ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
ژمار ه 41
ساڵی یه‌که‌م
دووشه‌ممه 2011/1/24
WWW.Chatrpress.com
27به‌فرانباری2710
نرخ 750 :دینار
پارتی :گۆڕان خه‌ڵک ده‌وروژێنێت و چه‌واشه‌یان ده‌کات
گۆڕان :ل ه رووى گه‌نده‌ڵى و حوکمى بنه‌ماڵه‌وه ،هه‌رێم ل ه تونس ده‌چێت
[ تایبه‌ت به چه‌تر ] بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له راگه‌یاندنه‌کانیدا به شێوه‌یه‌کی به‌رچاو هه‌واڵه‌کانی تونس ده‌گوێزێته‌وه و الیه‌ن ه هاوبه‌شه‌کانى نێوان هه‌رێمى کوردستان و واڵتى تونس باڵوده‌کاته‌وه ،به‌رپرسانى پارتى و یه‌کێتیش بۆچونیان وایه ،ئهو کاره‌ى گۆڕان ده‌یکات هاندانه بۆ توندتیژى و «هه‌رێم زۆر له تونس جیاوازه».
ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پ��ارت��ى ب��ۆچ��ون��ى وای���ه ،پێویست ه بزووتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان وهک ئۆپۆزسیۆنێکى راسته‌قینه مامه‌ڵ ه بکه‌ن و ئه‌وه‌ى له تونسیش روویدا هیچ په‌یوه‌ندیه‌کى به هه‌رێمى
( )30په‌رله‌مانتاری کورد داوای راگرتنی له‌سێداره‌دان ده‌که‌ن
کوردستانهوه نیه .پێشیوایه گ��ۆڕان خه‌ڵک ده‌وروژێ��ن��ێ��ت و چه‌واشه‌یان ده‌کات. (ئه‌حمه‌د کانى) ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستان ،که هاوکات به‌رپرسى لقى ()23ى ئهو حزبهیه له مه‌خمور رایگه‌یاند« :وروژاندنى ئهو بابهته له‌الیه‌ن گۆڕانهوه له خزمه‌تى خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستاندا نیه و هه‌رێم و تونس جیاوازیان زۆره». به‌رپرسانى گۆڕانیش باس لهوه ده‌که‌ن ،له زۆر روه‌وه هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ل�ه تونس ده‌چ��ێ��ت و ب�ه گۆڕانێکى مێژوویى ل ه واڵتانى عه‌ره‌بیدا ناوى ده‌به‌ن ،له‌و بارهیهوه (محه‌مه‌د تۆفێق) وته‌بێژی بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) ده‌ڵێت:
له زۆر رووهوه باردۆخى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ تونس ل ه یه‌ک ده‌چێت ،له یه‌کچوونه‌کانیش له‌رووى فسادى ئیداریه‌و‌ه و حوکومى بنه‌ماڵه‌ییه‌وه‌یه ،که له تونس پشتا و پشت بووه ل ه هه‌رێمى کوردستانیش به هه‌مان شێوهیه ،به‌اڵم بۆیه گرنگى پێ ده‌ده‌ین ،چونکه رووداوێکى زۆر مێژووییه له جیهانى عه‌ره‌بیدا. ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵ��ێ��ت :ل�ه جیهانى ع�ه‌ره‌ب��ی��دا ههمیشه ل�ه رێگه‌ى کوده‌تاى سهربازییهوه گۆڕانکارى بووه له سیسته‌مى سیاسیدا، ب�ه‌اڵم ئهمه بۆ یهکهمجاره له واڵتێکى عه‌ره‌بیدا له رێگه‌ى خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى جهماوهرهوه گۆڕانکارى ئه‌نجامبدرێت. له الیه‌کى تره‌وه (عه‌داله‌ت عه‌بدواڵ) سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى (وااڵپ���رێ���س) ب��ۆچ��وون��ى وای���ه« :ئ���ه‌وه‌ی ل �ه ت��ون��س رووی���دا و
له الپهڕه ( )3زانیارى زیاتر ههیه
«بزوتنه‌و ه توشى چه‌ندین نه‌خۆشى بووه»
خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستان
دژی له‌سێداره‌دانی حسێن خزری وهستانهوه
[ چه‌تر ـ خه‌لیل چاوشین ]
( )30په‌رله‌مانتارى کورد ل ه هه‌رێمى کوردستان، ب ه واژوى خۆیان داواى راگرتنى سزاى له‌سێداره‌دانى چاالکوانانى م�ه‌ده‌ن��ى و سیاسى ک��ورد ده‌ک��ه‌ن ل ه رۆژهه‌اڵتى کوردستان و بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش هه‌ڵمه‌تێکیان ده‌ستپێکردووه.
له سه‌ره‌تاى هه‌ڵمه‌ته‌که‌دا که وێنه‌یه‌کیان بۆ (چه‌تر) ناردووه، په‌رله‌مانتارانى ک��ورد نامه‌یه‌کیان ئاراسته‌ى راى گشتى جیهان کردووه و ده‌ڵێن :ئێمه ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی کوردستان ،نیگه‌رانین ب ه له‌سێداره‌دانی چاالکوانانی مه‌ده‌نی و سیاسی کورد له رۆژهه‌اڵتی کوردستان و داوا له حکومه‌تی کۆماری ئیسالمی ئێران ده‌که‌ین، که به شێوه‌یه‌کی مه‌ده‌نیان‌ه مامهڵه له‌گه‌ڵ ئهو زیندانیانه بکات ک ه به له‌سێداره‌دان حوکم دراون. ئه‌وه‌شیان باسکردوه :ئێستا جیهان به‌و ئاراسته‌یه‌دا ده‌ڕوات ک ه حوکمی له‌سێداره‌دان نه‌مێنێت له‌سه‌ر ئاستی جیهانی و به پشت به‌ستن به بنه‌ماکانی رێککه‌وتنام‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان ،که تایبه‌تن به رێزگرتن له مافه‌کانی مرۆڤ ،له ناویشیاندا ماف‌ه مه‌ده‌نی و سیاسییه‌کان. ئاماژه‌یان بۆ ئه‌وه‌ش کردووه :بۆیه داوا ده‌که‌ین له حکومه‌تی ی بۆ ئه‌م کۆماری ئیسالمی ئێران ،ئه‌م حوکمی له‌سێداره‌دان‌ه چاالکوانان‌ه دهرچووه هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه ،داواش له رای گشتی جیهان ده‌که‌ین داوا له حکومه‌تی کۆماری ئیسالمی ئێران بکه‌ن بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌م حوکمه. ئه‌مه‌ش ناوى به‌شێک له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی‌ه واژویان کردووه( ،هاژ‌ه سلێمان ،د.سه‌روه‌ر عه‌بدولره‌حمان ،د.به‌شیر خه‌لیل حه‌داد ،گه‌ش ه دارا جه‌الل ،شه‌ونم محه‌مه‌د ،ساالر مه‌حمود ،په‌یام ئه‌حمه‌د ،په‌یمان عیزه‌دین ،ڤیان عه‌بدولرحیم ،ناسک تۆفیق ،به‌فرین حسێن ،سۆزان شه‌هاب نورى و چه‌ندین په‌رله‌مانتارى تر) .بۆ په‌یوه‌ندیکردنیش به رێکخه‌ری هه‌ڵمه‌ته‌ک‌ه له په‌رله‌مانی کوردستان (هاژ‌ه سلێمان: .)07504478464 هه‌ر له‌م بارهیهوه فیدراسیۆنى رێکخراوه ناحکومییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان یاداشتێکى ناڕه‌زاییان دایه باڵیۆزخانه‌ى ئێران له شارى هه‌ولێر و داوایان کردووه ،له‌سێداره‌دانى گه‌نجانى کورد رابگیرێت.
ب�ه‌راوردک��ردن��ی به کوردستان له ساده‌ترین مانادا به مانای هاندانی هاواڵتیانی کوردستانه ،بۆئه‌وه‌ی هه‌ستن به ئه‌نجامدانی راپه‌ڕین و توندوتیژی له دژی ده‌سه‌اڵتداران ،ئهمه ساده‌ترین مانایه و هیچ مانایه‌کی تر هه‌ڵناگرێت». ن��اوب��راو راش��ی��گ�هی��ان��د :ئاستی ئ �ه‌و ملمالنێیه‌ی ل��ه نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتدا ههیه ،هۆکاره‌که‌ی ئهوهیه به پله‌ی یه‌که‌م ئۆپۆزسیۆن ته‌ماحی ئه‌وه‌ی ههیه بچێته ده‌سه‌اڵت و هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کان دووربخاته‌وه.
د.محه‌مه‌د بازیانى: پێویست ه سکرتێرى حزبه ئیسالمییه‌کانبگۆڕدرێن [ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ]
ئه‌ندامێکى پێشووى مه‌کته‌بى ئیسالمى ئاماژ ه بۆ ئهو ه ده‌کات، توشى چه‌ندین نه‌خۆشى بووه، «پێوست ه پێشه‌وا و ئه‌میر و ئیسالمیه‌کان بگۆڕدرێن».
سلێمانی
فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا
هه‌ولێر فۆتۆDIHA :
سیاسى بزوتنه‌وه‌ى ل ه ئێستادا بزوتنه‌و ه ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو، ئ�ه‌م��ی��ن��دارى حزب ه
(د.محه‌مه‌د بازیانى) ئه‌ندامى پێشووى مه‌کته‌بى سیاسى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى کوردستان له چاوپێکه‌وتنێکى (چه‌تر)دا ده‌ڵێت: «چه‌ندین نه‌خۆشى له‌نێو بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى ههیه و په‌روه‌رده‌که‌یان کاڵ بوه‌ته‌وه ،یه‌ک بۆچوونیان نیه و کادره‌کانیان بۆ که‌مبوونه‌و‌ه ده‌چێت ،بۆیه پێویسته په‌رژینێک دابنێن له‌به‌رده‌م که‌سایه‌تیه‌کانى خۆیان ،ته‌نانه‌ت له بوارى فکرى الوازن ،ئیسالمیه‌کان پێویست ه نزیک بنه‌و‌ه له یه‌کتر و یه‌ک فکر‌ه به‌کار بهێنن». باس ل �ه‌وه‌ش ده‌ک��ات :ئه‌گه‌ر الیهنه ئیسالمیه‌کانى هه‌رێم ب ه خۆیاندا نهچنهوه ،جگه له‌وانه‌ى ده‌ستیان له کارکێشاوه‌ته‌و‌ه چه‌ندین ک��ادرى ترى گرنگى ئهو حزبه ئیسالمیان‌ه دێن‌ه دهرهوه و به‌دوور نازانرێت به عه‌قڵیه‌تێکى تر حزبێکى ترى ئیسالمى پێکبهێنرێت، بۆیه ئهمه پرۆژه‌یه‌ک‌ه و جێبه‌جێکردنى دوور نیه. بۆچونیشى وایه« :پێوسته پێشه‌وا و ئه‌میر و ئه‌میندارى حزب ه ئیسالمیه‌کان بگۆڕدرێن ،چونکه هه‌ر ماوه‌یه‌ک پیاوى خۆى ده‌وێت ،چونکه مه‌رج نیه محه‌مه‌د بازیانى هه‌ر ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى بێت با له پۆسته‌که‌ى بچوک بکرێته‌وه ،چه‌قبه‌ستوویى سهرکرده کێشه‌ى گه‌وره‌ى حزبه‌کانى هه‌رێمى کوردستانه». بازیانى ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت :ده‌ست له کارکێشانه‌وه‌ى که‌سایه‌تیه‌کانى نێو حزبه ئیسالمیه‌کان زیانێکى گهورهیه بۆ حزبه‌که ،چونک ه ئه‌وانه‌ى ده‌س��ت له کارده‌کێشنه‌و‌ه توانایه‌کى تایبه‌تیان ههیه و که‌سایه‌تى جه‌ماوه‌رین و ئیسالمیه‌کان ناتوانن سود له تواناى کادیر‌ه باشه‌کان وه‌ربگرن.
ل ه الپهڕه ( )5درێژه‌ى چاوپێکه‌وتنه‌ک ه ههیه
هەواڵ
زۆرینه‌ى راپرسییه‌ک
«یاساى خۆپیشاندان سه‌رده‌مێکى تاریک ده‌بێت بۆ هه‌رێمی کوردستان»
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
2
[ تایبه‌ت به چه‌تر ] له راپرسییه‌کى ماڵپه‌رى (chatrpress. )comدا که ( )922که‌س به‌شداریان کردووه، ل���ه‌و رێ��ژه‌ی��ه ( )%82.4ب��ۆچ��ون��ی��ان وای�� ه «په‌سه‌ندکردنى یاساى خۆپیشاندان له‌الیه‌ن بارزانییه‌وه ،سه‌رده‌مێکى تاریک ده‌بێت بۆ هه‌رێمى کوردستان».
له راپرسییه‌که‌ى ماڵپه‌رى (چه‌ترپرێس)دا پرسیارى ئ �هوه ک��راوه ،ئایا په‌سه‌ندکردنى یاساى خۆپیشاندان ل�ه‌الی�ه‌ن بارزانییه‌وه ،سه‌رده‌مێکى تاریک ده‌بێت بۆ هه‌رێمى کوردستان؟
له ئه‌نجامدا ( )922ه��اواڵت��ى ب�ه‌ش��داری��ان ک��ردووه و له‌و رێژه‌یه‌ش ()%82.4ى به‌شداربووان که ده‌کات ه ( )760ده‌نگ تێڕوانینیان وایه «به‌ڵێ ،په‌سه‌ندکردنى یاساى خۆپیشاندان له‌الیه‌ن بارزانییه‌وه ،سه‌رده‌مێکى تاریک ده‌بێت بۆ هه‌رێمى کوردستان». ه �ه‌روه‌ه��ا ()%13.3ى ب�ه‌ش��دارب��وان��ی��ش ک�ه ده‌ک��ات� ه ( )123ده‌نگ ،ده‌ڵێن «نه‌خێر ،په‌سه‌ندکردنى یاساى خۆپیشاندان له‌الیه‌ن بارزانییه‌وه ،نابێته سه‌رده‌مێکى تاریک بۆ هه‌رێمى کوردستان». ل�ه راپرسییه‌که‌دا ()%3.0ی���ش ک�ه ده‌ک��ات�ه ()28 ده‌نگ بۆچونیان وایه ،تا راده‌یه‌ک دهبێته سه‌رده‌مێکى تاریک و ()%1.2یش که دهکاته ( )11ده‌نگ ده‌ڵێن: نازانین. پێویسته ئ��ام��اژه بۆ ئ �هوه بکرێت ،چه‌ند رۆژێ��ک له‌مه‌وبه‌ر پارێزگاری سلێمانی ،بڕیاری قه‌ده‌غه‌کردنی خۆپیشاندانێکیدا که گروپێک به‌ناوی گروپی ()400 ویستیان ئه‌نجانی بده‌ن ،له به‌رامبه‌ر دواکه‌وتنی پرۆژه‌ی نه‌خۆشخانه ( )400قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌که‌ی شاری سلێمانی،
ره‌خن ه ل ه هه‌ڵبژاردنى کارمه‌ندانى ته‌ندروستى ده‌گیرێت
وته‌بێژى کارمه‌ندانى سه‌ربه‌خۆ:
لیستى ده‌سه‌اڵت پێشێلکارى زۆرى کرد
[ چه‌تر ـ هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم ] هه‌موو وێستگه‌یه‌ک ژماره‌یه‌ک کاندیدى ده‌سه‌اڵت به ئاره‌زووى خۆیان پڕوپاگه‌نده‌یان ده‌کرد. ئه‌وه‌شى راگه‌یاند :له هه‌ندێک وێستگه نزیکه‌ى ته‌ندروستى کارمه‌ندانى هه‌ڵبژاردنى ره‌خنه‌ى له‌سه‌ره و به‌شداربویه‌کیش باس ( )15سکااڵ ههبووه له‌سه‌ر که‌موکورتى و فێڵى لهوه ده‌کات ،له‌الیه‌ن لیستى ده‌سه‌اڵته‌و ه ده‌سه‌اڵت ،زیاتریش پیشێلکاریه‌کان له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌و‌ه پێشێلکارى ک����راوه و ئ���ه‌و لیژنه‌یه‌ى بووه ،هه‌ندێک کارمه‌ند ئه‌ندامى سه‌ندیکا بوون و هه‌ڵبژاردنه‌کانى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردووه س�ه‌ر ب ه ناویان نه‌هاتبۆوه ،هه‌ندێکیش هه‌بوون ئه‌ندام نه‌بوون و ده‌سه‌اڵت بوون ،له کاتێکدا ده‌بوو سه‌ربه‌خۆ ناویان هاتبۆوه. وت �ه‌ب��ێ��ژه‌ک �هى لیستى ک��ارم �ه‌ن��دان��ى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ و بێ الیه‌ن بن. (ئه‌بو به‌کر مه‌جید) وته‌بێژى لیستى کارمه‌ندانى ئاشکراشیکرد :ئێمه وهک لیستى کارمه‌ندانى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ب �ه (چ���ه‌ت���ر)ى راگ �هی��ان��د :ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى سه‌ربه‌خۆ له‌به‌رئه‌وه‌ى سه‌ر به هیچ حزبێک نه‌بووین، ک��ارم �ه‌ن��دان��ى ت �ه‌ن��دروس��ت��ى ل��ه‌الی��ه‌ن ل��ی��ژن�هی�ه‌ک�هوه ه��ی��چ ک�ه‌ن��اڵ��ێ��ک��ى راگ���هی���ان���دن ب��اس��ى ن �ه‌ک��ردی��ن و ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وو ،ک �ه ل �ه‌الی �ه‌ن س�ه‌ن��دی��ک��اى ده‌س �ه‌اڵت �هوه نه‌مانتوانى باش خۆمان به خه‌ڵک بناسێنین ،به‌اڵم ل ه دانرابوون ،ههرچهنده شه‌ش لیست هه‌بوون ره‌خنه‌یان میانه‌ى پرۆسه‌که‌دا ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رکه‌وت هه‌تا ئێستا لهوه گرت ،که ده‌بێت له‌الیه‌ن سه‌ندیکاى پارێزه‌رانه‌و‌ه ۆشیارى پیشه‌یى له‌ناو کارمه‌نداندا زۆر زۆر الوازه، داب��ن��رێ��ت ،ب �ه‌اڵم ئ���ه‌وان ئ�ه‌وان�هی��ان دان��ا ک�ه س �ه‌ر ب ه هه‌تا ئێستاش له رێگه‌ى حزبهوه ده‌ستێوه‌ردان ده‌کرێت، ته‌نانه‌ت زۆرب �هى کارمه‌ندانیش به رۆحى حزبایه‌تى ده‌سه‌اڵت بوون. وتیشى :کارمه‌نده‌کانى سه‌ر وێستگه‌کان هه‌مووى نزیک ده‌بونه‌وه ،بێگومان ئه‌وه‌ش چاره‌سه‌رى کێشه‌کان سه‌ر به ده‌سه‌اڵت بوون ،هه‌روه‌ها رۆژى هه‌ڵبژاردنیش ناکات.
بڕیارێکى مالیکى سه‌اڵحه‌دین توڕ ه ده‌کات
[ چه‌تر ـ زانیار داقوقى ] دواى ئه‌وه‌ى (نورى مالیکى) بڕیارى گۆڕینى (لیوا ئه‌حمه‌د نه‌ماس) به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى پۆلیسى پارێزگاى سه‌اڵحه‌دینى ده‌رکرد و (لیوا عه‌بدولکه‌ریم خزه‌یرى) خست ه شوێنه‌که‌ى، ئ�ه‌م�ه‌ش ئ��ی��داره‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سه‌اڵحه‌دینى نیگه‌ران کردوو ه و ب ه بڕیارێکى ناڕه‌واى ناوده‌به‌ن.
(ئه‌مین عه‌زیز) جێگرى پارێزگاى سه‌اڵحه‌دین ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئهو بڕیاره مالیکى به بێ ئاگادارى ئ��ی��داره‌ى پارێزگا ده‌ری��ک��ردووه ،پارێزگار و ئه‌نجومه‌ن له‌جیاتى به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیس سێ که‌سیان کاندیدکردوه،
بۆئه‌وه‌ى له ده‌نگدانى کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا ب ه کێبڕکێ هه‌ڵببژێردرێن بۆ ئهو شوێنه. جێگرى پ��ارێ��زگ��ارى سه‌اڵحه‌دین ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ک ه مالیکى به داواى ئیداره‌ى پارێزگاى سه‌اڵحه‌دین رازى نابێت و گ��وێ ل�ه فه‌رمانه‌که‌یان ناگرێت ،چونک ه ئێستا به ره‌سمى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى پۆلیسى پارێزگاى سه‌اڵحه‌دین دانراوه. ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌ش کرد :ئهو که‌سه‌ى مالیکى دایناو‌ه بۆ ئهو پۆست‌ه له مه‌زهه‌بى شیعه‌یه. وتیشى :بڕیاره هه‌یکه‌لى پۆلیسى ئه‌م شار‌ه بگۆڕێت و کۆمه‌ڵێک ئه‌فسه‌ر و به‌ڕێوه‌به‌رى بنکه‌کانى پۆلیس له‌سه‌ر کاره‌کانیان الببرێن.
«زۆربه‌یان گه‌نجن» ( )838که‌س به رووداوی ئۆتۆمبێل مردون [ هه‌ولێر ـ ره‌هێل مامه‌ش ] به‌گوێره‌ى ئامارێکى په‌یمانگا‌ی پزیشکی دادوه‌ری هه‌رێمی کوردستان ،ب ه ته‌نیا ل ه ساڵی ()2010دا ( )838ک �ه‌س ب ه رووداوی ئۆتۆمبێل گیانیان له‌ده‌ستداو ه و ( )12هه‌زاریش برینداربوون یان توشى که‌م ئه‌ندامى بوون.
له کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ،رایگه‌یاند :به ته‌نها ل ه ساڵی ()2010دا ( )838که‌س به رووداوی ئۆتۆمبێل گیانیان ل�ه‌ده‌س��ت��داوه و ( )12ه�ه‌زاری��ش برینداربوون، زۆرێکیش لهوانه تووشی که‌م ئه‌ندامی و په‌ککه‌وتوویی بونه‌ته‌وه. ئه‌وه‌شیان راگه‌یاندووه :سااڵنی راب��ردوو ئاماره‌کانی پزیشکی دادوه‌ری سوتان و کوشتنی به فیشه‌ک زۆربوو ،ئه‌م ساڵ رووداوی هاتووچۆ له هه‌موو حاڵه‌ته‌کان
زۆرتر بووه. ه��اوک��ات (د.ی��اس��ی��ن ک�ه‌ری��م) ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری گشتی په‌یمانگا‌ی پزیشکی دادوه‌ری هه‌رێمی کوردستان، رایگه‌یاند :له ساڵی ( )2010له شاری هه‌ولێر ()879 ک�ه‌س به رووداوی ج��ۆراوج��ۆر گیانیان لهدهستداوه و ( )504که‌سیش له‌شاری دهۆک و ()1449ی��ش ل ه شاری سلێمانی ،به‌هۆی ڕووداوی جۆراو جۆر گیانیان لهدهستداوه. وتیشى :ب�ه گشتی ( )2832ک �ه‌س ب�ه روودوای جۆراوجۆر له ساڵی ()2010دا له سه‌رتاسه‌ری هه‌رێمی کوردستان گیانیان لهدهستداوه. ئه‌وه‌شى وت :ئێستاش هه‌موو ئه‌وانه‌ی که هاتوون ه په‌یمانگا‌ی پزیشکی دادوه‌ری له شاره‌کانی هه‌رێمی کوردستان فایلی تایبه‌ت به خۆیان ههیه و زۆربه‌ی زۆر رووداوه‌کانی هاتووچۆش ،که تێیدا گیانیان لهدهستداوه گه‌نج بوون.
ک �ه م���اوه‌ی زی��ات��ر ل �ه ه�ه‌ش��ت س��اڵ�ه ت���ه‌واو ن �ه‌ک��راوه، ئه‌مه‌ش دواى ئهوه هات که گروپه‌که داوای مۆڵه‌تی خۆپیشاندانێکی ف��راوان��ی��ان ئ��اڕاس��ت �هی پ��ارێ��زگ��ای سلێمانی کرد و پارێزگاریش مۆڵه‌تی پێنه‌دان. ب�ه گ��وێ��ره‌ى ی��اس��اى رێکخستنى خۆپیشاندان ،ک ه زۆرینه‌ى ئه‌ندامانى په‌رله‌مانى کوردستان په‌سه‌ندیان ک��رد و (م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ی)ش واژوى ل�ه‌س�ه‌ر ک��رد، نابێت هیچ خۆپیشاندانێک به بێ مۆڵه‌تى به‌رپرسانى حکومه‌ت ئه‌نجام بدرێت ،هاواڵتیانیش له راپرسیه‌که‌ى چه‌ترپرێسدا ئه‌م قۆناغه‌یان به «قۆناغێکى تاریک» ناوبردووه. ()www.chatrpress.com م��اڵ��پ �ه‌رى هاوشێوه‌ى هه‌فته‌نامه‌ى (چه‌تر) سه‌ر به کۆمپانیاى (چه‌تر)ه و رۆژانه نوێ دهبێتهوه به تایبه‌تى له بوارى هه‌واڵدا ،له ماوه‌ى هه‌شت مانگى ته‌مه‌نیدا ()489,662 ک �ه‌س س�ه‌ردان��ی��ان ک���ردووه و له ئێستاشدا له ش �ه‌و و رۆژێکدا ( )2500که‌س سه‌ردانى ده‌که‌ن.
«شه‌پۆلێکى ترى باران بارین به‌ڕێوه‌یه»
به‌ڕێوه‌به‌رى که‌شناسى :رێژه‌ى باران بارین ل ه ساڵى پار زۆر که‌متره [ هه‌ولێر ـ ره‌هێل مامه‌ش ] ناوچه‌کانى هه‌رێمى کوردستان بگرێته‌وه. وتیشى :ئهو شه‌پۆل‌ه پێشبینى ده‌کرێت چه‌ند هه‌رچه‌ند ه تا ئێستا رێژه‌ى باران ل ه رۆژێ��ک ب �ه‌رده‌وام بێت ،له‌گه‌ڵ بارینى به‌فر ل ه ناوچه‌کانى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،ب ه ناوچه شاخاویه‌کان.
ب��ه‌راورد له‌گه‌ڵ ساڵى راب��ردوو که‌متره ،به‌اڵم که‌شناسى هه‌رێم پێشبینى وشکه‌ساڵى ناکات و رایده‌گه‌یه‌نێت ،ک ه رۆژى سێ شه‌مم ه ( )1/25شه‌پۆلێکى ترى ب��اران ناوچه‌کانى که‌رکوک و گه‌رمیان ده‌گرێته‌وه.
(حه‌سه‌ن وه‌هاب جه‌الل) به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى که‌شناسى و بومه‌له‌رزه‌ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند: به‌هۆى ئه‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستان شه‌وى (25ـ )1/26دهکهوێته ژێر کاریگه‌رى یه‌کگرتنى دوو نزم‌ه پاڵه‌په‌ستۆ ،که یه‌کێکیان له ده‌ریاى ناوه‌ڕاست و ئه‌ویتر له ده‌ریاى سوره‌وه‌یه ،بارست ه ه�ه‌وای�ه‌ک��ى س��ارد و ش��ێ��دارى ل�ه‌گ�ه‌ڵ��دای�ه ،بۆی ه پێشبینى ده‌که‌ین له شه‌وى سێ شهممه له‌سه‌ر چوار شهممه ،شه‌پۆلێکى باران بارین سه‌رتاسه‌رى
سه‌باره‌ت به رێ��ژهى ب��اران له م��اوه‌ى ئه‌مساڵدا وتى :کۆى ب��اران بارین له هه‌رێمى کوردستان، له ش��ارى هه‌ولێر تا ئێستا ( )92.4ملم ب��اران باریوه ،له ناحیه‌ى قوشته‌پ‌ه ( )58.2ملم و ل ه قه‌زاى خه‌بات ( )88.6ملم و له قه‌زاى مه‌خموور ( )69.5ملم و له ناحیه‌ى دیبه‌گ‌ه ( )46ملم
تا ئێستا وه‌اڵمى نه‌دراوه‌ته‌وه
هه‌ڤاڵ کوێستانى :به‌دواداچوونى بۆ ده‌که‌م و ده‌بێت هۆشیار زێبارى وه‌اڵم بداتهوه [ چه‌تر ـ هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم ] ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى عێراق دواى ئه‌وه‌ى داواى رونکردنه‌وه‌ى له هۆشیار زێبارى کرد ،له‌سه‌ر ئ�����ه‌وه‌ى ب���ه (پ������ژاک)ى وت���وو ه تیرۆریست ،ت��ا ئێستا زێبارى رونکردنه‌وه‌ى نهداوه ،ئهو ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌ش ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،ک ه به‌واداچوون بۆ پرسیاره‌که ده‌کات و «ده‌بێت زێبارى وه‌اڵم بداتهوه».
(هه‌ڤاڵ کوێستانى) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند« :ده‌بێت زێبارى وه‌اڵم بداتهوه ،ئهمه شتێک نی ه که وه‌کو چاکه‌یه‌ک بیکات و ده‌سه‌اڵتى خۆى تێدا به‌کاربێنێت ،من به‌دواداچوونیشى بۆ ده‌که‌م و ده‌بێ وه‌اڵمه‌که بگاته‌وه ده‌ستى من و هه‌موو ئهو خه‌ڵکانه‌ى ئهو پرسیاره‌یان ههیه». کوێستانى ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :له‌به‌رئه‌وه‌ى پرسیاره‌که له ده‌ره‌وه‌ى ئهو بابهتانه بوو ،ک ه زێبارى له‌سه‌ری بانگکرابوو ،بۆیه ده‌بوو به نوسراو بێت ،لهبهرئهوه ده‌یتوانى له‌و کاته‌دا وه‌اڵم نه‌داته‌وه ،به‌اڵم که وه‌اڵم��ى نه‌دایه‌وه پرسیاره‌که له م��اوه‌ى هه‌فته‌یه‌کدا له رێگه‌ى سه‌رۆکایه‌تى پهرلهمانهوه ده‌نێردرێت بۆ وه‌زاره‌تى دهرهوه ،ئه‌ویش ده‌بێ له ماوه‌ى دوو هه‌فته‌دا وه‌اڵم بداتهوه ،هێشتا ئهو دوو هه‌فته‌یه تێنه‌په‌ڕیوه تا وه‌اڵم بداتهوه ،که‌ى وه‌اڵمى دایه‌وه بۆ خه‌ڵکى ئاشکرا ده‌که‌ین. وتیشى :زێبارى بۆ ئهوه بانگ کرابووه په‌رله‌مان ،تا له باره‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى عێراق و سعودیه و عێراق و کوێت و قه‌رز و بڕیاره ئازوقه‌ییه‌کانى سه‌ر عێراقه‌وه پرسیارى لێ بکرێت، بۆیه ده‌بوو ئهو پرسیارانه‌ى ده‌کرێت له‌و چوارچێوه‌یه‌دا بوایه ،به‌اڵم منیش ئه‌وێم به هه‌لزانى و پرسیارى ئه‌وه‌ه‌م لێکرد که وتوته (په‌که‌که) و (پژاک) تیرۆریسته؟! کوێستانى راشیگه‌یاند :پرسیاره‌که‌م زۆرت��ر له‌سه‌ر ئ�هوه ب��وو ،تۆ ئ �ه‌وان ده‌خه‌یته ئهو چوارچێوه‌یه‌وه ،ئه‌ى بۆ ئهوه زیاتر له چه‌ند ساڵێکه ناوچه سنورییه‌کانى کوردستان له‌الیه‌ن ئهو دوو ده‌وڵ�ه‌ت�هوه تۆپباران ده‌کرێت ،که‌چى تۆ وهک وه‌زی��رى ده‌ره‌وه‌ى عێراق رۆژێک ناڕه‌زاییه‌کیشت ده‌رنه‌بڕیوه ،بۆچى ئه‌وان به تیرۆریست ناوده‌به‌یت؟! ئه‌وه‌شى وت :چونکه دوو رێکخراوه به گوێره‌ى بڕیاره‌کانى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان که ل ه سااڵنى شه‌سته‌کاندا دهرچووه ،ده‌چنه خانه‌ى ئهو رێکخراوانه‌ى که له پێناوى ئازادى و مافى میلله‌ته‌که‌یاندا خه‌بات ده‌که‌ن و به رێکخراوى خه‌باتگێڕ پێناسه ده‌کرێن ،بۆیه باش نیی ه ئێمه‌ى کورد له‌سه‌ر رێکخراوه‌کانى خۆمان ئهو بۆچونانه ده‌رببڕین که بۆچوونى ده‌وڵه‌تانى سه‌رده‌ستى کوردستانن.
و له ناحیه‌ى گوێر ( )81.6ملم و له ناحیه‌ى شه‌مامک ( )65.3ملم باران باریوه. س�ه‌ب��اره‌ت به پارێزگاى سلێمانى ،له‌ناو شار ( )125.7ملم و له ناحیه‌ى بازیان ( )132ملم و له قه‌زاى سه‌یدسادق ( )187.4ملم و ل ه ناحیه‌ى عه‌ربه‌ت ( )125.8ملم و له قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ ( )109.5ملم باران باریوه. ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى گ��ش��ت��ى ک �ه‌ش��ن��اس��ى و ب��وم �ه‌ل �ه‌رزه‌ى ه �هرێ��م وت���ى :ل �ه دهۆکیش له‌ناو شار ( )70.8ملم و له قه‌زاى سمێل ( )70.7ملم و له قه‌زاى زاخۆ ( )85.5ملم و له ناحیه‌ى مانگێش ( )85ملم و به‌رده ره‌ش ( )115.4ملم و له ق �ه‌زاى ئاکرێ ( )145.8ملم و له گرد‌ه سێر ()111.3 ملم باریوه. حه‌سه‌ن وه‌هاب وتیشى :ئه‌گه‌ر به‌راوردى رێژه‌ى بارانى ئه‌مساڵ له‌گه‌ڵ ساڵى راب���ردوو بکه‌ین، ئه‌م ساڵ زۆر که‌متره ،ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر له ماوه‌ى داهاتوی وه‌رزى ئه‌مساڵى باران رێژه‌یه‌کى باشتر ببارێت و بگات‌ه رێ��ژهى ( )%70ئ �ه‌وا مه‌ترسى وشکه‌ساڵی نابێت.
کورده‌کانى کامپی (موقبڵ) داواى هاوکارى ده‌که‌ن [ چه‌تر ـ رێبوار عه‌زیز ] زیاتر له ( )180خێزانى کوردى سوریا، ک �ه ب �ه ه��ۆک��ارى جیا ج��ی��اوه ل �ه ساڵی ()2004هوه ئهو واڵته‌یان به‌جێهێشتووه، له ره‌وشێکى خراپدا ژیان ده‌گوزه‌رێنن و چاوه‌ڕوانى حکومه‌ت‌و رێکخراوه‌کان ده‌که‌ن هاوکاریان بکه‌ن.
ب �ه‌گ��وێ��ره‌ى ل��ێ��دوان��ى ب�ه‌رپ��رس��ێ��ک��ى ک��ارگ��ێ��ڕی ناوچهکه ،ئهو خێزانانه له به‌هارى ساڵى ()2004 هوه له که‌مپی (موقبڵ)ی نزیک ق�ه‌زاى سمێلى سه‌ر به‌پارێزگاى دهۆک نیشته‌جێ بوون و ()85 خێزانیان له خانووى حکومیدا ده‌ژین‌و ئه‌وانی تریش له‌ناو خێوه‌ته‌کاندا ده‌ژین. هاواڵتیانى ئهو که‌مپه باس له خراپی ره‌وشی ژیانیان ده‌که‌ن و ده‌ڵێن ،که له زستاندا ئاو ده‌چێت ه نێو خێوه‌ته‌کانیانه‌وه ،له هاوینیشدا ت��ۆز و خۆڵ هه‌راسانیان ده‌کات ،له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا (ئیسماعیل مسته‌فا) قائیمقامى قه‌زاى سمێل له په‌یوه‌ندیه‌کى ته‌له‌فۆنیدا ،ئ �ه‌وه‌ى بۆ (چه‌تر) روون��ک��ردهوه ،ک ه له به‌رنامه‌ى حکومه‌تدایه له رێگه‌ى لیژنه‌یه‌که‌و‌ه چاره‌سه‌رى ئهو خێزانانه بکات که له‌نێو خێوه‌ته‌کاندا ده‌ژین. ب �ه‌گ��وێ��ره‌ى ئ��ه‌و زان��ی��اری��ان �هى الى رۆژن��ام �هى (چه‌تر)ه ،سه‌رجه‌مى ئهو خێزانانه بۆ ماوه‌ى نزیکه‌ى حه‌وت ساڵ ده‌چێت ته‌نیا له رێگه‌ى تازه‌کردنه‌وه‌ى کارتى نشینگه‌کانه‌وه رێگه‌ى مانه‌وه‌یان پێدراوه و ژم��اره‌ی �ه‌ک گه‌نجیشیان ل�ه زان��ک��ۆى ده��ۆک بڕوانامه‌یان له بواره جیاوازه‌کاندا وهرگرتووه.
راپۆرت
گۆڕان خه‌ڵک هانده‌دات بۆ راپه‌ڕین
گۆڕان :ئه‌وه‌مان به‌الوه گرنگه ،ل ه تونس له رێگه‌ى خۆپیشاندان و ناڕه‌زایی جه‌ماوه‌ریه‌و ه گۆڕانکارى کراوه [ ئا /چه‌تر ] بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ل ه راگه‌یاندنه‌کانیدا ب ه شێوه‌یه‌کی به‌رچاو هه‌واڵه‌کانی تونس ده‌گوێزێته‌و ه و الیه‌ن ه هاوبه‌شه‌کانى نێوان هه‌رێمى کوردستان و واڵت��ى تونس باڵو ده‌ک��ات�هوه ،به‌رپرسانى پارتى و یه‌کێتیش بۆچونیان وایه ،ئهو کاره‌ى گۆڕان ده‌یکات هاندان ه بۆ توندتیژى و «هه‌رێم زۆر ل ه تونس جیاوازه».
ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پارتى پێی وای �ه پێویست ه بزووتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان وهک ئۆپۆزسیۆنێکى راسته‌قین ه مامهڵه بکه‌ن و ئه‌وه‌ى له‌تونسیش روویدا هیچ په‌یوه‌ندیه‌کى
ال‌یه‌نگرانی گۆڕان ل ه کاتی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژادندا به هه‌رێمى کوردستانهوه نیه. ئه‌حمه‌د کانى ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستان که‌هاوکات به‌رپرسى لقى ()23ى ئهو حزبهیه له مه‌خمور رونیکردهوه «وروژاندنى ئهو بابهته له‌الیه‌ن گۆڕانهوه له خزمه‌تى خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستاندا نیه و هه‌رێم و تونس جیاوازیان زۆره». به‌رپرسانى گۆڕانیش باس لهوه ده‌که‌ن ،له زۆر روه‌وه هه‌رێمى کوردستان له تونس ده‌چێت و به گۆڕانێکى مێژوویى له واڵتانى عه‌ره‌بیدا ناوى ده‌ب �ه‌ن( ،محه‌مه‌د تۆفێق) وته‌بێژی بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) رایده‌گه‌یه‌نێت :له‌زۆر ڕه‌وه‌و‌ه بارودۆخى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ تونس له‌یه‌ک ده‌چێت ،به‌اڵم بۆی ه گرنگى پێ ده‌ده‌ی��ن چونکه رووداوێکى زۆر مێژووییه
له جیهانى ع�ه‌ره‌ب��ی��دا ،چونکه له جیهانى عه‌ره‌بیدا ههمیشه له رێگه‌ى کوده‌تاى سهربازییهوه گۆڕانکارى بووه له سیسته‌مى سیاسیدا ،به‌اڵم ئهمه بۆ یهکهمجاره له واڵتێکى عه‌ره‌بیدا له رێگه‌ى خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى جهماوهرهوه گۆڕانکارى ئه‌نجام بدرێت. هه‌ر له‌م بارهیهوه عه‌داله‌ت عه‌بدواڵ ،چاودێری سیاسی و رۆژنامه‌نوس ،وتی «به بێ رووداوه‌ک���هی تونسیش ده‌بێت شتێکی چ��اوه‌ڕوان‌ک��راو بێت ،که ئه‌نجامی ئهو ملمالنێ ناشیرینه‌ی له نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت ل ه کوردستاندا دروست بووه هه‌موو وتارێکی به‌راوردکاری له نێوان ئهو راستیه‌ی له هه‌رێمی کوردستاندا و ئه‌وه‌ی له‌واڵتانی ده‌وروبه‌ر و ناوچهکه ههیه بکرێت». ناوبراو راشیگه‌یاند :ئاستی ئهو ملمالنێیه‌ی له‌نێوان
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتدا ههیه هۆکاره‌که‌ی ئهوهیه ب ه پله‌ی یه‌که‌م ئۆپۆزسیۆن ته‌ماحی ئه‌وه‌ی ههیه بچێت ه ده‌سه‌اڵت و هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کان دوور بخاته‌و‌ه ههرچهنده ئهوه مافی شه‌رعی خۆیه‌تی. وتیشی «میکانیزمی به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌م ملمالنێی ه گه‌یشتووه‌ت‌ه ئاستێک که ده‌رگ��ا ده‌ک��ات�هوه ب �ه‌ڕووی توندوتیژیه‌کی ترسناک و تۆقێنه‌ر له‌کوردستاندا». س�ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌و لێکچوونانه‌ى که له نێوان هه‌رێمى کوردستان و تونسدا ههیه وته‌بێژی گ��ۆڕان وت��ى :ل ه یه‌کچوونه‌کان ل��ه‌رووى گه‌نده‌ڵی ئیداری و حکومى بنه‌ماڵه‌ییه‌و‌ه که له تونس پشتاوپشت بووه له هه‌رێمى کوردستانیش به هه‌مان شێوهیه. ده‌رب����ارهى ئ���ه‌وه‌ى ئایا ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت له کوردستانیش
سیناریۆى تونس دووب���اره بکهنهوه وتى «نه‌خێر ئیم ه نامانه‌وێت وهک گه‌لى تونس بێین‌ه سه‌رشه‌قامه‌کان به‌اڵم زۆر به‌وردى به‌دواداچوون ده‌که‌ین بۆ ئهو رووداوانه‌ى که له‌وێ ڕوویانداوه». ع���ه‌دال���ه‌ت ،پێشی وای���ه ئ����ه‌وه‌ی ت��ون��س رووی����دا و به‌راوردکردنی به کوردستان «خۆی له ساده‌ترین مانادا به‌مانای هاندانی هاواڵتیانی کوردستانه ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ستن به ئه‌نجامدانی راپه‌ڕین و توندوتیژی له دژی ده‌سه‌اڵتداران ئهمه ساده‌ترین مانایه و هیچ مانایه‌کی تر هه‌ڵناگرێت». ئه‌ندامه‌که‌ی سه‌رکردایه‌تی پارتی وتیشى ،له هه‌رێمى کوردستان هه‌ڵبژاردن ههیه و خه‌ڵک ئازادان‌ه ده‌توانێت ده‌نگى خۆى بدات ،سیسته‌مى تونس و هه‌رێمى کوردستان
فۆتۆ :ئینته‌رنێت ده‌سوتێنێت له‌م بارهیهوه وتی :له پێناوی یاسایه‌کدا ک ه ئۆپۆزسیۆن به‌دڵی نیه خۆی ده‌سوتێنێت زۆر پێویست ه بیری بهێنرێته‌و‌ه ئه‌م هاواڵتی‌ه له پێناوی دروشمێکی نه‌ته‌وه‌یدا خۆی ده‌سوتێنێت نه‌خێر له پێناوی خواستێکی ئۆپۆزسیۆندایه. ن��اوب��راو مه‌ترسی ئ�ه‌م ره‌وش��هی هه‌ڵسه‌نگاند وتی «رهنگه سبه‌ینێ هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانیش هان بدات به‌شێوه‌یه‌کی ت��ر مامهڵه بکات ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر هێزی ئۆپۆزسیۆن ،ده‌سه‌اڵتدار ده‌توانێت ته‌خوینی ئۆپۆزسیۆن بکات که ئهمه دژی ده‌سه‌اڵتی کورده که سه‌د ساڵ ه خه‌باتی له‌پێناو ده‌ک��ات ،ده‌یه‌وێت ئه‌جێندای ئهنقهره و ت��اران و سوریا و واڵته عه‌ره‌بیه‌کان جێبه‌جێبکات ک ه له‌ناوبردنی ده‌سه‌اڵتی کوردیه».
مه‌الکان ل ه ئاست دراما و فیلم ه خراپه‌کان بێ ده‌نگن
« گرێدراوی سیاسیه‌ت و ئاراسته‌کراوی الیه‌نێکن» [ ئا /زانکۆ سه‌ردار ]
تا ئێستا هیچ مه‌الیه‌ک پشتیوانی که‌مپینه‌که‌ی ئێمه‌ی نه‌کردووه.
مامۆستایانی ئاینی له‌به‌رامبه‌ر دراما و فلیمه‌کانی که‌ناڵ ه کوردیه‌کان هه‌ڵوێست نانوێنن که به‌ڕای چاودێران ئهوه مه‌ترسی بۆ سه‌ر داهاتووی کۆمه‌ڵگا ههیه .پێیانوای ه ئ �ه‌م �ه ل�� ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی هه‌ڵوێستێکی سیاسیدایه مه‌الکان قسه ناکه‌ن.
مامۆستایان ترساون
مه‌الکان بێهه‌ڵوێستن
له‌ماوه‌ی راب��ردوودا مامۆستایانی ئاینی که‌وتن ه ن��او هێرشێکی ف���راوان���هوه ب��ۆ س��ه‌ر رۆش��ن��ب��ی��ران و ن���وس���ه‌ران ،ئ �ه‌م �ه‌ش دوای ب �ه‌ک��ار هێنانی وش �هی (جێنده‌ر) هات له یاسایه‌کی وه‌زاره‌ت��ی رۆشنبیری و الوان ،ه �ه‌ر ئ�ه‌وک��ات�ه به‌شێک ل �ه رۆشنبیران رایانگه‌یاند بۆچی مامۆستایانی ئاینی له‌به‌رامبه‌ر ئهو که‌ناڵه ته‌له‌فزیۆنیانه هه‌ڵوێست وه‌رناگرن ک ه کار له‌سه‌ر خراپکردنی کلتور و ره‌وشتی گه‌نجی کورد ده‌که‌ن .له‌م بارهیهوه عارف غه‌فور ،مامۆستاى کۆلێژى زانسته ئیسالمیه‌کان له زانکۆى سلێمانى، هاوکات وتاربێژى مزگه‌وتى (ئه‌حمه‌دى حاجى عه‌لى) یشه ،وتی «کاتێک ببینین هه‌ر شتێ پێچه‌وانه‌ى ق��ورئ��ان و ف��ه‌رم��وده‌ى پێغه‌مبه‌ره (د.خ) ئ���ه‌وا ب ه پێویستى ده‌زان��ن که قسه‌ى له‌سه‌ربکه‌ن ،به‌اڵم ئیتر ئهو که‌سه‌ى قسه ده‌کات چه‌ند له‌و بابهته گه‌یشتوو‌ه وه‌ستاوه‌ته‌وه له‌سه‌ر ئهو تێگه‌یشتنه ،چونکه مه‌رج نی ه هه‌موو مامۆستایه‌ک وهک ی�ه‌ک له بابه‌ته‌کان تێگه‌یشتبێ» ن���اوب���راو ب��اس��ی ل �ه‌وه‌ش��ک��رد مافی وه‌اڵمدانه‌وه‌یان ههیه .ئهو مامۆستایه پێى وانیه ئهو ێ قسه‌یه‌ى که دهڵێ هه‌ڵوێست نهبووه سه‌د له سه‌د واب له‌وباره‌یه‌وه وتى «بۆ نمونه هه‌ر له شارى سلێمانیدا ( )70-60وتارخوێن ههیه ئهمانه هه‌ریه‌ک باسى ته‌وه‌رێک ده‌ک �ه‌ن ،بۆیه ئه‌گه‌ر بڵێین مامۆستایان باسى شتێکى وای��ان نه‌کردبێ ئهمه شتێکى راست
مه‌الکان له‌ئاست دراما بیانییه‌کان بێهه‌ڵوێستن
نیه مه‌گه‌ر تۆ بچى هه‌موو وتاره‌کان بگه‌ڕێیت هه‌تا بۆت ده‌ربکه‌وێ و بزانى که باسیان کردووه یان نا». وابه‌سته‌ی سیاسه‌تێکه
رێکان سه‌باح ،به‌رپرسی که‌مپینی نا بۆ قڕکردنی ک��ل��ت��وری ،ل�ه‌م��ب��اره‌ی�هوه ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ی وت «ه�ه‌ر بابه‌تێک وابه‌سته‌یه به سیاسیه‌تێکه‌وه ،مه‌الکانیش ل ه ئاستی ئهو بابه‌تانه‌دا هه‌ڵوێستی خۆیان ههیه ،ئه‌گه‌ر باسی دراماکانیش بکه‌ین له زۆر رووهوه جیاوازیه‌کی زۆری ههیه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �ه‌و شوێنانه‌ی لێی به‌رهه‌م هاتووه ،ئه‌مه‌ش کاریگه‌ریه‌کی زۆر خراپی ده‌بێت بۆ سه‌ر خه‌ڵک به گشتی و گه‌نجان به تایبه‌تی» ناوبراو له قسه‌کانیدا وتی «ئهو به رۆژه‌ڤکردنه‌ی وش �هی جێنده‌ر و بێدهنگی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن له‌به‌رامبه‌ر دراماکان گرێدراوی سیاسه‌تێکه و ئاراسته‌کراوی
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
الیه‌نێکه». هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه ئه‌حمه‌دى قامیشى ،مامۆستا و وتاربێژى مزگه‌وتى گ �ه‌وره‌ى ه �ه‌وارى ش��ار ،پێیوای ه مامۆستایانى ئاینى له‌بارى خۆیاندا هه‌ڵوێست وه‌رده‌گرن به‌اڵم هه‌ڵوێسته‌که‌شیان سنورداره ،سه‌باره‌ت به‌هۆکارى سنورداربوونى هه‌ڵوێسته‌کانیان ئهو ده‌یگه‌ڕێنێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى که ئه‌وان «مامۆستایانی ئاینی فه‌رمانبه‌رى حکومه‌تن وه زۆر ج��ار مه‌سه‌له‌یه‌کیش ههبووه بۆ کوردایه‌تى نهبووه به‌ڵکو قسه‌کردن له‌سه‌رى بۆ کورسى کولێره‌که بووه واتا بۆ (پله و پاره) بۆیه له‌مه‌شدا مامۆستایانى ئاینى خۆیان ناکه‌نه الیه‌ندار» .ئهو هه‌ڵسوڕاوه مه‌ده‌نیه رێکان ،ئاماژه‌ی به‌وه کرد ک ه ئهو هه‌ڵوێست‌وه‌رنه‌گرتنه‌ی مه‌الکان په‌یوه‌ندی هه‌ی ه به ئاستی تێگه‌یشتنی مه‌الکانه‌وه .ناوبراو رایگه‌یاند
3
ئه‌وقسانه‌ی رایگه‌یاند که بۆ باڵوکردنهوه نیه .هه‌ر بۆ ئه‌م مهبهسته په‌یوه‌ندی کرا به چه‌ند به‌رپرسێکی یه‌کێتیه‌و‌ه و وتیان وته‌بێژی یه‌کێتی ده‌توانێت قسه بکات. به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کانی ئه‌ویش به‌رده‌ست نه‌بوون. م ه «ئ کرد ه و عه‌داله‌ت عه‌بدواڵ ،له قسه‌کانیدا باسی له تکای ه جه‌نابی سه‌رۆک جۆره له هاندانی توندوتیژی له روانگه‌ی به‌راوردکاریه‌کی کوێرانه‌و‌ه دێت ،که چه‌ند خاڵێکی هاوبه‌ش دهدۆزێتهوه سکااڵیه‌کیش له‌دژی هۆشیار و جیاوازیه‌کان نابینێت چونکه ئه‌گه‌ر باسی بکات تۆمار بکه! پڕۆژه‌که‌ی که‌شف ده‌بێت» ئهو چاودێر‌ه سیاسی‌ه ب ه بیری هێنایه‌و‌ه که ئۆپۆزسیۆن چۆن گه‌نجێکیان هانداوه ستار ردار ه س م������اوه‌ێ������ک ب����وو و ئه‌گه‌ر یاسای خۆپیشاندان نه‌گه‌ڕێته‌و‌ه ئه‌وا خۆی سه‌رۆک و به‌رپرسانی ده‌سوتێنێت. پارتی سکااڵیان له‌سه‌ر پێشی وایه ده‌بێت بزانرێت ئه‌م گهنجه له‌به‌ر چی خۆی
تونس ،واڵتێكی خاوەن راپەڕینی گەالن جیاوازى زۆره .کانى وتیشى «گۆڕان کار ده‌کات بۆ ئ �ه‌وه‌ى خه‌ڵک بورۆژێنێت و چه‌واشه‌یان بکات به‌اڵم به‌هه‌ڵه‌دا چووه» .راشیگه‌یاند ،له‌هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌کان لیسته‌کانى یه‌کێتى و پارتى له‌پێش هه‌موو لیسته‌کانه‌وه‌ن به‌مه‌ش دیاره خه‌ڵک به ده‌سه‌اڵتیان رازییه. چه‌تر هه‌وڵیدا رای یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستانیش له‌م بارهیهوه وه‌ربگرێت ،بۆ ئهو مهبهسته په‌یوه‌ندی کرد به ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی ،فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد، ناوبراو دوای ئه‌وه‌ی وتی هه‌رکه‌سێک مافی خۆیه‌تی چۆن لێکدانه‌وه‌ی بۆ ده‌کات به باش ده‌یبینێت یان ب ه خراپ منیش پێشتر وتارێکم له‌م بابهته باڵو کردبویه‌و‌ه شتێکی ن��وێ��م نیه ب��ۆ وت���ن .ل�ه‌وێ��ش��دا ب��اس��م ک���ردووه کۆمه‌ڵێک شتی هاوبه‌ش ههیه به‌اڵم جیاوازن .له دوای
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
دوو مامۆستاى وتاربێژى هه‌ینى لێدوانیان نه‌دا بۆ (چه‌تر) به‌بیانوی ئ�ه‌وه‌ی ئاسایش بانگیان ده‌کات ناتوانن لێدوان بده‌ن ،یه‌کێکیان وتى چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر بانگکراوم له‌سه‌ر ووت��ارێ��ک ،مامۆستا ئه‌حمه‌دى قامیشى ئ�هوه پشت راس��ت ده‌ک��ات�هوه ک ه ئ �ه‌وان بانگ ده‌کرێن و وت��ى «م��ن چه‌ند جارێک ب��ان��گ ک���راوم ئ���ه‌وه‌ش ه �ه‌م��وو ب��ۆ س��ن��وردارک��ردن��ى ئ��ازادی�ه و ه�ه‌م پێشێلکردنى مافى مامۆستایه‌کى ئاینیه ،چونکه مامۆستا فه‌رمانبه‌رێکه و سه‌ر ب ه ئه‌وقافه و ده‌بێت به‌پله‌ى یه‌که‌م ئه‌وقاف لێپێچینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ بکات وه پێش ئه‌ویش یه‌کێتى زانایان چونک ه مامۆستایان ئه‌ندامن له‌و یه‌کێتیه‌دا ،مامۆستایانى ئاینى کارمه‌ندی ئاسایش و پۆلیس نین بۆیه به‌راستى ئهمه ترساندنى مامۆستایانه و به‌رته‌سک کردنه‌وه‌ى ئازادیه‌کانیانه» .یه‌کێتى زانایانیش پێیان وایه که نابێت هیچ ده‌زگایه‌کى ئاسایش مامۆستایان بانگ بکه‌ن بۆ لێپرسینهوه و مامۆستا عه‌تا پێنجوێنی دهڵێ «ئێمه له‌گه‌ڵ حکومه‌تدا بڕیارمانه و یه‌ک ێ ده‌نگین ک�ه‌وا هیچ مامۆستایه‌ک بانگ نه‌کر بۆ هیچ ده‌زگایه‌کى ئاسایش و لێپرسینهوه تا الیه‌نى په‌یوه‌ندیدارى که بریتیه له یه‌کێتى زانایان و ئه‌وقاف ئاگادار نه‌بێ». که‌سمان بانگ نه‌کردووه
هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه عه‌مید حه‌سه‌ن نورى ،به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایشى سلێمانى ،له لێدوانێکى بۆ (چه‌تر) به‌هه‌موو شێوه یه‌ک بانگکردنى مامۆستایانى بۆ ئاسایش ره‌ت کردهوه وتى «من ته‌نها یه‌ک قسه ده‌ڵێم که‌تا ئه‌م ده‌قه‌یه یه‌ک مه‌ال بانگ نهکراوه هیچ په‌یوه‌ندیشى به‌ئێمه‌وه نیه ،که‌س بانگ نهکراوه ئه‌گه‌ر بانگ ک��راب �ێ ه�ه‌ق��ى خۆیه‌تى بیڵێ ،ب���ه‌اڵم ئ���هوه ئیشی ئاسایش نیه و ره‌تى ده‌که‌مه‌وه که‌س بانگکرابێ».
نووسه‌رو رۆشنبیران تۆمارده‌کرد ،به‌بیانوی ناوزڕاندن و له‌که‌دار کردنی که‌سایه‌تیان، ئه‌مشیان وهک مافی به‌رگریکردن له‌خۆیان ب�ه‌ن��اوده‌ک��رد ،ئ�ه‌و یاسا به‌سته‌زمانه‌ی ک ه خۆیان دایاناوه‌و خۆیان هه‌مواری ده‌که‌نه‌وه به‌مه‌ش هه‌رجار به‌ملیۆنان دینار له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وانه‌و‌ه ده‌شکایه‌وه. ده‌ک��رێ جه‌نابی س��ه‌رۆک و ب��راده‌ران��ی ده‌وروب�����ه‌ری ل���ه‌دژی ن��اوزڕان��دن��ی خۆیان سکااڵیان له‌سه‌ر خه‌ڵک تۆمارده‌کرد ،به‌اڵم ئه‌م جاره هاوڕێی‌ه ههره نزیکه‌که‌ی سه‌رۆک و کوڕی خاڵی تاوانبار نیشانده‌درێت ،ئایا سه‌رۆک و براده‌رانی پارتی له‌سه‌ر ئه‌ویش سکااڵ پێشکه‌شی دادگاکانیان ده‌ک �ه‌ن؟ تاوانی ئهو ئه‌ندامه‌ی سه‌رکردایه‌تی پارتی و نوێنه‌ریان له‌وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عێراق و کوڕی خاڵی س �ه‌رۆک تاوانێکی نه‌ته‌وه‌ییه .یان پارتیه‌کان به‌ناوی ئه‌وه‌ی جه‌نابیان وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق‌ه بۆیه له‌و پێگه‌یه‌و‌ه قسه‌کردن نابێ لێ بگیردرێت ،کاتێک هێلی سووری نه‌ته‌وه‌یی تێپه‌ڕێنێ و کێشه‌نیی‌ه چی به‌کێ ده‌ڵێت!. جه‌نابی سه‌رۆک نازانم چه‌ند ئاگاداری ئ �ه‌وه‌ن که‌کۆماری سێداری ئێران الوانی ئێمه‌ی خستۆت‌ه سره‌وه‌و هه‌ر رۆژ دانه‌یه‌کیان لێ زوح���اک ئاسا ل �ه‌س��ێ��داره‌ده‌دات .بۆی ه ده‌ڵ��ێ��م ل �ه‌وان �هی �ه ئ��اگ��ادار نه‌بیت چونک ه راگه‌یاندنه‌کانی ئێوه مێشی لێ میوان نییه‌و به‌قسه‌ی وه‌زیر ده‌ره‌وه‌ش که‌ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی لهوانهیه ئێستا م.س بێت و ل ه لیستی ئێوه‌ی په‌رله‌مان و له‌به‌شی ئێوه‌ش وه پۆستی وه‌زاره‌ت��ی ده‌ره‌وه‌ی عێراقی پێدراوه، ئهو کوردانه‌ی پارچه‌کانی تر که‌ئه‌مڕۆ له‌سه‌رهلداندان (تیرۆریستن). تیرۆیست بوون دهکهوێته خانه‌ی ناوزڕاندن و ل��ه‌ک��ه‌دارک��ردن و ت��اوان��ب��ار و بکوژی مرۆڤ‌ه بێتاوانه‌کان ،بۆیه ئهو ئه‌ندامه‌تان ت��اوان��ب��اره .ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و وه‌زی��ر و ئه‌ندامه‌ی ئێوه ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ع���ه‌ره‌ب و ف��ارس و تورک له‌وێی‌ه تاکو بزانیین ،نا ئه‌گه‌ر بۆ به‌رژه‌وه‌ندی کوردان له‌وێی‌ه ئه‌وا به‌رژه‌وه‌ندی کورد له‌وه‌دانیی‌ه که‌بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی ک��ورد ل�ه‌رۆژه�ه‌اڵت��ی واڵت به‌تیرۆریست به‌ناو بکه‌ن ،هه‌مانکات ئه‌وا مافدارکردنی داگیرکه‌ران‌ه تاکو به‌ئاره‌زووی خۆیان به‌سه‌ر رۆڵ‌ه راپه‌ڕیوه‌کانماندا بچن له‌و پارچه‌یه‌ی کوردستان. جه‌نابی س���ه‌رۆک ئێمه ل �ه‌و رۆژه‌وه‌ی هۆشیار ئهو قسه‌یه‌یی ک��ردوه ئارامان لێ بڕاوه ،دوای ئه‌وه‌ی رژێمی سێداره‌ش حسێن خزریان له‌سێداره‌دا ئه‌وه‌ندی له‌ئێران بێزارین ئه‌وه‌نده‌ش له‌و ئه‌ندامه‌ی ئێوه ،چونکه زانیمان ئێران داگیرکه‌ر و دوژم��ن ،ئه‌ی هۆشیار له‌پای چی واده‌کات؟ هه‌موو رای شه‌قامی کوردیش لهگه ڵ ئهوهیه ئهو لێدوانه‌ی هۆشیار جه‌ساره‌تی داوه‌ت‌ه سێداره‌چیه‌کان تاکو حسێن له‌سێداره‌بده‌ن ،چونکه ئ�ه‌و رووداوه دوای هاتنی «ناساڵحی» بۆ عێراق ئه‌نجامدراوه. من له‌الی خۆمه‌و‌ه داواده‌ک��ه‌م سه‌رۆک ی��ان ئه‌ندامه‌کانی سه‌رکردایه‌تی پارتی سکااڵێک ت��ۆم��ارب��ک�ه‌ن ل �ه‌داداگ��اک �هی خۆیان ،یان ئه‌وه‌تا بانگی بکه‌ن و فێری بکه‌ن چۆن به‌هۆشیاری قسه‌بکات له‌سه‌ر پرسه نه‌ته‌وه‌یه‌کان ،که‌ئه‌مڕۆ به‌کاتێکی هه‌ستیاردا ده‌ربازده‌بن و ئیدی پرسه‌که‌مان گهیشتۆته ئاستێک ک�ه‌ده‌ب��ێ چ��اره‌س�ه‌ر بێت .بۆیه ئهو جۆره کهسانه به‌و لێدوانان ه باچیتر دای��ک و خوشکانی واڵته‌که‌مان ئ���ازارن���ه‌ده‌ن ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ�ه‌م�ه‌ش ن��اک�ه‌ن ئ�ه‌وا ب �ه‌ن��اوی پ��ارت �ه‌ک �ه‌ت��ان �هوه داوای لێبوردن ل�ه‌گ�ه‌ل��ی ک���ورد به‌گشتی و له‌خه‌ڵکی رۆژهه‌اڵتی کوردستان و له‌په‌ژاک بکه‌ن، چونکه ئه‌گه‌ر وانه‌بێ دیاره ره‌خنه‌دانه‌که‌ی کۆنگره‌تان بۆ ش�ه‌ڕی ناوخۆ و دروشمی م��اف��ی چ����اره‌ی خ��ۆن��ووس��ی��ن��ت��ان ه���ه‌ر بۆ گه‌رمکردنی هۆلی کۆنگره‌بووه‌و به‌س، چونکه هێشتا شاییولۆغانی کۆنگره‌که‌تان سارد نه‌بۆته‌و‌ه ئه‌ندامانی سه‌رکردایه‌تیتان به‌و شێوهیه قسه‌ده‌که‌ن .باشتریش وایه بۆ ئه‌وه‌ی ڵ بێت سکااڵیه‌کی هۆشیار زێباری باش ئاق له‌دژ تۆماربکه‌ن ،چونکه حه‌قی کردوه.
کوردستانی و هەرێمی ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 2010/11/8 ممه‌ممه دووشه 2710/11/4 - 2011/1/24 دووشه
4
[ ئا /سه‌ردار ئه‌حمه‌د ] له‌وماوه‌یه‌ی دوای چه‌ند رووداوێکی پێچه‌وانه‌ی یه‌کتری روویاندا ،ئه‌ویش ئه‌وانی به‌تاوانی تیرۆر و کوشتنی هه‌زاران که‌سی م �ه‌ده‌ن��ی گیرابوون له باکوری کوردستان ئ��ازاد ک��ران ،ه��اوک��ات ئهو که‌سانه‌ی به هه‌ڵبژاردن وهک نوێنه‌ری گه‌له‌ن له گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی گیراون و ئازاد ناکرێن هه‌مانکات رێگانادرێت به‌زمانی خۆیان به‌رگری له خۆیان بکه‌ن.
دک���ت���ۆر ک���ام���ه‌ران ب�������ه‌روارى ،م��ام��ۆس��ت��اى زان��ک��ۆى ده��ۆک وت��ى :ئێمه ده‌زان��ی��ن ده‌وڵ�ه‌ت��ى تورکیا سیاسه‌تێکى دووڕوو له به‌رامبه‌ر گه‌لى ک��ورد به‌کاردێنێت ،له الیه‌کى ت��رهوه حیزبواڵى دام �ه‌زران��دووه و به‌رامبه‌ر گه‌لى ک��ورد به‌کارى هێناوه و به ه �ه‌زاران گه‌نج و الو و ڕۆشنبیر و سیاسه‌تمه‌دار و که‌سایه‌تى کوردانیان کوشتووه، ئه‌مڕۆش ئه‌ندامانى حیزبواڵ که ڕۆڵه‌ى کوردیان کوشتوه ئ��ازادی��ان ده‌ک��ات .ئامانجى تورکیا له ئازادکردنى ئه‌ندامانى حیزبواڵ ئهوهیه که جارێکى تر ئهو برینه‌ى بکولێنێته‌وه و دژایه‌تى له نێوان حیزبواڵو ک��وردان��دا دروس���ت ب��ک��ات ،به‌تایبه‌تى بۆ هه‌ڵبژاردن که‌ده‌نگى کۆمه‌ڵێک خه‌ڵک بۆ ئهو پارته ئیسالمیه ڕابکێشێ و به شێوه‌یه‌کى ناڕاسته‌وخۆ ئ �ه‌م ده‌نگانه ب��ۆ ( )AKPبچێت،
( )KCKدادگایی و حزبوالش ئازاد ده‌کرێت
ئامانجى س �ه‌ره‌ک��ى پ�لان دان��ان �ه ب��ۆ ک���وردان بۆ هه‌ڵبژاردنى ئاینده ،له الیه‌کیتریشه‌وه تێکدانى ئهو ڕه‌وشه ئارامه‌ى له کوردستاندا دروست بووه تێکبدات و ئهو به‌ره‌وپێشچوونه‌ى بیرۆکه‌ى جڤاتى کورد له باکورى کوردستان له ناوبه‌رێت ،به‌تایبه‌تى ده‌ته‌په و کۆنگره‌ى جڤاتى دیموکراتى و شاره‌وانى کوردان توانیویانه رۆڵێکى به‌رچاو بگێڕن هه‌م له بوارى ئاشتى و ئازادى و دیموکراسیدا و هه‌م له بوارى ئاوه‌دانکردنه‌وه‌دا. جه‌ختى ک��ردهوه :ئامانجى ده‌وڵه‌تى تورکیا له دواخستنى دادگاى کردنى سیاسه‌تمه‌دارانى کورد ئهوهیه ئهو هێزه سیاسیه‌ى له باکورى کوردستان دروستبووه بێده‌نگ بکه‌ن به‌تایبه‌تى سیاسه‌تمه‌داروو که‌سایه‌تیه ناوداره‌کانى کورد. ئه‌وه‌شى خسته روو وت��ى :ئامانج له به‌ردانى ئه‌ندامانى حیزبواڵ بۆ دژوارکردنى ئهو ناکۆکیه‌ی ه که‌له‌نێوان ئه‌وان و کوردو په‌که‌که‌دا ههیه ،بۆی ه ئه‌گه‌ر سیاسه‌تمه‌داران و که‌سایه‌تى ناوحیزبواڵ ئاقڵ بن وبه ئه‌قڵێکى سه‌لیم بیر بکهنهوه ،پێویست ه ئه‌وان داواى لێبوردن له میلله‌تى کوردو ()PKKو ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و که‌سانه‌ى بوونهته قوربانى بکه‌ن، هه‌روه‌ها ناونیشانى ئهو که‌سانه‌ى بوونهته قوبانى بۆ ڕاى گشتى تورکیا ئاشکرابکه‌ن ،هه‌روه‌ها پێویسته ئه‌والیه‌نه‌ى که ئه‌وانى بۆ دژایه‌تى کردنى کورد هانداوه بۆ خه‌ڵکى ئاشکرا بکه‌ن ،نزیک که‌وتنه‌وه‌ى ئ�ه‌وان له ک��وردان دهبێته هۆى ئه‌وه‌ى الپه‌ڕه‌یه‌کى نوێ له به‌رامبه‌ر ک��وردا بکهنهوه، ک��ام�ه‌ران ب���ه‌روارى ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ت��اوه‌ک ئێستا ( )AKPئ �ه‌وان وهک ئامێرێک به‌کارده‌هێنێت به‌رامبه‌ر په‌که‌که ،ئه‌وان ده‌بێت سیاسه‌تى خۆیان له تورکیادا بگۆڕن ،چونکه ئێمه ده‌زانین ئه‌وان ڕوویه‌کى ڕه‌شیان ههیه ئه‌مڕۆکه له ناو تورکیادا به‌گشتى وبه‌تایبه‌تیش له ناو میلله‌تى کوردا قبوڵ ناکرێن.
[ ئا /باران ره‌خت‌ه ] ن��وێ��ن�ه‌ری ش���اری س �ه‌رده‌ش��ت و پیرانشار له په‌رله‌مانى ئێران رایگه‌یاند به هۆی نادادپه‌روه‌رى پترل‌ه 60%ی خه‌ڵک له رۆژهه‌اڵتى کوردستان پ��ێ��ک��ه��ات��وون ل��ه چینی بێبه‌شی کۆمه‌ڵگه، کرێکارانى کوردیش له گارگه‌کان ده‌رده‌کرێن و چاودێرێکى سیاسیش جه‌خت دهکاتهوه که ئه‌وه‌ى ئێران جێبه‌جێده‌کات هه‌مان سیاسه‌تى سه‌رده‌مى شایه. محه‌مه‌د عه‌لی په‌رته‌وی ،نوێنه‌رى هه‌ردوو شارى ن��اوب��راو له په‌رله‌مانى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێران، هه‌فته‌ى راب���ردوو له دانیشتنى په‌رله‌مان ئاماژى به ه��ه‌ژاری ناوچه کوردنشینه‌کان ک��رد و وتى: سنووره‌کانی داسه‌پاندن و هه‌ژاریه‌کان ،دهگهڕێتهوه بۆ راب��ردوو و ئهو که‌مووکوڕیان‌ه دهگهڕێتهوه بۆ سه‌رده‌مى پاشایه‌تی. پ �ه‌رت �ه‌وی ،ئ��ام��اژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شکرد که ناوچ ه ک��وردن��ش��ی��ن�ه‌ک��ان ل��ه راب������ردوودا ه �ه‌م��وو چه‌شن ه که‌مووکوڕییه‌کیان چه‌شتوو‌ه جه‌ختى ک���ردهوه: س �ه‌رم��ای �ه وه‌گ �ه‌ڕخ��س��ت��ن ل��ه ب����واری ه��ون��ه‌ری و دامه‌زراندنی رێکخراوه‌کانی تایبه‌ت و داهێنه‌ری گه‌نجانى کورد که خاوه‌ن توانایه‌کی زۆرن ،به‌ئاگا ده‌هێنێته‌وه. ناوبراو قسه‌ى له وه‌شکرد که هه‌ژاری له رووی خۆماڵیه‌و‌ه له ناوچه کوردییه‌کان جێى سه‌رنج ه
مانگرتن به‌رده‌وامه
ئه‌مڕۆ ( )21رۆژه گیراوانی سیاسی کورد له دۆزی پ�ه‌ژاک ،حه‌بیبواڵ گوڵپه‌ری پور و ئه‌حمه‌د ته‌مویی له مانگرتنی توند و وشکدان ،ناوی ئهو گیراوه سیاسیانه‌ی کهله( )17ئه‌م مانگه‌و‌ه ده‌ستیان به مانگرتن ک��ردوه له دژی جێبه‌جێکردنی سزای سێداره به‌سه‌ر حسێن خزریدا به‌م شێوه‌یه‌یه :هه‌ر دوو مانگرتویی وشک که ئاویش ناخۆنه‌و‌ه حه‌بیبوڵاڵی گوڵپه‌ری پور و ئه‌حمه‌د ته‌مووی له ()21مین رۆژیدا به‌رده‌وامه .له الیه‌ک تریش چاره‌نووسی زیندانیه‌کی تر که ئه‌ویش ( )21رۆژه مانی گرتووه نادیاره. هه‌روه‌ها مانگرتنی زیندانیانی ئورمی‌ه مسته‌فا عه‌لی ئه‌حمه‌د ،حسێن میرزایی ،فه‌یزایی یامان و عه‌بدواڵ حسێنیش به‌رده‌وامه .هه‌روه‌ها ئهوه هه‌فته‌یه‌ک‌ه زیندانیان زیندانیه‌کانی ئه‌رده‌بیل ،ئه‌وین ،مهاباد ،سنه ،قه‌زوین و دیزلناو‌ه ده‌ستی پێکردوه ،به‌اڵم هێشتا ناوه‌کانمان به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتوون .ناوی زیندانیانی مانگرتووی ڵ و یه‌شار قه‌زوین (مه‌حمود بوداک ،ئه‌رجان که‌ره‌ی قه‌ره)ن.
حه‌سه‌ن جودی ،رۆژنامه‌نووس وتى :ئهو دۆزه‌ی ئێستا ب �ه‌ن��اوی «دۆزی ( )KCKل��ه باکوری کوردستان به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،یه‌کێکه له گرنگترین دۆزه‌کانی مێژووی خۆرهه‌اڵتی ناوین به‌گشتی، کوردستان و تورکیا به‌تایبه‌تی .چونکه له و دۆزه‌دا ده‌وڵه‌تی تورکیا و حکومه‌تی (،)AKP به‌نوێنه‌رایه‌تی هه‌موو داگیرکارانی کوردستان، ده‌خوازن له دادگایی‌کردن و سزادانی زیندانیانی کورد ،گه‌لی کوردو بزاڤه ئازادیخوازه‌که‌ی تێدا دادگ��ای��ی بکه‌ن و ره‌وای �ه‌ت��ی به‌هه‌موو سته‌م و زۆردارییه‌کی خۆیان بده‌ن .له به‌رامبه‌ریشیدا؛ ئهو زیندانیانه به نوێنه‌رایه‌تی هه‌موو گه‌لی کورد ده‌خوازن حکومه‌تی فاشیزمی سه‌وزی ( )AKPو ده‌وڵه‌تی تورک و سه‌رجه‌م داگیرکارانی کوردستان دادگ��ای��ی بکه‌ن .بهدڵنیایهوه ده‌ڵ��ێ��م؛ له یه‌که‌م
ده‌ره‌تانه‌کانیش به بنبه‌ستی گه‌یشتوون .چونک ه هیچ پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��ی بۆ چ��اره‌س �ه‌ری پرسی کورد پێنییه .به‌اڵم ئهو «کراونه‌وه»یه‌ی که‌وا ()AKP بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کات کێشه‌کانی قووڵ و ئاڵۆزتر کردۆته‌وه .مسۆگه‌ر ده‌ربازبوون له گێژاویش ته‌نیا به‌ئاڵوگۆڕێکی بنچینه‌یی دێ��ت �ه‌دی .ب��ڕوان��ن: س��ودان له گێژاودایه ،دوای کوشتنی ملیۆنان م��رۆڤ ،ئێستا ریفراندۆم بۆ ج��وداب��وون�هوه کرا، ک�ه ئاڵوگۆڕێکه و ده‌ره‌ت���ان و ده‌رگ��ای�ه‌ک��ی بۆ ده‌ربازبوون له گێژاوه‌که‌یان ک��ردهوه .تونسیش له گێژاو دابوو ،راپه‌ڕینی جه‌ماوه‌ری ئاڵوگۆڕێکی کرد و ده‌رگایه‌کی بۆ چاره‌سه‌ری و ده‌ربازبوون له گێژاو کردهوه .سه‌رچاوه‌ی گێژاوه‌که‌ی تورکیاش چ��اره‌س�ه‌رن�ه‌ک��ردن��ی پ��رس��ی ک���ورده ،ک�ه زۆر له گێژاوه‌که‌ی سودان و تونس قووڵتره ،به‌اڵم گه‌لی کورد بۆ ده‌ربازبوون له و گێژاوه ،به‌هۆشیارییه‌وه، خ���اوه‌ن پ��رۆژه‌ی �ه‌ک��ی چ��اره‌س�ه‌ری��ی�ه ک �ه پ���رۆژه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتییه و مۆدێلێکی نوێ و دیموکراتی و بێشه‌ڕ و بێتوندوتیژی و بێگۆڕانی سنووره‌کانه .ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تی تورک ئه‌م پرۆژه‌یه‌ی کورد په‌سندنه‌کات ،ئه‌وا مسۆگه‌ر کورد یه‌ک الیهنه جێبه‌جێی ده‌کات .ئهوکاته خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی وهک دیفاکتۆیه‌ک جێگیرده‌بێت و خودی سیسته‌می ده‌وڵه‌تی ئێستای تورکیا ،نه‌ک جوگرافیاکه‌ی ،لێکهه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه .بۆیه له به‌رده‌م تورکیا ته‌نیا یه‌کێک له م دوو رێگایانه ههیه ک ه ده‌بێت یه‌کێکیان هه‌ڵبژێرێت :یان وهک دۆخی ئێستای ع��ێ��راق ،یوگسالفیا و س��ودان��ی لێبێت، یاخود په‌سندکردنی سیسته‌می خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی و دیموکراتیک‌کردنی سیسته‌می تورکیا .ئیدی تورکیا له ب��ه‌رده‌م دووڕیانێکی قه‌ده‌رئاسای وه‌ها دایه ،ئه‌مه‌ش تایبه‌تمه‌ندییه‌کی دیکه‌ی هه‌موو گێژاوه‌کانه.
دانیشتنی دادگاییه‌که‌دا که زیندانیان پێداگریان ل��ه س �ه‌ر ب�ه‌رگ��ری��ک��ردن ب�ه‌زم��ان��ی ک���وردی ک��رد، ئیدی گه‌لی کورد جه‌وهه‌ری دۆزه‌ک �هی برده‌و‌ه و ده‌مامکی سته‌مکارانه‌ی ( )AKPو ده‌وڵه‌ت دام��اڵ��را .ته‌نانه‌ت ب�ه‌و دواخستنه به‌رده‌وامانه‌ی دادگ��ای��ی��ه‌ک��ه ،دی����اره ک �ه‌ئ��ی��دی دادگ��ای��ی �ه‌ک � ه به‌بنبه‌ست گه‌یشتوه‌و چهنده به‌رده‌وامیش بکات، ئهوهنده تورکیا دووچ��اری ئاڵۆزی و شکست و ریسوایی ده‌بێت .بۆیه چ��اوه‌ڕێ ده‌ک��رێ دادگ��ا به‌فه‌رمی چۆک دابدات و ئهوه په‌سندی بکات که‌زیندانیان به کوردی به‌رگری له خۆیان بکه‌ن. ه��ه‌روه‌ه��ا ج���ودى ئ �ه‌وه‌ش��ى وت :ئ��ه‌و دۆخ��هی ئێستای ت��ورک��ی��ا ل��ه ق �هی��ران ت��ێ��پ�ه‌ڕی��وه‌و چۆت ه قۆناخی گێژاو(کائیوس)هوه .به‌و واتایه‌ی ئیدی کێشه‌کان کێشه‌ی تر به‌رهه‌مدێننه‌وه و هه‌موو
ب ه ده‌ست هه‌ژاریه‌و ه ده‌ناڵێنن
()%60ی خه‌ڵکى رۆژهه‌اڵتى کوردستان هه‌ژارن و نزیکه‌ی له س�هدا ()%60ی خه‌ڵک له ناوچ ه کوردنشینه‌کان له چینی ه��ه‌ژاری کۆمه‌ڵگان، بێکاری و هه‌اڵوسان له الیه‌ک و له الیه‌کیتر کێش ه ئابووریه‌کانی ئێمه چه‌ندین به‌رامبه‌ر زیاتری کردووه. ه �ه‌روه‌ه��ا ل��ه گ �ه‌ڵ ئ �ه‌وش��دا دی����ارده‌ی بێکاری ل��ه رۆژه��ه‌اڵت��ی ک��وردس��ت��ان رۆژ ل��ه دوای رۆژ ل��ه هه‌ڵکشاندای‌ه و زۆرب����هی دانیشتوانی ش��اره کوردنشینه‌کان به ده‌ست بێکارییه‌و‌ه ده‌ناڵێنن. به گوێره‌ی هه‌واڵێکى(سه‌قز نیوز) ،له کاتێکدا ک�ه ژم����اره‌ی پ��س��پ��ۆڕان و ده‌رچ���ووان���ی زان��ک��ۆ و په‌یمانگاکان له به‌رزبوونه‌وه‌دایه ،به‌اڵم زۆربه‌ری ئه‌م کهسانه هه‌لی کارکردنیان بۆ ناڕه‌خسێت و ناچار ده‌ک��رێ��ن بۆ په‌یداکردنی بژێوی ژیانیان روو له شاره‌کانی ئێران بکه‌ن. هه‌روه‌ها به‌هۆی نه‌بوونی کارگه‌ى پیشه‌سازی ل���ه ش�����اره ک��وردی��ی��ه‌ک��ان��ى رۆژه�������ه‌اڵت وهک سه‌قز ،به‌شێکی ب�ه‌رچ��او له کرێکار و خه‌ڵکی که‌مده‌رامه‌ت ،ناچار بوون بۆ به‌ده‌ستهێنانی بژێوی
ژیانیان له کۆمپانیاکانی تاران و چه‌ند شارێکی گه‌وره‌ی دیکه کار بکه‌ن یان روو له کووره‌خانه‌کان بکه‌ن .شارى سه‌قز ،به شێوه‌ی گشتی رووبه‌ڕبه‌رووى قه‌یرانی بێکاری بووه‌ته‌و‌ه و به‌رپرسانی په‌یوه‌ندیداریش وهک پێویست ئاوڕ له‌م قهیرانه ناده‌نه‌وه. سه‌رچاوه‌کان ئاماژ‌ه بۆ ئهوه ده‌که‌ن که شاره‌کانى تریش تووشى قه‌یرانى ئابوورى بووه‌ته‌و‌ه ژماره‌یه‌کى زۆر ک��ارگ �ه داخ����راون و س���ه‌دان کرێکاریش له کاره‌کانیان ده‌رده‌کرێن و به‌هۆی نه‌بوونی پشتیوانی ل��ه به‌رهه‌م‌ه ناوخۆییه‌کان ،زۆر ب��وون��ی رێ��ژه‌ی هه‌نارده‌کردن و نه‌بوونی پڕۆژ‌ه بۆ که‌م کردنه‌وه‌ی رێ��ژه‌ی بێکاری و قهیرانه ئابوورییه‌کان ،البردنی هاوکاریه‌کان کرێکاران له ئێران رووبه‌ڕووی قه‌یرانی جیدی بوونهتهوه. ه �ه‌ر ل��ه وچ��وارچ��ێ��وه‌ی �هدا ژم��اره‌ی �ه‌ک��ى زۆری��ش ک��رێ��ک��ارى کۆمپانیاى»نه‌ساجی ک��وردس��ت��ان» ده‌رکراون ،هه‌فته‌ى رابردوش نزیکه‌ی 250که‌س له کرێکارانی ده‌رکراوی ،کۆمپانیاکانی» په‌ڕیسی
سنه ،شاهۆ و شین بافت» ده‌ستیان به‌مان گرتن کرد. کرێکاران رایانگه‌یاندبوو ئه‌گه‌ر داخوازییه‌کانیان ێ نه‌کرێت ،درێژه به ناڕه‌زایه‌تیه‌کانیان ده‌ده‌ن. جێبه‌جێ ل��ه الی �ه‌ک��ی��ت��ر ،زی��ات��ر ل��ه ( )200ک���ه‌س له کرێکارانی ،کۆمپانیاى «پارس مێتال» له تاران له‌به‌ر ئه‌وه‌ی مووچه‌ی ( )10مانگیان وه‌رنه‌گرتووه، ناڕه‌زاییان ده‌ربڕیووه. هه‌روه‌ها کرێکارانی کۆمپانیاى «لوله‌سازی» خوزستان له دژی ئ �ه‌وه‌ی م��اوه‌ی ( )20مانگ ه مووچه‌یان وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه مانیانگرت ،بێجگ‌ه له وهش ن���زی���ک���هی( )3500ک��رێ��ک��اری گ��ارگ �هى الستیک «س��زای ب��ارز» ،له کرماشان له دژی جێبه‌جێنه‌کردنی داخوازیه‌کانیان ده‌ستیان له کار هه‌ڵگرتووه .له درێژه‌ی ناڕه‌زایه‌تی کرێکاران له ئێران راگه‌یه‌ندرا )1200( ،کرێکاری کارگه‌ى پیشه‌یی ئه‌لبۆرز ده‌ستیان داوه‌ت‌ه مانگرتن و رایانگه‌یاندوو‌ه تا جێبه‌جێکردنى داخوازیه‌کانیان ب �ه‌رده‌وام ده‌بن له مانگرتن.
ه��ی��وا گ��وڵ م��ح �ه‌م �ه‌دى ،چ��اودێ��رى سیاسى رۆژهه‌اڵتى کوردستان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: کۆمارى ئیسالمى ئێران هه‌مان سیسته‌مى شاى به‌رێوه‌برد ،کاتیک هات‌ه سه‌ر ده‌سه‌اڵت سیاسه‌تێک هه‌بوو ناوى سیاسه‌تى راگرتنى پێشکه‌وتن بوو له و ناوچانه‌ى که به‌مه‌ترسیان ده‌زانى ،کوردستانیش یه‌کێک له و ناوچان‌ه بوو ،که ئهو کارگانه‌ى له ( )10که‌س زیاتر کارى تێدا ده‌ک��ات نابێت دابمه‌زرێت و نابێت رێگاوبانه‌کان پێش بکه‌ون و ئابوورى ببوژێته‌وه ،وتى« :ئهمه سیاسه‌تى بچوک کردنه‌وه‌و ده‌ست به‌سه‌ردا گرتنى کۆمه‌ڵگاکه‌یه». کۆمارى ئیسالمى پێیوایه ئه‌گه‌ر له کوردستاندا خه‌ڵک توانى کار بکات و تواناى ئابوورى هه‌بێت و خه‌ڵک توانى ئ��اب��وورى خ��ۆى پێش بخات ئه‌وا داواکارى زیاتریشى ده‌بێت. ناوبراو ،ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد :ئێستا خه‌ڵک له رۆژهه‌اڵتى کوردستان به‌دواى کاردا ده‌گه‌ڕێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر کار ههبووایه خه‌ڵک به‌دواى خۆیدا ده‌گه‌ڕا، خه‌ڵک به‌هۆى نه‌بونى ک��اره‌و‌ه ناچار ده‌کرێت له شاره‌کانى تردا به‌شوێن کاردا بگه‌ڕێ. هیوا گوڵ محه‌مه‌دى ،ئه‌وه‌شى وت :حکومه‌ت بۆ بچوکردنه‌وه‌و و سه‌رگه‌رمکردن و کۆنترۆڵکردن، بۆ ئه‌وه‌ى نه‌توانن بیربکهنهوه ئهو سیاسهته به‌رانبه‌ر کوردان جێبه‌جێده‌کات یان بۆ ئه‌وه‌ى بیانکات‌ه سیخوڕ خۆى.
هـــــه‌واڵی کوردستانی وتتان بکوژن ئێمه‌ش کوشتمان
دانیشتنی حه‌وته‌مین بۆ تۆمه‌تباران که له ناویاندا ف�ه‌رم��ان��داری به‌تالیۆنی قه‌یسه‌ری و س �ه‌رۆک��ی گ��روپ��ی ژی��ت�ه‌م سه‌رهه‌نگ جه‌مال ته‌میزۆز و سه‌رۆک‌جاش کامیل ئاتاک هه‌ن و له کوشتنی ( )52که‌سی خه‌ڵکی جه‌زیر‌ه به‌رپرسیار ده‌بینرێن ،ل��ه شه‌شه‌مین دادگ��ای ت��اوان �ه‌ک��ان ل��ه ئ��ام �ه‌د دادگ��ای��ی ده‌ک��رێ��ن .له دانیشتنه‌که‌دا ک��وڕی س �ه‌رۆک جاش کامیل ئاتاک ،ته‌مه‌ر ئاتاک ،له به‌رامبه‌ر پرسیاری دادوه‌ردا وت��ی «ئێوه وتتان بیانکوژن ئێمه‌ش کوشتنمان» .باوکی کامیل ئاتاکیش گووتی به‌کاریانهێناون و وت��ی» له ئۆپه‌راسیۆنه‌کاندا جاش ()500م له پێشی کۆماندۆیان ده‌ڕۆویشتن، ده‌یانوت ئه‌گه‌ر مردیش با جاش بێت و پێی خست ه سه‌ر لوغمیش با هه‌ر ئهو بن .ئێمه لێر‌ه ده‌رچین نابێ بگه‌ڕێینه‌وه ،چونکه رووم��ان هه‌ڵناگرێت جارێکی تر بچینهوه ناو کوردان ،ئیتر من ناتوانم له شاری جه‌زیر‌ه دانیشم.
رێکه‌وتنێکی نهێنی
هه‌واڵێکى (اخ��ب��ار ال��ع��ال��م) ئ��ام��اژه ده‌ک��ات ک ه به‌پێی رێکه‌وتنێک که له نێوان هه‌ریه‌ک له ده‌وڵه‌تی سوریا و ده‌وڵه‌تی تورکیا به‌نهێنی واژۆکراوه ،سه‌باره‌ت ب ه ئه‌ندامانی ( )PKKتا په‌نا به‌رن ه به‌ر سوریا .به‌پێی هه‌واڵێک که‌له‌ماڵپه‌ڕی اخبار باڵو بۆته‌وه به‌ناوی «ئینتلجنسیا ئۆنالین» دیار ده‌کات که له شاری پاریس رێکه‌وتنێکی نهێنی ل��ه ن��ێ��وان تورکیا و س��وری��ا واژۆ ک��راوه سه‌باره‌ت به‌گه‌ریالکانی ( .)PKKهه‌روه‌ها به‌پێی سه‌رچاوه‌یه‌کیش له بی.بی.سی هه‌ر سه‌رباره‌ت به هه‌مان بابه‌ت ماده‌کانی ئهو رێکه‌وتن ه دیاری ده‌کات ئه‌وانیش؛ سوریا مافی په‌نابه‌ری بۆ چوار هه‌زار ()PKKیی له‌گه‌ڵ سه‌رکرده‌که‌یان بناسێت، دواتریش ماف ده‌درێت به‌سوریا که‌لێبووردنێکی گشتیان بۆ بدات .له رابردوودا چه‌ندین رێکه‌وتن له نێو واڵتانى تورکیا و سوریا و و عێراق و ئێراندا واژۆ کراوه بۆ دژایه‌تى‌کردنى (.)PKK
بۆ ته‌رمى خزرى پاره‌یان ده‌وێت
کۆماری ئیسالمی ئێران که‌ب‌ه شێوه‌یه‌کی دڕندان ه گه‌نجانی کورد له سێداره ده‌دات ،ئه‌مجاره‌ش یاری به‌هه‌ستی بنه‌ماڵه‌ی حسێن خزری ده‌کات .به‌رپرسیارانی زیندانی ئورمی‌ه هه‌موو پێوان‌ه ئه‌خالقیه‌کان پێشێل ده‌ک��ات .به پێ سه‌رچاوه‌یه‌ک کاتێک بنه‌ماڵه‌ی حسێن خزری داوای ته‌رمه‌که‌یان کردوه ،به‌رپرسیارانی زیندان داوای( )16ملیۆن تومه‌ن و پاکێتێک شیرینیان له بنه‌ماڵه‌ی ناوبراو کردوه .به‌گوێره‌ی سه‌رچاوه‌کان له رۆژهه‌اڵتیکوردستان،کاتێکخه‌ڵکبه‌له‌سێداره‌دانی حسنیان زانیو‌ه ویستوویانه بچن سه‌ره‌خۆشی له بنه‌ماڵه‌ی خزری بکه‌ن ،به‌اڵم رووبه‌ڕووی هێرشی هێزه‌کانی ئێرانه دهبنهوه و ناهێڵن سه‌ردانی بنه‌ماڵه‌ی حسێن خزری بکرێت .له الیه‌کی تر رێکخراوی لێبووردنی نێوده‌وڵه‌تی که‌مپینێکی واژۆکۆکردنه‌وه‌ی به‌په‌له‌ی راگه‌یاندوه، ده‌رباره‌ی راستی و ناراستی له‌سێداره‌دانی حسێن خزری، هه‌روه‌ها ئاماژ‌ه به‌وه‌ش ده‌کات ئه‌گه‌ر تا ئێستا حسێن له سێداره نه‌دراو‌ه له سێداره‌ی مه‌ده‌ن.
سوریا دوو کوردى کوشت
هێزه‌کانی ده‌وڵ �ه‌ت��ی س��وری��ا ل��ه س �ه‌ر سنوری رۆژئاواى کوردستان دوو کادیری کۆما جڤاکێن کوردستانی رۆژئاوایان له بۆسێکدا کوشتن. ل����ه( )12ک��ان��وون��ی دووه‌م کاتێک ه �ه‌ر دوو کادیره‌ک‌ه له ب��اش��ووری رۆژئ���اوا ده‌گ �ه‌ڕان �هوه بۆ ب��اره‌گ��ای ن��اوه‌ن��دی ( )KCKرۆژئ����اوا ده‌ک�ه‌ون� ه بۆسه‌ی هێزه‌کانی سوریا ،هه‌ر چهنده هه‌ر دوو که‌سه‌ک‌ه بێ‌چه‌کیش بوونه ،ب �ه‌اڵم ده‌درێن‌ه به‌ر ده‌ستڕێژی گولله .له ئه‌نجامدا هه‌ردوو که‌سه‌ک ه گیان له ده‌ست ده‌ده‌ن ،به‌ناوه‌کانی عه‌بدولمونیم به‌کر به‌ناوی نهێنی مه‌سیرۆ دیلۆک ،له دایکبووی ( )1989شاری حه‌له‌ب .دڵگه‌ش حوسێن به‌ناوی نهێنی ش���ۆڕش ،ل��ه دای��ک��ب��ووی( )1983دێرکا حه‌مکۆ .ته‌رمی ه �ه‌ردوو کادیره‌که‌ی ()KCK هێشتا له ژێرده‌ستى هێزه‌کانی ده‌وڵه‌تی سوریادایه، بۆیه ( )KCKرۆژئ���اوا داوا له ج�ه‌م��اوه‌ره‌ک�هی ده‌ک��ات که به رۆح��ی سه‌رهه‌ڵدان خ��اوه‌ن��دارى له شه‌هیده‌کانیان بکه‌ن.
د.محه‌مه‌د بازیانى :پێوسته پێشه‌وا و ئه‌میر و ئه‌میندارى حزبه ئیسالمیه‌کان بگۆڕدرێن [ دیدارى /هانا ئازاد ]
سود له‌تواناى کادر‌ه باشه‌کان وه‌ربگرن.
چ��ه‌ت��ر :ده‌وت���رێ���ت ک����ادر ه ده‌س���ت ل ه ئیسالمیه‌کان حزب ه کارکێشراوه‌کانى ی �ه‌ک��ده‌گ��رن و حزبێکى ن��وێ��ی ئیسالمى پێکده‌هێنن ،ئه‌م ه پرۆژه‌ی ه یان بۆچوون؟
د.محه‌مه‌د بازیانى ،ئه‌ندامى پێشووى مه‌کته‌بى سیاسى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى، له‌م دیدار ه تایبه‌ته‌ی (چه‌تر)دا باس له‌و ه ده‌ک��ات چه‌قبه‌ستویى سهرکرده ،کێشه‌ى گ�ه‌وره‌ى حزبه‌کانى هه‌رێمى کوردستانه، بازیانى پێشیوای ه پێوست ه پێشه‌وا و ئه‌میر و ئه‌میندارى حزب ه ئیسالمیه‌کان بگۆڕدرێن.
ئه‌گه‌ر الیهنه ئیسالمیه‌کانى هه‌رێم بهخۆیاندانهچنهوه جگه له‌وانه‌ى ده‌ستیان له کارکێشاوه‌ته‌و‌ه چه‌ندین کادرى ترى گرنگى ئهو حزبه ئیسالمیان ه دێن‌ه دهرهوه و ب��ه‌دوور نازانرێت به‌عه‌قڵیه‌تێکى تر حزبێکى ت��رى ئیسالمى پێکبهێنرێت ،بۆیه ئه‌م ه پرۆژه‌یه‌ک‌ه و جێبه‌جێکردنى دوور نیه ،پێوسته پێشه‌وا و ئه‌میر و ئه‌میندارى حزبه ئیسالمیه‌کان بگۆڕدرێن، چونکه هه‌ر ماوه‌یه‌ک پیاوى خۆى ده‌وێت ،چونک ه مه‌رج نیه محه‌مه‌د بازیانى هه‌ر ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى بێت با له پۆسته‌که‌ى بچوک بکرێته‌وه، چه‌قبه‌ستووى سهرکرده کێشه‌ى گه‌وره‌ى حزبه‌کانى هه‌رێمى کوردستانه ،بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان سودى له داد و گه‌شه‌پێدان وهرگرتووه له‌کاره‌کانیدا.
چه‌تر :ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌که‌ت له‌نێو بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى قبوڵکراوه؟ ئه‌گه‌ر داوا بکه‌ن ده‌گه‌ڕێیته‌وه؟
تا ئه‌م وه‌خت‌ه قبوڵ نهکراوه و راب �ه‌رى گشتىبزووتنهوهش به‌نامه‌ى فه‌رمى ئاگادارى کردومه‌ته‌وه، بۆ ماوه‌ى دوو ساڵ بریارم دابوو له‌و پۆسته‌ى هه‌م‌ه له بزوتنهوه کاربکه‌م ،چونکه ئهو کاته‌ى له‌نێو بزووتنه‌و‌ه ب��ووم نه‌مده‌توانى پ��رۆژه‌ک��ان��م له‌سه‌نته‌رى (ه��ودا) به‌ره‌وپێش ببه‌م ،ئێستا واقیعه‌ک‌ه به واقیعتر ده‌بینم نه‌ک ئه‌وکاتى له‌نێو بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى داب��ووم، حزب هێڵێکى گشتى ههیه ناتوانین لێى ده‌ربچین، ئه‌وکاته‌ى له‌نێو بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى دابووم زۆرێک له ئه‌ندامانى سه‌نته‌ره‌که‌م لێم دورکه‌وتنه‌و‌ه زیانێکى زۆر به‌سه‌نته‌رکه‌م گه‌یشت ،بۆیه ئه‌گه‌ر به‌ناوى سه‌نته‌ره‌که‌شم قسه‌م بکردبای‌ه ده‌چوو‌ه خزمه‌تى حزب.
زۆرک���ه‌س ههیه له‌نێو بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى تواناى کارکردنى باشى ه �هی �ه ،ب���ه‌اڵم ب��زووت��ن��ه‌وه‌ش وهک هه‌موشتێکى تر که‌موکوڕى تێدایه، ره‌وت��ێ��ک ههیه له‌نێو ب��زووت��ن�ه‌وه‌ى ئیسالمى ده‌ی��ان��ه‌وێ��ت ب��زووت��ن �هوه به‌ره‌وپێش ببه‌ن.
که هاتوومه‌ت‌ه نێو ب��زووت��ن�ه‌وه‌ى ئیسالمى بۆخزمهت هاتووم و ویستووم‌ه خزمه‌تى ده‌وروبه‌ره‌که‌م بکه‌م ،ئێمه کۆمه‌ڵێک بووین توانیمان بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى بێنینه‌و‌ه مه‌یدانه‌ک‌ه که له بۆچونى زۆر که‌س نه‌بوو بزووتنه‌و‌ه بتوانێت کورسى په‌رله‌مانى و وه‌زیرى حکومه‌تى هه‌بێت ،بۆیه ناکرێت هه‌وڵى ئه‌وه‌بده‌م درز بخه‌م‌ه ریزه‌کانى بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى ،ئێستا
ره‌وتى «هه‌ستانه‌وه» که لهنێوب��زوت��ن�ه‌وه‌ى ئیسالمى سه‌ریهه‌ڵداو‌ه پ�هی��وه‌ن��دی��ان ب�ه‌م��ن�هوه نیه و ته‌نها ئه‌نجومه‌نێکى کادرانه‌ن و هه‌وڵى چاکسازى ده‌ده‌ن و وهک چاودێرن به‌سه‌ر سه‌رکردایه‌تى بزوتنهوه ،ئ�ه‌و ره‌وت��هى له‌نێو بزووتنه‌و‌ه ههیه له‌پێش منیش له بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى بوونى ههبووه ،چه‌ندین نه‌خۆشى له‌نێو بزووتنه‌وه‌ى
چه‌تر :ب��اس ل��ه‌و ه ده‌ک��رێ��ت ب ه ده‌ست ل ه کارکێشانه‌وه‌که‌ت ویستووت ه درزێک بخه‌یه‌ت ه نێو بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى ،پێت وای ه که‌سێک هه‌بێت شوێنى تۆ پڕبکاته‌وه؟
چ���ه‌ت���ر :ق��س�� ه ل��ه‌س��ه‌ر ئ���ه‌وه‌ده‌ک���رێ���ت ت��ۆ ره‌وت���ى «ه���ه‌س���ت���ان���هوه» ل�ه‌ن��ێ��و بزوتنه‌و ه ئاراست ه ده‌که‌یت؟
چه‌تر :یه‌کێتى له‌کۆنگره‌ى دوودا بڕیاریدا ئه‌نجومه‌نى ناوه‌ند پێک بهێنێت هۆکارى چى ب��وو نه‌یتوانى ئه‌نجومه‌نێکى له‌م شێوه‌ی ه دروست بکرێت؟
له‌وکاته‌دا بڕیارى ئهنجومهنهکه درا ،بهاڵمههڵبژاردنى بۆ نه‌کراو ده‌سه‌اڵته‌ک‌ه درای‌ه مه‌کته‌بى سیاسى و سه‌رکردایه‌تى ،که پاش کۆنگره‌ى دووه‌م ئهنجومهنهکه دابمه‌زرێنن ،ئهوکاته شتێکى تازه‌بوو خه‌ڵکى ناو یه‌کێتیش له‌ئه‌نجومه‌نه‌ک‌ه تێنه‌گه‌شتبوون، ب��ۆی�ه جێبه‌جێ ن �ه‌ب��وو ت��ا ش �ه‌ش مانگێک پێش کۆنگره‌ک‌ه سه‌رکردایه‌تى به ته‌زکیی‌ه داینا ،سه‌یریان کرد تابزانن ئهو که‌سانه‌ى توانایه‌کى باشیان ههیه ل ه ئه‌نجومه‌نه‌دا کاربکه‌ن ،به‌اڵم له‌کۆنگره‌ى سێهه‌مدا ب ه هه‌ڵبژاردن بوو شه‌رعیه‌تى ته‌واوى وه‌رگرت و پێکهێنرا.
چه‌تر :یه‌کێتى ئامانجى ل ه دامه‌زراندنى ئه‌نجومه‌نێک ک ه ل ه ( )101که‌س پێکهاتوو ه چبوو؟
دام�����ه‌زران�����دن�����ىئهنجومهنهکه وهک ده‌زگ����ای����ه‌ک����ى ک���ارا ب���ۆ چ��اودێ��ری��ک��ردن��ى ده‌زگ��اک��ان��ى ت��رى ناو ی���ه‌ک���ێ���ت���ى وهک ل�ه په‌یڕه‌وه‌که‌یدا ئاماژه‌ى پێکراوه، ل����ه‌ک����ۆن����گ����رهدا ( )334که‌س خۆیان ه��ه‌ڵ��ب��ژارد و ()81 ک �ه‌س��ی��ان ب �ه‌ده‌ن��گ��دان ده‌رچوون و ( )20که‌سیان دران‌ه ده‌ست سکرتێر ب ه م�ه‌ب�ه‌س��ت��ى ئ���ه‌وه‌ى ن�����ه‌وه‌ک ل ه
کاربکێشنه‌وه؟
ئیسالمى ههیه و په‌روه‌رده‌که‌یان کاڵ ب��وه‌ت�هوه ،یه‌ک بۆچوونیان نیه و کادره‌کانیان بۆ که‌م بوونهوه ئهو قسه‌یه‌ى که کردووم‌ه راستى بووه ،چونک هدهچێت ،بۆیه پێویسته په‌رژینێک دابنێن له‌به‌رده‌م که‌سایه‌تیه‌کانى ئهو ماوه‌ى له‌نێو بزوتنهوه بووم کاره‌کانى خۆم نهداوه خۆیان ته‌نانه‌ت له ب��وارى فکرى به‌ده‌ستى که‌سیانه‌وه ،به‌اڵم کۆمه‌ڵێک ک��ادرى تر الوازن ئیسالمیه‌کان پێویست ه ههیه که تواناى باشیان ههیه ،به‌اڵم ده‌بێت ئه‌وانیش نزیک ب��ن�هوه له‌یه‌کتر و یه‌ک به‌خۆیاندا بچنهوه ،قبوڵم نیه له حزبێکى ئیسالمی که‌سانێکى ن �ه‌زان و نه‌فام ب�ه‌ڕێ��وه‌م ببه‌ن ،چونک ه فکر‌ه به‌کار بهێنن. چ��ه‌ت��ر :ئ�ه‌وک��ێ��ش��ان�هى ئهمانه وهک پێویست پ���ه‌روه‌رد‌ه نه‌بوون و حزب ب ه باسى ده‌که‌یت وایکردووه پرۆژه‌ى خۆیان ده‌زانن.
ک����ه‌س����ای����ه‌ت����ى ح���زب��� ه ئیسالمیه‌کان ده‌س���ت ل ه
چه‌تر :ئه‌وکاته‌ى به‌رپرسى راگه‌یاندنى بزوتنه‌و ه بوویت پاره‌ى کڕینى په‌خشتى رادی���ۆ و ته‌له‌فزیۆنت پ��ێ��دراوه ،ب�ه‌اڵم په‌خشه‌که‌ى هێناوت ه کۆن دهرچووه ،ئه‌م ه راسته؟
ده‌ست له کارکێشانه‌وه‌ى که‌سایه‌تیه‌کانى نێو حزب هئیسالمیهکان زیانێکى گهورهیه بۆ حزبه‌که ،چونک ه ئه‌وکاته‌ى ته‌له‌فزیۆنه‌که‌ى هه‌ولێر دامه‌زرا زیاترئهوانهى ده‌ست له کارده‌کێشنه‌و‌ه توانایه‌کى تایبه‌تیان ههیه و که‌سایه‌تى جه‌ماوه‌رین و ئیسالمیه‌کان ناتوانن له چوار ده‌فته‌ر دۆالرم له حسابى خۆم خه‌رج کردووه،
به‌کرى حاجى سه‌فه‌ر:
[ دیدارى /ئاراس عوسمان ] ب �ه‌ک��ری ح��اج��ی س��ه‌ف��ه‌ر ،سکرتێری ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌کێتی ،له‌م دیدار ه تایبه‌ته‌ی (چ��ه‌ت��ر)دا ب��اس ل� ه ره‌وش��ی ئه‌نجومه‌نه‌که‌یان و یه‌کێتی ده‌ک��ات و رایده‌گه‌یه‌نێت بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ل ه ئێستادا وه‌ستاون ،ناوبراو هێما به‌و ه ده‌کات ئه‌گه‌ر قه‌یرانی دارای��ی یه‌کێتی نه‌بێت موچه‌ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند زیاد ده‌که‌ن.
››
قبوڵم نی ه له‌حزبێکى ئیسالمی که‌سانێکى نه‌زان و نه‌فام به‌ڕێوه‌م ببه‌ن
چه‌تر :پێشتر راتگه‌یاندبوو بزووتنه‌و ه ناده‌یت به‌ده‌ست که‌سانى نه‌زان ونه‌فام ئه‌ى بۆچى وازت هێنا؟
هه‌وڵده‌ده‌ین موچه‌ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند ل ه سێ ملیۆن زیاتر بکه‌ین هه‌ندێک شوێن ئه‌ندامى که‌م بێت و ئهو بۆشایی ه پڕبکه‌نه‌وه ،ئه‌نجومه‌نێکى له‌م شێوهیه به‌مه‌به‌ستى چاودێرییه‌کى واقیعیانه‌ى هه‌موو ڕێکخستنه‌کانى ناو یه‌کێتى دروستبوو ،ئهنجومهنهکه سکرتاریه‌تى خۆى هه‌ڵبژارد و چ��وارد‌ه کۆمسیۆن و په‌یڕه‌وى تایبه‌ت به‌خۆى ههیه که له‌گه‌ڵ په‌یڕه‌وى گشتى یه‌کێتیدا یه‌ک ده‌گرێته‌وه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى کۆسپ‌ه له به‌رده‌مماندا نه‌بوونى بینایه ،چونکه ئێستا له‌مه‌کته‌بى سیاسیداین، سه‌رقاڵى ته‌واوبوونى باره‌گایه‌کین بۆ ئهنجومهنهکه.
چه‌تر :ئه‌نجومه‌نى ناوه‌ند ئامانجى لێپرسینه‌و ه و چاودێرى رێکخستنه‌کانى یه‌کێتیه ،له‌م ماوه‌یه‌دا چیتان کردوو ه له‌و بارهیهوه؟
ئ���ه‌و ده‌س���ه‌اڵت���هی دراوه ب �ه ئه‌نجومه‌نه‌ک هلهکۆنگرهدا بۆى دیارى کراوه ئێمه نه‌مانداوه‌تێ ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کۆنگر‌ه گه‌وره‌ترین دهسهاڵته له حزبه‌که‌ماندا به‌وه‌ى ده‌توانێت په‌یڕه‌و دابنێت و سکرتێر و س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى و...ه���ت���د بگۆڕێت، له‌ئێستاشدا ئه‌نجومه‌نه‌که‌مان له‌گه‌ڵ ده‌زگا و مه‌ڵبه‌نده‌کاندا کۆبونه‌و‌ه ئ �ه‌ن��ج��ام��ده‌دات و لێپرسینهوه ده‌کات ،بۆیه له کۆبونه‌وه‌یه‌کدا بۆم ده‌رناکه‌وێت فاڵن‌ه که‌س ئه‌داى کارکردنى چۆنه و تاچه‌ند
››
توانیویه‌تی کاره‌کانی ئه‌نجامبدات ،بۆیه له‌ئێستادا خه‌ریکی لێپرسینه‌وه‌ین و راستییه‌ک‌ه ئهوهیه خه‌ڵکى باش له‌م ئه‌نجومه‌ن‌ه تێنه‌گه‌یشتووه ،ئێمه به ته‌نها بۆ ئ �هوه نه‌هاتووین لێپرسینهوه بکه‌ین ،به‌ڵکو بۆ چاودێرییه‌کى وورد دامه‌زراوین بۆ دیارى کردنى خاڵه الوازه‌کانى ناو یه‌کێتى ،بهدڵنیایهوه کارى زۆری له‌م بابهتانه کردووه.
چه‌تر :پ��اش جیابونه‌وه‌ى گ��ۆڕان ل ه ئێستادا باس ل ه په‌یوه‌ندی و دانیشتن ده‌کرێت ل ه نێوان یه‌کێتى و گۆڕاندا ،تاچه‌ند ئاگادارى؟
یه‌کێتى له‌سکه‌ى خ��ۆى الی���ن���ه‌داوه ،بهڵکوتوشى هه‌ندێک قه‌یران هاتبوو له‌کارکردندا ،وهک قه‌یرانى جیابونه‌وه‌ى گۆڕان و رهنگه له‌ناو هه‌ندێک له‌به‌رپرسانى یه‌کێتیدا جۆره هه‌ڵسوکه‌وتێک هه‌بووبێت که به‌که‌ڵکى یه‌کێتى نه‌هاتبێت ،بۆیه یه‌کێتى ئه‌م گرفتانه‌ى توشى هاتووه یه‌که‌مین جارنی‌ه حاڵه‌تى وا رووى لێ بکات ،به‌اڵم ئیراده‌یه‌کى باش هه‌بوو بۆ هه‌نگاوى چاره‌سه‌رى ئهو کێشانه.
چه‌تر :ئه‌ى به‌نافه‌رمی هیچ دانیشتنێک کراو ه له‌نێوانتاندا؟
چه‌تر :پێتوای ه یه‌کێتى که‌وتبێته‌و ه سه‌ر سکه‌ى خۆى؟
چه‌تر :ده‌نگۆى ئهو ه هه‌ی ه هه‌ندێک ل ه کادرانى یه‌کێتى گله‌ییان له‌بڕى مانگانه‌ى ئێو ه هه‌ی ه ک ه هه‌ر ئه‌ندامه‌و سێ ملیۆن دینار موچه‌یه‌تی ،پێت وانی ه پێویست ه ئێو ه هه‌نگاو بۆ که‌م کردنه‌وه‌ى ئه‌م بڕ ه پاره‌ی ه بنێن؟
-هه‌موو که‌س کاتێک کارێک ده‌کات پێویستى
«هه‌ست ده‌که‌م وه‌ستانێک هه‌ی ه له‌ناو گۆڕاندا» به بژێوى ههیه ،ئهو ئه‌ندامانه‌ى له ناو ئه‌نجومه‌نه‌که‌دا کارده‌که‌ن ته‌نها کاریان و موچه‌یان ئێره‌یه، بۆیه خێزان و ماڵیان ههیه و پێویست ه ئه‌م حزبه بژێویان دابین بکات ،له‌به‌ر ئهوه به‌حه‌قى خۆیانى ده‌زانم و ئه‌گه‌ر یه‌کێتى له‌قه‌یرانى دارای���دا نه‌بێت هه‌وڵده‌ده‌ین زیاترى بکه‌ین. چ��ه‌ت��ر :یه‌کێتى ل���ه‌ق���هی���ران���ى
دارایدایه؟
یه‌کێتى تواناى خۆى چه‌ند و چۆنه پێویسته بهوشێوهیه مامهڵه بکات.
ئه‌گه‌ر واقیعیان‌ه بڵێم ئاگادارنیم بهفهرمیدانیشتنى نێوان سه‌کردایه‌تى یه‌کێتى و گ��ۆڕان ک��راب��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و دی����ارد‌ه و ه �ه‌ڵ��س��وک �ه‌وت و پ�هی��وه‌ن��دی��ان�هى له‌ئێستادا ه�هی�ه ه�ه‌ن��گ��اوی ب �ه‌ره‌و ئارامبوونه‌و‌ه ناوه جیاوازه له‌و کاته‌ى گۆڕان جیابویه‌وه، که حه‌ساسیه‌تێکى زۆر هه‌بوو ،نابێت ئه‌وه‌شمان له‌بیر بچێت که ئهو براده‌رانه‌ی ئێستا له بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانن رۆژانێک له سه‌نگه‌ری یه‌کێتیدا بوون. چه‌ندین جار براده‌ران داده‌نیشن ،به‌اڵم بهفهرمیئ�ه‌وه‌ى کرابێت من ناڵێم نهکراوه ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى ک ه ئه‌نجومه‌نیان ئاگادارکردبێت شتێکى له‌و شێوه‌ی ه زانیاریم نیه له‌باره‌یه‌وه.
چ�ه‌ت��ر :ئایا پێویست ده‌ک���ات پارتى ئاگادارى دانیشتنه‌کانى ئێو ه بێت له‌گه‌ڵ گۆڕان؟
ئێمه له‌گه‌ڵ پارتى ڕێککه‌وتنێکى ستراتیژیمانههیه ،ئه‌مه‌ش ئهوه ناگه‌یه‌نێت ئێمه بوین به پارتى یان به‌پێچه‌وانه‌وه ،ئه‌وان حزب و پڕۆگرام و به‌رنامه‌ى کارى جیاواز به‌خۆیان ههیه ،ئێمه‌ش به‌هه‌مان شێوه، که‌وات‌ه دوو حزبى جیاوازین له‌گه‌ڵ یه‌کتر ،له‌به‌ر ئهوه یه‌کێتى هه‌رله‌سه‌ره‌تاى دروست بونیه‌و‌ه ئهوه نهبووه ته‌سلیمى هیچ حزبێک ببێت ،بۆیه ئه‌گه‌ر پارتى په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ حزبێک هه‌بێت و ئێمه په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵیدا نه‌بێت ،ئهمه هۆکارێک‌ه بۆئه‌وه‌ى ئێمه‌ش نزیک بینه‌و‌ه و پارتیش به‌هه‌مانشێوه ،لهبهرئهوه کاتێک له‌گه‌ڵ حزبێک دانیشتن ئه‌نجام ده‌ده‌ین زۆر زۆرحه‌قى خۆمانه په‌یوه‌ندیمان هه‌بێت ،بۆیه ئه‌م جۆره دانیشتنان‌ه چ وهک ئێمه ئه‌نجامى بده‌ین به‌رژه‌وه‌ندى پارتیشى تێدایه و ئه‌وانیش به‌پێچه‌وانه‌وه.
چه‌تر :ئایا هیچ به‌رنامه‌یه‌کتان هه‌ی ه بۆ سه‌ندنه‌وه‌ى ئهو موڵکانه‌ی پێشتر موڵکى یه‌کێتى بووه ،ل ه ئێستادا له‌ژێرده‌سه‌اڵتى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕاندایه؟
دیدار ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
5
ه�ه‌م��وو خه‌ڵکى ده‌زان���ن ب��ۆ ئهمه خانوێکى خۆم فرۆشتوو‌ه که تائێستا ئه‌م پسوڵه‌ى خه‌رجیانه‌م له‌الماوه، بۆ ماوه‌ى چه‌ند مانگێک پاره‌ى کارمه‌نده‌کان خۆم داومه ،ئه‌وکاته‌ى ( )14ملیۆن دینار بۆ راگه‌یاندن ته‌رخانکرابوو که دوو ته‌له‌فزیۆن و سێ رادی��ۆ و رۆژنامه‌یه‌ک و ماڵپه‌ڕێکی ده‌گرته‌و‌ه راگه‌یاندنێکى زۆر باشیش نهبووه ،به‌اڵم به‌راگه‌یاندنه‌کان زۆرترین سودمان بینیوه له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان ،بۆیه ئه‌م قسان ه ئهو کهسانه ده‌یکه‌ن که وتارێک بۆ رۆژنامه‌کان به‌پار‌ه ده‌نوسن ،دواتر بودجه‌ى راگه‌یاندن کرا به ()16 ملیۆن ،ب�ه‌اڵم ( )16ملیۆن پ��ارهى له‌کوێ بوو تا به‌شێکى ببه‌م.
پرۆفایل:
د.محه‌مه‌د سه‌ید نورى بازیانى ل ه ساڵى ( )1953ل ه شارى که‌رکوک له‌دایکبووه ،هه‌ڵگرى بڕوانامه‌ى دکتۆرای ه ل ه په‌یوه‌ندى نێوده‌وڵه‌تى ل ه ساڵى ( )1979دامه‌زرێنه‌رى ئیخوان موسلیمین بووه ل ه ساڵى ( )1987ل ه ناوچه‌ى قه‌ره‌داغ چووه‌ت ه ریزه‌کانى بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمى ،ئێستاش ئه‌ندامى سه‌نته‌رى هودایه ده‌ستی ل ه بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمی کێشاوه‌ته‌وه هیچ به‌رنامه‌یه‌کى له‌م شێوه‌یه‌مان نیه و نایکه‌ین هکێشهیهک کاتێک که‌سێک چووه‌ت‌ه ناو بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانهوه و ئۆتۆمبێلێکى له‌گه‌ڵ خۆیدا بردوه ،ئه‌م ه له‌ڕیزه‌کانى یه‌کێتى و سه‌رکردایه‌تیش به‌گرنگ وه‌رنه‌گیراوه.
چه‌تر :له‌م قۆناغه‌دا سه‌نگ وپێگه‌ى گۆڕان به‌ره‌و هه‌ڵکشان یان داکشان هه‌نگاو ده‌نێت؟
پێموای‌ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان��ى پێشودادهنگهکانیان که‌میکردوو‌ه و له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا هه‌ندێک ک��ادر له‌ناویانه‌و‌ه هاتوونه‌ته‌و‌ه ریزه‌کانى یه‌کێتى ،بۆیه ئێستا بوونهته حزبێک و ده‌توانن سیاسه‌تى خۆیان درێژه پێبده‌ن ،بۆیه وا هه‌ست ده‌که‌م وه‌ستانێک ههیه له‌ناو گ��ۆڕان��دا ،هه‌ندێک شتى توندوتیژ کراو دروشمى زۆری��ان هه‌بوو که له‌گه‌ڵ واقیعه‌که‌دا یه‌کى نه‌ده‌گرته‌و‌ه ئه‌مه‌ش کاریگه‌ری خۆی هه‌بوو.
چه‌تر :پێتوای ه رۆژێک هه‌بێت پێى بوترێت یه‌کگرتنه‌وه‌ى (یه‌کێتی -گۆڕان)؟
هه‌ر ئهوهنده ده‌ڵێم یه‌ک شتنی‌ه له دنیادا ل هسیاسهتکردندا ئه‌سته‌م بێت.
چه‌تر :سه‌رۆکى هه‌رێم واژووى له‌سه‌ر ی��اس��اى خۆپیشاندانه‌کان ک��رد ،وهک سکرتێرى ئه‌نجومه‌نى ناوه‌ند تاچه‌ند له‌گه‌ڵ ئهو واژویه‌دا بوون؟
له‌گه‌ڵ ئهو یاسایانه‌دام که به‌رژه‌وه‌ندى ههموومیللهتى تێدابێت ،مه‌به‌ستم ته‌نها ئه‌م یاسایه نیه، به‌ڵکو پێویسته ئه‌م واڵته له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کى یاسایى بێت ،ئێمه شۆڕشمان بۆ ئ �هوه ک���ردووه ،هه‌ندێک له ئامانجه‌کانمان جێبه‌جێ ک���ردووه هه‌ندێکیش ماوه‌ته‌و‌ه هه‌وڵى بۆ ده‌ده‌ین ،هه‌روه‌ها پشتیوانى هه‌موو یاسایه‌ک ده‌که‌م به‌مه‌رجێک کرانه‌وه‌ى پێوه دیاربێت و به‌دڵى هه‌موو خه‌ڵکه‌که‌ى بێت. پێمخۆش‌ه هه‌موو بڕیارێک که ده‌رده‌چێت ووردبینى زۆرى تێدابکرێت و دیقه‌تى زیاتر بدرێت.
پرۆفایل: به‌کرى حاجى سه‌فه‌ر ساڵى ( )1942ل ه پێنجوێن ل ه دایکبووه ساڵى ( )1976یه‌که‌مین مه‌فره‌زه‌ى (ى.ن.ک) بووه ل ه پێنجوێن ل ه یه‌که‌مین خولى په‌رله‌مانى کوردستاندا بۆت ه ئه‌ندامى په‌رله‌مان له‌سێهه‌مین کۆنگره‌ى یه‌کێتیدا وهک سکرتێرى ئه‌نجومه‌نى ناوه‌ند ده‌ست به‌کاربووه
ﺑﻪدواداﭼﻮون ﺳﺎڵﯽ ﯾﻪﮐﻪم ژﻣﺎره ٤١ دووﺷﻪﻣﻤﻪ ٢٧١٠/١١/٤ - ٢٠١١/١/٢٤
٦
] ﺋﺎ /ﮐﺎرزان ھﻪوراﻣﻰ [ ھــﺎوﺗــﯿــﺎن ﻧــﯿــﮕــﻪراﻧــﻦ ﻟــﻪ ﺋﺎﺳﺘﻰ ﮐﻪﻧﺎڵﻪ ﮐﻮردﯾﻪﮐﺎن و ﭘێﯿﺎﻧﻮاﯾﻪ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺗﺎ ﺋێﺴﺘﺎ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯿﻮه ﺑﯿﻨﻪر ﺑــﻪرهو ﺋﺎراﺳﺘﻪى ﺧﻮاﺳﺘﻪﮐﺎن ﺑﺒﺎت ،ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪرى ﮔﺸﺘﻰ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪن ﻟﻪ وهزارهﺗـــﻰ رۆﺷﻨﺒﯿﺮى و ﻻواﻧﯿﺶ دهڵێﺖ »ﭘێﺸﺘﺮ ﺋﻪﻣﻪ ﻧﻪﺑﻮو ھﻪر ﮐﻪس دهھﺎت رێﮕﻪﻣﺎن ﭘێﺪهدا ،ﺑﻪم ﻟﻪﻣﻪودوا ﭘێﻮهرێﮏ دادهﻧێﯿﻦ و ﮐﯚﻣﻪڵێﮏ ﻣﻪﺳﻪﻟﻪى وهک ﺑﺎج و ﭘێﻮهرهﮐﺎن ﻟﻪ ﺋــﺎرادان ﮐﻪ ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ھﻪﻧﺪێﮏ ﮐﻪﻧﺎڵ ﻟﻪﺧﯚى راﻧﻪ ﺑﯿﻨێﺖ ) (٢٤ﮐﺎﺗﮋﻣێﺮ ﭘﻪﺧﺶ ﺑﮑﺎت«.
ﺋــﺎﻻن ﺋﻪﺑﻮﺑﻪﮐﺮ ،ﺗــﻪﻣــﻪن ) (٢٤ﺳــﺎڵ رازى ﻧﯿﻪ ﻟﻪ ھﻪﻧﺪێﮏ ﻟﻪﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﮐﺎن ﮐﻪ ﻟﻪﮐﻪﻧﺎڵﻪ ﮐﻮردﯾﻪﮐﺎﻧﻪوه ﺑو دهﮐﺮێﻨﻪوه ،دهڵێﺖ »ﺗﺎﺋێﺴﺘﺎ ﻧﺎزاﻧﻢ ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚﻧﻪﮐﺎن دهﯾﺎﻧﻪوێﺖ ﺑﯿﻨﻪرهﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑــﻪ چ ﺋــﺎراﺳــﺘــﻪﯾــﻪﮐــﺪا ﺑــﺒــﻪن ،ﺋــﻪﮔــﻪر ﺑﻤﻪوێﺖ ﻟﻪﺑﻮارێﮑﺪا ﺧﯚم ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮ ﺑﮑﻪم ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ،ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﮔﺸﺘﯿﻦ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑﯿﻨﻪر ﺑﻪرهو ﺋﺎراﺳﺘﻪى ﺧﻮاﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﺒﻪن« ﺋﺎﻻن ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن زۆرﺑﻪى ﮐﺎﺗﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺋﻪڵﻘﻪى دۆﺑﻼژ ﮐﺮاو ﺗﻪرﺧﺎن دهﮐﻪن ،دهڵێﺖ »ﺑﯚﺗﻪ ھﯚى ﺗێﮑﺪاﻧﻰ رهوﺷﻰ ﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎى ﮐﻮردى، ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪو ﺋﻪڵﻘﻪ دۆﺑﻼژﮐﺮاواﻧﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ داب و ﻧﻪرﯾﺘﻰ ﺋێﻤﻪدا ﻧﺎﮔﻮﻧﺠێﻦ ،زۆرﺟﺎر ﮐﻪ ﻣﯿﻮاﻧﻢ دهﺑێﺖ و ﻟﻪﻣﺎڵﻪوه دادهﻧﯿﺸﻢ رووم ﻧﺎﯾﻪت ﺳﻪﯾﺮى ھﻪﻧﺪێﮏ ﻟــﻪ ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚﻧﻪ ﮐــﻮردﯾــﻪﮐــﺎن ﺑﮑﻪم، ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺷﺘﻰ ﻧﻪﺷﯿﺎو ﺑو دهﮐﻪﻧﻪوه«. ﺳﻮھﺎم ﺧﻮاﮐﻪرهم ،ﺗﻪﻣﻪن ) (٢٠ﺳﺎڵ ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ﺷﺘﻰ ﺑــﻪﺳــﻮود ﻟﻪﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎﻧﻪوه ﺑــودهﮐــﻪﻧــﻪوه، دهڵـــێـــﺖ »ﮐـــﻪﻧـــﺎڵـــﻪﮐـــﺎن ﺑـــﺎﺑـــﻪﺗـــﻰ زاﻧـــﺴـــﺘـــﻰ و ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﻰ و ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﺋﺎﺑﻮورى ﺑودهﮐﻪﻧﻪوه و ﺳﻮدى ﺑﯚ ھﻪﻣﻮو ﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎ ھﻪﯾﻪ و ھﺎوﺗﯿﺎن رۆﺷﻨﺒﯿﺮ ﺑﻮوﻧﻪﺗﻪوه«. ﺋــﻪو ھﺎوﺗﯿﻪ ﺑﻪﭘێﭽﻪواﻧﻪى راﮐــﻪى ﺋﺎﻻﻧﻪوه ﭘــێــﯿــﻮاﯾــﻪ ﺋــﻪو ﺑــﺎﺑــﻪﺗــﺎﻧــﻪى ﮐــﻪ وهردهﮔــێــڕدرێــﻨــﻪ ﺳــﻪر زﻣــﺎﻧــﻰ ﮐــﻮردى ﻟــﻪ وﺗــﺎﻧــﻰ ﭘێﺸﮑﻪوﺗﻮوه
] ﺋﺎ /زۆﺳﮏ ﭼﯚﻣﺎﻧﻰ [
ﺳﺎڵﯽ ﭘﺎر ) (٣٥ﮐﻪﻧﺎڵﯽ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪن ھﻪڵﻮهﺷێﻨﺮاوهﺗﻪوه
راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ وهزارهﺗﻰ رۆﺷﻨﺒﯿﺮى :ھﻪر ﮐﻪس دهھﺎت رێﮕﻪﻣﺎن ﭘێﺪهدا ﺑﻪم ﻟﻪﻣﻪودوا ﭘێﻮهرێﮏ دادهﻧێﯿﻦ
وهردهﮔﯿﺮێﻦ و ﻟﻪﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎﻧﻪوه ﺑوﯾﺪهﮐﻪﻧﻪوه و ﻗﺎزاﻧﺞ ﺑﻪﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎ دهﮔﻪﯾﻪﻧێﺖ. ﻋﻪﻟﻰ ﺣﺎﺟﻰ ڕۆژﻧﺎﻣﻪﻧﻮوس ﺑﺎس ﻟﻪﮐﻪﻧﺎڵﻪ ﻧﺎوﺧﯚﯾﻰ و ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯿﯿﻪﮐﺎن دهﮐﺎت ﮐﻪ ھﻪڵﮕﺮى ﺑـــﯿـــﺮى ﮐـــﯚﻣـــﻪﮔـــﮫـــﺎى ﮐــــــﻮردى ﻧـــﯿـــﻦ ،دهڵــێــﺖ »راﮔﻪﯾﺎﻧﺪن واﻗﯿﻌﻰ ﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎ ﻧﯿﺸﺎن ﻧﺎدات و ﮐﻠﺘﻮرى ﮔﻪﻻﻧﻰ ﺗﺮ دهھێﻨێﺘﻪ ﻧﺎو ﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎى ﮐﻮردﯾﻪوه ،ﺑﻪوھﯚﯾﻪوه ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﯽ ﺑﻪرهو ﻻوازى ﺑﺮدووه«. ﺋﻪو رۆژﻧﺎﻣﻪﻧﻮوﺳﻪ ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ﮐﻪﻧﺎڵﻰ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﺎن ﻧــﯿــﻪ ﻟــﻪﺑــﻮارێــﮑــﻰ ﺗــﺎﯾــﺒــﻪﺗــﻰ وهک ﺳــﯿــﺎﺳــﻰ و ﮐــﯚﻣــﻪﯾــﻪﺗــﻰ ،ﺋــﺎﺑــﻮرى و ﭘـــﻪروهردهﯾـــﺪا ،دهڵێﺖ »ﮐﻪﻣﺘﺮ ﺳــﻮد ﻟﻪ ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن دهﺑﯿﻨﻦ رۆژاﻧــﻪ ﺷﺘﻪ ﺗﻪﻗﻠﯿﺪى و دوﺑﺎرهﮐﺎﻧﻤﺎن ﮔﻮێ ﻟێﺪهﺑێﺘﻪوه، ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﺋﺎﺳﺘﻰ ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن ﺑﻪرز ﺑﮑﺮێﺘﻪوه«. د.ھــﻪﭬــﺎڵ ﺋــﻪﺑــﻮﺑــﻪﮐــﺮ ،ﻣــﺎﻣــﯚﺳــﺘــﺎى زاﻧــﮑــﯚى ﺳﻠێﻤﺎﻧﻰ ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ﻣﯿﺪﯾﺎى ﮐــﻮردی ﮐﺎرﯾﮕﻪرى ھﻪﺑﻮوه ،ﺑﻪم ﮐﺎرﯾﮕﻪرﯾﻪﮐﻪى ﺳﻠﺒﯽ ﺑﻮوه ،دهڵێﺖ »ﺗﺎﺋﯿﺴﺘﺎ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯿﻮه ﺗﻮاﻧﺎی ﮐﺎرﻟێﮑﺮدﻧﻰ ﺑﻪھێﺰ ﻟﻪﻧﺎو ﺗﺎﮐﺪا دروﺳﺖ ﺑﮑﺎت ،ﺗﺎﮐﻪﮐﺎﻧﯿﺶ ﺑﺰاﻧﻦ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﯾﻪﮐێﮑﻪ ﻟﻪﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎﻧﻰ وهرﮔﺮﺗﻨﻰ زاﻧﯿﺎرى ﻧﻪک ھﻪﻣﻮو ﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎن و راﺳﺘﺮﯾﻨﯿﺎن ﺑێﺖ«. د.ھـــﻪﭬـــﺎڵ ﭘــێــﯿــﻮاﯾــﻪ ﺋــﻪﮔــﻪر ﮐـــﺎدر و ﭘــﻪﯾــﺎم و ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋى راﮔﻪﯾﺎﻧﺪن و ﭘــﻼن و ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻤﺎن ھﻪﺑێﺖ ،ﺋﻪوا ﮐﻪﻧﺎڵﻰ زﯾﺎﺗﺮﯾﺶ ھﻪﺑێﺖ ﮔﺮﻓﺘﻤﺎن ﻧــﺎﺑــێــﺖ ،وﺗــﯿــﺸــﻰ »ﮐــﻪﻧــﺎڵــﻪﮐــﺎن ﮐﯚﻣﻪڵﮕﻪﯾﺎن ﭘــﻪرﺗــﮑــﺮدووه و ھــﻪر ﮐﻪﻧﺎڵﻪ و ﺑــﻪ ﺷێﻮازێﮏ ﭘﻪﯾﺎﻣﻪﮐﻪى دهﮔﻪﯾﻪﻧێﺖ ،وێﻨﻪى ﮐﻠﺘﻮرى ﮐﻮردى ﺑﻪﺋﺎﺳﺎﻧﻰ وێﻨﺎ ﻧﺎﮐﺮێﺖ ﻟﻪزھﻨﯿﻪﺗﻰ ﺧﻪڵﮑﺪا ،ﺑﯚﯾﻪ زۆر ﮔﺮﻧﮕﻪ ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻪﺷﻪرﯾﻪﮐﺎن زﯾﺎد ﺑﮑﺮێﺖ«. دﮐﺘﯚر ھﻪﭬﺎڵ روﻧﯿﮑﺮدهوه ﻻﯾﻪﻧﻰ ﺗﻪﮐﻨﯿﮑﻰ ﮐــﻪﻧــﺎڵــﻪﮐــﺎن ﻟــﻪ ﺋــﺎﺳــﺘــێــﮑــﻰ ﺑــــــﻪرزدان ،دهڵــێــﺖ »ﮐﻪﺳﺎﻧێﮑﻤﺎن ﻧﯿﻪ ﺗﺎﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ ھﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﺑﯚﺷﺎﯾﻪ زۆراﻧﻪى ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن ﮐﻪم ﺑﮑﻪﻧﻪوه ،ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن ﭘێﺶ ﺋــﻪوهى ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﻪ دهﺳﺘﮑﺮدهﮐﺎﻧﺪا ﺷﻮێﻦ ﺑﮕﺮن ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﮐــﺎدر دروﺳــﺖ ﺑﮑﻪن ﺑﯚ ﺋﻪوهى ﭘﻪﯾﺎﻣﻪﮐﻪﯾﺎن ﮐﺎرﯾﮕﻪر ﺑێﺖ«. ﻣــﻮﺳــﺎ ﻣــﺤــﻪﻣــﻪد ،ﻣــﺎﻣــﯚﺳــﺘــﺎى ﺋــﺎﺑــﻮورى ﻟﻪ زاﻧـــﮑـــﯚى ﺳــﻠــێــﻤــﺎﻧــﻰ ﺑــﺎﺳــﻰ ﻟـــﻪوهﮐـــﺮد ھێﺸﺘﺎ ﻟـــﻪﮐـــﻮردﺳـــﺘـــﺎﻧـــﺪا ﺋــﻪﻧــﺠــﻮﻣــﻪﻧــێــﮑــﻰ ﺑــــﺎ ﯾــﺎن دهﺳــﺘــﻪﯾــﻪﮐــﻰ ﺑــﺎى ﺣــﮑــﻮﻣــﻪت ﺑــﻮوﻧــﻰ ﻧﯿﻪ ﺑﯚ
ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﻰ ﮐﺮدﻧﻰ ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎﻧﻰ ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪن ﺑﻪﮔﺸﺘﻰ ،ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ﺋــﻪو ﻻﯾــﻪﻧــﻪى ﭘﺸﺘﮕﯿﺮى ﻣﺎدى ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن دهﮐﺎت ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﺟﯿﺎوازى ﻟﻪ ﭘێﺪاﻧﻰ ﻣﺎدهدا ﺑﮑﺎت ،دهڵێﺖ »ﺋﻪو ﮐﻪﻧﺎﻧﻪى ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﯾﺎن ﺑﺎش ﻧﯿﻪ ﭘﺎرهﯾﺎن ﮐﻪﻣﺒﮑﺮێﺘﻪوه و ﺋﻪواﻧﻪﺷﻰ ﮐﻪ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ و ﺑﺎﺑﻪﺗﻰ ﺑﺎﺷﯿﺎن ھﻪﯾﻪ ﭘﺎرهﯾﺎن زﯾﺎد ﺑﮑﺮێﺖ«. ﺋﻪو ﺋﺎﺑﻮورﯾﻨﺎﺳﻪ ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎن ھــﻪر ﺑــﻪم ﺷــێــﻮهﯾــﻪى ﺋﯿﺴﺘﺎ ﺑــﻦ ،ﺋـــﻪوا ﻟـــﻪڕووى
ﭘـــڕۆﮔـــﺮاﻣـــﻪﮐـــﺎن و ﮐـــﺎرﯾـــﮕـــﻪرى زاﻧــﺴــﺘــﻰ و ﭘﻪروهردهﮐﺮدن و ﺋﺎراﺳﺘﻪى ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﺋﺎﺑﻮرى و ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﯿﻪوه ﮐێﺸﻪ دروﺳﺘﺪهﮐﻪن ،دهڵێﺖ »ﻟﻪ رووى ﺧﻪرﺟﯿﺸﻪوه ﮐێﺸﻪ دروت دهﮐﻪن ،ﺋﻪوهﻧﺪهى ﮐﻪ دهدرێﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﮕﻰ دهﺳﺘﮑﺮد ،ﺋﻪﮔﻪر ﻧﻪﺗﻮاﻧﻦ
ﻟﻪوه زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻪدهﺳﺖ ﺑﮫێﻨﻦ ﺋﻪوا ﻟﻪڕووى ﺋﺎﺑﻮورﯾﻪوه ﮔﻮﻧﺠﺎو ﻧﯿﻪ ،ﺋــﻪو ﮐﻪﻧﺎﻧﻪ ژﻣــﺎرهﯾــﻪﮐــﻰ زۆر ﮐﺎرﻣﻪﻧﺪﯾﺎن ھﻪﯾﻪ و ﮐﻪﻣﺘﺮﯾﻨﯿﺎن ﮐــﺎرهﮐــﺎن ﺑﻪڕێﻮه دهﺑﻪن ﮐﻪ ﺋﻪوهش ﺑﻪھﻪدهرداﻧﻰ ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪى ﻣﺮۆﭬﯿﻪ ﮐﻪ زۆر ﮔﺮﻧﮕﺘﺮه ﻟﻪﺳﻪرﻣﺎﯾﻪى ﻣﺎدى«. ھﻪڵﮕﻮرد ﻋﻪﺑﺪول وهھﺎب ،ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪرى ﮔﺸﺘﻰ راﮔــﻪﯾــﺎﻧــﺪن ﻟــﻪ وهزارهﺗــــﻰ روﺷــﻨــﺒــﯿــﺮى و ﻻوان، ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ھﻪﻧﺪێﮏ ﻟﻪﮐﻪﻧﺎڵﻪ ﮐﻮردﯾﻪﮐﺎن ﭘێﻮهره ﮔﺸﺘﯿﻪﮐﺎﻧﻰ دۆﺑﻼژﮐﺮدن و ﻻﯾﻪﻧﻪ ھﻮﻧﻪرﯾﻪﮐﻪى ﻧﺎﭘﺎرێﺰن و ھﻪﻧﺪێﮑﺠﺎرﯾﺶ ھﻪڵﺒﮋاردﻧﻪﮐﻪﯾﺎن ﺑﺎش ﻧﯿﻪ ،دهڵێﺖ »ﭼﺎرهﺳﻪرى ﺋﻪوهﯾﻪﮐﻪ ﺋﻪو ﮐﻪﻧﺎﻧﻪ ﺑــﻪره و ﭘڕۆﭬﯿﺸﻨﺎڵﯿﺒﻮون ﺑــڕۆن و ھﻪڵﺒﮋاردﻧﯿﺎن ﺑﺎﺷﺘﺮﺑﮑﻪن ﺑﯚﺋﻪوهى ﺳﻮودى ﮔﺸﺘﻰ ﺗێﺪا ﺑێﺖ«. ﺑــﻪڕێــﻮهﺑــﻪرى ﮔﺸﺘﻰ ڕاﮔــﻪﯾــﺎﻧــﺪن ﻟــﻪوهزارهﺗــﻰ ڕوﺷﻨﺒﯿﺮى و ﻻوان ڕووﻧﯿﮑﺮدهوه ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋێﺴﺘﺎ ﯾﺎﺳﺎى ﮐﯚﭘﻰ راﯾﺖ و ﻣﻪﺳﻪﻟﻪى ﻣﺎﻓﻰ ﺑﯿﺮﻣﻪﻧﺪى ﻟﻪ ﻋێﺮاﻗﺪا ﻧﯿﻪ ،وﺗــﻰ »ﺋێﻤﻪ وهک وهزارهﺗـــﻰ رۆﺷﻨﺒﯿﺮى و ﻻوان ﺋﯿﺴﺘﺎ ﺧﻪرﯾﮑﻰ ﺗﻪواوﮐﺮدﻧﻰ ﺳﯿﺴﺘﻤﻰ رێﮑﺨﺴﺘﻨﻰ )ﻓﺮﯾﮑﻮاﻧﺴﯽ ﺳﭙﻪﯾﺴﯿﻦ( ﮐــﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻪ ﺑﻪڕێﮑﺨﺴﺘﻨﻰ ﮐــﺎروﺑــﺎرى ﭘﻪﺧﺶ ﻟــﻪ راﮔــﻪﯾــﺎﻧــﺪﻧــﻰ ﺑــﯿــﺴــﺘــﺮاو و ﺑــﯿــﻨــﺮاودا ﮐــﻪ ﻟﻪ ھﻪﺷﺖ ﻣﺎدده و ﮐﯚﻣﻪڵێﮏ ﺑڕﮔﻪ ﭘێﮑﮫﺎﺗﻮوه، ﺋــﯿــﺸــﺎرهﺗــﻤــﺎن ﺑــﻪو ﻻﯾــﻪﻧــﺎﻧــﻪ داوه ﮐــﻪ ﺑــﻮوﻧــﻪﺗــﻪ ھﯚﮐﺎر«. ھــﻪڵــﮕــﻮرد ﻋــﻪﺑــﺪول وهھـــﺎب ،ﺑــﺎﺳــﻰ ﻟــﻪوهﮐــﺮد ﮐﻪ ﻟــﻪم ﺳﯿﺴﺘﻤﻪ ﺗــﺎزهﯾــﻪدا ﭘێﻮهرێﮏ دادهﻧێﻦ، دهڵـــێـــﺖ »ﯾــﻪﮐــێــﮏ ﻟـــﻪﻣـــﺎددهﮐـــﺎﻧـــﻰ ﺗــﺎﯾــﺒــﻪﺗــﻪ ﺑﻪﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ ﺑﻪﮐﺎرھێﻨﺎن و وهﺑﻪرھێﻨﺎﻧﻰ ﺑﯚﺷﺎﯾﻰ ﻓﺮﯾﮑﻮێﻨﺴﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪھﻪرێﻤﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ،ﭘێﺸﺘﺮ ﺋﻪﻣﻪ ﻧﻪﺑﻮو ھﻪر ﮐﻪس دهھﺎت رێﮕﻪﻣﺎن ﭘێﺪهدا، ﺑﻪم ﻟﻪﻣﻪودوا ﮐﯚﻣﻪڵێﮏ ﻣﻪﺳﻪﻟﻪى وهک ﺑﺎج و ﭘێﻮهرهﮐﺎن ﻟــﻪﺋــﺎرادان ﮐﻪ ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ھﻪﻧﺪێﮏ ﮐــﻪﻧــﺎڵ ﻟــﻪﺧــﯚى ڕاﻧــﻪ ﺑﯿﻨێﺖ ) (٢٤ﮐﺎﺗﮋﻣێﺮ ﭘﻪﺧﺶ ﺑﮑﺎت ،ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﻟﻪزۆرﺑﻪى وﺗﺎن ﭘﻪﯾڕهو دهﮐﺮێﺖ«. ﻟــﻪ ھـــﻪر دوو ﺋـــﯿـــﺪارهى ﺳﻠێﻤﺎﻧﻰ و ھﻪوﻟێﺮ ﻧﺰﯾﮑﻪى ) (١٨٥رادﯾﯚ و ﺳﻪﺗﻪﻻﯾﺖ و ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚن ھﻪﯾﻪ ،ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪرى ﮔﺸﺘﻰ ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪن ﻟﻪ وهزارهﺗﻰ روﺷﻨﺒﯿﺮى ،وﺗﻰ »ﻟﻪو ژﻣﺎرﯾﻪ ) (٣٥ﮐﻪﻧﺎڵﻤﺎن ﻟﻪ ﺳﺎڵﻰ ﭘﺎردا ھﻪڵﻮهﺷﺎﻧﺪۆﺗﻪوه ،ﺑﻪھﯚى ﺳﻪرﭘێﭽﯽ و ﻧﻪﺑﻮﻧﻰ ﻣﻪرﺟﻪﮐﺎﻧﻪوه ،ﺋێﻤﻪ ﻟﻪم ﺳﯿﺴﺘﻤﻪ ﺗﺎزهﯾﻪدا ﺑﻪھﻪﻣﻮو ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎﻧﺪا دهﭼﯿﻨﻪوه«.
ﺑڕﯾﺎرێﮑﻰ ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪراﯾﻪﺗﻰ ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوهى ﺳﯚران ﺷﯚﻓێﺮان ﻧﯿﮕﻪران دهﮐﺎت
ﺋـــﻪو ﺷــﻮﻓــێــﺮه ﺋـــﺎﻣـــﺎژهى ﺑــﯚ ﺋـــﻪوهﮐـــﺮد زۆرﺑـــﻪى ﺷﯚﻓێﺮاﻧﻰ ﺋﻪو دهﭬﻪره ﺧﻪڵﮑﻰ ھﻪژارن و ﻟﻪ ﻧﺎﭼﺎرﯾﺪا ﮐﺎرى ﺗﺎﮐﺴﻰ دهﮐﻪن ،ﺑﯚﯾﻪ ﺗﻮاﻧﺎى ﮐڕﯾﻨﻰ ﺋﻪم ﺟﯚره ﻣﯚدێﻼﻧﻪى ﺗﺎﮐﺴﯿﯿﺎن ﻧﯿﻪ ،دهڵێﺖ »زۆرﺑﻪﻣﺎن ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺋﻪو ﮐﺎرهﻣﺎن ھﻪﯾﻪ و ﺧﻮا ﺧﻮاﻣﺎﻧﻪ ﺗﯿﮑﻪ ﻧﺎﻧێﮏ ﺑﯚ ﻣﻨﺪاڵﻪﮐﺎﻧﻤﺎن ﭘﻪﯾﺪا ﺑﮑﻪﯾﻦ و ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪر و ﻣﻮﭼﻪ ﺧﯚرى ھﯿﭻ ﺣﺰب و ﻻﯾﻪﻧێﮏ ﻧﯿﻦ«.
ﺑڕﯾﺎرێﮑﻰ ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪراﯾﻪﺗﻰ ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوهى ﺳﯚران ﺷﯚﻓێﺮاﻧﻰ ﻧﯿﮕﻪران ﮐﺮدووه ﻟﻪوهى دهﺑێﺖ ﺳﻪرﺟﻪم ﺋﻪو ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻼﻧﻪى ﻟﻪ ھێڵﻰ ﮔﺸﺘﻰ ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوه ﻟﻪ ﺳﻨﻮرى ﻗﻪزاﮐﺎﻧﻰ )ﺳــﯚران ،ﭼﯚﻣﺎن ،ﻣێﺮﮔﻪﺳﯚر ،رهواﻧﺪز( ﮐــﺎر دهﮐــﻪن ﻣﯚدێﻞ ﺑــﻪرز ﺑــﻦ ،ﺋﺎﺑﻮورى ﻧﺎﺳێﮑﯿﺶ دهڵێﺖ »ﺳﺎﻏﮑﺮدﻧﻪوهى ﺋﻪو ﺟﯚره ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻼﻧﻪ و ﺑﻪ ﺳﻪﭘﺎﻧﺪن ﺑﻪﺳﻪر ﺷﯚﻓێﺮاﻧﺪا ،ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟﻪ ﻗﺎزاﻧﺠﻰ ﺑﻪرﭘﺮﺳﻪ ﺣﮑﻮﻣﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪاﯾﻪ«.
»ﻟﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻣﺪا ﻧﯿﻪ ﺗﺎﮐﺴﻰ ﻣﯚدێﻞ ﺑﻪرز ﺑﻪو ﻧﺮﺧﻪ زۆره ﺑﮑڕم«
ﻣﺴﺘﻪﻓﺎ ﻋﻪﻟﻰ ،ﺗﻪﻣﻪن ) (٢٩ﺳﺎڵ ﻣﺎوهى ھﻪﺷﺖ ﺳﺎڵﻪ ﺷﯚﻓێﺮى ﺗﺎﮐﺴﯿﻪ ،دهڵێﺖ »ﻣﻮﭼﻪﺧﯚرى ھﯿﭻ ﻻﯾﻪﻧێﮏ ﻧﯿﻢ و ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺋﻪم ﮐﺎره دهﮐﻪم ،ﺑﻪ دهرﮐﺮدﻧﻰ ﺋﻪم ﺑڕﯾﺎره زۆر ﻧﯿﮕﻪراﻧﻢ ،ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻣﺪا ﻧﯿﻪ ﺗﺎﮐﺴﻰ ﻣﯚدێﻞ ﺑﻪرز ﺑﻪو ﻧﺮﺧﻪ زۆره ﺑﮑڕم ،ﺋﻪو ﭘﺎرهﯾﻪى ﻟﻪم ﮐﺎرهدا دهﺳﺘﻢ دهﮐﻪوێﺖ ﺗﻪﻧﮫﺎ دهﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮋێﻮى ﭘێ داﺑﯿﻦ ﺑﮑﻪم ﻧﻪک ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻠﻰ ﭘێ ﺑﮑڕم«. ﻣﺴﺘﻪﻓﺎ وﺗﯿﺸﻰ »ﺋﻪﮔﻪر ﺣﮑﻮﻣﻪت دهﯾﻪوێﺖ ﺳﻪﻻﻣﻪﺗﻰ ﺧﻪڵﮏ ﺑﭙﺎرێﺰێﺖ ،ﺋﻪوا ﺋێﻤﻪ ﺑﻪو ﭘﻪڕى ﺑﻪرﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﻪﺗﯿﻪوه ﮐﺎرهﮐﺎﻧﻤﺎن دهﮐﻪﯾﻦ ،ھﻪﻣﯿﺸﻪ ﻣﻪرﺟﻰ ﺷﯚﻓێﺮاﯾﻪﺗﯽ ﺧﯚﻣﺎن ﭘﺎراﺳﺘﻮوه«.
»ﺋێﻤﻪ ﭘﺎﺑﻪﻧﺪى ﺋﻪو ﺑڕﯾﺎره ﻧﺎﺑﯿﻦ«
ﺳﻪردار ﺣﺴێﻦ ،ﺋﻪﻧﺠﻮﻣﻪﻧﻰ ﺷﯚﻓێﺮاﻧﻰ ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوهى ﭼﯚﻣﺎن ﺑﻪ )ﭼﻪﺗﺮ(ى راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ »زۆرﺑﻪى ﺷﯚﻓێﺮاﻧﻰ ﻧــﺎوﭼــﻪﮐــﻪ ﮐــﻪﺳــﺎﻧــﻰ ﮐـــﻪم دهراﻣـــﻪﺗـــﻦ و ﺗــﻮاﻧــﺎی ﮐڕﯾﻨﻰ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻠﻰ ﺗﻪﮐﺴﻰ ﻣﯚدێﻞ ﺑﻪرزﯾﺎن ﻧﯿﻪ، ﺋــﻪو ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻼﻧﻪى ﮐﻪ ﻟﻪ ﻻﯾــﻪن ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪراﯾﻪﺗﻰ ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوهى ﺳــﯚران داﺧــﻮازى ﮐــﺮاوه ﺑﯚ ﮐﺎرﮐﺮدن ﻧﺮﺧﯿﺎن ﻟﻪ ﺳﻪروى ﺑﯿﺴﺖ ھﻪزار دۆﻻره و ﺷﯚﻓێﺮاﻧﯿﺶ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑﯿﮑڕن ،ﺑﯚﯾﻪ ﺋێﻤﻪ ﭘﺎﺑﻪﻧﺪى ﺋﻪو ﺑڕﯾﺎره ﻧﺎﺑﯿﻦ«.
»ﻟﻪ ﻗﺎزاﻧﺠﻰ ﺑﻪرﭘﺮﺳﻪ ﺣﻮﮐﻮﻣﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪاﯾﻪ«
»ﺋﻪﮔﻪر ﭘﺎﺑﻪﻧﺪ ﻧﻪﺑﻦ ﺑﻪو ﺑڕﯾﺎرهوه«
ﻋﻪﻟﻰ ﻋﻪﺑﺪوﻟڕهﺣﻤﺎن ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪرى ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوهى ﺳﯚران ﺑﺎﺳﻰ ﻟﻪوهﮐﺮد ﻟﻪ ﭘێﻨﺎو رێﮑﺨﺴﺘﻨﻰ ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﻰ ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوه ﻟﻪ ﻧێﻮان ﺷﺎر و ﺷﺎرۆﭼﮑﻪﮐﺎن و ﻧﻪﺑﻮوﻧﻰ ﻣﻪرﺟﻰ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚڵﻰ ﺋﻪو ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻼﻧﻪى ﺑﯚ ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوهى ھﺎوﺗﯿﺎن ﺑﻪﮐﺎردێﻦ ﺑﻪ ھﻪﻣﺎھﻪﻧﮕﻰ ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐﻪى ﮐﺎرﮔێﺮى ﻧﺎوﭼﻪﮐﺎن ﺋﻪو ﺑڕﯾﺎره دراوه ،ﮐﻪ دهﺑێﺖ »ﺳــﻪرﺟــﻪم ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻠﻪﮐﺎﻧﻰ ﮔــﻮاﺳــﺘــﻨــﻪوهى ھێڵﻪ ﮔﺸﺘﯿﻪﮐﺎن ﺑﮑﺮێﻦ ﺑﻪ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻠﻰ ﺗﻪﮐﺴﻰ ﻣﯚدێﻞ ﺳﻪرووى ). «(٢٠٠٨ ﺑــﻪڕێــﻮهﺑــﻪرى ﮔﻮاﺳﺘﻨﻪوهى ﺳــﯚران وﺗﯿﺸﻰ »ﻟﻪ ﺋێﺴﺘﺎدا ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻠﻰ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻪرﺟێﮑﻰ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚڵﻰ ﺗێﺪا ﻧﯿﻪ ﻟﻪ ھێڵﻪ ﮔﺸﺘﯿﻪﮐﺎﻧﺪا ﮐﺎر دهﮐﻪن
داوا ﻟﻪ ﺷﯚﻓێﺮان دهﮐﺮێ ﺗﻪﮐﺴﯽ ﻣﯚدێﻞ ﺑﻪرز ﺑﻪﮐﺎر ﺑﮫێﻨﻦ و ﺑﻪو ھﯚﯾﻪﺷﻪوه رۆژاﻧﻪ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ رووداوى ھﺎﺗﻮﭼﯚ ﻟﻪم ﻧﺎوﭼﺎﻧﻪدا روودهدهن و ھﺎوﺗﯿﺎن دهﺑﻨﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻧﻰ، ﺑﯚﯾﻪ ﻣﺎوهﯾﻪک ﺑﯚ ﺳﻪرﺟﻪم ﺋﻪو ﺷﯚﻓێﺮاﻧﻪى ﮐﻪ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻠﻰ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﻟێﺪهﺧﻮڕن و ﻣﻪرﺟﻰ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚڵﯿﺎن ﻧﯿﻪ داﻧﺮاوه ،ﺋﻪﮔﻪر ﭘﺎﺑﻪﻧﺪ ﻧﻪﺑﻦ ﺑﻪو ﺑڕﯾﺎرهوه ﻣﯚڵﻪﺗﻰ ﮐﺎرﮐﺮدﻧﻰ ﻟێﺪهﺳﻪﻧﺪرێﺘﻪوه«.
»رۆژ ﻟﻪ دواى رۆژ ﻣﻪرﺟﻰ زﯾﺎﺗﺮ و ﺑﯿﺎﻧﻮوى زﯾﺎﺗﺮﻣﺎن ﺑﻪﺳﻪردا دهﺳﻪﭘێﻨﻦ«
ﺳﺪﯾﻖ ﺣﻪﺳﻪن ،ﺗﻪﻣﻪن ) (٤٠ﺳﺎڵ ﮐﻪ ﺷﻮﻓێﺮى ﺗﺎﮐﺴﯿﻪ ﺑــﻪﻧــﯿــﮕــﻪراﻧــﯿــﻪوه ،وﺗــﻰ »ھــﺎوﺗــﯿــﺎن ﻟﻪ ﺋێﻤﻪ رازﯾــﻦ ﭼﯚن دهﯾﺎﻧﮕﻮازﯾﻨﻪوه و دهﯾﺎﻧﮕﻪﯾﻪﻧﯿﻨﻪ ﺷﻮێﻨﻰ ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ،ﺑﻪم ﺣﮑﻮﻣﻪت ﺑﯚ ﺳﻪرﻓﮑﺮدﻧﻰ
ﻓﯚﺗﯚ :ﺋﯿﻨﺘﻪرﻧێﺖ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻠﻪﮐﺎﻧﯿﺎن و ﺑــﯚ ﺳﺎﻏﮑﺮدﻧﻪوهﯾﺎن ﺑﻪﺳﻪر ﺷﯚﻓێﺮاﻧﻰ ﺋﻪم ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪدا ،رۆژ ﻟﻪ دواى رۆژ ﻣﻪرﺟﻰ زﯾﺎﺗﺮ و ﺑﯿﺎﻧﻮوى زﯾﺎﺗﺮﻣﺎن ﺑﻪﺳﻪردا دهﺳﻪﭘێﻨﻦ ،ﺑﯚﯾﻪ داواﮐـــﺎرم ﻟﻪ وهزارهﺗـــﻰ ﻧﺎوﺧﯚى ﺣﮑﻮﻣﻪﺗﻰ ھﻪرێﻢ ﭼﺎوێﮏ ﺑﻪو ﺑڕﯾﺎرهدا ﺑﺨﺸێﻨێﺘﻪوه و رهﭼﺎوى ﮔﻮزهراﻧﻰ ﺷﯚﻓێﺮاﻧﯿﺶ ﺑﮑﺎت«.
ﺳﺎدق ﻓﻪرﯾﻖ ،ﺋﺎﺑﻮرﯾﻨﺎس ﺑﻪ )ﭼﻪﺗﺮ(ى راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ »ﺑﻪ ﺳﺎﻏﮑﺮدﻧﻪوهى ﺋﻪو ﺟــﯚره ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻼﻧﻪ و ﺑﻪ ﺳﻪﭘﺎﻧﺪن ﺑﻪﺳﻪر ﺷﯚﻓێﺮاﻧﺪا ،ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟﻪ ﻗﺎزاﻧﺠﻰ ﺑﻪرﭘﺮﺳﻪ ﺣﻮﮐﻮﻣﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪاﯾﻪ و زهرهرێﮑﻰ ﮔﻪورهﺷﻪ ﻟﻪ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﻰ ھﻪژاران و ﺑێﮑﺎران ،ﭼﻮﻧﮑﻪ زۆرێﮏ ﻟﻪو ﺷﯚﻓێﺮاﻧﻪ ﺋﻪو ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻼﻧﻪﯾﺎن ﭘێﻨﺎﮐڕێﺖ«. ﺋﻪو ﺋﺎﺑﻮورﯾﻨﺎﺳﻪ ﺋﺎﻣﺎژهى ﺑﯚ ﺋﻪوهﮐﺮد ﺷﯚﻓێﺮان ﻟﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﯿﻪ ﺋﻪو ﺟﯚره ﺋﯚﺗﯚﻣﺒێﻼﻧﻪ ﺑﮑڕن ،ﺑﻪوهش واز ﻟﻪ ﮐﺎرﮐﻪﯾﺎن دێﻨﻦ و ﺑێﮑﺎر دهﻣێﻨﻪوه و ھﻪژارى روو ﻟﻪ زﯾﺎدﺑﻮون دهﮐــﺎت» ،ھﻪروهھﺎ ﺑﻪھﺎﺗﻨﻰ ﺋﻪم ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿﻼﻧﻪش ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺟﻪﻧﺠﺎڵ دهﺑێﺖ و ﻗﻪرهﺑﺎڵﻐﻰ زﯾﺎﺗﺮ دهﺑێﺖ ،رووداوهﮐﺎﻧﻰ ھﺎﺗﻮﭼﯚش زﯾﺎﺗﺮ دهﺑێﺖ و ﺑﻪوهش ﮔﯿﺎﻧﻰ ھﻪزاران ﮐﻪس دهﮐﻪوێﺘﻪ ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﻪوه و زهرهرﯾﺶ ﻟﻪ ﺋﺎﺑﻮرى وت دهﮐﻪوێﺖ«.
کراوه
قه‌ده‌غه‌کردنى ته‌له‌فزیۆن ته‌نها سلێمانی ده‌گرێته‌وه
سکرتێرى رۆژنامه‌وانى پارێزگا:
ل ه ئاینده‌یه‌کى نزیکدا ئه‌م بڕیار ه فه‌رمانگه‌‌کانیش ده‌گرێته‌وه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
7
[ ئا /کارزان تاریق ] دواى ئ�ه‌وه‌ى ده‌مه‌قاڵه کهوته نێوان دوو مامۆستاى خۆێندنگایه‌ک له‌سه‌ر گۆڕینى که‌ناڵه‌کان ،پارێزگارى سلێمانى ب��ڕی��ارى نه‌هێشتنى ته‌له‌فزیۆنى له خوێندنگاکانى شارى سلێمانى ده‌رکرد، سکرتێرى رۆژن��ام��ه‌وان��ى پاریزگارى سلێمانیش رایده‌گه‌ینێت له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا ئ �ه‌م ب��ڕی��اره فه‌رمانگه‌‌کانیش ده‌گرێته‌وه.
عه‌تا له‌تیف ،مامۆستا له ئاماده‌یى حیلمى عه‌لى شه‌ریف له سلیمانى باسى له‌وه‌کرد هه‌ر بڕیارێک که ده‌رده‌چێت ده‌بێت به ته‌واوى دیراسه‌ى له‌سه‌ر کرابێت و هۆکارێک هه‌بێت بۆ ده‌رچونى ،وتى «نه‌بوونى ته‌له‌فزیۆن باشتره له خوێندنگه‌کاندا، چونکه له ئێستادا مامۆستایانیش خویان به هه‌ندێک ئه‌ڵقه‌ى دۆبالژکراوه‌وه گرتووه ،زۆرجار ناچنه ده‌رسه‌کانیانه‌وه». ئهو مامۆستایه ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد پێویست ناکات ته‌له‌فزیۆن له‌ناو خوێندنگه‌کاندا هه‌بێت، بۆئه‌وه‌ى مامۆستا سه‌رقاڵ نه‌بێت و کات له‌خۆى بگرێت له‌به‌ر خاترى سه‌یرکردنى ته‌له‌فزیۆن، «م��ام��ۆس��ت��ا ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وهى خوێندنگاکه‌یدا ف��ه‌راغ��ى ن��ی�ه ت��ا س �هی��رى ت �ه‌ل �ه‌ف��زی��ۆن ب��ک��ات، هه‌روه‌ها ئێمه که‌ناڵێکى په‌روه‌رده‌ییمان نیه که سودى هه‌بێت بۆ مامۆستا و بتوانێت له رێگای ئهو که‌ناڵه‌وه ئاستى ڕۆشنبیرى باشتر بکات». ک���اروان ئیبراهیم ،مامۆستاى خوێندنگاى که‌ڵبه‌زه‌ی بنه‌ڕه‌تى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ،هه‌بونى ته‌له‌فزیۆن هیچ زیانێکى نیه له خویندنگاکاندا و پ��ێ��ی��وای�ه ئ��اس��ت��ى زان��س��ت��ى م��ام��ۆس��ت��ا ب���ه‌ره‌و
باشتر ده‌ب��ات ،ده‌ڵێت «ته‌له‌فزیۆن زۆر گرنگ ه بۆ خویندنگاکان ،چونکه مامۆستاش وهک هه‌موو مرۆڤێک پێویسته ئ��اگ��ادارى سه‌رجه‌م رووداوه‌کانى ده‌وروبه‌رى خۆى بێت ،زۆربه‌ى کات مامۆستا به‌هۆى بوونى ته‌له‌فزیۆنه‌وه ئاگادارى به خوێندکاران ده‌دات که زانیارى له که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنه‌وه وه‌ربگرن». عه‌بد عارف ،مامۆستاى په‌یمانگاى ته‌کنیکى سلێمانى به‌شى رۆژنامه‌نوسى به پێویستى ده‌زانێت
بوونى ته‌له‌فزیۆن له خوێندنگاکاندا کۆنترۆڵکراو بێت ،ده‌ڵێت «ته‌له‌فزیۆن له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌باتى زانستیى و گه‌شه‌پێدانى الیه‌نى په‌روه‌رده‌یدا بێت، بۆیه ته‌له‌فزیۆن سود و زیانى ههیه ،به‌اڵم ده‌بێت الیهنه به‌رژه‌وه‌ندیه‌که‌ى بگرین». ئهو مامۆستایه‌ى به‌شى رۆژنامه‌نوسى باسى ل �ه‌وه‌ک��رد پێویسته م��ام��ۆس��ت��اک��ان رۆشنبیربن و س��هی��رى ک �ه‌ن��اڵ �ه پ���ه‌روه‌رده‌ی���ی���ه‌ک���ان ب��ک �ه‌ن، ده‌ڵ��ێ��ت «ن �ه‌ک ته‌نها بیانه‌وێ له‌چوارچێوه‌ى
کوڕانیش وهک کچان قه‌یره‌ی ده‌یانگرێته‌وه توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تى:
کوڕان به‌شوێن مواسه‌فاتى ویستراودا ده‌گه‌ڕێن
[ ئا /هانا ئازاد ] «بیرم لهوه نه‌کردۆته‌وه که ژیانى هاوسه‌رى پێک بهێنم ،بۆیه توانیومه ئ��ارهزووه سێکسیه‌کانیشم به‌هۆى له‌شفرۆشه‌کانه‌وه پڕ بکه‌مه‌وه» .ئهمه وت �هى هاواڵتیه‌کى ت�ه‌م�ه‌ن ( )40ساڵى ش��ارى هه‌ولێر بوو که‌نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکرێت ،ئهو ده‌رباره‌ى نه‌چوونه نێو پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرییه‌وه، ئه‌وه‌ى خسته‌روو که ترسى له‌خۆى ههیه له‌کارى سێکسیدا له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌یدا سه‌رکه‌وتوو نه‌بێت. سرود خالیدى ته‌مه‌ن ( )38ساڵ که تاوه‌کو ئێستا ژیانى هاوسه‌رگیرى پێکنه‌هێناوه ،پێیوایه له‌کۆمه‌ڵگاى ک��وردى کاتێک ک��وڕ ی��ان کچ ده‌گاته ته‌مه‌نى ( )30ساڵى به‌قه‌یره ناوده‌بردرێت، ئ�ه‌و ده‌رب���ارهى ژیانى ،ده‌ڵێت« :ت��ا ئێستا ژیانم مسۆگه‌رنه‌بووه تا بتوانم ژیانى هاوسه‌رى پێک بێنم ،زۆربه‌ى ئهو کوڕانه‌ى قه‌یره‌بوون بارودۆخى ئ��اب��وورى ل �ه‌ب �ه‌رده‌م دروس�ت‌ک��ردن��ى خێزاندا رێگر ب��ووه ،بۆیه منیش که‌ته‌مه‌نم له قه‌یره‌ییدایه و ل �ه‌ب �ه‌ر نه‌گونجانى ب���ارى ئ��اب��ووری��م و نه‌بوونى کارێکى گونجاو نه‌متوانیوه ئهو پرۆسه‌یه ئه‌نجام بده‌م ههرچهنده حه‌زده‌که‌م خێزان دروست بکه‌م». عه‌بدواڵ که‌ریمى ته‌مه‌ن( )35ساڵ باسى له‌وه‌کرد که‌چه‌ند جارێک چۆته داواى خۆشه‌ویسته‌که‌ى و به‌خت یاوه‌رى نهبووه بۆیه بڕیاریداوه هه‌رگیز بیر له‌دروستکردنى خێزان نه‌کاته‌وه ،ده‌ڵێت «زیاتر له ( )8جار چوومه داواى خۆشه‌ویسته‌که‌م تاوه‌کو ژیانێکى ئاسووده‌ى له‌گه‌ڵ پێک بهێنم ،به‌اڵم خۆشه‌ویسته‌که‌میان پێنه‌دام ،بۆیه منیش بریارمدا که پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى پێک نه‌هێنم و بیرى لێ نه‌که‌مه‌وه». عه‌بدواڵ باسى له‌وه‌کرد ههرچهنده بارودۆخى دارای���ی باشه و خ��اوه‌ن��ى ئ��اب��وورى سه‌ربه‌خۆیه، به‌اڵم هیچ کاتێک ئاماده نیه بچێته پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیریه‌وه ،ده‌ڵێت «ل�ه دنیادا ته‌نها ئهو کچه‌م خۆشه‌ویست ،ئه‌ویش به‌نسیبم نه‌بوو ،بۆیه له‌دواى ئهو ته‌نانه‌ت خه‌ویش به هاوسه‌رگیریه‌وه نابینم». یاسین ئه‌حمه‌دى ت�ه‌م�ه‌ن ( )32س��اڵ ترسى له‌چونه نێو پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیریه‌وه ههیه ،ده‌ڵێت
«ماوه‌ى ساڵێکه هاورێکه‌م خێزانى پێکهوه ناوه، ب��ه‌رده‌وام له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌که‌یدا کێشه‌ى ههیهو ش �ه‌ڕی��ان �ه ،ب��ۆی�ه ت��رس��م ه�هی�ه ک �ه منیش وهک��و ئه‌وانم به‌سه‌ر بێت و ئهو که‌سه‌ى دهبێته هاوسه‌رم له‌گه‌ڵیدا نه‌گونجێم». ناوبراو باسى له‌وه‌کرد زۆرب �هى کات له‌الیه‌ن ئه‌ندامانى خێزانه‌که‌یه‌وه داواى لێده‌که‌ن خێزان پێک بهێنێت «خێزانه‌که‌م به‌تایبه‌تى دایکم زۆرم لێده‌کات که خێزان پێک بهێنم ،بۆیه‌هه‌میشه پێم ده‌ڵێت که‌ى بێت کۆرپه‌که‌ت له‌باوه‌ش بگرم، منیش ت��وڕه ده‌ب��م ده‌ڵێم نه‌خێزان پێکده‌هێنم نه کۆرپه‌شت بۆ ده‌خه‌مه‌وه». ل �ه‌ب��ارهى قه‌یره‌یی پ��ی��اوان ستار باقى که‌ریم ت��وێ��ژه‌رى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى ب �ه(چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند «ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ئامارێکى دروس��ت نیه بۆ دی��ارى کردنى قه‌یره‌ى ک��وران ،به‌اڵم رێژه‌یه‌کى زۆریش له‌کوران به‌ره‌و قۆناغى قه‌یره‌یى هه‌نگاو ده‌نێت، ه �ه‌روه‌ه��ا ق �هی��ره‌ى ک��وران��ی��ش ه��اوش��ێ��وهى قه‌یره‌ى کچان له‌هه‌ندێک هۆکاردا یه‌ک ده‌گرنه‌وه». ئ �ه‌و ت��وێ��ژه‌ره کۆمه‌اڵیه‌تیه ق�هی��ره‌ى کوڕانى گه‌ڕانده‌وه بۆ سه‌رنه‌گرتنى خۆشه‌ویستى و که‌م بوونهوه و نه‌مانى متمانه به‌خۆشه‌ویستى ،ده‌ڵێت «ه��ۆک��ارى سیاسى و ئ��اب��وورى و سه‌رقاڵبوون به‌پرۆژه‌ى ئابوورى و زانستى و به‌پرۆسه‌ى خوێندن یان ک��ارى سه‌رمایه‌گوزاری ک��وڕان رووب �ه‌رووى قه‌یره‌ى دهکاتهوه ،هه‌ندێکیش له‌و کورانه‌ى که ئێستا له‌قۆناغى قه‌یره‌یدان له‌کاتى ئاماده‌کارى بۆ پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى به‌شوێن مواسه‌فاتى ویستراودا ده‌گه‌ڕێن که ده‌شێت تاکۆتایی ئه‌م تایبه‌تمه‌ندیانه به‌دى نه‌یه‌ت». ناوبراو پێیوایه کوڕان له‌خستنه‌وه و به‌خێوکردنى م��ن��داڵ ده‌ت��رس��ن و بۆیه به‌شێکى ئ �ه‌و کهسانه به‌شێوه‌ى خۆپه‌رست ده‌مێننه‌وه و ئهو ره‌وشه‌یان پهره ده‌سێنێت ،ده‌ڵێت «کوڕ ههیه ئێستا گهیشتۆته قۆناغى قه‌یره‌یى گومان له تواناى بایه‌لۆژى و ئیداره‌دانى هاوسه‌گیرى و به‌خێوکردنى منداڵ ده‌ک���ات ،بۆ ناتوانێت خێزان دروس��ت بکات بۆ تێرکردنى ح��ه‌زه بایلۆژیه‌کانى رێ��گ��اى دیکه دهدۆزێتهوه».
خوێندنگاکاندا خۆیان پێبگه‌یه‌نن». که‌مال نورى ،به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌ى سلێمانى ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د «الب��ردن��ى ته‌له‌فزیۆن په‌یوه‌ندى به وه‌زاره‌تى پهروهردهوه نیه ،پارێزگارى سلێمانى نوسراوێکى ئاراسته‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پ�����ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى ک����ردووه ،ک �ه ل�ه‌س�ه‌رج�ه‌م خوێندنگه‌کاندا به‌تایبه‌تى ژوورى ئیداره‌کان ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌الیت نه‌مێنێت بۆ ئه‌وه‌ى نه‌بێت به شۆێنى دانیشتن و شوێنێکى گشتى و ئه‌رکى
پ��ی��رۆزى مامۆستایى ب�ه باشى پ��ی��اده بکرێت تاوه‌کو ئاستى زانستى به‌ره‌و پێشهوه ببرێت». به‌ڕێوه‌به‌رى پ���ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى رونیکردهوه ئ �ه‌وان ئ�ه‌و بڕیاره‌یان پێباشه ،وت��ى «ئێمه ئه‌م بڕیاره به بڕیارێکى ب��اش ده‌زان��ی��ن ،خ��ۆم پێش چوارساڵ له‌مه‌وبه‌ر ته‌له‌فزیۆنم البردوه بۆ ئه‌وه‌ى زیاتر کاربکه‌م و نزیک ببمه‌وه له خه‌ڵک، ئهمه له‌کاتێکدا هه‌بونى ته‌له‌فزیۆن واده‌ک��ات که‌متر خزمه‌تى هاواڵتیان بکرێت ،له کاتێکدا ئێمه هه‌موومان بۆ خزمه‌تى خه‌ڵک دانراوین». که‌مال نورى وتیشى «ئهو بڕه داراییه‌ى که بۆ ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌الیت دان���راوه بدرێت به کۆمپیوته‌ر یان پرێنته‌ر یان داتاشۆ ،چونکه خوێندنگاکان پێویستى پێیانه و سودى زیاتره». توانا عه‌لى ،سکرتێرى رۆژنامه‌وانى پارێزگارى سلێمانى پێیوایه نابێت له ناو خوێندنگاکاندا ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌الیت هه‌بێت له پێناو پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندى گشتى ،وتى «بۆ ئه‌وه‌ى شکۆمه‌ندى پیرۆزى خوێندنگاکان وهک خۆى بمێنێتهوه و بپارێزرێت ،ئێمه وهک پارێزگارى سلێمانى به بڕیارێک داوامان له سه‌رجه‌م خوێندنگاکان کرد که له ژوورى ئیداره و مامۆستایاندا ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌الیت هه‌ڵبگیرێته‌وه و الببرێت». توانا عه‌لى رونیشکرده‌وه ئاساییه له هۆڵه‌کان و ژووره‌ک����ان����ى ک���ه وان����هى پ��راک��ت��ی��ک��ى ت��ێ��دا ده‌خوێنرێت ته‌له‌فزیۆن هه‌بێت ،وتیشى «لهوانهیه له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا ئه‌م بڕیاره دائیره‌کانیش بگرێته‌وه و بڕیاره‌که‌ش ته‌نها بۆ شارى سلێمانیه، چونکه پ��اری��زگ��ار ته‌نها ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وهى ش��ارى سلێمانى ده‌توانێت ئهو بڕیاره ده‌ربکات».
گوڵی یاسه‌مین مێژوویه‌کى نوێی عه‌ره‌بی
چه‌ندین واڵتى عه‌ره‌بی ل ه چاوه‌ڕوانى ده‌رپه‌ڕاندنى سه‌رۆکه‌کانیدایه [ ئا /رێبوار عه‌زیز ] دوابه‌داوى شۆڕش ه جه‌ماوه‌ریه‌که‌ى واڵتى تونس ،به‌شێک له‌واڵتانى عه‌ره‌بی به‌هۆی هاوشێوه‌یى گوزه‌رانى هاواڵتیانیان ،بێزارى خه‌ڵکه‌که‌ى‌و قۆرغکردنى ده‌سه‌اڵت له‌الیه‌ن سه‌رکرده‌کانیانه‌وه ،ترسی گه‌یشتنى په‌تاکه‌ى تونسیان هه‌ی ه و گڵۆپی سوریان بۆ داگیرساوه.
رووداوه‌ک��ان��ى ئ�ه‌م دوای��ی�هى واڵت��ى تونس که ل ه ئێستادا به شۆڕشی گوڵی یاسه‌مین ده‌ناسرێته‌و‌ه تێیدا کۆتایی به‌حکومى تاکه که‌سی و قۆرغکارانه‌ى س �ه‌رۆک هێنا ،زه‌نگى مه‌ترسیدارى بۆ سهرکرده سیاسیه‌کانى چه‌ند واڵتێکى ترى عه‌ره‌بی لێدا‌و له دواى ئهو شۆڕشه‌و‌ه له چه‌ندان خۆپیشاندانى ئاشکرادا داواى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى سه‌رۆکه‌کانیان ده‌که‌ن. عه‌مر موسا ،سکرتێرى گشتى کۆمکارى واڵتانى عه‌ره‌بی مه‌ترسیه‌کانى ئهو زه‌نگ‌ه هه‌ست پێ ده‌کات و له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا که له قاهیره‌ى پایته‌ختى میسر بۆی ساز کرابوو داواى له واڵتانى عه‌ره‌بی کرد شۆڕشه‌که‌ى تونس بکه‌ن‌ه په‌ندێک بۆ خۆیان ،چونکه کۆمه‌ڵگاى عه‌ره‌بی له پێکهاته‌ى خۆیدا له زۆر بواره‌و‌ه هاوشێوه‌ی تونس‌ه‌و نابێت له جیهانى عه‌ره‌بی جیا بکرێته‌وه». موسا ،حاڵى هاواڵتیانى عه‌ره‌ب باش ده‌زانێت ،هه‌ر بۆیه به ئاشکرا ده‌ڵێت :ئه‌گه‌ر کار بۆ باشکردنى گوزه‌رانى واڵتانى عه‌ره‌بی نه‌کرێت ،ئه‌وا شۆڕشه‌که‌ى تونس ته‌شه‌ن‌ه ده‌سێنێت و پریشکى ئاگره‌که‌ى به‌ر واڵتانى دی ده‌که‌وێت. واڵتانى یه‌مه‌ن ،میسر ،جه‌زائیر ،ئوردن ،مۆریتانیا و چه‌ندانى تر له رووى سیاسی ،ئابورى‌و پێکهاته‌ى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه هاوشێوه‌ی واڵتى تونسن ،مه‌سه‌له‌ى ق��ۆرغ��ک��ردن��ى ده‌س �ه‌اڵت��ی��ش ل��ه‌الی��ه‌ن س����ه‌رۆک‌و پادشاکانى ئهو واڵتانهوه دوور و نزیک هاوشێوه‌ى یه‌کترین ،ئهمه سه‌ربارى نزیکى خراپی گ��وزه‌ران‌و بژێوى هاواڵتیانى ئهو واڵتانه ،بۆیه چاودێرانى عه‌ره‌بی به دوورى نابین رووداوه‌کانی تونس ببێت‌ه ده‌ستپێک و مۆدێک بۆ سه‌رهه‌ڵدانى ش��ۆڕش و راپه‌ڕینى جه‌ماوه‌رى‌و تێیدا مه‌رگى ده‌سه‌اڵتى دیکتاتۆریانه‌ى سه‌رۆک‌و پادشاکانى لێ بکه‌وێته‌وه. محه‌مه‌د ئه‌لشامى نوسه‌رى رۆژن��ام�هى شروقى تونسی له نوسینێکیدا که زیاتر له ( )62.000که‌س له ماڵپه‌رى رۆژنامه‌که‌دا بینویان‌ه ده‌نوسێت :گه‌النى
یه‌مه‌ن ،جه‌زائیر ،ئوردن ،میسر ،لیبیا ،مۆریتانیا له دهکاتهوه له توشبوونى په‌تاکه‌ى تونس. هاواڵتیانى میسر شه‌وى ( )2011/1/15-14ل ه ده‌ستى ده‌سه‌اڵت‌و به‌فیڕۆدانى سامانى واڵت بێزارن، بۆیه واى بۆ ده‌چێت «حاڵه‌ته‌ک‌ه له چه‌ندان رووهوه له به‌رده‌م قۆنسۆڵخانه‌ى تونس له قاهیر‌ه درووشمى «بن عه‌لى به موباره‌ک بڵێ فڕۆکه‌که‌ت ئاماده‌ی‌ه یان چه‌ند واڵتێکى عه‌ره‌بیدا به‌رچاوه». ه�ه‌ر وهک چاودێرانی عه‌ره‌بی پێیانوای‌ه زه‌ین هۆتاف ده‌دا‌و داواى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى به‌په‌له‌ى ئه‌لعابدین ته‌نیا سه‌رکرده‌ى هه‌ڵهاتووی عه‌ره‌ب نییه ،حوسنى موباره‌کى سه‌رۆکى کۆمارى میسریان ده‌کرد. له‌الیه‌کى تره‌وه ،له‌به‌رده‌م سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى به‌ڵکو ئهو بووت‌ه نمونه‌یه‌کى مه‌ترسیدار بۆ ژماره‌یکى دیکه له سه‌رکرده‌کانى واڵتانى ئه‌فه‌ریقا و رۆژهه‌اڵتى میسردا‌و ته‌نیا له ماوه‌ى دوو رۆژدا شه‌ش کارمه‌ندى ناوین که سااڵنێک‌ه جڵه‌وى ده‌سه‌اڵتیان به‌ده‌سته‌وه‌یه .کۆمپانیایه‌کى فڕۆکه‌وانى میسرى له ده‌ستى ژیانیان ئایان بالک له هێد الینی بابه‌تێکیدا به ناونیشانى هه‌وڵی خۆسوتاندنیان داوه. رۆژى ( )2011/1/15گه‌نجێکى ته‌مه‌نى ()27 (پشێویه‌کانى تونس ،زه‌نگێکى ترسناک له‌ناوچه‌که‌دا) ده‌نوسێت :ترسناکترین شت که رووب �ه‌ڕووى سه‌رانى س��اڵ�هی ج�ه‌زائ��ی��رى ه��اوش��ێ��وهى گه‌نجه‌که‌ى تونس عه‌ره‌بی بووته‌و‌ه ئهو چاره‌نووسه‌ى سه‌رۆکى تونسه ،به‌هۆکارى نه‌بوونى هه‌لى ک��ار ل�ه‌ش��ارى بۆخزری به‌تایبه‌تى ئهو سه‌رۆکانه‌ى به ته‌مان ته‌واوى ژیانیان باکورى واڵت ،له‌به‌رده‌م شاره‌وانى شاره‌که‌دا ،له‌رێگه‌ى به‌کارهێنانى به‌نزینه‌و‌ه ئاگرى له‌جه‌سته‌ى خۆی به‌ردا. له‌سه‌ر کورسی ده‌سه‌اڵت بمێننه‌وه. رۆژنامه‌ى خه‌به‌رى جه‌زائیرى نامه‌یه‌کى ئهو گهنجه بالک له رۆژنامه‌ى گاردیانى ئینگلیزیدا زیاتر ده‌نوسێت :واڵتانى عه‌ره‌بی به سه‌رسوڕمانه‌و‌ه ده‌ڕواننه باڵو ده‌ک��ات�هوه که تێیدا داوای له هاونیشتمانانى یه‌کێک له داپلۆسێنه‌رترین ده‌سه‌اڵتداری ناوچهکه ،ک���ردووه ه�ه‌م��ان رێچکه‌ى گهنجه تونسیه‌ک‌ه له که چۆن له به‌رده‌م ده‌سه‌اڵتى گه‌لدا خۆی نه‌گرت هه‌ڵگیرسانى شۆڕه‌که‌ى تونس بگرن‌ه به‌ر. سه‌دان قوتابی زانکۆى سه‌نعای پایته‌ختى یه‌مه‌ن و رووخا. نام‌ه پڕ له حه‌سره‌ته‌که‌ى محه‌مه‌د بو عه‌زیزى بۆ ناوه‌ڕاستى هه‌فته‌ى رابردوو له‌الیه‌ن هێزه‌کانى ئاسایشى دایکى‌و دواتر خۆسوتاندنى ئهو گهنجه تونسیه‌ى که یه‌مه‌نیه‌و‌ه رێگه‌ى خۆپیشاندانیان لێ گیرا ،هه‌روه‌ک سه‌رۆکى له واڵت ده‌رپه‌ڕاند‌و ئێستا له دادگایه‌کى رێگ‌ه له ت���ه‌واوى جواڵنه‌وه‌کانى ش��اری ع���ه‌ده‌ن و نێوده‌وڵه‌تیدا به‌چه‌ندان تۆمه‌تى بردنى سامانى گه‌ل شاره‌کانى ترى باشورى واڵت گیراوه. خۆپیشانده‌ران له ن��او ح�ه‌ره‌م��ى زان��ک��ۆه‌و‌ه داواى و بوونى گه‌نده‌ڵی بێشومار تۆمه‌تبار کراوه ،بووه‌ته حاڵه‌تێک و دواى ئ �هوه گه‌نجانى عه‌ره‌بی له تاو گۆڕینى سیاسه‌تى واڵتیان ده‌کرد ،هه‌روه‌ک داوایان بێزاریان له‌گوزه‌رانیان خۆیان داوه‌ت‌ه دووباره‌کردنه‌وه‌ى له سه‌رکرده‌کانى عه‌ره‌بی کرد گۆڕانکارى سیاسی به‌په‌ل‌ه ئه‌نجام ب��ده‌ن به‌رله‌و‌ه وهک سه‌رۆکى تونس کارى هاونیشتمانیه‌که‌یان. سه‌رچاوه‌یه‌ک له وه‌زاره‌تى ناوخۆی میسره‌و‌ه هه‌واڵى هه‌ڵبێن. ئه‌گه‌ر چى رایه‌ک ههیه و پێوای‌ه واقیعیه‌تى تونس ئه‌وه‌ى دا به هۆکارى دابین نه‌کردنى نان بۆ چێشتخانه بچوکه‌که‌ى له ن��اوچ�هى ئیسماعیلی‌ه گه‌نجێک له رووى پێکهاته‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى ،سیستمى سیاسى له به‌رده‌م بیناى په‌رله‌ماندا له رێگه‌ى به‌کارهێنانى ج��ی��اوازى ههیه له ی�ه‌م�ه‌ن ،ب �ه‌اڵم عه‌لى س��ه‌راری، سه‌رۆکى فه‌رمانگه‌ى رێکخراوه جه‌ماوه‌ریه‌کان له به‌نزینه‌و‌ه خۆی سوتاند. ئهمه چیرۆکى ئ �ه‌و گهنجه ع�ه‌ره‌ب�هی�ه ک�ه به پارتى ئیشتراکى له باره‌ى خۆپیشاندانه‌کانى یه‌مه‌نه‌وه هۆی بێکاری‌و ده‌یان موعاناتى ترى ژیانه‌و‌ه هه‌وڵی ده‌ڵێت «رووداوه‌کانى تونس کاریگه‌ى گه‌وره‌ى کرده وه‌ها کارێک ده‌دات ،سه‌ربارى واڵته‌که‌ى حوسنى سه‌ر یه‌مه‌ن به‌وه‌ى له دژى پارتى ده‌سه‌اڵتدار شۆڕش موباره‌ک ،هاواڵتیانى واڵتانى عه‌ره‌بی تر به‌وێنه‌ى به‌رپا بکرێت». حوسنى موباره‌ک ته‌مه‌نى ( )84ساڵه و نزیکه‌ى واڵت �ه‌ک �هى ش��ا ع �ه‌ب��دواڵی ئ����وردن ،عه‌بدولعه‌زیز بوته‌فلیقه‌ى جه‌زائیر‌و عه‌لى عه‌بدواڵ ساڵحى یه‌مه‌ن‌و ( )30ساڵه له‌سه‌ر ته‌ختى دهسهاڵته ،هه‌ر وهک شا سه‌رکرده‌کانى تریش به‌ده‌ست ده‌یان گرفتى ناوخۆیه‌وه عه‌بدواڵی دووه‌م پادشاى ئوردن ( )12ساڵه له‌سه‌ر ته‌ختى پادشایه‌تیه ،له جه‌زائیریش عه‌بدولعه‌زیز ده‌ناڵێنن. رۆژنامه‌ى گاردیانی به‌ریتانى له‌ژماره‌ى رۆژى بوته‌فلیقه‌ى ته‌مه‌ن ( )73ساڵه له ساڵى ()1999وه ()2011/1/15دا ئاماژ‌ه به‌ترسی سه‌رانى عه‌ره‌بی سه‌رۆکایه‌تى واڵتى له‌ژێر ده‌ستدایه.
ژنان
په‌یمانعێزه‌دین:
ژنانى ناو په‌رله‌مان هه‌موویان خۆیان ب ه نوێنه‌رى ژن نازانن ›› ئه‌گه‌ر منێک ب ه جه‌ست ه ژن ،به‌اڵم ب ه ئه‌قڵ بیرم
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
8
بۆ مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى‌و مافى ژن نه‌چێت‌و کارم بۆى نه‌کردبێت ل ه ژیانى رۆژانه‌ى خۆمدا جێبه‌جێم نه‌کردبێت ،ناتوانم ل ه په‌رله‌ماندا داکۆکى ل ه مه‌سه‌له‌ى ژنان بکه‌م
ژنان بۆ بێده‌نگن
پەی مان عێزەدین ،پەرلەمانتاری گۆڕان
مه‌ستان ه رۆژان�ه له کۆمه‌ڵگاى محه‌مه‌د روداوى ئ������ێ������م������هدا ج������ۆراوج������ۆر روده‌ده‌ن هه‌ندێک ل �ه‌و روداوان����ه ب�ه ده‌رئه‌نجام ده‌گ��ات هه‌ندێکیشیان به هه‌ڵواسراوى ده‌مێننه‌و‌ه‌و ده‌رئه‌نجامیان روون نابێته‌وه، رۆژان����ه‌ش ل�ه روپ���ه‌رى رۆژن��ام �ه‌ک��ان‌و راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان �هوه روداوى کوشتنى ژنان به‌رچاومان ده‌که‌وێت و ده‌یبستین، جگه له‌و روداوانه‌ى که رهنگه که‌سیش ئاگادارى نه‌بێت و ژێر به‌ژێر ده‌کرێت، کپ ده‌کرێت ،یان ئهو خۆسوتاندنانه‌ى ژن���ان ک �ه به‌شێکى ده‌رئ�ه‌ن��ج��ام��ى ئهو توند‌وتیژیانه‌ی‌ه که به‌رامبه‌ریان ده‌کرێت، دوا رووداویش کوشتنى دوو خوشک بوو پێکهوه له چه‌مچه‌ماڵ که له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى کارێکى نامرۆڤان‌ه و دڕندان‌ه بوو ده‌رهه‌ق به‌و دوو خوشک‌ه کرا له هه‌مان کاتیشدا بووه رۆژه‌فى راگه‌یاندنه‌کان‌و خه‌ڵک ل ه هه‌موو شوێنه‌کان ئه‌مه‌ى بیست ،به‌اڵم به داخه‌و‌ه ده‌رئه‌نجامێکى روون له‌و بابه‌ت ه ده‌رنه‌که‌وت‌و له ناو گوماندا هێڵدرایه‌و‌ه نه ژنانیش له ئاست ئهو زوڵم‌ه ده‌نگیان هه‌ڵبڕى و بڵێن بهسه ب �ه‌س �ه!! هه‌موو کارێک سنورێکى ههیه رێگ‌ه ناده‌ین لهوه زیاتر به ئ��ارهزووه شه‌ڕانگێزیه‌کانتان ژن بکوژن‌و ده‌سه‌اڵتیش له ئاست بکوژانى ژندا بێده‌نگ بێت‌و خوێنى چه‌نده‌ها ژن و کچى ئه‌م واڵته به هه‌ده‌ر بڕوا ،هه‌موو نابه‌رابه‌ریه‌ک کۆتاییه‌کى ههیه ،هه‌موو زوڵمێک کۆتایى ههیه ،ئیتر کاتى ب ه خۆداچونه‌وه‌یه ،هه‌موو ئهوانه زوڵمن ک ه له ئێستادا ده‌ستى پێکراوه. به‌ڕاستى جێگه‌ى سهرسوڕمانه ن ه رێکخراوه‌کانى ژنان نه ژنان به گشتى نه رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى نه چاالکوانانى ژنان له‌سه‌ر ئه‌م تاوان ه هه‌ڵوێسته‌یه‌کى به‌رچاو و جدیان کرد تا بیکه‌ن‌ه باسێکى جدى و هه‌مووان ناچار ب��هوه بکه‌ن ک�ه ل�ه ئاستیا ل��هوه زیاتر بێده‌نگ نه‌بن ،رێکخراوه‌کانى ژن��ان ب ه تایبه‌تى ئه‌رکیان‌ه ده‌نگى ژن له به‌رامبه‌ر ئ�ه‌م زوڵمان‌ه کۆبکه‌نه‌و‌ه تا هه‌مووان به گژ ئ�ه‌و ج��ۆر‌ه ت��اوان��ان�هدا بچینهوه، بیریشمان نه‌چێته‌و‌ه ئهوهنده کۆن نهبووه که بکوژى ژن به به‌رچاوى هه‌مووانه‌و‌ه ئ��ازاد کراو هه‌مووانیش بێده‌نگ بووین له ئاستیاو چاوه‌ڕێى که‌ره‌مى ده‌سه‌اڵت بووین که به‌ڵکو له‌و کاره‌ى پاشه‌کش ه بکات‌و بڕیاره‌ک‌ه هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه ،بێگومان ئه‌مه‌ى شادى‌و شۆخانیش هه‌ر به‌و شێوه ده‌ڕوات ،چونکه ئه‌نجامى سه‌ره‌تاى دیاره و حکومه‌ت بێده‌نگ‌ه ل�ه به‌رامبه‌ریدا ته‌نانه‌ت نه‌یانهێشت خۆپیشاندانیش بۆ ئه‌م زوڵم‌ه بکرێت ،که‌وات‌ه ده‌بێت ژنان خۆیان به ده‌رد ئه‌م زوڵمانه‌و‌ه بێن‌و ده‌نگ هه‌ڵبڕن‌و چیتر بێده‌نگ نه‌بن با ده‌ست به کاڵومانه‌و‌ه نه‌گرین که با نه‌یبات، رۆژگ��ارێ��ک دێ��ت ک�ڵاوى ئێمه‌ش ب ه جۆرێکى تر با ده‌یبات. بێده‌نگبوونى زی��ات��ر ل �ه ئ��اس��ت ئه‌م هێرشانه‌ى به‌رامبه‌ر ژنان ده‌کرێت جێگه‌ى شه‌رمه ،پێویسته رێکخراوه‌کانى ژنان واز له هه‌موو ئینتما سیاسیه‌کانیان بێنن‌و هه‌مووان یه‌کگرن له ئاست ئه‌م زوڵمان ه و داواى خوێنیان بکه‌ن ،داواى ئهوه بکه‌ن ئه‌گه‌ر واڵتێک به یاسا ده‌ڕوات کوا یاسا له به‌رامبه‌ر ئهو هه‌موو کوشتنه‌ى ژن ،کوا ماف کوا نیوه‌ى کۆمه‌ڵ ،با لهوه زیاتر رێگ‌ه نه‌درێت ژنان به‌م ده‌ردان ه ببرێت ئه‌م ره‌فتاران‌ه سفرکردنه‌وه‌ى هه‌موو خه‌باتى ژنانه .پێویسته ڕێکخراوه‌کان خ��اوه‌ن��دارى له‌م‌ه بکه‌ن ئه‌گه‌ر له‌مه‌ى ناکه‌ن ئه‌رکیان چیه با لهوه زیاتر رێگ ه به ویژدانمان نه‌ده‌ین‌و لهوه زیاتر بێده‌نگ نه‌بین‌و چاومان دانه‌خه‌ین.
››
[ دیدارى /مه‌ستور‌ه مه‌حمود ] بۆ زانینى بارودۆخى ژنان ل ه ناو په‌رله‌مان و ک��ۆده‌ن��گ��ی��ان ل �ه م�ه‌س�ه‌ل�ه‌ک��ان��ى ژن���ان و کارکردنیان و تێڕوانیان بۆ مه‌سه‌له‌کانى ژنان و ئاگاداربوون له‌و پرۆژه یاسایانه‌ى تایبه‌تن به ژنان و ل ه په‌رله‌مان قسه‌ى له‌سه‌ر کراو ه و هۆکارى په‌سه‌ندنه‌کردنیان‌و ئهو هێرشانه‌ى له‌م دواییه‌دا به تایبه‌ت له‌سه‌ر وشه‌ى جێنده‌ر کرایه س �ه‌ر ژن��ان و هه‌ڵسه‌نگاندنى کارى رێکخراوه‌کانى ژنان له ئێستادا و تێڕوانین له‌سه‌ر دروس��ت بوونى ئه‌نجومه‌نى خانمان و نوێنه‌رایه‌تى ژنانى په‌رله‌مان بۆ گشت ژنان ،دیمانه‌یه‌کمان له‌گه‌ڵ (په‌یمان عێزه‌دین) په‌رله‌مانتار ل ه فراکسیۆنى گۆڕان و چاالکوانى ب��وارى ژن��ان س��ازدا و ئ �ه‌و پرسیارانه‌مان ئاراسته‌ى کرد. چه‌تر /ره‌وشى ژنانى ناو په‌رله‌مان چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت ل ه رووى کۆده‌نگیان ل ه مه‌سه‌ل ه‌و بابه‌ته‌کانى ژناندا؟
ـ ههرچهنده تا ئێستا ل ه م��اوه‌ى ئ�ه‌م س��اڵ و نیوه‌دا بابه‌تێکى وا به‌رچاو و زه‌ق دروس��ت نهبووه تا بزانین کۆده‌نگى ژنان چۆنه ،به شێوه‌یه‌کى گشتى ئهو بابه‌ت و یاسایانه‌ى په‌یوه‌ندى ب ه ژنانه‌وه‌یه تا ئێستا خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌میان ب��ۆ ک���راوه ،ب �ه‌اڵم جارێکى ت��ر نه‌هاتۆته‌و‌ه په‌رله‌مان بۆ قس ه کردن له‌سه‌رى ،به‌اڵم ده‌توانم ل ه دوا هه‌ڵوێسته‌و‌ه قیاس له‌سه‌ر ئ�هوه بکه‌م ،له‌سه‌ر دانانى وشه‌ى بااڵنسى جێنده‌رى که پرۆژه یاساى وه‌زاره‌تى وه‌رزش و الوان بوو له‌وێدا تا راده‌یه‌ک کۆده‌نگیه‌کى باش هه‌بوو جگ ه له پهرلهمانتاره ژنه‌کانى فراکسیۆنه ئیسالمیه‌کان ئ�ه‌وه‌ش مافى ره‌واى ئهوانه ،چونک ه روانگه‌ى بینینى ئه‌وان بۆ چه‌سپاندنى وشه‌ى جێنده‌ر ل ه ئێستا روانگه‌یه‌کى جیاوازترى ئاراسته‌ى تێڕوانینى ئێمه‌یه .بۆی ه ئه‌گه‌ر کۆده‌نگیه‌کان له‌سه‌ر ئه‌م ه قیاس بکرێت یان هه‌ڵوێستى ژنانى په‌رله‌مان به‌م ه قیاس بکه‌ین له‌وێشه‌و‌ه بچیین ه ناو پرۆژه یاساى قه‌ده‌غه‌کردنى توندوتیژى خێزانى باوه‌ڕ ده‌که‌م ئاسته‌که‌ى باش بێت. چه‌تر /تا ئێستا چ پرۆژه یاسایه‌کى تایبه‌ت به ژن��ان له ناو په‌رله‌مان قسه‌ى له‌سه‌ر ک��راوه؟ یان په‌سه‌ند ک��راوه؟ یان په‌سه‌ند نهکراوه؟ هۆکارى په‌سه‌ند نه‌کردنه‌که‌ى چی بووه؟
پرۆژه‌یه‌ک زۆر ب ه زه‌قى باسى ل ه مافى ژن کرد،پرۆژه یاساى کابانى ماڵ بوو که ئهو پرۆژه یاسای ه له‌الن فراکسیۆنى گۆڕانهوه پێشکه‌ش کرابوو ،به‌اڵم ب ه زۆرینه‌ى ده‌نگى ئه‌ندامانى په‌رله‌مان رهتکرایهوه ،ب ه بێ ئه‌وه‌ى بێت ه ناو موناقه‌شه‌کردنه‌وه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى نه‌هات ه ناو موناقه‌شه‌کردنه‌وه ،نازانم بۆ پرۆژه‌ک ه رهتکرایهوه له الیه‌ن په‌رله‌مانتاره‌کانه‌وه ،ئایا دید‌و تێڕوانینیان بوو له‌سه‌ر پرۆژه‌ک ه ل ه مه‌سه‌سه‌له‌ى ژناندا یان له‌به‌ر ئهوه بوو ک ه ل ه الیه‌ن فراکسیۆنى گۆڕانهوه پێشنیارکرابوو. دڵنیام پیاوه‌کان ل �ه‌و روان��گ �هوه ره‌ت��ی��ان ک���ردهوه ک ه پ��رۆژه‌ى فراکسیۆنى گۆڕانه ،به‌اڵم نامه‌وێت حوکم له‌سه‌ر ژنه‌کانى ناو فراکسیۆنى کوردستانى بده‌م له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پرۆژه‌که موناقه‌شه نه‌کرا تا بزانم ل ه به‌رژه‌وه‌ندى ژن قس ه ده‌که‌ن یان ل ه به‌رژه‌وه‌ندى قسه ناکه‌ن ،بۆی ه پێموابێ ره‌تکردنه‌وه‌ى پرۆژه‌ک ه له‌وه‌و‌ه نه‌بوو پشگیرى
ل ه مافى ژن بکه‌یت یان لێى نه‌که‌یت ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پرۆژه‌ى فراکسیۆنى گۆڕان بوو رهتکرایهوه .پرۆژه‌یه‌کى تر ک ه په‌یوه‌ندى ب ه ژنه‌و‌ه بوو پرۆژه یاساى قه‌ده‌غه‌کردنى توندوتیژی بوو ،خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌مى بۆ کراوه ،به‌اڵم جارێکى تر نه‌هاتووه‌ته‌وه ناو په‌رله‌مان بۆ ئه‌وه‌ى قسه‌ى له‌سه‌ر بکه‌یت .هیچ پڕۆژه‌یه‌کى تر نههاتووه تایبه‌ت ب ه ژن ،بۆی ه ئهو کۆده‌نگیه‌ى ژنانى په‌رله‌مانیش ده‌بێت دوایخه‌ین بۆ ئهو کاته‌ى پرۆژه یاساى قه‌ده‌غ ه کردنى توندوتیژى موناقه‌ش ه ده‌کرێت ،چونک ه له‌وێدا ده‌توانین بڵێین ژن��ان چۆن ده‌ن��گ ده‌ده‌ن و ب ه چ ئاراسته‌یه‌ک ده‌نگ له‌سه‌ر ئهو پرۆژه‌ی ه ده‌ده‌ن. چه‌تر /تا چه‌ند ژنانى په‌رله‌مان نوێنه‌رایه‌تى ژنان ده‌که‌ن یان جێگه‌ى متمانه‌ى ژنانن؟
ئه‌مه‌وێت له‌سه‌ر مه‌فهومى نوێنه‌رایه‌تى ژن رابوه‌ستم،چونک ه مه‌فهومێک هه‌ی ه چ ل�ه الى خ��ودى پارت ه سیاسیه‌کان ک ه کاندیدیان ههبووه له په‌رله‌مان چ له الیه‌ن خودى ئهو ژنانه‌ش ک ه کاندیدن چ له الیه‌ن خه‌ڵکیشه‌وه ب ه تایبه‌تى رێکخراوه‌کانى ژنانهوه ،ره‌نگ ه هه‌ندێک به‌دحاڵى بوون هه‌بێت له‌وه‌ى فعله‌ن به کۆتاى ژنان چوینه‌ته ئه‌وێ، نوێنه‌رى ژنین ،یان ئه‌ندامى په‌رله‌مانین بۆ نوێنه‌رایه‌تى ژن و پیاو و هه‌موو پێکهاته‌کانى کۆمه‌ڵگا ،چونک ه ئه‌م ه هه‌ر بۆ خۆى گومان هه‌ڵده‌گرێت ،ئه‌گه‌ر کۆتاش بۆ ئه‌وه‌بێت ک ه فرسه‌تى هاوبه‌شى و یه‌کسانى ژنان هه‌بێت له‌و نابه‌رابه‌ریه‌ى هه‌ی ه ل ه ره‌خساندنى هه‌لدا بۆ به‌شدارى ل ه بوارى سیاسى ،که‌وات ه تۆ ئیشت له‌سه‌ر ئهوه کردووه ژن وهک مرۆڤ بێنیته په‌رله‌مان له‌و کاته‌دا مه‌رج نی ه ئهو ژنان ه ن ه ئیشیان کردبێ ل ه مافى ژناندا ن ه بڕواشیان ب �هوه بێت که ک��ار له‌سه‌ر ره‌وش��ى مێین ه ب ه شێوه‌یه‌کى دابڕاو ل ه ره‌وشى کۆمه‌ڵگا بکات ،لێره‌دا که‌وات ه ده‌که‌وین ه به‌رده‌مى دوو تێگه‌یشتنه‌و‌ه و ده‌بێت پرسیاره‌ک ه وای لێبێت ئایا ئێمه‌ى ژنانى په‌رله‌مانتار نوێنه‌رى ژنین یان نوێنه‌رى کۆمه‌ڵگاین ،بۆیه له‌و کاته‌دا ک ه به کۆتا چوینه په‌رله‌مان ده‌بێت به‌شێک له‌و کۆتای ه ئه‌وانه‌بن ک ه داکۆکیکار و چاالکوانى مه‌سه‌له‌کانى ژنانن ،چونک ه ئه‌گه‌ر منێک ب ه جه‌ست ه ژن ،به‌اڵم ب ه ئه‌قل بیرم بۆ مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى‌و مافى ژن نه‌چێت‌و کارم بۆى نه‌کردبێت ل ه ژیانى رۆژانه‌ى خۆمدا جێبه‌جێم نه‌کردبێت ،ناتوانم ل ه په‌رله‌ماندا داکۆکى له مه‌سه‌له‌ى
››
ئه‌گه‌ر ژنانى ناو په‌رله‌مان به‌و ئاراسته‌ی ه سه‌یر بکه‌ى ک ه فراکسیۆنێک یان کوتله‌یه‌ک بن‌و بتوانن ل ه مه‌سه‌ل ه په‌یوه‌ندیداره‌کانى ژنانهوه فشاریان هه‌بێت، بهداخهوه ئهو کۆده‌نگی ه نیه
ل ه خولى پێشوو و ئێستاش په‌رله‌مانتارمان هه‌ی ه به‌وپه‌ڕى هێزیه‌و ه داکۆکى ل ه خه‌ته‌نه‌کردنى مێین ه ده‌کات
››
چه‌ندێک ژنان ئاراسته‌یان ئاراسته‌یه‌کى سست و هێواش بێت چه‌ندێک ژنانێکى ئاقڵ و گوێڕایه‌ڵبن ب ه رووى عورف‌و داب‌و نه‌ریت‌و ئهو یاسایانه‌ى رێ ل ه ئازادییه‌کان ده‌گرێت ئه‌وه‌نده‌ش نیه‌تى هێرشکردن‌و په‌الماردان و دژایه‌تى کردن هێواش‌و سست ده‌بێت ژن��ان بکه‌م ،بۆی ه زۆرج��ار ده‌بینیت له خولى پێشوو و ئێستاش په‌رله‌مانتارى ژنمان هه‌ی ه ب�ه‌وپ�ه‌ڕى هێزیه‌و‌ه داکۆکى ل ه مه‌سه‌له‌ى خه‌ته‌نه‌کردنى مێین ه ده‌ک��ات، پێیوای ه ئه‌م ه هه‌ق ه و مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى ژن و پیاو له‌وێدا جێگه‌ى دهبێتهوه ،پیاویش ههبووه له مه‌سه‌له‌ى جێنده‌ر وا داکۆکى لێکردووه ک ه ره‌نگ ه ب ه چه‌ندین ژن نه‌توانن ئهو داکۆکی ه بکه‌ن ،بۆی ه له‌و روانگه‌یه‌و‌ه ئهو پیاو‌ه دانابڕێنم له‌و ژنانه‌ى ک ه چه‌ندین ساڵ ه له مه‌سه‌له‌ى ژندا کارده‌که‌ن. چه‌تر /ئهو هێرشانه‌ى له‌م دواییه‌دا کرای ه سه‌ر ژنان به تایبه‌ت له سه‌ر مه‌فهومى وشه‌ى جێنده‌ر چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟
ـ ئه‌م هێرشان ه هێرشکردنێکى راسته‌وخۆیه ،به‌اڵم ل ه س��وڕى مت ب��وون و سڕبووندایه له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى داخ��وازى چاالکى ژن��ان خ��ۆى ل ه س��وڕى متبون و سڕبوندایه. ئ�ه‌گ�ه‌ر ژن���ان چ��االک��ان�ه و چاونه‌ترسان ه بێن ه ده‌س��ت کۆمه‌ڵێک پ���رۆژه و ی��اس��ا ل �ه‌س �ه‌ر یه‌کسانى بکه‌ن بێگومان نیه‌تى دژای�ه‌ت��ى ک��ردن وج��ودى ده‌بێت ،به‌اڵم هاوته‌ریب ه له‌گه‌ڵ چاالکى و ئاراسته‌ى ک��ارى ژنان خۆیان رێکخراوه‌کانیشیان ل ه کۆمه‌ڵگا چه‌ندێک ژنان ئاراسته‌یان ئاراسته‌یه‌کى سست‌و هێواش بێت چه‌ندێک ژنانێکى ئاقڵ و گوێڕایه‌ڵبن ب ه رووى ع��ورف و داب و نه‌ریت و ئهو یاسایانه‌ى رێ ل ه ئازادیه‌کان ده‌گرێت ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش نیه‌تى هێرشکردن و پ��ه‌الم��اردان دژای�ه‌ت��ى کردن هێواش و سست ده‌بێت چه‌ندیش ئازابن ب ه رووى داواک��ردن��ى یه‌کسانى ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش دژایه‌تیه‌ک ه قایمتر ده‌بێت .بۆی ه ئه‌م هێرشان ه راسته‌وخۆیه ،ب�ه‌اڵم ب ه پێى چ��االک��ى ژن��ان خ��ۆى ده‌نوێنێت ل� ه ک��وێ��دا ژن ده‌نگى هه‌ڵبڕى ئه‌وا دژایه‌تیه‌ک ه قایمتر ده‌بێت له‌گه‌ڵ یه‌ک هه‌نگاو یا ی�ه‌ک جوڵه ک ه وش �هى جێنده‌ر جوڵ ه بوو ل ه کوێدا ئهو جوڵ ه هه‌بت دژایه‌تیه‌ک ه سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه. مه‌سه‌له‌ى جێنده‌ر له پهرلهمانهوه چاالککرا بۆ دهرهوه پێویستیش ناکات مامۆستایانى ئاینى ته‌علیقیان هه‌بێت، چونک ه کاتێک پرۆژه یاساى هه‌موارکردنى له‌شفرۆشى رهتکرایهوه که په‌یوه‌ندى ب ه کۆمه‌ڵگاو‌ه هه‌ی ه ده‌ب��وو ئه‌وکات ه مامۆستایانى ئاینى خوتبه‌ى نوێژى هه‌ینى دواى ئهو ره‌تکردنه‌وه‌یان ته‌رخانکردای ه بۆ ترسناکى ئهو دیاردهیه ،به‌اڵم یه‌ک مامۆستا به‌الیدا نه‌چوو ئه‌گه‌ر بیشیبه‌سیته‌و‌ه به ره‌وشته‌وه ره‌وشتى خه‌ڵکه ،یان ئه‌گه‌ر پرۆژه‌ى بودج ه باس بکه‌یت په‌یوه‌ندى ب ه قوتى خه‌ڵکه‌وه‌ی ه ئه‌ى بۆ مامۆستایانى ئاینى بۆ پته‌وکردنى پایه‌کانى ئیمانیان نه‌هاتن قس ه له سه‌ر ئه‌م ه بکه‌ن ،ل ه کاتێکیشدا سه‌رۆکى هه‌رێم زۆر پرۆژه ب ه بیانووى زۆرین ه په‌سه‌ندى ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌م ه زۆرینه‌شى له‌گه‌ڵ بوو گه‌ڕاندیانه‌و‌ه بۆ په‌رله‌مان بۆی ه گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئهو پرۆژه‌ی ه راسته‌وخۆ بۆ په‌رله‌مان هیچ به‌هایه‌کى ته‌شریعى بۆ په‌رله‌مان نه‌هێشته‌وه. چه‌تر /بۆ تا ئێستا ژنانى ناو په‌رله‌مان نه‌یانتوانیو ه کۆده‌نگى ژنان ل ه دهرهوه بۆ هه‌ندێک مه‌سه‌ل ه دروست بکه‌ن؟
ـ ئه‌گه‌ر ژنانى ن��او په‌رله‌مان ب �ه‌و ئاراسته‌ی ه سه‌یر بکه‌ى ک ه فراکسیۆنێک یان کوتله‌یه‌ک بن و بتوانن له مه‌سه‌له په‌یوه‌ندیداره‌کانى ژنانهوه فشاریان هه‌بێت، بهداخهوه ئهو کۆده‌نگی ه نیه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کاریگه‌رى سیاسى و فراکسیۆنه‌کان به‌هێزتر‌ه ل �ه‌وه‌ى ک ه ژنانى په‌رله‌مان ب ه ئاراسته‌یه‌کى ژنان ه بۆ ئیشکردن له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌کانى ژنان بیربکهنهوه بۆی ه گومانم هه‌ی ه هه‌م ئاراسته‌ى پارت ه سیاسیه‌کان بۆ کاندیدکردنى ژن هه‌م
ژن ه کاندیده‌کان ئاراسته‌یه‌کى مێینان ه بێت ،تا ئیش له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى ژن بکات ،بۆی ه ئ�ه‌وه‌ى باسى ده‌که‌ن ده‌بوو وهک چۆن فراکسیۆنى پارت ه سیاسیه‌کان هه‌ی ه ده‌بوو فراکسیۆنێکى ژنانیش هه‌بێت به‌بێ بیرکردنه‌وه‌ى سیاسى له‌کوێدا به‌رژه‌وه‌ندى ژن هه‌بێت له‌وێدا کاربکات، به‌اڵم ئه‌م ه وجودى نی ه ل ه ناو په‌رله‌ماندا و ئه‌گه‌ر ژن ه په‌رله‌مانتاره‌کان وا بیریان بکردایه‌ته‌وه ک ه نوێنه‌رى ژن��ن ئ �ه‌و کۆده‌نگی ه زوو دروس���ت ده‌ب���وو .ل� ه هه‌موو فراکسیۆنه‌کان پێشنیارى ئهوه کراوه ک ه فراکسیۆنێکى ژنان دروست بێت ،به‌اڵم له ئێستادا په‌رله‌مان به‌رزترین ده‌سه‌اڵت ه ناتوانین هه‌موو ئهو ژنانه وا لێ بکه‌ین داکۆکى له مه‌سه‌له‌ى ژنان بکات ،بۆی ه پێموای ه ئهو ژنانه‌ى ل ه په‌رله‌مانن له مه‌جالى ئیختیساسیان شاره‌زایى باشیان ههیه ،به‌اڵم ب ه گومانم ل ه ئاست مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى و داکۆکى کردن له مه‌سه‌له‌ى ژناندا هه‌مان ئهو رایه‌یان هه‌ی ه ک ه رێکخراوه‌کانى ژنان هه‌یانه ،بۆی ه له‌م جۆره نوخبه‌یه‌دا ناتوانیت کۆده‌نگیه‌ک له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌کانى ژن��ان دروس��ت بکه‌ین ل ه ن��او په‌رله‌ماندا ،به عه‌مه‌لى نازانم ل ه ئێستادا فراکسیۆنى ژنان ،چونک ه ژنانى ناو په‌رله‌مان هه‌موویان خۆیان ب ه نوێنه‌رى ژن نازانن ،بۆی ه پابه‌ند نابن به‌و قسانه‌ى رێکخراوه‌کانى ژنان ده‌یکه‌ن. چ �ه‌ت��ر /ده‌رب����ارهى ئه‌نجومه‌نى خانمان تێڕوانینت چیه؟
ـ دواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى وه‌زاره‌تى ده‌وڵه‌ت بۆ کاروبارى ژنان بیر ل ه ئه‌نجومه‌نێکى حکومى تایبه‌ت به ژنان کرایه‌و‌ه ک ه له ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردندایه ،په‌خشان زه‌نگه‌نه‌ش بۆ ئهو ئه‌نجومه‌ن ه ته‌رخانکراو‌ه ک ه تێڕوانینێکى باشم هه‌ی ه له‌سه‌ر به‌ڕێزى ،چونک ه ئه‌گه‌ر قیاس بکه‌یت ب ه کاره‌کانى له خولى په‌رله‌مانى پێشوو ک ه به‌رپرسى لیژنه‌ى ژنان بوو چاالک بوو و ل ه بیرکردنه‌وه‌ى ئهو خانم ه ئه‌توانم ب ه ئومێدبم به‌مه‌و‌ه و په‌یوه‌ندیکردن ب ه رێکخراوه‌کانى ژنانهوه وه‌رگرتنى سیفیان و دانانى ئهو که‌سانه‌ى شاره‌زایى و کارى جدیان بۆ ئهو مه‌سه‌له‌ی ه و ژن کردووه ،بۆ خۆى سه‌ره‌تایه‌کى ته‌ندروسته ،هیوادارم له‌و رای�ه‌م ده‌رب��ارهى ئهو لیژنه‌ی ه ل ه داه��ات��ودا راس��ت بم ،ده‌س��ت وااڵکردنى ئه‌م ئه‌نجومه‌ن ه و تێڕوانینى حکومه‌ت بۆ ئهو مه‌سه‌ل ه گرنگه ،ئه‌گه‌ر نیه‌تى حکومه‌ت ب ه ئاراسته‌ى باش بێت ئه‌وا سه‌رکه‌وتوو ده‌بێت ئهنجومهنهکه. چه‌تر /کارى رێکخراوه‌کانى ژنان ل ه ئێستادا چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟
ـ پێش ئه‌وه‌ى ببمه په‌رله‌مانتار ل ه رێکخراوى ژنان کارم کردووه ،کاتى ده‌ستورى هه‌میشه‌یى عێراق ده‌رکرا ،ئێم ه چه‌نده‌ها ژنمان هێنای ه سه‌رجاد‌ه ک ه ب ه هێزترین ناڕه‌زایى ژنان بوو دژى ئ�هوه ،به‌اڵم بهداخهوه بۆ ئه‌م هێرشانه‌ى دوایى بۆ سه‌ر ژنان کاتێک هاتن بۆ به‌رده‌م په‌رله‌مان ژماره‌یه‌کى زۆر که‌م ل ه ژنان بوون ک ه له چاالکوانانى ژنان خۆى ده‌بینیه‌و‌ه ژنانى ترى تێدا نه‌بوو ،ک ه ئهوه که‌متر نی ه له‌و ئیمزایه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ یاساى خۆپیشاندان کردى ،بۆ رێکخراوه‌کانى ژنان نه‌توانن سه‌دان‌و هه‌زاران ژن بێنن ه سه‌رجارده ،ئه‌ى رێکخراوه‌کان چیان کردووه. بۆ خۆم سه‌رسامم به‌و سستی ه و هۆکاره‌کانیشى ناتوانم ده‌ستنیشان بکه‌م ئایا بێئومێدبوون له کارکردن یان ب ه ته‌واوى چونه‌ت ه ژێر به‌رنامه‌ى پارت ه سیاسیه‌کانه‌وه یان بژێوى ژیان بیرى بردونه‌ته‌و‌ه کار له‌و مه‌سه‌له‌یه بکه‌ن. بۆی ه ل ه راب��ردودا رێکخراوه‌کانى ژنان چاالکتربوون و مه‌سه‌له‌ى ژن سه‌ربازترین مه‌سه‌ل ه بوو ب ه راستى چیم لێ داوابکرێت بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئهو گڕوتینه‌ى هه‌بوو ئاماده‌م.
خالید سه‌رکار: تا ئێستا مۆسیقاى کوردی نه نوسیومانه‌‌ته‌وه و نه دۆزیومانه‌‌ته‌وه [ دیدارى /عه‌دنان عه‌لى ]
هونه‌رمه‌ندى مۆسیقى ک��ورد (خالید سه‌رکار) له چاوپێکه‌وتنێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باس له ره‌وشى ئه‌مڕۆى هونه‌رى موزیک و گۆرانى کوردى و ئهو فه‌وزایه‌ى ه��ون �ه‌رى ک���وردى تێیکه‌وتووه ده‌ک��ات، هاوکات تیشک ده‌خاته سه‌ر الیه‌نه‌کانى ترى هونه‌رى کوردى و پێشنیارى چاره‌سه‌رى زۆربه‌ى گرفته‌کان ده‌کات. چ��ه‌ت��ر :الوازی����ى ه��ون��ه‌رى ک��وردی��ی� ه وایکردووه هونه‌رمه‌ندانمان په‌نا بۆ هونه‌رى پێشکه‌وتووى واڵتانى تر به‌رن؟ یا خۆمان حه‌ز به هونه‌رى بێگانه ده‌که‌ین؟
ه��ون �ه‌ره‌ک �ه‌م��ان ت��ا راده‌ی����ه‌ک ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��ده وکلتورێکى ده‌وڵه‌مه‌ندمان ههیه ،چونکه پێکهاته‌ى ج��وگ��راف��ى ک��وردس��ت��ان ن��اوچ�ه‌ک��ان��ى (گ �ه‌رم��ی��ان، بادینان ،لوڕستان ،سلێمانى و...ه��ت��د) ،هونه‌ریان جیاواز بووه ،ئهمه وایکردووه جۆره‌ها کارى هونه‌ریى باش و جوان له الیه‌ن هونه‌رمه‌نده ره‌سه‌نه‌کانمانه‌و‌ه بکرێت ،ب�ه‌اڵم ئه‌م فه‌وزایه دهگهڕێتهوه بۆ چه‌ند ه��ۆک��ارێ��ک ه �ه‌ن��دێ��ک��ی��ان پ���هی���وه‌ن���دى ب���ه خ���ودى هونه‌رمه‌نده‌که‌وه ههیه و هه‌ندێکى تریش دهگهڕێتهوه بۆ ئهو داموده‌زگایانه‌ى کارى هونه‌رى ده‌که‌ن ،چ رێکخراو ب��ن ی��ان وه‌زاره‌ت��ه‌ک��ان ک�ه ک��ارى بێگان ه ده‌ک����ه‌ن ،ه�ه‌ن��دێ��ک ک��ه‌س ه��ه‌ن ئ��ه‌م ف��ه‌وزای��ه ب ه پێشکه‌وتن و مۆدێرنه ده‌زانن ،ههشه به گێره‌شێوێنى ده‌زان����ی ،ه �ه‌ن��دێ ل �ه ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده‌ک��ان��م��ان ل�ه‌ژێ��ر کاریگه‌ریى هونه‌رى مۆسیقاى بێگانه‌دان ،ده‌بێت له پێناوى پێشخستنى هونه‌رى مۆسیقاى کوردیدا س��وودى لێ ببینن‌و به‌کارى بهێنن .بۆیه پێویست ه بزانین چى ده‌که‌ین و چۆن کار ده‌که‌ین و چى بۆ مۆسیقاى کوردى بکه‌ین.
چه‌تر :کاریگه‌رى ئه‌م الساییکردنه‌وه‌ی ه له‌سه‌ر هونه‌رى کوردى چۆن ده‌بینیت؟
ــ الساییکردنهوه کارێکى ئاسانه و ماندووبوونێکى زۆرى ناوێت ،زۆرێک له هونه‌رمه‌نده‌کانمان کارى هونه‌ریى واڵتانى تر کۆپى ده‌ک �ه‌ن ،هۆکارى ئه‌م کاره‌ش ئهوهیه که ئه‌م هونه‌رمه‌نده ده‌یه‌وێت به زوویى و بێ ماندوبوونێکى زۆر پێبگات و ناو و ناوبانگ ده‌ربکات ،بۆیه ئیشه هونه‌رییه پێشکه‌وتووه‌کانى هونه‌رمه‌ندانى بێگانه کۆپى ده‌ک���ات ،ب �ه‌اڵم ئه‌م الساییکردنه‌وه‌یه نه‌خۆشییه ،ئه‌بێت خۆمانى لێ ب���ه‌دوور بگرین ،ئه‌گینا ه��ون�ه‌رى واڵت�ه‌ک�ه‌م��ان ب ه ئاقارێکى خراپدا ده‌ب��ات ،هه‌موو هونه‌رمه‌ندێک سه‌ره‌تا پێویستى به الساییکردنهوه ههیه ،به‌اڵم ئهو هونه‌رمه‌نده که پێگه‌یشت ،ده‌بێت له الساییکردنهوه خۆى به‌دوور بگرێت.
چه‌تر :ده‌وترێت هه‌ندێک له‌و کارانه‌ى که پێیان ده‌ڵێن السایى کردنهوه ،هونه‌رى راسته‌قینه‌ى کوردین و پێشتر به هۆى داگیرکارى کوردستانهوه دزراون ئێستا به وتنه‌وه‌یان وه‌رده‌گیرێنه‌وه ،ئهمه چه‌ند راسته؟
ئ��ێ��م�هى ک���ورد ب �ه‌ه��ۆى ن �ه‌ب��وون��ى کیانێکىسیاسییهوه نه‌مانتوانیوه هونه‌ره‌که‌مان بپارێزین، ئ���ه‌و ن �ه‌ت �ه‌وان �هى رۆش��ن��ب��ی��رى ه��ون �ه‌ری��ی��ان ب�ه‌ه��ێ��زه، کاریگه‌ریى زیاتر له‌سه‌ر واڵتانى ده‌وروب �ه‌ر و دنیا دروست ده‌که‌ن ،واڵتانى عه‌ره‌بى و تورک و فارس خاوه‌نى مۆسیقاى راسته‌قینه‌ى خۆیانن و مۆسیقای خۆیان به شێوه‌یه‌کى زانستى‌و به نۆته نووسیوهتهوه، ب �ه‌اڵم ئێمه مۆسیقاى خۆمانمان نه‌نوسیوه‌ته‌وه و نه‌دۆزیوه‌ته‌وه ،پێویسته بیدۆزینه‌وه ،ئه‌مه‌ش کارێکى ئاسان نییه ،چونکه گه‌لى کورد گه‌لێکى په‌رش‌و باڵو و پارچه‌پارچه‌کراوه ،له‌به‌ر ئهوه شتمان براوه و ئێمه‌ش شتى واڵتانمان بردووه ،به‌اڵم بهوشێوهیه نیی ه ده‌وترێت ،ئهوه ساغ نه‌بووه‌ته‌وه به‌و شێوه‌یه‌ى ده‌وترێت هونه‌رمان برابێت ،چونکه ئێمه و واڵتانى تر مه‌قام‌و په‌یژه‌ى دیاریکراوى خۆمانمان ههیه ،ئێمه و واڵتانى ده‌وروبه‌ر سوودمان له هونه‌رى یه‌کتریى بینیوه ،ئه‌م ه شتێکى سروشتییه ،به‌اڵم ده‌بێت بۆ خزمه‌تکردنى هونه‌رى واڵته‌که‌مان به‌کارى بهێنین ،دواجار ده‌بێت گرنگى به هونه‌رى ره‌سه‌ن بده‌ین ،وهک خه‌چه‌دۆریان که دانه‌رێکى موزیکى ئه‌رمه‌نییه ،ده‌ڵێت (پێش
››
الساییکردنه‌وه‌ى هونه‌رى بێگان ه نه‌خۆشییه، ئه‌گه‌ر خۆمانى لێ به‌دوور نه‌گرین ،هونه‌ره‌که‌مان ب ه ئاقارێکى خراپدا ده‌بات
ئه‌وه‌ى هونه‌ر ببێت به جیهانى ،ده‌بێت له نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه ده‌ست پێ بکات).
چه‌تر :بۆ گرنگى دان به هونه‌رى ره‌سه‌ن ناوه‌ندێک پێویست نیه؟
راس����ت����ه ،پ��ێ��وی��س��ت��م��ان ب���ه س��ه‌ن��ت��هرێ��ک،په‌یمانگایه‌ک ،ئه‌کادیمیاییه‌کى رۆژهه‌اڵتى هه‌ی ه که ئامێره رۆژهه‌اڵتییه‌کان‌و شێوازى مه‌قاماته‌کان ێ به ستایلى خ��ۆى بخوێنرێته‌وه ،واڵت��ان��ى دراوس � مه‌قاماته‌کانیان به شێوه‌یه‌کى زانستى نووسیوهتهوه و له ن��اوه‌ن��ده هونه‌رییه‌کاندا ده‌یخوێنن ،بهداخهوه ئهمه ئه‌گه‌ر الى ئێمه هه‌بێت ،زۆر میزاجییه و ههریهکه به میزاجى خۆى ئه‌یخوێنێ و مامۆستا به میزاجى خ��ۆى ئه‌یڵێته‌وه ،مه‌قاماته‌کانمان ب ه شێوازێکى زانستى نه نوسراونه‌ته‌وه و ناوه‌ندێکى هونه‌ریى تایبه‌تمان نییه که مه‌قاماته‌کانمانى تێدا بخوێنرێت ،له‌به‌ر ئهوه پێویسته ده‌زگ�او سه‌نته‌ر و ناوه‌ندى هونه‌ریمان بۆ ئهو مهبهسته هه‌بێت.
وهک ماده و پاره و پوڵ ،یان دابینکردنى ئامێر و ستۆدیۆ ،ئه‌مه‌ش له الیه‌ن داموده‌زگا حکومییه‌کان و رێکخراوه هونه‌رییه‌کانه‌وه ده‌کرێت‌و ئه‌وان ده‌توانن زۆر شت بۆ هونه‌رمه‌ندان بکه‌ن ،هه‌روه‌ها که‌سانى پسپۆڕیشیان ههیه ده‌ب��ێ��ت ک��ارى هونه‌رمه‌نده‌ک ه دیراسه بکات‌و هه‌ر له خۆوه پاره نه‌خاته به‌رده‌ستى هونه‌رمه‌ند‌و بڵێ بڕۆ بۆ خۆت کار بکه ،به‌اڵم ئه‌م جۆره ره‌قابه‌یه الى ئێمه نییه و فه‌رامۆش کراوه، زۆرجار بۆ ئه‌وه‌ى دڵى هونه‌رمه‌نده‌که نه‌شکێنن ب ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک هاوکاریى ده‌ک�ه‌ن ،له کاتێکدا ن��ازان��ن ک�ه ئ��هوه کاریگه‌رییه‌کى خ��راپ��ى له‌سه‌ر ه��ون�ه‌رى واڵت�ه‌ک�ه‌م��ان ده‌ب��ێ��ت ،ب�ه راس��ت��ى گوناه ه هه‌ندێک ل ه پاره‌یه‌کى زۆر بۆ خ�������ه‌رج هونه‌رمه‌ندان ده‌ک���رێ���ت ک���ه‌چ���ى
چه‌تر :چۆن بتوانرێت سانسۆرێک بۆ ئه‌وه‌ى که پێى ده‌وترێت فه‌وزا دابنرێت؟
ره‌خنه‌گر رۆڵێکى گرنگ و کاریگه‌رى ل هههموو ب��واره‌ک��ان به گشتى و ب��وارى موزیک و گۆرانى به‌تایبه‌تى ههیه ،ئێمه ره‌خنه‌گرێکى وامان نییه که جێگه‌ى ده‌ستى دیار بێت و بتوانێت قس ه له‌سه‌ر هه‌موو الیهنه ب��اش و خراپه‌کانى هونه‌رى ئه‌مڕۆمان بکات ،ره‌خنه‌گر رۆڵێى به‌رچاوى هه‌ی ه ل�ه راس��ت��ک��ردن�ه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ند و وا ده‌ک���ات ک ه ئهو هونه‌رمه‌نده زیاتر درک به ههڵه و که‌م‌و کورتییه‌کانى خۆى بکات.
چه‌تر :ره‌خنه‌گر به ته‌نها ده‌توانێت ئ�ه‌م ک��اره بکات ،ی��ان پێویست ه الی���ه‌ن���ى ح��ک��وم��ی��ش رۆڵ���ى هه‌بێت؟
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
9
ئه‌نجامه‌که‌ى باش نییه ،بۆیه ده‌بێت داموده‌زگاکان بزانن چى ده‌ک �ه‌ن و چ��ۆن یارمه‌تى هونه‌رمه‌ندان ده‌ده‌ن ،جگه له‌م ره‌قابه‌یه جه‌ماوه‌ریش ده‌توانێت قس ه له‌سه‌ر ک��ارى هونه‌ریى هونه‌رمه‌ندان بکات و ب ه ره‌خنه‌کانى هه‌ڵه‌کان راست بکاتهوه.
چ��ه‌ت��ر :ب��ه‌ه��ۆى به‌جیهانیبوونه‌و ه کلتوره‌کان تێکه‌ڵ ب �وون ،چۆن هونه‌رى ره‌س�ه‌ن��ى کوردیمان تێکه‌ڵ ب �ه‌و ستایڵ ه جیهانییه بکه‌ین و بیکه‌ین به جیهانى ،بێ ئه‌وه‌ى له ره‌سه‌نایه‌تى خۆمان الده‌ین؟
دهکهوێته ئه‌ستۆى ئهو گه‌نجانه‌ى که ئهمڕۆله گۆڕه‌پانى هونه‌ریدا کار ده‌که‌ن ،ده‌بێت خۆیان پڕ چه‌ک بکه‌ن و له زانستى مۆسیقادا شاره‌زاییه‌کى زۆر په‌یدا بکه‌ن ،بچن له ده‌ره‌وه‌ى واڵت زانستى مۆسیقا بخوێنن و س��وود ل�ه ته‌کنیکى واڵتانى پێشکه‌وتوو ببینن ،ئێستا ده‌رگ��اک��ان کراونه‌ته‌و‌ه و ده‌رفه‌تى زیاتر ههیه بۆ خۆبه‌ره‌و پێشهوه بردن، هونه‌رمه‌نده‌کانمان ده‌توانن له دنیاى دهرهوه سوود ببینن و بێنه‌وه بۆ کوردستان و خزمه‌تى هونه‌ره‌که‌مانى پێ بکه‌ن ،ئهو ک��ات��ه ئ��ێ��م �ه‌ش ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ی��ش��ى خ���ۆم���ان ب����ه‌ره‌و پێشهوه ببه‌ین و لهگه ڵ به‌جیهانیبوون و دنیاى مۆدێرنه‌دا بڕۆین.
ـ ه������ون������ه‌رم������ه‌ن������د پ��ێ��وی��س��ت��ى ب����هوه ه�هی� ه ک��ه ئ��اس��ان��ک��اری��ى بۆ ب���ک���رێ���ت ،چ
هونەرمەندان ناڕازین لەو كارە
که‌ناڵه ته‌له‌فزیۆنیه‌کان جیاوازى له نێوان هونه‌رمه‌ندان ده‌که‌ن [ ئا /شاخه‌وان شوانى ] جیاوازى کردنى به‌شێکی زۆر ل ه که‌ناڵه ته‌له‌فزیۆنیه‌کان له پیشاندانى ب�هره�ه‌م��ى ه��ون��ه‌رى ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان و ب �ه بێبه‌ش ک��ردن��ى ه�ه‌ن��دێ��ک ل ه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان��ی��ش ل���ه‌و ن��ێ��وه‌ن��د ه دهبێته جێى ناڕه‌زایى هونه‌رمه‌ندان و هونه‌رمه‌ند ک��اروان زاخۆیى باس لهوه ده‌کات که هه‌ر که‌ناڵێک هه‌ندێک هونه‌رمه‌ندى تایبه‌ت تێیدا ده‌بینرێت و بۆته تیپ به تیپ. هونه‌رمه‌ند زۆر غه‌درى لێکراوه
میقداد محه‌مه‌د ،مه‌قام بێژ ،رۆڵى راگه‌یاندن ب��ه گ��رن��گ��ی ده‌خ����ات����ه‌ڕوو ل��ه پێشکه‌وتنی هونه‌رمه‌ند و ئاشنا کردنی به میلله‌ت ،ل ه هه‌مانکاتدا ئهوه ده‌خاته‌ڕوو که هونه‌رمه‌ند موڵکی ته‌نها که‌سێک یان الیه‌نێک نیی ه و م��وڵ��ک��ی میلله‌ته ،پێشیوایه هه‌ندێک هونه‌رمه‌ندی کورد ههیه زۆر غه‌دری لێکراوه، چونکه هیچ که‌ناڵێک کاره‌کانیان په‌خش ناکات له شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌کانیانه‌وه و ئاشنایان ناکه‌ن .ئهو مه‌قام بێژه وتى :ده‌پرسم هونه‌رمه‌ند کارێک ده‌ک��ات بۆ ده‌وڵه‌مه‌ند کردنی هونه‌ری نه‌ته‌وه‌که‌ی و خزمه‌تکردنی میلله‌ته‌که‌ی و نه‌ته‌وه‌که‌ی نییه؟ ئه‌گه‌ر وای ه بۆ که‌نااڵن ب�ه‌رده‌وام هه‌ندێک کاری چه‌ند هونه‌رمه‌ندێک په‌خش ده‌ک�ه‌ن بۆ هاوکاری هونه‌رمه‌ندان ناکه‌ن به بێ جیاوازی و ته‌نها هه‌ندێک هونه‌رمه‌ندی تایبه‌تیان گرتۆت ه خۆیان. میقداد محه‌مه‌د داواى له‌و که‌نااڵنه کرد ک �ه ئ �ه‌و سیاسه‌تانه‌یان ب��گ��ۆڕن ک �ه ته‌نها کارى چه‌ند هونه‌رمه‌ندێکى دیارى کراو الى
خۆیان ب�ڵاوده‌ک�ه‌ن�هوه ،چونکه شتێکى زۆر ناشارستانی و ناشرینه و ئێمه هه‌موومان هونه‌رمه‌ندین هه‌موومان خزمه‌تی میلله‌ت ده‌که‌ین.
وه‌رگرتنی به‌رهه‌مه‌کان هه‌مووی به هۆى په‌یوه‌ندی (عیالقات) ئهو هونه‌رمه‌نده‌یه.
بۆ خزمه‌تکردن دانه‌نراوه
هونه‌رمه‌ند ک��اروان زاخۆیی پێیوایه ئهو که‌نااڵنه ب�ه ج��ۆرێ��ک ک��ار ده‌ک���ه‌ن ک�ه ل ه یه‌کێکیاندا هه‌ندێک هونه‌رمه‌ند ده‌بینرێت ب �ه‌رده‌وام دوب��اره دهبنهوه له‌وى تر نابینرێن و که‌ناڵێکی دیکه‌ش کاره‌کانی ژماره‌یه‌ک هونه‌رمه‌ندی دیکه په‌خش ده‌کات که له‌میان نابینرێت ،ئهمه تیپ به تیپه و زۆر عه‌یبه ب ه هۆى چه‌ند شتێکی بچووک هونه‌رمه‌ندێک له که‌ناڵێک بێ به‌ش بکرێت و راسته‌وخۆ هێلێکی راست و چه‌پ به‌سه‌ریدا بهێنیت. ئهو هونه‌رمه‌نده جه‌ختى له‌وه‌ش کردهوه ک ه هونه‌رمه‌نده‌که ک��اری ه��ون�ه‌ری ده‌ک��ات بۆ خزمه‌تی میلله‌ته و مه‌به‌ستی خزمه‌تکردنه، ئ �ه‌گ �ه‌ر ت���ۆش وات��ک��رد ئ���ه‌وا میلله‌تت بێ ب�ه‌ش ک��رد ل�ه‌و خزمه‌ته ،واش ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت که که‌ناڵه‌که‌ت بۆ مه‌به‌ستى خزمه‌تکردن دان��ه‌ن��راوه ،به‌ڵکو مه‌به‌ستی دی��ک�هى هه‌ی ه له‌پشتیه‌وه. وه‌رگرتنى به هۆى په‌یوه‌ندیه‌وه‌ی ه
له الیه‌کی دیکه‌وه عیماد ناسیح لێپرسراوی به‌شی هونه‌ری ته‌له‌فزیۆنی که‌رکوک ئه‌م ه بۆ په‌یوه‌ندی نێوان هونه‌رمه‌ند و که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندن دهگهڕێتهوه وتى :هه‌ر که‌ناڵێک په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک هونه‌رمه‌ند هه‌ی ه بۆیه به به‌رده‌وام کاره‌کانی ئهو هونه‌رمه‌ندان ه ده‌ب��ی��ن��رێ��ت ل �ه ش��اش �هی ک �ه‌ن��اڵ �ه‌ک �هی��ان �هوه، ه��ۆک��ارێ��ک��ى ت��ری��ش��ى ن �ه‌ب��وون��ی ف��ل��ت �هره ل ه که‌ناڵه‌کان ت��ا ب��زان��ن ئایه ئ �ه‌م به‌رهه‌مه‌ی ئهو هونه‌رمه‌نده په‌سه‌نده یاخود نا ،تا ئێستا
س��ه‌ب��اره‌ت ب��ه‌و ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان �هی ک ه به‌رهه‌مه‌کانیان ل�ه هیچ که‌ناڵێکه‌و‌ه ن��اب��ی��ن��رێ��ت ع��ی��م��اد ن��اس��ی��ح وت���ی :ئ �هوه غه‌درێکی گهورهیه که له هونه‌رمه‌ند ده‌ک��رێ��ت ،چونکه هونه‌رمه‌ند کاتێک ک��ارێ��ک��ی ه��ون �ه‌ری ده‌ک���ات مه‌به‌ستی خزمه‌تکردنه که‌چی که‌ناڵه‌کانیش ئهو ب�هره�ه‌م�ه دان��اب�ه‌زێ��ن��ن ئ���هوه غ���ه‌دره له‌و ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده ده‌ک��رێ��ت و چ �ه‌وس��ان �ه‌وه‌ی هونه‌ره و ناهێڵن ئهو هونه‌رمه‌نده گه‌ش ه بسه‌نێت و ئاشنای دونیای هونه‌ر بێت.
ژنان
په‌یمانعێزه‌دین:
ژنانى ناو په‌رله‌مان هه‌موویان خۆیان ب ه نوێنه‌رى ژن نازانن ›› ئه‌گه‌ر منێک ب ه جه‌ست ه ژن ،به‌اڵم ب ه ئه‌قڵ بیرم
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
8
بۆ مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى‌و مافى ژن نه‌چێت‌و کارم بۆى نه‌کردبێت ل ه ژیانى رۆژانه‌ى خۆمدا جێبه‌جێم نه‌کردبێت ،ناتوانم ل ه په‌رله‌ماندا داکۆکى ل ه مه‌سه‌له‌ى ژنان بکه‌م
ژنان بۆ بێده‌نگن
پەی مان عێزەدین ،پەرلەمانتاری گۆڕان
مه‌ستان ه رۆژان�ه له کۆمه‌ڵگاى محه‌مه‌د روداوى ئ������ێ������م������هدا ج������ۆراوج������ۆر روده‌ده‌ن هه‌ندێک ل �ه‌و روداوان����ه ب�ه ده‌رئه‌نجام ده‌گ��ات هه‌ندێکیشیان به هه‌ڵواسراوى ده‌مێننه‌و‌ه‌و ده‌رئه‌نجامیان روون نابێته‌وه، رۆژان����ه‌ش ل�ه روپ���ه‌رى رۆژن��ام �ه‌ک��ان‌و راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان �هوه روداوى کوشتنى ژنان به‌رچاومان ده‌که‌وێت و ده‌یبستین، جگه له‌و روداوانه‌ى که رهنگه که‌سیش ئاگادارى نه‌بێت و ژێر به‌ژێر ده‌کرێت، کپ ده‌کرێت ،یان ئهو خۆسوتاندنانه‌ى ژن���ان ک �ه به‌شێکى ده‌رئ�ه‌ن��ج��ام��ى ئهو توند‌وتیژیانه‌ی‌ه که به‌رامبه‌ریان ده‌کرێت، دوا رووداویش کوشتنى دوو خوشک بوو پێکهوه له چه‌مچه‌ماڵ که له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى کارێکى نامرۆڤان‌ه و دڕندان‌ه بوو ده‌رهه‌ق به‌و دوو خوشک‌ه کرا له هه‌مان کاتیشدا بووه رۆژه‌فى راگه‌یاندنه‌کان‌و خه‌ڵک ل ه هه‌موو شوێنه‌کان ئه‌مه‌ى بیست ،به‌اڵم به داخه‌و‌ه ده‌رئه‌نجامێکى روون له‌و بابه‌ت ه ده‌رنه‌که‌وت‌و له ناو گوماندا هێڵدرایه‌و‌ه نه ژنانیش له ئاست ئهو زوڵم‌ه ده‌نگیان هه‌ڵبڕى و بڵێن بهسه ب �ه‌س �ه!! هه‌موو کارێک سنورێکى ههیه رێگ‌ه ناده‌ین لهوه زیاتر به ئ��ارهزووه شه‌ڕانگێزیه‌کانتان ژن بکوژن‌و ده‌سه‌اڵتیش له ئاست بکوژانى ژندا بێده‌نگ بێت‌و خوێنى چه‌نده‌ها ژن و کچى ئه‌م واڵته به هه‌ده‌ر بڕوا ،هه‌موو نابه‌رابه‌ریه‌ک کۆتاییه‌کى ههیه ،هه‌موو زوڵمێک کۆتایى ههیه ،ئیتر کاتى ب ه خۆداچونه‌وه‌یه ،هه‌موو ئهوانه زوڵمن ک ه له ئێستادا ده‌ستى پێکراوه. به‌ڕاستى جێگه‌ى سهرسوڕمانه ن ه رێکخراوه‌کانى ژنان نه ژنان به گشتى نه رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى نه چاالکوانانى ژنان له‌سه‌ر ئه‌م تاوان ه هه‌ڵوێسته‌یه‌کى به‌رچاو و جدیان کرد تا بیکه‌ن‌ه باسێکى جدى و هه‌مووان ناچار ب��هوه بکه‌ن ک�ه ل�ه ئاستیا ل��هوه زیاتر بێده‌نگ نه‌بن ،رێکخراوه‌کانى ژن��ان ب ه تایبه‌تى ئه‌رکیان‌ه ده‌نگى ژن له به‌رامبه‌ر ئ�ه‌م زوڵمان‌ه کۆبکه‌نه‌و‌ه تا هه‌مووان به گژ ئ�ه‌و ج��ۆر‌ه ت��اوان��ان�هدا بچینهوه، بیریشمان نه‌چێته‌و‌ه ئهوهنده کۆن نهبووه که بکوژى ژن به به‌رچاوى هه‌مووانه‌و‌ه ئ��ازاد کراو هه‌مووانیش بێده‌نگ بووین له ئاستیاو چاوه‌ڕێى که‌ره‌مى ده‌سه‌اڵت بووین که به‌ڵکو له‌و کاره‌ى پاشه‌کش ه بکات‌و بڕیاره‌ک‌ه هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه ،بێگومان ئه‌مه‌ى شادى‌و شۆخانیش هه‌ر به‌و شێوه ده‌ڕوات ،چونکه ئه‌نجامى سه‌ره‌تاى دیاره و حکومه‌ت بێده‌نگ‌ه ل�ه به‌رامبه‌ریدا ته‌نانه‌ت نه‌یانهێشت خۆپیشاندانیش بۆ ئه‌م زوڵم‌ه بکرێت ،که‌وات‌ه ده‌بێت ژنان خۆیان به ده‌رد ئه‌م زوڵمانه‌و‌ه بێن‌و ده‌نگ هه‌ڵبڕن‌و چیتر بێده‌نگ نه‌بن با ده‌ست به کاڵومانه‌و‌ه نه‌گرین که با نه‌یبات، رۆژگ��ارێ��ک دێ��ت ک�ڵاوى ئێمه‌ش ب ه جۆرێکى تر با ده‌یبات. بێده‌نگبوونى زی��ات��ر ل �ه ئ��اس��ت ئه‌م هێرشانه‌ى به‌رامبه‌ر ژنان ده‌کرێت جێگه‌ى شه‌رمه ،پێویسته رێکخراوه‌کانى ژنان واز له هه‌موو ئینتما سیاسیه‌کانیان بێنن‌و هه‌مووان یه‌کگرن له ئاست ئه‌م زوڵمان ه و داواى خوێنیان بکه‌ن ،داواى ئهوه بکه‌ن ئه‌گه‌ر واڵتێک به یاسا ده‌ڕوات کوا یاسا له به‌رامبه‌ر ئهو هه‌موو کوشتنه‌ى ژن ،کوا ماف کوا نیوه‌ى کۆمه‌ڵ ،با لهوه زیاتر رێگ‌ه نه‌درێت ژنان به‌م ده‌ردان ه ببرێت ئه‌م ره‌فتاران‌ه سفرکردنه‌وه‌ى هه‌موو خه‌باتى ژنانه .پێویسته ڕێکخراوه‌کان خ��اوه‌ن��دارى له‌م‌ه بکه‌ن ئه‌گه‌ر له‌مه‌ى ناکه‌ن ئه‌رکیان چیه با لهوه زیاتر رێگ ه به ویژدانمان نه‌ده‌ین‌و لهوه زیاتر بێده‌نگ نه‌بین‌و چاومان دانه‌خه‌ین.
››
[ دیدارى /مه‌ستور‌ه مه‌حمود ] بۆ زانینى بارودۆخى ژنان ل ه ناو په‌رله‌مان و ک��ۆده‌ن��گ��ی��ان ل �ه م�ه‌س�ه‌ل�ه‌ک��ان��ى ژن���ان و کارکردنیان و تێڕوانیان بۆ مه‌سه‌له‌کانى ژنان و ئاگاداربوون له‌و پرۆژه یاسایانه‌ى تایبه‌تن به ژنان و ل ه په‌رله‌مان قسه‌ى له‌سه‌ر کراو ه و هۆکارى په‌سه‌ندنه‌کردنیان‌و ئهو هێرشانه‌ى له‌م دواییه‌دا به تایبه‌ت له‌سه‌ر وشه‌ى جێنده‌ر کرایه س �ه‌ر ژن��ان و هه‌ڵسه‌نگاندنى کارى رێکخراوه‌کانى ژنان له ئێستادا و تێڕوانین له‌سه‌ر دروس��ت بوونى ئه‌نجومه‌نى خانمان و نوێنه‌رایه‌تى ژنانى په‌رله‌مان بۆ گشت ژنان ،دیمانه‌یه‌کمان له‌گه‌ڵ (په‌یمان عێزه‌دین) په‌رله‌مانتار ل ه فراکسیۆنى گۆڕان و چاالکوانى ب��وارى ژن��ان س��ازدا و ئ �ه‌و پرسیارانه‌مان ئاراسته‌ى کرد. چه‌تر /ره‌وشى ژنانى ناو په‌رله‌مان چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت ل ه رووى کۆده‌نگیان ل ه مه‌سه‌ل ه‌و بابه‌ته‌کانى ژناندا؟
ـ ههرچهنده تا ئێستا ل ه م��اوه‌ى ئ�ه‌م س��اڵ و نیوه‌دا بابه‌تێکى وا به‌رچاو و زه‌ق دروس��ت نهبووه تا بزانین کۆده‌نگى ژنان چۆنه ،به شێوه‌یه‌کى گشتى ئهو بابه‌ت و یاسایانه‌ى په‌یوه‌ندى ب ه ژنانه‌وه‌یه تا ئێستا خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌میان ب��ۆ ک���راوه ،ب �ه‌اڵم جارێکى ت��ر نه‌هاتۆته‌و‌ه په‌رله‌مان بۆ قس ه کردن له‌سه‌رى ،به‌اڵم ده‌توانم ل ه دوا هه‌ڵوێسته‌و‌ه قیاس له‌سه‌ر ئ�هوه بکه‌م ،له‌سه‌ر دانانى وشه‌ى بااڵنسى جێنده‌رى که پرۆژه یاساى وه‌زاره‌تى وه‌رزش و الوان بوو له‌وێدا تا راده‌یه‌ک کۆده‌نگیه‌کى باش هه‌بوو جگ ه له پهرلهمانتاره ژنه‌کانى فراکسیۆنه ئیسالمیه‌کان ئ�ه‌وه‌ش مافى ره‌واى ئهوانه ،چونک ه روانگه‌ى بینینى ئه‌وان بۆ چه‌سپاندنى وشه‌ى جێنده‌ر ل ه ئێستا روانگه‌یه‌کى جیاوازترى ئاراسته‌ى تێڕوانینى ئێمه‌یه .بۆی ه ئه‌گه‌ر کۆده‌نگیه‌کان له‌سه‌ر ئه‌م ه قیاس بکرێت یان هه‌ڵوێستى ژنانى په‌رله‌مان به‌م ه قیاس بکه‌ین له‌وێشه‌و‌ه بچیین ه ناو پرۆژه یاساى قه‌ده‌غه‌کردنى توندوتیژى خێزانى باوه‌ڕ ده‌که‌م ئاسته‌که‌ى باش بێت. چه‌تر /تا ئێستا چ پرۆژه یاسایه‌کى تایبه‌ت به ژن��ان له ناو په‌رله‌مان قسه‌ى له‌سه‌ر ک��راوه؟ یان په‌سه‌ند ک��راوه؟ یان په‌سه‌ند نهکراوه؟ هۆکارى په‌سه‌ند نه‌کردنه‌که‌ى چی بووه؟
پرۆژه‌یه‌ک زۆر ب ه زه‌قى باسى ل ه مافى ژن کرد،پرۆژه یاساى کابانى ماڵ بوو که ئهو پرۆژه یاسای ه له‌الن فراکسیۆنى گۆڕانهوه پێشکه‌ش کرابوو ،به‌اڵم ب ه زۆرینه‌ى ده‌نگى ئه‌ندامانى په‌رله‌مان رهتکرایهوه ،ب ه بێ ئه‌وه‌ى بێت ه ناو موناقه‌شه‌کردنه‌وه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى نه‌هات ه ناو موناقه‌شه‌کردنه‌وه ،نازانم بۆ پرۆژه‌ک ه رهتکرایهوه له الیه‌ن په‌رله‌مانتاره‌کانه‌وه ،ئایا دید‌و تێڕوانینیان بوو له‌سه‌ر پرۆژه‌ک ه ل ه مه‌سه‌سه‌له‌ى ژناندا یان له‌به‌ر ئهوه بوو ک ه ل ه الیه‌ن فراکسیۆنى گۆڕانهوه پێشنیارکرابوو. دڵنیام پیاوه‌کان ل �ه‌و روان��گ �هوه ره‌ت��ی��ان ک���ردهوه ک ه پ��رۆژه‌ى فراکسیۆنى گۆڕانه ،به‌اڵم نامه‌وێت حوکم له‌سه‌ر ژنه‌کانى ناو فراکسیۆنى کوردستانى بده‌م له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پرۆژه‌که موناقه‌شه نه‌کرا تا بزانم ل ه به‌رژه‌وه‌ندى ژن قس ه ده‌که‌ن یان ل ه به‌رژه‌وه‌ندى قسه ناکه‌ن ،بۆی ه پێموابێ ره‌تکردنه‌وه‌ى پرۆژه‌ک ه له‌وه‌و‌ه نه‌بوو پشگیرى
ل ه مافى ژن بکه‌یت یان لێى نه‌که‌یت ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پرۆژه‌ى فراکسیۆنى گۆڕان بوو رهتکرایهوه .پرۆژه‌یه‌کى تر ک ه په‌یوه‌ندى ب ه ژنه‌و‌ه بوو پرۆژه یاساى قه‌ده‌غه‌کردنى توندوتیژی بوو ،خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌مى بۆ کراوه ،به‌اڵم جارێکى تر نه‌هاتووه‌ته‌وه ناو په‌رله‌مان بۆ ئه‌وه‌ى قسه‌ى له‌سه‌ر بکه‌یت .هیچ پڕۆژه‌یه‌کى تر نههاتووه تایبه‌ت ب ه ژن ،بۆی ه ئهو کۆده‌نگیه‌ى ژنانى په‌رله‌مانیش ده‌بێت دوایخه‌ین بۆ ئهو کاته‌ى پرۆژه یاساى قه‌ده‌غ ه کردنى توندوتیژى موناقه‌ش ه ده‌کرێت ،چونک ه له‌وێدا ده‌توانین بڵێین ژن��ان چۆن ده‌ن��گ ده‌ده‌ن و ب ه چ ئاراسته‌یه‌ک ده‌نگ له‌سه‌ر ئهو پرۆژه‌ی ه ده‌ده‌ن. چه‌تر /تا چه‌ند ژنانى په‌رله‌مان نوێنه‌رایه‌تى ژنان ده‌که‌ن یان جێگه‌ى متمانه‌ى ژنانن؟
ئه‌مه‌وێت له‌سه‌ر مه‌فهومى نوێنه‌رایه‌تى ژن رابوه‌ستم،چونک ه مه‌فهومێک هه‌ی ه چ ل�ه الى خ��ودى پارت ه سیاسیه‌کان ک ه کاندیدیان ههبووه له په‌رله‌مان چ له الیه‌ن خودى ئهو ژنانه‌ش ک ه کاندیدن چ له الیه‌ن خه‌ڵکیشه‌وه ب ه تایبه‌تى رێکخراوه‌کانى ژنانهوه ،ره‌نگ ه هه‌ندێک به‌دحاڵى بوون هه‌بێت له‌وه‌ى فعله‌ن به کۆتاى ژنان چوینه‌ته ئه‌وێ، نوێنه‌رى ژنین ،یان ئه‌ندامى په‌رله‌مانین بۆ نوێنه‌رایه‌تى ژن و پیاو و هه‌موو پێکهاته‌کانى کۆمه‌ڵگا ،چونک ه ئه‌م ه هه‌ر بۆ خۆى گومان هه‌ڵده‌گرێت ،ئه‌گه‌ر کۆتاش بۆ ئه‌وه‌بێت ک ه فرسه‌تى هاوبه‌شى و یه‌کسانى ژنان هه‌بێت له‌و نابه‌رابه‌ریه‌ى هه‌ی ه ل ه ره‌خساندنى هه‌لدا بۆ به‌شدارى ل ه بوارى سیاسى ،که‌وات ه تۆ ئیشت له‌سه‌ر ئهوه کردووه ژن وهک مرۆڤ بێنیته په‌رله‌مان له‌و کاته‌دا مه‌رج نی ه ئهو ژنان ه ن ه ئیشیان کردبێ ل ه مافى ژناندا ن ه بڕواشیان ب �هوه بێت که ک��ار له‌سه‌ر ره‌وش��ى مێین ه ب ه شێوه‌یه‌کى دابڕاو ل ه ره‌وشى کۆمه‌ڵگا بکات ،لێره‌دا که‌وات ه ده‌که‌وین ه به‌رده‌مى دوو تێگه‌یشتنه‌و‌ه و ده‌بێت پرسیاره‌ک ه وای لێبێت ئایا ئێمه‌ى ژنانى په‌رله‌مانتار نوێنه‌رى ژنین یان نوێنه‌رى کۆمه‌ڵگاین ،بۆیه له‌و کاته‌دا ک ه به کۆتا چوینه په‌رله‌مان ده‌بێت به‌شێک له‌و کۆتای ه ئه‌وانه‌بن ک ه داکۆکیکار و چاالکوانى مه‌سه‌له‌کانى ژنانن ،چونک ه ئه‌گه‌ر منێک ب ه جه‌ست ه ژن ،به‌اڵم ب ه ئه‌قل بیرم بۆ مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى‌و مافى ژن نه‌چێت‌و کارم بۆى نه‌کردبێت ل ه ژیانى رۆژانه‌ى خۆمدا جێبه‌جێم نه‌کردبێت ،ناتوانم ل ه په‌رله‌ماندا داکۆکى له مه‌سه‌له‌ى
››
ئه‌گه‌ر ژنانى ناو په‌رله‌مان به‌و ئاراسته‌ی ه سه‌یر بکه‌ى ک ه فراکسیۆنێک یان کوتله‌یه‌ک بن‌و بتوانن ل ه مه‌سه‌ل ه په‌یوه‌ندیداره‌کانى ژنانهوه فشاریان هه‌بێت، بهداخهوه ئهو کۆده‌نگی ه نیه
ل ه خولى پێشوو و ئێستاش په‌رله‌مانتارمان هه‌ی ه به‌وپه‌ڕى هێزیه‌و ه داکۆکى ل ه خه‌ته‌نه‌کردنى مێین ه ده‌کات
››
چه‌ندێک ژنان ئاراسته‌یان ئاراسته‌یه‌کى سست و هێواش بێت چه‌ندێک ژنانێکى ئاقڵ و گوێڕایه‌ڵبن ب ه رووى عورف‌و داب‌و نه‌ریت‌و ئهو یاسایانه‌ى رێ ل ه ئازادییه‌کان ده‌گرێت ئه‌وه‌نده‌ش نیه‌تى هێرشکردن‌و په‌الماردان و دژایه‌تى کردن هێواش‌و سست ده‌بێت ژن��ان بکه‌م ،بۆی ه زۆرج��ار ده‌بینیت له خولى پێشوو و ئێستاش په‌رله‌مانتارى ژنمان هه‌ی ه ب�ه‌وپ�ه‌ڕى هێزیه‌و‌ه داکۆکى ل ه مه‌سه‌له‌ى خه‌ته‌نه‌کردنى مێین ه ده‌ک��ات، پێیوای ه ئه‌م ه هه‌ق ه و مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى ژن و پیاو له‌وێدا جێگه‌ى دهبێتهوه ،پیاویش ههبووه له مه‌سه‌له‌ى جێنده‌ر وا داکۆکى لێکردووه ک ه ره‌نگ ه ب ه چه‌ندین ژن نه‌توانن ئهو داکۆکی ه بکه‌ن ،بۆی ه له‌و روانگه‌یه‌و‌ه ئهو پیاو‌ه دانابڕێنم له‌و ژنانه‌ى ک ه چه‌ندین ساڵ ه له مه‌سه‌له‌ى ژندا کارده‌که‌ن. چه‌تر /ئهو هێرشانه‌ى له‌م دواییه‌دا کرای ه سه‌ر ژنان به تایبه‌ت له سه‌ر مه‌فهومى وشه‌ى جێنده‌ر چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟
ـ ئه‌م هێرشان ه هێرشکردنێکى راسته‌وخۆیه ،به‌اڵم ل ه س��وڕى مت ب��وون و سڕبووندایه له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى داخ��وازى چاالکى ژن��ان خ��ۆى ل ه س��وڕى متبون و سڕبوندایه. ئ�ه‌گ�ه‌ر ژن���ان چ��االک��ان�ه و چاونه‌ترسان ه بێن ه ده‌س��ت کۆمه‌ڵێک پ���رۆژه و ی��اس��ا ل �ه‌س �ه‌ر یه‌کسانى بکه‌ن بێگومان نیه‌تى دژای�ه‌ت��ى ک��ردن وج��ودى ده‌بێت ،به‌اڵم هاوته‌ریب ه له‌گه‌ڵ چاالکى و ئاراسته‌ى ک��ارى ژنان خۆیان رێکخراوه‌کانیشیان ل ه کۆمه‌ڵگا چه‌ندێک ژنان ئاراسته‌یان ئاراسته‌یه‌کى سست‌و هێواش بێت چه‌ندێک ژنانێکى ئاقڵ و گوێڕایه‌ڵبن ب ه رووى ع��ورف و داب و نه‌ریت و ئهو یاسایانه‌ى رێ ل ه ئازادیه‌کان ده‌گرێت ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش نیه‌تى هێرشکردن و پ��ه‌الم��اردان دژای�ه‌ت��ى کردن هێواش و سست ده‌بێت چه‌ندیش ئازابن ب ه رووى داواک��ردن��ى یه‌کسانى ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش دژایه‌تیه‌ک ه قایمتر ده‌بێت .بۆی ه ئه‌م هێرشان ه راسته‌وخۆیه ،ب�ه‌اڵم ب ه پێى چ��االک��ى ژن��ان خ��ۆى ده‌نوێنێت ل� ه ک��وێ��دا ژن ده‌نگى هه‌ڵبڕى ئه‌وا دژایه‌تیه‌ک ه قایمتر ده‌بێت له‌گه‌ڵ یه‌ک هه‌نگاو یا ی�ه‌ک جوڵه ک ه وش �هى جێنده‌ر جوڵ ه بوو ل ه کوێدا ئهو جوڵ ه هه‌بت دژایه‌تیه‌ک ه سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه. مه‌سه‌له‌ى جێنده‌ر له پهرلهمانهوه چاالککرا بۆ دهرهوه پێویستیش ناکات مامۆستایانى ئاینى ته‌علیقیان هه‌بێت، چونک ه کاتێک پرۆژه یاساى هه‌موارکردنى له‌شفرۆشى رهتکرایهوه که په‌یوه‌ندى ب ه کۆمه‌ڵگاو‌ه هه‌ی ه ده‌ب��وو ئه‌وکات ه مامۆستایانى ئاینى خوتبه‌ى نوێژى هه‌ینى دواى ئهو ره‌تکردنه‌وه‌یان ته‌رخانکردای ه بۆ ترسناکى ئهو دیاردهیه ،به‌اڵم یه‌ک مامۆستا به‌الیدا نه‌چوو ئه‌گه‌ر بیشیبه‌سیته‌و‌ه به ره‌وشته‌وه ره‌وشتى خه‌ڵکه ،یان ئه‌گه‌ر پرۆژه‌ى بودج ه باس بکه‌یت په‌یوه‌ندى ب ه قوتى خه‌ڵکه‌وه‌ی ه ئه‌ى بۆ مامۆستایانى ئاینى بۆ پته‌وکردنى پایه‌کانى ئیمانیان نه‌هاتن قس ه له سه‌ر ئه‌م ه بکه‌ن ،ل ه کاتێکیشدا سه‌رۆکى هه‌رێم زۆر پرۆژه ب ه بیانووى زۆرین ه په‌سه‌ندى ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌م ه زۆرینه‌شى له‌گه‌ڵ بوو گه‌ڕاندیانه‌و‌ه بۆ په‌رله‌مان بۆی ه گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئهو پرۆژه‌ی ه راسته‌وخۆ بۆ په‌رله‌مان هیچ به‌هایه‌کى ته‌شریعى بۆ په‌رله‌مان نه‌هێشته‌وه. چه‌تر /بۆ تا ئێستا ژنانى ناو په‌رله‌مان نه‌یانتوانیو ه کۆده‌نگى ژنان ل ه دهرهوه بۆ هه‌ندێک مه‌سه‌ل ه دروست بکه‌ن؟
ـ ئه‌گه‌ر ژنانى ن��او په‌رله‌مان ب �ه‌و ئاراسته‌ی ه سه‌یر بکه‌ى ک ه فراکسیۆنێک یان کوتله‌یه‌ک بن و بتوانن له مه‌سه‌له په‌یوه‌ندیداره‌کانى ژنانهوه فشاریان هه‌بێت، بهداخهوه ئهو کۆده‌نگی ه نیه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کاریگه‌رى سیاسى و فراکسیۆنه‌کان به‌هێزتر‌ه ل �ه‌وه‌ى ک ه ژنانى په‌رله‌مان ب ه ئاراسته‌یه‌کى ژنان ه بۆ ئیشکردن له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌کانى ژنان بیربکهنهوه بۆی ه گومانم هه‌ی ه هه‌م ئاراسته‌ى پارت ه سیاسیه‌کان بۆ کاندیدکردنى ژن هه‌م
ژن ه کاندیده‌کان ئاراسته‌یه‌کى مێینان ه بێت ،تا ئیش له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى ژن بکات ،بۆی ه ئ�ه‌وه‌ى باسى ده‌که‌ن ده‌بوو وهک چۆن فراکسیۆنى پارت ه سیاسیه‌کان هه‌ی ه ده‌بوو فراکسیۆنێکى ژنانیش هه‌بێت به‌بێ بیرکردنه‌وه‌ى سیاسى له‌کوێدا به‌رژه‌وه‌ندى ژن هه‌بێت له‌وێدا کاربکات، به‌اڵم ئه‌م ه وجودى نی ه ل ه ناو په‌رله‌ماندا و ئه‌گه‌ر ژن ه په‌رله‌مانتاره‌کان وا بیریان بکردایه‌ته‌وه ک ه نوێنه‌رى ژن��ن ئ �ه‌و کۆده‌نگی ه زوو دروس���ت ده‌ب���وو .ل� ه هه‌موو فراکسیۆنه‌کان پێشنیارى ئهوه کراوه ک ه فراکسیۆنێکى ژنان دروست بێت ،به‌اڵم له ئێستادا په‌رله‌مان به‌رزترین ده‌سه‌اڵت ه ناتوانین هه‌موو ئهو ژنانه وا لێ بکه‌ین داکۆکى له مه‌سه‌له‌ى ژنان بکات ،بۆی ه پێموای ه ئهو ژنانه‌ى ل ه په‌رله‌مانن له مه‌جالى ئیختیساسیان شاره‌زایى باشیان ههیه ،به‌اڵم ب ه گومانم ل ه ئاست مه‌سه‌له‌ى یه‌کسانى و داکۆکى کردن له مه‌سه‌له‌ى ژناندا هه‌مان ئهو رایه‌یان هه‌ی ه ک ه رێکخراوه‌کانى ژنان هه‌یانه ،بۆی ه له‌م جۆره نوخبه‌یه‌دا ناتوانیت کۆده‌نگیه‌ک له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌کانى ژن��ان دروس��ت بکه‌ین ل ه ن��او په‌رله‌ماندا ،به عه‌مه‌لى نازانم ل ه ئێستادا فراکسیۆنى ژنان ،چونک ه ژنانى ناو په‌رله‌مان هه‌موویان خۆیان ب ه نوێنه‌رى ژن نازانن ،بۆی ه پابه‌ند نابن به‌و قسانه‌ى رێکخراوه‌کانى ژنان ده‌یکه‌ن. چ �ه‌ت��ر /ده‌رب����ارهى ئه‌نجومه‌نى خانمان تێڕوانینت چیه؟
ـ دواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى وه‌زاره‌تى ده‌وڵه‌ت بۆ کاروبارى ژنان بیر ل ه ئه‌نجومه‌نێکى حکومى تایبه‌ت به ژنان کرایه‌و‌ه ک ه له ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردندایه ،په‌خشان زه‌نگه‌نه‌ش بۆ ئهو ئه‌نجومه‌ن ه ته‌رخانکراو‌ه ک ه تێڕوانینێکى باشم هه‌ی ه له‌سه‌ر به‌ڕێزى ،چونک ه ئه‌گه‌ر قیاس بکه‌یت ب ه کاره‌کانى له خولى په‌رله‌مانى پێشوو ک ه به‌رپرسى لیژنه‌ى ژنان بوو چاالک بوو و ل ه بیرکردنه‌وه‌ى ئهو خانم ه ئه‌توانم ب ه ئومێدبم به‌مه‌و‌ه و په‌یوه‌ندیکردن ب ه رێکخراوه‌کانى ژنانهوه وه‌رگرتنى سیفیان و دانانى ئهو که‌سانه‌ى شاره‌زایى و کارى جدیان بۆ ئهو مه‌سه‌له‌ی ه و ژن کردووه ،بۆ خۆى سه‌ره‌تایه‌کى ته‌ندروسته ،هیوادارم له‌و رای�ه‌م ده‌رب��ارهى ئهو لیژنه‌ی ه ل ه داه��ات��ودا راس��ت بم ،ده‌س��ت وااڵکردنى ئه‌م ئه‌نجومه‌ن ه و تێڕوانینى حکومه‌ت بۆ ئهو مه‌سه‌ل ه گرنگه ،ئه‌گه‌ر نیه‌تى حکومه‌ت ب ه ئاراسته‌ى باش بێت ئه‌وا سه‌رکه‌وتوو ده‌بێت ئهنجومهنهکه. چه‌تر /کارى رێکخراوه‌کانى ژنان ل ه ئێستادا چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟
ـ پێش ئه‌وه‌ى ببمه په‌رله‌مانتار ل ه رێکخراوى ژنان کارم کردووه ،کاتى ده‌ستورى هه‌میشه‌یى عێراق ده‌رکرا ،ئێم ه چه‌نده‌ها ژنمان هێنای ه سه‌رجاد‌ه ک ه ب ه هێزترین ناڕه‌زایى ژنان بوو دژى ئ�هوه ،به‌اڵم بهداخهوه بۆ ئه‌م هێرشانه‌ى دوایى بۆ سه‌ر ژنان کاتێک هاتن بۆ به‌رده‌م په‌رله‌مان ژماره‌یه‌کى زۆر که‌م ل ه ژنان بوون ک ه له چاالکوانانى ژنان خۆى ده‌بینیه‌و‌ه ژنانى ترى تێدا نه‌بوو ،ک ه ئهوه که‌متر نی ه له‌و ئیمزایه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ یاساى خۆپیشاندان کردى ،بۆ رێکخراوه‌کانى ژنان نه‌توانن سه‌دان‌و هه‌زاران ژن بێنن ه سه‌رجارده ،ئه‌ى رێکخراوه‌کان چیان کردووه. بۆ خۆم سه‌رسامم به‌و سستی ه و هۆکاره‌کانیشى ناتوانم ده‌ستنیشان بکه‌م ئایا بێئومێدبوون له کارکردن یان ب ه ته‌واوى چونه‌ت ه ژێر به‌رنامه‌ى پارت ه سیاسیه‌کانه‌وه یان بژێوى ژیان بیرى بردونه‌ته‌و‌ه کار له‌و مه‌سه‌له‌یه بکه‌ن. بۆی ه ل ه راب��ردودا رێکخراوه‌کانى ژنان چاالکتربوون و مه‌سه‌له‌ى ژن سه‌ربازترین مه‌سه‌ل ه بوو ب ه راستى چیم لێ داوابکرێت بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئهو گڕوتینه‌ى هه‌بوو ئاماده‌م.
خالید سه‌رکار: تا ئێستا مۆسیقاى کوردی نه نوسیومانه‌‌ته‌وه و نه دۆزیومانه‌‌ته‌وه [ دیدارى /عه‌دنان عه‌لى ]
هونه‌رمه‌ندى مۆسیقى ک��ورد (خالید سه‌رکار) له چاوپێکه‌وتنێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باس له ره‌وشى ئه‌مڕۆى هونه‌رى موزیک و گۆرانى کوردى و ئهو فه‌وزایه‌ى ه��ون �ه‌رى ک���وردى تێیکه‌وتووه ده‌ک��ات، هاوکات تیشک ده‌خاته سه‌ر الیه‌نه‌کانى ترى هونه‌رى کوردى و پێشنیارى چاره‌سه‌رى زۆربه‌ى گرفته‌کان ده‌کات. چ��ه‌ت��ر :الوازی����ى ه��ون��ه‌رى ک��وردی��ی� ه وایکردووه هونه‌رمه‌ندانمان په‌نا بۆ هونه‌رى پێشکه‌وتووى واڵتانى تر به‌رن؟ یا خۆمان حه‌ز به هونه‌رى بێگانه ده‌که‌ین؟
ه��ون �ه‌ره‌ک �ه‌م��ان ت��ا راده‌ی����ه‌ک ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��ده وکلتورێکى ده‌وڵه‌مه‌ندمان ههیه ،چونکه پێکهاته‌ى ج��وگ��راف��ى ک��وردس��ت��ان ن��اوچ�ه‌ک��ان��ى (گ �ه‌رم��ی��ان، بادینان ،لوڕستان ،سلێمانى و...ه��ت��د) ،هونه‌ریان جیاواز بووه ،ئهمه وایکردووه جۆره‌ها کارى هونه‌ریى باش و جوان له الیه‌ن هونه‌رمه‌نده ره‌سه‌نه‌کانمانه‌و‌ه بکرێت ،ب�ه‌اڵم ئه‌م فه‌وزایه دهگهڕێتهوه بۆ چه‌ند ه��ۆک��ارێ��ک ه �ه‌ن��دێ��ک��ی��ان پ���هی���وه‌ن���دى ب���ه خ���ودى هونه‌رمه‌نده‌که‌وه ههیه و هه‌ندێکى تریش دهگهڕێتهوه بۆ ئهو داموده‌زگایانه‌ى کارى هونه‌رى ده‌که‌ن ،چ رێکخراو ب��ن ی��ان وه‌زاره‌ت��ه‌ک��ان ک�ه ک��ارى بێگان ه ده‌ک����ه‌ن ،ه�ه‌ن��دێ��ک ک��ه‌س ه��ه‌ن ئ��ه‌م ف��ه‌وزای��ه ب ه پێشکه‌وتن و مۆدێرنه ده‌زانن ،ههشه به گێره‌شێوێنى ده‌زان����ی ،ه �ه‌ن��دێ ل �ه ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده‌ک��ان��م��ان ل�ه‌ژێ��ر کاریگه‌ریى هونه‌رى مۆسیقاى بێگانه‌دان ،ده‌بێت له پێناوى پێشخستنى هونه‌رى مۆسیقاى کوردیدا س��وودى لێ ببینن‌و به‌کارى بهێنن .بۆیه پێویست ه بزانین چى ده‌که‌ین و چۆن کار ده‌که‌ین و چى بۆ مۆسیقاى کوردى بکه‌ین.
چه‌تر :کاریگه‌رى ئه‌م الساییکردنه‌وه‌ی ه له‌سه‌ر هونه‌رى کوردى چۆن ده‌بینیت؟
ــ الساییکردنهوه کارێکى ئاسانه و ماندووبوونێکى زۆرى ناوێت ،زۆرێک له هونه‌رمه‌نده‌کانمان کارى هونه‌ریى واڵتانى تر کۆپى ده‌ک �ه‌ن ،هۆکارى ئه‌م کاره‌ش ئهوهیه که ئه‌م هونه‌رمه‌نده ده‌یه‌وێت به زوویى و بێ ماندوبوونێکى زۆر پێبگات و ناو و ناوبانگ ده‌ربکات ،بۆیه ئیشه هونه‌رییه پێشکه‌وتووه‌کانى هونه‌رمه‌ندانى بێگانه کۆپى ده‌ک���ات ،ب �ه‌اڵم ئه‌م الساییکردنه‌وه‌یه نه‌خۆشییه ،ئه‌بێت خۆمانى لێ ب���ه‌دوور بگرین ،ئه‌گینا ه��ون�ه‌رى واڵت�ه‌ک�ه‌م��ان ب ه ئاقارێکى خراپدا ده‌ب��ات ،هه‌موو هونه‌رمه‌ندێک سه‌ره‌تا پێویستى به الساییکردنهوه ههیه ،به‌اڵم ئهو هونه‌رمه‌نده که پێگه‌یشت ،ده‌بێت له الساییکردنهوه خۆى به‌دوور بگرێت.
چه‌تر :ده‌وترێت هه‌ندێک له‌و کارانه‌ى که پێیان ده‌ڵێن السایى کردنهوه ،هونه‌رى راسته‌قینه‌ى کوردین و پێشتر به هۆى داگیرکارى کوردستانهوه دزراون ئێستا به وتنه‌وه‌یان وه‌رده‌گیرێنه‌وه ،ئهمه چه‌ند راسته؟
ئ��ێ��م�هى ک���ورد ب �ه‌ه��ۆى ن �ه‌ب��وون��ى کیانێکىسیاسییهوه نه‌مانتوانیوه هونه‌ره‌که‌مان بپارێزین، ئ���ه‌و ن �ه‌ت �ه‌وان �هى رۆش��ن��ب��ی��رى ه��ون �ه‌ری��ی��ان ب�ه‌ه��ێ��زه، کاریگه‌ریى زیاتر له‌سه‌ر واڵتانى ده‌وروب �ه‌ر و دنیا دروست ده‌که‌ن ،واڵتانى عه‌ره‌بى و تورک و فارس خاوه‌نى مۆسیقاى راسته‌قینه‌ى خۆیانن و مۆسیقای خۆیان به شێوه‌یه‌کى زانستى‌و به نۆته نووسیوهتهوه، ب �ه‌اڵم ئێمه مۆسیقاى خۆمانمان نه‌نوسیوه‌ته‌وه و نه‌دۆزیوه‌ته‌وه ،پێویسته بیدۆزینه‌وه ،ئه‌مه‌ش کارێکى ئاسان نییه ،چونکه گه‌لى کورد گه‌لێکى په‌رش‌و باڵو و پارچه‌پارچه‌کراوه ،له‌به‌ر ئهوه شتمان براوه و ئێمه‌ش شتى واڵتانمان بردووه ،به‌اڵم بهوشێوهیه نیی ه ده‌وترێت ،ئهوه ساغ نه‌بووه‌ته‌وه به‌و شێوه‌یه‌ى ده‌وترێت هونه‌رمان برابێت ،چونکه ئێمه و واڵتانى تر مه‌قام‌و په‌یژه‌ى دیاریکراوى خۆمانمان ههیه ،ئێمه و واڵتانى ده‌وروبه‌ر سوودمان له هونه‌رى یه‌کتریى بینیوه ،ئه‌م ه شتێکى سروشتییه ،به‌اڵم ده‌بێت بۆ خزمه‌تکردنى هونه‌رى واڵته‌که‌مان به‌کارى بهێنین ،دواجار ده‌بێت گرنگى به هونه‌رى ره‌سه‌ن بده‌ین ،وهک خه‌چه‌دۆریان که دانه‌رێکى موزیکى ئه‌رمه‌نییه ،ده‌ڵێت (پێش
››
الساییکردنه‌وه‌ى هونه‌رى بێگان ه نه‌خۆشییه، ئه‌گه‌ر خۆمانى لێ به‌دوور نه‌گرین ،هونه‌ره‌که‌مان ب ه ئاقارێکى خراپدا ده‌بات
ئه‌وه‌ى هونه‌ر ببێت به جیهانى ،ده‌بێت له نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه ده‌ست پێ بکات).
چه‌تر :بۆ گرنگى دان به هونه‌رى ره‌سه‌ن ناوه‌ندێک پێویست نیه؟
راس����ت����ه ،پ��ێ��وی��س��ت��م��ان ب���ه س��ه‌ن��ت��هرێ��ک،په‌یمانگایه‌ک ،ئه‌کادیمیاییه‌کى رۆژهه‌اڵتى هه‌ی ه که ئامێره رۆژهه‌اڵتییه‌کان‌و شێوازى مه‌قاماته‌کان ێ به ستایلى خ��ۆى بخوێنرێته‌وه ،واڵت��ان��ى دراوس � مه‌قاماته‌کانیان به شێوه‌یه‌کى زانستى نووسیوهتهوه و له ن��اوه‌ن��ده هونه‌رییه‌کاندا ده‌یخوێنن ،بهداخهوه ئهمه ئه‌گه‌ر الى ئێمه هه‌بێت ،زۆر میزاجییه و ههریهکه به میزاجى خۆى ئه‌یخوێنێ و مامۆستا به میزاجى خ��ۆى ئه‌یڵێته‌وه ،مه‌قاماته‌کانمان ب ه شێوازێکى زانستى نه نوسراونه‌ته‌وه و ناوه‌ندێکى هونه‌ریى تایبه‌تمان نییه که مه‌قاماته‌کانمانى تێدا بخوێنرێت ،له‌به‌ر ئهوه پێویسته ده‌زگ�او سه‌نته‌ر و ناوه‌ندى هونه‌ریمان بۆ ئهو مهبهسته هه‌بێت.
وهک ماده و پاره و پوڵ ،یان دابینکردنى ئامێر و ستۆدیۆ ،ئه‌مه‌ش له الیه‌ن داموده‌زگا حکومییه‌کان و رێکخراوه هونه‌رییه‌کانه‌وه ده‌کرێت‌و ئه‌وان ده‌توانن زۆر شت بۆ هونه‌رمه‌ندان بکه‌ن ،هه‌روه‌ها که‌سانى پسپۆڕیشیان ههیه ده‌ب��ێ��ت ک��ارى هونه‌رمه‌نده‌ک ه دیراسه بکات‌و هه‌ر له خۆوه پاره نه‌خاته به‌رده‌ستى هونه‌رمه‌ند‌و بڵێ بڕۆ بۆ خۆت کار بکه ،به‌اڵم ئه‌م جۆره ره‌قابه‌یه الى ئێمه نییه و فه‌رامۆش کراوه، زۆرجار بۆ ئه‌وه‌ى دڵى هونه‌رمه‌نده‌که نه‌شکێنن ب ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک هاوکاریى ده‌ک�ه‌ن ،له کاتێکدا ن��ازان��ن ک�ه ئ��هوه کاریگه‌رییه‌کى خ��راپ��ى له‌سه‌ر ه��ون�ه‌رى واڵت�ه‌ک�ه‌م��ان ده‌ب��ێ��ت ،ب�ه راس��ت��ى گوناه ه هه‌ندێک ل ه پاره‌یه‌کى زۆر بۆ خ�������ه‌رج هونه‌رمه‌ندان ده‌ک���رێ���ت ک���ه‌چ���ى
چه‌تر :چۆن بتوانرێت سانسۆرێک بۆ ئه‌وه‌ى که پێى ده‌وترێت فه‌وزا دابنرێت؟
ره‌خنه‌گر رۆڵێکى گرنگ و کاریگه‌رى ل هههموو ب��واره‌ک��ان به گشتى و ب��وارى موزیک و گۆرانى به‌تایبه‌تى ههیه ،ئێمه ره‌خنه‌گرێکى وامان نییه که جێگه‌ى ده‌ستى دیار بێت و بتوانێت قس ه له‌سه‌ر هه‌موو الیهنه ب��اش و خراپه‌کانى هونه‌رى ئه‌مڕۆمان بکات ،ره‌خنه‌گر رۆڵێى به‌رچاوى هه‌ی ه ل�ه راس��ت��ک��ردن�ه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ند و وا ده‌ک���ات ک ه ئهو هونه‌رمه‌نده زیاتر درک به ههڵه و که‌م‌و کورتییه‌کانى خۆى بکات.
چه‌تر :ره‌خنه‌گر به ته‌نها ده‌توانێت ئ�ه‌م ک��اره بکات ،ی��ان پێویست ه الی���ه‌ن���ى ح��ک��وم��ی��ش رۆڵ���ى هه‌بێت؟
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
9
ئه‌نجامه‌که‌ى باش نییه ،بۆیه ده‌بێت داموده‌زگاکان بزانن چى ده‌ک �ه‌ن و چ��ۆن یارمه‌تى هونه‌رمه‌ندان ده‌ده‌ن ،جگه له‌م ره‌قابه‌یه جه‌ماوه‌ریش ده‌توانێت قس ه له‌سه‌ر ک��ارى هونه‌ریى هونه‌رمه‌ندان بکات و ب ه ره‌خنه‌کانى هه‌ڵه‌کان راست بکاتهوه.
چ��ه‌ت��ر :ب��ه‌ه��ۆى به‌جیهانیبوونه‌و ه کلتوره‌کان تێکه‌ڵ ب �وون ،چۆن هونه‌رى ره‌س�ه‌ن��ى کوردیمان تێکه‌ڵ ب �ه‌و ستایڵ ه جیهانییه بکه‌ین و بیکه‌ین به جیهانى ،بێ ئه‌وه‌ى له ره‌سه‌نایه‌تى خۆمان الده‌ین؟
دهکهوێته ئه‌ستۆى ئهو گه‌نجانه‌ى که ئهمڕۆله گۆڕه‌پانى هونه‌ریدا کار ده‌که‌ن ،ده‌بێت خۆیان پڕ چه‌ک بکه‌ن و له زانستى مۆسیقادا شاره‌زاییه‌کى زۆر په‌یدا بکه‌ن ،بچن له ده‌ره‌وه‌ى واڵت زانستى مۆسیقا بخوێنن و س��وود ل�ه ته‌کنیکى واڵتانى پێشکه‌وتوو ببینن ،ئێستا ده‌رگ��اک��ان کراونه‌ته‌و‌ه و ده‌رفه‌تى زیاتر ههیه بۆ خۆبه‌ره‌و پێشهوه بردن، هونه‌رمه‌نده‌کانمان ده‌توانن له دنیاى دهرهوه سوود ببینن و بێنه‌وه بۆ کوردستان و خزمه‌تى هونه‌ره‌که‌مانى پێ بکه‌ن ،ئهو ک��ات��ه ئ��ێ��م �ه‌ش ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ی��ش��ى خ���ۆم���ان ب����ه‌ره‌و پێشهوه ببه‌ین و لهگه ڵ به‌جیهانیبوون و دنیاى مۆدێرنه‌دا بڕۆین.
ـ ه������ون������ه‌رم������ه‌ن������د پ��ێ��وی��س��ت��ى ب����هوه ه�هی� ه ک��ه ئ��اس��ان��ک��اری��ى بۆ ب���ک���رێ���ت ،چ
هونەرمەندان ناڕازین لەو كارە
که‌ناڵه ته‌له‌فزیۆنیه‌کان جیاوازى له نێوان هونه‌رمه‌ندان ده‌که‌ن [ ئا /شاخه‌وان شوانى ] جیاوازى کردنى به‌شێکی زۆر ل ه که‌ناڵه ته‌له‌فزیۆنیه‌کان له پیشاندانى ب�هره�ه‌م��ى ه��ون��ه‌رى ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان و ب �ه بێبه‌ش ک��ردن��ى ه�ه‌ن��دێ��ک ل ه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان��ی��ش ل���ه‌و ن��ێ��وه‌ن��د ه دهبێته جێى ناڕه‌زایى هونه‌رمه‌ندان و هونه‌رمه‌ند ک��اروان زاخۆیى باس لهوه ده‌کات که هه‌ر که‌ناڵێک هه‌ندێک هونه‌رمه‌ندى تایبه‌ت تێیدا ده‌بینرێت و بۆته تیپ به تیپ. هونه‌رمه‌ند زۆر غه‌درى لێکراوه
میقداد محه‌مه‌د ،مه‌قام بێژ ،رۆڵى راگه‌یاندن ب��ه گ��رن��گ��ی ده‌خ����ات����ه‌ڕوو ل��ه پێشکه‌وتنی هونه‌رمه‌ند و ئاشنا کردنی به میلله‌ت ،ل ه هه‌مانکاتدا ئهوه ده‌خاته‌ڕوو که هونه‌رمه‌ند موڵکی ته‌نها که‌سێک یان الیه‌نێک نیی ه و م��وڵ��ک��ی میلله‌ته ،پێشیوایه هه‌ندێک هونه‌رمه‌ندی کورد ههیه زۆر غه‌دری لێکراوه، چونکه هیچ که‌ناڵێک کاره‌کانیان په‌خش ناکات له شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌کانیانه‌وه و ئاشنایان ناکه‌ن .ئهو مه‌قام بێژه وتى :ده‌پرسم هونه‌رمه‌ند کارێک ده‌ک��ات بۆ ده‌وڵه‌مه‌ند کردنی هونه‌ری نه‌ته‌وه‌که‌ی و خزمه‌تکردنی میلله‌ته‌که‌ی و نه‌ته‌وه‌که‌ی نییه؟ ئه‌گه‌ر وای ه بۆ که‌نااڵن ب�ه‌رده‌وام هه‌ندێک کاری چه‌ند هونه‌رمه‌ندێک په‌خش ده‌ک�ه‌ن بۆ هاوکاری هونه‌رمه‌ندان ناکه‌ن به بێ جیاوازی و ته‌نها هه‌ندێک هونه‌رمه‌ندی تایبه‌تیان گرتۆت ه خۆیان. میقداد محه‌مه‌د داواى له‌و که‌نااڵنه کرد ک �ه ئ �ه‌و سیاسه‌تانه‌یان ب��گ��ۆڕن ک �ه ته‌نها کارى چه‌ند هونه‌رمه‌ندێکى دیارى کراو الى
خۆیان ب�ڵاوده‌ک�ه‌ن�هوه ،چونکه شتێکى زۆر ناشارستانی و ناشرینه و ئێمه هه‌موومان هونه‌رمه‌ندین هه‌موومان خزمه‌تی میلله‌ت ده‌که‌ین.
وه‌رگرتنی به‌رهه‌مه‌کان هه‌مووی به هۆى په‌یوه‌ندی (عیالقات) ئهو هونه‌رمه‌نده‌یه.
بۆ خزمه‌تکردن دانه‌نراوه
هونه‌رمه‌ند ک��اروان زاخۆیی پێیوایه ئهو که‌نااڵنه ب�ه ج��ۆرێ��ک ک��ار ده‌ک���ه‌ن ک�ه ل ه یه‌کێکیاندا هه‌ندێک هونه‌رمه‌ند ده‌بینرێت ب �ه‌رده‌وام دوب��اره دهبنهوه له‌وى تر نابینرێن و که‌ناڵێکی دیکه‌ش کاره‌کانی ژماره‌یه‌ک هونه‌رمه‌ندی دیکه په‌خش ده‌کات که له‌میان نابینرێت ،ئهمه تیپ به تیپه و زۆر عه‌یبه ب ه هۆى چه‌ند شتێکی بچووک هونه‌رمه‌ندێک له که‌ناڵێک بێ به‌ش بکرێت و راسته‌وخۆ هێلێکی راست و چه‌پ به‌سه‌ریدا بهێنیت. ئهو هونه‌رمه‌نده جه‌ختى له‌وه‌ش کردهوه ک ه هونه‌رمه‌نده‌که ک��اری ه��ون�ه‌ری ده‌ک��ات بۆ خزمه‌تی میلله‌ته و مه‌به‌ستی خزمه‌تکردنه، ئ �ه‌گ �ه‌ر ت���ۆش وات��ک��رد ئ���ه‌وا میلله‌تت بێ ب�ه‌ش ک��رد ل�ه‌و خزمه‌ته ،واش ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت که که‌ناڵه‌که‌ت بۆ مه‌به‌ستى خزمه‌تکردن دان��ه‌ن��راوه ،به‌ڵکو مه‌به‌ستی دی��ک�هى هه‌ی ه له‌پشتیه‌وه. وه‌رگرتنى به هۆى په‌یوه‌ندیه‌وه‌ی ه
له الیه‌کی دیکه‌وه عیماد ناسیح لێپرسراوی به‌شی هونه‌ری ته‌له‌فزیۆنی که‌رکوک ئه‌م ه بۆ په‌یوه‌ندی نێوان هونه‌رمه‌ند و که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندن دهگهڕێتهوه وتى :هه‌ر که‌ناڵێک په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک هونه‌رمه‌ند هه‌ی ه بۆیه به به‌رده‌وام کاره‌کانی ئهو هونه‌رمه‌ندان ه ده‌ب��ی��ن��رێ��ت ل �ه ش��اش �هی ک �ه‌ن��اڵ �ه‌ک �هی��ان �هوه، ه��ۆک��ارێ��ک��ى ت��ری��ش��ى ن �ه‌ب��وون��ی ف��ل��ت �هره ل ه که‌ناڵه‌کان ت��ا ب��زان��ن ئایه ئ �ه‌م به‌رهه‌مه‌ی ئهو هونه‌رمه‌نده په‌سه‌نده یاخود نا ،تا ئێستا
س��ه‌ب��اره‌ت ب��ه‌و ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان �هی ک ه به‌رهه‌مه‌کانیان ل�ه هیچ که‌ناڵێکه‌و‌ه ن��اب��ی��ن��رێ��ت ع��ی��م��اد ن��اس��ی��ح وت���ی :ئ �هوه غه‌درێکی گهورهیه که له هونه‌رمه‌ند ده‌ک��رێ��ت ،چونکه هونه‌رمه‌ند کاتێک ک��ارێ��ک��ی ه��ون �ه‌ری ده‌ک���ات مه‌به‌ستی خزمه‌تکردنه که‌چی که‌ناڵه‌کانیش ئهو ب�هره�ه‌م�ه دان��اب�ه‌زێ��ن��ن ئ���هوه غ���ه‌دره له‌و ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده ده‌ک��رێ��ت و چ �ه‌وس��ان �ه‌وه‌ی هونه‌ره و ناهێڵن ئهو هونه‌رمه‌نده گه‌ش ه بسه‌نێت و ئاشنای دونیای هونه‌ر بێت.
وه‌رگێڕان
10
کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا یان چاره‌سه‌ری یان شه‌ڕ گولته‌ن کشاناک ،هاوسه‌رۆکی پارتی ئاشتی و دیموکراسی ()BDP به ئاماژه‌ی ب�ه‌وه‌ی که ئیتر تورکیا گهیشتۆته قۆناغێکی م��ێ��ژووی��ی، رای��گ �هی��ان��د «ی���ان دی��م��وک��راس��ی ی��ان کائۆس ،یان چ��اره‌س�ه‌ری ،یان شه‌ڕ. ی��ان ئازادییه‌کان ی��ان به‌رخۆدانێکی به‌هێز له به‌رامبه‌ر ئازادییه‌کان .تورکیا ل �ه قۆناغێکی زۆر ق�هی��ران��ی��دای�ه». ک���ش���ان���اک ک����ه ره‌ج��������ه‌ب ت��ای��پ ئه‌ردۆغانی ره‌خنه و بانگه‌شه‌ی کرد ده‌ی�ه‌وێ سه‌رۆک وه‌زیرانێکی ملهۆر به کۆمه‌ڵگای تورکیا داسه‌پێنێت. کشاناک له‌گه‌ڵ ئ��ام��اژه به دۆزی KCKو کێشه‌ی کورد ،وتی «تورکیا له‌گه‌ڵ ئه‌م کێشانه و ئازارانه‌وه چیتر ناتوانێ زیاتر بچێته پێشهوه ».هه‌روه‌ها وتی« :هه‌ر به وته‌ی خودی ئه‌ردۆغان که ئاسمیالسیون ،تاوانی مرۆڤایهتییه، ئه‌نجا ب�ه‌م ج��ۆر‌ه پێش پێی بگیرێت. س����ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی��ش ن��ش��ان ده‌دات که ئه‌م تاوان‌ه مرۆڤایهتییه ب �ه‌رده‌وام ده‌کات».
ل ه په‌رله‌مانی عێراق ،ب ه کوردی قس ه ده‌کرێت
ئ��اژان��س��ی ه �ه‌واڵ��ن��ێ��ری ()ANF باڵوی کردهوه له حاڵێکدا که دادگای تورکیا م��ۆڵ�ه‌ت ن���ادرێ ب�ه ک��وردی قسه بکرێت ،په‌رله‌مانتارانی کورد له په‌رله‌مانی عێراق له مانگی شۆباته‌و‌ه ده‌ت��وان��ن به ک��وردی قسه بکه‌ن .ئهو وه‌زی��ره ک��وردان�ه‌ش که له حکومه‌تدا جێی ده‌گ���رن ،ئیتر ل�ه ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ی وه‌زیره‌کاندا به کوردی قسه ده‌که‌ن .له عێراقی فیدراڵدا عه‌ره‌بی و کوردی به شێوه‌ی فه‌رمی ناسێنراوه .پهرلهمانتاره کورده‌کان که ئهمه وهک مافێکی ی��اس��ای بیچینه‌یی ده‌زان����ن ،داوای���ان ک���ردووه ک�ه په‌رله‌مانی ع��ێ��راق��دا به ک����وردی ق��س�ه ب��ک �ه‌ن .ل �ه کاتێکدا له په‌رله‌مانی عێراقدا ئاماده‌کاری تکنیکی بۆ قسه به زمانی کوردی ده‌ک��رێ��ت ،راگ�هی��ن��را ک�ه ل�ه مانگی شۆباتدا له ته‌نیشت زمانی عه‌ره‌بیش، به کوردیش قسه ده‌کرێت.
( )11ئه‌فسه‌ری تورکیا ل ه سلێمانی ده‌ستگیر ده‌کرێن وی��ک��ی��ل��ی��ک��س ب��ه‌ڵ��گ��هی��ه‌ک��ی له س���ه‌ر ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن��ی ئ �ه‌ف��س �ه‌ر و س �ه‌رب��ازه‌ک��ان��ی س��وپ��ای ت��ورک��ی��ا له سلێمانی باڵو کردهوه. ب��ه گ���وێ���ره‌ی ن��وس��راوێ��ک��ی رۆس ویڵسن باڵیۆزی پێشوتری ئه‌مریکا له ی دیکه ئهنقهره ،تورکه‌کان‌تا نه‌وه‌یه‌ک چۆنییه‌تی ده‌ستگیرکردنی ئه‌فسه‌ر و سه‌ربازه‌کانیان له ساڵی ( )2003له سلێمانی فه‌رامۆش ناکه‌ن. شایانی باسه ساڵی 2003سوپای ئه‌مریکا له سلێمانی ( )11ئه‌فسه‌ر و سه‌بازی سوپای تورکیای ده‌ستگیر ک���رد و ل �ه ب���ه‌ر زوم���ی ک��ام��ێ��راک��ان ت���ووره‌ک���هی ک���رده س �ه‌ری��ان و دوای م����اوه‌ی����ه‌ک ت �ه‌س��ل��ی��م��ی ئ��ه‌ن��ق��ه‌ره‌ی کردنهوه. س����وپ����ای ئ���ه‌م���ری���ک���ا ئ�����ه‌و ک��ات �ه رای��گ �هی��ان��دب��وو ک �ه ئ���ه‌و ئ �ه‌ف��س �ه‌ر و س�ه‌رب��از‌ه تورکان‌ه خه‌ریکی پالندانان بوون بۆ کاری نایاسایی له عێراقدا، به‌اڵم هیچ روونکردنه‌وه‌یه‌کی زیاتری نه‌دابوو.
ده‌ره‌نجامی هه‌لومه‌رجی هه‌نووکه‌یی جیهانی عه‌ره‌ب گەنجێكی كاسبكاری تونسی فۆتۆ :ئەرشیف
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
ژیان و مه‌رگی سه‌وزه‌فرۆشه‌که
و :ل ه فارسییه‌وه /که‌ژوان عه‌لی عه‌ره‌به‌کان خۆیان ب ه هاوخه‌می محه‌مه‌د بوعه‌زیزی ده‌زانن
گه‌نجی ( )26ساڵه‌ی تونسی که له دۆزینه‌وه‌ی کاری ئابرومه‌ندان‌ه بێ‌هیوا و تووشی ئازار و عه‌زیه‌تی پۆلیس ببوو ،له به‌ر چاوی خه‌ڵک له شوێنێکی گشتیدا ئاگری له جه‌سته‌ی خۆی به‌ردا و چیرۆکه‌که‌ی به‌خێرا له سنووری شار‌ه بچوکه‌که‌ی هات‌ه دهرهوه و له هه‌موو شوێنێک کهوته سه‌ر زمانه‌کان .زی��ادی سووتانه‌ک ه بووه هۆکار مردنی بوعه‌زیزی و ئهو بووه سمبۆلێک و شه‌هیدێک. ئهو نائارامییانه‌ی له دوای قوربانیبوونی ئه‌م گه‌نج ه تونسیی‌ه هات‌ه ئاراوه ،حکومه‌تی یه‌کێک له رێبه‌ر‌ه زاڵم و کۆنه‌کانی هه‌رێمی تێک شکاند. هه‌وڵه‌کانی زین العابدین بن عه‌لی بۆ ئارامکردنی دۆخه‌که ،له‌گه‌ڵ هاتنی بۆ سه‌ر شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆن و دانی به‌ڵێن بۆ باشکردنی وه‌زعه‌ک‌ه بێ‌ئاکام بوو و رێبه‌ری ( )74ساڵه‌ی تونس له ماوه‌یه‌کی کورت ل ه سه‌ره‌تای ناڕه‌زایه‌تییه‌کان له گۆڕه‌پانی سیاسی ئه‌م واڵته‌دا دیار نه‌ما. هه‌ر چه‌ند که هێشتا دی��ار نیه له درێژخایه‌ندا چ چ��اره‌ن��ووس��ێ��ک چ���اوه‌ڕوان���ی ت��ون��س ده‌ک�����ات ،ب �ه‌اڵم
په‌یامێک بۆ رۆژئاوا ک��اری��گ �ه‌ری ئ���ه‌م ره‌وت����ه ل ه ناڕازیانی تونسی هاوکات سه‌ر که‌ش و هه‌وای سیاسی واڵته ل��ه‌گ��ه‌ڵ ن���اردن���ی په‌یامی هه‌رێم و واڵته عه‌ره‌بییه‌کان ل ه ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی و به‌رخۆدانیان ئێستاو‌ه به رچاوه.ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای رۆژئاواییه‌کان چاویان بۆ فه‌رمانڕ‌هو‌ا عه‌ره‌به‌کان، ده‌ت���وان���ی���ن په‌یامێکی جیاوازیشیان هه‌بوو ه�ه‌ن��ووک�هی ع���ه‌ره‌ب ب�ه ئه‌م گهنجه تونسییه‌و‌ه که خۆی داپۆشابوو له سه‌رکوتی بۆ واڵته رۆژئاواییه‌کان .ده‌یان ساڵه دهوڵهته رۆژئاواییه‌کان ک��وش��ت ب��پ��ێ��وی��ن .ب��ێ��ک��اری، گه‌نده‌ڵی ئابووری و ئیداری ،توندی به‌رهه‌ڵستکاره‌کان له تونس وهک خه‌مرک و شوێنێکی ئ���ارام بۆ ک��ار و زۆره‌م����ل����ی و کێشه کانی له الیه‌ن سه‌رۆک کۆمار ب��اری ئ��اب��ووری سه‌رکه‌توو مافی م��رۆڤ ،فاکته‌رانی ن��او ده‌ب���ه‌ن که شه‌ریکێکی هاوبه‌شن له زۆرب���هی واڵت ه واوی بن عهلییهوه گونجاو‌ه بۆ بازرگانی به‌م ع�ه‌ره‌ب��ی��ی�ه‌ک��ان .ل �ه ت���ه واڵتانهوه. ه�هرێ��م��دا ،نه‌بوونی پێگ‌ه و ئ���ه‌وان چ��اوی��ان داپ��ۆش��اب��وو ل �ه س�ه‌رک��وت��ی توندی که‌رامه‌تی ئینسانی به‌رچاوه. له هه‌لومه‌رجی ئێستا و له سه‌رده‌می جیهانی‌بووندا ،به‌رهه‌ڵستکاره‌کان له الیه‌ن سه‌رۆک کۆمار بن عهلییهوه حکومه‌ته‌کان ناتوانن ده‌ستی هاواڵتییه‌کانیان له گه‌یشتن و وێڕای هۆشداری ژمارێک له چاالکانی کۆمه‌ڵگای به هه‌واڵی رۆژان �ه ک��ۆرت بکهنهوه .راگه‌یاندنه‌کانی عه‌ره‌ب ،ئه‌م راستییه‌یان نادید‌ه گرت که خه‌ڵکی ئاسایی ع���ه‌ره‌ب ،ته‌نانه‌ت له واڵت �ه س��ن��وردارت��ره‌ک��ان ،ده‌توانن له تونس له ژێر زه‌خت و گوشاردان. له واشنگتۆن ،باراک ئۆباما ،سه‌رۆک کۆماری به روون��ی گ��ڕه‌ی مۆخاته‌بانیان بۆ بیستنی هه‌واڵی خۆکوژی بوعه‌زیزی و چیرۆک‌ه سه‌رسووڕهێنه‌ره‌کانی ئه‌مریکا ،له‌گه‌ڵ په‌ره‌سه‌ندنی ناڕه‌زایه‌تییه‌کان ،خێرا دوای ئهوه هه‌ست پێی بکه‌ن .ئه‌وان ئێتر ناتوان وهک توندوتیژی بێ‌کۆنترۆڵی پۆلیسی تونسی به کارێکی رابردوو بێدهنگی خۆیان له ئاستی گه‌یاندنی هه‌واڵدا ناشرین زانی و هیوای خۆی بۆ رۆیشتنی ئه‌م واڵته ب�ه‌ره‌و داهاتوویه‌کی دیموکراتیکتر ده‌رب��ڕی .هاوکات به‌رده‌وام بکه‌ن. له‌گه‌ڵ زیادبوونی ناڕه‌زایه‌تییه‌کان له تونس ،هیالری
››
ن .موزه‌فه‌ر ئایه‌تا و .جوتکار سه‌عید حکومه‌تی ()AKP ڵ سنووردارکردن و ده‌رخستنی یاسای له‌گ ه ڵ به‌ڕێوه‌به‌رانی حزبواڵی گیراوان بۆ د ه سا پێ ئازاد بوو .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئهو کهسانه زۆر تاوانی دڕندانه‌یان ئه‌نجام دابوو بۆیه ل ه الیه‌ن راگه‌یاندنه‌کان و رای گشتیه‌وه ل ه به‌رامبه‌ر ئ��ازادب��وون��ی��ان ن��اڕه‌زای��ی نیشان درا .له‌به‌رامبه‌ر ئهو ناڕه‌زایانه، حکومه‌ت ،دادگای وهک به‌رپرسیار نیشاندا و ره‌خنه‌ی ک��رد له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی له‌کاتی خۆیدا لێکۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر دۆسیه‌کانیان نهکردوه.
تاریکترین قۆناغ له‌مێژووی هه‌ره‌نزیکدا که گوزارشت له دڕندانه‌ترین پێکهێنان ده‌کات .پێویست ه حکومه‌ت کاتێک ئهو یاسایان‌ه ده‌رده‌خ��ات زیاتر ورد بێتهوه .له حاڵێکدا ئهو بابه‌تانه‌ی په‌یوه‌سته به بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کورد و ئۆپۆزسیۆنی دیموکراتیک ،چل جار حساب و کتابی بۆ ده‌کرێت. ئه‌گه‌ر هه‌ندێک س‌هر‌ڕاست‌کردن له یاساکان ههبووایه تا رێبه‌ری گه‌لی کورد به‌ڕێز عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن لێی سوودمه‌ند بووای‌ه هه‌موویان ته‌نانه‌ت ده‌نیز بایکاڵیش، ده‌بوون‌ه یه‌ک به‌ر‌ه له دژی. ئه‌وانه‌ی که له رووداوه ره‌ش و دڕنده‌کان تێوه‌گاڵون و به س��زای ق��ورس تاوانبار ک��راون ئ��ازاد ده‌کرێن، گوێ له ویژدانی رای گشتی ناگرن و دادگاش واته نادات‌ه شێواندنی هه‌ست و سۆزی دادپه‌روه‌ری. حکومه‌ت ده‌یتوانی له ته‌واوبوونی دۆسیه‌کانیان پهله بکات یان پێکهێنانی یاسا هه‌ندێکی تریش دوا بخات .به‌اڵم هیچ یه‌ک له‌وانه‌ی نه‌کرد .له به‌رامبه‌ر ئهو کاردانه‌وانه‌ی هاتنه ئ��اراوه ،هه‌وڵیدا خۆی بپارێزیت و وتی «ماوه‌ی گرتن له‌تورکیا زۆر درێژه» .هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شی بۆ زیاد کرد گوایه دادگا کاره‌کانی له‌کاتی خۆیدا جێبه‌جێ نهکردوه. ئهو ده‌زگا راگه‌یاندنانه‌ی الیه‌نگری حکومه‌تیشن، ئه‌وه‌نده‌ی پێیان کرا هه‌وڵیاندا کاردانه‌وه‌کان نه‌رم بکهنهوه و ده‌ربازی بکه‌ن و له‌بیر بکرێن .له رابردووشدا ده‌وڵه‌ت حزبواڵی له به‌رامبه‌ر بزووتنه‌وه‌ی کوردی به‌کار هێناوه یان هاوکاری بووه یان له به‌رامبه‌ریدا بێدهنگی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردووه .ل �ه‌و ب��اره‌ی��هوه ده‌وروب����هره ئیسالمییه‌کان ،دۆسیه‌کانیان زۆر خراپه .بۆ ئه‌وه‌ی ئهمه س‌هر‌ڕاست بکهنهوه بهداخهوه به وه‌رچه‌رخانێکی دیموکراتیک ده‌رب��از نه‌بوون ،)AKP( .له‌جیاتی
حزبواڵ و راستیه‌کان
ئه‌وه‌ی کێشه‌ی کورد به شێوه‌یه‌کی ئاشتیخواز و دیموکراتیانه چاره‌سه‌ر بکات ،دوای ده‌خا و بێ ناوه‌ڕۆکی ده‌کات .بۆ ئه‌مه‌ش ته‌ریقه‌ته‌کان و ئیسالم به‌کار ده‌هێنن .هه‌روه‌ها به‌زیادکردنی ده‌ستگیری و گوشاره‌کانی به‌شێوه‌یه‌کی رێکخستنی هه‌وڵی داوه بزووتنه‌وه‌ی کوردی بێکاریگه‌ر بکات. ( )AKPله شوێنی سیسته‌می که‌مالیزم ئێستا حزبواڵیان زیاد ده‌کا بۆ سه‌ر بازنه‌ک‌ه و به ده‌رخستنه پێشی ئیسالمی ت��ورک وهک له‌خشته‌بردنێک، ده‌یه‌وی کوردی پێ بێ‌ئیراد‌ه بکات و هه‌وڵ ده‌دات تا به‌سه‌ر ده‌وڵه‌تیشدا زاڵ بێت .ئهمه بابه‌تێکی جیاوازتر‌ه که چهنده ده‌توانن ئهو پیالنه‌ی خۆیان به‌سه‌ر بخه‌ن .به‌اڵم دیاره له‌و بارهیهوه هه‌موو هێز و تواناکانیان به‌کار دێنن. ئ �ه‌و گفتوگۆیانه‌ی ک�ه ل�ه راگه‌یاندنه‌کانی تورکیا کران ده‌توانین بڵێین رۆڵێکی گرنگیان هه‌بوو له‌کاردانه‌وه‌کاندا .له هه‌مان کاتدا ئهوه له‌ڕووی تازه‌کردنه‌وه‌ی کاره سامناکه‌کانی حزبواڵیه‌کان له مێشکی خه‌ڵکدا .هه‌روه‌ها جێگای ئاماژه‌پێکردنه ئ��ه‌و گفتوگۆیان‌ه ب��وون�ه‌ت�ه ب �ه‌ه �ه‌ڵ �ه‌داب��ردن و به له‌ڕێدابردنی زۆر گه‌وره‌ش .بێگومان پێویسته ئهو به‌هه‌ڵه‌دابردنان‌ه س‌هر‌ڕاست بکرێنه‌وه .چ ده‌وروبه‌رێک به ئه‌نقه‌ست و کێش بێ ئاگاداری ئه‌مه‌ی کردووه. به‌شێوه‌یه‌کی گشتی ئه‌وکات له‌نێوان ( )PKKو حزبواڵدا شه‌ڕێک هه‌بوو ،ده‌وڵه‌تیش یارمه‌تیده‌ری حزبواڵ بوو و به‌کاری هێنا و ده‌توانرێت بشوترێت چاوی لێگرتن .ئه‌گه‌ر بوترێت شه‌ڕی نێوان حزبواڵ و ( ،)PKKئه‌وکات ناتوانرێت راستیه‌کان به‌ته‌واوی ره‌نگ بدهنهوه .وهک ده‌زانرێت ( )PKKشه‌ڕی گه‌ریالیی بهڕێوه ب��ردووه ،له سه‌رتاو‌ه له به‌رامبه‌ر
سوپای تورکیا سه‌نگه‌ری گرتووه و هێزێک بووه، به‌رخودانی به‌ڕێکخستن کردووه .حزبواڵش کاری ده‌ک��رد تا له هه‌ندێک شوێنی کوردستان خۆی به‌ڕێکخستن بکات .دوای کۆمه‌ڵێک گفتوگۆی ن��اخ��ۆش و ده‌رک��ه‌وت��ن��ی ن��اک��ۆک��ی ،ت��ا ده‌چ���وو کرده‌وه‌ی دڕندان‌ه به‌ناوی حزبواڵ که‌وتن‌ه رۆژه‌ڤ و باڵوبوونه‌وه .به سه‌دان رۆشنبیری کورد ،چین و توێژه‌کان و خه‌ڵکی ساد‌ه و له‌شاره‌کاندا له به‌رچاوی پۆلیس فیشه‌کی له‌سه‌ری ده‌درا و ده‌کوژران .ئهوانه زۆربه‌یان به‌و کهسانه ده‌ژمێردران ،ده‌وروبه‌ره‌که‌یان خۆشیان ده‌وی��س��ت��ن ،ب�ه‌ڕێ��ز ب��وون و ب �ه‌و ک��وردان�ه ده‌ژمێردران که به ناوی ئازادیه‌و‌ه کار و خه‌باتیان ده‌ک��رد .وهک ئ �ه‌وه‌ی له راگه‌یاندندا ره‌نگدانه‌وه ڵ گه‌ریال هه‌بوو ئهوانه هیچ کاتێک نه‌چوون لهگه شه‌ڕ و پێکدادان بکه‌ن .له‌ژێر کۆنتڕۆڵی پۆلیس، به‌یارمه‌تی ژیته‌م که‌سه‌کان ده‌ست نیشان ده‌کران و ده‌کوژران .له‌و شارانه‌ی که ته‌دبیری ئاسایشی لێ زۆربوو نه‌ده‌گیران و قۆڵی خۆیان ده‌هه‌ژاندو ده‌چوون. لێره‌شدا وه‌کو ده‌زانرێت هێزێکی چه‌کدار به‌ناوی حزبواڵو‌ه نییه‌و ،ژێرو ژوورو گه‌ریالی جێگای باس نییه .ده‌گووترا نهێنیه ،به‌اڵم هێزێک به‌ته‌واوی له‌ژێر کۆنتڕۆلی ده‌وڵه‌تدا بوونی جێگای باسه .له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی ئهو رووداوان���ه له‌به‌رچاوی خه‌ڵک ئه‌نجام ده‌دران بۆیه خه‌ڵک ناوی لێنان حزب و لکۆنتڕا. به‌الڕێ الدانێکی تر ئه‌ویش حزبواڵ بۆ ئازادی کوردان ئیسالمی به‌ده‌ست گرتبوو له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دابوو وهک جوالنه‌وه‌یه‌کی واڵتپارێز خۆی نیشانبدات. ئهو حزبواڵیه‌ی باسی ده‌که‌م هیچ کاردانه‌وه‌یه‌کی له‌به‌رامبه‌ر سوپای تورکیا که نکۆڵی له کوردان ده‌کات ،گونده‌کان ده‌سوتێنێت ،ئه‌شکه‌نج‌ه ده‌کات
کلینتۆن ،وه‌زی���ری ده‌ره‌وه‌ی ئ��ۆب��ام��اش ،ل�ه کۆتایی گه‌شتی بۆ واڵتانی ده‌وروبه‌ری که‌نداوی فارس ،ئاشکرا ره‌خنه‌ی له گه‌نده‌ڵی ده‌وڵه‌تی و نه‌جوواڵنی سیاسی ل ه ناو واڵتانی هه‌رێم گرت .ده‌وڵه‌تی ئۆباما که هه‌ستی به توندی ره‌خنه‌کان له بێدهنگی ئه‌مریکا سه‌باره‌ت ب ه هه‌لومه‌رجی ئێستای واڵته عه‌ره‌بییه‌کان کردبوو ،وا دیار بوو گه‌یشتبوو‌ه ئه‌م ئه‌نجامه‌ی که یان ده‌بێ به ئاشکرایی هه‌ڵوێست بنوێنێت یان ئه‌وه‌ی که متمانه‌ی له هه‌رێم له‌ده‌ست دهدا. ب�ه‌اڵم له هه‌رێم مه‌ترسییه‌کی زۆر له به‌رده‌مدایه. یه‌کێک ئ��ه‌وه‌ی که لهوانهیه تونس توشی بشێوه‌ی سیاسی بێت .ئهو سه‌ره‌نجامه‌ی وا حاکمانی عه‌ره‌بی له هه‌وڵدان بۆ پارێزگاری زیاتری ده‌س�ه‌اڵت و داینی که‌متری اختیارات به ره‌خنه‌گران و ناڕازیان به‌بڕیارتر ده‌ک���ات .مه‌ترسی تر ئ�ه‌وه‌ی�ه پێده‌چێت نائارامی ل ه هه‌رێمدا به‌رباڵو بێتهوه .ئهو راستییه‌ی که ئێستا هه‌م له‌به‌ر هۆکاری به ته‌واوی هاوشێو‌ه له واڵتانی دراوسێ، ئه‌لجه‌زایریش به‌رچاوه. له ژمارێکی زۆر له واڵتانی عه‌ره‌بی ،له‌گه‌ڵ پیربوونی ئهو رێبه‌ر و سه‌رۆک کۆمارانه‌ی که به سااڵنه و ده‌یان ساڵه له لوتکه‌ی ده‌سه‌اڵتن ،مه‌سه‌له‌ی جێگریش بۆت ه کێشه‌یه‌کی له به‌رامبه‌ری خه‌یاڵ و ئاره‌زووه‌کانی توێژی گه‌نجان. ژیان و مه‌رگی محه‌مه‌د بوعه‌زیزی ،تێکرا و به‌رهاتی ئهو هه‌لومه‌رجه‌ی‌ه که ئه‌مڕۆ له جیهانی عه‌ره‌بدا زاڵه. و زوڵ��م باڵو ده‌ک��ات�هوه ،ه �ه‌روا بێتهوه له به‌رامبه‌ر دام��وده‌زگ��اک��ان��ی پۆلیسیش هیچ چاالکیه‌کی نهکردوه و هیچ جۆره به‌رخودانێکیشی به‌رێکخستن نهکردوه .ئ �ه‌وه‌ی به‌رێکخستنی ک��ردوه‌و ئه‌وانه‌ی وهک نیشانشکێن به‌کاری هێناون ،راسته له‌به‌رامبه‌ر کوردان بووه .له‌جیاتی ئه‌وه‌ی له‌دژی ئهو رژێمه‌ی زوڵم ده‌کات شه‌ڕ بکات ،کاری کردوه بۆ ئه‌وه‌ی ئهوانه بکوژێت که‌به‌رخودانی ساز ده‌که‌ن .به‌تایبه‌ت ئهو که‌سی پ��ارێ��زه‌ری ده‌ک��ات بۆ حزبواڵ سه‌دیق زیالن ده‌ڵێت»حزبواڵ بڕیاری نه‌گرتوو‌ه شه‌ڕ له‌دژی ( )PKKبکات )PKK( ،گوشاری خستۆت‌ه سه‌ر حزبواڵ و الینگرانی کوشتون ،،حزبواڵ که‌وتۆته ن��او شه‌ڕێکی ن��ه‌خ��وازرای��هوه ».هه‌ڵبه‌ت په‌سند ناکات بۆ ئه‌وه‌ی ئهو کردهوه دڕندانان‌ه و ئه‌وانه‌ی رێکیانخستوو‌ه پاکیان ده‌رخات و بێ‌تاوانیان نیشان ب��دات .ئه‌گه‌ر حزبواڵ ئهو تاوانانه‌ی ئه‌نجامداوه، ئهو وه‌حشه‌ت‌ه چه‌وته ،پێویسته ئهمه روون بکرێته‌وه‌و ره‌خنه‌داینی بدرێت و بدرێت‌ه رای گشتی .ئهوه چ جۆره رێکخستنێکه ،ئهو رووداوان��هی له‌شوێنێک ڵ موخاته‌به‌که‌ی قسه ده‌کرێت ده‌رکه‌وتوون و لهگه و چاره‌سه‌ر نابێت ،له‌سه‌ره‌و‌ه بۆ خ��واره‌و‌ه به سااڵنه به شێوه‌یه‌کی به‌رنامه‌داڕێژراو خه‌ڵک ده‌ک��وژن. پێویسته بیر له‌و ئامانجه بکرێته‌وه .ئه‌گه‌ر بگوترێت ش �ه‌ڕی نێوان دوو رێکخستن ب��ووه خه‌ڵک به‌مه هه‌ڵناخه‌ڵه‌تێت .رێکخستنه‌کانی وه‌کو (،)PKK پارتی و یه‌کێتی ناوه ناوه پێکهوه شه‌ڕیان کردوه‌و خه‌ڵکێکی زۆریشیان له‌یه‌کتری کوشتووه .به‌اڵم ن���ه( )PKKون�ه رێکخستنه‌کانی تریش به‌سااڵن خه‌ڵکیان له‌مااڵندا نه‌هێشته‌وه .له‌راستیدا حزبواڵ ته‌نها ده‌وروبه‌ره‌کانی ()PKKی نه‌کوشتووه ،نمونه سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌هرا عزدین یلدرم ،کۆنجه کوریش ،هه‌روه‌ها ئهو تاوانان‌ه به‌شێوه‌یه‌کی زنجیره‌یی ڵ باڵوبوونه‌وه. به‌ره‌و چوکورئاواو ئه‌سته‌مبۆ وه‌کو ده‌زانرێت رووداوه‌کان بهوشێوهیه پێشنه‌که‌وتوون که نوێنه‌رانی حزبواڵ پارێزه‌ره‌که‌ی له‌رۆژنامه‌و ته‌له‌فزیۆنه‌کاندا باسی لێو‌ه ده‌که‌ن .ئه‌وانه‌ی کوژراون رۆڵه‌کانی گه‌لی کوردبوونه .گه‌لی کورد ئهوانه به‌ئاسانی له‌بیر ناکات .ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی رابوورد وازی لێ بهێنرێت یان لێی ببووردرێت ،پێویسته راستیه‌کانی به‌الڕێدا نه‌بردرێن و وهک خۆی دابندرێن .ره‌خنه‌داین و تۆبه‌کردنیش شێوازێک نییه که‌غروری که‌س بشکێنێ ی��ان شتێکی پ��ێ وون ب��ک��ات .هه‌موو رێکخستن‌ه سیاسیه‌کان س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌ڕاب��ردووی��ان هه‌ڵسه‌نگاندن ده‌که‌ن و ههڵه و که‌موکوڕیه‌کانیان ده‌رده‌خه‌ن‌ه روو و خۆیان ده‌گۆڕن.
تیۆر
شه‌ڕی تایبه‌ت
شه‌ڕێکی دژی کۆمه‌ڵگایه ن /هێدی ئه‌حمه‌د به‌شی یه‌که‌م به پێچه‌وانه‌ی ئهو بابه‌ته‌ی وا به شێوه‌ی گشتی قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌کرێت ،شه‌ڕی تایبه‌ت ته‌نیا شه‌ڕی ده‌روون����ی و س��ن��وودار نیه ب�ه ئ�ه‌م��ڕۆ و هه‌ندێک رێبازه‌وه ،به‌ڵکو هه‌ر به‌شێک که له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگا په‌یوه‌ندیدار بێت ده‌توانێ له به‌رفراوانی ئه‌م دیارده‌یه‌دا جێی بگرێت .وات �ه ه�ه‌م��وو گ��ۆڕه‌پ��ان��ی کۆمه‌ڵگا ده‌گرێت‌ه خۆی .له راستیدا ،شه‌ڕی تایبه‌ت شه‌رێکه که له الیه‌ن ده‌سه‌اڵتداران و داگیرکه‌رانه‌و‌ه له دژی کۆمه‌ڵگا راگه‌ینراو‌ه و جێبه‌جێی ده‌کرێت .هه‌ست‌کردن به گرنگی ئه‌م بابهته له‌وێو‌ه ده‌ست پێده‌کات که بێ ئ�ه‌وه‌ی تاک ئاگاداری ئامانج و گشتگیری ئهوه بێت ،ئ�ه‌م ش �ه‌ڕ‌ه ب���ه‌رده‌وام له دۆخ��ی به‌ڕێوه‌چوون و جێبه‌جێیبووندای‌ه و ده‌س�ه‌اڵت��داران به‌کارهێنانی هه‌ر ئامێر و رێبازێک بۆ گه‌یشتن به‌م ئامانجان‌ه رهوا ده‌بینن .تێگه‌یشتنی قووڵ و هه‌مه‌الیه‌نه‌ی شه‌ڕی تایبه‌ت له الیه‌ن کۆمه‌ڵگاو‌ه و تێکۆشان و به‌رخۆدانی له به‌رامبه‌ر تاکتیک و رێبازه‌کانی سه‌رچاوه‌گرتوو له‌و شه‌ڕه ،کۆمه‌ڵگا ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ جه‌وهه‌ری خۆی و نیه‌تی ده‌سه‌اڵتداران بۆ سه‌قامگیری حاکمییه‌ت له کۆمه‌ڵگا و کۆنترۆڵی دڵخوازانه‌ی ئاشکرا ده‌کات. ل�ه‌م نووسینه‌دا ه �ه‌وڵ دهدرێ���ت ریشه‌کانی شه‌ڕی تایبه‌ت و رێگه‌که‌ی له هه‌مان سه‌ره‌تای مێژوو تا به ئه‌مڕۆ ،چۆنێتی به‌کارهێنانی له الیه‌ن ده‌وڵه‌تگه‌رایان و داگیرکه‌ران و شێوه جۆراوجۆر و زۆرالیه‌نه‌کانی له ئه‌مڕۆدا بخه‌ین‌ه به‌ر باس و لێکۆڵینه‌وه .ئاشکرایه توێژینه‌وه‌ی به‌کارهێنانی ئ �ه‌م دی��ارده‌ی �ه له الیه‌ن سیسته‌می کاپیتالیزم و ئه‌مپریالیزم به‌تایبه‌ت به پێشه‌نگایه‌تی ئه‌مریکا گرنگییه‌کی زۆری ههیه. له‌م لێڕوانینه‌دا ش�ه‌ڕی تایبه‌ت وهک سێ حاڵه‌ت هه‌ڵده‌سه‌گێنین. شه‌ڕ؛ دۆخێکی ئاگایان ه ل ه پێناو به‌ده‌ستهێنانی ده‌سه‌اڵت پێش هه‌موو شتێک و له‌گه‌ڵ سه‌ره‌نج بۆ توێژینه‌وه‌ی مێژوو و پێناسه‌کانی شه‌ڕ و شه‌ڕی تایبه‌ت ،ده‌بێ ئهمه بوترێت که هه‌ر پێکدادانێک ،شه‌ڕ و هه‌ر شه‌ڕێک، شه‌ڕی تایبه‌ت نیه .ئه‌گه‌ر شه‌ڕ ،به‌رده‌وامی سیاسهته، پێکدادانی نێوان گه‌الن و قه‌بیله‌کان له کۆمه‌ڵگای سروشتیدا ،وهک ش�ه‌ڕ ناژمێردرێن .له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی هه‌ڵگری نزیکبوونه‌وه‌یه‌کی ده‌سه‌اڵتخوازان‌ه نین؛ واته دوورن له نزیکبوونه‌وه‌ی به‌کارهێنانی فاکته‌ری شه‌ڕ له پێناو به‌رقه‌راری ده‌سه‌اڵتدا .چۆن ئه‌م کۆمه‌اڵنه بۆ به‌رده‌وامی ژیانیان ،له هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی ئامێر و سه‌رچاوه‌ی یه‌کترن و ناچارن روو بکه‌ن‌ه پێکدادان. بۆیه به‌م هه‌وڵدادانان‌ه تااڵنکردنیش ده‌وترێت .به‌اڵم له قۆناغی دوای کۆمه‌ڵگای سروشتی ،هێزی به‌رهه‌مهێنانی م���رۆڤ ،ئێجگار پێش ده‌ک�ه‌وێ��ت. ئه‌مه‌ش ،که‌ڵه‌که‌بوونی به‌رهه‌م له‌گه‌ڵ خۆیدا ده‌هێنێت. لێره‌دای‌ه که زه‌وت ،ت��ااڵن و پاوانکاری ئاگایانه‌ی به‌رهه‌م پهره ده‌ستێنن .له‌م نێوه‌نده‌دا ،ئهو توێژه‌ی که هه‌ڵده‌ستێت بۆ ئه‌نجامدانی وه‌ها کارێک ،شه‌ڕ له پێناو کۆیله‌کردن و ده‌سه‌اڵتخوازی به‌کار دێنێت .ئه‌م توێژ‌ه که دواتر دهبێته بناغه‌دانه‌ری ده‌وڵه‌ت ،پهره به شه‌ڕ ده‌دات وهک به‌رده‌وامی سیاسه‌تی داگیرکه‌ری، کۆیله‌سازی و ده‌سه‌اڵتگه‌رایی .به‌مجۆره ،له‌گه‌ڵ ده‌رک �ه‌وت��ن��ی ده‌وڵ����ه‌ت ،سیاسه‌تی داگ��ی��رک �ه‌ری و ده‌ستدرێژی که دواتر وردتربوونی شه‌ڕ له‌گه‌ڵ خۆی ده‌هێنێت ،تیکه‌اڵوی یه‌کتر ده‌بن .له‌به‌ر ئه‌م هۆکاره، شه‌ڕه‌کانی کۆیله‌سازی و تااڵنکاری له سه‌رده‌می کۆیله‌داری ،شه‌ڕی نێوان ده‌وڵه‌ته‌کانه. له ناوه‌ڕۆکی شه‌ڕی نێوان ده‌وڵه‌ته‌کان و هێزه‌کان، دۆڕاندنی الیه‌نی به‌رامبه‌ر ،بنه‌مای‌ه به‌اڵم بۆ گه‌یشتن ب �ه‌م ئامانجه ،رێ��ب��ازی ج��ۆراوج��ۆر و ده‌وڵه‌مه‌ندتر ده‌گیردرێت‌ه ب �ه‌ر .لێر‌ه ب���ه‌دواو‌ه ش�ه‌ڕ دهبێته دۆخ و ئامێرێکی ئاگایانه .بیرۆکه‌کانی به‌کارهێنانی کام ئامێر ،به چ ئامانجێک ،به ده‌ستی چ که‌سانێک و چۆن له مه‌یدانی شه‌ڕدا جێ ده‌گرن ،سه‌رجه‌م له‌گه‌ڵ ده‌رکه‌وتنی ده‌وڵ�ه‌ت و وه‌رچه‌رخانی شه‌ڕ به شێوه‌ی ئامێری ده‌سه‌اڵتخوازی و رێبازی ئاگایانه ده‌ست پێده‌که‌ن .له ئه‌نجامی ئه‌م نزیکبوونه‌وانه ،شه‌ڕ وهک هونه‌رێک زه‌ق دهبێتهوه و پ�هره ده‌ستێنێت .له‌گه‌ڵ به‌کارهێنانی نائاسایی ئه‌م هونه‌ره‌ی‌ه که له قۆناغه جۆراوجۆره‌کانی مێژوودا ،فه‌رماندار و تێکوشه‌رانی گ����هوره وهک ئ �ه‌س��ک �ه‌ن��دهر دروس����ت ده‌ب����ن .ب �ه‌اڵم پێشکه‌وتنی رێ و رێبازی و به تایبه‌ت ته‌کنیک و ئامێره‌کان ،دهبێته هۆی ئه‌وه‌ی که شه‌ڕه‌کان حاڵه‌تی جیاوازتر به‌خۆ بگرن. وێ���ڕای ت����ه‌واوی ئهمانه و ئ���ه‌وه‌ی ک �ه چۆنێتی شه‌ڕه‌کان به‌پێی هه‌لومه‌رجی مێژووییان جیاوازه ،به‌اڵم جه‌وهه‌ر و ناوه‌ڕۆکی شه‌ڕ دوای ده‌رکه‌وتنی ده‌وڵه‌ت ناگۆڕدرێت .واته به درێژایی ته‌مه‌نی شارستانییه‌تی
چینایه‌تی ،سروشتی شه‌ڕ وهک ڕه‌واڵه‌تی سه‌ره‌تایی خ��ۆی ده‌مێنێته‌وه .له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی له س �ه‌ر بنه‌مای ده‌سه‌اڵتخوازی ،به‌رقه‌راری فه‌رمانڕه‌وایی و داسه‌پاندنی ناحه‌قی له سه‌ر ئیراده‌ی مرۆڤه‌کان گه‌شه‌ی کردووه و بۆته خاوه‌ن پرۆسه‌یه‌کی تایبه‌ت .لێره‌دا ئهو پرسیاره دێته پێشهوه که ئه‌م دۆخ‌ه تا که‌ی به‌رده‌وام ده‌بێت؟ سه‌ره‌ڕای دانانی یاسا نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان وهک حقوقی شه‌ڕ و ده‌رهاتنی ئه‌م دیاردهیه وهک ئامێرێکی یاسا و رێسادار ،به‌اڵم هێشتا شه‌ڕ له هه‌لومه‌رجی سه‌ده‌ی بیست و یه‌که‌مدا به شێوه‌یه‌کی خوێناوی به‌رده‌وامه. ل��ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ری��ش��دا ،ت��ێ��ک��وش��ان��ی گ���ه‌ل و ت��وێ��ژه چه‌وسێنه‌ره‌کان له درێژایی مێژوودا ب�ه‌رده‌وام بووه و
››
شه‌ڕی تایبه‌ت، شه‌ڕێک ه ل ه الیه‌ن ده‌سه‌اڵتداران و داگیرکه‌رانه‌و ه ل ه دژی کۆمه‌ڵگا و ل ه گۆڕه‌پانی په‌یوه‌ندیدار ب ه کۆمه‌ڵگاو ه جێبه‌جێ ده‌کرێت
په‌ره‌ی سه‌ندووه .ئه‌م تێکوشان‌ه شه‌ڕی پاراستنی ره‌وای ه که له سه‌ر بنه‌مایه‌کی حه‌قدار له به‌رامبه‌ر زڵم و ناحه‌قی ده‌وڵه‌ت هاتۆت‌ه ئاراوه .وهک نمونه؛ شه‌ڕه‌کانی ئیسپارتاکۆس که له به‌رامبه‌ر کۆیله‌داریدا ئه‌نجام دراون ،تێکوشانی بابه‌ک خۆره‌مدین ،ئه‌بوموسلم خوراسانی و ...که له سه‌رده‌مه‌کانی تردا ههبووه، هه‌روه‌ها شه‌ڕی گه‌النی ئاناتولی و شه‌ڕی گه‌الن له سه‌ده‌ی بیسته‌مدا که له به‌رامبه‌ر داگیرکه‌ری و ده‌سه‌اڵتخوازی بووه و به ئامانجی خۆپاراستن و گه‌یشتن به ئامانجه حه‌قداره‌که‌یان هاتوونه‌ت‌ه ئاراوه. ب���ه‌اڵم خاڵێکی زۆر گ��رن��گ ک �ه ده‌ب���ێ س�ه‌ره‌ن��ج راکێشم‌ه س �ه‌ری ،ده‌وڵه‌تگه‌رایی و ده‌سه‌اڵتخوازی هه‌ندێک ج��واڵن�هوه گرنگه مێژووییه‌کانن که به ناوی گه‌الن و دژبه‌رایه‌تی له‌گه‌ڵ سیسته‌م سه‌ریان هه‌ڵدا ،به‌اڵم له ئاکامدا بوون به کلک‌ه و پاشکۆی دوزه‌نه .ئاشکراترین نمونه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌ش ،ئه‌زمونی سۆسیالیزمی بونیادنراو‌ه که له وه‌رچه‌رخانی خۆی له پێناو راوه‌سته‌یه‌کی کمۆناڵ ـ دیموکراتیک که بتوانێ خۆی له ژێر سێبه‌ر و کاریگه‌رییه‌کانی ده‌وڵه‌ت ده‌ربهێنێت ،هه‌روه‌ها بێ‌کاریگه‌رکردنی بروکراسی و
دانان و سه‌قامگیرکردنی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کۆمه‌ڵگا ناسه‌رکه‌توو بوو .ته‌نانه‌ت به ته‌واوه‌تی به پێچه‌وانه‌وه، ئهو بوو که کاپیتالیزمی کرد به کاپیتالیزم .بۆیه، ناتوانرێت کارکردی سوسیالیزمی بونیادنراو به هی سوسیالیزم بژمردرێت به‌ڵکو کهوته خزمه‌تی کاپیتالیزم و به‌هێزترکردنی ئهو سیسته‌مه .له سه‌ر ئه‌م بنه‌ما، زۆر روون و ئاشکرایه که به زهنییه‌ت ،تاکتیک و ئامێری ده‌وڵه‌ت ،له رێگای له‌ناوبردنی ده‌وڵه‌ت و کاریگه‌رییه‌کانی له سه‌ر کۆمه‌ڵگا سه‌رکه‌وتوو نابین. له‌گه‌ڵ سه‌ره‌نج بۆ ئه‌وه‌ی که دوزه‌ن�هی کاپیتالیزم له پێناو ده‌رچ��وون و رزگاری له کائوس و قه‌یرانی ئ��اب��ووری ب���ه‌دوای کۆنترۆڵی واڵت�ه‌ک��ان�ه ،ش�ه‌ڕی تایبه‌تیش به شێوه‌یه‌کی هه‌میشه‌یی به‌رده‌وام ده‌بێت. ل�ه س �ه‌ر ئ �ه‌م بنه‌ما ،پێکهات‌ه ئ��اب��ووری ،سیاسی، کلتووری ،کۆمه‌اڵیه‌تی و ته‌نانه‌ت به رێگه‌ی ئه‌م ش�ه‌ڕه‌وه ،له‌گه‌ڵ ئاراسته‌کردنیان ،مرۆڤه‌کان ده‌خاته خزمه‌تی خۆی .ئاگاشی له‌م بابهته ههیه که ده‌وڵه‌ت ناتوانێ پارچ‌ه پارچ‌ه و قۆناغ به قۆناغ له کائوس بێته دهرهوه .بۆیه به دوای ده‌رچوونێکی به‌هێز‌ه له‌م قهیرانه. له‌م پێناوه‌دا ،حکومه‌ته‌کانیش به پێی هه‌لومه‌رجی هه‌نووکه‌ی دنیا به دوای سه‌رله‌نوێ سه‌قامگیرکردنی پێگه‌یانن .ئه‌مریکاش وهک پێشه‌نگی سیسته‌می کاپیتالیزم ،به گوێره‌ی هه‌لومه‌رجی جۆراوجۆری کۆمه‌ڵگاکان و حکومه‌ته‌کان و هاوسه‌نگی ئێستای نێوان هێزه‌کان ،به شێوه‌یه‌کی یاسانه‌ناسان‌ه به دوای جێبه‌جێکردنی پرۆژه‌کانی وهک ئیسالمی میانه‌ڕه‌و، که‌مه‌ربه‌ندی سه‌وز و ...بووه که نمونه زه‌قه‌کانی شه‌ڕی تایبه‌تن .ئه‌مانه‌ش ده‌بن‌ه هۆکاری په‌ره‌سه‌ندنی پێکدادان و شه‌ڕی نێوان هێزه‌کان و له‌م نێوه‌نده‌دا ،ئه‌م
››
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2711/11/4 - 2011/1/24
11
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته‌و هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
شۆڕشی یاسه‌مین خۆزگه شۆڕش بۆن بوایه ،بۆ ئه‌وه‌ی پژاندمایه‌ت ه سه‌ر هه‌موو مرۆڤایه‌تی ،خۆزگه شۆڕش ئاو بوایه بۆ ئ�ه‌وه‌ی تینوێتی مرۆڤایه‌تیم پێ بشکاندایه، خۆزگه شۆڕش ئه‌ستێر‌ه بوایه بۆ ئه‌وه‌ی بملکاندایه به یه‌خه‌ی هه‌موو شۆڕشگێڕانی جیهان ،خۆزگه شۆڕش وش‌ه بوایه بۆ ئه‌وه‌ی وشه‌کانم بباراندایه س �ه‌ر ش��ان و ملی هه‌موو به‌رهه‌ڵستکاره‌کانی جیهان ،خۆزگه شۆڕش ئاگرباران نه‌بوایه ،خوێن رشتن نه‌بوایه ،سه‌رلێشێواوی نه‌بوایه ،یه‌کێتی گه‌الن بوایه ،خۆمم گڕ دهدا و تاریکی هه‌موو رێ��گ��اک��ان��م رۆش���ن ده‌ک����رد ،خ��ۆزگ �ه ئه‌نجامی شۆڕش زیندانیکردن نه‌بوایه ،له‌سێداره‌دان نه‌بوایه بڕبڕه‌ی پشتم ده‌کرد‌ه پردی په‌ڕینه‌و‌ه له دۆزه‌خی نادادپه‌روه‌ری بۆ به‌هه‌شتی عه‌داڵه‌تی... ش��ۆڕش��ی یاسه‌مین ب�ه گڕگرتنی (محه‌مه‌د ئه‌لبوعه‌زیزی) هه‌ڵگیرسا ،ئ��اگ��ری دڵ��ی ئهو شۆڕشگێڕ‌ه دڵی مرۆڤایه‌تی سووتاند ،له هه‌موو الیه‌ک ته‌قینه‌وه‌ی گه‌النه ،خۆپیشاندانه ،ناڕه‌زایی دهربڕینه ،سه‌رۆکی واڵته عه‌ره‌بیه‌کانیش له (شرم الشێخ) کۆبوونه‌و‌ه و له ترسی شۆڕشی گه‌النیان هه‌ندێ پاره‌یان بۆ گه‌نجه‌کانیان دابین کرد له ژێ��ر دروشمی «لوتکه‌ی عه‌ره‌بی ئ��اب��ووری»، ل�ه الی��ه‌ک (حوسنی ن��ام��وب��اره‌ک) فڵته‌فڵت ده‌ک��ات و له الیه‌کی تریش سه‌رۆکی دهوڵهته عه‌ره‌بییه‌کان وهک سعودیه و کوێت و قه‌ته‌ر کۆمه‌کی گه‌نجانی خۆیانیان پێ ک��رد ،به‌اڵم (عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵح) به روڕه‌شی دانیشتبوو و قاچه‌کانی ده‌له‌رزین و دڵنیا بوو له‌وه‌ی که ناتوانێ تا هه‌تاهه‌تای‌ه بۆنی (گات) بکات و وهک زین العابدین ب��ن عه‌لی ت��ڕۆ ده‌ک��رێ��ت و له‌وانه‌شه خراپتری به‌سه‌ر بێت .وه‌ر‌ه سه‌ر لوبنان و کوشتنی ره‌فیق ئه‌لحه‌ریری که جارێ ده‌کرێ به ریشی معاوی‌ه و جارێکی تر ده‌کرێ به کراسی عوسمان، (ئه‌حمه‌د داوود ئۆغلو) له تورکیاو‌ه دێ و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی سعودیه دێ و هه‌روه‌ها شێخ محه‌مه‌د بن خه‌لیف‌ه له قه‌ته‌ره‌و‌ه دێ و ئه‌نجامیش هیچ، (فه‌یروز)یش له ماڵه‌که‌یدا گۆش‌ه گیره‌و‌ه ده‌گرى و له ئاسمان ده‌پاڕێته‌و‌ه جارێکى تر لوبنان نه‌سوتێت، هه‌رده‌م ده‌نگ‌ه خۆشه‌که‌ى دهبێته زه‌نگى کڵێسا هه‌ر لێده‌درێته‌و‌ه تا لوبنان ئارام دهبێتهوه. ل���ه الى خ��ۆش��م��ان ه���هره���ه‌م���وو ک��وردس��ت��ان چاوه‌ڕێده‌که‌ین بۆمباکه‌ى ئێران بته‌قێته‌وه ،گرنگ نییه به‌رمان بکه‌وێت یان نه‌که‌وێت ،گرنگ ئهوهیه پێش ئ �ه‌وه‌ى بمرین فرمێسکى ش��ادى بسڕینه‌وه، میسریش ئهو گهله ههمیشه برسیه ،هه‌مه‌یشه شارستانى و روخۆش و زمان شرین‌ه رۆژێک دێت دوب��اره منداڵه برسیه‌کانى هاوار بکه‌ن (بالدي.. بالدي..بالدي ..لک حبي و فؤادي). خۆ پاکستان و ئه‌فغانستان هه‌ر باسیان مه‌که‌ن، کوشتن و بڕین بوونهته ئۆکسیجن و خۆراکى رۆژانه‌ى گه‌له‌کانیان. عێراقیش ،مه‌ینه‌تى عێراقیه‌کان ل�ه‌الی�ه‌ک ب��وه‌س��ت�ێ ،کچى سێنز‌ه س���ااڵن ل �ه ب �ه‌رده‌رگ��اى ێ و دایکیشى به مه‌لهاکان له سوریا ئه‌وه‌ست ێ مه‌تر ل��ێ��وهى دووره ،چه‌ند ملیۆن ع�ه‌ب��اوه س� ێ باوکه؟چه‌ند ملیۆن ژن بێوه‌ژنن و چه‌ند منداڵ ب ملیۆن بوون به پیاو کوژ؟ تا چه‌ند حکومه‌تى عێراقى گه‌نده‌ڵ و ناموباره‌که؟ چه‌ند هه‌زارکه‌س توشى نه‌خۆشى شێرپه‌نج‌ه بوون و که‌مئه‌ندامن؟ چاوه‌کانى (جه‌الل تاڵه‌بانى و مالکى) رۆشنبن! چاوه‌کانى دز و چڵکاوخۆر و نۆکه‌ر و خۆفرۆش
و جاسوسه‌کان رۆشنبن! چاوه‌کانى بریتانیا و ئه‌مریکا رۆشنبن... ێ باوکه‌کانى من ،خۆم ،به‌دایکى هه‌موو منداڵه ب جیهان ده‌زانم. من ،خۆم ،داده‌ى گه‌نجانى جیهانم. من ،خۆم ،خوشکى شۆڕشگێڕانى جیهانم. که (غه‌زه) وێران بوو ،چاوى من کوێربوو ،که به‌غدا وێران بوو ،ماڵى ئه‌حالم مه‌نسور وێران بوو، که شۆڕشگێڕ‌ه رۆژهه‌اڵتیه‌کان ده‌برێن‌ه به‌ر سێداره ملى ئه‌حالم مه‌نسور ده‌قرتێ. هه‌یوه‌شێره ئه‌وه‌ى به سه‌رى من دێ ،به سه‌رى حه‌زره‌تى یوسف و موسا نههاتووه ،هه‌روه‌ها حه‌زره‌تى ئیبراهیمیش وهک من نه‌سوتا ،خۆزگه ناخوازم به‌و ژنانه‌ى ئاگایان له دنیا نییه ،به‌ڵکو خۆزگه ده‌خوازم به (مه‌نسورى حه‌لالج) که جه‌سته‌ى هه‌الهه‌ال کرا که وتى (انا الحق). نیشتمانم ناوى کوردستانه ئاخر بڕۆم بۆ کوێ؟ شیوعی‌ه عێراقى و کورده‌کانیش تاقه‌تیان نه‌ماوه ێ به‌رپا بکه‌ن و وهک جاران هاوار بکه‌ن و شۆڕش بڵێن (سنمضى سنمضى الى مانرید وطن حر و شعب سعید) مه‌گه‌ر الی�ه الی�ه بۆ خوێن و برین و مه‌رگ بکه‌م ،مه‌گه‌ر الی‌ه الی‌ه بۆ برسێتى و مه‌ینه‌تى و فرمێسکى قه‌یره‌کانمان بکه‌م. پیرێژنێکى فه‌یلیم له شیوه‌ن کردن زیاتر هیچم له‌ده‌ست نایه‌ت ،هه‌ر چاوه‌ڕێ ده‌که‌م. گه‌نجه‌کان چاو‌ه کزه‌کانى داده‌تان وا خهریکه کوێر ده‌بن برین‌ه سه‌خته‌کانى داده‌تان خوێنیان لێ ده‌تکێ ئێوه گ �ه‌وره‌ن پێشینان وتویان‌ه «خوا له سوڵتان مه‌حمود گه‌وره‌تره» منیش ده‌ڵێم: خوێنى ئێوه له خوێنى سوڵتانه‌کانمان پیرۆزتره دڵى ئێوه له دڵى سوڵتانه‌کانمان جوانتره چاوى ئێوه له چاوى سوڵتانه‌کانمان گه‌شتره بۆنى شۆڕشى (یاسه‌مین) گه‌یشت‌ه سه‌رانسه‌رى جیهان با بۆنى شۆڕشى (نێرگز) بگات‌ه ئه‌ستێره‌کانى ئاسمان. دوا هه‌واڵه‌کانى شۆڕشى یاسه‌مین: حکومه‌ت و وه‌زیره‌کانى (زین ئه‌لعابدین بن عه‌لى) تابورى پێنجه‌م بوون ،له هه‌موو شوێنێک له تونس شۆڕش و ناڕه‌زایى دهربڕینه دژى حزبه گه‌نده‌ڵه‌که‌ى (بن عه‌لى). (غه‌نوشى) دهڵێ :له دواى قۆناغى گواستنه‌وه ده‌ست له کار ده‌کێشمه‌وه ،هه‌روه‌ها زۆربه‌ى زۆرى ئه‌ندامانى حزبى کۆمه‌ڵه‌ى ده‌ستورى دیموکراسى ههریهکه و به هۆیه‌کى جیاواز ده‌ستیان له کار کێشایه‌وه ،ه �ه‌زار شۆڕشگێڕى تونسى ویستیان په‌المارى حکومه‌تى کاتى بده‌ن و شوێنه‌که‌یان داگیر بکه‌ن .ته‌نانه‌ت پۆلیسه‌کانیش به جلى مه‌ده‌نى تێگه‌ڵى شۆڕشگێڕان ب��وون و ناڕه‌زایى خۆیانیان ده‌ربڕى ،هه‌روه‌ها غه‌نوشى دهڵێ :دواى هه‌ڵبژاردن ده‌ست له کارى سیاسى ده‌کێشمه‌وه. وه‌زی���رى ن���اوه‌و‌ه ده‌ڵ���ێ :دواب�����ه‌دواى دام �ه‌زران��دن��ى حکومه‌تى کاتى هه‌ڵبژاردن ده‌ست پێده‌کات بۆ ئه‌وه‌ى بۆشاییه‌ک روو له تونس نه‌کات. رۆژن��ام�ه‌ن��وس و یاساناسه‌کان ده‌ڵ��ێ��ن( :گه‌لى تونسى گه‌لێکى زۆر ش��ارس��ت��ان��ى و پ��ت �هوه و شۆڕشگێڕان ده‌زانن چۆن چۆنى حکومه‌تى نوێى خۆیان دابمه‌زرێنن).
به‌م مه‌به‌سته‌و‌ه هه‌موو ده‌رفه‌ته‌کان به‌کار ده‌هێنێت ،له سیاسه‌ت ده‌کرێت که ده‌ب��ێ به گونجاوترین شێوه سه‌ر ئامانجه‌ک‌ه زۆر ورد دهبێتهوه و له پێناو ئه‌نجام جێبه‌جێ بکرێت .بۆیه ،شه‌ڕی تایبه‌تیش به‌رده‌وامی تێکۆشان ل ه وه‌رگرتندا ،ئهو کاره‌ی وا پێویست بێ ده‌یکات .له و په‌یڕه‌وی سیاسهته. سه‌ر ئه‌م بنه‌ما ،ئه‌م شه‌ڕه ،شه‌ڕێکی یاسانه‌ناس و له کاتێک ب �ه‌رف��راوان��ی ش �ه‌ڕه‌ک��ان به‌تایبه‌ت ئهو به‌رامبه‌ر شه‌ڕی تایبه‌تدا راستیدا بێ‌رێسایه .به واتایه‌کی تر ،له پابه‌ندی به شه‌ڕانه‌ی که تایبه‌تی و پرۆفیشناڵ بوونهتهوه و به یاساکاندا سه‌رپێچی و له شه‌ڕدا زیاده‌ڕه‌وی ده‌کات .گوێره‌ی خۆیان یاسا داده‌نن ده‌خه‌ین‌ه به‌ر لێکۆڵینه‌وه، کۆمه‌ڵگا ده‌گه‌ڕێنێته‌و ه هه‌روه‌ها کاتێک بێ‌رێسایی پێناسه ده‌که‌ین ،به س‌ه حاڵه‌تی جیاواز دێن‌ه به‌رده‌ممان؛ .1هێزی شه‌ڕی ته‌واوی شه‌ڕی تایبه‌ت ناگرێت‌ه خۆ .چۆنک‌ه ته‌نیا ،تایبه‌ت وهک جواڵنه‌وه‌ی تایبه‌ت .2هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ جه‌وهه‌ری خۆی و شه‌ڕێکی سه‌ربازی و هه‌وڵدانێک نیه بۆ قبواڵندنی شه‌ڕی تایبه‌ت وهک ستراتیژی .3هه‌ڵسه‌نگاندنی نیه‌تی ده‌سه‌اڵتداران بۆ له سه‌ر ئیراد‌ه و یا ته‌نیا به‌رده‌وامی و به‌ڕێوه‌بردنی س�ه‌رل�ه‌ن��وێ دام �ه‌زران��دن��ی سیسته‌مه‌کان ل�ه سه‌ر سیاسه‌ت به گرتنه‌به‌ری توندوتیژی نیه ،به‌ڵکو بنه‌مای شه‌ڕی تایبه‌ت. سه‌قامگیری حاکمییه‌ت ل ه شه‌ڕی تایبه‌ت ،شه‌ڕیک‌ه له الیه‌ن ده‌سه‌اڵتداران و ل �ه‌گ �ه‌ڵ س �ه‌ره‌ن��ج ب��ه‌و ری��زب �ه‌ن��دی��ی �هوه ،ده‌ت��وان��رێ��ت داگیرکه‌رانه‌و‌ه له دژی کۆمه‌ڵگا و له گۆڕه‌پانی ل �ه په‌یوه‌ندیی‌ه ج���ۆراوج���ۆر‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان، کۆمه‌ڵگا ئاشکرا ده‌کات په‌یوه‌ندیدار به کۆمه‌ڵگاو‌ه جێبه‌جێ ده‌کرێت .هه‌روه‌ها شه‌ڕه‌کان ،پێکهات‌ه سیاسی و جواڵنه‌و‌ه جۆراوجۆره پێناسه‌ی ئه‌م ش�ه‌ڕ‌ه له ده‌ره‌وه‌ی پێناسه‌ی شه‌ڕی سه‌ربازییه‌کان ،شه‌ڕی تایبه‌ت ببینین .له گونجاندن دهوڵهته له گه‌یشتن به ئامانجه‌کانی ،رێگه‌یه‌کی گشتی و ڕستییه‌وه‌یه .هه‌ندێک فه‌یله‌سوف و له‌گه‌ڵ ئهمه ده‌توانرێت رژێمێک هه‌ر وهک رژێمی زان��اش وهک (ده‌سه‌اڵتی ن�ه‌رم) یا (شه‌ڕی نه‌رم) ش �ه‌ڕی تایبه‌ت ،جواڵنه‌وه‌یه‌کی س�ه‌رب��ازی وهک که‌مکێشه‌تر ده‌بڕێت. یش پێناسه‌ی ده‌ک���ه‌ن .له کاتی هه‌ڵسه‌نگاندنی جواڵنه‌وه‌ی ش�ه‌ڕی تایبه‌ت و ئه‌گه‌ر له سه‌ر ئه‌م شه‌ڕی تایبه‌ت؛ شه‌ڕێکی بێ‌رێسایه ه���ه‌روه‌ه���ا ک �ه ل �ه ن���اوی ش���ه‌ڕی ت��ای��ب�ه‌ت دی���اره ،په‌یوه‌ندی نێوان شه‌ڕ و سیاسه‌تیش ،ههمیشه سیاسه‌ت بنه‌ما ،شه‌ڕێکی گشتی گه‌شه‌ی کردبێت ،ده‌توانرێ تایبه‌تیکردن و به جۆرێک پرۆفیشناڵ‌کردنی شه‌ڕه .فاکته‌ری دیارکه‌ر ده‌ژمێردرێت .واته ،شه‌ڕ به پێی ئهوه وهک ستراتیژی شه‌ڕی تایبه‌ت بژمێردرێت.
گه‌جنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
12
گه‌نجان هۆکارى کورتى ته‌مه‌نى دیکتاتۆرن؟ زانکۆ سه‌ردار
تونس..
وهک بینیمان له وماوه‌ى چه‌ند رۆژى رابردوودا و له تونسى ته‌مه‌نێک له‌رۆژانى دیکتاتۆریدا ،الوێکى که‌مده‌رامه‌تى خوێن گه‌رم یه‌ک پارچ‌ه چه‌سته‌ى دهکاته گڕ و پڕاو پڕى گه‌نجبونى هاوارى ژیانێکى ئازاد و ده‌سته‌اڵتێکى شه‌ریف ده‌کات ،بێگومان هه‌رده‌سته‌اڵتێک رووه‌و دیکتاتۆریه‌ت ملى نا جگه له ناشه‌ریفى پیاده‌ى هیچ جۆره موماره‌سه‌یک ناکات ،دی��اره تونسیش ک�ه ت��ا ب �ه‌ر ل�ه هه‌فته‌یه‌کیش ن���اوى ل ه هیچ کوله‌که‌یه‌کى ته‌ڕدا نه‌ده‌هات گڕى چه‌سته‌یه‌کى شه‌که‌تى گه‌نجێک بو‌ه هۆى ئه‌وه‌ى که ببێت‌ه وێردى سه‌رو بنى زوبانى هه‌موو میدیاکارو ته‌نانه‌ت هاواڵتیانى ئاسایى جیهان ،وه پاشانیش ده‌رئه‌نجامى ئهو گڕى چه‌سته‌یه‌مان بینى که وه‌ها کارێکى کرد ئهو پیاو‌ه عیمالقه‌ى خاوه‌نى 23سا ڵ له ده‌سته‌اڵتى دیکتاتۆرى تونس بوو کورد ووته‌نى «کون‌ه مشکى لێبکرد‌ه قه‌یسه‌رى» و شه‌وتابه‌یانى به‌خۆى و هه‌موو قودره‌ت و سه‌روه‌ت و شه‌هامه‌تیه‌و‌ه شوێنک نه‌بوو بیگرێت‌ه خۆى و وهک رابردووى به‌مارشى س��ه‌رب��ازى و ف �ه‌رش��ى س����وره‌و‌ه پێشوازى ێ لێبکات ،مه‌مله‌که‌تێک نه‌بوو پێى بڵ ێ الل��ۆ خێر‌ه ب�ه‌م سوبحه‌ى ساڵحان ه ئ �ه‌ر ته‌شریفتان هێناوه؟ ته‌نانه‌ت که‌سێک بۆى نه‌بو‌ه خاوه‌نى ئهو پرسیاره و فه‌رمووى ئامێزى خۆى لێبکات ..وه‌لێ دواتر هه‌موو بینیمان چۆن جه‌سته‌ى گه‌نجێک جه‌نابى دیکتاتۆرى توڕدای‌ه زبڵدانى مێژووه‌و‌ه و ماڵه باوانى خۆشى لێکرد‌ه دوژمن.... ئێران..
دواى ئهو خۆشیه‌ى که ت �ه‌واوى دنیاى ته‌نى به هه‌واڵى روخاندنى دیکتاتۆرێکى دى له‌سه‌ر زه‌وى که ب��ووه مایه‌ى ناردنى س�ه‌دان مه‌سجى پیرۆزبایى الى مرۆڤانى ئازادیخواز ،هه‌واڵێکى جه‌رگ بڕ خۆى گه‌یاند‌ه الى هه‌موومان و پێى گوتین گه‌نجێکى لێوان لێو له خ �ه‌ون به‌تاوانى نه‌ته‌وه‌یى بوونى له‌نێوخاکى ئێرانى خاوه‌ن ملیۆنان مه‌خلوقدا له‌سێداره‌درا»..حسێن خززرى» ئهو گهنجه ته‌مه‌ن 28سااڵنه‌ى ک ه ێ فارسه‌که‌ى ده‌یویست ته‌نها وهک هاوس ئه‌میش خاوه‌نى شتێک بێت به‌ناوى نه‌ته‌وه‌و‌ه و ویراسێکى هه‌بێت بۆ جیاکردنه‌وه‌ى خۆى ێ ئه‌م ه و ئه‌وانى دى ،سه‌یر‌ه به‌راست ده‌کر تاوان بێت؟ ئه‌گه‌ر تاوان‌ه ئه‌وا من و هه‌موو منه‌کانى دى تاوانبارترین مه‌خلوقى ئه‌م گۆى زه‌ویه‌ین ..ئه‌گه‌ر تاوانیش نیه ئیدى بۆ واڵتێکى وهک ئێران به‌م هه‌موو پیاو‌ه ریش درێژ و جبه‌وعه‌مام‌ه له‌به‌ره‌و‌ه دێن و گه‌ڕ له مه‌خلوقێکى 28به‌هارى ده‌ئاڵێنن و ناهێڵن هه‌ناس‌ه ته‌واو نه‌کراوه‌کانى ته‌واو ب��ک��ات ،لێره‌شدا به‌راستى ده‌ک��رێ��ت من وهک گه‌نجێک له ده‌سته‌التى عێراقى بپرسم که داخۆ خێربوو بۆ «حه‌بیبواڵى له‌تیفى» هاتنه سه‌رخه‌ت که بوه‌مایه‌ى دڵخۆشى ت�ه‌واوى ک��وردان به‌اڵم له ئاست سێداره‌ى «حسێن»ى گه‌نجدا که‌سێک نوتقه‌ى نه‌کرد؟ ئایا پێتان وه‌هانیه‌بۆ من و هه‌موو منه‌کان حه‌بیبواڵکان و حسێنه‌کان هیچ فه‌رقیان نیه؟ ده‌زانن چه‌ندان حسێن و حه‌بیبواڵى دیکه ئێستاک‌ه له‌نێو زیندان ه پڕ له‌بۆنى سێداره‌کانى ئێراندا چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌ن هه‌ناس‌ه قه‌تیس ماوه‌کانیان به‌ته‌مه‌ن بسپێرن؟ بێگومان پیاده‌کردنى ئهو شێوه ژی��ان�هى ئێرانیش هیچى که‌متر نیه ل ه پیاده‌کردنى به‌رنامه‌کانى ژیانى «زه‌ین العابدین» که دواجار له «سه‌دام حسێن» نازدارتر نه‌بوو.. به‌هه‌ر ح��ا ڵ ته‌مه‌ننا ده‌ک���ه‌م که ئه‌م به‌رگى دیکتاتۆری‌ه به‌بااڵى هیچ واڵتێکدا ێ چونکه هه‌ر واڵتێک گه‌نج تێیدا نه‌بڕ بوونى هه‌بێت بێگومان ته‌مه‌نى دیکتاتۆر چه‌نده‌درێژ بێت هه‌ر ته‌مه‌ن کورته..
[ ئا /کارزان تاریق ] ل ه ئه‌نجامى هێنان ه ناوه‌وه‌ى چه‌ند بڕگه‌یه‌کى نوێ بۆناو سیستمى نوێى خوێندن خوێندکاران بۆ گۆڕین و البردنى ئ�ه‌و بڕگانه‌ى زیانى هه‌ی ه بۆیان ،له‌شارى سلێمانى و ده‌وربه‌رى ده‌ستیان ب� ه خۆپیشاندان ک��رد و چه‌ندین خوێندکاریش لێیان درا و ده‌ستگیر کران و ڕایشیده‌گه‌یه‌نن تا وه‌اڵمیان نه‌درێته‌و ه بێده‌نگ نابن.
خوێندکاران دژى سیسته‌مى نوێى خوێندن خۆپیشاندان ده‌که‌ن
رێ��ب��وار ب �ه‌ک��ر ،خ��وێ��ن��دک��ارى ()10 ئاماده‌یى سه‌رسیرى تێکه‌اڵو له سلێمانى، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ئهو یاسا نوێیانه‌ى ده‌هێنرێت‌ه ناو سیستمى نوێ خوێندن زۆر زی��ان��ى ب��ۆ خوێندکار ههیه و ل ه ئاست و تواناى خوێندکاراندا نییه ،وتى: «ئهو( )25نمره‌یه‌ى که بۆ هه‌ردوو پۆلى ده‌یه‌م و یازده‌یه‌م دانراوه ته‌نها له به‌رژه‌وه‌ندى خوێندکاره زیره‌که‌کان‌ه و ئێمه‌ش ک ه مسته‌وامان نزم‌ه که‌مترین نمره‌مان به‌رده‌که‌وێ ،هه‌روه‌ها وتیشى :پێویست ه هه‌ردوو کۆرسه‌ک‌ه کۆبکرێته‌وه ،نه‌ک کۆرسه‌کان سه‌ربه‌خۆبن ،له کاتێکدا ئه‌م سیستم‌ه هیچ له به‌رژه‌وه‌ندى ئێمه‌ى ئه‌وه‌ى وه‌اڵمى داواکاریه‌کانمان بدهنهوه توندوتیژیان خوێندکاراندا نییه. ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد که داوایان کردوه له وه‌زاره‌تى به‌رامبه‌رمان به‌کار هێنا )11( ،خوێندکاریشمان پهروهرده بۆ گۆرین و ئاسان‌کردنى سیستمى خوێندن گیراوه ،ب�ه‌دار لێدان که‌وته‌نه‌گیانمان خۆم یه‌کێکم وتى :تائێستا هیچ وه‌اڵمێکیان پێنه‌داوینه‌ته‌و‌ه و نوێنه‌ر له‌وانه‌ى به‌توندى لێم دراوه. هه‌وه‌ها ژیال محه‌مه‌د ،خوێندکارى ترى پۆلى نۆى ده‌نێرین بۆالیان هه‌رجار‌ه و درۆیه‌کمان له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن. محه‌مه‌د عزیز ،خوێندکارى ئاماده‌یى هه‌ڵکه‌وتى ه��ه‌وارى بنه‌ڕتیه‌ی‌ه له سلێمانى ،قسه ل �هوه ده‌ک��ات ک��وڕان له‌سێمانى ،خویندکارى پۆلى ده‌ی �ه‌م .پێوای ه به‌هه‌مان شێوه‌ى خوێندکاره هاوڕێکانمان له پۆلى هه‌موو یاسا نوێیه‌کانى سیسته‌مى نوێى خوێندن ( )10هه‌ستاون به ئه‌نجامدانى خۆپیشاندان ،وتى: سه‌قه‌تن ،ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که یاساى عبور «کۆمه‌ڵێک بڕیار دان��راوه که زیانى ههیه بۆمان، دان����راوه ک�ه وان �ه‌ێ��ک ب��ک�ه‌وى ده‌ب��ێ��ت تاقیکردنه‌و‌ه هه‌روه‌ها ئهو بڕیارانه‌ش بچه‌سپێ بۆ ساڵێکى که‌ش بکه‌یته‌و‌ه ئهمه زیانى بۆ خویندکار ئ�ه‌وه‌ی�ه سارد زیانى ههیه بۆمان ،جه‌ختی کردهوه :ئهو تاقیکردنه‌و‌ه ده‌بیته‌و‌ه له خوێندن ،هه‌روه‌ها وتى :تا ئێستا داوامان نیشتمانیه‌ى بۆمان دان��راوه که مانگى شه‌ش ده‌بێت له به‌ڕێوه‌به‌رى پ��ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى ک��ردوه و ئه‌ویش بیکه‌ین ،ده‌بێت هه‌ر خوێندکارێک له سه‌روى ()65ى وه‌ره‌قه‌یه‌کى پێداوین دوو ب �ه‌روارى پێوه‌ی‌ه بۆیه داوا هه‌بێت بۆیه زۆربه‌ى خوێندکارانیش لهوانهیه نه‌توانن ده‌که‌ین له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى په‌روه‌رده‌ى سلێمانى له‌گه‌ڵ هه‌مان نمر‌ه بهێنن ،بۆیه داوا له به‌ڕێوه‌به‌رى پهروهرده ئ���ه‌وه‌ى ئ �ه‌و یاسایانه‌یان له دژى خوێندکار دان��اوه ده‌که‌ین ئ�ه‌و بڕیاره به‌زوترین ک��ات هه‌ڵبوه‌شێنته‌و‌ه وه‌اڵمێکى دروستمان بدهنهوه جه‌ختیشى کردهوه :له‌برى وتیشى :ماوه‌ى هه‌فته‌یه‌ک‌ه دێن‌ه به‌رده‌م به‌ڕیوبه‌رایه‌تى په‌روه‌رده‌ى سلێمانى ،به‌اڵم هیچ وه‌اڵمێکمان نه‌دراوه‌ته‌وه.
ژیان ئه‌حمه‌د ،له خوێندنگهاى ئاماده‌یى به‌ختیارى، ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد پێویسته هه‌ر یاسایه‌ک دژى به‌رژه‌وه‌ندى خوێندکاران بێت بگۆڕدرێت وتى :ئێمه وهک خوێندکارانى پۆلى ده‌ی�ه‌م ،دژى ئهو بڕیارانه ده‌وه‌ستینه‌و‌ه که له الیه‌ن وه‌زاره‌تى پهروهردهوه ده‌رده‌چن له‌به‌ر ئه‌وه‌ى تائێستا هیچ بڕیارێک ده‌رنه‌کراو‌ه ک ه به‌سود بێت بۆمان هه‌روه‌ها وتیشى :پێویسته ره‌چاوى کێشه‌ی خوێندکار بکرێت و ئێمه جیاوازیمان هه‌ی ه له‌گه‌ڵ خوێندکارانى ده‌ره‌وه‌ى واڵت که ئه‌وان هه‌موو پێداویستیه‌کانیان بۆ دابین کراون. که‌مال ن��ورى ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى پ����ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى، ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد پاش ئه‌وه‌ى ( )80ساڵه سیستمى خوێندنمان نه‌گۆڕاو‌ه و پابه‌ندبو‌ه به نیزامى عێراقیه‌وه، ئهوه بوو له ساڵى ( )2007له‌سه‌ر داواى ڕۆشنبیران و مامۆستایان و خوێندکارانیش ،که به سیسته‌مى کۆنیان دایه قه‌ڵه‌م بۆیه وه‌زاره‌ت��ى پ �ه‌روه‌رد‌ه بڕیاڕى گۆڕینى ده‌رکرد .وتى :ئه‌م گۆڕانکاریه‌ش له ئه‌نجامى کۆنفرانسێک له هه‌موو ش���اروو شارۆچکه‌کاندا
ئه‌نجام درا به ئاماده‌بوونى زیاتر له()500 شاره‌زا و پسپۆڕ له ناوه و ده‌ره‌وه‌ى واڵت ئهو سیستم‌ه نوێیه‌ى لێکه‌وته‌و‌ه که ئێستا ههیه .ناوبراو ،وتیشى :ئهو گۆڕانکاریه‌ش ئ�ه‌وه‌ی�ه ک�ه پۆلى ( )12ده‌ب��ێ��ت له‌سه‌ر ( )75تاقیکردنه‌و‌ه بکه‌ن و ( )25ى بۆ پۆله‌کانى نۆ و ده‌بێت به‌اڵم له ئه‌نجامى به‌رزکردنه‌وه‌ى ده‌نگى ناڕه‌زایى له الیه‌ن خوێندکارانه‌و‌ه وه‌زاره‌ت����ى پ����ه‌روه‌رد‌ه ئهو شێوازه‌ى البرد جه‌ختى کردهوه :به‌دیلمان ێ پۆلى ئاماده‌یى که به‌دوو بۆئه‌و‌ه له س کۆرس تاقیکردنه‌و‌ه خوێندکار بیبڕێت، ب�ه‌اڵم کۆرسه‌کان سه‌ربه‌خۆبن بۆئه‌وه‌ى خوێندکار به‌نمره‌ى ب�ه‌رزه‌و‌ه وه‌ربگیرێت و خوێندکارى نوخب‌ه بچێته زانکۆ. میدیا شێخ عه‌بداڵ ،چاودێرى مافى م��رۆڤ ،ئاماژه‌ى بۆ ئ�هوه کرد هه‌موو که‌سێک بۆى ههیه گوزارشت له راى خۆى بکات له که‌شێکدا که ئازاد بێت و ژیانیشى پارێزاراو بێت که خوێندکار بۆى ههیه ڕاى خۆى ده‌ربڕێت و داواکاریه‌کانى ب�ه‌رزب��ک��ات�هوه ب��ۆ الی�ه‌ن��ى پ�هی��وه‌ن��دى دار وتیشى :ه�ه‌ر که‌سێک ئ��اژاو‌ه بگێڕێ ده‌کرێت بگیرێت و بدرێت‌ه ده‌ست ده‌زگاى چ��اودێ��رى ن�ه‌وج�ه‌وان��ان ،ن�ه‌ک پۆلیس و ئ��اس��ای��ش ،گرتنى خ��وێ��ن��دک��اران ل �ه‌ڕوى مافى مرۆڤه‌و‌ه پێشێلکاریه ،چونکه ئهوانه گوزارشت له راى خۆیان ده‌که‌ن. س��االر ع�ه‌ب��دۆاڵ ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى پۆلیسى سلێمانى، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد هه‌ندێک له‌خوێندکار له ناو خۆپیشاندانه‌که‌دا هه‌ستاون به‌کارى ئاژاو‌ه گێرى بۆی ه بڕیاڕیارى گرتنیان ده‌رچ��وه وت��ى :ئهو خوێندکاره گیراوان‌ه به‌ردیان گرتوه‌ت‌ه پهروهردهوه و جامى بیناکه‌ى پ �ه‌روه‌رده‌ی��ان شکاندو‌ه و نوێنه‌رى یاسایى پ���ه‌روه‌رد‌ه سکااڵى له‌سه‌ر تومارکردوون .وتیشى :خوێندکاره گیراوه‌کان ژماره‌یان ( )3خوێندکاره. به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى سلێمانى ،جه‌ختیشى کردهوه و وت��ى :ئێمه ناتوانین به‌بێ پرسى حاکم هیچ که‌س بهێڵینه‌وه ،ئه‌وه‌ش تائێستا ماونه‌ته‌و‌ه بڕیارى حاکمه، و ئ �ه‌و سکااڵی‌ه له الی �ه‌ن پ����ه‌روه‌رده‌و‌ه پێشکه‌شمان کراوه ،هه‌روه‌ها ئیدانه‌ى ئهو کرده‌وه‌یه‌ى کرد که ئهو خوێندکاران‌ه نواندویانه.
گه‌نجانى کورد و یارییه فۆلکلۆریه‌کان
بۆ یه‌که‌مجار ه له‌کوردستان رێکخراوێک خولێکی کاڵوێن بۆ گه‌نجان ده‌کاته‌و ه [ ئا /ئیحسان مه‌ال فوئاد ] سه‌نته‌رى ئێل به‌گی جاف ،ماڵی گه‌نجانی کفری هه‌ستا به‌کردنه‌وه‌ى خولێکی یاری کاڵوێن ب ه به‌شدارى ( )12تیپ له‌سه‌ر ئاستی گه‌رمیان ب ه شار و گونده‌کانه‌وه ،لێپرسراوی ماڵی گه‌نجان رایگه‌یاند مه‌به‌ستی کردنه‌وه‌ى ئه‌م خوله گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ یارییه کۆنه‌کان و ئاشنابوونی گه‌نجان پێی.
هونه‌ر محه‌مه‌د ،لێپرسراوی ماڵی گه‌نجانی کفری ئ��ام��اژه‌ى بۆ ئ �ه‌وه‌ک��رد که ئامانجیان له‌کردنه‌وه‌ى ئه‌م خول ه ئ�ه‌وه‌ب��ووه که جگه له‌گرنگیدان ب ه بواره رۆشنبیرییه‌کان له‌مه‌ودوا گرنگی بدرێت به یاریی ه کورده‌وارییه‌کان له‌وان ه کاڵوێن که له‌کۆندا زیاتر له‌ناوچه‌ی گه‌رمیان ب��او ب��ووه ،ئێستا ئ�ه‌و تیپانه‌ى به‌شدارییان ک��ردووه له‌شاره‌کانی دووز و کفری و چه‌مچه‌ماڵ و ک �ه‌الر و سموود و چه‌ند ناحی ه و گوندێکی ناوچهکه. لێپرسراوه‌که‌ى ماڵی گه‌نجانی کفری وت��ى :ک ه وهک م��اڵ��ی گ�ه‌ن��ج��ان ه��ه‌ر ج��ارێ��ک ل�ه‌ب��وارێ��ک��دا ک��ارده‌ک �ه‌ن ،ئه‌مجار‌ه ویستوویانه گه‌نجی ئه‌مڕۆ به‌و یاریی ه مێژووی ه ئاشنا بکه‌ن ،بۆیه شه‌وانه زیاتر له( )200بۆ ( )300که‌س له‌گه‌نجان به‌شدار ده‌بن و دوو تیپ یاری ده‌کات و ئه‌وانی تر ته‌ماشا ده‌که‌ن. له‌سه‌ر ئاستی کوردستان ئه‌م ه یه‌که‌مین کاره ک � ه رێ��ک��خ��راوێ��ک ل���ه‌ب���وارى ک����ورده‌واری����دا ک��اری کردبێت ،لێپرسراوه‌که‌ى ماڵی گه‌نجان جه‌ختى کردهوه «ئه‌وه‌نده‌ى ئاگادار بم ره‌نگ ه ئه‌م ه یه‌که‌مین کاری رێکخراوه‌یی بێت ئه‌نجام درابێت له‌بوارى کورده‌واریدا، بۆی ه ئه‌گه‌ر پێداویستییه‌کانمان پێ دابین بکرێت به نیازین له‌کۆتایی خوله‌که‌دا شێوه فێستیڤاڵێک له‌سه‌ر ئاستی گه‌رمیان ئه‌نجام بده‌ین». ت��اری��ق ئیقبال ،س �ه‌رۆک��ی تیپێکی ب�ه‌ش��دارب��ووى خوله‌که‌یه به ناوی تیپى «تاریق بیکه‌یسى» وتى: «سه‌ره‌تا من و مامۆستا هونه‌ر لێپرسراوی ماڵی گه‌نجان بیرمان لێی کردهوه که خولێکی له‌م شێوه‌ی ه بکه‌ینه‌وه‌و دڵنیاش بووم ،ک ه خه‌ڵکێکی زۆر حه‌زی ل �ه‌م یارییه‌ی ه ب� ه تایبه‌ت گ�ه‌ن��ج��ان ،خۆشبه‌ختان ه خه‌ڵکێکی زۆر به‌شدارى کردووه ،له‌یاریزانی باش و بینه‌ر و گه‌نجێکی زۆر». ت��اری��ق ،رای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت پ���اش ئ����ه‌وه‌ى ده‌ن��گ��ۆی کردنه‌وه‌ى ئه‌م خول ه باڵوبووه‌ته‌وه ئێستا له چه‌ندین
شوێنی وهک سلێمانی و که‌رکوک و چه‌مچه‌ماڵ و حه‌فته‌غار و چه‌ندین گوندی تر گله‌یی زۆریان لێکردووین ک ه ئ��اگ��ادارم��ان ن�ه‌ک��ردوون�ه‌ت�هوه ،بۆی ه ئه‌گه‌ر ماڵی گه‌نجان یارمه‌تیمان بدات له‌داهاتوودا خولێکی گه‌وره‌تر ده‌که‌ینه‌وه ،به‌اڵم ئه‌م خول ه وهک
سه‌ره‌تایه‌ک بوو. ه��اوڕێ مه‌ال ستار ،سه‌رۆکی تیپێکی دیکه‌ی ه له‌و تیپان ه به ناوی تیپی «هۆمه‌رمل» هێماى بۆ ئه‌وه‌کرد سه‌ره‌تا له‌رێگه‌ى لێپرسراوی ماڵی گه‌نجانی کفرییهوه ئ��اگ��ادارک��راوه‌ت�هوه که خولێکی کاڵوێن
ده‌کرێته‌وه ،بۆی ه تیپێکی دروست ک��ردووه و به‌شدار بووه و ئێستا ( )12تیپ به‌شداری ک��ردووه‌و شه‌ش تیپی ل��ه ن��اوخ��ۆی ک��ف��ری و ش��ه‌ش تیپه‌که‌ى تر له‌ده‌ره‌وه‌ى شاری کفرییهوه به‌شدارییان کردووه و هه‌ر شه‌وێک یه‌ک یاری ده‌کرێت. ه����اوڕێ ،پێی وای��� ه ی���اری ک�ڵاوێ��ن یارییه‌کى به‌ناوبانگه و له کۆندا هۆکارى کردنى ئه‌م یاریی ه نه‌بوونی ئامێره پێشکه‌وتووه‌کانی وهک رادی��ۆ و ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌الیت ب��ووه که له‌ئێستادا ههیه، هه‌روه‌ها ب ه مه‌به‌ستی به‌ڕێکردنی شه‌و و کۆبوونه‌وه‌ى خه‌ڵکی گوند ،به‌اڵم خۆشبه‌ختانه له‌م خوله‌دا خه‌ڵک و گه‌نجێکی زۆر به‌شدارییان کردووه و ب ه په‌رۆشن بۆ بینینی. تیپه به‌شداربووه‌کانی خوله‌که زۆربه‌یان ب ه ناوی س�ه‌رۆک��ی تێپه‌کانه‌و‌ه ن���راوه ک�ه پێکدێن له‌تیپی: (تاریق بیکه‌یسی ،هاروون کفری ،مکه‌ڕه‌م سه‌رقه‌اڵ، زانا حه‌مه ،جه‌الل عه‌زیز ق��ادر ،زانا دووز ،کاروان رزگ��ارى ،ئه‌رکان وه‌لی هه‌یه‌ر ،هاوڕێ مه‌ال ستار، هیجران دووز ،چاالک حه‌سه‌ن کفری ،ئه‌نوه‌ر قه‌ساب سموود). له‌م خوله‌دا لیژنه‌یه‌ک ل ه سێ که‌س پێکهێنراوه‌و ئه‌م بڕیارانه‌یان داوه که یارییه‌کان ته‌نها له شه‌واندا ده‌کرێت و ده‌ستپێک و یه‌که‌م ی��اری خوله‌ک ه بۆ به‌ده‌ستهێنانی شاردنه‌وه‌یه و هه‌ر تیپه‌ی ل ه شه‌ش که‌س پێک دێت ،دواتر ل ه هه‌موو یارییه‌کان کاڵوی گه‌ن ده‌رده‌کرێت ،ژماره‌ى گرتنی خاڵ له‌چواره‌و‌ه بۆ نۆیه‌و ته‌نها هه‌شت خاڵ ئه‌ژمار نییه ،له‌پاش گه‌یشتن به ()100خ��اڵ ئنجا یاری سینه‌و په‌نجا ده‌کرێت و یه‌که‌م کاڵو ده‌رده‌کرێت ،هه‌ر تیپێک نۆره‌ى یاری هه‌بوو و ئاماده نه‌بوو بۆی هه‌ی ه ته‌نها یه‌ک شه‌و مۆڵه‌ت وه‌ربگرێت و له‌دوو شه‌ودا ئاماده نه‌بوو ئه‌وا ب ه دۆڕاو ئه‌ژمار ده‌کرێت ،هه‌ر تیپێکیش دووج��ار بدۆڕێت ده‌رده‌کرێت ،هه‌ر یاریزانێک ته‌نها بۆی هه‌ی ه له‌یه‌ک تیپ ی��اری بکات و هه‌ر تیپێکیش بۆی هه‌ی ه یاریزانێک ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ى ناوچه‌ی خۆی بهێنێت بۆ یاریکردن. ئه‌م خول ه له م��اوه‌ى( )25ش�ه‌ودا کۆتایی پێدێت و ی��اری��ی�ه‌ک��ان��ی��ش ش���ه‌وان���ه ل �ه ک��ات��ژم��ێ��ر ش �ه‌ش �هوه ده‌ستپێده‌کات و هه‌ندێ شه‌و کۆتاییه‌که‌ى ده‌گات ه سێی به‌یانی و هه‌ندێ شه‌و به پێی زۆری و که‌می یارییه‌ک ه کاته‌کانیش ده‌گۆڕێت.
بیروڕا
ده‌سه‌اڵت ل ه نێوان لۆژیکی ئه‌منی و لۆژیکی یاسایی ل �ه‌م پ��ێ��ن��اوه‌دا ه�ه‌رچ��ی ب��ۆی��ان بکرێت ئه‌نجامی دوای خۆپیشاندانه‌که‌یه الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنن ئه‌وا واڵت ده‌ب��ێ ده‌سه‌اڵتی ده‌ده‌ن ،هه‌ر له ته‌سک کردنه‌وه‌ی ئازادیه‌کان و بێ سێ دوو قه‌ده‌غه‌ی ده‌که‌ن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بۆیان ه �ه‌ب��ێ��ت و ده‌س��ه‌اڵت��ی��ش پێشیڵکردنی مافه‌کانی مرۆڤ و که‌مکردنه‌وه‌ی ده‌رک���ه‌وت هی خۆیانه ئ �ه‌وا رێگای پێ ئ �ه‌ده‌ن، عه‌بدولعه‌زیز هاشم ده‌ب��ێ ی��اس��ای هه‌بێت بۆ رۆلی ئۆپۆزیسیۆن و پشتگوێ خستنی خواستی ئهوه ده‌سه‌اڵتی کوردی خۆمانه و باش یه‌کتری ئ�ه‌وه‌ی واڵت به باشترین خه‌ڵک ل�ه مافه‌کانی ه��اواڵت��ی ب���وون .ته‌زویر ده‌ناسین و هه‌موومان حه‌ز لهوه ده‌که‌ین ئه‌وپه‌ڕی شێوه بهڕێوه ببات ،ئه‌م یاسایه‌ش ئه‌بێت له‌الیه‌ن ک��ردن��ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ک��ان و ده‌س��ت �ه‌م��ۆک��ردن��ی ئاسایش ل�ه ه�هرێ��م هه‌بێت ،ب �ه‌اڵم ن �ه‌ک له‌سه‌ر حیسابی هاواڵتیان و که‌موکوڕیه‌کانیان. خه‌ڵکانی پسپۆڕ و ش��اره‌زا له یاسا دابڕێژرێت ،حکومه‌ت به‌رامبه‌ر حزبی ده‌سه‌اڵتدار. ب �ه‌م��ش��ێ��وه‌ی �ه ده‌ب��ی��ن��ی��ن ب���ی���ان���ووی م �ه‌ت��رس��ی ئهمانه و چه‌ندینی تر هه‌مووی کاتێک ده‌ێت ه ه�ه‌روه‌ه��ا له واڵت��ان��ی دیموکراسی ئ�ه‌م یاسایان ه ده‌خرێنه ب���ه‌رده‌م په‌رله‌مان بۆ ئ��ه‌وه‌ی تاوتوێیان کایه‌وه که هزری ده‌سه‌اڵت به‌الی ئه‌وه‌دا ده‌ڕوات تێکچوونی ب��اری ئاسایش ههمیشه به‌هێزترین بکات و دواتر په‌سه‌ندی بکات و ده‌نگی بۆ بدات ،لۆژیکی ئه‌منی له شیکردنه‌وه‌ی سیاسیدا بخات ه بیانوو ب��ووه به‌ده‌ستی حکومه‌ته‌وه ب��ۆ ک��ۆت و لێره‌دا ئه‌م الیه‌نه‌ی که‌وا زۆرینه به‌ده‌ست ده‌هێنێت ،پێش هه‌موو لۆژیکێکی تر ،ئینجا ئه‌گه‌ر هاتوو به‌ندکردنی ئ��ازادی �ه‌ک��ان ،سه‌ره‌نجامیش ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و ده‌توانێت ملمالنێکه بباته‌وه ،ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر کۆسپێک له ب��ه‌رده‌م ئ�ه‌م ه��زره‌ی��دا ق��وچ ببێته‌و‌ه ده‌سه‌اڵت توانیبێتی له رووی سیاسیه‌وه ئاسایش ه��ات��وو پێکهاته‌ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان پێکهاته‌یه‌کی نا ئه‌وکات لۆژیکی هێز ده‌خاته کار نه‌ک هێزی دابین بکات ئه‌وا له‌الیه‌نی تره‌وه نائارامی رووی هاوسه‌نگ بوو واته هه‌ردوو الیه‌نی ئۆپۆزیسیۆن و ل���ۆژی���ک .کاتێکیش ل��ۆژی��ک��ی ه��ێ��ز جێگای ک��ردوه‌ت�ه ئ�ه‌م حکومه‌ته ،ئه‌وتا واڵته‌کانی ئه‌م ده‌سه‌اڵت که په‌رله‌مانه پێک ده‌هێنن ،یه‌کێکیان به هێزی لۆژیک ل�ه‌ق ک��رد ئه‌وکات بێگومان ناوچه‌یه هه‌موویان به‌م شێوه‌یه‌ن که سه‌ره‌نجام ل ه رێ��ژه‌ی کورسیه‌کانی ل �ه‌وه‌ی تر زۆر زیاتر بوو دێوه‌زمه‌ی تۆقین و ترس به‌سه‌ر هه‌موو کۆمهڵگادا هه‌موو روویه‌که‌وه به‌ره‌و دواوه گورگه لۆقه ده‌که‌ن، له‌کاته‌دا ،به‌زۆریش ناکۆکی له‌سه‌ر پرسه‌کان ل ه زاڵ ده‌بێت .کاتێک کۆمه‌ڵگا دووچاری ده‌ردی ته‌نها له یه‌ک الیه‌ن پێشکه‌وتوون ئه‌ویش الیه‌نی نێوان هه‌ردوو دیدگا جیاوازه‌کانی ئۆپۆزیسیۆن و تۆقاندن و ترس و بیم بوو ئه‌وکات به‌ره‌و کۆیل ه دواکه‌وتنه ،ئه‌گه‌ر ده‌بینین چه‌ند ده‌وله‌تۆچکه‌ی ب��وون هه‌نگاو ده‌نێت ،ئه‌وکات هه‌موو که‌سێک خه‌لیجی که‌مێک پێشکه‌وتوون ئهوه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ه دهسهاڵته. مه‌ترسی له‌بوونی دوو دیدی جیا ناکه‌وێته‌وه ،له‌ترسان ئهو شته ئه‌کات که ده‌سه‌اڵت داوای لێ ئه‌مه‌ریکا بوونی له‌م ناوچه‌یه ههیه و فشاریان لێ به‌ڵکو مه‌ترسی ههره گهوره کاتێک سه‌رهه‌لده‌دا ده‌ک��ات ،واته مێگه‌ل دروست ده‌بێت ،مێگه‌لێک ده‌کات و خه‌ڵکیش ده‌زانێت چۆن بجوڵێته‌وه ،به‌اڵم که لیسته‌کانی ناو ده‌سه‌اڵت په‌نا بۆ بڕوبیانووی ک�ه ش��وان و گ��اوان �ه‌ک��ان چ��ۆن ب��ی��ه��اژوون ب �ه‌ره‌و ئه‌وه‌ی جێگای گومان نیه ئهو ده‌وله‌تۆچکانه رۆژ به‌ڕۆژ به‌ره‌و کرانهوه مل ده‌نێن و خهریکه به‌ره‌و ئه‌منی ببه‌ن و له‌م پێناوه‌دا ئازادیه‌کان ته‌سک کوێیان ببه‌ن ئه‌ڕۆن. کاتێک ده‌س �ه‌اڵت��ی ک��وردی ئ �ه‌و ه�ه‌ل�هی بۆ دیموکراسیه‌ت به‌خێرایی کیسه‌ڵ هه‌نگاو ده‌نێن. بکهنهوه ،هه‌وڵی ئهوه بده‌ن یاساکان به‌شێوه‌یه‌ک دابڕێژن که ته‌نها ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی مانه‌وه‌ی خۆیان ره‌خ��س��ا ک�ه دیموکراسیه‌ت پ��ی��اده ب��ک��ات ،ب�ه‌اڵم ئینجا له‌م نێوانه راسته ئێمه به‌شێکین له‌و ناوچ ه له ده‌سه‌اڵت بپارێزن نه‌ک به‌رژه‌وه‌ندی هاواڵتیان ،به‌هۆی که‌م ئه‌زموونی ،خه‌ریک بوو له‌باری ببات قه‌یراناویه ،به‌اڵم ئه‌توانین له‌هه‌مان کاتدا ببین ب ه چونکه ب �ه‌درێ��ژای��ی زه‌م���ان ه��ه‌رواب��ووه کاتێک و پرۆسه‌ی دیموکراسی بکه‌وێته قه‌یرانه‌وه ،به‌اڵم پێشه‌نگ ،ئه‌گه‌ر بمانه‌وێـت ،ئه‌گه‌ریش نه‌مانه‌وێـت لۆژێکی ئه‌منی و ش��ی��ک��ردن�ه‌وه‌ى ئه‌منی زاڵ جارێکی تر هه‌ڵێکی تری بۆ ڕه‌خسایه‌وه که‌چی ئه‌وا هه‌موومان به‌یه‌که‌وه له‌ناو ئه‌م ده‌ریایه نقووم ده‌بێت به‌سه‌ر یاساکاندا ئه‌وکات مه‌ترسی هه‌نگاو وا خهریکه گیانی حزبچێتی و خۆپه‌رستی سه‌ریان ده‌بین. بێگومان لۆژیکی ئه‌منی ههمیشه په‌نا ده‌باته‌به‌ر هه‌ڵنان به‌ره‌و خراپتر زاڵ ده‌بێت .هه‌موو واڵتانی لێده‌شێوێنێت و جێ پێی جارێکی تر له‌ق دهکاتهوه دیموکراسی خه‌ریکی ئه‌وه‌ن چۆن خه‌ڵکی خۆیان و له هه‌نگاونان ب �ه‌رو دیموکراسی ب �ه‌ره‌و دواوه کۆمه‌لێک بڕوبیانوو که رهنگه هه‌ندێکیان راست به‌ره‌و پێشهوه ببه‌ن و گشت بواره‌کانی ژیان پهره ده‌گ�ه‌ڕێ��ن�هوه .ئه‌وه‌تا هێزی یاسا به‌کار ئه‌هێنن بێت ،ئه‌مه‌ش مانای دسته‌مۆبوون ده‌گه‌یه‌نێت بۆ ده‌مکوتکردنی رۆژنامه‌نوسان له الی�ه‌ک و ن �ه‌ک ملمالنێ و یاخی ب��وون ،ده‌سته‌مۆ ب��وون پێ بده‌ن. که‌چی ده‌بنین ل�ه واڵت��ه نادیموکراسیه‌کان له الیه‌کی تریش به یاسا رێگری له خۆپیشاندان بۆ رووداوه وه‌همیه‌کان که ئه‌گه‌ری ئ�هوه هه‌ی ه خه‌ریکی ئه‌وه‌ن چۆن له ده‌سه‌اڵت بمێننه‌وه ئینجا ده‌ک �ه‌ن ،ئه‌گه‌ر بزانن بێگومان ئهو ده‌سته‌ی ل ه رووب���ده‌ن ،له‌الیه‌کی تریشه‌وه پشتگوێ خستنی
راستیه‌کان که هاتنه دیان چاوه‌ڕوان کراوه ئه‌وه‌یش بریتیه ل�ه کپکردنی ئ��ازادی �ه‌ک��ان و تۆقاندنی خه‌ڵک و پێشێلکردنی مافیان له‌ژێر ئه‌م ناوه‌دا. ئهمه حاڵه‌تێکی زۆر مه‌ترسیداره ،زه‌نگی مه‌رگی فره‌الیه‌نی و هه‌مه‌ڕه‌نگی و فره‌ده‌نگی لێده‌دات و ده‌کرێت به‌م بیانووه هه‌موو که‌سێک که به‌شێوه‌ی جیاواز بیربکاته‌وه بخرێته ناو بازنه‌ی مه‌ترسیه‌و‌ه و مۆرکێکی پێوه بلکێت که له داهاتوودا ئیتر هه‌رچی به‌سه‌ر بهێنرێت به‌رپرسیارێتی له ئه‌ستۆی خۆیدایه ،چونکه ئ�ه‌و له‌ناو ب��ازن�هی مه‌ترسیدا ده‌خولێته‌وه! ئینجا کاتێک یاساکان به‌و ئاقاره‌دا بڕۆن ک ه به‌دوای حه‌زی تایبه‌تی ده‌سه‌اڵتداران بکه‌ون ئه‌وا زۆر دوور نیه ئه‌زموونه راب��ردووه تاڵه‌کان خۆیان دووباره بکهنهوه به‌شێوه‌یه‌ک که هه‌ستی پێناکرێت له‌الی ئهوانه نه‌بێت که به‌چاوی خۆیان بینیویانه. یاسا ئه‌بێت بۆ ئاراسته‌کردنی کۆمه‌ڵگا بێت بۆ ئه‌وه‌ی راسته و سوودمه‌نده ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ک ک ه خه‌ڵک پێی رازی بێت و ده‌بێت رێگا به خه‌ڵک بدرێت له‌کاتی ده‌رچ��وون��ی یاساکان یه‌که‌مجار ش���اره‌زا بکرێن و بزانن ئامانجی ئ �ه‌م یاسایه و مانای چیه ،ئینجا رێگا بدرێت به ره‌خنه‌گران که ره‌خنه‌ی خۆیان ئاراسته بکه‌ن و دواتر شه‌قام ئ��ازاد بکرێت ئایا له‌گه‌ڵ کامیان دای �ه ،نه‌ک یاسا ده‌رب��چ��ێ��ت و ک �ه‌س ن�ه‌زان��ێ��ت مه‌به‌ست له‌م یاسایه چیه و له پێناوی چیدایه و رای جیاواز به هه‌ند هه‌ڵنه‌گیرێت و رێگا بگیرێت له خه‌ڵک که ناڕه‌زایی ده‌ببڕن ،سه‌رنجام بارودۆخێک دێته کایه‌وه که دیواری به‌رلین له نێوان حکومه‌ت و خه‌ڵک دروست بێت. جیاوازی بوونی ئه‌م دوو دید و تێڕوانینه ئهوهیه: -1لۆژیکی ئه‌منی ته‌نها له یه‌ک روانگه‌و‌ه ئه‌ڕوانێته کێشه‌کان ،که‌چی لۆژیکی یاسایی ره‌اوی��ی و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی ب��ااڵی واڵت و هاواڵتیان ده‌کات به پێوه‌ر.
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
13
-2لۆژیکی ئه‌منی ترس و تۆقاندن ده‌خات ه دڵی هاواڵتیان و ترس و بیم باڵوده‌کاته‌وه که‌چی جێگیربوونی یاسا و سه‌قامگیربوونی هه‌موو الیه‌ک دڵنیا ده‌کات. -3لۆژیکی ئه‌منی هێز به‌کار ده‌هێنێ بۆ خۆسه‌پاندن که‌چی لۆژیکی یاسایی دادگ��ا و م��اف و ئه‌رکه‌کان به‌کار ئه‌هێنێ بۆ یه‌کالیی کردنه‌وه‌ی کێشه‌کان. -4لۆژیکی ئه‌منی بیانووی ئه‌م ده‌سه‌اڵتانه‌ی ه که به‌ره‌و تاکڕه‌وی هه‌نگاو ده‌نێن که‌چی لۆژیکی یاسایی تاکه رێگای هه‌نگاونانه به‌ره‌و فره‌الیه‌نی و ئازادی و دیموکراسی راسته‌قینه. -5لۆژیکی ئه‌منی الی زۆربه‌ی هاواڵتیان به نامۆ و گومانه‌وه سه‌یر ده‌کرێت که‌چی لۆژیکی یاسایی الی هه‌موو مرۆڤێک په‌سه‌ند کراوه. -6زۆرج��ار له په‌نای ئه‌م عه‌قلیه‌ته ئه‌منیه‌و‌ه واڵت ده‌شڵه‌ژێ و داهات و سامانی واڵت به فیڕۆ ده‌درێت ،چونکه بۆ هێنانه دی ئه‌منی که‌سانی ده‌سه‌اڵتدار به‌کاری ده‌هێنن و ده‌یانه‌وێت هه‌موو که‌سێک ک�ه ب�ه پێچه‌وانه‌ی ئ �ه‌و بیر بکاتهوه بخه‌نه ناو بازنه‌ی گوومانه‌وه و تۆمه‌تی ده‌ستی ئه‌مال و ئه‌والی بۆ ساز بکه‌ن ،به‌اڵم ده‌کرێت ب ه یاسا هه‌موو په‌یوه‌ندیه‌کان رێک بخرێت. له کۆتاییدا ئه‌وه‌مان بۆ روون دهبێتهوه کاتێک ه �ه‌ر حکومه‌تێک پ�ه‌ن��ا ده‌ب��ات �ه ب�هره��ێ��ن��ان�ه‌وه‌ی بیانووی ئه‌منی و سه‌ره‌نجام عه‌قلیه‌تی ئه‌منی زاڵ ده‌کات به‌سه‌ر عه‌قلیه‌تی یاسایی و یانیش ئه‌من زاڵ ده‌کات به‌سه‌ر یاساکاندا ،له ئه‌نجامدا واڵت دهکهوێته ژێر ره‌حمی ئه‌م یاسایه و هاواڵتیانیش یه‌که‌م قوربانی ده‌بن.
پرۆژه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیانه‌ى باکور پێویستى ب ه چه‌ند هه‌ڵوێستێک هه‌ی ه
چ���اره‌س���ه‌رى کێشه‌ى ک�������ورد ل����ه ب����اک����ورى ک��������وردس��������ت��������ان ب��� ه راگ��هی��ان��دن��ى پ����رۆژه‌ى خ���ۆب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ی عه‌دنان محه‌مه‌دى دی��م��وک��رات��ی��ان�ه ک�ه‌وت� ه ق��ۆن��اغ��ێ��ک��ى ن��وێ��ی �هوه، له‌م قۆناغه‌دا بزوتنه‌وه‌ى ئازادى کورد له باکورى کوردستان به‌م پرۆژه‌یه‌ى داخوازى گه‌لى کوردى له چوارچێوه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیدا ب ه ناوه‌رۆکییه‌کى به‌رفراوانه‌وه پێشکه‌شى راى گشتى کرد و ئاراسته‌ى خه‌باتى خۆشى بۆ به‌روپێشچوونى ئه‌م قۆناغه رێکیخست .ههرچهنده ئه‌م هه‌نگاو‌ه ده‌نگۆییه‌کى زۆرى دایه‌وه و بووه بابه‌تى زۆرێک له میدیا به‌ناوبانگه‌کانى جیهانى و هه‌رێمى و ناوخۆیى تورکیاش ،به‌اڵم دیسان سه‌ربارى ئه‌وه‌ى چه‌ندین جاره تورکیا وه‌اڵمى ئاگربڕى () PKK به ئاگر و ئاسن ده‌دایه‌وه ،ئه‌مجاره‌ش به بێ هیچ ج��ی��اوازی��ی�ه‌ک له‌جیاتى هه‌نگاونان له‌باربردنى ق��ۆن��اغ��ى چ���اره‌س���ه‌رى ک���رده ئ��ام��ان��ج و س��ڵ��ى ل ه سه‌رکوتکردنى خۆپێشاندانه‌کان ن�ه‌ک��ردوه‌ت�هوه و رۆژان��ه له به‌رامبه‌ر هه‌ستى ئ��ازادی��خ��وازى گه‌ل شه‌ڕێکى هه‌مه‌الیه‌نه‌ى ده‌روونی ،سیاسى ،سه‌ربازى و دیپلۆماسى ب �ه‌ڕێ��وه ده‌ب���ات ،ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت��رهوه له‌جیاتى ئه‌وه‌ى وه‌اڵمى داخوازییه‌کانى گه‌ل بداتهوه ح���زب���ى ج����ه‌م����اوه‌رى ل����ه ن����ی����وهى س�����ه‌ده‌ى ن���وزده‌ه���ه‌م���دا س���ه‌رى هه‌ڵدا ،له سه‌ره‌تادا ب ه دروس �ت‌ک��ردن��ى پارت ه نه‌به‌رد که‌ریم س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت�ه‌ک��ان‌و شیوعیه‌کان ده‌ستی پێکرد و دواج��ار کۆمه‌ڵ و پارته فاشیسته‌کانى سه‌رده‌مى سێیه‌م و پارته جه‌ماوه‌ریه‌کانى واڵتانى ترى جیهانى سێیه‌م په‌یدا ده‌بن. حزبى جه‌ماوه‌رى له‌سه‌ر چه‌ند پرنسیپێک دێت ه دام �ه‌زران��دن که بریتین له رێکخستنى به‌هێز و وه‌رگرتنى خه‌ڵکێکى زۆر به ئه‌ندام له سه‌رجه‌م توێژ و چینه‌کانى کۆمه‌ڵگا و کۆنترۆڵکردنى قاعید‌ه له‌الیه‌ن سه‌رکرده‌ى حزبهوه و تهلقینکردنى ئایدیۆلۆژى ئه‌ندامان له ناوخۆ و دواج��اری��ش له ده‌ره‌وه‌ى حزب. حزبى جه‌ماوه‌رى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵیک ئه‌گه‌ر کار ده‌ک���ات ،ه �ه‌ر به ه��ۆى ئ��ه‌وه‌ى ملمالنێى سیاسى ملمالنێکى به‌هیزه ،هێزدار بێ هێز تێک ده‌شکێنێت،
و بۆ به‌ره‌وپێشچوونى ئاشتى هه‌نگاو هه‌ڵبهێنى، به‌پێچه‌وانه‌وه ئهو پرۆژه‌یه وهک پێداگیرییه‌ک به‌ناو ده‌که‌ن که گوایه له الیه‌ن ()PKKهوه بۆ الوازکردنى تورکیا ئامه‌ده کرابێ... به‌مشێوه‌یه له‌سه‌ر سیاسه‌تى یه‌ک واڵت ،یه‌ک زم��ان ،یه‌ک ئااڵ ،پێداگری ده‌ک��ات و داخ��وازى ب �ه ش��ێ��وازێ��ک ک �ه ل �ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى خ��ۆی��دا بێت نزیکى دۆزى ک��ورد بێت و چاره‌سه‌رییه‌ک ک ه الیه‌نى ک��وردى تێدا ده‌بێ به‌بنه‌ما بگرێت ،بۆی ه ههمیشه هه‌وڵى ئ �هوه ده‌دات که کێشه‌ى کورد وهک کێشه‌ى ئابورى و نه‌بوونى خزمه‌تگوزارى ل ه ناوچه کوردنشینه‌کان ته‌سک و بچوک بکاتهوه و له ناوه‌رۆکى خۆى به‌تاڵى بکاتهوه ،مه‌به‌ستێکى ترى له په‌یڕه‌وکردنى ئه‌م سیاسهته زه‌مینه دروست کردنه بۆ بهدهستهێنانى ده‌نگى کورد له‌الیه‌ک و ده‌ن��گ��ى ن �ه‌ژادپ �ه‌ره‌س��ت��ى ( )MHPله‌الیه‌کى ت��ر ،وهک ده‌زان���رێ ( )AKPب��ۆ قازانجکردنى ده‌ن��گ��ى ه���ه‌ردوو الی �ه‌ن سیاسه‌تى ج��ی��اواز په‌یره‌و ده‌ک��ات ،له‌الیه‌ک بانگه‌شه‌ى چ��اره‌س�ه‌ر کردنى کێشه‌ى ک��ورد ده‌ک��ات و پ��رۆژه‌ى به‌ناو کرانهوه به‌ڕووى کورددا بهڕێوه ده‌بات له الیه‌کى تره‌وه بۆ قازانجکردنى ده‌نگى نه‌ژادپه‌رسته‌کانى ()MHP فه‌رمانى ئۆپراسیۆن و گرتن و کوشتن ،ته‌جاوز، له دژى ک���وردان ده‌رده‌ک���ات ب�ه‌م شێوهیه له ژێر ئ �ه‌م ده‌م��ام��ک��ان �هدا خ��ۆى ح���ه‌ش���ارداوه ،ئێستاش
که نزیکى هه‌ڵبژاردنه سه‌رتاسه‌رییه‌که دهبنهوه ده‌یانه‌وێ الیه‌نى کوردى به‌تایبه‌ت ( )BDPبی کاریگه‌ر بکه‌ن ،به‌اڵم حه‌قیقه‌تێک که ئێستا ل ه تورکیادا ههیه و هه‌نگاوێک که گه‌لى کورد ب �ه ب��ێ گ��وێ��دان و س��ڵ��ک��ردن �هوه ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رى هه‌ڵهێناوه و خۆڕاگرییه‌ک که رۆژان �ه له سه‌ر شه‌قامه‌کان ده‌کرێ بۆ ده‌سه‌اڵتدارانى تورکیا ب ه تایبه‌ت سوپا هه‌زم ناکرێ ،نایه‌وێ هه‌بونى گه‌لى کورد بهوشێوهیه که ههیه و راستیه‌که (واقیع) قبوڵ بکات ،به‌ڵکو ئ�هی�ه‌وێ به گ��وێ��ره‌ى خۆى ئهو راستیه قبوڵ بکات و بیبینێت و بیقۆزێته‌وه. چونکه به درێژایى مێژووى تورکیاى تازه هه‌وڵ دراوه کێشه‌ى کورد به نه‌بوو له قه‌ڵه‌م بده‌ن و ئهو نه‌بوونه‌ش به‌سه‌ر که‌سایه‌تى کورد دا بسه‌پێنن بۆ سه‌پاندنى ئهو نه‌بوونه ئه‌م سیاسه‌تانه په‌یره‌و کراوه. 1ـ ک��ێ��ش��هى ک�����ورد ک��ێ��ش��هى ئ����اب����وورى و خزمه‌تگوزاریه و به باشترکردنى ب��ارى ئابورى کێشه‌که چاره ده‌بێت. 2ـ کێشه‌ى ک��ورد نیه ،به‌ڵکو کێشه‌ى تیرۆر ههیه ،به‌مشێوه‌یه بڕیارى ئۆپراسیۆنه‌کانى چ ل ه ناو شاره‌کان و چ له ناو شاخه‌کانى کوردستان له ژێر ئه‌م ناوه ده‌درا و له دژى کلتور و سیاسه‌ت و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى ک���ورد ش�ه‌ڕێ��ک��ى دژوار ب�ه‌ڕێ��وه ده‌بردرێت. 3ـ الیه‌نى کوردى هیچ پرۆژه‌یه‌کى نیه و هه‌ر
رۆژێک داواى شتێک ده‌کات. 4ـ پ��رۆژه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتى ک ه له الیه‌ن ک��ورده‌وه وهک داخ��وازى پێشکه‌ش کرا به پیالنێک له دژى تورکیا و بۆ الوازک��ردن��ى کۆمه‌ڵگاى تورکیاى له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن. 5ـ شه‌ڕ ههیه .به‌درێژکردنه‌وه‌ى ئاگربڕى ئه‌م ج��اره بۆ دواى هه‌ڵبژاردن و پێشخستنى پ��رۆژه‌ى خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی دیموکراتیانه ل �ه‌الی �ه‌ک و پشتگیرى کردنى رۆشنبیره ک��ورد و تورکه‌کان و رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان له هه‌ر چ��وار پارچه‌ى کوردستان و له ئاستى نێوده‌وڵه‌تیشدا بوونه هۆى ئه‌وه‌ى که ئهو سیاسه‌تانه‌ى تورکیا تاڕادییه‌کى زۆر پوچه‌ڵ ببنه‌وه و ئه‌نجامگیر نه‌بن. بۆیه ئ�ه‌م قۆناغه بۆ گه‌لى ک��ورد هه‌ستیار‌ه و ئ �ه‌ب��ێ ه �ه‌م��وو رۆش��ن��ب��ی��ر و الی �ه‌ن �ه سیاسی ه دی��م��وک��رات��خ��وازه‌ک��ان ب�ه گشتى و رۆشنبیران و ده‌سه‌اڵتدارانى کورد به تایبه‌تى زۆر به هه‌ستیاریه‌و‌ه مامهڵه له‌گه‌ڵ ئه‌م قۆناغه بکه‌ن ،بۆ به‌دیهێنانى ئاشتى و به‌ده‌ستخستنى مافه‌کانى گه‌لى کورد ل ه باکورى واڵت هه‌ڵوێستێکى ئه‌رێنى نیشان بده‌ن، نه‌وه‌ک به‌ڕێز تاڵه‌بانى سه‌رۆک کۆمارى عێراق به هه‌ڵوێسته‌که‌ى ه�ه‌وڵ ب��دات خزمه‌تى ئاکه‌پ ه بکات و داوا له ( )BDPبکات به شێوازێکى لۆژیکانه‌تر بیربکهنهوه و له هه‌نگاونان پهله نه‌که‌ن و له‌و پرۆژه و داواکارییه‌کانیان که سه‌ره‌تاییترین
مافى سروشتى ه �ه‌ر مرۆڤێک و زینده‌وه‌رێکن به‌ڕه‌وا نه‌بینى و هه‌وڵى په‌شیمان کردنه‌وه‌یان بدات و هه‌نگاوه‌کانیان به نا لۆژیکى و به پهله وه‌سف بکه‌ن .چونکه ئه‌م جۆره هه‌ڵوێستانه ته‌نیا خزمه‌تى ئ�ه‌و سیاسهته ده‌ک��ات که له کاتى پێکهێنانى حکومه‌تى نوێى عێراقدا له پێش هه‌موو ده‌وڵه‌ت ه عه‌ره‌بیه‌کانه‌وه دژایه‌تى جه‌نابتیان ده‌ک��رد وهک کوردێک ببیته سه‌رۆک کۆمارى عێراق. پرسیار ئهوهیه! ئایا خاڵى هاوبه‌شى دژایه‌تى کردنى پ���رۆژه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتى و داخ�����وازى زم��ان��ى ک����وردى ،ک����وردى ب��اک��ورى کوردستان نێوان حکومه‌تى ( )AKPو به‌ڕێز تاڵه‌بانیدا چ��ى ی �ه؟ ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ �ه‌م هه‌ڵوێسته ل ه پێش روخ��ان��ى حکومه‌تى به‌عسدا بوایه مرۆڤ ده‌ی��ت��وان��ى ب�ه شێوازێکى ت��ر هه‌ڵوێسته‌ى له‌سه‌ر بکات ،به‌اڵم بڕواناکه‌م ئێستا بۆ بهدهستهێنانى هه‌ندێک پێداویستى پێویست بکات به‌ڕێزیان ئه‌م جۆره هه‌ڵوێستانه بنوێنێت ،به‌ڵکو گه‌ر بیهه‌وێ بۆ پته‌وکردنى پێوه‌ندییه‌کانى له‌گه‌ڵ دراوسێیه‌کانى بازرگانى به مافى کورده‌وه بکات( .ئه‌بێ هه‌وڵ نه‌دات باشى بکات باخراپتر نه‌بێت). له‌الیه‌کى تره‌وه ئه‌م جۆره هه‌ڵوێستانه ئه‌بنه هۆى له‌که‌دارکردن و الوازکردنى ئهو ده‌ستکه‌وتانه‌ى ک ه به درێ��ژاى چه‌ندین ساڵه له باشورى کوردستان به‌ده‌ست هاتووه...
م�ه‌ت��رس��ی��ن ب��ۆ ح���زب‌و ده‌زگ���اى هه‌واڵگیرى خۆى ههیه ،میدیای خ���ۆى ه �هی �ه ،ل �ه ک��ۆت��ای��ی��دا ئه‌م حزبانه خه‌زانێک‌ه پڕ له وه‌اڵمى گشت پرسیاره‌کان له دواج��اردا که حزبى ج�ه‌م��اوه‌رى ده‌س �ه‌اڵت ده‌گرن‌ه ده‌ست له چه‌شنى حزبى کوردى ته‌واوى کۆمه‌ڵگا ده‌خاته ژێر رکێفى خۆیهوه ،مه‌ودایه‌ک ب��ۆ ده‌ستپێشخه‌رى الیه‌نه‌کانى دى ن��اه��ێ��ڵ��ێ��ت�هوه ،هه‌ڵده‌ستێت ب�ه تهلقینکردنى ئایدیۆلۆژى ئ �ه‌ن��دام �ه‌ک��ان��ى ،ل �ه کۆتایشدا له رێگاى ئۆرگانه‌کانیه‌و‌ه ئه‌م ته‌لقینکردن‌ه ب �ه‌س �ه‌ر ت���ه‌واوى ج��ڤ��ات �ه‌ک��ان��ى ئ����ه‌م ه��هرێ��م��هدا ده‌سه‌پێنێت بۆ له‌باربردنى هه‌ر چه‌شن‌ه گومانێک‌ک‌ه له‌الیه‌ن تاکه‌کانى ئه‌م هه‌رێمه‌و‌ه دێته‌و‌ه بیر به‌رامبه‌ر به‌کار و چاالکیه‌کانى ئه‌م حزبانه. ئ �ه‌گ �هرێ��ک��ى دی��ک �ه بریتیه له‌مه‌عسومیه‌تى
س�ه‌رک��رده‌ک��ان ،به‌واتایه‌کى دى س�ه‌رک��رده‌ى حزب ه جه‌ماوه‌ریه‌کان ههڵه ناکه‌ن ،به‌ڵکو ئ�هوه ئێمه‌ین ههڵه ده‌که‌ین‌و راستیه‌کان به‌ناڕاست ده‌بینین ،چون ئ �ه‌وان ههڵه ناکه‌ن حزب له هه‌موو سه‌رده‌مێکدا س��وپ��اى ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه پ��ڕوپ��اگ�ه‌ن��ده‌ک��ان��ى ه �ه‌ب��ووه، رۆژنامه‌نووسى حزبى ،میدیاى حزبى بۆ کردنى شکسته‌کان به ده‌ستکه‌وت ،سه‌ربارى هه‌بوونى ئهو راستیه بێگومانه‌ی به‌الى هه‌موومانه‌و‌ه که حزب ل ه ژیانى سیاسى‌و کۆمه‌اڵیه‌تى ئێمه‌ى تاکه‌کانى ئه‌م هه‌رێمه‌دا هه‌ژموونێکى ته‌واوى ههیهو حزب ته‌واوى ژی��ان و الیه‌نه‌کانى کلتورى و مه‌عنه‌وى ئێمه‌ى داگ��ی��رک��ردوه ،ب �ه‌اڵم س�ه‌رب��ارى ئ�ه‌م داگیرکردنه‌ى ئێمه له‌الیه‌ن حزبه‌کانه‌و‌ه وهک پێویست یان هه‌ر نه‌بوونه‌ت‌ه جێگاى سه‌رنج‌و تێفکریى ئێمه سه‌باره‌ت به کار و چاالکیه‌کان‌و هه‌وڵه‌کانیان. نامه‌وێت ئاماژ‌ه به مێژووى دروستبوونى حزبه‌کان بدرێت له‌الیه‌ن توێژه‌ره‌کانه‌وه ،به‌ڵکو ده‌مانه‌وێت توێژینه‌و‌ه له کار و چاالکیه‌کان‌و ئه‌داى حزبه‌کان بکرێت ،چونکه له کۆتایدا ت��ه‌واوى حزبه‌کانى ئه‌م هه‌رێم‌ه به حزبه عه‌لمانیه‌کانیشه‌و‌ه تا حزب ه ئیسالمیه‌کان ،سه‌ر ب ه جۆرى حزبى جه‌ماوه‌رین.
حزبى جه‌ماوه‌ر
بۆیه پێویسته ل�ه‌س�ه‌ر حزبه‌کان خۆیان به‌هێز بکه‌ن بۆ وهستانهوه به‌رامبه‌ر هه‌ر هێزیکى دى .ئه‌م به‌هیزبوون‌ه دواج��ار ده‌یگه‌یه‌نێت ب�ه ده‌س �ه‌اڵت��ى حکومڕانى ،ب ه گه‌یشتنیشى ب���ه ده‌س�����ه‌اڵت، مانه‌وه‌ى مسۆگه‌ر ده‌کات. بۆ ئ��ه‌وه‌ى له دواج���اردا حزب ه�ه‌ر به‌هێز‌ه و خ��اوه‌ن ده‌س �ه‌اڵت بمێنێتهوه پێویسته به‌رنامه‌یه‌کى گشتگیرى هه‌بێت ،س �ه‌ب��اره‌ت به ت �ه‌واوى ژیانى کۆمه‌ڵگا و تاکه‌کانى ب�ه‌رن��ام�هی�ه‌ک ک ه وه‌اڵمى گشت پرسه قه‌له‌قه‌کانى پ��ێ��ی�ه ب��ۆ ب�ه‌ده‌س��ت��ه��ێ��ن��ان��ى ئ �ه‌م پرنسیپ‌ه و پێویسته له‌ناوخویدا وهک حکومه‌ت کاره‌کانى ب ه ئه‌نجام بگه‌یه‌نێت و له ته‌ک ده‌ره‌وه‌ش����دا پێویسته به هه‌مان میکانیزم ده‌ست به‌کاره‌کانى بکات واتا هه‌روه‌ک چۆن حکومه‌ت ده‌زگاى ئاسایش‌و سیستمى دارایى ههیه ،ده‌زگاى
ههیه بۆ سه‌پاندنى یاسا به سه‌ر سه‌رپێچى‌کاراندا، ده‌بێت حزب به‌م کاران‌ه هه‌ڵسێت ،هه‌ر وهک چون له‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه‌دا حزبه زه‌به‌الحه‌کان ده‌زگاى تایبه‌ت به خۆیان ههیه بۆ له‌ناوبردنى ئه‌وانه‌ى که جێگاى
بیروڕا
به‌چیتان نه‌وت نه‌خێر؟!
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
14
له سه‌ره‌تاى دروستبوونى پ���ه‌رل���ه‌م���ان ل���ه ه �هرێ��م��ى به‌یان ناسیح ک����وردس����ت����ان ل����ه س��اڵ��ى ( )1992ل�ه دواى جۆش و خ��رۆش��ى ه��اواڵت��ی��ان بۆ پێکهێنانى حکومه‌تێکى کوردى رزگاربوون له ژێر ده‌سه‌اڵتى بێگانه و داگیرکه‌ردا تینوێتى گه‌لى کورد به سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کانییه‌وه هێنده زۆر بوو بۆ هه‌ناسه‌یه‌کى ئازادى و وه‌نه‌وزێکى بێ ترس و حه‌سانه‌وه‌یه‌کى ژێر ساباتى ده‌سه‌اڵتێک که ته‌نیا کورد بێت واى کرد که گه‌لى کورد چاره‌نوسى خۆى بداته ده‌ست به‌زه‌یى هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌اڵتدار و به‌وپه‌ڕى خۆشحاڵییه‌وه به دڵ فراوانى و به‌گیان و به دڵ نوێنه‌رانیان هه‌ڵبژارد و ره‌وانه‌ى نێو هۆڵى په‌رله‌مانیان کرد به هیواى ئهوه بوون که له سایه‌ى ئهو په‌رله‌مان و حکومه‌ته‌دا سه‌رجه‌م ئهو خه‌م و
ئازارانه‌یان له بیر بچێته‌وه که رژێمى فاشیستى روخاو به‌سه‌ر گه‌له‌که‌ماندا هێنابووى ،دیاره الى هه‌مووان ئاشکرایه که حزبایه‌تى و دروستبوونى ناکۆکى و پشتگوێخستنى به‌رژه‌وه‌ندى گشتى بۆ به‌رژه‌وه‌ندى تایبه‌تى واى کرد هه‌ر له سه‌ره‌تاوه بێ ئومێدى و بێ هیوایى له نێو دڵه پڕ هیواکاندا دروست ببن و ئیدى دروستبوونى شه‌ڕى ناوخۆ و بێ سه‌روشوێن بوون و له‌ناوچوونى چه‌ندان رۆڵه‌ى ک��ورد و جگه‌رسوتانى دایکان و باوکان و بێ باوکمانه‌وه‌ى مندااڵنى چاو له رێى باوک و بێ هاوسه‌ر مانه‌وه‌ى ژنانى دڵ سوتاو و دروسبوونى ده‌ریایه‌ک له خه‌م و ئازار هێنده ئه‌م گه‌له‌ى بێ هیوا ک��رد که رۆژ دواى رۆژ خه‌مه‌کان زیاتر و دڵه‌کان شکاوتر و توندوتیژى زیاتر به‌رامبه‌ر هه‌موو شتێ به‌رامبه‌ر ژن ،ژیان به‌سااڵچوان و م��ن��دااڵن و گه‌نجان پ �هره بسێنێت و کێشه‌کان ئاڵۆزتر و گه‌وره‌تر ببن ،ههمیشه هه‌ر ده‌نگێک ل ه نێو هۆڵى په‌رله‌ماندا له‌سه‌ر کیشه و خه‌مه‌کانى گ�ه‌ل ب �ه‌رزده‌ب��ۆوه تروسکایه‌کى روناکى به دڵى گه‌لدا ده‌هێنا ،به‌اڵم پاش چاوه‌ڕوانییه‌کى زۆر ل ه ئه‌نجامى پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندى تایبه‌تى حزب ئهو ده‌نگه‌ش به بێ ئه‌نجام ده‌مایه‌وه و هیچ که‌سێکى سه‌روى خۆى گوێى بۆ نه‌ده‌گرت ،بێ گوێدانه ئهو
گه‌له‌ى که ساڵه‌ها بوو خوێنى خۆى بۆ ئهو رۆژه رشتبوو که گیان و ماڵى له پێناو به‌دیهێنانى ئازادیدا بۆ کرد به قوربانى. دیاره که ئه‌م ره‌وشه تا ئێستاش هه‌ر به‌رده‌وام ه و گه‌ل هه‌ر له چاوه‌ڕوانیدایه ،دواى ( )19ساڵ له پێکهێنانى حکومه‌ت و په‌رله‌مانى ک��وردى هێشتا ئاسه‌وارى ئهو ئازارانه‌ى که دوژمن به‌سه‌ر گه‌لیدا هێنا به رۆح و جه‌سته‌یانه‌وه دیاره ،جگ ه له‌و ئازاره بێ کۆتاییه‌ى که کورد خۆى به‌سه‌ر گه‌له‌که‌یدا هێنا ،گه‌لى کورد زۆر دڵ فراوان ه و داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ى هێنده ک �ه‌م و ئاسایین ک ه مایه‌ى سهرسوڕمانه ،بۆچى حکومه‌ت به ده‌م داواکانیانه‌وه نایات و کیشه‌کانیان بۆ چاره‌سه‌ر ناکات ،ه�ه‌ر وهک ده‌زان��ی��ن چه‌ندین دانیشتنى ئ �ه‌م دوای��ی �هى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ل �ه‌س �ه‌ر ب �ه‌رزک��ردن �ه‌وه‌ى چه‌ند داواکارییه‌کى ئاسایى و مافى سه‌ره‌تایى گه‌ل بوو له الی�ه‌ن الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى ناو هۆڵى پهرلهمانهوه ،وهک پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى و ئ����اوڕدان����هوه ل���ه‌و ک �ه‌س��ان �هى ،ک �ه ت��ا ئێستا کێشه‌ى نیشته‌جێبونیان ههیه و تا ئێستا خاوه‌نى ئ �ه‌و بسته زه‌وی���ه‌ش نین ،ک�ه ل�ه‌س�ه‌رى ده‌ژی��ن و رێگه‌یان پێنادرێت شوێنێکى نیشته‌جێبوون بۆ خۆیان دروس��ت بکه‌ن ،که بێخه‌مانه منداڵه بى
نازه‌کانیانى تێدا پهروهرده بکه‌ن و ترسى روخانیان نه‌بێت له هه‌ر ساتێکدا که (ئایه)ى ته‌مه‌ن ()11 ساڵ یه‌کێکه له قوربانییه‌کانى ئه‌م کێشه‌یه‌ى ک ه ده‌سه‌اڵت هه‌ستى پێناکات و پشتگوێى خستووه، ئ���ه‌وه‌ى جێگه‌ى داخ���ه ک��ات��ێ ئ��ه‌م داواک��اری��ان � ه به‌رزده‌کرانه‌وه بۆ سه‌رۆکى په‌رله‌مان ئه‌ویش ب ه پست به‌ستن به زۆرى کورسییه‌کانى ده‌س�ه‌اڵت ده‌یانخاته ده‌نگدانه‌وه ،ئهو ئه‌ندام په‌رله‌مانانه‌ى ک ه به هه‌موو ته‌مه‌نیان هێنده‌ى یه‌ک خوله‌کى ئازارى تاکێکى ئه‌م گهله تاڵیان نه‌چه‌شتووه و ئاگایان له سه‌رما و گه‌رما و برسێتى و بێ کاره‌بایى و بێ کارى و هه‌ژارى گه‌له‌که‌یان نه‌بوو ،رۆژێک ئاره‌قیان له ئیشێکدا نه‌ڕشتووه و ده‌سته‌کانیان بۆ نه‌خێر به‌رزده‌که‌نه‌وه و بێ ئه‌وه‌ى گوێ بده‌ن به‌وه‌ى که ده‌نگى ئ�ه‌م گهله سته‌مدیده‌یه که ئه‌وانى کردووه به خاوه‌نى باشترین ئۆتۆمبێل و چه‌ندین باڵه‌خانه و ڤێال و سامانى بێ سنور ،منداڵه‌کانیان نه‌ک هه‌ر مندااڵنى گه‌رما و سه‌رما و برسێتى و ماندوبوون نابینن ،به‌ڵکو به‌م واڵته‌ش رازى نابن و ده‌نێردرێنه ده‌ره‌وه‌ى واڵت بۆ ته‌واوکردنى خوێندن و به‌سه‌ربردنى ژیانێکى چه‌ند سه‌د ساڵه‌یان بۆ داب��ی��ن ده‌ک��ه‌ن ب��ێ ئ��ه‌وه‌ى رۆژێ��ک ئ���ازارى تێدا بچێژن ،به حوکمى ئ �ه‌وه‌ى ئه‌م گهله موسڵمان ه
و ئه‌ندامانى په‌رله‌مانیش حاشایان له موسڵمان بوونى خۆیان ن �ه‌ک��ردووه و ت��ه‌واو دڵنیا بن ئهو ده‌سته‌ى به‌رزى ده‌که‌نه‌وه و دڵى هه‌زاره‌ها که‌سى پێ ده‌شکێنن ،به پێى قورئانى پیرۆزیش ده‌بێت ب ه شایه‌د به سه‌رتاندا له به‌رده‌م باره‌گاى په‌روه‌ردگارى جیهانیاندا ،ئاخۆ ئهو کاته ده‌بێت وه‌اڵمتان چى بێت که گه‌لێکتان فه‌رامۆش کردووه و هه‌رچى له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکى هه‌ژار و سته‌مدیده‌دا یه‌ک نه‌خێرى گه‌وره‌تان له به‌رمبه‌ردا به‌رزکردۆته‌وه و گه‌ر پێشتان وایه ئه‌م داواکاریانه داواکارى الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى کوردستانن و به جێبه‌جێکردنى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى تایبه‌تیان دهکهوێته مه‌ترسییه‌وه و پشتگیرى گه‌ل و الیه‌نگرانیان زیاتر ده‌بێت ،ئهوه تکایه پێش ئه‌وه‌ى الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن ئه‌م داوای ه به‌رزبکاته‌وه که له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکانى هه‌ژار و ئازار چه‌شتودایه خۆتان ئه‌م داوایه به‌رز بکهنهوه و بیسله‌مێنن که ئێوه ئهو که‌سانه‌ن که شایسته‌ى ده‌نگى گه‌ل بن ،شیاو بوون بۆ نوێنه‌رایه‌تى کردن، ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى تایبه‌تى ناخه‌نه پێش ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى گشتى ،بگه‌ڕێن به نێو خه‌ڵکیدا له کێشه‌کانیان بپرسن و داواک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی��ان ببه‌نه نێو هۆڵى په‌رله‌مان و کارى له‌سه‌ر بکه‌ن ،تاوه‌کو نه‌چونه‌ت ه به‌رده‌م دادگاى گه‌ل و دادگاى په‌روه‌ردگار.
کوردستان واڵتی تانکیه ئاوه‌کانی سه‌ربان ک���وردس���ت���ان ل���ه م����اوه‌ی سااڵنی رابردودا و تا ئیستاش ئ����ه‌رس����ه‌الن شوێنێک بووه بێبه‌ش بووه له‌و سامان‌ه سروشتیه‌ی خۆی، ئێناخ ی���ان ه �ه‌ن��دێ��ک��ج��ار س��ام��ان� ه سروشتیه‌که‌ی خۆیشى بۆی ب��وه‌ت��ه س��ی��اچ��اره‌ی��ى و ب �ه‌د به‌ختی تاده‌گات‌ه راده‌یه‌کی به‌وجۆره‌ی که ببێت ه جێگای ته‌ماح و چاوتێبڕینی واڵتانی دهرهوه ،بۆ نمون ه ئاو و هه‌وای سازگار و سروشتی و قه‌شه‌نگی کوردستان و کانیاو و سه‌رچاوه‌ی ئاوی فراوانی وهک ده‌گ��ێ��ڕن�هوه بۆته ه��ۆی پاشگه‌زبونه‌وه‌ی ژم��اره‌ی�ه‌ک له س�ه‌رداره‌ک��ان��ی له‌شکری ئیسالم ئه‌وانه‌ی که فه‌تحی کوردستانیان کردوه و وتویان ه (ئهو به‌هه‌شته‌ی خواوه‌ند ل ه قورئاندا باسى ئه‌کات لێر‌ه ههیه چ پێویست ئه‌کات له ده‌ستی خۆمانی ده‌رکه‌ین ،بۆیه جارێکیک‌ه ناگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ بیابان ه گه‌رمه‌کانی عه‌ره‌بستان). خاکی کوردستان لێوان لێو‌ه له سامانی سروشتی به‌نرخ و که‌م شێوه ،سامانێک که ده‌توانێت زۆرترین
ده‌رامه‌ت بۆ خه‌ڵکی واڵت دابین بکات خاوه‌نی دوو ده‌شتی گهوره و فراوان و به‌پیتی وهک شاره‌زور و هه‌ولێره ،تا ده‌گه‌یت ه چین و ماچین و بنی دونیایش خاک و ئاوێکی ئهوهنده به‌پیت و سازگار نابینی ،ئێران و تورانیش بگه‌ڕێیت ئهو خاک و س�ه‌رچ��اوه ئ��اوه زواڵڵ �ه‌ت ده‌س��ت ناکه‌وێت ،وهک شاعیر ده‌ڵێت خاکی گه‌وهه‌ر‌ه و ئاوی که‌وسه‌ره، پڕ له گوڵ و نه‌سرینه ،هه‌موو قوژبن و سوچێکى ئه‌م نیشتیمان‌ه لێوان لێو‌ه له موژد‌ه و ئومێد ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ی ده‌سه‌اڵتی ئه‌م نیشتیمانه‌یان له ده‌ستدای ه چاویان به‌رایی ن��ادات که خه‌ڵکی نیشتمان ل ه به‌رهه‌می بخۆن ،چاویان به‌رایی نادات که خه‌ڵکی نیشتیمان سروشتی به‌هه‌شت ئاسای نیشتمانه‌که‌ی خۆیشیان ببینن ،ده‌ج��ال ئاسا کوردستانیان بۆ خه‌ڵکی کردوه‌ت‌ه دۆزه‌خ و خۆیان به لێشاو داهاتی ئه‌م نیشتمان‌ه ره‌وانه‌ی بانک‌ه نادیاره‌کانی واڵتانی بێگانه ئه‌که‌ن ،له که‌رکوک نه‌وت خهریکه شار نوقم ئه‌کات ،به‌اڵم له‌سه‌ر شه‌قامه‌کانی ره‌حیماوا ب ه ده‌به‌ی ئه‌فرای ساردی نه‌وت و به‌نزین ئه‌فرۆشرێت کاره‌سات له‌وه‌دای ه قاچاغچیه‌کانی نه‌وتیش رۆژان ه
به‌سه‌دان تانکه‌ری نه‌وت له مه‌رزه‌کانه‌و‌ه ره‌وانه‌ی واڵتان ئه‌که‌ن و که‌سیش نازانێت چۆن دابه‌شی ئه‌که‌ن به‌سه‌رخۆیان و شه‌قاو‌ه و چڵیت و چه‌قۆ کێشه‌کانی خۆیاندا. ئه‌گه‌ربێت و هه‌موو دونیا بگه‌ڕێیت له‌شامه‌و‌ه بۆ شیراز و له‌وێیشه‌و‌ه تا ئهو شوێنه‌ی ئاو و هه‌وا هه‌ڵده‌گرێت جێگایه‌ک ،ش��ارێ��ک ،دێهاتێکی ب��ی��اب��ان نشینت ده‌س����ت ن��اک �ه‌وێ��ت ک �ه تانکی له‌سه‌رباندا دانابێت و ئاوی لێ به‌کاربهێنێت ،ئێستا له زۆرب��هی ئ�ه‌و واڵت��ان�هدا که خاوه‌نی ن �ه‌وت و غازن لوله‌کێشى غاز له ماڵه‌کانیاندای‌ه و بیست و چ��وار سه‌عات ک��ارده‌ک��ات نه‌خواز‌ه ئ��او ،به‌اڵم له کوردستاندا ماڵێک ،سه‌ربانێک نابینی بێ تانکی ئاو بێت و خه‌ڵکی له چاوه‌ڕوانی ئاوی به‌لوعه‌دا نه‌بن ،کاره‌سات و به‌دبه‌ختی له‌وه‌دای ه زۆری���ن���هی م��اڵ�ه‌ک��ان��ی ش��اره‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان ته‌نها دوو س�ه‌ع��ات ئ��او ده‌گ��ات �ه ماڵه‌کانیان و جێگایه‌کی خه‌زن کردنی ئاویش له‌م واڵته‌دا نی ه تا له‌کاتی پێویست دا و به‌تایبه‌ت له وشکه‌ساڵی دا هاواڵتیان له‌و نه‌هامه‌تی‌ه سه‌خت‌ه رزگاربکات،
حکومه‌ت و زانکۆ به‌خشینه‌وه ئ �ه‌گ��ێ��ڕن �هوه ،ی�ه‌ک��ێ��ک ل ه خوێندکاره‌کانى ئیمامى ش���اف���ی���ع���ى ئ���ه‌چ���ێ���ت ل � ه گه‌رماوێک خۆى بشوات، به‌هرۆز جه‌عفه‌ر ب���ه‌اڵم پ���ارهى پ��ێ نابێت، به‌خاوه‌ن حه‌مام ئه‌ڵێت ئهوه من ته‌له‌به‌ى مه‌دره‌سه‌که‌ى ئیمامى شافیعیم ،به‌اڵم پاره‌م پێ نیه و رێگه‌م بده‌ن تاوه‌کو خۆم بشۆم ...به‌اڵم ئه‌وانیش به‌بێ پاره رێگه‌ى ناده‌ن ..له‌دوایدا خوێندکاره‌که توڕه ئه‌بێت و الى وای �ه ئ �ه‌و چه‌ند ساڵه ئه‌خوێنێت و خوێندکارى ئیمامى شافیعیه ،که‌چى ئه‌م هه‌مووه قه‌درى خۆشۆردنێکیان نیه ،بۆیه بڕیار ئ���ه‌دات ن�ه‌چ��ێ��ت�هوه ب��ۆ خ��وێ��ن��دن ،س �ه‌رق��اڵ��ى پ��اره په‌یداکردن بێت ،دواى ماوه‌یه‌کى زۆر «شافیعى» ئه‌یبینێته‌وه و ح��اڵ و مه‌سه‌له‌ى تێئه‌گه‌یه‌نێت، بۆیه پارچه‌یه‌ک زێ��ڕى ئه‌داتێ تا بیباته الى ته‌نه‌که‌چیه‌ک ،که‌چى ته‌نه‌که‌چیه‌که زۆربێ ن���رخ ت �ه‌م��اش��اى ئ �ه‌ک��ات .دواى ئه‌ینێرێته الى زه‌ره‌ن��گ �ه‌ره‌ک��ان ئه‌بینێ ش��ه‌ڕى ل�ه‌س�ه‌ر ئ�ه‌ک�ه‌ن، بۆیه ئهو قسه‌یه په‌یدا ئه‌بێت :ق �ه‌درى زێڕ الى زه‌ره‌نگه‌ره. له‌م سۆنگه‌یه‌وه وێ��ڕاى کاره‌باشه‌کانى ،به‌اڵم حکومه‌تى هه‌رێم له‌کابینه‌ى شه‌شه‌مدا هه‌وڵێکى ب��اش��ى دا ل �ه بێنرخکردنى زان��س��ت و ک��اروان��ى رۆشنبیریی واڵت���دا ،ئ�ه‌وی��ش ب �ه‌ک��ردن �ه‌وه‌ى پێنج زان��ک��ۆ ل�ه‌ش��ارۆچ��ک�ه‌ک��ان��ى ک��وردس��ت��ان��دا ،ئه‌م ه ج��گ �ه‌ل �ه‌وه‌ى م���رۆڤ س���ه‌رى س��وڕ ده‌مێنێت ک ه س �ه‌رۆک��ى ح��ک��وم�ه‌ت ل �ه «پ��ێ��ن��ج��وێ��ن» ب���اس و خواسى کردنه‌وه‌ى زانکۆى تاوتوێ کردووه ،ئاخر خۆ زانکۆ چوکلێت نییه...؟ هه‌رکه‌سێک داواى کرد بیده‌یتێ!.. ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ى س �ه‌د ل �ه‌س �ه‌د ئ�ه‌م�ه زیانێکى گ �ه‌وره‌ی �ه‌و ناکرێت ئ��اوه‌ه��ا به‌ساده‌یی تێپه‌ڕبێت و ل�ه‌وس�ه‌ری��ش�هوه ب�ه چ��االک��ى و ک��ارى ن���اوازه‌ى ح��ک��وم�ه‌ت ب��اس ب��ک��رێ��ت ،ئ���ه‌وه‌ش ئ �ه‌زان��ی��ن ک ه ژماره‌یه‌کى به‌رچاو له خوێندکار هه‌ن و سااڵن ه
مرۆڤ ئه‌توانێت به‌درێژای ساڵ له کوخێکی ناو ده‌ریایه‌کی بێ پایاندا به بێ خاک ژیان بکات، به‌اڵم زۆر ئه‌سته‌م ه بتوانێت له رازاوه‌ترین کۆشک و باڵه‌خانه‌یه‌کی سه‌ر له ه�ه‌وردا چه‌ند رۆژێک زی��ات��ر ب�ه‌ب��ێ ئ��او ژی���ان ب�هرێ��ت�ه‌س�ه‌ر ،نه‌هامه‌تی له‌وه‌دای‌ه له‌م هه‌رێمه‌دا کۆشک و ته‌الره‌کان به‌رز ئه‌کرێنه‌و‌ه و بێئاویش له‌م سه‌رزه‌مینی ئاوه‌دا زیاتر باڵو ئه‌بێته‌و‌ه و به‌شی خواردنه‌وه‌ی سه‌رنشینه‌کانی ئ �ه‌م هه‌رێم ه ن��اک��ات و ناگات‌ه سه‌ربانی خانو‌ه ی�ه‌ک نهۆمه‌کانیش ن�ه‌خ��واز‌ه ت �ه‌الر‌ه ب�ه‌رزه‌ک��ان، ئه‌م بێ پالنیه‌ی تائێستای ده‌سه‌اڵت زه‌لزه‌له‌یه‌کی گ���ه‌وره‌ی خنکێنه‌ر دروس���ت ئ�ه‌ک��ات و دور نی ه کۆڕه‌و‌ه گه‌وره‌که‌ی ئه‌م جاره‌ى واڵت نه‌بونی ئاوی خواردنه‌و‌ه دروستی نه‌کات. ئ���ه‌وه‌ی ل �ه‌م ه�هرێ��م�هدا به‌شێوه‌یه‌کی جه‌رگبڕ ههیه ،نه‌بونی پالنی دابینکردنی پێداویستی ه زه‌روریه‌کانی خه‌ڵکی ئه‌م واڵته‌یه‌و دامه‌زراندنی کۆمپانیا قه‌به‌و قه‌ویه‌کانی قاچاخ چیه‌کانی ن���ه‌وت وت����ااڵن چ��ی�ه‌ک��ان��ی داه��ات��ی گومرگی ئیبراهیم خه‌لیله،ئه‌وه‌ی له‌چه‌ند ساڵى داهاتو دا
«له‌م قوڕ ه هیچ گۆزه‌یه‌ک دروست مه‌که‌ن» کامه‌ران
شوێنى خوێندنیان نییه ،وهک «د.ب �هره �ه‌م» ده‌ڵێت :ناکرێت بڵێین فێرمه‌بن .!..جه‌نابى دکتۆر و گشت هاواڵتیان ،ئێستا به‌ده‌یان ه�ه‌زار خاوه‌ن بڕوانامه ل�ه‌م واڵت �ه بێکارن ،ساڵێکى تر ده‌ی��ان هه‌زار و هه‌زارى ترى دێته‌سه‌ر ،له‌کاتێکدا ژێرخانى ئ��اب��ورى ئ �ه‌م واڵت��ه ب��ون��ی��ادن�ه‌ن��راوه ،ئ �ه‌م کێشان ه ته‌راکوم ئه‌که‌ن و زیانى گه‌وره‌ش به‌ر کۆمه‌ڵگ ه ئه‌که‌وێت ،ک��ردن�ه‌وه‌ى زانکۆ کێشه‌که قوڵتر و گ �ه‌وره‌ت��ر ئ �ه‌ک��ات ،چ��اره‌س��ه‌رى کێشه به‌کێش ه ناکرێت به‌ڕێزم ..ئهمه بێ نرخکردنى بڕوانامه‌یه، ئهمه له‌کاتێکدایه تا ئێستا زانکۆ له‌م واڵته زبڵ به‌رهه‌م ئه‌هێنێت ،ن �ه‌وه‌ک زانست ،زانکۆکانى ئ��ێ��م�ه ل�ه‌ئ��اس��ت��ى س��ف��ره‌ک��ان��ى دون��ی��اش��دان��ی��ن ،ل ه نه‌وه‌ده‌کان خوێندکارێک بۆئه‌وه‌ى توێژینه‌وه‌یه‌ک بکات کاتژمێرێک له‌زانکۆوه به‌پێ ده‌چوو بۆ کتێبخانه‌ى گشتى به‌دواى سه‌رچاوه‌یه‌کدا ،به‌اڵم گه‌نجى ئ�ه‌م س�ه‌رده‌م�ه خه‌تى ئینته‌رنێت ش�ه‌و و رۆژ له‌به‌ر ده‌ستیایه‌تى ،که‌چى بۆکارى نه‌شیاو ب�ه‌ک��اری��دێ��ن��ێ ..ت��ۆ چ��ی ب�ه‌م��ان�ه ئ�ه‌ڵ��ێ��ی��ت..؟.. له‌م واڵته هه‌ر ئهوهنده بهسه خوێندکارى زانکۆ ی��ان ماسته‌ر ی��ان دک��ت��ۆرا بیت ،ئیتر ئه‌بێت تۆ
ده‌ربچیت ،به‌ڕێزم ..زانکۆ پێویستى به مامۆستاى باش و خوێندکارى باش و میتۆدى باش و بیناو که‌ره‌سته و به‌شه ناوخۆیی باش ...ههیه ،ته‌حه‌دا ئه‌که‌م هیچ زانکۆیه‌ک له کوردستان ت�ه‌واوى ئ �ه‌و مه‌رجانه‌ى تێدابێت !..زانکۆ ههیه به‌قه‌د ماڵى نیمچه خوێنه‌وارێک کتێبى تێدا نییه.. س �ه‌ن��ت �ه‌رى ئینته‌رنێتى نییه ،خوێندکاره‌کانى باجى مامۆستاکانیان ده‌ده‌ن ،مافى قسه‌کردن سفره ،هه‌موو هه‌ڵسه‌نگاندنێک بۆ خوێندکارى ئ �ه‌م س �ه‌رده‌م �ه ک��اغ�ه‌زى تاقیکردنه‌وه‌که‌یه‌تى.. تۆ ئه‌ى سه‌رۆکى حکومه‌ت ،له‌برى ئه‌وه‌ى بێیت ئ �ه‌م کێشانه چ��اره‌س �ه‌ر بکه‌یت و به‌شداریبوون که‌مبکه‌یته‌وه ،هاتیت کێشه‌که‌ت پێنج هێنده گ����هوره ک���رد ،وهک ده‌زان���ی���ت ت��ا ئێستا ئێم ه شتیکمان نییه له‌سه‌رئاستى نیشتمانى به‌ناوى (م��راک��ز البحپ) و ئ�ه‌وه‌ش��ى که پێی ئه‌وترێت ( )tink tankتاوه‌کو ژیرانه بتوانن چاره‌سه‌ر بۆ هه‌ر پرسێک بدۆزنه‌وه ،ئه‌بوو گه‌شه به‌م الیه‌ن ه بدرایه ،ئێستا ههریهکه له‌و زانکۆیانه ده‌کرێت بۆ ئه‌م مهبهسته ته‌رخان بکرێت.
ئه‌بێت‌ه ده‌ردێکی کوشنده‌و بێده‌رمان نه‌بونی تۆڕی ئاوێک‌ه که بتوانێت به‌رده‌وام خه‌ڵکی له‌و نه‌گبه‌تی ه ڕزگاربکات ،ب��ۆئ�ه‌وه‌ی توشی هه‌مان ئ��ه‌وده‌رد‌ه نه‌بن کهله ئه‌نجامی بێپالنی دا ل ه دابین کردنی کاره‌بادا توشی هاتن و نزیکه‌ی چاره‌که‌سه‌ده‌یه‌ک ه خه‌ڵکی پێیه‌و‌ه ده‌ناڵێنن0 ئ�ه‌و واڵت��ان�هی که‌توانیویان‌ه گۆڕانکاریه‌کی جه‌وهه‌ری له‌ده‌سه‌اڵتدا بکه‌ن ئه‌وانه‌ن که گه‌له‌که‌یان به دیتنی کاره‌ساتێک ده‌سه‌اڵتێکیان گۆڕیو‌ه قه‌بوڵى سته‌میان نهکردوه ،گه‌لى ڕۆما به بینینی ته‌رمی خوێناوی (لوکرس)کۆتایی به‌ڕژێمی پاشایه‌تی هێنا،بینینى جه‌سته‌ی برینداری ئهو قه‌رزاره‌ی که له‌الیه‌ن خاوه‌ن قه‌رزه‌که‌یه‌و‌ه بریندار کرابو به‌مه‌یدانی گشتیدا به‌به‌رچاوی هه‌مواندا تێ په‌ڕی کۆتایى به حکومه‌تی کۆماری هێنا ،ب�ه‌اڵم له‌م هه‌رێمه‌دا لهوه ئه‌سته‌متر ده‌بینرێت و هیچ گۆڕانێکی ج�هوه�ه‌ری��ش ڕون����ادات ،وای بۆده‌چم له‌م واڵت �هدا سیوپێنج ساڵ جارێک ئهو گۆڕانکاری‌ه بکرێت و حوکم وشێوه‌ی ده‌سه‌اڵت بگۆڕرێت.
ده‌س���������������ه‌اڵت ب���ۆ عه‌بدواڵ له‌ناوچون و کوشتنى ئومێدى گه‌نج ،وهک چۆن بایه‌خ نه‌دراو‌ه ب ه پیر و په‌ککه‌وته‌کان به هه‌مان شێوه‌ش گه‌نجه‌کان ،بونه‌وه‌رێکه به هه‌موو خه‌سله‌تیه‌کانیه‌وه هه‌ستى پێده‌کرێت ،ک ه کێشه‌و گرفتى به‌رده‌وامى ههیه له کۆمهڵگادا ،ببین ن ده‌نگى گه‌نج ل ه که‌ناڵ ه ح هق‌بێژه‌کانه‌وه چۆن ته‌واویانى خستۆت ه سه‌ر پێ، ببینن ده‌نگى گه‌نج و فێرخوازان چۆن پاشگه‌زى ک��ردن�هوه له را و به‌ناو سکااڵکانتان ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا تاوانبار ده‌کرێن ک ه که‌سێکن که‌مته‌رخه‌م و بێباکن ته‌نانه‌ت هه‌ندێک ل ه سیاس هت‌بازه‌کان به‌رده‌وام ده‌یڵێنه‌و‌ه که (ئه‌گه‌ر گه‌نجه‌کانى ئه‌مڕۆ ڕۆژگ���ارى به‌عسیان ببینیای ه ئێستا جۆرێکى تر بیریان ده‌ک���ردهوه) ،ئێوه شۆڕشه‌تان کرد بۆ ڕوخاندنى رژێمێکى سته‌مکار بۆ ئ�ه‌وه‌ى بار و دۆخێکى باش بخوڵقێت ب�ه‌اڵم ئهو بار و دۆخ ه سته‌مکار‌ه گۆڕا بۆ بار و دۆخێکى ترى سته‌مکار، ل ه هه‌موو دنیادا کاتێک باسى گه‌نج ده‌کرێت ل ه واڵتى دیموکراسى و نادیموکراسیشدا به به‌هێزترن و به‌تواناترین جومگه‌ى گۆڕانکاریه‌کاندا دانرێت، که‌چى لێر‌ه تواناکانت ده‌ک��وژن ،لێر‌ه ئه‌وه‌تا ل ه پێناوى به‌رژه‌وه‌ندنى مانه‌وه‌یان له ده‌س �ه‌اڵت ل ه پێناوى ش��اردن�ه‌وه‌ى ئهو بودجه قه‌به‌یه‌ى ک ه بۆ دروست‌کردنى خوێندنگا و زانکۆ و په‌یمانگاکان ته‌رخان کرابوو ،نه‌کرا ،ئاماده‌ن ڕه‌نجى هه‌زاران خوێندکار له قۆناغه‌کانى ده‌ى ئاماده‌ییدا به با بده‌ن ،له‌م ژینگ ه ناهه‌مواره‌دا سیستمێکى قو ڵ و ق��ورس و ناهاوسه‌نگى ب�ه س �ه‌ر خوێنکاردا سه‌پاندووه. ئه‌گه‌ر حوێندکاران له سااڵنى پێشوودا ته‌نها بۆ بهدهستهێنانى نمره‌ى به‌رزتر ،خۆیان بۆ ساڵێکى ترى خوێندن دوا بخستایه ئهوه ل ه ئێستادا ده‌بێت
خوێندکار ل ه قۆناغه‌کانى ده و یانزه‌ش به‌هه‌مان شێوه خۆیى بهێلێته‌و‌ه بۆ درج ه خوێندکاران ده‌خات ه واقعێکه‌وه ب����ه‌رده‌وام بیر ل �ه‌م رێگه‌یه بکاتهوه که ئه‌نجامه‌که‌ى جگه ل ه ماندووبوونى زهنى خوێندکار به‌رهه‌مێکى ترى لێی چاوه‌ڕێ ناکرێت. هێنده‌ى ئه‌وه‌ى به فعلى سیستمێکى نوێى خوێندن بێت ،چونکه سیسته‌مى سویدى بۆ کۆمه‌ڵگ ه و کلتور و پێکهاته‌ى کومه‌اڵیه‌تى و ئابورى و سیاسه‌ت‌و سایکۆلۆژى هاواڵتى سوید داڕێژراوه، ک ه زیاتر ل ه ( )129ساڵه شه‌ڕ و ماڵ‌وێرانییان به‌خۆیانه‌وه نه‌دیوه ،ل ه هه‌ر سێ شارى (یۆتۆبورى، مالمۆ ،ستۆکۆڵم) سێ په‌یکه‌رى ده‌مانچه‌یان دروست ک��ردووه ک ه لوله‌کانیان گرێدراو‌ه وهک هێمایه‌ک بۆ ئارامى و ئاسایش و پێشکه‌وتویان، نه‌ک بۆ کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ،ک ه خۆیان وته‌نى «هێشتا ساوایه» ،ل ه ئێستاى هه‌رێمه‌که‌ماندا قه‌ڵه‌مه‌کانمان ده‌شکێنن و چه‌قبه‌ستوت ده‌که‌ن. له‌وێ به پێى ویست و ئاڕوزو و توانى به‌هره‌ى خۆت به‌شه‌کانى خوێندن هه‌ڵده‌بژێریت ،به‌اڵم لێر‌ه خۆت و شه‌نس و واسته. ئێستا زۆرێک ل ه خوێندنکاره ده‌رچووه‌کانى زانکۆ و په‌یمانگاکان کوڕیان کچى ماڵه‌وه‌ن. ئهمه ل� ه کاتێکدا یه‌کێک ل� ه کێشه‌کانى خوێندکار که‌مى مامۆستایه ،ل��ێ��رهدا له‌جێى خۆیدای ه بڵێین مه‌ته‌ڵ ه کوردستانیه‌که. ئ��ی��ت��ر ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ئ���ه‌م خ��وێ��ن��دک��اران �ه زی��ات��ر ناشیرین نه‌بن ک ه پڕئومێد بوون ،هه‌تا ئه‌توانێت قه‌له‌مه‌که‌ى ده‌ستى جێدێلێت و له‌برى دار‌ویه‌ک بگر‌ه به ده‌س��ت�هوه ل ه مه‌حبوبه‌و‌ه بۆمه‌کروهه، له میهره‌بانییه‌وه بۆ دژایه‌تى ئه‌وه‌ی ه ئ��ازادی و یه‌کسانى و دادپه‌روه‌رى .با ئیتر به‌س بێ ،خۆتان ئ �ه‌م گوریس ه بپچرێنن چونک ه وت���راوه هه‌موو شتێک له‌باریکیدا ئه‌پچرێ ته‌نها زۆردارى نه‌بێ وهک تونسی ئێستا.
پرسی چه‌تر
پشیله‌کانی به‌همه‌ن قوبادی بوو به
پێنجه‌مى ماڵپه‌ڕی (رۆتین تۆمه‌یتۆ)
پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ه تا ئازادان ه لێره‌وه هه‌ر هه‌فت ه و له‌سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پ��رس��ى ئ �ه‌م��ج��اره تایبه‌ته ب���ه‌ڕاى ئ��ێ��وى ه��اواڵت��ى ده‌رباره‌ى ( کاریگه‌رى ڕاپه‌ڕینه‌که‌ى گه‌لى تونس له‌سه‌ر ئهو واڵتانه‌ى ڕۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست که تا ئه‌مرۆ گه‌لى خۆیان و نه‌ته‌وه‌کانى ژێر ده‌ستیان ده‌چه‌وسێنه‌وه )
خۆشى حه‌مه‌ساڵح -کارمه‌ند/
ئ �ه‌م ش��ۆڕش �هى ت��ون��س ک��اردان �ه‌وه‌ى ههیه له‌سه‌ر هه‌موو ئهو ده‌وڵه‌تانه‌ى م���ی���ل���ل���ه‌ت���ه‌ک���ان���ى ژێ�����ر ده‌س���ت���ی���ان ده‌چه‌وسێننه‌وه،چونکه ک��ات��ێ ئه‌م شۆڕشه ئه‌بینێ لهوانهیه بترسێ و به‌خۆیدا بچێته‌وه،یه‌کێ لهوانه کوردستانى خۆمان کاردانه‌وه‌ى زۆره له‌سه‌رى وپێشبینى ئه‌که‌م ئه‌وشۆڕشه ڕوب���دات چونکه‌کاتێ خوێنکارێک خوێندنى زانکۆ ته‌واوئه‌کات هیچ پیشه‌یه‌کى نیه وڕێگه‌ى ئشکردنیشى لێ ئه‌گرن.
س�����ۆران ع���ه‌ب���اس ـ ک��اس��ب/
کیشه‌ى واڵتى تونس کێشه‌ى داراییه هه‌ر واڵتێک ئه‌م کێشه‌یه‌ى هه‌بێت ره‌نگدانه‌وه‌ى ههیه له‌سه‌رى وهه‌وڵى خ��ۆچ��اک��ک��ردن ئ���ه‌دات ل���ه‌وب���اوه‌ڕدام ئ����ه‌م ش���ۆڕش���ه ل���ه واڵت�����ى ع��ێ��راق ومیصروئێراندا ڕوبدات ،چونکه ئهمانه به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان پێش خه‌ڵکه به‌تایبه‌ت مصرکه واڵتێکى دکتاتۆریه و واڵتى عێراقیش له‌دواى سه‌دام وهک به‌ش به‌شى لێ هاتوه ئه‌وه‌ى بێ الیه‌ن بێ به‌شه‌و ئه‌وه‌ى سه‌ربه‌الیه‌ن بیت پاره‌ى بۆڕژاوه خوێندکار پاشه‌ڕۆژى نیه کێه‌شه‌ى تونسیش هه‌ر ئه‌مانه‌بوو.
شاناز حه‌سه‌ن ـ خوێندکارى زان���ک���ۆ /ه����ه‌ر ده‌وڵ���ت���ێ���ک ئ �ه‌گ �ه‌ر
کاردانه‌وه‌شى هه‌بێت له‌سه‌رى ته‌نها دواى م��اوه‌ی �ه‌ک �ه ڕه‌ن��گ �ه‌ل �ه‌م م���اوه‌دا خ���ۆى ب��اش��ب��ک��ا داواک������ارى خه‌ڵک جێبه‌جێ ببکات ئه‌ویش تائه‌وکاته‌ى ئه‌م دیاردهیه له‌بیرى خه‌ڵکدا کاڵده‌بێته‌وه،له‌هه‌مان کاتدا کاریگه‌ری زۆر دروست ده‌کات له‌سه‌ر خه‌ڵک هاندانێکه بۆ میلله‌ته ژێرده‌سته‌کان تائه‌وانیش دژى حکومه‌ت شۆڕش بکه‌ن وداواى م��اف بکه‌ن یه‌کێ ل�ه‌وان�ه واڵت��ى خۆمانه که وینه‌ى تونسه وهک ئ�ه‌و واڵته خوێندکار سته‌مى لێده‌کرێت هه‌لى کارکردنى بۆنیه ئهمه هۆکاره بۆ شۆڕش. ئارى سابیر ـ شۆفێر /کاردانه‌وه‌ى
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
ئه‌م شۆڕشه زیاتر بۆ واڵتى مصرو عێراق وسوریا و ئێران که هاوشێوه‌ى واڵتى تونسه ،ئه‌گه‌ر هه‌وڵى پشخستن بده‌ن و داواکارى خڵک جێبه‌جێ به‌که‌ن تاروبه‌روى ئه‌م دیاردهیه نه‌بنه‌وه وهک به‌خۆداچونه‌وه‌یه‌ک،باشه و ئه‌گه‌ر وانه‌که‌ن بێگومان به‌وده‌رده ئه‌چن.
په‌روین عه‌دنان – ئه‌ندامى س �ه‌ن��دی��ک��اى رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان/
ئ �ه‌م �ه ک��اری��گ �ه‌رى ده‌ب��ێ��ت ،چونک ه له هه‌رێمه‌کانى تریشدا دیکتاتۆرى له‌سه‌ر کاره خه‌ڵک ده‌ڕژێته سه‌ر شه‌قامه‌کان خۆپیشاندان ده‌که‌ن ئه‌مه‌ش کاریگه‌رى داده‌نێت له‌سه‌ر وواڵته‌کانى تر هیوادارم له‌سه‌ر وواڵتى ئێران کاریگه‌رى هه‌بێت که بێگومان ده‌شیبێت چونکه له‌خۆپیشاندانى خه‌ڵک ده‌ترسن راسته ڕژێم سه‌رکوتى کردون به‌اڵم سه‌رکوتکردن تاکه‌ى.
فه‌رزانه عه‌لى – رۆژنامه‌نوس/
ئهمه ڕون و ئاشکرایه شۆڕشى تونس به‌خۆسوتاندنى گه‌نجێک دروس��ت بوو ،بێگومان کاریگه‌رى ده‌بێت له‌سه‌ر وواڵتانى دراوسێى خۆى وهک ئێران و ئهو واڵتانه‌ى گه‌لى تریان ژێرده‌سته ک��ردوه ئێستا ب�ه‌ئ��ازاره‌وه ده‌ناڵێنن ،ئ�ه‌وه‌ى تونس کردویه‌تى گه‌لى کوردیش ده‌توانێت له‌و وواڵتانه‌ى که‌ژێر ده‌سته هه‌مان ش��ۆڕش بکات ،ئێران ئێستا له قه‌یرانێکدا ده‌ژى ن��اڕه‌زاى کورد و گه‌لى ئێرانیشى لێ که‌وتۆته‌وه هه‌روه‌ها ئێران به کوشتنى کوردو به له سێداره‌دان و له‌ناوبردنیان به‌رده‌وامى ناڕه‌زایه‌تیه‌کان زیاتر ده‌بێت.
ڕه‌م���ه‌زان ک�ه‌ری��م -چ��اودێ��ری سیاسی /م��اوه‌ی ( )23ساڵه که
تونس له الیه‌ن سه‌رۆک کۆمارێکه‌و‌ه ب�هرێ��وه ده‌چ��ێ��ت .له ساڵی ()1956 هوه تا ئێستا دوو که‌س ئه‌م واڵته‌یان بهڕێوه ب��ردووه .ئه‌مه‌ش دێته واتای ئه‌وه‌یکه ده‌سه‌اڵت ناگۆڕدرێت و فه‌رمانڕه‌وایی سه‌ربازی و دیکتاتۆریه‌ت خۆی له سه‌ر گه‌ل داده‌سه‌پێنێت .بۆیه کین و نه‌فره‌تی گه‌لی تونس به سااڵنه کهڵهکه ببوو و له‌م ماوه سه‌بری ئهو گهله سارڕێژ بوو .ئیمپراتۆری رۆم ،بیزانس، سوڤیه‌ت و ...ه �ه‌ر حکومه‌تێک ک�ه ده‌س �ه‌اڵت��ی خۆی به دیکتاتۆرییه‌ت له سه‌ر گه‌ل به‌ڕێوه‌ی ده‌ب��ات ،تووشی شۆڕشی گه‌ل بووه و تێک چووه .بۆیه ده‌بێ رژێمه‌کانی ئێستای دونیا ئهمه به نموونه وه‌ربگرن.
ئا /دیمه‌ن
فیلمی سینه‌مایی (که‌س له پشیله ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) دوایین به‌رهه‌می به‌همه‌ن قوبادی ،به کۆکردنه‌وه‌ی %95خاڵ ،پله‌ی پێنجه‌می ماڵپه‌ڕی ناوداری سینه‌مایی (رۆتین تۆمه‌یتۆ)ی Rotten Tomatoبه‌ده‌ستهێنا. له‌م لیسته‌دا به‌رهه‌م گه‌لێک له ده‌رهێنه‌ره ناوداره‌کانی جیهان به‌رچاو ده‌که‌وێت، لهوانه فیلمی دیکۆمێنتی (دوایین شه‌مه‌نده‌فه‌ر که ب�ه‌ره‌و ماڵێ ده‌ڕوات Last )Train Homeله ده‌رهێنى (لیخین فا) به کۆکۆدنه‌وه‌ی ( )%100خاڵ له پله‌ی یه‌که‌م ،فلیمى سینه‌مایى (پێغه‌مبه‌ر )A Prophetى (ژێک ئادیا) به کۆکردنه‌وه‌ی ( ) %97خاڵ له پله‌ی دووه‌م ،فلیمى سینه‌مایى (عه‌جه‌می )Ajami ى له ده‌رهێنانی هاوبه‌شى هه‌ردوو ده‌رهێنه‌ر (ئه‌سکه‌نده‌ر کۆپتی) و (یاروون شانی) به کۆکردنه‌وه‌ی( )% 97خاڵ له پله‌ی سێیه‌م ،فیلمى (دایک )Motherى (بونگ جون هوو) به کۆکردنه‌وه‌ی ( )%95خاڵ ل �ه پ��ل�هی چ����واره‌م و فیلمی سینمایی (ک�ه‌س له پشیله ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) له ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری کورد به‌همه‌ن قوبادی به کۆکردنه‌وه‌ی ()%95 خاڵ ،له پله‌ی پێنجه‌می ئهو ریزبه‌ندییه هاتووه. فیلمی سینمایی (ک �ه‌س له پشیله ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) مانگێک پێش ئێستا له دوایین ب �ه‌راوردی (ئانا ه��ۆرن��اده‌ی ) رخنه‌گری رۆژن��ام �هی پ���ڕب���ای���ه‌خ���ی واش���ن���گ���ت���ۆن پ��ۆس��ت��ی ئ �ه‌م �ه‌ری��ک��ی ل���ه ت �ه‌ن��ی��ش��ت ب��هره��ه‌م گه‌لێک له باشترین سینه‌ماکارانی جیهان له ناو ( )10فیلمی به‌رچاوی سینه‌مای دنیا له ساڵی ()2010 ده‌ستنیشانکرابوو.
«دایکانی من» به‌شداری ل ه فێستیڤاڵی فیلمی بۆستۆن کرد فیلمى دیکۆمێنتى (دایکانی من) که له ده‌رهێنانى دوو سینه‌ما کارى کورده له فێستیڤاڵی فیلمی (بۆستۆن) له ئه‌مه‌ریکا نمایش کرا. به پێی راپۆرتی راگه‌یاندنی گشتی فیلمی دیکۆمێنتی بڵندی دایکانی من له ده‌رهێنانی سینه‌ماکارانی کورد (ئیبراهیم سه‌عید) و (زه‌ه��اوی سنجاوی) له به‌رهه‌مهێنانی (عه‌باس غه‌زالی) له فێستیڤاڵی فیلمه ئێرانییه‌کانی (بۆستۆن) له مۆزه‌خانه‌ی هونه‌ره جوانه‌کانی شاری بۆستۆن له ئه‌مه‌ریکا نمایش کرا. ئ������ه‌م ف���ێ���س���ت���ی���ڤ���اڵ���ه ب �ه ن��م��ای��ش��ی ( )12ف��ی��ل��م��ی سینه‌مایی و دیکۆمێنتی ل�ه سینه‌ماکارانی ک��ورد و ئ��ێ��ران��ی ل �ه رۆژان����ی ( 14ـ 2011 /1/29له مۆزه‌خانه‌ی (ف��ی��ن��ه ئ�������ارت)ی ش���اری بۆستۆن پایته‌ختی ویالیه‌تی م��اس��اچ��ۆس��ێ��ت ل���ه واڵت���ی ئه‌مه‌ریکا به‌ڕێوه‌چوو. فیلمی (دای��ک��ان��ی م��ن) ل �ه مانگه‌کانى أاب����ردوودا ل���ه چ��ه‌ن��دی��ن فیستیڤاڵی ج���ۆراوج���ۆری ن��ێ��ون�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی فیلم له سه‌رتاسه‌ری جیهان نمایش کراوه.
دڵى ساغ مێشک ئارام ده‌کاته‌و ه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 41 دووشه‌ممه 2710/11/4 - 2011/1/24
15
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
د.لوقمان هیوا
نه‌خۆشى ساالسیما
نه‌خۆشى ساالسیما /سیفه‌تێکى بۆماوه‌ى ی‌ه که ل ه دای��ک و باوکهوه ده‌گ��وازرێ��ت�هوه بۆ منداڵه‌کانیان، ئه‌گه‌ر دایک و باوکه هه‌ردووکیان ئه‌م سیفه‌ته‌یان هه‌ڵگرتبێت و نیشانه‌کانى دیار نه‌بێ ئه‌وا پێى ده‌وترێ ساالسیماى بچوک ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له دایک و باوکهوه گ��وازرای �هوه بۆ منداله‌ک‌ه پێى ده‌وت��رێ ساالسیماى قورس ،هه‌روه‌ها ئهو مندااڵنه‌ى له دایکه‌و‌ه توشده‌بن ئه‌گه‌ر پشتگوێ بخرێن له دوو ساڵی دا گیان له ده‌ستده‌ده‌ن ،ئه‌م نهخۆشیه له‌کوردستان زۆر باڵو‌ه . هۆکارى توشبوون به‌م نهخۆشیه /بۆماوه‌یی‌ه واتا منداڵ له دایک و باوکهوه توش ده‌بێت ،له واڵتى ئێمه‌دا ئه‌وانه‌ى هه‌ڵگرى ئه‌م نه‌خۆشیه‌ن له‌گه‌ڵ یه‌کدا هاوسه‌رگیرى ده‌که‌ن ئه‌مه‌ش دهبێته هۆى باڵوبونه‌وه‌ى نهخۆشیهکه. نیشانه‌کانى :ئ �ه‌م نهخۆشیه له منداڵدا ل �ه‌دواى ( )2یان ( )6مانگى دا نیشانه‌کانى ده‌رده‌که‌وێت، له‌کاتى الوازى وبێره‌نگى و تێکچونى خه‌و له الى که‌سێک پێویسته‌پشکنینى بۆبکرێت دواى پشکنین گه‌ر ده‌رکه‌وت که‌م خوێن‌ه به‌دواداچونى ترى بۆبکرێت پاشان ده‌رده‌که‌وێت ساال سیمایه ،له نیشانه‌کانى ترى بریتیه له گه‌وره‌بونى سپڵ وجگه‌رى که دهبێته هۆى ئاوسانى سک وئ��ازار بۆ منداڵه‌ک‌ه دروست ده‌کات واى لێده‌کات بڕێکى که‌م خ��واردن بخوات و الوازى ده‌کات،که چوه‌ته‌مه‌نه‌و‌ه گه‌شه‌ى وهک پێویست نیه به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ته‌مه‌نه‌که‌یدا بااڵى کورتتره ،هه‌روه‌ها باڵقبونى دوا ئه‌که‌وێت ڕه‌نگ‌ه هه‌رباڵقیش نه‌بێت ،ئه‌گه‌ر نه‌خۆشه‌ک‌ه خوێنى بۆ نه‌کڕێت و فه‌رامۆش بکرێت، دهبێته هۆى تێکچونى ڕوخسارى ،سه‌رى گهوره ده‌بێت لوتى به‌ناوداده‌چێت شه‌ویله‌ى س �ه‌ره‌وه‌ى دێته پێشهوه شێوازێکى ساالسیماى وه‌رده‌گرێت. قۆناغى دواى ده‌رکه‌وتنى /هه‌موو نه‌خۆشه‌کان وهک یه‌کنین نهخۆشیهکه له‌یه‌کێکه‌و‌ه بۆیه‌کێکى ترئه‌گۆرێت پێویسته ئه‌ومنداڵ‌ه له‌و ته‌مه‌نه‌و‌ه له ( 2یان )4هه‌فت‌ه جارێک خوێنى پێ بدرێت چونکه‌پێویستی پێیه‌تى ،ئه‌گه‌ر ئهو خوێن پێدان‌ه وهک پێویستبێت یاخود زۆرى بدرێتێ ئاسن له له‌شیا کهڵهکه ئه‌بێت ئهو ئاسنه‌ش تاڕێژه‌که‌ى زیاد بکات دهبێته هۆى ژه‌هراوى بونى که‌زیانى ههیه بۆله‌ش زیاتر کار له‌دڵ وجگه‌ر ده‌کات،ئهو مندااڵنه‌شى که خوێن وه‌رده‌گرن به‌اڵم دژه و ئاسن وه‌رناگرن له‌ته‌مه‌نى پێش 20ساڵى ده‌مرن، ئه‌گه‌ر فه‌رامۆشبکرێن وخوێنى پێنه‌درێ له‌چه‌ند ساڵى ته‌مه‌نییدا گیان له‌ده‌ست ده‌دات.
و .له‌فارسییه‌وه /ڕێبین بۆکانى
ونبوون
پێناسێکى بارى شارستانى ( خه‌لیل فه‌ره‌ج مه‌حمود) ونبو‌ه هه‌رکه‌س دۆزیوێتیه‌و‌ه په‌یوه‌ندى بکات ب ه ژماره مۆبایلى ( )07705019865یان بیگه‌یه‌نێت ه ئۆفیسى رۆژنامه‌ى چه‌تر.
ونبوون
جزدانێکى قاوه‌یى (مه‌نسور که‌ریم سلێمان) ونبو‌ه ک ه مۆڵه‌تێکى شۆفێرى و باجێکى نه‌هێشتنى تاوان له‌گه‌ڵ باجێکى مه‌ڵبه‌ندى ڕێکخستنى سلێمانى و باجێکى پۆلیسى و بڕێک پاره‌ى تێدایه ،هه‌رکه‌سێک دۆزیوێتیه‌و‌ه په‌یوه‌ندى بکات ب ه ژماره مۆبایلى (.)07702487872
ونبوون
ناسنامه‌یه‌کى مامۆستاى زانکۆى سلێمانى ( ئه‌حالم مه‌نسور عه‌لى) ونبو‌ه هه‌رکه‌س دۆزیوێتیه‌و‌ه په‌یوه‌ندى بکات ب ه ژماره مۆبایلى ( )07701513300یان بیگه‌یه‌نێت ه ئۆفیسى رۆژنامه‌ى چه‌تر
لێکۆڵه‌وه ئه‌مریکیه‌کان ده‌ڵین که دڵێکى ساغ و به‌هێز ده‌توانێت ڕه‌وتى پیربوونى مێشک هێواش بکاتهوه. گروپى زانستگاى (بۆستۆن) گه‌یشتنه ئه‌وه‌ى که ئهو که‌سانه‌ى دڵێکى بێهێزیان ههیه و خوێنێکى که‌متر مه‌مپاژ پێده‌کات له چاو که‌سانى تر مێشکێکى پیرتریان ههیه. له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا که ( )1500که‌س به‌شداریان تێدا کردبوو ،لێۆلێنه‌وه‌کان گه‌شتنه ئ �ه‌وه‌ى که له‌گه‌ڵ درێژبونه‌وه‌ى ته‌مه‌ن ،مێشکى ئه‌م که‌سانه‌ش بچوک دهبێتهوه ،کاتێک دڵ له په‌مپاژکردنى خوێنه‌که‌دا کاربکات به ڕاده‌یه‌کى مامناوه‌ندى مێشک دوو ساڵ پیر تر ده‌بێت .ئه‌م په‌یوه‌ندیه له نێوان که‌سانى گه‌نج که ته‌مه‌نیان ( 30بۆ )40ساڵه و دڵێکى ساغیان ههیه و هه‌روه‌ها که‌سانى پیرتر که توشى نه‌خۆشى دڵ بوون به روونى دیارى کراوه. زانایانى پزیشکى ده‌ڵێن که به پێى ئه‌م لێکۆڵینه‌وانه تا ئیستاش ناکرێت که ڕێنوێنى به خڵک بدرێت ،به‌اڵم وادیاره که مێشک و دڵ شانبه‌شانى یه‌کتر کارده‌که‌ن. پسپۆڕان ده‌ڵێن که چاالکى دڵ نه‌گۆڕه به واتایه‌کى که به دژوارى ده‌کرێت چاالکى دڵ زیادبکرێت و ته‌نیا مه‌رجى زیادکردنى چااڵکى دڵ ئهوهیه که مرۆڤ به چرى وه‌رزش بکات.
پرسه
پرس ه و سه‌ره‌خۆشی خۆمان ئاراسته‌ی بنه‌ماڵه‌ی هاوکارمان (فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی) ده‌که‌ین ب ه بۆنه‌ی کۆچی دوایی باوکیانه‌و‌ه و هیوادارین دواناخۆشی بنه‌ماڵه‌که‌یان بێت. ستافی
چ��اره‌س�ه‌رى نهخۆشیهکه /چه‌ند ڕێگه‌یه‌ک هه‌ی ه بۆ چاره‌سه‌رکردنى لهوانه له‌ڕێگه‌ى پێدانى خوێنه‌وه شێوازى خوێن وه‌رگرتنه‌ک‌ه له‌مناڵێکه‌و‌ه بۆ مناڵێکى تر ئه‌گۆڕێ ههیه به 2مانگ جارێک خوێنى ده‌درێتێ ههشه ب�ه ( 5ی��ان )6م��ان��گ ج��اری��ک ،ئ �ه‌م خوین پێدانه‌ش چه‌ند قازانجى ههیه ئه‌وانه‌ش زیانى ههیه، چونکه ئهو خوێن‌ه ورده ورده کهڵهکه ده‌بێت و ئه‌بێت به ئاسن ئهو ئاسنه‌ش زیاد ئه‌کات ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ر نه‌کرێت و له‌م کاته‌دا پێویسته نه‌خۆشه‌ک‌ه ده‌رمانى دژه ئاسن وه‌ربگرێت ،چاره‌سه‌رێکى تر بریتیه له‌چاندنى مۆخى ئێسک واته مۆخى که‌سێکى نه‌خۆش‌ه که ئه‌گه‌ر خوشک یان براى بێت باشتره بۆئه‌وه‌ى مۆخێکى گونجاوبێت بتوانرێت بچێنرێت.ئه‌مه‌ش کارێکى قورسه‌و زیاتر له‌واڵتانى دهرهوه ئه‌نجام ده‌درێت. خۆپاراستنى /خۆپاراستن ل �ه‌م نهخۆشیه ئاسانه ئه‌ویش ئهوهیه که ئه‌وکه‌سانه‌ى هه‌ڵگرى ئه‌م نه‌خۆشیه‌ن هاوسه‌رگیرى نه‌که‌ن و ئه‌گه‌ر هاوسه‌رگیریان کردبوو ئ �ه‌وا ده‌ب��ێ پشکنین بکرێ ب��ۆئ�ه‌و منداڵه ئه‌گه‌ر توشببوو ده‌بێ مناڵه‌ک‌ه له‌ناو ببرێ. ئا /دیمه‌ن عوسمان
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنهوه راوێژکاری یاسایی ناونیشان تیراژ
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار کۆمپانیان په‌یپه‌ر 0533130096 سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 5000
ته‌له‌فزیۆن ل ه خوێندنگاکاندا کێش ه دروست ده‌کات
7
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2710/11/4
No: (41) Mo.24/1/2011-
ریکالم
تا ئێستا په‌ندمان ل ه کۆمارى کوردستان وه‌رنه‌گرتووه!!
ریکالم
( )2011/1/22شه‌ست فائیق گوڵپى و پ��ێ��ن��ج س����اڵ ب���ه س��ه‌ر دام���ه‌زران���دن���ى ک��ۆم��ارى کوردستاندا تێپه‌ڕی ،شارى مه‌هابادى رۆژهه‌اڵتى کوردستان پایته‌ختى کۆمار بوو،کوردانى هه‌موو پارچه‌کانیش ل �ه ده‌ورى ک��ۆم��ار ئ���ااڵن و ب ه ده‌سکه‌وتێکى نه‌ته‌وه‌یى ت�ه‌واوى گه‌لى کوردیان ده‌بینى،ته‌مه‌نى کۆمار ته‌نها یانز‌ه مانگ بوو. له به‌ر ئه‌وه‌ى له سااڵنى کۆتایى جه‌نگى جیهانى دووه‌مدا ئێران بووه هاوپه‌یمانى ئه‌لمانیا و نه‌مسا و یابان ،ئهو سێ ده‌وڵه‌ته‌ش له جه‌نگى دووه‌مى جیهانیدا شکستیان خ��وارد ،یه‌کێتى سۆڤیه‌تى جاران له سنوورى خۆیهوه و به‌ریتانیا که ئهو کات ه ده‌سه‌اڵتدارى عێراق بوو،له باشوورى کوردستانهوه، به‌شێکى واڵت��ى ئێرانیان داگیرکرد ،بۆ ئه‌وه‌ى زۆرتر ئێران بخه‌ن و بێ ئیراده‌ى بکه‌ن ،پشتیوانى گه‌لى ئازه‌ر و گه‌لى کوردیان کرد تا له سایه‌ى ئهو ئاڵۆزی‌ه سیاسى و شکست‌ه سه‌ربازیه‌ى ئێراندا، هه‌ندێک مافى نه‌ته‌وه‌یى خۆیان وه‌ربگرن .به‌اڵم به کۆتایى هاتنى جه‌نگى جیهانى دووه‌م و له دواى کۆنگره‌ى (یاڵتا)ی نێوان واڵته سه‌رکه‌تووه‌کان و له دواى رێکه‌وتنى ئابوورى نێوان سۆڤیه‌ت و ئێران ،یه‌کێتى سۆڤیه‌تى نه‌ک هه‌ر پشتى کورد و ئازه‌ریه‌کانى به‌ردا ،به‌ڵکو هۆشیاریشى کردنهوه که ئه‌گه‌ر خۆیان ته‌سلیمى حکومه‌تى ئێران نه‌که‌ن و واز له مافه‌کانى خۆیان نه‌هێنن ،رووب �ه‌روى س��زاى گ �هوره ده‌ب��ن�هوه .کۆمارى ئازرباینجان و کۆمارى کوردستان له قسه‌ى سه‌رانى یه‌کێتى سۆڤیه‌تى ده‌رنه‌چوون و کۆماریان هه‌ڵوه‌شانده‌و‌ه و ته‌سلیمى شاى ئێران بوون و پێشه‌وا قازى محه‌مه‌د و هاورێکانى له سێداره دران. هه‌موو ساڵێک گه‌لى کورد یادى دامه‌زراندنى کۆمارى کوردستان دهکاتهوه ،زۆرینه‌ى بابه‌تى یاده‌کان هه‌ر پێداهه‌ڵدانى پێشه‌واو سه‌رکرده‌کانى ترى کۆماره ،ئه‌گه‌ر له یاده‌کاندا هه‌ڵسه‌نگاندنێکى سیاسیش بکرێت ،ته‌نها الیه‌نى باشى ک��ورد و کۆمار و پێشه‌وا باس ده‌که‌ن ،هۆکارى رووخانى کۆمار ده‌خن‌ه ئه‌ستۆى سۆڤیه‌ت و ده‌وڵه‌تى ئێران، ئه‌مه‌ش واده‌ک��ات که یاده‌کانى کۆمار سنورى ی��اده‌وه‌ری �ه‌ک��ى س���ۆزدارى تێپه‌ڕنه‌کات و ک��ورد نه‌توانێت سوود له هه‌ڵه‌کانى رابردووى وه‌ربگرێت بۆ ئاینده‌ى. خاڵێکى الوازى کۆمارى کوردستان ئه‌وه‌بوو، که هۆکارى ده‌ره‌ک��ى و ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى زلهێزه‌کان له پشتى دامه‌زراندنى کۆماره‌و‌ه بوو ،هه‌ر ئهو هۆکاره ده‌ره‌کیان‌ه نه‌مان و به‌رژوه‌ندى زلهێزه‌کان له‌گه‌ڵ م��ان�ه‌وه‌ى کۆمارى کوردستاندا دژ ب ه یه‌ک وه‌ستان ،زه‌مینه‌ى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى کۆمار هات‌ه ئ��اراوه ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى هۆکارى ناوخۆیى ل ه ناو کۆمه‌ڵگاى کوردستاندا بۆ دام �ه‌زران��دن و له سه‌ر پێهێشتنه‌وه‌ى کۆمار ئاماده نه‌کرابوو، کۆمارى کوردستان به‌رگه‌ى هۆکاره ده‌ره‌کی ه رووخێنه‌ره‌کانى نه‌گرت و مۆمى ته‌مه‌نى یانز‌ه مانگى نه‌خایاند. خاڵێکى ت��رى الوازى ک��ۆم��ارى کوردستان، خۆشباوه‌ڕى پێشه‌وا و هاوڕێکانى بوو به به‌ڵێنه‌کانى شاى ئێران و قه‌وام سه‌ڵته‌نه‌ى سه‌رۆک وه‌زیرانى ئهو کاته‌ى ئێران ،خۆشباوه‌ڕى رێبه‌رانى راپه‌ڕین و به‌رخۆدانه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان له نیوه‌ى یه‌که‌مى سه‌ده‌ى نۆزده‌و‌ه تا ئه‌مڕۆ به‌رده‌وامه ،ئهو خۆشباوه‌ڕیی‌ه واى له رێبه‌رانى گه‌لى کورد کردووه به قسه و به‌ڵێنى داگیرکه‌ران باوه‌ڕبکه‌ن و کتووپڕ دوژمنیان لێ ببێت به دۆست و خۆیان بده‌ن به ده‌س��ت��ى دوژم��ن��ان��ى گه‌لى ک����ورده‌وه ،له‌وێشه‌و‌ه ل���ه‌ڕووى فیزیکى و که‌سێتیه‌و‌ه کۆتاییان پێ بهێنرێت و به‌رخودانیش کۆتایى پێبێت. چه‌مکێکى ترى سیاسى ههڵه که له شکستى کۆمار و شۆڕشه‌کانى ترى گه‌لى کوردا ڕۆڵى بینى ،ئهوهیه که کورد شۆڕش و ده‌ستکه‌وته‌کانى ده‌ک��ات�ه قوربانى ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دى واڵت���ان و ئاشتى ناوچهکه و جیهان ،کاتێک به‌رپرسانى سۆڤیه‌تى ئاگادارى به‌رپرسانى کۆمارى کوردستان ده‌که‌ن که ده‌ست له کۆمار به‌ربده‌ن و بچنهوه ناو ده‌وڵه‌تى ئێران ،سه‌ره‌تا به‌رپرسانى کۆمار ب�ه‌و بڕیاره‌ى سۆڤیه‌ت رازى نابن ،دواى ئهوه پێیانده‌ڵێن ئه‌گه‌ر دژى سوپاى ده‌وڵه‌تى ئێران به‌رگرى له کۆمار بکه‌ن جه‌نگى جیهانى سێهه‌م رووده‌دات ،ئهو کات ه به‌رپرسانى کۆمار به بڕیارى ده‌ستهه‌ڵگرتن ل ه کۆمار رازى ده‌بن و ده‌ستکه‌وته‌کانى خۆیان له پێناوى ئاشتى جیهاندا هه‌ڕاج ده‌که‌ن. تێبینى :ل� ه نوسینى ئ �ه‌م وت���اره‌دا س��وود ل� ه کتێبى شۆڕشه‌کانى کوردى مامۆستا عه‌الدین سوجادى وه‌رگیراوه.