �ه‌ت �ه‌ش پێموابێت هه‌مان خه‌جاڵه‌تیه‌که‌ی دایکم‌ه به‌اڵم ب ه دیبلۆماسیانه. س �هی��رو س �هم �ه‌ره‌ی��ی ئ��هم حکومه‌ت ه له‌وه‌دا بوو سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو وه‌زیره به‌وه‌کاله‌ت و هه‌ر که‌سێکیان یه‌ک دوو وه‌زاره‌ت��ی به‌ده‌سته‌وه‌ی‌ه ته‌نها وه‌زیرێکی بۆ دیکۆریش له ره‌گ���ه‌زی ژن تیادا نه‌بوو ،ئه‌م حکومهته زۆر له‌وه‌که‌ی ئێران ده‌چێت چونکه ژن هیچ رۆڵێکی نی ه ههرچهنده ئێمه له‌عێراقدا جیاواز باس له‌م بابهته ده‌که‌ین و به‌حساب وه‌کو ئه‌وان بیرناکه‌ینه‌وه ،به‌اڵم له‌م چه‌ند رۆژه‌دا حکومه‌ته‌که‌مان به‌وشێوه‌ی‌ه پێکهات و دوات��ر هه‌ر له‌و ده‌مانه‌ی حکومه‌ت پێکده‌هات له قوتابخانه‌کانی ناوچ ه دابڕێندراوه‌کان داوای��ان له خوێندکاران کرد که له رۆژی عاشورادا جلی ره‌ش بپۆشن وه‌ک ه��اوس��ۆزی �هک له‌گه‌ڵ لیسته‌که‌ی ک��اک مالیکی وه‌ه �ه‌ر له‌م ماوه‌یه‌دا کۆلیژی شانۆ و مۆسیقا داده‌خرێت و سوکایه‌تی به‌هونه‌ر ده‌که‌ن به‌اڵم به‌بێ ده‌نگی لیسته‌کان به‌ڕێوه‌برا، ئهمه ده‌مانگه‌یه‌نێت‌ه ئه‌و بڕوایه‌ی ئێمه‌ی عێراقی زۆرب �هم��ان له دواک�ه‌وت��ووی��ی و دۆگ���م���ای���دا زۆر پ��ێ��ش��ک �ه‌وت��ووی��ن به‌ڕاده‌یه‌ک توانیمان له دۆگمایدا ئێران تێپه‌ڕێنین و پێشی حکومه‌تی هه‌رێمیش بده‌ینه‌و‌ه و ج��اران ره‌خنه‌ی حکومه‌تی هه‌رێممان دهک��رد بۆچی یه‌ک ژن ل ه کابینه‌ی شه‌شدا ههیه؟ ب �ه‌اڵم ئێستا له‌مکاته‌دا عێراق و حکومه‌ته‌که‌ی مالیکی ئه‌م حکومه‌ته‌ی هه‌رێمیشیان ت��ێ��پ�ه‌ڕان��د ،ئ���ه‌رێ ب �ه‌ڕاس��ت وا وتمان مالیکی ب��اوه‌ڕی به ژن نیه و پێیوای ه خاڵی الوازی کابینه‌که‌یه‌تی به‌اڵم ئه‌ی لیسته‌کان بۆچی پاڵێوراوی ژنیان نه‌بوو ئه‌گه‌ر ئ�ه‌وان له مالیکی باشتر بوون بۆچی پاڵێوراوه‌کانی خۆیان نه‌کرد‌ه ژن ئه‌وانیش هه‌ر پیاویان پااڵوت؟ دواتریش هاتن ره‌خنه‌ی مالیکیان کرد. ئه‌م سیاسیانه‌ی عێراق به‌هه‌موو لیست و نه‌ته‌وه‌کانیه‌و‌ه ب��اوه‌ڕی��ان وای �ه ژن و پۆستی بااڵیان نه‌وتوو‌ه مه‌گه‌ر بۆ شوێن پڕکردنه‌و‌ه و دیکۆر بێت ،ئه‌گه‌رنا چۆن ده‌بێت پۆستێک که هه‌موو لیسته‌کان ش �ه‌ڕی��ان بێت ل �هس �ه‌ری ب���ه‌اڵم بدرێت به‌ژنێک ئهمه کرۆکی بیرکردنه‌وه‌ی سیاسیه‌کانی عێراق‌ه چونکه باوه‌ڕیان به یه‌کسانی ره‌گه‌زه‌کان نیه ،بۆیه زۆر ئاسایش‌ه ئه‌گه‌ر شتێکی به‌مشێوه‌ی ه له حکومه‌تی عێراقیدا یان کوردیدا دروست ببێت. گ���وم���ان دهک�����هم ئ���هم���ه‌ش پیالنی پێکهێنه‌رانی کابینه‌که‌ی هه‌رێم بێت وه‌ک چۆن پیالنیان له دژی گۆڕان گێڕا و نه‌یانهێشت هیچ وه‌زاره‌ت��ێ��ک وه‌ربگرێت بۆ ئه‌وه‌ی بۆ خه‌ڵکی کوردی بسه‌لمێنن که له‌وانیش دواکه‌وتووتر هه‌ی ه و بۆ نمونه‌ش ههمیشه کابینه‌که‌ی جه‌نابی مالیکی بهێننهوه به‌بیرماندا.
کوردستانی و هەرێمی ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 2010/11/8 دووشه‌مم 2010/12/27 دووشه‌ه‌ممه
کورد چاوه‌ڕێى سێدار ه بوو ،جیهان ئاهه‌نگى ده‌گێڕا
حه‌بیبواڵ :هیوادارم شایانی ئه‌و رێز و هه‌ڵوێسته‌بم ک ه لێمگیرا رۆژی یه‌کی مانگی ئابانی ساڵی ( ،)2007ل ه الیه‌ن هێزه‌کانی ئیتیالعاتی سنهوه ده‌ستبه‌سه‌ر کرا و له دادگایه‌کى چه‌ند خوله‌کیدا به تۆمه‌تی «هه‌بوونی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ پارته کوردییه‌کان و دژایهتیکردنی شۆڕش و خودا» سزای له‌سێداره‌دانی به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه.
4
[ ئا /ئاسۆ جه‌وهه‌ر ]
هاورێى منداڵى و زیندان
ێ کۆمارى ئیسالمى ئێران بڕیاربوو دۆن چاالکوانى سیاسى کورد حه‌بیبواڵ له‌تیفى له‌سێدار ه بدات ،به‌اڵم له‌ژێر گوشار ه نێوخۆیى و هه‌وڵ ه دیپلۆمات ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کاندا بڕیارى له‌سێداره‌دانى ئه‌و چاالکوان ه راگیرا.
یاسر گوڵی ،هاوڕێی منداڵی حه‌بیبواڵی‌ه و ماوه‌ی دوو ساڵیش له زینداندا پێکهوه بوون ،ئهوه ده‌گێڕێته‌و‌ه که حه‌بیبواڵ که‌سایه‌تییه‌کى وره‌به‌رز بووه له‌زینداندا و زۆر به‌ته‌نگ ره‌وشى هاوڕێ زیندانیه‌کانیه‌و‌ه بووه ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :ئ��ه‌وه‌ی گرنگه دروستبوونی رۆحێکی نهتهوهییه ل�ه س�ه‌ران��س�ه‌ری کوردستاندا، حه‌بیبواڵی له‌تیفی ئه‌مڕۆ بووی‌ه ده‌نگی کورد له چوار پارچه‌ی کوردستان ،هه‌ر کوردێکی ئازادیخواز له هه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان ده‌بێ کار بکات بۆ دروستبوونی ئه‌و رۆح‌ه نهتهوهییه ،که ئیتر رۆڵه‌یه‌کی ئێمه له هه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان لهسێداره نه‌درێت و نه‌کوژرێت». فاتم‌ه گوفتاری ،ئه‌ندامى دایکانى ئاشتى له شارى سنه‌ى رۆژه�ه‌اڵت��ى کوردستان و کوڕه‌که‌ی له‌گه‌ڵ حه‌بیبولاڵدا زیندانی کراوه ،وتی :هه‌ر کاتێ ده‌چووم سه‌ردانی کوڕه‌که‌م ده‌کرد له زیندان حه‌بیبواڵشم ده‌بینی و پێم ده‌وت نیگه‌ران نه‌بیت ،ئێمه ئه‌بێ مافی ئێوه بسێنین. وتیشی :ئه‌م هه‌موو سزادان‌ه ته‌نها له‌به‌ر ئهوهیه ک ه ئێمه کوردین ،ئایا کوردبوون تاوانه؟!
ل ه پێناوی نه‌ته‌وه‌که‌مدا لهسێداره ده‌درێم
هه‌روه‌ها دوو شه‌و له‌مه‌وپێش زیاتر له سه‌دان که‌س ل ه به‌رده‌م ده‌رگای گرتوخانه‌ى (سنه) رۆژیان کردهوه. ئیالهه له‌تیفی ،خوشکی حه‌بیبواڵ که هه‌مان شه‌و له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌ى و سه‌دان که‌س له به‌رده‌م ده‌رگاى زیندان ئێشکیان گرتبوو تا خۆرهه‌اڵتنى به‌یانى رۆژى ( ،)2010/12/26چوونه سه‌ردانی براکه‌ی ،ئیالهه ،ل ه زارى حه‌بیبواڵو‌ه به (چه‌تر)ی راگه‌یاند و وتى :شه‌وێکی تاڵ و شیرین بوو بۆ من ،تاڵ وه‌ک ئه‌وه‌ی که زانیم حوکمه‌که‌م دواخ��را ،شیرین بوو که زانیم له پێناوی نه‌ته‌وه‌که‌مدا لهسێداره ده‌درێم. هه‌روه‌ها حه‌بیبولاڵ په‌یامی بۆ گه‌له‌که‌یشی ئهوه بووه، سوپاسی هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی کردووه که به‌شداری هه‌ڵمه‌ت و چاالکییه‌کانیان کردووه بۆ راگرتنی سزای له‌سێداره‌دانه‌که‌ی. حه‌بیبواڵ ئه‌وه‌شی وتووه :هیوادارم شایانی ئه‌و رێز و هه‌ڵوێست‌ه بم که لێمگیرا. رۆژى ( )2010/12/23له الی �هن کاربه‌ده‌ستانی ده‌زگای دادی کۆماری ئیسالمی به ساڵحی نیکبه‌خت پارێزه‌ری حه‌بیبواڵ ،راگه‌یه‌ندرا که رۆژی یه‌کشه‌ممه‌ى رابردوو ( )2010/12/26حوکمه‌که‌ی جێبه‌جێ ده‌کرێت. حه‌بیبواڵ ،ته‌مه‌ن ( )29ساڵ ،خوێندکارى به‌شی ئه‌ندازیاریی پیشه‌سازیی زان��ک��ۆی «ئ��ی�لام» ب��ووه.
[ ئا /چه‌تر ]
( )308که‌سى له‌سێداره‌داو‌ه
گه‌رچى له‌سێداردانى حه‌بیبواڵ جێبه‌جێ نه‌کرا ،به‌اڵم تا ئێستاش ( )16زیندانى کورد حوکمى له‌سێداره‌دانی به‌سه‌ردا سه‌پێندراوه .له دواى له‌سێداره‌دانى ئه‌م دواییه‌ى به‌لوچه‌کان به‌پێى هه‌واڵێکى ن���ه‌ورۆز تیڤى ژم��اره‌ى له‌سێداره‌دراوان تاکو ( )2010/12/20له ئێراندا گه‌یشت ه ( )308که‌س ،له ئاستى جیهانیدا ئێران له‌دواى واڵتى چین به پله‌ى دووه‌م دێت که زۆرترین مرۆڤ تێیدا ل ه سێدرا‌ه ده‌درێت.
هه‌وڵ ه دیپلۆماسى و هه‌ڕه‌شه‌کان ئه‌گه‌رى له‌سێداره‌دانی گیراوانی سیاسی و مه‌ده‌نی �ازادى � ئ ژیانى حاجى ئه‌حمه‌دى ،سه‌رۆکى پارتى ک��ورد لێدوانێکی بۆ رای گشتی ئێران و جیهان کوردستان ،په‌یامى ئاراسته‌ى پاپاى ڤاتیکان کرد که باڵوکرده‌وه. وه‌ک که‌سایه‌تیه‌کى ئاینى جیهانى بێته نێو بابه‌ته‌ک ه (پ���ژاک) وت��ى :له ب����ه‌رده‌وام کردنی سیاسه‌تی و گوشار له س�ه‌ر ئێران زی��اد بکه‌ن بۆ رێگریکردن قڕکردنی کلتوری ،سیاسی ،ناسنامه‌ی گه‌له‌که‌مان و له‌سێداره‌دانى حه‌بیبواڵ ،ئه‌حمه‌د ت��ورک ،سه‌رۆکى سیاسه‌تی له‌سێداره‌دان له به‌رامبه‌ر گه‌ل و هه‌ڤااڵنمان، کۆنگره‌ى جڤاتى دیموکراتى ،سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش ،مافی خ��ۆم��ان ل�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی پاراستنی ره‌وادا هاوسه‌رۆکى پارتى ئاشتى و دیموکراتى ،رێکخراوى به‌کاردێنین. مافى مرۆڤى نێوده‌وڵه‌تى ،ئه‌منستى ئێنته‌ر ناشیوناڵ، به‌شێک له‌نامه‌ى دایکى حه‌بیبواڵ ئه‌ندام په‌رله‌مانى ئه‌ورپا و جه‌الل تاڵه‌بانى ،سه‌رۆک ب��ۆ دووه �هم��ی��ن س��اڵ��ڕۆژی ده‌س��ت��ب�هس�ه‌ر بوونی کۆمارى عێراق و فیدراسیۆنی زیندانیانی سیاسی خۆشه‌ویست ترین ئازیزانم! کوردستان ههوڵه دیپلۆماسیه‌کانیان چڕکرده‌و‌ه که ئه‌و ده‌رگ�����ا ب���ه ده‌رگ�����ا ب���ه دوای ت�����ۆدا ،ه �هم��وو چاالکوان‌ه ک��ورده لهسێداره نه‌درێت .م��وراد قه‌ریالن ،نه‌خۆشخانه‌کان و ناوه‌نده‌کانی ئاسایشی ...گه‌ڕایین، به‌اڵم هیچ هه‌واڵێکمان له تۆو‌ه ده‌ست نه‌که‌وت .باوکت وا بۆی ده‌چوو که ئیتالعات ونی کردووی ،ئه‌گه‌ر دایکی حه‌بیبواڵ: چی ئه‌وانیش وه‌ها خۆیان پیشان ده‌دا که بێئاگان)9( . رۆژی ته‌واو خواردنم ناڵ‌ه و فرمێسک و خوێن بوو. پرسیار ،پرسیار ،تێگه‌یشتین که ئه‌م مرۆڤ رفاندن ه کاری ئیتالعاته .جیهان به ده‌ورى سه‌رم دا سوڕایه‌وه، چاوه‌کانم ره‌ش هه‌ڵگه‌ڕان و ئیدی هیچ تێنه‌ده‌گه‌یشتم. رووناکی هێدی هێدی تاریکی وه‌ال ده‌نا ،چاوم به باوکت ک�ه‌وت که به س�ه‌رم دا ده‌گریا و دان�ه دان ه فرمێسکه‌کانی به سه‌ر ده‌سته‌کانم دا ده‌باریا و دواتر رواڵه‌تگه‌لێکی دیکه‌م بینی ،هه‌موو رۆژێک سه‌ردانی ئیتالعاتمان ده‌کرد .جارێک به کاکه‌تیان وتبوو ،ئیدی که‌م سه‌ردانی ئێره بکه‌ن ،لێره هێند‌ه حاڵی باشه ک ه ئێمه مۆزی پێده‌ده‌ین مۆز!! که دواتر تێگه‌یشتین ()5 رۆژ ته‌نانه‌ت یه‌ک مۆلۆکۆل خواردنیان نهداوه پێت. لوتکه‌ی ئاڵۆزی رۆحیم له‌و وه‌خته‌و‌ه ده‌ستی پێکرد ک ه سه‌رۆکى کۆماجڤاکێن کوردستانیش له قه‌ندیله‌و‌ه هه‌واڵی ئه‌شکه‌نجه‌دانی وه‌حشیانه‌ی تۆ هات‌ه ده‌ره‌وه‌ی هۆشیارى دا به ئێران که ئه‌و بڕیاره جێبه‌جێنه‌کات و زیندان. ئه‌گه‌رنا چاو به‌بڕیارى بێچاالکیدا ده‌خشێننه‌وه ،هه‌روه‌ها هێشتا له بیرم نه‌چووه‌ته‌و‌ه ئه‌و رۆژه‌ی ،له گرتووخانه‌ی ده‌یان رێکخراو و حزب و که‌سایه‌تى هه‌رێمى و جیهانى سنه بااڵ نازه‌نینه‌که‌تم له نێوان باڵ‌ه ماندووه‌کانم دا ل ه هاتنه ناو بابه‌ته‌که‌وه. ئامێز گرت .به‌اڵم دیوار‌ه به‌رز‌ه چیمه‌نتۆییه‌کانی زیندان رۆژى هه‌ینى رابردوو ( )2010/12/24کۆردیناسیۆنی و ده‌رگا ئاسنینه‌کانی زیندانه‌که‌ت نهیانتوانیوه ،تۆ ل ه پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) سه‌باره‌ت به گه‌له‌که‌ت دابڕێنن.
››
«دیوار ه به‌رز ه چیمه‌نتۆییه‌کان و ده‌رگا ئاسنینه‌کانی زیندانه‌که‌ت نهیانتوانیوه ،تۆ ل ه گه‌له‌که‌ت دابڕێنن»
سیسته‌می خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى تورکیای هه‌ژاند
کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتى (،)KCD پ��اش گ��ه‌ڕان و گه‌شته‌کانی ل ه باکورى ک��وردس��ت��ان ،ل ه هه‌فته‌ى راب����ردوودا ل ه شاری ئامه‌د کۆبوونه‌وه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی رێکخست و ئه‌نجامه‌که‌شى راگه‌یاند ،به‌رپرسانى سه‌ربازى و حکومى تورکیاش ره‌دتى ده‌که‌نه‌وه.
کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتى (،)KCD له چوارچێوه‌ی خه‌بات بۆ پ��رۆژه‌ى خۆبه‌رێوه‌بردنى دیموکراتى له‌شاری ئامه‌د کۆبۆوه .له ئه‌نجامی کۆبونه‌وه‌که‌دا ،گه‌اڵڵ‌ه پێشنیارێک پێشکه‌شی ئه‌و گروپان‌ه کرا که خه‌بات ده‌که‌ن بۆ ده‌سته‌به‌رکردنی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریدیموکراتى. گه‌اڵڵ‌ه نامه‌ک‌ه هه‌شت ب�ه‌ش له‌خۆ ده‌گرێت ل ه یه‌که‌م خاڵیدا ئاماژه به‌وه‌کراو‌ه که «له خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیدا ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سیاسی له خواره‌و‌ه بۆ سه‌ره‌و‌ه
نوێنه‌رى ده‌بێت ،نوێنه‌رانی خۆی ره‌وانه‌ی په‌رله‌مانی تورکیا ده‌کات ،به‌شداری سیاسه‌تی هاوبه‌شی واڵت ده‌بێ و کوردستانی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ر و دیموکراتی ،خاوه‌ن سمبول و ئ��ااڵی خۆیه‌تی و سیسته‌می عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی دهک��رێ له‌سه‌ر بنه‌مای پارادیگمای ئ���ازادی ره‌گ����ه‌زی ،کۆمه‌ڵگه‌ی ژینگه‌پارێزى و دیموکراتی پێک ب���ێ» ،ه���ه‌وه‌ه���ا( )KCDقس ه له‌چه‌ند خاڵى ترى گه‌اڵڵ‌ه نامه‌که‌ى ده‌کات و وتى: «ی��اس��ای خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ،دهب���ێ ب ه ده‌ستورێکی نوێی کۆماری دیموکراتی که له الیه‌ن یاسای یه‌کێتی ئه‌وروپاو‌ه دانی پێدا بنرێ و به ئه‌رێ کردنی رێکه‌وتنێکی یاساییانه ،به فه‌رمی گه‌ره‌نتی بکرێ ،ده‌ستوری ساڵی ( ،)1921یاسای ئۆتۆنۆمی که له (10ی شوباتی )1922له په‌رله‌مان ئه‌رێ کرا ،قسه‌کانی مسته‌فا که‌مال له ساڵی ()1924 که له ئزمیر کردی ،خاڵه‌کانی په‌یماننامه‌ی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان له‌سه‌ر بابهتهکه وه‌ک پاڵپشتی بنه‌ڕه‌تی په‌سه‌ند ده‌کرێ» ،جه‌ختێش کراوه‌ته‌سه‌ر پاراستنى ره‌وا
به پێى پێداویستى ئاسایشى ناوخۆ و به‌شێوه‌ى سه‌ربازى نا «که مافی پاراستن ،به پێی په‌یماننامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی، له الیه‌ن نهتهوه یه‌کگرتووه‌کانه‌و‌ه دانی پێدا نراوه». له‌درێژه‌ى گه‌اڵڵ‌ه نامه‌که‌ى ( )KCDباس له‌زمانى کوردیش کراوه و ده‌یانه‌وێت له کوردستانی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ر و دیموکراتیدا زمانی فه‌رمی ،کوردی و تورکى بێت و ناوه کۆنه‌کانى هه‌رێمه‌کانیش بگه‌رێندرێنه‌وه .ژنان و گه‌نجانیش له کوردستانی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ر و دیموکراتیدا به پێشه‌نگی مۆدێلی کۆنفیدراڵى دیموکراتى ده‌زانن. کۆنگره‌ى جڤاکى دیموکراتى له راگه‌یاندراوه‌که‌یدا ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات و ده‌ڵێت :دیپلۆماسی له‌گه‌ڵ گه‌النی بێده‌وڵه‌ت ،گروپ و ئه‌و کۆمه‌ڵگانه‌ی ک ه تێکۆشانی ئازادی و دیموکراتی ده‌که‌ن ،به مه‌به‌ستی پشتگیری له یه‌ک کردن و له‌سه‌ر بنه‌مای باوه‌ڕ ب ه یه‌ککردن ده‌ست پێده‌کات. هه‌ر دوای کۆبوونه‌وه‌کانی گرووپی خه‌باتی ،KCD ژماره‌یه‌ک له رۆژنامه‌نوسان له نوسینه‌کانی خۆیاندا، ده‌رباره‌ی پرۆژه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتى ،ئاماژه بۆ
ئهوه ده‌که‌ن که له‌ناو ئه‌واندا رهخنه ،هه‌ڵوێست‌ه و نزیک بوونه‌وه‌ى ئه‌رێنیش ههیه. محه‌مه‌د عه‌لی بیراند ،رۆژنامه‌نوسی به‌ناوبانگی تورک وتی :له دژی هه‌موو هه‌نگاوه‌کانی کوردان، ناره‌زایی نیشان ده‌درێن .پێشتر هاوکات له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی ناڕه‌زایی ،ده‌وڵه‌ت و سه‌ربازانیش ،به‌شدار بوون ،به‌اڵم ئهمجاره ده‌وڵه‌ت نییه ،پارتى دادوگه‌شه‌پێدان بۆخۆی ده‌وڵه‌ته .هه‌روه‌ها هه‌نگاوه‌کانی کوردان به جۆرێک نییه ،که به هێزی سه‌رباز و پۆلیس ئاسته‌نگ بکرێت. ه���هروهه���ا م��ح �هم �هد ئ��ال��ت��ان ،یه‌کێکى ت���ره ل ه رۆژنامه‌نوسانى ئه‌و واڵته ،وتى :ئایا خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتى بۆ کوردان گرنگه یان نا؟ گرنگ ئهوه نییه کێ به‌ڕێوه‌ی ده‌بات ،به‌ڵکو گرنگ ئهوهیه چۆن بهڕێوه ده‌چێت .ئه‌گه‌ر به‌گوێره‌ی په‌یمانی یه‌کێتی ئه‌وروپا بنرخێندرێت ،ئه‌وا کاریگه‌ری له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌رێمیدا زیاد ده‌کات ،قورسایی سیسته‌می بڕیاردان و چۆنێتی رۆژانه یه‌ک‌ه به یه‌ک‌ه زیاد ده‌کات .ئه‌گه‌ر سه‌رچاوه‌ی خۆی لهوێوه وه‌ربگرێت ،ئه‌وا دهبێته مایه‌ی
تێگه‌یشتن. ه �هروهه��ا سه‌رۆکایه‌تی کۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆماجڤاکێن کوردستان ( )KCKس�هب��اره‌ت به‌و وتووێژانه‌ی له‌م رۆژانه‌ی دواییدا له‌سه‌ر خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتى که له‌الیه‌ن کاربه‌ده‌ستانی ده‌وڵه‌تی تورکیاو‌ه ده‌ستیان پێکردووه ،لێدوانێکى نوسراوى باڵوکرده‌وه، ( )KCKپێوای‌ه که کاربه‌ده‌ستانی ده‌وڵه‌تی تورکیا له قۆناغى بێچاالکیدا بێ سه‌برن و پێداگری له‌سه‌ر چاره‌سه‌رنه‌کردنی کێشهکه دهک�هن .له لێدوانه‌که‌دا ( )KCKجه‌خت دهکاتهوه وتى« :هێرشی سه‌رۆکی مه‌جلیسی تورکیا ،به‌شێک له به‌ڕێوه‌به‌رانی حکومه‌ت و فه‌رماندارانی گشتی سوپا که سه‌باره‌ت به بابه‌تی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتى ده‌یکه‌ن ،هیچ له گرنگی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتى که‌م ناکاته‌وه ،به پێچهوانهوه ئه‌و بابهته گه‌رمتر ده‌که‌ن .هه‌ڵوێستی دژایه‌تی کردنی پ��رۆژه‌ی خۆبه‌ڕیوه‌بردنی دیموکراتى سه‌رچاوه‌که‌ی خۆی له‌و زهنییه‌ته‌و‌ه وه‌رده‌گریت که چاره‌سه‌ری پرسی کوردی ناوێت».
هـــــه‌واڵی کوردستانی کوشتنى کاسبکاران به‌رده‌وامه
له پارێزگای ئورمیه کاسبکارێک به‌ناوی (سیروس یاسینی) له ئه‌نجامی نانه‌وه‌وى مینى ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئ��ێ��ران��دا گیانى لهدهستدا ،به‌گوێره‌ی هه‌واڵێکی ئاژانسی فورات، هه‌فته‌ى راب����ردوو ل �ه هه‌رێمی گ��ۆج��ار س �ه‌ر ب ه ئورمیه ،چه‌کدارانی ئێران که‌مین بۆ کاسبکارانی ک��ورد داده‌ن��ێ��ن�هوه و له ئه‌نجامدا کاسبکارێک به‌ناوی (سیروس یاسینی) که خه‌ڵکی گوندی (بێسته‌ک)ی ئورمیه‌یه ،ژیانی لهدهستداوه .ل ه ئه‌نجامی هێرشی هێزه‌کانی رژێمی ئێراندا ،له چه‌ند رۆژى رابردوشدا له ده‌شتی وه‌زنێ گه‌نجێکى کورد ( )19ساڵ به‌ناوی ئازاد کوڕی فه‌قێ هه‌مز‌ه که خه‌ڵکی گوندی نه‌وجوانی سه‌رده‌شت بوو ،کوژرا و که‌سێکێش بریندار کرا .له سه‌ره‌تای مانگی ()8 ى ئه‌مساڵ‌ه و تا ئێستا النیکه‌م ( )17کاسبکاری کورد له الیه‌ن هێزه‌کانی کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه کوژراون.
گه‌نجانى کورد سه‌ربازى ناکه‌ن
ئۆپه‌راسیۆنى تورکیا به‌رده‌وامه
()23ى ئ �هم مانگ‌ه له ئ��ام �هد-ى باکورى کوردستان ش�ه‌ش گه‌نجى ک��ورد ،رایانگه‌یاند ک �ه ن��اچ��ن ب��ۆ س���ه‌رب���ازی .ب��ۆ ئ���ه‌و مه‌به‌ست ه کۆبوونه‌وه‌یه‌کیان له باره‌گای رێکخستنه‌کانی ()BDPى ئامه‌د له‌ژێر دروشمی ‹›مه‌چۆ بۆ سه‌ربازی ،خوێنی برای خۆت مه‌ڕێژه‹› به‌سترا. ئه‌و گهنجانه بۆ رێگرتن له ئۆپه‌راسیۆنه‌کان و بۆ ئه‌وه‌ی نه‌بن‌ه بکوژی برای خۆیان ،له باتمانیش ( )17گه‌نجى کورد ره‌تیانکرده‌و‌ه بچن‌ه سه‌ربازى. (ن��وس��ره‌ت ی���اواش) یه‌کێک ل�ه‌و گه‌نجانه‌ی‌ه و به ئاژانسى فوراتى راگه‌یاند :له تورکیادا بۆ ئه‌وه‌ی پرسی کورد چاره‌سه‌ر نه‌بێ الوانی کورد و تورک به یه‌ک ده‌ده‌ن‌ه کوشتن .یاواش ،ئاماژ بۆ ئ�ه‌وه‌ش دهک��ات که رۆژان�ه الوان��ی کورد ل ه ریزه‌کانی سوپای تورکیادا ،به بیانوی ئه‌وه‌ی ک ه خۆیان کوشتووه ،ده‌کوژرێن.
دواى قۆناغى بێچاالکی ،کۆماجڤاکێن کوردستان ( ،)KCKسوپاى تورکیا درێژه‌ی به ئۆپه‌راسیۆنه‌کان ده‌دات .به‌گوێره‌ى سهرچاوه هه‌رێمیه‌کان ،سوپاى تورکیا له هه‌رێمی فارقین-ى باکورى کوردستان ده‌ستیان ک��ردووه به ئۆپه‌راسیۆنێکی ب�ه‌رف��راوان .راگه‌یه‌ندرا ژماره‌یه‌کی زۆر جاش و هێزى تایبه‌ت له‌و ئۆپه‌راسیۆنه‌دا به‌شداریان کردووه و که‌ره‌سته‌یه‌کی زۆری سه‌ربازی ره‌وانه‌ی هه‌رێمه‌ک‌ه کراوه .سوپاى تورکیا له هه‌رێمی قه‌له‌بان ده‌ستیان کردووه به ئۆپه‌راسیۆن. به گوێره‌ی راگه‌یاندنی هێزه‌کانى پارستنى گه‌ل ( )HPGیه‌کین‌ه گه‌ڕۆکه‌کانی سوپاى تورکیا له رۆژان��ی راب��ردوودا له هه‌رێمه‌ک‌ه ده‌ستیان کردووه به جموجۆڵی سه‌ربازی و دانانى که‌مین)HPG( . له ( )12/22رایگه‌یاند که ()21ی ئه‌م مانگ‌ه ل ه نێوان کاتژمێر ( )8-7سه‌رله‌به‌یانی ،هه‌لیکۆپته‌ر‌ه کۆبڕاکانی سوپاى تورکیا ،هێرشیان کردووه‌ت‌ه سه‌ر گونده‌کانی حه‌فتانین-ى باشورى کوردستان.
ل ه ئیالم گه‌ورترین کارگ ه داخرا
به ه��ۆک��اری گرنگی ن��ه‌دان و دابیننه‌کردنی ب��ودج��هی ت��ای��ب�ه‌ت ب��ۆ رۆژه���ه‌اڵت���ی ک��وردس��ت��ان له‌الیه‌ن کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه ،کارگه‌کان ل ه ناوچه‌کانی ئیالم-ى رۆژهه‌اڵتى کوردستان داده‌خرێن و کرێکارانى ناوچهکه بێکار ده‌بن ،به پێى هه‌واڵێکى نه‌ورۆز تیڤى ،کارگه‌ی چنینی (زه‌ڕجین) مانگێک ه کارناکات و ( )180کرێکار بێکار بوون .عه‌لی غه‌یاسی ،چاالکێکى کرێکاریی‌ه له ئیالم رایگه‌یاند، به‌شی به‌رهه‌مهێنانی کارگه‌ک‌ه م���اوه‌ی ()15 ساڵه کاری به‌رده‌وام ده‌کات و یه‌کێک له کارگ ه گرنگه‌کانی ئیالم‌ه و کاری به‌رهه‌مهێنانی جل و به‌رگ دهک��ات .ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد که ( )180کرێکاری ئه‌و کارگه‌ی‌ه مانگێکه بێکارن و هۆکاری کارنه‌کردنیشى نه‌بوونی پاره‌ی پیویست ه بۆ هه‌ڵسوڕانی کاروباره‌کانی و به‌رزبوونه‌وه‌ى نرخی که‌ره‌سته‌ی سه‌ره‌تایی و نه‌فرۆشتنی به‌رهه‌می کارگه‌که‌یه.
مردنى گوماناوى کورد به‌رده‌وامه
ل�ه ن��او س��وپ��اى س��وری��ادا م��ردن��ى ب�ه گومانى سه‌ربازانى ک��ورد زیاتر دهب��ێ ،ب�ه‌اڵم به‌رپرسانى ئه‌و واڵت ه هیچ رێوشوێنێکیان نه‌گرتوه‌ته‌به‌ر ،ل ه م��اوه‌ى ساڵێکدا نزیکه‌ى ( )33سه‌ربازى کورد، ب�ه شێوه‌یه‌کى نهێنى و گ��وم��ان��اوى ژیانیان ل ه ده‌ستداوه .له دواهه‌مین روداویشدا دوو گه‌نجى ک��ورد به ناوه‌کانى (عوسمان خه‌لیل و یوسف ف���ه‌ره���ان) ب �ه ش��ێ��وه‌ی�هک��ى گ��وم��ان��اوى ژی��ان��ی��ان لهدهستداوه ،به‌رپرسانى سوپاى سوریاش هۆکارى مردنى سه‌ربازانى کورد دهگێڕنهوه بۆ «کاره‌با گرتى» یان «خ��ۆى کوشتووه« یان «روداواى ئۆتۆمبێل» ،ئ �ه‌وان بۆ هه‌موو س�ه‌رب��ازه ک��ورده ک��وژراوه‌ک��ان ئ�ه‌و بیانوان ه دێننه‌وه .ب ه گوێره‌ى زانیارییه‌کانى ئاژانسى هه‌واڵى فورات ،به‌رپرسانى سوریا وتویان ه (عوسمان خه‌لیل) ک ه ته‌مه‌نى ( )21ساڵه« ،کاتێک ب ه چه‌ک یارى کردووه، گولله له سه‌رى داوه و مردووه».
دیدار
وته‌بێژی فه‌رمی لیستی عێراقیه بۆ (چه‌تر): که‌رکوک شارێکی عێراقییه وه‌ک چۆن کوردستان عێراقییه [ دیداری /شاخه‌وان شوانی ]
چ��ه‌ت��ر :ل��هگ��ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی زۆرێ����ک ل ه کۆن ه به‌عسیه‌کان پشتیوانی لیسته‌که‌ی ئێو ه دهک��هن ،تێبینیتان له‌سه‌ر یاسای ریشه‌کێشکردنی به‌عس چیه؟
مه‌یسون سالم ده‌مه‌لوجی ،ناسراو ب ه مه‌یسون ده‌مه‌لوجی ،وته‌بێژی فه‌رمی لیستی عێراقی ه و ئه‌ندامی په‌رله‌مانی ع��ێ��راق ،ه��اوک��ات ئه‌ندامی بزوتنه‌وه‌ی ویفاقی نیشتمانیه ،له‌م دیداره تایبه‌ته‌ی (چه‌تر)دا باس له‌و ه دهک��ات که‌رکوکیش وه‌ک کوردستان عێراقییه و راشیده‌گه‌یه‌نێت ک ه بابه‌تی مافی چاره‌ی خۆنوسینی کورد کۆتایی پێهاتووه. چه‌تر :رێکه‌وتننامه‌یه‌ک بۆ دابه‌شکردنی پۆسته‌کان ئه‌نجام درا ل ه ماوه‌ی رابردوودا عێراقی ه تاچه‌نده پابه‌ندی ئه‌و رێکه‌وتنه‌یه؟
داخوازیه‌کانی ک��ورد یاخود داواکاریهکانیپهیوهسته به‌سه‌رۆکی حکومهتهوه نه‌ک به‌لیستی عێراقیه ،سه‌رۆکی حکومه‌ت له لیستی عێراقی ه نییه. چه‌تر :کورد ( )19خاڵی پێشکه‌ش کرد له‌و
5
ده‌بێت به‌مشێوه‌ی ه مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ ئه‌م ه بکرێت.
به‌عسی له‌هه‌موو لیسته‌کاندا ههیه ،بۆ نمون هچهتر :نه‌بوونی هیچ وه‌زیرێکی ژن ل ه له هاوپه‌یمانی نیشتمانی و کوردستانی و...هتد کابینه‌که‌ی مالیکیدا هۆکاره‌که‌ی چیه؟ ههیه ،ئێم ه ده‌ڵێین هه‌رکه‌سێک تاوانێکی به‌رامبه‌ر ده‌ستی ده‌ره‌کی چ رۆڵێکی ههیه؟ عێراقیه‌کان کردبێت ده‌بێت به‌سزای خۆی بگات، به‌یاننامه‌یه‌کم ل�هس�ه‌ر ئهمه ده‌رک���رد و ب هبهاڵم له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ده‌بێت هه‌موو به‌شداربین ل ه دواکه‌وتویه‌تیه‌کی گ �ه‌وره‌ی پرۆسه‌ی سیاسی و دروستکردنی عێراقی نوێدا. دیموکراتی له عێراق وه‌سفم کرد ،ئه‌مه‌ش کارێکی چه‌تر :بۆچی عێراقیه ره‌د هه‌ڵوێستێکی ره‌تکراوه‌یه له‌الیه‌ن هه‌موو ژنانه‌وه.
گ �ه‌وره‌ی پیشاندا به‌رامبه‌ر به‌و وته‌یه‌ی بارزانی که داوای مافی چاره‌ی خۆنوسینی کرد؟
م �ه‌رج � ه ب��ۆ الی �هن �هک��ان��ی ت��ر ک � ه پ��اب�هن��دیرێکهوتنهکانیان ب��ن له‌گه‌ڵماندا ب��ۆ پێکهێنانی حکومه‌تێکی شه‌راکه‌تی نیشتمانی راسته‌قین ه و ه���هم���وو الی���هن���ه‌ێ���ک ل����هب����ڕی����اردان����دا ت��ێ��ی��دا به‌شداربێت ،تا ئێستاش چ��اوه‌ڕوان��ی دیاریکردنی ژم��اره‌ی کورسییه‌کان و چاره‌سه‌رکردنی کێش ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانین وه‌ک هه‌ڵگرتنی بڕیاری ڕیشه‌کێشردنی به‌عس له‌سه‌ر چه‌ند سیاسیه‌ک، پێکهێنانى حکومه‌ت و پێویستی په‌یڕه‌وی ناوخۆی مه‌یسون ده‌مه‌لوجی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و چاوه‌ڕوانی به‌رپرسانی بااڵین نۆزده خاڵه چی په‌سه‌ند ده‌که‌ن و چی ب ه زێباری شیاوه بۆ دووباره وه‌رگرتنه‌وه‌ی بۆ جێبه‌جێکردنی داواکاریه‌کانمان.
چه‌تر :لیستی عێراقیه تا چهنده پابه‌ندی داخوازیه‌کانی کورده؟
ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
نه‌گونجاو ده‌بینن؟
ئ �ه‌و ( )19خاڵه ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه بۆ سهرۆکیحکومهت ئ�ه‌و ب��ۆی هه‌ی ه ره‌زام �هن��دی نیشابدات نه‌ک عێراقیه ،عێراقی ه له‌گه‌ڵ برا کورده‌کان کار بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کان ده‌کات، ئیمزاکردنی ئه‌و ( )19خاڵ ه کاری عێراقیه نییه. چه‌تر :ب��ه‌رای ئێو ه که‌سێتی هۆشیار
پۆستی وه‌زیری دهرهوه؟
به‌ڕێز هۆشیار زێ��ب��اری ئه‌زمونێکی گ�هورهو ب���ه‌رف���راوان���ی ه �هی �ه ل��ه ک���اروب���اری دهرهوه و ئێمه‌ش چ��اوه‌ڕوان��ی ک��اری زیاتری لێده‌که‌ین بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کان له‌گه‌ڵ واڵتانی دراوسێ و پرس ه سیاسیه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانی نێوان ئێران و تورکیا.
چه‌تر :ئێو ه له‌گه‌ڵ دانانی ژندان له‌پۆست ه بااڵکاندا؟
به‌ڵێ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین با ژن پۆست وه‌ربگرێت ئه‌م مهسهلهیه کۆتایی پێهات و شیکردنه‌و‌ه و پۆستی بااڵشی هه‌بێت.بۆ وته‌که‌ی به‌ڕێز مه‌سعود بارزانی کرا و هه‌ر ئه‌و چه‌تر :باس له‌و ه ده‌کرێت ئه‌م حکومه‌ت ه کاته کۆتایی پێهات و ئێمه‌ش پێمانوایه کورد ب ه رێکه‌وتنی واڵتانی هه‌رێمه‌که‌ی ه تێبینیتان پێی پێناسه‌ی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان مافی چاره‌ی لهمبارهیهوه؟ خۆنوسینی ههیه و ئه‌م پێناسهیه ده‌رهه‌ق ب ه گه‌الن حکومه‌تێکی سیاسی و ده‌س��ت��وری �ه ،ب�هاڵمدهرچووه و کوردیش مافی چاره‌ی خۆنوسینی ههیه ،بهداخهوه ته‌مه‌نای ئه‌وه‌مان ده‌کرد که که‌سانێک ئه‌م ه بۆچوونی خۆم ه بۆ واڵت ه داگیرکراوه‌کان ،وه‌زاره‌ته‌کان وه‌ربگرن ئه‌زمونێکی هه‌بێت و گه‌شه ب ه به‌اڵم ئه‌مڕۆ کورد له به‌غدا خاوه‌نی ده‌س�ه‌اڵت و ئه‌مڕۆی عێراق بدات. پۆستی ب��ااڵن و هه‌رێمێکی سه‌ربه‌خۆیان به‌ناوی چه‌تر :گۆڕان به‌شداری حکومه‌تی نه‌کرد کوردستان ههیه و مافی چاره‌ى خۆنوسین بۆ کورد و تاوانه‌که‌ی ده‌خاته ملی یه‌کێتی و پارتی جێبه‌جێ ناکرێت وه‌ک باسم کرد. ئه‌و قسه‌یه‌ی گۆڕان تا چه‌ند ه راسته؟ ی ه و ه ڕان ه گ بۆ چه‌تر :پرۆژه‌ی عێراقیه ئه‌م ه کێشه‌ی نێوان حزب ه کوردستانیه‌کان هکهرکوک بۆ سه‌ر هه‌رێمی کوردستان چیه؟ و نامه‌وێت ببم ه الیه‌نێک له‌م کێشان ه و منیش گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ی ک �ه‌رک��وک ب��ۆ س �ه‌ر هه‌رێمی گه‌لی کورد به‌که‌سی خۆم ده‌زانم ،به‌اڵم من الیهنىکوردستان بۆ دانیشتوانی شاره‌ک ه دهگهڕێتهوه و حزبه‌کان نیم. که‌رکوک ن ه موڵکی منه و نه موڵکی کورده چه‌تر :بۆچی حکومه‌ت هیچ بایه‌خی نه‌دا و...هتد ،دانیشتوانی شاری که‌رکوک خۆشیان ب ه به‌شدای نه‌کردنی گۆڕان؟ باشتر ده‌زان��ن و من وای داده‌نێم ک ه که‌رکوک واڵمی ئه‌م پرسیاره الی سه‌رۆکی حکومه‌ت هشارێکی عێراقی ه وه‌ک چۆن کوردستان عێراقیه ،و ئه‌و ده‌توانێ واڵم بداته‌وه نه‌ک ئێمه.
یەكێتی بە دەسەاڵت نازانین ،بۆیە رەخنەیان لێناگرین [ دیدارى /هانا ئازاد ] عوسمان بانیمارانى ،هه‌ڵسوراوى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ،ل ه سنورى هه‌ولێر ل ه دیدارێکى (چه‌تر)دا ده‌ڵێت :گۆڕان تا ئێستا مه‌ترسى ل ه هێزى پێشمه‌گه‌ى واڵت ههیه، چونک ه یه‌ک هێز نی ه به‌رگرى له‌هه‌موو نیشتمان بکات و رایده‌گه‌یه‌نێت ،ل ه ساڵى ()80کاندا له‌نێو یه‌کێتى داواى مافى چاره‌ى خۆنوسینمان کردووه. چه‌تر :کشانه‌وه‌ى گۆڕان ل ه هاوپه‌یمانی ف��راک��س��ی��ۆن� ه ک��وردس��ت��ان��ی �هک��ان وه‌ک هه‌ڵوێستێکى ح��زب��ى ده‌رک����ه‌وت نه‌ک جه‌ماوه‌ى ک ه گۆڕان پێیوای ه بزوتنه‌وه‌یه‌کى جه‌ماوه‌ریه؟
کشانه‌وه‌ى گۆڕان زۆر به‌شتێکى باش ده‌زانم،پێموایه هه‌موو هه‌نگاوه‌کانى گ���ۆڕان شکاندنى دیوارێک‌ه بۆ جه‌ماوه‌ر و پ �ه‌رد‌ه الدان �ه له‌سه‌ر شت ه شاراوه‌کان ،ئێمه له سهرهتاوه له‌گه‌ڵ حزبى ده‌سه‌اڵت رێککه‌وتین بۆ ئ���ه‌وه‌ى له به‌غدا فراکسیۆنێکى یه‌کگرتوومان هه‌بێت به مه‌رجێک بانێک و دوو ه �ه‌وا نه‌بێت و لێک تێگه‌یه‌شتن هه‌بێت له‌نێوان ه���ه‌ردووالدا ،ئێمه ده‌بێت به‌غدا وام��ان لێبکات ل ه هه‌رێم یه‌کده‌نگ بین ،بۆیه ئێمه پرۆژه‌یه‌کى چه‌ند خاڵیمان دایه ده‌سه‌اڵت وتمان ئهوانه جێبه‌جێ بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى گۆڕان نه‌کشێته‌وه ،به‌اڵم بهداخهوه خاڵه‌کان پشتوگوێ خران و له به‌غداش ده‌یانویست گۆڕان بکه‌ن به پاشکۆى خۆیان ،جگه له‌وه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان له‌وه‌ته‌ى ئۆپۆزسیۆن تیایدا سه‌رى هه‌ڵداو‌ه یاسایه‌کى به‌ته‌واوى په‌سه‌ندنه‌کردوو‌ه و ده‌سه‌اڵت یاساى رێگرى دێنێت‌ه پێشهوه وه‌ک یاساى ده‌سته‌ى هه‌ڵبژاردنى هه‌رێم له‌برى ئه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى بۆ سزادانى سیاسى و یه‌کخستنى بودجه‌ى حزبه‌کان و دروستکردنى هێزێکى سه‌ربه‌خۆ بدۆزنه‌وه ،گۆڕان تائێستا مه‌ترسى له هێزى پێشمه‌رگه‌ى واڵت ههیه ،چونکه یه‌ک هێز نی ه به‌رگرى له‌هه‌موو نیشتمان بکات.
چه‌تر :له‌واڵتانى تر ده‌سه‌اڵت پرۆژه‌ى چاکسازى داده‌رێژێت نه‌ک ئۆپۆزسیۆن، ئه‌گه‌ر وای ه بۆچى ناچن ه ده‌سه‌اڵت؟
ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت له هۆڵى په‌رله‌مان وهکیهک وان و هه‌موو ده ئه‌ندام په‌رله‌مانێک ده‌توانێت پرۆژه‌یه‌ک پێشکه‌ش بکات له ره‌وانگه‌ى په‌رله‌مانیه‌و‌ه و له رێگه‌ى فراکسیۆنه‌که‌مانه‌و‌ه پرۆژه‌که‌مان پێشکه‌ش ک��ردووه ،گ��ۆڕان چه‌ندین پ��رۆژه یاسای پێشکه‌ش کردووه ،به‌اڵم نه‌خراوه‌ته‌و‌ه به‌رنامه‌ى کاره‌وه، ئهمه پێشێلکردنى مافى ئۆپۆزسیۆن و ئه‌ندامانى په‌رله‌مانه ،ده‌سه‌اڵت ده‌توانێت وابکات ئۆپۆزسیۆن رازى بێت بۆ نمون‌ه ده‌توانێت یاساى بودجه ده‌ربکات که سودى بۆ هه‌موو الیه‌ک ههیه ئه‌گه‌ر بیکات ئێمه قسه‌مان نامێنێت ،نابێت حزب ده‌س��ت به‌سه‌ر
بودجه‌دا بگرێت ،چونکه ئهمه نه هی یه‌کێتى و نه پارتى و نه گۆڕانیشه ،بۆیه ده‌بێت به‌پێى ستانده‌ر و یاسا دابه‌شبکرێت.
ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �هک��ان��ى ع��ێ��راق بۆ نه‌خۆشى بووه ،یان یه‌کێتى داوای لێکردویت و ویستوت ه له‌وکاته‌دا گۆڕان له‌سنورى کۆی ه و هه‌ولێر الواز بکه‌یت؟
چه‌تر :ئێو ه تاک ه رێگاتان ئه‌وه‌ی ه ل ه رێگه‌ى په‌رله‌مانتاره‌کانتانه‌و ه گۆڕان بکه‌ن؟
چه‌تر :ئێستا په‌یوه‌ندیه‌کانتان وه‌ک بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و یه‌کێتى چۆنه؟
چه‌تر :گۆڕان بوو ه ب ه حزب ،به‌اڵم دیار نی ه چ فکریه‌ک به‌کار ده‌هێنێت؟
ئێمه حزب نین ،ب�ه‌اڵم له‌به‌ر ده‌س�هاڵتناوى خۆمان نا حزب ،چونکه وتیان ئه‌وه‌ى ح���زب ن�هب��ێ��ت ب���ودج���ه‌ى پ��ێ��ن��ادرێ��ت ئێمه‌ش ناومان نا ،بۆیه گ��ۆڕان ئایدۆلۆژیاى نیه و بزوتنه‌وه‌یه‌کى جه‌ماوه‌ریه‌و‌ه و دواتر خه‌ریکین خۆمان رێککده‌خه‌ین و ئه‌ندام کۆبکه‌ینه‌و‌ه و کۆنفرانس و کۆنگره ده‌به‌ستین.
ب��ێ��گ��وم��ان ی �هک��ێ��ت��ى نیشتمانىکوردستان له‌وکاته‌دا زیاد له‌الیه‌نه‌کانى تر باسى ئه‌مه‌ی ده‌کرد خۆ ئه‌گه‌ر سیناریۆ بوایه باسیان نه‌ده‌کرد ،به‌اڵم من له تورکیا ره‌تم کردهوه و کاک نه‌وشیروان مۆڵه‌تى پ��ێ��داب��ووم و پێى وت��م ته‌ندروستى خۆت گرنگتر‌ه له هه‌موو شته‌کان.
بڕوامان بهوه نیه تاهه‌تای‌ه ئۆپۆزسیۆنبین ،ده‌بێت تێکۆشان بکه‌ین و پرۆژه‌کانمان پێشکه‌ش بکه‌ین و ئه‌گه‌ر شاره‌وانیه‌ک یان پارێزگایه‌ک ببه‌ینه‌و‌ه ده‌بێت بیسه‌لمێنین چۆن کارده‌که‌ین ،ئێمه تائێستا هیچمان له‌به‌رده‌ست ن��ی�ه بیسه‌لمێنین ،ب���ه‌اڵم ل �ه ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ده‌یسه‌لمێنین که چۆن کارده‌که‌ین ،ئێستا خه‌ڵک له قسه بێزار بووه ک��ردارى ده‌وێ��ت ،ئه‌گه‌ر خه‌ڵک متمانه‌مان پێنه‌دات نامانه‌وێت بچین‌ه ده‌سه‌اڵت ،چونک ه خ�ه‌ڵ��ک ده‌ت��وان��ێ��ت ده‌س����ه‌اڵت بڕوخێنێت و دروستى بکاتهوه.
شتێکى نهێنیمان نیه ،به‌اڵم دهکرێتل �ه ن��ێ��وان لیسته‌کانمان وه‌ک دۆس��ت مامهڵه ل�هگ�ه‌ڵ ی �هک بکه‌ین ،ب�ه‌اڵم به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئێمه نابینه‌و‌ه یه‌کێتى.
چه‌تر :زۆرجار باس له‌و ه ده‌کرێت ک ه سه‌رکرده‌کانى گۆڕان هه‌موو یه‌کێتین و گه‌نج ل ه بزوتنه‌وه‌ک ه نه‌هاتووه‌ت ه پێش؟
گه‌نجانمان زۆر هێناوه‌ت‌ه پێش ،ب�ه‌اڵم گۆرانب��اره‌گ��اى نیه و وه‌ک یه‌کێتى و پارتى رێکخراو و کۆمیته‌ى نیه و زۆرب���ه‌ى س �ه‌رۆک بازنه‌کانى هه‌ولێرمان گه‌نجن و پێشتریش سه‌ر به‌هیچ الیه‌نێک نه‌بوون.
چه‌تر :سه‌رۆکى پارتى داواى مافى چاره‌ى خۆنوسین ده‌کات له‌وباره‌یه‌و ه راتان چیه؟
ئێمه ل �ه س��اڵ��ى ()80ک���ان���دا له‌نێو یهکێتىنیشتمانى کوردستان داواى مافى چاره‌ى خۆنوسینمان کردووه و یه‌کێتى مافى چاره‌ى خۆنوسینى به‌ده‌وروبه‌ر گه‌یاند ،به‌اڵم تازه سه‌رۆکى پارتى داواى ده‌کات و بڕواى پێهاتووه ،بۆیه ئێمه باوه‌ڕمان به مافى چاره‌ى خۆنوسین ههیه ،ده‌بێت رێگه‌یه‌ک هه‌بێت بۆئه‌وه‌ى هه‌نگاو بنرێت بۆ مافى چ��اره‌ى خۆنوسین ته‌نها قسه‌کردن نیه ،هیچ هه‌نگاوێک بۆ مافى چاره‌ى خۆنوسین نهنراوه و ته‌نها قسهیه که ده‌کرێت. چه‌تر :پێتوای ه سه‌رۆکى پارتى ته‌نها قسه‌یه‌ک ه ده‌یکات و هیچ هه‌نگاوێک بۆ ئه‌م ه نهنراوه؟
-ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتى کوردى ئه‌و دێر‌ه شیعره‌ى حاجى
چ���ه‌ت���ر :پ��ێ��ت��وان��ی � ه گ���ۆڕان پاشه‌کشه‌ى ج �هم��اوه‌رى ک��ردو ه به‌تایبه‌ت دواى هه‌ڵبژاردنه‌کان؟
››
عوسمان بانیمارانى
پابه‌ندى ئیمزاى سه‌رۆکى هه‌رێم و یاساى رێکخستنى خۆپیشاندان نابین
قادرى کۆیه په‌یره‌و بکات ده‌توانێت سه‌ر بکه‌وێت ک ه ده‌ڵێت «کاربکه‌ن وه‌ک هه‌نگ ته‌کبیر بکه‌ن به‌بێ ده‌نگ» ده‌بێت به نهێنى کاره‌کان بکه‌ن ،هێشتا هیچ نهبووه سه‌رۆکى پارتى کردی‌ه قسه‌یه‌ک و به‌کارى هێنا که‌چى تا ئێستا نانى ده‌ممان به‌ده‌ستى ده‌ره‌وه‌یه.
چ�ه‌ت��ر :هه‌ندێک کێش ه هه‌ی ه له‌نێو هه‌ڵسوڕاوانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌هه‌ولێر، بۆی ه جه‌الل جه‌وهه‌ر نێراوه‌ته‌و ه ئه‌وێ، ئه‌م ه راسته؟
هیچ کێشه‌یه‌کمان نیه چ له‌رووى ئیداریه‌و‌ه وچ له رووى فکریه‌و‌ه و که‌س له‌نێو گۆڕان فکره‌ى جیاوازى نیه ،هاتنه‌وه‌ى مامۆستا جه‌الل جه‌وهه‌ریش بۆ زیاتر رێکخستنه‌وه‌ى کاره‌کان بوو ،چونکه من نه‌خۆشبووم و مۆڵه‌تم وه‌رگرتبوو. چه‌تر :ئایا چون ه دره‌وه‌ت ل ه کاتى
ب���اوه‌ڕم وان��ی�ه گ���ۆڕان پاشهکشهىک��ردوه ،چونکه ت��وڕ‌ه بوونى خه‌ڵک ل ه ده‌سه‌اڵت له زیادبووندایه و هه‌ر کاتێکیش خه‌ڵک له ده‌س�ه‌اڵت توڕه‌بوو جه‌ماوه‌رى گ���ۆران زی��اد دهک���ات ،ب��ه‌اڵم هه‌ندێک گ��ۆڕان��خ��واز ب��ۆ ده‌س���ه‌اڵت نه‌رمیه‌کیان نواندوو‌ه ئه‌مه‌یش به‌هۆى بژێوى ژیانیانه‌و‌ه بووه و موچ‌ه له حکومه‌ت وه‌رده‌گرن.
چه‌تر :گ��ۆڕان ئۆپۆزسیۆنێک ه ته‌نها به‌رامبه‌ر یه‌کێتى ره‌خنه‌ى هه‌ی ه به‌رامبه‌ر پارتى قسه‌ى نیه ،ئه‌مه‌بۆ؟
بهپێچهوانهوه ئێمه ته‌نها رهخنه له‌پارتى دهگرینو کارمان بهوه نیه رهخنه له یه‌کێتى بگرین ،ته‌نها وه‌اڵممان بۆ یه‌کێتى ههیه و ره‌خنه‌ى توندیش له‌پارتى ده‌گ��ری��ن ب��ۆ نمون‌ه ل�ه شه‌هید ک��ردن��ى س�ه‌رده‌ش��ت عوسمان و بێسه‌روشوێنکردنى که‌سانى شه‌ڕى ناوخۆ، ئێمه یه‌کێتى ب�ه‌ده‌س�ه‌اڵت نازانین ،بۆیه ره‌خنه‌یان لێناگرین ،ئێمه رهخنه له ده‌سه‌اڵت ده‌گرین و یه‌کێتى به‌ده‌سه‌اڵت نازانین و ( )6مانگ‌ه قسه‌مان له‌سه‌ر یه‌کێتى نه‌کردووه.
چه‌تر :وتمان ئیمزاى مه‌ک ه و که‌مپین و نیوه‌ى زیاترى خه‌ڵکى کوردستان وتیان ئیمزاى مه‌که ،به‌اڵم سه‌رۆکى هه‌رێم یاساى رێکخستنى خۆپیشاندانى ئیمزاکرد ،ئێو ه چى ده‌ڵێن؟
ئێمه پابه‌ندى ئیمزاى سه‌رۆکى هه‌رێم و یاساىرێکخستنى خۆپیشاندان نابین ،خه‌بات ده‌که‌ین بۆ گۆڕینى یاساى رێکخستنى خۆپیشاندان ،گۆڕان
ئه‌گه‌ر بیه‌وێت خۆپیشاندان بکات مۆڵه‌ت وه‌رناگرێت.
چه‌تر :سه‌رۆکى هه‌رێم به‌سه‌رۆکى خۆتان نازانن؟
ئه‌و ده‌بێت خۆى به سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستانبزانێت ،سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ کۆنگره‌ى حزبه‌که‌ى ئێمه‌ی بانگهێشت نه‌کرد ،چۆن خۆى به‌سه‌رۆک ده‌زانێت ،ئێمه بڕوامان به سیسته‌مى سه‌رۆکایه‌تى نیه مه‌سعود بارزانى که به تێپه‌ربوونى کات بووه‌ت ه سه‌رۆک ئهمه شتێکى تره.
چه‌تر :بۆچى ده‌ڵێیت ب ه تێپه‌ربوونى کات بوو ه به‌سه‌رۆکى هه‌رێم وات ه هه‌ڵبژاردن رۆڵى نهبووه؟
ئێمه ده‌نگمان به س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم ن���ه‌داو‌ه وکاندیدیشمان نهبووه بۆ ئه‌م پۆسته.
چه‌تر :ئه‌ى بۆچى ده‌نگتان به‌سه‌رۆکى کۆماردا؟
سه‌رۆکى کۆمار شتێکى ته‌شریفاتیه ،نابێتسهرۆکى هه‌رێم ده‌سه‌اڵتى ته‌واوى هه‌بێت ،چۆن ده‌بێت سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌سه‌اڵتى په‌رله‌مان و ده‌سه‌اڵتى حکومه‌ت بۆ خۆى بگه‌ڕێنێته‌وه.
چه‌تر :ده‌وترێت گ��ۆڕان هه‌ڵوێستێکى روونى نی ه له‌سه‌ر پارچه‌کانى ترى هه‌رێمى کوردستان؟
گۆڕان فریاى هه‌موو رووداوه‌ک��ان ناکه‌وێت وتهنها کێشه‌کانى خه‌ڵکانى ناوچه‌کانى ترى کوردستان نیشانده‌ده‌ین.
چه‌تر :هه‌ندێک الیه‌نى کوردى به‌تایبه‌تى (په‌که‌که) داواى به‌ستنى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى ده‌که‌ن ،ئێو ه له‌مباره‌یه‌و ه چیتان ههیه؟
به‌شتێکى گرنگى ده‌زانین کۆنگره‌ى نهتهوهیىببهسترێت و پاڵپشتى لێده‌که‌ین.
پرۆفایل: عوسمان عه‌بدواڵ بانیمارانى، گۆرانخواز و هه‌ڵسوراوى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌ساڵى ( )1954ل ه گوندى ئیلنجاخ ل ه دایکبوو ل ه شۆڕشه‌کانى کورد به‌شدارى کردوه ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان بووه
به‌دواداچوون ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
6
[ ئا /رێبوار عه‌زیز ] مه‌سه‌له‌ى هه‌نارده کردنى به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌کانى هه‌رێمى کوردستان و پشکى هه‌رێم له بودجه‌ى گشتى عێراق له‌ژێر مه‌ترسی که‌مبوونه‌وه‌دایه و سااڵنه دهبێته گرفتى نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و حکومه‌تى ن��اوه‌ن��دى ،شه‌هرستانیش جێگرى س �ه‌رۆک وه‌زی��ران ل �ه‌دواى پێکهێنانى حکومه‌تى نوێی عێراقی ،له یه‌که‌م لێدوانى رۆژنامه‌وانى ره‌خنه‌یی ئاراسته‌ى هه‌رێم ده‌کات. بۆ قسه‌کردن له‌باره‌ى هه‌نارده‌کردنى به‌رهه‌مى چ��اڵ �ه ن �ه‌وت��ی��ی �هک��ان��ى ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان‌و یه‌کالکردنه‌وه‌ى پشکى هه‌رێم له بهشه بودجه‌ى گشتى عێراقی به‌هه‌مان شێوه‌ى ساڵی (،)2010 شاندێکى فه‌رمى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به سه‌رۆکایه‌تى د.به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆکى حکومه‌تی ه��ه‌رێ��م و ئ��اش��ت��ى ه���ه‌ورام���ى وه‌زی�����رى س��ام��ان�ه سروشتیه‌کان و چه‌ند به‌رپرسێکى دارایی و نه‌وت گه‌یشتنه شارى به‌غدادی پایته‌خت. د.م �هح��م��ود ع��وس��م��ان ئ �هن��دام��ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقی ل�هس�ه‌ر لیستى هاوپه‌یمانى کوردستان مه‌به‌ستى ئ�ه‌و س�ه‌ردان�ه‌ى شانده‌که‌ى ه�ه‌رێ��م��ى گ���ه‌ڕان���ده‌وه ب��ۆ «ب��اس��ک��ردن ل �ه چه‌ند [ ئا /عه‌دنان عه‌لى ] له هه‌ڵمه‌تێکى ئیمزا کۆکردنه‌وه‌دا هاواڵتیانى چه‌مچه‌ماڵ داوا دهک�هن قه‌زاکه‌یان له ئیداره‌ى گه‌رمیان دوربخرێته‌وه و بۆ ماوه‌یه‌کى کاتى بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى ،تا کێشه‌ى که‌رکوک و مادده‌ى ( )140چاره‌سه‌ر ده‌بێت ،دواتر بخرێته‌وه سه‌ر پارێزگا راسته‌قینه‌که‌ى که که‌رکوکه و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش که‌مپینێکیان راگه‌یاند. هاواڵتى ئاکۆ محه‌مه‌د ،ته‌مه‌ن ( )28ساڵ دانیشتوى چه‌مچه‌ماڵ ،باسى له‌وه‌کرد قه‌زاکه‌یان ل �ه‌دواى راپه‌ڕینه‌وه به‌ده‌ست گرفته‌وه ده‌ناڵێنێت و به‌شێک له فه‌رمانگه‌کانى سه‌ر به ئیداره‌ى گه‌رمیانن و چه‌ند به‌شێکى تریان سه‌ر به سلێمانى و هه‌ولێر و که‌رکوکن ،وتى «ئه‌وه‌ش گرفتێکى زۆرى بۆ دروستکردوین ،چه‌ندین جار بۆ رایکردنى کارێک چووم بۆ که‌الر و ئه‌و رێگه دوره‌م بڕیوه، بۆیه ئه‌گه‌ر بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى ،ئه‌وا رێگاکه‌مان که‌متره». ئه‌و هاواڵتیه ئاواته‌خوازه قه‌زاکه‌یان بخرێته سه‌ر سلێمانى« ،ئه‌گه‌ر له ئێستادا ناکرێت ،داواکارین له الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار بۆ ماوه‌یه‌کى کاتى بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى». ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد جیاوازى ده‌کرێت له‌و بودجه‌یه‌ى بۆ ئیداره‌ى گه‌رمیان سه‌رف ده‌کرێت، ده‌ڵێت «هه‌ریه‌که له کفرى‌و که‌الر و ده‌ربه‌ندیخان زیاتر سودمه‌ندن ،ئه‌گه‌ر له ساڵێکدا ( )10پرۆژه بۆ ئیداره‌ى گه‌رمیان ته‌رخانکرابێت ،ته‌نها یه‌ک پرۆژه بۆ قه‌زاکه‌مان دروستکراوه ،بۆیه داواکارین ل �ه حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م ه �ه‌وڵ��ى چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى کێشه‌کانمان ب��دات ب �ه‌وه‌ى چه‌مچه‌ماڵ بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى ،تا کێشه‌ى که‌رکوک یه‌کالیى ده‌بێته‌وه». قانع ف��ای �ه‌ق ،مامۆستاى به‌شى جوگرافی، سه‌باره‌ت به بابهتهکه ده‌ڵێت «چه‌مچه‌ماڵ له‌ڕوى هه‌ڵکه‌وته‌ى جوگرافییه‌وه ک�ه‌وت��وه‌ت�ه کۆتایى کوێستان و سه‌ره‌تاى گه‌رمیانه‌وه ،واته ناوچه‌ى هاموون و دام��وون�ه ،نزیکه‌ى ( )56کیلۆمه‌تر له ش��ارى سلێمانیهوه دوره ،ب �ه‌اڵم ش��ارى که‌الر سێ ئهوهنده له چه‌مچه‌ماڵه‌وه دووره ،ئه‌وه‌ش بۆ
بودج ه له‌ژێر مه‌ترسی که‌مبوونه‌وه‌دایه
شه‌هرستانى یه‌که‌م لێدوانى رۆژنامه‌وانى دژى به‌رهه‌م ه نه‌وتیه‌کانى هه‌رێم ده‌دات مه‌سه‌له‌یه‌کى وه‌ک نه‌وت‌و دارایی‌و پشکى هه‌رێم له بودجه‌ى گشتى عێراقی بۆ ساڵی (.»)2011 باقر سوالغ جه‌بر ئه‌لزوبه‌یدی به‌رپرس له وه‌زاره‌تى دارایی حکومه‌تى عێراقی له لێدوانێکى تایبه‌تیدا بۆ (چه‌تر) ،کێشه‌ى هه‌نارده‌کردنى نه‌وتى هه‌رێمى کوردستانى گ�ه‌ڕان��ده‌وه بۆ ناڕوونى داهاته‌که‌ى ل�ه‌الی�هن ههرێمهوه ،وت��ى «حکومه‌تى هه‌رێم به ناڕوونى ئه‌و کاره‌ى کردووه‌‌و به‌شێکى داهاته‌که‌ى دیار نییه». ئه‌لزوبه‌یدى له‌درێژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا مه‌سه‌له‌ى مانه‌وه‌ى له ()%17ى بودجه‌ى عێراقی بۆ هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ب�هس��ت�هوه ب�ه‌ت��وان��اى به‌رهه‌مهێنان و هه‌نارده‌کردنى به‌رهه‌مى چاڵه نه‌وتیه‌کانى هه‌رێم بۆ واڵتانى دهرهوه. ئه‌ندامه‌که‌ى لیستى هاوپه‌یمانى کوردستان له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق بۆ (چه‌تر) ئاشکراى دهک��ات که شانده‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم داواى هه‌موارکردنه‌وه‌ى چه‌ند به‌ندێکى بودجه‌ى گشتى عێراقی کردوه که تایبه‌ته به به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌کانى ن �ه‌وت و بهشه ب��ودج�ه‌ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان له ک��ردن�ه‌وه‌ى بهشه بودجه‌ى هه‌رێم ل�ه‌و بودجه‌یه‌دا حکومه‌تى هه‌رێم. حسێن شه‌هرستانى جێگرى سه‌رۆک وه‌زیرانى حکومه‌تى عێراقی دهک��ات و ره‌خنه‌کانى خۆی و جێگیرکردنى رێ����ژه‌ى ل�����ه()%17ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،ه����ه‌ردوو الی �هن��ى سیاسی ع�ه‌ره‌ب��ی حکومه‌تى عێراقی بۆ ک��اروب��ارى وزه و وه‌زی��رى ئاراسته‌ى هه‌رێم ده‌کات. ل �هگ �ه‌ڵ ن��زی��ک��ب��وون�ه‌وه‌ى ب��اس و خواسه‌کانى و ک��وردى ده‌که‌ونه دانوستان و کردنه‌وه‌ى مێزى کاره‌با به‌وه‌کاله‌ت له کابینه نوێیه‌که‌ى حکومه‌تى مالیکى که چه‌ند رۆژێکه ئاشکرا ک��راوه ،له په‌سه‌ندکردنى بودجه‌ى گشتى حکومه‌تى عێراقی گفتوگۆکان. شه‌هرستانى ک �ه ب��ه‌ر ل �ه وه‌رگ��رت��ن��ى پۆسته یه‌که‌م لێدوانى رۆژنامه‌وانیدا باس له مه‌سه‌له‌ى له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقه‌وه‌‌و یه‌کالیی
( )60هاواڵتی بوونه‌ت ه قوربانی
هاواڵتیانى چه‌مچه‌ماڵ داوا ده‌که‌ن
ئیداره‌که‌یان بخرێت ه سه‌ر پارێزگاى سلێمانى
دانیشتوانى ئه‌م قهزایه زۆر دووره ،بۆیه گرنگ ه بخرێته‌وه سه‌ر پارێزگایه‌کى نزیک له خۆیهوه». یاساناس ئارام باباى ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد له ڕوى یاسایی و ئیدارییه‌وه قه‌زاکه‌یان چه‌ندین گیروگرفت روب �ه‌ڕوى قایمقامیه‌ت و فه‌رمانگه حکومیه‌کان بوه‌ته‌وه ،بۆیه کاتێک هاواڵتیه‌ک بۆ مامه‌التێک دهچێته سلێمانى ،پێى ده‌ڵێن به‌پێى نه‌خشه‌ى کۆن و ئامار ،ئێوه سه‌ر به پارێزگاى که‌رکوکن و ده‌بێت بۆ راییکردنى کاره‌کانتان بچن بۆ شارى که‌رکوک ،ناوبراو وتى «ئێستا له‌ڕوى کارگێڕییه‌وه واڵتان سیستمێکى تازه په‌یڕه‌و دهک �هن ،ئه‌ویش نزیککردنه‌وه‌ى داموده‌زگاکانه
له‌خه‌ڵک ،بۆیه حکومه‌ت بیر ل �هوه دهک��ات�هوه ل���ه‌ڕوى داڕش��ت��ن��ى ف�ه‌رم��ان��گ�ه ح��ک��وم��ی�هک��ان و هه‌یکه‌لى بیناوه له شوێنێکدا بێت که زۆرترین خه‌ڵک سودى لێ ببینن و نزیکترین جێگا بێت بۆ دانیشتووان». ئه‌و یاساناسه رونیکرده‌وه زۆرب�ه‌ى پرۆژه‌کانى قه‌زاکه‌یان له الیه‌ن پارێزگاى سلێمانیهوه ئه‌نجام دراون ،وتى «که‌چى هاواڵتیانى ئێره بۆ رایکردنى مامه‌ڵه‌یه‌ک ده‌بێت به‌شێک له مامه‌ڵه‌کانیان له ک �ه‌الر و به‌شێکى له ک�ه‌رک��وک و سلێمانى و هه‌ولێر ئه‌نجام ب��دهن ،که ئ�هوه ل�ه‌ڕوى یاساییه‌وه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نابێت ئه‌و فه‌رمانگانه په‌رش
و ب�ڵاوب��ن ،پێویسته جێگایه‌ک بۆ راپه‌ڕاندنى کاره‌کان هه‌بێت ،به‌اڵم بهداخهوه ئهمه پێچه‌وانه‌ى یاساى هه‌یکه‌لى ئیدارییه ،بۆیه ده‌توانرێت ئه‌م قهزایه بخرێته س�ه‌ر پارێزگاى سلێمانى به‌هۆى نزیکیه‌وه و که‌مکردنه‌وه‌ى فشاریش له‌سه‌ر ئیداره‌ى گه‌رمیان». هاواڵتیانى چه‌مچه‌ماڵ به مه‌به‌ستى ئه‌وه‌ى قه‌زاکه‌یان له ئیداره‌ى گه‌رمیان دور بخرێته‌وه و بۆ ماوه‌یه‌کى کاتى بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى، که‌مپینێکیان له‌ژێر ناونیشانى (داکۆکیکردن له ناسنامه‌ى چه‌مچه‌ماڵ‌‌و دورخستنه‌وه‌ى له ئیداره‌ى گه‌رمیان)یان راگه‌یاند.
نوێیه‌که‌ى ،وه‌زیرى نه‌وتى عێراقی بووه و الى سیاسه ک��ورده‌ک��ان ب �هوه ن��اس��راوه که لێدوانه تونده‌کانى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ن�ه‌وت��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ههمیشه ن��ه‌ش��اردوه‌ت��هوه ،ئ �ه‌و ج�ه‌خ��ت ل���هوه دهک��ات �هوه که حکومه‌تى هه‌رێم ،به بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ حکومه‌تى ناوه‌ندى ناتوانێت نه‌وت هه‌نارده‌ى دهرهوه بکات. ب �ه‌پ��ێ��ی ب �هن��دێ��ک��ى ی��اس��ای ب���ودج���ه‌ى گشتى دانیشتوانى عێراق ،جێگیرکردنى رێژه‌ى له ()%17 ى پشکى هه‌رێمى کوردستان ل �ه‌و بودجه‌یه‌دا، پێویسته هه‌رێم رۆژان���ه ( )150ه �ه‌زار به‌رمیل نه‌وت ره‌وانه‌ى دهرهوه بکات‌و داهاته‌که‌شی ره‌وانه‌ى حکومه‌تى ناوه‌ندى بکاتهوه ،تا لهوێوه دابه‌شى سه‌ر وه‌زاره‌ت‌و پارێزگاکان بکرێت. د.م �هح��م��ود ع��وس��م��ان ب �ه م��اڵ��پ �ه‌رى پ��راس��اى ئه‌لیکترۆنى راگهیاندوه «شانده‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم ،داواى هه‌موار کردنه‌وه‌ى چه‌ند به‌ندێکى ی��اس��اى ب��ودج��ه‌ى ع��ێ��راق��ی ک�����ردووه ،به‌تایبه‌ت مه‌سه‌له‌ى هه‌نارده‌کردنى ( )150ه�ه‌زار به‌رمیل نه‌وتى هه‌رێم له رۆژێکدا». هه‌روه‌ها شه‌هرستانى له لێدوانێکیدا به‌رۆژنامه‌ى سه‌باحى چاپی عێراقى راگه‌یاند «سامان‌و داهاتى ن��ه‌وت ل�ه‌ه�ه‌ر شوێنێکى عێراقدا بێت ،موڵکى هه‌موو عێراقیه‌کانه و پێویسته له‌سه‌ر هه‌ژمارى حکومه‌تى عێراقی هه‌نارده‌ى دهرهوه بکرێت». ئ��اس��ۆ ش��وان��ى ،س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��ارى که‌مپینه‌که به(چه‌تر)ى راگه‌یاند «نزیکه‌ى ( )7.000ئیمزامان کۆکرده‌وه و ئاراسته‌ى الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کانى وه‌ک پ���ه‌رل���هم���ان و ن��وس��ی��ن��گ �ه‌ى س���ه‌رۆک���ى حکومه‌ت‌و مه‌کته‌بى سیاسى‌و قایمقامى قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵمان ک��رد ،بۆ ئ �ه‌وه‌ى قه‌زاکه له‌سه‌ر ئیداره‌ى گه‌رمیان الببرێت ،چونکه له ناوه‌ڕاستى ن �ه‌وه‌ده‌ک��ان �هوه لکێنراوه به‌ئیداره‌ى گه‌رمیانه‌وه، هه‌موو الیه‌نه‌کان له‌سه‌ر داواکاریه‌کانمان کۆک بوون‌و بڕیاریشیانداوه کارى له‌سه‌ر بکه‌ن». سه‌رپه‌رشتیارى که‌مپینه‌که باسى ل �هوه کرد ئه‌ندامانى که‌مپینه‌که پێکهاتون له هه‌شت که‌س و یاداشتێکیان ئاڕاسته‌ى الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان کردوه که کۆمه‌ڵێک خاڵیان خستۆته‌ڕوو ،وتى «ت��ا م��اوه‌ی�هک��ى دی��اری��ک��راو چ���اوه‌ڕێ دهک�هی��ن، ئه‌گه‌ر داواکارییه‌کانمان جێبه‌جێ نه‌کرێت ،به پاڵپشتى هاواڵتیانى چه‌مچه‌ماڵ هه‌ڵوێستى ترمان ده‌بێت‌و رێگه‌یه‌کى تر ده‌گرینه به‌ر». ئاسۆ شوانى باسى له‌وه‌کرد خه‌ڵکى چه‌مچه‌ماڵ ده‌بێت بۆ راییکردنى کاره‌کانیان سه‌ردانى که‌الر بکه‌ن ،وتى «که‌الر نزیکه‌ى ( )210کیلۆمه‌تر دوره و ت��ا ئێستاش زی��ات��ر ل �ه ( )60ه��اواڵت��ى چه‌مچه‌ماڵ له‌و رێگه‌یه له ناوچون‌و که‌مئه‌ندام ب���وون ،جگه ل���ه‌وه‌ش ه��اواڵت��ی��ان مامه‌ڵه‌کانیان به‌پێى پێویست رایى ناکرێت ،بۆیه داوا ده‌که‌ین شاره‌که‌مان بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى تا کێشه‌ى که‌رکوک و م��ادده‌ى ( )140چاره‌سه‌ر دهک��رێ��ت ،ئ�ه‌وک��ات�ه ب��م��ان��خ�هن�هوه س��ه‌ر پارێزگا راسته‌قینه‌که‌مان که که‌رکوکه». عه‌لى ره‌ئوف ،قایمقامى قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئه‌و داواکاریه به ره‌وا ده‌زانم و له جێى خۆیدایه ،چونکه بنه‌ماى داواکارییه‌که له‌وه‌وه هاتووه ئێمه سه‌ر به‌ئیداره‌ى گه‌رمیانین و ئیداره‌که‌ش باره‌گاکه‌ى له که‌الره ،بۆ ئیش‌و کار و راییکردنى کاره‌کانمان ده‌بێت سه‌ردانى ئه‌وێ بکه‌ین ،به‌وه‌ش کاروبارى هاواڵتیان زۆر ئه‌سته‌م و قورسه ،پێشتریش ئه‌و داواکارییه‌مان به‌ڕه‌سمى به‌رز کردوه‌ته‌وه ،پێم باشه چاره‌سه‌رێکى گونجاو و یاسایى بۆ بدۆزرێته‌وه».
له‌شه‌قامی سالم )70( ،ملیۆن دینار بۆ گڵۆپه‌کا‌نی شه‌وی سه‌ری ساڵ سه‌رف ده‌کرێت [ ئا /زانکۆ سه‌ردار ] به مه‌به‌ستى گێڕانى شه‌وێکى ئاهه‌نگ ئامێز ل ه شه‌قامى سالمى شارى سلێمانى به بۆنه‌ى هاتنى ساڵى نوێوه پارێزگاى سلێمانى بۆ ئاماده‌کارى له‌و ش �ه‌وه‌دا لیژنه‌یه‌ک پێک ده‌هێنێت له هه‌ریه‌ک “ قایمقامى سلێمانى و سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى شاره‌وانى و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کاره‌با” ،عومه‌ر محه‌مه‌د مه‌حوى س �ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى ش���اره‌وان���ى س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى لیژنه‌که دهک��ات و له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) ئ��ام��اژه ب �هوه دهک��ات ب �ه‌ر له هه‌فته‌یه‌ک له‌گه‌ڵ پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى دا دانیشتون ب�ه مه‌به‌ستى چۆنێتى کارکردن. له ( )100ملیۆنه‌وه بۆ ( )70ملیۆن
له سااڵنى رابردوودا بڕى تێچوو بۆ مه‌راسیمى ش���ه‌وان���ى س����ه‌رى س���اڵ “ک��ری��س��م �هس” ()100
ملیۆن دینار ته‌رخانده‌کرا ،به‌اڵم ئه‌مساڵ بڕه‌ک ه دابه‌زیوه بۆ ( )70ملیۆن ،سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى شاره‌وانى هۆکارى ئه‌م که‌مکرنه‌وه‌یه‌ى گه‌ڕانده‌وه بۆ به‌کارهێنانه‌وه‌ى هه‌ندێک له که‌ره‌سته‌کانى سااڵنى رابردوو که له‌مساڵدا ده‌توانن سودى لێ ببینن ،له‌هه‌مان کاتیشدا کڕینى پێداویستیه‌کان له الیه‌ن لیژنه‌ى دارایى نێو لیژنه‌ى مه‌راسیمه‌وه له واڵتى (ئێران) ئهمه جگه له‌وه‌ى که هه‌ندێ که‌مکردنه‌وه‌یان له به‌ڕێوه‌چوونى مه‌راسیمه‌که‌دا کردوه وه‌ک نه‌هێنانى “هونه‌رمه‌ندانى گۆرانیبێژ” و له هه‌مانکاتیشدا به دوکانداره‌کانیان وتوه که دهک��رێ ئه‌وانیش هه‌ریه‌که و له‌شوێنى خۆیهوه رازاندنه‌وه بکات له به‌رده‌م دوکانه‌کانیاندا... له ئێران که‌ره‌سته ده‌کڕن...
ب��ه وت����ه‌ى س���ه‌رۆک���ى ل��ی��ژن �ه‌ى م �ه‌راس��ی��م به
مه‌به‌ستى به‌کارهێنانى که‌ره‌سته‌ى پێویست له‌و ش���ه‌وه‌دا ،ئ���ه‌وان لیژنه‌یه‌کیان ن��اردوه‌ت �ه “واڵت��ى ئ��ێ��ران” ب��ۆ کڕینى ک�ه‌ره‌س��ت�هک��ان ...هۆکارى کڕینى که‌ره‌سته‌کانیان له‌ئێران بۆ ئهوه گه‌ڕانده‌وه که ئه‌وان ویستویانه تێچووى که‌متر بێت ،له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ى س��ااڵن که‌ره‌سته‌کانیان ل�ه ب��ازاڕه‌ک��ان��ى سلێمانى و هه‌ولێر کڕیوه و ئه‌مه‌ش تێچوى زیاتر بووه و هه‌ندێ جاریش فرۆشیاره‌کان فرسه‌تیان هێناوه و نرخه‌کانیان گ��ران ک��ردوه ،وت��ى :بۆیه ئه‌مساڵ ئێمه ئه‌و ستافه‌مان نارده ئێران و شتێکى که‌م له‌سه‌رمان ک �ه‌وت .باسى ل �ه‌وه‌ش کرد که لیژنه‌که‌یان توانیویه‌تى که‌ره‌سته‌ى جوان و باش بهێنێت ئه‌و که‌ره‌ستانه‌شى که هێناویانن به‌راستى زۆرێ��ک��ی��ان ل�ه ب��ازاڕه‌ک��ان��ى خ��ۆم��ان��دا ن �هب��وون و ئێمه‌ش نه‌مانویست شته‌کان ته‌قلیدى ب��ن ،له
هه‌مانکاتیشدا ده‌توانین سااڵنى ئاینده سودیان لێ ببینینه‌وه. ره‌نگه ئۆتۆمبێل هاتووچۆ بکات...
ع��وم �ه‌ر م���هح���وى ،س���هب���اره‌ت ب �ه ک���ردن���ه‌وه‌ى شه‌قامه‌کان بۆ هاتوچۆکردنى ئۆتۆمبێل له‌و ش��ه‌وه‌دا ئ��ام��اژه‌ى ب��ه‌وه‌دا که ئ �ه‌وان ج��ارێ قسه له‌سه‌ر ئه‌و مهسهلهیه ده‌که‌ن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هێشتا بڕیارى کۆتاییان نهداوه له‌سه‌رى و وتى« :ئهوه پێویستى به‌وتووێژکردنه ،ده‌کرێ رێگه‌یان بده‌ین، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که‌ش و هه‌وا س��ارده ،به‌اڵم تا ئه‌و کاته بڕیارێکى یه‌کالکه‌ره‌وه‌مان نهداوه». هونه‌رمه‌ندانى تێدا نییه...
س����هب����اره‌ت ب����هگ����ه‌ڕان����ه‌وه‌ى ئ����ه‌و ل��ی��ژن �هی �ه‌ى ئ��ام��اده‌ک��ارى مه‌راسیمه ب��ۆ ش �ه‌وى س �ه‌رى ساڵ ب��ۆ الى ه��ون �ه‌رم �هن��دان ب �ه مه‌به‌ستى ه��اوک��ارى
ک��ردن��ى لیژنه‌که ل �ه رازان���دن���ه‌وه‌ى ئ �ه‌و ش���ه‌وه‌دا عومه‌ر مه‌حوى ،جه‌ختى ک��رده‌وه “هونه‌رمه‌ند و ئه‌ندازیارى ته‌الرسازى له‌م کارانه‌دا یه‌ک شتن، له لیژنه‌که‌دا ئه‌ندازیارى ته‌الرسازى تێدایه ،به‌اڵم هونه‌رمه‌ندانى شێوه‌کار بۆ میهره‌جانێکى وه‌ک ن �ه‌ورۆز ده‌هێنرێنه پێشهوه“ ،له‌هه‌مان کاتیشدا باسى له نه‌هێنانى هونه‌رمه‌ندانى گۆرانیبێژ کردو و وتى :هونه‌رمه‌ندان ده‌توانن خۆیان بێن و ئیشى خۆیان بکه‌ن ،به‌اڵم ئێمه مه‌سره‌ف له‌وه‌دا ناکه‌ین. هۆکارى ئه‌وه‌شى گه‌ڕانده‌وه بۆ داواکردنى پاره‌ى زۆر له الیه‌ن گروپه هونه‌ریه‌کانه‌وه ئهمه جگه له‌وه‌ى له‌و شه‌وه‌دا هونه‌رمه‌ندان له نێو هۆڵه‌کانى ئاهه‌نگێڕاندان و ده‌ت��وان��ن زیاتر ل�ه‌و شوێنانه‌دا س��ودم�هن��دب��ن« ،ب��ۆی�ه وت��م��ان ب��ا ئ�هم��س��اڵ هه‌ر رازاندنه‌وه‌که بێت باشتره».
ته‌کنه‌لۆژیا په‌یوه‌ندیی ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان به‌ره‌و کاڵبونه‌و ه ده‌بات [ ئا /کارزان ـ عه‌لی ] ک����اڵ����ب����ون����ه‌وه‌ى پ���هی���وه‌ن���دی���ی��� ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان له‌ڕێگه‌ى کاریگه‌رییه‌کانى ته‌کنه‌لۆژیاوه دهبێته خه‌مى هاواڵتیان، توێژه‌رانى کۆمه‌اڵیه‌تیش ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن ته‌کنه‌لۆژیا گۆشه‌گیرى به‌رهه‌م دێنێت و که‌سه‌کان ناتوانن ئاگادارى بارودۆخه ده‌روونى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى یه‌کتربن.
حاجى سابیر ئه‌حمه‌د ،ته‌مه‌ن ( )74ساڵ ،ئاخ بۆ ئه‌و رۆژانه هه‌ڵده‌کێشێت که شه‌وان له ماڵێکدا کۆده‌بونه‌وه و ب �ه‌ده‌م شه‌وچه‌ره خ��واردن�هوه باسى ژیانى رۆژان���ه‌ى خۆیان دهک��رد ،ده‌ڵێت «ج��اران ب�ه‌پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌ى ئێستاوه خ�ه‌ڵ��ک زۆر س �ه‌ردان��ى یه‌کتریان ده‌کرد ،به‌اڵم ئێستا که‌س سۆزى نه‌ماوه، بۆیه بڕیارم داوه نه‌چمه ماڵى هیچ که‌سێک، چونکه کاتێک ده‌چیته سه‌ردانى هه‌ر خزمێک بێجگه له‌سه‌یرکردنى ته‌له‌فزیۆن ده‌رفه‌تت نابێت دوو قسه بکه‌یت». حاجى سابیر پێیوایه ته‌کنه‌لۆژیا جگه له نه‌مانى په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ره‌وانبێژى خه‌ڵکیشى نه‌هێشتووه ،ئ �ه‌و وت��ى «ج���اران که ک��ۆده‌ب��وی��ن �هوه خ �ه‌ڵ��ک ه �ه‌وڵ��ى ده‌دا چ��ی��رۆک بگێڕێته‌وه و ره‌وان��ب��ێ��ژى خ��ۆى ده‌رب��خ��ات ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ته‌کنه‌لۆژیا ده‌مى هه‌موومانى به‌ستووه ناتوانین دوو قسه بکه‌ین». شارا عه‌بدولکه‌ریم ،به‌رپرسی لقی شاره‌زووری یه‌کێتی ژنانی کوردستان پێیوایه جاران مرۆڤ ل �ه‌ڕێ��گ �ه‌ى پ �هی��وه‌ن��دی �ه ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی�هک��ان��ی�هوه ه�ه‌واڵ و زانیارى له‌سه‌ر ده‌وروب��ه‌رى وهردهگ��رت و زان��ی��اری �هک��ان��ی��ان ده‌گ����ۆڕی����هوه و پ �هی��وه‌ن��دى کۆمه‌اڵیه‌تى به‌هێزبوو ،وتى «ئه‌گه‌ر بێت ئه‌و په‌یوه‌ندیه کۆمه‌اڵیه‌تیه الواز بێت ئه‌وا مرۆڤایه‌تى ته‌کنۆلۆژیا په‌یوه‌ندی ه رۆحیه‌کان که‌مده‌کاته‌وه خاسیه‌تى خۆى له‌ده‌ست ده‌دات و بۆشایى رۆحى الى مرۆڤ دروست ده‌بێت ،هۆکاره‌که‌شى بۆ ئه‌و که ئه‌و زنجیره دۆبالژکراوانه‌ى له ته‌له‌فزێۆنه‌کانه‌وه له‌ماڵدا به‌قه‌تیس کراوى هێڵراوه‌ته‌وه و که‌لێنێک پێشکه‌وتنه مادیه دهگهڕێتهوه که ئه‌مڕۆ جیهانى په‌خش ده‌کرێت وایکردووه په‌یوه‌ندى کۆمه‌اڵیه‌تى و دروستبوه رۆژ ب�ه‌ڕۆژ له‌گه‌وره‌بووندایه ،ئه‌گه‌ر گرتوه‌ته‌وه». سه‌ردان و به‌سه‌رکردنه‌وه‌ى خزمان پشتگوێ بخرێت ،کار وا بڕوات ئه‌وا ئینتیماى نه‌ک خزمایه‌تى، ئه‌و به‌رپرسه‌ى یه‌کێتى ژنان ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد «به‌شێوه‌یه‌ک کاریگه‌رى ههیه که په‌یوه‌ندیه‌کان به‌ڵکو نه‌ته‌وه‌ییش به‌ره‌و هه‌ڵدێرده‌بات».
لێپرسینه‌و ه نیه‌و ب ه ئاره‌زوى خۆیان ده‌یفرۆشن
هاواڵتیانى خورماتوو متمانه‌یان ب ه ده‌رمانخانه‌کان نه‌ماوه
[ ئا /عومه‌ر ئاواره ] ن�����رخ�����ى ده‌رم����������ان قه‌زاى له‌ده‌رمانخانه‌کانى خ��ورم��ات��وو جیاوازییه‌کى زۆرى تێدا ب�ه‌دى ده‌کرێت، ئه‌وه‌ش هاواڵتیانى نیگه‌ران ک������ردووه و م��ت��م��ان �هی��ان نه‌ماوه به‌ده‌رمانخانه‌کان و الیه‌نى په‌یوه‌ندیداریش ب �ه ک�هم��ت�ه‌رخ�هم ده‌زان���ن، س���ه‌رچ���اوه‌ی���هک���ی���ش له ش��ارى نه‌خۆشخانه‌کانى خورماتووش رایده‌گه‌یه‌نێت «هه‌رکه‌سێک سه‌رپێچى یاسا بکات به توندى سزاده‌درێت». لێپرسینه‌وه نییه
شێرزاد وه‌لى ،ته‌مه‌ن ( )36ساڵ دانیشتوى ئ �ه‌و ق �ه‌زای �هی �ه ب �هب��ێ��زاری �هوه نیگه‌رانى خۆى به‌رامبه‌ر به‌ده‌رمانخانه‌کان ده‌رده‌بڕێت ،ده‌ڵێت «ه �ه‌ر خ��اوه‌ن ده‌رمانخانه‌یه‌ک بۆ خۆیه‌تى و ل��ێ��پ��رس��ی��ن�ه‌وه‌ى ل �هگ �ه‌ڵ ن��اک��رێ��ت ل �ه‌الی �هن ئ��ی��داره‌ى ق �ه‌زاک �هوه ،چونکه تا ئێستا هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ک ل �هگ �ه‌ڵ ده‌رم��ان��خ��ان�هک��ان نه‌کراوه و سزایان نه‌داون». ئ �ه‌و هاواڵتیه وتیشى« :ده‌رمانخانه‌کان بێویژدانن ،چونکه نرخێکى زۆر ده‌خه‌نه سه‌ر ده‌رم��ان �هک��ان ،هه‌ندێک ده‌رم���ان نرخه‌که‌ى ( )50.000دی��ن��اره ،که‌سى ه���ه‌ژار تواناى کڕینى ئه‌و ده‌رمانانه‌ى نیه». شێرزاد رونیشیکرده‌وه نه‌بوونى یاسایه‌ک بۆ ده‌رمانخانه‌کان له‌و قهزایه ،بووه‌ته هه‌لێک بۆ ئ�ه‌وه‌ى ده‌رمانخانه‌کان به ئ��اره‌زوى خۆیان مامهڵه له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا بکه‌ن و به‌نرخێکى به‌رز ده‌رمان بفرۆشن. ده‌رمانى باش له‌نه‌خۆشخانه‌کاندا ناهێڵن
ئیحسان نه‌سره‌دین ،ته‌مه‌ن ( )28ساڵ ،که
له‌ئێستادا زۆر زه‌روره که بتوانێت رێگه چاره‌یه‌ک بۆ ئه‌و دیارده‌یه دابنێت». ئایدن عه‌لى ،بازرگانێکى ق �ه‌زاى خورماتووه ده‌رب��اره‌ى گ����ران ف��رۆش��ت��ن��ى ده‌رم����ان له‌الیه‌ن ده‌رمانخانه‌کانه‌وه، دهڵ���ێ���ت «س���ه‌رچ���اوه‌ی���هک���ى زان��ی��ارى ب��ۆ الی�هن��ى کڕیار و فرۆشیار نیه ،تا ئاستى چ �هن��دای �ه‌ت��ى ق��ازان��ج �هک �ه‌ى ب��زان��ێ��ت ،ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى هه‌موو نرخه‌کان وه‌ک ی�هک بن، ک��ات��ێ��ک ن���رخ ل �ه س �ه‌رج �هم ده‌رمانخانه‌کان وه‌ک یه‌ک ده‌بێت ،کڕیار ئاگاى له‌نرخ ده‌بێت ،به‌اڵم ئێستا ئهوه نییه و جیاوازییه‌کى زۆر له‌ناو پێشتر ده‌رمانفرۆش ب��ووه ،ئێستادا وازى له‌و ده‌رمانخانه‌کانى ق �ه‌زاک �ه‌دا ههیه ،هه‌روه‌ها کاره‌ى هێناوه ،ده‌رباره‌ى چۆنێتى ده‌ستکه‌وتنى جێگیرنه‌بوونى دۆالری���ش کاریگه‌ریى ههیه ده‌رم��ان و فرۆشتنى له‌ناو ب��ازاردا وتى «ئه‌و له‌سه‌ر جیاوازى نرخه‌کان». که‌سانه‌ى ده‌رمانمان لێده‌کڕین ،ده‌رمانه‌کانیان بێ مۆڵه‌ته‌کان گرانترن به‌نرخێکى گ��ران ب�ه ئێمه ده‌ف��رۆش��ت ،بۆیه سه‌رچاوه‌یه‌ک له نه‌خۆشخانه‌کانى قه‌زاى ئێمه‌ش به‌نرخێکى گرانتر ده‌مانفرۆشته‌وه به خورماتوو به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «جیاوازی هاواڵتیان». ه �هی �ه ل��ه ن��ێ��وان ئ���ه‌و ده‌رم��ان��خ��ان��ان �ه‌ى که ئ����ه‌و ده‌رم���ان���ف���رۆش���ه ب���اس���ى ه �هن��دێ��ک مۆڵه‌تیان ههیه و ئه‌وانه‌شى که مۆڵه‌تییان ده‌رمانخانه‌ى کرد که یارى به‌بازاڕ و نرخه‌وه نییه ،بۆیه ئه‌و ده‌رمانخانانه‌ى مۆڵه‌تیان نییه دهک���هن ،وت��ى «ل�هب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى یاسایه‌ک نیه نرخیان گ��ران��ت��ره ،هه‌رکاتێک هاواڵتیه‌ک و لێکۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکات هه‌ندێکیان سه‌رپێچییه‌ک له‌الیه‌ن هه‌ر ده‌رمانخانه‌یه‌که‌وه ب��وون به قۆڵبڕ و ب �ه‌ئ��اره‌زوى خۆیان مامهڵه ده‌بینێت ئاگادارمان بکاتهوه ،تا ئێمه‌ش سزایان له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا دهک�هن ،زۆرجاریش خاوه‌نى بده‌ین». ئ���ه‌و ده‌رم��ان��خ��ان��ان �ه ده‌چ��ن �ه گه‌نجینه‌کانى ئ������ه‌و س�����ه‌رچ�����اوه‌ی�����ه ئ���اش���ک���راش���ی���ک���رد نه‌خۆشخانه‌کان ه �ه‌رچ��ى ده‌رم��ان��ى ب��اش و ده‌رمانخانه‌کان زۆرتر هه‌وڵى ئهوه ده‌ده‌ن که به‌که‌ڵکى هاواڵتیان بێت ده‌یهێنن و به نرخێکى ده‌رمانه گرانبه‌هاکان بهێنن ،وتى« :ره‌واجى گران ده‌یفرۆشنه‌وه به‌هاواڵتیان ،بۆیه پێویسته زۆرت���ره و باشتره ،بۆیه ب�ه‌رده‌وام��ب��وون��ى ئه‌م لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت ،چونکه ئه‌و دیارده‌یه ،واده‌ک��ات هاواڵتیان له‌چه‌ندین الوه ن��رخ گ��ران��ی�ه ه��اواڵت��ی��ان��ى ت��ووش��ى ب��ێ��زارى و تووشى زیانى گه‌وره‌بن». سه‌رسوڕمان کردووه ،بۆیه بوونى یاساییه‌ک
کۆمپیوته‌ر و ئینته‌رنێت و مۆبایل له‌ئامێره‌کانى ته‌کنه‌لۆجیاى سه‌رده‌من ،س�ه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى جیهان پێکهوه ده‌به‌ستنه‌وه ،به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کانى خزماتى و س�ه‌ردان کاڵتر دهکاتهوه ،شارا باسى له‌وه‌کرد جگه له‌وه‌ى ئینته‌رنێت وه‌ک سه‌رچاوه‌ى هه‌واڵ و زانیاری به‌کاردێت ،تا راسته‌وخۆ له‌ڕێگه‌ى ئینته‌رنێته‌وه زانیاریه‌کان وه‌رده‌گرێت و پێویستى ب �ه ب �ه‌ری �هک ک �ه‌وت��ن ن��ی�ه ل �هگ �ه‌ڵ تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌که‌ى خۆیدا «ئه‌مه‌ش وایکردووه که په‌یوه‌ندى کۆمه‌اڵیه‌تى له‌ناو کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیدا زۆر به‌رته‌سک ببێته‌وه و کورت بێته‌وه بۆ نێوان ک�هس�ه نزیکه‌کانى وه‌ک دای���ک و ب���اوک و خوشک و برا و به‌ده‌گمه‌ن ههیه ئه‌و سنوره زیاتر ببه‌زێنێت». مامۆستا ناسح مه‌جید ،پێیوایه هۆکاره‌کانى ته‌کنه‌لۆژیاش وه‌ک تیغێکی دوو س��ه‌روان بۆ مه‌به‌ستی خراپه و مه‌به‌ستی چاکه‌ش به‌کار ده‌برێن ،وتى «ئ�ه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ به‌رچاو ده‌که‌وێت ئهوهیه ئه‌گه‌ر به‌وریایی کاری له‌گه‌ڵدا نه‌کرێت، ئ�ه‌وا زیانه‌کانی له قازانجه‌کانی زیاتر ده‌بێت، ب��ۆی �ه ت�هک��ن�ه‌ل��ۆژی��ا ک��ارێ��ک��ى وای���ک���ردووه ئ�ه‌و په‌یوه‌ندیه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی ک�ه کۆمه‌ڵگای ک��وردی ش��ان��ازی پێوه دهک��رد ب �ه‌ت �ه‌واوی ب �ه‌ره‌و الوازی به‌رێت و په‌یوه‌ندیه خزمایه‌تیه‌کان له‌پاڵ هه‌وااڵی ته‌له‌فۆنێکدا کورت بکاتهوه«. ئ �ه‌و مامۆستایه باسى ل �هوهک��رد ک�ه ره‌نگه م��اوه‌ی چه‌ند ساڵێکی تر ن�هوهک��ان نه‌توانن به باشی خزمه نزیکه‌کانى یه‌کتری بناسن ،نه‌مانى ئ�ه‌و په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تیانه به‌جۆرێک له جۆره‌کان دهبێته هۆى تێکدانى خێزان ،ناسیح وتى «ب �ه‌وه‌ش خێزانه‌کان زۆرج��ار دووچ��ارى کێشه و لێکترازان دهب��ن�هوه ،له‌توێژینه‌وه‌یه‌کى زانستیدا که له‌سه‌ر منااڵنی واڵتی روسیا ئه‌نجامدراوه، زۆرێ��ک له‌مندااڵن ته‌له‌فزیۆنه‌کانی م��اڵ به به‌شێک له‌خێزانه‌کانیان هه‌ژمار کردووه و وتویانه که خێزانه‌که‌مان پێکهاتووه له دایک و باوک و برا و خوشک و ته‌له‌فزیۆنه‌که‌مان». شۆخان ئه‌بوبه‌کر ،گه‌نجێکى ته‌مه‌ن ( )22ساڵه و پێیوایه هۆکاره‌کانى ته‌کنه‌لۆژیا زیاتر کار
کراوه ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
7
ئاسانیان بۆ مرۆڤ کردووه ،ده‌ڵێت «ته‌کنه‌لۆژیا دنیاى کردووه به گوندێکى ئه‌لیکترۆنى ،ده‌توانیت ل�ه چ�هن��د ساتێکى ک�هم��دا پ�هی��وه‌ن��دى به‌که‌سه نزیکه‌کانه‌وه بکه‌یت له هه‌ر شوێنێکى جیهاندا بێت». ئه‌و گه‌نجه باسى له‌وه‌کرد ئێستا به‌که‌مترین کات زۆرترین زانیارى له رێگاى ئینته‌رنێته‌وه وه‌رده‌گریت ،وتى «له‌ماوه‌یه‌کى که‌مدا ده‌توانیت زۆرت��ری��ن زان��ی��ارى وه‌ربگریت و له رێگاى ئه‌و ئامێرانه‌وه چه‌ندین ه���اوڕێ و که‌سى ت��ازه له ده‌ره‌وه‌ى واڵت بناسیت و له‌جاران زیاتر په‌یوه‌ندى فراوان بکه‌یت به جۆرێک که ئه‌و په‌یوه‌ندیه له خێزانیه‌وه ده‌بێت په‌یوه‌ندیه‌کى جیهانى». توێژه‌رانى کۆمه‌اڵیه‌تى ئاماژه‌به‌وه‌ده‌که‌ن که نه‌مانى په‌یوه‌ندیه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان دهبێته هۆى نامۆیى ت��اک و گۆشه‌گیرى دروس��ت دهک��ات. عوزێر عوسمان ،توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى به(چه‌تر) ى راگ �هی��ان��د «ب��ه‌ه��ۆى ئ����ه‌وه‌ى ل �ه کۆمه‌ڵگا قه‌ره‌باڵغه‌کاندا ژیان ئاڵۆزترده‌بێت ،مرۆڤ ناتوانێت به ئاسانى په‌یوه‌ندى راسته‌وخۆ دروست بکات بۆ راپه‌راندنى کاره‌کانى ،به ناچارى ل�هم رێگه‌وه هه‌وڵى به‌ستنى په‌یوه‌ندى ده‌دات و کاروباره‌کانى راده‌په‌رێنێت ،ئه‌وه‌ش گۆشه‌گیرى دروست ده‌کات، به‌وه‌ش دهبێته که‌سایه‌تیه‌کى نامۆ و ته‌نیا وه‌ک ئامێرى لێدێت و ده‌بێته‌وه به‌خودى ئامێره‌که«. ئ �ه‌و ت��وێ��ژه‌ره ب��اس له‌باشیه‌کانى په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و خراپى ته‌کنه‌لۆژیا ده‌کات له رووى رۆحیه‌وه ،ده‌ڵێت «کاتێک مرۆڤ به‌روح ده‌دوێت و خۆى نمایش ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌م ره‌هه‌نده رۆحیه‌یه ناتوانێت له په‌یوه‌ندى کردنى ئامێردا خۆى نیشان بدات ،بۆیه له‌په‌یوه‌ندى کردنى راسته‌وخۆدا هه‌ندێکجار په‌یمان ن��وێ ک��ردن �ه‌وه‌ش ئاماده‌یى ه�هی�ه ،ب��ه‌اڵم ل �ه‌پ �ه‌وه‌ن��دى ت�هک��ن�ه‌ل��ۆژی��ادا ره‌نگه په‌یوه‌ندى کردنه‌که به‌رژه‌وه‌ندییه‌کى دیاریکراو و بڕیارى مانهوه یان تێدا چوونى بدات».
ره‌وشى مه‌ترسیدار ل ه گرتووخانه‌کان
دادگاکانى عێراق ره‌چاوى یاسا
نێوده‌وڵه‌تى‌و عێراقیه‌کان ناکه‌ن
[ ئا /دیار ئه‌سع هد ]
ت��ا دێ���ت ره‌وش����ی زی��ن��دان��ی �هک��ان��ى ن��او گرتووخانه‌کانى عێراق ره‌وشێکى مه‌ترسیدارتر به‌خۆیه‌و ه ده‌بینێت و رێکخراوى لێبوردنى نێو ده‌وڵه‌تیش س �ه‌رب��ارى ئاشکرا کردنى ن��اوى ئ �ه‌و زیندانیانه‌ى به‌هۆی لێدانه‌وه گیانیان لهدهستداوه ،حکومه‌تى عێراقی به سه‌رپێچیکارى به‌هاکانى مافى مرۆڤ و یاسا نێو ده‌وڵه‌تیه‌کانیان وه‌سف ده‌کات.
ج���ه‌واد ب��ۆالن��ى وه‌زی���رى ن��اوخ��ۆى پێشووى ع��ێ��راق ل ه کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌ونیدا بڕیارى له‌سێداره‌دانى )(385 که‌سى زیندانى عێراقی راگه‌یاند ،ئه‌م بڕیاره‌ی وه‌زیرى ناوخۆ له کاتێکدای‌ه ته‌نها به‌ر له‌چه‌ند رۆژێک ،نوێنه‌رى نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان داواى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى بڕیارى له سێداره‌دانى بۆ زیندانیه‌کان کردبوو ،ئهمه جگه له‌وه‌ی حکومه‌تى عێراقی ئه‌وه‌ى ره‌تکردوه‌ته‌و‌ه که ناو و ژماره‌ى ئه‌و زیندانیانه به‌رێکخراوى لێبوردنى نێوده‌وڵه‌تى رابگه‌یه‌نێت که بڕیارى له‌سێداره‌دانیان له‌ماوه‌ى چوار ساڵى رابردوو جێبه‌جێ کراوه. دوابه‌داوى ئه‌و کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌ی وه‌زیرى ناوخۆ، سه‌عید بومدوحه‌ی وته‌بێژى ره‌سمى رێکخراوى لێبوردنى نێو ده‌وڵه‌تى ئه‌وه‌ى به‌ئه‌لزمانی چاپی عێراقی راگه‌یاند «رێژه‌ى ئه‌و زیندانیانه‌ى بڕیارى له‌سێداره‌دانیان دراوه زۆر زیاتره له‌و رێژه‌یه‌ى وه‌زی��رى ناوخۆ ئاشکراى ک��ردووه«، بومدوح‌ه وتیشى «وه‌زیرى مافى مرۆڤى عێراق به‌ر له‌دوو مانگ به رێکخراوه‌که‌یانى راگهیاندوه که ژماره‌ى ئه‌و زیندانیانه‌ى بڕیارى له‌سێداره‌دانیان دراوه ( )1100زیندانیه، نه‌ک ئه‌وه‌ى وه‌زیرى ناوخۆ». وته‌بێژه‌که‌ى رێکخراوى لێبوردنى نێو ده‌وڵه‌تى ئیدانه‌ى بڕیارى دادگاکانى عێراقى ک��ردووه له‌مه‌ڕ ده‌رکردنى بریارى له‌سێداره‌دان به جۆرێک له کارى سیاسه‌تى نهێنى ناوزه‌ند کردووه «ئه‌و بڕیاران‌ه له‌سه‌ر بنه‌ماى ئه‌و دانپێدانانه دراوه که زیندانیان له‌ژێر ئه‌شکه‌نج‌ه و ئازارێکى زۆردا درکاندویانه». رێکخراوى لێبوردنى نێوده‌وڵه‌تى وه‌زیرى ناوخۆی عێراقی به‌پێشێلکارى یاسا و به‌نده‌کانى مافى مرۆڤ و ده‌ست وه‌ردان‌ه نێو ناوه‌نده‌کانى بڕیاردانه‌و‌ه تۆمه‌تبار کردووه.
بومدوح‌ه بۆ رۆژنام‌ه عێراقیه‌ک‌ه باسى لهوه کردووه ک ه وه‌زی��رى ناوخۆ پێشێلى بڕگه‌یه‌کى یاساى نێو ده‌وڵه‌تى و عێراقى کردووه «له‌و بڕگه‌یه‌دا هاتووه گومانلێکراو بێ تاوانه تا ئه‌و کاته‌ى تاوانه‌که‌ى به‌سه‌ردا ده‌سه‌لمێنرێت». ناو براو ده‌ڵێت «به‌پێی ئه‌و ئامارانه‌ى له‌به‌ر ده‌ستی رێکخراوه‌که‌مان‌ه ئاماژه بۆ ( )1100زیندانى ده‌کات که بڕیارى له‌سێداره‌دانیان بۆ ده‌رچووه« ،حکومه‌تى عێراقیش ئ �ه‌وه‌ى ره‌ت��ک��ردوه‌ت�هوه که ژم��اره و ن��اوى ئ�ه‌و زیندانیانه باڵوبکاته‌و‌ه که بڕیارى له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ردا جێبه‌جێ کراوه. ئه‌و وته‌بێژه‌ى رێکخراو‌ه جیهانییه‌ک‌ه گومانی له‌بڕیارى دادگاکانى عێراقی ههیه به‌تایبه‌ت دادگاى تاوانه‌کان‌و پێیوایه به‌هۆى به‌کارهێنانى ئازار و ئه‌شکه‌نجه‌ی زۆرهوه به‌شێک له زیندانیه‌کان دانیان به‌کۆمه‌ڵێک تاواندا ناوه، ته‌نانه‌ت که ئه‌نجامیشیان نهداوه ،جه‌ختیشى کردهوه که «دادگاکانى عێراق زیاتر سیاسین». بومدوح‌ه به‌ڵگه‌ى ئه‌وه‌ى الی‌ه که ده‌یسه‌لمێنت زیندانى عێراقی له‌ژێر ئه‌شکه‌نجه‌دا گیانى لهدهستداوه «زۆرن ئه‌وانه‌ى که له‌ژێر ئه‌شکه‌نجه‌دا گیانیان لهدهستداوه« بۆ پشتراستکردنه‌وه‌ى قسه‌کانیشى باسى هاواڵتیه‌کى ته‌مه‌ن ( )54ساڵ ده‌کات که دانیشتوى گوندى ئه‌لعریشی نزیک موسڵ‌ه له مانگى سێپته‌مبه‌رى ()2009دا ده‌ستگیرکراوه، له مانگى فیبرایه‌ری ساڵی دواتریدا ته‌رمه‌که‌ى راده‌ستى خانه‌واده‌که‌ى کراوه‌ته‌و‌ه له‌ژێر ئازار و ئه‌شکه‌نجه‌دا له زیندانى نهێنى (مگار المپنى) گیانى لهدهستداوه ،ده‌سه‌اڵتدارانى عێراقیش ئه‌وه‌یان به‌خانه‌واده‌ى ئه‌و کهسه راگهیاندوه که به‌هۆى جه‌ڵته‌ى دڵه‌و‌ه گیانى لهدهستداوه له‌کاتێکدا چه‌ند شایه‌تحاڵێک له زیندان ئه‌وه‌یان پشتڕاستکردوه‌ته‌و‌ه که به‌هۆى ئه‌شکه‌نجه‌و‌ه توشى خوێن به‌ربوون بووه و به‌و هۆیه‌وه گیانى لهدهستداوه. بومدوح‌ه باسى له‌وه‌شکرد که ئ�ه‌و ب��ڕی��اره‌ى وه‌زی��رى ناوخۆى عێراق پێچه‌وانه‌ى چه‌مکى رێزگرتن‌ه له‌مافى م��رۆڤ و رێز نه‌گرتن‌ه له‌یاسا ،وتیشى ده‌سه‌اڵتدارانى عێراقى ئهوه ره‌تده‌که‌نه‌و‌ه وه‌اڵمى رێکخراوى لێبوردنى نێو ده‌وڵه‌تى‌و رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤ بده‌نه‌و‌ه له‌سه‌ر ئه‌و مهسهله ههستیاره. سهرچاوه: ماڵپه‌رى رۆژنامه‌ى ئه‌لزمان ــ چاپی عێراق
ژنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
8
بهسه به‌س ئه‌حالم
دهڵ���ێ���ن ک��ات��ی «خ��وێ��ن مه‌نسور به‌خشین» ب �هس �ه‌ر چ���ووه، که‌چی رۆژه �ه‌اڵت به‌هۆی ئ �ه‌و ش �ه‌ڕان �ه ک �ه ئه‌مریکا ده‌ی��ک��ات دژی رۆژهه‌اڵتییه‌کان« ،خوێن» وه‌ک تاڤگ‌ه و رووبار و کانی و ده‌ریاچ‌ه ده‌ڕێژرێت. واڵت�ه داگیرکراوه‌کان ده‌ستنیشان ناکه‌م، چونکه دی����ارن ،ب���ه‌اڵم ب���ه‌داخ���هوه له‌که‌ناڵ ه کوردییه‌کاندا زۆر دیارنین ،چونکه زۆربه‌ی زۆری هه‌واڵه‌کان لۆکاڵین ،بۆیه بینه‌ری ک��ورد نازانێت له ده‌ره‌وه‌ی ماڵه‌که‌ی خۆیدا چی رووده‌دات .ه�ه‌ر په‌یامنێرێکیش خۆی به (وه‌لید ،ئه‌لعومری) ده‌زانێت ،که هه‌میش ه له‌ناو ئاگردایه ،جگه له په‌یامنێر و بێژه‌ره‌کانی که‌ناڵه‌کانی (ئه‌لجه‌زیر‌ه و ئه‌لعه‌ره‌بیه) ک ه زۆر رۆشنبیرن و ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ په‌یامنێر و بێژه‌ر‌ه ک��ورده‌ک��ان ب �ه‌راوردی��ان بکه‌ین .بۆمان ده‌رده‌ک����ه‌وێ����ت ،ک �ه ئێمه ل����ه‌رووی زم���ان و رۆشنبیرى‌و به‌دواداچوونى هه‌واڵه‌کان و زۆرشتى تر له که‌ناڵ‌ه ئاسمانییه‌کانى رۆژه�ه‌اڵت زۆر دواکه‌وتووین. (گیڤارا البدیری) و (شیرین ئه‌بو عه‌قلێ) دوو په‌یامنێری که‌ناڵی ئه‌لجه‌زیره‌ن و کچن و ههمیشه له‌ناو ئاگردان ،که ده‌یانبینم ده‌گریم، چونکه حه‌زده‌که‌م کچه‌کانمان وه‌کو ئه‌وان بن. ئایا که‌ناڵ‌ه کوردییه‌کانمان دووکچی رۆژن��ام��ه‌وان��م��ان پ��ێ��گ �هی��ان��دووه؟ ،ی���ان ه�ه‌ر که‌ناڵه‌کانیشمان پیاو ساالرییان په‌یڕه‌و کردووه و له‌هه‌مانکاتدا کچه‌کانیشمان ئاماده‌نین ببن ب�ه‌ڕۆژن��ام�ه‌وان؟ ،کچه‌کانمان به‌گشتى له کوردستانى باشوردا هه‌ر ئهوهنده ده‌زانن تا کاتژمێر پێنجی ئێوار‌ه کاری رۆژنامه‌وانی بکه‌ن و له ده‌ره‌وه‌ى ماڵ بن له‌دوای پێنجه‌و‌ه ل ه کوالنه‌کانیاندان. (له‌یال الشایب) له پڕ وه‌ک داڵ باڵ ده‌گرێت بۆ پاریس و له‌گه‌ڵ سارکۆزی به فه‌ڕه‌نسی چاوپێکه‌وتنی خۆی ره‌وانه‌ی (قه‌ته‌ر) ده‌کات، که‌چی کچه‌کانمان ته‌نها زمانی مه‌ڵکه‌ندی و سابوونکه‌ران ده‌زانن و ئه‌وه‌نده‌ش ئارایش ده‌که‌ن و ده‌موچاویان سواغ ده‌ده‌ن ده‌ڵێی لێبووکن و جگه له هه‌واڵه‌کانی باشووری کوردستان هیچ نازانن و تووتی ئاسا هه‌واڵه‌کان ده‌خوێننه‌وه‌‌و هه‌زار هه‌ڵه‌ی زمانه‌وانی ده‌که‌ن. یه‌کێکیانم بۆ بهێن‌ه وه‌ک (خه‌دیج‌ه بن قننه) به‌دواداچوونی تایبه‌تی سیاسی ئه‌مڕۆ بکات؟!. چ�هن��د ساڵێک ل �ه ب�ه‌ش��ی راگ�هی��ان��دن��ی کۆلێژی زانست‌ه مرۆڤایه‌تییه‌کانی زانکۆی سلێمانی مامۆستای ک��وردۆل��ۆژی ب��ووم، له‌میانه‌ی ئ�ه‌و س��ااڵن�ه‌دا ی�هک خوێندکار، ی �هک ک��چ ده‌س��ت��ی هه‌ڵبڕی و به‌زیره‌کی وه‌اڵمی پرسیاره‌که‌می دایهوه و وتی :مامۆستا من ئاماده‌م شه‌وان کاربکه‌م و په‌یامنێر بم و ل ه ئاگر و گولله نه‌ترسم. دڵم خۆش بوو ،یه‌کسه‌ر باوه‌شم پێداکرد و ماچم کرد و گریام ،دڵخۆش بووم که کچێکی ک��ورد ئه‌و ئاماده‌ییه‌ی تێدا هه‌بێت ،ئه‌گینا ئه‌گه‌ر به‌گشتی قسه بکه‌م ره‌نج بێبه‌ر و هه‌ناس ه سارد ده‌بم ،کچانمان ،هه‌روه‌ها ژنانمان کارده‌که‌ن م��اڵ به‌جێده‌هێڵن ،ب �ه‌اڵم عه‌بایه‌کی ش��اراو‌ه دایپۆشیوون ،قاچه‌کانیان به‌زنجیر و که‌له‌پچ ه به‌ستراونه‌ته‌وه ،داب و نه‌ریتی کورده‌واری ئه‌و عه‌با شاراو‌ه و ترسناکه‌یه. تکایه کچه‌کان ،نازداره‌کان ،ئه‌و عه‌بای‌ه فڕێ بده‌ن ،کۆت و به‌ند بشکێنن ،ده‌نگتان هه‌ڵبڕن، بهسه کۆیالیه‌تی و دایک و باوک و نه‌ریت ساالری ،بهسه به‌س!. وه‌ک بڵێى کۆپى دایک‌و نه‌نکتانن ،ن ه خوێنده‌وارى کارى تێکردوون نه هاوار هاوارى فێمینسته‌کان ،نه رووى رۆژنام‌ه و گۆڤار‌و کتێبه‌کان ،ئه‌ى چاره؟ خۆ مێشک شۆردنه‌وه‌ش شتێکى ڕاستى نیه ،چیتان لێبکه‌ین ،هه‌ر خه‌ون ت به‌و شاسواره‌و‌ه ده‌بینن که له ئاسمانه‌و‌ه دابه‌زێ و مژده‌ى ماڵى جیاو شه‌هاده‌و پاره‌وپول‌و پێنج کیلۆ ئاڵتون‌و ئاهه‌نگێکى گه‌وره‌و کێکێک ک ه بۆ یه‌ک سات شرین‌ه و دوایى ده‌بێت به ژه‌هر، ئه‌بێت تا ڕۆژى مردنتان هه‌ڵى بهێننهوه .بۆی ه زه‌نگتان بۆ لێده‌د‌هم‌و داتان ده‌چڵکێنم‌و ئاگادارتان ده‌که‌مه‌و‌ه که باوى بیرکردنه‌وه‌ى کچانى وه‌ک ئێوه به‌سه‌رچووه‌‌و ئه‌مڕۆ پێى نه‌زانن ،ئاینده هه‌مان زه‌نگتان بۆ لێده‌تاته‌وه .
نه‌جمه‌دینی غواڵمی:
ئه‌ندامێکى کۆنگره‌ى ()13ى پارتى:
ئه‌گه‌ر کۆتا بۆ ژنان روکه‌شی بێت ،نه‌بوونی ل ه هه‌بوونی باشتره [ دیدارى /ئااڵ به‌رزنجى ـ هه‌ولێر ]
چه‌تر :دواى کۆنگره پالن‌و پرۆژه‌تان بۆ ژنان چیه؟
یه‌کێک ل�ه به‌رنامه‌کانی پ��ارت��ی ک��ارک��ردن�ه بۆفهراههم کردن و به‌ده‌ستهاتن و پاراستنی مافی ئافره‌تان ل�ه ک��وردس��ت��ان��دا ،ب��ۆی�ه ئ�هم�ه یهکێکه ل�ه خاڵه‌کانی به‌رنامه‌ی پارتی که له کۆنگره‌دا که بااڵده‌ست ترین الیه‌نه له‌ناو پارتیدا و ده‌نگی له‌سه‌ر دراوه ،وابزانم ئه‌م ه کارێکی موژده‌به‌خشه به ئافره‌تی ک��ورد ،ههرچهنده پارتی له سهرهتاوه بڕوای به مافی ئافره‌ت هه‌بووه ،به‌اڵم ئێستا بارودۆخ گۆراوه ،زه‌مینه‌ش له‌باره بۆ ئه‌وه‌ی کار بکرێت بۆ به‌ده‌ست هێنانی ئه‌م مافانه ،هه‌وڵی جدی بدرێت بۆ رزگ��ار کردنی کۆمه‌ڵگای کوردستانی له ع��ورف و دابونه‌ریته ن�ه‌خ��وازراوه چه‌قبه‌ستووه‌کانی ئه‌م کۆمه‌ڵگایه.
س�هب��اره‌ت به کۆنگره‌ى ()13ى (پ.د.ک) و به‌شداى ژن له‌و کۆنگره‌یه ،هه‌روه‌ها روانینى ئه‌و حزبه بۆ ژن له بوارى سیاسى و به‌شداری پێکردنى ل�ه ئۆرگانه‌کانى خ��ۆی��دا ،ئه‌ڤین عومه‌ر ئه‌ندامی په‌رله‌مانى کوردستان که وه‌ک ئه‌ندامێکى ژن به‌شدارى کۆنگره‌ى ()13ى پارتى ک��رد ،وه‌اڵم��ى چه‌ند پرسیارێکى رۆژن��ام�ه‌ى (چه‌تر) ده‌داته‌وه. چه‌تر :رێژه‌ى به‌شدارى ئافره‌ت له کۆنگره‌ى پ��ارت��ى چه‌ند ب��وو ئایا ل�ه ئاستى ژم��اره‌ى ئه‌ندامان و جه‌ماوه‌ره‌که‌ى بوو؟
به‌شداری کردنی ئافره‌ت به رێژه‌یه‌کی باش ره‌چاو کراکه ()%25ى ئه‌ندامه به‌شداربووه‌کانی کۆنگره ئافره‌ت بوون ،ئه‌م ئافره‌تانه‌ش له‌و ئه‌ندامانه خۆی ده‌بینێته‌وه ک ه ئه‌ندامی پارتی دیموکراتی کوردستانن ،ب�ه‌اڵم مه‌رج نه‌بوو هه‌موویان ته‌نها کادری حزبی بن و له لق و ناوچ ه و نوسینگه حزبییه‌کاندا کار بکه‌ن ،به‌ڵکو ژماره‌یه‌کی زۆریان په‌رله‌مانتار و کاربه‌ده‌ستانی حکومه‌ت و ته‌نانه‌ت فه‌رمانبه‌ر و ب�ه‌رپ��رس��ی رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نیشی تێدا بوو ،کار و پیشه له‌گه‌ڵ ئینتیمای حزبی یه‌کی گرتبووه‌وه له‌م کۆنگره‌یه‌دا. چه‌تر :ئامانج له به‌شدارى ئافره‌ت له کۆنگر ه ته‌نها الیه‌نه حزبیه‌که‌یه یان الیه‌نێکى تر؟
به‌شداری ئافره‌ت که رێژه‌یه‌کی به‌رچاوی بهخۆیهوهبینی ،ئامانج له‌م به‌شداری کردنه ته‌نها به‌شداری پێ کردن نه‌بوو به مه‌به‌ستی رووکه‌شی بۆ ئه‌وه‌ی وا پیشان بدرێت که پارتی دیموکراتی کوردستان بڕوای به به‌شداری پێ کردنی ئافره‌ت ههیه له کاری سیاسیدا ،به‌ڵکو ئافره‌تی پارتی به ئستحقاقی خۆی که وه‌ک پیاوان چۆن پارتین و مافی ئه‌ندام بوونی کۆنگره‌یان ههیه ،ئافره‌تیش ب ه هه‌مان میکانیزم و هه‌مان مه‌به‌ست مافی به‌شداری کردنی کۆنگره‌یان ههیه ،له سه‌ره‌تای کۆنگره‌وه ئافره‌تان ش��ان به‌شانی پ��ی��اوان ک��اری��ان ک��رد و گفتوگۆ و رای خۆیان به راشکاوانه ده‌رده‌بڕی له لیژنه‌کاندا و ته‌نانه‌ت له به‌ڕێوه‌بردنی کۆنگره‌ش به‌شدارییه‌کی به‌رچاویان هه‌بوو ،هه‌روه‌ها له خۆکاندیدکردنیش بۆ سه‌رکردایه‌تی ژماره‌یه‌کی به‌رچاوی ئافره‌تان پێشبڕێکى پیاوانیان ده‌کرد
چه‌تر :تاچه‌ند ده‌توانن تێڕوانینى پیاوانى ناو حزبه‌کان له مه‌سه‌له‌کانى ژناندا بگۆڕن؟
ئه‌ڤین عومه‌ر بۆ پۆست وه‌رگرتن ،دوو ئه‌ندامیش به‌ده‌نگێکی زۆر به‌رز بۆ سه‌رکردایه‌تی ده‌رچوون ،سێ ئه‌ندامی تریش به کۆتا چونه سه‌رکردایه‌تی ،له نێو ئافره‌ته کادره‌کانی پارتیدا بیرۆکه‌یه‌ک ههیه که‌وا با ئافره‌تی کادر سه‌یر نه‌کرێت وه‌ک ئ��اف��ره‌ت ،به‌ڵکو ته‌ماشای ت��وان��ای ئافره‌ته‌کان بکرێت وه‌ک کادری حزبی ،چونکه له نێو ئافره‌ته‌کاندا کادری زۆر به توانا ههیه که ده‌توانێ رکابه‌ری له‌گه‌ڵ کادره پیاوه‌کاندا بکات له کاری سیاسی و خه‌باتیشدا. چه‌تر :پێتوایه کۆتاى ژنان بۆ هه‌موو حزب ه سیاسیه‌کان پێویسته؟
ئهمه له‌سه‌ر کار و بهرنامه و ئایدیۆلۆژیای ئه‌وحزب‌ه راوه‌ستاوه ،ئایا ئه‌و حزبه تا چ راده‌یه‌ک باوه‌ڕی به به‌شداری سیاسی ئافره‌ت ههیه ،تا چ راده‌یه‌ک بوار و زه‌مینه خۆش ده‌کات بۆ به‌شداری کردنی ئافره‌ت ل ه سه‌رکردایه‌تییدا ،هه‌ڵبه‌ته کۆتا یاسایه‌ک و بڕیارێکی گشتگیری نییه ،یاخود مۆدێلێکی ت��ازه نییه که بۆ هه‌موو حزبه‌کان بگونجێت ،به‌ڵکو وه‌ک وتم به‌شداری کردنی ئافره‌ت له سه‌رکردایه‌تی نابێت ته‌نها بۆ رووکه‌ش بێت ،هه‌ڵبه‌ته ب�ه‌ش��داری کردنی ئافره‌ت ده‌بێت فعلی
فۆتۆ :ئاڵا بێت و له‌سه‌ر بنه‌مای ب��اوه‌ڕ بوونی راسته‌قینه‌ی فکر و دی��دی سیاسی ئ �ه‌و حزبه بێت و ل�ه ن��اخ و قواڵیی بیری کادر و جه‌ماوه‌ری ئه‌و حزبهوه هه‌ڵقواڵبێت ،بۆی ه به رای من هیچ گونجاو نییه که کۆتا وه‌ک مۆدێرن و دروشم و روکه‌شی به‌کار بهێنرێت له هیچ حزبێکدا ئه‌گه‌ر ئه‌م بیروباوه‌ڕه نه‌چه‌سپابێت پێش وه‌خت ،ئه‌گه‌ریش به پێچهوانهوه بوو ئهوه نه ته‌نها سه‌رکه‌وتوو نابێ ،به‌ڵکو شکست به رۆڵی راسته‌قینه‌ی ئافره‌ت ده‌هێنێت و نه‌بوونی له بوونی زۆر باشتر ده‌بێت. چه‌تر :له‌ناو کۆنگره رۆڵى ئافره‌تت چۆن بینى به‌تایبه‌ت له گفتوگۆ و مناقه‌شه‌کانى په‌یره‌وى ناوخۆى حزب؟
له هه‌موو بواره‌کاندا ئافره‌ت زۆر رۆڵێکی بهرچاویدهگێڕا ،چ له به‌رێوه‌بردن و چ له به‌شداری و گفتوگۆ و را ده‌ربڕین و مناقشه کردنی ناو لیژنه‌کان ،خۆم یه‌کێک ب��ووم له‌و ئافره‌تانه‌ی که له لیژنه‌ی پ�هی��ڕه‌ودا به‌شدار بووین ،له‌و لیژنه‌یه کۆمه‌ڵێک ئافره‌تی به‌توانام بینی که به‌راستی ده‌یانتوانی راو سه‌رنجی خۆیان ده‌رب��ڕن و رۆڵێکی باشیان ده‌گێڕا.
په‌ندێکی ک��ورده‌واری ههیه که ده‌ڵێت( :چه‌پڵه ب هدهستێک لێ نادرێت) ،ئه‌گه‌ر ئافره‌ت نه‌توانێت پیاو ل ه مافه‌کانی خۆی ئاشنا بکات ،به هۆشیاری و زیره‌کی داکۆکی له مافه‌کانی بکات ،به واقیعیانه مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ کێشه و خواسته‌کان بکات ،بتوانێت زۆرترین ماف بۆ خۆی فه‌راهه‌م بکات ،بێگومان کادری حزبیش له خه‌ڵکانی ئاسایی زیاتر له مهسهله ههستیار و ماف و را گۆڕینه‌وه ده‌کۆڵنه‌وه و بایه‌خی پێ ده‌ده‌ن ،بۆیه ب ه دیدی من زۆربه‌ی ههره زۆری کادرانی پارتی بڕوایان به مافی ئافره‌تان ههیه ،نموونه‌ش ئه‌و هه‌موو ده‌نگه زۆره بوو که ئافره‌تان به‌ده‌ستیان هێنا له کۆنگره‌دا.
ئ��وم��ێ��د دهک����هم ه �هم��وو ئ��اف��ره‌ت��ان��ی ن���او پ��ارت��ی زۆر ب �ه زی��ره‌ک��ی و ب �ه ه��وش��ی��اری��ی�هوه پ��رس و کێشه‌کان و چاره‌سه‌رییه‌کان به‌رچاو بخه‌ن تا به هه‌موو الیه‌که‌وه کار بکه‌ین له‌سه‌ر ئه‌م بابهته ههستیاره ،چونکه ئافره‌تی کورد ده‌یه‌وێت له چوارچێوه‌ی دابونه‌ریت و له ناو شیرازه‌ی خێزانی ک��ورده‌واری��دا زوڵ��م و بێ به‌شی و مافخوراوی له‌سه‌ر هه‌ڵگیرێت ،هیچ کاتێک ئافره‌تی ک��ورد بۆ ئ �هوه داوای مافی ن�هک��ردووه که پێشێلی مافی پیاو بکات ،هیچ کاتێکیش ته‌مه‌رودی له‌سه‌ر دابونه‌ریتی جوانی کورده‌وای نه‌کردووه ،به‌ڵکو ته‌نها داوای ئازادیه ره‌هاکانی خۆی ده‌کات که مامهڵه بکرێت له کۆمه‌ڵدا وه‌ک مرۆڤ و غه‌در و زوڵمی لێ نه‌کرێت.
که‌ناڵ چوار سومعه‌ی کورد ده‌شکێنێت [ دیداری /بێریڤان محه‌مه‌د ] نه‌جمه‌دینی غواڵمی ل ه دیدارێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ره‌خن ه له حکومه‌تی هه‌رێم ده‌گرێت و پێشیوایه که‌ناڵ چوار زیانی زۆر ه بۆ کورد و رایده‌گه‌یه‌نێت تا ئێستا یه‌کێتی و پارتی وه‌اڵمیان نه‌داوه‌ته‌و ه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ کوردستان و وتیشی :پێده‌چێت له‌به‌ر ئه‌و ه بێت ک ه که‌سێکى نه‌ته‌وه‌ییم و حه‌ز ناکه‌م حزبیبم. چ��ه‌ت��ر :پ��ێ��ت وای���� ه گ��رن��گ��ى دان ب ه ه��ون �ه‌رم �هن��دان��ى ک���وردى ل � ه ئاستێکى باشدایه،یاخود وه‌ک هه‌ندێ که‌س ده‌ڵێن خراونه‌ت ه په‌راوێزه‌و ه ؟
به‌ڵێ پێموایه هونهرمهنده کورده‌کان خراونه‌ت ه‌پ���ه‌راوێ���زه‌و‌ه ل��هم چ�هن��د س��اڵ �ه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم دامه‌زراوه بهداخهوه ده‌بوو زۆر کارى به‌پێزى هونه‌رى بکرایه رێز و خۆشه‌ویستى ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه له‌ڕێگه‌ى راگه‌یاندنه‌کانه‌وه له‌ناو خه‌ڵک زیادکرایه ،هه‌رچه‌ند ئێم ه و خه‌ڵک وه‌ک ماسى و ئ��او وای��ن هه‌رگیز لێک دانابڕێین ،هه‌رچه‌ند ده‌سه‌اڵتیش پردێک بخات ه نێوانمانه‌و‌ه ئه‌و خۆشه‌ویسته‌ى خه‌ڵک هه‌یه‌تى خه‌ڵک به‌ویژدان ه و به‌ئاگایه ل �ه‌وه‌ی که ساڵه‌هاى ساڵ له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگایه‌تیدا هونه‌ره‌که‌مان شانبه‌شانى چه‌کى پێشمه‌رگایه‌تى بردووه‌ته پێشهوه کاریگه‌رى راسته‌وخۆمان له‌سه‌ر خه‌باتى شۆڕشگێرانه‌ى گه‌لى کورد هه‌بووه تا ئه‌مڕۆ ،هونه‌رمه‌نده‌کان سه‌روه‌ت و سامانێکى نه‌ته‌وه‌ین ده‌بێت رێزیان لێبگیرێت.
چه‌تر :په‌راوێزخستنى هونه‌رمه‌ندان وه‌ک تۆ باست لێو ه کرد له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه، ئایا به‌راى تۆ ل ه ئاگایی ه یان بێ‌ئاگاییه؟
ل�هگ�ه‌ڵ رێ��زم ب��ۆئ�ه‌و که‌سانه‌ى ک�ه بهرپرسنبهگشتى ئه‌وانه‌ى که ده‌سه‌اڵتیان هه‌ی ه له کوردستان، پێموای ه له هونه‌ر تێنه‌گه‌شتوون له هونه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى
ک��وردى تێنه‌گه‌شتون ،ئه‌گه‌ر تێبگه‌ن خۆیان به‌ر ب�ه‌و شتانه ده‌گ��رن ک ه ئ �هوه کارێکى ده‌ت��وان��م بڵێم مه‌ترسیدار‌ه بۆ داهاتووى الوه‌کانمان ،بێگان ه په‌رستى الى الوه‌کان دروست ده‌کات و هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تیان به‌ره‌و الوازى ده‌بات.
چه‌تر :بۆچى ناییه‌یته‌و ه له‌کوردستان ب��ژى ،له‌هه‌ندێ چ��او پێکه‌وتن وتوت ه له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتى کوردیه‌و ه تا ئێستا ڕێگه‌م پێنه‌دراو ه ئه‌گه‌ر وای ه ئه‌و ه بۆچى؟
له‌ڕاستیدا هه‌ر له‌و رۆژهوهکوردستان ئازاد بووه داوام کردووه له به‌رپرسانى حکومه‌تى هه‌ردووال، ئه‌و کات نه‌ببوون به‌یه‌ک ،به‌اڵم زۆر ب��ه‌داخ��هوه ن �ه‌ه��ات��وون ب �ه‌ره‌و پیرى داواکاریه‌که‌م ،نازانم بۆچى پێده‌چێت له‌به‌ر ئهوه بێت ک ه من که‌سێکى نه‌ته‌وه‌یه‌م و حه‌ز ناکه‌م که‌سێکى حزبیبم ،ههرچهنده ک ه له ڕابردوودا پێشمه‌رگه‌ى کۆمه‌ڵ ه بووم و ئه‌وه‌ش جێگه‌ى شانازیم ه ئ �ه‌و چ�هن��د س��اڵ �ه‌ى ئه‌زمونێکى زۆرم وه‌رگ���رت���ووه ،ب���ه‌اڵم ئێستا ح����ه‌زده‌ک����هم وه‌ک ک�هس��ێ��ک��ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ه‌ى خ��زم �ه‌ت��ى گ����ه‌ل و نیشتیمانه‌که‌م بکه‌م ،تا ئێستا وه‌اڵمێکى قانعکه‌ریان پێنه‌داوم که بۆچى نه‌هاتوون ب�ه‌ره‌و پیرى داواکه‌م.
[ ئا /عومه‌ر ئاواره ]
په‌یمان سه‌اڵح ،یه‌کێک له‌و کچه قوتابییان ه بوو ،که باوکى پێى ووتبوو نابێت بچیته‌و ه قوتابخانه سه‌ره‌تا وتى (زۆر دڵم خۆشبوو ب��ه‌وه‌ى که قۆناغى سه‌ره‌تاییم ت�ه‌واوک��رد و خه‌ونم ب�هوهوه ده‌بینى که له ساڵى داهاتوو بچمه قۆناغى ناوه‌ندى و بۆ خۆم بخوێنم ،به‌اڵم باوکم بووه رێگر له به‌رده‌ممدا و ناهێڵێت بڕۆم له‌گه‌ڵ هاوڕێکانم ل ه ناوه‌ندى بخوێنم له به‌ر ئه‌وه‌ى تیرۆرستان مه‌ترسییان خستووه‌ته دڵى خانه‌وه‌داکه‌ناوه و زۆر جار هه‌وڵى ئه‌وه‌یانداوه کچانى قوتابى بڕفێنن ،به‌اڵم بۆیان نه‌کراوه.
وتیشى :داب و نه‌ریتى ئه‌و شاره واى له باوکى کچانى قوتابى کردووه که نه‌هێڵن به‌رده‌وام بن له خوێندن ،چونک ه زوربه‌ى کات کچان له کاتى گه‌ڕانه‌وه‌یان له قوتابخان ه توشى کێشه‌ى زور دهب��ن له الی �هن ک��وڕان �هوه ،هه‌روه‌ها هێماى بۆ ئ�ه‌وه‌ش کرد که زۆر له قوتابیه کچه‌کانى ئه‌و شاره له دواى ده‌رچونیان له پۆلى شه‌شى سه‌ره‌تایى رێگه‌یان لێده‌گیرێت بۆ خوێندن له قۆناغى ناوه‌ندى، په‌یمان ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا که باوکى هه‌ڕه‌شه‌ى کوشتنى لێکردووه گه‌ر به ته‌ماى خوێندن بێت. ش�ه‌ه�لا ح�هم�ه غ �ه‌ری��ب کچێکى قۆناغى ئاماده‌یى بوو «دی��ارده‌ى ده‌رکردنى کچ له قوتابخانه و په‌لکێش ک��ردن��ی��ان ب��ۆ م��اڵ و رێگرتنیان ل �ه ب �ه‌رده‌وام��ب��ون ل ه خوێندن دهگهڕێتهوه بۆ دڵپیسى ئه‌و خێزانانه که وای بۆ ده‌چن گه‌ر کچه‌کانیان پهره به خوێندنه‌که‌یان بده‌ن و قۆناغه‌کانى خوێندن ببڕن دهچێته قاڵبى له ده‌ست ده‌رچونه‌وه» ،هه‌روه‌ها ئه‌و پێیوابوو ئه‌گه‌ر بێت و هه‌ڕه‌شه‌ى کوشتنیشى لێبکه‌ن هه‌ر پهره به خوێندنه‌که‌ى ده‌دات و واز له خوێندن ناهێنێت ،هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا ک ه ئه‌م کاره کارێکى ناڕه‌وایه و دژ به‌و کچانه ده‌کرێت ک ه هێشتا چاویان به دونیاى دهرهوه هه‌ڵنه‌هاتووه و مافیان ده‌خورێت و هه‌موو سات و کاتێک ده‌بنه قوربانى ده‌ستى باوکان و که‌سوکاریان ،شه‌هال هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد ک ه تاکه‌ى کچ ببێت به قوربانى ده‌ستى خێزان و باوک و برا ،له هه‌ندێ شتدا مافیان پێشێل ده‌کرێت ،ته‌نانه‌ت ل ه خوێندنیشدا مافیان پێشێل ده‌کرێت ،به پێویستى زانى
››
کۆمه‌ڵه‌ى هونه‌ر ه جوانه‌کان شوێنێکه سه‌گ تێیدا ناژى
کاتى خۆی دوو به‌رنامه‌م له ته‌له‌فزیۆنى نهورۆزکردوه له‌سه‌ر ئه‌و بابهته ،ئهوه به‌کارێکى ناشیرینى
فێستیڤاڵێک که له ده‌ره‌وه‌ى کوردستان ده‌کرێت کورد وه‌ک هونه‌رى کوردى زۆر به‌که‌مى به‌شدارى کردووه ئه‌گه‌ر به‌شدارى کردبێت شته‌کان ب ه واسته‌و‌ه واسته کارى بووه ،مه‌به‌ستم ئه‌وه‌ی ه ئه‌و که‌سانه‌ى ک ه چونه‌ت ه ئه‌وێ نوێنه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى هونه‌رى کوردى نه‌بوون ،جارێکى تر ده‌یڵێمه‌وه ک ه حکومه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان هێشتا ب �ه‌ت �ه‌واوى ل� ه ه��ون �ه‌رى ک��وردى نه‌گه‌یشتووه ،بۆی ه ک��ارى بۆ ن��اک��ات ،ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر س�ه‌ردان��ى رانیه‌م ک��رد چوم ه کۆمه‌ڵه‌ى هونه‌ره جوانه‌کان ئه‌توانم بڵێم شوێنێک بوو سه‌گ تێیدا ناژى ،نزیک ( )150خوێندکار له کچ و کوڕ له‌وێ ده‌خوێنێت ،جێگه‌ى داخه‌ک ه ئه‌م هه‌موو سه‌روه‌ت و سامان ه ل ه کوردستان هه‌ی ه الوێک که داهاتوى واڵته‌که‌یه ده‌یه‌وێت کارى هونه‌رى بکات ده‌یه‌وێت میلله‌ته‌که‌ت جوان بکات و هه‌ست و خۆشه‌ویستى و نیشتیمان پ �ه‌روه‌رى له‌ناو گه‌ل و نیشتیمانه‌که‌دا ب�ڵاو ب��ک��ات�هوه ،شوێنێکى ئ��اواى هه‌بێت جێگه‌ى داخ �ه .داوم ل ه حکومه‌ت ئه‌وه‌ی ه ک ه له‌داهاتوودا هیچ نه‌بێت یه‌ک دوو وه‌زی��رى هونه‌رمه‌ند له‌ناو کابینه‌ى ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه�ه‌ری��م��دا ب����ێ����ت ،ک���هس���ان���ى ب���ه‌ده‌رب���هس���ت و ب��ێ�لای�هن بن ن���هک
ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
9
ته‌نها له‌وێ دانیشن ده‌ست به‌رز که‌نه‌وه ،دڵسۆزى هونه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى میلله‌تى کوردى بن ،هونه‌رى هه‌ر میلله‌تێک زۆر گرنگ ه ئه‌گه‌ر لێکۆڵه‌ره‌وه‌یه‌ک بیه‌وێت شتێک له‌سه‌ر میلله‌تێک بنوسێت سه‌یرى هونه‌ر و ئه‌ده‌به‌که‌ى دهک��ات ئه‌وکات ه ده‌زانێت ئه‌و میلله‌ت ه بایی چه‌ندێکه ،نه‌ک سه‌یرى عیماراته‌کانت و ب��زان��ێ��ت ف�ڵان �ه ب �ه‌رپ��رس بکا ت چه‌ند بینای دروست کردووه.
چ �ه‌ت��ر :دۆخ���ى سیاسى ک��ورد گ��ۆڕان��ى ب�هس�ه‌ردا هاتووه ،ئایا هونه‌رى کوردى له‌و چوارچێوه‌یه‌دا یان به‌هه‌مان شێو ه گۆڕان تیایدا ڕویداوه؟
ل�ه‌ڕاس��ت��ی��دا چ�هن��د ساڵیک ه ب��اش��وریکوردستان ئازادبوو‌ه به‌و جۆره‌ى ک ه چاوه‌روان دهک��رێ ک��ارى هونه‌رى ن�هک��راوه ،بۆ نمون ه
له‌گه‌ڵ (گۆران)ى شاعیر ده‌ستگیر کران
باوکێک :کچه‌که‌م تا ل ه سه‌ره‌تایى بوو پێم باشبوو به‌اڵم ناهێڵم بڕوات بۆ ناوه‌ندى ،دوایى ل ه ده‌ستمان ده‌چێت که کچانیش وه‌ک کوڕ مافى ئه‌وه‌یان هه‌بێت پهره ب ه خوێندن بده‌ن.... ئازاد عه‌بدولواحید ،که یهکێکه له ئه‌وانه‌ى بووه‌ته رێگر له به‌رده‌م چونى کچه‌که‌ى بۆ ناوه‌ندى ،ئاماژه بهوه ده‌کات که ئه‌گه‌ر هات و کچه‌که‌ى چووه قۆناغى ناوه‌ندى ل ه ده‌ستى ده‌رده‌چێت ،پێشى وابوو که کچ تا له قۆناغى سه‌ره‌تاییدا بێت ئامۆژگارى دایک و باوکى وه‌رده‌گرێت له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى له ته‌مه‌نێکدایه که حسابى منداڵى بۆ دهک��رێ��ت ،ب �ه‌اڵم که چ��ووه قۆناغى ن��اوه‌ن��دى گ��وێ ب ه ئامۆژگارى دایک و باوک نادات ،ئه‌وه‌شى وت« :کێ له ئێمه ههیه حه‌ز نه‌کات منداڵه‌کانى فێرى خوێندن بێت، به‌اڵم دڵنیام که کچه‌که‌م چووه قۆناغى ناوه‌ندى له به‌ر فێربوونى ته‌سروفى نوێ له ده‌ستمان ده‌رده‌چێت و گوێمان پێنادات،
››
ده‌زانم به سووکایه‌تی‌کردن میلله‌تى کوردیشى ده‌زانم و هه‌روه‌ها فیلمێکى تورکى ک ه ل ه (ئێم بى سى)دا به‌عه‌ره‌بى دۆبالژ کرابوو ئه‌ویش کارێکى ناشیرین بوو دژ به‌میلله‌تى کورد ،ئهوه ئه‌گه‌ر ئه‌وروپا بێت کورد ده‌تونێت ئه‌و ته‌له‌فزیۆنانه بداته دادگا ،ل ه راستیدا ئێستاش حکومه‌تى هه‌رێم ده‌توانێت ئه‌و کاره بکات به‌اڵم زۆر بهداخهوه خۆیان پهره به‌و مهسهله ده‌ده‌ن ته‌له‌فزیۆنێک به‌ناوی (که‌ناڵ )4ل �ه‌ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ههیه ،ک��ورد ناشیرین دهک��ات سومعه‌ى کورد ده‌شکێنێت ،ل ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ک��ورد ده‌دات ،ب�ه‌اڵم ه�هم��وو بێده‌نگن و سه‌یریشى دهک���هن و ت�هن��ان�ه‌ت هه‌ندێک له‌هونه‌رمه‌ندانى کورد کار ل ه دوبالژه‌کانیشیدا دهک �هن ،ئهوه زۆر جێگه‌ى داخ ه من هیوادارم واز له‌و شت ه ناشیرین و قێزه‌ونان ه بێنن و میلله‌تى ک���ورد ئ�ه‌و شتان ه بایکۆت بکات ک ه دژ ب ه میلله‌تى کوردن ،له‌راستیدا ئ�����ه‌وان ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت ک��ل��ت��ور و ف�ه‌ره�هن��گ��ى ئێم ه بشێوێنن و ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �هک بێگانه‌‌په‌رستى له ناوماندا دروس��ت بکه‌ن ک ه گه‌ل و نیشتیمانه‌که‌ى خۆمان و مه‌سه‌ل ه نه‌ته‌وایه‌تیه‌مان له‌بیر بچێته‌وه.
ئه‌وانه‌ى که به‌رپرسن و ده‌سه‌اڵتیان هه‌ی ه ل ه کوردستان له هونه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى کوردى تێنه‌گه‌یشتون
چ��ه‌ت��ر :پ��ێ��ت��وای � ه ئ �ه‌و درامایانه‌ى که ماوه‌یه‌ک له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکه‌و ه دژ به کورد ده‌کرێت ،تاچه‌ند زیان به‌کورد و کلتورى کوردى ده‌گه‌یه‌نێت؟
له خورماتوو کچان ل ه قوتابخان ه ده‌رده‌هێنرێن
پێشیوابوو ئه‌و کاره به غه‌درێکى گهوره ده‌زانێت ،به‌اڵم ناچاره ده‌ری بهێنێت نه وه‌ک له ئێستاوه گوێمان پێنه‌دات و بۆ دوا رۆژ کاردانه‌وه‌یه‌کى خراپى له سه‌رمان هه‌بێت... ئازاد ده‌ڵێت« :زۆرێک له‌و هه‌ڵسوکه‌وته ناشرینانه ده‌بینم که ئه‌و کچه هه‌رزه‌کارانه له کاتى رۆیشتنیان یاخود گه‌رانه‌وه‌یان له قوتابخانه ده‌یکه‌ن ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ نه‌ریتى شاره‌که ناگونجێت دواج��اری��ش کاردانه‌وه‌یه‌کى خراپى له سه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌بێت و کاتێکیش ئه‌و خێزانانه ل ه منداڵه‌کانیان به ئاگادێنه‌وه و ته‌ماشاده‌که‌ن کچه‌کانیان سنوریان شکاندووه». ئازاد حه‌ز ده‌کات کچه‌که‌ى خوێندن ته‌واو بکات و ل ه پاشه رۆژدا کارێک به‌ده‌ست بهێنێت. سه‌رچاوه‌یه‌ک له پ���ه‌روه‌رده‌ى خورماتوو سه‌باره‌ت به‌م دی��ارده‌ی�ه وت��ى« :ئ�هم دی��ارده‌ی�ه بۆ الوازى کۆمه‌ڵگا و
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر
ههمیشه هه‌وڵى ده‌دا به‌سه‌ر ته‌مه‌نى خۆى باز بدات
ئ �ه‌و خێزانانه ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ک �ه ت��ا ئێستا ب��ڕوای��ان ب ه پێشکه‌وتن نییه» .له‌گه‌ڵ سه‌ره‌تاى خوێندنى ئه‌مساڵه‌و‌ه چه‌نده‌ها خێزان به‌پێى ئه‌و زانیارانه‌ى که پێمان ده‌گات رۆژان�ه کچه‌کانیان له خوێندن ده‌رده‌هێنن به بێ هیچ هۆیه‌ک به تایبه‌ت له قۆناغى ن��اوه‌ن��دى و ناهێڵن ل ه سه‌ر خوێندنه‌کانیان به‌رده‌وامبن ،بێگومان ئه‌و خێزانان ه له گۆڕانکارى ئه‌مڕۆى دونیا تێنه‌گه‌یشتوون ،دهب��وو له سه‌ر ئه‌و خێزانانه هانى کچه‌کانیان بدایه پ�ه‌ره ب ه خوێندنه‌کانیان ب��دهن ن �هوهک له ب�ه‌ر هه‌ندێ هۆکارى الوه‌کى و بێ نرخ کچه‌کانیان له ناوه‌ندى ده‌ربکه‌ن ،بۆی ه ده‌بێت ئه‌و خێزانانه‌ش بیر لهوه بکه‌نه‌وه که به‌ده‌رهێنانى کچه‌کانیان هیچ شتێک له ژیانى ئه‌و کچه ناگۆڕێت ته‌نها ئهوه نه‌بێت له خوێندن بێبه‌شى ده‌کات و داى ده‌بڕێت له کۆمه‌ڵگا و له زیندانێکى ئه‌به‌دیدا ده‌یهێڵێته‌وه...
[ دیدارى /هێڤار قه‌ره‌داغى ] ت �ه‌ه��ا خ �ه‌ل��ی��ل ،ئ���ه‌و ه��ون �ه‌رم �هن��ده‌ى که زیاتر له په‌نجا ساڵه خزمه‌ت ب ه ه��ون�ه‌رى ک��وردى دهک��ات و له چله‌ى ئه‌م هونهرمهنده ئه‌ندامانى خێزانه‌که‌ى و ت �ه‌الر کچى به‌تایبه‌ت بۆ ڕژنامه‌ى (چ �ه‌ت��ر) ب��اس ل�ه چۆنێتى ژی��ان��ى ئه‌و ه��ون �ه‌رم �هن��ده و ک���اره ه��ون �ه‌ری �هک��ان و تێکه‌اڵوبونى به ژیانى سیاسى ده‌که‌ن و ده‌ی��خ�هن�ه‌ڕوو که ته‌ها خه‌لیل ک ه جگه ل �ه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندێکى مه‌زن ب���وو خ �هب��ات��ک��ارێ��ک��ى ک��وردی��ش بووه ،هه‌ر له کاتى چاالکی قوتابخانه‌کان ک �ه شوێنى چ���االک���ی���ی���هک���ان ن��زی��ک م���اڵ���ی���ان ب������وو ،ب��ی��رى س��ی��اس��ى و خواستى خ����هب����ات����ک����ردن ب��ۆ خ���زم���ه‌ت���ى‌ک���ردن���ى
هونه‌رمه‌ندته‌هاخه‌لیل
نیشتمان و چه‌وساوه‌کان له‌ڕۆحیدا چه‌که‌ره ده‌کات‌و ره‌وتى ژیانى دیارى ده‌کات. سه‌ره‌تاکانى ژیانى هونه‌ریشى هه‌ر بۆ ئه‌و کات ه دهگهڕێتهوه که قوتابى ناوه‌ندى بوو له‌قوتابخانه‌ى غازى سه‌رقاڵى چاالکى هونه‌ریى ب��وون ،ئه‌و کات ماڵى ته‌ها خه‌لیل که‌نزیک بینایى هونه‌ره جوانه‌کان ب��ووه ح�ه‌زى به تێکه‌اڵوبوونى دنیاى هونه‌ر دهک��رد، له‌ساڵى ( )1953له‌رێگاى هاوڕێیه‌کییه‌وه په‌یوه‌ندى ده‌کات به حیزبى شیوعییه‌وه. هونه‌رمه‌ند ته‌ها له چه‌ند شانۆگه‌رییه‌ک له‌ساڵى ( )1955به‌شدارى دهک��ات ،وه‌ک شێرۆ‌و نازه‌نین، دڵدارى‌و په‌یمان په‌روه‌رى ،مه‌کرى ژنان‌و نوشته‌‌و باوه‌ژن خوا بناسه ،که ئه‌م چاالکییانه یه‌کێتى قوتابییان سه‌رپه‌رشتییان دهک���رد ،داه��ات��ى چاالکییه‌کان بۆ قوتابیانه‌ى هه‌ژار و نه‌دار بوو بۆ ئه‌وه‌ى به‌رده‌وام بن له‌خوێندن. به‌هۆى رێگانه‌دان به‌ژنان بۆ به‌شدارى کردنیان له‌نێو شانۆکاندا زۆربه‌ى کات ئه‌و هونهرمهنده رۆڵى ژن��ى ده‌بینى ن��اوى باجى ئاشێ و باجى خونچه و باجى ره‌حمه‌یان پى ده‌وت ،ته‌ها له‌ته‌مه‌نى چوارده‌‌و پازده ساڵیدا سه‌رکه‌وتوانه رۆڵى ژنى بینیوه، چونکه ب��ااڵی�هک��ى ب �ه‌رزى ه����هب����وو و ک �هس��ێ��ک��ى ره‌ق����ه‌ڵ و الوازب�����وو، ده‌بوو خاسیه‌ته‌کانى ره‌گ��������������ه‌زى ن��ێ��ر ببه‌زێنێت و رۆڵى ژن ب��ب��ی��ن��ێ��ت و ههمیشه هه‌وڵى ده‌دا ب���هس���ه‌ر ت �هم �هن��ى خ��ۆى باز بدات رۆڵى ژن��ان��ى ت �هم �هن
سه‌روو چل ببینێت ،له دانه‌شتنه‌کانى ژناندا داده‌نیشت بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت وه‌ک ژن رۆڵ به‌رچه‌سته بکات. هونه‌رمه‌ند له‌زۆربه‌ى خۆپیشاندانه‌کاندا رۆڵى هه‌بوو و ته‌نانه‌ت به‌شدارى شۆرشه‌که‌ى ق��ازى محه‌مه‌دى ک��ردووه له‌ئێران و خۆپیشاندانه‌که‌ى شارى سلێمانى به‌بۆنه‌ى هێنانه‌وه‌ى ته‌رمى مه‌لیکى کوردستان شێخ مه‌حمودى نه‌مر به‌هۆیه‌وه له‌گه‌ڵ چه‌ند هاورییه‌کى وه‌ک گۆرانى شاعیر‌و ن��ورى ئه‌حمه‌د تێدا به‌شدار بوون ده‌ستگیر کران. سه‌ره‌تا ته‌ها خه‌لیل ده‌یه‌ویست بچێته په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان ،ب�ه‌اڵم ماڵه‌وه‌یان رێگایان ن�ه‌دا‌و، ده‌یانویست بچێته بوارى سه‌ربازییه‌وه ،بۆیه ئه‌ویش داوا له‌به‌رپرسى ئه‌وێ ده‌کات وه‌ری نه‌گرێت ،چونک ه زۆر حه‌زى ده‌کرد بچێته په‌یمانگاکه ،دواتر له‌ساڵى ( )1964ب�ه‌پ��ل�ه‌ى ی �هک �هم ل �هس �ه‌ر ئاستى عێراق خوێندانى ته‌واو کرد و دیپلۆمى په‌یمانگاى هونه‌ر جوانه‌کانى ب �ه‌غ��داى ل �هب��وارى ده‌ره��ێ��ن��ان و شانۆدا به‌ده‌ست هێنا ،پاشان وه‌ک مامۆستا وانه ده‌ڵێته‌وه و دواتر دهبێته سه‌رپه‌رشتیارى چاالکى قۆتابخانه‌کان و به‌رپرسى به‌شى شانۆ. ت�ه‌ه��ا خه‌لیل حه‌فتا س��اڵ ل �هم �ه‌وب �ه‌ر ل �ه ساڵى ( )1940ل�هگ�ه‌ڕه‌ک��ى مه‌ڵکه‌ندى ش��ارى سلێمانى له‌دواى (عه‌بدولقادر و یاسین)ى براى هاتوه‌ته دنیاوه، خاوه‌ن چوار کوڕ‌و سێ کچ و خاتوو (زه‌کیه ره‌شید)ى هاوسه‌رى بوو ،هونه‌رمه‌ند ههرچهنده له‌نێو دراماکاندا که‌سێکى توڕه‌بوو ،به‌اڵم له‌ماڵه‌وه بهپێچهوانهوه ساده نه‌رم و نیان بوو ،ئه‌و کاتێک توڕه‌ش ده‌بوو له‌دواى چه‌ند ده‌قه‌یه‌ک داواى لیبوردنى ده‌کرد و ماچێکى ده‌کرد .ئه‌و له‌ماوه ژیانى به‌شدارى زیاتر له ()80 دراماى رادیوى و ( )20دراماى ته‌له‌فزیونى کردوه. له ب���ه‌روارى (16ـ )2010/11/17به یه‌کجارى چ��اوی لێک دهن��ێ��ت و م��اڵ��ئ��اوای��ى ل�ه خ��ان �ه‌واده و هاوڕیان و دۆستانى خۆى و هونه‌ره‌که‌ى ده‌کات.
ژنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
8
بهسه به‌س ئه‌حالم
دهڵ���ێ���ن ک��ات��ی «خ��وێ��ن مه‌نسور به‌خشین» ب �هس �ه‌ر چ���ووه، که‌چی رۆژه �ه‌اڵت به‌هۆی ئ �ه‌و ش �ه‌ڕان �ه ک �ه ئه‌مریکا ده‌ی��ک��ات دژی رۆژهه‌اڵتییه‌کان« ،خوێن» وه‌ک تاڤگ‌ه و رووبار و کانی و ده‌ریاچ‌ه ده‌ڕێژرێت. واڵت�ه داگیرکراوه‌کان ده‌ستنیشان ناکه‌م، چونکه دی����ارن ،ب���ه‌اڵم ب���ه‌داخ���هوه له‌که‌ناڵ ه کوردییه‌کاندا زۆر دیارنین ،چونکه زۆربه‌ی زۆری هه‌واڵه‌کان لۆکاڵین ،بۆیه بینه‌ری ک��ورد نازانێت له ده‌ره‌وه‌ی ماڵه‌که‌ی خۆیدا چی رووده‌دات .ه�ه‌ر په‌یامنێرێکیش خۆی به (وه‌لید ،ئه‌لعومری) ده‌زانێت ،که هه‌میش ه له‌ناو ئاگردایه ،جگه له په‌یامنێر و بێژه‌ره‌کانی که‌ناڵه‌کانی (ئه‌لجه‌زیر‌ه و ئه‌لعه‌ره‌بیه) ک ه زۆر رۆشنبیرن و ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ په‌یامنێر و بێژه‌ر‌ه ک��ورده‌ک��ان ب �ه‌راوردی��ان بکه‌ین .بۆمان ده‌رده‌ک����ه‌وێ����ت ،ک �ه ئێمه ل����ه‌رووی زم���ان و رۆشنبیرى‌و به‌دواداچوونى هه‌واڵه‌کان و زۆرشتى تر له که‌ناڵ‌ه ئاسمانییه‌کانى رۆژه�ه‌اڵت زۆر دواکه‌وتووین. (گیڤارا البدیری) و (شیرین ئه‌بو عه‌قلێ) دوو په‌یامنێری که‌ناڵی ئه‌لجه‌زیره‌ن و کچن و ههمیشه له‌ناو ئاگردان ،که ده‌یانبینم ده‌گریم، چونکه حه‌زده‌که‌م کچه‌کانمان وه‌کو ئه‌وان بن. ئایا که‌ناڵ‌ه کوردییه‌کانمان دووکچی رۆژن��ام��ه‌وان��م��ان پ��ێ��گ �هی��ان��دووه؟ ،ی���ان ه�ه‌ر که‌ناڵه‌کانیشمان پیاو ساالرییان په‌یڕه‌و کردووه و له‌هه‌مانکاتدا کچه‌کانیشمان ئاماده‌نین ببن ب�ه‌ڕۆژن��ام�ه‌وان؟ ،کچه‌کانمان به‌گشتى له کوردستانى باشوردا هه‌ر ئهوهنده ده‌زانن تا کاتژمێر پێنجی ئێوار‌ه کاری رۆژنامه‌وانی بکه‌ن و له ده‌ره‌وه‌ى ماڵ بن له‌دوای پێنجه‌و‌ه ل ه کوالنه‌کانیاندان. (له‌یال الشایب) له پڕ وه‌ک داڵ باڵ ده‌گرێت بۆ پاریس و له‌گه‌ڵ سارکۆزی به فه‌ڕه‌نسی چاوپێکه‌وتنی خۆی ره‌وانه‌ی (قه‌ته‌ر) ده‌کات، که‌چی کچه‌کانمان ته‌نها زمانی مه‌ڵکه‌ندی و سابوونکه‌ران ده‌زانن و ئه‌وه‌نده‌ش ئارایش ده‌که‌ن و ده‌موچاویان سواغ ده‌ده‌ن ده‌ڵێی لێبووکن و جگه له هه‌واڵه‌کانی باشووری کوردستان هیچ نازانن و تووتی ئاسا هه‌واڵه‌کان ده‌خوێننه‌وه‌‌و هه‌زار هه‌ڵه‌ی زمانه‌وانی ده‌که‌ن. یه‌کێکیانم بۆ بهێن‌ه وه‌ک (خه‌دیج‌ه بن قننه) به‌دواداچوونی تایبه‌تی سیاسی ئه‌مڕۆ بکات؟!. چ�هن��د ساڵێک ل �ه ب�ه‌ش��ی راگ�هی��ان��دن��ی کۆلێژی زانست‌ه مرۆڤایه‌تییه‌کانی زانکۆی سلێمانی مامۆستای ک��وردۆل��ۆژی ب��ووم، له‌میانه‌ی ئ�ه‌و س��ااڵن�ه‌دا ی�هک خوێندکار، ی �هک ک��چ ده‌س��ت��ی هه‌ڵبڕی و به‌زیره‌کی وه‌اڵمی پرسیاره‌که‌می دایهوه و وتی :مامۆستا من ئاماده‌م شه‌وان کاربکه‌م و په‌یامنێر بم و ل ه ئاگر و گولله نه‌ترسم. دڵم خۆش بوو ،یه‌کسه‌ر باوه‌شم پێداکرد و ماچم کرد و گریام ،دڵخۆش بووم که کچێکی ک��ورد ئه‌و ئاماده‌ییه‌ی تێدا هه‌بێت ،ئه‌گینا ئه‌گه‌ر به‌گشتی قسه بکه‌م ره‌نج بێبه‌ر و هه‌ناس ه سارد ده‌بم ،کچانمان ،هه‌روه‌ها ژنانمان کارده‌که‌ن م��اڵ به‌جێده‌هێڵن ،ب �ه‌اڵم عه‌بایه‌کی ش��اراو‌ه دایپۆشیوون ،قاچه‌کانیان به‌زنجیر و که‌له‌پچ ه به‌ستراونه‌ته‌وه ،داب و نه‌ریتی کورده‌واری ئه‌و عه‌با شاراو‌ه و ترسناکه‌یه. تکایه کچه‌کان ،نازداره‌کان ،ئه‌و عه‌بای‌ه فڕێ بده‌ن ،کۆت و به‌ند بشکێنن ،ده‌نگتان هه‌ڵبڕن، بهسه کۆیالیه‌تی و دایک و باوک و نه‌ریت ساالری ،بهسه به‌س!. وه‌ک بڵێى کۆپى دایک‌و نه‌نکتانن ،ن ه خوێنده‌وارى کارى تێکردوون نه هاوار هاوارى فێمینسته‌کان ،نه رووى رۆژنام‌ه و گۆڤار‌و کتێبه‌کان ،ئه‌ى چاره؟ خۆ مێشک شۆردنه‌وه‌ش شتێکى ڕاستى نیه ،چیتان لێبکه‌ین ،هه‌ر خه‌ون ت به‌و شاسواره‌و‌ه ده‌بینن که له ئاسمانه‌و‌ه دابه‌زێ و مژده‌ى ماڵى جیاو شه‌هاده‌و پاره‌وپول‌و پێنج کیلۆ ئاڵتون‌و ئاهه‌نگێکى گه‌وره‌و کێکێک ک ه بۆ یه‌ک سات شرین‌ه و دوایى ده‌بێت به ژه‌هر، ئه‌بێت تا ڕۆژى مردنتان هه‌ڵى بهێننهوه .بۆی ه زه‌نگتان بۆ لێده‌د‌هم‌و داتان ده‌چڵکێنم‌و ئاگادارتان ده‌که‌مه‌و‌ه که باوى بیرکردنه‌وه‌ى کچانى وه‌ک ئێوه به‌سه‌رچووه‌‌و ئه‌مڕۆ پێى نه‌زانن ،ئاینده هه‌مان زه‌نگتان بۆ لێده‌تاته‌وه .
نه‌جمه‌دینی غواڵمی:
ئه‌ندامێکى کۆنگره‌ى ()13ى پارتى:
ئه‌گه‌ر کۆتا بۆ ژنان روکه‌شی بێت ،نه‌بوونی ل ه هه‌بوونی باشتره [ دیدارى /ئااڵ به‌رزنجى ـ هه‌ولێر ]
چه‌تر :دواى کۆنگره پالن‌و پرۆژه‌تان بۆ ژنان چیه؟
یه‌کێک ل�ه به‌رنامه‌کانی پ��ارت��ی ک��ارک��ردن�ه بۆفهراههم کردن و به‌ده‌ستهاتن و پاراستنی مافی ئافره‌تان ل�ه ک��وردس��ت��ان��دا ،ب��ۆی�ه ئ�هم�ه یهکێکه ل�ه خاڵه‌کانی به‌رنامه‌ی پارتی که له کۆنگره‌دا که بااڵده‌ست ترین الیه‌نه له‌ناو پارتیدا و ده‌نگی له‌سه‌ر دراوه ،وابزانم ئه‌م ه کارێکی موژده‌به‌خشه به ئافره‌تی ک��ورد ،ههرچهنده پارتی له سهرهتاوه بڕوای به مافی ئافره‌ت هه‌بووه ،به‌اڵم ئێستا بارودۆخ گۆراوه ،زه‌مینه‌ش له‌باره بۆ ئه‌وه‌ی کار بکرێت بۆ به‌ده‌ست هێنانی ئه‌م مافانه ،هه‌وڵی جدی بدرێت بۆ رزگ��ار کردنی کۆمه‌ڵگای کوردستانی له ع��ورف و دابونه‌ریته ن�ه‌خ��وازراوه چه‌قبه‌ستووه‌کانی ئه‌م کۆمه‌ڵگایه.
س�هب��اره‌ت به کۆنگره‌ى ()13ى (پ.د.ک) و به‌شداى ژن له‌و کۆنگره‌یه ،هه‌روه‌ها روانینى ئه‌و حزبه بۆ ژن له بوارى سیاسى و به‌شداری پێکردنى ل�ه ئۆرگانه‌کانى خ��ۆی��دا ،ئه‌ڤین عومه‌ر ئه‌ندامی په‌رله‌مانى کوردستان که وه‌ک ئه‌ندامێکى ژن به‌شدارى کۆنگره‌ى ()13ى پارتى ک��رد ،وه‌اڵم��ى چه‌ند پرسیارێکى رۆژن��ام�ه‌ى (چه‌تر) ده‌داته‌وه. چه‌تر :رێژه‌ى به‌شدارى ئافره‌ت له کۆنگره‌ى پ��ارت��ى چه‌ند ب��وو ئایا ل�ه ئاستى ژم��اره‌ى ئه‌ندامان و جه‌ماوه‌ره‌که‌ى بوو؟
به‌شداری کردنی ئافره‌ت به رێژه‌یه‌کی باش ره‌چاو کراکه ()%25ى ئه‌ندامه به‌شداربووه‌کانی کۆنگره ئافره‌ت بوون ،ئه‌م ئافره‌تانه‌ش له‌و ئه‌ندامانه خۆی ده‌بینێته‌وه ک ه ئه‌ندامی پارتی دیموکراتی کوردستانن ،ب�ه‌اڵم مه‌رج نه‌بوو هه‌موویان ته‌نها کادری حزبی بن و له لق و ناوچ ه و نوسینگه حزبییه‌کاندا کار بکه‌ن ،به‌ڵکو ژماره‌یه‌کی زۆریان په‌رله‌مانتار و کاربه‌ده‌ستانی حکومه‌ت و ته‌نانه‌ت فه‌رمانبه‌ر و ب�ه‌رپ��رس��ی رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نیشی تێدا بوو ،کار و پیشه له‌گه‌ڵ ئینتیمای حزبی یه‌کی گرتبووه‌وه له‌م کۆنگره‌یه‌دا. چه‌تر :ئامانج له به‌شدارى ئافره‌ت له کۆنگر ه ته‌نها الیه‌نه حزبیه‌که‌یه یان الیه‌نێکى تر؟
به‌شداری ئافره‌ت که رێژه‌یه‌کی به‌رچاوی بهخۆیهوهبینی ،ئامانج له‌م به‌شداری کردنه ته‌نها به‌شداری پێ کردن نه‌بوو به مه‌به‌ستی رووکه‌شی بۆ ئه‌وه‌ی وا پیشان بدرێت که پارتی دیموکراتی کوردستان بڕوای به به‌شداری پێ کردنی ئافره‌ت ههیه له کاری سیاسیدا ،به‌ڵکو ئافره‌تی پارتی به ئستحقاقی خۆی که وه‌ک پیاوان چۆن پارتین و مافی ئه‌ندام بوونی کۆنگره‌یان ههیه ،ئافره‌تیش ب ه هه‌مان میکانیزم و هه‌مان مه‌به‌ست مافی به‌شداری کردنی کۆنگره‌یان ههیه ،له سه‌ره‌تای کۆنگره‌وه ئافره‌تان ش��ان به‌شانی پ��ی��اوان ک��اری��ان ک��رد و گفتوگۆ و رای خۆیان به راشکاوانه ده‌رده‌بڕی له لیژنه‌کاندا و ته‌نانه‌ت له به‌ڕێوه‌بردنی کۆنگره‌ش به‌شدارییه‌کی به‌رچاویان هه‌بوو ،هه‌روه‌ها له خۆکاندیدکردنیش بۆ سه‌رکردایه‌تی ژماره‌یه‌کی به‌رچاوی ئافره‌تان پێشبڕێکى پیاوانیان ده‌کرد
چه‌تر :تاچه‌ند ده‌توانن تێڕوانینى پیاوانى ناو حزبه‌کان له مه‌سه‌له‌کانى ژناندا بگۆڕن؟
ئه‌ڤین عومه‌ر بۆ پۆست وه‌رگرتن ،دوو ئه‌ندامیش به‌ده‌نگێکی زۆر به‌رز بۆ سه‌رکردایه‌تی ده‌رچوون ،سێ ئه‌ندامی تریش به کۆتا چونه سه‌رکردایه‌تی ،له نێو ئافره‌ته کادره‌کانی پارتیدا بیرۆکه‌یه‌ک ههیه که‌وا با ئافره‌تی کادر سه‌یر نه‌کرێت وه‌ک ئ��اف��ره‌ت ،به‌ڵکو ته‌ماشای ت��وان��ای ئافره‌ته‌کان بکرێت وه‌ک کادری حزبی ،چونکه له نێو ئافره‌ته‌کاندا کادری زۆر به توانا ههیه که ده‌توانێ رکابه‌ری له‌گه‌ڵ کادره پیاوه‌کاندا بکات له کاری سیاسی و خه‌باتیشدا. چه‌تر :پێتوایه کۆتاى ژنان بۆ هه‌موو حزب ه سیاسیه‌کان پێویسته؟
ئهمه له‌سه‌ر کار و بهرنامه و ئایدیۆلۆژیای ئه‌وحزب‌ه راوه‌ستاوه ،ئایا ئه‌و حزبه تا چ راده‌یه‌ک باوه‌ڕی به به‌شداری سیاسی ئافره‌ت ههیه ،تا چ راده‌یه‌ک بوار و زه‌مینه خۆش ده‌کات بۆ به‌شداری کردنی ئافره‌ت ل ه سه‌رکردایه‌تییدا ،هه‌ڵبه‌ته کۆتا یاسایه‌ک و بڕیارێکی گشتگیری نییه ،یاخود مۆدێلێکی ت��ازه نییه که بۆ هه‌موو حزبه‌کان بگونجێت ،به‌ڵکو وه‌ک وتم به‌شداری کردنی ئافره‌ت له سه‌رکردایه‌تی نابێت ته‌نها بۆ رووکه‌ش بێت ،هه‌ڵبه‌ته ب�ه‌ش��داری کردنی ئافره‌ت ده‌بێت فعلی
فۆتۆ :ئاڵا بێت و له‌سه‌ر بنه‌مای ب��اوه‌ڕ بوونی راسته‌قینه‌ی فکر و دی��دی سیاسی ئ �ه‌و حزبه بێت و ل�ه ن��اخ و قواڵیی بیری کادر و جه‌ماوه‌ری ئه‌و حزبهوه هه‌ڵقواڵبێت ،بۆی ه به رای من هیچ گونجاو نییه که کۆتا وه‌ک مۆدێرن و دروشم و روکه‌شی به‌کار بهێنرێت له هیچ حزبێکدا ئه‌گه‌ر ئه‌م بیروباوه‌ڕه نه‌چه‌سپابێت پێش وه‌خت ،ئه‌گه‌ریش به پێچهوانهوه بوو ئهوه نه ته‌نها سه‌رکه‌وتوو نابێ ،به‌ڵکو شکست به رۆڵی راسته‌قینه‌ی ئافره‌ت ده‌هێنێت و نه‌بوونی له بوونی زۆر باشتر ده‌بێت. چه‌تر :له‌ناو کۆنگره رۆڵى ئافره‌تت چۆن بینى به‌تایبه‌ت له گفتوگۆ و مناقه‌شه‌کانى په‌یره‌وى ناوخۆى حزب؟
له هه‌موو بواره‌کاندا ئافره‌ت زۆر رۆڵێکی بهرچاویدهگێڕا ،چ له به‌رێوه‌بردن و چ له به‌شداری و گفتوگۆ و را ده‌ربڕین و مناقشه کردنی ناو لیژنه‌کان ،خۆم یه‌کێک ب��ووم له‌و ئافره‌تانه‌ی که له لیژنه‌ی پ�هی��ڕه‌ودا به‌شدار بووین ،له‌و لیژنه‌یه کۆمه‌ڵێک ئافره‌تی به‌توانام بینی که به‌راستی ده‌یانتوانی راو سه‌رنجی خۆیان ده‌رب��ڕن و رۆڵێکی باشیان ده‌گێڕا.
په‌ندێکی ک��ورده‌واری ههیه که ده‌ڵێت( :چه‌پڵه ب هدهستێک لێ نادرێت) ،ئه‌گه‌ر ئافره‌ت نه‌توانێت پیاو ل ه مافه‌کانی خۆی ئاشنا بکات ،به هۆشیاری و زیره‌کی داکۆکی له مافه‌کانی بکات ،به واقیعیانه مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ کێشه و خواسته‌کان بکات ،بتوانێت زۆرترین ماف بۆ خۆی فه‌راهه‌م بکات ،بێگومان کادری حزبیش له خه‌ڵکانی ئاسایی زیاتر له مهسهله ههستیار و ماف و را گۆڕینه‌وه ده‌کۆڵنه‌وه و بایه‌خی پێ ده‌ده‌ن ،بۆیه ب ه دیدی من زۆربه‌ی ههره زۆری کادرانی پارتی بڕوایان به مافی ئافره‌تان ههیه ،نموونه‌ش ئه‌و هه‌موو ده‌نگه زۆره بوو که ئافره‌تان به‌ده‌ستیان هێنا له کۆنگره‌دا.
ئ��وم��ێ��د دهک����هم ه �هم��وو ئ��اف��ره‌ت��ان��ی ن���او پ��ارت��ی زۆر ب �ه زی��ره‌ک��ی و ب �ه ه��وش��ی��اری��ی�هوه پ��رس و کێشه‌کان و چاره‌سه‌رییه‌کان به‌رچاو بخه‌ن تا به هه‌موو الیه‌که‌وه کار بکه‌ین له‌سه‌ر ئه‌م بابهته ههستیاره ،چونکه ئافره‌تی کورد ده‌یه‌وێت له چوارچێوه‌ی دابونه‌ریت و له ناو شیرازه‌ی خێزانی ک��ورده‌واری��دا زوڵ��م و بێ به‌شی و مافخوراوی له‌سه‌ر هه‌ڵگیرێت ،هیچ کاتێک ئافره‌تی ک��ورد بۆ ئ �هوه داوای مافی ن�هک��ردووه که پێشێلی مافی پیاو بکات ،هیچ کاتێکیش ته‌مه‌رودی له‌سه‌ر دابونه‌ریتی جوانی کورده‌وای نه‌کردووه ،به‌ڵکو ته‌نها داوای ئازادیه ره‌هاکانی خۆی ده‌کات که مامهڵه بکرێت له کۆمه‌ڵدا وه‌ک مرۆڤ و غه‌در و زوڵمی لێ نه‌کرێت.
که‌ناڵ چوار سومعه‌ی کورد ده‌شکێنێت [ دیداری /بێریڤان محه‌مه‌د ] نه‌جمه‌دینی غواڵمی ل ه دیدارێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ره‌خن ه له حکومه‌تی هه‌رێم ده‌گرێت و پێشیوایه که‌ناڵ چوار زیانی زۆر ه بۆ کورد و رایده‌گه‌یه‌نێت تا ئێستا یه‌کێتی و پارتی وه‌اڵمیان نه‌داوه‌ته‌و ه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ کوردستان و وتیشی :پێده‌چێت له‌به‌ر ئه‌و ه بێت ک ه که‌سێکى نه‌ته‌وه‌ییم و حه‌ز ناکه‌م حزبیبم. چ��ه‌ت��ر :پ��ێ��ت وای���� ه گ��رن��گ��ى دان ب ه ه��ون �ه‌رم �هن��دان��ى ک���وردى ل � ه ئاستێکى باشدایه،یاخود وه‌ک هه‌ندێ که‌س ده‌ڵێن خراونه‌ت ه په‌راوێزه‌و ه ؟
به‌ڵێ پێموایه هونهرمهنده کورده‌کان خراونه‌ت ه‌پ���ه‌راوێ���زه‌و‌ه ل��هم چ�هن��د س��اڵ �ه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم دامه‌زراوه بهداخهوه ده‌بوو زۆر کارى به‌پێزى هونه‌رى بکرایه رێز و خۆشه‌ویستى ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه له‌ڕێگه‌ى راگه‌یاندنه‌کانه‌وه له‌ناو خه‌ڵک زیادکرایه ،هه‌رچه‌ند ئێم ه و خه‌ڵک وه‌ک ماسى و ئ��او وای��ن هه‌رگیز لێک دانابڕێین ،هه‌رچه‌ند ده‌سه‌اڵتیش پردێک بخات ه نێوانمانه‌و‌ه ئه‌و خۆشه‌ویسته‌ى خه‌ڵک هه‌یه‌تى خه‌ڵک به‌ویژدان ه و به‌ئاگایه ل �ه‌وه‌ی که ساڵه‌هاى ساڵ له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگایه‌تیدا هونه‌ره‌که‌مان شانبه‌شانى چه‌کى پێشمه‌رگایه‌تى بردووه‌ته پێشهوه کاریگه‌رى راسته‌وخۆمان له‌سه‌ر خه‌باتى شۆڕشگێرانه‌ى گه‌لى کورد هه‌بووه تا ئه‌مڕۆ ،هونه‌رمه‌نده‌کان سه‌روه‌ت و سامانێکى نه‌ته‌وه‌ین ده‌بێت رێزیان لێبگیرێت.
چه‌تر :په‌راوێزخستنى هونه‌رمه‌ندان وه‌ک تۆ باست لێو ه کرد له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه، ئایا به‌راى تۆ ل ه ئاگایی ه یان بێ‌ئاگاییه؟
ل�هگ�ه‌ڵ رێ��زم ب��ۆئ�ه‌و که‌سانه‌ى ک�ه بهرپرسنبهگشتى ئه‌وانه‌ى که ده‌سه‌اڵتیان هه‌ی ه له کوردستان، پێموای ه له هونه‌ر تێنه‌گه‌شتوون له هونه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى
ک��وردى تێنه‌گه‌شتون ،ئه‌گه‌ر تێبگه‌ن خۆیان به‌ر ب�ه‌و شتانه ده‌گ��رن ک ه ئ �هوه کارێکى ده‌ت��وان��م بڵێم مه‌ترسیدار‌ه بۆ داهاتووى الوه‌کانمان ،بێگان ه په‌رستى الى الوه‌کان دروست ده‌کات و هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تیان به‌ره‌و الوازى ده‌بات.
چه‌تر :بۆچى ناییه‌یته‌و ه له‌کوردستان ب��ژى ،له‌هه‌ندێ چ��او پێکه‌وتن وتوت ه له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتى کوردیه‌و ه تا ئێستا ڕێگه‌م پێنه‌دراو ه ئه‌گه‌ر وای ه ئه‌و ه بۆچى؟
له‌ڕاستیدا هه‌ر له‌و رۆژهوهکوردستان ئازاد بووه داوام کردووه له به‌رپرسانى حکومه‌تى هه‌ردووال، ئه‌و کات نه‌ببوون به‌یه‌ک ،به‌اڵم زۆر ب��ه‌داخ��هوه ن �ه‌ه��ات��وون ب �ه‌ره‌و پیرى داواکاریه‌که‌م ،نازانم بۆچى پێده‌چێت له‌به‌ر ئهوه بێت ک ه من که‌سێکى نه‌ته‌وه‌یه‌م و حه‌ز ناکه‌م که‌سێکى حزبیبم ،ههرچهنده ک ه له ڕابردوودا پێشمه‌رگه‌ى کۆمه‌ڵ ه بووم و ئه‌وه‌ش جێگه‌ى شانازیم ه ئ �ه‌و چ�هن��د س��اڵ �ه‌ى ئه‌زمونێکى زۆرم وه‌رگ���رت���ووه ،ب���ه‌اڵم ئێستا ح����ه‌زده‌ک����هم وه‌ک ک�هس��ێ��ک��ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ه‌ى خ��زم �ه‌ت��ى گ����ه‌ل و نیشتیمانه‌که‌م بکه‌م ،تا ئێستا وه‌اڵمێکى قانعکه‌ریان پێنه‌داوم که بۆچى نه‌هاتوون ب�ه‌ره‌و پیرى داواکه‌م.
[ ئا /عومه‌ر ئاواره ]
په‌یمان سه‌اڵح ،یه‌کێک له‌و کچه قوتابییان ه بوو ،که باوکى پێى ووتبوو نابێت بچیته‌و ه قوتابخانه سه‌ره‌تا وتى (زۆر دڵم خۆشبوو ب��ه‌وه‌ى که قۆناغى سه‌ره‌تاییم ت�ه‌واوک��رد و خه‌ونم ب�هوهوه ده‌بینى که له ساڵى داهاتوو بچمه قۆناغى ناوه‌ندى و بۆ خۆم بخوێنم ،به‌اڵم باوکم بووه رێگر له به‌رده‌ممدا و ناهێڵێت بڕۆم له‌گه‌ڵ هاوڕێکانم ل ه ناوه‌ندى بخوێنم له به‌ر ئه‌وه‌ى تیرۆرستان مه‌ترسییان خستووه‌ته دڵى خانه‌وه‌داکه‌ناوه و زۆر جار هه‌وڵى ئه‌وه‌یانداوه کچانى قوتابى بڕفێنن ،به‌اڵم بۆیان نه‌کراوه.
وتیشى :داب و نه‌ریتى ئه‌و شاره واى له باوکى کچانى قوتابى کردووه که نه‌هێڵن به‌رده‌وام بن له خوێندن ،چونک ه زوربه‌ى کات کچان له کاتى گه‌ڕانه‌وه‌یان له قوتابخان ه توشى کێشه‌ى زور دهب��ن له الی �هن ک��وڕان �هوه ،هه‌روه‌ها هێماى بۆ ئ�ه‌وه‌ش کرد که زۆر له قوتابیه کچه‌کانى ئه‌و شاره له دواى ده‌رچونیان له پۆلى شه‌شى سه‌ره‌تایى رێگه‌یان لێده‌گیرێت بۆ خوێندن له قۆناغى ناوه‌ندى، په‌یمان ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا که باوکى هه‌ڕه‌شه‌ى کوشتنى لێکردووه گه‌ر به ته‌ماى خوێندن بێت. ش�ه‌ه�لا ح�هم�ه غ �ه‌ری��ب کچێکى قۆناغى ئاماده‌یى بوو «دی��ارده‌ى ده‌رکردنى کچ له قوتابخانه و په‌لکێش ک��ردن��ی��ان ب��ۆ م��اڵ و رێگرتنیان ل �ه ب �ه‌رده‌وام��ب��ون ل ه خوێندن دهگهڕێتهوه بۆ دڵپیسى ئه‌و خێزانانه که وای بۆ ده‌چن گه‌ر کچه‌کانیان پهره به خوێندنه‌که‌یان بده‌ن و قۆناغه‌کانى خوێندن ببڕن دهچێته قاڵبى له ده‌ست ده‌رچونه‌وه» ،هه‌روه‌ها ئه‌و پێیوابوو ئه‌گه‌ر بێت و هه‌ڕه‌شه‌ى کوشتنیشى لێبکه‌ن هه‌ر پهره به خوێندنه‌که‌ى ده‌دات و واز له خوێندن ناهێنێت ،هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا ک ه ئه‌م کاره کارێکى ناڕه‌وایه و دژ به‌و کچانه ده‌کرێت ک ه هێشتا چاویان به دونیاى دهرهوه هه‌ڵنه‌هاتووه و مافیان ده‌خورێت و هه‌موو سات و کاتێک ده‌بنه قوربانى ده‌ستى باوکان و که‌سوکاریان ،شه‌هال هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد ک ه تاکه‌ى کچ ببێت به قوربانى ده‌ستى خێزان و باوک و برا ،له هه‌ندێ شتدا مافیان پێشێل ده‌کرێت ،ته‌نانه‌ت ل ه خوێندنیشدا مافیان پێشێل ده‌کرێت ،به پێویستى زانى
››
کۆمه‌ڵه‌ى هونه‌ر ه جوانه‌کان شوێنێکه سه‌گ تێیدا ناژى
کاتى خۆی دوو به‌رنامه‌م له ته‌له‌فزیۆنى نهورۆزکردوه له‌سه‌ر ئه‌و بابهته ،ئهوه به‌کارێکى ناشیرینى
فێستیڤاڵێک که له ده‌ره‌وه‌ى کوردستان ده‌کرێت کورد وه‌ک هونه‌رى کوردى زۆر به‌که‌مى به‌شدارى کردووه ئه‌گه‌ر به‌شدارى کردبێت شته‌کان ب ه واسته‌و‌ه واسته کارى بووه ،مه‌به‌ستم ئه‌وه‌ی ه ئه‌و که‌سانه‌ى ک ه چونه‌ت ه ئه‌وێ نوێنه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى هونه‌رى کوردى نه‌بوون ،جارێکى تر ده‌یڵێمه‌وه ک ه حکومه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان هێشتا ب �ه‌ت �ه‌واوى ل� ه ه��ون �ه‌رى ک��وردى نه‌گه‌یشتووه ،بۆی ه ک��ارى بۆ ن��اک��ات ،ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر س�ه‌ردان��ى رانیه‌م ک��رد چوم ه کۆمه‌ڵه‌ى هونه‌ره جوانه‌کان ئه‌توانم بڵێم شوێنێک بوو سه‌گ تێیدا ناژى ،نزیک ( )150خوێندکار له کچ و کوڕ له‌وێ ده‌خوێنێت ،جێگه‌ى داخه‌ک ه ئه‌م هه‌موو سه‌روه‌ت و سامان ه ل ه کوردستان هه‌ی ه الوێک که داهاتوى واڵته‌که‌یه ده‌یه‌وێت کارى هونه‌رى بکات ده‌یه‌وێت میلله‌ته‌که‌ت جوان بکات و هه‌ست و خۆشه‌ویستى و نیشتیمان پ �ه‌روه‌رى له‌ناو گه‌ل و نیشتیمانه‌که‌دا ب�ڵاو ب��ک��ات�هوه ،شوێنێکى ئ��اواى هه‌بێت جێگه‌ى داخ �ه .داوم ل ه حکومه‌ت ئه‌وه‌ی ه ک ه له‌داهاتوودا هیچ نه‌بێت یه‌ک دوو وه‌زی��رى هونه‌رمه‌ند له‌ناو کابینه‌ى ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه�ه‌ری��م��دا ب����ێ����ت ،ک���هس���ان���ى ب���ه‌ده‌رب���هس���ت و ب��ێ�لای�هن بن ن���هک
ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
9
ته‌نها له‌وێ دانیشن ده‌ست به‌رز که‌نه‌وه ،دڵسۆزى هونه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى میلله‌تى کوردى بن ،هونه‌رى هه‌ر میلله‌تێک زۆر گرنگ ه ئه‌گه‌ر لێکۆڵه‌ره‌وه‌یه‌ک بیه‌وێت شتێک له‌سه‌ر میلله‌تێک بنوسێت سه‌یرى هونه‌ر و ئه‌ده‌به‌که‌ى دهک��ات ئه‌وکات ه ده‌زانێت ئه‌و میلله‌ت ه بایی چه‌ندێکه ،نه‌ک سه‌یرى عیماراته‌کانت و ب��زان��ێ��ت ف�ڵان �ه ب �ه‌رپ��رس بکا ت چه‌ند بینای دروست کردووه.
چ �ه‌ت��ر :دۆخ���ى سیاسى ک��ورد گ��ۆڕان��ى ب�هس�ه‌ردا هاتووه ،ئایا هونه‌رى کوردى له‌و چوارچێوه‌یه‌دا یان به‌هه‌مان شێو ه گۆڕان تیایدا ڕویداوه؟
ل�ه‌ڕاس��ت��ی��دا چ�هن��د ساڵیک ه ب��اش��وریکوردستان ئازادبوو‌ه به‌و جۆره‌ى ک ه چاوه‌روان دهک��رێ ک��ارى هونه‌رى ن�هک��راوه ،بۆ نمون ه
له‌گه‌ڵ (گۆران)ى شاعیر ده‌ستگیر کران
باوکێک :کچه‌که‌م تا ل ه سه‌ره‌تایى بوو پێم باشبوو به‌اڵم ناهێڵم بڕوات بۆ ناوه‌ندى ،دوایى ل ه ده‌ستمان ده‌چێت که کچانیش وه‌ک کوڕ مافى ئه‌وه‌یان هه‌بێت پهره ب ه خوێندن بده‌ن.... ئازاد عه‌بدولواحید ،که یهکێکه له ئه‌وانه‌ى بووه‌ته رێگر له به‌رده‌م چونى کچه‌که‌ى بۆ ناوه‌ندى ،ئاماژه بهوه ده‌کات که ئه‌گه‌ر هات و کچه‌که‌ى چووه قۆناغى ناوه‌ندى ل ه ده‌ستى ده‌رده‌چێت ،پێشى وابوو که کچ تا له قۆناغى سه‌ره‌تاییدا بێت ئامۆژگارى دایک و باوکى وه‌رده‌گرێت له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى له ته‌مه‌نێکدایه که حسابى منداڵى بۆ دهک��رێ��ت ،ب �ه‌اڵم که چ��ووه قۆناغى ن��اوه‌ن��دى گ��وێ ب ه ئامۆژگارى دایک و باوک نادات ،ئه‌وه‌شى وت« :کێ له ئێمه ههیه حه‌ز نه‌کات منداڵه‌کانى فێرى خوێندن بێت، به‌اڵم دڵنیام که کچه‌که‌م چووه قۆناغى ناوه‌ندى له به‌ر فێربوونى ته‌سروفى نوێ له ده‌ستمان ده‌رده‌چێت و گوێمان پێنادات،
››
ده‌زانم به سووکایه‌تی‌کردن میلله‌تى کوردیشى ده‌زانم و هه‌روه‌ها فیلمێکى تورکى ک ه ل ه (ئێم بى سى)دا به‌عه‌ره‌بى دۆبالژ کرابوو ئه‌ویش کارێکى ناشیرین بوو دژ به‌میلله‌تى کورد ،ئهوه ئه‌گه‌ر ئه‌وروپا بێت کورد ده‌تونێت ئه‌و ته‌له‌فزیۆنانه بداته دادگا ،ل ه راستیدا ئێستاش حکومه‌تى هه‌رێم ده‌توانێت ئه‌و کاره بکات به‌اڵم زۆر بهداخهوه خۆیان پهره به‌و مهسهله ده‌ده‌ن ته‌له‌فزیۆنێک به‌ناوی (که‌ناڵ )4ل �ه‌ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ههیه ،ک��ورد ناشیرین دهک��ات سومعه‌ى کورد ده‌شکێنێت ،ل ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ک��ورد ده‌دات ،ب�ه‌اڵم ه�هم��وو بێده‌نگن و سه‌یریشى دهک���هن و ت�هن��ان�ه‌ت هه‌ندێک له‌هونه‌رمه‌ندانى کورد کار ل ه دوبالژه‌کانیشیدا دهک �هن ،ئهوه زۆر جێگه‌ى داخ ه من هیوادارم واز له‌و شت ه ناشیرین و قێزه‌ونان ه بێنن و میلله‌تى ک���ورد ئ�ه‌و شتان ه بایکۆت بکات ک ه دژ ب ه میلله‌تى کوردن ،له‌راستیدا ئ�����ه‌وان ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت ک��ل��ت��ور و ف�ه‌ره�هن��گ��ى ئێم ه بشێوێنن و ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �هک بێگانه‌‌په‌رستى له ناوماندا دروس��ت بکه‌ن ک ه گه‌ل و نیشتیمانه‌که‌ى خۆمان و مه‌سه‌ل ه نه‌ته‌وایه‌تیه‌مان له‌بیر بچێته‌وه.
ئه‌وانه‌ى که به‌رپرسن و ده‌سه‌اڵتیان هه‌ی ه ل ه کوردستان له هونه‌رى ڕاسته‌قینه‌ى کوردى تێنه‌گه‌یشتون
چ��ه‌ت��ر :پ��ێ��ت��وای � ه ئ �ه‌و درامایانه‌ى که ماوه‌یه‌ک له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکه‌و ه دژ به کورد ده‌کرێت ،تاچه‌ند زیان به‌کورد و کلتورى کوردى ده‌گه‌یه‌نێت؟
له خورماتوو کچان ل ه قوتابخان ه ده‌رده‌هێنرێن
پێشیوابوو ئه‌و کاره به غه‌درێکى گهوره ده‌زانێت ،به‌اڵم ناچاره ده‌ری بهێنێت نه وه‌ک له ئێستاوه گوێمان پێنه‌دات و بۆ دوا رۆژ کاردانه‌وه‌یه‌کى خراپى له سه‌رمان هه‌بێت... ئازاد ده‌ڵێت« :زۆرێک له‌و هه‌ڵسوکه‌وته ناشرینانه ده‌بینم که ئه‌و کچه هه‌رزه‌کارانه له کاتى رۆیشتنیان یاخود گه‌رانه‌وه‌یان له قوتابخانه ده‌یکه‌ن ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ نه‌ریتى شاره‌که ناگونجێت دواج��اری��ش کاردانه‌وه‌یه‌کى خراپى له سه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌بێت و کاتێکیش ئه‌و خێزانانه ل ه منداڵه‌کانیان به ئاگادێنه‌وه و ته‌ماشاده‌که‌ن کچه‌کانیان سنوریان شکاندووه». ئازاد حه‌ز ده‌کات کچه‌که‌ى خوێندن ته‌واو بکات و ل ه پاشه رۆژدا کارێک به‌ده‌ست بهێنێت. سه‌رچاوه‌یه‌ک له پ���ه‌روه‌رده‌ى خورماتوو سه‌باره‌ت به‌م دی��ارده‌ی�ه وت��ى« :ئ�هم دی��ارده‌ی�ه بۆ الوازى کۆمه‌ڵگا و
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر
ههمیشه هه‌وڵى ده‌دا به‌سه‌ر ته‌مه‌نى خۆى باز بدات
ئ �ه‌و خێزانانه ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ک �ه ت��ا ئێستا ب��ڕوای��ان ب ه پێشکه‌وتن نییه» .له‌گه‌ڵ سه‌ره‌تاى خوێندنى ئه‌مساڵه‌و‌ه چه‌نده‌ها خێزان به‌پێى ئه‌و زانیارانه‌ى که پێمان ده‌گات رۆژان�ه کچه‌کانیان له خوێندن ده‌رده‌هێنن به بێ هیچ هۆیه‌ک به تایبه‌ت له قۆناغى ن��اوه‌ن��دى و ناهێڵن ل ه سه‌ر خوێندنه‌کانیان به‌رده‌وامبن ،بێگومان ئه‌و خێزانان ه له گۆڕانکارى ئه‌مڕۆى دونیا تێنه‌گه‌یشتوون ،دهب��وو له سه‌ر ئه‌و خێزانانه هانى کچه‌کانیان بدایه پ�ه‌ره ب ه خوێندنه‌کانیان ب��دهن ن �هوهک له ب�ه‌ر هه‌ندێ هۆکارى الوه‌کى و بێ نرخ کچه‌کانیان له ناوه‌ندى ده‌ربکه‌ن ،بۆی ه ده‌بێت ئه‌و خێزانانه‌ش بیر لهوه بکه‌نه‌وه که به‌ده‌رهێنانى کچه‌کانیان هیچ شتێک له ژیانى ئه‌و کچه ناگۆڕێت ته‌نها ئهوه نه‌بێت له خوێندن بێبه‌شى ده‌کات و داى ده‌بڕێت له کۆمه‌ڵگا و له زیندانێکى ئه‌به‌دیدا ده‌یهێڵێته‌وه...
[ دیدارى /هێڤار قه‌ره‌داغى ] ت �ه‌ه��ا خ �ه‌ل��ی��ل ،ئ���ه‌و ه��ون �ه‌رم �هن��ده‌ى که زیاتر له په‌نجا ساڵه خزمه‌ت ب ه ه��ون�ه‌رى ک��وردى دهک��ات و له چله‌ى ئه‌م هونهرمهنده ئه‌ندامانى خێزانه‌که‌ى و ت �ه‌الر کچى به‌تایبه‌ت بۆ ڕژنامه‌ى (چ �ه‌ت��ر) ب��اس ل�ه چۆنێتى ژی��ان��ى ئه‌و ه��ون �ه‌رم �هن��ده و ک���اره ه��ون �ه‌ری �هک��ان و تێکه‌اڵوبونى به ژیانى سیاسى ده‌که‌ن و ده‌ی��خ�هن�ه‌ڕوو که ته‌ها خه‌لیل ک ه جگه ل �ه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندێکى مه‌زن ب���وو خ �هب��ات��ک��ارێ��ک��ى ک��وردی��ش بووه ،هه‌ر له کاتى چاالکی قوتابخانه‌کان ک �ه شوێنى چ���االک���ی���ی���هک���ان ن��زی��ک م���اڵ���ی���ان ب������وو ،ب��ی��رى س��ی��اس��ى و خواستى خ����هب����ات����ک����ردن ب��ۆ خ���زم���ه‌ت���ى‌ک���ردن���ى
هونه‌رمه‌ندته‌هاخه‌لیل
نیشتمان و چه‌وساوه‌کان له‌ڕۆحیدا چه‌که‌ره ده‌کات‌و ره‌وتى ژیانى دیارى ده‌کات. سه‌ره‌تاکانى ژیانى هونه‌ریشى هه‌ر بۆ ئه‌و کات ه دهگهڕێتهوه که قوتابى ناوه‌ندى بوو له‌قوتابخانه‌ى غازى سه‌رقاڵى چاالکى هونه‌ریى ب��وون ،ئه‌و کات ماڵى ته‌ها خه‌لیل که‌نزیک بینایى هونه‌ره جوانه‌کان ب��ووه ح�ه‌زى به تێکه‌اڵوبوونى دنیاى هونه‌ر دهک��رد، له‌ساڵى ( )1953له‌رێگاى هاوڕێیه‌کییه‌وه په‌یوه‌ندى ده‌کات به حیزبى شیوعییه‌وه. هونه‌رمه‌ند ته‌ها له چه‌ند شانۆگه‌رییه‌ک له‌ساڵى ( )1955به‌شدارى دهک��ات ،وه‌ک شێرۆ‌و نازه‌نین، دڵدارى‌و په‌یمان په‌روه‌رى ،مه‌کرى ژنان‌و نوشته‌‌و باوه‌ژن خوا بناسه ،که ئه‌م چاالکییانه یه‌کێتى قوتابییان سه‌رپه‌رشتییان دهک���رد ،داه��ات��ى چاالکییه‌کان بۆ قوتابیانه‌ى هه‌ژار و نه‌دار بوو بۆ ئه‌وه‌ى به‌رده‌وام بن له‌خوێندن. به‌هۆى رێگانه‌دان به‌ژنان بۆ به‌شدارى کردنیان له‌نێو شانۆکاندا زۆربه‌ى کات ئه‌و هونهرمهنده رۆڵى ژن��ى ده‌بینى ن��اوى باجى ئاشێ و باجى خونچه و باجى ره‌حمه‌یان پى ده‌وت ،ته‌ها له‌ته‌مه‌نى چوارده‌‌و پازده ساڵیدا سه‌رکه‌وتوانه رۆڵى ژنى بینیوه، چونکه ب��ااڵی�هک��ى ب �ه‌رزى ه����هب����وو و ک �هس��ێ��ک��ى ره‌ق����ه‌ڵ و الوازب�����وو، ده‌بوو خاسیه‌ته‌کانى ره‌گ��������������ه‌زى ن��ێ��ر ببه‌زێنێت و رۆڵى ژن ب��ب��ی��ن��ێ��ت و ههمیشه هه‌وڵى ده‌دا ب���هس���ه‌ر ت �هم �هن��ى خ��ۆى باز بدات رۆڵى ژن��ان��ى ت �هم �هن
سه‌روو چل ببینێت ،له دانه‌شتنه‌کانى ژناندا داده‌نیشت بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت وه‌ک ژن رۆڵ به‌رچه‌سته بکات. هونه‌رمه‌ند له‌زۆربه‌ى خۆپیشاندانه‌کاندا رۆڵى هه‌بوو و ته‌نانه‌ت به‌شدارى شۆرشه‌که‌ى ق��ازى محه‌مه‌دى ک��ردووه له‌ئێران و خۆپیشاندانه‌که‌ى شارى سلێمانى به‌بۆنه‌ى هێنانه‌وه‌ى ته‌رمى مه‌لیکى کوردستان شێخ مه‌حمودى نه‌مر به‌هۆیه‌وه له‌گه‌ڵ چه‌ند هاورییه‌کى وه‌ک گۆرانى شاعیر‌و ن��ورى ئه‌حمه‌د تێدا به‌شدار بوون ده‌ستگیر کران. سه‌ره‌تا ته‌ها خه‌لیل ده‌یه‌ویست بچێته په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان ،ب�ه‌اڵم ماڵه‌وه‌یان رێگایان ن�ه‌دا‌و، ده‌یانویست بچێته بوارى سه‌ربازییه‌وه ،بۆیه ئه‌ویش داوا له‌به‌رپرسى ئه‌وێ ده‌کات وه‌ری نه‌گرێت ،چونک ه زۆر حه‌زى ده‌کرد بچێته په‌یمانگاکه ،دواتر له‌ساڵى ( )1964ب�ه‌پ��ل�ه‌ى ی �هک �هم ل �هس �ه‌ر ئاستى عێراق خوێندانى ته‌واو کرد و دیپلۆمى په‌یمانگاى هونه‌ر جوانه‌کانى ب �ه‌غ��داى ل �هب��وارى ده‌ره��ێ��ن��ان و شانۆدا به‌ده‌ست هێنا ،پاشان وه‌ک مامۆستا وانه ده‌ڵێته‌وه و دواتر دهبێته سه‌رپه‌رشتیارى چاالکى قۆتابخانه‌کان و به‌رپرسى به‌شى شانۆ. ت�ه‌ه��ا خه‌لیل حه‌فتا س��اڵ ل �هم �ه‌وب �ه‌ر ل �ه ساڵى ( )1940ل�هگ�ه‌ڕه‌ک��ى مه‌ڵکه‌ندى ش��ارى سلێمانى له‌دواى (عه‌بدولقادر و یاسین)ى براى هاتوه‌ته دنیاوه، خاوه‌ن چوار کوڕ‌و سێ کچ و خاتوو (زه‌کیه ره‌شید)ى هاوسه‌رى بوو ،هونه‌رمه‌ند ههرچهنده له‌نێو دراماکاندا که‌سێکى توڕه‌بوو ،به‌اڵم له‌ماڵه‌وه بهپێچهوانهوه ساده نه‌رم و نیان بوو ،ئه‌و کاتێک توڕه‌ش ده‌بوو له‌دواى چه‌ند ده‌قه‌یه‌ک داواى لیبوردنى ده‌کرد و ماچێکى ده‌کرد .ئه‌و له‌ماوه ژیانى به‌شدارى زیاتر له ()80 دراماى رادیوى و ( )20دراماى ته‌له‌فزیونى کردوه. له ب���ه‌روارى (16ـ )2010/11/17به یه‌کجارى چ��اوی لێک دهن��ێ��ت و م��اڵ��ئ��اوای��ى ل�ه خ��ان �ه‌واده و هاوڕیان و دۆستانى خۆى و هونه‌ره‌که‌ى ده‌کات.
( )AKPسه‌یر ده‌کات و ئۆجه‌النیش سیاسه‌ت ده‌ئافرێنێت
وه‌رگێڕان ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
10
کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا نوێنه‌ری سیستانی :حكومەتی نوێ ئالۆزە و لە رابردوش الوازترە شێخ ع��ەب��دول م��ەه��دی ك��ەرب��ەالی��ی نوێنەری مەرجەعی سیستانی لەماوەی وت������اری رۆژی ه��ەی��ن��ی ل���ەش���اری كەربەال وتی :حكومەتی نوێ رۆژی سێشەممەی رابردوو متمانەی پەرلەمانی وەرگ����رت ،ه��ەروەه��ا پشت ب��ەس��ت��را بە لیستە سیاسییەكان بۆ كاندیدكردنی نوێنەرەكانیان بۆ راپەڕاندنی وەزارەتەكان بەاڵم كاندیدەكانیان لەئاستی پێویست نیین ،هەروەها لەئاستی داخوازییەكانی گ��ەل��ی ع��ێ��راق��ی��دا ن��ی��ن ،ب����ەاڵم ئ���ەوە چ��اوەڕێ نەدەكرا دوای ئەوەی هەموو لیستە سیاسییەكان دووب��ارەی��ان ك��ردەوە ل��ە پێویستی ه��ەب��وون��ی پێوانەكانی تواناكاری و شارەزایی لە هەستان بە ك��اروب��ارەك��ان��ی وەزارەت��ەك��ان بۆ ئ��ەوەی داخوازییەكانی گەلی عێراق جێبەجێ بكەن بۆ پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری ل��ە ئاستی ژی��ان��ی ه��اواڵت��ی��ان ...ئەو پێوانانەی ك��ه‌وا بە بنەما وەرگ��ی��راون ئ��ەوی��ش ب��ە گ��وێ��رەی رازی��ك��ردن��ی دڵی سەركردەی قەوارەكان .وەك دەشزانرێت ژم��ارەێ��ك ل��ەوەزارەت��ەك��ان ل��ەالی��ەن ئەو سەركردانەوە دەستیان بەسەردا گیردراوە. كەربەالیی وت��ی« :سەیرمان كردوە زۆرب��ەی وەزاراتەكان وەزارەت��ی دەوڵەتن و ژمارەیان ( )10وەزارەت��ە ،بەگشتیش ( )42وەزارەتە ئەوەش زۆرترین ژمارەی وەزی��رن لە مێژووی عێراقدا تا ئێستا. ئەمەش دەبێتە ه��ۆك��اری تێچوونێكی زۆری دەوڵ����ەت ك��ە دەك��رێ��ت ئ��ەو بڕە زۆرە بخرێتە خ��زم��ەت ه��اواڵت��ی��ان��ەوە. زۆرێ�����ك ل���ە واڵت����ە پ��ێ��ش��ك��ەوت��ووەك��ان ژم��ارەی وەزاراتەكانیان ناگاتە ()15 و زۆرترینیشیان ناگاتە ( )25وەزی��ر. ئ��ەم ژم���ارە زۆرەش ل��ە وەزی���ر ،بێجگە ل��ە رازی��ك��ردن��ی ق���ەوارە سیاسییەكان، شتێكی تر نییە ئەویش لە سەر حسابی هاواڵتیان». ه���ەروەه���ا دەڵ��ێ��ت «ئ���ەو حكومەتە لەئەوەی راب��ردوو زۆر الوازت��رە ئەمەش پ��ش��ت دەب���ەس���ت���ێ���ت ب���ە پ��رەن��س��ی��ب و نزیكبوونەوەكانی ق��ەوارە سیاسییەكان ل��ەدان��ان��ی وەزی����ر و س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ار و سەرۆكی دامودەزگاكان .ئەمەش دەبێتە هۆكاری ونكردنی هیوا بۆ چارەسەری ئەو بۆشایەی كە لە ئەمڕۆی عێراقدا هەیە».
دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانیش ،به‌شێوه‌ێک که‌هه‌رکه‌س سه‌ری سوڕبمێنێت له‌و ئاسته‌دا کرانه‌وه‌یه‌کی گرنگ به‌ڕووی کورد پێویست ده‌کات .پێچه‌وانه ،لهوانهیه له‌ئاستێکی بڵندا قۆناغێکی خوێناوی ده‌ست پێبکات که ئه‌مه‌ش بۆ هه‌موومان زۆر خراپه.
محمه‌د عه‌لی بیراند وه‌رگێران له تورکییه‌وه /چه‌تر
( )AKPئیتر بووه‌ته «ده‌وڵه‌ت»...
ده‌ڵێن کێشه‌ی کورد ،له دادوه‌ریه‌کی زۆر جیاوازدا. وه‌رن با پێکهوه له‌ره‌وشه‌ک‌ه بکۆڵینه‌وه .راستر‌ه ئه‌گه‌ر بڵێین سه‌یری جموجۆڵه‌کانی کۆمه‌ڵگا بکه‌ین .ئه‌گه‌ر سیاسه‌ت بده‌ین‌ه الێکه‌وه ،ده‌زانین راستینه‌ی بابه‌ته‌ک ه له‌الیه‌ن رای گشتیه‌و‌ه چۆن هه‌ڵه‌سه‌نگێندرێت .رای گشتی هه‌رکاتێک ده‌توانێت راستیه‌کان و حه‌قیقه‌ته‌کان وه‌ک یه‌ک ببینێت ،ئینجا راستینه‌ی پێکهێنانه‌کان خودی خۆیه‌تی. ئۆجه‌الن دیسان بوو ب ه«سه‌رۆک»...
1ـ ئیمرالی تا ئێستا هیچ کاتێک نهبووه کۆنترۆلی لهدهستدا نه‌بێت .به‌و په‌یامانه‌ی که داویه‌تی و به‌رده‌وام ئافراندنی سیاسه‌ت ،شێوه‌ی دایه ئه‌و پێشکه‌وتنانه‌ی دوایش .ههرچهنده کۆبوونه‌وه‌ی کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتی له کۆتایی هه‌فته‌ی رابردوودا له‌دیاربه‌کر نزیکایه‌تییه‌ک بوو بۆ ئه‌و ره‌خنانه‌ی ئۆجه‌الن کردبووی، ئێستاش ه��هم پارتی ب��ه‌ڕێ��وه دهب���ات ،ه��هم کۆنترۆلی قه‌ندیلیش وه‌ک ده‌یه‌وێت له‌ده‌ستی خۆیدایه. ئۆجه‌الن وه‌ک رابردوو له‌پایه‌ی سه‌رۆکایه‌تیدا مایه‌وه، به‌اڵم ئه‌م جاره له‌دووره‌وه‌بوو .له‌گ‌ه ڵ ئه‌وه‌شدا باوه‌ڕده‌که‌م هێشتا ئالۆزییه‌کانی بابه‌تی «پرۆژه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی» به ده‌ستی نه‌گه‌یشتووه. ئه‌نکه‌را نابینێت
2ـ ئه‌نکه‌را ،به بێ‌ئه‌قلی هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات و ئه‌و ره‌وش‌ه به ڕوونی نابینێت .بۆ ئه‌وه‌ی ئۆجه‌الن وه‌ک رێبه‌ر بمێنێت وه‌ک بڵێی هانده‌درێت .وادیار‌ه له‌ئیمرالیدا له‌ناو چواردیواردا راگرتنی رێبه‌رێک له‌ژێر چاودێری خۆیدا، کۆنترۆ ڵ نه‌بوونی راپه‌ڕیوێک یان که‌وتن‌ه ناو پێشبرکێی رێبه‌رایه‌تی له‌گ‌ه ڵ که‌سێک که هۆکاری خوێن‌رشتنه‌و بۆ که‌سێکی ئه‌وا زیاتر دهبێته هاندانی بۆ کاندیدکردنی بۆ رێبه‌رایه‌تی. ئۆجه‌الن ،ده‌ستپێشخه‌ری خستوه‌ت ه ده‌ست خۆی
3ـ ئۆجه‌الن ،ئیتر چاوه‌ڕێی ئه‌نکه‌را و هه‌ڵبژاردنه‌کان ن��اک��ات و هه‌نگاوه‌کانی دهن��ێ��ت .ل��هب��ه‌ر که‌مبوونی
کاریگه‌ریه‌کانی سیاسه‌تی هێز‌ه چه‌کداره‌کانی تورکیا ئه‌نکه‌را له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سیاسه‌ت ناکات بۆی ه 5ـ س��هب��اره‌ت به‌کێشه‌ی ک��ورد س��وودی لێ وهردهگ��رێ��ت. ده‌ستپێشخه‌ری له‌ده‌ست خۆیدا ده‌هێڵێته‌وه .توندوتیژی تادێت توندتر ده‌بێت .له‌مه‌سه‌له‌ی جووت زمانیدا بانگ وه‌ستاند و چه‌که‌کانی بێده‌نگ ک��رد .له‌خاڵ‌ه ههره کردن له‌دادوه‌ره‌کان تاکو به‌ئه‌رکه‌کانیان رابن ،داوا کانی سه‌رنج‌راکێش و دی��ارهک��ان��ی ،له‌هه‌رێمه‌ک‌ه (باکوری که‌جه‌ک‌ه نمونه‌ی ههره دوای بوون .له‌رابردوو ،سیاسه‌ت کوردستان) کۆمیته‌ی ساز کردون ،هێزی جێبه‌جێکاری کاردانه‌وه‌ی توندی نیشانده‌دا و ب��ه‌ره‌و ده‌وڵ��ه‌ت و سوپا خۆی دروست کردوه ،که‌مپینی «جووت‌زمانی» ده‌ست ده‌گه‌ڕایه‌وه ،ئه‌وانیش گورزیان ده‌وه‌شاند .ئینجا ئهمجاره پێکردو‌ه و پارتی ئاشتی و دیموکراتی ()BDPش��ی ده‌گه‌ڕاێنه‌و‌ه به‌اڵم ده‌وڵه‌ت نییه .ده‌وڵه‌ت بۆت‌ه ()AKP خ��ودی خ��ۆی .ه��هروهه��ا ئ��ه‌و هه‌نگاوانه‌ی که کورد ئاراست‌ه کردوه. هاویشتوویه‌تی نمونه‌ی وه‌ک جووت‌زمانی ئیتر ناتوانن ئه‌نکه‌را سیاسه‌ت نائافرێنێت ئه‌نکه‌ره‌ش تواناکانی به‌شێوه‌یه‌کی زۆر سه‌یر به‌هێزی پۆلیس و سوپا بیانوه‌ستێنن. 4ـ به‌شی چاودێری کردنی پێشکه‌وتنه‌کان ناکات .ناچێت دیمه‌نه‌ک ه به‌کورتی به‌و شێوه‌یه‌یه به‌ره‌و تۆپه‌که .له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر هه‌نگاوێکی کورده‌کان له‌لیسته‌که‌ماندا دهک��رێ��ت هێشتا ل���ه‌زۆر خاڵدا ته‌نها ت��وان��ای ک��اردان��ه‌وه‌ی توندی ههیه .له‌سه‌ره‌تاو له‌دوایشدا کرانه‌وه‌ی ب��ه‌ڕووی ک��وردا گوڕوتینه‌که‌ی مافداربین ،ئینجا ده‌توانرێت ئهوهنده بگرێت ،ده‌توانم نه‌هێشت .سه‌رۆک وه‌زیر تائێشتاش کۆبوونه‌و‌ه بۆ چین بڵێم کورد به‌تاکتیکی گرنگه‌و‌ه ده‌ستکه‌وتی باشیان و توێژ‌ه جیاجیاکان ده‌کات ،به‌اڵم شتێکی روون به‌رچاو ده‌ستخستوون .تا هه‌ڵبژاردنه‌کان ئه‌و ماوه‌یه‌ی دیاری له گ��ۆڕدا نییه .وادی��اره له‌به‌ر له‌ده‌ستدانی دهن��گ ل ه ک��راوه که چ��اوه‌ڕێ ده‌کرێت بۆ گۆڕانی ده‌ستووربێت هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌ترسێت ،وادیار‌ه کاردانه‌وه‌ی توند و ره‌ق هه‌مووی به‌کاردێنن. ئ��هگ��ه‌ر ( )AKPهیچ هه‌نگاو نانێت ،داهێنانی نیشاندان به‌شی ئهوه ناکات .وه‌ک ئهوه وای‌ه بڵێت «ئێوه من دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان ببینن» نزیک‌بوونێکی وا سیاسی نه‌کرد و ته‌نها به‌کاردانه‌وه‌ی توند مه‌سه‌له‌که‌ی ته‌نگ کردهوه و نزیکایه‌تی به‌و شێوه‌شی به‌رده‌وام کرد، ته‌نگ ههیه.
دوای به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخه‌کان پۆلیس له مهیدانه
رۆژنامەی ()Akşamی توركی، له رۆژی ()25ی مانگیدا هاتووە؛ گوولتەن كشاناك ،هاوسەرۆكی پارتی دیموكراسی و ئاشتی وتوویەتی« :دڵنیا بن كە نامانەوێ توركیا پارچە بكەین». وتووێژەكان لە سەر خۆبەڕێوەبەرایەتی دیموكراتیك ،پرسیاری «ئایا توركیا پارچە دەب��ێ��ت؟»ی هێنایه رۆژەڤ���ەوە. گ��وول��ت��ەن ك��ش��ان��اك ،پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری دیاربەكری ( )BDPكە بوه‌تە ناوەندی رەخنەكان ،لە كاردانەوەكانی دژی زویر دەبێت و دەڵێت« :وەاڵ بیال نامانەوێ پارچەی بكەین». بالچیچەك ل��ی��ت��ەر ،پێشكەشوانی بەرنامەكەش دێتە قسە و وەاڵم دەداتەوە: «ئ��ەگ��ەر هەندێكیان پ��ێ كەیفخۆش دەبن ،پێویستە زۆر زیاتر بوترێتەوە». كشاناك كە میوانی بەرنامەیەكی تەلەفزیۆنی هابەرتورك ب��وو ،وەاڵمی دای������ەوە ئ����ەو رەخ���ن���ان���ە وا گ���رێ���دراو ب����وون ب���ە وت���ووێ���ژەك���ان س���ەب���ارەت بە خۆبەڕێوەبەرایەتی .كشاناك پێداگر بوو لە س��ەر «س��ەرل��ەن��وێ رێكخستنەوەی بەڕێوەبەرایەتییە هەرێمییەكان».
ڵ ناکات گۆڕانکاری ل ه په‌یمانی ئیستارتی نوێدا قبو
روسیا هۆشداری دا ب ه سێنای ئه‌مریکا وه‌رگێڕان ل ه فارسییه‌وه/ هێدی ئه‌حمه‌د
وه‌رگێران ل ه ئینگلیزییه‌وه /که‌ژوان عه‌لی
«وەاڵ بیال ،نامانەوێ پارچەی بكەین»
ئیتر کاردانه‌وه‌ی توند ب ه که‌ڵک هیچ نایه‌ت
هاوکات له‌گه‌ڵ گۆڕینی شێوه‌ی دابه‌شکردنی یارانه‌کان له الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌و‌ه که به شێوه‌یه‌کی سیاسی ههستیار ئه‌نجام ده‌درێت ،پۆلیسی خه‌ریکی گه‌ڕانه له سه‌ر شه‌قامه‌کانی تاران و شاره‌کانی تری ئێران. نرخی به‌نزین له ماوه‌ی یه‌ک شه‌ودا نزیکه‌ی ( )%60به‌رز بووه‌و‌ه به‌اڵم بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی شۆکی به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخه‌کان ،ته‌نیا رێژه‌یه‌کی که‌می سوته‌مه‌نی به نرخی یارانه‌یی بۆ هاواڵتیان له مانگی داهاتوودا ته‌رخان کراوه. پرۆژه‌ی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی یارانه‌کان ،بابه‌تێکی زۆر ههستیاره به‌اڵم نرخی ته‌واوی پێداویستییه‌کانی رۆژانه به‌رز دهکاتهوه و چاوه‌ڕوان ده‌کرێت ببێته هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی گرانی .به زیاتر له ( )60ملیۆن ئێرانی ،پاره‌یه‌ک به بری ( )80دۆالر بۆ دوو مانگ به مه‌به‌ستی قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ی به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخه‌کان دراوه. زۆربه‌ی ئێرانییه‌کان بڕوایان وای‌ه که سوته‌مه‌نی هه‌رزان ،ئه‌و سوته‌مه‌نییه‌ی وا نرخه‌که‌ی له کۆماری ئیسالمی تا ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی پێشووش له نرخی ئاویش هه‌رزانتر بوو ،مافی سروشتیانه .کاتێک ده‌وڵه‌ت له ساڵی ()2007دا سیسته‌می دابه‌شکاری سوته‌مه‌نی خست‌ه قۆناغی جێبه‌جێکردنه‌وه ،ئاگریان له ده‌یان پێگه‌ی گه‌یاندنی سوته‌مه‌نی له پایته‌خت به‌ردا به‌اڵم خه‌ڵک زۆر زوو له‌گه‌ڵ ئه‌م گۆڕانکاریی‌ه خۆیان گونجاند. که‌چی چ جۆره رووداوێک له رۆژانی رابردوو رووی نهداوه به‌اڵم پۆلیسی دژه‌شۆڕش له نزیکی ته‌واوی مهیدانه سه‌ره‌کییه‌کان و پێگه‌کانی گه‌یاندنی سوته‌مه‌نی بوونێکی چاالکی هه‌بووه .حه‌مید ره‌زا ،گه‌نجێک که شۆفێری سه‌یاره‌یه‌کی گه‌وره‌ی کۆن‌ه ده‌ڵێت« :به ئێمه‌یان وتبوو وه‌ها رووداوێک روو ده‌دا به‌اڵم نازانم چۆن له داهاتوودا خه‌رجی سوته‌مه‌نی بده‌م». م��هح��م��ودی ئ��هح��م��ه‌دی ن����ژاد ،س����ه‌رۆک ک��ۆم��اری ئ��ێ��ران ل��ه کاتی پێشکه‌شکردنی وتارێک که راسته‌وخۆ رۆژی یهکشهممه باڵو ب��ووه‌وه، ده‌ستپێکردنی جێبه‌جێبوونی ئه‌م گه‌اڵڵه‌ی‌ه وه‌ک به‌شێک له کۆمه‌ڵێک پرۆژه‌ی ئابووری سه‌ره‌کی بۆ دابه‌شکردنی دادپه‌روه‌رانه‌تری سامان راگه‌یاند. ئه‌حمه‌دی نژاد ئه‌م پرۆژهیه وه‌ک «گه‌وره‌ترین جراحی» له سه‌ر ئابووری واڵت له نێوسه‌ده‌ی رابردوو ناو برد.
هێز‌ه چه‌کداره‌کانی تورکیا ( )TSKهه‌فته‌ی رابردوو، سه‌باره‌ت به‌جووت زمانی لێدوانی دا ،ئه‌و لێدوانه‌ی هه‌م بۆ رای گشتی و هه‌م بۆ ئه‌و کاردانه‌و‌ه توندانه‌ی که‌له‌الیه‌ن ()AKPوه دێن ،ئهوه نیشانده‌دات داخۆ گۆڕانکاریه‌کان ل����ه‌واڵت ت��ا چ خ��اڵ��ێ��ک ه���ات���وون .ه��هن��دێ��ک الی��هن چه‌پڵه‌یان لێده‌داو ده‌یانگوت «ئۆخه‌ی له‌کۆتایدا قسه‌یان ک��رد ،واڵتمان له‌ده‌ست ده‌چێت و سوپاشمان بێده‌نگ دانیشتووه» .به‌شێکی زۆریش ئه‌و لێدوانه‌یان به‌بێ مانا دانا و ئه‌و لێدوانه‌یان به‌پێویست نه‌زانی .ئه‌گه‌ر وه‌ک رابردوو بوایه ،ده‌که‌وت‌ه مانشێتی رۆژنامه‌کان و به‌ڕۆژان قسه‌ی له‌سه‌رده‌کرا .ئهمجاره گرنگێکی ئه‌وتۆی پێنه‌درا. سه‌باره‌ت به‌ناوه‌ڕۆکه‌که‌شی هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌وتۆ نه‌کران، له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ،سوپریزی سه‌ره‌کی ،ل��ه‌راب��ردوودا ناڕه‌زایی له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و جۆره لێدوانان‌ه ته‌نها هه‌ندێک نووسه‌ر نیشانیان ده‌دا ،ئهمجاره به‌گشتی لێدوانه‌ک‌ه بێ‌واتا بینرا و رهخنه کرا. ب��ه‌الی منه‌و‌ه گرنگی س��ه‌ر‌هک��ی مه‌سه‌له‌که ،ئه‌م لێدوانه کاردانه‌وه‌ێک بوو له‌به‌رامبه‌ر پارتی ده‌سه‌اڵتداردا. ه��ه‌رک��هس��ێ��ک چ���اوه‌ڕێ���ی ئ���ه‌و‌هب���وو س����ه‌رۆک وه‌زی���ر کاردانه‌وه‌ێک نیشانبدات ،وته‌بێژی ( )AKPحسێن چه‌لیک قسه‌ی ک��رد« ،سوپا وازی له دابونه‌ریت ه باوه‌کانی خۆی نه‌هێناوه ،بۆیه پێویست ده‌کات قسه‌ی سیاسیه‌کان له‌وباره‌یه‌و‌ه بکرێت ،وه‌هه‌روه‌ها وتی ئه‌و کاران ه کاری پارتی ده‌سه‌اڵتدارن». په‌یامه‌کانی ئ��هم روونکردنه‌وه‌ی‌ه گرنگن له‌الێک ن���اوه‌ڕۆک���هک���هی و ل��ه‌الی��هک��ی ت��ری��ش ک���اردان���ه‌وه‌ی حکومه‌ت ،هه‌روه‌ها له‌جیاتی سه‌رۆک وه‌زیر چه‌لیک روون��ک��ردن��هوهک��هی داوه ئ��هم��ه‌ش الیه‌نێکی تریه‌تی. په‌ره‌سه‌ندنی زۆر به‌خۆباوه‌ڕی ده‌سه‌اڵت ،وایکردو‌ه پاکێتی رووداوه‌ک‌ه زۆر گرنگێکی ئه‌و تۆ به‌خۆی پیشان نه‌دات. تاکو ئێستا رای گشتی سوپای وه‌ک ده‌وڵه‌ت ده‌بینی. ئه‌مڕۆ هه‌ڵوێسته‌کانی ( )AKPدهڵ��ێ��ت» پرسیاری ده‌وڵه‌ت له‌من بکرێت ـ منم ده‌وڵه‌ت».
روسیا به یاسادانانی ئه‌مریکا هۆشدار ده‌دات ،ه���ه‌ر ج����ۆره گ���ۆڕان���ک���اری له په‌یمانی نوێ کۆنترۆڵی سیالحی ناوه‌کی (ئیستارتی نوێ) نێوان هه‌ر دوو واڵت، دهبێته هۆی تێکچوونی ئه‌م په‌یمانه. ب��ه پێی راپ��ۆرت��ی هه‌واڵنێری روس��ی، ئینترفه‌کس ،سرگه‌یی الورۆف ،وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی روس��ی��ا وت��ووی��ه‌ت��ی په‌یمانی ئیستارتی نوێ نابێ دووباره بکه‌وێته به‌ر باس و گفتوگۆ. کۆماری‌خوازه‌کانی سێنا ،خوازیاری گ��ۆڕی��ن��ی ه��هن��دێ��ک خ��اڵ��ی ئه‌م په‌یمانه‌ن .ئه‌رێ‌کردنی ئیستارتی ن��وێ��ش پێویستی ب��ه پشتگیری سێ له دووی )100( ،ئه‌ندامی سێنایه. الورۆف وت����ی« :ده‌ق����ی ئ��هم په‌یمانه ،ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی روس��ی��ا و ئ��هم��ری��ک��ا ب��ه ت���ه‌واوه‌ت���ی داب��ی��ن ده‌کات .ده‌ریاساالر مایک مولن، س���ه‌رۆک���ی ن���اوه‌ن���دی ه��اوب��ه‌ش��ی س����وپ����ای ئ���هم���ری���ک���ا ،رۆژی دووشه‌ممه به رێکه‌ی نامه‌یه‌که‌وه، داوای ل��ه س��ه‌رۆک��ان��ی کۆنگره کردووه ئه‌م په‌یمانه به خێرا ئه‌رێ ب��ک��هن ».م��ول��ن ن��ووس��ی��وی��ه‌ت��ی: «ئ���هم رێ��ک��ه‌وت��ن��ه دهب��ێ��ت��ه ه��ۆی بووژاندنه‌وه‌ی توانایی ئه‌مریکا له پاراستن و پارێزگاری له هاواڵتیان و ئه‌مه‌ش سوپا به‌رپرسیاریه‌تی». ده‌ریاساالر مولن سه‌باره‌ت به سه‌رکه‌وتنی ئه‌م په‌یمانه دڵنیابوونی ده‌رب��ڕی و وتی چه‌ند زووتر ئه‌رێ بکرێت باشتره. ج��ان کایل ،سێناتۆری کۆماری‌خواز له پارێزگای ئاریزۆنا ،رۆژی یهکشهممه وت��ی که ئ��هم په‌یمانه دهب��ێ س��ه‌ره‌ڕاس��ت
بکرێته‌وه .هه‌روه‌ها وتی کاتی پێویست بۆ توێژینه‌وه‌ی ورده‌کارییه‌کانی ده‌قی ئه‌م په‌یمانه به سێنا نه‌دراوه. سێناتۆر میچ مه‌ک کانێل ،سه‌رۆکی که‌مایه‌تی کۆماری‌خواز له پارێزگای کێنتاکیش وت��ی ل��ه دهن��گ��دان��ی رۆژی سێشه‌ممه دژی ئه‌م په‌یمانه ده‌وه‌ستێته‌وه. پێده‌چێت ئ��هم دژایه‌تییانه ئاسته‌نگی زیاتر بنێته‌وه بۆ یه‌کێک له گرنگترین بابه‌ته‌کانی ب���ه‌رده‌م ب���اراک ئۆباما له به‌شی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌دا. ب���ه‌اڵم دی��م��وک��رات��هک��ان��ی سێنا رۆژی ی��هک��ش��هم��م��ه رای��ان��گ�� هی��ان��د ک��ه دهن��گ��ی پێویستیان بۆ ئه‌رێ‌کردنی ئه‌م په‌یمانه له سێنا ههیه.
پ��هی��م��ان��ی ئ��ی��س��ت��ارت��ی ن����وێ ،چ��هک��ه ئه‌تۆمییه‌کانی ئه‌مریکا و روسیا تا ()%30 که‌م دهکاتهوه و دایده‌به‌زێنێته ()1550 کاڵوه‌کی ئه‌تۆمی بۆ هه‌ر یه‌ک له ئه‌م دوو واڵته .ئۆباما خوازیاری ئه‌رێ‌کردنی ئ��هم په‌یمانه‌یه تا پێش مانگی ژانویه،
چون له ساڵی داهاتووی زایینیدا له‌وانه‌ی ه ک��ۆم��اری‌خ��وازان له‌گه‌ڵ به‌ده‌ستخستنی پێنج کۆرسی زیاتر دژایه‌تییه‌کی زیاتری له‌گه‌ڵ بکه‌ن. س�����ه‌رۆک ک���ۆم���اری ئ��هم��ری��ک��ا که ههمیشه وت��ووی��ه‌ت��ی په‌یمانی ئاسایشی جیهانی ده‌بووژێنێته‌وه ،رۆژی دووشه‌ممه‌ی ڕاب���ردوو به رێگه‌ی ته‌له‌فۆنه‌وه له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ک له ئه‌ندامانی سێنا په‌یوه‌ندی کردووه و خوازیاری پشتیوانی ئه‌وان بووه. ب��ی��ل ب��ێ��رت��ۆن ،ج��ێ��گ��ری راگ��هی��ان��دن��ی ک��ۆش��ک��ی س��پ��ی وت���ی ب����اراک ئۆباما ئ��هم په‌یمانه‌ی وه‌ک پێویستییه‌ک بۆ ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌مریکا داده‌نێت و به رێگه‌ی راوێ��ژک��ردن��هوه ،بتوانێت بێته ه���ۆک���اری ئ���ه‌رێ‌ک���ردن���ی له الیه‌ن سێناوه. ئ��ۆب��ام��ا رۆژی شه‌ممه‌ی رابردوو له وته‌کانی هه‌فتانه‌ی خ��ۆی��دا وت��ی ئ�� هم��ه بابه‌تێکه که راسته‌وخۆ به «ئاسایشی ئه‌مریکا» په‌یوه‌ندیداره. په‌یمانی ئیستارتی نوێ بێجگه ل��ه ک��هم��ک��ردن��ه‌وه‌ی ژم�������اره‌ی م���وش��� هک���هک���ان و بۆمبه‌ئه‌تۆمییه‌کان ،رێبازی نوێ بۆ ناردنی پشکێنه‌رانی هه‌ر دوو واڵته‌که به دامه‌زراوه ئه‌تۆمییه‌کانی یه‌کتر ده‌گرێته به‌ر. له کاتی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌یمانی ئیستارتی پێشوو له دی��س��ام��ب��ه‌ری س��اڵ��ی ،2009 روسیا و ئه‌مریکا نهیانتوانیوه سه‌ردانی پاشه‌که‌وته‌کانی ناوه‌کی یه‌کتر بکه‌ن و ئه‌مه‌ش ،که‌شێکی ناروونی له نێوان هه‌ر دوو واڵتدا سه‌باره‌ت به کار و خه‌بات و بهرنامه ئه‌تۆمییه‌کان دروست کردووه.
جه‌میل بایک له‌دیدارێکی تایبه‌تی (چه‌تر)دا:
()AKP
سازدانی /چه‌تر
«چاره‌نوسی ل ه ده‌ستی رێبه‌ر ئاپۆ و ( )PKKدایه»
به‌شی دووه‌م و کۆتایی له‌به‌شی دووه‌می چاوپێکه‌وتن ه تایبه‌ته‌که‌ی جه‌میل بایک ،جێگری سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کۆما جڤاکێن کوردستان (ک�ه‌ج�هک�ه) ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) تیشک ده‌خاته سه‌ر بابه‌تی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتی ل ه باکوری کوردستان و هاوکات رهخنه له‌ده‌سه‌اڵتداران و به‌شێک له‌حزبه‌کانی باشوور ده‌گرێت ک ه پرۆپاگه‌ند ه بۆ ()AKP ده‌که‌ن .له‌گه‌ڵ وه‌اڵمداننه‌وه‌ی پرسی چه‌ند بابه‌تێکی تری گرنگ. چه‌تر :له‌دوو ساڵی رابردوو به‌سه‌دان سیاسه‌تمه‌دار ل ه باکووری کوردستان و تورکیا ل ه دۆزی «»KCK ده‌ستگیرکران ،ئامانج لهوه چیی ه و دۆزه‌ک� ه به‌کوێ گه‌یشتووه؟
هه‌ڵبژاردن به هه‌ڵبژاردن دیاری ده‌بێت)AKP( . ه �ه‌ڵ��وه‌دای سه‌رکه‌وتنێکی زۆر گ�ه‌وره‌ی�هی�ه له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌تایبه‌تی له‌کوردستاندا .له‌پێناو قازانجکردنی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن پێویسته گورزێکی گ �ه‌ور‌ه له باڵی سیاسی و رێکخستنی بزاوتی ئازادیخوازی ک��ورد ب��دات ،بۆ ئ�ه‌وه‌ی ک��ورد له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا زیاتر به‌ده‌ست نه‌هێنن و ئه‌وه‌شی که ههیه بیپارێزن و شکست به کورد بهێنن. ئ�هگ�ه‌ر ئ �ه‌و گرتن و زیندانیکردنان‌ه نه‌بن و ئه‌و دادگایی‌ه ب �ه‌رده‌وام نه‌کات ،بزاوتی ئازادی کورد له گۆڕه‌پانی سیاسیدا به‌هێز ده‌بێت و له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌هێز ده‌رده‌ک �ه‌ون .ئازادکردنی ئه‌و گیراوان‌ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک له به‌رژه‌وه‌ندی () AKPدا نییه ،به‌تایبه‌تی ل�هس�ه‌روب�هن��دی هه‌ڵبژاردنێکی وه‌هادا .واتا ئه‌گه‌ر باڵی سیاسی الواز بکات و به‌ره‌و نه‌مانی ببات ،چاره‌سه‌ری کێشه‌که‌ش له رۆژه‌ڤ ده‌رده‌خات و چاره‌سه‌ری نابێت .به‌گرتن و زیندانی کردن په‌یامێکی به‌و سیاسه‌تمه‌دار و چاالکڤانانه‌دا؛ ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر ده‌ت��ان �ه‌وێ سیاسه‌ت بکه‌ن و ئه‌نجام وه‌رب��گ��رن، ئ�ه‌وا ده‌بێت ده‌س��ت له بزاوتی ئ��ازادی ب �ه‌رده‌ن و له‌الی ئێمه جێبگرن ،ئه‌وکات‌ه ده‌توانن به ئاسانی سیاسه‌ت بکه‌ن ،ئه‌گه‌رنا ئێمه ناهێڵین به‌هیچ شێوه‌یه‌ک سیاسه‌ت بکه‌ن. ل �ه‌الی �هک��ی دی���ک���هوه دهڵ��ێ��ن «رێ���ب���ه‌ر ئ��اپ��ۆ» نوێنه‌رایه‌تی کورد ناکات )PKK( ،نوێنه‌رایه‌تی ک��ورد ن��اک��ات ،ده‌ی��ان �ه‌وێ ک��ورده ده‌ستکرده‌که‌ی خۆی بکات به موخاته‌ب و ئهوانه بکات‌ه نوێنه‌ری ک��ورد .ئامانجی سه‌ره‌کیشیان دووره‌په‌رێزگرتنی «رێبه‌ر ئاپۆ» و ()PKKیه له مه‌سه‌له‌ی کورد و چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان و بێ کاریگه‌رکردنیانه. ئامانجێکی ت��ری��ش��ی��ان ش��ک��ان��دن��ی ک��اری��گ �ه‌ری به‌هێزی «رێبه‌ر ئاپۆ»یه له‌ناو کادیر و گه‌لدا. ده‌یانه‌وێ دووبه‌ره‌کی بخهنه نێوان «رێبه‌ر ئاپۆ» و بزاڤه‌که‌مانه‌وه.
س��ی��اس�ه‌ت��ی ک�لاس��ی��ک��ی ن��ک��ۆڵ��ی و ق��ڕک��ردنبهتایبهتی له‌دوای شه‌ڕی زاپ و دوای هه‌ڵبژاردنی شاره‌وانییه‌کان ل����ه()2009دا کۆتایی پێهاتبوو. چیدی ئه‌م سیاسه‌ته‌ش سه‌رناکه‌وێت ،پێویست بوو ئیراده‌ی کوردیان په‌سه‌ند بکردای‌ه و له‌گ‌ه ڵ کورد دابنیشتنایه ،رۆژێ��ک دوای راگه‌یاندنی بڕیاری بێ چاالکیمان وات��ا له (14ی نیسان )2009دا سه‌رۆک ئه‌رکانی سوپای تورک له کۆنفرانسێکی راگ�هی��ان��دن��ی��دا چۆنێتی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی سیاسه‌تی کوردی راگه‌یاند گوتی« :کورد ههیه ،به‌اڵم وه‌ک تاک ،مافی تاکیان ههیه ،گه‌ل نین و مافی بوون به گه‌لیشیان نییه ،ئه‌گه‌ر هه‌موو الیه‌ک ئه‌مه‌یان په‌سه‌ند بێت ئێمه‌ش چاره‌سه‌ری کێشهکه په‌سه‌ند ده‌که‌ین» .ئهمه ئه‌و چوارچێوه‌ی‌ه بوو که ده‌وڵه‌تی تورک داینا ،ئه‌مه‌ش په‌سه‌ندکردنی ئیفالسبوونی سیاسه‌تی زیاتر له هه‌شتا ساڵه‌ی داگیرکه‌ری تورک بوو ،دانانی ئه‌گه‌ری سه‌رکه‌وتنی ()PKK بوو له داننان به هه‌ر مافێکی کورداندا .چونکه چه‌تر :خه‌ڵک چ��ۆن ده‌ت��وان��ێ «خۆبه‌ڕێوه‌بردنی ( )PKKله زاپ و له هه‌ڵبژاردنی شاره‌وانییه‌کاندا دیموکراتی» په‌یڕه‌و و پراکتیز‌ه بکات ،هه‌ڵوێستی سه‌رکه‌وتووه.
››
کێشه‌ی کورد له‌باکوور چاره‌سه‌ر نه‌بێ شه‌ڕێکی گه‌ور ه رووده‌دات
››
داواکاریمان له‌حکومه‌تی هه‌رێم ئه‌وه‌ی ه نه‌که‌ون ه بۆسه‌ی ته‌ڵه‌که‌بازییه‌کانی()AKPهوه چه‌تر :که‌وات ه ده‌وڵه‌ت ده‌یه‌وێت چی بکات؟
ده‌یانه‌وێت ئهمه بکه‌ن‌ه هه‌لێک بۆ ب���ره‌ودان وبه ئاسانی په‌یڕه‌وکردنی سیاسه‌ته‌که‌یان و رێگرتن ل �ه ه�هن��گ��اون��ان��ی ( )PKKب��ۆ ئ��ه‌و مه‌به‌سته‌ش ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک��ی رۆژن��ام��ه‌وان��ی��ی��ان ئ �هن��ج��ام��دا و سیاسه‌تێکی نوێی ب�ه‌و شێوه‌یه‌یان بۆ ک��ورد دانا و له هه‌مان رۆژی��ش��دا ده‌ستیان به‌پێکهێنانی ئه‌م سیاسه‌ته‌یان کرد و ئۆپه‌راسیۆنێکیان ئه‌نجامدا ،که ئێمه به «قڕکردنی سیاسی» ناوی ده‌به‌ین .به‌مه‌ش ویستیان گوشار بخهنه سه‌ر ( )PKKتا هه‌نگاوێکی نوێی دیکه نه‌هاوێژێ ،له هه‌مانکاتدا خۆیان له‌و قه‌یران‌ه سیاسییه‌ی تێیدان رزگار بکه‌ن .سه‌رۆکی شاره‌وانی و ئه‌نجوومه‌نی شاره‌وانی و هاوسه‌رۆک و ئه‌نجوومه‌ن و کارمه‌ند و خه‌باتکارانی پارته س��ی��اس��ی��ی�هک��ان ده‌گ�����رن ،ه���ه‌ر ک�هس��ێ��ک��ی ک���ورد له‌بوار‌ه سیاسییه‌کاندا کار و خه‌بات بکه‌ن بیبینن ده‌یانگرن .دوای ساڵ و نیوێک زیاتر ده‌ستده‌که‌ن به دادگایی‌کردن و بۆشیان نییه به زمانی زگماکی «زمانی دایک»ی خۆیان پاراستنی خۆیان بکه‌ن. ئه‌ی کوانێ ( ) AKPده‌یگوت ئێمه قه‌ده‌غه‌ی زمانی کوردیمان البردووه ،کوردی سه‌ربه‌سته؟! ته‌له‌فزیۆنی کوردی ههیه و مه‌سه‌له‌ی کورد چاره‌سه‌ر ده‌که‌ین و هه‌نگاوێکی گ�ه‌وره‌م��ان هاویشت؟! .ئامانجیان ئهوهیه که هه‌موو که‌سێک له چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌دا بێت ،له‌هه‌ر دانیشتنێکی دادگ���ادا هه‌ندێک له‌و گیراوان‌ه به‌ربدرێن ،بانگه‌شه‌ی به‌ردانی گه‌لێک له‌و گیراوان‌ه ده‌کرا ،هه‌تا ئێستاک‌ه یه‌ک که‌سیش به‌رنه‌دراوه ،به‌ریشیان ناده‌ن ،مه‌به‌ست درێژکردنه‌وه‌ی دادگاییه‌کانه ،په‌سه‌ندیشی ناکه‌ن به‌ریان ب��دهن، ده‌شێ ناوبه‌ناو یه‌ک دوانێک به‌ربده‌ن ،لهوه زیاتر نا.
ده‌وروبه‌ر چۆن ده‌بینن؟
ده‌م����ان����ه‌وێ ک��ێ��ش �هی ک�����ورد ب���ه پ�����رۆژهیخۆبهڕێوهبردنی دیموکراتی چاره‌سه‌ر بکه‌ین ،ک ه ئهمه له خزمه‌تی گه‌لی کورد و تورک و گه‌النی ناوچه‌که‌شدا ده‌بینین .ده‌مانه‌وێ له‌سه‌ر بناغه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی جارێکی دیکه له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کی پته‌وتر په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان گه‌لی کورد و تورک بونیاد بنێینه‌وه .چونکه په‌یوه‌ندی ن��ێ��وان ک���ورد و ت���ورک ئێستا ل �هس �ه‌ر بناغه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کی یه‌کالیه‌نه‌یه ،خزمه‌ت به تورکیا ده‌کات و پاکتاوبوونی کورد له‌گ‌ه ڵ خۆیدا دێنێ. ئه‌مه‌ش په‌سه‌ند ناکرێ .ده‌مانه‌وێ به خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی پێگه‌یه‌ک بۆ ک��ورد دروس��ت بکه‌ین، ئه‌گه‌ر دان به‌پێگه‌ی کورددا بنرێت ،ئه‌وکات‌ه که‌س سیاسه‌تی نکۆڵی و قڕکردن جێبه‌جێ ناکات .ئهمه سه‌ره‌کیترین ئامانجی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتییه. ده‌مانه‌وێ کۆمه‌ڵگایه‌ک ،که‌سایه‌تییه‌کی ئازاد، ژیانێکی ئازاد ئاوا بکه‌ین .پێویسته کورد له هه‌موو الی �هک �هوه به‌ناسنام‌ه و ئ��ی��راده‌ی خ��ۆی ب��ژی ،به ئازادی کلتوور و زمانی خۆی پێشبخات .پێویسته گه‌لی ک��ورد له کوردستان له‌الیه‌نی (سیاسی، ئابووری ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،پاراستن ،ژینگه‌پارێزی، ماف ،دیبلۆماسی) و له هه‌موو الیه‌نێکدا خۆی به‌ڕێوه‌ببات .به‌تایبه‌تی له ( 1993تا )2010ئه‌مه‌مان به‌بناغ‌ه وه‌رگ��رت .ئه‌گه‌ر ده‌وڵ �ه‌ت خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی کوردستان په‌سه‌ند نه‌کات ئێمه خۆمان جێبه‌جێی ده‌که‌ین .ئێمه بهوه سیاسه‌تی نکۆڵی و قڕکردن پووچه‌ڵ دهکهینهوه ،دوای ئه‌وه‌ی تورکیا خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی په‌سه‌ندکرد ،دیموکراتیزه دهب��ێ و هه‌نگاوی دیموکراتییان‌ه له چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورددا ده‌نێ.
چه‌تر :ئ �ه‌و بنه‌مایان ه چین ک ه خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی له‌سه‌ر پیاده ده‌که‌ن؟
خاڵی بنه‌ڕه‌تی له خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیدا،به‌بنه‌ما نه‌گرتنی ته‌نیا میلله‌تێک ،ده‌وڵه‌تێک، زمانێک ،واڵتێک ،ئااڵیه‌که( ،ده‌وڵه‌ت – نهتهوه) ئهمانه به‌ته‌نیا به‌بنه‌ما وهردهگ��رێ��ت( ،ده‌وڵ���ه‌ت – نهتهوه) و خ��ودی ده‌وڵه‌تیش به‌بنه‌ما وه‌رناگرێت. خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی دی��م��وک��رات��ی ،دیموکراتییه‌ت و پێکه‌وه‌ژیان له‌گ‌ه ڵ ده‌وڵ�ه‌ت به‌بنه‌ما ده‌گرێت ،که ئێمه به‌م‌ه ده‌ڵێین «ده‌وڵه‌ت +دیموکراسی» واتا ده‌وڵه‌ت و دیموکراسی پێکهوه ده‌ژین و یه‌کتر په‌سه‌ند ده‌که‌ن .ئێمه ده‌مانه‌وێ کێشه‌ی کورد له‌سه‌ر ئه‌م بناغه‌ی‌ه چاره‌سه‌ربکه‌ین ،نه‌ک ئاواکردنی ده‌وڵه‌ت یان ده‌سه‌اڵتێک له‌کوردستاندا .له‌خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیدا به‌هه‌ند وه‌رگرتنی سنووری هه‌رێمی جێگای نییه( .یه‌کێتی – ئازادی – دیموکراتی چه‌تر :بۆچی ده‌وڵه‌تی تورکیا ئه‌و گیراوان ه به‌ر و یه‌کسانی گ��ه‌الن) به‌بناغ‌ه ده‌گ��رێ��ت .هه‌رگیز ن��ک��ۆڵ��ی ل���ه (گ �ه‌الن��ی��ت��ر – ئ��ای��ی��ن – چ��ی��ن و نادات؟ چونکه له‌ئاینده‌یه‌کی نزیکدا هه‌ڵبژاردنێک له جیاوازییه‌کان) ن��اک��ات ،یه‌کێتی جیاوازییهکانئارادایه و هه‌ڵبژاردنێکی زۆر گرنگه .قۆناغی دوای به‌بنه‌ما وه‌رده‌گرێت ،نه‌بینینی جیاوازییه‌کان زوڵمه
و له‌نێوبردنی هه‌موو شتێکه .واتا خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی پ��ارچ�هب��وون ره‌ت��دهک��ات �هوه و یه‌کێتی به‌بناغ‌ه ده‌گرێت .تورکیا به‌مه‌به‌ستی پێشخستنی فاشیزم – شۆڤێنیزم و پته‌وترکردنی (ده‌وڵ �ه‌ت – نهتهوه) بانگه‌شه‌ی ئهوه ده‌که‌ن که گوای‌ه ئێمه له هه‌وڵی پارچه‌کردنی تورکیاداین .له‌خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیدا به‌بناغ‌ه وه‌رگرتنی جوگرافیایه‌ک، ک��ل��ت��وورێ��ک ی���ان ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���هک ج��ێ��گ��ای نییه، ب�ه‌ت�ه‌واوی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مانه‌ی‌ه و له‌سه‌ر بناغه‌ی به ئ���ازادی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتییانه‌یه. ئێمه ئه‌م سیسته‌م‌ه به سیسته‌می کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی ده‌بینین .که ئهمه هه‌م سیسته‌مێکی کۆمه‌اڵیه‌تیی‌ه و ه �هم سیسته‌مێکی سیاسییه. ئه‌گه‌ر کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی پێشنه‌که‌وێت، خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی پێش ناکه‌وێت .هه‌تا ئێستا ده‌مانگوت پێویسته ده‌وڵ�ه‌ت ئهمه چاره‌سه‌ر بکات ،به‌اڵم ئێستا ده‌بێ گه‌لی کورد سیسته‌می خۆی بونیاد بنێت و له ژیاندا به‌کرداری جێبه‌جێی بکات و ئه‌مه‌ش به‌ده‌وڵه‌ت بداته په‌سه‌ند کردن. چه‌تر :ئایا گه‌لی کورد بۆ ئه‌م ه ئاماده‌یه؟
حاڵی ح���ازر گه‌له‌که‌مان ئ��ام��اده‌ی ئهمهیه.سااڵنێکی دوور و درێژ‌ه گه‌له‌که‌مان تێده‌کۆشێت، ل�ه‌ه�هم��وو الی��هک��هوه خ��ۆی ئ���اواک���ردووه و خۆی رێکخستووه .هه‌موو جۆره ترس و نیگه‌رانییه‌کی شکاندووه ،تێکۆشانی له‌پێناو ئازادی هیوا به‌هه‌موو که‌سێک ده‌دات .ئهمه راس��ت��ی گه‌لی ک��ورده، راستی ژنی کورد به‌وشێوه‌یه‌یه .خ��اوه‌ن ده‌رکه‌وتن ل �ه«رێ��ب �ه‌ر ئ��اپ��ۆ» و ل�����ه( )PKKخ����اوه‌ن له‌خۆ ده‌رکه‌وتنه .گه‌وره‌کردنیان خۆ گهوره و به‌هێز کردنه. چونکه «رێبه‌ر ئاپۆ» و ( )PKKسیمبۆڵی گه‌لن. «رێبه‌ر ئاپۆ» و ( )PKKسیمبۆڵی کوردن ،ئه‌گه‌ر سه‌رۆکایه‌تی ئه‌م گهله بکه‌یت ،رێبه‌رایه‌تی بۆ ئه‌م گهله بکه‌یت ،ده‌توانیت له‌گ‌ه ڵ ئه‌م گهله به‌ئامانجی زۆر گهوره بگه‌یت ،ده‌توانی ئه‌نجامی زۆر گهوره و مێژوویی به‌ده‌ست بهێنیت. ( )AKPنایه‌وێ چاوی به‌مان‌ه بکه‌وێت و په‌سه‌ندی بکات .چونکه ( )AKPئامانجێکی ههیه ،ده‌یه‌وێ ده‌وڵه‌تی تورک به ته‌واوی بخات‌ه ده‌ستی خۆیهوه. ده‌یه‌وێ له‌سه‌ر ستراتیژی ئیسالمی سیاسی رۆڵێک له رۆژهه‌اڵتی ناویندا بگێڕێت .حاڵی حازر هه‌موو دانیشتن و هاتوچۆیه‌کی له‌سه‌ر بناغه‌ی چۆنێتی ک��ۆک��ردن �ه‌وه‌ی ه��اوک��اری و پشتیوانیی‌ه له‌سه‌ر پاکتاوکردنی ( .)PKKگه‌لی کورد و ()PKK ش ل���ه‌دژی ئ �هم ه �ه‌واڵن �هی ( )AKPده‌وه‌س��ت��ن و تێده‌کۆشن ،هه‌تا به‌ئه‌نجامگه‌یشتنیش سوور ده‌بن. یان ئه‌وه‌تا ( )AKPبزاوتی ئازادی کورد ()PKK و کورد پاکتاو ده‌کات ،یان ئه‌وه‌تا کورد و ()PKK پ��رۆژه‌ی چ��اره‌س�ه‌ری به ( )AKPده‌ده‌ن��ه په‌سه‌ند کردن ،که ئه‌مه‌ش کۆتایی به ته‌مه‌نی ()AKP دێنێت .لێرهوه ده‌بینین که چاره‌نووسی ()AKP له‌ده‌ستی «رێبه‌ر ئاپۆ» و ()PKKدای���ه .ئه‌گه‌ر
››
ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی کوردستان په‌سه‌ند نه‌کات ئێم ه خۆمان جێبه‌جێی ده‌که‌ین
دیدار ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
11
باکووره‌وه‌یه .ئهمه راستییه‌که .تێکۆشانی کورد له باکوور رۆح به‌هه‌موو که‌سێک ده‌دات ،ئهمه رۆح و هه‌ست و بیر و چاالکی کوردی گهوره کردووه. ئهمهیه نه‌یهێشتوو‌ه له‌دوای رێکه‌وتنی جه‌زائیر کورد شکست بهێنێ .له‌رێکه‌وتنی جه‌زائیردا باشوور و بزاوتی مه‌ال مسته‌فا گورزێکی قورسیان به‌رکه‌وت، شکست و بێ هیوابوونێکی له ک���ورددا دروس��ت کرد ،له‌کاتێکی وه‌ه��ادا له باکووری کوردستاندا ( )PKKده‌س��ت��ی ب �ه تێکۆشان ک���رد) PKK( . نه‌یهێشت زنجیره‌ی تێکۆشان بپچڕێ .رێ��ی له تێکشکان گرت ،کوردێکی نوێی ئاواکرد .چۆن تێکۆشانی باکوور کاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌موو کورد دروست کرد ،چاره‌سه‌ریش به‌هه‌مانشێوه‌یه .ئه‌گه‌ر ئێستا ده‌وڵه‌ت و حکومه‌ت و ( )AKPرێز له باشوور ده‌گ��رن و گرنگیان پ��ێ��ده‌ده‌ن ،به‌ڕاستی له‌به‌رئه‌وه نییه که باشووریان خۆش ده‌وێ ،ده‌یانه‌وێ باشوور راکێشن‌ه الی خۆیان و به‌هاوکاری باشوور باکوور پاکتاو بکات .چونکه پاکتاوکردنی باکوور به هاوکاری باشوور ده‌سته‌به‌ر ده‌بێت )AKP( ،ده‌یه‌وێ ب��اش��وور بهێنێت‌ه ن��او ته‌ڵه‌که‌ی خ��ۆی�هوه و بزاوتی ئازادی و باکوور و پاشان پارچه‌کانی دیکه پاکتاو بکات .شیمانه‌ی ئه‌وه‌ش ده‌که‌م که گه‌لی باشوور، داموده‌زگاکان و حکومه‌تی هه‌رێم له‌م‌ه تێگه‌یشتوون. باشوور ناتوانێ له‌پا ڵ ده‌وڵه‌ت و سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی فۆتۆ :ئه‌رشیفی چه‌تر تورک جێگ‌ه بگرێت ،بهپێچهوانهوه پێویسته کار ( )AKPنه‌یه‌وێ دووچ���اری هه‌مان چاره‌نووسی بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد بکات له‌باکوور. پارت ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی پێش خۆی ببێته‌وه ،ده‌بێت چه‌تر :که‌وات ه ئه‌وه‌ی ده‌تانه‌وێ له‌باشوور بکرێت ڵ «رێبه‌ر ئاپۆ» و کورد دابنیشێت و کێشه‌ی چییه؟ له‌گ‌ه کورد له‌سه‌ر بناغه‌ی سیاسی و دیموکراتی چاره‌سه‌ر -داواک��اری��م��ان له‌حکومه‌تی هه‌رێم و له پارته سیاسییه‌کان و گه‌له‌که‌مان له‌باشوور ،ئهوهیه نهکهونه بکات. بۆسه‌ی ته‌ڵه‌که‌بازییه‌کانی ()AKPهوه ،چونکه ئهوانه ده‌یانه‌وێ هه‌موو الیه‌ک له‌خشته‌به‌رن .به‌قسه کێشهکه چاره‌سه‌ر دهک �هن ،ب�ه‌اڵم به‌کردار هیچ. له‌رێکه‌وتنی که‌سێک به‌ڕاستی رێز له کوردی باشوور بگرێت ده‌بێ رێز بۆ کوردی باکووریش دابنێ و کێشه‌کانی جه‌زائیردا بزاوتی چاره‌سه‌ر بکات .ده‌وڵه‌تی تورکیش ده‌یه‌وێ وه‌ک مه‌ال مسته‌فا گورزێکی س���ه‌ددام بکات و ئه‌نجام وه‌رب��گ��رێ��ت .ئ �هی باشه باشوور چ��ۆن ئهمه په‌سه‌ند دهک���ات؟ .دهب��ێ باش قورسیان به‌رکه‌وت، له‌هه‌ڵوێسته‌کانی بڕوانین و نهکهونه داوی تورکه‌وه. له‌الیه‌کیتره‌و‌ه زۆرێ��ک له پارته‌کانی باشووری به‌اڵم ( )PKKنه‌یهێشت کوردستان ( )AKPو سیاسه‌ت و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی زنجیره‌ی تێکۆشان ( )AKPبه باش ده‌زانن و پڕوپاگه‌نده‌یان بۆ ده‌که‌ن، هیوایان به ( )AKPههیه که کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌ر بپچڕێ بکات و پشتیوانی و هاوکاری ده‌ده‌ن به ()AKP چه‌تر :له‌م قۆناغه‌دا ره‌وش��ی باشوور و هێزه‌کانی و له‌پا ڵ ئه‌ودا جێده‌گرن .ئهمه هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یه. چ��ۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟ به‌تایبه‌تیش گ�ه‌رم��وگ��وڕی ئه‌مڕۆ حکومه‌ت یان پارتی باشوور په‌یوه‌ندی خۆیان په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌سه‌اڵتدارانی باشوور و ( )AKPله گ‌ه ڵ ( )AKPباش پێش خستو‌ه ئێمه له دژی ئ �هوه نین ،چهنده په‌یوه‌ندیه‌کانیان پێش بکه‌وێ چۆن ده‌بینن؟ هێزه‌کانی ب��اش��وور و حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م و باشه ،به‌اڵم پێویسته ئه‌و په‌یوه‌ندیان‌ه بۆ لهناوبردنگهلهکهمان له باشور ،بڕیاری بێچاالکی باش ده‌بینن و پاکتاوکردنی ( )PKKو گه‌لی ک��ورد نه‌بێ. و به کارێکی راستیشی ده‌زان��ن .پێویسته الیه‌نی له‌الیه‌کی دیکه‌و‌ه ستراتیژی سه‌رمایه‌داری ده‌یه‌وێ به‌رامبه‌ریش ئه‌م بڕیاره په‌سه‌ند بکات و جێبه‌جێی که له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین ئیسالمی سیاسی پێشبخات بکات ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورک ئهمه په‌سه‌ند ناکات .و به‌م شێوه‌یه‌ش ته‌واوی ئاسته‌نگیه‌کان له سه‌ر رێی ئ �ه‌وه‌ی ئ�هم بڕیاره به‌ڕاست و به بڕیارێکی باش خۆیان البه‌رن .بۆ ئه‌وه‌ش گه‌لێک ئیمکانیان داوه بزانێ ،پێویسته کار و خه‌بات بکات تا به ده‌وڵه‌تی به تورکیا و ل�ه‌و پێناوه‌شدا ده‌خ���وازن هاوپه‌یمانی تورکیاشی بداته په‌سه‌ند کردن .که‌چی ئهوانه هیچ ئه‌مه‌ریکا ،تورکیا و عێراق پێشبخه‌ن و له‌ناو ئه‌و ناڵێن ،بۆچی کاتێک ئۆپه‌راسیۆن ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،هاوپه‌یمانیه‌شدا کوردی باشووریش هه‌بن .بۆ ئه‌وه‌ی ناچن یه‌خه‌ی تورک ناگرن بۆچی ئێوه ده‌تانه‌وێ ئه‌مه‌ریکا له سه‌رناوی سیسته‌می سه‌رمایه‌داری ئه‌و به‌رده‌وامی به خوێنڕشتن و چه‌وساندنه‌وه‌ی کورد ئامانج‌ه پێکبێنی ده‌خ��وازێ که په‌یوه‌ندی تورکیا بده‌ن ،ناڵێن ( ) PKKبێچاالکی پراکتیز‌ه ده‌کات ،و باشووریش پێش بکه‌وێ .ئێران ،تورکیا و سوریه یارمه‌تی حکومه‌تی عێراق ده‌ده‌ن ئه‌و حکومه‌ته‌ش به‌اڵم ئێوه به‌رده‌وامی به‌شه‌ڕ و چاالکی ده‌ده‌ن. که‌سێک که‌بیه‌وێ مه‌سه‌له‌ی کورد بێ چه‌ک رۆژ به رۆژ به‌هێز دهب��ێ و فشار له‌سه‌ر باشوور و بێ شه‌ڕ چاره‌سه‌ر ببێت ،ئ�ه‌وا پێویسته هه‌مان ده‌کات که بتوانێ مه‌سه‌له‌ی نه‌وت و که‌رکوک داواک���اری له ( )AKPو حکومه‌ت و ده‌وڵه‌تی به‌گوێره‌ی خۆی چاره‌سه‌ر بکات .ئه‌مریکا هێزێکی ت���ورک ب��ک��ات .به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�هک ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی ناتۆیه‌و ناتوانێ راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی له‌گ‌ه ڵ ئێران گه‌له‌که‌مان به‌گشتی و گه‌لی باشوور به‌تایبه‌تی له‌و و سوریادا پێشبخات و ههره رێی گونجاو بۆ ئه‌م ره‌وشه‌دا نییه و به‌رژه‌وه‌ندی باشوور له چاره‌سه‌ربوونی هاوپه‌یمانی‌ه تورکیایه ،تورکیاش بۆ ئه‌م مه‌به‌سته پێویستی به باشوور ههیه .پێویسته ئه‌و ستراتیژه کێشه‌که‌دای‌ه له‌باکوور. ( )PKKو «رێ���ب���ه‌ر ئ��اپ��ۆ» و گ �ه‌ل��ی ک��ورد زیان نه‌گێنێت‌ه کوردان و خزمه‌تی ئهوه بکات که هه‌وڵ ده‌ده‌ن ئه‌م کێشه‌ی‌ه چاره‌سه‌ر بکه‌ن ،پێویسته پێگه‌یه‌کی ک��وردان له رۆژهه‌اڵتی ناوین دروست باشووریش له‌م ریزه‌دا جێبگرێ و ته‌نانه‌ت گه‌وره‌ترین ببێ و وابیرده‌که‌مه‌و‌ه که براکانی ئێمه‌ش له باشوور پشتیوانی نیشانبدات ،له‌دژی به‌رده‌وامی هه‌ڵوێستی ئه‌م مهسهلهیه به‌باشی ده‌زانن و ناکه‌ون‌ه ناو هه‌ڵه‌وه. نه‌یارانه‌ی ئێستای دوژمن بووه‌ستن ،له گۆڕه‌پانی له‌وپێناوه‌دا ئێمه جاران داخ��وازی ئه‌وه‌مان کرد که نێو نه‌ته‌وه‌ییش له‌سه‌ر ئه‌و بناغه‌ی‌ه کارو خه‌بات بکه‌ن به‌په‌ل‌ه کۆنفرانسێکی ک���وردان دروس���ت ببێت و تا بێ چاالکی به ده‌وڵه‌تیش په‌سه‌ند بکه‌ن ،پێویسته ستراتیژێکی کوردان سازبێ و به‌پێی ئه‌م ستراتیژیه باشووریش له‌سه‌ر ئه‌م بناغه‌ی‌ه کار بکات .به‌اڵم ب��ۆ ت����ه‌واوی پ��ارچ�هک��ان��ی ک��وردس��ت��ان تاکتیک حاڵی حازر شتێکی وا نابینین .ئهمه له‌کاتێکدا که وچاره‌سه‌ری پێش بکه‌وێ و کوردان بتوانن به‌باشی هه‌موو الیه‌ک ده‌زانن که ئه‌گه‌ر کێشهکه له‌باکوور به‌ره‌نگاری ئه‌م مه‌ترسیان‌ه ببنهوه .ئێستاش داخوازی چاره‌سه‌ر نه‌بێ شه‌ڕێکی گهوره رووده‌دات ،ئه‌م شه‌ڕه ئێمه ئهوهیه که هه‌رچی زوو‌ه ئه‌م کۆنفرانس‌ه دروست یان ئه‌وه‌تا به کۆمه‌ڵکوژی یاخود به‌چاره‌سه‌ری ببێ و ئه‌م هه‌نگاو‌ه له به‌رژه‌وه‌ندی گه‌له‌که‌ماندایه، کۆتایی دێت .له هه‌ردوو باره‌که‌دا زیانێکی گهوره به‌م بۆنه‌یه‌شه‌و‌ه ساڵو بۆ گه‌لی باشور ده‌نێرم و له به هه‌موو که‌س ده‌گه‌یه‌نێت .نه‌ک به‌ته‌نیا به‌باکوور هونه‌رمه‌ندان ،رۆشنبیران و پارتی‌ه سیاسیه‌کانی و ( .)PKKکۆمه‌ڵکوژیی له باکوور به‌واتای باشوور داواک��ارم به‌هۆشیاری هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن رێگه‌کردنه‌وه‌ی‌ه له کۆمه‌ڵکوژی پارچه‌کانی دیکه .و بتوانن بۆ پێکهاتنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و ئ�هگ�ه‌ر ئێستا گه‌لی ب��اش��وور بوونهته حکومه‌ت یه‌کگرتنی کوردان به‌ته‌واوی هێز و توانای خۆیانهوه و خ��اوه‌ن��ی ده‌ستکه‌وتن و ل�هس�ه‌ر ئ �هم بنه‌مایه‌ش تێبکۆشن. سیاسه‌ت ده‌که‌ن و ده‌ژی ،ئهمه به‌سایه‌ی تێکۆشانی
››
گه‌جنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
12
سه‌رۆک! به‌له‌مێکى تر نوقوم بوو
بێکاری و نه‌بوونی ئاسایشی پارێزراوی که‌رکوک
شه‌پۆلى کۆچى گه‌نجان بۆ ده‌ره‌و ه زیاد ده‌کات
[ ئا /تاهیر تۆفیق ]
به‌شێک له گه‌نجانى شارى که‌رکوک کۆچ کردنیان بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ بێکارى و نه‌بوونى ئارامى له‌شاره‌کایاندا حکومه‌تیش تۆمه‌ت بارده‌که‌ن به نه‌بوونى به‌رنامه‌یان بۆ گه‌نجان.
دڵشاد سه‌مه‌د ،ته‌مه‌ن ( )22ساڵ یهکێکه له‌و س �ه‌دان گه‌نجه‌ى ش��ارى که‌رکوک له‌به‌ر بێکارى و خ��راپ��ى ئ��اب��وورى خێزانه‌که‌ى ب��ڕی��اری��داوه بچێت ه ده‌ره‌وه‌ى واڵت ،دڵشاد چه‌ندینجار به‌رێگاى نایاسایى ویستویه‌تى بگاته یه‌کێک له واڵته‌کانى ئه‌وروپا، جه‌ختى کردهوه و وتى« :پێنج هه‌زار دۆالرم خه‌رج ک����ردووه ده‌رن���ه‌چ���ووم و ن��اچ��ار گ �ه‌ڕاوم �ه‌ت �هوه بۆ شارى که‌رکوک ،به ه �ه‌زاران گه‌نج ئه‌م شاره‌یان جێهێشتووه له‌به‌ر نه‌بوونى کار». کامه‌ران ره‌فیق ،ته‌مه‌ن ( )34ساڵ گه‌نجێکى ترى شاره‌که‌یه ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که هه‌رکاتێک باسى گه‌نج ده‌که‌ن په‌شیمانه له گه‌نج بوونى ،وتى: هه‌ندێک ل�ه کۆمپانیاکان گه‌نجانى ع��ه‌ره‌ب و تورکمانیان دامه‌زراندووه ،که‌چى گه‌نجانى کوردى شاره‌که‌ش ناچارن س�ه‌رى خۆیان هه‌ڵگرن و به‌ره‌و هه‌نده‌ران کۆچ بکه‌ن ،ئێمه هه‌ندێکجار سه‌ردانى به‌رپرسان ده‌که‌ین باسى ئهوه دهک�هن ئێوه‌ى گه‌نج ئاینده‌ى ئه‌م گه‌له‌ن ،به‌اڵم نازانم کام ئاینده ئه‌و ئاینده‌ى که به‌سه‌دان گه‌نجى وه‌ک من ده‌رب �ه‌ده‌ر بووه له‌م شاره به‌ره‌و رێگایه‌کى هاتوو نه‌هات ده‌چن که به ه �ه‌زاران گه‌نج له‌م رێگایه گیانى خۆیان له‌ده‌ست داوه. هه‌روه‌ها به‌شێکى تر له‌و گه‌نجانى که‌رکوک که له‌ده‌ره‌وه‌ى واڵت گه‌ڕاونه‌ته‌وه شاره‌که‌یان ئاماژه بۆ ئه‌و دهک �هن که ئ �ه‌وان له بێکاریدا رۆیشتوون ئێستاش له بێکارى له ئه‌و واڵته‌دا گه‌ڕاونه‌ته‌وه. رزگار حه‌مه ئه‌مین ،ته‌مه‌ن ()25ساڵ دانیشتوى گ�ه‌ڕه‌ک��ى شۆڕیجه‌ى که‌رکوکه و م��اوه‌ی�هک�ه ب ه ی�هک��ج��ارى ل�ه‌ه��ۆڵ��ن��داوه گ���ه‌ڕاوه‌ت���هوه ک �ه‌رک��وک، ئه‌میش ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات له شاره‌که‌یدا زۆر بێکار بووه و له ساڵى ( )2006به‌رێگاى نایاسایى رۆیشتووه‌ته ده‌ره‌وه‌ى واڵت ،وت��ى« :تا گه‌یشتم ه ه��ۆڵ��ن��دا پ��ت��ر ل �ه ( )10000دۆالرم خ�ه‌رج��ک��رد، جگه له‌و نه‌هامه‌تیانه‌ى به سه‌رم داه��ات ،هه‌رک ه
بێریڤان س �ه‌رۆک ببور‌ه گه‌ر محه‌مه‌د ئ����هم����ج����اره‌ش ب���ێ���زارت ک �هی��ن ،ت��ۆزێ��ک ل�هک��ات�ه خۆشه‌کانت ب��گ��ری��ن و ب �هگ��وێ��ت��دا ب��چ��رپ��ێ��ن��ی��ن ک ه کۆمه‌ڵێکى تر له گه‌نجانى کورد به‌هۆى هه‌ڵهاتنیان له‌م حه‌سار‌ه و کۆچکردنیان به‌ره‌و مه‌مله‌که‌تێکى ئازاد له به‌له‌مێکدا نووقم بوون .نازانم ئه‌مجۆر‌ه هه‌وااڵن‌ه بۆ تۆ چى یه ،هه‌وڵێکى سارد و ئاساییه؟ یاخود ده‌ڵێیت چه‌ندین ساڵه ئ�هم جۆره هه‌وااڵن‌ه ههیه و زۆره و به‌هاى هه‌واڵى نه‌ماوه ،چیبکه‌ین خۆیان ده‌یانه‌وێت بڕۆن، خۆ ئێمه ناچارمان نه‌کردون ،بۆچى له‌سه‌ر هه‌موو شتێک ئێمه تاوانبار ده‌که‌ن ،ئێم ه ده‌ڵێین ئه‌گه‌ر پاره‌تان ههیه ده‌توانن بخوێنن و زان��ک��ۆی�هک��ى ئه‌هلى ت���ه‌واو ب��ک�هن تا له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ش به‌رپرسه‌کان که خاوه‌نى زانکۆکانن تۆزێک سودیان ده‌ستکه‌وێت، ی��ان ئ �هگ �ه‌ر نه‌تانتوانى خ��وێ��ن��دن ت �ه‌واو ک�هن گوێیمه‌ده‌نێ ...خۆ ئێوه گه‌نجن ده‌توانن ببنه ئاسایش و پاسه‌وانى به‌رده‌م یه‌کێک له ماڵى کوڕه‌کانى ئێمه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌وان به‌رپرسیارێتیان زۆر لهسهره و نه‌کا خوا نه‌خواست‌ه که‌سێک به به‌رده‌م ده‌رگه‌که‌یاندا ب��ڕوات .ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‌ش وه‌رى نه‌گرتى ده‌ت��وان��ى ب�ه رۆژ له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان پیاس‌ه بکه‌یت و ئێوارانیش به‌دیار که‌ناڵ چ��واره‌و‌ه دانیشیت تا پێت بڵێت گه‌نجان دهب��ێ��ت کێشه‌کان بخه‌ن ه وه بۆ ئه‌والو‌ه و واز له‌سیاسه‌ت بهێنن .ئه که‌سانى خۆى به‌جێ بهێڵن و بێن به‌دیار به‌رنامه‌کانى ئێمه و دراما تورکییه‌کانه‌و‌ه [ ئا /ئارام شه‌مێرانى ] که‌یف خۆشبن!! س���ه‌رۆک! ببور‌ه ن��ام�ه‌وێ ب�هم قسان ه کۆمه‌ڵێک گه‌نج سه‌نته‌رێکى سه‌ربه‌خۆ بێتاقه‌تتکه‌م ،ئ�ه‌زان��م بێتاقه‌تکردنى تۆ مه‌ترسى دار‌ه لهوانهیه کاره‌سات به‌دواى ل ه قه‌زاى سه‌یدسادق داده‌مه‌زرێنن و ()13 خۆیدا بهێنێت ،ئه‌زانم تۆ پیر بوویت ،نه‌ک خولى پیشه‌یی ،ه��ون�ه‌ری و زمانه‌وانی خۆت حزبه‌که‌شت پیر بووه ،پیربونێک ک ه تێدا بهڕێوه ده‌چێت و ره‌خنه‌ى ئه‌وه‌ش ل ه دۆست و دوژمن نا ناسن ،له‌پناو مانهوه و حکومه‌ت ده‌گ��رن ک ه هاوکاریان ناکات و ده‌سه‌اڵتى خۆتان هه‌ر رۆژێک بڕیارێک به‌رپرسى قه‌زاکه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌وان ده‌ده‌ن ،ه�ه‌ر رۆژێ��ک مافێک له ئێم ه ناتوانن به‌فه‌رمى هاوکارى بکه‌ن . کیژان تۆفیق ،ته‌مه‌ن ( )27ساڵ یهکێکه له‌و وه‌رده‌گرنه‌و‌ه و سه‌دان ماف به‌دوژمن ده‌ده‌ن، رۆژ به‌ڕۆژ لێرهوه ئێران و لهوێوه تورک ک��چ��ان�ه‌ى ( )15رۆژ ب �ه‌ش��دارى خ��ول��ى درووم��ان��ى ل���ه‌والو‌ه عه‌ره‌به‌کان ب��ااڵده‌س��ت دهک �هن و کردووه له سه‌نته‌ره‌که‌دا و پێوای‌ه له‌م شوێن ه باشتر و به‌عسیه‌کان دهگێڕنهوه بۆ ده‌س���ه‌اڵت و مامۆستایه‌کى باشتر له‌م سه‌نته‌ر‌ه شک نابات ،وتى: ئه‌وانیش وه‌ک وه‌اڵمدانه‌وه‌ى چاکه‌کانتان لێره‌م‌و زۆر رێزم لێده‌گیرێت‌و به‌شدارى خولى دیکه‌م و خه‌اڵتکردنتان ،تلیاک له سنوره‌کانى کردووه ،به‌اڵم وه‌ک ئێره نهبووه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ته‌نها ب ه ئێرانهوه ده‌نێرن تا گه‌نجه‌کان بێهۆشکه‌ن بڕینى رۆژنام‌ه وان ه ناخوێنین ،به‌ڵکو قوماش به‌کار و باندى له شفرۆشى له خوارووى عێراقه‌وه ده‌هێنین و ئێستا ده‌توانم جلى کوردى و ماکسى و ده‌نێرن تا ئه‌خالقى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى رۆب بدوورم به چه‌ندین شێوه‌ى جیاواز. توانا ش��اره‌زوورى ،به‌ڕێوه‌به‌رى سه‌نته‌رى گه‌شبیرى تێکده‌ن و تورکیاش له‌رێگاى هونه‌ر و چه‌ندین رێگاى تر ،شه‌ڕى خۆى ده‌کات وه‌لى دێوان‌ه ئاماژه بۆ ئهوه دهک��ات که ( )4ساڵ ه کار بۆ ئه‌م سه‌نته‌ر‌ه ده‌که‌ن و ماوه‌ى دوو مانگیش ه گه‌نجانیشى کردوه‌ت‌ه نیشان. ئه‌وان ده‌زانن له‌ناوبردن و تێکدانى گه‌نج خوله‌کانى تێدا دهوترێتهوه ،قسه‌ى له‌وه‌شکرد که وه‌ک واته له‌ناوبردنى کۆمهڵگه به‌گشتى بۆی ه ستافى سه‌نته‌ره‌ک‌ه به ئه‌رکى سه‌رشانى خۆیانى ده‌زانن گه‌نجان له‌هه‌موو پالنه‌کانیان نیشانى ئه‌وکار‌ه بکه‌ن و جه‌ختى ک��رده‌وه ،وت��ى :هه‌ستاوین یه‌که‌مه .سه‌یر و سه‌مه‌رکه‌ش له‌وێدای ه خزمه‌تى ئه‌م ماڵ‌ه بکه‌ین ک ه تێیدا ده‌ژی��ن ئه‌ویش سه‌رۆک تۆ پێمان ده‌ڵێیت ده‌بێت بێده‌نگ کوردستان و قه‌زاکه‌مان‌ه و ده‌مانه‌وێت پرۆژه‌ى باش بیت ،مافى قسه‌ت نییه له‌پشت ئه‌و هێڵ ه پێشکه‌ش به کۆمه‌ڵگاکه‌مان بکه‌ین ،ئامانجیشمان سورانه‌ى من کێشاوم‌ه مافى قسه‌کردنت خزمه‌تکردنى تواناکانى گهنجانه ،رێکخراوه‌کانى ئه‌م نیه مافى ناڕه‌زایى و خۆپیشاندانت نیی ه قهزایه نهیانتوانیوه خۆیشیان رێکبخه‌نه‌و‌ه چ جاى جگه له‌و خۆپیشاندانانه‌ى که من به پێى بتوانن بێ مۆڵه‌تی حزب کاربکه‌ن .وتیشى :ئێم ه به‌رژه‌وه‌نده‌یکانى خ��ۆم لێکى ده‌ده‌م���هوه ،خۆبه‌خشین و مانگانه‌ش بڕى ( )800.000دینار نه‌کا زه‌ر‌ه به کڕیاره‌کانى ئ�هم هه‌رێم ه ده‌ده‌ین ب ه کرێى بینا‌و کاره‌با و گاز‌و نه‌وت‌و پاسه‌وان بگه‌یه‌نیت ،ده‌ڵێیت تۆ ده‌بێ بێده‌نگ بیت و کارگوزار و...هتد ،پێشتریش رادی��ۆى (په‌روانه) و ئێمه ده‌سه‌اڵته‌کان دابه‌ش ده‌که‌ین تۆش مان هه‌بوو که ( )40کارمه‌ندى خۆبه‌خش تیایدا که‌یف خۆشبه ،ئێمه بانکه‌کانى واڵتان کارى ده‌کرد ،به‌اڵم پارێزگارى ئه‌و کاته‌ى سلێمانى و ت���ه‌واوى زه‌وی��هک��ان دهک�هی��ن�ه موڵکى مۆڵه‌تى نه‌داینێ‌و ترسى لێمان هه‌بوو ،به‌و حاڵه‌شه‌و‌ه خ��ۆم��ان و ت��ۆش گ �ه‌ر پێت خ��ۆش نیی ه ( )7مانگ خزمه‌تمان کرد و له ته‌واوى شاره‌زووردا ده‌توانیت یه‌کێک له‌و هه‌زاران قاچاغچی ه ناسراین )180( .به‌شداربوومان ههیه .ئه‌وه‌ى مایه‌ى هه‌ڵبژێریت که له نێو شاره‌کاندا کارده‌که‌ن نیگه‌رانیمانه ،حکومه‌ت هاوکاریمان ناکات هه‌رچه‌ند و له‌گه‌ڵ یه‌کێکیان ب�ه‌ره‌و دورگ�ه و ناو هه‌وڵیشمان بۆ داوه و زۆری��ش ره‌شبینین ،چونک ه به‌له‌مه‌کان بکه‌ویت‌ه رێ ،ئیتر تاوانى ئێم ه هیچ پشتێکمان نیه تا به‌رگریمان لێبکات و به‌بێ نییه یان ده‌رده‌چى یان ده‌خنکێت وه‌ک ئه‌و م �ه‌رج هاوکاریمان بکات ،له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌دا ئ�ه‌و بڕه هه‌زاران گه‌نجه‌ى ترى ئه‌م ههرێمه که ل ه پاره‌یه‌ى وه‌رده‌گرین که ( )25.000دیناره ،یارمه‌تى ئه‌و گهنجانه پێ ده‌ده‌ی��ن که ه �ه‌ژارن و ده‌یانه‌وێت ده‌رایاکاندا نوقوم بوون. بێن‌ه خوله‌کانه‌و‌ه له هه‌ر دوو ره‌گ �ه‌ز ،ئاگاداریشین
نێوان گه‌نجێک بۆ گه‌نجێکى تر ئهمانه هۆکارى سه‌ره‌کین ،هۆکارى الوه‌کیش ب��ارودۆخ��ى ئه‌منى واڵته به‌تایبه‌ت شارى که‌رکوک که ئیستا وه‌ک پێویست ئه‌من و ئاسایش به‌رقه‌رار نییه بۆ گه‌نجان بۆیه گه‌نجانیش ناچار ده‌بن سه‌فه‌ر بکه‌ن». هه‌ژار ،وتیشى :هه‌ندێ جاریش سه‌رۆکى هه‌رێم که باسى گه‌نجان دهک��ات ده‌ڵێت که‌رتى تایبه‌ت نازانم کام که‌رتى تایبه‌ته کاتێکش که که‌رتى تایبه‌ت دروستده‌کرێت تاکو که‌سوکارى به‌رپرسان مابێت ناچارنین بچن گه‌نجێک دابمه‌زرێنێت بۆی ه داواکارم ئه‌و جیاوازه نه‌مێنێت له نێوان گه‌نجه‌کاندا، باچیتر گه‌نجه‌کانمان س�ه‌رى خۆیان هه‌ڵنه‌گرن و شاره‌که‌یان جێ نه‌هێڵن. ل �ه‌ت��ی��ف ف��ات��ی��ح ف�����ه‌ره‌ج ،رۆژن���ام���ه ن��ووس��ێ��ک��ى دی��ارى ش��ارهک�هی�ه و ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ �هوه دهک��ات ک ه ئه گه‌نجانه‌ى ده‌چنه ده‌روه‌ى واڵت لێره هه‌ست ب ه ئاسوده‌یى ناکه‌ن و هیچ داهاتێکیان نییه ،وتى: رۆیشتنى گه‌نج بۆ ده‌روه‌ى واڵت که‌مته‌رخه‌مى ح��ک��وم�ه‌ت و ح��زب�ه ب��ااڵده‌س��ت �هک��ان �ه ،ی��اخ��ود لێره گه‌نجان شاره ده‌وڵه‌مه‌نده‌که‌‌یان جێده‌هێڵن فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی کۆمه‌ڵێک گه‌نجان ک��ارى بۆ ده‌کرێت ئه‌وانیش گه‌یشتمه هۆڵندا م��اوه‌ی�هک��ى زۆر بێکار ب��ووم، که مانگانه زیاتر له ( )100 – 80گه‌نج کۆچ له‌الیه‌ن حزبه‌کانى خۆیانهوه ،جیاوازییه‌کى زۆر شه‌وانه جێگایه‌ک نه‌بوو شه‌وى تێدا به‌سه‌ربه‌رم»، ده‌که‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت که ئه‌مه‌ش هۆکاره‌که‌ى ههیه له‌الیه‌ن ئه‌و که‌سانه‌ى سه‌ر به حزبه‌کانن و ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد ئه‌و گه‌نجانه‌ى که ده‌چن ه بێکارییه له‌م شاره«. ئه‌و گه‌نجانه‌ى بێالیه‌نن ،براده‌رى خۆم ههیه یه‌ک ده‌ره‌وه‌ى واڵت له‌وێ ناخۆشترین ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن، رێکخراوى رپرسى ه ب یى، ه کاک هه‌روه‌ها ه �ه‌ژار دینار له گیرفانیدا نییه پێى شه‌رمه داوا له‌دایک به‌اڵم پێشیوایه ناحه‌قیان نییه که گه‌نج لێره ده‌ڕوات کات ه د ه و ه ل ه قس رکوک، ه ک ه ل بێسنور نجانى ه گ و باوکى بکات ناچار کۆچ ده‌کات ،هۆکارێکى ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى دیارده‌ى بێکارى له که‌رکوک زۆره که رۆیشتنى گه‌نج بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت نه‌بوونى کاره تریش ئهوهیه که ناتوانن به ئاسوده‌ى و ئارامى ل ه جه‌ختى کردهوه وتى :گه‌نجێک که خوێندن ته‌واو و پێشیوایه گه‌نجانى ئه‌م ش��اره هیچ هۆکارێک شاره‌که‌یاندا بگه‌ڕێن. ده‌کات دانامه‌زرێت یا ده‌بێت بچێت کرێکارى بکات �ى: � وت �ات، � �ک � ب �ن � �ی � داب �ۆ � ب �ان � �ی � �ان � ژی �وى � �ژێ � ب ه � �ی � �ی � ن کامیل ساڵه‌یى ،قایمقامى ش��ارى که‌رکوک، یا عه‌ره‌بانه‌یه‌ک دانێت. گه‌نجێک زانکۆ ت �ه‌واو دهک��ات یاخود په‌یمانگا وت���ى« :ه���ۆک���ارى ک��ۆچ��ى گ �هن��ج��ان ئ �ه‌وه‌ی �ه ک ه ت ه � �وم � �ک � ح ه � �ت � �س � �وی � �ێ � پ ه �� � ��ۆی رزگ�������ار ،وت�����ى :ب� ت �ه‌واو دهک��ات دان��ام�ه‌زرێ��ت ،ن��اچ��ارن زۆرب���ه‌ى ئه‌و ل �هم ش���اره‌دا ک��ارێ��ک نییه ،ت��ا ئێستا حکومه‌ت به‌رنامه‌یه‌کى باشى هه‌بێت و گه‌نجان کۆببنه‌و‌ه گه‌نجانه‌ى که خ��اوه‌ن بڕوانامه‌یه‌کى ب�ه‌رزن ده‌چن پرۆژه‌یه‌کى نییه بۆیه گه‌نجان له‌م شاره‌دا کۆچ و نه‌چنه ده‌ره‌وه‌ى واڵت .کار به زه‌حه‌مت ده‌ست زراندن ه م ه دان و بێکارى هۆکارى ن، ه ک ه د کرێکارى دهک��هن ،ئ�ه‌و گه‌نجانه‌ى که زانکۆ ت �ه‌واو دهک�هن ده‌که‌وت ئهوه بوو پاره‌م له هاورێکانم ده‌سه‌ند یاخود هۆکارێکه بۆئه‌وه‌ى گه‌نجان سه‌رى خۆیان هه‌ڵگرن .پێویسته پرۆژه‌یان هه‌بێت کاریان بۆ دابین بکرێت، له کوردستانه‌وه خێزانه‌که‌م پاره‌ى بۆ ده‌ناردم. ناوبراو وتیشى :هۆکار نه‌بونى پالنى حکومه‌ت ه ب �ه‌اڵم ت��ا ئێستا وه‌ک پێویست ک��ار ب��ۆ گه‌نجان ک��ام��ی��ل م���ح���هم���هد ،ب���ه‌رپ���رس���ى ک��ۆم��پ��ان��ی��اى له‌به‌رامبه‌ر گهنجانه که بهداخهوه ده‌سه‌اڵتداران و ن�هک��راوه له‌شارى ک�ه‌رک��وک» .پێشیوایه که ل ه که‌رکوک بۆ گه‌شتوگوزار و گواستنه‌وه ،ئاماژه ڵبژاردن ه ه ى ه ش ه بانگ بۆ نها ه ت ه ئێم تى ه حکوم ساڵى ( )2011بارودۆخى که‌رکوک ب�ه‌ره‌و باش بۆ ئ�هوه دهک��ات له رێگاى کۆمپانیاکه‌ى ئ�هوهوه ب �ه‌رن��ام �ه‌ى ج��وان��ی��ان ب��ۆ گ �هن��ج��ان دهب��ێ��ت ،ب �ه‌اڵم ب��وون ده‌ڕوات و گه‌نج زی��ات��ر ک��ارى ب��ۆ ده‌کرێت ى رۆژان���ه هاواڵتیه‌کى زۆر ده‌ڕۆن ،وت��ى :ئهوانه که ه �ه‌ر ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ت �ه‌واو ده‌بێت ئ�ه‌و به‌رنامه‌ی ه و زیاتر پ��رۆژه‌ى بۆ ته‌رخان ده‌کرێت .وت��ى :ناڵێم ده‌ڕۆن ،به‌شێکى ههره زۆرى گه‌نجه و هه‌ندێکیان ئیکسپایه‌ر ده‌بێت ،هۆکارێکیتریش که‌وا ده‌کات سه‌داسه‌د دیارده‌ى بێکارى نامێنێت ،به‌اڵم پێموای ه به په‌سپاپۆرته‌وه تاکو تورکیا ده‌چن ،به‌اڵم لهوێوه ه ل ه تی ه دال ه ع ه ن واڵت ى ه و ه ر ه د بۆ بکات ر ه ف ه س دیارده‌ى بیکارى که‌م ده‌بێته‌وه .داواده‌که‌م له گه‌نجى به شێوه‌ى نایاسایى به‌ره و واڵتانى تر کۆچ ده‌که‌ن، دهسهاڵتهوه به‌رامبه‌ر گه‌نجان بۆ نموونه جیاوازى ل ه که‌رکه‌ک کۆچ نه‌که‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت.
پارێزگا مۆڵه‌تی نه‌داینێ و ترسی لێمان هه‌بوو
سه‌نته‌رێکى سه‌ربه‌خۆ ل ه سه‌یدسادق هیچ هاوکارییه‌کى ناکرێت
سه‌نته‌ره‌کانی سه‌ر به ده‌سه‌اڵت هه‌میش ه هاوکاری ده‌کرێن و سه‌ربه‌خۆه‌کانیش له چاوه‌ڕوانی حکومه‌تدان فۆتۆ :ئارام
له شاره‌کانى تر ( )125.000دینار وه‌رده‌گیرێت ،ل ه به‌شداربوو بێئه‌وه‌ى وه‌ک سه‌نته‌ره‌که‌ى ئێم ه (چا ،ئاو، شیرینى ،قرتاسی‌ه و...هتد) دابین کرابێت. شاره‌زورى ،ئه‌وشى وت :رکابه‌رایه‌تى دروست بووه له نێوان ئێمه و رێکخراوه‌کانى تردا و داوایان لێکردووین پێکهوه ئیش بکه‌ین هه‌رچه‌ند ئه‌وان چه‌ندین ساڵیش ه دامه‌زراون ،ئێم ه خولێکى کۆمپیوته‌رمان کردووه‌ته‌و‌ه بۆ یه‌ک که‌س بێئه‌وه‌ى سوودى مادى بخوێنینه‌و‌ه کام سه‌نته‌ر ده‌توانێت ئهوه بکات ،پرۆژه‌ى درێژخایه‌نیشمان ههیه بۆ هه‌موو خوێندنگه‌کان وه‌ک دابین کردنى ئه‌و مه‌لزه‌مانه‌ى که له بازاڕدا نین و گرانن ،خۆشحاڵین سوپاسیشمان بۆ بێته‌ته‌و‌ه له الی �هن به‌ڕێوه‌به‌رێتى پ���ه‌روه‌رده‌ى سهیدسادقهوه و سه‌ردانیشمان بکه‌ن ک ه به‌ڵێنیان پێ داوین ،بڕێک گاز‌و نه‌وتیشان پێداوین. سه‌نته‌رى گه‌شبیرى وه‌لى دێوان‌ه پێشیوایه زۆربه‌ى رێکخراوه‌کانى ئێستا چاالکیه‌کانیان ناوبانگى گهوره و ناوه‌ڕۆکى وا نییه ،هه‌روه‌ها پێشیوایه بێئه‌وه‌ى ک ه گه‌نده‌ڵ بن و بێئه‌وه‌ى ه��اوک��ارى بکرێن ناوبانگى بچووک و ناوه‌رۆکێکى پڕبایه‌خیان ههیه .ئ�ه‌وان
له سه‌نته‌ره‌که‌یاندا هه‌موو کۆتایى وانه‌یه‌ک گوێ ده‌گرن له ره‌خنه‌ى به‌شداربووه‌کان تا زیاتر بایه‌خ ب ه به‌شدار بووه‌کانیان بده‌ن. هه‌روه‌ها ئومێد عوسمان ،یهکێکه له مامۆستایانى س�هن��ت�هوهک�ه و وان���ه‌ى زم��ان��ى ئینگلیزى دهڵ��ێ��ت�هوه مانگێکه ( )15خوێندکارى الی ه و به‌یانیان کاتژمێر ( )9بۆ ( )10:30و ش �ه‌وان کاتژمێر ( )7:30بۆ ( )9:30ب �ه‌و ( )25.000دی��ن��اره‌ى ک�ه پێشه‌کى له ه �ه‌ر خوێندکارێک وهردهگ��ی��رێ��ت ()%25ى بۆ خه‌رجده‌کرێته‌وه ،وتى :خوێندکار روو ده‌که‌ن‌ه ئێره ،تا الیه‌نى رۆشنبیرى خۆیان به‌هێز بکه‌ن‌و له وانه‌کانیشدا ته‌واو شاره‌زابن ،چونکه پێویستیان‌ه و به ئاشکراش پێیانه‌و‌ه دیاره و بۆ تاقیکردنه‌وه‌ى ده‌ره‌کیش سودیان وه‌رگ��رت��ووه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سه‌نته‌رى حزبى ههیه، به‌اڵم ئه‌م سه‌نته‌ر‌ه متمانه‌یه‌کى به‌رچاوى ههیه. عوسمان محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌رى سه‌نته‌رى گه‌شه‌پێدانى چاالکى الوانى سه‌یدسادق ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که ئه‌م جۆره سه‌نته‌ران‌ه زۆر پێویسته به مه‌رجێک له‌الیه‌ن حزبهوه قۆرخ نه‌کرێت‌و له بۆنه‌یه‌کى تایبه‌تدا نه‌بێت ه
درێژکراوه‌ى ناوچه و کۆمیت ه و کارى رێکخستن، وتى :ئێمه هه‌رچه‌ند فکره‌مان درێژکراوه‌ى یه‌کگرتوو ب��وون��م��ان�ه ،ب���ه‌اڵم ک��ار و چاالکیمان م�ه‌ده‌ن��ی��ان�ه و سه‌ربه‌خۆی‌ه و له‌و رووه‌و‌ه ل�ه‌وان بێالیه‌نترین .ئه‌وان ه له قوتابخانه‌کاندا ریکالم دهک �هن بۆ پرۆژه‌که‌یان و ل�ه‌الی�هن به‌ڕێوه‌به‌رێتى پ����ه‌روه‌رده‌ى سهیدسادقهوه رێگه‌یان ده‌درێت ،ئه‌مه‌ش مایه‌ى پرسیاره .په‌یوه‌ندى کرا به به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رێتى پ���ه‌روه‌رده‌ى قه‌زاى سهیدسادقهوه ،ب�ه‌اڵم ئاماد‌ه نه‌بوو هیچ لێدوانێک بدات. ئ���ه‌رک���ان ح���هس���هن غ���ه‌ف���ور ،ق��ای��م��ق��ام��ى ق���ه‌زاى سه‌یدسادق ،به(چه‌تر)ى راگه‌یاند :ستافى ئه‌و سه‌نته‌ر‌ه سه‌ردانیان کردین‌و ده‌زانین کۆمه‌ڵێک خه‌ڵکى باش و رۆشنبیرن له‌و سه‌نته‌ره‌دا و ده‌ستخۆشیان لێده‌که‌م، ب�ه‌اڵم ئێمه خۆیشمان له ب��ازاڕى ره‌ش ن�ه‌وت و گاز ده‌کڕین بۆ قایمقامییه‌ت و ناتوانین هاوکارى هیچ دامه‌زراوه‌یه‌کى حکومى بکه‌ین ،ئه‌گه‌ر تواناشمان هه‌بێت ده‌توانین جارجار ل ه بوارێکدا هاوکاریان بکه‌ین، به‌اڵم وه‌ک ره‌سمیات ناتوانین.
پیسبوونى ژینگه‌ى شارى سلێمانى پیسبوونى ژینگه یه‌کێک ه ل �ه گ��رف��ت�ه ج��ی��ه��ان��ی�هک��ان ،ب ه جۆرێک بووه‌ته دیارده و هه‌موو راگه‌یاندنه‌کان و لێکۆڵینهوه زان��س��ت��ی �هک��ان و ت �هن��ان �ه‌ت ل ه واڵت���ان���ى پ��ێ��ش��ک �ه‌وت��وو پ��ارت��ى رۆژان فه‌ره‌یدون تایبه‌ت به پاراستنى ژینگه یان به‌شێک له په‌یره‌و و پرۆگرامى پارته سیاسیه‌کان یان به‌شێک ل��ه ئ��ام��ان��ج�هک��ان��ی��ن ب��ری��ت��ی�ه ل��ه خ��زم�ه‌ت��ک��ردن��ى ژینگه‌که‌یان و پاراستنى له پیسبوون. به‌گشتى و له جیهاندا له ده‌وروبه‌رى ساڵه‌کانى شه‌سته‌کاندا به‌ته‌واوه‌تى بابه‌تى ژینگه‌پیسبوون ب��ووه سه‌نته‌رى لێکۆڵینهوه و گفتوگۆکردن له‌م باره‌یه‌وه . بێگومان ئه‌م پیسبوونه هه‌موو جیهانى گرتۆته‌و‌ه و هیچ پارچه‌یه‌ک یان به‌شێک نیه له‌سه‌ر ڕووى زه‌وی���دا ب �ه‌ت �ه‌واوه‌ت��ى خ��اوێ��ن ب��ێ��ت ،ب��ه‌اڵم گرنگ له‌وه‌دایه پیسبوونه‌که به چ ئاستێکه یان له چ ئاستێکدایه. واڵت���ان���ى پ��ێ��ش��ک �ه‌وت��وو ی���ان واڵت���ان���ى خ���اوه‌ن ت �هک��ن �ه‌ل��ۆج��ی��اى ب����ه‌رز و پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��و و خ���اوه‌ن پیشه‌سازى ،گه‌ر ژینگه‌که‌شیان پیس بێت ،ئه‌وا له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و پیسبوونه ده‌ستکه‌وتێکیان ههیه و خاوه‌نى ناردنى و ئابورى سه‌ربه‌خۆن ،به‌اڵم بهداخهوه له واڵتانى تازه گه‌شه‌سه‌ندوو ،له‌ناو ئه‌مانیشدا ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان و ش���ارى سلێمانى وه‌ک نمونه‌یه‌کى بچوکتر ،به‌بێ پیشه‌سازى پێشکه‌وتو و بێ ته‌کنه‌لۆجیاو ده‌ستکه‌وتى ئابورى گرنگ،
پیسبوونى ژینگه هه‌ره‌شه له ته‌ندروستى و ژیانى هه‌ریه‌ک له ئێمه ده‌کات. هۆکاره‌کانى پیسبوونى ژینگه ل��ێ��ره‌دا زۆرن ته‌نها به کورتى لێره‌دا چه‌ند خاڵیک ده‌خه‌ینه‌ڕوو: -1ئ �ه‌و ژم���اره‌ى زۆره‌ى ئۆتۆمبێل ک�ه رۆژ له‌دواى رۆژ له زیادبووندایه و هۆکارى سه‌ره‌کیه له پیسکردنى هه‌واى شاره‌که‌دا به‌تایبه‌ت گازه‌کانى یه‌که‌م ئۆکسیدى کاربۆن و هایدرۆکاربۆنه‌کان،... لێکۆڵینه‌وه‌کان ده‌ریانخستوه ک�ه ئۆتۆمبێلی بچووک به تێکراى یه‌ک کاتژمێر بڕی (60م)3 له گازه‌کان و دوکه‌ڵ ده‌کاته هه‌واوه ،ئۆتۆمبێلی گهوره دووهێنده واته (120م ،)3کێشهکه له‌وه‌دای ه که ته‌نها هه‌واى شاره‌که پیس ناکات ،به‌ڵکو ئاو و خاکیش پیسده‌بن. -2که‌مى رووبه‌رى سه‌وزایی و که‌مبوونه‌وه‌ى ئه‌م رووب �ه‌ره رۆژ ل�ه‌دواى رۆژ به‌هۆی زۆربوونى ژم��اره‌ى دانیشتوان و پێداویستى دانیشتوان بۆ شوێنى نیشته‌جێبوون و خ��زم �ه‌ت��گ��وزارى ...ب ه ب�ه‌راوورد له‌گه‌ڵ ئه‌و بڕه زه‌وییه‌ى دابین ده‌کرێت بۆ بواره‌کانى تر .روب �ه‌رى سه‌وزایی ته‌نها بڕی ده‌وروبه‌رى ()%3یه و بڕه‌که‌ى ترى ته‌رخانکراوه بۆ نیشته‌جێبون و شه‌قام و خزمه‌تگوزاریه‌کانى تر. رۆژ له دواى رۆژ شاره‌که له فراوانبووندایه و ه �هم��وو ن��اوچ �ه ک��ش��ت��وک��اڵ��ی�هک��ان��ى ده‌ره‌وه‌ى شه‌قامى ب��ازن�هی��ی مه‌لیک مه‌حمود ده‌کرێت ه ناوچه‌ى نیشته‌جێبوون و ئه‌م زیادبوونه‌ى روبه‌رى نیشته‌جێبوون له‌سه‌ر حسابى ناوچه سه‌وزاییه‌کان و کشتوکاڵه. -3ی�هک��ێ��ک��ى ت��ر ل �ه ک��ێ��ش�ه ژی��ن��گ�هی��ی�هک��ان
کێ پسپۆڕ ه‌و کێ فاشیله؟ ئه‌وه‌ى ل ه بچوکى خۆیهوه ده‌وروب�ه‌رى ده‌بینێت ته‌نانه‌ت کێوه‌کانیش ب ه موروو دێت ه پێش چ��اوى ،چ مه‌هزه‌له‌ی ه هه‌رێمێک به هه‌ر دیوێکدا لێى بڕوانى ئهوهنده نه‌نگى ه����هی����ه ش�������ه‌رم دهک����هی����ت ئارام شه‌مێرانى ه��اواڵت��ی �هک��ی��ت و ت��ی��ای��دا ده‌ژی��ت ،هه‌رێمێک رۆژان� ه ده‌یان به‌رپه‌رچدانه‌و‌ه هه‌ست پێده‌که‌یت ک ه نه‌ده‌بوو بکرێت و رووشده‌دات ،ئه‌سه‌فا ئه‌وانه‌شى به‌رامبه‌ر هه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کى ئه‌م خه‌ڵک ه ره‌ش و رووته دهبنهوه ئه‌و که‌سانه‌ن ک ه هه‌گبه‌که‌ى خۆیان پڕ‌ه ل ه هیچ!! ئه‌سڵه‌ن ته‌قه‌ى که‌لله‌یان دێت له‌و بوارانه‌دا که خۆیان ب ه پسپۆڕ ده‌زان��ن تیایدا و منداڵێکى باخچه‌ى ساوایان چهنده په‌یوه‌ندى ب ه (ناسا) وه هه‌ی ه و لێى شاره‌زای ه ئه‌وانیش هه‌ر ئهوهنده پشکیان ههیه ،که‌چى وا دێنه گۆ ک ه (ئه‌نه‌ما) لێشاوێک به‌خته‌وه‌رى‌و پێشکه‌وتن ل ه سایه‌ى ئه‌وانه‌وه ده‌مانگاتێ، که کار ده‌گات ه کرداریش وه‌ک بزیسکه‌ى ئاگرێکى سه‌خت الشه‌یان یه‌کااڵ بکاتهوه له‌و مه‌سه‌له‌و بواره هه‌ڵدێن ک ه چه‌ند ساتێ له‌مه‌وپێش پۆزیان پێوه لێده‌دا. پێمخۆشه وشه‌کانى مێشکم وه‌ک ده‌نک ه هه‌نار بته‌کێنم ه س �ه‌ر رووپ���ه‌ڕى ئ �هم رۆژن��ام�هی�ه ،ئ�ه‌وه‌ن��ده ل ه دڵمای ه له برى هه‌موو ئه‌وانه‌شى وه‌ک خۆم وان ح�ه‌زده‌ک�هم بنوسم‌و وه‌اڵم بده‌مه‌و‌ه تا ع �ه‌ره‌ب وته‌نى (السکوت عالم ه ال��رض��ی) نه‌مانگرێته‌وه ،ئ �ه‌وه‌ى ده‌مه‌وێ بیخه‌مه‌ڕوو په‌یامێک ه بۆ ئه‌و سه‌رپه‌رشتیار‌ه ب �هن��او پ��ه‌روه‌رده‌ی��ی��ه‌ى ک �ه س��ودم�هن��دت��ری��ن پ���رۆژه ب ه فاشیلترین پ��رۆژه ده‌زانێت ،ئێم ه ( )27مامۆستاین له کۆى ( )11پ �ه‌روه‌رده‌ى جیاوازى سنورى ئیداره‌ى سلێمانى‌و ل ه الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى چاالکى وه‌رزش‌و دیده‌وانى سلێمانییه‌وه به هاوکارى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رێکخراوى (گلوباڵ سپۆرت پارتنه‌ر)ى ئه‌مه‌ریکى که مامۆستا (رزگار محه‌مه‌د رئووف) خاوه‌ن ماسته‌ر له بوارى وه‌رزش (فیسیۆلۆجیاو تۆپى سه‌به‌ته) ل ه زانکۆى سلێمانى هێناویه‌تی ه کوردستان و ب��ۆ م����اوه‌ى ( )7م��ان��گ خ��ول��ى (زاره‌ک������ى) و (کرداره‌کى) ده‌بینین و ئه‌و وه‌رزش ه سه‌قه‌ته‌ى ک ه ل ه قوتابخانه‌کانى کوردستاندا دهوترێتهوه له‌سه‌ر ده‌ستى ئێمه ده‌گۆڕدرێت بۆ وه‌رزشێکى به پالنى ته‌ندروستى هاوچه‌رخى پێشکه‌وتوو به‌جۆرێک له‌گه‌ڵ ئاست و ته‌مه‌ن و کێش و ب��ارى ده‌روون��ى هه‌ر قوتابیه‌کدا
بگونجێت و ئ��ێ��م�ه‌ش ک �ه گ �ه‌ڕای��ن �هوه ل �ه س��ن��ورى په‌روه‌رده‌که‌ى خۆماندا وه‌ک مامۆستایه‌کى دڵسۆزى پسپۆڕى خۆبه‌خش ئه‌وه‌ى ک ه فێرکراوین بیگه‌یه‌نین ه هاوپیشه‌کانمان ،که‌چى سه‌رپه‌رشتیارێکى وه‌رزشى له‌ماوه‌ى ئه‌م دوومانگه‌دا ک ه ل ه ( )10/1وه ده‌ستمان پێکردووه دوو خوله‌ک نه‌هاتووه‌ته الم��ان ،دوو چاو تروکاندن نه‌یدیوین ،دوو چرک ه هه‌ڵسه‌نگاندنى بۆ نه‌کردووین ،ئه‌شزانێت مامۆستایانى وه‌رزش زۆرینه‌یان ژوورى خۆگۆڕین‌و که‌لوپه‌لى وه‌رزش��ى و یاریگایان نیه ،وه‌زاره‌ت��ى پ��ه‌روه‌رد‌ه ته‌نها هه‌ر به‌ناو حسابى بۆ ک��ردووه و جگه ل ه فێستیڤاڵه‌کان بیرى ناکه‌وێته‌و‌ه ک ه وانه‌یه‌ک ههیه به‌ناوى وه‌رزشه‌وه ،دێت‌و له‌خۆیه‌و‌ه دهڵ��ێ��ت ئ �هم پ���رۆژه ب�هح��س��اب ئه‌مه‌ریکیی ه که‌چى کوردیش وان � ه دهڵ��ێ��ت�هوه!! الى وای � ه ئیتر یاساغ ه و هێڵى س���وور‌ه ئ�هگ�ه‌ر پسپۆڕێکى لێهاتووى خ��اوه‌ن چه‌ندین بڕوانام ه که کورده وانه‌مان پێبڵێته‌وه!! ب ه کفرى ده‌زانێت ئێم ه خه‌ریک ه ئاستمان له‌خۆى باشتر ده‌بێت!! دڵنیاشى دهکهینهوه بێت و وانه‌یه‌ک بڵێته‌و‌ه ل ه گوندێکدا هاوشانى جه‌نابى ده‌بین ئه‌گه‌ر له‌و زیاتریشمان پێنه‌بێت ،بیرى ده‌خه‌مه‌وه نابێت خۆمان لهوه گێل بکه‌ین ،هه‌نووک ه قوتابیه‌کانمان ک ه ئه‌مانه‌تى خه‌ڵکن له‌سه‌ر چیمه‌نتۆ و له‌ناو گڵدا وانه‌ى وه‌رزش ده‌خوێنن ،ب ه سه‌د قوتابیه‌و‌ه تۆپێکیان به‌رناکه‌وێت ،من ( )1400قوتابى له قوتابخانه‌که‌مدایه داتاشۆیه‌کم نیه ،بستێک زه‌ویم نیه تێنسێکى تێدا دانێم ،گۆڵه‌کانم ئه‌ڵێى مۆدێلى ساڵى ()1904ه ،چوارده‌ورم مزگه‌وت و ماڵ‌و کۆاڵنه ،ک ه تۆپ که‌وت ه دهرهوه ئیتر ئه‌نفال ده‌بێت و جارێکى تر به‌خزمه‌تى ناگه‌مه‌وه )3( ،ساڵ ه له‌سه‌ر یه‌ک قوتابیه‌کى کچم یه‌که‌مى گۆره‌پان و مه‌یدانى قه‌زاکه‌مه که‌چى ه���ه‌زاران که‌سى وه‌ک جه‌نابى نه‌یانتوانى گوڵێکى ( )250دینارى بده‌ن ب ه ده‌ستییه‌وه ،ب �ه‌اڵم دێ��ن و قسه‌ى واده‌ک���هن ده‌ڵێى ل ه سه‌رزه‌مینێکى ت��ره‌و‌ه داب �ه‌زی��ون ،وه‌ک رۆژگارێک خۆشیان له‌سه‌ر بلۆک دانه‌نیشتوون‌و گوێیان له‌ته‌قه‌ى فیشه‌ک نهبووه له‌برى زه‌نگى چوون ه ژووره‌وه و ب ه قوتو و ده‌به یارییان نه‌کردووه!! حه‌یف بۆ تۆ و هاوشێوه‌کانت که رابردووى خۆتانتان بیرچوو‌ه و ده‌ستتان خستووه‌ت ه گه‌ردنى ئاینده‌ش تا بیخنکێنن ،دڵنیاشبن به هه‌زار هه‌ڵوێستى له‌و جۆره هه‌بێت ئێم ه پاشگه‌زنابینه‌وه و ل ه ته‌وێڵه‌و‌ه تا رانی ه به‌شداربووى ئه‌م پرۆژه‌ین و نمونه‌ى مامۆستاى ئه‌م هه‌رێمه‌ین و ئاینده‌ش روونى دهکاتهوه کێ فاشیل ه و کێ پسپۆڕه.
مامۆستایانی به‌شداربوو له خوله‌که‌دا
ب���ه‌رده‌وام قیرتاوکردن و چیمه‌نتۆکردنى شه‌قام و کۆاڵنه‌کانه ،ب��ێ ئ���ه‌وه‌ى ب��وار بهێڵرێته‌وه بۆ رۆچ��وون��ى ی��ان چوونه خ���واره‌وه‌ى ئ��اوى ب��اران بۆ ژێر زه‌وى بۆ نموونه له زۆرینه‌ى واڵتاندا ته‌نها رێگاکانى هاتوچۆکردنى ئۆتۆمبێل و پایسکیل قیرتاو ده‌کرێت ئه‌وانى تر به چه‌و یان زیخ یان ه �ه‌ر ج��ۆره به‌ردێکى ت��ر ڕوو پ��ۆش دهک��رێ��ت ب ه جۆرێکه که ڕێگا بدات به چوونه‌خواره‌وه‌ى ئاو بۆ چینه‌کانى ناو خاک و زه‌وى ،تاوه‌کو ببێت ه سهرچاوه بۆ ئ��اودان و زیادکردنى ئاوى ژێرزه‌وى له‌کاتێکدا له شارى سلێمانى زۆرینه‌ى گه‌ڕه‌ک ه تازه‌کان هێشتا سه‌رچاوه‌ى ئاوى خواردنه‌وه‌یان نی ه و پشت به ئاوى بیره‌کانیان ده‌به‌ستن واته پێویستیان به ئاوى ژێ��رزه‌وى ههیه ،به‌اڵم له شارى سلێمانى و ته‌نانه‌ت شاره‌کانى تری هه‌رێمیش ئاوى باران ب�هس�ه‌ر ش�ه‌ق��ام�هک��ان��دا ت��ێ��ده‌پ�ه‌رێ��ت و تێکه‌ڵ ب ه ئ��اوى زێ��راب ده‌بێت بێ ئ��ه‌وه‌ى هیچ سوودێکى لێوه‌ربگیرێت. -4یه‌کێکى تر له‌و هۆکارانه‌ى که ژینگه‌ى ناوچهکه ده‌خاته مه‌ترسیه‌وه ئه‌و لێشاوه کتوپره‌ى هه‌ڵکه‌ندنى بیربوو له ش��ارى سلێمانى ،به‌هۆی نه‌بوونى یان که‌مى ئاوى پێویست بۆ خواردنه‌و‌ه و هه‌روه‌ها له هه‌ندێک ناوچه وه‌ک جۆرێک ل ه چاولێکه‌رى لێهاتبوو. به پێی ئه‌و ئامارانه‌ى که له‌م باره‌یه‌وه به‌رده‌ستم که‌وتووه ته‌نها له ماوه‌ى هه‌ردوو ساڵی ()2005 و ()2006دا بڕی ( )5565بیر هه‌ڵکه‌ندراوه ل ه ناو سنورى شه‌قامى بازنه‌یی مه‌لیک مه‌حمود و ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و شه‌قامه ،ئهمه ژماره‌یه‌کى زۆره
بۆ ده‌وروبه‌رى رووبه‌رى (71.33کم .)2ئه‌م ژماره زۆره‌ى بیر کار له درزب��ردن و دارمانى خانوه‌کان و بینا به‌رزه‌کان و کاریگه‌رى ده‌بێت له‌سه‌ر ئاو و ئاوه‌ڕۆ. -5چاڵه ره‌ش �هک��ان :ئ�هم چه‌مکه به‌کاردێت ب��ۆ ئ �ه‌و چ��ااڵن�ه‌ى ک�ه ه��اواڵت��ی��ان هه‌ڵى ده‌که‌نن بۆ ئ��اوه‌ڕۆک��ان��ی��ان ،له ش��ارى سلێمانى زۆرینه‌ى ناوچه تازه‌کان که له ده‌ره‌وه‌ى سنورى شه‌قامى بازنه‌یی مه‌لیک مه‌حموده‌وه‌ن بۆ م��اوه‌ى چه‌ند ساڵێک پشت ده‌به‌ستن به‌م چااڵنه بۆ شاردنه‌وه‌ى ئاوه‌ڕۆکانیان هه‌تا ئه‌و کاته‌ى هێڵی ئاوه‌ڕۆیان بۆ دروست ده‌کرێت له الیه‌ن شاره‌وانیه‌وه. ئ �هم چ��ااڵن �ه ه��ۆک��ارن ب��ۆ پیسکردنى خاک به پله‌ى یه‌که‌م و زۆری���ان س�ه‌ری��ان داناپۆشرێت و ئ �هم �ه‌ش دهب��ێ��ت�ه ه���ۆی پیسکردنى ه���ه‌وا ل ه رێى ئه‌و گازانه‌ى که له ئه‌نجامى شیبوونه‌وه‌ى پاشه‌ڕۆکانه‌وه دروست ده‌بێت ،هه‌روه‌ها زۆر کات مه‌ترسی ههیه له‌پیسکردنى ئ��اوى ژێ���رزه‌وى و بیره‌کانیاندا به‌تایبه‌ت گه‌ر بیره‌کان نزیک بن ل�هم چ��ااڵن�هوه و ه�ه‌وه‌ره��ا بیره‌کان ک�هم ق��وڵ بن ئه‌وا زیاتر مه‌ترسی پیسبونیان لهسهره ،سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى ئه‌م چااڵنه هۆکارن له باڵوکردنه‌وه‌ى مێش و مێشووله و باڵوبوونه‌وه‌ى نه‌خۆشی. له‌سه‌ر و هه‌موو ئه‌مانه‌وه که باسمان کرد شارى سلێمانى له رووى تۆبۆگرافیاوه جیاده‌کرێته‌وه به‌وه‌ى که ئ�هم ش��اره به چه‌ند زنجیره چیایه‌ک ده‌ور‌ه دراوه ،له‌وانه شاخی ئه‌زمه‌ر و گۆیژه له‌باکورى خۆرهه‌اڵته‌وه (شاخی ئه‌زمه‌ڕ 1072م) گۆیژه (1524م) ،دووری��ی �هک �هی ل�ه س��ن��ورى شه‌قامى
بیروڕا ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
13
(60م)ى شارى سلێمانیهوه ده‌گاته ()1,2ک��م ل ه ئاراسته‌ى خۆرهه‌اڵتیه‌وه‌و ()2,2ک��م به‌ئاراسته‌ى باکورى خۆرهه‌اڵت له ڕۆژهه‌اڵتیشه‌وه ده‌ڕوانێت به‌سه‌ر ده‌شتى شاره‌زوردا (که درێژییه‌که‌ى 45کم و پانییه‌که‌ى15کم) و له رۆژئاواوه شاخى تاسڵوجه (911م) ده‌وریان داوه ،له باشورى خۆرئاواوه شاخى به‌رانان (1373م) و له باکورى خۆرئاواشه‌وه شاخى پیره‌مه‌گرون ههیه ،که به‌رزاییه‌که‌ى (3620م). ئهمه ئهوه ده‌رده‌خ��ات که ناوجه‌رگه‌ى شاره‌ک ه دهک���ه‌وێ���ت���ه چ���ااڵی���ی���هوه و ن��زم��ت��ره ب �هگ��وێ��ره‌ى ناوچه‌کانى ده‌وروبه‌رى ئه‌مه‌ش وا ده‌کات هه‌موو پیسکه‌ره‌کان ب �ه ئ��اراس��ت �ه‌ى ن��او ش��ارهک �ه بچن به‌تایبه‌تى پیسکه‌ره‌کانى هه‌وا ،چونکه ئه‌م مادان ه پاش ماوه‌یه‌ک ههرچهنده به‌رزیش ببنهوه دواتر به‌هۆی هێزى راکێشانى زه‌ویه‌وه داده‌به‌زنه‌وه ناوچ ه نزمه‌کان. پاراستنى خاوێنى و پاک راگرتنى ژینگه‌ى شاره‌که‌مان به‌ته‌نها کارى حکومه‌ت نیه ،به‌ڵکو ک��ارى هه‌موو تاکێکه له هه‌ر ته‌مه‌ن و چین و ئاستێکدا بێت .چونکه گه‌ر به‌مجۆره بێت ئه‌وا ژی��ان��ى ه �ه‌ر ی �هک ل �ه ئێمه رۆژ ل����ه‌دواى رۆژ ده‌که‌وێته مه‌ترسیه‌وه.
کۆى هه‌زاران ئیمزا یه‌کسان کرا ب ه سفر!
مافه‌کانى مرۆڤ و مافى سروشتى هه‌ر تاکێک رازی��ب��ون��ى س���ه‌رۆک دا ن��اڕه‌زای��ى چاالکوانانى ه�����������ه‌رچ�����������هن�����������ده و کۆمه‌ڵگه‌یه‌که هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ش خۆپیشاندان مافه‌کانى مرۆڤ و رۆشنبیران و رۆژنامه‌نوسان رێ������ک������خ������راوه‌ک������ان������ى مافێکى سروشتى هه‌ر تاکێک و کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک ه و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى زیاتر پهره ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���ه‌ى م���ه‌ده‌ن���ى بۆ به‌ده‌ستخستنه‌وه‌ى مافه زه‌وتکراوه‌کانیان ،ئه‌م ه ده‌سێنێت و جه‌خت له‌سه‌ر داواکه‌یان ده‌که‌نه‌وه ب ه و چ���االک���وان���ان���ى م��اف��ى له کاتێکدا ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌یه به‌ده‌ست چه‌ندین دڵنیاییه‌وه به پاڵپشتى خه‌ڵک سور ده‌بن له سه‌ر به‌یان ناسیح م���رۆڤ و رۆش��ن��ب��ی��ران و کێشه و گرفته‌وه گیرۆده‌بووبن دیاره که ره‌وشى به‌ده‌ستهێنانى هه‌ر مافێک که زه‌وت بکرێت ل ه رۆژن��ام��هن��وس��ان ل �ه رێ��ى ئێستاى باشورى کوردستانیش که هه‌ر دوو حزبى الی �هن ئ�ه‌و ده‌سه‌اڵتانه‌ى که رۆژان �ه بانگه‌شه‌ى ک �هم��پ��ی��ن��ێ��ک ب���ه ن���اوى ده‌سه‌اڵتدار حوکمڕانى تێدا ده‌که‌ن به‌ده‌ر نیه ل ه دیموکراتی بوون و ده‌ربڕینى بیروڕا به ئازادى (س����ه‌رۆک ئ��ی��م��زاى م �هک �ه) ه �ه‌وڵ��ى زۆری��ان��دا نادادپه‌روه‌ری و نایه‌کسانى له نێو سه‌رجه‌م چین دهک �هن و پێویسته له‌سه‌ر ئه‌ندامانى په‌رله‌مان ب��ۆ ک���ۆک���ردن���ه‌وه‌ى دهن��گ��ى ه�����ه‌زاران ک���هس و و توێژه‌کاندا به‌ڵکو ده‌توانین بڵێین که هێشتا چۆن ئه‌و داوای�هی��ان ب�ه‌رزک��رده‌وه بۆ نه‌هێشتن و کۆکردنه‌وه‌ى ئیمزا له‌سه‌ر ئه‌و یاسایه‌ى که بۆ ل�هگ�ه‌ڵ ئ �ه‌و ده‌س��ت��ک�ه‌وت��ان�ه‌ى ک�ه ل�ه ئه‌نجامى ق�ه‌ده‌غ�هک��ردن��ی خۆپیشاندان ه �ه‌ر به‌وشێوه‌یه‌ش خۆپشانده‌ران ده‌رکراوه ،به‌اڵم یاساکه ئیمزاکرا و شۆڕشه‌کانى گه‌له‌وه به‌ده‌ستهاتون له هه‌نگاوى داوا ب��ک�هن ک �ه س���ه‌رۆک ل �ه س �ه‌ر داواک �هی��ان سه‌ره‌تا دای��ن بۆ رزگ��ارب��وون له چه‌وساندنه‌وه و پاشگه‌ز بێته‌وه و بڕیار ب��دهن هه‌تا کێشه‌کانی هه‌زاران ده‌نگ و ئیمزا زه‌ڕبى سفر کرا. دیاره خۆپیشاندان واته هاتنه سه‌رشه‌قامى ئه‌و توندوتیژى و نا یه‌کسانی و جیاوازى به‌پێى ره‌نگ گه‌ل چاره‌سه‌ر نه‌کرێن و گه‌ل له نه‌هامه‌تی و که‌سانه‌ى که م��اف خ��وراو و سته‌م لێکراون و و بیروڕا و چه‌ندین کێشه‌ى تر که گه‌ل پێوه‌ى گرفته‌کان رزگ��ار نه‌که‌ن و سه‌رجه‌م مافه‌کان له‌ئه‌نجامى ناداد په‌روه‌رى و جیاوازى کردن له‌نێوان ده‌ناڵێنێت ئه‌ندامانى ب�ه‌ڕێ��زى په‌رله‌مان یاساى به‌بێ جیاوازی بۆ تاکه‌کانی گه‌ل به‌دی نه‌هێنن چین و توێژه‌کان و ته‌نانه‌ت له‌نێوان تاکێک بۆ توند ب��ۆ خۆپیشانده‌ران داده‌ن��ێ��ن و سه‌رۆکیش باسی خۆپیشاندان نه‌که‌نه‌وه و سه‌رۆکی هه‌رێمیش تاکێکى ت��رى کۆمهڵگه له‌سه‌ر ه�ه‌ر مافێکى ره‌زامه‌ندى له‌سه‌ر ده‌رده‌بڕێت به‌ڕاستى سه‌یره ک ه به‌داوای ئه‌ندامانی په‌رله‌ماندا بچێته‌وه و بڕیار سروشتى دهن��گ��ى ن��اڕه‌زای��ی��ان ب�ه‌رام��ب�ه‌ر الیه‌نى له برى به‌دوادادچون بۆ کێشه‌کان و دیاریکردنى ده‌ربکات که سه‌رجه‌م لێپرسراو و کاربه‌ده‌ستانی په‌یوه‌ندیدار و به‌رپرسیار به‌رز ده‌که‌نه‌وه و داواى ه��ۆک��ارهک��ان��ی��ان و دۆزی��ن��ه‌وه‌ى چ��اره‌س �ه‌ر بۆیان حکومه‌ت له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی گه‌ل دا کار بکه‌ن ماف و فه‌راهه‌مبونى دادپه‌روه‌رى و یه‌کسانى ل ه یه‌ک یاسا له به‌رامبه‌ریدا هێنراوه‌ته مه‌یدان ک ه هه‌روه‌ها رێگه نه‌دات به‌درێژه‌دان به ئه‌و هه‌موو ده‌سه‌الت و به‌ڕێوه‌به‌رانى ئه‌و گهله ده‌که‌ن .وات ه خۆپیشاندان تیایدا قه‌ده‌غه‌ده کرێت و به ئاژاوه و جیاوازی و نادادپه‌روه‌رییه‌ی که ئێستا له ئارادای ه ئیمزاکان به‌ڵگه‌ن بۆ سه‌لماندنی ئه‌م ڕاستییه، خۆپیشاندان مێژوى ههیه و هه‌ر له‌سه‌ره‌تاکانى پشێوى ناوى ده‌نێن. ئهمه له کاتێکدا ئاژاوه و پشێوى راسته‌قینه‌ی ه چونکه دروشمی هه‌ر دوو حزبی ده‌سه‌اڵتدار ک ه دروس���ت���ب���ون���ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه ج���ی���اوازه‌ک���ان���دا بۆ به‌دواداچون و داواکردنى مافه‌کانیان تاکه‌کانى بۆ ئه‌و هه‌موو نایه‌کسانى و نا دادپه‌روه‌رییه ک ه حکومه‌تن دروشمی ئازادی بیروڕا و دادپه‌روه‌ری ه�ه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک به‌شێوازى خۆیان ده‌نگى رۆژانه به‌رامبه‌ر خه‌ڵکى ده‌کرێن به بیانوى جیاوازى و دیموکراتی بوون بۆ هه‌رکه‌سێک به‌شێوه‌یه‌کی خۆیان به‌رزکردۆته‌وه بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کانیان ئایدیا و دین و بیروبۆچون و ئاستى کۆمه‌اڵیه‌تى مه‌ده‌نیانه ،به‌اڵم قه‌ده‌کردنی خۆپیشاندان و دانانی وات���ه چ��ۆن ده‌س��ت �هب �ه‌رک��ردن و ف�ه‌راه�هم��ب��وون��ى و ئ��اب��ورى .ه �ه‌ر ب��ۆی�ه دی��س��ان �هوه ل �ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر یاسای توند ته‌واو پێچه‌وانه‌که‌یه‌تی.
کوشتنی ژیان یان خۆشه‌ویستی رۆح ده‌کوژن به دوو دێڕی کورته‌نامه گ����ه‌ر ده‌زان������ی بێ هه‌ستی چه‌ند په‌رێشانه رێبوار هه‌رزه‌له‌یی هه‌رگیز رێگات پێ نه‌ئه‌دان به‌ن له ده‌رگات به‌و په‌نجانه دیاره هه‌ر ئامێرێکی ته‌کنه‌لۆجیای ئه‌مڕۆ و سبه‌ینێ که دێته به‌رهه‌م بۆ خزمه‌تی مرۆڤ و ک��ار ئاسانی ک��ردن��ی ک��ارهک��ان��ی رۆژان �هی �ه، ب �ه‌اڵم ئ�هم ئامێرانه ههمیشه دوو رووی��ان هه‌ی ه روویه‌کیان باشه و بۆ خزمه‌تکردنه روویه‌کی تر خراپه و بۆ زی��ان گه‌یاندنه .ئه‌مه‌ش ده‌که‌وێت ه س�ه‌ر که‌سی به‌کارهێنه‌ر .مه‌به‌ستی سه‌ره‌کیم ل �هم نووسینه کوشتنی رۆح��ی خۆشه‌ویستیی ه له‌نێو ش��اش�هی مۆبایلێکه‌وه ،ک�ه کورته‌نام ه له‌خۆ ده‌گ��رێ��ت .مۆبایل هۆکارێکی گرنگی گه‌یاندنه چ به ده‌نگ یان ره‌نگ یان نوسین ،ئه‌و خۆشه‌ویستییانه‌ی ئه‌مڕۆ له رێگه‌ی مۆبایله‌و‌ه ده‌کرێن ،له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک دروست ده‌بن؟ ئایا ده‌کرێت پشت به شتێکی له‌و جۆره ببه‌سترێ یان تا چه‌ند سه‌رکه‌وتوو ده‌بێت؟. خۆشه‌ویستی واب �هس��ت �هب��وون و گرێدانێکی ده‌روون��ی نێوان دوو کهسه مێ یان نێر یان دوو شته ،قووڵبوونه‌وه و توانه‌وه‌یه له نێوان یه‌کتریدا هه‌تا به ئاستی قوربانیدان و به‌خشین چ به کات یان ماڵ یان گیان.
ئه‌وانه‌ی ئه‌مڕۆ خۆشه‌ویستی ئه‌که‌ن به راده‌ی زۆرینه هیچ بنه‌مایه‌کیان نییه بۆ خۆشه‌ویستی، به قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ی که ئه‌یانه‌وێ یه‌کتر له‌که‌دار بکه‌ن و خۆیان و که‌سانیتر بخهنه نێو گێژاوی کێشه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه و ته‌نیا کات ئه‌کوژن و خۆیان خاڵی دهک�هن�هوه چ مه‌عنه‌وی ی��ان جه‌سته‌یی، س �ه‌ره‌ڕای ئ�ه‌وه‌ش درۆ له‌گه‌ڵ هه‌ست و نه‌ستی خۆیان دهک�هن .له‌م زه‌مه‌نه‌دا خۆشه‌ویستییه‌کی وه‌ک��و و فه‌رهاد بۆ شیرین ،مه‌م بۆ زی��ن ،خه‌ج بۆ سیامه‌ند ،وه‌ل��ی بۆ ش �هم ...دروس��ت نابێ و نابێته‌وه .ئه‌و عه‌شقه پاکانه‌ی بوونهته داستان و شانامه‌یان به‌سه‌ردا گوتراوه‌و تێکه‌ڵی ئه‌ده‌بیات ب��وون ،سه‌رچاوه‌کانیان فیداکاری و راستی و پاکێتی ب��وو ،عه‌شقه‌که‌یان سووتانی جه‌ست ه و رۆح ب��وو .خ��ۆ گ �ه‌وزان��دن ب��وو ل�هن��او خوێنی رژاوی ئ �ه‌ش��ق��ا .ب����ه‌اڵم خ��ۆش�ه‌وی��س��ت��ی��ی�هک��ان��ی ئه‌مڕۆ خۆدزینه‌وه و یاریکردنه ،سوکایه‌تیکردن ه به عه‌شق و پاشان به‌یه‌کتر ،زۆر ئه‌بینین یان ده‌بیستین که کچ و کوڕ یه‌کیان خۆش ده‌وێت و به ماوه‌یه‌کی که‌م دۆستایه‌تی په‌یدا ده‌که‌ن و زۆر نابات به هه‌رهۆیه‌ک بێت له یه‌ک زویر ده‌بن پاشان کوڕ له رێگه‌ی کورته‌نامه‌کانی کچه‌و‌ه یان له رێگه‌ی ئه‌و وێنانه‌وه که بۆ کوڕه‌که‌ی ن���اردوه ف��ش��ار ده‌خ��ات �ه س �ه‌ر کچه‌که و ش�ه‌ڕی ده‌رونی له‌گه‌ڵدا ده‌کات .یان هه‌ڕه‌شه‌ی لێده‌کات و س��وک��ای�ه‌ت��ی پ��ێ��دهک��ات که‌سێک پ�هی��وه‌ن��دی خۆشه‌ویستی له‌گه‌ڵ کچێکدا هه‌بوو ،له‌یه‌ک
زوی��ر ببوون کوڕه‌که ده‌یویست نزیکه‌ی ()50 وێنه‌ی کچه‌که باڵو بکاتهوه له ئینته‌رنێتدا ب ه کۆی ئه‌و نامانه‌وه که الی بوون! پرسیارم لێکرد که ئایا تۆ به ڕاستی ئه‌و کچه‌ت خۆش ده‌وێ؟ وتی به‌ڵێ ،ده‌ی باشه چۆن ده‌ته‌وێ سوکایه‌تی به خۆشه‌ویسته‌که‌ت بکه‌یت؟ له‌ڕقا ،که‌واته تۆ رقه‌که‌ت له خۆشه‌ویستییه‌که‌ت به‌هێزتره و ئ �هم �ه‌ش راس���ت ن��ی��ی�ه .ع �هب��دواڵ په‌شێوی شاعیر ده‌ڵێت :خۆشه‌ویستیت نه‌هه‌نگێکه خوێنی هه‌ڵچووم ئه‌خواته‌وه .خۆشه‌ویستیت رووبارێکه و قینی ره‌شم ئه‌شواته‌وه. ئ���هوه تێگه‌یشتنی عه‌شقه الی په‌شێو ک ه خۆشه‌ویستی رق �هک �هی ده‌ش��وات��هوه و ناهێڵێت به‌سه‌ریدا زاڵ بێت .په‌شێو به‌ڵگه‌ی پێیه و به‌و به‌ڵگانه ده‌ت��وان��ێ دادگ��ای��ی خۆشه‌ویسته‌که‌ی بکات ،به‌اڵم له‌به‌ر خۆشه‌ویستی ئازادی ئه‌کات و ڕقی خۆی پێ ناڕێژێت. م�����رۆڤ ک���ات���ێ ب����ڕی����اری خ��ۆش �ه‌وی��س��ت��ی ده‌دات دهب���ێ خ��ۆش�ه‌وی��س��ت�هک�هی ب �ه ج��وان��ی و ناشیرینییه‌کانییه‌وه خۆش بوێت .کاتێ مرۆڤ نه‌توانێ گڕ بگرێت و له‌به‌رده‌م خۆشه‌ویسته‌که‌یدا بسووتێ ،ئهوه کامڵ نییه خۆشه‌ویستییه‌که‌ی سه‌رپێییانه‌یه یان به‌پێی ئاره‌زووه .ئه‌و په‌روانانه‌ی ده‌بنه‌سووتوو له عه‌شقیانه بۆ ئاگر ،یان قه‌قنه‌س که ب��اڵ راده‌وه‌شێنێت و گڕ له‌خۆی ب �ه‌رده‌دات هه‌وڵێکه بۆ دووباره زیندبوونه‌وه و نوێبوونه‌وه‌ی ژیان.
بیروڕا
گه‌رمیانییه‌کان ،بارزانی هات!
ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
14
ئیحسان
دی��اره بارزانی مه‌به‌ستم بارزانی ب��اوک نییه، به‌ڵکو ئه‌م زاته‌ى ئێستایه که خۆمی پێوه خه‌ریک ده‌که‌م و ده‌رب��اره‌ى سه‌رۆکایه‌تیبوونی ده‌دوێم ک ه ئایا ه��ۆک��ار چییه ب�هن��ده ب�ه س�ه‌رۆک��ی خۆمی نازانم؟ ،بۆچی به سه‌رۆکی خۆمى بزانم؟ ئایا مافی من و هه‌موو گه‌رمیانییه‌ک نییه که ب ه سه‌رۆکی خۆمانی نه‌زانین.
ئاخر چ مه‌هزه‌له‌یه‌که له‌دایکبووى ( )1982/5/25و ته‌مه‌نم ()28 ساڵ و چه‌ند مانگێکه و نه‌وه‌ى پێش راپه‌ڕین و سه‌رده‌می سه‌ره‌تاکانی مه‌ال فوئاد جه‌نگی ئ��ێ��ران عێراقم و تائێستا س���ه‌رۆک���ی ه��ه‌رێ��م��هک��هی خ��ۆم��م نه‌بینیوه ،ئ�هوه ( )20ساڵه ئێمه‌ى هه‌رێمی کوردستان (ئه‌له‌ساس) رزگار کراوین، نازانم ده‌م و چاو و شکڵی سه‌رۆکه‌که‌م چۆنه؟، ع�ه‌ج��ای�هب ب��ۆ دهن��گ��دان ئێمه ب �ه ک���وڕى خۆی ده‌زان��ێ��ت و که ب��وو به سه‌رۆکیش به هاواڵتی نمره دوو!. سه‌رۆکه‌که‌ى پارتى و ئه‌و سه‌رۆکه‌ى که به‌ند‌ه به سه‌رۆکی خۆی نازانێت پێی کفره رۆژێک
له‌رۆژان سه‌ردانی گه‌رمیانه سووتاوه‌که‌ى ده‌ستی به‌عس و زوڵملێکراوه‌که‌ى ده‌ستی حکومه‌ته‌که‌ى یه‌کێتی و پ��ارت��ی ب��ک��ات ،چ��ون��ک�ه گ�ه‌رم��ی��ان ل�هس��ن��وری ح��زب�هک�ه‌ى م��ام�هگ��ی��ان��دای�ه ،ن �هوهک ج�هن��اب��ی��ان دڵ��گ��ران ب��ێ��ت ،ب�ه‌ڵ��ێ دڵ��گ��ران دهب��ێ��ت، ئه‌زانن چۆن؟ نمونه‌که‌ى نێچیرڤان بارزانیتان بۆ ده‌گێڕمه‌وه که ئه‌و ده‌مه‌ى سه‌رۆکی حکومه‌ت ه فوول دوو ئیداره‌که بوو به ئێستاشه‌وه به مه‌به‌ستی دانانی به‌ردی بناغه‌ى ( )1000خانوو بۆ پاشماوه‌ى ئه‌نفالکراوه‌کان سه‌ردانی چه‌مچه‌ماڵی کردبوو پاش گه‌ڕانه‌وه‌ى یه‌کێتی نیشتمانی زۆر نیگه‌ران بوو له‌و کرداره‌ى نیچیرڤان به‌وه‌ى ته‌داخولی کار و پرۆژه‌کانی سنورى یه‌کێتی و ئیداره‌ى سه‌وزى کردووه ،ده ئیتر خۆتان موعاده‌له‌که لێکبده‌نه‌وه. ره‌ن��گ��ه پ���اش ئ���هم وت����اره ج �هن��اب��ی س �ه‌رۆک��ی
دانیشتوانی هه‌رێم جگه له‌من ،سه‌ردانی ناوچه‌ى گه‌رمیان بکات ،به‌اڵم چۆن سه‌ردانێک؟!.. به ( )150ئۆتۆمبێله‌وه که بارى ئه‌منی • ناوچهکه و جاده‌وبانه‌کان ده‌شێوێنیت و خۆی ده‌کات به گه‌رمیاندا. ه �ه‌زاران پۆلیس و ئاسایش و زێره‌ڤانی • و سه‌رباز دواى خ��ۆی ده‌خ��ات ،وه‌ک ئ �ه‌وه‌ى بۆ داگیرکردنی ناوچهکه هاتبێت نه‌ک سه‌ردان. ئیتر هه‌موو سه‌ر شه‌قام و دیواره‌کان پڕ • ده‌که‌ن له‌الفینه‌ى هه‌مه‌ڕه‌نگ به تایبه‌ت ره‌نگی زه‌رد ،له‌دروشمی برقه‌دار و ماستاو و گه‌وره‌کردن و به‌خوداکردنی سه‌رۆک ،وه‌ک زه‌مانی رابوردوو که ده‌یانوت (زێڕه سه‌رۆکمان زێڕه). هه‌ر دواى سه‌ردانه‌که ئیتر پارتییه‌کانی • ئ�هم ناوچه‌یه سه‌رمان ک��اس دهک �هن ب �ه‌وه‌ى ئهوه
حزب ه بچوکه‌کان یان ئۆپۆزسیۆن!
هه‌رحزبێک ل�ه ده‌س���ه‌اڵت نه‌بێت ل �ه‌واڵت��ان پێى ده‌وترێت ئۆپۆزسیۆن ،ب�ه‌اڵم له هه‌رێمى کوردستان ئ�ه‌و حزبانه‌ى ئه‌مڕۆ له ده‌سه‌اڵتدانین ناویان ناون حزبه بچوکه‌کان ،دی��اره ئه‌م حزبه بچوکانه‌ش ئه‌م ناوه‌یان قبوڵ کردوه ،هۆکارى قبوڵکردنى ته‌نها بێجورئه‌تى حزبه‌کان‌ه له به‌رامبه‌ر پێدانى چه‌ند دینارێک پێویسته حزب ه بچوکه‌کان به‌خۆیاندا بچنه‌و‌ه و سۆفى حسێن رازى نه‌بن پێیان بوتریت حزبى بچوک ئه‌مه‌ش به جورئه‌ت و تێکۆشانى حزبه‌کان خۆیان ده‌کرێت راسته له روى رێکخستن و قه‌باره‌ى ئه‌ندامه‌و‌ه که‌م و بچوکن ،به‌اڵم له‌روى فکر و به‌رنامه‌و‌ه هیچیان که‌مترنین له حزبه گه‌وره‌کان ،ده‌کرێت حزبێک ل ه روى رێکخستن و دارایه‌و‌ه له حزبێکیتر بچوکتر بێت، به‌اڵم هه‌موو حزبێک ده‌توانێت له‌رێگه‌ى پشتیوانى کردن له داخوازیه‌کانى جه‌ماوه‌رى گه‌له‌که‌ى خۆیهوه بتوانێت خزمه‌تێکى زۆر گهوره بکات.
ب �هب��ێ��دهن��گ ن���هب���وون ل �هک �هم��وک��وڕی��ی �هک��ان��ى ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم ببنه چاودێر به‌سه‌ر دهسهاڵتهوه و رۆژانه قسه له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵکاران و ئه‌و داموده‌زگایان ه بکه‌ن که که‌موکوڕیان ههیه .ب �ه‌اڵم هه‌رحزبێک چاوه‌ڕێى ده‌ستى ده‌سه‌اڵت بێت و له‌به‌ر خاترى خاتران خۆى بێده‌نگ بێت ئ�هوه هه‌رگیز با چاوه‌ڕێى ئهوه نه‌کات که ببێته متمانه‌ى خه‌ڵک و جه‌ماوه‌ره‌که‌ى ته‌نها له بۆشاییه‌کى به‌تاڵدا ده‌خولێته‌و‌ه چاوه‌ڕێى ئه‌وه‌ش بانه‌کات که رۆژیک له‌رۆژان ببێته حزبێکى خاوه‌ن متمانه‌ى جه‌ماوه‌رى ئهمه باحزب‌ه بچوکه‌کان باش بزانن هه‌ر حزبێک چاوه‌ڕێى حزبى ده‌س�ه‌اڵت بێت جا به‌بیانوى هاوپه‌یمانى بێت یان دۆستایه‌تی و هه‌رشتێکی تر له‌و جۆره. ئ���ه‌وه‌ت���ا ح��زب �ه ب��چ��وک�هک��ان��ى ک��وردس��ت��ان چ��ۆن خراونه‌ت‌ه قه‌فه‌زێکى داخ���راو ته‌نها ناتوانن به‌پێى بهرنامه و په‌یڕه‌وى خۆشیان کاره‌کانیان ئه‌نجام بده‌ن، چونکه ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم به حزب و حکومهتهوه هه‌رکارێک به‌ئه‌مر و بڕیارى خۆیان نه‌بێت رێگریان لێده‌که‌ن ،ئه‌مه‌ش راسته‌وخۆ بێت یان له‌رێگه‌ى خه‌ت مایله‌کانیانه‌و‌ه بێت ،ئه‌وه‌تا هه‌موو حزبه بچوکه‌کان
سه‌رقاڵى کێشه ناوخۆییه‌کانن له‌باتى خزمه‌تکردن به‌گه‌ل و نیشتمان ،بۆیه حزب ئه‌بێت خ��اوه‌ن بڕیارى خۆی بێت و جورئه‌تى هه‌بێت و له‌جیاتى ناوى حزبى بچوک ناوى خۆى بنێت حزبێ ئۆپۆزسیۆن ،جاران بزوتنه‌وه‌ى چه‌پى سیاسى له‌کوردستاندا ،وه‌ک له‌هه‌موو عێراقدا بزوتنه‌وه‌یه‌کى ج�هم��اوه‌رى به‌هێزبوو .حزبى شیوعیش داینه‌مۆى ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ه بوو ،چه‌په‌کان هه‌موو ل �ه‌ده‌ورى ئه‌وحزب‌ه ئااڵبوون .به‌اڵم دواترحزبى شیوعى ،چ له‌عێراق ،چ له‌کوردستاندا توشى کێش ه و الوازییه‌کى زۆربوو .ئهمه یه‌کسه‌ر له‌سه‌ر بزوتنه‌وه‌ى چه‌پیش ره‌نگى دایهوه. بزوتنه‌وه‌ى چه‌پ بوو به‌بزوتنه‌وه‌یه‌کى په‌راوێزى، چ له‌کارى جه‌ماوه‌ریدا یان له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا هیچ ئه‌نجامێکى به‌ده‌ست نه‌ده‌هێنا .ئه‌و تاقم و گروپانه‌ش که‌مانه‌و‌ه زۆر ب �ه‌الوازی و په‌رته‌وازه‌یى ماونه‌ته‌وه، هۆکارى ئه‌مه‌ش ته‌نها خۆبه‌ستنه‌وه‌ی‌ه به‌ده‌سه‌اڵته‌و‌ه له‌برى پێدانى بودجه‌یه‌کى که‌م .ده‌مێک‌ه ده‌بوو چه‌په‌کان یه‌کیان بگرتای‌ه و حزبێکى به‌هێزیان پێکبهێنای‌ه ئابه‌م ه ئه‌توانن ببنه ئۆپۆزسیۆنێکى راسته‌قین‌ه و به‌هێز. به‌ڵێ مه‌رجى یه‌که‌م بۆ ب��وژان�ه‌وه‌ى بزاڤى چه‌پى
کوردستان شوێنه‌وار‌و سه‌رچاو ه ئابورییه‌کانی له‌ده‌ست ده‌دات *رۆژی ()2010/10/11 ستار ه عارف ل����هب����اک����وری ک���وردس���ت���ان ک���هم���پ���ی���ن���ێ���ک ل������ه‌دژی دروستکردنی به‌نداو له‌سه‌ر ئاوی حه‌سه‌نکیف رێکخرا، ئامانجی پڕۆژه‌که‌ی ده‌وڵه‌تیان روونکرده‌و‌ه که مه‌به‌ستێتی خه‌ڵک له‌شوێنی خۆیانهوه کۆچ بۆ شاره گه‌وره‌کان بکه‌ن ،پێیانوابوو ئ���هم���ه س��ی��اس �ه‌ت��ی ه �هم��ی��ش �هی��ی ده‌وڵ���ه‌ت��� ه ب��ۆ الوازک���ردن���ی ن��اس��ن��ام�هی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی‌و زیانگه‌یاندن به‌پێگه و شوێنه دێرینه‌کانی کورد. *له‌باشوری کوردستانیش تائێستا کۆماری ئیسالمی ئێران کار بۆ وشکردن و بڕینی سهرچاوه ئاوییه‌کانی وه‌ک سیروان‌و ئه‌ڵوه‌ند ده‌کات و هاواڵتیانی خانه‌قین و ناوچه‌که‌ش رێپێوانێکیان له‌دژی ئه‌م سیاسه‌ته ساز کرد و به‌جینۆسایدی ئابوریان ناساند ،به‌درێژایی سنوری نێوان عێراق و ئێران ( )25رووب��ار و س�ه‌رچ��اوه‌ی ئاویی ه�هن )17( ،روباریان ده‌که‌وێته سنوری هه‌رێمی کوردستانه‌وه و سه‌رچاوه‌که‌یان له‌ئێرانه‌وه‌یه ،له‌وانه رووباری سیروان و زێی بچووک و ئه‌ڵوه‌ند و قۆره‌توو بناوه‌سوته و بانه و قزڵجه‌ر و ژاراوه‌یه. *له‌قۆناغی ده‌ستپێکردنی دروستکردنی پ�����ڕۆژه‌ی ب���هن���داوی گ���اپ���هوه ل��ه ت��ورک��ی��ا، ک�ه ل���ه‌دوای ئ �ه‌و کۆمه‌ڵه ب �هن��داوه زۆرهوه گه‌وره‌ترین و به‌رفراوانترین پڕۆژه‌ی به‌نداوه ب��ۆ وزه‌ی ک��اره‌ب��ا و س���ه‌رچ���اوه‌ی ئ��اوی��ی، ل �ه‌وک��ات �هوه و پێشتریش و تائێستاش ک ه پ��ڕۆژه‌ک�ه له‌کاردایه و به‌وته‌ی چ��اودی��ران، چه‌ندین ن��اوچ�ه و ش��ار و دێ و ن��اوچ�هی گه‌شتیاری له‌باکوری کوردستان که‌وتونه‌ت ه ب���ه‌رده‌م وێ��ران��ک��اری و وشکردنی س�ه‌رچ��اوه ئ��اب��وری و ش��وێ��ن �ه‌واره‌ک��ان��ی��ان ،به‌تایبه‌تی شوێنه گه‌شتیارییه‌کانی وه‌ک حه‌سه‌نکێف، تێکدانی ئ �هم ن��اوچ �ه گه‌شتیارییه به‌پێی س���ه‌رچ���اوه‌ک���ان دهب��ێ��ت �ه ه���ۆی وش��ک��ردن��ی س���ه‌رچ���اوه‌ی ئ��اوی��ی و گ�ه‌ش��ت��ی��اری ()75 هه‌زار که‌س و ره‌وشی ژینگه‌یی ناوچه‌که‌ش تێکده‌دات ،بێجگه له له‌ناوبردنی ناوچه‌یه‌کی مێژویی کۆنی کوردی. *پ����ڕۆژه‌ی گ��اپ ( )9ش���اری ب��اک��وری
کوردستان ده‌گرێته‌وه ،سه‌رجه‌می دانیشتوانی ئ����ه‌و ( )9ش�����اره‌ش ک���ه پ������ڕۆژه‌ی گ��اپ ده‌ی��ان��گ��رێ��ت�هوه زی��ات��ر ل�ه ( )7س��اڵ�ه)31( ، ه �ه‌زار کرێکار ل �ه‌پ��ڕۆژه‌ی ب�هن��داوی گاپدا کار ده‌که‌ن. *ل �هس��اڵ��ی ()1949دا ب���هن���داوی ده‌رم��� ه له‌شاری مه‌اڵتیا ،ساڵی ( )1954به‌نداوی گیرله‌ڤیک له‌ئازه‌ربایجان ،ساڵی ()1964 ب���هن���داوی ک���ه‌رن���هک ل �هم �ه‌الت��ی��ا ،ه �هم��وو ئهمانه له‌تورکیا وه‌ک وزه‌ی هایدرۆلیک ل �هک��وردس��ت��ان��دا ب �ه ( )%7ده‌ژم��ێ��ردرێ��ن و تورکیا ب��ۆ به‌ده‌ستخستنی زی��ات��ری وزه‌ی کاره‌با بره‌وی به‌پڕۆژه‌ی گاپ داوه ،له‌ساڵی ()1938دا که سه‌رهه‌ڵدانه‌که‌ی سه‌ید ره‌زا له‌ئارادا بوو سوپا راپۆرتێکی پێشکه‌ش ب ه حکومه‌ت ک��رد ،به مه‌به‌ستی له ناوبردنی دێرسیم و رێنماییدا که ت�ه‌واوی دۆڵه‌کانی ئ�ه‌و ناوچه‌یه به‌ئاو پڕبکرێنه‌وه ،بۆیه هه‌ر له‌و قۆناغه‌دا له‌دۆڵی مونزوردا دوو به‌نداو دروستکرا. *ئ �هگ �ه‌ر له‌ئێستاشدا ( )6ب �هن��داوی تر وه‌ک ل�هب�ه‌رن��ام�ه‌دای�ه دروس��ت��ب��ک��رێ��ت ،ئ �ه‌وا ( )84گوند ل�ه‌و ناوچه‌یه‌دا چۆڵده‌کرێن و دهب��ن ب�ه‌ژێ��ر ئ���اوه‌وه و رێ��گ�هی ئۆڤاجیک، ت��ون��ج �ه‌ل��ی ل����ه‌ئ����ارادا ن��ام��ێ��ن��ێ��ت ،ب��ه‌وت��هی شاره‌زایانی ئه‌م بواره به‌مشێوه‌یه‌ش سهرچاوه ئاوییه‌کانی کوردستان له‌ناو ده‌برێن ،بێجگ ه له‌زیانگه‌یاندن به‌سروشت و ئاژه‌ڵ و ژینگه‌ی ناوچهکه به‌تایبه‌تی له‌مونزور ،ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ئاژه‌ڵی کێویش له‌ناو ده‌چن ،له‌گه‌ڵ پڕۆژه‌ی گاپدا له‌سه‌ر هه‌ردوو روباری دیجله و ف��ورات و به‌دروستکردنی ئ �ه‌و به‌نداوان ه ش��وێ��ن�ه‌وارێ��ک��ی زۆری وه‌ک س��ام��س��ات و هاڵفه‌تی‌و زه‌ئوگما‌و حه‌سه‌نکێف له‌ناو ده‌چن، چونکه ده‌بن به‌ژێر ئ��اوه‌وه ،دۆڵی مونزریش که مێژویه‌کی کۆنی له‌بواری شوێنه‌واردا ههیه ده‌بێت به‌ژێر ئاوه‌وه ،وێڕای شوێنه‌واری کۆنی حه‌سه‌نکێف. *ب�ه‌پ��ێ��ی س �ه‌رچ��اوه ت��ورک��ی�هک��ان له‌ساڵی ()2001هوه ک���ۆم���پ���ان���ی���ای ک���ان���هک���ان له‌دۆڵی م��ون��زردا به‌شوێن زێ��ڕدا ده‌گه‌ڕێن، دروستکردنی به‌نداوی ئلی سووش له‌ناوبردنی شوێنه‌واری حه‌سه‌ن کێفه ،له‌ساڵی ()1978 هوه تا ئێستا‌و بۆ دروستکردنی به‌نداوی ئلی
سوو هه‌وڵی له‌ناوبردنی حه‌سه‌ن کێف دراوه که میژویه‌کی کۆنی ههیه ،به‌نداوی ئلی سوو ته‌نیا توانای به‌رهه‌مهێنانی کاره‌بای ههیه که هۆکاره بۆ نقومبونی حه‌سه‌نکێف. *له‌کوردستانی تورکیا بۆ دروستکردنی ب �هن��داوی ئلی س��وو ،له‌ساڵی ()1978هوه تائێستا سیاسه‌تی له‌ناوبردنی حه‌سه‌نکێفی مێژویی به‌رده‌وامه ،له‌ناو ده‌ریاچه‌ی به‌نداوی ئلی سوودا سنوری پارێزگاکانی دیاربه‌کر و باتمان‌و سێرت‌و شرناخ‌و ماردین ده‌گرێته‌وه، وات �ه ی�هک ق �ه‌زا و ( )30دێهات و ()49 کێڵگه دهب���ن ب �ه‌ژێ��ر ئ����اوه‌وه‌‌و خه‌ڵکه‌که‌ی کۆچبه‌ر ده‌کرێن ،که نزیکه‌ی ( )20هه‌زار که‌س ده‌بن ،ژماره‌یه‌کی زۆری زه‌ویو زاری کشتوکاڵیو خاکی نیشته‌جێبون له‌ناوده‌چن و خه‌ڵکه‌که‌ی توشی بێکاری دهبنهوه ،مێژوی حه‌سه‌نکێف بۆ ( )7هه‌زار ساڵ پێش ئێستا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و گرنگی مێژووی حه‌سه‌نکێف ناوبانگی زۆری بۆ ناوچهکه دروستکردوه. *ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێرانیش سااڵنێک ه ب���هم���هب���هس���ت���ی رێ���گ���هگ���رت���ن ل��ه‌ه��ه‌رێ��م��ی ک���وردس���ت���ان‌و گ���ه‌ش���هی ئ��اب��وری��ی و س��ود وه‌رگ���رت���ن ل���هس���ه‌رچ���اوه س��روش��ت��ی �هک��ان��ی، سیاسه‌تی که‌مکردنه‌وه‌ی ئاوی رووباره‌کانی سیروان و ئه‌ڵوه‌ند له‌خانه‌قین جێبه‌جێده‌کات و ب �ه‌رده‌وام �ه ،چونکه س �ه‌رچ��اوه‌ی ه �ه‌ردوو رووب��ارهک �ه له‌خاکی ئێرانه‌وه‌یه ،ساڵی پار ه��اواڵت��ی��ان��ی خانه‌قین‌و گ�ه‌رم��ی��ان ل�ه‌ش��اری سلێمانی رێپێوانێکی ناڕه‌زاییان لهمبارهیهوه سازکرد و به‌جینۆسایدی ئابوریان ناساند، به‌پێی یاسا و په‌یمانه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان و جاڕنامه‌ی جیهانی مافی مرۆڤیش ،هه‌ر واڵتێک له‌سنوری خۆیدا ئازاده له‌چۆنیه‌تی به‌کارهێنان و سود وه‌رگرتن له‌سامانی ئاویی واڵت���هک���هی ب �هگ��وێ��ره‌ی پێداویستیه‌کانی و به‌مه‌رجێک ک��اری��گ�ه‌ری ن�ه‌رێ��ی له‌سه‌ر ده‌وڵه‌تانی تر و خه‌ڵکه‌که‌ی نه‌بێت. *به‌درێژایی سنوری نێوان عێراق و ئێران ( )25رووب���ار و س �ه‌رچ��اوه‌ی ئ��اوی��ی ه�هن، ( )17رووباریان ده‌که‌وێته سنوری هه‌رێمی کوردستانه‌وه‌‌و سه‌رچاوه‌که‌یان له‌ئێرانه‌وه‌یه، له‌وانه رووب��اری سیروان و زێی بچووک و ئه‌ڵوه‌ند و قۆره‌توو بناوه‌سوته و بانه و قزڵجه‌ر و ژاراوه‌یه.
سیاسى ،له کوردستان دا ،ئهوهیه که ئه‌و چه‌پان ه یه‌ک بگرن و کۆتایى به‌په‌رته‌وازه‌یى خۆیان بهێنن. ئه‌گه‌ر نا به‌هیچ جۆرێک سه‌رکه‌وتونابن ئه‌گه‌ر رێ��ره‌وێ��ک��ى چ �ه‌پ��خ��وازى سیاسى دیموکراسیانه‌ى سه‌ربه‌خۆ نه‌گرنه‌به‌ر ..چونکه ئهمه له‌گه‌ڵ واقیعى سیاسى ده‌گ��ون��ج��ێ .ئ �هوه ئاشکرای‌ه ک�ه حزبیکى سیاسى ،له‌ره‌وتى خه‌باتدا پێشده‌که‌وێت که خاوه‌ن ئیراد‌ه و سه‌ربه‌خۆبێت له‌بڕیارداندا و خ��اوه‌ن ک��ادرى ژیر و دانابێت و پشت به جه‌ماوه‌ره‌که‌ى ببه‌ستێت نه‌ک حزبى ده‌سه‌اڵت! ئه‌و حزبانه‌ى چاوه‌ڕێى هاوکاری و ده‌ستى ده‌سه‌اڵتن له‌جێگه‌ى خۆیاندا چه‌قیان بهستوه و به‌ره‌و پوکانه‌و‌ه و نابوتى ده‌ڕۆن .ئه‌و حزبان‌ه ناتوانن له بڕیار و هه‌ڵوێست‌ه چاره‌نوسسازه‌کاندا به‌شداربن و که‌سیش پرس و راوێژیان پێناکات وه‌ک ئ�ه‌وه‌ى ئێستا هه‌ی ه بڕیاره چاره‌نوسسازه‌کان له‌الیه‌ن مه‌کته‌بى سیاسى هه‌ر دوو حزبه بااڵده‌سته‌که‌و‌ه ده‌درێن و بێئه‌وه‌ى حساب بۆ ئه‌و حزبان‌ه بکرێت ئه‌م گوتاره‌ى حزبه‌کان ئهوه ده‌سه‌لمێنێت که پارتى و یه‌کێتى ته‌نها به شێوه‌یه‌کى رووکه‌ش هه‌وڵیانداو‌ه حزبه‌کان به‌کاربهێنن له به‌خشینى روخسارێکى دیموکراسیان‌ه به ده‌سه‌اڵته‌که‌یان ،به‌وه‌ى
نییه سه‌رۆکی هه‌رێم و حزبه‌که‌مان سه‌ردانیکردن، ئه‌ى نابینن سه‌رۆکمان چه‌ند ساده و ساکاره و خۆی له‌هاواڵتیانی هه‌رێمه‌که‌مان جیاناکه‌ته‌وه و جیاوازی ئه‌م شار و ئه‌و شار ناکات. دیسانه‌وه به پێشکه‌شکردنی و تارێکی • ت��ر ل�ه‌ش��ێ��وه‌ی وت��ارهک �ه‌ى په‌رله‌مانی هه‌ره‌شمان لێده‌کاته‌وه ،هه‌م له‌ئێمه‌ى رۆژنامه‌نوسان و هه‌م له‌ئازادی. س �ه‌ردان��ێ��ک��ی ک��ارت��ۆن��ی دهب��ێ��ت وه‌ک • ه �ه‌زاران ه�ه‌زار سه‌ردانی وه‌زی��ر و په‌رله‌مانتار و به‌رپرسه حزبی و حکومییه‌کانی تر. جا تکایه ئه‌گه‌ر به‌و شێوه‌یه و بۆ خۆده‌رخستن و موجامه‌له و رۆتینیات و بێ ئه‌نجامبوونی هاتنه‌که‌ت س�ه‌ردان��م��ان دهک���هن ،ه �ه‌ر له‌ئێستاو‌ه ره‌فزیکه جه‌نابی سه‌رۆکی هه‌رێم.
که ده‌سه‌اڵت فر‌ه ده‌نگ و فر‌ه ره‌نگه ،به‌اڵم له‌ناوه‌وه‌دا وه‌ک ده‌رکه‌وت کۆى بڕیاره چاره‌نوسسازه‌کان له‌الیه‌ن پارتى و یه‌کێتییه‌و‌ه ده‌درێن و حزبه‌کانى دیکه ته‌نها بۆکاتى پێویستى خۆیان به‌کاردێنن. بۆیه لێره‌دا چهنده خه‌تاى ده‌سه‌اڵت‌ه که ناهێڵێت ئۆپۆزسیۆنێکى به‌هێزى هه‌بێت ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش خه‌تاى په‌رله‌مانى هه‌رێمى کوردستان‌ه که تائێستا نه‌یتوانیو‌ه یاساى حزبه‌کان به‌ته‌واوه‌تى رابگه‌یه‌نێت هه‌ر حزبه و به‌پێى یاسا بودجه و سنورى ده‌سه‌اڵتى خۆى بزانێت و هیچ حزبێک نه‌توانێت ده‌ست بخات‌ه ناو کاروبارى حزبێکى تر هه‌ر حزبه و س�ه‌روه‌ری��ى خۆى بپارێزێت به‌پێى یاسایه‌کى رێکوپێک .بۆنمون‌ه ئه‌وه‌تا بزوتنه‌وه‌ى دیموکراسیخوازان که زۆرینه‌ى سه‌رکردایه‌تی و هه‌موو مه‌ڵبه‌نده‌کانى بڕیاریان داوه کۆنگره‌ى سێیه‌مى خۆیان گرێبده‌ن ،به‌اڵم له‌به‌رخاترى چه‌ند دۆستێکى پارتی و یه‌کێتى که ده‌زانن پێگه‌یان له‌ناو دیموکراسیخوازاندا الواز‌ه نایه‌ڵن زۆرینه‌ى حزبه‌ک‌ه کۆنگره‌ى خۆى گرێبدات و ده‌ڵێن ئه‌بێت به‌شێوه‌یه‌کى ته‌وافوقى بێت له‌به‌ر خاترى دۆسته‌کانیان که که‌مینه‌یه‌کى زۆر بچوکن له‌ناو حزبدا .ئهمهیه مه‌هزه‌له‌ى حزبه بچوکه‌کان.
کاتێک مرۆڤ به‌ئازادى له‌دایکبوو! بۆ زنجیرل ه ده‌سته‌کانیدا نه‌بوو؟ خ����ۆپ����ی����ش����ان����دان وه‌ک مافێکى سه‌ره‌تایى حه‌قی م�����ه‌ش�����روع�����ى ه����هم����وو هاواڵتیه که بۆکه‌س نی ه له‌ژێر هیچ ناو نیشانێکدا ل���ه ه��ی��چ پ��ۆس��ت��ێ��ک دا جه‌بار ئه‌حمه‌د ب��ڕی��ار ل �ه ق�ه‌ده‌غ�هک��ردن��ى ب����دات ،چ��ون��ک �ه م���رۆڤ هه‌رله بنه‌ڕه‌ته‌وه به ئازادى له‌دایک ده‌بێت کاتێک ئازادى لێ زه‌وت بکرێت ده‌بێت به زمانێک ئه‌وه‌ى داواى ده‌کات بیگه‌یه‌نێت جا خۆپیشاندان رێگه‌یه‌کى ههره مه‌شروعى ئه‌و جۆره گه‌یاندنه‌یه هه‌ر رژێمێک رێگه‌ى له‌و مۆدێل ه دیالۆگ کردنه گرت یان سنورى بۆ دانا ئهوه به‌ره و دیکتاتۆریه‌ت هه‌نگاو ده‌نێت و ده‌یه‌وێت سه‌رجه‌م کایه‌کانى کۆمهڵگه بۆخۆى مۆنۆپۆل بکات به ویست و رێنمایى ئه‌و بجوڵێن و ببنه شانۆى بانگه‌شه‌ى ئه‌و ئیتر لێرهوه له‌م وێستگه‌یه‌وه مه‌رگى جیاوازى راده‌گه‌یه‌نرێت ئیتر لێره‌و له‌م وێستگه‌یه‌دا سنور و هێڵه حه‌رامه‌کان داده‌نرێن قوفڵ له‌ده‌مى پێنوسه ئازاده‌کان ده‌درێت ،ته‌کیه‌و مه‌عبه‌ده‌کانى مه‌عریفه ده‌بێت چۆڵ بکرێن ده‌هۆڵى ده‌هۆڵ کوت ه کان ده‌نگ و زه‌نگیان گوێى گشت ئاده‌میه‌کان
که‌ڕ ده‌کات لێره‌و له‌م نیشتمانه بۆ ئه‌به‌دى هێڵى سور داده‌نرێت. ئیتر شه‌قامه‌کانى ئ �هم واڵت��ه هیچ کاتێک گوێیان ل�ه‌ده‌ن��گ و س��ه‌داى ( ن��ا) نابێت چیتر الفیته نوسه‌کانى ئه‌م ههرێمه بازاڕیان نابێت ته‌نها مه‌گه‌ر له‌پرسه‌ى خه‌ڵک و بۆنه و یاده‌کانى حزبدا نه‌بێت ئیتر ئێره دهبێته پرسه خانه‌ى ئازادى کاتێک مه‌خلوقی خۆپیشاندان س�ه‌ر دهب��ڕێ��ت گۆشت و ئێسک و پروسکى ده‌بێت به‌خۆراک ئیتر سه‌رجه‌م مرۆڤه‌کانى ئه‌م واڵته ئه‌وانه‌ى باوه‌ڕیان به ئازادى ههیه و خ�هب��ات ب��ۆ ب �ه‌دى هاتنى دهک���هن ده‌بێت بخرێنه به‌ندى خانه وته‌رمى وشه‌کانى نێو زار و ناو پێنوسه‌کانیان زه‌رد زه‌رد به به‌رده‌میاندا به‌ڕێ بکه‌ن به‌ره و گۆرستانى بێده‌نگى ئیتر روپه‌ڕی رۆژنامه‌کان هیچیان تیادا نابینرێت مه‌گه‌ر ئه‌و وێرد و دوعا و پاڕانه‌وانه نه‌بێت که ده‌بێت له‌م ه ب �ه‌دوا په‌رستگاى حزبه‌کاندا بخوێنرێت یان ئه‌و هه‌واڵ و چاالکیانه نه‌بێت که سه‌رکرده و پاڵه‌وانى نێو مه‌حره‌مى شاهانه رۆژان �ه ئه‌نجامیان ده‌ده‌ن چیتر پاسپۆرتى ئازادى له‌م هه‌رێمه‌دا ناخوات ئێره دهبێته دورگه‌یه‌ک که ده‌بێت ناونیشانى دوکان و مارکێته‌کان به‌دڵى رابه‌ر بنوسرێت ره‌نگى جل و تابلۆى ناونیشانى ئۆتۆمبێله‌کان به‌دڵى برایانى ده‌ربار بێت.
پرسی چه‌تر
مه‌ترسییه‌کانی بڕینه‌وه‌ی دارستانه‌کان
پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ه تائازادان ه لێرهوه هه‌ر هه‌فته و له‌سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پرسى ئه‌م هه‌فته‌ی ه تایبه‌ت ه ب ه (راى ئێوه له‌سه‌ر ئه‌گه‌ره‌کانی جێبه‌جێکردنی مادده‌ی ( )140به‌تایبه‌ت دوای که‌مبوونه‌وه‌ی پۆست ه سیادییه‌کانی ک��ورد له حکومه‌تی نوێی عێراقدا؟ ئارام په‌شێو -شاعیر /مادده‌ی ( )140ئاسۆیه‌کی نیمچه روونه، چونکه ل �ه‌ڕاب��ردودا ده‌ی��ان به‌ڵێنی م��ای �ه پ���وچ ب��هک��ورد درا ،ب �ه‌اڵم ت �ه‌واوی ئه‌و به‌ڵێنانه وه‌ک بڵقی سه‌ر ئاو بوو ،به‌هیوام ئه‌م به‌ڵێنانه‌ی ئه‌م جاره به کورد دراوه به‌هه‌مان شێوه‌ی کابینه‌کانی رابردوو نه‌بێت. که‌ریم کاکه‌زاڵ -کاسب /ئه‌گه‌ری زۆری ه �هی �ه ئ �هم��ج��اره‌ش وه‌ک جارانی لێ بێته‌وه ،چونکه دوژمنان و ناحه‌زانی ک��ورد پله و پۆستی باشتریان له‌جاران وه‌رگرتووه ،هه‌تا ئهمانه کاربه‌ده‌ستبن ل�هم واڵت �ه ههمیشه رێگرده‌بن له‌به‌رده‌م به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی کورد. نێرگز ق��ادر -رۆژن��ام �هن��ووس/
ل �ه‌دای��ک��ب��وون��ی ک��اب��ی��ن �هی ن��وێ��ی حکومه‌تی عێراق به نه‌شته‌گه‌ریه‌کی زۆر ت��ون��د و دژوار ل �ه دای��ک��ب��وو، دوای ده‌ی��ان دانوسان له نێو کوتله جیاجیاکانی عێراق ،لێره‌شدا کورد به‌گشتی هه‌ندێک ته‌نازوالتی کرد به‌رامبه‌ر له‌دایک بوونی ئه‌و حکومهته نوێیه ،ههرچهنده کورد هه‌رگیز مساوه‌مه‌ی له‌سه‌ر مادده‌ی ( )140نهکردوه ،چونکه ئه‌و مادده‌یه په‌یوه‌سته به‌دواڕۆژی کوردستان به‌گشتی و ناوچه دابڕاوه‌کان به‌تایبه‌تی. مه‌ڵبه‌ند جه‌بار – فه‌رمانبه‌ر/
پێموانیه م���ادده‌ی ( )140ئاوها به‌ئاسانی جێبه‌جێ بکرێت چونکه دوژمنی ئه‌م مادده‌یه زۆر زۆره و ئه‌و ماده‌یه وه‌ک خه‌ونی لێهاتووه بۆ کورد و خه‌ونێکی قوڵه. ته‌ها عه‌بدواڵ – رۆژنامه‌نووس/
مادده‌ی ()140ی ده‌ستوری عێراق جێبه‌جێ ده‌کرێت ،به‌اڵم ئێستا نا کاتی ده‌وێت و کاتێکی زۆریش، بۆیه ده‌بێت نوێنه‌رانی ک��ورد له ئ�هن��ج��وم�هن��ی ن��وێ��ن �ه‌ران��ی ع��ێ��راق هه‌وڵی زیاتر ب��دهن بۆ جێبه‌جێکردنی ئه‌م مادده‌یه و لیژنه‌یه‌ک دابنرێت بۆ به‌دواداچوون له جێبه‌جێکردنی. رێ��ب��وار ئ��هن��وه‌ر – ک��اس��ب /بۆ جێبه‌جێکردنی م����اده‌ی ()140 داواک�����ارم ل�هن��وێ��ن�ه‌ران��ی ک���ورد و به‌تایبه‌تی شاری که‌رکوک زیاتر داک��ۆک��ی ل �هم م��ادده‌ی �ه ب��ک�هن و ئه‌گه‌ر وه‌ک سااڵنی رابردوو بکه‌ن ئه‌وا جارێکی تر کورد ده‌خه‌ڵه‌تێت و ( )140جێبه‌جێ ناکرێت ،بۆیه ده‌بێت کورد له به‌غدا زۆر به وریایی هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب و تورکمان بکات.
پێموانیه م����ادده‌ی ( )140جێ به‌جێبکرێت ،چونکه له‌ماوه‌ی ئه‌و سااڵنه‌ی رابردوو هیچیان نه‌کرد، ئه‌مجاره‌ش پێموایه هیچ ناکه‌ن. محه‌مه‌د سه‌ید – رۆشنبیر /ئه‌گه‌ر وه‌ک کابینه‌ی راب��ردو بێت ئه‌وا جێبه‌جێ ناکرێت ،ههرچهنده له‌و ( )19خاڵه‌ی ئه‌م جاره‌ی وه‌ره‌قه‌ی ک��وردی��دا به‌ڵێنی جێبه‌جێکردنی م�����ادده‌ی ( )140دراوه ،ب �ه‌اڵم پێموانیه ئه‌مجاره‌ش جێ به‌جێ بکرێت ،چونکه ئه‌وان رێگرن له‌به‌رده‌م سه‌رژمێرى ،ئینجا چۆن رێگرن نابن له‌به‌رده‌م ئه‌و مادده‌یه‌دا. سمکۆ ب �ه‌ه��رۆز – م��ێ��ژوون��وس/ ته‌ها تاهیر -برینپێچ /زۆر پێکهێنان و دروس��ت��ب��وون��ی ه�ه‌ر کابینه‌یه‌ک پ�هی��وه‌س��ت�ه به‌توانا زه‌ح��م�ه‌ت�ه ت���ازه م���ادده‌ی ()140 و ب����ارودۆخ و چ��االک��ی سیاسی جێبه‌جێ بکرێت کاتێک له‌چوار ئه‌و ستافه له پێگه‌یاندنی به‌ره‌و ساڵی رابردودا قورسایى کورد له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران زیاتر بوو ،پێشچوونی ئه‌و کابینه‌یه .بۆیه ئه‌م کابینه نوێیه‌ی به‌اڵم له‌م کابینه تازه‌یه‌دا قورسایی که‌مه وه‌ک چوار عێراقیش ل�ه‌چ��وار چێوه‌ی ئ�ه‌و سیاسه‌ته‌ی ئێستای عێراق و ده‌وروب�ه‌ردای�ه بۆ هاوسه‌نگی کردنی هه‌موو ساڵی رابردوو نییه بۆیه ئهمجاره دوژمنی زیاتره. سیروان ئه‌نوه‌ر -لێپرسراوی ڕاگه‌یاندنی یه‌کێتی الیه‌نه‌کان و توانای سه‌رکه‌وتنی ئه‌و کابینه‌یه.
و /عادل حسێن داربڕینه‌وه یهکێکه له کێشه مه‌ترسیداره‌کانی ژینگه ،چونکه دارستانه‌کان و داره‌کان ته‌نها دیمه‌نی جوانیان نیه ،به‌ڵکو ئ �ه‌وان ل �هوه زیاتر ک��اری گرنگ ئه‌نجامده‌ده‌ن و ژینگه‌که‌مان بۆ گونجاوتر ده‌که‌ن و هه‌ساره‌که‌مان بۆ ده‌پارێزن .دارستانه‌کان و داره‌کان هه‌وا پاکده‌که‌نه‌وه وده‌بنه هۆی عه‌مبارکردنی ئاو ،هه‌روه‌ها به پیتوبه‌ره‌که‌تی زه‌وی ده‌هێڵنه‌وه ،سه‌ره‌ڕای دابینکردنی نیشتمانێکی ئارام بۆ ئاژه‌ڵه‌کان ،سه‌رچاوه‌ی پێدانی ئازوقه و خۆراک و سوته‌مه‌نین .سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ده‌توانن ته‌خته‌کان به‌رهه‌م بهێنن که دواجار په‌ڕه‌کان و کاغه‌زه‌کان بۆ مرۆڤ به‌رهه‌مده‌هێنن. له‌په‌نجا ساڵی راب��ردوودا زیاتر له نێوه‌ی جیهان دارستانه باراناویه‌کانی جیهانیانیان به‌سه‌ریه‌کدا تێکداوه .رۆژ به‌رۆژیش زیاتر دارستانه‌کانی جیهان ده‌بڕدرێنه‌وه .له هه‌موو خوله‌کێکدا له جیهاندا نزیکه‌ی رێژه‌ی په‌نجا یه‌که‌ی پێوانه‌یکه که ده‌گاته ()4050 م دووج��ا له ناوده‌برێت ،زانست ده‌ریخستووه و ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر ئه‌م کاولکارییه رێگه‌ی لێنه‌گیرێت و بڕینه‌وه‌ی دارستانه‌کان به‌رده‌وامبێت جیهان له‌وه‌ی خۆی زیاتر گۆڕانکاری که‌شوهه‌وای به‌سه‌ردادێت )climate change( .الفاوه‌کان لهوانهیه زیاتر به‌رباڵو گشتیترببن و ژیانی ئاژه‌ڵه‌کانیش به‌ره‌و مردن ده‌چێت ،ده‌توانرێت به‌ڕێگه‌یه‌کی ئاسان هه‌موومان به‌شداری بکه‌ین له چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی بڕینه‌وه‌ی دارستانه‌کان ئه‌ویش به که‌مکردنه‌وه‌ی به‌کارهێنانی کاغه‌ز ،چونکه له‌دروستکردنیدا دار به‌کاردێت ،ئه‌گه‌ر که‌متر کاغه‌ز به‌کاربهێنیت ره‌نگه که‌متر دارستانه‌کان ببڕدرێنه‌وه ،بۆ دروستکردنی کاغه‌ز ،چ��ۆن ده‌توانین که‌متر خه‌رجى کاغه‌ز بکه‌ین ،ئ��اوه‌ه��اش وه‌اڵمێک بۆ ئه‌م که‌مکردنه‌وه‌یه ئهوهیه ئه‌و کاغه‌زه‌ی له‌به‌رده‌ستایه ده‌توانیت به‌ته‌واوه‌تی کاغه‌زه‌که‌ت به‌کار بهێنیت به‌بێئه‌وه‌ی هیچ بۆ شاییه‌ک به‌جێبهێڵیت له به‌کارهێناندا هه‌ردوو الی کاغه‌زه‌که ،ی��ان کاتێک ده‌ت�ه‌وێ��ت له‌به‌رگرتنه‌وه‌یه‌ک ئه‌نجامبده‌یت ده‌توانیت به‌بێ سه‌رفکردنی کاغه‌زی زیاده ئه‌نجامی بده‌یت ،کاتێک له خوێندنگه له‌سه‌ر کاغه‌زه‌کان ده‌نوسیت یان نامه‌یه‌ک بنوسیت ده‌کرێت به‌شێوه‌یه‌کی باشتر کاغه‌زه‌کان به‌کاربهێنیت، هه‌روه‌ها چۆن ده‌توانین کاغه‌زه کۆنه‌کان به‌کاربهێنیته‌وه له کاتێکدا له تواناتدا ههیه، تاوه‌ک راده‌یه‌کی باش وه‌ک الپه‌ڕه‌یه‌کی نوێ به‌کاری بهێنیت ،ده‌توانیت له‌سه‌ر په‌ڕه کۆنه‌کان لیستی شتکڕینه‌کانت یان ژماره ته‌له‌فۆنه‌کانت وتاره‌کانت بنوسیت به‌بێئه‌وه‌ی کاره‌که‌ت راوه‌ستێت ،وه‌اڵم بۆ چۆنێتی که‌مکردنه‌وه‌ی به‌کارهێنانی کاغه‌زه‌کان ئهوهیه له‌بری ئه‌وه‌ی کاغه‌زه‌کان له‌دوور فڕێبدرێن و بسوتێنرێن ،ده‌توانرێت به‌رهه‌مبهێنرێنه‌وه و کاغه‌زی نوێتریان لێ دروستبکرێته‌وه و ئه‌م مه‌سره‌فانه که‌مبکه‌یته‌وه یان په‌ڕه‌کۆنه‌کان به‌کاربهێنیته‌وه ،به‌مه‌ش ده‌توانیت یارمه‌تی پاراستن و رزگارکردنی دارستانه‌کانی جیهان بده‌یت که له‌به‌رده‌م مه‌ترسی بڕینه‌وه‌یه‌کی به‌رده‌وامدان.
که‌رکوک -شاخه‌وان شوانی
سه‌ندیکاکانی کرێکارانی ک��وردس��ت��ان لقی ک�ه‌رک��وک/
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
سکااڵ
بۆ به‌رده‌م به‌رپرسان دادگاى نوێى سلێمانى یه‌کێک ه له‌پرۆژ‌ه به‌نرخه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ک ه بودجه‌یه‌کى زۆرى بۆ ته‌رخان کراوه له‌ڕوى دروستکردنه‌و‌ه له‌سه‌ر شێوازێکى مۆدێرن و شارستانیان ه بنیاد نراوه، به‌اڵم بهداخهوه له‌ڕوى خزمه‌تگوزاریه‌و‌ه چه‌ندین که‌م و کورتى تێدای ه پێویستى به‌چاره‌سه‌رکردنى به‌په‌ل ه ههیه ،وه‌ک خه‌مخۆرێکى ئه‌م شاره به‌م چه‌ند خاڵ ه ده‌یخه‌م ه به‌ر دیده‌ى حکومه‌ت و به‌رپرسان به‌و ئومێده‌ى کارى به‌په‌له‌ى بۆ بکرێت. 1ـ نه‌بونى ئاوى پاکى خواردنه‌و‌ه بۆ فه‌رمانبه‌رانى گشتى ئه‌و فه‌رمانگه‌ی ه و ئه‌و هاواڵتیانه‌ى ده‌چن ه ئه‌وێ. 2ـ دانانى ئامێرى پشکنینى ئه‌لکترۆنى ل ه پرسگه. 3ـ که‌مى کورسى دانیشتن بۆ هاواڵتیان. 4ـ نه‌بوونى ئامێرى کۆپى کردن و دادنوس بۆ ئیش و کارى هاواڵتیان. 5ـ نه‌بوونى (کافتریا) بۆ پشودانى هاواڵتیان. 6ـ دروستکردنى پارکێکى گهوره بۆ وه‌ستانى ئۆتۆمبێلى هاواڵتیان له‌ته‌نیشت دادگاوه. 7ـ دابینکردنى پاسى تایبه‌ت به‌دادگا بۆ کارمه‌ندانى دادگاک ه به‌تایبه‌ت و هاواڵتیان به‌گشتى. 8ـ نه‌بونى پردى په‌ڕینه‌و‌ه له‌سه‌ر جاده‌ى به‌رده‌م دادگا ،ئه‌م خاڵ ه زۆر گرنگه ،چونک ه شه‌قامێکى سه‌ره‌کی ه و ئۆتۆمبێل زۆر به‌خێرایى تێده‌په‌ڕێت پێیدا ،ک ه ئه‌مه‌ش کاره‌ساتى دڵته‌زێنى لێده‌که‌وێته‌وه. 9ـ پێدانى باجى دادگا به‌هاواڵتیان له‌کاتى چون ه ژوره‌وه‌یان ئه‌مه‌ش له‌به‌ر سه‌المه‌تى دادگاکه. 10ـ رێگه‌نه‌دان به‌بردن ه ژوره‌وه‌ى ئامێرى مۆبایلى هاواڵتیان له‌پرسگه. هیوادارم هه‌رچى زوو‌ه ئه‌م خااڵن ه جێبه‌جێ بکرێت بۆ ئه‌وه‌ى هاواڵتیان ئاسانکاریان بۆ بکرێت و هه‌موو ئه‌و به‌ڕێزانه‌ى له‌و دادگایه‌دا کارده‌که‌ن دڵسۆزانه‌تر ب ه ئه‌رکى نیشتیمانى و مرۆڤانه‌ى خۆیان هه‌ستن بۆ زیاتر راپه‌ڕاندنى کاره‌کانیان به‌مه‌به‌ستى خزمه‌ت کردنى کوردستان به‌گشتى و شاره خۆشه‌ویسته‌که‌مان به‌تایبه‌ت و به‌رقه‌راربونى یاسا.
په‌رتوک په‌رتوکى (گه‌شت ه بێئاکامه‌کانى سه‌رکرده‌یه‌ک) بابه‌تێکى رامیارییه، ک ه بریتا بۆهله‌ر BRITTA BOHLERپارێزه‌ر و نوسه‌رى به‌ناوبانگى هۆڵه‌ندى نوسیوێتى و له‌الیه‌ن رێکه‌وت ئیسماعیل وه‌رگێرانى بۆ کراوه. گه‌شت ه بێئاکامه‌کانى سه‌رکرده‌یه‌ک ،ل ه سێ به‌ش پێکهاتوه (به‌شى یه‌که‌م رۆما ،به‌شى دووه‌م گه‌شته‌کان و به‌شى سێهه‌م ئیمرالى) ک ه ل ه دووتوێى ()377 الپه‌ڕه‌دا له‌الیه‌ن چاپخانه‌ى ره‌نجه‌و‌ه چاپکراو‌ه و ئێستا ل ه بازاڕدایه.
نامۆ پێنجوێنى
ئاگاداری کۆمه‌ڵێک رۆشنبیرى نه‌ته‌وه‌یى دیموکرات له‌سه‌ر (گرنگى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى گه‌لى کورد ل ه چاره‌سه‌ر کردنى کێشه‌ى کورددا) کۆڕێک بۆ (د.فایه‌ق محه‌مه‌د گوڵپى) سازده‌که‌ن .ئه‌م کۆڕ‌ه ل ه رۆژى ( )2011/1/6کاتژمێر دووى پاش نیوه‌ڕۆ ل ه (هۆڵى سایه) بهڕێوه ده‌چێت ،به‌رامبه‌ر فولکه‌ى ده‌ساڕه‌که‌ى شارى سلێمانیه ،هاتنتان نیشانه‌ى به‌ته‌نگه‌وه هاتنتان ه بۆ دۆزى ره‌واى گه‌لى کورد. کۆمه‌ڵێک رۆشنبیرى نه‌ته‌وه‌یى دیموکرات
ئاگاداری
رۆژنامەكەمان ئاگاداری گشت الیەنەكان و هاواڵتیان دەكات كە سكااڵ و ده‌رفه‌تی كار بۆ سەرجەم كۆمپانیا و دامودەزگاكان و هاواڵتیان ل ه ئێستادا بەبێ بەرامبەر باڵو دەكاتەوە.
ساڵی یه‌که‌م ژماره 37 دووشه‌ممه 2010/12/27
15
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
د.زریان جه‌زا
نەخۆشیەكانی ددان و پوك یا خود پوكەسۆ
به‌شى دووه‌م و کۆتایى
یه‌کێکى ت��ر له‌نیشانه‌کانى /له‌هه‌ندێ جۆرى پوکه سۆدا که پێى ده‌وترێت acute necrotizing ulcerative gingivitisبه جۆرێکى خراپ له پوکه سۆ داده‌نرێت و ئه‌بێته ه��ۆى س��ورب��ون�هوه و ک��زان �ه‌وه‌ى پ��وک له‌گه‌ڵ سیس بونى پوکدا ،که پێویستى به چاره‌سه‌ر و ده‌رمان ههیه ،کاتێک که ئه‌م هه‌وکردنى شانه‌کانى ت��رى ده‌ورى ددان��ى گ��رت�هوه ت �ه‌واو دهبێته ه��ۆى تێکشکان و داخ��وران��ى ئێسکى ده‌ورى ددان و داب �ه‌زی��ن��ى ی��اخ��ود داک��ش��ان��ى ئاستى پوک که دواج��ار دروستبونى جواڵن ل �ه‌و ددان���ه‌دا له‌ده‌ستدانى راگ��ی��ره شانه‌کانى ددان و پاشانیش له‌ده‌ست دانى ددانه‌که به‌هۆى زۆر جواڵنى له‌ناو توره‌که‌که‌یدا. چاره‌سه‌ر /پێویسته هه‌رکه‌سێک یه‌کێک ل�هم نیشانانه‌ى که پێشتر باسمان لێوه کرد وه‌ک هه‌ست پێکردنى ،سووربونه‌وه‌ى پوک، خوێن لێهاتنى پ��وک ،هه‌ڵئاوسانى پوکه‌که یان کزانه‌وه‌ى ،یان هه‌ست کردن به‌ئازارێکى ددان به س��اردى ی��ان گه‌رمى یاخود هه‌ستى به جواڵنه‌وه‌ى ددانه‌که کرد له شوێنى خۆى، سه‌ردانى پزیشکى ددان بکات بۆ چاره‌سه‌رى به‌پێى جۆرى ئازار و نیشانه‌که. چۆنێتى خۆپاراستن /پاک‌راگرتنى ناو ده‌م باشترین خۆپاراستنه له‌م نه‌خۆشیه ،ئه‌ویش به‌م رێگایانه ،شۆردنى ددان�هک��ان ،به‌کارهێنانى فڵچه و هه‌ویر ئه‌ویش به‌کارهێنانى به‌الیه‌نى که‌مه‌وه دوجار له شه‌و و رۆژێکدا دواى نان خواردنى به‌یانیان له‌گه‌ڵ شه‌وان پێش خه‌وتن ئ�هگ�ه‌ر زی��ات��ری��ش بێت س��ودى زی��ات��ره و هیچ زیانێک ناگه‌یه‌نێت ،به‌ڵکو پێویسته بۆ ئه‌و که‌سانه‌ى که پێکهاته‌ى پوکیان به‌شێوه‌یه‌که ئ���هگ���ه‌رى ت��وش��ب��ون��ی��ان ب���ه‌ه���ه‌وک���ردن زی��ات��ره له‌که‌سانتى تر ،به‌مه‌رجێک به‌ڕێکوپێکى و به‌ڕێگه‌ى دروست بیشۆرن ،هه‌روه‌ها گۆرینى ف��ڵ��چ�ه‌ى ددان ه���ه‌ر س��ێ م��ان��گ ج��ارێ��ک، ب�هک��اره��ێ��ن��ان��ى ئ���ه‌و ه���ه‌وی���ره‌ى ددان���ان���ه‌ى که فلۆرایدیان تێدایه ،به‌کارهێنانى ده‌زوى ددان رۆژان��ه دواى ن��ان خ��واردن به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌و ددانانه‌ى که ناڕێکن و به‌ته‌واوى به‌فڵچه‌ى ددان پاک نابنه‌وه ،به‌کارهێنانى غه‌رغه‌ره‌ى ناوده‌م که به‌کتریاى ناوده‌م که‌م دهکاتهوه به‌تایبه‌تى بۆ ئه‌وانه‌ى که زوو زوو توشده‌بن ،رێکخستنى ژه‌م��ه خ��ۆراک��ی �هک��ان ،خ��واردن��ى م��ی��وه‌ى زۆر به‌تایبه‌ت ئ �ه‌و م��ی��وان�ه‌ى ک�ه ڤیتامینى سى ت��ێ��دای�ه ئ��ه‌وان��ه‌ى ل�هک��ات��ى خ��واردن��ی��ان رووى ددانه‌کان پاک ده‌که‌نه‌وه وه‌ک (سێو ،گێزه‌ر، خه‌یار ،کاهو له‌گه‌ڵ ته‌ماته‌دا ،دوورکه‌وتنه‌وه له‌خواردنى زۆرى شرینیه‌کان به‌تایبه‌ت ئه‌و شرینیانه‌ى به ده‌م و ددانه‌وه ده‌نوسرێت. ده‌بێت نه‌خۆش ئ�ه‌وه‌ش بزانێت که کاتێک پوکى توشى ه �ه‌وک��ردن ه��ات��وه و ددانه‌کانى کلس گرتنیان له‌ئارادایه به‌شۆردنى له ماڵه‌وه چاره‌سه‌ر ناکرێت ،ده‌بێت سه‌ردانى پزیشکى ددان بکات بۆ البردنى کلسه‌که ،پاش البردنى هۆکارى توشبونه‌که که کلسه‌که‌یه له‌سه‌ر روى ددان �هک �ه ل �ه‌الی �هن پزیشکى تایبه‌ته‌وه هه‌ندێک له غه‌رغه‌ره‌کردنى ناو ده‌م و ده‌رمانى دژه زی��ن��ده‌گ��ى ی��اخ��ود (ئ �هن��ت��ى پ��اب��ۆت��ی��ک) ده‌درێ��ت به نه‌خۆشه‌که له‌گه‌ڵ ب��اش ش��ۆردن ل�هم��اڵ�هوه ب�ه فڵچه و ه�ه‌وی��ر ئ �ه‌وا که‌سه‌که به‌ته‌واوه‌تى رزگارى ده‌بێت ،بۆیه پێویسته پاش پاکردنه‌وه‌ى ددان له کلس و ئ�ه‌و ره‌نگانه‌ى له‌سه‌ر رووى ددانه‌که‌یه دروست بووه ،دانانى چاره‌سه‌رى پێویست به‌پێى جۆرى هه‌وکردنه‌که له‌الیه‌ن پزیشکه‌وه ،هه‌روه‌ها دواى پاکردنه‌وه که پاک و خاوێنى به‌رده‌وام رابگرێت و هه‌ر شه‌ش مانگ جارێک سه‌ردانى پزیشکى ددان بکات. ئا /بێریڤان
کۆتا بۆ ژنان نه‌بوونی باشتره 8 ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین چاپ باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان تیراژ
ته‌کنه‌لۆژیا په‌یوه‌ندیه‌کان کاڵ دهکاتهوه 7
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار چاپخانه‌ی کوردستان کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 5000 cetir2010@gmail.com
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
No: (37) Mo.27/12/2010
ریکالم بڕیاره به‌غدا بکرێت ه کابو ڵ و هه‌ولێریش ببێت ه قه‌نده‌هار
ریکالم
دوای ئ��������ه‌وه‌ی ل� ه سیپان خالید کۆتایی چاره‌کی سه‌ده‌ی رابردوو رۆژهه‌اڵتی ناوین به‌گشتی و عێراق و ئه‌فغانستانیش به‌تایبه‌تی رووب���ه‌ڕوی دوو ده‌س�ه‌اڵت��ی کۆنه‌په‌رست و دڕنده‌و دوور له‌ئازادی و پێوانه‌کانی دیموکراتی بوونه‌وه ،زه‌حمه‌ت‌ه به‌ده‌م باس بکرێت .هه‌ڵبه‌ت له‌سایه‌ی ئه‌وحوکم‌ه ره‌شان‌ه وایان کرد هه‌ردوو واڵت ب �ه‌ڕه‌زام �هن��دی گه‌له‌که‌یان رازیبن داگیربکرێن له‌الیه‌ن ئیمپریالیزم و زلهێزه‌کانی س �ه‌رده‌م ته‌نها بۆ ئ�ه‌وه‌ی رزگاریان بێت له‌و حوکمانه. ئ�هم��ڕۆ دوای ئ���ه‌وه‌ی ح��ه‌وت س��اڵ له‌و حوکم‌ه قه‌ره‌قۆشی‌ه رزگارمان بووه ،به‌اڵم هێشتا ناسنامه‌ی حوکمێکی تازه‌مان وه‌رنه‌گرتوو‌ه و له‌ڕاستیدا هێشتا له‌قۆناغی گواستنه‌وه‌داین چی سه‌رده‌که‌وێت دیار نییه ،مه‌ترسی ئه‌وه‌ش له‌پێش‌ه بگه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ سه‌رده‌می به‌عس و تاڵیبان ،چونکه گۆڕان له‌کۆمه‌ڵگادا نه‌کراوه، ده‌سه‌اڵتیش لێی بێخه‌م‌ه و شتێک له‌پرۆسه‌ی دیموکراتیزه‌کردنیکۆمه‌ڵگاتێناگات،له‌پێناو ئه‌وه‌ی زیاتر کۆنتڕۆلی ده‌سه‌اڵته‌کانیان بکه‌ن دوورنیی‌ه په‌شیمان ببنهوه له‌دیموکراسی. ناچارم به‌غدا به‌کابو ڵ و هه‌ولێریش به‌قه‌ندهار بچوێنم ،چونکه ئه‌و دوو هه‌ڵوێسته‌ی له‌ماوه‌ی ئه‌و پازده رۆژه له‌هه‌ردوو پایته‌خت نیشاندراو‌ه ده‌ره‌وه‌ی تاڵیبان له‌کابو ڵ و قه‌ندهار هیچ که‌سێک پیاده‌ی نه‌کردووه ،یان ده‌سه‌اڵتێک نییه ئهوهنده پاشڤه‌ڕۆیان‌ه له‌کۆمه‌ڵگا نزیک ببێته‌وه. مۆڵه‌ت وه‌رگرتن بۆ خۆپیشاندان له‌هه‌ولێر ده‌رچوو ،داخستنی به‌شی شانۆ و مۆسیقاش له‌به‌غدا!. مه‌ال عومه‌ر له‌ئه‌فغانستان به‌ناوی حوکمی ئیسالمی سونی رادیکا ڵ و گ�ه‌ڕان�هوه بۆ سه‌ره‌تای ده‌سپێکردنی ئیسالم ئه‌و کاره‌ی دهک���رد .مۆسیقاو شانۆ و هونه‌ریشی ب ه بیدع‌ه ده‌زان��ی .وه‌ک چۆن ئیسالم باوه‌ڕی به‌دیموکراتیه‌ت نییه به‌تایبه‌تیش ئیسالمی سوونی به‌هه‌مان شێو‌ه له‌ده‌سه‌اڵته‌که‌ی مه‌ال عومه‌ر ته‌نها شوێنی خۆی و ئه‌لقاعید‌ه و ئوسامه‌بن الدن دهب��ووه‌وه .بۆیه دیموکراتیه‌ت و ئ��ازادی به کفر و دژایه‌تی ئاین ده‌زان��را، هه‌ر بۆیه‌ش وه‌زاره‌تێکی دانابوو به‌ناوی (امر بالمعروف ونهی عن منکر) ،ئه‌مه‌ش نزیک بوون بوو له‌ئازادیه‌کان .بۆیه ئه‌فغانستان بووه کۆنه‌په‌رسترین شوێنی سه‌ر رووی زه‌وی. باوه‌ڕناکه‌م نه‌حامید کارزایی ،په‌نجای وه‌ک ئه‌ویش ئه‌مریکا بیانهێنێت ناتوانن جارێکی تر ئه‌و واڵته بگه‌ڕێننه‌و‌ه سه‌ر دۆخی ئاسایی خۆی. به‌ته‌مابووین دیموکراتیه‌ت له‌هه‌ولێر وه‌ک جه‌ژنان‌ه ببه‌خشینه‌و‌ه به‌ده‌وروبه‌ر به‌تایبه‌تیش بینێرین ب��ۆ ب���ه‌غ���دا؟؟!! ئیتر ل���هم���ه‌ودوا دیموکراتیه‌ت له‌هه‌ولێر به‌مسقاڵه ،ئ�ه‌وه‌ی ده‌یه‌وێت به‌مۆڵه‌ت ده‌توانێت دیموکراتیه‌ت وه‌ربگرێت .پارتی له‌ته‌مه‌نی ( )66ساڵه‌ی خۆیدا تائێستا به‌هیچ جۆرێک له‌ناوخۆی دی��م��وک��رات��ی�ه‌ت��ی پ�هس�هن��د ن���هک���ردوه ،بۆی ه له‌سه‌ره‌تاو‌ه رووبه‌ڕووی ناڕه‌زایی رۆشنبیرانی ناوخۆی بووه‌و‌ه و پارچه‌بوو ،ئیتر دوو بلۆکی له‌کوردستان دروست بوو ،مه‌الیی و جه‌اللی یان سۆرانی و بادینی .له‌ماوه‌ی ئه‌و ()20 ساڵه‌ی راب���ردووش زۆرترین سه‌رکوتکردن، کوشتن و گرتن له‌ژێر ده‌س �ه‌اڵت��ی پارتی کراون ،دواترین نمونه‌شیان سه‌رده‌شت عوسمان ب��وو .بۆیه ده‌بێت ئه‌و پرسیاره بکه‌ین ده‌بێ پارتی به‌ته‌مای چی بێت؟ بۆیه ده‌ڵێم پارتی چونکه هه‌موو ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانی ده‌نگیان ب��ۆ م��ۆڵ�ه‌ت داوه .به‌قسه‌ی خ��ۆی��ان دوای کۆنگره‌ی ( )13زیاتر پهره به‌دیموکراتی و ئ��ازادی ده‌ده‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه رۆژێک به‌ر له‌کۆنگره‌که‌یان سه‌رۆکی پارتی یاسای مۆڵه‌ت وه‌رگرتنی بۆ خۆپیشاندان واژو کرد، له‌مه‌و به‌دوا ده‌بێ به‌مۆڵه‌ت دیموکراسیه‌ت پیاده‌بکه‌ین و ئیتر به‌غداش گۆرانی و مۆسیقا و هونه‌ری لێ ده‌خنکێنرێت. ئ �ه‌وه‌ی م��اوه بڵێین ده‌س��ت خۆشی له‌وان ه بکه‌ین که له رۆژی ده‌رچ��وون��ی یاساک ه تاکو ئه‌مڕۆ به‌بێ مۆڵه‌ت له‌خۆپیشانداندان. نه‌ناسینی مۆڵه‌تی خۆپیشاندان رزگارکردنی دیموکراتیه‌ت‌هله‌مه‌رگ.