نامانه‌وێت بچینه‌و ه شاخ و سوپای عێراق بێتهوه ده‌بێت حکومه‌ت بزانێت ل ه ناوچه‌ک ه گۆڕان به‌ڕێوه‌یه پارتی رێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌که‌ی ه هه‌ولێر ده‌ستگیر ده‌کات ه‌واڵی پێش چاپ
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
دواى ئه‌وه‌ى پێرێ به سه‌دان که‌س دژى له‌سێداره‌دانى گه‌نجانى کورد له‌الیه‌ن ئێرانهوه، له خۆپیشاندانێکدا له شارى هه‌ولێر چون‌ه به‌رده‌م باڵیۆزخانه‌ى ئێران و به‌ردبارانیان کرد، دوێنێ ئێوار‌ه ئاسایشى هه‌ولێر به‌و هۆیهوه چه‌ند که‌سێکى ده‌ستگیر کردووه. (ناجی هاجی) ئه‌ندامى پارتی چاره‌سه‌ری ،به (چه‌تر)ی راگه‌یاند :دوێنێ شه‌و (شاکر مسته‌فا) ئه‌ندامی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی رێکخستنی هه‌ولێرمان چه‌ند ئۆتۆمبێلێکی پۆلیس چونه‌ت‌ه ماڵیان و ده‌ستگیریان کردووه .سه‌رچاوه‌یه‌ک له ئاسایشی هه‌ولێره‌و‌ه ب ه (چه‌تر)ی راگه‌یاند :رێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌ک‌ه داوایان له‌سه‌ر‌ه و هه‌ندێکیان گیراون و ده‌مانه‌وێت ئه‌وانه‌ی تریشیان بگرین.
ژمار ه 42
ساڵی یه‌که‌م
وه‌زیرى پێشمهرگه: تا گۆڕان په‌شیمان نه‌بێته‌و ه پێشمه‌رگ ه ل ه ئاماده‌باشیدا ده‌بێت «هێزی پێشمهرگه له حاڵه‌تی ئاماده‌باشیدای ه ب���ۆ رووب�����ه‌ڕوب�����ون�����ه‌وه‌ی ه���ه‌م���وو ه����ه‌ڕه‌ش����ه و گوڕه‌شه‌یه‌ک که له ده‌ستکه‌وته‌کان ده‌کرێت، به تایبه‌تی ئه‌و به‌یانه‌ی که گۆڕان ده‌ریکردوو‌ه داوای روخانی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌کات» ل3
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشهممه 2011/1/31
11رێبه‌ندان 2710
WWW.Chatrpress.com
نرخ 750 :دینار
به‌یاننامه‌کانی گۆڕان ،یه‌کێتى و پارتى بۆنى خوێنیان لێدێت [ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ]
له‌سه‌ر به‌یاننامه‌که‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ،وه‌زیرى پێشمه‌رگ ه ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات ،هێزى پێشمه‌رگه‌یان خستۆت ه ئاماد ه باشیه‌و ه و هه‌تا گ��ۆڕان په‌شیمان نه‌بێته‌و ه ل ه ئاماده‌باشیدا ده‌بن ،چاودێرێکى سیاسیش باس له‌و ه ده‌کات ،رونکردنه‌وه‌که‌ى یه‌کێتى و پارتى بۆنى خوێنى لێدێت.
دواى ئ �ه‌وه‌ى پێرێ ئێوار‌ه بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان به‌یاننامه‌یه‌کى له‌سه‌ر ره‌وشى هه‌رێمى کوردستان ده‌رکرد و داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت و په‌رله‌مانى هه‌رێمى کرد ،هه‌روه‌ها داواى کۆتایهێنانى ده‌ستى حزبى ک��رد له ن��او پێشمهرگه و ئاسایش و دام��وده‌زگ��ا حکومییه‌کاندا ،یه‌کێتى و پ��ارت��ى و حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستانیش به توندى وه‌اڵمى گۆڕانیان دایه‌و‌ه و به «تاقمێکى ئاژاوه‌گێڕ و تێکده‌ر» ناوی بردن ،ئێستاش هێزى پێشمهرگه خراوه‌ت‌ه ئاماده باشیه‌وه. (ش��ێ��خ ج �ه‌ع��ف �ه‌ر ش��ێ��خ م��س��ت�ه‌ف��ا) وه‌زی�����ری پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه ،ل ه لێدوانێکیدا به (چه‌تر)ی راگه‌یاند« :هێزی پێشمهرگه له حاڵه‌تی ئاماده‌باشیدای‌ه بۆ رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ی هه‌موو هه‌ڕه‌ش‌ه و گوڕه‌شه‌یه‌ک که له ده‌ستکه‌وته‌کان ده‌کرێت ،به تایبه‌تی ئه‌و به‌یانه‌ی ک ه
گۆڕان ده‌ریکردوو‌ه و داوای روخانی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌کات». وتیشى :ئه‌وه‌ی ئه‌وان داوای ده‌که‌ن چاکسازی نیه و روخانه ،ئهوه تێکدانی ئه‌من و ئاسایشه ،هه‌ر هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بۆ سه‌ر حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان هه‌بێت ئه‌رکی هێزی پێشمه‌رگه‌ی‌ه پارێزگاری لێبکات ،بۆ ماوه‌یه‌کی دیاری نه‌کراو هه‌تا ئه‌وان‌ه په‌شیمان نه‌بنه‌و‌ه و دان نه‌نێن به هه‌ڵه‌کانیاندا ،هێزی پێشمهرگه له ئاماده‌باشیدا ده‌بێت و قابیلی جوڵه‌ی‌ه بۆ هه‌ر شوێنێک که بمانه‌وێت. (محه‌مه‌د تۆفیق) وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ،له‌وباره‌یه‌و‌ه وتى« :با هێزی پێشمهرگه هه‌ر له ئاماده‌باشیدا بێت ،ئێمه هیچ کێشه‌یه‌کمان نیه له‌گه‌ڵ هێزی پێشمهرگه ،ئه‌وه‌ى ئێمه هه‌ڕه‌ش ه نیه و ته‌نها ئاگادار کردنه‌وه‌یه ،ئه‌م خااڵن‌ه پێویستن بۆ به‌رژه‌وه‌ندی گشتی». ئ �ه‌وه‌ش��ى وت :ئێمه پێشبینی ئ��ه‌وه‌م��ان دهک���رد رووب����ه‌ڕوی ره‌دفعلێکی بهمشێوهیه ببینه‌وه. له الیه‌کى ترهوه (محه‌مه‌د به‌کر) چاودێری سیاسی ،بۆچونى وایه :ناوه‌رۆکی به‌یاننامه‌که‌ى گۆڕان جگه له هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى په‌رله‌مان ،ئه‌وانى تر هه‌مووى ته‌نها داخوازی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان نیه ،به‌ڵکو داخ��وازی سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردیه ،چونکه هه‌رێم ماوه‌یه‌کی زۆره به ده‌ستی حکومه‌تێکی
هه‌ڵوێستی الیه‌ن ه سیاسییه‌کان کوردۆ فه‌ره‌ج حزبى شیوعى کوردستان -ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى (دلێر محه‌مه‌د) « :ئێم ه وه‌ک هیچ الیه‌نیک سه‌یرى شته‌کانى ناکه‌ین ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ره‌وشى کوردستان بگات‌ه ئه‌و ئاسته‌ى که پێویست به گۆڕانگارى بکات ،به دڵنییایه‌و‌ه پشتگرى لێ ده‌که‌ین ،به‌اڵم لێکوڵینه‌و‌ه له باردۆخى کوردستان ده‌که‌ین‌و الیه‌ن‌ه سیاسییه‌کان ب ه ته‌واوى لێکده‌ده‌ینه‌وه ،چونکه ئێمه پێمانوای‌ه به‌رژه‌وه‌ندى حزبى ته‌نها له ده‌موچاوى حزبدا نابینرێت ،چونکه به‌رژه‌وه‌ندى گشتى په‌یوه‌ندى ههیه به خه‌ڵکى کوردستانهوه، ئه‌ویش نالکێنین به‌هیچ شتێکى ترهوه ،جگه له تێڕوانینى خۆمان بۆ ئه‌و بارودۆخه». پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان -سه‌رۆکی (()pcdkدیار غه‌ریب): «بێگومان له رووى ئیداری و ئابورى و سیاسیه‌و‌ه ده‌سه‌اڵت له هه‌رێمى کوردستان الیه‌نى نا دیموکراتى زۆره ،خاڵى الوازى زۆره ،پێویسته تێکۆشانى دیموکراتى له به‌رامبه‌ردا بکرێت ،ئه‌و لێدوانه‌ى که گۆڕان داویانه ،سه‌باره‌ت به‌وه‌ى چاکسازى بکرێت و گۆڕانکارى بکرێت و هه‌نگاوى دیموکراتى بنرێت الیه‌نى باشن ،به‌اڵم سه‌باره‌ت ب�ه‌وه‌ى حکومه‌ت و په‌رله‌مان هه‌ڵبوه‌شێته‌و‌ه و له م��اوه‌ى سێ مانگدا هه‌ڵبژاردان بکرێت ،ئهمانه داواک���ارى نا لۆژیکین و بۆ ب��ارودۆخ��ى ئه‌مڕۆى کوردستان نابن». یه‌کگرتووى ئیسالمى کوردستان -ئه‌ندامى په‌رله‌مان (حم‌ه سه‌عید حه‌م ه عه‌لى) « :له راستیدا هه‌موو الیه‌ن‌ه سیاسییه‌کان له هه‌ندێک گۆڕانکارى ساسیدا کۆبونه‌وه‌ى خۆمان ده‌که‌ین‌و هاوکارى یه‌کترى ده‌که‌ین‌و ئاڵگۆڕى بیروڕا ده‌که‌ین ،به تایبه‌ت سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆنى گۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى سیاسى و ئیدارى و زۆر مه‌سه‌له‌ى تر کۆبۆنه‌وه‌ى هاوکارى یه‌کتر ده‌که‌ین ،به‌اڵم له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا هیچ ئاگادارى ئێمه‌یان نه‌کردوه‌ته‌وه ،هیچ ئاڵوگۆڕێکى بیر‌وڕامان نهکردووه زۆر به داخه‌وه ،بێگومان مه‌سه‌له‌ک‌ه گرنگهو پێویستى به لێکۆڵینه‌وه‌ى زیاتر ههیه ،که ده‌بوو کۆبونه‌وه‌ى پێش وه‌ختمان بکردای ه و بیروبۆچونه‌کانمان له یه‌کتر نزیک بکردایه‌وه». تایبه‌ت به چه‌تر هه‌ڵسوڕاوێکى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان باس له‌و ه ده‌کات، پێویست ه حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له‌و ه تێبگات گۆڕان بۆ ناوچه‌ک ه هاتوو ه و به‌ڕێوه‌یه ،به‌رپرسێکى پارتیش ئه‌و ه ده‌خاته‌ڕوو :ئێم ه حه‌ز ناکه‌ین بچینه‌و ه شاخ و سوپاى عێراقیش بێته‌و ه کوردستان.
(بابه‌کر دڕه‌یی) هه‌ڵسوڕاوی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ،له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وتى :حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان پێویسته سه‌یری ناوچه‌ک‌ه بکات و لهوه تێبگات که گۆڕان هاتووه و به‌ڕێوه‌یه ،پێویست ه لهوه تێبگه‌ین خه‌ڵک خۆپیشاندان بکات پێویسته ئه‌و شتانه‌ی ک ه هه‌یه‌تی فۆڕمۆڵه‌ی بکات و بیدات‌ه حکومه‌ت ،ئه‌و خواستانه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان هه‌یه‌تی بدرێت به حکومه‌ت و داوای جێبه‌جێکردنی بکرێت ،ئه‌گه‌ر ئه‌وان‌ه نه‌کرا ئه‌وکات‌ه خه‌ڵک
ناشه‌فافی دوو ئیداره‌یی و حزبییه‌و‌ه ده‌ناڵێنێت. وتیشى :جواڵندنی پێشمهرگه زۆر مه‌ترسیداره ،پێویسته هێزێک بێت بۆ پاراستنی ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ه بااڵکانی گه‌لی ک��ورد ،خۆی له‌خۆیدا هه‌ر الیه‌نێک له کێشه‌یه‌کی به‌م شێوه‌یه‌دا ئاماژه ب ه جواڵندنی پێشمهرگه بکات گوزارشته له‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگ ه حزبییه. ئه‌و چاودێر‌ه سیاسیی‌ه وتیشى« :رونکردنه‌وه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی بۆنی خوێنی لێدێت ،چونکه به زمانێک‌ه که گوزارشت ل ه کاره‌کته‌ری هه‌ر دوو حزبی ده‌سه‌اڵت ده‌کات ،که ئیتر ده‌سه‌اڵت و حکومه‌تیان پاوان کردووه و هێز نیه دایان به‌زێنێت. له ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا (ئ���ازاد جوندیانى) (وته‌بێژى یه‌کێتى) بۆ (چه‌تر) ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو :به‌یاننامه‌که‌ى ئێمه هه‌ڕه‌ش‌ه نیه ،به‌ڵکو خستنه‌ڕووى راستیه‌کانه ،حزبێک که که‌م و زۆر بتوانێت شه‌قام بجوڵێنێت هه‌ڕه‌ش‌ه بکات ،بڵێت ده‌بێت هه‌مووی ههڵبوهشێنرێتهوه، واتا هه‌موو ده‌ستکه‌وته‌کان هه‌ڵبوه‌شێته‌و‌ه و رووبه‌ڕوی ئه‌زمه‌یه‌کمان بکهنهوه و ئارامی نه‌مێنێته‌وه ،له به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا ده‌بێت بڵێین، به‌ڵێ تێکدانی ره‌وشی کوردستان له هیچ که‌سێک قبوڵ ناکه‌ین. هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه (نه‌وشیروان مسته‌فا) له ()KNNهوه رایگه‌یاند هه‌رێمی کوردستان له رووی سیاسی و ئابووریهوه و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه له الپهڕه ( )3زانیارى زیاتر ههیه له قه‌یراندایه.
حزى سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان -ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى (عه‌بدوڵاڵى حاجى مه‌حمود)« :هه‌ڵسه‌نگاندنى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌و ره‌وشه‌ى له دنیادا روویداو‌ه یه‌ک ناگرێته‌وه ،چونکه حکومه‌ت‌و په‌رله‌مان له‌الیه‌ن خهڵکهوه هه‌ڵبژێردراو‌ه و جیاوازه له‌گه‌ڵ واڵتانى تر‌و ئه‌زمونێکى تازه‌مان هه‌یه‌‌و پێویسته هێمنى بپارێزین‌و له‌گه‌ڵ هیچ تێکدان‌و پشێوى و ئاژاوه‌یه‌کدا نیین ،ئه‌و ره‌وشه‌ش له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکى کوردستان نابینین‌و بانگهشه نه‌کرێت بۆ تێکدان». بزوتنه‌وه‌ى دیموکراسیخوازانى کوردستان -ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى (ئه‌کره‌م حه‌سه‌ن)« :گ��ۆڕان که‌مینه‌ی‌ه له په‌رله‌ماندا ،رهنگه نه‌توانێت ئهوه بسه‌پێنێت، ئه‌وه‌ى گۆڕان ده‌یکات دژى پرۆسه‌ى دیموکراسیی‌ه‌و رقێک‌ه دژى ده‌سه‌اڵت ،راسته که‌موکورتى ههیه له حکومه‌تدا ،به‌اڵم ده‌بێت ئێمه یه‌کڕیزى خۆمان به‌رامبه‌ر به حکومه‌تى ناوه‌ندى بپارێزین ،گۆڕان ده‌توانێت له هه‌ڵبژاردنى داهاتوودا داوا له‌خه‌ڵک بکات ده‌نگى پێ بده‌ن». یه‌کێتی کۆمۆنیسته‌کان له عێراق (-عه‌لی مه‌ولود) ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی« :ئێمه تائێستا بڕیارماننه‌داو‌ه که پشتگیری له به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕان ده‌که‌ین یان ره‌تی ده‌که‌ینه‌وه ،به‌اڵم له راستیدا به‌وشێوه‌ی‌ه پێمان شتێکی مه‌ترسیدار نییه که راگه‌یاندنه‌کانی دهس���ه‌اڵت باسی دهک���هن .به‌ڵکو مه‌ترسیه‌ک‌ه له‌و ناعه‌داله‌تی و گه‌نده‌ڵیانه‌دا ههیه که له هه‌رێمی کوردستاندا ههیه .له‌ماوه‌ی بیست ساڵی رابردوودا هێزه سیاسییه‌کان به‌شێوازی جۆراوجۆر داوای گۆڕانکاری و باشکردنی ره‌وشی هه‌رێمی کوردستانیان کردووه. چاودێرى سیاسى (د.فایه‌ق گوڵپى)« :ئه‌و داواکارییانه‌ى گۆڕان ده‌یکات داواکارییه‌کى زۆر ئاسایی‌ه‌و ئه‌گه‌ر ئێمه باسى دیموکراسى ده‌که‌ین ،ره‌خنه‌گرتنى ئۆپۆزیسیون له ده‌سه‌اڵت بۆ ئه‌وه‌ى په‌رله‌مان هه‌ڵبوشێته‌وه‌‌و ئه‌م حکومهته حیزبیی ه هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌‌و سه‌رجه‌م داواکارییه‌کانى ترى شتى ئاسایین ،داوا ده‌که‌م خه‌ڵکى ئۆپۆزیسیون‌و دیموکرات پشتگیرى ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ى گۆڕان بکه‌ن ،وه‌ک خۆم پشتگیرى ت�ه‌واوى ئه‌و داواکارییانه‌ى گۆڕان دهک�ه‌م ،هه‌مووشى له به‌رژه‌وه‌ندى میلله‌تدای‌ه‌و میلله‌ت زۆر زۆڵمى چه‌شتوو‌ه به ده‌ست ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌وه».
گۆڕان له رێگه‌ی ()knnهوه به شێوه‌یه‌کی نایاسایی داوای گۆڕانی په‌رله‌مان و حکومه‌تی کوردستان و هه‌موو وه‌زعه‌ک‌ه ده‌کات .هه‌ر گۆڕانکارییه‌کیش له‌وه‌زعی هه‌رێمی کوردستاندا بکرێت ،ده‌بێت له رێگای سندوقی ده‌نگدانه‌و‌ه بێت ،نه‌ک به شێوه‌ی نا ده‌ستوری و نا قانونی .ئه‌م وه‌زعه‌ی هه‌رێم ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنێکی ئازاد بووه‌و هه‌ر گۆڕانکاریه‌کیش بێت له رێگای سندوقی ده‌نگدانه‌و‌ه ده‌بێت. له هیچ الییه‌نێکیش قبوڵ ناکرێت ره‌وشی هه‌رێم و ژیانی خه‌ڵکه‌که‌ی تێکبدات. داوا له هه‌موو جه‌ماوه‌ری کوردستان و الیه‌نگران و ئه‌ندامانی هه‌موو حزب و الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کانی کوردستان ده‌که‌ین که وریا و ئاگاداری ئه‌م پیالن‌ه بن ک ه به‌مه‌به‌ستی له ده‌ستچوونی هه‌موو ئه‌و ده‌سکه‌وتانه‌ی‌ه که به خوێنی شه‌هیدان به‌ده‌ستهاتوون .به زووترین کاتیش وه‌اڵمی ئه‌و بانگه‌واز‌ه تێکده‌رانه‌ی‌ه ده‌درێته‌وه.
وه‌اڵمی یه‌کێتی و پارتی
یه‌که‌م :سه‌رانی گۆڕان ،به تاقی ته‌نها ،ئۆباڵی ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌و ئه‌م هه‌ڵوێست‌ه سیاسییه‌ی دژایه‌تی شه‌رعیه‌تی په‌رله‌مان و حکومه‌تی کوردستان ،ته‌حه‌مول ده‌که‌ن ،هیچ الیه‌نێکی تر ،له هێزه کوردستانیه‌کان ،له‌گه‌ڵیاندا نین. دووه‌م :یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان ،رایده‌گه‌یه‌نین که‌وا ،به‌ته‌واوی توانامان ،توانای فراکسیۆنه‌که‌مان له په‌رله‌مان ،توانامان له حکومه‌تی کوردستان ،توانای حزبی، جه‌ماوه‌ری ،سیاسی و په‌یوه‌ندی نێونه‌ته‌وه‌ییمان ،دژی هه‌موو پیالنێکی ئاژاوه‌گێڕی ده‌وه‌ستین و رێگ ه ناده‌ین هێزێکی کوده‌تاچی ،دۆخی ئارامی بازاڕو کاسبی خه‌ڵک ،گوزه‌رانی خه‌ڵک ،ئاسوده‌یی خه‌ڵک ،خۆشبه‌ختی خه‌ڵک ..له‌سایه‌ی ئه‌زمونی دیموکراسی و ئ��ازادی و ئاسایشی کوردستان تێکبده‌ن. سێهه‌م :به‌رپرسیارێتی هه‌موو رووداوێ��ک��ی گ���ه‌وره‌و بچوکی کوردستان ،له‌ناو خه‌ڵک ،له‌ناو داموده‌زگاکان ،باره‌گاکان ،بانکه‌کان ،میوان و دۆستانی کوردستان ،هه‌ر رووداوێک ،راسته‌وخۆ ،یان ناڕاسته‌وخۆ ،رووبدات ،یه‌کێتی و پارتی ،راسته‌وخۆ ،سه‌رانی گۆڕان به به‌رپرسیار ده‌زانن و رووبه‌ڕووی سزای یاسایی ئاشکرایان ده‌که‌ین.
پارتى :نامانه‌وێت بچینه‌و ه شاخ
›› که‌مال میراوده‌لى ب ه پرۆژه‌یه‌که‌وه ده‌گه‌ڕێته‌و ه کوردستان
5
.1مه‌نعی سه‌رکردایه‌تی پارتی و یه‌کێتی له هه‌موو جۆره ده‌ستێوه‌ردانێ له کاروباری :حکومه‌ت و دائیره‌کانی، په‌رله‌مان ،دادگا ،ئاسایش ،پێشمهرگه. .2مه‌نعی دامه‌زراوه‌کانی ئاسایش ،زانیاری و پاراستن و پێشمهرگه له هه‌موو جۆره ده‌ستێوه‌ردانێ له کاری سیاسی خه‌ڵک و چاالکی‌ه جه‌ماوه‌ریه‌کان ،گۆڕینی به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانی ئه‌م ده‌زگایان‌ه به که‌سانی بێالیه‌نی پیشه‌یی. .3هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حکومهته حزبیه‌که‌ی ئیستای یه‌کێتی و پارتی و پێکهێنانی حکومه‌تێکی ئینتیقالی ته‌کنۆکراتی بێالیه‌ن. .4هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌م په‌رله‌مانه‌ی ئێستا. .5ئاماده‌کردنی زه‌مینه‌ی هه‌ڵبژاردنێکی نه‌زیهی بێ ته‌زویر بۆ په‌رله‌مانی کوردستان که له ( )3مانگ تێ نه‌په‌ڕێ. .6گێڕانه‌وه‌ی موڵک و ماڵی داگیرکراوی حکومه‌ت و خه‌ڵک له الیه‌ن حزبه‌کان و کاربه‌ده‌سته‌کانیه‌وه. .7کێشانه‌وه‌ی ره‌شنوسی ده‌ستوری هه‌رێم و هه‌موو ئه‌و یاسایانه‌ی په‌یوه‌ندیدارن به سیسته‌می حوکمڕانی واڵت�هوه و حه‌واڵه‌کردنیان بۆ پارله‌مانی داهاتوو.
روونکردنه‌وه‌ی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم
گۆڕان :ده‌بێت حکومه‌ت تێبگات گۆڕان به‌ڕێوه‌یه
ئازاده چی ده‌کات. ل �ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ری��ش��دا (ئ����ارى ه �ه‌رس��ی��ن) ب �ه‌رپ��رس��ی راگ�هی��ان��دن��ی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستان له سلێمانی ده‌ڵێت: «پێموایه هیچ ئینسانێکی عاقڵ حه‌ز بهوه ناکات ئێمه بچینه‌و‌ه شاخ و جه‌یشی عێراقی بێتهوه هه‌رێمی کوردستان ،هێزه‌کانی ئۆپۆزسیۆن ئه‌گه‌ر خه‌ڵک هانبده‌ن کهواته به‌رپرسیار نین له‌به‌رامبه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی ه نیشتمانییه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان».
داواکاریه‌کانی گۆڕان
هه‌رسین ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت :به‌راوردکرنی میسر و تونس به هه‌رێمی کوردستان له‌به‌ر دوو هۆکار له شوێنی خۆیدا نیه ،یه‌که‌میان حکومه‌تی هه‌رێم به هه‌ڵبژاردنی خه‌ڵک هاتوه‌ت‌ه س�ه‌ر حوکم، هۆکاری دووه‌م ئهوهیه ،هه‌رێمی کوردستان ده‌وڵه‌ت نیه و هه‌رێمێکی فیدڕاڵ‌ه له عێراقدا ،وه‌ک سیمبولێکی نه‌ته‌وه‌ییش زیاتر له ()40 ملیۆن کورد شانازی پێوه‌ده‌که‌ن و چاویان له‌سه‌ریه‌تی. له الیه‌کى ترهوه (ئه‌بوبه‌کر عه‌لی) ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی
یه‌کگرتووی ئیسالمی ،ئهوه ده‌خاته‌ڕوو« :ده‌بێت حزبه حوکمڕانه‌کانی کوردستان لهوه تێبگه‌ن ئه‌وه‌ی له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست رووده‌دات ب ه جۆرێک له جۆره‌کان کاربکات‌ه سه‌ر کوردستان ،سه‌قفی چاوه‌ڕوانی و داخوازی هاواڵتیانی کوردستان به‌رز دهکاتهوه و الوان تێکه‌ڵ به کێشمه‌کێش‌ه سیاسیه‌کان ده‌کات ،بۆیه ده‌بێت هه‌نگاوی جدیتر و خێراتر بنرێت له بواری چاکسازی ئابوری و سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی له هه‌موو حاڵه‌تێکدا». هه‌ر له‌و باره‌یه‌و‌ه (محه‌مه‌د حه‌کیم) ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمی بۆچوونیوایه« :ئێمه ناتوانین ره‌وش��ی ئێره بشوبهێنین به تونس و میسر ،چونکه له‌وێ دیکتاتۆریه‌ت ههیه، له زۆر رووه‌و‌ه ئێره له‌وێ باشتره ،پێموایه کوردستانیش به‌ره‌و باشتر ده‌چێت». ل ه الپهڕه ( )3زانیارى زیاتر ههیه
›› دراما بیانییه‌کان ب ه شێوه‌یه‌کی مه‌ترسیدار هه‌رێمی کوردستان داگیر ده‌که‌ن
9
هەواڵ ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
( )13ئه‌ندامى گۆڕان و ( )12یه‌کێتى و ( )10پارتى واژویان کردووه
«بزوتنه‌و ه و کۆمه‌ڵ دژى له‌سێداره‌دان ل ه ئێران ،واژو ناکه‌ن»
2
بکرێت. [ چه‌تر ـ خه‌لیل چاوشین ] سه‌ره‌تا ئێمه ( )12ئه‌ندام واژوم��ان کرد ،به‌اڵم ئێستا رۆژ به رۆژ زیاد ئ �هن��دام��ێ��ک��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ده‌کات و گه‌یشتۆت‌ه ( )46ئه‌ندام په‌رله‌مان ،ئێمه به‌رده‌وام ده‌بین له‌سه‌ر واژو ک���وردس���ت���ان ،ک��� ه ه��اوک��ات کۆکردنهوه ،تا زۆرترین ئه‌ندام په‌رله‌مان واژوى ده‌که‌ن ،ئه‌وکات‌ه کۆى واژوکان رێکخه‌رى هه‌ڵمه‌تى واژو کۆکردنه‌وه‌ش ه دژى سزاى له‌سێدار ه ل ه ئێران ،ده‌ده‌ین به باڵیۆزخانه‌ى گشتى ئێران له هه‌ولێر ،بۆئه‌وه‌ى کاریگه‌ریمان هه‌بێ ئه‌و ه ده‌خاته‌ڕوو ،تا ئێستا ( )46په‌رله‌مانتارى هه‌موو فراکسیۆنه‌کان له‌سه‌ر هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئه‌و سزایه. پێویسته بوترێت له‌ناو ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ى واژویان کردووه ( 4مه‌سیحى1 ، واژویان دژى له‌سێداره‌دانى چاالکوانانى سیاسى کورد ل ه ئێران کردووه، تورکمان 1 ،شیوعی 2 ،یه‌کگرتوو 1،سۆسیالست 1،ئه‌رمه‌نی 1،زه‌حمه‌تکێشان، جگ ه ل ه کۆمه‌ڵ و بزوتنهوه. (هاژ‌ه سلێمان) په‌رله‌مانتار و رێکخه‌رى هه‌ڵمه‌تى واژو کۆکردنهوه دژى له‌سێداره‌دانى 13گۆڕان 12 ،یه‌کێتی و 10پارتی) تێدایه. ئه‌مه‌ش ناوه‌کانیان‌ه (هاژ‌ه سلێمان ،د.سه‌روه‌ر عبدالره‌حمان ،د.به‌شیر خه‌لیل چاالکوانانى سیاسى کورد له ئێران ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :زۆربه‌ى فراکسیۆنه‌کانى ناو په‌رله‌مان واژوی��ان دژى له‌سێداره‌دانى گه‌نجانى کورد ک��ردووه ،ته‌نها بزوتنه‌وه‌ى ح�ه‌داد ،گه‌ش‌ه دارا ،شه‌ونم محه‌مه‌د ،ساالر مه‌حمود،په‌یام ئه‌حمه‌د ،په‌یمان ئیسالمى و کۆمه‌ڵى ئیسالمى واژویان نهکردووه ،کۆمه‌ڵى ئیسالمى وتیان ئێمه ئهوه عزه‌دین ،ڤیان عبدالرحیم ،ناسک تۆفیق ،به‌فرین ،حوسێن خه‌لیفه ،سۆزان به ده‌ستێوه‌ردان ده‌زانین له کاره‌کانى دادگا ،بۆیه واژوى ناکه‌ین ،بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمیش شه‌هاب ،په‌یمان عه‌بدالکه‌ریم ،سائیر عه‌بدوال ،ئه‌میر گۆگا ،سه‌میر‌ه عه‌بدواڵ، عه‌لی فه‌یلی ،ئاسۆ که‌ریم ،سه‌بیح‌ه ئه‌حمه‌د ،د.زانا ره‌ئوف ،عیماد محه‌مه‌د، وتیان دوایى وه‌اڵمتان ده‌ده‌ینه‌وه ،به‌اڵم تا ئێستا وه‌اڵمیان نهبووه». وتیشى :ئێمه به هه‌ستکردن به به‌رپرسیارێتى به‌رامبه‌ر به چاالکوانانى سیاسى ل ه پێشه‌وا ته‌وفیق ،کاردۆ محه‌مه‌د ،د.ره‌فیق سابیر ،سیوه‌یل عوسمان ،کوێستان رۆژهه‌اڵتى کوردستان هه‌ڵمه‌تێکمان راگه‌یاند بۆ ئیمزا کۆکردنهوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ،ک ه محه‌مه‌د ،شێردڵ ته‌حسین ،گۆران ئازاد ،خه‌لیل عوسمان ،سالم تۆما ،ئاشتی ئێمه نیگه‌رانین به‌وه‌ى که چه‌ند چاالکوانێک له رۆژهه‌اڵتى کوردستان تا ئێستا عه‌زیز ،د.عومه‌ر نوره‌دینی ،د.ئاراس دارتاش ،محمد دلێر ،بیریڤان سه‌رهه‌نگ، له‌سێدار‌ه دراون و چه‌ند چاالکوانێکى تریش حوکمى له‌سێداره‌یان به‌سه‌ردا دراوه ،بۆیه نیشتمان مورشید ،الن‌ه ئه‌حمه‌د ،زکی‌ه ساڵه‌ح ،د.ڕێباز فه‌تاخ ،کاروان ساڵح، ده‌مانه‌وێت داوا له کۆمارى ئیسالمى ئێران بکه‌ین ئه‌و سزایه‌ى به‌سه‌ر چاالکواناندا عه‌بدواڵ مه‌ال نوری ،ئامین‌ه زکری ،هاوراز ئه‌حمه‌د ،دکتۆر‌ه جیهان ئیسماعیل، سه‌پاو‌ه ههڵبوهشێنرێتهوه و به گوێره‌ى رێکه‌وتننام‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ئارام شاهین ،فازل حه‌سه‌ن)
«کشاندنه‌وه‌ى سکااڵکان خه‌ڵه‌تاندن بوو»
پارتى داواى ( )500ملیۆن دینار ل ه رۆژنامه‌نوسێک ده‌کات [ چه‌تر ـ ئه‌نوه‌ر عه‌ره‌ب ]
به تۆمه‌تى «ناوزڕاندن»ى کادیرانى لقى ()12ى پارتى و س�ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م ،داواى قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى م��ادى ده‌کرێت به بڕى ( )500ملیۆن دینار له (ناسیح عه‌بدولڕه‌حیم) ى رۆژن��ام��هن��وس ،ن��اوب��راوی��ش ده‌ڵێت: «پ��ڕوپ��اگ �هن��ده‌ى ک��ش��ان�ه‌وه‌ى سکااڵکان، خ���اوک���ردن���ه‌وه‌ى ئ �ه‌و هه‌ڵمه‌ته بوو که له‌سه‌ر ب��ن��ه‌م��اڵ��هى ب��ارزان��ى بوو».
(ک��ارزان س�ه‌الم) پارێزه‌رى ک��ادی��ره‌ک��ان��ى ل��ق��ى ()12ى پارتى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: دادگ��ا له ( )1/ 25بڕیارى کۆتایى ده‌رکرد له دۆسیه‌ى ژماره ()75ى ساڵى ()2009 به سزادانى تۆمه‌تبار (ناسیح ع �ه‌ب��دول��رح��ی��م) ب �ه ساڵێک زیندانى به ماده‌ى ( )433ل ه یاساى سزادان ،به‌اڵم سزاکه‌ى وهس��ت��ێ��ن��راوه ،چونکه پێشتر هیچ پێشینه‌ى قه‌زایى نه‌بوو. ئ�����ه‌وه‌ش�����ى خ����س����ت����ه‌ڕوو: م��وه‌ک��ی��ل�ه‌ک��ان��م پ��اب �هن��دن ب ه داواى قه‌ره‌بووى مه‌ده‌نی و مادى خۆیانه‌وه و هێشتا بڕیارى کۆتایى نه‌دراوه و پێده‌چێت نزیکه‌ى ()500 ملیۆن دینار بێت.
وتشى« :سکااڵ له الیه‌ن ( )22کادیرى لق و لقى ( )12و نوێنه‌رى سه‌رۆک بارزانییه‌وه تۆمار کراوه». له‌سه‌ر کشانه‌وه‌ى سکااڵکانى پارتى و بارزانیش له‌سه‌ر نوسه‌ران ،ک��ارزان س�ه‌الم وت��ى« :ئ�هوه وته‌ى ج �هن��اب��ى س���ه‌رۆک���ه ،دی����اره ه��ی��چ ش��ت��ێ��ک ب��ه من نه‌گه‌یشتووه و ئه‌گه‌ر ئاگادار بکرامایه سکااڵکه‌م ده‌کێشایه‌وه ،ئه‌وه‌نده‌ى من زانیاریم هه‌بێت سه‌رۆک ته‌نیا مه‌به‌ستى له‌و سکااڵیانه‌ی ه که خۆى له رێگه‌ى پارێزه‌ره‌که‌یه‌و‌ه ت��ۆم��ارى ک��ردووه ن�ه‌ک که‌سانى ترى پارتى». (ن���اس���ی���ح ع���ه‌ب���دول���ڕه‌ح���ی���م) رۆژنامه‌نووس له باره‌ى سکااڵکه‌و‌ه وت��ى :پ��ڕوپ��اگ�هن��ده‌ى کێشانه‌وه‌ى سکااڵکان خه‌ڵه‌تاندنى رۆژنامه‌ی ئازاده و خاوکردنه‌وه‌ى ئه‌و هه‌ڵمه‌ت ه بوو ،که له‌سه‌ر پارتى و بنه‌ماڵه‌ى بارزانى دروست بوو بوو. وتیشى« :له دادگاى که‌تنى س �هی��دس��ادق ب �ه م����اده‌ى ()433 س��زا دراوم ب�ه ساڵێک زیندانى و ( )30000دینار غ�ه‌رام�ه ،ب ه مه‌رجێک بۆ ماوه‌ى سێ ساڵیتر هیچ داوای �ه‌ک��ى یاسایم به‌سه‌ردا نه‌سه‌پێت». ئه‌وه‌شى وت :نوێنه‌رێکى بارزانى که ناوى (دیارى محه‌مه‌د عارف)ه به ره‌سمى سکااڵى له‌سه‌رم تۆمار کردووه و داواى ( )500ملیۆن دینار ده‌که‌ن.
«یه‌کێتى و پارتى حه‌زیان ل ه دیموکراسیی ه و ل ه ئۆپۆزسیۆنیش ده‌ترسن» [ چه‌تر ـ زانیار داقوقى ]
ئه‌ندامێکى گۆڕان له په‌رله‌مانى عێراق ئاماژه بۆ ئ �هوه دهک��ات ،له کاتێکدا یه‌کێتى و پارتى وا نیشان ده‌ده‌ن ک ه حه‌زیان له دیموکراسییه« ،ئه‌ى بۆ ل ه بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ده‌ترسن و مه‌رجه‌کانى جێبه‌جێ ناکه‌ن».
(بایه‌زید حه‌سه‌ن) ئه‌ندامى فراکسیۆنى گۆڕان له په‌رله‌مانى عێراق به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند: بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان به‌رنامه‌یه‌کى چه‌ند مه‌رجى پێشکه‌ش به ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێمى کوردستان
به مه‌به‌ستى دامه‌زراندن و سه‌رفکردنى ده‌رم��اڵ� ه ب���ۆی���ان ،خ��وێ��ن��دک��ار ه دان����ه‌م����ه‌زراوه‌ک����ان����ى سلێمانى پ���ارێ���زگ���اى ڕێ��ک��ده‌خ �هن که‌مپینێک و داوا له سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ده‌که‌ن به زووترین کات وه‌اڵمیان بداته‌وه، ئ��هگ��ه‌ر ن��ا خۆپشاندان ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،هه‌روه‌ها جه‌ختیش دهکهنهوه ده‌بێت جیاوازى له دامه‌زراندندا نه‌مێنێت.
(مه‌عاز ف�ه‌رح��ان) ئه‌ندامى س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��ارى (که‌مپینى « ده‌مانه‌وێت جیاوازی نه‌مێنێت له دامه‌زراندندا» دام����ه‌زران����دن) ل �ه لێدوانێکى تر دانه‌مه‌زرێن. ت����ای����ب����ه‌ت����دا ب����ه (چ����ه‌ت����ر)ى ئ �ه‌وه‌ش��ى وت :ئێمه ده‌م��ان �ه‌وێ ئ �ه‌و ج��ی��اوازی� ه راگ�هی��ان��د :ئێمه وه‌ک کۆمه‌ڵێک خوێندکارى دانه‌مه‌زراو ئه‌و که‌مپینه‌مان بۆ ئه‌و خوێندکاران ه نه‌مێنێت و هه‌موو خوێندکارێک به‌پێى پسپۆڕى داناوه که خوێندنیان ته‌واو کردوه و دانه‌مه‌زراون .دابمه‌زرێت و ئه‌و خوێندکارانه‌ش که دانامه‌زرێن وت��ی��ش��ى :ه �ه‌ب��وون��ى ت�هس��ک��ی�هى ح��ی��زب��ى ل�هن��او ده‌رماڵه‌یان بۆ ئه‌ژمار بکرێت تا داده‌مه‌زرێن. جه‌ختیشى کردهوه :ئێستا ته‌نها ناو کۆده‌که‌ینه‌و‌ه ده‌زگاکاندا وایکردوه که هه‌ندێک له خوێندکاران دواى ته‌واوکردنى خوێندن دابمه‌زرێن و هه‌ندێکى و زۆرب�����هى ئ���ه‌و خ��وێ��ن��دک��اران��ه‌ش پ �هی��وه‌ن��دی��ان
کردووه ،بۆئه‌وه‌ى هاوپه‌یمانى له په‌رله‌مانى عێراق ئه‌نجام بده‌ن و مه‌رجه‌کانیش له به‌رژه‌وه‌ندى هه‌رێم و گه‌لى کورد بووه. وتیشى :دهس �ه‌اڵت��داران��ى ه�ه‌رێ��م ل�ه بوونى ئۆپۆزسیۆن ده‌ترسن ،ئه‌گه‌ر ئ �ه‌وان حه‌زیان ل ه دیموکراسیه ب��ۆ ل�ه ب��وون��ى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان ده‌ترسن؟ ئه‌وه‌شى وت :ئێمه داواى سێ مه‌رجمان ل ه ه��ه‌ردوو دهس��ه‌اڵت ک��ردوه ،یه‌که‌م دیاریکردنى بودجه‌ى حزب و رێکخراوه‌کان ،دووه‌م قه‌ده‌غه‌کردنى حزبه‌یاتى له‌ناو هێزى پێشمهرگه ،چونکه هێزى پێشمهرگه هێزێکى پاراستنى هه‌رێمى کوردستان ه
نه‌ک حزب ،سێیه‌م چاکردنه‌وه‌ى په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مانى کوردستان ،چونکه له کاتى خۆیدا ئۆپۆزسیۆن نه‌بوو له هه‌رێمى کوردستان ،به‌اڵم ئێستا ئۆپۆزسیۆن ههیه. بایه‌زید حه‌سه‌ن راشیگه‌یاند :دواى ()18 ساڵ له حکومڕانیان ،جێبه‌جێکردنى مه‌رجه‌کانى بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان الى پارتى و یه‌کێتى ئاسان نیه. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :وه‌ک بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان دژای �ه‌ت��ى هیچ حزبێک نین ،ب��ه‌اڵم دژای�ه‌ت��ى گ �هن��ده‌ڵ��ى دهک��هی��ن و ئ �هگ �ه‌ر ج��ی��اش ب��ی��ن ل ه فراکسیۆنى کوردستانى له به‌رژه‌وه‌ندى کوردایه.
«دامه‌زراندن بێ ئاگادارى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف ده‌کرێت»
زیاتر ل ه ( )1000مزگه‌وت وتاربێژى نیه
[ چه‌تر ـ ئاسۆ موحه‌ممه‌د ] حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م ل� ه لێدوانێکیدا ب��ۆ (چه‌تر) رایگه‌یاند :له‌سه‌ر داواى ئێم ه ساڵى رابردوو هیچ وت���ه‌ب���ێ���ژى وه‌زاره‌ت��������ى ئ��ه‌وق��اف فه‌رمانبه‌رێک دان �ه‌م �ه‌زراوه ،ب�ه‌اڵم ئه‌نجومه‌نى رایده‌گه‌یه‌نێت ،ئه‌و رێژه‌یه‌ى ک ه ساڵى وه‌زی���ران خ��ۆى ( )100که‌سى دام �ه‌زران��ده‌و‌ه بێ راب����ردوو ل �ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان دی��اری��ک��را بۆ ئه‌وه‌ى وه‌زاره‌ت ئاگاى لێ بێت .وتیشى :ئێمه ل ه وه‌زاره‌ته‌که‌مان ب ه مه‌به‌ستى دامه‌زراندن ،وه‌زاره‌ت���ى ئه‌وقافه‌و‌ه ئ �ه‌وه‌ى که داوام��ان ک��ردووه به‌اڵم حکومه‌تى هه‌رێم هیچ فه‌رمانبه‌رێکى که‌س دان�ه‌م�ه‌زراوه ،ئێمه ناوى ( )122که‌سمان بۆ دانه‌مه‌زراندوین ،ل ه کاتێکدا زیاتر ل ه ن��اردووه که پشکى وه‌زاره‌ت بوو ،ئه‌و ناوان ه هه‌ر ( )1000مزگه‌وتمان ئیمام و خه‌تیبیان نیه .ماون ل ه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه ،تا ئێستا فه‌رمانى (مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندى) وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ئه‌وقافى دامه‌زراندنیان ده‌رنه‌چووه ل ه کاتێکدا ک ه ساڵى
که‌مپینى دامه‌زراندن هه‌ڕه‌شه‌ى خۆپیشاندان ده‌کات [ سلێمانى ـ کارزان تارق ]
( )46په‌رله‌مانتاری کورد دژی له سێداره‌دان له ئێران ده‌وه‌ستنه‌و‌ه
فۆتۆ :چه‌تر
پ����ێ����وه‌ک����ردوی����ن ک���چ���ن ،ب���ه‌و پێیه‌ی ئ �ه‌وان که‌متر ده‌توانن واسیته بکه‌ن ،پاشان ناوه‌کان ب��ۆ س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ه�ه‌ێ��م ب �ه‌رز ئه‌که‌ینه‌وه ،ئه‌گه‌ر وه‌اڵممان نه‌درێته‌وه خۆپیشاندان ئه‌نجام ده‌ده‌ین. (ک���اوه م�ه‌ح��م��ود) وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێم له‌و باره‌یه‌و‌ه به (چه‌تر)ى وت :به‌پێى یاساى ب���ودج���ه ده‌رف���ه‌ت���ى ک���ارک���ردن ه���هی���ه ،ح��وک��م �ه‌ت��ی��ش ل �هس �ه‌ر ئ�ه‌و بنهمایه ک��ار دهک��ات بۆ دامه‌زراندنى خوێندکار. وتیشى :ئێستا پڕۆژه یاساى ئه‌نجومه‌نى خزمه‌تمان له ژێر دهس���ت���دای���ه ئ���ه‌م���ه‌ش ل �ه‌الی �هن فۆتۆ :چه‌تر په‌رله‌مانى کوردستانهوه بڕیار ده‌درێ����ت ،ک�ه دام���ه‌زران���دن ب ه پێى ئه‌و پڕۆژه‌یه‌یه. ئ�ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو :به‌پێى ئ �ه‌و ت��وان��ا دارای��هى ک �ه ح��ک��وم �ه‌ت ه �هی �ه‌ت��ى ل �ه ک �ه‌رت��ى گشتیدا، بڕیار ده‌درێ��ت خوێندکار دابمه‌زرێت ،ده‌رماڵه‌ش به‌پێى قانون ده‌بێت ،ئه‌گه‌ر قانونێک به‌و شێوه‌ی ه ده‌ربکرێت ئه‌وا ده‌رماڵه سه‌رف ده‌کرێت.
( )2010کۆتایى هات. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :زیاتر له ( )1000مزگه‌وتمان ئیمام و خه‌تیبیان نیه ،هه‌روه‌ها فه‌رمانبه‌ریان تیدا نیه ،بۆی ه ئه‌مساڵ دامه‌زراندن بۆ وه‌زاره‌ته‌که‌مان زۆر پێویسته. نه‌قشبه‌ندى ئه‌وه‌شى راگه‌یاند :که ئه‌مساڵ وه‌زاره‌ت���ى ئ�ه‌وق��اف و ک��اروب��ارى ئاینى پێویستى به ( )2000ه�ه‌زار فه‌رمانبه‌ر ههیه ،به‌اڵم ئایا حکومه‌ت تواناى دامه‌زراندنى ئه‌و رێژه‌یه‌ى هه‌ی ه یاخود نا.
که‌رکوک ،کاره‌کانى لیژنه‌ى ( )140و ماده‌ى ( )23و موڵکدارێتى ،مایه‌ى نیگه‌رانى ( )UNبووه [ که‌رکوک ـ سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی ] ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای ک �ه‌رک��وک ل�ه گروپی تورکمانی وتی :له که‌رکوک کێشه‌کان بوونه‌ت ه سێ ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى گ��رێ ک��وێ��ره ،ه�ه‌ر پێشنیارێک ده‌خ��رێ��ت�ه‌ڕوو ل ه که‌رکوک ل ه کورد و ع�ه‌ره‌ب و تورکمان الیه‌ن پێکهاته‌کانی که‌رکوک به ره‌خن‌ه رووبه‌روو بۆ (چه‌تر) ده‌دوێن ،له‌سه‌ر سه‌ردانه‌که‌ى دهبێتهوه ،بۆئه‌وه‌ی پێکهوه بگهینه گوتارێکی (ئاد میلکه‌رت) نوێنه‌رى تایبه‌تى نه‌ته‌و ه دروست ،هیواخوازین رۆڵی نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان یه‌کگرتووه‌کان ب��ۆ ک �ه‌رک��وک و ئ �ه‌و ه وه‌ک چاودێر و راوێژکار و ئامۆژگاری بێت. وتیشى :ئێمه وه‌ک تورکمان داواکارییه‌کانمان ده‌خ��هن��ه‌ڕوو :کاره‌کانی لیژنه‌ی بااڵی ماده‌ی ( )140و ماده‌ی ( )23و موڵکدارێتی ،له چوارچێوه‌ی یاسا و ده‌ستوور پێشکه‌ش کرد، مایه‌ى نیگه‌رانى نه‌ته‌و ه یه‌کگرتووه‌کان جێبه‌جێ کردنی م��اده‌ی ( )23که ماده‌یه‌کی قانوونییه ،سه‌باره‌ت ماده‌ی ( )140یش ماده‌یه‌کی بوو. (رێبوار تاڵه‌بانی) جێگری ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ده‌ستوورییه ،ده‌بێت به‌دواچوونی بۆ بکرێت. (م��ح�ه‌م�ه‌د خچر)یش ئ�هن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی که‌رکوک به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :له‌سه‌ر داوای ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی ( ئاد میلکه‌رت) پارێزگای که‌رکوک له گروپی عه‌ره‌بی بۆچوونى ن��وێ��ن�ه‌ری تایبه‌تی ( )UNو وه‌ف���دی ی���اوه‌ری وای �ه :له که‌رکوک کێشه‌ی سیاسی له ساڵی هاتوونهته که‌رکوک ،له که‌رکوک کاره‌کانی ()2003وه تا ئه‌مڕۆ ههیه ،بۆ دۆزینه‌وه‌ی رێگه‌ی لیژنه‌ی ب��ااڵی م����اده‌ی( )140و م��اده‌ی ( )23چاره‌سه‌ری‌و ته‌وافقی ،ئێمه سوپاسی هه‌ر که‌س و موڵکدارێتی ،له‌الیه‌ن نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان و الیه‌نێک ده‌که‌ین ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌رییان پێیه و هه‌مووان رازی بکات ،به‌اڵم هێنانی بڕیار له دهرهوه جێگه‌ی نیگه‌رانی بوون. ه���هروهه���ا (ت �ه‌ح��س��ی��ن م��ح��ه‌م��ه‌د) ئ �هن��دام��ی و به‌سه‌رمان فه‌رز بکرێ ڕه‌تی ده‌که‌ینه‌وه.
«به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕان و روونکردنه‌وه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی به‌زیانی کۆمه‌ڵگا کۆتایی دێت»
هیچ که‌سێک قبوڵ ناکه‌ین» هه‌رسین ره‌تیکرده‌و‌ه ک ه پارتی پێشتر زانیاری هه‌بوبێت ،ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ک ه وه‌اڵمه‌که‌یان توند نهبووه وتی «پێموانی‌ه ئه‌و هه‌ڵوێسته‌مان به‌رامبه‌ر به گۆڕان توند بێت وه‌اڵمێک‌ه بۆ ئه‌و به‌یان‌ه تونده‌ی که بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان باڵویکردهوه» .له‌باره‌ی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی گۆڕان بۆ هه‌ڕه‌شه‌کان و قسه‌کان وته‌بێژه‌که‌ی گۆڕان وتی «ئێمه هه‌ر وه‌اڵمیان ناده‌ینه‌وه ،ئێمه پێمان وتون ره‌ئی ئێمه ئهمهیه» چاودێر‌ه سیاسیه‌ک‌ه پێیوایه به‌یانی هه‌رسێ الیه‌نه‌ک‌ه ناته‌واو بووه له‌شوێنی خۆیدا نه‌بوو له‌و باره‌یه‌و‌ه وتی «هه‌م به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕان و روونکردنه‌وه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی به زیانی کۆمه‌ڵگا کۆتایی پێ دێت» له‌باره‌ی به‌یانه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتیهوه وتی «ره‌دفعلی یه‌کێتی و پارتی ره‌دفعلێکی زۆر بازاڕی بوو ،زۆر نادیموکراتی و زۆر زبر ،زمانێک که گوزارشت له کاره‌کته‌ری هه‌ر دوو حزبی ده‌سه‌اڵت ده‌کات که ئیتر ده‌سه‌اڵت و حکومه‌تیان پاوان کردووه و هێز نیه دایان به‌زێنێت ،رونکردنه‌وه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی بۆنی خوێنی لێدێت ،ئه‌م ره‌دفعل‌ه هێنده‌ی که دۆخێکی نائارام و پڕنیگه‌رانی ده‌هێنێت ،بۆنمون ه ده‌توانین بڵێین ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ی گۆڕان ب��ازاڕی قه‌ڵه‌م فرۆشانی گه‌رم کرد» .له‌باره‌ی گۆڕانیشه‌و‌ه وتی «به‌م به‌یانه‌ی به‌ردێکی زۆر گه‌وره‌ی هاویشت ،کاتێک لێدوان و هه‌ڵوێست و پراکتیکی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان سه‌یربکه‌یت جگه له وروژاندی رووداوه‌کان هه‌ڵوێستێکی رادیکااڵنه‌ی ئه‌وتۆمان لێنه‌بینی ،له‌پڕێکدا به‌م به‌یاننامه‌ی‌ه هه‌ڵوێستێکی رادی��ک��ااڵن �هی ن��وان��د ،ده‌ب��ێ��ت بپرسین ئ��ه‌م هه‌ڵوێست ه رادیکااڵنه‌ی له‌کوێو‌ه هێنا دوێنێ ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی نه‌بوو، له‌پشت ئه‌و به‌یانه‌و‌ه هێنده‌ی هه‌ڵوێستێکی سیاسی هه‌بوو هێند‌ه هه‌ڵوێستێکی به پره‌نسیپ و رادیکاڵ نه‌بوو». وته‌بێژی یه‌کێتی رایگه‌یاند گ��ۆڕان په‌شیمان‌ه له‌و به‌یاننامه‌ی‌ه وتی «هه‌موو ئه‌وشتانه‌ی تا ئێستا وته‌بێژی ئه‌وان قسه‌ی له‌سه‌ر کردووه ،بۆنی ئهوه ده‌که‌ین که شعور دهک �هن که هه‌ڵه‌یه‌کی گ�ه‌وره‌ی��ان ک��ردووه و به‌یانێکی نه‌گونجاو بوو له‌هه‌مانکاتیشدا ئه‌وه‌نده‌ی ئێمه ئاگامان لێی بێت زیاتر له ()%70ی قاعیده‌ی گۆڕان رایان له‌گه‌ڵ ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌دانیه».
سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستان له سلێمانی ،بخرێت‌ه جوڵه‌و‌ه نه‌ک هێزی پێشمهرگه» ناوبراو پێیوای ه [ ئا /هاوژین غه‌ریب ] وتی «نه‌مبیستوو‌ه هێزی پێشمهرگه له ئینزاردا بێت ،ئه‌و عه‌قڵیه‌ت‌ه کۆنه‌په‌رستانه‌ی‌ه و وتی «ئه‌و عه‌قڵیه‌ته‌ی به‌یانه‌که‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان کاردانه‌وه‌ی به‌اڵم با واقیعبین بین له‌کاتێکدا زۆر به کتوپڕ له‌الیه‌ن به به‌یاننامه‌یه‌ک هێزی پێشمهرگه ده‌خ��ات�ه جوڵه‌و‌ه جیاوازی لێده‌بێته‌و ه و چاودێرێکی سیاسی بزوتنه‌وه‌یه‌که‌و‌ه به‌یانێکی ئاوا ده‌رده‌کرێت هه‌قی خۆیه‌تی عه‌قڵیه‌تێکیکۆنه‌په‌رستانه‌یه». له‌دوای ئه‌و به‌یانه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان زۆرینه‌ی هێز رای��دهگ�هی�هن��ێ��ت به‌یانامه‌که‌ی گ���ۆران و بۆ پاراستنی سنوره‌کانی بیخات‌ه ئینزاره‌وه» .له درێژه‌ی روونکردنه‌وه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی به‌زیانی قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) وه‌زیری پێشمهرگه وتی :ئه‌وه‌ی و الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کان هه‌ڵوێستی خۆیان راگه‌یاند له‌وانه‌ش ک له کۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌کگرتووی ئیسالمی کۆمه‌ڵگا ک��ۆت��ای��ی پ��ێ دێ���ت ،زۆری��ن��هی ئ���ه‌وان داوای دهک���هن چاکسازی نیه و روخ��ان �ه ،ئهوه هه‌ری‌ه الی �هن � ه سیاسیه‌کانیش ل �هگ �هڵ به‌شێکی تێکدانی ئه‌من و ئاسایشه وه هه‌وڵده‌ده‌ن ئه‌وه‌ی سه‌روه‌ت و و چه‌ند هێزێکی تریش .وته‌بێژه‌که‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، سامانی خه‌ڵک‌ه که چه‌ند ساڵه پێوه‌ی ماندوو ده‌بن هێرش له قسه‌کانیدا وتی «ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ی باڵومانکردووه‌ته‌و‌ه به‌یاننامه‌که‌دان. ل�ه دوای به‌یاننامه‌که‌ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ک ه بکرێت‌ه سه‌ری ،چونکه پێشمهرگه بهرپرسه و به‌رامبه‌ر بۆ ئهوهیه که ده‌سه‌اڵت بزانێت ئه‌و به‌یاننامه‌ی‌ه ئه‌و خااڵنه‌ی که‌تیایدا هاتووه زۆر پێویسته جێبه‌جێ بکرێت، رۆژی شهممه باڵویکردهوه کاردانه‌وه‌ی جیاواز هه‌رێمی ئه‌و ده‌سکه‌وتانه‌ی ههیه .هه‌ر هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بۆ سه‌ر جێبه‌جێکردنی له به‌رژه‌وه‌ندی میلله‌ته‌که‌مان‌ه ئه‌وان کوردستانی گرته‌وه ،له‌و به‌یاننامه‌یه‌دا که له حه‌وت حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان هه‌بێت ئه‌رکی چۆنی وه‌اڵم ده‌ده‌نه‌و‌ه ئاره‌زوی خۆیان‌ه ئێمه بیرو خاڵدا کۆکراوه‌ته‌و‌ه گرنگترینیان داواک���راوه حکومه‌ت هێزی پێشمه‌رگه‌ی‌ه پارێزگاری لێبکات .ناوبراو بۆچونی خۆمان‌ه و بۆ به‌هێزکردنی دیموکراسی ه و په‌رله‌مان هه‌ڵبوه‌شێندرێته‌وه ،له‌به‌رامبه‌ردا زۆر به په‌ل ه راشیگه‌یاند «بۆ ماوه‌یه‌کی دیاری نهکراوه و هه‌تا و پاراستنی ده‌ستکه‌وته‌کانه» ناوبراو پێشیوانی ه یه‌کێتی و پارتی له به‌یانێکی هاوبه‌شدا رایده‌گه‌یه‌نن ک ه ئه‌وان‌ه په‌شیمان نه‌بنه‌و‌ه و دان نه‌نێن به هه‌ڵه‌کانیاندا، هه‌ڕه‌شه‌یان کردبێت وت��ی «ئهمه هه‌ڕه‌ش ه «سه‌رانی گۆڕان ،به تاقی ته‌نها ،ئۆباڵی ئه‌م به‌یاننامه‌ی ه هێزی پێشمهرگه له ئاماده‌باشیدا ده‌بێت و نیه و ته‌نها ئ��اگ��ادار ک��ردن �ه‌وه‌ی �ه ،ئه‌م و ئ �ه‌م هه‌ڵوێست‌ه سیاسییه‌ی دژای �ه‌ت��ی شه‌رعیه‌تی قابیلی جوڵه‌ی‌ه بۆ هه‌ر شوێنێک ک ه خ��ااڵن �ه پێویستن ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی په‌رله‌مان و حکومه‌تی کوردستان ،ته‌حه‌مول ده‌که‌ن» ل ه بمانه‌وێت» ل�ه‌ب��اره‌ی جواڵندنی گشتی» محه‌مه‌د تۆفیق باسی درێژه‌ی به‌یانه‌که‌دا یه‌کێتی و پارتی رایده‌گه‌یه‌نین که‌وا هێزی پێشمه‌رگه‌و‌ه محه‌مه‌د له‌وه‌شکرد که «ئێمه پێشبینی «به‌ته‌واوی توانامان دژی هه‌موو پیالنێکی ئاژاوه‌گێڕی به‌کر ،چ��اودێ��ری سیاسی، ئه‌وه‌مانده‌کرد رووب��ه‌ڕوی ده‌وه‌ستین» .به‌رپرسیارێتی هه‌موو رووداوه‌کان ده‌خه‌ن‌ه ملی پ���ێ���ی���وای���ه ن�����اوه‌ڕۆک�����ی ره‌دفعلێکی ب �ه‌م شێوه‌ی ه گۆڕان و ده‌ڵێن «راسته‌وخۆ ،سه‌رانی گۆڕان به به‌رپرسیار ب���هی���ان���ن���ام���ه‌ک���ه ب���هن���دی ب��ب��ی��ن �هوه» ب �هگ��وێ��ره‌ی ده‌زانن و رووبه‌ڕووی سزای یاسایی ئاشکرایان ده‌که‌ین» .هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مانی هه‌ندێک زانیاری پارتی هه‌ر له شه‌وی شه‌ممه‌و‌ه وه‌زاره‌ت��ی پێشمهرگه هێزه‌کانی لێ ده‌ربکه‌ین به‌نده‌کانی چاودێری سیاسی :له‌پێش سێ رۆژدا ئاگادار دهخاته ئامادهباشیهوه و له‌و باره‌یه‌و‌ه شێخ جه‌عفه‌ر شێخ ت���ر ب�هگ��ش��ت��ی داخ�����وازی ه زۆر ب������ووه ل�������ه‌وه‌ی گ�����ۆڕان مسته‌فا ،وه‌زیری پێشمهرگه ،له لێدوانێکیدا به (چه‌تر) بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان نیه به‌ڵکو جواڵندنی پێشمه‌رگ به‌هیوای به‌یاننامه‌یه‌کی ی راگه‌یاند «هێزی پێشمهرگه له حاڵه‌تی ئاماده‌باشیدای ه داخ���وازی سه‌رجه‌م چین و بۆ رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ی هه‌موو هه‌ڕه‌ش‌ه و گوڕه‌شه‌یه‌ک که ت��وێ��ژه‌ک��ان��ی کۆمه‌ڵگای تراژیدی ه پێویست ه هێزێک بێت بهمشێوهیه ،ب��ه‌اڵم ئ��ازاد ج���ون���دی���ان���ی ،وت �ه‌ب��ێ��ژی له‌و ده‌سکه‌وتان‌ه ده‌کرێت له کوردستاندا به‌تایبه‌تی ئه‌و ک���وردی���ه چ��ون��ک�ه ه�ه‌رێ��م ه ندی ه و ه رژ ه ب پاراستنی بۆ ی �ه‌ک��ێ��ت��ی نیشتیمانی به‌یانه‌ی که گۆڕان ده‌ریکردوو‌ه داوای روخانی حکومه‌تی ماوه‌یه‌کی زۆره به‌ده‌ستی بااڵکانی گه‌لی کورد کوردستان ،به (چه‌تر)ی هه‌رێمی کوردستان دهک��ات» .له به‌رمبه‌ردا محه‌مه‌د حکومه‌تێکی ناشه‌فافی راگه‌یاند «به‌دیاریکراوی تۆفیق ره‌حیم ،وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ،به (چه‌تر)ی دوو ئ���ی���داره‌ی���ی و حزبی راگه‌یاند «با هێزی پێشمهرگه هه‌ر له ئاماده‌باشیدا بێت ده‌ناڵێنێت و وتی «جواڵندنی پێشمهرگه زۆر تراژیدی ه نه‌مانده‌زانی ب �ه‌اڵم ده‌مانزانی که گ��ۆڕان په‌یامێکی ئێمه هیچ کێشه‌یه‌کمان نیه له‌گه‌ڵ هێزی پێشمهرگه» پێویسته هێزێک بێت بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی‌ه بااڵکانی له‌به‌رده‌سدای‌ه بۆ ده‌رخستن» .جوندیانی وتیشی «ئێم ه هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه ئاری هه‌رسین ،به‌رپرسی راگه‌یاندنی گه‌لی کورد ،خۆی له‌خۆیدا هه‌ر الیه‌نێک له کێشه‌یه‌کی پێمانوانی‌ه ئ�ه‌وه‌ی به‌یاننامه‌که‌مان هه‌ڕه‌ش‌ه بێت خستن ه ب �ه‌م ش��ێ��وه‌ی�ه‌دا ئ��ام��اژ‌ه ب ه رووی راس��ت��ی �ه‌ک��ان � ه جواڵندنی بکات گوزارشته ح��زب��ێ��ک ک��ه ک���ه‌م و وه‌زیری پێشمهرگه: وته‌بێژی گۆڕان :ل �ه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگ ه زۆر ب��ت��وان��ێ��ت ش�ه‌ق��ام ح��زب��ی�ه« ن���اوب���راو باسی بجوڵێنێت هه‌ڕه‌ش‌ه بکات له‌وه‌شکرد سوپا له تونس و بڵێت ده‌ب��ێ��ت هه مووی هه‌تا دان نه‌نێن ب ه با هێزی پێشمهرگه هه‌ر ل ه میسر رۆڵێکی پۆزه‌تیڤ و هه‌ڵبوه‌شێندرێته‌وه ،یانی ئاماده‌باشیدا بێت ئێمه هیچ بێالیه‌نانه‌یان بینی «هیچ هه‌موو ده‌سکه‌وته‌کان هه‌ڵه‌کانیاندا ،هێزی پ��ێ��وی��س��ت��ی�ه‌ک ن��ی �ه ک ه ه����هڵ����ب����وه‌ش����ێ����ت����هوه کمانو پێشمه‌رگ ه ل ه کێشه‌یه‌کمان هێزی پێشمهرگه بخرێت ه رووبه‌ڕوی ئه‌زمه‌یه نیه له‌گه‌ڵ هێزی ئامادهباشیهوه» محه‌مه‌د ب���ک���هن���هوه و ئ��ارام��ی ئاماده‌باشیدا ده‌بێت وتیشی «دهت��وان��ی��ت بۆ ن���ه‌م���ێ���ن���ێ���ت���هوه و ل� ه ه پ��اراس��ت��ن��ی س �ه‌روم��اڵ��ی به‌رامبه‌ری ئه‌وه‌دا ده‌بێت پێشمه‌رگ خ �هڵ��ک ،دام���وده‌زگ���ای بڵێین به‌ڵێ تێکدانی ئ����اس����ای����ش و پ��ۆل��ی��س ره‌وش���ی ک��وردس��ت��ان ل ه
››
››
››
«تونس و میسر ل ه کوردستان ناچن»
«پێویست ه حکومه‌ت تێبگات ک ه گۆڕان به‌ڕێوه‌یه» [ ئا /ئاراس عوسمان ]
کاریگه‌ری واڵتانی عه‌ره‌بی وایکرد ل ه گ��ۆڕان داوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حکومه‌ت و په‌رله‌مانی کوردستان بکات ،به‌اڵم هێز ه سیاسیه‌کانی هه‌رێمی کوردستان رایده‌گه‌یه‌نن جیاوازی هه‌ی ه له‌نێوان ئه‌و واڵتان ه و هه‌رێمی کوردستاندا هێزه‌کانی حوکمڕانیش پێیانوای ه هه‌ر هێزێک خه‌ڵک هانبادات وات ه به‌رپرسیار نین له‌به‌رامبه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی ه نیشتمانیه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان.
واڵت���ان���ی ع���ه‌ره‌ب���ی ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ی میسر و تونس کاریگه‌ری ک��ردووه‌ت�ه س�ه‌ر هه‌رێمی کوردستانیش به راده‌ی���ه‌ک بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان به‌کاریگه‌ری ئه‌و راپ�ه‌ڕی��ن��ان�ه داوای ه �هڵ��وه‌ش��ان��دن �ه‌وه‌ی حکومه‌ت و پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی ک��وردس��ت��ان دهک���ات س �ه‌ب��اره‌ت به‌خاڵی هاوبه‌ش و زیانه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له‌کاتی روودانی ئه‌گه‌رێکی به‌وشێوه‌یه‌دا الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کانی کوردستان پێیانوای‌ه جیاوازی ههیه له‌نێوان ئه‌و واڵتان ه و هه‌رێمی کوردستاندا .له‌و باره‌یه‌و‌ه ئه‌بوبه‌کر عه‌لی، ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کگرتووی ئیسالمی ،ب ه (چه‌تر)ی راگه‌یاند :به‌هه‌موو جۆرێک ده‌بێت ئیلهام له خه‌ڵکی تر وه‌ربگرین به‌اڵم سیناریۆی که‌سیتر ب ه که‌ڵکی ئێمه نایه‌ت .ناوبراو وتیشی دوو باره‌بونه‌وه‌ی روداوه‌کانی میسر و تونس «بڕواناکه‌م له قازانجی ب �ه‌ره‌و پێش بردنی کوردستاندا بێت و له قازانجی به‌ره‌وپێشبردنی دۆزی نه‌ته‌وه‌ی کوردستان نابێت». ه��ه‌ر ل �ه‌م��ب��اره‌ی �هوه م��ح�ه‌م�ه‌د ح�ه‌ک��ی��م ،ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمی وتی «ئێم ه ناتوانین ره‌وش��ی ئێره بشوبهێنین به تونس و میسر چونکه ل �ه‌وێ دیکتاتۆریه‌ت ههیه ،له زۆر رووه‌و‌ه
ئێره له‌وێ باشتره پێموایه کوردستانیش به‌ره‌و باشتر ده‌چ��ێ��ت ،دهک��رێ��ت ئێمه ل �ه‌و ب��ارودۆخ �ه س��ود ببینین ئاشته‌واییه‌کی ناوخۆیی بکه‌ین و واڵته‌که‌مان به‌ره‌و کرانه‌وه‌ی دیموکراسی ببه‌ین» ناوبراو راشیگه‌یاند «ئ �ه‌وان �ه واڵت���ن و س����ه‌روه‌ری خ��ۆی��ان ه�هی�ه و ئێره هه‌رێمێک‌ه له عێراقی پڕ له‌کێش‌ه و تیرۆر ،ئهوه هه‌ڵه‌ی ه که‌سێک بیر بکاتهوه ئ�ه‌وه‌ی له تونس ههیه لێره‌ش دووب���اره بێتهوه» .هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه ئ��اری هه‌رسین، به‌رپرسی راگه‌یاندنی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستان له سلێمانی ،وتی «ئه‌و رووداوان‌ه شتێکی ئاسایی نیه چونکه خه‌ڵکه‌ک‌ه هه‌ڵده‌ستن و به‌ره‌نگاری دهس �ه‌اڵت دهبنهوه و ده‌سه‌اڵته‌که‌ی خۆیان دهگ��ۆڕن، خاسیه‌تێکی ت��ری ههیه ک�ه ههمیشه ش��ۆڕش ل ه ن��او ک��ۆم�هڵ��گ�ه‌دا موفاجه‌ئه‌ی‌ه شتێک نیه بڵێین به‌رنامه‌ڕێژی بۆ کراوه» .هه‌رسین باسی له‌وه‌شکرد جیاوازیه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌و واڵتان ه زۆره و له‌و باره‌یه‌و‌ه وتی «ب�ه‌راوردک��ردن��ی میسر و تونس به هه‌رێمی کوردستان له‌به‌ر دوو هۆ له شوێنی خۆی نیه یه‌که‌میان حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به هه‌ڵبژاردنی خه‌ڵک هاتوه‌ت‌ه سه‌ر حوکم نه‌ک ب ه شۆڕشێک یان به دامه‌زراندن وه‌ک ئه‌وه‌ی له میسر ههیه .هۆکاری دووه‌م ئهوهیه هه‌رێمی کوردستان ده‌وڵه‌ت نیه هه‌رێمێکی فیدڕاڵ‌ه له عێراقدا وه‌کو سیمبولێکی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی��ش زی��ات��ر ل�ه ()40م��ل��ی��ۆن ک���ورد ش��ان��ازی پێوه‌ده‌که‌ن و چاویان له‌سه‌ریه‌تی .له‌م رووه‌و‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌و واڵتانه بشڕوخێن و ببنه سه‌د پارچه‌و‌ه عه‌ره‌ب کێشه‌ی نیه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ( )22ده‌وڵه‌تی تری ههیه» .هاوکات ئه‌م قسان‌ه له‌الیه‌ن هاوپه‌یمانه‌که‌ی پارتیهوه پشتیوانی ده‌کرێت له‌و باره‌یه‌و‌ه ئازاد جوندیانی ،وته‌بێژی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان ،وتی «کوردستان نمونه‌یه‌ک نیه وه‌کو میسر و تونس ،ئه‌وان ه دوو واڵتی سه‌ربه‌خۆن
ئێمه هه‌رێمێکی ناسه‌ربه‌خۆین و به‌ستراوینه‌ته‌و‌ه ب ه به‌غداد و هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی که مرۆڤ دڵی پێی خۆش بێت له‌م هه‌رێمه‌دا ههیه راسته که‌موکورتیشیی تیادای‌ه که که‌موکورتی جدیشن ئ �هوه ناشارێته‌و‌ه به‌رپرسانی حکومه‌تیش نه‌یانشاردووه‌ته‌وه ،وه پێشم وانیه خه‌ڵکی ئه‌م هه‌رێمه‌ی کوردستان په‌رۆش نه‌بن بۆ ئاینده‌ی سیاسی ئه‌م واڵته» .هه‌رسین پێیوایه هیچ مرۆڤێکی تێگه‌یشتوو حه‌ز به‌وه‌ناکات ئێمه بچینه‌و‌ه شاخ و جه‌یشی عێراقی بێتهوه هه‌رێمی کوردستان و ل ه قسه‌کانیدا هێمای به‌وه‌کرد که هێزه‌کانی ئۆپۆزسیۆن «ئ �هگ �ه‌ر خه‌ڵک هانبده‌ن ک �ه‌وات �ه به‌رپرسیار نین ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ه نیشتمانیه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان» چونکه پێیوایه خاڵی هاوبه‌ش نیه ل ه نێوان هه‌رێمی کوردستان و ئه‌وێدا ،ئه‌گه‌ر هه‌بێت ل ه هه‌ندێک له که‌موکورتیه‌کاندابن ئ �ه‌وه‌ش هه‌ر لێره نیه پێده‌چێت له زۆر شوێنی تریش هه‌بێت .ناوبراو رایده‌گه‌یه‌نێت «ئ �هگ �ه‌ر بێت و خه‌ڵک بێته سه‌ر جاد‌ه و بڵێت ( )24کاتژمێر کاره‌بام ده‌وێت زۆر زۆر ئاساییه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر هێزێک بۆ نمونه ئۆپۆزسیۆن (حه‌شامات) بێنن‌ه سه‌ر جاد‌ه به‌و مه‌به‌سته‌ی ده‌سه‌اڵتی سیاسی له هه‌رێمی کوردستاندا بروخێنن ئێمه ئهوه ب ه کارێکی نابه‌رپرسیاران‌ه ده‌زانین». له‌به‌رامبه‌ردا بابه‌کر دڕه‌یی ،هه‌ڵسوڕاوی بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ،س �ه‌ره‌ڕای ئ �ه‌وه‌ی ئاماده نه‌بوو قسه بکات به بیانوی ئه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان وته‌بێژی هه‌ی ه و ده‌بێت ئه‌و قسه بکات ب �ه‌اڵم وت��ی من دوو شت ده‌ڵێم وه‌ک رای خۆم «حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان پێویسته سه‌یری ناوچه‌ک‌ه بکات و لهوه تێبگات ک ه گ��ۆڕان هاتووه و به‌ڕێوه‌یه ،پێویسته ل �هوه تێبگه‌ین خه‌ڵک خۆپیشاندان بکات پێویسته ئه‌و شتانه‌ی ک ه هه‌یه‌تی فۆڕمۆڵه‌ی بکات و بیدات‌ه حکومه‌ت ئه‌و
خواستانه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان هه‌یه‌تی بدرێت ب ه حکومه‌ت و داوای جێبه‌جێ کردنی بکرێت ئه‌گه‌ر ئه‌وان‌ه نه‌کرا ئه‌وکات‌ه خه‌ڵک ئ��ازاد‌ه چی ده‌کات» ناوبراو پێشیوای‌ه «لێره سیسته‌می سیاسی جیاوازه له‌و واڵتانه و سیسته‌م لێره کراوه‌تره ،به‌اڵم که‌موکورتی ههیه له سیسته‌می به‌ڕێوه‌بردندا پێویسته چاره‌سه‌ر بکرێت یانی جیاوازیه‌کی ریشه‌یی ههیه ده‌بێت ئێم ه خۆمان به سیسته‌می واڵتانی پێشکه‌وتوو ب �ه‌راورد بکه‌ین نه‌ک واڵتانی ئیستبدادی». ب�������ه‌اڵم ئ���ه‌ب���وب���ه‌ک���ر ع����ه‌ل����ی ،ئ����ام����ۆژگ����اری هێزه‌ده‌سه‌اڵتداره‌کانی هه‌رێم ده‌کات و رایده‌گه‌یه‌نێت «ده‌ب��ێ��ت ح��زب � ه ح��وک��م��ڕان�ه‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان ل �هوه تێبگه‌ن ئ �ه‌وه‌ی له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست رووده‌دات به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان کاربکات‌ه سه‌ر کوردستان، سه‌قفی چاوه‌ڕوانی و داخوازی هاواڵتیانی کوردستان ب���ه‌رزده‌ک���ات���هوه و الوان ت��ێ��ک�هڵ ب �ه کێشمه‌کێش ه سیاسیه‌کان دهک��ات بۆیه ده‌بێت هه‌نگاوی جدیتر و خێراتر بنرێت له بواری چاکسازی ئابوری و سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی له هه‌موو حاڵه‌تێکدا». ل �ه‌م ب��اره‌ی��هوه د.ه �ه‌ڤ��اڵ ئ�ه‌ب��وب�ه‌ک��ر ،مامۆستای زانکۆی سلێمانی ،به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «ئێستا له کوردستان بارودۆخه‌کان به‌و شێوه‌یه‌نین که به‌و ئاراسته‌ی‌ه بڕۆن کورد هێشتا سه‌ربه‌خۆ نیه و به‌شێک ه له ده‌وڵه‌تێک که پڕ‌ه ل ه نائارامی سیاسی و تیرۆر، هه‌مووشیان نه‌به‌ستراونه‌ته‌و‌ه به‌هه‌رێمه‌و‌ه بۆیه ئه‌و بارودۆخان‌ه جیاوازن کورد خاوه‌نی کۆمه‌ڵێک گرفتی نه‌ته‌وه‌یی و ئاینی و کلتوریی‌ه که ئێستا له‌گه‌ڵ ناوه‌ندا خۆی یه‌کالیی نه‌کردووه‌ته‌وه ،ئه‌مه‌ش ناکات‌ه ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت بێباکان‌ه له پڕۆسه‌که‌دا به‌شدار بن ،ناشکرێت هاواڵتیان هه‌ر شتێکیان بینی بێن له کوردستان تاقی بکهنهوه»
راپۆرت ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
3
گۆڕان و یه‌کێتی و پارتی هاوژین غه‌ریب رۆژی ش �ه‌م��م � ه ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ��ۆڕان ب �هی��ان��ن��ام �هی �ه‌ک��ی ده‌رک��رد که تیایدا له شه‌ش خاڵدا داوا دهک����ات م�هن��ع��ی پ��ارت��ی و یه‌کێتی بکرێت له ده‌ستێوه‌ردانی حکومه‌ت و په‌رله‌مان ،دادگا ،ئاسایش ،پێشمهرگه. مه‌نعی ئاسایش ،زان��ی��اری و پاراستن و پێشمهرگه بکرێت له‌کاری سیاسی خ�هڵ��ک .وه‌ه��هروهه��ا داوا دهک���ات ئه‌و حکومه‌ته‌ی ئیستا هه‌ڵبوه‌شێته‌و‌ه و حکومه‌تێکی ئینتیقالی پێکبێت .داوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان دهک��ات ک ه خۆیان ئێستا تیایدان و نه‌کشاونه‌ته‌وه. ئ����ه‌وه‌ی تێبینی دهک���رێ���ت گ����ۆڕان، ئ �ه‌م به‌یاننامه‌یه‌ی به‌په‌ل‌ه ده‌رک����ردووه ک��اری��گ �ه‌ری رووداوه‌ک����ان����ی واڵت��ان��ی عه‌ره‌بی له‌سه‌ر‌ه و ئه‌وه‌ی بیرچووه‌ته‌و‌ه ک ه راگه‌یاندنی به‌یانێکی بهمشێوهیه ئێستا له کوردستاندا زه‌مینه‌ی نیه و پێویستی هه‌م به‌کات‌ه و هه‌م به هه‌ڵوێستی جیاوازتر له‌الیه‌ن ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌وه ،چونکه ئه‌وان ئێستا له په‌رله‌مانی کوردستاندان و له‌وێدا نه‌هاتونه‌ت‌ه دهرهوه. له‌الیه‌کی ت��رهوه ره‌دفعل‌ه به‌په‌له‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی ب��وو له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ب �هی��ان��ن��ام �هی �ه‌دا و ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ه�ه‌م سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و ه�ه‌م به‌یاننام ه هاوبه‌شه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی تیایدا هه‌ڕه‌ش‌ه ده‌که‌ن و رایده‌گه‌یه‌نن که ئیتر قبوڵی ناکه‌ین هه‌موو هێزێکی خۆیان ده‌خ �هن �هگ �ه‌ڕ ب��ۆ وه‌اڵم���دان���ه‌وه‌ی���ان .ئه‌و وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ی �هی ئه‌مانیش له‌جێگای خۆیدا نه‌بوو که تیایدا هه‌ڕه‌ش‌ه ده‌که‌ن. چونکه هه‌رکه‌سێک ده‌زانێت سوپای ئێمه له‌م ههرێمه ئێستا له ئاستی سوپای میسریشدا نیه ،چونکه ئ �هوه سوپای میسر‌ه ده‌بابه‌کانیان له‌الیه‌ن جه‌ماوه‌ره‌و‌ه به‌کارده‌هێنرێت بۆ ن��اڕه‌زای��ی ده‌ربڕین ب�ه‌ب��ێ ئ����ه‌وه‌ی س��وپ��ا ده‌ن��گ��ی لێوه‌بێت له به‌رامبه‌ریاندا ،ئهمه له‌کاتێکدای ه ل �ه‌م هه‌رێمه‌ی خ��ۆم��ان ساڵی راب���ردوو له‌کاتی خۆپیشاندانی خوێندکاراندا رۆژنامه‌نوس بهوه تۆمه‌تبار دهک��را ک ه پ���ه‌الم���اری چ �ه‌ک��ی��داوه ب�ه‌ش��ان��ی هێزه ئه‌منیه‌کانه‌و‌ه و ب��ۆی�ه لێی ده‌درا و به‌شه‌ق ده‌خ��رای�ه ن��او ئۆتۆمبێله‌وه ،لێره هێزه ئه‌منیه‌کان بهمشێوهیه بیرده‌که‌نه‌وه، به‌اڵم له‌میسر و تونس زۆر جیاواز بوو. بۆیه ئێستا زه‌مینه‌ی تونس و میسریش ئاماده نیه له‌م هه‌رێمه‌دا ،چونکه هه‌ر بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش به‌گوێره‌ی ئه‌وه‌ی له به‌یانه‌که‌یاندا باسیانکردوو‌ه باوه‌ڕیان به‌وه‌نی‌ه که هێزه ئه‌منیه‌کان بتوانن وه‌کو ئه‌وانه‌ی میسر وابن. له کوردستان پێویستمان به گۆڕان هه‌ی ه به‌اڵم ئێمه ئاماده‌ی ئه‌وه‌نین راپه‌ڕینی به‌وشێوه‌ی‌ه به‌رامبه‌ری ده‌سه‌اڵتدارانمان ب��ک��رێ��ت ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی ئ���هوه به‌ته‌نها ده‌سه‌اڵتداران نین که زیانمه‌ند ده‌بن ،به‌ڵکو هاواڵتیانی کورد هه‌موو رووبه‌ڕوی زیان ده‌ب��ن �هوه چونکه دام �ه‌زراوه‌ک��ان��ی ئێم ه ئهوهنده خۆگرتوو نین له‌دوای گۆڕانی دهس �ه‌اڵت��داران��ی یه‌کێتی و پ��ارت��ی ب ه ده‌سه‌اڵتدارانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ،بتوانن ل �هس �ه‌ر پێی خ��ۆی��ان بمێننه‌وه ،به‌ڵکو ئه‌وانه‌ی ئێمه به‌پشته‌و‌ه ده‌یده‌ن له زه‌وی. ئه‌وکات‌ه زه‌مه‌نێکی ده‌وێ���ت تابتوانین بکه‌وینه‌و‌ه سه‌ر سکه‌ی خۆمان. له‌رووی نه‌ته‌وه‌ییشه‌و‌ه ئێستا ده‌وڵه‌تانی داگ���ی���رک���ه‌ری ک��وردس��ت��ان پێده‌چێت نه‌یانه‌وێت هیچ گۆڕانکاریه‌ک رووبدات له هه‌رێمی کوردستاندا ،چونکه ئه‌وان لێره‌دا له‌رووی ئابوریهوه زۆر دامه‌زراوه‌یان ههیه و سودێکی زۆریان له رووی ئابوریهوه پێده‌گات ،له‌رووی سیاسیشهوه تا ئێستا هێزی ئۆپۆزسیۆنی چه‌کداری کورد له ئێران و تورکیا ،چاالکیه‌کانیان قه‌ده‌غه‌ی ه و هه‌ر رۆژێکیش ده‌سه‌اڵتدارێکی به‌ناو ک��ورد له دژی��ان قسه دهک��ات بۆیه ئه‌و ده‌وڵه‌تان‌ه ئه‌گه‌ر هێزێک شک نه‌به‌ن له یه‌کێتی و پارتی باشتر گوێیان بۆ بگرێت ئه‌وا ئاماده نین بهێڵن بگۆڕێت و گۆڕانه‌که‌شی قبوڵ ناکه‌ن.
کوردستانی و هەرێمی ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2710/11/11 - 2011/1/31 دووشه
4
[ ئا /گه‌الوێژ مێهفه‌ر ] ئێران ،سه‌ره‌ڕای ناڕه‌زایه‌تی ه نێوخۆیی و ده‌ره‌کیه‌کان ،هه‌فته‌ى راب��ردوو( )18گیراوى له‌سێداره‌دا .ئه‌ندامێکى ده‌فته‌رى سیاسیى حدکا رایده‌گه‌ێنێت ک ه به‌شى هه‌ر ه زۆرى ئه‌و گه‌نج و خوێندکارانه‌ى له‌سێدار ه ده‌درێن ئه‌وانه‌ن ک ه هه‌ستى نه‌ته‌وه‌ییان هه‌ی ه و بانگه‌شه‌ى ئازادى و دیموکراسى و دابینکردنى ماف ه نه‌ته‌واییه‌تیه‌کانى کورد ده‌که‌ن.
گیراوێکی تری سیاسی کورد به ناوی فه‌رهاد تارم ،خه‌ڵکی گوندی «لورکان» سه‌ر به‌شارى شنۆـ ى رۆژهه‌التى کوردستان ،دانیشتووی باشووری کوردستان ێ ساڵ به‌ر له ئێستا گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه بۆ ئێران‌و بووه .س له دوای مانگێک له الیه‌ن هێزه ئیتالعاتییه‌کانی کۆماری ئیسالمى ئێرانهوه ده‌ستبه‌سه‌رکراو‌ه و بۆ ئورمییه گرتووخانه‌‌ى ئ��ی��داره‌ی ئیتالعاتی ش��اری گواستراوه‌ته‌وه .ناوبراو دواى چه‌ند مانگ له گرتنى، ئورمیه به تۆمه‌تی له دادگ���ای شۆڕشی ش��اری
مه‌کته‌ب سیاسیه‌کی دیموکرات :هه‌ڵوێستى ئێمه ئینسانى‌یه ،هه‌ر رۆڵه‌یه‌کى کورد و ئازادیخوازى ئێران به هاوسه‌نگه‌رى خۆمانى ده‌زانین
ئه‌ندامێتی له حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران، سزای له‌سێداره‌دانى به‌سه‌ردا سه‌پێندراو‌ه رۆژی 1/26 له‌سێدار‌ه درا. رۆژى ( )1/29له‌واڵتانى ئه‌وروپا ،ئه‌مریکا ،ئاسیا، هه‌رێمى و کوردستانیش به خۆپیشاندان کۆماری ئیسالمی ئێران به‌هۆی داسه‌پاندن و جێبه‌جێکردنی سزای له‌سێداره‌دان ،شه‌رمه‌زار کرا .به گوێره‌ی دواین زانیاریه‌کان له ( )38شاری جیهان ،ئازادیخوازان به به‌ڕێوه‌بردنی چاالکی شه‌رمه‌زارکردن هاواریان کرد نا بۆ سێداره. هه‌روه‌ها «کاترین ئێشتۆن» ،به‌رپرسی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی یه‌کێتی ئ��ه‌وروپ��ا ،بۆ ئ��ه‌و مه‌به‌ست‌ه دێت ه سه‌رهێڵ و ئ��ام��اژ‌ه به‌لێشاوی لهسێدارهدانهکان ل ه ئێران ده‌کات و رایگه‌یانێت :جێبه‌جێ کردنی سزای ل��هس��ێ��داره‌دان له ک��ۆم��اری ئیسالمیدا گه‌یشتووت ه سنووری وشیار کردنه‌و‌ه و یه‌کێتی ئه‌وروپا له‌سه‌ر ده‌سپێکردنه‌وه‌ی لهسێدارهدانهکان ل‌ه‌ئێران زۆر نیگه‌رانه. محه‌مه‌د نه‌زیف قادرى ،ئه‌ندامى ده‌فته‌رى سیاسى حیزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران (حدکا) ،به چه‌تر راگه‌یاند :ئوسوله‌ن ئه‌و که‌سانه‌ى له الیه‌ن کۆمارى ئیسالمیه‌و‌ه دهگ��ی��ردرێ��ن ،به‌شى ه��هره زۆری���ان ئه‌و گه‌نجانه‌ن یا ئه‌و خوێندکارانه‌ن که هه‌ستى نه‌ته‌وه‌ییان ههیه ،بانگه‌شه‌ى ئازادى ،دیموکراسى و دابینکردنى ماف‌ه نه‌ته‌واییه‌تیه‌کانى کورد ده‌که‌ن .له به‌رامبه‌ر زوڵم
و زۆرو سیاسه‌تى ئه‌سمیالکردنى نه‌ته‌وه‌یى له ئێراندا ک ه بۆته به‌شێکى ره‌سمى له سیاسه‌تى کۆمارى ئیسالمى هه‌ڵوێست ورده‌گ��رن ،له الیه‌ن رژێمه‌و‌ه ده‌گیردرێن و به تاوانى جۆراوجۆر له زیندانه‌کانى رژێمدا ده‌که‌ونه به‌ر ئازارو ئه‌شکه‌نجه‌و له‌سێدار‌ه ده‌درێن .ئه‌و گه‌نجان ه زۆرجار له الیه‌ن رژێمه‌و‌ه تاوانیان ده‌خرێت‌ه پاڵ ،جارى واش بووه ریژیم تاوانێکى وه‌پاڵداون که له ئه‌ساسدا دوور له راستى بووه ته‌نیا مه‌به‌ستى خه‌وشه‌دارکردنى سیماى شۆرشگێرانه‌ى ئه‌وان ،هه‌ستى نه‌ته‌وه‌پارێزى ئه‌وان بووه .وتى :زۆربه‌ى گه‌نج‌ه کورده‌کان ،خوێندکارانى زانکۆکان که له گه‌ڵ ئه‌و سیاسهته ناڕه‌واییه‌ى رژێم نارازیى بوون جگه له کوردبوون هه‌ستى نه‌ته‌وه‌یى، هۆگریان به ئازادى و دیموکراسى چى دیکه نهبووه. ئێستا ئه‌و سیاسه‌ته‌ى نه ته‌نیا به نسبه‌ت کورد ،به‌ڵکوو نه‌ته‌وه‌کانى دیکه و ئازادیخوازانى دیکه‌ى ئێرانى رۆژ له دواى رۆژ په‌ره‌ده‌ستێنێ. فۆتۆ ئاسۆ جەوهەر خۆپیشاندانی سلێمانی دژبە سیاسه‌تی سێدارەی ئێران ئه‌ندامه‌که‌ى ده‌فته‌رى سیاسى(حدکا) ،له‌درێژه‌ى قسه‌کانیا ئه‌وه‌شى وت« :هه‌ڵوێستى ئێمه ،هه‌ڵوێستێکى سیاسه‌ته‌کانى رژێم له قاوی ده‌ده‌ین و روخسارى دزێوى به‌یاننامه‌یک ده‌رده‌کات که نوسخه‌یه‌کى نێردراو‌ه بۆ ئینسانى یه ،داکۆکى کردن‌ه له به‌ها ئینسانیه‌کان .بۆ کۆمارى ئیسالمى به کۆڕو کۆمه‌ڵ‌ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان چه‌تر و رایده‌گه‌یه‌نێت :دهس��ه‌اڵت له‌م ماوه کورته‌دا ئێمه هه‌ڵوێست کردن ته‌نیا له سه‌ر ئه‌ندامانى حیزب نیشان ده‌ده‌ین .به نسبه‌ت فه‌رهادو که‌سانى وه‌ک ئه‌و په‌یامی ئ��ه‌وه‌ی به رای گشتی داوه که ده‌یه‌وێت نیه ،به‌ڵکو هه‌ر رۆڵه‌یه‌کى کورد یا هه‌ر رۆڵه‌یه‌کى هه‌ڵوێستمان گرتووه‌و له راگه‌یه‌نه‌کانماندا مه‌حکووممان کۆمه‌ڵگا و ئه‌وانه‌ی که بیری جیاوازیان ههیه تا ئازادیخوازى ئێران به دۆست و الیه‌نگرو هاوسه‌نگه‌رى ک��ردوون ،به تێکۆشه‌رى رێگاى ئازادییان داده‌نێین و به‌رزترین ئاستی خۆی بترسێنێ و خه‌ڵک ناچار بکات خۆمانى ده‌زانین ،له به‌رامبه‌ر هه‌ر کرده‌وه‌یه‌کى ناڕه‌وا خه‌بات و خۆراگریان جێگاى رێز‌ه له المان. که ده‌سه‌اڵتی نادیموکراتی ئه‌وان قبوڵ بکه‌ن. فیدراسیۆنی زیندانیانی سیاسی کوردستان، ده‌رح��ه‌ق به رۆڵه‌کانى ئه‌و واڵته هه‌ڵوێست ده‌گرین،
سه‌رۆکی پارتی یه‌کێتی دیموکراتی:
[ دیدارى /ئاسۆ و فه‌یسه‌ڵ ]
ده‌سه‌اڵتی به‌عس زهنیه‌تی نکۆڵی‌کردن ل ه کورد په‌یڕه‌و ده‌کات
به‌شی یه‌که‌م ساڵح موسلم ،س�ه‌رۆک��ى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى ،له‌به‌شى یه‌که‌مى ئه‌م دی��داره‌دا ئ��ام��اژ ه دهک���ات ب����ه‌الوازى و ب�ڵاوب��وون�ه‌وى پارت ه کوردیه‌کان ل ه رۆژئ��اواى کوردستان و راشیده‌گه‌ینێت سوریا ب ه هاوکارى تورکیا ده‌ستى کرده‌و ه ب ه ده‌ستگیرکردنى کورد ،جه‌ختى ک��رده‌و ه ک ه خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى دیموکراتى ب ه گونجاوترین و ئاسانترین چارسه‌ر بۆ کێشه‌ی کورد ل ه رۆژئاوای کوردستان ده‌زانن. چه‌تر /بۆچی رۆژئ��اواى کوردستان که‌متر ده‌رده‌که‌وێت ل ه راگه‌یاندنه‌کان له‌چاو به‌شه‌کانى ترى کوردستان؟
ـ گله‌ییه‌م ههیه له راگه‌یاندنه‌کانی باشووری کوردستان ،که ده‌بوای‌ه زیاتر گرنگی و بایه‌خی ب ه ره‌وش و بارودۆخی رۆژئاوای کوردستان بده‌ن .له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ریکخستن‌ه کوردییه‌کانی رۆژئ��اوا الوازییان ههیه و په‌رش و باڵون و ناتوانن شه‌قامی کوردی وه‌ک پێویست بجووڵێنن ،بۆ رووب��ه‌ڕووب��وون��ه‌وه‌ی س��ه‌رک��وت��ک��ردن و دام��رک��ان��دن��ی ده‌زگ���ا ئه‌منی و هه‌واڵگریه‌کانی س��ووری��ا .ه��هروهه��ا فشاره‌کانی ده‌وڵه‌تی سووریا و تیرۆریزمی ده‌وڵه‌ت وه‌ک گرتن و ده‌ستگیرکردن و هه‌ڵکوتانه‌سه‌ر که‌سانێکی
ئیدی لە بەردەم دادگا ئامادە نابن
رۆژى هه‌ینى رابردوو ،له شاری ئامه‌د ()18 هه‌مین دانیشتنی دۆزی سیاسی (،)KCK ل�� ه شه‌شه‌مین دادگ���ای س���زای ق���ورس ده‌ستی پ��ێ��ک��ردهوه .ل��ه دانیشتنه‌که‌دا ،سیاسه‌تمه‌دار و ش�����اره‌داری ب��ات��م��ان «ن����ه‌ژده‌ت ئ��ات��االی»وت��ی: ئ�� هگ��ه‌ر ،هه‌ڵوێستی داداگ���ا و دادوه‌ر ه��ه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا ب���ه‌رده‌وام بێت ،ئیدی له‌به‌رده‌م دادگادا ئاماده نابین .ل ه دانیشتنه‌که‌دا نه‌ژده‌ت، ب ه ناوی ( )152سیاسه‌تمه‌داری کورده‌و‌ه مافی قسه‌کردنی وه‌رگرت و وتى :ئهوه ( )18دانیشتن ه ئێم ه ده‌هێن ه ئێره ،به‌اڵم رێگا ناده‌ن ئێم ه به‌رگری ل ه خۆمان بکه‌ین ،به‌رگریکردنتان ب ه زمانی کوردی قه‌ده‌غ ه ک��ردوه .وتیشی :ل ه به‌رده‌وامی وه‌ها دۆخێکدا ،ئیدی هاتنمان بۆ ئێره بێ واتایه، دانیشتنی دۆزی دادگاکه ،دوا خرا .بۆ کاتێکی تر.
ئاسایی له‌دوای نیوه‌شه‌و به کۆمه‌ڵ‌ه ئه‌ندامێکی ده‌مامکبه‌ستوو وه‌ک تارمایی یان جنۆکه .ئه‌م کاران‌ه ده‌که‌ن بۆ ترساندنی ژنان و مندااڵن .به بیروڕای من بۆ تێپه‌راندنى ئه‌و الو زیه‌ى حزبه‌کان، کۆنگره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و کوردستانی گشتگیر که هه‌موو پ��ارت و رێکخراو و که‌سایه‌تیی ه نیشتمانپه‌وه‌ر و واڵتپاریزه‌کانی چوار پارچه‌ی کوردستان له‌خۆ بگرێت و خزمه‌تی کورد بکات له‌پیناو دیاریکردنی (حه‌الل و حه‌رام)ی مه‌سه‌له‌ی کوردی و دانانی میکانیزمه‌کانی فه‌توا بۆ ئه‌و ساڵح موسلم محەمەد ،سەرۆكی ()PYD مه‌به‌ست‌ه گرنگه .چه‌تر /په‌یوه‌ندیه‌کانتان ڕیکخراوان‌ه هیچ هێزیکی جێبه‌جێکاریان نییه ،خاوه‌ن له‌گه‌ڵ پارته‌کانی باشوو چۆنه؟ ـ له کاتی ئیستا په‌یوه‌ندیمان نییه له‌گه‌ڵ حیزب مافه‌که‌ش تا ئاستیک بێدهنگه .ئه‌گه‌ر به‌رگری و و پارته‌کانی باشووری کوردستان ،به‌اڵم ڕێز له‌وان به‌رهه‌ڵستی کوردی به‌ڕووی ئه‌و کرده‌وانه‌ی ده‌وڵه‌ت ده‌گرین ،ئیم‌ه رێز له جیاوازی و فره‌ڕه‌نگی ده‌گرین ،به‌هیز ببوایه ،ئه‌وا ده‌وڵه‌ت نه‌ى ده‌وێرا ئه‌م کرده‌وان ه جیاوازی و فره‌ڕه‌نگی ده‌وڵه‌مه‌ندیی‌ه و له هه‌مان ئه‌نجام بدات. چه‌تر /له‌ماوه‌ى رابردوودا هه‌ڵمه‌تێکى گرتنى کاتیشدا فاکته‌رێک‌ه بۆ پێشکه‌وتن و گه‌شه‌پێدان. به گه‌رمی پێشوازی له هه‌موو جۆره په‌یوه‌ندی و کوردان ده‌ستى پێکرد به‌شێکى زۆرى گیراوه‌کان ته‌نسیق و هاوکاریی هاوبه‌ش له‌نێوانماندا ده‌که‌ین ،ئه‌ندامى ئێوه‌بوون ،به‌تیبه‌ت دواى سه‌ردانى ده‌سه‌اڵتدارانى تورکیا بۆ سوریا ئه‌م ه زیادى به‌ڵکو هه‌وڵ بۆ ئهوه ده‌ده‌ین. چه‌تر /ئه‌ى بڕواتان وای ه به‌رانبه‌ر پێشێلکارى مافه‌کانى م��رۆڤ��ى رۆژئ����اواى کوردستان، رێکخراو ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان که‌م ته‌رخه‌م بوون ه ل ه جواڵندنیدا؟
ێ جار باسی ـ رێکخراوه نیوده‌وڵه‌تیه‌کان هه‌ند ئه‌و مه‌سه‌الن‌ه ده‌که‌ن ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تی سووریا هیچ گرنگیه‌ک ب��ه‌وه‌ی ده‌وت��ری��ت ن���ادات ،چونکه ئه‌و
گۆڕی بەكۆمەڵی تر لە توركیا
گۆڕێکى به کۆمه‌ڵ له جۆله‌مێرگ دۆزرایه‌وه، ساڵی ( )1998ل��ه ده‌وروب����ه‌ری گ��ون��دی رێزانی سه‌ر به جۆله‌مێرگ)12( ،گه‌ریالی په‌که‌ک‌ه ل ه شه‌ڕێکدا گیانیان له‌ده‌ست دابوو ،ئاژانسی دیجل‌ه ل ه زارى گه‌واهى ده‌رانى ئه‌و شهڕه رایگه‌یاند :ته‌رمی ( )8له‌و گه‌ریالیانه ،له نزیک کێڵگه‌یه‌ک ،ب ه کۆمه‌ڵ شاردراونه‌ته‌وه .ئه‌ندامێکی پارتى ئاشتى و دیموکراتى که ته‌رمى کوڕه‌که‌ی له نێودابووه ،ب ه هه‌مان سه‌رچاوه‌ی رایگه‌یاند کوڕه‌که‌ی له‌و شه‌ڕه‌دا به زیندوویی که‌وتۆت‌ه ده‌ستی سه‌ربازانی تورکه‌و‌ه و له الیه‌ن فه‌رمانده‌یه‌کی سه‌ربازییه‌و‌ه گولله‌باران ک��راوه .ب��راى یه‌کێک له‌و ته‌رمان‌ه رایگه‌یاند ک ه یه‌ک له ته‌رمی ئه‌و ( )12گه‌ریالی‌ه برایه‌تی و بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ی «دی ئێن ئه‌ی» ،سه‌ردانی دادگای کرد .سه‌رچاوه‌ک‌ه ووتیشى :ته‌رمی ( )3گه‌ریالی تر له ناوچه‌ی گۆلی ‹گه‌ورۆی› سه‌ر به جۆله‌مێرگ به کۆمه‌ڵ شاردراونه‌ته‌وه.
کرد؟
هه‌وااڵن‌ه لێی باڵو دهکاتهوه ،به‌م رێگه‌ی‌ه هه‌واڵ ه هه‌ڵه‌پێکراوه‌کان ب�ڵاو دهک��رێ��ن��هوه بۆ خزمه‌تی مه‌به‌ست‌ه پیس و خراپه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورک. تورکیا ک��ار دهک��ات بۆ سه‌پاندی کۆنترۆڵی به‌سه‌ر ڕۆژهه‌اڵتی ناوین و و له‌م چوارچێوه‌یه‌و‌ه په‌یوه‌ندیه‌کانی له‌گه‌ڵ سووریا به‌هێز ک��ردووه، دواسه‌ردانی شاندێکی تورکی بۆ سووریا بووبه هۆی زیادبوونی فشاری ده‌وڵه‌ت به‌سه‌ر کورده‌کانی رۆژئ��اوای کوردستان ،گرتن و ده‌ستگیرکردنی ئه‌ندامان و الیه‌نگرانیشمان بهردهوامه ،بۆ نموون ه هه‌ڤاڵ «عیسا حه‌سۆ» ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارته‌که‌مان گیرا ،س��ه‌دان هه‌ڤاڵی تری گیراومان ههیه ،به‌اڵم ئه‌و گرتن‌ه له دژی ئێمه به یه‌ک هه‌ڵمه‌ت نه‌بوو ،له‌م ماوه‌ی دوایی ده‌وڵه‌تی سووریا هه‌ڵسا ب ه هه‌ڵمه‌تێکی فراوان به بیانووی به‌دواداچوونی تاوانبار و له‌یاساده‌رچووان و هه‌موو ناوچه‌کانی کوردنشینی ک��رد‌ه ئامانج ،که‌سانێکی زۆرى ده‌ستگیر کرد، ده‌زگا و ئاژانسه‌کانی راگه‌یاندنی تورکیا ئهوه ب ه ئامانجگرتنی PKKده‌زانێت .تورکیا هه‌وڵده‌دات بۆ خۆسه‌پاندن و سه‌پاندنی کۆنترۆڵی به‌سه‌ر ناوچه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی ناوین ،په‌یوه‌ندیه‌کانیشی له‌گه‌ڵ سووریا به‌هیز بووه ،ته‌نانه‌ت له‌سه‌ر ئاستی دیبلوماسیدا نییه، به‌ڵکو له‌سه‌ر ئاسته‌کانی سیاسی و ئ��اب��ووری و که‌لتووری و کۆمه‌اڵیه‌تیشه.
ـ ئ��ه‌م گرتن و ده‌ستگیرکردنانه‌ی دوای���ی ک ه ده‌زگاکانی هه‌واڵگریی سوریا پێی هه‌ڵده‌ستی، راگه‌یاندنه‌کانی تورکیاش (به تایبه‌ت ئاژانسی هه‌واڵه‌کانی ئ��هن��ادۆل) ئ��ه‌م گرتنان‌ه به ئ��هن��دام و الیه‌نگرانی پارتی کرێکارانی کوردستان PKK وهس��ف دهک��ات ،راگه‌یاندن‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کانیش ئه‌م
چه‌تر /ل ه ماوه‌ى ڕابوردوودا (KCKـ )Rojava خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی راگه‌یاند ،ئایا زه‌مینه‌یه‌کی گونجاو هه‌ی ه بۆ ئه‌و داخوازییه؟
( )700کرێکار ده‌رده‌کرێت
لێشاوى کوشتنى سه‌ربازانى کورد
هـــــه‌واڵی کوردستانی
کاربه‌ده‌ستانی کۆماری ئیسالمی گوشار ده‌هێنن بۆ س��ه‌ر ج��ه‌م چین وتوێژه‌کانی کورد له رۆژهه‌اڵتی کوردستان ،به گوێره‌ی ماڵپه‌ری «م��وک��ری��ان ن��ی��وز» ه���ه‌ر رۆژه‌و کۆمه‌ڵیک ل��ه ک��رێ��ک��اران��ی ب��هن��داوی» بنیه‌ر» ل��ه نێوان سنه ـ م��ه‌ری��وان ل��ه کاره‌کانیان ده‌ردرک��رێ��ن. راگه‌یه‌دنرا ماوه‌یه‌که به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌و به‌نداو‌ه رۆژانه کۆمه‌ڵێک له کرێکاران ده‌ر ده‌کات و ده‌یانه‌وێت رێژه‌ی ئه‌و کرێکارانه‌ی له‌و به‌نداو‌ه ک��ار دهک��هن ک��ه‌م بکهنهوه .ل��ه‌و ب��هن��داوه پێشتر ( )1200کرێکار کاریان کردووه ،به‌اڵم ()700 کرێکار له‌کاره‌کانیان ده‌رکران و ئێستا رۆژانه( 10تا )20که‌س له کرێکاران له‌کاره‌کانیان ده‌رده‌کرێن .به پێ زانیاریه‌کان ئه‌و کرێکاران ه له نێوان یه‌ک ساڵ بۆ پێنج ساڵه له‌و شوێن ه کار ده‌که‌ن و ماوه‌ی چه‌ندین مانگه مووچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه.
سه‌ربازێکى ترى کورد ،له‌ریزه‌کانى سوپاى سوریا ک��وژرا .رۆژى ( )1/27س��ۆزدار ف��ه‌وزى حه‌مید، ته‌مه‌ن ( )19ساڵ ،که دانیشتوى شارى کوبانى رۆژئ���اواى کوردستانه و م��اوه‌ى ساڵیک ب��ووه له ریزه‌کانى سوپاى سوریادا له‌خزمه‌تى سه‌ربازیدا بووه دهک��وژرێ؛ فه‌رمانده‌که‌ى س��ۆزدار ،رایگه‌یاندووه که ئه‌و سه‌رباز‌ه خۆى کوشتوه .ناوبراو له باره‌گاى س��ه‌رب��ازى پاراستنى ه��ه‌وای��ى (ح���ه‌م) رۆژان���ه ل ه الیه‌ن فه‌رمانده‌که‌یه‌و‌ه به ئه‌شکه‌نجه‌دان راون��راوه. حیکمه‌ت حه‌مید ،ئامۆزاى سۆزدار ،ره‌تى دهکاتهوه که ئامۆزاکه‌ى خۆى کوشتبێت جه‌ختى کردهوه و به‌چه‌ترپرێسى وت« :رژێمى سوریا وه‌ک ئه‌وه‌ى ک ه کوردان به ئهشکهنجه و لێدان ده‌کوژێت ،سۆزداریش هه‌ر به‌و شێوه‌ی‌ه ک��وژراوه ،رۆژان��ه ئامۆزاکه‌م ب ه دورى ( )15کیلۆمه‌تر به‌زۆره‌ملێ و ئه‌شکه‌نجه‌دان له‌الیه‌ن فه‌رمانده‌که‌یه‌و‌ه راونراو‌ه ونه‌خۆش که‌وتوو‌ه و له نه‌خۆشخان‌ه گیانى له‌ده‌ست داوه».
ـ پرۆژه‌مان له رۆژئ��اوای کوردستان (خۆسه‌ری دیموکراتى) خۆبه‌ڕیوه‌به‌ردنی دیموکراتییه ،بڕوامان ێ وایه ئهوه باشترین و گونجاوترین چاره‌سه‌رییه ،به ب هیچ ته‌نگاوکردنێک بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کان له سووریا دهت��وان��رێ جێبه‌جێ بکرێت .داخ���وازی خۆسه‌ری دیموکراتیى له‌الیه‌نی ئێمه‌و‌ه پێشنیار کرا ،به تایبه‌ت له سێیه‌مین کۆنگره‌ی پارته‌که‌مان له شوباتی ،2007له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی پارتى یه‌کێتى دیموکراتى نوێنه‌ری سیاسیی (KCKـ )Rojavaی���ه ،که‌وات ه ئه‌م داخوازی‌ه داخوازیه‌کی ()KCKهى رۆژئاواشه. ئێمه وه‌ک کورد ئهمه به گونجاوترین و ئاسانترین چارسه‌ر‌ه بۆ کیشه‌ی کوردی له ڕۆژئاوای کوردستان ده‌بینین ،له‌و کاته‌ی که ئیراداه‌ی چاره‌سه‌رکردن الی الیه‌نی به‌رانبه‌ر هه‌بێت ،به‌اڵم ئه‌و ئیراده‌ی‌ه تا ئێستا نییه ،به‌ڵکو له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانی به‌عس زهنیه‌تی نکۆڵیکردنی بوونی کوردی په‌یڕه‌و ده‌کرێت.
پرۆفایل ساڵح موسلم موحه‌ممه‌د ن��اس��راو ب ه باوکی واڵت، سه‌رۆکى پارتی یه‌کێتی دیموکراتى ،له‌دایکبووی ساڵی ( )1951کۆبانی ـ رۆژئ���اوای کوردستان .ئه‌ندازیاری ده‌رچ���ووی زان��ک��ۆی ته‌کنیکیی ئه‌سته‌نبول ،ل� ه کاتی دامه‌زراندنی ( )PYDل ه ساڵی ( )٢٠٠٣بوو ب ه ئه‌ندامی ده‌سته‌ی جێبه‌جێکار ،ل ه ساڵی ( )٢٠٠٨بوو ب ه سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی گه‌ل ل ه کۆما جڤاکێن رۆژئ��اوای کوردستان (KCKـ ،)Rojavaل ه ساڵی ( )٢٠١٠ل ه چواره‌مین کۆنگره‌ى ()PYDبه سه‌رۆک هه‌ڵبژێردرا.
ROJTVبۆ خه‌اڵتی نۆب ڵ
( )ROJTVبۆ کاندیدکردنى خه‌اڵتی نۆبڵى ئاشتی پیشنیارکرا ،له‌ئه‌نجامی ئه‌وه‌ى که کۆمیته‌ی به‌سه‌رکردنه‌وه ،ڤیلیۆ سگوردسۆن ،سه‌رۆک شاره‌وانی رابردووی کۆپنهاگن ،سه‌رپه‌رشتى ده‌کرد)ROJTV( ، بۆ کاندیدکردنى خه‌اڵته‌ک‌ه پێشنیار ک��رد)150( . که‌سایه‌تی له‌ئه‌فریقیا و ئه‌ورپا و کوردستان و تورکیا پشتگیری که‌مپینه‌که‌ده‌که‌ن .ئ��ه‌وان��هى پشتگیریان کردوه»:محمه‌د ئاسکۆی و مرریام م��ۆزز‌هن��ه‌ش». ئ��ه‌و ک��هس��ان��هی واژۆی����ان ک���ردوه ب��ۆ کاندیدکردنی ( )ROJTVبۆ خه‌اڵته‌ک‌ه ئه‌ندام په‌رله‌مانتاره‌کانی ( )BDPله‌ئه‌فریقا ویخفا ده‌سمۆند توتو و لهگه ڵ ( )24په‌رله‌مانتار و ئه‌کادیمیست ،شه‌ش په‌رله‌مانتاری ده‌سه‌اڵتدارو ئۆپۆزیسیۆنی سویسرا و پرۆفیسۆری بواری میژووی داڤید گانت؛ له‌ئه‌ڵمانیش ( )30په‌رله‌مانتار، له‌دانیمارکیش پرۆفیسۆر توو‌ه ماگنیسێن ،قه‌ش‌ه الیف بۆرک هانسین و له‌باشووری کوردستانیش سه‌رۆکی یه‌کێتی نووسه‌ران عه‌بدورحمان فه‌رهادی ،د .نوری تاڵه‌بانی ،پرۆفیسۆری مێژوو جه‌بار قادر و پرۆفیسۆر که‌مال مه‌زهه‌ر ،پشتگیرى کاندید کردنه‌که‌یان کرد.
که‌مال میراوده‌لی :ئێستا ده‌بوو من سه‌رۆکی هه‌رێم بام نه‌ک سه‌رۆکێکی ته‌زویر [ سازدانی /چه‌تر ]
رکابه‌ری سه‌ره‌کی سه‌رۆکی ئێستای هه‌رێم ل ه هه‌ڵبژاردنی پێشودا ،د.که‌مال میراوده‌لی، له‌م دیدار ه تایبه‌ته‌ی (چه‌تر)دا رایده‌گه‌یه‌نێت ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ کوردستان و پرۆژیه‌کی نوێی هه‌ی ه ل ه ب��واری رۆشنبیری و فه‌لسه‌فی و سیاسیدا ،میراوده‌لی ره‌خنه‌ی ئۆپۆزسیۆن ده‌کات و زۆر ورده‌کاری تری هاتنه‌وه‌که‌شی ده‌خاته‌ڕوو. چه‌تر :ب ه گوێره‌ی هه‌ندێک زانیاری ئێو ه ده‌گه‌ڕێنه‌و ه هه‌رێمی کوردستان ئایا ب ه یه‌کجاری دهگهڕێنهوه؟
››
«دەبێ بۆ دەوڵەتانی تری بسەلمێنن كە دۆستی ئەوان و دوژمنی گەلی خۆیانن»
ده‌سه‌اڵتیکی شه‌رعی ئۆپۆزیسیۆنی کار بکات و
هیوادارم به‌م زوانه له مانگی سێدا بگه‌ڕێمه‌وه.کوردستان واڵتی خۆمه و نیازم مانه‌وه‌یه ،به‌اڵم ل ه کاتێکدا هه‌لومه‌رجی سه‌خت و له دهس�ه‌اڵت��ب�ه‌ده‌ر رێگه‌ی نه‌داوم تا ئێستا بگه‌ڕێمه‌وه ،ئهوه مانای وا نیی ه که له واڵت نه‌بی ،نا‌توانی خه‌بات بکه‌ی و ده‌ورت هه‌بێ .شێوه‌ی خه‌بات زۆرن و هه‌ندێ جار خه‌باتی ده‌ره‌وه‌ش گرنگه.
چه‌تر :هیوات به‌و ه هه‌ی ه ئه‌مجار ه بتوانیت ببیت ه سه‌رۆکی هه‌رێم؟
چه‌تر :پڕۆژه‌تان چییه؟
پرۆژه‌ی رۆشنبیری و ئه‌کادیمی و سیاسیم ههیه.به شێوه‌یه‌کی فه‌رمی له به‌ریتانیا ئه‌کادیمییایه‌کی کوردیم دروستکردوه به ناوی (ئه‌کادیمیای خانی بۆ زمان و ئ�ه‌ده‌ب و فه‌لسه‌فه) که به فه‌رمی وه‌ک ده‌زگایه‌کی ئه‌کادیمی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی له‌م دواییه‌دا تۆمارکردنی ت �ه‌واو ب��وو .ئه‌کادیمیاک‌ه به‌رنامه‌ی باڵوکردنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵێ کتێبی ئه‌ده‌بی و فه‌لسه‌فی ههیه به کوردی و ئینگلیزی و به‌ستنی کۆنفرانس و هاوکاری له‌گه‌ڵ زانکۆکانی به‌ریتانی و کارکردن بۆ پێشخستنی به‌رنامه‌ی خوێندن و سه‌رچاوه‌ی خوێندنی زانکۆکانی کوردستان له ب��واری زمان و فه‌لسه‌ف ه و ئه‌ده‌بدا و کردنه‌وه‌ی ک��ۆرس و یارمه‌تیدانی ئه‌و خوێندکارانه‌ی کورد که بۆ خوێندنی دکتۆرا و ماسته‌ر دێن بۆ به‌ریتانیا ،به‌رنامه‌یه‌کی فراوانی وه‌رگێڕان ل ه ئینگلیزییه‌و‌ه بۆ کوردی و له کوردییه‌و‌ه بۆ ئینگلیزی، هه‌روه‌ها ده‌رکردنی گۆڤارێکی ئه‌کادیمی دیراساتی ک��وردی به ک��وردی و به ئینگلیزی .ده‌م �ه‌وێ ئه‌و ئه‌کادیمیای‌ه له کوردستانیش ده‌ستبه‌کاربێت .ل ه رووی سیاسیشهوه ،خۆم به ق���ه‌رزداری هه‌موو ئه‌و کهسانه ده‌زان��م ده‌نگیان بۆ داوم و ئه‌وانه‌ی شه‌و و رۆژ خۆبه‌خشان‌ه کاریان بۆ که‌مپینه‌که‌ی من ده‌کرد. هه‌رگیز خه‌بات و ماندووبونی ئه‌وانم له بیر ناچێته‌وه. بۆیه له‌و پڕه‌نسیپ‌ه یاساییه‌و‌ه که گه‌ل سه‌رچاوه‌ی دهسهاڵته و به پشتبهستن به ده‌نگی ملیۆنێ خه‌ڵک که ده‌نگیان بۆ سه‌رۆکایه‌تی مندا ،ئه‌نجومه‌نێکی سه‌رۆکایه‌تی له کوردستاندا داده‌مه‌زرێنم که وه‌ک
[ دیداری /رێبوارى ئازادى ] له‌م دی��داره‌ى (چه‌تر)دا هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د ک���ورد ه لێپرسراوى لقى ()11ى پارتى دیموکراتى کوردستان ،باس ل ه ئاینده‌ى کارى حزبى خۆی و کۆنگره‌ى سیانز ه و چه‌ند پرسێکى ترده‌کات. چه‌تر :ل ه کۆنگره‌ى سیانزه‌ى پارتى ده‌رن�ه‌ک�ه‌وت��ی ،هۆکارى ده‌رنه‌که‌وتن و هه‌ڵنه‌بژاردنت بۆ سه‌رکردایه‌تى چى بوو؟
پێم باشه پرسیاره‌که‌ت بکه‌یت‌ه دوو به‌ش یهکیاندهڵێى هه‌ڵنه‌بژێردراوى یا ده‌رن�ه‌ک�ه‌وت��ى دوو شتى جیاوازه ،ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى به‌یه‌که‌مه‌و‌ه هه‌بێ بۆ خۆم که‌سێکى خ��اوه‌ن بیرى نه‌ته‌وه‌یم و له هه‌مانکاتدا ره‌فتارم سۆفیانهیه سروشتى خۆم وای�ه که‌م قس ه ده‌که‌م ناچم‌ه ب�ه‌رده‌م کامێرا حه‌زم له خۆده‌رخستن نیه له دانیشتن و هه‌ڵسوکه‌وتدا خاکیم و له روو‌ه سیاسیه‌که‌شه‌و‌ه کۆى ئه‌م چه‌مک و زاراوان �هى ل ه واڵتى ئێمه‌دا لێى ده‌دوێن الى من قسه زۆر هه‌ڵده‌گرن له ژێر پرسیاردان پێشموای‌ه کاتى ئهوه نیه له‌سه‌ر ه�ه‌م��ووی��ان بدوێین ب �ه‌درێ��ژى ک �ه‌م ت��ا زۆر به‌پێى ده‌رف�ه‌ت قسه‌م له‌سه‌ر کردون یان به‌شێکیم له‌ناخى خۆمدا هێشتووه‌ته‌و‌ه له‌به‌ر بار و زروفى کوردستان و په‌یوه‌ندیه‌کانى ناوه‌وه‌ى کوردستان ،به‌شى دووه‌م ک ه په‌یوه‌ندى به‌هه‌ڵنه‌بژاردنمه‌و‌ه ههیه دی��اره هه‌ڵبژاردن په‌یوه‌ندى به‌ناسینى خهڵکهوه ههیه خه‌ڵکى سلێمانیم، به‌اڵم له لقى ( )11کارده‌که‌م ئه‌گه‌ر سه‌یرى رێژه‌ى ئه‌ندامانى پارتى بکه‌ى له کۆنگر‌ه من هه‌موو خه‌ڵکى سلێمانى و به‌شێکى که‌رکوک و گه‌رمیانیش ده‌نگى داومه‌تێ ئه‌وانه‌یتر منیان نه‌ناسیو‌ه بۆیه ده‌نگیان نه‌داومه‌تێ ،منیش ئیشم بۆ خۆم نهکردووه و داوام له‌که‌س نهکردووه و باوه‌ریشم به‌و شێوازه نییه.
چه‌تر :ئێوه‌ى به‌رپرسى لق ک ه ده‌رنه‌چون ده‌گۆڕدرێن یا دهمێننهوه ،چونک ه باس دهک���رێ ب �ه‌رپ��رس��ى ل��ق ده‌ب���ێ ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى بێت؟
-له راستیدا له کۆبونه‌وه‌ى لیژنه‌کانى په‌یڕه‌وى
( )%87دی��اره ته‌زویر یان سه‌دامێتی هه‌ڵبژاردن لهول�������� ه ژماره ده‌نگانه‌دا ئاشکرایه .به‌اڵم جێی داخ‌ه حزبه‌کانی ئۆپۆزیسیۆن به تایبه‌تی گۆڕان هیچ ره‌خنه‌یه‌کیان له ته‌زویری سه‌رۆکایه‌تی نه‌کرد و زیاد له‌مه‌ش ئه‌و ئه‌فسانه‌یان دووباره کردهوه که سه‌رۆکی ئێستا ()%70 ی ده‌نگه‌کانی هێناوه و بۆیه ده‌بێ باوکی هه‌موو الیه‌ک بێ و بۆ ماوه‌ی ساڵیک هه‌موو هه‌وڵێکیان ئه‌وه‌بوو که بیکه‌ن‌ه مه‌رجه‌عییه‌ت و وه‌ک سه‌رۆکی قائید و دهس�ه‌اڵت��ی س���ه‌رووی هه‌موو ده‌سه‌اڵتێکی ده‌ستووری و یاسایی سه‌یریان دهک��رد .له کاتێکدا کاک مه‌سعود له ناوچه‌ی گه‌رمیان و سلێمانی و کۆیه و باڵه‌کایه‌تی به سه‌رۆک هه‌ڵنه‌بژێردراو‌ه و هه‌ق نییه بڕیاره حزبی و یاسا دژ به دیموکراتییه‌کانی ئه‌و له‌و شوێنان‌ه قبوڵ بکرێ ،به‌اڵم گۆڕان هه‌وڵیدا ئه‌و واقیع‌ه بسه‌پێنێ به بێ ئه‌وه‌ی بارزانی و پارتی حیسابێکیان بۆ بکه‌ن .دوای ئهوه وریا بوونه‌و‌ه ک ه له به‌غداش په‌راوێزیان کردن .بۆیه بۆ راستکردنه‌وه‌ی ئ�ه‌م�ه ،ب�ه ه��ی��وای پاڵپشتی گ���ۆڕان و حزبه‌کانی ئۆپۆزیسیۆن ،ئه‌نجومه‌نێکی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم داده‌مه‌زرێنم که نوێنه‌ری ده‌نگ و ئیراد‌ه و به‌رژه‌وه‌ندی دیموکراتی خه‌ڵک بێت. گ �ه‌ر زامنی هه‌ڵبژاردنی پ��اک و دروس���ت وب��ێ ت �ه‌زوی��ر ن�ه‌ب��ێ ،نرخی ه�هڵ��ب��ژاردن چییه؟ ئ�هوه ده‌سه‌اڵت ده‌یه‌وێ کۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردنیش بخات ه ژێ��ر دهس �ه‌اڵت��ی خ��ۆی�هوه گه‌رچی ئ���ه‌وه‌ی پێشووش هه‌رگیز سه‌ربه‌خۆ نهبووه .هه‌روه‌ها واڵتێک ده‌ستوور و سیسته‌می حوکمرانی و دادوه‌ری���ی سه‌ربه‌خۆ و دام��وده‌زگ��ای یاسایی نه‌بن هیچ پۆستێک نرخی نییه ،ده‌سه‌اڵت له ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان و دامه‌زراوه‌کان له ده‌ستی بنهماڵه و حزب دایه ،به‌اڵم هیوادارم نه‌گات ه هه‌ڵبژاردنی داهاتوو خه‌ڵک له رێگای راپه‌ڕینی دیموکراتییه‌و‌ه وه‌ک تونس ئه‌و دهسهاڵته گه‌نده‌ڵ‌ه توڕ هه‌ڵده‌ن.
هه‌وڵبدا به‌رنامه‌یه‌کی کاری هاوبه‌ش به هاوکاری هه‌موو هێزه‌کانی ئۆپۆزیسیۆن گه‌اڵڵ‌ه بکات و ب ه شێوه‌یه‌کی زه‌م�هن��ی دی��اری��ک��راو جێبه‌جێی بکات. هه‌روا له نزیکه‌و‌ه له هه‌موو روویه‌کی رۆشنبیری و رۆژنامه‌گه‌ریی و سیاسی رۆژانه له‌گه‌ڵ گه‌نجانی واڵته‌که‌مدا کار ده‌که‌م و هه‌وڵده‌ده‌م رۆژنامه‌یه‌کی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی��ان ب��ۆ دام �ه‌زرێ��ن��م و چ�هن��ده‌ه��ا کۆرسی رۆشنبیری و فه‌لسه‌فییان بۆ بکهمهوه و یارمه‌تییان بده‌م که خۆیان نوێنه‌رایه‌تی و سه‌رکردایه‌تی خۆیان دروستبکه‌ن و هێزی له ریزی پێشه‌وه‌ی گۆڕینی دیموکراتی رادیکاڵی بن. چه‌تر :ل ه چ شارێک داده‌نیشن؟
که‌سێکی خاوه‌ن بیری نه‌ته‌وه‌یم و ل ه هه‌مانکاتدا ره‌فتارم سۆفیانهیه
چه‌تر :سه‌رکردایه‌تى کورد ل ه چ ئاستێکدا له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتى ناوه‌ندى کارى ههیه؟
خۆى راگه‌یاندنى مافى چاره‌نوس له کۆنگرهىسیانزهى پارتیدا به‌ڵگه‌ى ئهوهیه ئه‌و مه‌ترسیانه‌نی ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى مافى چاره‌نوس دوو جۆر لێکدانه‌وه‌ى ههیه هه‌م یه‌کگرتن هه‌م جیابونه‌و‌ه کاتێک عێراق به‌ره‌و دیموکراتیه‌ت و فیدراڵیه‌ت بڕوات ماده‌کان و بڕگه‌کانى دهس��ت��ور جێبه‌جێ بکرێت ک��ورد و ع���ه‌ره‌ب وه‌ک دوو ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى س �ه‌ره‌ک��ى ب��اوه‌ڕی��ان ب�ه پێکهوه ژی��ان هه‌بێ ،جێبه‌جێکردنى داواکاریه‌کان دهکهوێته س�ه‌ر پشودرێژى و ک��ات و دانوستان به له‌به‌رچاوگرتنى به‌رژه‌وه‌ندى هه‌موو الیه‌ک و پێچه‌وانه‌که‌شى ئهوه جیابونه‌و‌ه و دروستکردنى ده‌وڵ�ه‌ت��ى سه‌ربه‌خۆی‌ه بۆیه پێویست به‌و ره‌شبینی ه ناکات ،به‌ڵکو هه‌ڵسوڕان و پێداگرتن
ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
5
ب‌هر‌پرسیارێتیه‌کی ده‌ستوری و یاسایی به ئاره‌زووی خۆی کاته‌ک‌ه ده‌گۆڕێ یان پارێزگار دژی کۆده‌نگی ئه‌نجومه‌ن داده‌نێ یان هیچ نرخێک بۆ ئه‌نجومه‌نی پارێزگا و شارۆچکه‌کان دانانێ و به ئاره‌زوی خۆی ده‌یانگۆڕێ .له‌م حاڵه‌ته‌دا پۆستی پارێزگار هیچ سه‌نگ و کاریگه‌رییه‌کی نابێ. چه‌تر :له‌سه‌ر هاوپه‌یمانێتی ستراتیژی یه‌کێتی و پارتی چی ده‌ڵێن؟
په‌رله‌مان و کابین‌ه ته‌نیا واجیهه‌یه‌کی حزبین وخزمهتی هاوپه‌یمانی ستراتیژیی ده‌که‌ن که هاوپه‌یمانی دزیی و داگیرکردن و داوێنپێسییه.
چ�ه‌ت��ر :پێتوای ه ت��ا چ�هن��د ه یه‌کێتی و پارتی بڕیاره‌کانیان به‌ده‌ست خۆیان ه و ل ه ژێرکاریگه‌ری ده‌وڵه‌تانی تردا نیه؟
ب���ه‌ده‌س���ت خ��ۆی��ان �ه م����رۆڤ ب���ن ،ک����ورد ب��ن،دیموکرات بن ،دادپ �ه‌روه‌ر بن ،بیر له ژیان و خۆشی مندااڵنی گه‌له‌که‌یان بکهنهوه ،دوژمنی به‌رژه‌وه‌ندی و ئامانج‌ه دوورخایه‌ن و ستراتیژییه‌کانی گه‌له‌که‌یان نه‌بن .به‌اڵم له سه‌رێکی ترهوه بۆ پاراستنی ده‌سه‌اڵتی خۆپه‌رستی و بنه‌ماڵه‌یی خۆیان ده‌بێ بۆ ده‌وڵه‌تانی تر به‌تایبه‌تی داگیرکه‌ر ،بسه‌لمێنن که دۆستی ئه‌وان و دوژمنی گه‌لی خۆیانن.
چه‌تر :یاسای خۆپیشاندان ل ه الیه‌ن سه‌رۆکی هه‌رێمه‌و ه ئیمزا کرا ئه‌گه‌ر تۆ سه‌رۆکی هه‌رێم بویتای ه ئیمزات دهک��رد؟ پێتوای ه ئه‌و یاسای ه هه‌موار بکرێته‌وه؟
بهداخهوه له جیاتی ئ�ه‌وه‌ی ئۆپۆزیسیۆن خۆیئهجندای خ��ۆی له رێگای په‌رله‌مان و شه‌قامی کوردییه‌و‌ه بسه‌پێنێ ،هه‌موو کاری په‌رچه‌‌کردار‌ه بۆ هێرشه‌کانی ده‌سه‌اڵت .گه‌ر ئۆپۆزیسیۆن راستبای‌ه و رێزی ده‌نگی دیموکراتی خه‌ڵکی گرتبای‌ه و ته‌زویری قبوڵنه‌کرادیه ،ده‌ب��وو سه‌رۆکی هه‌رێم به شه‌رعی چه‌تر :باس له‌و ه ده‌کرێت ئێو ه پاڵێوراوی نه‌ناسێ و هه‌ر نه‌بێ له پارێزگای سلێمانی و گه‌رمیان سلێمانی و له هه‌ولێر داده‌نیشم و سه‌ردانی هه‌موو شار گۆڕانن بۆ پارێزگاری سلێمانی ئه‌و ه راسته؟ و کۆیه و باڵه‌کایه‌تی شه‌رعییه‌تی ده‌سه‌اڵتی حزبی و شارۆچکه‌کانی کوردستان ده‌که‌م. راست نییه .الریم لهوه نییه بچوکترین پۆست بۆبنهماڵهیی بارزانی قبوڵنکه‌ردبایه .ئه‌وسا یاساک ه چه‌تر :ل ه هه‌ڵبژاردنی داه��ات��وودا بۆ خزمه‌تی گه‌له‌که‌م قبوڵ بکه‌م ،به‌اڵم وه‌ک پێشتر باسم نرخی نه‌ده‌بوو .یاسای خۆپیشاندان له دوو رست‌ه زیاتر کرد ده‌ستوور و یاسا و دامه‌زراو‌ه و لێپرسینهوه و دابه‌شی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم خۆت ده‌پاڵێویت؟ نییه :مافی پیرۆز و ئه‌رکی دیموکراتی هاواڵتییان ه له هه‌ڵبژاردنی پێشوودا متمان‌ه و ده‌نگی خه‌ڵکم ده‌سه‌اڵته‌کان نه‌بێ ،پۆسته‌کان هه‌ر شکڵی دهمێننهوهخۆپیشاندان رێکبخه‌ن و ب �ه‌ش��داری تێدا بکه‌ن و بۆ سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم به رێ��ژه‌ی ( %57تا )%60و نرخیان نابێ .پێوانه‌ی من پۆست و مه‌نسه‌ب نییه، ئاگاداری پۆلیس بکه‌ن بۆ پاراستنیان ،ئه‌رکی پۆلیس ه به‌ده‌ستهێنا و ئێستا ده‌ب��وو من سه‌رۆکی هه‌رێم بام به‌ڵکو چ گۆڕینێکی راست بۆ به‌رژه‌وه‌ندی و باشکردنی خۆپیشانده‌ران بپارێزێ .ئهمه یاسای خۆپیشاندان‌ه و نه‌ک سه‌رۆکێکی ته‌زویر .له هه‌موو ئه‌و ناوچانه‌ی ژیانی خه‌ڵک و چه‌سپاندنی دادپه‌روه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی پێویستی به روخسه‌تی هیچ که‌س ناکات .له حاڵه‌تی که پارتی ده‌سه‌اڵتی نهبووه و ته‌زویر نهکراوه ئه‌و و گێڕانه‌وه‌ی موڵک و ماڵ و سامانی دزراو بۆ زۆر نائاساییدا ده‌بێ حکومه‌ت داوا له دادوه‌ر بکات بۆ رێژه‌ی‌ه ئاشکرایه ،له شوێنێکی وه‌ک ته‌قته‌قدا ده‌نگی گه‌ل و بنه‌بڕکردنی ده‌سه‌اڵتی دزیی و داگیرکاری قه‌ده‌غه‌کردنی خۆپیشاندان .ئه‌و بڕیاره‌ی دادگاش ده‌بێ من گه‌یشتۆت‌ه ( .)%90ب�ه‌اڵم له ده��ۆک ( )%98حزبی ئه‌نجام ده‌درێ .ده‌بوو هه‌ڵبژاردنی پارێزگاکان له‌الیه‌ن لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مانه‌و‌ه قبوڵ بکرێ به‌ر ی ده‌نگه‌کان بۆ مه‌سعود بارزانی ب��وو ،له هه‌ولێر ده‌مێک بووای‌ه بکرایه ،به‌اڵم دهس �ه‌اڵت به‌بێ هیچ له‌وه‌ی جێبه‌جێ بکرێ.
به‌رپرسی لقی ()11ی پارتی:
ن��اوخ��ۆ و به‌رنام‌ه گفتوگۆی زۆرک���را زۆر جار که‌سێک هه‌ڵده‌بژێردرێ به سه‌رکردایه‌تى ،به‌اڵم تواناى به‌رپرسیاریه‌تى لقى نیه ،که‌سێکیش هه‌ڵنابژێردرێ و تواناى له‌و زیاترى ههیه ،بۆیه کۆنگر‌ه ئاقاڵن‌ه بیرى لهوه کردهوه به‌تایبه‌تى جه‌نابى سه‌رۆک ئه‌و بڕیاره‌درا ده‌شێت که‌سێک ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى نه‌بێت ،به‌اڵم به‌رپرسى لقیش بێ ئه‌گه‌ر پێویستى کرد ،له په‌یره‌وى ناوخۆکرا به خاڵێک که سه‌رکردایه‌تى ده‌سه‌اڵتى ئ�ه‌وه‌ى هه‌بێ پێویستیان به که‌سێک بوو ئه‌ندامى هه‌ڵبژێردراویش نه‌بێ بۆ سه‌رکردایه‌تى به‌رپرسیارێتى لق یان ئه‌و شوێنه‌ى پێ بسپێرن ،هه‌ر بۆیه ته‌نها هه‌ڵبژاردن پێوه‌ر نیه له هیچ کۆنگره‌یه‌کدا.
دیدار
و پشودرێژى ئه‌نجامه‌کان ده‌رده‌خات.
چه‌تر :وات ه ئێم ه به‌ره‌و هه‌نگاوى دروست بونى ده‌وڵه‌ت ده‌ڕۆین؟
بێگومان ل�ه ( )%100ئێستا بێت و چهندساڵێکیتر بێت ،کورد ده‌بێ ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ دروست بکات.
چه‌تر :ل ه ئێستادا په‌یوه‌ندى نێوان یه‌کێتى و پارتى و پارتى و گۆڕان ل ه سنورى لقه‌که‌ى ئێو ه چۆنه؟
ئ���ێ���م��� ه
په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ هه‌موو حزبه‌کان زۆر باش ه گۆڕانیش به‌هه‌مان شێوه به له‌به‌رچاوگرتنى ئه‌وه‌ى ئێمه هاوپه‌یمانى ستراتیژیمان له‌گه‌ڵ یه‌کێتى هه‌ی ه هه‌ندێک ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى هاوبه‌شمان ههیه وه‌ک دوو حزبى گه‌وره .له هه‌مانکاتیشدا به‌رژه‌وه‌ندى هاوبه‌شمان له‌سه‌ر مهسهله ستراتیژى و نه‌ته‌وه‌یى و نیشتمانیه‌کان ل �هگ �هڵ ه �ه‌م��وو ح��زب�ه‌ک��ان ه�هی�ه گ��ۆڕان��ی��ش له‌و په‌یوه‌ندیان‌ه به‌ده‌رنیه.
چه‌تر :ل ه دیدارێکدا وتت نه‌وشیروان مسته‌فا ج��وت��ێ ب��اڵ��ى ب��ۆ دروستبکه‌ن ناگات ه سه‌رۆکى هه‌رێم ئه‌م لێدوان ه زۆرى له‌سه‌روترا ل ه چ روانگه‌یه‌که‌و ه واید ه بینى؟
کاک نه‌وشیروان پیاوێکى تێکۆشه‌ر‌ه ماندووهتوانایهکى باشى ههیه خه‌باتێکى دوور و درێ��ژى ههیه به‌الى منه‌و‌ه پیاوێکى که‌م نیه رێزیشم بۆى ههیه ،به‌اڵم کاک مه‌سعود کوڕى بارزانى نه‌مر‌ه خه‌باتێکى دوور و درێژى ههیه تێکۆشه‌رێکى ناسراوتر‌ه له جیهاندا و سه‌رۆکى حزبێکى گهورهیه که ()65 ساڵ خه‌باتى ههیه ،سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان ه له‌م چه‌ند ساڵه‌ى دواى روخانى رژێمیش سه‌لماندى پێداگرێکى لێهاتووى م�هس�ه‌ل�ه ستراتیژی ه نیشتمانى و نه‌ته‌وه‌ییه‌کانه. چه‌تر :ل ه دوا ژم��اره‌ى گۆڤارى لڤین گه‌نجێک رای��گ �هی��ان��دوو ه ئاماده‌ی ه خۆى بسوتێنێ ب ه بڕواى ت��ۆ خۆسوتاندنى گه‌نجێک کاریگه‌رى بۆ سه‌ر دهس�ه‌اڵت ده‌بێت؟
-زۆرجار بزوتنه‌وه‌یه‌کى خۆرسک
ئه‌گه‌ر لێ بگه‌ڕێن به سروشتى خۆى گه‌ش‌ه بکات له‌دواجاردا ئامانجه‌کانى خۆى ده‌پێکێ ،به‌اڵم زۆر واب��ووه له مێژوودا ئه‌و بزوتنهوه خۆرسکان‌ه که ل ه ئه‌نجامى کۆمه‌ڵێ ناڕه‌زایى دروست ده‌بن حزبێک یان ته‌یارێکى سیاسى ئه‌و شه‌پۆل‌ه ناڕه‌زاییان‌ه ده‌قۆزێته‌و‌ه دهبێته رێبه‌رى له‌رێره‌وى ئامانج‌ه ره‌سه‌نه‌که‌ى الیده‌بات دهبێته هۆى ئه‌وه‌ى ئه‌و ته‌یار‌ه سیاسیه به‌پێى لێکدانه‌وه‌ى ئه‌و گروپه‌ى که ههیانه ئامانجه‌کان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان به‌کار بهێنن بۆیه خۆسوتاندنى گه‌نجێک ل ه تونس زۆرجیاوازى ده‌بێت له خۆسوتاندنى گه‌نجێک له کوردستان ،چونکه له کوردستان زوڵم و سته‌م و چهوساندنهوه نیه ،به‌ڵکو هه‌ندێک گرفت و ناڕه‌زایی ه له‌و قۆناغ‌ه راگوزه‌ره‌ى ئێستادا بوونیان ههیه و ده‌بێت و زه‌مه‌ن ده‌توانێت چاره‌سه‌ریان بکات به‌تایبه‌ت ل ه رێگاى ئه‌و داواکاریانه‌ى که باس له ناعه‌داله‌تى و گه‌نده‌ڵى ده‌که‌ن نه‌ک هه‌ر له حزب و ده‌سه‌اڵتدا، به‌ڵکو له کۆی کایه‌کانى کۆمه‌ڵگاى کوردیدا ب ه ئه‌حزاب و ته‌یاراتى ئۆپۆزسیۆنه‌وه. چه‌تر :لێپرسراوى لقى ( )11ده‌مێنیته‌و ه یان به‌جێى ده‌هێڵى و دواى لق کارت چى ده‌بێت؟
نه‌خێر له به‌رپرسى لق نامێنمه‌و‌ه و حه‌زیشم ل ههیچ کارێک نیه ئه‌گه‌ر لێم بگه‌ڕێن ئازادبم و ب ه بیرکردنه‌وه‌ى خۆم بنوسم.
چه‌تر :ده‌ڵێن ئه‌و ئازادییه‌ى ل ه سنورى ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى هه‌ی ه ل ه سنورى ده‌سه‌اڵتى پارتى نی ه پێتوای ه ئازادى راده‌ربڕین ته‌نیا ل ه سنورى ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى ههیه؟
له راستیدا من ئه‌و ئازادییه‌ى له‌ناو پارتیدا ولهگهڵ سه‌رکردایه‌تى پارتى بۆ ده‌ربرینى بیرورا هه‌یه‌تی له حزبى تردا باوه‌رناکه‌م بوونى هه‌بێت ،به‌ڵگه‌یه‌کى زیندوت بده‌مێ ئێستا تۆ بۆ خۆت ده‌یبینى چه‌ندین پرسیار له‌سه‌ر بابه‌تی ستراتیژى و نیشتمانى له من ده‌که‌ى یان جارانیتریش که کراوه وه‌اڵمم داوه‌ت�هوه هه‌ندێکجار له‌گه‌ڵ به‌رنام‌ه و په‌یوه‌ندى سیاسى ئه‌مڕۆى پارتیش نهگونجاوه که‌سێک بانگى نه‌کردوم و لێپرسینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا نه‌کردوم ئازادى لهوه زیاتر ک ه خه‌ڵک به ئاره‌زوى خۆى خۆپیشاندانیش ده‌کات ل ه شارى هه‌ولێر راى خۆى ده‌رده‌بڕێ له‌کوێی تر ههیه.
به‌دواداچوون ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
6
[ ئا /هانا ئازاد ] دژای �ه‌ت �ى‌ک��ردن��ى پ��ارت��ى ب��ۆ سه‌رۆکى حکومه‌ت و کابینه‌که‌ى ده‌ستى پێکرد له‌ئێستادا پارتى له‌میدیاکانى خۆیه‌وه ره‌خنه‌ى توند ئاراسته‌ى کابینه‌ى شه‌شه‌م ده‌کات ک ه د.به‌رهه‌م سه‌رۆکى کابینه‌که و یه‌کێتیش پۆست ه به‌تاڵه‌کانى به‌که‌سى به‌توانا جێگیر ده‌کات».
به‌رپرسانى بااڵى نێو یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ره‌خنه‌کانى پارتى له‌کابینه‌ى شه‌شه‌م ب ه قسه‌ى رۆژنامه‌نوسه‌کانیان ده‌زانن و پێیانوای ه ئه‌و قسانه‌ى له‌سه‌ر کابینه‌ى شه‌شه‌م ده‌کرێت قسه‌ى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى نیه ،له‌کاتێکدا سه‌رچاوه‌یه‌کى بااڵى یه‌کێتى باس له‌وه‌ده‌کات ئاراسته‌یه‌ک هه‌ی ه له‌نێو پارتى دژایه‌تى توندی سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌کات. سه‌رچاوه‌یه‌کى بااڵى نێو یه‌کێتى بۆ (چه‌تر) ده‌ڵێت :یه‌کێتى هه‌ستى به‌دژایه‌تیه‌کانى پارتى ک��ردووه ،ب�ه‌اڵم تائێستا له‌نێوخۆدا قسه‌ى له‌سه‌ر نهکردووه. ئ �ه‌و س �ه‌رچ��اوه‌ی � ه وتیشى ،قسه‌کردنى پارتى ل�هس�ه‌ر کابینه‌ى ش�ه‌ش�ه‌م دواب����ه‌دواى کۆنگره‌ى ()13ى حزبه‌که‌ى دێت ،هۆکارى ئه‌وه‌ش ئهمهیه ک� ه پ��ارت��ى پێیوای ه خ��ۆى ب�هه��ێ��زک��ردووه و ته‌نها ئ���ه‌و ل �ه‌م �هی��دان �ه‌ک �هی �ه ،س �ه‌رچ��اوه‌ک � ه ره‌خ��ن�ه‌ش��ى له‌سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى گرت ک ه تۆپه‌که‌ى ته‌نها خستۆت ه به‌رده‌م سه‌رۆکى حکومه‌ت و ئه‌وانى تر پاڵپشتى ناکه‌ن. ده‌رباره‌ى قسه‌ى ئه‌و سه‌رچاوه‌ی ه سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ب ه (چ�ه‌ت��ر)ی راگه‌یاند «به‌فه‌رمى
راگه‌یاندنی پارتی هه‌ڵمه‌تی دژی حکومه‌ت ده‌ستپێکرد یه‌کێتى:
پارتى:
پێمان خۆش نی ه پارتى سیاسه‌تى دژایه‌تى حکومه‌ت بکات
ره‌خنه‌گرتن ل ه حکومه‌ت کفر نیه
هیچ شتێکمان نه‌بینیو‌ه ل ه میدیاکانى پارتیهوه ب ه دژایه‌تى کردنى سه‌رۆکى حکومه‌ت حساب بکرێت». پیره وتیشى :ئه‌گه‌ر پارتى قسه‌یه‌ک نه‌کات من ناتوانم ره‌تى بکهمهوه ،رۆژنامه‌ى (چه‌تر)یش ناتوانێت کێشه‌مان بۆ دروست بکات. الى خۆشیه‌و‌ه بێستون نورى ،سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى سڤیل بۆ (چه‌تر) وتى «پارتى ئه‌گه‌ر بیه‌وێت دژایه‌تى سه‌رۆکى حکومه‌ت بکات زیانێکى زۆرى لێده‌که‌وێت ،چونک ه حکومه‌ت هى یه‌کێتى نی ه و پارتى به‌شى خۆى ههیه». بێستون وتیشى «دژایه‌تى کردنى هێرۆخان بۆ د.به‌رهه‌م کاره‌کانى سه‌رۆکى حکومه‌ت قورستر ده‌کات ،چونک ه شه‌ڕى د.به‌رهه‌م قورسه». سه‌باره‌ت ب ه دژایه‌تى کردنى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌الیه‌ن راگه‌یاندنى سێبه‌رى پارتیهوه سه‌رنوسه‌رى سڤیل وتى «نازانم ل ه هه‌رێم چ راگه‌یاندنێک سێبه‌رى پارتیه؟ به‌اڵم له‌وه‌ته‌ى د.به‌رهه‌م سه‌رۆکى حکومه‌ت ه زۆرترین قس ه له‌سه‌ر کابینه‌ى شه‌شه‌م کراوه له‌هه‌موو راگه‌یاندنه‌کانه‌وه». هاوکات ئه‌حمه‌د کانى ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى بۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ى «راسته ئه‌ندامێکى یه‌کێتى سه‌رۆکى حکومهته ،به‌اڵم ئه‌م حکومه‌ت ه له‌سه‌ر د.به‌رهه‌م تۆمارنه‌کراو‌ه و هى هه‌موو ئه‌وانه‌ی ه ک ه ل ه حکومه‌ت به‌شدارن». وتیشى :ره‌خنه‌گرتن ل ه حکومه‌ت کفر نیه، چونک ه ماناى ره‌خن ه نی ه ل ه د.به‌رهه‌م ره‌خنه‌ی ه له کابینه‌ی شه‌ش ل ه ژێر ره‌خنه‌دایه فۆتۆ :سایتی به‌رهه‌م ساڵح هه‌موو وه‌زاره‌ت و به‌شداربوانى حکومه‌تى کابینه‌ى شه‌شه‌م ،بۆی ه نابێت رق و کین ه له‌یه‌ک هه‌ڵبگرین .دووساڵ حکومه‌ت بۆ هه‌رالیه‌کیانه ،بۆی ه پارتى د.به‌رهه‌م دواى ته‌واوکردنى دوو ساڵ ل ه حکومه‌ت ئ �ه‌ح��م �ه‌د ک��ان��ى ئ���ه‌وه‌ش���ى خ��س��ت �ه‌روو ،به‌پێى مافى خۆیه‌تى دواى ئ �ه‌و دوو ساڵ ه حکومه‌ت پۆسته‌که‌ى بۆ مه‌سرور بارزانى جێده‌هێڵێت. ئارێز ع �ه‌ب��دواڵ ،به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى سۆرانى رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژى نێوان یه‌کێتى و پارتى وه‌ربگرێته‌وه. پێشتریش (چه‌تر) ئ �ه‌وه‌ى ئاشکراکردبوو که ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ،ب��ۆ(چ �ه‌ت��ر)رون��ی��ک��ردهوه «ح��ک��وم�ه‌ت
هاوبه‌ش ه و پێویست ه پارتى به‌چاوى خاوه‌ن مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ بکات نه‌ک دژایه‌تى بکات ،بۆی ه پێمان خۆش نی ه پارتى ئه‌وه‌بکات ه سیاسه‌تى ،ک ه دژایه‌تى حکومه‌ت بکات». ئارێز وتیشى ،ئه‌گه‌ر قس ه بکرێت له‌سه‌ر کابینه‌ى شه‌شه‌م پێمانوای ه «که‌س ه ئاست نزمه‌کانى نێو پارتین و له‌رێکه‌وتن نامه‌ى ستراتیژى نێوان یه‌کێتى وپارتى نه‌گه‌یشتوون». سمکۆ محه‌مه‌د ،رۆژنامه‌نوس ده‌ڵێت «کابینه‌ى شه‌شه‌مى د.ب �هره �ه‌م ب��ێ خ��اوه‌ن � ه و ک �هس خۆى ب ه خ��اوه‌ن��ى نازانێت ،ئه‌مه‌ش بۆ دژایه‌تیکردنى که‌سى سه‌رۆکى حکومه‌ت دهگهڕێتهوه له‌چه‌ند الیه‌نێکه‌وه». وتیشى :ل ه هه‌رێم حزب حکومه‌ت ه و حکومه‌تیش ح��زب� ه ت��ێ��ک�هڵ��ک��راوه ،ب��ۆی� ه س �ه‌رۆک��ى حکومه‌ت رووبه‌رووى چه‌ندین کێشه‌کراوه‌ته‌وه. الى خۆشیه‌و‌ه ساڵح م �ه‌ال ع��وم�ه‌ر ،چاودێرى سیاسى رونیکرده‌وه ،رێکه‌وتنى نێوان یه‌کێتى و پارتى قوفڵیداون ،پارتى به‌بێ یه‌کێتى هیچى پێناکرێت به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه ،ره‌نگ ه له‌کاره‌کانیان یان وه‌زیرێکى پارتى دژایه‌تى سه‌رۆکى حکومه‌ت بکات ئه‌مه‌ش هۆکاره‌که‌ى بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه که تائێستا دوو ئیداره‌یی هه‌ی ه و به‌ته‌واوى ئیداره‌کان یه‌کیان نه‌گرتۆته‌وه. وتیشى ،کابینه‌ى شه‌شه‌م یه‌کگرتوونی ه ئه‌گه‌ر هه‌رالیه‌کیان ناڕازیبیت ئهوه زیانى به‌رده‌که‌وێت و رێکه‌وتنى ستراتیژى هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه. بۆ وه‌رگرتنى بۆچوونى زیاتری پارتى (چه‌تر) په‌یوه‌ندى ب ه محمود محه‌مه‌د و سه‌فین دزه‌یى و پشتیوان سادق کرد ،به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کان به‌رده‌ست نه‌بوو.
ل ه ( )2ساڵدا ( )1175هاواڵتى به رووداوه‌کانى هاتوچۆ گیانیان له‌ده‌ستداو ه و ( )11304بریندار ههیه
[ ئا /دلێر عه‌بدولڕه‌حمان ]
ساڵ دواى ساڵ ژم��اره‌ى رووداوه‌کانى ه��ات��وچ��ۆ ل��� ه ه��ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان له‌هه‌ڵکشاندای ه و به‌رپرسانى هاتوچۆ هۆکاره‌که‌ى بۆ پابه‌ند نه‌بونى شۆفێران ب ه یاساکانى هاتوچۆ و شاره‌زایانى ب��وارى یاساکانى هاتوچۆش بۆ خراپی ن و ئ�ه‌و شه‌پۆلی مۆڵه‌ت رێگاوبانه‌کا پێدان ه ده‌گه‌ڕێننه‌و ه ک ه ب ه ئاسانى ده‌درێنه هاواڵتیان.
ئه‌بوبه‌کر ئ�ه‌ح��م�ه‌د ،ت �ه‌م �هن ( )55س��اڵ ک ه شۆفێرى ئۆتۆمبێلى تایبهته بهنیگهرانیهوه باسى له قه‌ره‌باڵغى سه‌ر شه‌قامه‌کان کرد ،وتى «رۆژ به‌ڕۆژ ئۆتۆمبێل دێنه ک��وردس��ت��ان�هوه ،شه‌قامه‌کانیش هه‌روه‌کو خۆیانن و ڕووداوه‌کانى هاتوچۆش ڕووى له‌زیادى کردووه». ئ����ه‌و ه���اواڵت���ی���ه پ��ێ��ی��وای �ه پ��ێ��وی��س��ت �ه الی �هن �ه په‌یوه‌ندیداره‌کان قه‌ره‌بوو بۆ ئه‌و خاوه‌ن ئۆتۆمبێالنه ب��ک��ات �هوه ک��ه ک��ۆن��ن ،ده‌ڵ��ێ��ت «پ��ێ��وی��س��ت�ه ئ �ه‌و ئۆتۆمبێالنه‌ى که دێنه کوردستانهوه سنورێکیان بۆ دابنرێت ،ئه‌و ئۆتۆمبێالنه‌شی بۆماوه‌ى چه‌ندان ساڵ کاریان کردوه‌و مه‌رجى توندو تۆڵیات تێدانیه، بونه‌ت‌ه ئه‌رک به‌سه‌ر خاوه‌نه‌کانیانه‌و‌ه حکومه‌ت گیان له ده‌ستدان به هۆی رووداوه‌کانی هاتوچۆ وه‌ریان بگرێته‌وه‌و قه‌ره‌بویان بکاتهوه». ع�ه‌م��ی��دى ه��ات��وچ��ۆ ق���ادر س��دی��ق ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى وه‌رگه‌ڕانى ئۆتۆمبێله‌که‌ى و به‌یه‌کدادانى له‌گه‌ڵ راگه‌یاندن‌و په‌یوه‌ندیه‌کانى هاتوچۆى هه‌رێم به ئۆتۆمبێلێکى تردا دروستده‌کات. ناوبراو له‌باره‌ى پالنیان بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى تیژڕه‌وى (چه‌تر)ى راگه‌یاند «هۆکارى روداوه‌کانى هاتوچۆ ب��ۆ خ���ودى ش��ۆف��ێ��ران و تێکچونى ک �ه‌ش��وه �ه‌واو شۆفێران وتى «بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى تیژ ڕه‌وى شۆفێران م�ه‌رج�ه‌ک��ان��ى ت��ون��دوت��ۆڵ��ى دهگ �ه‌ڕێ��ت �هوه ک��ه‌سێ کامێرای چاودێریمان دان��اوه بۆئه‌وه‌ى سه‌رپێچی هۆکارى جیهانین ،ب�ه‌اڵم له کوردستاندا ئه‌وه‌ى شۆفێران تۆماربکات له‌وشوێنانه‌ى قه‌ره‌باڵغى زۆر بایه‌خمان پێداو‌ه خودى شۆفێره‌که‌یه ،چونکه هاتوچۆیان به‌سه‌ره‌وه‌یه‌و ئه‌وه‌ش کاریگه‌رى باشی له‌کاتى لێخوڕیندا پابه‌ند نابن به‌رێسا و یاساکانى هه‌بو‌ه له‌که‌مکردنه‌وه‌ى روداوه‌کانى هاتوچۆ». ه���هروهه���ا ب��ه پێویستى ده‌زان���ێ���ت ح��ک��وم�ه‌ت هاتوچۆو‌ه و ئه‌وه‌ش زۆرج��ار ب �ه‌روداوى ئۆتۆمبێل ت و دواجاریش هه‌ر خودى شۆفێران و ه���اورده‌ک���ردن���ى ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ��ل ل����ه‌ڕوى چۆنێتیه‌وه کۆتایی دێ ک��ۆن��ت��رۆڵ ب��ک��ات ،ده‌ڵ��ێ��ت «ئ���ه‌و ئۆتۆمبێالنه هاواڵتیان زیانى لێده‌که‌ن». هه‌روه‌ها ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد زۆرینه‌ى بهێنرێن‌ه کوردستانهوه که بۆمه‌به‌ستى بازرگانى روداوه‌کانى هاتوچۆ به هۆى تیژڕه‌وى شۆفێرانه‌وه نین ،چونکه هه‌ندێک له‌و ئۆتۆمبێالنه‌ى دێنه رووده‌ده‌ن که کێشى ئۆتۆمبێله‌کان له‌وکاته‌دا ناوه‌و‌ه مه‌رجه‌کانى توندوتۆڵیان تێدا نیه و ئه‌گه‌ر که‌مده‌بێته‌وه ،له‌کاتى لێخوڕیندا شۆفێران مۆبایل لێژنه‌یه‌کی پسپۆڕ له‌سه‌ر خاڵ‌ه گومرگییه‌کان ب �ه‌ک��ار ده‌ه��ێ��ن��ن ،ی��ان هه‌ندێکجار ئ���اژه‌ڵ دێته دابنرێت کاریگه‌رى باش به‌جێدێڵێت له‌ڕووى رێگه سه‌ر شه‌قامه‌کان یان دهگ�هن به الدانێکى کاتى ن�ه‌دان به هاتنه‌ناوه‌وه‌ى ئۆتۆمبێلى خراپ بۆ ناو شۆفێر کۆنترۆڵ ل �ه‌ده‌س��ت��ده‌دات و دهبێته هۆى هه‌رێمى کوردستان». ئومێد عه‌لی ،شاره‌زا له بوارى یاساکانى هاتوچۆ
له هه‌ڵکشاندایه فۆتۆ :فه‌رزین حه‌سه‌ن پێیوایه گرنگترین هۆکارى زیادبونى رووداوه‌کانى هاتوچۆ به‌الى به‌شێکى زۆرى شاره‌زایانى بوارى هاتوچۆو‌ه له جیهاندا بۆ نه‌بونى مه‌فره‌زه‌کانى پۆلیسى هاتوچۆ دهگهڕێتهوه له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان،
››
عه‌مید قادر سدیق:
هه‌ندێک له‌و ئۆتۆمبێالنه‌ى ده‌هێنرێن ه کوردستانه‌و ه مه‌رجه‌کانى توندوتۆڵیان تێدا نیه
له‌گه‌ڵ خراپی و ن��ات �ه‌واوى شه‌قامه‌کان و بونى به‌رزى و نزمییه‌کى زۆر تێیاندا و نه‌بونى هێماى هاتوچۆ به‌پێی پێویست له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان ،ده‌ڵێت «ههرچهنده شۆفێران پابه‌ندنین به‌و هێمایانه‌وه، به‌اڵم بونیان گرنگه». ئ �ه‌و ش��اره‌زای �هى یاساکانى هاتوچۆ ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌دا یه‌کێک له‌و پالنانه‌ى که هاتوچۆى هه‌رێم بۆکه‌مکردنه‌وه‌ى روداوه‌کان گرتویه‌تی‌ه به‌ر دانانى تاسه‌ى پالستیکی‌ه له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان ،وتى «دانانى ئه‌و تاس‌ه پالستیکیان‌ه زۆرج��ار بونه‌ت‌ه گرفت له به‌رده‌م شۆفێراندا ،چونکه له هه‌ندێ شوێن له‌سه‌ر شه‌قامى سه‌ره‌کى دانراون که زانستى نیه». ئومێد ،وتیشى «مۆڵه‌تپێدان له‌م واڵت�ه‌دا بۆته فاڵ ،هیچ مه‌عقول نیه که‌سێک به ( )5خوله‌ک هه‌ڵبسه‌نگێنرێت و مۆڵه‌تى ب��درێ��ت��ێ ،چونکه دواجار ژماره‌یه‌کى زۆر شۆفێرى نه‌شاره‌زا ده‌ڕژێنه سه‌رشه‌قامه‌کان‌و به زیان بۆ هه‌موومان ده‌شکێته‌وه، بۆیه باشتر وایه رێگه‌ى پێدانى مۆڵه‌تى شۆفێرى هه‌ندێک قورس بکرێت له‌سه‌ر شۆفێران».
به‌رپرسی راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندیه‌کانى هاتوچۆى هه‌رێم له‌باره‌ى پالنه‌کانیانه‌و‌ه بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى رێژه‌ى روداوه‌کانى هاتوچۆ ئاشکرایکرد «ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌ت����ى پ����ه‌روه‌رده‌و ن��اوخ��ۆ هه‌ماهه‌نگى بکه‌ن به‌نیازین یاساکانى هاتوچۆ له‌بوارى خوێندندا له باخچه‌ى ساوایانه‌و‌ه تا پله‌کانى ترى خوێندن پیاده بکه‌ین ،چونکه له‌و رێگه‌یه‌و‌ه ده‌توانین ()%90 ته‌جاوزى ئه‌و سه‌رپێچیان‌ه بکه‌ین که رۆژانه روو ده‌دات ،هه‌روه‌ها سه‌رقاڵى کردنه‌وه‌ى په‌یمانگایه‌کى هاتوچۆین بۆ زیاتر شاره‌زابونى کارمه‌ندانى هاتوچۆ و جێبه‌جێکردنى یاساکانى هاتوچۆ به شێوه‌یه‌کى باشتر و شه‌فافتر ،هه‌روه‌ک ئامێرێکى تایبه‌تمان ب��ۆ ه��ات��ووه ک�ه رێ���ژه‌ى سه‌رخۆشی ئ �ه‌و کهسانه دیاریده‌کات ئۆتۆمبێل لێده‌خوڕن». قادر سدیق ،به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندن‌و په‌یوه‌ندیه‌کانى هاتوچۆى هه‌رێم رۆژى ( )12/27ساڵی رابردوو له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا له هه‌ولێرى پایته‌خت ئامارى ژماره‌ى قوربانیانى رووداوه‌کانى هاتوچۆى له ساڵى ()2010دا له هه‌رێمى کوردستان خسته‌ڕوو که تێیدا ( )611هاواڵتى گیانیان لهدهستداوه، له‌و ژماره‌یه‌ش ( )239یان له سنورى پارێزگاى سلێمان ى و ( )169له سنورى پارێزگاى هه‌ولێر ک و ()97ی��ان له و ()92ی��ان له پارێزگاى دهۆ ک و ()14شیان له قه‌زاى سۆران پارێزگاى که‌رکو بوون ،هاوکات ( )6863هاواڵتیش برینداربوون که ()3263ی��ان له پارێزگاى سلێمانى و ( )2112له پارێزگاى هه‌ولێر و ( )698له پارێزگاى دهۆک ک و ()136 و ( )654ل�ه پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��و هاواڵتیش له قه‌زاى سۆران». به‌پێى ئه‌و ئامار‌ه قوربانیانى هاتوچۆ ده‌رده‌که‌وێت که له ماوه‌ى دوو رۆژدا ( )3هاواڵتى له هه‌رێمى کوردستاندا به روداوه‌ک��ان��ى هاتوچۆ گیانیان له دهس��ت��داوه و له هه‌ر رۆژێکیشدا ( )18هاواڵتى برینداربوون. رێژه‌ى قوربانیانى رووداوه‌کانى هاتوچۆ به به‌راورد له‌گه‌ڵ ساڵى ( )2009زیادیکردوه ،چونکه له‌و ساڵه‌دا ته‌نها ( )564هاواڵتى به‌روداوه‌کانى هاتوچۆ گیانیان لهدهستداوه و ( )4441هاواڵتى دیکه‌ش برینداربوون ،ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندیه‌کانى هاتوچۆى هه‌رێم جه‌ختیکرده‌وه «زۆر گرنگى به هێماکانى هاتوچۆ ده‌ده‌ین ،به‌اڵم ژماره‌ى ئۆتۆمبێل له‌هه‌رێمدا که زیاتر له ()850 هه‌زار‌ه و روداوه‌کانى هاتوچۆش زیادیکردوه».
کراوه
هاواڵتیان نیگه‌رانن
نه‌چه‌سپاندنی بودجه‌ی ( )2011پێشینه‌ى خانوبه‌ره ده‌وه‌ستێنێت [ ئا /کارزان تارق ] ه��اواڵت��ی��ان��ى گ��ون��دهک��ان چ��اوه‌ڕێ��ى وه‌رگرتنى پێشینه‌ى خانوبه‌ره‌ی حکومه‌ت دهک �هن بۆ ته‌واوکردنى خانوه‌کانیان، ژمێریار و خه‌زنه‌دارى بانقى خانوبه‌ره‌ى هه‌ڵه‌بجه ،ده‌ڵێت «ئ �ه‌و بڕه پاره‌یه‌ى ده‌درێ��ت به‌هاواڵتیانى گونده‌کان بڕى پانزه ملیۆنه‌و به‌پێى بڕیارێکى حکومه‌تى هه‌رێم دابه‌شکردنى پێشینه‌ى خانوبه‌ره وه‌ستاوه».
مامۆستا غالب حه‌مه سه‌لیم ته‌مه‌ن ()54 س���اڵ دان��ی��ش��ت��وى گ��ون��دى دهگ��اش��ێ��خ��ان ،باسى له‌وه‌کرد که پێویسته پێشینه‌ى خانوبه‌ره هه‌موو دانیشتوانى گونده‌کان لێى سودمه‌ندببن ،ده‌ڵێت «دانیشتوانى گونده‌کان ئابووریه‌کى ئه‌وتۆیان نیه که‌بتوانن خانوو دروستبکه‌ن ،بۆیه پێویسته هه‌موو هاواڵتیان له‌و پێشینه‌یه سوود مه‌ندبن ،به‌اڵم ئێمه چۆن سودمه‌ند بین له‌پیشینه‌ى خانوبه‌ره ،چونکه گونده‌که‌مان سه‌ربه‌ناحیه‌ى بیاره‌یه و شاره‌وانى بیاره‌ش گونده‌که‌مانى خستۆته سه‌ر سنورى خۆی و ناهێڵێت هیچ که‌سێک خانوو بکاتهوه». ئه‌و مامۆستایه وتیشى «ئه‌و که‌سانه‌ى حزبین و سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵتن پێشینه‌ى خانوبه‌ره‌یان پێدراوه و به‌ڵگه‌شم پێیه بۆ قسه‌کانم ،هه‌روه‌ها ده‌بێت زه‌ویه‌که ( )200مه‌تر بێت ئینجا پێشینه‌که شمولى ده‌کات، بۆیه ئ �ه‌م ج��ۆره م�ه‌رج��ان�ه ب��ۆ گ��ون��دهک��ان نابێت دابنرێت ،چونکه زۆربه‌ى ناوچه‌کانى کوردستان سه‌خت و شاخاوین ،ه �هروهه��ا بیانوى ئه‌وه‌شمان پێده‌گرن که ئه‌گه‌ر زه‌ویه‌که ( )100مه‌تر دوربێت له‌گونده کۆنه‌که‌وه ناهێڵن خانوو دروست بکرێت».
هاوڵآتیان له چآوه‌ڕوانی وه‌رگرتنی پێشینه‌ی خانووبه‌ره‌دان فۆتۆ :چه‌تر ن��اوب��راو بهنیگهرانیهوه باسى ل �ه‌وه‌ک��رد نیوه‌ى خانوه‌که‌ى ته‌واو ک��ردووه ،به‌اڵم ئێستا پێى ده‌ڵێن تۆ پێشینه‌ى خانوبه‌ره شمولت ناکات «پێیانوتم ئه‌و زه‌ویه سه‌ر به‌شاره‌وانیه نه‌ک پێشینه‌ى خانوبه‌ره شمولت ناکات ،به‌ڵکو نابێت خانوه‌که‌شت بکه‌یته‌وه، له‌کاتێکدا ( )8ساڵه گه‌ڕاومه‌ته‌وه بۆئه‌م گونده و تائێستاش کرێچیم». به‌ختیار ساڵح ته‌مه‌نى ( )29ساڵه و دانیشتووى شارۆچکه‌ى خورماڵ ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که پێشینه‌ى خانوبه‌ره شمولى نه‌کردوون به‌هۆى که‌مى زه‌ویه‌که‌یانه‌وه ،وتى «چوم ه شاره‌وانى پێیانوتم، به‌پێى یاسا ده‌بێت زه‌وی�ه‌ک�ه‌ت��ان دوو س �ه‌د مه‌تر که‌متر نه‌بێت ،ئێستا زه‌وى زۆر گرانه و له توانامدا نیه ئه‌و ێژه‌یه بکڕم ،بۆیه داواکارم هاوکاریمان بکه‌ن و زه‌ویه‌که له ( )200مه‌تره‌وه بۆ ()150 مه‌تر که‌م بکهنهوه».
ئه‌و هاواڵتیه پێیوایه به‌و بڕه پاره‌یه‌ى پێشینه‌ى خانوبه‌ره‌ی هاواڵتیان ناتوانن خانوویه‌کى ()200 م �ه‌ت��رى ت����ه‌واو ب��ک �هن ،ده‌ڵ��ێ��ت «داوا ل�ه‌الی�هن�ه به‌رپرسه‌کان دهک �ه‌م چاوێک به بڕیاره‌کانیاندا بخشێننه‌وه ی��ان ئ �ه‌و سولفه‌یه زی��اد بکه‌ن یان ئه‌و ڕووب�هره زۆره دان��راوه که‌مبکرێته‌وه ،چونکه خه‌ڵکى له‌ڕووى ئابووریهوه الوازن ناتوانن به‌و بڕه پارهیه خانویه‌کى ( )200مه‌ترى بکهنهوه». ماجد ج�ه‌م��ال ژمێریار و خ��ه‌زن��ه‌دارى بانکى خانوبه‌ره‌ى هه‌ڵه‌بجه ،له لێدوانێکیدا به(چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند»ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ى ده‌درێت به‌هاواڵتیانى گونده‌کان ب��ڕى پانزه ملیۆنه‌و به‌پێى بڕیارێکى حکومه‌تى هه‌رێم دابه‌شکردنى پێشینه‌ى خانوبه‌ره وهس��ت��اوه ،ب�هه��ۆى نه‌چه‌سپاندنى ب��ودج �هى ساڵى ()2011هوه». ماجد ج�ه‌م��ال ڕون��ی��ک��ردهوه ه��اواڵت��ی��ان ته‌نها
یه‌کجار سودمه‌ند ده‌بێت له‌و پێشینه‌ى خانوبه‌ره، ده‌ڵێت «ئه‌گه‌ر که‌سێک له‌ناو شاردا سودمه‌ند نه‌بوبێت ئ�ه‌وا ده‌توانێت ئه‌و پێشینه‌یه وه‌ربگرێت و سودمه‌ند ببێت لێى به مه‌رجێک پێناسه‌که‌ى نزیکى ئه‌و ناوچهیه بێت». ده‌رباره‌ى مه‌رجه‌کانى پێشینه‌ى خانوبه‌ره ،ناوبراو وتیشى «به‌پێى چه‌ند مه‌رجێک ئه‌و پێشینه‌یه ده‌ده‌ی���ن ،ده‌ب��ێ��ت زه‌وی �ه‌ک �ه ( )200مه‌تر که‌متر نه‌بێت و بیناکه‌شى له( )100مه‌تر که‌متر نه‌بێت، ههرچهنده پێشنیارمانکردوه بۆ وه‌زاره‌ت که ئه‌و بڕه زه‌ویه که‌م بێتهوه بۆ( )120 - 100مه‌تر تاکو زۆربه‌ى هاواڵتیان سودمه‌ند ببن لێى». ده‌رب������اره‌ى م��ام �هڵ �ه‌ک��ان��ى ه��اواڵت��ی��ان��ی��ش ئ�ه‌و ژمێریاره‌ى بانقى خانوبه‌ره‌ى هه‌ڵه‌بجه باسى له‌وه‌کرد که نزیکه‌ى ( )200فایلى گونده‌کانیان له‌الیه، وتى «له وه‌زاره‌ته‌وه په‌یوه‌ندیمان پێوه‌کراوه که عه‌قار
ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
7
وه‌ستاوه ،بۆیه هیچ مامه‌ڵه‌یه‌ک وه‌رنه‌گرن و ئه‌و بڕ پارهیه نادرێت ،ئه‌و گوندانه‌شى که له‌ناوچه‌ى شاخاوییدان و زه‌ویه‌کانیان که‌مه ( )100مه‌تر شمولیان دهک��ات ،ب �ه‌اڵم ح �ه‌وت ملیۆن دیناریان پێده‌درێت ،هه‌روه‌ها داواشمان له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ی گشتی خانوبه‌ره‌ی سلێمانى کرد که ئه‌و بڕه پارهیه بۆ گونده‌کان زیاد بکرێت ،چونکه توشى کێشه ده‌ب��ن ئ�ه‌وه‌ش��ى ل �ه‌الى ئێمه‌یه به ب��ڕی��ارى وه‌زاره‌ت ئه‌نجام ده‌درێت». محه‌مه‌د که‌ریم سه‌رۆکى مونته‌داى ئابوورى ک��وردس��ت��ان ب �ه(چ �ه‌ت��ر)ى ڕاگ �هی��ان��د «ئ���ه‌و ب��ڕه سولفه‌یه‌ى که به هاواڵتیان ده‌درێ��ت ده‌توانرێت هاوکارى ئه‌و کهسانه بکات که داهاتیان که‌مه، کێشه‌ى سه‌ره‌کى هاواڵتیان ئهوهیه که زه‌وی��ان نیه‌و له‌ئێستادا ده‌ستکه‌وتنى زه‌وى ئاسان نیه ،ئه‌و سیستمه‌ى پێشتر په‌یڕه‌و ده‌کرا و زه‌وى دابه‌شده‌کرا به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌راندا باشتربوو ،به‌اڵم له‌وکاته‌وه کۆمپانیاکانى وه‌به‌رهێنان هاتوونهته ناو بابه‌ته‌که‌وه دابه‌شکردنى زه‌وى وه‌ستێنرا». سه‌رۆکى مونته‌داى ئابوورى کوردستان باسى له‌وه‌شکرد که خانوو به‌و بڕه پارهیه ته‌واو ناکرێت که وه‌ک پێشینه به هاواڵتیان ده‌درێت ،وتى «ئه‌و هاواڵتیانه‌ى پاشه‌که‌وتیان ههیه ده‌توانن سود له‌و سولفه‌یه وه‌ربگرن ،به‌اڵم به ( )15ملیۆن خانوو ته‌واو نابێت و زۆر لهوه زیاترى ده‌وێت ،بۆیه ئه‌و پێشینه‌یه ته‌نها خزمه‌تى ئه‌و هاواڵتیانه ده‌کات که له‌چینى ناوه‌ندن یان ئه‌و که‌سانه‌ى که خۆیان ده‌توانن نیوه‌ى خانوه‌که‌یان ته‌واو بکه‌ن ،بۆیه چینى هه‌ژار ناتوانێت سودى لێوه‌ر بگرێت».
ته‌قینه‌وه‌کان به‌رۆکى عێراق به‌ر ناده‌ن
مالیکى به‌رپرسیار ه و کورد هیچ ده‌ستپێشخه‌رییه‌کى بۆ قه‌یرانه‌ک ه نییه
[ ئا /رێبوار عه‌زیز ]
رووداوه‌ک��ان��ى ئ�ه‌م دوای��هى ره‌وش��ی نا ئارامى عێراق‌و روودانى چه‌ندان ته‌قینه‌وه‌ى جیاواز ل ه ناوچ ه جیاجیاکانى واڵت��دا، ئه‌گه‌ر به‌شێکیان هۆکاره‌که‌ى تێکدانى بارى ئاسایشی واڵت بێت ل ه الیه‌ن چه‌ند گروپێکى یاخیبوه‌وه ،به‌شه‌که‌ى تریان له دیدى چاودێراندا ،په‌یوه‌ندیدار ه ب ه یه‌کالیی نه‌کردنه‌وه‌ى پۆست ه ئه‌منیه‌کان.
دواب���ه‌دواى راگه‌یاندنى حکومه‌تى هه‌ڵبژێردراوى عێراقی له ده رۆژى کۆتایی مانگى دیسێمبه‌رى ساڵى رابردوودا‌و پێکهێنانى کابینه‌یه‌کى نوێی پێکهاته‌ى ( )41وه‌زاره‌ت��ى به سه‌رۆکایه‌تى نورى مالیکى ،تا ئێستا سێ پۆستى گرنگى بڕبڕه‌ى پشتى حکومه‌ت پێکنه‌هاتووه ،ئه‌مه‌ش وه‌ک ئه‌وه‌ى پێشبینى بۆ ده‌کرا، بارى ئاسایشى حکومه‌ته‌که‌ى مالیکى له بۆشایدا هێشته‌و‌ه و رووداوه‌ک��ان��ى ئ�ه‌م دوای���ه‌ش سه‌لمێنه‌رى به‌دیهاتنى پێشبینیه‌کانی خراپبوونى ره‌وشی ئارامى بوون. ه �ه‌ر س��ێ پۆستى وه‌زاری����ى ن��اوخ��ۆ ،ب �ه‌رگ��رى‌و ئاسایشى نیشتمانى ،فه‌رمانگه‌ى ده‌زگاى هه‌واڵگرى نیشتمانى ،تا ئێستا نه له الیه‌ن لیسته‌کانه‌و‌ه کاندیدیان به ته‌واوى یه‌کالیی کراوه‌ت‌ه و نه له‌الیه‌ن خودى نورى مالیکیه‌و‌ه په‌سه‌ند کراوه. ب �ه وت���هى ش �ه‌ع�لان ک��ه‌ری��م ،ئ �هن��دام��ى لیستى هاوپه‌یمانى وه‌سه‌ت له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق بۆ ئاژانسی هه‌واڵى واخ «هه‌موو لیسته‌کان‌و ته‌نانه‌ت ئ�������ه‌وه‌دان خودى نورى مالیکیش له هه‌وڵى دان������ان������ى به‌رژه‌وه‌ندى کوتله‌کانیان له کاتى وه‌زی�����ره ئ�ه‌م��ن��ی�ه‌ک��ان��دا ره‌چ���او بکه‌ن». ئ�����ه‌و ئ����هن����دام����هى لیستى هاوپه‌یمانى واى بۆ ده‌چێت «ئاڵۆزبوونى بارى ئه‌منى ئه‌م دوایه‌ى چه‌ند ناوچه‌یه‌کى ع��ێ��راق ،هۆکارى دواکه‌وتنى دانانى وه‌زی��ره ئه‌منیه‌کان ب��ووه» .هه‌ر بۆیه نایشارێتهوه که که‌مته‌رخه‌میه‌ک له به‌شه ئه‌منیه‌کان ههیه و خودى نورى مالیکى لێی بهرپرسه». د.ن���وری ع��ارف چ�������اودێ�������رى
سیاسی ده‌ڵێت «رانه‌گه‌یاندنى وه‌زیره‌کانى ئه‌و سێ پۆسته ئه‌منیه ،هاواڵتیانى عێراق دهخاته به‌ر مه‌ترسی خراپبوونى ره‌وشی ئاسایشه‌و‌ه که دوور نییه به‌شێک له واڵتانى دراوسێ له رێگه‌ى گرووپ‌ه یاخیبووه‌کانى نێو عێراقهوه پالنی تێکدانى بارى ئاسایش بده‌ن و هه‌وڵه‌کانیان بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‌ه چڕتر بکهنهوه». له ماوه‌ى چه‌ند رۆژێکى رابردوودا ،بارودۆخیکى نا ئارام باڵى به سه‌ر ناوچه‌کانى باشور‌و ناوه‌ڕاستى عێراقدا کێشاو‌ه و شاره‌کانى ئه‌نبار ،سه‌اڵحه‌دین و که‌ربه‌الی کرد‌ه ئامانجى کردهوه خۆکوژیه‌کانن. خالید عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقی له لێدوانێکی رۆژنامه‌وانیدا پێیوایه «دیاری ن��ه‌ک��ردن��ى ک �هس��ای �ه‌ت��ى ب���ۆ پۆسته ئ �ه‌م��ن��ی �ه‌ک��ان ،ک��اری��گ �ه‌رى راسته‌وخۆی بۆ
س���������ه‌رب���������ارى ئ��اس��ای��ش��ی ع��ێ��راق ههبووه». ش��ارى دیاله ک���ه ت���ا ساڵى ( )2008به سه‌ر ه‌کیترین ش����وێ����ن����گ����هى رێکخراوى ئه‌لقاعیده داده‌ن��را ،ئامانجى ت�����ه‌ق�����ی�����ن�����هوه
خۆکوژییه‌کان رۆژى دووشهممه ()2011/1/24 که له‌ناو گه‌شتیارانى مه‌زارگه‌ى ئیمام حسێندا ک ه دهکهوێته ناوچه‌ى (ده‌عوم) بۆمبێک تهقیهوه و ()68 که‌س بوون‌ه قوربانى به شێوه‌یه‌ک ( )18که‌سیان گیانیان له‌ده‌ستدا. پێشتریش له رۆژى چوارشه‌مم‌ه ()2011/1/19 هێرشێکى خۆکوژی کرایه سه‌ر بنکه‌یه‌کى پۆلیسى پارێزگاى دیاله‌و‌ه و وه‌ک ئه‌وه‌ى دلێر حه‌سه‌نی جێگرى سه‌رۆکى لیژنه‌ى ئه‌منى پارێزگا به سۆمه‌ری‌ه نیوزى راگه‌یاند «ته‌قینه‌وه‌ک‌ه ( )5کوژراو )76( ،برینداری لێکه‌وته‌وه». به هه‌مان شێوه پارێزگاى سه‌اڵحه‌دین ،کرایه ئ��ام��ان��ج��ى ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌وه‌ک��ان و رۆژى س��ێ شهممه ( ،)2011/1/18ئ��اژان��س��ی ه �ه‌واڵ��ی رۆی��ت �ه‌رزى ئه‌مریکى ،له زارى جێگرى پارێزگارى دیاله‌و‌ه ئه‌وه‌ی گ��واس��ت��هوه ک��ه که‌سێکى خ��ۆک��وژ ب �ه پشتێنکى ب���ۆم���ب���رێ���ژک���راوه‌وه ه��������ێ��������رش��������ی کردووه‌ته‌و‌ه سه‌ر ب���ن���ک���هی���ه‌ک���ى پ�������ۆل�������ی�������س ل����هن����اوه‌ڕاس����ت����ى شاره‌ک‌ه و به هۆیهوه ( )50پۆلیس ک��وژراو، ( )60پۆلیسى ب��ری��ن��دارى لێ کهوتهوه. سه‌نته‌رى چ���اودێ���رى م���اڵ���پ���هره
ته‌قینه‌وه‌کان له زیادبووندان و پۆسته ئه‌منیه‌تییه‌کانیش دیاری نه‌کراون فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ئیسالمیه‌کان ،له به‌یاننامه‌یه‌کیدا ئ �ه‌وه‌ى ئاشکرا کردووه که ده‌وڵه‌تى عێراقی ئیسالمى به‌رپرسیارێتى خۆی له زنجیر‌ه ته‌قینه‌وه‌کانى شاره‌کانى تکریت‌و دیاله‌ی هه‌فته‌ى رابردوو راگهیاندووه. شارى به‌غدادى پایته‌خت به‌ده‌ر نهبووه له کردهوه خۆکوژیه‌کان‌و رۆژى یه‌کشه‌ممه‌ى هه‌فته‌ى رابردووه که هاوکات‌ه له‌گه‌ڵ به‌ڕێوه‌چوونى چله‌ى ماته‌مینى ئیمام حسێن دا ،له ئاکامى ته‌قینه‌وه‌ى ( )5ئۆتۆمبێلى بۆمبرێژکراودا )6( ،هاواڵتى یه‌کێک لهوانه به رگه‌ز فارس بووه ،کوژران‌و ( )30که‌سی تریشیان لێ بریندار بوون. ج�ه‌م��ال به‌تیخ ئه‌ندامى لیستى ئه‌لعێراقی‌ه له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقی له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) ،ن��ورى مالیکى به به‌رپرسیار ده‌زانێت له رووداوى ته‌قینه‌وه‌کان و دواکه‌وتن له دانانى وه‌زیره ئه‌منیه‌کاندا و ده‌ڵێت« :ئه‌و ده‌توانێت واد‌ه دیارى بکات بۆ کۆتاییهێنان به‌و قه‌یرانه‌ى عێراق له رووى ئه‌منیه‌و‌ه تێیکه‌وتووه». ب �ه ب��ۆچ��وون��ى د.م �ه‌ح��م��ود ع��وس��م��ان ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له لیستى فراکسیۆنه کوردستانیه‌کانه‌وه ،ک��ورد ئه‌زمونى له ئارامی و ئاسایشی هه‌رێمدا ههیه و پێویسته هه‌موو الیه‌نه‌کان الریان نه‌بێت له داواکردنى کورد بۆ پۆستى وه‌زاره‌تى ئاسایشی نیشتمانى». ل�ه‌ب��اره‌ى داواک��ردن��ى ک���ورده‌و‌ه بۆ وه‌رگرتنى ئه‌و پۆسته ،ئه‌و ئه‌ندامه‌ى نوێنه‌رانى عێراقی به (چه‌تر) ى راگه‌یاند «کورد داواى ده‌زگاى هه‌واڵگرى کردووه، باشتر وابوو داواى پۆستى وه‌زاره‌تى ئاسایشى نیشتمانى بکردایه ،چونکه ئه‌وه‌ى داواى کردووه له ئاستى ته‌نفیزیدای‌ه نه‌ک وه‌زاره‌ت». رۆژنامه‌ى (چه‌تر) له زارى ئه‌ندامێکى لیستى ئه‌لعێراقیه‌و‌ه ئه‌وه‌ى ده‌سته‌که‌وتووه که «لیسته‌که‌یان داواکه‌ى کوردی له باره‌ى وه‌رگرتنى یه‌کێک له پۆسته ئه‌مینه‌کانه‌و‌ه پێ قبوڵه ،به‌اڵم لیستى هاوپه‌یمانى نیشتمانى رێگرى
ده‌کات ،بۆ ئه‌مه‌ش د.مه‌حمود عوسمان له لێدوانێکیدا به‌ره‌واى ده‌زانێت «کورد یه‌کێک له پۆسته ئه‌منیه‌کان وه‌ربگرێت». موحسین سه‌عدون ئه‌ندامی لیستى فراکسیۆنه کوردستانیه‌کان ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه ده‌دوێ���ت «س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى عێراق وه‌رگرتنى ئ�ه‌و پۆسته‌ى له الیه‌ن ک��ورده‌و‌ه ره‌تکردوه‌ته‌وه ،له کاتێکدا ک��ورد ئ�هوه به مافى نه‌ته‌وه‌یى خۆی ده‌زانێت». به پێی رێکه‌وتنى نێوان هه‌ر دوو لیسته‌که ،لیستى ئه‌لعێراقی‌ه به سه‌رۆکایه‌تى ئه‌یاد عه‌الوى وه‌زاره‌ت��ى به‌رگرى به‌رده‌که‌وێت‌و لیسته‌ى هاوپه‌یمانى نیشتمانى به سه‌رۆکایه‌تى ن��ورى مالیکى پۆستى وه‌زاره‌ت���ى ناوخۆی به‌رده‌که‌وێت. ئه‌وه‌ی زانراوه ،له الیه‌ن نورى مالیکی سه‌رۆک وه‌زی����ران����هوه ف���ه‌الح ن�ه‌ق��ی��ب ب��ۆ پ��ۆس��ت��ى ب �ه‌رگ��رى ره‌تکراوه‌ته‌وه ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا لیسته‌که‌ى عه‌الوى، سه‌ربارى پااڵوتنى ئه‌سکه‌نده‌ر وه‌تووى ،سامى سوڵتانی بۆ ئه‌و پۆسته پااڵوتووه که له سه‌ردمى به‌عسدا لیوایه‌کى سه‌ربازى سوپاى عێراقی ب��ووه ،هه‌رچی لیستى هاوپه‌یمانى نیشتمانیشه ،هه‌ریه‌ک‌ه له عه‌دنان ئه‌سه‌دى ،شیروان وائیلى ،عه‌قیل ته‌ریحى بۆ وه‌زاره‌تى ناوخۆ پااڵوتووه. چاودێرێکى سیاسیش ئهوه بۆ (چه‌تر) روونده‌کاته‌وه که سامى سوڵتان بهوه ناسراو‌ه ههمیشه هه‌ڵوێستى به‌رگریکارانه‌ى هه‌بووبێت له به‌رامبه‌ر رژێمى پێشوودا و له الیه‌ن سێ کوتل‌ه گه‌وره‌که‌ى ناو ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانه‌و‌ه پێشوازى لێ ده‌کرێت. ه���ه‌روه‌ک ئ�ه‌و چ��اودێ��ره ک���ورده‌ى ش��ارى به‌غداد نایشارێتهوه که کورد له باشکردنى ره‌وشی ئارامى واڵتدا هیچ ده‌ستپێشخه‌ریه‌کى ره‌سمى نهکردووه و چاره‌سه‌رى قه‌یرانه‌که‌ى پێ نییه« ،داواکارى کورد له باره‌ى وه‌رگرتنى یه‌کێک له پۆسته ئه‌منیه‌کانه‌و‌ه ره‌وا نیی‌ه‌و الیه‌نه‌کان پێیان قبوڵ نییه».
ژنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
8
گرنگى لێک نزیکبوونه‌وه‌ى ژنان مه‌ستور ه گه‌لى کورد گه‌لێک ه مه‌حمود به درێژایى مێژوو له ژێر ڕه‌حمه‌تى داگیرکارى و دابه‌شکار ى و چهوساندنهوه و پهرتهوازه ب��وون و ئ��اوا‌ره‌ی��ى و ده‌رب���ه‌ده‌ری���دا ب��ووه، له‌پاڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى میلله‌تێک ب��ووه زه‌ره‌رى بۆ چ��وارده‌ورو ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان��ى ت��رى ده‌وروب�����ه‌رو ئ �ه‌وان �هى له‌گه‌ڵیدا ده‌ژی��ن نهبووه ،ب�ه‌اڵم زۆرب�هى کاته‌کان بۆ ناوخۆى خۆى که‌مته‌رخه‌م بووه زۆرب �هى کات خه‌ریکى براکوژى‌و پاشقول لێدان بووه له یه‌کترى ،زۆر که‌م به ده‌رد خ‌هم‌و ئازاره‌کانى یه‌کتره‌و‌ه هاتووه. ئه‌مه‌ش ناڕاسته‌وخۆ جگه له دابه‌شکارى داگ��ی��رک�ه‌ران دابه‌شکارى ناوخۆیشمان دروست کردووه له ناوخۆماندا کاتێک ب��اس��ى ک��وردس��ت��ان��ى گ���هوره ی��ان باسى پارچه‌یه‌کى تر ده‌که‌ین که‌م خۆمان ب ه خاوه‌نى ده‌زانین بگر‌ه زۆر کاتیش ده‌ڵێن با ئه‌وانیش بچن خۆیان خۆیان ئ��ازاد بکه‌ن ،که ئهمه بۆ خ��ۆى گه‌وره‌ترین دابه‌شکاری‌ه به ده‌ستى خۆمان ده‌یکه‌ین، به‌هه‌رحاڵ ئهمه بابه‌تێکه‌و زۆر ده‌کێشێت ق��س �هى ل �هس �ه‌ر ب��ک�هی��ن چ��ون��ک�ه ئ �هوه پهیوهسته به چه‌ند خالێکى مێژووییه‌و‌ه که ناکرێت له‌م گۆشه‌دا هه‌مووى باس بکه‌ین .ب �ه‌اڵم له پاڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ى که باسمان کرد ئومێدێک ههیه ک ه هاوبه‌ش بوون و ئازاره‌کانى میلله‌ته‌که‌مان له ناو چوارچێوه‌یه‌کدا کۆبکرێته‌و‌ه ک ه پێشه‌نگایه‌تیه‌که‌ى ژن���ان ک��ردوی��ان �ه، بێگومان کۆبوونه‌وه‌ى ژنان‌و به خه‌مه‌و‌ه هاتنى ئ��ازاره‌ک��ان��ی��ان ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه‌ک ب�ه ن��اوى ک��ورد ب��ۆ خۆى هه‌نگاوێکى گرنگهو ده‌کرێت هه‌ڵوه‌سته‌ى له‌سه‌ر بکه‌ین ،ئه‌و کۆنفرانسانه‌ى ژنانى ه �ه‌رچ��وارپ��ارچ �هى ک��وردس��ت��ان دهیکهن و ه �ه‌م��وو ژن���ان ده‌چ��ن �ه الى یه‌کتر و هه‌وڵ بۆ چاره‌سه‌رى ئازاره‌کانى یه‌کتر ده‌ده‌ن ،هه‌نگاونان‌ه ب��ۆ نزیکبوونه‌وه‌ى زی��ات��رى گه‌لى ک��ورد له یه‌کترى و ب ه تایبه‌تر له پرسێکى گرنگى وه‌ک پرسى ژن ،ژنان به‌م هه‌نگاو‌ه ده‌یسه‌لمێنن ک ه ههمیشه ه�هڵ��گ��رى پ�هی��ام��ى ئاشتین‌و ئه‌توانن له‌گه‌ڵ هه‌موو بیرکردنه‌وه‌یه‌کى سیاسى‌و جیاوازیه‌کى فکرى خه‌مى ژنانى میلله‌تى کورد بخۆن له هه‌رچوارپارچه‌ى کوردستان ،بێگومانم که خه‌مى ژنان ل �ه ه �ه‌م��وو پ��ارچ �ه‌ک��ان ی���ه‌ک خه‌م ه چونکه له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى هه‌موان له ژێر چه‌پۆکى داگیرکه‌راندا بووین ،به هه‌مان شێوه‌ش له ژێ��ر چه‌پۆکى کۆمه‌ڵێک ن�ه‌ری��ت��ى ت��ون��دی��ش��دا ب��ووی��ن ک �ه ڕه‌نگ ه کۆمه‌ڵگاکه‌شمان ئ���ه‌وه‌ى نه‌ویستبێت به‌اڵم ناچارکراو‌ه هه‌م وه‌ها بێت ،هه‌میش وا بیر بکاتهوه ،گرنگى ئه‌و نزیکبونه‌و‌ه له ئێستادا گرنگه ،له باشور تا ئێستا ژن��ان توندوتیژیان به‌رامبه‌ر ده‌کرێت، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئازادى ههیه تا ئێستا ژنان که‌متر چونه‌ت‌ه ناوه‌ند‌ه بڕیاریه‌کانه‌وه ،ل ه ڕۆژه���ه‌اڵت ژن له سێداره ده‌درێ���ت ،له باکور ژن ده‌چه‌وسێته‌و‌ه له ڕۆژئاوا بێ ناسنامه‌یه ،هه‌موو ئهمانه به بێ گومان خه‌مى هاوبه‌شى ژن��ان��ى ک���ورده ،بۆی ه ده‌کرێت به ئومێدبین له‌م نزیکبوونهوه به تایبه‌ت که ده‌یانه‌وێت کۆنفرانسێکى گ �ه‌وره‌ى ژن��ان ببه‌سترێت که ساڵى پار له ئامه‌د و ئه‌مساڵیش له هه‌ولێر ب ه نیازن بیبه‌ستن ،ئهمه هه‌نگاوى یه‌که‌مى ژنان‌ه هیوادارم ئهمه به‌رده‌وامى هه‌بێت تا ڕێگه چاره‌یه‌کى گونجاو بۆ پرسى وه ،هیواداریشم ژنانى کورد ده‌دۆزرێ��ت�ه ئهمه هانگاوێک ی��ان خاڵێک بێت پیاوانى کوردیش چاویان لێبک‌ه‌ن و واز له جیاوازى بیرکردنه‌وه‌کانیان بێنن‌و هه‌وڵێکى جدى بنێن له‌گه‌ڵ ژنان بۆ چاره‌نوسى میلله‌تى کورد.
ناسر حه‌سه‌ن:
عوسمانیه‌کان له‌ڕێگه‌ی ئه‌و فیلمه دۆبالژکراوانه‌و ه گه‌ڕانه‌و ه ناو ماڵه‌کانمان
[ ئا /ئااڵ به‌رزنجى -هه‌ولێر ] ب ه ئامانجی پێکهێنانی بڕیاره‌کانی کۆنفرانسی یه‌که‌مى ژنانى کورد ک ه ل ه رۆژان��ی ( 24و )25 ی نیسانی ( )2010ل ه ش��اری گ��ه‌وره‌ی ئامه‌د به‌ڕێوه‌چوو ،وه‌ک ئاماده‌کارییه‌ک بۆ کۆنفرانسی دووه��ه‌م ،ل ه رۆژی ( )1/27ل ه شارى هه‌ولێر ژنانى کورد ل ه هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانسى دووه‌م ،سێیه‌م کۆبونه‌وه‌ى خۆى ئه‌نجامدا.
سه‌باره‌ت به چۆنێتى به‌ڕێوه‌چوونى ئه‌و کۆبوونه‌وه‌ی‌ه و ئه‌و بڕیارانه‌ى بۆ کۆنفرانسى دووه‌م��ى ژنانى کورد ده‌رک��ران، ئه‌ندامانى به‌شداربووى کۆبونه‌وه‌ک‌ه بهمشێوهیه بۆ (چه‌تر) دوان.
[ ئا /دیمه‌ن و کارزان ]
ناوه‌ندێکى هاوبه‌ش بۆ ژنانى هه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان پێکده‌هێنرێت
خه‌مره‌وێن ،نوێنه‌رى ژنانى باکورى کوردستان ئاماده‌بووى ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�ه وت��ى :ئ�ه‌م��ڕۆ سێیه‌م ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانسى ژنان کورد به‌ڕێوه‌چوو له هه‌ولێر ،بۆ کۆنفرانسى دووه‌میش ئاماژه‌ى به‌وه‌دا که کۆنفرانسى داهاتوو له سه‌ر دوو بنه‌ما ده‌بێت ،یه‌کیان بۆ یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یی ژنانى ک��ورد ،دووه‌م تایبهته به پرسى ژن له‌سه‌ر ئاستى هه‌رچوارپارچه‌ى کوردستان ،چونکه ژنى کورد وه‌ک یه‌ک نه‌ته‌وه‌ی‌ه یه‌کگرتوو نین و په‌رش و باڵون ،هه‌روه‌ها ئاگادارى ئێش و ئازاره‌کانى یه‌کتر نین ،بۆیه ئێمه ده‌خوازین هه‌موو کۆبوونه‌وه‌ی ژنانی کورد له هه‌ولێر بۆ ئاماده‌کاری کۆنفرانسی دووه‌م ژنان له هه‌ر کوێیه‌ک بن ئاگادارى یه‌کتر بن. بۆ کرد :جگه له کۆبون‌هه‌ى ئه‌مڕۆ پێویستمان به کۆبونه‌وه‌ى پارچه‌یه‌کى کوردستان ئاڵوگۆرى ئه‌زمون و ئه‌و ده‌ستکه‌وتان ه بکه‌ن که له‌بوارى ج��ۆراوج��ۆر به‌ده‌ست هاتوون ،هه‌روه‌ها هاوکات ئامین‌ه زکرى ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان تر ده‌بێت. و به‌شداربووى کۆبوونه‌وه‌ک‌ه وت��ى :یه‌کێک له ئامانج ه سه‌باره‌ت به گرنگى ئه‌و جۆره کۆنفرانسان‌ه نه‌جیب‌ه عومه‌ر هه‌وڵبده‌ین که‌مپین دروست بکه‌ین بۆ بڕیارى له‌سێداره‌دانى سه‌ره‌کییه‌کانى ئه‌و کۆنفرانسه ،گرنگیدان‌ه به گروپ ،ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى کۆنگر‌ه که یه‌کێک بوو ل ه ژنانى رۆژه���ه‌اڵت و ناسنامه‌ى ژنى ک��ورد له رۆژئ��او و پێکهێنانى یه‌کێتیه‌کى نه‌ته‌وه‌یی‌ه بو پرسه‌ى نه‌ته‌وه‌یی کورد ،به‌شداربووانى کۆبوون‌هه‌ک‌ه به رۆژنامه‌ى (چه‌تر)ى راگه‌یاند :زیندانیانى ژنانى کورد له باکور ،جه‌خت له سه‌ر ئهوه کرایه‌و‌ه هه‌روه‌ها پاراستى ژیانى ژنى کورد و باشکردنى گوزه‌رانى له دوو ئامانج له‌و کۆنفرانسان‌ه هه‌بوو ،یه‌که‌م پێشخستنى که ئێمه ده‌بێ بزانین ئێمه‌ى ژنان هه‌ست به ئازاره‌کانى یه‌کتر هه‌ر شوێنێک بێت. سیاسه‌تێکى نه‌ته‌وه‌یی ژنانى کورده ،به‌وپێیه‌ى کێشه‌ى ژن ل ه بکه‌ین. ئاماژه‌ى به خاڵێکى ترى گرنگ کرد که له کۆنفرانسى ئاشکریکرد :پێشبینى ده‌که‌ین کۆنفرانسى داهاتووى ژنانى بوارى سیاسیدا هاوبهشه ،چونکه ئه‌و توندوتیژیانه‌ى له‌الیه‌ن کورد له هه‌ولێر به رێژه‌یه‌کى زۆرى ژنان به‌ڕێوه‌بچێت ،ئه‌م ه داگیرکه‌رانى کوردستان به‌رامبه‌ر گه‌لى ک��ورد ک��راوه ،ئامه‌د بڕیارى له‌سه‌ر درابوو وتى :ئه‌وه‌ى زۆر گرنگ بوو له له‌کاتێکدا کۆنفرانسى یه‌که‌م به ئاماده‌بوونى ( )150که‌س ڕه‌نگدانه‌وه‌ى له‌سه‌ر ژنى کورد کردوه و ژنان له بواره‌کانى کۆنفرانسى ئامه‌د بڕیاردرا ،ناوه‌ندێکى هاوبه‌ش بۆ ژنانى ئه‌نجامدرا. ئابورى و رۆشنبیرى و سیاسى دابراوه ،ئه‌مه‌ش وا ده‌رده‌که‌ت کورد دروس��ت بێت ،نوێنه‌رایه‌تى ژنى کورد له هه‌رچوار سه‌برى به‌همه‌نى ،نوێنه‌رى ژنانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان که کێشه‌کانى ک��ورد له ه�ه‌رچ��وار پارچه‌ى کوردستان پارچه‌ى کوردستان و پارتیه‌کان و که‌سایه‌تى سه‌ربه‌خۆى له‌باره‌ى ئاماده‌کارییه‌کانى کۆنفرانسى داه��ات��ووى ژنانى هاوبهشه و وه‌ک یه‌کن ،ئامانجى دووه‌مى ئه‌و کۆنفرانسه ،تێدابێت .ئه‌مه‌ش زیاتر له کۆنفرانسى دووه‌م بڕیار له‌سه‌ر کورد وتى :ژنانى کورد به‌رده‌وامن له‌سه‌ر ئاماده‌کارییه‌کان کاربکرێت بۆ ئازادى ره‌گه‌زى دژى هه‌موو ئه‌و چه‌وسانه‌وانه‌ى چۆنێتى پێکهاته‌که‌ى ده‌درێت. بۆ به‌ستنى دووه‌م کۆنفرانس ،له‌و کۆبونه‌وه‌ی‌ه گفتوگۆمان رووب�ه‌ڕوى ژن دهبێتهوه ،ئه‌مه‌ش پێویستى به‌کارى هاوبه‌ش شیرین ئامێدیش ئاماده‌بووى کۆبونه‌وه‌ک‌ه له‌باره‌ى کۆنفرانسى له‌سه‌ر ئه‌جێنداى کۆنفرانسى داهاتوو کرد ،به‌تایبه‌تى ل ه ههیه ،له کۆنفرانسى دووه‌میش ئیشوکاره‌کان زیاتر چڕ داهاتوى ژنانى کورد وتى :پێموایه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کۆنفرانسى رووى ژماره‌ى ئه‌ندامانى کۆنفرانس که له هه‌ر پارچه‌یه‌کى دهبنهوه ،بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین له هه‌موو بواره‌کان بڕیارى گرنگ ئامه‌د ئه‌زمونى یه‌که‌م ب��ووه ،پێویسته ئه‌و کۆنفرانسه‌ى کوردستان چه‌ند که‌س به‌شدار بێت ،ههرچهنده بڕیار بوو و چاره‌نوساز بده‌ین. که دووه‌م��ج��اره و له پارچه‌یه‌کى ئ��ازادک��راوى کوردستان کۆنفرانسه‌ک‌ه له سه‌ره‌تاى ( )2010بێت ،به‌اڵم بڕیارماندا هه‌ر سه‌باره‌ت به گرنگى ئه‌نجامدانى کۆنفرانسى ژنانى به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،هه‌نگاوێک به‌ره‌و پێشتر بچێت و جیاواز بێت، له مانگى نیسانى داهاتوو به‌ڕێوه‌بچێت ،هه‌روه‌ک ئاماژه‌ى کورد ،نه‌جیب‌ه عومه‌ر وتیشى :له‌و کۆنفرانسه هه‌وڵدرا ،هه‌ر هه‌روه‌ها له کۆنفرانسى داهاتوو هه‌وڵده‌رێت نوێنه‌رى هه‌موو
الیه‌نێک به‌شدارى تێدا بکه‌ن ،چونکه له‌وه‌ى ئامه‌د هه‌موو الیه‌ک به‌شدار نه‌بوون.
ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :هه‌ر له میانه‌ى هه‌وڵه‌کانى کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانس له‌ماوه‌ى رابردوو سه‌ردانى په‌رله‌مانى کوردستانى ک��رد و له‌گه‌ڵ فراکسیۆنه‌کان ک��ۆب��ووه و ئه‌وانیش به‌ڵێنیان له رێگاى حزبه‌کانیانه‌و‌ه داوه که هاوکارى کۆنگر‌ه بکه‌ن.
شایه‌نى باس‌ه هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‌ه له ڕۆژان��ی ( 18و )19ی ئه‌یلولی ( )2010ژماره‌یه‌ک له ژنانى کورد ل ه هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان و ئه‌وروپا له شارى دهۆک کۆبونه‌وه‌یه‌کیان ئه‌نجامدا ،دواى دوو رۆژ گفتوگۆ کردن و گۆرینه‌وه‌ی بیروڕای جیاواز سه‌باره‌ت به گه‌لێ پرسی گرنگی نه‌ته‌وه‌یی چه‌ند بڕیارێک درا ،لهوانه ئاراسته‌کردنی ن��ام�هی�ه‌ک ب��ۆ ه�ه‌ری�ه‌ک�ه ل�ه ن �ه‌ت �هوه ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان و کۆنگره‌ی ئیسالمی جیهانی و سه‌رۆک کۆماری تورکیا و بۆ کۆما جڤاکێن کوردستان .هه‌روه‌ها به مه‌به‌ستی په‌ل ه کردن له ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد له سه‌ر ئاستی هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان ،بڕیار درا به سازدانی لۆبی ژنی کورد بۆ سه‌ردانی سه‌رکردایه‌تی پارت‌ه سیاسی و بزووتنه‌و‌ه جیاکانی هه‌موو کوردستان.
چاالکوانێکى خورماتوو :ل ه روانگه‌ی هه‌ندێک پیاوه‌و ه ده‌رچوونی ژن ل ه ماڵ واتا له‌ده‌ستدانی شه‌ره‌ف [ دیدار /عومه‌ر ئاوار‌ه – خورماتوو ]
شه‌کر مه‌جید ،چاالکوان ل ه بوارى سیاسه‌ت و راگه‌یاندن و ژنان ،ل ه دیدارێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) دا تیشکى خست ه سه‌ر ئه‌و کێش ه و گرفتانه‌ى ک ه ب ه هۆى مانه‌وه‌ى دابونه‌ریتى کۆن و عه‌قڵیه‌تى پیاوساالرییه‌و ه ل ه سنورى شارى خورماتوو له پێش ژنانه‌و ه دروستبون و بوونه‌ت ه له‌مپه‌ر ل ه به‌رامبه‌ر ئازادییان. چه‌تر /نه‌بونى ژنان ل ه ده‌سه‌اڵت ه جیاوازه‌کاندا ب ه تایبه‌ت ل ه بوارى راگه‌یاندن و سیاسه‌ت ل ه شارى خورماتوو بۆچى ده‌گه‌ڕێنیته‌وه؟
هۆکارى به‌شداری نه‌کردنى ژنان له دهسهاڵته جیاوازهکانزۆرن ،یه‌ک له‌و هۆکاران‌ه کلتورى پیاوساالری‌ه که زاڵ ه به‌سه‌ر بنه‌ماکانى به‌ڕێوه‌بردن و حوکمکردن ،ئه‌مه‌ش ب��ووه‌ت�ه ه��ۆک��ارى دروستبوونى بۆشایى نێوان هه‌ردوو ره‌گه‌ز ،ژنانیش خۆیان که‌مته‌رخه‌من له به‌شداریکردنى کایه جیاجیاکان ،له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ى ژن��ان ت��وێ��ژى ب �ه‌رچ��اوى کۆمه‌ڵگان و ده‌ب��ێ��ت ه �هس��ت ب �ه لێپرسینهوه ب��ک �هن و خزمه‌تکردن به ئه‌رکى سه‌رشانى خۆیان بزانن و هه‌وڵى ده‌سته‌به‌رکردنى مافه‌کانیان بده‌ن ،بۆ نمونه ئه‌گه‌ر به رێژه‌یه‌کى به‌رچاو بوونمان ل ه ده‌سه‌اڵتدا هه‌بێت ده‌توانین زیاتر مافه‌کانمان بچه‌سپێنین ،بۆیه به راى من بۆ ئه‌وه‌ى بتوانرێت ژنان رۆڵى کارا له کایه جیاجیاکاندا بگێڕن، پێویسته هه‌نگاو بنێن به چاالککردنى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن���ان و ک��ردن �ه‌وه‌ى خ��ول��ى ج���ۆراوج���ۆر ل��ه‌م ش����اره‌دا و هه‌وڵدان بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى رێژه‌ى نه‌خوێنده‌وارى و به‌رزکردنه‌وه‌ى ئ��اس��ت��ى رۆش��ن��ب��ی��ری��ی��ان تا ه�هس��ت ب���هوه ب��ک�هن ک ه ده‌توانن رۆڵیان هه‌بێت ل�ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى واڵت�������������دا. ئ�ه‌م�ه ل ه
شه‌کر مه‌جید
الیه‌ک و له الیه‌کى تریشهوه ئه‌رکى سه‌رشانى راگه‌یاندن ه به هه‌موو جۆرهکانیهوه گرنگى و بایه‌خى زیاتر به ژنان بده‌ن و پێویستیش‌ه سه‌ربه‌ستى ئابورى زیاتر به ژنان بدرێت و ته‌نها پشت به ماڵه‌وه‌ى نه‌به‌ستێت.
چه‌تر /نهبوونى متمان ه ب ه ژن��ان ل ه شارى خ��ورم��ات��وو نه‌بوه‌ت ه به‌ربه‌ست ل� ه ب��ه‌رده‌م پێشنه‌که‌وتنى ژنان؟
پێشتر به هۆى دابونه‌ریتى کۆنى کۆمه‌ڵگاوه ،ئهوپهڕىبێ مافى و چهوساندنهوه ده‌رهه‌ق به ژنان ده‌کرا ،به‌اڵم ل ه دواى روخاندنى رژێمى به‌عسه‌و‌ه ئه‌و زوڵم و زۆریی‌ه به راده‌ى جاران نه‌ماو‌ه و ده‌رفه‌تیان بۆ هاتووه‌ت‌ه پێشهوه که بتوانن جوڵ ه بکه‌ن و بکه‌ون‌ه دواى ئه‌و بوار و مافانه‌ى که لێى بێبه‌شبون، گۆڕانکاریش له هه‌موو بواره‌کاندا رویداوه ،به تایبه‌تى ل ه بوارى رۆشنبیرى و کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئه‌گه‌ر ئێستاش له هه‌ندێ شوێنى جیاجیادا رێژه‌یه‌ک له پیاوان متمانه‌ى ئه‌وه‌یان ب ه خێزانه‌کانیان یا خوشکه‌کانیان نیه که له ده‌زگایه‌کى حزبى یا حکومى کار بکه‌ن ،به‌ڕاستى ئه‌مه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌و دابونه‌ریت‌ه که له مێژ‌ه ره‌گى داکوتاو‌ه و تا ئێستاش له ناو هه‌ندێک تیر‌ه و خێڵه‌کان هه‌ر ماون و جارى وا ههیه له پێناو کێشه‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تى دوو بنهماڵه ،ژن ده‌کرێت‌ه قوربانى و سه‌ودا و مامه‌ڵ‌ه به که‌سایه‌تیی ده‌کرێت ،به‌مه‌ش کۆنترۆڵى هه‌موو تواناکانیان ده‌کرێت‌و خواسته‌کانیان تیرۆر ده‌کرێت. له ڕوانگه‌ى هه‌ندێکى دیکه‌ش له پیاوانه‌و‌ه ده‌رچوونى ژن ل ه ماڵ واتا له ده‌ستدانى شه‌ره‌ف.
دروست بکه‌ن ،بۆیه ئه‌گه‌ر به هه‌وڵ و تواناى خۆیان نه‌بێت ل ه رێگه‌ى خۆ رۆشنبیرکردن ،مه‌حاڵ‌ه بتوانن له بن سیسته‌مى پیاوساالرى و باوکساالریدا ده‌ربچن و رزگاریان بێت.
چه‌تر /نهبوونى رێکخراوى تایبه‌ت ب ه ژنان له‌م سنوره ،بووه‌ت ه هۆکارى بێده‌نگى ژنان و ئافره‌تان ،هه‌بوونى ئه‌و رێکخراوان ه تاچه‌ند ده‌توانێت ژنان و ئافره‌تان له‌و بێده‌نگى و کۆت ه رزگار بکات؟
ئه‌گه‌ر باسى ئه‌م ماوه‌یه‌ى راب��ردووه بکه‌ین به تایبهتىله دواى راپه‌ڕینه‌و‌ه ده‌بینین ئه‌و گۆڕانکارییانه‌ى که ب ه سه‌ر کوردستاندا هاتوون بێگومان زه‌مینه‌یه‌کى له‌بار بۆ رێکخراوه‌کانى ژنان هاتۆت‌ه پێش ،به‌اڵم ناتوانم بڵێم هه‌موویان، هه‌ندێکیان ناتوانن رۆڵى باش بگێڕن له هۆشیارکردنه‌وه‌ى ژنان له کاتێکدا هه‌ر رێکخراوێک مانگان‌ه له حکومه‌ت بودجه‌ى خۆى وه‌رده‌گرێت ،ده‌بوو گۆڕانکارى باش دروست بکرایه له رووى ئازادبوونى فکرییه‌وه ،لێره‌دا مه‌به‌ستم ئهوهیه ژنێک لێى بدرێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌زانێت چۆن داکۆکى له مافى خۆى دهک��ات ،په‌نا بۆ چى الیه‌نێک ده‌بات ،ئه‌گه‌ر رێکخراوه‌کانى ژنان ئه‌و دامه‌زراوانه‌ى ناوى خۆیانیان ناو‌ه ریفۆرمى کۆمه‌اڵیه‌تى کارى جدییان بکردای ه ئه‌وا به دڵنیاییهوه گۆڕانکارییان دروست ده‌کرد ،بهداخهوه ده‌ڵێم تا ئێستاش رێژه‌ى ئه‌و ئافره‌تانه‌ى که ناهۆشیارییان ه بیر دهکهنهوه زۆرتر‌ه له رێژه‌ى ئافره‌ت‌ه هۆشیاره‌کان ،بۆی ه داوا له‌و رێکخراوان‌ه ده‌که‌م بتوانن رۆڵى ئه‌کتیڤ بگێڕن له هۆشیارکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا به گشتى و توێژى ژنان ب ه تایبه‌تى.
چ��ه‌ت��ر /پ��ی��اوان ب�� ه تایبه‌تتر ئ��ه‌وان��هى پیاوساالران ه بیرده‌که‌نه‌وه ،کارکردنى ژنان ل ه بوار ه جیاجیاکاندا ،گرێده‌ده‌نه‌و ه ب ه ناوزڕاندن و ل ه ده‌ستدانى شه‌ره‌ف تاچه‌ند ئه‌م ه به‌ڕاست ده‌زانیت؟
چه‌تر /ب ه راى تۆ سیاسه‌ت یان راگه‌یاندن، کامیان گرنگتر ه بۆ خزمه‌تکردنى ژنان و کچانى شارى خورماتوو؟
رهنگه هه‌ندێکیان وا بیر بکهنهوه کارکردنى ژنان ل هدهرهوهى ماڵ به واتاى له‌ده‌ستدانى شه‌ره‌ف بێت ،ئهمه ب ه راست نازانم و ژنیش وه‌ک پیاو تموحى له زۆر شتدا ههیه، ئێمه ئه‌گه‌ر به مێژوودا بچینه‌و‌ه چه‌ندین شۆڕ‌ه ژن توانیویان ه رۆڵ��ى سهرکرده ببینن و بوونهته پێشه‌واى میلله‌تێک و ههمیشه شاژنى وه‌ک خانزادى میرى سۆران و حه‌پسه‌خانى نه‌قیب و عادیل‌ه خانمى ژنى وه‌سمان پاشاى جاف نمونه‌ى ژنى کورد بوون ،بۆیه ده‌بێت ئێمه شاناژى به‌و ژنانهوه بکه‌ین که له مێژوودا له برى پیاو حوکمڕانى ناوچه‌که‌یان کردووه، ئه‌مه‌ش رویه‌کى پرشنگدار و جوانى مێژووى کورده به‌وه‌ى ژن رۆڵى ههبووه له مێژووى نه‌ته‌وه‌که‌یدا ،لێره‌دا ده‌توانم بڵێم ژنان هه‌ر له‌و کاته‌و‌ه تا ئه‌مڕۆ هه‌وڵده‌ده‌ن و ویستویان‌ه ل ه تاى ته‌رازوى ژیاندا جۆرێک له هاوسه‌نگى له‌گه‌ڵ پیاواندا
هه‌ر یه‌ک له‌و الیه‌نانه‌ى که باسى لێوه ده‌که‌یت ب هکهرهستهیهکى گرنگى ده‌زان��م بۆ خزمه‌تکردنى ژن��ان و کچانى شارى خورماتوو ،ئه‌گه‌رچى هه‌ندێک که‌س وا تێگه‌یشتوو‌ه ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ى که له ناو ده‌سه‌اڵتدا بێت ته‌نها له سه‌ر ئه‌و هێاڵن‌ه ده‌ڕوات که بۆى دیایکراوه ،بۆ خۆم ئێستا وه‌ک که‌سێکى سیاسه‌تمدار له ناو یه‌کێک ل ه پارت‌ه کوردستانییه‌کان کارده‌که‌م و به راشکاوى هه‌ندێکجار ره‌خن‌ه له ده‌سه‌اڵت ده‌گرم و قسه ده‌که‌م و به ئازادان‌ه ده‌نوسم و به چاوێکى ره‌خنه‌گرانه‌و‌ه له ڕووداو و دیارده‌کان ده‌ڕوانم که ئه‌رکى سه‌ره‌کى هه‌موو ڕاگه‌یاندکارێک‌ه که له ناوه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت بێت یا له دهرهوه هه‌موو دیارد‌ه ناشرینه‌کان بخه‌ن ه به‌ر چاو و دڵنیام ئه‌م کاره‌ش ته‌نها بۆ ئهوهیه که ده‌سه‌اڵت له الدان بپارێزێت.
سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى که زۆرینه‌ى رۆشنبیران و نوسه‌ران و چین و توێژه جیاجیاکانى کۆمه‌ڵگا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ن که دراما دوبالژ کراوه‌کان و به‌تایبه‌ت دراماتورکیه‌کان زی��ان��ى ه �هی �ه ب��ۆ ک��ۆم�هڵ��گ��اى ک��وردى بواڵم زۆرینه‌ى ته‌له‌فزیۆنه کوردیه‌کان به‌رده‌وامن له پیشاندانی و هه‌روه‌ها ناسر حه‌سه‌ن له لێدوانێکدا بۆ چه‌تر ئه‌و ه دهخاته ڕوو جارێکى تر عوسمانیه‌کان له‌ڕێگه‌ى ئ �ه‌و فیلمه دۆب�لاژک��راوان �ه‌و ه گه‌ڕانه‌وه ناو ماڵه‌کانمان. پێم وانیه ئه‌م فیلمانه ببنه هۆى تێکدانى...
له‌به‌رچاو ناگرن نمونه (که‌ناڵ چوار) که فیلمى (بێریڤان)ى دۆبالژ کرد که باس له خراپى کورد ده‌کات که نه‌ده‌بوو بیکات. سه‌نگه‌ر خورشید ئه‌وه‌شى خسته ڕوو که فیلمى تورکى له که‌ناڵه کوردیه‌کان دابه‌زیون چه‌نده‌ها کێشه‌ى لێ که‌وتوه‌ته‌وه ،واته کاریگه‌رى دروست کردوه له کۆمه‌ڵگادا .هۆکاره‌که‌شى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى ،وتى:پێویسته چاودێری ل �ه س �ه‌ر ئ �ه‌و فیلمانه ب��ک��ات ،ئ �هگ �ه‌ر وه‌زاره‌ت هاوکار بێت کورد خۆى ئه‌توانێت درام��اى جوان به‌رهه‌مبێنێت ،چونکه ئێمه خاوه‌نى ده‌رهێنه‌رى به‌تواناین ،به‌اڵم بهداخهوه هاوکارى چه‌ند که‌سێکى دیاری‌کراو ده‌کرێت هه‌ر بۆیه که‌ناڵه‌کان به‌و شێوه رۆیان کردۆته ئه‌م فیلمه دۆبالژانه. پێش وه‌رگێڕان هه‌ڵسه‌نگاندنى بۆ بکرێت...
تایه‌ر عه‌بدواڵ له ته‌له‌فزیۆنى گه‌لى کوردستان، که یه‌کێکه ل�ه‌و که‌نااڵنه‌ى فیلمى دۆالژک��راو داده‌ب���ه‌زێ���ن���ێ���ت ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت��ی ت���ورک���ى ،ه��ۆک��ارى دۆب�لاژک��ردن و دابه‌زاندنى ئ�ه‌و فیلمه تورکى و فارسیانه‌ى بۆ ئهوه گێرایه‌وه که سنورمان نزیک ه له‌گه‌ڵ واڵت��ى تورکیا و ئێران و هه‌ندێک داب ونه‌ریتمان له یهکهوه نزیکه و ئه‌و روداوان�هى له‌و درام��ای �ه‌دان ئاشنان به‌خه‌ڵکى ئێمه ،ڕوداوه‌ک���ان ه���ه‌م���ان ئ���ه‌و روداوان�������هن ک���ه ل���ه ک��وردس��ت��ان��ى خۆماندا ڕوده‌ده‌ن .وتیشى :ئه‌مانه‌وێ ئه‌وشتانه‌ى په‌خشده‌کرێت کوردى بێت و زۆرترین خه‌ڵک لێى تێبگات و کۆمه‌ڵگاى ئێمه نه‌خوێنده‌وارى زۆره و ئ�ه‌م�ه‌ش کارئاسانیه ب��ۆی��ان .ت��ای�ه‌ر ع�ه‌ب��دواڵ ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که له واڵت��ى ئێرانیشدا ئه‌م دیارده‌یه ههیه ،زۆر به‌ڕونى و ئاشکرا ده‌بینرێت ئه‌و به‌رهه‌مه‌ى الى ئێمه په‌خش ده‌کرێت دۆبالژى ده‌کات بۆفارسى بۆئه‌وه‌ى خه‌ڵکى واڵته‌که‌ى لێى تێبگه‌ن و ئاشنابن و زانیارى لێوه‌رگرن ،وتیشى: پێم وانیه ئه‌م فیلمانه ببنه هۆى تێکدانى داب ونه‌ریتمان.
شوکریه ڕه‌س��وڵ نوسه‌ر و ڕوناکبیر ،تیشکى خسته‌سه‌ر ئه‌وه‌ى،که کۆمه‌ڵگای ئێمه داخراوه و و دابونه‌ریتێکى ره‌سه‌ن و تایبه‌تمان ههیه ،له‌ڕوى ئ �ه‌وه‌ى ده‌بێت ژن ب���ه‌رده‌وام ئاگاى له‌خۆى الیه‌ن ه به‌هاداره‌کانى بێت ،هه‌ندێک شتى قه‌ده‌غه‌کراو ههیه له کۆمه‌ڵگاى کوردیدا ،له‌الیه‌که‌وه مێردیان ههیه له‌الیه‌کى تریشهوه په‌یوه‌ندیه‌کى نادروست ده‌ب�هس��ت��رێ��ت ئ�ه‌م�ه‌ش کاریگه‌ریه‌کى ناشرین و ناباوه له‌ناو کۆمه‌ڵگاکه‌ماندا دروس��ت دهک��ات، هه‌وه‌ها له‌کاتێدا ئێمه هه‌نگاو به‌ره‌و به‌ده‌زگا بونى ده‌وڵه‌تمان ده‌ده‌ی��ن،ئ �ه‌م ج��ۆره فیلمانه‌ى دۆب�لاژى ده‌که‌ین بۆ زمانى کوردى ،کاریگه‌ریه‌کى خراپى ههیه له‌سه‌ر الوه‌کانمان و به‌ره‌و ئاقارێکى خراپیان ده‌بات .تیشکیشى خسته‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که ئه‌م فیلمان ه کارێکى بازرگانیه ،به‌اڵم پێویسته پێش ئه‌وه‌ى بێت ه کوردستان و بلاڵوى بکهنهوه ،وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ده‌زگایه‌کى تایبه‌تى هه‌بێت چاوبه‌و جۆره فیلمان ه بخشێنێته‌وه که وه‌رده‌گ��ێ��ڕدرێ��ن ،پێشنیارى ئهوه دهک�ه‌م بهڕێوه به‌رایه‌تیه‌کى تایبه‌تى دابنرێت بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنى ئه‌و فیلمانه.
که‌ناڵى ئاسمانى سپێده ش وه‌ک یه‌کێکى تر له‌و که‌نااڵنه‌ى که ب���ه‌رده‌وام فیلمى دوبالژکراو داده‌به‌زێنن و له ئێستاشدا فیلمێى تورکى تیایدا پێشکه‌ش دهک��رێ��ت ،سه‌نگه‌ر خورشید به‌رپرسى دۆبالژ له که‌ناڵه‌که ،باسى له‌وه‌کرد که که‌ناڵى ئاسمانى سپێده فیلمى دۆبالژی زۆره ،به‌اڵم ک ه فیلمێک هه‌ڵده‌بژێرین بۆ دۆب�لاژ ده‌ب��ێ بزانین ئه‌و فیلمه‌ى دۆبالژى ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ واقعى ئێم ه ده‌گونجێت دواتر دوبالژى ئه‌که‌ین .ڕونیشى کردهوه که ئه‌مرۆ زۆرێک له که‌ناڵه‌کان رۆیان کردۆت ه دابه‌زاندنى فیلمى دۆبالژ به زۆریش فیلمى تورکی ڕاسته ئه‌و فیلمانه زۆربه‌یان واقعین ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ کلتور واقعى ئێمه‌دا ناگونجێن .ئه‌و که نااڵن ه کاتێ فیلمێک دۆب�لاژ دهک �هن هیچ الیه‌نێک
له‌الیه‌کى تر ناسر حه‌سه‌ن ده‌رهێنه‌ری کورد باسى ل �ه‌وه‌ک��رد ک�ه سه‌ته‌الیته‌کانی ب�ه شێوه‌ى سه‌ره‌کى ڕۆڵ��ى باشیان نیه ،ساڵیک که‌ناڵێک یه‌ک درام��اى کوردى به‌رهه‌م ده‌هێنێت ،ئه‌مه‌ش زۆرکه‌مه و چه‌ندین که‌ناڵ ههیه و ون ده‌بێت، بۆیه ده‌ب��ێ��ت که‌ناڵه‌کان زی��اد ل��هوه ه��ه‌وڵ ب��ده‌ن دراما به‌رهه‌م بهێنن ،هه‌روه‌ها وتى :کێشه‌ى ئێم ه کڕین و فرۆشتنه ،چونکه ئێمه درامایه‌کمان ل ه وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى کرد که‌س نه‌بوو بیکڕێت و ده‌عمى بکات ،درامایه‌ک به‌رهه‌م دێنین دوسه‌د ملیۆنى تێده‌چێت هیچ ته‌له‌فزیۆنێک ئاماده‌ی ه نیه ئ �ه‌و ب��ڕه پ��اره‌ی �ه ب���دات ،ن �ه‌ک قازانجیش، ئه‌گه‌ر به‌رهه‌مه‌‌که‌ش نه‌یکڕێت کهواته ده‌خه‌وێت. وه‌زاره‌ت��ی��ش بۆچوونی وای�ه ده‌بێت به‌هه‌مه‌کانمان
که‌ناڵ چوار هیچ الیه‌نێک له به‌رچاو ناگرێت..
وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى تاوانباره
بفرۆشین ،ئ�ه‌م�ه له‌کاتێکدایه ک �ه ک��ڕی��ن یان دروستکردنى دۆبالژ بۆ هه‌ر درامایه‌ک هه‌رزانه و که‌متر ده‌که‌وێت له‌سه‌ریان ئه‌وه‌ش واى کردوه ئ �ه‌و ته‌له‌فزیۆنانه پشت ب�ه فیلمى دۆب�لاژک��راو ببه‌ستن که قازانجێکه و بینه‌رى زیاتریش له خۆى کۆده‌کاته‌وه. ناسر حسن ،ئ���ه‌وه‌ى خسته ڕوو ک�ه وه‌ستانى درام��اى ک��وردى ڕێگه ده‌دات به‌دراماى بیانى و دۆبالژکراو بااڵده‌ست بێت به‌سه‌ر خه‌ڵکدا له ناو ته‌له‌فزیۆنه‌کاندا ،له کاتێکدا ته‌له‌فزیۆن شتێکى زۆر هه‌ستیاره ،ئه‌چێته ناو ماڵه‌کان و کاریگه‌رى ل�هس�ه‌ر هه‌ڵسوکه‌وتى میله‌تى ک���وردى دروس��ت ده‌کات ،ئه‌مانه‌ش له‌گه‌ڵ عاده‌ت و ته‌قالیدى ئێم ه ناگونجێت ،جارێکى تر عوسمانیه‌کان له‌ڕێگه‌ى ته‌له‌فزیۆنه‌وه و ئه‌و فیلمه دۆب�لاژک��راوان�هوه ک ه په‌خشى دهک �هن گ �ه‌ڕان �هوه ن��او ماڵه‌کانمان ،ئه‌و ده‌رهێنه‌ره به‌پله‌ى یه‌که‌میش وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى تاوانبارکرد ،چونکه ده‌بێت پڕۆژه‌یه‌کى باشى هه‌بێت بۆ فیلمه کوردیه‌کان و پاره‌یه‌کى باشیان بۆ سه‌رف بکات تاوه‌کو خه‌ڵک و که‌ناڵه‌کان دورکه‌ونه‌وه له‌و فیلم ه دۆبالژکراوانه.
که هه‌واڵیه کار ده‌کات بۆ هه‌واڵ و دیکۆمێنت ئ �ه‌وان��ی ت��ر ت��ا ئیستا خ��ۆی��ان س��اغ ن�ه‌ک��ردۆت�هوه که چ که‌ناڵێکن ئایا هه‌واڵین یان هونه‌رین یان دیکۆمێنتین ،پشتبهستن به‌م فیلمه دۆبالژکراوان ه به‌تایبه‌ت تورکیه‌کان دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌م فیلمانه ب �هه �ه‌رزان ده‌ستیان دهک�ه‌وێ��ت و دۆب�لاژ دهک��رێ��ن ئه‌مه‌ش ل �ه‌ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ئ �ه‌وان �ه ،چونک ه کاتێک به‌زمانى کوردیه بینه‌رى کورد سه‌یرى ده‌کات فرسه‌تێکه تا له‌و ڕێگه‌یه‌وه ڕێگه چاره‌ى خۆى بخاته به‌رده‌میان ،به‌اڵم نه‌خێر ئهمه چاره‌سه‌رى کۆمه‌ڵگاکه‌مان ناکات،ڕۆڵى هونه‌رمه‌ند ئه‌وه‌ی ه نه‌خۆشى کۆمه‌ڵگاکه‌ى چ��اره‌س �ه‌رک��ات نه‌ک تورک یان کۆرییه‌ک .ئه‌و ده‌رهێنه‌ره ئاماژه‌ى ب �ه‌وه‌ش کرد فیلمى ک��وردى ئه‌رکى قورستره ل ه دۆب�ل�اژ ،گ�ه‌وره‌ت��ری��ن کێشه‌مان نه‌بونى ژن �ه ک ه ئاماده نین بێنه ب �ه‌رده‌م کامێرا.ئه‌مڕۆ پێویست ه خۆمان ک��ارى خۆمان بکه‌ین وه‌ک ده‌وڵه‌تان ل ه خ�����ۆم�����ان ڕێگه‌ى دراماوه له جیهان جێگه‌ى بکه‌یه‌وه.
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
ڕاگرتنیان نه‌کردوه
9
ع�ه‌ب��اس ع �ه‌ب��دول��ڕه‌زاق ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى ،له‌و باره‌یه ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ،ئێم ه وه‌ک وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى هیچ نوسراوێک و یاسایه‌کمان له به‌رده‌ستدا نیه بۆ ڕاگرتنى ئه‌و فیلمانه‌ى وه‌رده‌گ��ێ��ڕدرێ��ن�ه س�ه‌ر زمانى ک��وردى. ئه‌وه‌شى خسته ڕوو که بۆچونى وایه ئه‌و فیلم ه دۆبالژکراوانه له‌گه‌ڵ دابونه‌ریت و کلتورى ئێم ه نهگونجاوه و وه‌رگێڕانیشیان نهگونجاوه. به‌ڕێوه‌به‌رى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى وتى :له‌به‌رئه‌وه‌ى ته‌له‌فزیۆنه‌کان حزبین و ئێمه به هیچ شێوه‌یه‌ک ده‌ستێوه‌ردانى ئه‌وه‌مان نه‌کردوه بۆ ڕاگرتنى ئه‌و فیلمه دۆبالژکراوانه ،به‌اڵم ئێستا خاڵێکمان ل ه مندااڵن ،چونک ه به‌رده‌سته بۆ دۆبالژى به‌شى ئ���هوه جه‌خت ئێمه زیاتر له‌سه‌ر ده‌که‌ینه‌وه.
که‌ناڵه‌کان ساغ نه‌بونه‌ته‌و‌ه هه‌واڵین یان هونه‌رى...
هاوڕێ مسته‌فا ده‌رهێنه‌ر، ب���اس ل����ه‌وه‌ده‌ک����ات ل �هگ �هڵ چ����هن����د ه���اوڕێ���ی���ه‌ک���ی���دا ده‌رهێنه‌رى دۆبالژى کوردى ب��ون ل�ه ک��وردس��ت��ان یه‌کێک بوه له‌وکه‌سانه‌ى کارى دۆبالژی ک���ردوه ل�ه‌ڕێ��گ�هى ئ�ه‌ف�لام کارتۆن و ک��ۆم�هڵ�ه ک��ارێ��ک��ى ت��رو بینه‌رى ک���وردی���ان ئ��اش��ن��اک��رد ب �ه دۆب�ل�اژى کوردى .ئه‌و پێى وایه ئه‌وفیلمانه‌ى دۆب����ل���اژ دهک�����رێ�����ن ل � ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى کۆمه‌ڵى کورد نیه ،هه‌ڵه‌که‌ش ل�ه‌و که‌سانه‌وه‌یه ئه‌م بابه‌تانه‌ى هه‌ڵبژاردوه‌و ب����ۆ دوب���ل��اژک������ردن، باسى ل �ه‌وه‌ش ک��رد ک ه س��ه‌رپ��ه‌رش��ت��ى ک��ارێ��ک��ى دۆب��ل�اژک����راوى (ک����ۆری) ک��ردوه که‌باسى داوو ده‌رم��ان درووستکردن و چۆنیتى چاره‌سه‌رى ن���ه‌خ���ۆش���ى و ئ����ه‌و خ��ی��ان �ه‌ت��ان �هى له‌کۆمه‌ڵگا دهک���ران ب��ۆ م��ان�ه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت. ئ�����ه‌و ده‌ره����ێ����ن����هره ئ���ه‌وه‌ش���ى خسته‌ڕوو که که‌ناڵه‌کانمان جگ ه ل����ه ()KNN
ده‌ستێوه‌ردانمان بۆ
درامای مەكسیكی گیتانای بۆ دووەم جار لە كەناڵ چوار پیشان دەدرێت
سه‌رپه‌رشتیارى گروپى هه‌ڵپه‌ڕکێی شه‌پۆل:
به‌هۆى نهبوونى شوێنه‌و ه ل ه گۆڕستاندا پرۆڤ ه ده‌که‌ین [ دیدارى /ئارام شه‌مێرانى ] ب �هڵ��ێ��ن ب �ه‌ک��ر ک��ه ل��ێ��پ��رس��راو و ڕاهێنه‌ى گروپى هه‌ڵپه‌رکێى شه‌پۆل ه له دیدارێکى رۆژن��ام �هى (چ�ه‌ت��ر)دا باس لهوه ده‌کات که به‌هۆى ئه‌وه‌ى گروپه‌که‌یان سه‌رخۆیه هیچ که‌س و الیه‌نێک هاوکارى نه‌کردوون ،ئه‌وه‌ش ده‌خ��ات��ه ڕوو ک �ه ب �هه��ۆى نه‌بونى ش��وێ��ن �هوه ب��ۆ پ��رۆڤ �ه‌ک��ردن ده‌چن ه گوڕستانه‌کان یان سه‌ر شاخه‌کان. چه‌تر :بیرۆکه‌ى دروست بوونى ئه‌م گروپه چۆن بوو؟
ـ ئێمه ( )2گه‌نج بووین له س�ه‌ره‌ت��ادا و ئێستا ( )11گه‌نجین ،ته‌مه‌نمان له یهکهوه نزیکه ،هه‌موومان خوێندکار بووین حه‌زمان ل �ه ه�هڵ��پ�ه‌ڕک��ێ��ى ک����وردى ب���وو ،ب �ه ه�ه‌م��وو جۆرهکانیهوه،بۆیه ب��ڕی��ارى دروس��ت کردنى گروپێکى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆم��ان داو م��ن ب���ووم ب ه لێپرساوى گروپه‌که و ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش به پ�ه‌رۆش�هوه پرۆڤه ده‌که‌ین ته‌نانه‌ت جۆرێک هه‌ڵپه‌ڕکێمان دروست کردووه و جوڵه و شێوازه‌کانیشى بیرۆکه‌ى خۆمه. چه‌تر :کێ هاوکاریتان ده‌کات؟
ـ ئ�ه‌وه‌ى بتوانێت ئاوڕمان لێبداته‌وه په‌راوێزى خستووین ،نه ده‌سته‌ى ئیدارى قه‌زاکه،نه ڕێکخراو‌ه حزبیه‌کان ،نه سه‌نته‌ره‌کان ،نه کاربه‌ده‌ستان ،ن ه سه‌رمایه‌داره‌کان ،نه گروپه‌کان ،یه‌ک الیه‌ن لێمان
ناپرسێته‌وه ،چونکه ئێمه کۆمه‌ڵێک گه‌نجین سه‌ربه‌خۆین و په‌یوه‌ندیمان به هیچ حزبێکه‌وه نیه. نایشارمه‌وه به کرێکارى پ��اره‌ى ک�ڵاش و جلى ک��وردى گروپه‌که دابین ده‌که‌ین،کامێرایه‌کى فۆتۆ چیه نیمانه تا وێنه‌کانمانى پێ ئه‌رشیف ت بکه‌ین ،ڕێکخراوێک وێنه‌ى هه‌موومانى وه‌رگر و وه‌اڵمیشى نه‌داینه‌وه ،ئه‌وه‌ى مایه‌ى نیگه‌رانیمان ه گروپه حزبیه‌کان کێشه‌یان نیه ،ب�ه‌اڵم ئێمه ل ه کێشه‌دا غه‌رق بووین و وازیش ناهێنین . چه‌تر :ماوه‌ى چه‌نێکه دروست بوون‌و
چاالکیه‌کانتان چیه؟
ـ م��اوه‌ى دوو ساڵه دام�ه‌زراوی��ن و به‌شداریمان له چه‌ندین ڤیستیڤاڵى قوتابخانه‌کاندا کردووه، ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى ک���هس دڵ��س��ۆزم��ان ن��ی�ه و هیچ که‌ناڵێک ب �هس �ه‌رم��ان ن��اک��ات �هوه و گرنگیمان پێنادرێت ،ناچارین په‌نامان بردووه‌ته به‌ر ئاهه‌نگ ه میللیه‌کان‌و بۆنه تایبه‌تیه‌کان تا له‌وێوه سه‌رچاوه‌ى به‌رده‌وام بوون‌و ڕیکالمێک بدۆزینه‌وه. چه‌تر :بۆچى گروپه‌که‌تان ته‌نها کوڕن؟
ـ لێره کۆمه‌ڵگا کلتورى ی �ه‌و پهیوهسته ب ه
دابونه‌ریته‌وه‌و کلتوری کوردیش ڕێگه نادات کچ بێته زۆر بواره‌وه، س�����������ه‌ره‌ڕاى ئ������ه‌وه‌ش ش���اره‌زوور ناوچه‌یه‌ک ه دین تیایدا زاڵه،ئه‌گینا ئه‌گه‌ر بێن ئێمه فێریان ده‌که‌ین‌و به‌شداریشیان پ����ێ����دهک����هی����ن ،ب����ه‌اڵم ئ���اس���ت���ى رۆش��ن��ب��ی��رى خ���ێ���زان���ه‌ک���ان ڕێ���گ���ره، وه‌کو خۆشمان ناتوانین ب��چ��ی��ن ب���ه ت�ه‌ک��ل��ی�ف‌و ب�����ه‌زۆر ک���چ ب��ێ��ن��ی�ن‌و ب��ی��ک �هی��ن ب���ه ئ���هن���دام ل���ه گ��روپ �ه‌ک �ه‌م��ان��دا، ئ����ه‌م گ���رف���ت���ه‌ش ه��ه‌ر ئ��ێ��م�ه ن��ی �ن‌و زۆرێ���ک ل�����ه‌و گ����روپ����ان����هى ب��ۆ ه �هڵ��پ �ه‌ڕک��ێ دروس���ت بوون له کوردستاندا ئه‌م کێشه‌یان ههیه ،به‌اڵم ڕێ��ژه‌ک �ه ل�ه ن��اوچ�هی�ه‌ک�هوه ب��ۆ ن��اوچ�هی�ه‌ک��ى تر جیاوازى ههیه.
چه‌تر:ده‌وترێت گروپه‌کاتان تا ئێسته‌ک ه شوێنێکى نیه ،ئه‌ى که‌وایه چۆن پرۆڤ ه ده‌که‌ن؟
ـ به‌ڵێ تا ئێسته‌که شوێنێک نییه کاتژمێرێک پرۆڤه‌ى تێدا بکه‌یت ،زۆرجار ده‌چینه گۆڕستانه‌ک ه یان سه‌ر شاخ بۆ ئه‌وه‌ى پێکهوه بیروڕا بگۆڕینه‌و‌ه
یان پرۆڤه بکه‌ین ،که‌چى له‌وێش نایه‌ڵن ،چونک ه ئه‌و گه‌نجانه‌ى وه‌ک ئێمه بێ شوێنن دێنه ئه‌وێ‌و ئه‌وانیش نازانن له به‌تاڵیدا چى بکه‌ن‌و بۆ کوێ بچن.
چه‌تر :به‌م هه‌موو که‌م و کورتیه‌و ه گروپه‌که‌تان له چ ئاستێکدایه؟
ـ گروپه‌که‌ى ئێمه ئه‌گه‌ر له‌و گروپانه باشتر نه‌بێت که له کلیپه‌کاندا ده‌رده‌ک���ه‌ون و نمایش دهک �هن ئ �ه‌وا هیچ خراپتر نیه ،زۆر ل�ه‌و گروپ ه حزبیانه باشترین شه‌وانى س �ه‌رى س��اڵ‌و ن �ه‌ورۆز نازانن خه‌ریکى چین ،من که لێپرساوى گروپه‌که‌م له هه‌مان کاتیشدا ڕاهێنه‌رى گروپه‌که‌شم ،ل ه هیچ کوێیه‌ک ئ�ه‌م�ه نیه ب��ێ ئ���ه‌وه‌ى م��اده‌ت به دهس��ت�هوه بێت‌و خاوه‌نى هۆڵێک بیت ئ��اواش ئاستت ب��اش ب��ێ��ت ،ل�ه ه�ه‌م��ووی��ان ڕازی���م و به‌م پێوه‌رانه‌یش که باسم کرد خۆمان به پێشکه‌وتوو ده‌زانین ،چونکه گروپێکى تر له جێى ئێمه بووای ه ده‌مێک بوو پاشه‌کشه‌ى له هونه‌ر کردبوو ،به‌اڵم ئێمه هونه‌رمان ب�ه‌م گرفتانه‌وه خۆشتر ده‌وێ �ت‌و پ��ی��رۆزت��ری��ش لێى ده‌ڕوان���ی���ن‌و ئ��ام��اده‌ی��ن هه‌موو قوربانیه‌کیشى بۆ بده‌ین‌و چاوه‌ڕێى ئ�ه‌وه‌ش نین ڕۆژێک له ڕۆژان به‌هۆى هه‌ڵپه‌ڕکێوه ببین ب ه خاوه‌نى هیچ به‌رژه‌وه‌ندى یه‌ک ،ئه‌مه‌ش مایه‌ى ئاسوده‌ییمانه.
پرۆفایل به‌ڵێن ب�ه‌ک��ر ،ساڵى ( )1994له‌باریکه ل ه دایک بووه و سه‌رپه‌رشتیارى گروپى هه‌ڵپه‌رکێى (شه‌پۆل)ه‌و خوێنکارى پۆلى نۆیه‌مى بنه‌ڕه‌تىیه ل ه قوتابخانه‌ى (وه‌لى دێوانه) له قه‌زاى سه‌یدسادق.
ژنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
8
گرنگى لێک نزیکبوونه‌وه‌ى ژنان مه‌ستور ه گه‌لى کورد گه‌لێک ه مه‌حمود به درێژایى مێژوو له ژێر ڕه‌حمه‌تى داگیرکارى و دابه‌شکار ى و چهوساندنهوه و پهرتهوازه ب��وون و ئ��اوا‌ره‌ی��ى و ده‌رب���ه‌ده‌ری���دا ب��ووه، له‌پاڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى میلله‌تێک ب��ووه زه‌ره‌رى بۆ چ��وارده‌ورو ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان��ى ت��رى ده‌وروب�����ه‌رو ئ �ه‌وان �هى له‌گه‌ڵیدا ده‌ژی��ن نهبووه ،ب�ه‌اڵم زۆرب�هى کاته‌کان بۆ ناوخۆى خۆى که‌مته‌رخه‌م بووه زۆرب �هى کات خه‌ریکى براکوژى‌و پاشقول لێدان بووه له یه‌کترى ،زۆر که‌م به ده‌رد خ‌هم‌و ئازاره‌کانى یه‌کتره‌و‌ه هاتووه. ئه‌مه‌ش ناڕاسته‌وخۆ جگه له دابه‌شکارى داگ��ی��رک�ه‌ران دابه‌شکارى ناوخۆیشمان دروست کردووه له ناوخۆماندا کاتێک ب��اس��ى ک��وردس��ت��ان��ى گ���هوره ی��ان باسى پارچه‌یه‌کى تر ده‌که‌ین که‌م خۆمان ب ه خاوه‌نى ده‌زانین بگر‌ه زۆر کاتیش ده‌ڵێن با ئه‌وانیش بچن خۆیان خۆیان ئ��ازاد بکه‌ن ،که ئهمه بۆ خ��ۆى گه‌وره‌ترین دابه‌شکاری‌ه به ده‌ستى خۆمان ده‌یکه‌ین، به‌هه‌رحاڵ ئهمه بابه‌تێکه‌و زۆر ده‌کێشێت ق��س �هى ل �هس �ه‌ر ب��ک�هی��ن چ��ون��ک�ه ئ �هوه پهیوهسته به چه‌ند خالێکى مێژووییه‌و‌ه که ناکرێت له‌م گۆشه‌دا هه‌مووى باس بکه‌ین .ب �ه‌اڵم له پاڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ى که باسمان کرد ئومێدێک ههیه ک ه هاوبه‌ش بوون و ئازاره‌کانى میلله‌ته‌که‌مان له ناو چوارچێوه‌یه‌کدا کۆبکرێته‌و‌ه ک ه پێشه‌نگایه‌تیه‌که‌ى ژن���ان ک��ردوی��ان �ه، بێگومان کۆبوونه‌وه‌ى ژنان‌و به خه‌مه‌و‌ه هاتنى ئ��ازاره‌ک��ان��ی��ان ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه‌ک ب�ه ن��اوى ک��ورد ب��ۆ خۆى هه‌نگاوێکى گرنگهو ده‌کرێت هه‌ڵوه‌سته‌ى له‌سه‌ر بکه‌ین ،ئه‌و کۆنفرانسانه‌ى ژنانى ه �ه‌رچ��وارپ��ارچ �هى ک��وردس��ت��ان دهیکهن و ه �ه‌م��وو ژن���ان ده‌چ��ن �ه الى یه‌کتر و هه‌وڵ بۆ چاره‌سه‌رى ئازاره‌کانى یه‌کتر ده‌ده‌ن ،هه‌نگاونان‌ه ب��ۆ نزیکبوونه‌وه‌ى زی��ات��رى گه‌لى ک��ورد له یه‌کترى و ب ه تایبه‌تر له پرسێکى گرنگى وه‌ک پرسى ژن ،ژنان به‌م هه‌نگاو‌ه ده‌یسه‌لمێنن ک ه ههمیشه ه�هڵ��گ��رى پ�هی��ام��ى ئاشتین‌و ئه‌توانن له‌گه‌ڵ هه‌موو بیرکردنه‌وه‌یه‌کى سیاسى‌و جیاوازیه‌کى فکرى خه‌مى ژنانى میلله‌تى کورد بخۆن له هه‌رچوارپارچه‌ى کوردستان ،بێگومانم که خه‌مى ژنان ل �ه ه �ه‌م��وو پ��ارچ �ه‌ک��ان ی���ه‌ک خه‌م ه چونکه له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى هه‌موان له ژێر چه‌پۆکى داگیرکه‌راندا بووین ،به هه‌مان شێوه‌ش له ژێ��ر چه‌پۆکى کۆمه‌ڵێک ن�ه‌ری��ت��ى ت��ون��دی��ش��دا ب��ووی��ن ک �ه ڕه‌نگ ه کۆمه‌ڵگاکه‌شمان ئ���ه‌وه‌ى نه‌ویستبێت به‌اڵم ناچارکراو‌ه هه‌م وه‌ها بێت ،هه‌میش وا بیر بکاتهوه ،گرنگى ئه‌و نزیکبونه‌و‌ه له ئێستادا گرنگه ،له باشور تا ئێستا ژن��ان توندوتیژیان به‌رامبه‌ر ده‌کرێت، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئازادى ههیه تا ئێستا ژنان که‌متر چونه‌ت‌ه ناوه‌ند‌ه بڕیاریه‌کانه‌وه ،ل ه ڕۆژه���ه‌اڵت ژن له سێداره ده‌درێ���ت ،له باکور ژن ده‌چه‌وسێته‌و‌ه له ڕۆژئاوا بێ ناسنامه‌یه ،هه‌موو ئهمانه به بێ گومان خه‌مى هاوبه‌شى ژن��ان��ى ک���ورده ،بۆی ه ده‌کرێت به ئومێدبین له‌م نزیکبوونهوه به تایبه‌ت که ده‌یانه‌وێت کۆنفرانسێکى گ �ه‌وره‌ى ژن��ان ببه‌سترێت که ساڵى پار له ئامه‌د و ئه‌مساڵیش له هه‌ولێر ب ه نیازن بیبه‌ستن ،ئهمه هه‌نگاوى یه‌که‌مى ژنان‌ه هیوادارم ئهمه به‌رده‌وامى هه‌بێت تا ڕێگه چاره‌یه‌کى گونجاو بۆ پرسى وه ،هیواداریشم ژنانى کورد ده‌دۆزرێ��ت�ه ئهمه هانگاوێک ی��ان خاڵێک بێت پیاوانى کوردیش چاویان لێبک‌ه‌ن و واز له جیاوازى بیرکردنه‌وه‌کانیان بێنن‌و هه‌وڵێکى جدى بنێن له‌گه‌ڵ ژنان بۆ چاره‌نوسى میلله‌تى کورد.
ناسر حه‌سه‌ن:
عوسمانیه‌کان له‌ڕێگه‌ی ئه‌و فیلمه دۆبالژکراوانه‌و ه گه‌ڕانه‌و ه ناو ماڵه‌کانمان
[ ئا /ئااڵ به‌رزنجى -هه‌ولێر ] ب ه ئامانجی پێکهێنانی بڕیاره‌کانی کۆنفرانسی یه‌که‌مى ژنانى کورد ک ه ل ه رۆژان��ی ( 24و )25 ی نیسانی ( )2010ل ه ش��اری گ��ه‌وره‌ی ئامه‌د به‌ڕێوه‌چوو ،وه‌ک ئاماده‌کارییه‌ک بۆ کۆنفرانسی دووه��ه‌م ،ل ه رۆژی ( )1/27ل ه شارى هه‌ولێر ژنانى کورد ل ه هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانسى دووه‌م ،سێیه‌م کۆبونه‌وه‌ى خۆى ئه‌نجامدا.
سه‌باره‌ت به چۆنێتى به‌ڕێوه‌چوونى ئه‌و کۆبوونه‌وه‌ی‌ه و ئه‌و بڕیارانه‌ى بۆ کۆنفرانسى دووه‌م��ى ژنانى کورد ده‌رک��ران، ئه‌ندامانى به‌شداربووى کۆبونه‌وه‌ک‌ه بهمشێوهیه بۆ (چه‌تر) دوان.
[ ئا /دیمه‌ن و کارزان ]
ناوه‌ندێکى هاوبه‌ش بۆ ژنانى هه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان پێکده‌هێنرێت
خه‌مره‌وێن ،نوێنه‌رى ژنانى باکورى کوردستان ئاماده‌بووى ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�ه وت��ى :ئ�ه‌م��ڕۆ سێیه‌م ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانسى ژنان کورد به‌ڕێوه‌چوو له هه‌ولێر ،بۆ کۆنفرانسى دووه‌میش ئاماژه‌ى به‌وه‌دا که کۆنفرانسى داهاتوو له سه‌ر دوو بنه‌ما ده‌بێت ،یه‌کیان بۆ یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یی ژنانى ک��ورد ،دووه‌م تایبهته به پرسى ژن له‌سه‌ر ئاستى هه‌رچوارپارچه‌ى کوردستان ،چونکه ژنى کورد وه‌ک یه‌ک نه‌ته‌وه‌ی‌ه یه‌کگرتوو نین و په‌رش و باڵون ،هه‌روه‌ها ئاگادارى ئێش و ئازاره‌کانى یه‌کتر نین ،بۆیه ئێمه ده‌خوازین هه‌موو کۆبوونه‌وه‌ی ژنانی کورد له هه‌ولێر بۆ ئاماده‌کاری کۆنفرانسی دووه‌م ژنان له هه‌ر کوێیه‌ک بن ئاگادارى یه‌کتر بن. بۆ کرد :جگه له کۆبون‌هه‌ى ئه‌مڕۆ پێویستمان به کۆبونه‌وه‌ى پارچه‌یه‌کى کوردستان ئاڵوگۆرى ئه‌زمون و ئه‌و ده‌ستکه‌وتان ه بکه‌ن که له‌بوارى ج��ۆراوج��ۆر به‌ده‌ست هاتوون ،هه‌روه‌ها هاوکات ئامین‌ه زکرى ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان تر ده‌بێت. و به‌شداربووى کۆبوونه‌وه‌ک‌ه وت��ى :یه‌کێک له ئامانج ه سه‌باره‌ت به گرنگى ئه‌و جۆره کۆنفرانسان‌ه نه‌جیب‌ه عومه‌ر هه‌وڵبده‌ین که‌مپین دروست بکه‌ین بۆ بڕیارى له‌سێداره‌دانى سه‌ره‌کییه‌کانى ئه‌و کۆنفرانسه ،گرنگیدان‌ه به گروپ ،ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى کۆنگر‌ه که یه‌کێک بوو ل ه ژنانى رۆژه���ه‌اڵت و ناسنامه‌ى ژنى ک��ورد له رۆژئ��او و پێکهێنانى یه‌کێتیه‌کى نه‌ته‌وه‌یی‌ه بو پرسه‌ى نه‌ته‌وه‌یی کورد ،به‌شداربووانى کۆبوون‌هه‌ک‌ه به رۆژنامه‌ى (چه‌تر)ى راگه‌یاند :زیندانیانى ژنانى کورد له باکور ،جه‌خت له سه‌ر ئهوه کرایه‌و‌ه هه‌روه‌ها پاراستى ژیانى ژنى کورد و باشکردنى گوزه‌رانى له دوو ئامانج له‌و کۆنفرانسان‌ه هه‌بوو ،یه‌که‌م پێشخستنى که ئێمه ده‌بێ بزانین ئێمه‌ى ژنان هه‌ست به ئازاره‌کانى یه‌کتر هه‌ر شوێنێک بێت. سیاسه‌تێکى نه‌ته‌وه‌یی ژنانى کورده ،به‌وپێیه‌ى کێشه‌ى ژن ل ه بکه‌ین. ئاماژه‌ى به خاڵێکى ترى گرنگ کرد که له کۆنفرانسى ئاشکریکرد :پێشبینى ده‌که‌ین کۆنفرانسى داهاتووى ژنانى بوارى سیاسیدا هاوبهشه ،چونکه ئه‌و توندوتیژیانه‌ى له‌الیه‌ن کورد له هه‌ولێر به رێژه‌یه‌کى زۆرى ژنان به‌ڕێوه‌بچێت ،ئه‌م ه داگیرکه‌رانى کوردستان به‌رامبه‌ر گه‌لى ک��ورد ک��راوه ،ئامه‌د بڕیارى له‌سه‌ر درابوو وتى :ئه‌وه‌ى زۆر گرنگ بوو له له‌کاتێکدا کۆنفرانسى یه‌که‌م به ئاماده‌بوونى ( )150که‌س ڕه‌نگدانه‌وه‌ى له‌سه‌ر ژنى کورد کردوه و ژنان له بواره‌کانى کۆنفرانسى ئامه‌د بڕیاردرا ،ناوه‌ندێکى هاوبه‌ش بۆ ژنانى ئه‌نجامدرا. ئابورى و رۆشنبیرى و سیاسى دابراوه ،ئه‌مه‌ش وا ده‌رده‌که‌ت کورد دروس��ت بێت ،نوێنه‌رایه‌تى ژنى کورد له هه‌رچوار سه‌برى به‌همه‌نى ،نوێنه‌رى ژنانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان که کێشه‌کانى ک��ورد له ه�ه‌رچ��وار پارچه‌ى کوردستان پارچه‌ى کوردستان و پارتیه‌کان و که‌سایه‌تى سه‌ربه‌خۆى له‌باره‌ى ئاماده‌کارییه‌کانى کۆنفرانسى داه��ات��ووى ژنانى هاوبهشه و وه‌ک یه‌کن ،ئامانجى دووه‌مى ئه‌و کۆنفرانسه ،تێدابێت .ئه‌مه‌ش زیاتر له کۆنفرانسى دووه‌م بڕیار له‌سه‌ر کورد وتى :ژنانى کورد به‌رده‌وامن له‌سه‌ر ئاماده‌کارییه‌کان کاربکرێت بۆ ئازادى ره‌گه‌زى دژى هه‌موو ئه‌و چه‌وسانه‌وانه‌ى چۆنێتى پێکهاته‌که‌ى ده‌درێت. بۆ به‌ستنى دووه‌م کۆنفرانس ،له‌و کۆبونه‌وه‌ی‌ه گفتوگۆمان رووب�ه‌ڕوى ژن دهبێتهوه ،ئه‌مه‌ش پێویستى به‌کارى هاوبه‌ش شیرین ئامێدیش ئاماده‌بووى کۆبونه‌وه‌ک‌ه له‌باره‌ى کۆنفرانسى له‌سه‌ر ئه‌جێنداى کۆنفرانسى داهاتوو کرد ،به‌تایبه‌تى ل ه ههیه ،له کۆنفرانسى دووه‌میش ئیشوکاره‌کان زیاتر چڕ داهاتوى ژنانى کورد وتى :پێموایه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کۆنفرانسى رووى ژماره‌ى ئه‌ندامانى کۆنفرانس که له هه‌ر پارچه‌یه‌کى دهبنهوه ،بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین له هه‌موو بواره‌کان بڕیارى گرنگ ئامه‌د ئه‌زمونى یه‌که‌م ب��ووه ،پێویسته ئه‌و کۆنفرانسه‌ى کوردستان چه‌ند که‌س به‌شدار بێت ،ههرچهنده بڕیار بوو و چاره‌نوساز بده‌ین. که دووه‌م��ج��اره و له پارچه‌یه‌کى ئ��ازادک��راوى کوردستان کۆنفرانسه‌ک‌ه له سه‌ره‌تاى ( )2010بێت ،به‌اڵم بڕیارماندا هه‌ر سه‌باره‌ت به گرنگى ئه‌نجامدانى کۆنفرانسى ژنانى به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،هه‌نگاوێک به‌ره‌و پێشتر بچێت و جیاواز بێت، له مانگى نیسانى داهاتوو به‌ڕێوه‌بچێت ،هه‌روه‌ک ئاماژه‌ى کورد ،نه‌جیب‌ه عومه‌ر وتیشى :له‌و کۆنفرانسه هه‌وڵدرا ،هه‌ر هه‌روه‌ها له کۆنفرانسى داهاتوو هه‌وڵده‌رێت نوێنه‌رى هه‌موو
الیه‌نێک به‌شدارى تێدا بکه‌ن ،چونکه له‌وه‌ى ئامه‌د هه‌موو الیه‌ک به‌شدار نه‌بوون.
ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :هه‌ر له میانه‌ى هه‌وڵه‌کانى کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانس له‌ماوه‌ى رابردوو سه‌ردانى په‌رله‌مانى کوردستانى ک��رد و له‌گه‌ڵ فراکسیۆنه‌کان ک��ۆب��ووه و ئه‌وانیش به‌ڵێنیان له رێگاى حزبه‌کانیانه‌و‌ه داوه که هاوکارى کۆنگر‌ه بکه‌ن.
شایه‌نى باس‌ه هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‌ه له ڕۆژان��ی ( 18و )19ی ئه‌یلولی ( )2010ژماره‌یه‌ک له ژنانى کورد ل ه هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان و ئه‌وروپا له شارى دهۆک کۆبونه‌وه‌یه‌کیان ئه‌نجامدا ،دواى دوو رۆژ گفتوگۆ کردن و گۆرینه‌وه‌ی بیروڕای جیاواز سه‌باره‌ت به گه‌لێ پرسی گرنگی نه‌ته‌وه‌یی چه‌ند بڕیارێک درا ،لهوانه ئاراسته‌کردنی ن��ام�هی�ه‌ک ب��ۆ ه�ه‌ری�ه‌ک�ه ل�ه ن �ه‌ت �هوه ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان و کۆنگره‌ی ئیسالمی جیهانی و سه‌رۆک کۆماری تورکیا و بۆ کۆما جڤاکێن کوردستان .هه‌روه‌ها به مه‌به‌ستی په‌ل ه کردن له ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد له سه‌ر ئاستی هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان ،بڕیار درا به سازدانی لۆبی ژنی کورد بۆ سه‌ردانی سه‌رکردایه‌تی پارت‌ه سیاسی و بزووتنه‌و‌ه جیاکانی هه‌موو کوردستان.
چاالکوانێکى خورماتوو :ل ه روانگه‌ی هه‌ندێک پیاوه‌و ه ده‌رچوونی ژن ل ه ماڵ واتا له‌ده‌ستدانی شه‌ره‌ف [ دیدار /عومه‌ر ئاوار‌ه – خورماتوو ]
شه‌کر مه‌جید ،چاالکوان ل ه بوارى سیاسه‌ت و راگه‌یاندن و ژنان ،ل ه دیدارێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) دا تیشکى خست ه سه‌ر ئه‌و کێش ه و گرفتانه‌ى ک ه ب ه هۆى مانه‌وه‌ى دابونه‌ریتى کۆن و عه‌قڵیه‌تى پیاوساالرییه‌و ه ل ه سنورى شارى خورماتوو له پێش ژنانه‌و ه دروستبون و بوونه‌ت ه له‌مپه‌ر ل ه به‌رامبه‌ر ئازادییان. چه‌تر /نه‌بونى ژنان ل ه ده‌سه‌اڵت ه جیاوازه‌کاندا ب ه تایبه‌ت ل ه بوارى راگه‌یاندن و سیاسه‌ت ل ه شارى خورماتوو بۆچى ده‌گه‌ڕێنیته‌وه؟
هۆکارى به‌شداری نه‌کردنى ژنان له دهسهاڵته جیاوازهکانزۆرن ،یه‌ک له‌و هۆکاران‌ه کلتورى پیاوساالری‌ه که زاڵ ه به‌سه‌ر بنه‌ماکانى به‌ڕێوه‌بردن و حوکمکردن ،ئه‌مه‌ش ب��ووه‌ت�ه ه��ۆک��ارى دروستبوونى بۆشایى نێوان هه‌ردوو ره‌گه‌ز ،ژنانیش خۆیان که‌مته‌رخه‌من له به‌شداریکردنى کایه جیاجیاکان ،له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ى ژن��ان ت��وێ��ژى ب �ه‌رچ��اوى کۆمه‌ڵگان و ده‌ب��ێ��ت ه �هس��ت ب �ه لێپرسینهوه ب��ک �هن و خزمه‌تکردن به ئه‌رکى سه‌رشانى خۆیان بزانن و هه‌وڵى ده‌سته‌به‌رکردنى مافه‌کانیان بده‌ن ،بۆ نمونه ئه‌گه‌ر به رێژه‌یه‌کى به‌رچاو بوونمان ل ه ده‌سه‌اڵتدا هه‌بێت ده‌توانین زیاتر مافه‌کانمان بچه‌سپێنین ،بۆیه به راى من بۆ ئه‌وه‌ى بتوانرێت ژنان رۆڵى کارا له کایه جیاجیاکاندا بگێڕن، پێویسته هه‌نگاو بنێن به چاالککردنى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن���ان و ک��ردن �ه‌وه‌ى خ��ول��ى ج���ۆراوج���ۆر ل��ه‌م ش����اره‌دا و هه‌وڵدان بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى رێژه‌ى نه‌خوێنده‌وارى و به‌رزکردنه‌وه‌ى ئ��اس��ت��ى رۆش��ن��ب��ی��ری��ی��ان تا ه�هس��ت ب���هوه ب��ک�هن ک ه ده‌توانن رۆڵیان هه‌بێت ل�ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى واڵت�������������دا. ئ�ه‌م�ه ل ه
شه‌کر مه‌جید
الیه‌ک و له الیه‌کى تریشهوه ئه‌رکى سه‌رشانى راگه‌یاندن ه به هه‌موو جۆرهکانیهوه گرنگى و بایه‌خى زیاتر به ژنان بده‌ن و پێویستیش‌ه سه‌ربه‌ستى ئابورى زیاتر به ژنان بدرێت و ته‌نها پشت به ماڵه‌وه‌ى نه‌به‌ستێت.
چه‌تر /نهبوونى متمان ه ب ه ژن��ان ل ه شارى خ��ورم��ات��وو نه‌بوه‌ت ه به‌ربه‌ست ل� ه ب��ه‌رده‌م پێشنه‌که‌وتنى ژنان؟
پێشتر به هۆى دابونه‌ریتى کۆنى کۆمه‌ڵگاوه ،ئهوپهڕىبێ مافى و چهوساندنهوه ده‌رهه‌ق به ژنان ده‌کرا ،به‌اڵم ل ه دواى روخاندنى رژێمى به‌عسه‌و‌ه ئه‌و زوڵم و زۆریی‌ه به راده‌ى جاران نه‌ماو‌ه و ده‌رفه‌تیان بۆ هاتووه‌ت‌ه پێشهوه که بتوانن جوڵ ه بکه‌ن و بکه‌ون‌ه دواى ئه‌و بوار و مافانه‌ى که لێى بێبه‌شبون، گۆڕانکاریش له هه‌موو بواره‌کاندا رویداوه ،به تایبه‌تى ل ه بوارى رۆشنبیرى و کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئه‌گه‌ر ئێستاش له هه‌ندێ شوێنى جیاجیادا رێژه‌یه‌ک له پیاوان متمانه‌ى ئه‌وه‌یان ب ه خێزانه‌کانیان یا خوشکه‌کانیان نیه که له ده‌زگایه‌کى حزبى یا حکومى کار بکه‌ن ،به‌ڕاستى ئه‌مه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌و دابونه‌ریت‌ه که له مێژ‌ه ره‌گى داکوتاو‌ه و تا ئێستاش له ناو هه‌ندێک تیر‌ه و خێڵه‌کان هه‌ر ماون و جارى وا ههیه له پێناو کێشه‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تى دوو بنهماڵه ،ژن ده‌کرێت‌ه قوربانى و سه‌ودا و مامه‌ڵ‌ه به که‌سایه‌تیی ده‌کرێت ،به‌مه‌ش کۆنترۆڵى هه‌موو تواناکانیان ده‌کرێت‌و خواسته‌کانیان تیرۆر ده‌کرێت. له ڕوانگه‌ى هه‌ندێکى دیکه‌ش له پیاوانه‌و‌ه ده‌رچوونى ژن ل ه ماڵ واتا له ده‌ستدانى شه‌ره‌ف.
دروست بکه‌ن ،بۆیه ئه‌گه‌ر به هه‌وڵ و تواناى خۆیان نه‌بێت ل ه رێگه‌ى خۆ رۆشنبیرکردن ،مه‌حاڵ‌ه بتوانن له بن سیسته‌مى پیاوساالرى و باوکساالریدا ده‌ربچن و رزگاریان بێت.
چه‌تر /نهبوونى رێکخراوى تایبه‌ت ب ه ژنان له‌م سنوره ،بووه‌ت ه هۆکارى بێده‌نگى ژنان و ئافره‌تان ،هه‌بوونى ئه‌و رێکخراوان ه تاچه‌ند ده‌توانێت ژنان و ئافره‌تان له‌و بێده‌نگى و کۆت ه رزگار بکات؟
ئه‌گه‌ر باسى ئه‌م ماوه‌یه‌ى راب��ردووه بکه‌ین به تایبهتىله دواى راپه‌ڕینه‌و‌ه ده‌بینین ئه‌و گۆڕانکارییانه‌ى که ب ه سه‌ر کوردستاندا هاتوون بێگومان زه‌مینه‌یه‌کى له‌بار بۆ رێکخراوه‌کانى ژنان هاتۆت‌ه پێش ،به‌اڵم ناتوانم بڵێم هه‌موویان، هه‌ندێکیان ناتوانن رۆڵى باش بگێڕن له هۆشیارکردنه‌وه‌ى ژنان له کاتێکدا هه‌ر رێکخراوێک مانگان‌ه له حکومه‌ت بودجه‌ى خۆى وه‌رده‌گرێت ،ده‌بوو گۆڕانکارى باش دروست بکرایه له رووى ئازادبوونى فکرییه‌وه ،لێره‌دا مه‌به‌ستم ئهوهیه ژنێک لێى بدرێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌زانێت چۆن داکۆکى له مافى خۆى دهک��ات ،په‌نا بۆ چى الیه‌نێک ده‌بات ،ئه‌گه‌ر رێکخراوه‌کانى ژنان ئه‌و دامه‌زراوانه‌ى ناوى خۆیانیان ناو‌ه ریفۆرمى کۆمه‌اڵیه‌تى کارى جدییان بکردای ه ئه‌وا به دڵنیاییهوه گۆڕانکارییان دروست ده‌کرد ،بهداخهوه ده‌ڵێم تا ئێستاش رێژه‌ى ئه‌و ئافره‌تانه‌ى که ناهۆشیارییان ه بیر دهکهنهوه زۆرتر‌ه له رێژه‌ى ئافره‌ت‌ه هۆشیاره‌کان ،بۆی ه داوا له‌و رێکخراوان‌ه ده‌که‌م بتوانن رۆڵى ئه‌کتیڤ بگێڕن له هۆشیارکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا به گشتى و توێژى ژنان ب ه تایبه‌تى.
چ��ه‌ت��ر /پ��ی��اوان ب�� ه تایبه‌تتر ئ��ه‌وان��هى پیاوساالران ه بیرده‌که‌نه‌وه ،کارکردنى ژنان ل ه بوار ه جیاجیاکاندا ،گرێده‌ده‌نه‌و ه ب ه ناوزڕاندن و ل ه ده‌ستدانى شه‌ره‌ف تاچه‌ند ئه‌م ه به‌ڕاست ده‌زانیت؟
چه‌تر /ب ه راى تۆ سیاسه‌ت یان راگه‌یاندن، کامیان گرنگتر ه بۆ خزمه‌تکردنى ژنان و کچانى شارى خورماتوو؟
رهنگه هه‌ندێکیان وا بیر بکهنهوه کارکردنى ژنان ل هدهرهوهى ماڵ به واتاى له‌ده‌ستدانى شه‌ره‌ف بێت ،ئهمه ب ه راست نازانم و ژنیش وه‌ک پیاو تموحى له زۆر شتدا ههیه، ئێمه ئه‌گه‌ر به مێژوودا بچینه‌و‌ه چه‌ندین شۆڕ‌ه ژن توانیویان ه رۆڵ��ى سهرکرده ببینن و بوونهته پێشه‌واى میلله‌تێک و ههمیشه شاژنى وه‌ک خانزادى میرى سۆران و حه‌پسه‌خانى نه‌قیب و عادیل‌ه خانمى ژنى وه‌سمان پاشاى جاف نمونه‌ى ژنى کورد بوون ،بۆیه ده‌بێت ئێمه شاناژى به‌و ژنانهوه بکه‌ین که له مێژوودا له برى پیاو حوکمڕانى ناوچه‌که‌یان کردووه، ئه‌مه‌ش رویه‌کى پرشنگدار و جوانى مێژووى کورده به‌وه‌ى ژن رۆڵى ههبووه له مێژووى نه‌ته‌وه‌که‌یدا ،لێره‌دا ده‌توانم بڵێم ژنان هه‌ر له‌و کاته‌و‌ه تا ئه‌مڕۆ هه‌وڵده‌ده‌ن و ویستویان‌ه ل ه تاى ته‌رازوى ژیاندا جۆرێک له هاوسه‌نگى له‌گه‌ڵ پیاواندا
هه‌ر یه‌ک له‌و الیه‌نانه‌ى که باسى لێوه ده‌که‌یت ب هکهرهستهیهکى گرنگى ده‌زان��م بۆ خزمه‌تکردنى ژن��ان و کچانى شارى خورماتوو ،ئه‌گه‌رچى هه‌ندێک که‌س وا تێگه‌یشتوو‌ه ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ى که له ناو ده‌سه‌اڵتدا بێت ته‌نها له سه‌ر ئه‌و هێاڵن‌ه ده‌ڕوات که بۆى دیایکراوه ،بۆ خۆم ئێستا وه‌ک که‌سێکى سیاسه‌تمدار له ناو یه‌کێک ل ه پارت‌ه کوردستانییه‌کان کارده‌که‌م و به راشکاوى هه‌ندێکجار ره‌خن‌ه له ده‌سه‌اڵت ده‌گرم و قسه ده‌که‌م و به ئازادان‌ه ده‌نوسم و به چاوێکى ره‌خنه‌گرانه‌و‌ه له ڕووداو و دیارده‌کان ده‌ڕوانم که ئه‌رکى سه‌ره‌کى هه‌موو ڕاگه‌یاندکارێک‌ه که له ناوه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت بێت یا له دهرهوه هه‌موو دیارد‌ه ناشرینه‌کان بخه‌ن ه به‌ر چاو و دڵنیام ئه‌م کاره‌ش ته‌نها بۆ ئهوهیه که ده‌سه‌اڵت له الدان بپارێزێت.
سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى که زۆرینه‌ى رۆشنبیران و نوسه‌ران و چین و توێژه جیاجیاکانى کۆمه‌ڵگا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ن که دراما دوبالژ کراوه‌کان و به‌تایبه‌ت دراماتورکیه‌کان زی��ان��ى ه �هی �ه ب��ۆ ک��ۆم�هڵ��گ��اى ک��وردى بواڵم زۆرینه‌ى ته‌له‌فزیۆنه کوردیه‌کان به‌رده‌وامن له پیشاندانی و هه‌روه‌ها ناسر حه‌سه‌ن له لێدوانێکدا بۆ چه‌تر ئه‌و ه دهخاته ڕوو جارێکى تر عوسمانیه‌کان له‌ڕێگه‌ى ئ �ه‌و فیلمه دۆب�لاژک��راوان �ه‌و ه گه‌ڕانه‌وه ناو ماڵه‌کانمان. پێم وانیه ئه‌م فیلمانه ببنه هۆى تێکدانى...
له‌به‌رچاو ناگرن نمونه (که‌ناڵ چوار) که فیلمى (بێریڤان)ى دۆبالژ کرد که باس له خراپى کورد ده‌کات که نه‌ده‌بوو بیکات. سه‌نگه‌ر خورشید ئه‌وه‌شى خسته ڕوو که فیلمى تورکى له که‌ناڵه کوردیه‌کان دابه‌زیون چه‌نده‌ها کێشه‌ى لێ که‌وتوه‌ته‌وه ،واته کاریگه‌رى دروست کردوه له کۆمه‌ڵگادا .هۆکاره‌که‌شى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى ،وتى:پێویسته چاودێری ل �ه س �ه‌ر ئ �ه‌و فیلمانه ب��ک��ات ،ئ �هگ �ه‌ر وه‌زاره‌ت هاوکار بێت کورد خۆى ئه‌توانێت درام��اى جوان به‌رهه‌مبێنێت ،چونکه ئێمه خاوه‌نى ده‌رهێنه‌رى به‌تواناین ،به‌اڵم بهداخهوه هاوکارى چه‌ند که‌سێکى دیاری‌کراو ده‌کرێت هه‌ر بۆیه که‌ناڵه‌کان به‌و شێوه رۆیان کردۆته ئه‌م فیلمه دۆبالژانه. پێش وه‌رگێڕان هه‌ڵسه‌نگاندنى بۆ بکرێت...
تایه‌ر عه‌بدواڵ له ته‌له‌فزیۆنى گه‌لى کوردستان، که یه‌کێکه ل�ه‌و که‌نااڵنه‌ى فیلمى دۆالژک��راو داده‌ب���ه‌زێ���ن���ێ���ت ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت��ی ت���ورک���ى ،ه��ۆک��ارى دۆب�لاژک��ردن و دابه‌زاندنى ئ�ه‌و فیلمه تورکى و فارسیانه‌ى بۆ ئهوه گێرایه‌وه که سنورمان نزیک ه له‌گه‌ڵ واڵت��ى تورکیا و ئێران و هه‌ندێک داب ونه‌ریتمان له یهکهوه نزیکه و ئه‌و روداوان�هى له‌و درام��ای �ه‌دان ئاشنان به‌خه‌ڵکى ئێمه ،ڕوداوه‌ک���ان ه���ه‌م���ان ئ���ه‌و روداوان�������هن ک���ه ل���ه ک��وردس��ت��ان��ى خۆماندا ڕوده‌ده‌ن .وتیشى :ئه‌مانه‌وێ ئه‌وشتانه‌ى په‌خشده‌کرێت کوردى بێت و زۆرترین خه‌ڵک لێى تێبگات و کۆمه‌ڵگاى ئێمه نه‌خوێنده‌وارى زۆره و ئ�ه‌م�ه‌ش کارئاسانیه ب��ۆی��ان .ت��ای�ه‌ر ع�ه‌ب��دواڵ ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که له واڵت��ى ئێرانیشدا ئه‌م دیارده‌یه ههیه ،زۆر به‌ڕونى و ئاشکرا ده‌بینرێت ئه‌و به‌رهه‌مه‌ى الى ئێمه په‌خش ده‌کرێت دۆبالژى ده‌کات بۆفارسى بۆئه‌وه‌ى خه‌ڵکى واڵته‌که‌ى لێى تێبگه‌ن و ئاشنابن و زانیارى لێوه‌رگرن ،وتیشى: پێم وانیه ئه‌م فیلمانه ببنه هۆى تێکدانى داب ونه‌ریتمان.
شوکریه ڕه‌س��وڵ نوسه‌ر و ڕوناکبیر ،تیشکى خسته‌سه‌ر ئه‌وه‌ى،که کۆمه‌ڵگای ئێمه داخراوه و و دابونه‌ریتێکى ره‌سه‌ن و تایبه‌تمان ههیه ،له‌ڕوى ئ �ه‌وه‌ى ده‌بێت ژن ب���ه‌رده‌وام ئاگاى له‌خۆى الیه‌ن ه به‌هاداره‌کانى بێت ،هه‌ندێک شتى قه‌ده‌غه‌کراو ههیه له کۆمه‌ڵگاى کوردیدا ،له‌الیه‌که‌وه مێردیان ههیه له‌الیه‌کى تریشهوه په‌یوه‌ندیه‌کى نادروست ده‌ب�هس��ت��رێ��ت ئ�ه‌م�ه‌ش کاریگه‌ریه‌کى ناشرین و ناباوه له‌ناو کۆمه‌ڵگاکه‌ماندا دروس��ت دهک��ات، هه‌وه‌ها له‌کاتێدا ئێمه هه‌نگاو به‌ره‌و به‌ده‌زگا بونى ده‌وڵه‌تمان ده‌ده‌ی��ن،ئ �ه‌م ج��ۆره فیلمانه‌ى دۆب�لاژى ده‌که‌ین بۆ زمانى کوردى ،کاریگه‌ریه‌کى خراپى ههیه له‌سه‌ر الوه‌کانمان و به‌ره‌و ئاقارێکى خراپیان ده‌بات .تیشکیشى خسته‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که ئه‌م فیلمان ه کارێکى بازرگانیه ،به‌اڵم پێویسته پێش ئه‌وه‌ى بێت ه کوردستان و بلاڵوى بکهنهوه ،وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ده‌زگایه‌کى تایبه‌تى هه‌بێت چاوبه‌و جۆره فیلمان ه بخشێنێته‌وه که وه‌رده‌گ��ێ��ڕدرێ��ن ،پێشنیارى ئهوه دهک�ه‌م بهڕێوه به‌رایه‌تیه‌کى تایبه‌تى دابنرێت بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنى ئه‌و فیلمانه.
که‌ناڵى ئاسمانى سپێده ش وه‌ک یه‌کێکى تر له‌و که‌نااڵنه‌ى که ب���ه‌رده‌وام فیلمى دوبالژکراو داده‌به‌زێنن و له ئێستاشدا فیلمێى تورکى تیایدا پێشکه‌ش دهک��رێ��ت ،سه‌نگه‌ر خورشید به‌رپرسى دۆبالژ له که‌ناڵه‌که ،باسى له‌وه‌کرد که که‌ناڵى ئاسمانى سپێده فیلمى دۆبالژی زۆره ،به‌اڵم ک ه فیلمێک هه‌ڵده‌بژێرین بۆ دۆب�لاژ ده‌ب��ێ بزانین ئه‌و فیلمه‌ى دۆبالژى ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ واقعى ئێم ه ده‌گونجێت دواتر دوبالژى ئه‌که‌ین .ڕونیشى کردهوه که ئه‌مرۆ زۆرێک له که‌ناڵه‌کان رۆیان کردۆت ه دابه‌زاندنى فیلمى دۆبالژ به زۆریش فیلمى تورکی ڕاسته ئه‌و فیلمانه زۆربه‌یان واقعین ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ کلتور واقعى ئێمه‌دا ناگونجێن .ئه‌و که نااڵن ه کاتێ فیلمێک دۆب�لاژ دهک �هن هیچ الیه‌نێک
له‌الیه‌کى تر ناسر حه‌سه‌ن ده‌رهێنه‌ری کورد باسى ل �ه‌وه‌ک��رد ک�ه سه‌ته‌الیته‌کانی ب�ه شێوه‌ى سه‌ره‌کى ڕۆڵ��ى باشیان نیه ،ساڵیک که‌ناڵێک یه‌ک درام��اى کوردى به‌رهه‌م ده‌هێنێت ،ئه‌مه‌ش زۆرکه‌مه و چه‌ندین که‌ناڵ ههیه و ون ده‌بێت، بۆیه ده‌ب��ێ��ت که‌ناڵه‌کان زی��اد ل��هوه ه��ه‌وڵ ب��ده‌ن دراما به‌رهه‌م بهێنن ،هه‌روه‌ها وتى :کێشه‌ى ئێم ه کڕین و فرۆشتنه ،چونکه ئێمه درامایه‌کمان ل ه وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى کرد که‌س نه‌بوو بیکڕێت و ده‌عمى بکات ،درامایه‌ک به‌رهه‌م دێنین دوسه‌د ملیۆنى تێده‌چێت هیچ ته‌له‌فزیۆنێک ئاماده‌ی ه نیه ئ �ه‌و ب��ڕه پ��اره‌ی �ه ب���دات ،ن �ه‌ک قازانجیش، ئه‌گه‌ر به‌رهه‌مه‌‌که‌ش نه‌یکڕێت کهواته ده‌خه‌وێت. وه‌زاره‌ت��ی��ش بۆچوونی وای�ه ده‌بێت به‌هه‌مه‌کانمان
که‌ناڵ چوار هیچ الیه‌نێک له به‌رچاو ناگرێت..
وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى تاوانباره
بفرۆشین ،ئ�ه‌م�ه له‌کاتێکدایه ک �ه ک��ڕی��ن یان دروستکردنى دۆبالژ بۆ هه‌ر درامایه‌ک هه‌رزانه و که‌متر ده‌که‌وێت له‌سه‌ریان ئه‌وه‌ش واى کردوه ئ �ه‌و ته‌له‌فزیۆنانه پشت ب�ه فیلمى دۆب�لاژک��راو ببه‌ستن که قازانجێکه و بینه‌رى زیاتریش له خۆى کۆده‌کاته‌وه. ناسر حسن ،ئ���ه‌وه‌ى خسته ڕوو ک�ه وه‌ستانى درام��اى ک��وردى ڕێگه ده‌دات به‌دراماى بیانى و دۆبالژکراو بااڵده‌ست بێت به‌سه‌ر خه‌ڵکدا له ناو ته‌له‌فزیۆنه‌کاندا ،له کاتێکدا ته‌له‌فزیۆن شتێکى زۆر هه‌ستیاره ،ئه‌چێته ناو ماڵه‌کان و کاریگه‌رى ل�هس�ه‌ر هه‌ڵسوکه‌وتى میله‌تى ک���وردى دروس��ت ده‌کات ،ئه‌مانه‌ش له‌گه‌ڵ عاده‌ت و ته‌قالیدى ئێم ه ناگونجێت ،جارێکى تر عوسمانیه‌کان له‌ڕێگه‌ى ته‌له‌فزیۆنه‌وه و ئه‌و فیلمه دۆب�لاژک��راوان�هوه ک ه په‌خشى دهک �هن گ �ه‌ڕان �هوه ن��او ماڵه‌کانمان ،ئه‌و ده‌رهێنه‌ره به‌پله‌ى یه‌که‌میش وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى تاوانبارکرد ،چونکه ده‌بێت پڕۆژه‌یه‌کى باشى هه‌بێت بۆ فیلمه کوردیه‌کان و پاره‌یه‌کى باشیان بۆ سه‌رف بکات تاوه‌کو خه‌ڵک و که‌ناڵه‌کان دورکه‌ونه‌وه له‌و فیلم ه دۆبالژکراوانه.
که هه‌واڵیه کار ده‌کات بۆ هه‌واڵ و دیکۆمێنت ئ �ه‌وان��ی ت��ر ت��ا ئیستا خ��ۆی��ان س��اغ ن�ه‌ک��ردۆت�هوه که چ که‌ناڵێکن ئایا هه‌واڵین یان هونه‌رین یان دیکۆمێنتین ،پشتبهستن به‌م فیلمه دۆبالژکراوان ه به‌تایبه‌ت تورکیه‌کان دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌م فیلمانه ب �هه �ه‌رزان ده‌ستیان دهک�ه‌وێ��ت و دۆب�لاژ دهک��رێ��ن ئه‌مه‌ش ل �ه‌ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ئ �ه‌وان �ه ،چونک ه کاتێک به‌زمانى کوردیه بینه‌رى کورد سه‌یرى ده‌کات فرسه‌تێکه تا له‌و ڕێگه‌یه‌وه ڕێگه چاره‌ى خۆى بخاته به‌رده‌میان ،به‌اڵم نه‌خێر ئهمه چاره‌سه‌رى کۆمه‌ڵگاکه‌مان ناکات،ڕۆڵى هونه‌رمه‌ند ئه‌وه‌ی ه نه‌خۆشى کۆمه‌ڵگاکه‌ى چ��اره‌س �ه‌رک��ات نه‌ک تورک یان کۆرییه‌ک .ئه‌و ده‌رهێنه‌ره ئاماژه‌ى ب �ه‌وه‌ش کرد فیلمى ک��وردى ئه‌رکى قورستره ل ه دۆب�ل�اژ ،گ�ه‌وره‌ت��ری��ن کێشه‌مان نه‌بونى ژن �ه ک ه ئاماده نین بێنه ب �ه‌رده‌م کامێرا.ئه‌مڕۆ پێویست ه خۆمان ک��ارى خۆمان بکه‌ین وه‌ک ده‌وڵه‌تان ل ه خ�����ۆم�����ان ڕێگه‌ى دراماوه له جیهان جێگه‌ى بکه‌یه‌وه.
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
ڕاگرتنیان نه‌کردوه
9
ع�ه‌ب��اس ع �ه‌ب��دول��ڕه‌زاق ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى ،له‌و باره‌یه ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ،ئێم ه وه‌ک وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى هیچ نوسراوێک و یاسایه‌کمان له به‌رده‌ستدا نیه بۆ ڕاگرتنى ئه‌و فیلمانه‌ى وه‌رده‌گ��ێ��ڕدرێ��ن�ه س�ه‌ر زمانى ک��وردى. ئه‌وه‌شى خسته ڕوو که بۆچونى وایه ئه‌و فیلم ه دۆبالژکراوانه له‌گه‌ڵ دابونه‌ریت و کلتورى ئێم ه نهگونجاوه و وه‌رگێڕانیشیان نهگونجاوه. به‌ڕێوه‌به‌رى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى وتى :له‌به‌رئه‌وه‌ى ته‌له‌فزیۆنه‌کان حزبین و ئێمه به هیچ شێوه‌یه‌ک ده‌ستێوه‌ردانى ئه‌وه‌مان نه‌کردوه بۆ ڕاگرتنى ئه‌و فیلمه دۆبالژکراوانه ،به‌اڵم ئێستا خاڵێکمان ل ه مندااڵن ،چونک ه به‌رده‌سته بۆ دۆبالژى به‌شى ئ���هوه جه‌خت ئێمه زیاتر له‌سه‌ر ده‌که‌ینه‌وه.
که‌ناڵه‌کان ساغ نه‌بونه‌ته‌و‌ه هه‌واڵین یان هونه‌رى...
هاوڕێ مسته‌فا ده‌رهێنه‌ر، ب���اس ل����ه‌وه‌ده‌ک����ات ل �هگ �هڵ چ����هن����د ه���اوڕێ���ی���ه‌ک���ی���دا ده‌رهێنه‌رى دۆبالژى کوردى ب��ون ل�ه ک��وردس��ت��ان یه‌کێک بوه له‌وکه‌سانه‌ى کارى دۆبالژی ک���ردوه ل�ه‌ڕێ��گ�هى ئ�ه‌ف�لام کارتۆن و ک��ۆم�هڵ�ه ک��ارێ��ک��ى ت��رو بینه‌رى ک���وردی���ان ئ��اش��ن��اک��رد ب �ه دۆب�ل�اژى کوردى .ئه‌و پێى وایه ئه‌وفیلمانه‌ى دۆب����ل���اژ دهک�����رێ�����ن ل � ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى کۆمه‌ڵى کورد نیه ،هه‌ڵه‌که‌ش ل�ه‌و که‌سانه‌وه‌یه ئه‌م بابه‌تانه‌ى هه‌ڵبژاردوه‌و ب����ۆ دوب���ل��اژک������ردن، باسى ل �ه‌وه‌ش ک��رد ک ه س��ه‌رپ��ه‌رش��ت��ى ک��ارێ��ک��ى دۆب��ل�اژک����راوى (ک����ۆری) ک��ردوه که‌باسى داوو ده‌رم��ان درووستکردن و چۆنیتى چاره‌سه‌رى ن���ه‌خ���ۆش���ى و ئ����ه‌و خ��ی��ان �ه‌ت��ان �هى له‌کۆمه‌ڵگا دهک���ران ب��ۆ م��ان�ه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت. ئ�����ه‌و ده‌ره����ێ����ن����هره ئ���ه‌وه‌ش���ى خسته‌ڕوو که که‌ناڵه‌کانمان جگ ه ل����ه ()KNN
ده‌ستێوه‌ردانمان بۆ
درامای مەكسیكی گیتانای بۆ دووەم جار لە كەناڵ چوار پیشان دەدرێت
سه‌رپه‌رشتیارى گروپى هه‌ڵپه‌ڕکێی شه‌پۆل:
به‌هۆى نهبوونى شوێنه‌و ه ل ه گۆڕستاندا پرۆڤ ه ده‌که‌ین [ دیدارى /ئارام شه‌مێرانى ] ب �هڵ��ێ��ن ب �ه‌ک��ر ک��ه ل��ێ��پ��رس��راو و ڕاهێنه‌ى گروپى هه‌ڵپه‌رکێى شه‌پۆل ه له دیدارێکى رۆژن��ام �هى (چ�ه‌ت��ر)دا باس لهوه ده‌کات که به‌هۆى ئه‌وه‌ى گروپه‌که‌یان سه‌رخۆیه هیچ که‌س و الیه‌نێک هاوکارى نه‌کردوون ،ئه‌وه‌ش ده‌خ��ات��ه ڕوو ک �ه ب �هه��ۆى نه‌بونى ش��وێ��ن �هوه ب��ۆ پ��رۆڤ �ه‌ک��ردن ده‌چن ه گوڕستانه‌کان یان سه‌ر شاخه‌کان. چه‌تر :بیرۆکه‌ى دروست بوونى ئه‌م گروپه چۆن بوو؟
ـ ئێمه ( )2گه‌نج بووین له س�ه‌ره‌ت��ادا و ئێستا ( )11گه‌نجین ،ته‌مه‌نمان له یهکهوه نزیکه ،هه‌موومان خوێندکار بووین حه‌زمان ل �ه ه�هڵ��پ�ه‌ڕک��ێ��ى ک����وردى ب���وو ،ب �ه ه�ه‌م��وو جۆرهکانیهوه،بۆیه ب��ڕی��ارى دروس��ت کردنى گروپێکى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆم��ان داو م��ن ب���ووم ب ه لێپرساوى گروپه‌که و ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش به پ�ه‌رۆش�هوه پرۆڤه ده‌که‌ین ته‌نانه‌ت جۆرێک هه‌ڵپه‌ڕکێمان دروست کردووه و جوڵه و شێوازه‌کانیشى بیرۆکه‌ى خۆمه. چه‌تر :کێ هاوکاریتان ده‌کات؟
ـ ئ�ه‌وه‌ى بتوانێت ئاوڕمان لێبداته‌وه په‌راوێزى خستووین ،نه ده‌سته‌ى ئیدارى قه‌زاکه،نه ڕێکخراو‌ه حزبیه‌کان ،نه سه‌نته‌ره‌کان ،نه کاربه‌ده‌ستان ،ن ه سه‌رمایه‌داره‌کان ،نه گروپه‌کان ،یه‌ک الیه‌ن لێمان
ناپرسێته‌وه ،چونکه ئێمه کۆمه‌ڵێک گه‌نجین سه‌ربه‌خۆین و په‌یوه‌ندیمان به هیچ حزبێکه‌وه نیه. نایشارمه‌وه به کرێکارى پ��اره‌ى ک�ڵاش و جلى ک��وردى گروپه‌که دابین ده‌که‌ین،کامێرایه‌کى فۆتۆ چیه نیمانه تا وێنه‌کانمانى پێ ئه‌رشیف ت بکه‌ین ،ڕێکخراوێک وێنه‌ى هه‌موومانى وه‌رگر و وه‌اڵمیشى نه‌داینه‌وه ،ئه‌وه‌ى مایه‌ى نیگه‌رانیمان ه گروپه حزبیه‌کان کێشه‌یان نیه ،ب�ه‌اڵم ئێمه ل ه کێشه‌دا غه‌رق بووین و وازیش ناهێنین . چه‌تر :ماوه‌ى چه‌نێکه دروست بوون‌و
چاالکیه‌کانتان چیه؟
ـ م��اوه‌ى دوو ساڵه دام�ه‌زراوی��ن و به‌شداریمان له چه‌ندین ڤیستیڤاڵى قوتابخانه‌کاندا کردووه، ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى ک���هس دڵ��س��ۆزم��ان ن��ی�ه و هیچ که‌ناڵێک ب �هس �ه‌رم��ان ن��اک��ات �هوه و گرنگیمان پێنادرێت ،ناچارین په‌نامان بردووه‌ته به‌ر ئاهه‌نگ ه میللیه‌کان‌و بۆنه تایبه‌تیه‌کان تا له‌وێوه سه‌رچاوه‌ى به‌رده‌وام بوون‌و ڕیکالمێک بدۆزینه‌وه. چه‌تر :بۆچى گروپه‌که‌تان ته‌نها کوڕن؟
ـ لێره کۆمه‌ڵگا کلتورى ی �ه‌و پهیوهسته ب ه
دابونه‌ریته‌وه‌و کلتوری کوردیش ڕێگه نادات کچ بێته زۆر بواره‌وه، س�����������ه‌ره‌ڕاى ئ������ه‌وه‌ش ش���اره‌زوور ناوچه‌یه‌ک ه دین تیایدا زاڵه،ئه‌گینا ئه‌گه‌ر بێن ئێمه فێریان ده‌که‌ین‌و به‌شداریشیان پ����ێ����دهک����هی����ن ،ب����ه‌اڵم ئ���اس���ت���ى رۆش��ن��ب��ی��رى خ���ێ���زان���ه‌ک���ان ڕێ���گ���ره، وه‌کو خۆشمان ناتوانین ب��چ��ی��ن ب���ه ت�ه‌ک��ل��ی�ف‌و ب�����ه‌زۆر ک���چ ب��ێ��ن��ی�ن‌و ب��ی��ک �هی��ن ب���ه ئ���هن���دام ل���ه گ��روپ �ه‌ک �ه‌م��ان��دا، ئ����ه‌م گ���رف���ت���ه‌ش ه��ه‌ر ئ��ێ��م�ه ن��ی �ن‌و زۆرێ���ک ل�����ه‌و گ����روپ����ان����هى ب��ۆ ه �هڵ��پ �ه‌ڕک��ێ دروس���ت بوون له کوردستاندا ئه‌م کێشه‌یان ههیه ،به‌اڵم ڕێ��ژه‌ک �ه ل�ه ن��اوچ�هی�ه‌ک�هوه ب��ۆ ن��اوچ�هی�ه‌ک��ى تر جیاوازى ههیه.
چه‌تر:ده‌وترێت گروپه‌کاتان تا ئێسته‌ک ه شوێنێکى نیه ،ئه‌ى که‌وایه چۆن پرۆڤ ه ده‌که‌ن؟
ـ به‌ڵێ تا ئێسته‌که شوێنێک نییه کاتژمێرێک پرۆڤه‌ى تێدا بکه‌یت ،زۆرجار ده‌چینه گۆڕستانه‌ک ه یان سه‌ر شاخ بۆ ئه‌وه‌ى پێکهوه بیروڕا بگۆڕینه‌و‌ه
یان پرۆڤه بکه‌ین ،که‌چى له‌وێش نایه‌ڵن ،چونک ه ئه‌و گه‌نجانه‌ى وه‌ک ئێمه بێ شوێنن دێنه ئه‌وێ‌و ئه‌وانیش نازانن له به‌تاڵیدا چى بکه‌ن‌و بۆ کوێ بچن.
چه‌تر :به‌م هه‌موو که‌م و کورتیه‌و ه گروپه‌که‌تان له چ ئاستێکدایه؟
ـ گروپه‌که‌ى ئێمه ئه‌گه‌ر له‌و گروپانه باشتر نه‌بێت که له کلیپه‌کاندا ده‌رده‌ک���ه‌ون و نمایش دهک �هن ئ �ه‌وا هیچ خراپتر نیه ،زۆر ل�ه‌و گروپ ه حزبیانه باشترین شه‌وانى س �ه‌رى س��اڵ‌و ن �ه‌ورۆز نازانن خه‌ریکى چین ،من که لێپرساوى گروپه‌که‌م له هه‌مان کاتیشدا ڕاهێنه‌رى گروپه‌که‌شم ،ل ه هیچ کوێیه‌ک ئ�ه‌م�ه نیه ب��ێ ئ���ه‌وه‌ى م��اده‌ت به دهس��ت�هوه بێت‌و خاوه‌نى هۆڵێک بیت ئ��اواش ئاستت ب��اش ب��ێ��ت ،ل�ه ه�ه‌م��ووی��ان ڕازی���م و به‌م پێوه‌رانه‌یش که باسم کرد خۆمان به پێشکه‌وتوو ده‌زانین ،چونکه گروپێکى تر له جێى ئێمه بووای ه ده‌مێک بوو پاشه‌کشه‌ى له هونه‌ر کردبوو ،به‌اڵم ئێمه هونه‌رمان ب�ه‌م گرفتانه‌وه خۆشتر ده‌وێ �ت‌و پ��ی��رۆزت��ری��ش لێى ده‌ڕوان���ی���ن‌و ئ��ام��اده‌ی��ن هه‌موو قوربانیه‌کیشى بۆ بده‌ین‌و چاوه‌ڕێى ئ�ه‌وه‌ش نین ڕۆژێک له ڕۆژان به‌هۆى هه‌ڵپه‌ڕکێوه ببین ب ه خاوه‌نى هیچ به‌رژه‌وه‌ندى یه‌ک ،ئه‌مه‌ش مایه‌ى ئاسوده‌ییمانه.
پرۆفایل به‌ڵێن ب�ه‌ک��ر ،ساڵى ( )1994له‌باریکه ل ه دایک بووه و سه‌رپه‌رشتیارى گروپى هه‌ڵپه‌رکێى (شه‌پۆل)ه‌و خوێنکارى پۆلى نۆیه‌مى بنه‌ڕه‌تىیه ل ه قوتابخانه‌ى (وه‌لى دێوانه) له قه‌زاى سه‌یدسادق.
وه‌رگێڕان ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
10
کورد ل ه میدیا جیهانییه‌کاندا ئۆزال داوای ( )150هه‌زار پرۆژه‌ی جێنشینی ل ه تاڵه‌بانی کردوه ه����اوس����ه‌ری س�����ه‌رۆک ک��ۆم��اری پێشووی تورکیا تورکۆت ئۆزال ،سه‌مرا ئۆزال و زینه‌ب و ئه‌حمه‌د ئۆزال له به‌غدا ب��ۆ ک��اره بازرگانیه‌کانیان س�ه‌ردان��ی ج��ه‌الل تاڵه‌بانی س���ه‌رۆک کۆماری عێراقیان کرد .مانگی ئایاری ساڵی پاریش سه‌مرا ئۆزال و ئه‌حمه‌د ئۆزالی ک��وڕی س�ه‌ردان��ی س�ه‌رۆک��ی هه‌رێمی کوردستانیان کردبوو. له‌روونکردنه‌وه‌یه‌کی ئه‌حمه‌د ئۆزالدا ده‌ڵ���ێ���ت؛ ل���هگ���هڵ خ��ۆم��ان��دا گ��روپ��ی ئۆزالیشمان هێناوه ،چونکه هه‌ندێک داواک��اری��م��ان ههیه بۆ بونیادنانه‌وه‌ی عێراق چونکه زۆر وێرانه .ئۆزال ده‌ڵێت له‌و چاوپێکه‌وتنانه‌دا داوامان کردوه بۆ پرۆژه‌ی جێنشینی بۆ شاره‌کانی به‌غدا ()100ه������ه‌زار ب��ۆ ک �ه‌رک��وک ()10 ه���ه‌زار و بۆ سلیمانیش ( )40ه �ه‌زار دروست بکه‌ین بۆ ئه‌م کاره‌ش پێویستمان به‌کۆمپانیا بیانیه‌کانیش ده‌بێت. ئه‌گه‌ر به‌دروست‌کردنی رێگا و پرد و گشتی پێویست به سێ ملیۆن پرۆژه‌ی جێنشینی ههیه ئه‌مه‌ش ب��ری تێچوو پێنج تا ده ملیار دۆالر گومان ده‌کرێت.
رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤ:
قه‌یرانی مافی مرۆڤ ل ه ئێران قووڵتر بۆته‌وه و :ل ه فارسییه‌وه /که‌ژوان عه‌لی رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤ ل ه راپۆرتی سااڵنه‌ی خۆی ،ره‌وشی مافی مرۆڤی ل ه واڵته جۆراوجۆره‌کانی دونیا شرۆڤ ه ک��ردوو ه و سه‌باره‌ت ب ه «قووڵتربوونی قه‌یران»ی مافی مرۆڤ ل ه ئێران هۆشداری داوه.
ل���ه‌م راپ����ۆرت����ه‌دا ئ���ام���اژ‌ه ب �ه پێشێلکردنی مافی «که‌مینه‌کان» له ئێراندا کراوه و له گه‌ڵ جه‌خت له سه‌ر ئه‌وه‌ی که رۆژنامه‌وانان و ویبالگ‌نووسه‌کان له ئێراندا سزای قورسی دادوه‌ریان به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه ،راگه‌یه‌نراوه که ئێران له له سێداره‌دانی نه‌وجه‌وانانیشدا پله‌ی یه‌که‌می ههیه له جیهاندا. ئ�ه‌م رێکخراوه ئ��ام��اژه‌ی ک���ردووه به له سێداره‌دانی به‌رفراوان له ئێران و وتوویه‌تی؛ ئاماره‌کان نیشان ده‌ده‌ن ئێران له دوای واڵتی چین (که خاوه‌ن زۆرترین ژماری دانیشتوانی دونیایه) زیاترین ژماری له سێداره‌دانی ههیه له دونیادا ،ئهمه له دۆخێکدای‌ه که به‌رگریکارانی مافی ره‌خن ه ل ه رۆژئاوا مرۆڤی ئێران ده‌ڵێن ژم��اری راستی له سێداره‌دانه‌کان رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤ ده‌ڵێت ته‌نانه‌ت به‌تایبه‌ت سه‌باره‌ت به قاچاغچیه‌کانی ماده‌هۆشبه‌ره‌کان کاتێک یه‌کێتی ئه‌وروپا به‌یاننامه‌یه‌کی بۆ ده‌ربڕینی زۆر زیاتره. ل ه ئێران بە سەدان منداڵ و نەوجەوان چاوەڕێی پەتی سێدارەن فۆتۆ :ئینته‌رنێت ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی له دۆخ��ی مافی م��رۆڤ ده‌رک���رد ،هیچ رێکخراوی چاودێری مافی م��رۆڤ رایگه‌یاندووه ستراتیژییه‌کی کۆگری بۆ گۆڕینی ئه‌م ههلومهرجه ل ه حکومه‌تی ئێران ،ناڕه‌زایه‌تییه‌کانی دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانی له س �ه‌ر ئایین‌زا و که‌مایه‌تی مل کراوه که له دوای واڵتی چین ،به‌رده‌ستدا نییه .ئه‌م رێکخراوه دواتر به‌هۆی جیاوازی زۆر زیاترین ژماره‌ی‌ه له دونیادا. ساڵی ()2009ی به توندوتیژی و به‌کارهێنانی گولله‌ی ره‌گه‌زی به‌رده‌وام بووه .به وته‌ی دژب‌ه مۆسڵمانان و کۆچبه‌ران و به‌کارهێنانی نابه‌جێی ل ه مافی ��ری � ��اودێ � چ �راوی � �خ � �ک � رێ مافی راستی سه‌رکوت کرد ،زۆر مرۆڤی کوشت و به هه‌زارانی رێ��ک��خ��راوی چ��اودێ��ری یاساکانی دژه‌تیرۆر له ئه‌ندامانی یه‌کێتی ئه‌وروپا ره‌خن ه رگریکارانی ه ب ڵێت ه د ها ه رو ه ه مرۆڤ نووسینی م���رۆڤ ،ت��ا ک��ات��ی ده‌ستگیر کرد. ده‌گرێت و ده‌ڵێت داموده‌زگا ئه‌وروپییه‌کان ده‌بێ رێز و له‌م راپۆرته‌دا هاتووه به سه‌دان به‌رگریکار و پارێزه‌ری ئه‌م راپۆرت‌ه هیچ به‌رپرسێک ب ه مافی مرۆڤ له و باوه‌ڕه‌دان ژماره‌ی پابه‌ندییه‌کی زیاتر به مافی مرۆڤ له ناوخۆ نیشان مافی م��رۆڤ ،رۆژنامه‌نووس ،چاالکی کۆمه‌ڵگای هۆی ئهشکهنجه ،هه‌ڵسوکه‌وتی راستی ئه‌و سێدارانه‌ی که ئه‌مڕۆ ل ه بده‌ن و کردهوه و وته‌یان یه‌کێک بێت .هه‌روه‌ها (بان کی ه ب کرێن، ه د ئێران کانی ه گرتووخان ێ ت���اوان هێشتا خراپ و قه‌تڵی ئه‌و سێ که‌سه‌ی م�ه‌ده‌ن��ی و رێبه‌رانی ئۆپۆزیسیۆن ،ب مون) سکرتێری گشتی رێکخراوی نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان قاچاغچیانی ه ب ت ه بار ه س ت ه تایب رووی ک ه هریز ه ک زیندانی ه ل وا ده‌ستبه‌سه‌ر کراون ،لێپرسه‌ره‌وان به ئه‌شکه‌نجه‌دان ،تۆمه‌ت بهوه تاوانبار ده‌کات که له به‌کارهێنانی زه‌خت له سه‌ر به‌سه‌ر زیندانیاندا ده‌سه‌پێنن تا ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری بتوانێت داوه ،نه‌که‌وتۆت‌ه به‌ر لێپرسینهوه و م��اده‌ه��ۆش��ب�ه‌ره‌ک��ان زۆر زی��ات��ره ل ه ده‌وڵه‌تانی پێشێلکاری مافی مرۆڤ ده‌ست راده‌گرێت و ئاماری فه‌رمی. ئه‌وان به زیندانی درێژخایه‌ن و ته‌نانه‌ت له سێداره‌دان سزا به‌داواداچوون. ته‌نیا به «دیپلۆماسی هێمن» به‌سنده‌ی کردووه که‌چی نگی ه پێش ئێران ڵێت ه د ه رێکخراو م ه ئ دا، ه راپۆرت م ه ئ وامی له به‌رده بدات. نووسینگه‌ی سکرتێری گشتی رێ��ک��خ��راوی نه‌ته‌و‌ه ئێستا و ه سووان ه قاو ه چ دانی ه سێدار ه ل �اری � ژم ر ه � س ه � �ات � خ ه د تیشک رێ��ک��خ��راوی چ��اودێ��ری م��اف��ی م���رۆڤ ده‌ڵ��ێ��ت ل ه یه‌کگرتووه‌کان ئه‌م تۆمه‌ته‌ی ره‌ت کردۆته‌وه .رێکخراوی سه‌رکوتی ساڵی ()2009وه تا کاتی رێکخستنی ئه‌م زۆری له سێداره‌دانه‌کان له ئێراندا س����ه‌دان ک���هس وه‌ک (ئیبراهیم چاودێری مافی م��رۆڤ ،ره‌خن‌ه له ب��اراک ئۆباماش راپۆرت‌ه زیاتر له ه�ه‌زار که‌س له ئێران هه‌اڵتوون و ل ه و ده‌وت��رێ��ت له ساڵی ()2009 حه‌میدی) به‌هۆکاری ئه‌و تاوانانه‌ی ده‌گرێت و وتوویه‌تی له هێزی «قسه‌زانی به‌ناوبانگی»ی وانیدا ه ج ه ن و منداڵی نی ه م ه ت ه ل ه ک دا که دوایین ساڵێک‌ه ئاماری واڵتانی دراوسێ داوای په‌نابه‌رییان کردووه. خۆی بۆ به‌رگری له مافی مرۆڤ له واڵتانی چین ،هند تی ه پ ڕێ���ی ه چ���او ��ی، � ت ه �� � ��ردووی � ک ، ه و ه بۆت باڵو دان ه سێدار ه ل رمی ه ف ئ �ه‌م رێ��ک��خ��راوه ه �هروهه��ا ده‌ڵ��ێ��ت ب�ه درێ��ژای��ی ساڵی و ئه‌ندۆنیزیا که‌ڵکی وه‌رنه‌گرتووه. سێداره‌ن .هه‌ر به وته‌ی ئه‌م رێکخراوه، ( ،)2010سه‌رکوتی ئازادی راده‌ربڕین ،کۆبوونه‌و‌ه و زه‌خت ( )388که‌س په‌تی سێداره‌یان ل ه سه‌رچاو هBBC :
››
ئه‌م رێکخراو ه ره‌خن ه ل ه پێشێلکارییه‌کانی داموده‌زگا ئه‌وروپییه‌کان ده‌گرێت و داوا ده‌کات کرده‌و ه و وته‌یان یه‌کێک بێت
مەیدانێكی گەورەی گاز لە هەرێمی نه‌بیل نایلی* میران دەدۆزرێتەوە
ب��ە پ��ێ��ی س��ەرچ��اوەك��ان��ی ه����ەواڵ، كۆمپانیایەكی ن��ەوت��ی ك �هن �ه‌دای��ی ـ به‌ریتانیایی رایگەیاندووە كە مەیدانێكی گەورەی گازی لە سنووری پارێزگای ه��ه‌ول��ێ��ر ل���ە ك���وردس���ت���ان���ی ع��ێ��راق��دا دۆزی��وەت��ەوە .بە وتەی ئەم كۆمپانیایە كە ناوی (هێریتج ئەویل)ە ،ئەم مەیدان گازە لە گەورەترین مەیدانەكانی گازی عێراقە كە رێ��ژەی بوونی تا ()348 ملیارد س.ج پێشبینی دەكرێت. بەرپرسانی ئ��ەم كۆمپانیایه دەڵێن دەرف��ەت��ەك��ان��ی ب��ەرف��راوان��ك��ردن��ی ئەم مەیدانە توێژینەوەی لەسەر دەكرێت كە بەتایبەت دەتوانێت یەكێك لەم بابەتانە، گواستنەوەی گ��ازی بۆ توركیا و یا ب��ۆ ئ��ەوروپ��ا ب��ە رێ��گ��ەی هێڵی ب��ۆری (ناباكۆ) بێت .بەرپرسانی ئەم كۆمپانیایه رایانگەیاندووە كە لەم مەیدانەدا نەوت نەدۆزراوەتەوە. ( )CHPداوای دامەزراندنی كۆمیسیونی حەقیقەت دەكات ( )CHPس��ەب��ارەت بە چارەسەری كێشەی كورد ،خۆی ئامادە هاویشتنی هەنگاوێك دەكات( .سەزگین تانریكولو) جێگری سەرۆكی گشتی ئەم پارتە ،لە ش��اری ئ��ام��ەدی ب��اك��ووری كوردستان بانگەوازی دامەزراندنی كۆمیسیونی حەقیقەتی كرد. ئ��ەم داواك��اری��ی��ە ماوەیەكە لە الیەن عەبدۆاڵ ئۆجەالن ،سەرۆكی ()PKK و نوێنەرانی ()BDPەوە دەوترێتەوە. تانریكولو وتی لە ساڵی ( )2003بەرەدوا لەگەڵ دامەزراندنی ئەم كۆمیسیونە بووین و لە قۆناغی نوێ پارتەكەشماندا خستوومانەتە بەر باس و گفتوگۆ. ت��ان��ری��ك��ول��و ،س����ەرۆك����ی پ��ێ��ش��وی نوسینگەی دادی ئامەد وتی «ئێمە ئەم كۆمیسیونە بۆ چارەسەری كێشەی ك��ورد بە پێویست دەزان��ی��ن ».سەبارەت ب���ەوەی ك��ە ئ��ۆج��ەالن و ()BDPەش داواكارییەكی وایان هەیە وتی «رەنگە ( )BDPو ئۆجەالنیش ئەم پێشنیارەیان ك��ردب��ێ��ت ،ئ���ەگ���ەر ئ����ەم پ��ێ��ش��ن��ی��اران��ە دروست بێت ،ئێمەش وەك پارتی ئەمە دەپارێزین».
ترساندنی پارێزه‌رانی مافی مرۆڤ و رێگری له پارێزه‌ری زیندانیانی سیاسی هێشتا بهردهوامه. رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤ وتوویه‌تی رێڕه‌وانی به‌هاییه‌ت له ئازادی ئایینی بێبه‌شن و له مانگێکدا حه‌وت که‌س له رێبه‌رانی ئه‌م ئایین‌ه به تاوانی سیخۆڕی و بێ دادگایی دادپه‌روه‌ران‌ه به سزای بیست ساڵ زیندان مه‌حکووم بوون .یاساکانی ئێران هه‌روه‌ها دووچاوه‌کی دهک��ات له به‌رامبه‌ر رێ��ڕه‌وان��ی که‌مایه‌تی مه‌زهه‌بی سوننه ،راسپاردانی ئاسایش هێرش ده‌که‌ن‌ه سه‌ر ده‌روێش ه گه‌نابادییه‌کان و ئه‌و که‌سانه‌ی که ده‌بن‌ه کریستیانی دهخاته به‌ر لێپرسینهوه و ده‌ستگیری. له‌م راپۆرته‌دا هاتووه که‌مایه‌تی ئازه‌ری ،کورد و عه‌ره‌ب تووشی سنوورداری کلتووری و سیاسین و که‌مایه‌تی ره‌گه‌زی به‌پێی یاسا سزای مه‌رگیان به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێنرێت. له کۆتایی راپۆرته‌که‌دا هاتوووه ،سه‌رنجی جیهانی له زۆر کاتی ساڵی ()2010دا له سه‌ر به‌رنامه‌ی ناوه‌کی ئێران بوو و له سه‌ر نیگه‌رانیی‌ه به‌هه‌نده‌کان سه‌باره‌ت به قووڵتربوونی ره‌وشی مافی مرۆڤی له م واڵته‌دا کاریگه‌ری کرد.
و .له عه‌ره‌بییه‌وه /ئارام ئیسماعیل
بۆ ئه‌وه‌ى کۆماره‌که‌ی بوعه‌زیزی نه‌بێته شۆڕشی «یاسه‌مین»
«به‌رده‌وامبوون به‌هه‌مان شێوه‌ی خه‌یاڵه‌کانی مۆدێرنیت ه په‌که‌وته‌یه‌ى ک ه رووی شاراوه‌ی ه ل ه دی��رۆک و جوگرافیای نیشتمانی تونس و ل ه گ هڵ نرخی ئه‌قالنیه‌تی س��ه‌رده‌م��دا ،ک �ه‌دان ب ه مافی جیاوازیدا ده‌نێت و باوه‌ڕیشی به‌ناوه‌ندگه‌رایی رۆشنبیری نییه ،به‌و مانای ه دێت تیرۆرکردنی شۆڕشی تونس و گه‌ل ه ره‌سه‌نه‌که‌ی ،که شۆڕشێکی پاکی به‌ده‌ستهێناو ه دوور ل ه هاوکاری شۆربای سه‌رکه‌وتنی ئیمپریالیزم. گه‌نده‌ڵی شۆڕش ل ه تونس کرانه‌وه‌یه‌کى نیشتمانی بوو به‌ڕووی کورسی زوڵم و گه‌نده‌ڵیشی شپرزه‌کرد ،دوور ه ل ه پیالنگێڕی دهرهوه، بۆی ه هه‌موو به‌گومانی سه‌یری ده‌که‌ن. پاراستنی ش��ۆڕش ل � ه تونسى ئه‌مڕۆ تاقیکردنه‌وه‌ی چونک ه ئه‌مانه‌تێکه، ئه‌مشێو ه ره‌وت��ان �هى ک ه دوات��ر دهبێته وه‌رچه‌رخانێک ل ه نمونه‌ی عه‌ره‌بی و کۆتایی دێنێ به‌هاوپه‌یمانی داگیرکه‌ری ده‌ره‌و ه و ناوخۆ».
ل��ێ��ک��ۆل�ه‌ر و ئه‌کادیمیست (م��ح �ه‌م �ه‌د لمین بوعه‌زیزی) ب�ه‌و شێوه‌ی‌ه قسه‌ی دهک���رد ،له سه‌ر ئه‌وه‌ی هاتۆت‌ه ئاراوه له تونس که قۆناغێکی نوێ له قۆناغه‌کانی شۆڕشه تاز‌ه له دایکبووه‌که‌ى ده‌ژیت که دوژمنانی زۆرن .له وه زیاتر باس ناکرێت که به‌شێوه‌ی لێهاتووی خۆی ده‌رکه‌وتووه ،ئه‌وه‌ى که ڵ براکانی و خه‌ڵکی تا ئێستاش بهردهوامه له گ‌ه زه‌حمه‌تکێش شه‌ڕی مه‌یدانی ده‌کات و له رۆژانی زاڵبوون رژێمی سته‌مکاری پێشووى شه‌ڕی ده‌کرد. ئێمه تا ئێستاش له و باوه‌ڕه‌داین رووبه‌ڕووی هه‌موو گومانێکیشین و ته‌نها دهبینه چاودێرێک به‌سه‌ر شۆڕشه‌وه ،شۆڕشگێڕان پێویستیان به‌چاودێری و ئامۆژگاری نییه ته‌نها هۆشیاری شۆڕشگێڕییان و به‌هره‌و تواناکانیانه .ئهمه رێگریمان لێ ناکات له کردنی هه‌ندێک ئامۆژگاری و رێنمایی‌کردن له ناو خۆشباوه‌ڕیه‌کی له‌راده‌ب �ه‌ده‌ردا ،ڕه‌نگ‌ه شۆڕش قیبله‌نماک‌ه ون بکات و بفه‌وتێ و کۆتاییش بێت له و شوێنه‌ی که له پێشدا بۆی دیاری کراوه له الیه‌ن گومانلێکراوه‌کانی ناوخۆ و دهرهوه. ده‌وی��س��ت��رێ ک �ه ب����اوه‌ڕ بکه‌ین ک���ه‌وا ش��ۆڕش ت �ه‌واو ب��ووه و گه‌وره‌ترین خه‌ونی بوعه‌زیزى و ئه‌و شه‌هیدانه‌ی لێی کهوتهوه و ئه‌وانه‌ى کۆده‌بوونه‌وه به‌درێژایی رۆژان��ی سه‌رهه‌ڵدان به‌سنگێکی کراوه و هیچیان نه‌بوو ته‌نیا باوه‌ڕیان به‌مافی خۆیان بوو تا به‌که‌رامه‌ت بژین ،له دایکبوونێکی شێوان و
ناشیرینه ،ئه‌ویش پێکهێنانی حکومه‌تێک له الیه‌ن که‌سێکه‌و‌ه تا ئێستا (زه‌ینولعابدین بن عه‌لی) به سه‌رۆک ده‌زانێت ...حکومه‌تێک که ته‌نها ناوکه‌ى «حکومه‌تی یه‌کێتی نیشتمانی»یه ،ئه‌گینا با به‌ڕێز غه‌نوشی* و ئه‌وانه‌ى پیالنی «کۆپیکردنی رژێمی پێشوو»یان په‌سه‌ند کرد شی بکهنهوه ،ئه‌و یه‌کێتی‌ه نیشتمانیه له کوێی‌ه کاتێ که پۆستی وه‌زاری بۆ پارت‌ه به‌رهه‌ڵستکاره‌کان له سێ وه‌زیر زیاتر تێناپه‌ڕێت ،ئه‌و وه‌زاراتانه‌ش سه‌ره‌کی نین؟ بۆ نموونه یه‌کێکیان وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ و لێکۆڵینه‌وه‌ی زانستیش ده‌گرێت‌ه ده‌ست ،به‌اڵم له ئێستادا زانکۆکان داخراون به‌درێژایی ماوه‌ی راگوزار. ده‌ی���ان���ه‌وێ ق�هن��اع�ه‌ت��م��ان پ��ێ بێنن به‌شانۆی دروستکردنی که پیاده ده‌کرێت تا ئێستاش له الیه‌ن میدیاکانی پاسه‌وان‌ه کۆنه‌کان ،ئامرازه‌که‌یان له م‌ه ستراتیژیه‌تی کۆسپ و تۆقاندنه ،ته‌گه‌ره‌ی رزگ��ارن �ه‌ب��وون له پرسی ئاسایشی و ترسیش له ب��رس��ی��ب��وون و ک�ه‌م��ب��وون��ی خ����ۆراک ،ده‌ی��ان �ه‌وێ ئیقناعمان بکه‌ن به‌و هه‌وا س��ارد‌ه و پیالنگێڕی و رێکه‌وتنی هه‌ندێک له حزبه‌کان ،ئه‌وانه‌ى به‌ر له چوونی دیکتاتۆریه‌تیش په‌سندیان کردبوو که‌وه‌ک س �ه‌رۆک بمێنێته‌و‌ه ت��اک��و( ،)2014تا وه‌زیرێکی ناسه‌ره‌کی و هه‌تیوی به‌ده‌ستبخات .تونسیه‌کان ،که شۆڕشیان کرد‌ه سه‌ر رووخ��اوه و خستیان‌ه دۆزه‌خ و کۆلیان نه‌دا هه‌تا شه‌هیدبوون ،که‌متر ئارام ده‌گرن وه‌ک له براکانیان له غه‌زز‌ه یان له لوبنان یان له ع��ێ��راق ،ئه‌گه‌رچی به‌هه‌لومه‌رجێکی سه‌خت‌تر ژیاوون ،به‌اڵم دیسان به‌رخۆ ده‌ده‌ن. ل�ه ئێمه‌یان ده‌وێ پیرۆزبایی بکه‌ین ب��ۆ له ناوبردن و تیرۆرکردنی به‌پالن بۆ شۆڕشی برسی و زه‌حمه‌تکێش و په‌راوێزخراوان «چیایه‌کی مه‌زن له کاتی مناڵبوونیدا مشکێکی بچووکی لێ ده‌بێت»، به‌الڕێدابردنی خه‌ونی جه‌ماوه‌ری له «کۆماری بوعه‌زیزى» بۆ «شۆڕشی یاسه‌مین» ،یه‌که‌م :وه‌ک ئه‌وانه‌ى که په‌نج‌ه شاراوه‌کان به نهێنی ده‌یانجوواڵند بۆ ئاشکراکردنی ئه‌و شه‌رمه‌زاریانه‌ی که دزه‌یان کرد له الیه‌ن جولیان ئه‌سانج و تیپی ویکلیکس، دووه‌م :به‌جێهێشتنه‌وه‌ی یه‌کێک له الینگرانییان له مه‌غریبى عه‌ره‌بی ،سێیه‌م :به‌بێده‌نگی سووڕانه‌و‌ه بۆ رفاندن و شاردنه‌وه‌ی خه‌ون له وانه‌ی که راده‌په‌ڕن تا ئێستا .کوده‌تای کۆشک به‌ده‌رهێنانی هۆلیۆده‌کان و هه‌وڵێکی پیسیان دا ت��ا ش��ۆڕش��ی ت��ون��س له ناوه‌ڕۆکی خۆی ده‌رخه‌ن ،له کرداری تایبه‌تدا له نێوان دوکانداره‌کانی سیاسه‌ت بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی تونس
له ناو تێکۆشانی جه‌ماوه‌ری و مه‌یدانیدا تێکۆشانی په‌یژئاسایان به باشترین شێوه دامه‌زراندووه. ب��ا پ�هن��دوه‌رب��گ��ری��ن و خ��ۆم��ان ب �ه زل ن���ه‌زان���ی���ن ،وه‌ک ئ�����ه‌وه‌ی س����ه‌رۆک ده‌وڵه‌ته‌کان کردیان ،ئه‌ویش دووڕووی��ی بۆ واقیع‌ه تاڵ و ئالۆزیه‌کانی ،بۆ سه‌رکه‌وتنی بوو ،وه‌ک ئه‌وه‌ی ئۆباما وتی :واڵته یه‌کگرتووه‌کان خ��اوه‌ن به‌رژه‌وه‌ندی‌ه ته‌سکه‌کان ،ئه‌وانه‌ی پیاده‌ی له گ�هڵ کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی ده‌وه‌ستێت بۆ وه‌سیه‌ته‌کانیان ده‌که‌ن و ئێراده‌ی خه‌ڵکیش هاوه‌رده گه‌واهی ئه‌و تێکۆشان‌ه ئازای‌ه له پێناو به‌ده‌ستهێنانی دهک �هن ،بۆ چنینه‌وه‌ی میوه‌ی ده‌ستکه‌وته‌کانی ماف‌ه جیهانیه‌کانیان که پێویسته پارێزگاری لێ شۆڕشه‌که‌یان که‌تامدارکراو‌ه به‌خوێن و گۆشتی بکرێت ،ب���ه‌رده‌وام وێنه‌ی گه‌لی تونسمان له یاده سووتاو. که ه �ه‌وڵ ده‌ده‌ن تا ده‌نگی خۆیان بگه‌یه‌نن». ه و ه ین ه ک ه د ئاگادار تونس شۆڕشگێڕانی ه ئێم به‌اڵم ئایا ئه‌وانه‌ی دهگهڕێنهوه تونس ،به ته‌نیا یان به ، ه و ه برد ه ن یان ه ک ه ڕ ه ش هێشتا ، ه و ه بردۆت خولێکیان ئه‌وان کۆمه‌ڵ له پێشبڕکێدان بۆ دابه‌شکردنی کێکه‌یه‌ک دروست ی ه شۆڕشان و ه ئ موو ه ه ه ل ه ک ی ه ترسی ه م ئه‌و ڕه‌نگ‌ه دابه‌شکراو بووبێت؟ که‌ی چاڵ و که‌لێنه ده‌بن به‌هه‌موو الیه‌کیه‌و‌ه باڵو دهبێتهوه وه‌ک جنۆکه قووڵه‌کان پڕ ده‌کرێنه‌و‌ه له نێوان هیوا و داخوازی خه‌ونیان بۆ سازده‌کات :بانگه‌شه‌ی دژه‌ش��ۆڕش و ئه‌و که‌سانه‌ی به سنگ‌ه کراوه‌کان و به‌ئیراده‌یه‌کی هێرش و په‌الماردانی رژێمی فه‌رمی عه‌ره‌بی و ،به پۆالین راپه‌ڕینیان کرد ،له کاتێک که هه‌ندێک پیالنگێڕانی هێزه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان که په‌نجه‌مۆریان له بزووتنه‌و‌ه سیاسیه‌کان دوودڵ ب��وون و ده‌ستی دیاره له پێکهێنانی حکومه‌تێکی که‌به‌ناوی ده‌که‌ن به‌رهه‌ڵستکار‌ه سیاسیه‌کان و دوکان‌ه سیاسیه‌کانیش به«یه‌کێتی نیشتمانی». ده‌له‌رزی؟ وه‌ستان له شوێنی خۆتدا ته‌نها خزمه‌ت ه تێک ه مان ه ئ تریش هیدانی ه خوێنی بوعه‌زیزی و ش به دوژمنه‌کانى گۆڕان و پڕوپاگه‌نده‌ی دژه شۆڕش پشکۆی ر ه س ه ب نێن ه د نگاو له ملی ئه‌وانه‌ی هه ده‌کات ،یان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی سه‌ربازه‌کان له ده‌رگایه‌کی تێکۆشه‌ران و واڵتپارێزان نه‌وه‌ک به‌رژه‌وه‌ندیخوازان گه‌وره‌تر له ژێر پرده‌ی تێکچوونی بژاره‌ی سیاسیدا. و سیاسیه پرۆفیشنیاڵه‌کان ...ئایا ئه‌و ئه‌مانه‌ته ئایا پۆزش هێنانه‌و‌ه بۆ بیانووه‌کانی ئه‌و ساڵه وشکانه ده‌پارێزین؟ بۆ به‌دواجین‌کردنى هزر و چه‌واشه‌کردنی رۆشنبیری لێکدابڕاودا قۆناغێکی رگای ه رد ه ب ر ه س ه تونس ل و بێحاڵ‌کردنی رێکخراوه‌کان بۆ بێ هێزکردنی ده‌وه‌ستێت له گ‌ه ڵ هه‌موو گهله عه‌ره‌بیه‌کانی تر جموجۆڵی سیاسی ،له ڕێگه‌ى سیسته‌می ده‌وڵه‌تی وتنی ه رک ه س ه چونک �دان، � �وش � ک ک�ه ل�ه ژێ��ر چ �ه نه‌ته‌وه‌یی که تاوانباره به هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ژێرخانی ئامێرێک ه بێت ه د تونس ه ل �ۆڕش کرداریانه‌ی ش� حزبی و ه��زری ،پاکتاوکردنی بیری تێکۆشان ى ه ی ه و ه ت ه ن م ه ئ تری ڵکی ه خ باقی بۆ خێراکردنی به بانگه‌شه‌ی پاراستنی ئاشتی و ئ��ارام��ی ،و که ده‌یانه‌وێت ئیلهام وه‌ربگرن له‌و ئه‌زموون‌ه که مۆمیاکردنی ئ��ام��رازه‌ک��ان��ی ملمالنێ ه��زری و خ��اوه‌ن هه‌مان خه‌ونن .له‌سه‌ریه‌تی به‌رپرسیارێتی تێکۆشانی کۆمه‌اڵیه‌تی؟ سه‌رخستنی ئه‌و شۆڕشه و گه‌یشتنی به که‌ناری پرسیارێکی توند و پێداگری زۆریش ده‌کرێت له ه ئارام سازدانى راپه‌ڕینێکی سه‌رتاسه‌ری عه‌ره‌بی‌ه ک سه‌ر وه‌اڵم��دان�ه‌وه‌ی ،ته‌نها ئه‌وه‌مان نه‌کردبێت که عه‌ڕشی ئه‌و دهوڵهته هه‌رێمی‌ه فاشیالن‌ه ده‌هه‌ژێنێت شکست به شۆڕش و جه‌ماوه‌رمان بهێنای‌ه و کۆماری و م���وژده‌ی دواڕۆژێ��ک��ی باشتر ده‌دات .ئ �ه‌وه‌ی بوعه‌زیزیمان کرد به شۆڕشی «یاسه‌مین» ،وه‌ک ئ�ه‌م��ڕۆ ل�ه تونس رووی���دا دواڕۆژی ع �ه‌ره‌ب��ی له شۆڕشه ره‌نگاوره‌نگه‌کان که ده‌ناسرێن .پێش ئهوه هیچ سه‌ریدا ده‌وه‌ستێت ،هه‌تا جیهانیش به‌بێ موزایده‌کردن نییه که جێی شانازی بێت به‌و ئاگره‌ی» که‌له‌ناو و خۆهه‌ڵکێشان .ئ �ه‌و گه‌له‌ى که ب�ه‌ب�ه‌رده‌وام��ی داری وشکدای‌ه و ده‌رفه‌تی به‌سه‌ردا زاڵبوونیشی نییه پیاداهه‌ڵدانێکی دواکه‌وتوویانه‌ی له سه‌ر ده‌وترێت و ته‌نها به دانایی و هۆشیاری زه‌رقای یه‌مامه**». بانگی که‌وتوویی و گه‌مژه‌ی ده‌کرێت سه‌لماندووه، ئێستا ئ �ه‌وا ده‌توانێت هه‌ڵسێت به‌کارێک که تا *لێکۆڵه‌ر ل ه هزری ستراتیژی /زانکۆی پاریس ح��زب�ه‌ک��ان و رێکخستنه‌کان و رێکخراوه‌کانی *محه‌مه‌د غه‌نوشی :سیاسه‌تمه‌دارێکی تونسی ه و یه‌کێک کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی پێی هه‌ڵنه‌ستاون .کوڕ و کچه ل ه کاربه‌ده‌ستانی ڕژێمی پێشووی تونس. رگرتن الوه‌کانى تونس نه‌که‌وتن‌ه ناو که‌ناڵی هێز وه **زه‌رقای یه‌مام ه ب ه عه‌ره‌بی (زرقا‌و الیمامه) :ژنێکی پشتی له بیانی ،چاوه‌ڕێشیان نه‌کرد که‌سێک به‌سه‌ر به‌ناوبانگ ه ل ه ئه‌فسانه‌ى عه‌ره‌بی ده‌ڵێن چاوى زۆر به‌هێز ده‌بابه‌یه‌کی فه‌ڕه‌نسی یان ئه‌مریکی بێت ،تێکۆشانی بوو ک ه ده‌یتوانی که‌سێک ل ه دووره‌و‌ه ببینێت پێش گه‌یشتنی خوێن خۆیان کرد و داستانی خۆشیان تۆمارکرد به ب ه سێ ڕۆژ. و فرمێسکه‌کانیان له ناو تابلۆیه‌کی سه‌رسوڕهێندا،
تیۆر
شه‌ڕی تایبه‌ت
شه‌ڕێکی دژی کۆمه‌ڵگایه دان��ان��ی ک��اری��گ�ه‌ری ل�ه س �ه‌ر زان��س��ت و مه‌عریف ه ن /هێدی ئه‌حمه‌د کۆمه‌ڵگا ،هاندان و ته‌نانه‌ت له‌ناوبردنی کۆمه‌ڵگایه. له‌م پێناوه‌دا ،ته‌سلیم وه‌رگرتن ،دروستکردنی گومان به‌شی دووه‌م و دوودڵی و شکاندنی ئیراد‌ه به ئامانج وه‌رگیراو‌ه که به رێگه‌ی پروپاگه‌ندی جۆراوجۆره‌و‌ه ده‌کرێت و له شه‌ڕی تایبه‌ت وه‌ک جواڵنه‌وه‌ی تایبه‌ت ئ �ه‌و ش �ه‌ڕان �هی ل�ه م��ی��ژوودا رووی���ان داوه ،وانیی ه سه‌ر ئه‌م بنه‌ما گه‌ش‌ه ده‌ستێنێت. پێکهاتنی رژێمه‌کان ب ه گوێره‌ی شه‌ڕی تایبه‌ت که ته‌نیا له چوارچێوه‌ی دی��اری یاسای ش�ه‌ڕدا قه‌ومابن .له‌گه‌ڵ سه‌رنج به‌م‌ه که له شه‌ڕدا هه‌موو ت��ورک��ی��ای ه�هن��ووک�هی��ی ،نمونه‌یه‌کی ب�ه‌رچ��اوی شته‌کان له پێناو به‌ده‌ستخستنی ئه‌نجامه ،تاکتیکه رژێ��م��ێ��ک��ی ش���ه‌ڕی ت��ای��ب�ه‌ت�ه ک �ه دهت��وان��ی��ن بڵین جه‌نگییه‌کانیش به شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت په‌ر‌ه ده‌ستێنن .خاوه‌ندارێتی له جه‌لالد کردووه یاخود وه‌ک رژێمێک بۆ جێبه‌جێکردنی ئه‌م تاکتیکه تایبه‌تانه‌ش ،هێز و هه‌ڵیسه‌نگێنین که میکانیزمی کۆنترۆڵی ده‌ستی یه‌کینه‌کانی تایبه‌ت پێک دێن .وه‌ک نمونه؛ له جه‌لالدی به‌دسته‌و‌ه گرتووه .چۆنکه شه‌ڕێکی له ناو سوپای گه‌وره‌ی (پارس)ه‌کاندا ،سوپایه‌کی تری دژی کۆمه‌ڵگای تورکیا راگهیاندووه و جێبه‌جێ ( )10ه �ه‌زار که‌سی به ن��اوی (ج��اوی��دان) ههبووه .ده‌کات. ئ �ه‌م س��وپ��ای�ه ،ل �ه پ �هی��وه‌ن��دی ل �هگ �هڵ دهس����ه‌اڵت و به گشتی ،له قۆناغی یه‌که‌می جێبه‌جێکردنی فه‌رمانڕه‌واییدا خاوه‌ن پێگه‌یه‌کی جیاواز بووه؛ ئه‌و شه‌ڕی تایبه‌ت وه‌ک ستراتیژی ،له‌گه‌ڵ وه‌رچه‌رخانی جل و به‌رگه‌ی له به‌ری دهک �هن ،شێوه جێگرتنیان بۆ سیاسه‌ت ،رژێم ده‌ربازی دۆخێکی تاز‌ه ده‌کات. له ناو ش�ه‌ڕدا ،ئاستی فه‌رمانداریان و ئه‌و رۆڵه‌ی له هه‌مان کاتدا ،سه‌قامگیرکردن رژێمه‌کان به پێی که به پێی ئهمانه ده‌یگرن‌ه ئه‌ستۆ ،ج��ی��اوازه .له ش�ه‌ڕی تایبه‌ت و وه‌رچه‌رخانی له سه‌ر ئه‌م هێڵه، قۆناغه‌کانی تریشدا وه‌ها رێکخستنگه‌لێکی تایبه‌ت وه‌حشه‌تناکترین شێوه‌ی شه‌ڕی تایبهته .چۆنکه ئه‌م بۆ ئه‌نجامدانی جواڵنه‌وه‌ی تایبه‌ت له ناو سوپاکاندا ئامێره‌ی وا به‌کار ده‌هێنرێت له دۆخی ئامێربوون دێته ههبووه ،به‌اڵم له ده‌ره‌وه‌ی شه‌ڕ و سوپای یه‌کجۆری دهرهوه و دهبێته ئامانج .کاتێکیش ئامێر بووه ئامانج، سوننه‌تی .هه‌ر وه‌ک نمونه؛ (ینی چری)یه‌کان له به شێوه‌یه‌کی نامرۆڤان‌ه هه‌ر شتێک دهخاته خزمه‌تی ناو سوپای ئیمپراتۆری عوسمانیدا .تایبه‌تمه‌ندی ئه‌م خۆیه‌وه؛ ئابووری ،سیاسه‌ت ،کلتوور و ...ده‌کاته هێزان‌ه له‌گه‌ڵ شه‌ڕدا په‌یوه‌ندیداره .ئه‌و کاره‌ش وا له بیانۆی شه‌ڕی تایبه‌ت .له‌راستیدا ئهمه سامناکترین ناو شه‌ڕدا دهیکهن ،گرێدراوی ئه‌م رۆڵه‌ی‌ه که به‌وان و هه‌میشه‌ییترین شێوه‌ی ش �ه‌ڕی تایبهته که له سپێردراوه .له سه‌رده‌مانی دیکه‌شدا ئه‌م جواڵنهوه زۆربه‌ی حکومه‌ته‌کانی جیهاندا بۆ هه‌میشه‌ییکردنی ده‌سه‌اڵتیان بهڕێوه ده‌چێت .قبۆاڵندنی وه‌ها شه‌ڕێک تایبه‌تان‌ه به‌رفراوانتر دهبنهوه. ئ�ه‌م��ڕۆش ج��واڵن�هوه تایبه‌تی س�ه‌رب��ازی جێبه‌جێ به کۆمه‌ڵگاش رێ و رێبازێکی زۆری ههیه؛ له دهک��رێ��ن؛ کوشتنی ب�ه ئه‌نقه‌ست ،ئ��اژاوه‌گ��ێ��ڕی ،دروستکردنی یاریی‌ه که‌مپیوته‌رییه‌کانه‌و‌ه بۆ مندااڵن شه‌وخوێنی ،باجگیری ،ترساندن و تۆقاندن ،رفاندنی و الوانه‌و‌ه بگر‌ه تا به‌کارهێنانی وته‌ی ئایدیولۆژیک م��رۆڤ و ...هه‌ڵبه‌ت له‌ناو شه‌ڕیشدا هاوشێوه‌ی بۆ هاندانی گشتی کۆمه‌ڵگا ،سه‌رجه‌م له پێناو ئهمانه له دژی دوژمن و شکاندنی ئیراده‌ی ،خسته پ����ه‌رروه‌رد‌ه و ئاماده‌کردنی مرۆڤه‌کان بۆ ش �هڕه. ژێر زه‌خت و له‌ناوبردنی هه‌وڵدان ده‌کرێت به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌مجۆره ،شه‌ڕ دهبێته به‌شێکی ئاسایی ژیان .ئه‌م ئێمه لێردا تیشک ده‌خه‌ین‌ه سه‌ری ،له سه‌روی یاسای مهسهله ،یه‌کێک ل�ه گ �ه‌وره‌ت��ری��ن هۆکاره‌کانی شه‌ڕی سوننه‌تی ،جواڵنه‌وه‌ی تایبه‌ت ئه‌نجام ده‌درێن .په‌ره‌سه‌ندنی توندوتیژی و نزیکبوونه‌وه‌ی قڕکه‌رانه‌یه بۆیه له درێژایی مێژوودا ههمیشه جواڵنه‌وه‌ی تایبه‌ت به‌جیاتی هه‌ڵسوکه‌وتی مرۆیی له رووبه‌رووبوونه‌وه ههبووه .هه‌روه‌ها تا به ئه‌مڕۆ بۆ جێبه‌جێکردنی ئه‌م له‌گه‌ڵ کێشه‌کاندا .ناله‌باری ئه‌م دۆخ�ه و یا به جواڵنه‌وانه ،په‌روه‌رد‌ه و ئاماده‌کردنی هێزی تایبه‌ت جۆرێک زه‌ره‌ر و زیانه‌کانی خولقاندنی مرۆڤی ب�ه‌ڕێ��وه ده‌چ��ن .وات �ه ئهمه یه‌کێک ل�ه‌و خااڵنه‌یه ماشینی له ئاستێکدایه که له ژمارێک له واڵته‌کان که له کاتی هه‌ڵسه‌نگاندنی شه‌ڕی تایبه‌ت دێته ته‌نانه‌ت دانی چه‌ک یاری به مندااڵن قه‌ده‌غ‌ه بووه. پێشهوه .له راستیدا وه‌ک رێبازێک له ن��او ئه‌م هه‌روه‌ها بواره‌کانی شه‌ڕی تایبه‌تیش کۆمه‌ڵگا بهره شه‌ڕه‌دا هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێت .واته شه‌ڕی تایبه‌ت ته‌نیا شه‌ڕ هان ده‌ده‌ن ،وه‌ک ئامێرێک رۆڵ ده‌گێڕن و به‌م جواڵنهوه تایبه‌ته‌و‌ه سنووردار نامێنێ به‌اڵم به بێ به‌کار ده‌هێنرێن .له تورکیا و زۆربه‌ی واڵتانی تری دنیا ئه‌م رێباز‌ه گه‌شه‌ی کردووه که له ئاکامه‌کانی ئه‌وه‌ش نانرخێنرێت. شه‌ڕی تایبه‌ت ده‌ژمێردرێن .هه‌ر چه‌ند که ئهمانه شه‌ڕی تایبه‌ت وه‌ک ستراتیژی کاتێک دیارده‌ی شه‌ڕی تایبه‌ت هه‌ڵده‌سه‌نگێنین ،گرنگی و به‌رفراوانی شه‌ڕی تایبه‌ت نشان ده‌ده‌ن وه‌ک ستراتیژیش باسی له‌سه‌ر ده‌که‌ین .لێره‌دای‌ه که به‌اڵم خودی شه‌ڕی تایبه‌تیش نین ،به‌ڵکو شێوه‌یه‌ک به پێی پێناسه‌ی شه‌ڕی بێ‌رێسا ،له هه‌ر ده‌رفه‌ت له چه‌واشه‌کاریی‌ه که شوێنه‌وارێک له حه‌ق تێدا ن���ادۆزرێ���ت���هوه .چونکه خ��ودی و رێبازێک بۆ ئه‌نجامدانی ش �ه‌ڕی تایبه‌ت ستراتیژییه‌که ئ �ه‌م ش��هڕه ب�ه‌ک��ار ده‌هێنرێت. له الی�هن دهس�ه‌اڵت��داران�هوه وه‌ک ئه‌م جۆره شه‌ڕان‌ه له قۆناغی شه‌ڕێکی پته‌و ،بێ پێوه‌ر و یاسا دوای ش �ه‌ڕی جیهانی دووه‌م شه‌ڕی تایبه‌ت به‌رفراوان ده‌بێت و ئه‌مڕۆ خۆی دێ��ن �ه ئ������اراوه .وات����ه ش���ه‌ڕی وه‌ک رژێم سه‌قامگیر کردووه. تایبه‌ت دوای ئه‌م شهڕه ،وه‌ک قوربانییه‌کانی م�����رۆڤ�����ه م����ه‌ده‌ن����ی����ی����ه‌ک����ان، ستراتیژی هه‌ڵده‌سه نگێنرێت .سواری ئۆتۆمبێل رۆژن���ام���ه‌وان���ان ،دک��ت��ۆره‌ک��ان، کاتێک ئه‌م ستراتیژیی‌ه دێته چ���االک���ان���ی م���اف���ی م���رۆڤ دۆخ���ی ش����ه‌ڕه‌وه ،ب�ه‌ره‌ن��گ��اری ده‌کات و تا شوێنی ک �ه ده‌ب���ێ بچوکترین زیانیان هێزه ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌کان ڵ ده‌ستدرێژی و ب�����ه‌ر ن����ه‌ک����ه‌وێ����ت ،ل����ه ک��ات��ی دهبێتهوه .ده‌سه‌اڵتداران ،لهگه ئه‌وه‌یک‌ه خۆیان وه‌ک تاکئیراده له‌ناوبردن ،به‌ڕێز و ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ک��ردن��ی ج���واڵن���ه‌وه‌ی تایبه‌ت واته به‌کارهێنانی شه‌ڕی و ئۆپۆزیسیونی ناوخۆییخۆو ئه‌ده‌به‌و ه رێنمایی تایبه‌ت ،ب�ه شێوه‌یه‌کی ئاسان ده‌ره‌ک����ی وه‌ک دژم��ن��ی دهک���وژرێ���ن؛ س �ه‌ری��ان ده‌ب���ڕدرێ راده‌گه‌ینن و ئ�ه‌و ش �ه‌ڕه‌ی له ده‌کات و له س �ه‌ر له‌شیان شوێنه‌واری دژی ئ�ه‌وان�ه ده‌ی��ک �هن ،وه‌ک شه‌ڕی تایبه‌ت هه‌ڵیده‌سه‌نگێنن .له شه‌ڕێکی وه‌هایه ئهشکهنجه و هه‌ڵسوکه‌وتی نامرۆیی ده‌بیندرێت. که یاساکان ،به گوێره‌ی خۆ داده‌نرێن و هه‌ر رێی و جێبه‌جێکه‌رانی شه‌ڕی تایبه‌تیش دوور له هه‌ر جۆره رێبازێک که پێویست ببنرێت وه‌ک رێبازی خۆیان به‌رپرسیاری ،ئاینده‌بینی و بیرکردنه‌و‌ه سه‌باره‌ت جێبه‌جێ دهک �هن .ه�هروهه��ا ئ�ه‌و یاسایانه‌ی که له به کاریگه‌رییه‌کانی له سه‌ر کۆمه‌ڵگا ،ئه‌م کاره به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌واندا بێت وه‌ک یاسا په‌سه‌ندی ده‌که‌ن وه‌ک پای‌ه و مه‌قامێکی بڵند ده‌ژمێرن .ئه‌وان‌ه به و ئه‌وانه‌ی وا له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندییان یه‌ک ناگرێته‌وه ،جۆرێک حکومه‌تی شاراوه‌ی جیهانین که له الیه‌ن قبوڵ ناکه‌ن .له راستیدا ،یاساگه‌رایی ئه‌م شهڕه ،واڵته یه‌کگرتووه‌کانی ئامریکا و بریتانیاو‌ه بهڕێوه ده‌چن و له ده‌یان ساڵی پێشهوه ،به‌ره‌به‌ر‌ه و به‌رده‌وام نیشانده‌ری بێ‌یاساییه. ستراتیژیسیه‌نه‌کانی ستراتیژی ش�ه‌ڕی تایبه‌ت ،له گۆڕه‌پانی زۆرێ��ک له رووداوی نه‌ته‌وه‌یی و شه‌ڕی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ س‌ه فاکته‌ر هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؛ نێونه‌ته‌وه‌یی رۆڵێکی چاالکیان ههیه .له راستیدا .1شه‌ڕی غه‌یر‌ه سه‌ربازی .2هه‌ڵمه‌تی سه‌قامگیری ئه‌وان به‌دوای هه‌ژمونی جیهانی تاکحکومه‌تین که هه‌موو بواره‌کانی ئابووری ،سیاسی ،کلتووری و... .3شه‌ڕی ده‌روونی. هه‌ر یه‌ک له‌م فاکته‌رانه‌ش به چه‌ند به‌شی جیاواز ده‌گرێته‌وه .هێند‌ه که ته‌نانه‌ت له‌وانه‌ی‌ه قوربانییه‌که‌یان داب �ه‌ش ده‌کرێن .یه‌کێک له نیشانه‌کانی شه‌ڕی سواری ئۆتۆمبێل بکه‌ن و تا شوێنی ده‌ستدرێژی و غ�هی��ره س �ه‌رب��ازی ،کۆنترا گه‌ریالی‌ه ک�ه له‌گه‌ڵ له‌ناوبردن ،به‌رێز و ئه‌ده‌به‌و‌ه رێنمایی بکرێت. پێکهاته‌ی نهێنی و ئاشکرا هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێن .به وه‌ها کردهوه و نزیکبوونه‌وه‌ی مرۆیی له زۆرێک واته‌یه‌کی تر ،له‌م هێمانه‌گه‌ل‌ه پێک دێت .هه‌ڵمه‌تی شوێنه‌کانی دون��ی��ا هاتۆت‌ه ئ���اراوه .وه‌ک نمونه؛ سه‌قامگیریش به وات��ای ک��وده‌ت��ای س �ه‌رب��ازی بۆ جێبه‌جێکردنی شه‌ڕی تایبه‌ت له ویه‌تنام له الیه‌ن سه‌قامگیری ئارامییه .ئامانجی شه‌ڕی ده‌روونیش ،یه‌کینه‌کانی تایبه‌تی ئه‌مریکاو‌ه و یان کرده‌وه‌کانی
››
ده‌وڵه‌تی تورکیا له کوردستاندا .خاڵی سه‌رنجڕاکێش ئهمهیه ک�ه ئ �ه‌و ک�هس��ان�هی ئ �ه‌م ک��اران �ه دهک��هن، له‌گه‌ڵ تیپه‌ڕبوونی کاتدا ناتوانن خۆیان له به‌اڵی ی رزگار بکه‌ن .له قۆناغه‌کانی تردا شه‌ڕهه‌اڵیسێن وات �ه ل�ه کاتی کۆتایی ش �ه‌ڕ و ی��ا ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م گۆڕه‌پانه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خۆیان له‌گه‌ڵ شه‌ڕی تایبه‌ت رێک خستوو‌ه بۆ کۆمه‌ڵگا ده‌بن‌ه بار و به‌اڵ؛ وه‌ک ئه‌وانه‌ی تووشی نه‌خۆشی ده‌روونی بوون‌ه هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ن یاخود له الیه‌ن هه‌ر ئه‌و که‌سانه‌ی وا ئه‌وانی بۆ جێبه‌جێکردنی شه‌ڕی تایبه‌ت په‌روه‌رد‌ه و ئاماده کردووه له‌ناو ده‌چن. ئه‌مریکا پێشه‌نگی جێبه‌جێکردنی شه‌ڕی تایبهته
هه‌روه‌ها که پێشتریش ئاماژه‌مان پێکردبوو ،هه‌ر سێ فاکته‌ری شه‌ڕی تایبه‌ت به ئه‌مڕۆو‌ه سنوودار نهبووه و له قۆناغه‌کانی پێشتری مێژووشدا ئه‌نجام دراون .وه‌ک نمونه؛ سوپای (نیزامۆلمولک) که له سه‌رده‌می (مه‌له‌ک شاه)دا له به‌رامبه‌ر حه‌سه‌ن سه‌باح و براده‌رانی تێکۆشانی ده‌کرد خاوه‌ن رێکخستن و جواڵنه‌وه‌ی تایبه‌ت بوون .سه‌باره‌ت به هه‌ڵمه‌تی سه‌قامگیریش ،له قۆناغه‌کانی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی مۆنارشیک له فه‌ڕه‌نسادا ،دهوڵهته بورژواییه‌کان ژمارێک کوده‌تایان ئه‌نجامدا .هه‌روه‌ها ره‌هه‌ندی ده‌روونی شه‌ڕی تایبه‌ت له ناو شه‌ڕه‌کانی ناو مێژوودا تا به ئه‌مڕۆ ،هه‌ر وه‌ک تاکتیکێکی به‌کاریگه‌ر ب �ه‌ک��ار ه��ێ��ن��راوه ک �ه دهت��وان��رێ ن���اوی ج��واڵن �ه‌وه‌ی پیسیکۆلوژیک له سه‌ر دابنرێت .ئه‌گه‌ر سارگون، پادشای ئاشوورییه‌کان ،له کۆتایی شه‌ڕه‌کانیدا، گردێک له که‌له‌ی دژمنه‌کانی دروست ده‌کات، ل�ه ه�ه‌م��ان ک��ات��دا شه‌ڕێکی پیسیکۆلوژیک بۆ ترساندنی ب�ه‌رام��ب�ه‌ره‌ک�هی ب�ه‌ڕێ��وه ده‌ب���ات .یاخود له دوای شه‌ڕی جیهانی دووه‌م ،ئه‌مریکا له‌گه‌ڵ گۆڕینی هه‌لومه‌رجه‌کان ،رووی کرد‌ه جێبه‌جێکردنی ش �ه‌ڕی ده‌روون���ی ب �ه‌اڵم پێش ئ �ه‌و ،هیتله‌ر له وه‌ها رێبازێک که‌ڵک وه‌رده‌گرێت؛ واته به رێگه‌ی هێزی پرۆپاگه‌نده‌ی به‌هێز ،جوله‌که‌کان وه‌ک دژمنی گه‌لی ئه‌ڵمانیا باسی لێوه ده‌کا و گه‌له‌که‌ی وه‌ک سوپایه‌ک بهره شه‌ڕ هان ده‌دات. شه‌ڕی تایبه‌ت به پێشه‌نگی ئه‌مریکا له دوای شه‌ڕی جیهانی دووه‌مه‌و‌ه وه‌ک ستراتیژی دێته ئاراوه .لێره‌دا ده‌بێ رۆڵی ئه‌مریکا به وردی بخه‌ین‌ه به‌ر توێژینه‌وه. له‌به‌ر دووری کشوه‌ری ئه‌مریکا له کشوه‌ره‌کانی تر ،له م��اوه‌ی نێوان شه‌ڕه‌کانی یه‌که‌م و دووه‌می جیهانی زۆر کاریگه‌ری له سه‌ر نهکراوه ،بوونی خۆ پاراستوو‌ه و رێگه‌ی بۆ پێشکه‌وتن دابین ک��ردووه. وات�ه له پێگه‌ی هێزێکی تازه‌دای‌ه که دێته ریزی هێزه ئه‌وروپییه‌کان و ئهمپریالیزمهوه؛ که دواتریش دهبێته پێشکه‌وتووترین هێزی ئهمپریالیزمهوه که دوای شه‌ڕی جیهانی دووه‌م ،دهبێته خاوه‌نی میراسی داگیرکه‌ران و خۆی وه‌ک ژاندارمی کاپیتالیزم رێک ده‌خاته‌وه .ئه‌م دهوڵهته بۆ سه‌رپێهێشتنی کاپیتالیزم و تێکۆشان له‌گه‌ڵ هێزه دژبه‌ره‌کان ،ده‌ستی داوه‌ته لێگه‌ڕینێکی نوێ و له‌م پێناوه‌دا رێبازی جیاوازتر ده‌گرێت‌ه به‌ر که ناچار‌ه به‌کاریان بهێنێت .وه‌ک نمونه؛ پێشه‌نگایه‌تی ئه‌مریکا له ئه‌وروپا له ژێر ن��اوی پارێزگاری له باکووری ئه‌تالنتیک ،ناتۆ (رێکه‌وتنی ئه‌تالنتیکی ب��اک��وور) له به‌لژیکا و “گالدیۆ” له ئیتالیا داده‌مه‌زرێنێت؛ له‌گه‌ڵ سازدانی یهکه سه‌ربازییه‌کانیش ،داموده‌زگای ئابووری وه‌ک ( IMFسندوقی دراوی نێونه‌ته‌وه‌یی) و OPEC (یه‌کێتی واڵتانی به‌رهه‌مهێنه‌ری نه‌وت) داده‌مه‌زرێن و کۆبوونه‌وه‌ی ئابووری واڵتانی ئه‌وروپی بهڕێوه ده‌چێت. له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌ما نابێ جێبه‌جێکردنی شه‌ڕی تایبه‌ت به پێشه‌نگی ئه‌مریکا به یه‌ک ئامانج ،هێز و شوێن س��ن��ووردار ببینرێت .چۆنکه کاتێک ئ �ه‌م ش�هڕه وه‌ک ستراتیژی هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێت ،هه‌ر هێزێک که له دژی کاپیتالیزم و ئیمپریالیزم بوه‌ستێته‌وه، وه‌ک دژمنی داده‌نن و شه‌ڕی له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن ،به‌اڵم شێوه‌کانی شه‌ڕی تایبه‌ت له تێکۆشان له‌گه‌ڵ هێزه جۆراوجۆره‌کان جیاوازن .واته ئه‌و شه‌ڕی تایبه‌ته‌ی که له تێکۆشان له‌گه‌ڵ واڵته سوسیالیستییه‌کاندا جێبه‌جێ ده‌کرێت له‌گه‌ڵ ئه‌و شهڕه تایبه‌ته‌ی وا له به‌رامبه‌ر بزوتنه‌وه‌کانی رزگاری نه‌ته‌وه‌یی ده‌کرێت جیاوازه؛ هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ ئه‌و شهڕه تایبه‌ته‌ی وا له دژی چینه‌کان له واڵته جۆراوجۆره‌کاندا جێبه‌جێ ده‌کرێت جیاوازه .به واتایه‌کی تر ،له رووی شێواز و جێبه‌جێکردنه‌و‌ه جیاوازن .له‌م پێناوه‌دا ،له الیه‌که‌وه، چاولێکه‌ری له رۆژئاوا ،ماندوونه‌بوون و دووری له ره‌نج په‌ر‌ه ده‌ستێنێت و له الیه‌کی ت��رهوه ،پێداگری له به‌رهه‌می زیاتر له به‌کارهێنان کێشه ده‌نێته‌وه. ئه‌مانه‌ش له ئاکامه‌کانی پرۆپاگه‌نده‌ی کاپیتالیزمه که له تێکۆشان له به‌رامبه‌ر واڵته سوسیالیست و رۆژهه‌اڵتییه‌کان و به ئامانجی راکێشانی تاکه‌کانی ئه‌م کۆمه‌ڵگاگه‌ل‌ه به ژیانی بورژوایی بهڕێوه ده‌چن.
ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
11
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته‌و هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
شۆڕشی نیل ئ �ه‌وه‌ن��ده ب �ه دوای ه �ه‌واڵ��ی راپ �ه‌ڕی��ن��ی گه‌نجانی میسر رام��ک��رد ،خه‌ریک ب��وو ئه‌ژنۆکانم بشکێن، یان چاوه‌کانم کوێر بن ،یان گوێیه‌کانم که‌ڕ بن، هه‌واڵه‌کان زۆر خێرا بوون ،واته ده‌بێ منیش وه‌ک گه‌نجه‌کان راپه‌ڕم ،به‌اڵم نه‌ک راپه‌ڕینێک ئه‌مریکا پرچه‌کانی بهۆنێته‌وه .یان دهوڵهته ئه‌وروپییه‌کان قژی کچه قه‌یره‌کانی میسر به شانه‌یه‌کی پڕ له ئه‌سپێ شان‌ه بکه‌ن ،یان... ب �هڵ��ێ ...وه‌ک کچێکی ق �هی��ره‌ی میسری ،که ته‌مه‌نی سی و پێنج ساڵه و هێشتا شووی نهکردووه راپه‌ڕیم ،نه‌ک بۆ پیاو .چونکه پیاوی میسری ژنی بۆ ناهێنرێ ،هه‌ر وه‌ک گه‌نجه‌کانی ئێمه ،ته‌مه‌نی گه‌نجی میسری ده‌گات‌ه سی و پێنج ساڵ و ناتوانێ ژیانی هاوسه‌رگیری پێک بهێنێ ،وات�ه ئه‌وانیش وه‌ک ئێمه ده‌سه‌اڵت خه‌ساندوونی. نان نییه ،بازار گرانه ،بێکاری په‌تایه ،گه‌لی میسری له سه‌ر ئاگر دانیشتووه ،ئه‌مریکا نه‌بێ که‌س ناتوانێ چاره‌نووسی ئه‌م گهله ده‌ستنیشان بکات ،منداڵه‌کان شه‌و و رۆژ به کچ و کوڕیانه‌و‌ه کار دهک�هن ماڵ و قوتابخانه نابینن ،گه‌نده‌ڵی دهس�ه‌اڵت��ی میسری خه‌ریک‌ه ده‌گات‌ه ئاسمان و پیسی ده‌کات ،نازدارترین کچ دهبێته به‌رده‌ست و ئه‌تکی پێ ده‌کرێ ،گه‌نده‌ڵی سێکسی هه‌ندێ چین و توێژه‌کان ئ��اوی رووب��اری نیلیشی گاڵو کردۆته‌وه ،له‌شفرۆشی دیارده‌یه‌کی باوه ،بازرگانیکردن به ئافره‌ت پیشه‌یه‌کی ترسناکه، (د.نوال ئه‌لسه‌عداوی) راوده‌نرێ ،زاناکانی (االزهر) به ئاره‌زووی خۆیان فه‌توا ده‌ده‌ن( ،فهلوه) له الیه‌ک و (فتوه) له الیه‌کی تر (بلطگیه) له ناوه‌ڕاستیان دایه، تلیاک و مافیاکانی تلیاک له الیه‌ک بوه‌ستێ. ده‌زگای زانیاری میسری له هه‌فتاکاندا سێهه‌مین ده‌زگای جیهانی بوو( .صه‌الح نصر) چی نه‌کرد؟! تا (فاتن حه‌مامه)ی په‌پوله‌ی راونا تا پاریس .زه‌واجی عورفی له‌گه‌ڵ ئاودا ده‌خورێته‌وه( ،مازون) به ساتێک م��اره ده‌ب��ڕێ و ت�ه‌اڵق ده‌دات .گه‌لێکی نه‌گبه‌ت و چاره‌ڕه‌ش ،به نوکت‌ه خه‌می خۆیان ده‌ڕوێننه‌وه ،ئاخر (صالح چاهین) له کوێ بهێنم ،دنیا پڕ بکات له شیعری میللی و دی��واره‌ک��ان قه‌شه‌نگ بکات به وێنه‌ی کاریکاتێری. ئاخر (نجیب سرور)ی جوانه‌مه‌رگ له کوێ بهێنم به درێژایی نیل و به به‌رزایی ئه‌هرامه‌کان شیعری به‌رهه‌ڵستکاری دابهێنێ ،ئاخر (شێخ ئیمام) له کوێ بهێنم ،عوده‌که‌ی بژه‌نێ و شیعری میللی خۆی بکاته گۆرانی شۆڕشگێڕان‌ه و بچڕێ؟! میسر ،دایکی دنیا( ،نجیب محفوز) و (محمد عبدوالوهاب) و به هه‌زاران بلیمه‌تی ناشت. ده‌نگم خۆش نییه ئه‌گینا له سلێمانیدا وه‌ک (ام کلپوم) شیعری (بیرم التونسی) جوانم ده‌چڕی! ازای یه تری اهو ده اللی گری واته ئاخۆ ئهمه هه‌مووی چۆن رووی دا؟! ئایا (کن فیکون) بوو یان (قودره‌تی قادر بوو)؟ یان پرۆژه‌ی (گۆڕان)ی ئه‌مریکا بوو؟ سی ساڵه ئه‌مریکا خه‌ریکی پ���رۆژه‌ی گۆڕینی نه‌خشه‌ی سیاسی و جوگرافی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی گهورهیه. له ساڵی ()2003وه له عێراقهوه ده‌ستی پێکرد، به‌ره‌و لوبنان ،سودان ،تونس تا به‌زمی میسر و وه‌ک کاروانی مۆرانه ،ئه‌م ناوچهیه هه‌ڵده‌ته‌کێنێ و به ئاگر قووتی ده‌دات ،ده‌توانم بڵێم گه‌لی تونس گه‌لێکی شارستانی و رۆشنبیرن و زۆربه‌ی زۆریان مارکسین، به‌اڵم شۆڕشه‌که‌ی میسر گه‌نجی رادیکال به‌رپای کرد و حزبه‌کانی تر سه‌وڵی به‌ره‌و پێشه‌وه‌چوون و سوود وه‌رگرتن له‌م هه‌ل‌ه به‌کار هێنا. له سه‌ره‌تادا... بیست و پێنج هه‌زار گه‌نج که په‌یوه‌ندییان به سیاسه‌ت و هیچ جۆره حزبێک نه‌بوو له ( )2011/1/25له میسر راپ �ه‌ڕی��ن ته‌نها ب��ان��گ�ه‌وازێ��ک ب��وو ل�ه سه‌ر ئینته‌رنێت که ئه‌م هه‌موو گه‌نجانه‌ی کۆ ک��ردهوه، یه‌ک خه‌ونیان هه‌بوو ،ئه‌ویش «راپ �ه‌ڕی��ن» ،به‌اڵم خه‌ون‌ه جوانه‌کانی تریان خه‌ونی گه‌لی میسر بوو. راپ��ه‌ڕی��ن دژی دهس����ه‌اڵت ،دهس��ه‌اڵت��ی گ �هن��ده‌ڵ و ن��ام��وب��اره‌ک ،دهس �ه‌اڵت��ی دز ،دهس �ه‌اڵت��ی رووڕه‌ش که یه‌ک دڵۆپ‌ه حه‌یای نه‌ماو‌ه و ده‌مێک‌ه تکاوه. پێغه‌مبه‌ر ده‌ڵێ« :ئه‌گه‌ر شه‌رم نه‌که‌یت ،چیت ده‌وێ بکه« ،ئه‌گه‌ر دهسهاڵته بێ‌شه‌رمه‌کان شه‌رمیان له گه‌له‌کانیان بکردایه وا نه‌ده‌بوون ،به‌اڵم هه‌ر «چیت ده‌وێ بکه« که روو به‌ڕووی گه‌الن دهبێتهوه. جاران عێراقییه‌کان ئه‌م فه‌رمووده‌یان له سه‌ر زار بوو دژی رژێم و سه‌دام حسێن ،بهداخهوه رانه‌په‌ڕین ،داگیر کران ،ئه‌مریکییه‌کان هاتن و رژێم و عێراقییه‌کانیان له یه‌ک کاتدا وێران کرد و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی عێراقییه‌کان داخ له‌دڵ بوون و هه‌ندێکیان وایانزانی به‌ریتانیا و ئه‌مریکا رزگ��ارک �ه‌رن ،بۆیه ئه‌نجامه‌که‌ی خراپ کهوتهوه ،لێره‌دا ناتوانین عێراق به‌راورد بکه‌ین له‌گه‌ڵ شۆڕشی تونس و میسر و تا یه‌مه‌ن. دێمه‌و‌ه سه‌ر شۆڕشه‌که‌ی میسر که له سه‌ره‌تادا حکومه‌تی میسری وایده‌زانی ئه‌م کاره راپه‌ڕین نییه و ته‌نها ناڕه‌زایی ده‌ربڕین‌ه و له دواییدا هه‌ر یهکه و دهگهڕێتهوه بۆ کۆاڵن و ماڵه‌که‌ی خۆی ،وه‌ک
چۆن له پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردندا که حزبی نیشتمانی که سه‌رب‌ه دهسهاڵته به رێژه‌ی ( )%95ده‌نگی حزبی (الوفد)یان به ساخته‌کاری ده‌ست خست ،به‌اڵم حوسنی ناموباره‌ک له سه‌ر عه‌رشه‌که‌ی خۆی دانیشته‌وه، بۆیه له سه‌ره‌تای ئه‌م شۆڕشه حکومه‌ت وایزانی یاری مندااڵنه‌یه ،هیچی نه‌کرد و وه‌ک هیالری کلینتۆن وتی «حکومه‌تێکی سه‌قامگیر و جێگیره«. دروشمی گه‌لی میسر هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی گه‌ل ،شورا ،په‌رله‌مان و هه‌روه‌ها پێکهێنانی حکومه‌تی رزگاری نیشتمانییه. ئه‌ویش له ئه‌نجامی ژیانی پڕ له سه‌ختی و مه‌ینه‌تی و کوله‌مه‌رگی و ه���ه‌ژاری و نه‌بوونی ئ���ازادی و عه‌داله‌ت و پێشێلکردنی که‌رامه‌ت و شکۆمه‌ندیان له الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه .ئه‌م شۆڕشه وه‌ک بیرمه‌ندانی میسر ده‌ڵێن به حازری و (له سه‌ر قابێکی زێڕین) بۆیان هات ،واته به ئاسانی ،بۆیه له سه‌ره‌تادا حزبه کۆنه‌کان ده‌تووت سه‌هۆڵن ،نه‌ده‌جوواڵن ،به‌اڵم ئاگری شۆڕشی گه‌نجان سه‌هۆڵه‌که‌یانی توانده‌و‌ه و ئه‌وانیش وا خه‌ریکن ئه‌کوڵێن ،گه‌ل شوعله‌ی راپه‌ڕینی به‌ده‌سته و ده‌سه‌اڵتیش له سه‌ر ئاگر دانیشتووه ،بێدهنگه، ه�ه‌ر پۆلیس ره‌وان���هی گۆڕه‌پانی ش��ۆڕش دهک��ات، گه‌نجه‌کان ئه‌ندامی حزبی حوسنی ناموباره‌ک نه‌بوون ،هه‌روه‌ها ئه‌ندامی حزبه الساییکه‌ره‌وه‌کانیش نه‌بوون ،ئه‌م گه‌نجان‌ه بڕوایان به دهس �ه‌اڵت نه‌ما و هه‌روه‌ها به حزبه‌کانی ده‌سه‌اڵت و بزوتنهوه تازه‌کان. قه‌واره‌ی ئه‌م خۆپیشاندانانه‌ی گه‌نجان له قه‌واره‌ی ناڕه‌زایی ده‌ربڕین و خۆپیشاندانی ج��اران گه‌وره‌تره. کاریگه‌ری شۆڕشی تونس زۆر ب��وو له س�ه‌ر ئه‌م نه‌وه‌ی تازه‌ی میسر که باسی ئازادی و شکۆمه‌ندی و ک�ه‌رام�ه‌ت دهک��هن .گه‌نجه‌کانی هه‌موو چین و توێژه‌کان راپه‌ڕین ،ئه‌وانه‌ی که خوێنده‌واری میسرن و هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ی خوێنده‌واری بیانین ،نامه‌کانیان گهیشته ده‌سه‌اڵت ،به‌اڵم نامه‌ی راپه‌ڕینه‌کان جاران له ژێر پێاڵوی ده‌سه‌اڵت پێشێل ده‌کرا ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ گه‌نجه‌کان سوورن له سه‌ر سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست هێنان، له الیه‌کی تریشهوه وه‌زاره‌تی ناوخۆ هه‌ڕه‌ش‌ه ده‌بارێنێ، به‌اڵم گه‌لی میسری توڕه‌تر بوون .دژی ده‌سه‌اڵتێک که ده‌مکوتیان ده‌کات ،هه‌روه‌ها دژی یاسای (ره‌وشی ئاوارته) که ده‌ستی کێشاوه‌ت‌ه سه‌ر هه‌موو شتێک ته‌نها درزێکی ئه‌لیکترۆنی خه‌مه‌کانی کۆ کردهوه و ده‌سه‌اڵتیش فه‌رمانی پۆلیسی دا به تێاڵ و لمۆزی ئاوی و گازی فرمێسکرێژ شۆڕشگێڕان پهرتهوازه بکات. خاوه‌نی ئه‌م شۆڕشه گه‌نجانن و میسر به‌رامبه‌ر به گۆڕانکارییه‌کی راستهقینه وهس��ت��اوه ،ئه‌م رووداوه سه‌رکه‌وتنێکی ت��ه‌واو‌ه به‌رامبه‌ر شێوه‌یه‌کی تر له شێوه‌کانی تێکۆشان و وه‌رچه‌رخانێک و توانای گه‌نجان ب �ه‌رب �ه‌ره‌ک��ان��ی ب��وو دژی رژێ���م .چۆنکه نه‌بوونی دیموکراسی و ه�هروهه��ا دوورک�ه‌وت��ن�ه‌وه‌ی حزبی (الوطن)ی له هاواڵتیان ،بۆشاییه‌کی گه‌وره‌ی دروست کرد و گه‌نجان پڕیان کردهوه. له سه‌ره‌تادا حکومه‌ت دوودڵ بوو له به‌کارهێنانی توندوتیژی .ه�هروهه��ا پ��ارێ��زه‌ران له هه‌موو ک��ون و قوژبنێکه‌و‌ه له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نووسان و شۆڕشگێڕان ده‌رک �ه‌وت��ن و ه �هروهه��ا ش��ۆڕش ه�ه‌م��وو شاره‌کانی میسری گرته‌وه؛ وه‌ک (اسکندریه ،ده‌لتا ،صعید، سویس ،اسوان ،اسماعیلیه ،سینا). داواکاری هه‌ر هه‌موویان هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت بوو و البردنی حوسنی ناموباره‌ک و حکومه‌ته‌که‌ی. س�ه‌رک��ێ��ش��ی گ�هن��ج��ان و س��وورب��وون��ه‌وه‌ی��ان ل�هس�ه‌ر ش��ۆڕش�ه‌ک�هی��ان ئه‌نجامێکی پۆزه‌تیڤی ده‌ب��ێ��ت له کاتێکدا ئه‌ورپا و ئه‌مریکا نه‌یقۆزنه‌و‌ه بۆ ئه‌نجامێکی نێگه‌تیڤ که له به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان بێت ،ئه‌وه‌تانێ له رۆژی سێیه‌می شۆڕشى توڕه‌یی (محمد البرادعی) که بڕیاری دا رۆژی هه‌ینی به‌شداری له‌م شۆڕشه بکات ،له دواییدا له ڤیه‌ناو‌ه تا گهیشته قاهیر‌ه و له مزگه‌وتێک له جیزه ،ده‌ستگیر کرا. شه‌هیدبوونی چ�هن��د شۆڕشگێڕێک ب���ووه هۆی په‌یوه‌ستداربوونی ئه‌م گه‌نجان‌ه به شۆڕشه‌که‌یانه‌وه. هه‌روه‌ها چاالکوانه‌کان دووپاتی ئه‌وه‌یان دهک��ردهوه که کێشه‌ک‌ه له‌وه‌دای‌ه که جۆری حوکمی سیاسی میسری دادپه‌روه‌ران‌ه نیه ،چونکه هه‌شتا ملیۆن داب و نه‌ریتی به‌ڕێوه‌بردنی ده‌زگاکانیان ههیه ،به بێ گێره‌شێوێنى ،ته‌نانه‌ت هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان و هه‌ڵبژاردنی بێ ساخته‌کاری به‌س‌ه بۆ دیموکراسی. حوسنی ناموباره‌ک وتارێکی پێشکه‌ش به گه‌لی میسر کرد و حکومه‌ته‌که‌ی هه‌ڵوه‌شاند ،به‌ڵێنی دا به گه‌له‌که‌ی که چاکسازی بکات .عومه‌ر سلێمان ،که به‌ڕێوه‌به‌رى مخابه‌راتى میسریی‌ه کردیی‌ه جێگرى خۆى و هه‌روه‌ها ئه‌حمه‌د شه‌فیقى کرد‌ه سه‌رۆکى حکومه‌ت که دوو هاوڕێى گیان به‌گیانى خۆین و متمانه‌یان پ��ێ��دهک��ات ،ب��ه‌اڵم گه‌لى میسرى ئ �ه‌م دوو ب��ڕی��اره‌ى ره‌تکرده‌و‌ه و هه‌ر له گۆڕه‌پانى (التحریر)دا و هه‌روه‌ها له سه‌رانسه‌رى میسردا راپه‌ڕین‌ه جه‌ماوه‌رییه‌ک‌ه بهردهوامه و دز و تااڵنکار ده‌ستیان کرد به‌دى کردنى مااڵن و ده‌زگا حکومییه‌کان سوتێنران .هه‌تاکو مۆزه‌خانه‌ى میسر هه‌ندێ عه‌نتیکه‌ى لهدهستداوه و ئێستا هاواڵتیان رۆڵ��ى رێکخستنى رێگه‌گرتن له دزه‌ک��ان ده‌گێڕن. شۆڕش هه‌ر بهردهوامه و به‌رده‌وامیش ده‌بێت.
گه‌جنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
12
مه‌حکومین به سه‌رکه‌وتن
سه‌الح مه‌حمود
گ �هن��ج��ان پێشه‌نگى گ��ۆڕان��ک��اری��ی��ه‌ک��ان��ن و ب��زوێ��ن�ه‌رى کۆمه‌ڵگان .ل�ه س���ه‌رووى هه‌مووشیانه‌و‌ه ژنانى گه‌نج که دوو جار رۆڵى پێشه‌نگایه‌تى ده‌گێڕن له بونیادنانى کۆمه‌ڵگایه‌کى دیموکراتدا ،جارێک وه‌ک گه‌نج و جارێکیش وه‌ک ره‌گه‌زى ژن .ت��ا ژن��ان��ى گه‌نج ئ���ازاد نه‌بن ئ�هوه کۆمه‌ڵگا ئ��ازاد نابێت به ئ��ازاد بوونى ژنانیش ده‌توانرێت رێگا بۆ دروستبوونى کۆمه‌ڵگاى ئازاد بکرێته‌وه .له سه‌ر ئه‌و بنهمایه کۆمه‌ڵگاى ئ��ازاد له گه‌نجى ئازاددا یه‌و و کۆمه‌ڵگاى ئازادیش به‌رده‌وام ده‌خوازێت گه‌نجان له لێگه‌ڕینى ئازادیدا بن. بهداخهوه ،ئه‌و ره‌وش �هى که گه‌نجانى واڵت به تایبه‌ت ب��اش��وورى کوردستان تێیدان ،دوور‌ه له لێگه‌ڕینى ئ���ازادى و تێکۆشان و هه‌وڵدان ،هه‌ر ئه‌مه‌ش وایکرد که چه‌ند وشه‌یه‌ک له سه‌ر ئه‌م ره‌وش ه بنووسم .ئه‌گه‌ر سه‌یرى ئابووریمان بکه‌ى ئاوا به رێژه‌یه‌کى زۆر تاکه‌کانى واڵت پشت به ئابوورى سه‌ربه‌خۆ نابه‌ستن ،واتا به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان له باوکیان (ده‌وڵ������ه‌ت ،ح����زب) پ����اره وه‌رده‌گ������رن و ناتوانن به ویستى خۆیان ژیان بکه‌ن .ب ه شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان رۆڵى خۆیان ل ه پێناو پاره‌دا ونکردووه ،ئه‌وه‌ش له حاڵێکدای ه که‌رتى کشتوکاڵى و ئاژه‌ڵدارى ...تا راده‌یه‌ک له باشوورى کوردستان وێرانه. له‌و رێگایه‌و‌ه ده‌مه‌وێ بڵێم هه‌لى کار ل ه ده‌ره‌وه‌ى «باوک» نییه و بۆ گه‌نجێکیش که له کار بگه‌ڕێت پێویسته سه‌ر بۆ دهس �ه‌اڵت دانوێنێت ،به‌اڵم گه‌نجیش ل ه گ �هوه �ه‌رى خ��ۆی��دا کۆیالیه‌تى په‌سه‌ند ناکات .لێره‌دا ده‌توانین بڵێین که نه ته‌نها گه‌نج ،به‌ڵکو بێزارى زۆربه‌ى هه‌ر‌ه زۆرى کۆمه‌ڵگاى گرتۆتهوه و گه‌نجیش ل ه ناوه‌ندى ئه‌م بێزارییه‌دایه. گ�هن��ج ،ل�ه ک��ار دهگ���ه‌ڕێ و ده‌ستى ن��اک�ه‌وێ .گوایا ه �هن��ده‌ران به‌هه‌شت‌ه و خه‌ونى پێوه ده‌بینێ و پاره‌ى نییه بڕوات .ل ه ناو زانکۆکان هه‌ندێک گه‌نج له زانیارى ده‌گه‌ڕێن واهه‌ست ده‌که‌ن کاتیان له ده‌ست رۆیشتوو‌ه و به ده‌ستى به‌تاڵ و ماندوویى دهگهڕێنهوه ماڵه‌وه .سه‌ره‌ڕاى ئه‌مه‌ش ل ه ناو زهنییه‌تى ئایدیا میتافیزیکییه‌کان له نێوان حه‌ز و حه‌رامه‌کاندا سه‌رگه‌ردان ده‌خولێنه‌وه. ژنانى گه‌نج؛ ره‌وه‌شیان به وێنه‌ى خه‌یاڵى جه‌هه‌ننه‌م‌ه و به هه‌رمانى(هه‌میشه‌یى) تێیدا ده‌سووتێن ،جارێک ده‌نگى باوک ج��ارێ��ک ده‌ن��گ��ى ب��را گ���ه‌وره‌و جارێک عه‌شیره‌و بنهماڵه له ژێرئه‌م گوشاره‌کانه‌دا ده‌چه‌وسێنه‌وه .ئه‌و قالبانه‌ى ههمیشه ئایین و زهنییه‌تى باوکساالرى له پشتییانه‌و‌ه ئاماده‌یه .ئایا ئێمه ده‌توانین بێ ئابوورى بێ ئازادى بێ ئه‌وه‌ى خۆمان بین باس له گه‌نجێک بکه‌ین که بێزار نه‌بێت؟! ئه‌وه‌ش له حاڵێکدای‌ه که ته‌کنۆلۆژیا هه‌رده‌م مرۆڤ له گه‌وهه‌رى مرۆڤبوونى داده‌ماڵێت و په‌یوه‌ندی له مرۆڤه‌و‌ه بۆ م��رۆڤ ،بۆ په‌یوه‌ندى م��رۆڤ و ئامێره ره‌ق���ه‌ک���ان گ��واس��ت��وه‌ت��هوه .ئ��ای��ا ل��ێ��ره‌دا ده‌توانین باس له کۆمه‌ڵگایه‌ک ،باس له گه‌نجێک بکه‌ین که بێزار نه‌بێت؟! ن��ام �ه‌وێ��ت ب���ه ن��ووس��ی��ن��ى ئ���ه‌م دێ��ڕان � ه گه‌نجێک ،خوێنه‌رێک نائۆمید بکه‌م، ناشمه‌وێت گه‌نجیک دهس��ت له خۆى ب �ه‌ردات و ره‌شه‌با له‌گه‌ڵ خۆى بیبات، ب�هڵ��ک��و ئ��ه‌رک��ى ه���ه‌ر گه‌نجێک‌ه ل�ه‌و ره‌وش �ه تێبگات و له نێوان نائۆمێدى و یاخیبووندا ،یاخیبوون هه‌ڵبژێرێت و بڵێت نا بۆ ئه‌و واقیع‌ه و ببێته گه‌نجێکى کارا و پێشه‌نگى کۆمه‌ڵگاى دیموکرات ،بۆی ه «ئێمه مه‌حکومین به سه‌رکه‌وتن».
پرۆژه‌ى هیوا یارمه‌تیه‌کانى ل ه خوێندکاران بڕى [ ئا /په‌رۆش ئه‌حمه‌د ] پرۆژه‌ى هیوا پرۆژه‌یه‌کى خێرخوازیی ه و ل ه الیه‌ن د.به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ،سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌و ه سه‌رپه‌رشتى ده‌کرا، پ��اش سێ س��اڵ ک��ارک��ردن و یارمه‌تیدانى خوێندکار ه یه‌که‌مه‌کانى به‌ش و کولێژه‌کانى زانکۆکانى هه‌رێم م��اوه‌ى چه‌ند مانگێک ه راگیراوه ،ساڵى رابردووش ئه‌و خوێندکارانه‌ى ک ه سودمه‌ندبوون له‌و پرۆژه‌ی ه ب ه ته‌واوى یارمه‌تیه‌که‌یان وه‌رنه‌گرتووه ،نیگه‌رانى خۆیان ل ه وه‌ستاندى پرۆژه‌ک ه ده‌رده‌بڕن و داوا ل ه سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌که‌ن سه‌رله‌نوێ ده‌ست به‌کاره‌کانى پرۆژه‌ى هیوا بکاتهوه.
رێبین عه‌بدولڕه‌حمان ،خوێندکارى کولێژى زانست ه رامیارى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى زانکۆى سلێمانییه، ئ��ام��اژ‌ه ب��ۆ ئ��هوه دهک���ات وه‌ستانى پ���رۆژه‌ى هیوا و وه‌رنه‌گرتنى به‌شێکى ئه‌و پاره‌یه‌ى که ساڵى رابردوو ده‌ب��وو وه‌ریبگرتایه ،ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه وت��ى :ده‌ب��وو هه‌موو ساڵێک ب��ۆ م���اوه‌ى ن��ۆ م��ان��گ ئ �ه‌و یارمه‌تیه‌مان وه‌رگرتای‌ه که بڕه‌که‌ى بۆ هه‌ر مانگێک سه‌د هه‌زار دینار بوو ،به‌اڵم به داخ�هوه ته‌نها شه‌ش مانگ ئه‌و یارمه‌تیه‌مان وه‌رگ��رت ئه‌ویش به دووج��ار یه‌که‌م جار پاره‌ى چوار مانگ و دووه‌م جار پاره‌ى دوو مانگ، وتیشى« :له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا زۆر دوواکه‌وتوو له کاتى خۆیدا وه‌رم���ان ن �ه‌ده‌گ��رت .ئهمه جگه ل �ه‌وه‌ى پ��اره‌ى سێ مانگمان الى پرۆژه‌ى هیواماو‌ه تا ئێستا وه‌رمان نه‌گرتووه .ئه‌م خوێندکاره له درێژه‌ى قسه‌کانیدا پێوابوو پرۆژه‌ى هیوا سودێکى زۆرى به خوێندکاران گه‌یاندووه، ههرچهنده هه‌ندێک جار که‌سى وا وه‌ریگرتوو‌ه پێویستى پێنه‌بووه» .رێبین ئه‌وه‌شى وت« :پرۆژه‌ک‌ه ئه‌گه‌ر بمای ه سودێکى باشى به خوێندکاران ده‌گه‌یاند له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به‌شێکى زۆرى ئه‌و خوێندکارانه‌ى یه‌که‌مى به‌ش یان
پرۆژه‌ى هیوا ئه‌و پرۆژه‌یه‌ى خوێندکارانى بێ هیوا کرد فۆتۆ :فه‌یسبوک کولێژه‌که‌ى خۆیان بوون له رووى ئابورییه‌و‌ه خوێندکاره بوو» .جه‌ختى ک��ردهوه؛ که له هاوینى راب��رددو‌ه ئه‌و هه‌ژاره‌کان بوون ،ئاستێکى به‌رزیان نهبووه .هه‌ندێکجار پارهیه راوه‌ستاوه ،ئێستا ( )300.000هه‌زار دینار ماوه خوێندکار مافى ئه‌وه‌ى ههبووه له‌م پرۆژهیه سودمه‌ند که‌چى نه‌خراوه‌ت‌ه ناو حیسابى بانکى خوێندکارانه‌وه. که ئه‌و بڕه پارهیه بێگومان بۆ خوێندکار زۆره .جه‌مال، بێت ،به‌اڵم سوودمه‌ند نهبووه». هه‌روه‌ها جه‌مال حسێن ،خوێندکارى قۆناغى چواره‌مى ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد که الیان سه‌یر‌ه بۆچى هیچ فه‌که‌لتى په‌روه‌رد‌ه و زانسته کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى زانکۆى رونکردنه‌وه‌یه‌ک بۆ نه‌دانى ئه‌و پارهیه نه‌دراوه. ن �ه‌ب �ه‌رد محه‌مه‌د ،خوێندکارێکى ت��رى زانکۆى کۆیه ،هێما بۆ ئهوه ده‌کات که ساڵى پار که ناویان ده‌رچ��وو بۆ ئه‌و پرۆژهیه زۆر خۆشحاڵ ب��ووه .وتى :سلێمانى ،قسه له وه‌ستانى پ��رۆژه‌ى هیوا دهک��ات و «ئه‌و پرۆژهیه له بارى مادى و مه‌عنه‌ویه‌و‌ه هاوکارى ئاماژه ده‌کات که ههرچهنده هه‌موو خوێندکارێکى خوێندکاران بوو .ههرچهنده زۆرجار غه‌در له خوێندکار نه‌ده‌گرته‌وه ،پێشیوای‌ه ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام بێت و رانه‌گیرێت ده‌کرا ،بۆ نمونه له ناو پێنج یه‌که‌مه‌کان ته‌نیا که‌سێک سودێکى زۆر به خوێندکار ده‌گه‌یه‌نێت وت��ى« :بۆ یان دوانیان هه‌ڵده‌بژارد .به‌اڵم به شێوه‌یه‌کى گشتى باش خ��ۆم له م��اوه‌ى سێ ساڵدا که فۆرمى به‌شداربووم
پڕده‌کرده‌وه ،ته‌نها یه‌ک ساڵ ناوم هاته‌وه ،بۆ وه‌رگرنى ئه‌و یارمه‌تیه‌ى که ده‌به‌خشرای‌ه خوێندکار .ئه‌ویش ساڵى راب���ردوو ب��وو ،ته‌نها ش�ه‌ش س�ه‌د ه �ه‌زار دینارم وه‌رگ��رت ،له کاتێکدا ده‌بوو هه‌ر خوێندکارێک ک ه سوودمه‌ند بێت له پرۆژه‌ک‌ه بڕى نۆسه‌د هه‌زار دینار وه‌رگرێت .باسى له‌وه‌شکرد ساڵى راب��ردوو بڕى سێ سه‌د هه‌زار دینارى فه‌وتاوه .نه‌به‌رد ،پێشیوای‌ه له‌گه‌ڵ هه‌ر که‌موکورتییه‌ک که له پرۆژه‌ک‌ه هه‌بوو ،سود و قازانجێکى زۆرى به خوێندکاران گه‌یاندووه .وتیشى: «بۆیه داوا له سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌که‌م پرۆژه‌ى هیوا رانه‌گرێت و ده‌ست به پرۆژه‌ک‌ه بکاتهوه». کوێستان م��وس��ا ،یه‌کێک ل�ه سه‌رپه‌رشتیارانى پرۆژه‌ى هیوا به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :له ()10/27 ساڵى رابردووه پرۆژ‌ه که وه‌ستاوه ،هیچ زانیارییه‌کیشم نییه .ئه‌م وه‌ستان‌ه کاتیی‌ه یان ته‌واو کۆتایى به پرۆژه‌ک ه هاتووه .ساڵى پاریش دووجار یارمه‌تیان وهرگرتووه ئه‌و خوێندکارانه‌ى که ناویان له پرۆژه‌ک‌ه هاتوته‌وه ،یه‌که‌م جار پاره‌ى چوار مانگ و دووه‌م جار پاره‌ى دوو مانگیان وهرگرتووه. کوێستان ئه‌وه‌شى وت« :زانیارى ئه‌وتۆشم النییه، ئ �ه‌و پ��اره‌ی �هى ک �ه س��اڵ��ى راب����ردوو ده‌ب���وو وه‌رگیرێت وه‌رنه‌گیراو‌ه ئای‌ه قه‌ره‌بوو ده‌کرێنه‌و‌ه یان نا؟». هه‌روه‌ها د.خالید حه‌یده‌ر ،مامۆستاى به‌شى ئابوورى له زانکۆى سلێمانى ،پێیوایه که ئه‌م پرۆژهیه ،زۆر باش بوو ،تایبه‌ت بوو به هاوکارى دارایى خوێندکاره که‌م ده‌رامه‌ت و یه‌که‌مینه‌کان و یارمه‌تى ده‌ربوو‌ه بۆ سه‌رکه‌وتنى له رووى ئابووریشه‌و‌ه و بۆ پشتگیرى زانستى خوێندکاران هانده‌ر بووه .وتى« :راگرتنى ئه‌م پرۆژهیه له‌وانه‌ی‌ه تاراده‌یه‌ک کاریگه‌رى نه‌رێنى هه‌بێت له‌سه‌ر ئه‌و خوێندکاره‌ى که یه‌که‌م بووه ،له‌وانه‌ی‌ه ره‌خبه‌تى نه‌مێنێت په‌رتوکى تاز‌ه بکڕێت و بچێته سه‌ر ئینته‌رنێت تا په‌رتوکى تاز‌ه راکێشێت ،که ئه‌م هاوکاریه‌ى نه‌ما ناتوانێت به دوا زانیاریه‌کاندا بچێت».
سه‌رما و بێ ئاوى خوێندکارانى زانکۆى کۆیه توڕ ه ده‌کات [ ئا /گه‌الوێژ مێهفه‌ر ] خوێندکارانى زانکۆى کۆیه ئاماژ ه بۆ ساردى هۆڵه‌کانى خوێندنیان ده‌که‌ن ک ه ده‌رگا و په‌نجه‌ره‌کانیان شکاو ه و گه‌رم کره‌وه‌یان نییه له به‌ر سه‌رما په‌نجه‌کانیان قه‌ڵه‌م ناگرێت بنوسن و ل ه به‌شى ناوخۆییشدا ئاو ب ه ده‌ب ه ده‌کڕن بۆ خواردنه‌وه و ده‌ست ش��ۆری��ن ،ی��اری��ده‌ده‌رى س�ه‌رۆک��ى زانکۆى کۆیه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت ک ه ئه‌وان به‌م زوان ه ئه‌و که‌موکورتیان ه ناهێڵن.
ئه‌وین ئه‌بوبه‌کر ،خوێندکارى قۆناغى یه‌که‌مى فه‌که‌لتى (زان��ک��ۆى کۆیه له سه‌رتاى ساڵى نوێى خوێندندا وشه‌ى کۆلێژى گۆڕى به فه‌که‌لتى) زانست ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و یاسا له زانکۆى کۆیه ،هێما بۆ ئهوه دهک��ات ده‌بێت هۆڵه‌کانى خوێندن ب ه جۆرێک بێ که خوێندکار تێیدا ئاسوده بێ و بتوانێ تیایدا بخوێنێت ،جه‌ختى ک���ردهوه :که‌چى هۆڵه‌که‌ى ئێم ه ئهوهنده س��ارد‌ه که ناتوانین قه‌ڵه‌م ب ه ده‌ستمانه‌و‌ه بگرین .ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى سپلێته‌کانمان خ��راپ��ب��ووه. ن����اوب����راو پ��ێ��ش��ی��وای� ه
کافتریاکانیان زۆر خراپه ،ئه‌و خواردن و پێویستیانه‌ى تێیدا ده‌فرۆشرێت زۆر گرانن ،ب ه گوێره‌ى پێویستیش خاوێن نین. هۆگر ساڵح ،خوێندکارێکى قۆناغى سێیه‌مى فه‌که‌لتى په‌روه‌رد‌ه و زانسته مرۆڤایه‌تیه‌کانى زانکۆى ناوبراو ،قس ه لهوه ده‌کات رێگاکانى نێو کۆلێژه‌کان قیرتاو نه‌کراون ،هه‌ر که باران بارى ده‌بێت ب ه قوڕ، وت��ى :کاتێک دێن بۆ ناو کۆلێژ هه‌موو گیانمان ده‌بێ ب ه قوڕ ،زۆرجار ناچارین به‌و سه‌رمای ه بچین پێاڵوه‌کانمان بشۆینه‌وه .ه�هروهه��ا ئ�ه‌م خوێندکاره باسى له‌وه‌شکرد جگه له‌وه‌ى بیناى کۆلێژه‌که‌یان زۆر خراپه ،کاتێک باران ده‌بارێ رێڕه‌وه‌کانى به‌رده‌م هۆڵى خوێندن پڕ ده‌بێ ل ه ئاو ،ئه‌م ه ب ه ته‌واوى خوێندکار توشى بێزارى ده‌کات. ه��هروهه��ا داب���ان ج �ه‌م��ال ،خ��وێ��ن��دک��ارى قۆناغى یه‌که‌مى فه‌که‌لتى زانسته کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و یاسا ،ئه‌میش باسى ئ�هوه دهک��ات ک ه زانکۆکه‌یان کێشه‌ى ههیه ،هه‌مان کێشه‌ى سااڵنى راب��ردوون ک ه ب �ه‌داخ �هوه به‌رپرسانى زانکۆ چ له‌به‌ر سه‌رقاڵیان ب�ه ک��اروب��اره‌ک��ان��ی��ان�هوه ی��اخ��ود که‌مته‌رخه‌میان ل ه کاره‌کانیاندا پشتگوێیان خستوون .وت��ى :زۆرب �هى کۆلێژه‌کان ده‌رگ��ا و په‌نجه‌ره‌کانیان ش��ک��اون ،به‌و سه‌رمایه به به‌رد یان خشت دایان ده‌خه‌ن .ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد ک ه ئه‌م ه دیمه‌نێکى زۆر ناشرینى ههیه، که له‌م سه‌رده‌مه‌دا ل ه زانکۆدا ده‌رگا و په‌نجه‌ره‌کان به‌وشێوه‌ی ه دابخرێن .دابان ،ل ه درێژه‌ى قسه‌کانیدا
ئه‌وه‌شى وت :ده‌رماڵ ه زۆر ب ه ده‌رن��گ دێت ،ئێستا ل ه کۆتایى مانگى یه‌کداین که‌چى هێشتا ده‌رماڵه‌ى مانگى دوان���زده‌ى ساڵى راب���ردوو ن���ه‌دراوه .هیوادارم به‌رپرسانى زانکۆ ئاوڕێکى جدى له‌م کێشان ه بده‌نه‌و‌ه تا نیگه‌رانى خوێندکاران نه‌هێڵن. هه‌روه‌ها خوێندکارانى زانکۆى کۆیه له کێشه‌کانى ێ ئاوى به‌ش ه ناوخۆییه‌کان ده‌دوێ��ن و ئاماژه بۆ ب به‌شه‌که‌یان ده‌کات که به پێنج نهۆم یه‌ک نهۆمى ئاوى ههیه .چنور ره‌سوڵ ،خوێندکارى هه‌مان زانکۆ، جه‌خت له‌م ه دهکاتهوه که :ئه‌مساڵ کێشه‌یه‌ک ک ه هه‌مووانى بێزار کردووه ئه‌وه‌ی ه ک ه له‌و پێنج نهۆمه‌ى به‌ش ه ناوخۆییه‌که ،ته‌نیا نهۆمى یه‌که‌مى ئاوى گه‌رمى ههیه ،ئه‌مه‌ش خوێندکاران ناچار ده‌کات بۆ حه‌مام کردن رووبکه‌ن ه نهۆمى یه‌که‌م و له‌وێش ده‌بێ چاوه‌ڕێ بکه‌ن تا سه‌ره‌یان به‌رده‌که‌وێ ،زۆرجار ب ه پێنج رۆژیش حه‌مامت به‌رناکه‌وێ. چنور ،ئه‌وه‌شى وت :به‌و زستانه ئێمه ئاوى گه‌رممان نییه ده‌بێ بۆ ده‌موچاو شۆرین یا ده‌ستنوێژ هه‌ڵگرتن هه‌ر ل ه ئاوى سارد که‌ڵک وه‌رگرین. ده‌رباز ناسح ،خوێندکارێکى ترى زانکۆى کۆیه، هێما بۆ ئهوه ده‌کات که ل ه به‌شه ناوخۆییه‌که‌یاندا ئاو نییه ،وتى« :زۆرجاریش له‌به‌ر بێ ئاوى ب ه بێ ده‌موچاو شۆرین ده‌چین بۆ زانکۆ ،یاخود ب ه کۆ ئاوى ده‌ب ه ده‌کڕین تا ده‌ست و ده‌موچاومان بشۆین و بۆ خواردنه‌وه به‌کارى بهێنین».
جه‌واد فه‌قێ ،پرۆفیسۆر و یاریده‌ده‌رى سه‌رۆکى زانکۆى کۆی ه بۆ کاروبارى کارگێڕى ب ه (چه‌تر) ى راگ �هی��ان��د :ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ل� ه ب��ودج �هى ()2010 پ��اره‌ى ته‌رخانکراو بۆ که‌لوپه‌ل نه‌مابوو ،رێکه‌وتى ( )2011/1/17خۆم و لیژنه‌یه‌ک چووینه هه‌ولێر ب�ه ب��ڕى ( )30.000دۆالر سپلێت و پێداویستى گه‌رمکه‌ره‌وه‌مان کڕى .به‌م زوانه ده‌گه‌ن ه جێ و ئه‌و که‌موکوڕیان ه ناهێڵین .هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ یه‌کێک ل �ه دارت��اش �ه‌ک��ان��ى ش���ارى ک��ۆی � ه گرێبه‌ستێکمان به‌ستوو‌ه هه‌موو ده‌رگاکان چاک بکهنهوه ،وه‌ستاى ئه‌له‌منیۆمیش ب��ڕی��اروای �ه ب��ێ ب��ۆ چاککردنه‌وه‌ى په‌نجه‌ره‌کان .وتى :ئه‌و گیروگرفتانه‌ى ل ه بینایه‌که‌یه، ئێم ه ئێستا ل ه دابینکردنى بیناى نوێین بۆ ئه‌و به‌شانه‌ى کێشه‌ى بینایان ههیه. ی��اری��ده‌ده‌رى سه‌رۆکى زانکۆى کۆیه ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات ک ه ل ه بودجه‌ى ساڵى ( )2010نزیکه‌ى ( )11ملیار دینار ته‌رخان کراوه بۆ زانکۆى کۆی ه و دراوه‌ت ه کۆمپانیاى «ته‌کیماشى تورکى» و له سه‌ره‌تایى ئه‌مساڵدا ده‌ست به‌کاربوون، کارى ئه‌و کۆمپانیای ه ئێستا رۆژان ه دی���اره ،پێموای ه دواى ته‌واوکردنى ئ �ه‌و پ��رۆژه‌ی � ه ب��اوه‌ڕن��اک �ه‌م که‌س ئه‌و زانکۆی ه بناسێـته‌وه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به‌رگێکى نوێى ب ه به‌ردا ده‌کرێ.
فۆتۆ :گه‌الوێژ
گه‌النی عه‌ره‌ب ل ه شۆڕشی دیموکراتیدان ده‌بێ هه‌رێمی کوردستان لێی نه‌ترسێت
سیپان خالید زیاتر له ( )500ساڵ ه واڵتانی عه‌ره‌بی و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستیشی له‌گه‌ڵدا ده‌رگایان به‌ڕووی گۆڕان و وه‌رچه‌رخاندا داخستوو‌ه و له ناو کۆنه‌په‌رستی سه‌ده تاریکه‌کانی ناوه‌ڕاستدا ده‌تلێنه‌وه .ئه‌و خاکانه به‌گشتی دایکایه‌تیان بۆ له‌دایکبوونی شارستانێتی مرۆڤایه‌تی ک��ردوه، به‌اڵم ئه‌مڕۆ بوونه‌ت ه ناوه‌ندی نه‌زانی و هه‌ژاری و دواکوتوویی کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی. ئه‌و شه‌پۆڵ ه کۆنه‌په‌رستیه‌ی ک ه ئه‌و کیشوه‌رانه‌ی گرتۆتهوه به‌شێوه‌یه‌کی گشتی چه‌ند هۆکارێکی ههیه؛ ناتوانین خۆمان لهوه بدزینه‌و‌ه که هۆکاری یه‌که‌م هۆکارێکی ئاینی ئیسالمه ب ه ڕوو‌ه سیاسی و کۆنه‌په‌رستیه‌که‌ی ،ئه‌و ئیسالمه‌ی ل ه معاویی ه و ه��اڕون� ه ره‌شید م��اوه‌ت �هوه ک ه تا قوڕقوڕگه‌یان که‌وتوونه‌ت ه ن��او گه‌نده‌ڵی ،ل ه س�ه‌رده‌م��ی ئه‌واندا رێگریکرا له زانا ئیسالمه رادیکاڵه‌کان ب ه ناوی موعته‌زیله و ئه‌خوان سه‌فا و مه‌نسوری حه‌الج و زۆر ل ه ره‌وت � ه نوێخواز و پێشکه‌وتنخوازه‌کان ،ب ه ناوی وه‌ستاندنی «ئیجتهاد» واتا لێکۆلینه‌وه و به‌دواداچوون ،له الیه‌ن ئیمام غه‌زالی ،له‌وکاته‌وه تا ئه‌مڕۆ تاریکی باڵی به‌سه‌ر ئه‌م هه‌رێمانه‌دا کێشا. دووه‌م ،ویسترا به کۆپیکردنی هزری ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتییه‌تی نوێنه‌ران و لیبڕاڵی ئه‌وروپا له‌و ره‌وشه رزگاریان بێت ،به‌اڵم دادی نه‌دان. س��ێ��ی�ه‌م ،ک��ۆپ��ی ک���ردن و الس��ای��ی ک��ردن �ه‌وه‌ی سۆسیالیزمی ده‌وڵه‌تی یان سۆسیالیزمی ههڵوهشاوه ل � ه الی���هن زۆرێ���ک ل��ه‌و ده‌وڵ �ه‌ت��ان �ه ،سۆسیالیزم هه‌ڵوه‌شایه‌وه ،به‌اڵم ئه‌وان ده‌ستبه‌رداری پره‌نسیبه‌کانی سۆسیالیزمی ههڵوهشاوه ن�ه‌ب��وون به‌تایبه‌تیش ل ه نزیکبوونی ناوه‌ندگه‌راو دیکتاتۆریانه‌ی سیاسی، هه‌مانکات مۆنۆپۆڵکردنی ئابوری و به‌رهه‌مهێنان به‌ناوی ئابوری ده‌وڵه‌ت .بۆیه ئه‌و ده‌وڵه‌ت ه عه‌ره‌ب ه کۆماریانه راست ه ئیمپریالیزمیان ل ه واڵته‌کانیان ده‌رک���رد ،ب �ه‌اڵم ه��زری خۆیان پێ ل ه ئیمپریالیزم رزگ���ار ن �ه‌ک��را ،ه �هروهه��ا خۆشیان ب��وون�ه به‌چک ه ئیمپریالیزمێک به‌سه‌ر گه‌له‌کانیانه‌وه. ک��ات��ێ��ک ئ���ه‌و واڵت��ان�� ه ئ �ه‌م��ڕۆ جموجۆڵێکی دیموکراتیانه‌یان تێدایه مانای ئهوه نییه واڵتانی تری عه‌ره‌بی به‌تایبه‌ت واڵتانی که‌نداو و سوریا و لیبیا و...هتد ره‌وشیان باشتر بێت .بۆی ه ناکرێت ب ه شێوه‌یه‌کی کالسیکیش هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ئه‌م ره‌وش ه
ئارام قادر
تازه‌ی ه بکه‌ین .وه‌ک ب �ه‌رده‌وام عه‌ره‌ب ده‌ڵێن ئه‌م ه ده‌ستتێوه‌ردانی ئه‌مریکا و ئیسرائیله ناشتوانین بڵێین ئه‌م دیموکراتییه‌تی ئه‌وروپا و ئه‌مریکایه ب ه جیهاندا باڵوده‌بێته‌وه ،ده‌بێ جارێک ب��اوه‌ڕ بهوه بێنین ک ه تێکۆشانی گه‌الن ل ه پێناو ئ��ازادی و دیموکراتی ئیتر له سنوری ده‌سه‌اڵتداران تێپه‌ڕده‌بێت ،ئه‌وه‌ی له قه‌یراندایه ده‌سه‌اڵت ه وه‌ک ههمیشه له مێژووی ( )5000س��اڵ �هی دهس��ه‌اڵت��داری��ه‌ت��دا ل � ه ق �هی��ران داب��ووه ،ئ �ه‌وه‌ی ب���ه‌رده‌وام کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی
بێت تا چوارساڵ ،نمونه‌ی میسریش زۆر زه‌قه هێشتا دهس�ه‌اڵت ئاره‌قه‌ی به‌ڵێنه‌کانی هه‌ڵبژاردنی سارد نه‌بۆته‌و‌ه خه‌ڵک په‌سندیان ن��اک��ات ،هه‌مانکات هه‌ڵبژاردن ه کارتۆنیه‌کانیش ئیتر خه‌ڵک باوه‌ڕیان پێناکات. کوردستان له راپه‌ڕیندای ه شۆڕشی دیموکراتیانه‌ی گه‌لی کورد به هه‌موو ه��ێ��زی�هوه ب���ه‌رده‌وام��� ه و به‌تایبه‌تیش ل � ه ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان ه �ه‌ر رۆژ ب �ه ه����ه‌زاران ک �هس له‌سه‌ر
ئاراسته‌کردو‌ه به‌ره‌و گۆڕان و وه‌رچه‌رخان خه‌ڵک ب��ووه به بێ جیاوازی چین و توێژ و ره‌گ �ه‌ز ،ب ه تایبه‌تیش له‌و رابوون ه جه‌ماوه‌ریه‌شدا ده‌بینین ک ه خه‌ڵکی زه‌حمه‌تکێش و چینی ناوه‌ڕاست ،لهگه ڵ الوان و ژنانن ل ه پێشه‌نگایه‌تیدا ده‌بینرێن ،ئه‌وکات دینامیزمه‌کانی گۆڕان ب ه ئه‌رکی خۆیان هه‌ڵساون. س����ه‌رده‌م س���ه‌رده‌م���ی تێکۆشانی دی��م��وک��رات��ی رادی��ک��اڵ��ی گ �ه‌الن �ه ،ئیتر گ��ێ��ژاو چیتر ناتوانێت به‌رده‌وام بێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دیموکراتییه‌تی شه‌قام کۆمه‌ڵگا له‌ژێره‌و‌ه ده‌گۆڕێت و له به‌رامبه‌ر کۆسپ و ته‌گه‌ره‌کانیشی رادیکااڵنه نزیک دهبێتهوه بێ سڵ‌کردنه‌و‌ه ل ه ه�ه‌ر زۆر و زه‌حمه‌تییه‌ک ،ئیتر خه‌ڵک ناتوانێ چاوه‌ڕوانی په‌رله‌مان ه کارتۆنیه‌کان
شه‌قامه‌کان ده‌بینرێن و داوای ماف و ئازادییه‌کانیان ده‌که‌ن ،لهگه ڵ ئه‌وه‌ی رژێمی ئێران بێجگه له‌سێدار‌ه هیچ شێوازی تر ناناسێت ،به‌اڵم بێگوێدانه په‌تی سێداره تێکۆشانێکی گه‌نج ل ه به‌ره‌وپێشچووندایه، رۆژئاوای واڵتیش له‌ناو حوکمی باوک و کوڕدا ئیتر هێزی گوزاره‌کردنی له‌خۆ ههیه و کوردێکی رێکخستووی دروستکردوه ،ده‌بێ ئه‌وش زیاد بکه‌ین ئه‌و تێکۆشانه‌ی له‌و سێ پارچه‌ی ه به‌ڕێوه‌ده‌چێت تێکۆشانێکی دیموکراتی جه‌ماوه‌ری رادیکاڵه. لێره ل ه باشور به‌گشتی کێشه‌ى گه‌لی کورد و واڵتی کوردستان جیاوازه لهگه ڵ کێشه‌ی واڵت و نه‌ته‌وه‌کانی تر، بۆی ه کوردستان نابێت ه دووباره‌بووه‌وه‌ی هیچ شوێنی
گه‌نجانی زانکۆ و کڵێسه
ن�ه‌خ��ۆش��ی��ی�ه‌ک��ی گ����هوره ب�ڵ�اوب���ووه‌وه ک �ه پ�ه‌ت��ای هه‌ڵوێستی هه‌ندێک کردنه‌وه‌ی زانکۆ بوو ،هه‌ر له سه‌ره‌تاوه ئاشکرا له زانکۆکانی ئێمه و هه‌ندێک له مامۆستایانی ب��وو ئ�ه‌م زانکۆ نمایشیانه ،ناتوانن پێداویستیی ه ناو ئه‌م زانکۆیانه ،به‌رامبه‌ر گه‌شه‌ی به‌رده‌وامی گه‌وره‌کانی گه‌نجانی کۆمه‌ڵگای ک��وردی بۆ زانست و مه‌عریفه‌ی گه‌نجان جیاوازییه‌کی زۆر گه‌شه‌یه‌کی زانستی خێرا و به‌رفراوان بگرنه ئه‌ستۆ، گ����ه‌وره‌ی ل �ه هه‌ڵوێستی کڵێسه‌کانی ئ �ه‌وروپ��ا نه‌وه‌ک هه‌ر ئهوه به‌ڵکو هه‌ندێکیان ده‌بن به جێگای ل�ه س�ه‌ده‌ک��ان��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا نییه .ل�ه سه‌ده‌کانی کۆبوونه‌وه‌ی ئ�ه‌و خه‌ڵکانه‌ی به مه‌عریفه‌تێکی ناوه‌ڕاستدا کڵێسه رێگرێکی گه‌وره بوو له گه‌شه‌ی س�ه‌ره‌ت��ای��ی و ک��اڵ و ک �ه‌م �هوه دهگ �هن �ه جێگای زانسته‌کان‌و پارێزه‌ری ترادسیۆنێکی کۆن بوو ک ه گرنگ له‌و ده‌زگا مه‌عریفییانه‌دا ،له‌وێوه‌وه ده‌بن ب ه هه‌موو دۆزینه‌وه‌یه‌کی زانستی ن��وێ ده‌یترساند به‌رهه‌مهێنی نه‌وه‌یه‌ک له گه‌نج و خوێندکارانی و ده‌رک�ه‌وت��ن��ی ه �ه‌ر تیشکێکی ت���ازه‌ی گه‌نجان بێئاگا و ئه‌و هه‌قه‌ش ده‌ده‌نه خۆیان شه‌هاده‌ی بااڵ پایه‌کانی ده‌له‌رزاند .دیاره کڵێسه پیاوانی خۆی ببه‌خشن ،بێئه‌وه‌ی ئه‌مجۆره شه‌هادانه ئاستێکی و هه‌وادارانی دڵسۆزی له زانکۆکانی ئه‌و ده‌می زانستی‌و مه‌عریفی راسته‌قینه‌یان له‌پشت بێت. ئه‌وروپاشدا هه‌بوو ،که به‌رگرییه‌کی گه‌وره‌یان ل ه ده‌ره‌نجامه ترسناکه‌کانی ئه‌م زانکۆیانه له‌سه‌ر جیهانبینی دینی ده‌کرد .به‌واتایه‌کیتر نه‌زانی له‌و گه‌نجان «که له راستیدا دوور و نزیک په‌یوه‌ندییان سه‌رده‌مه‌دا پشت ئه‌ستوور به گووتارێکی دینی و به زان��ک��ۆی راستهقینه و ههلومهرجه ق��ورس و ته‌فسیرێکی دینی بۆ دونیا کاریده‌کرد. سه‌خته‌کانییه‌وه له دونیای نوێدا نییه» ل �ه‌وه‌دا له کوردستانی ئێمه‌دا ،له کۆتایی نه‌وه‌ده‌کانه‌و‌ه به‌رجه‌سته ده‌بێت نه‌وه‌یه‌ک له مامۆستا و به‌ڕیوه‌به‌ر
و خوێندکار دروستده‌که‌ن که ترسیان به‌رامبه‌ر ب ه «گه‌شه‌ی زانست» الی گه‌نجان هه‌بێت .نه‌زانی زانستی له ئه‌وروپای سه‌ده‌کانی ناوه‌ڕاستدا له‌سه‌ر نه‌زانی دینی بونیاد نرابوو ،به‌اڵم نه‌زانی زانستی له دونیای ئێمه‌دا له‌سه‌ر ترس له خودی زانست و ده‌ره‌قه‌ت نه‌هاتنی‌و خۆشاردنه‌وه لێی دروست بووه. گ�ه‌ر له رۆشنبیری ئێمه‌دا سااڵنه به ئه‌ندازه‌ی ی���ه‌ک ل �هس �ه‌ر ده‌ی ژم�����اره‌ی م��ام��ۆس��ت��اک��ان��ی زانکۆ وتاری فکری و زانستیمان هه‌بایه ،ئێستا رۆشنبیری ئێمه‌ی گه‌نج له جێگایه‌کی دیکه‌بوو، چونکه مامۆستای زانکۆ که‌سێک نییه ته‌نیا وه‌زیفه‌ی وان�ه وتنه‌وه‌ی هه‌بێت ،به‌ڵکو که‌سێک ه ده‌ب��ێ��ت ک��ای��هی ک����اری خ���ۆی پێشخستبێت و به‌رده‌وامیش له پێشخستنی ئه‌و کایه‌یه‌دا کارابێت، ئه‌گه‌ر ئه‌م دوو سیفه‌ته‌ش ئاماده‌نه‌بوون ،سیفه‌تی مامۆستایه‌تیش ده‌موده‌ست ده‌که‌وێت و نرخێکی زانستی نامێنێت‌و دهبێته پۆستێکی ئیداری رووت، ناکرێت س �ه‌دان مامۆستامان هه‌بێت و سااڵنه‌ش
بیروڕا ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
13
تر ،چونک ه خاوه‌ن ژینگه‌یه‌کی تایبه‌ت به خۆیه‌تی، به‌اڵم له خاڵێکدا کێشه‌ی هه‌موو گه‌الن هاوبه‌ش ه ئه‌ویش ل ه نان و ئازادی و پرسه دیموکراتیه‌کاندا. له باشوری کوردستان کێشه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌ییمان ههیه لهگه ڵ ن��اوه‌ن��د که کێش ه جێناکۆکه‌کان ه له‌سه‌رویانه‌وه که‌رکوک ،کێشه‌یه‌کیشمان کێشه‌ی هه‌رێمی کوردستان ه کێشه ئازادی و دیموکراتی، ه �هروهه��ا کێشه‌ی خ��ۆدزی��ن�هوه ل ه پرس ه نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی ،بۆی ه کاتێک ئه‌و کێشان ه هه‌رسێکیان پێکهوه بگرینه‌ده‌ست ،تاک ه تاوانبار ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم نییه ،به‌ڵکو دوو فاکته‌ری سه‌رکیتریش ههیه ،به‌اڵم له هه‌رێمی کوردستاندا فاکته‌ری یه‌که‌م ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ئه‌ویش ل ه چه‌ند خاڵێکدا؛ پێوانه و پره‌نسیب ه دیموکراتیه‌کان بۆ ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم تا خۆی حه‌ز ده‌کا پێی باش ه دوای ئهوه هاواڵتی و رێکخراوی سیاسی و جه‌ماوه‌ری ده‌کات به تێکده‌ر ،گێره‌شێوێن، دهس��ت له‌پشت و...هتد ،قۆرخکردنی ئابووری و ئه‌وه‌ی پێیده‌ڵێن که‌رتی تایبه‌ت ،نانێک له بازاڕ ب��ێ مۆڵه‌تی دهس���ه‌اڵت ن��اک��ڕێ و نافرۆشرێت، ل �ه ت��رس��ی ده‌وڵ��ه‌ت��ه داگ��ی��رک �ه‌ر(دراوس��ێ)ی �ه‌ک��ان هه‌ڵوێستی نه‌ته‌وه‌یی دهس �ه‌اڵت له ئاستی له‌ژێر سفردایه ،نمونه‌ی هۆشیار زێباریشمان له‌به‌رچاوه و ده‌سه‌اڵتیش بۆ ئه‌م ه هیچ ده‌نگی نه‌بوو ،بۆیه‌ش زاتی ئهوه ناکات ل ه پرس ه نه‌ته‌وه‌یی ه ستراتیژه‌کان نزیک بێتهوه ،بۆیه ئه‌گه‌ر عه‌ره‌ب ه روخاوه‌کان به‌ده‌م باسی ئ��وم�هی ع�ه‌ره‌ب��ی دهک���هن ،ب �ه‌اڵم ئ���ه‌وان ب ه ده‌میش ناتوانن به‌ره‌و پیری بچن. کێشه‌ی هه‌ر‌ه سه‌ره‌کی لێره کێشه‌ى هاواڵتیبوونه، هاواڵتی ناسنامه‌ی دیارنییه ،هیچ گوێش نادرێت ب ه ناڕه‌زایی دیموکراتیانه‌ی خه‌ڵک ،وه‌ک ئه‌وه‌ی نه‌کرابن وای داده‌نێن. پێویسته ئ�ه‌و دهس �ه‌اڵت �هی هه‌رێمه‌که‌مان هه‌تا به‌عێراقیشه‌وه ئ �ه‌و راستی ه ب��زان��ن باش ه ک� ه ئه‌و مۆدێله‌ی ئێستا ئ���ه‌وان ب�ه‌ڕێ��وه‌ی��ده‌ب��ن ل��هوه زیاتر هیچی ت��ری پ��ێ نیی ه ئیتر ب � ه پ��ی��ن�ه‌ک��ردن ئه‌و سیسته‌مه به‌ڕێوه‌ناچێت ،په‌رله‌مانه‌که‌تان بێ رۆحه، حزبه‌کانتان له ئۆتۆمبێلی جام ره‌شه‌و‌ه بۆ باڵه‌خان ه و ت �ه‌الره جام ره‌ش�ه‌ک��ان�ه‌وه‌ن ،وه‌زی��ر و حکومه‌ت و به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانتان له ناو رۆتینیه‌ت و گه‌نده‌ڵی و بێ ئیراده‌ییدا غه‌رق بوون ،هیچ که‌سێک له‌و شێوازه‌تان رازی نییه ،پاره الی هه‌موو خه‌ڵک نییه ته‌نها الی ئه‌وانه‌ی ده‌وروبه‌ری ئێوه نه‌بێت. ره‌خنه‌ی رۆشنبیران ،ناڕه‌زایی خه‌ڵک چه‌نده‌ی
بچوکیش بێت ،گوێدانه داواکارییه‌کانی جه‌ماوه‌ر، دهس��ت له حزبگه‌رایه‌تی ب���ه‌ردان ،ره‌خن ه ب��ده‌ن ل ه به‌رامبه‌ر له ده‌ستدانی که‌رکوک حزبه‌کانتان بده‌ن ه ده‌ست دادگ��ای خه‌ڵک ،چونک ه ب ه پله‌ی یه‌که‌م ئێوه هۆکارن ،له کۆشکه‌کان وه‌رن ه خوارێ و بچن لهگه ڵ کرێچییه‌ک له‌گه‌ڵ منداڵێکی ئه‌نفاڵ رۆژ بکهنهوه و...هتد ب ه بنه‌ما بگرن ئه‌وکات ترستان ل ه تونس و جه‌زائیر و میسر نه‌بێت ،به‌ڵکو خۆمان دهبینه سه‌رقافله‌ی گۆڕانکارییه‌کان. ک��ۆم �هڵ��گ��ای م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ی ب�هگ��ش��ت��ی ل � ه ن��او گ��ێ��ژاوێ��ک��دا ده‌خ��ول��ێ��ت �هوه ،ب���ه‌اڵم ه���ه‌ر م��اوه‌ی � ه و ل ه شوێنێکدا ده‌ته‌قێته‌وه ،دوو س��اڵ پێش ئێستا هه‌اڵوسانی ئابوری و دارایی ئه‌مریکمان ده‌بیست، ماوه‌یه‌کیش نه‌خۆشییه باڵوکانی مریشک و به‌راز و ناوی جیاوازتر .ئێستاش گه‌یشتین ه سه‌رده‌می ته‌قینه‌وه‌ی گێژاوێکی تر. زی��ادب��وون��ی ق�هی��ران�ه‌ک��ان ل�هگ�هڵ خ��ۆی گێژاو دروستده‌کات ،به‌اڵم گێژاو تاسه‌ر ب �ه‌رده‌وام نییه، بۆی ه له شوێنێک ده‌ته‌قێ ،ئێستا سه‌رده‌می ته‌قینی گێژاو‌ه ل ه تونسی گه‌نده‌ڵی و له میسری فیرعه‌ونی و ل � ه ج �ه‌زائ��ی��ری ی���ه‌ک م��ل��ی��ۆن ش �هه��ی��د .جێی خۆشحاڵیه که به‌ده‌ستی خه‌ڵکی ئه‌و واڵتانه باسی گۆڕانی ده‌سه‌اڵتده‌کرێت ،پرۆژ‌ه پرۆژه‌ی خه‌ڵک بۆ خۆیه‌تی بۆی ه ئومێد ده‌که‌ین ک ه گۆڕانێکی ریشه‌یی ل ه کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تیدا دروست کات. زوڵ�������م و زۆرداری ئ������ه‌و ده‌وڵ�����ه‌ت�����ان�����ه و ده‌وڵه‌تانی ت��ری وه‌ک ئه‌وانیش ده‌بینرێن ،به‌اڵم بهداخهوه ئه‌مریکا و ئه‌وروپا و رووسیا و چین ل ه ناو هاوسه‌نگی سیاسیدا ئه‌و ده‌وڵه‌ت ه پاشڤه‌ڕۆیان ه ده‌پارێزن به‌تایبه‌تی ئه‌مریکا و ئه‌وروپا که خۆیان ب ه النکه‌ی دیموکراتی داده‌نێن ،به‌اڵم هه‌موو هێز و ده‌وڵه‌ت ه نادیموکراته‌کان ئه‌وان ده‌یانپارێزن ،نمونه‌ی تورکیا و ئێرانیش له‌به‌رچاون. شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدانی گه‌الن زۆر به‌توندی و باهۆز ئاسا دیکتاتۆر و الیه‌نگرانی سیسته‌می نوێی جیهانی فڕێده‌دات ه زبڵدانی مێژوو ،ده‌بێ هه‌رکه‌س ئاگاداربی ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی ئه‌و ده‌ستکه‌وته‌ی خه‌ڵک نه‌که‌ن به ماڵی خۆیان ،ل ه الیه‌کی تریش ده‌بێ ده‌سه‌اڵت و هێزه سیاسیه‌کانی الی خۆشمان نه‌ترسێن ،به‌ڵکو بڕیاری گۆڕانێکی سه‌رتاسه‌ری بده‌ن.
له هیچ کایه‌یه‌کی زانستیدا کتێبێکی گرنگ نه‌نوسرێت .کاتێک زانکۆ هه‌بوو ده‌بێت کایه‌ی زانستی و مه‌عریفی گه‌شه‌سه‌ندوش هه‌بێت ،ک ه ک��ای�هی زانستی چ��االک و ده‌وڵ �ه‌م �هن��د نه‌بوو، واته زانکۆ هیچ نییه جگه له شانۆگه‌رییه‌کی کۆمیدی که بکه‌ره‌کانی نمایشی رۆڵی مامۆستا و خوێندکارانی گه‌نج ده‌که‌ن ،نه‌وه‌ک خوێندکارانی گه‌نج و مامۆستای راستهقینه ب��ن .ب �ه‌اڵم گه‌ر مامۆستایه‌ک له سه‌ره‌تاوه له گه‌شه‌ی کایه‌ی زانستی خۆیدا به‌شدار نه‌بووبێت و دواتریش کاری بۆ پێشخستنی ئه‌و کایه‌یه نه‌کردبێت ،دۆخێکی سروشتییه ب��ۆ خ��ۆپ��اراس��ت��ن ل���ه‌و ک��ێ��وه بڵنده‌ی ک�ه ن��اوی مه‌عریفه‌یه ،بکه‌وێته گ�ه‌م��ارۆدان��ی خوێندکاره گه‌نجه‌کانی به هه‌ندێک زانیاری کۆن و به‌ستنه‌وه‌یان له ئاستێکی دیاریکراوی تێڕامان‌و بیرکردنه‌وه‌دا. له سه‌ده کۆنه‌کاندا کڵێسه رۆڵی رێگریکه‌ری له گه‌شه‌ی زانست ده‌بینی ،ئه‌مڕۆ له کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا م��زگ�ه‌وت�ه‌ک��ان ئ �ه‌و ک��اره ن��اک �هن ،به‌ڵکو زانکۆکان پێیهه‌ڵده‌ستن ،ب �ه‌وه‌دا زانکۆکان تاک ه ده‌زگ���ای زانستی دون��ی��ای ئێمه‌ن و ل�ه راستیدا ت��وان��ای رێ��ڕه‌وک��ردن��ی��ان ل�هگ�هڵ زانسته نوێکان
و نوێبوونه‌وه‌ی به‌رده‌وامدا نییه ،ب�ه‌وه‌دا مێژووی ئه‌م زانکۆیانه به جۆرێکی ترسناک تێکه‌ڵ ب ه ده‌ستێوه‌ردانی سیاسی بوون و مامۆستاکانی ناو ئه‌م زانکۆیانه ته‌نیا هه‌ندێکیان به‌رده‌وامییان داوه به فێربوون و ت��ازه‌ک��ردن �ه‌وه‌ی دی��دی زانستییان، ئیدی له‌م جۆره دۆخه‌دا که ده‌زگایه‌ک نه‌توانێت ب�ه راس��ت��ی ب�ه ئ�ه‌رک��ی خ��ۆی هه‌ستێت ،ناچار‌ه زانستی بێ بنه‌ما و ن��ادروس��ت خ��ۆی بپارێزێت. یه‌کێک له‌و نمونه زۆر زه‌قانه‌ی که به روونی دواکه‌وتن و بێئاستی زانکۆکانی ئێمه ده‌رده‌خه‌ن، له راستیدا خوێندنی ئه‌ده‌بی و خوێندن له بواری زانسته مرۆڤایه‌تییه‌کاندا به گشتی ده‌ب��وو زۆر خێراتر و ساده‌تر بێت ،چونکه دابینکردنی که‌ره‌ست ه و هه‌لومه‌رج بۆ بونیادنانی ژێرخانێکی مه‌عریفی بۆیان ئاسانتره وه‌ک له دابینکردنی ئه‌و ژێرخان ه بۆ کایه زانستییه‌کانیتر که پێویستیان که‌ره‌سته‌ی نوێ‌و راگه‌یشتن به گه‌شه‌ی ته‌کنۆلۆژیدا ههیه. ئ �ه‌م��ڕۆ زان��ک��ۆک��ان��ی ئێمه ب��ۆ پێگه‌یاندنی رۆش��ن��ب��ی��ران �هی گ �هن��ج��ان ن��ی��ن ،ب �هڵ��ک��و ت�هن��ی��ا زه‌قبوونه‌وه‌ی کاره‌ساتێکیتره که ده‌ره‌نجامه هه‌ر‌ه ترسناکه‌کانی به دڵنیاییهوه له داهاتوودا له‌سه‌ر گه‌نجان ده‌رده‌که‌وێت.
عه‌یبه ..مه‌منوعه ..حه‌رامه!..؟ ئه‌بوبه‌کر مه‌جید ده‌وڵ��ه‌ت�� ه دیکتاتۆر و ئۆلیگاریشیه‌کان ی������ه‌ک������ه‌م ج�������ار ب��ۆ کۆنترۆڵ کردنی ئ��ی��راده‌ی کۆمه‌ڵگا که‌وتن ه به‌کارهێنانی ه�هن��دێ وه‌ه��م وه‌ک داس��ت��ان بۆ ترساندنی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا ،له‌و قۆناغه‌دا ئ���ه‌و ش���ێ���واز‌ه ب��اش��ت��ری��ن س��ی��اس �ه‌ت ب���وو ب��ۆ خۆ سه‌پاندن و به‌کارهێنانی هێزی کاری تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا ،ته‌نانه‌ت کار گه‌شتبوو‌ه ئه‌و راده‌یه‌ی ک �ه دهس��ه‌اڵت��داره‌ک��ان وه‌ک خ���وای س �ه‌ر زه‌وی کۆمه‌ڵگا خ��ۆی��ان پیشان ده‌دا و کۆمه‌ڵگاش ده‌یپه‌رستن .چه‌کی ده‌ستی کۆیله‌داره‌کان ترساندن و تۆقاندن بوو ،قۆناغی کۆیالیه‌تی سه‌ره‌تا به‌و ره‌نگ ه پێشکه‌وت ،دوای ئه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا ئاستی هۆشیاری هێندێ پێشکه‌وت ،کاربه‌ده‌سته‌کانی ده‌وڵ���ه‌ت دهس��ت��ی��ان ب � ه داڕش��ت��ن��ی به‌رنامه‌یه‌کی
سیاسی و ئابوری کرد ک ه بتوانن هه‌موو پێکهات ه و تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگای پێ قایل بکه‌ن و که‌س نه‌توانێ ل ه دژیان بووه‌ستێته‌و‌ه و هیچ ناڕه‌زاییه‌کی لێ نه‌که‌وێته‌وه. ئیتر چۆنیان ویستبێ و ئاره‌زویان کردبێ ،ب ه بێ ئه‌وه‌ی هیچ هێز و الیه‌نێک رێگری لێ کرتبێتن ئاوا هه‌ڵسوکه‌وتیان کردووه ،هه‌تا ماوه‌یه‌کی زۆر ئه‌م ره‌وش� ه ب �ه‌رده‌وام ب��ووه ،ئه‌م ره‌فتاره‌ی ده‌وڵه‌ت زوڵم و زۆرێکی زۆری لێ کهوتهوه .جه‌ماوه‌ریش ل� ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �ه‌م ت��ون��دوت��ی��ژی و زوڵ��م�ه که‌وت ه ه�ه‌وڵ��دان و تێکۆشان ،ک ه ئیتر ک��ار ل �هوه ت��رازا بوو ده‌وڵه‌ت بتوانێ به‌و سیاسهته ته‌فره‌ی خه‌ڵک بدات ،ناچار که‌وت ه هه‌وڵدانێکی تر ئه‌ویش هه‌وڵی سه‌ربازی بوو ،به‌اڵم ئه‌م هێزه‌ش نه‌یتوانی ناڕه‌زایی جه‌ماوه‌ر بێ ده‌ن��گ بکات .جه‌ماوه‌ر توانی ل ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ه��ێ��زی س���ه‌رب���ازی ده‌وڵ����ه‌ت هێزێکی سه‌ربازی دژ رێک بخات ،ئه‌م هه‌وڵ و تێکۆشان ه
هاوسه‌نگییه‌که‌ی گۆڕی و ناچار ده‌وڵ�ه‌ت په‌نا بۆ میکانیزمێکی تری چه‌وسانه‌وه به‌رێ ،ئه‌ویش داڕشتنی هه‌مان سیاسه‌ت ل ه چوارچێوه‌ی یاسا و سودوه‌رگرتن له کلتوری کۆمه‌ڵگا و ده‌ستوری ئاینه ئاسمانییه‌کان ب��وو ،به‌کارهێنانی هه‌ندێ دهس��ت �هواژه ک ه ل�ه‌م سێ س�ه‌رچ��اوه وه‌رده‌گ��ی��رێ، که زۆر له چه‌که سه‌ربازییه‌کان زیاتر قازانجی ب��ۆ ده‌وڵ���ه‌ت ه �ه‌ب��ووه ،گولله‌ی ئ �ه‌م چه‌کان ه ب ه شێوه‌یه‌کی زۆر نهێنی دڵ و جه‌رگی گه‌لی کون ده‌کرد و مێشکی به‌نج ده‌کرد. ئهمه مه‌ترسیدارترین سیاسه‌ت بوو ،که ده‌وڵه‌ت پ �هن��ای ب��ۆ ده‌ب���رد ،ئ �ه‌م دهس���ت���هواژه و وش��ان � ه ل ه چوارچێوه‌ی ده‌ستوری ده‌وڵه‌تدا داڕێژرا و بوو ب ه ته‌وقێکی ئه‌ستوور له گه‌ردنی کۆمه‌ڵگا ،هه‌تا سه‌رده‌مێکی دوورودرێژ ب ه یاسای مه‌منوعه کاری دهک��رد و زوڵمی له خه‌ڵک پێ دهک��رد .وشه‌ی مه‌منوع ه وه‌ک ئاگری سور وایه هه‌ر که‌سێک
خ��ۆی لێ ب��دات ده‌یسوتێنێ ،ئه‌مه‌ش باشترین ده‌رفه‌ت ه بۆ دهس �ه‌اڵت ک ه خه‌ڵکی پێ چه‌واش ه بکات و بیبه‌ستێته‌وه ،به‌ناوی ئه‌وه‌ی بێ یاسایی ک���ردووه وات �ه ل ه خواسته‌کانی دهس�ه‌اڵت��داره‌ک��ان ده‌رچووه مه‌حکوم ده‌بێت ،ئه‌ڵێن ئهمه زوڵم نییه، به‌ڵکو ئهمه سه‌رپێچی یاساییه ،ده‌بێ سزای خۆی وه‌ربگرێ. ده‌سته‌واژه‌یه‌کی تر (حه‌رامه)ی ه ک ه ئه‌مه‌ش ب ه ناوی الدان له ده‌ستور و رێی خودا خه‌ڵکی پێ مه‌حکوم ده‌کرا و پاشان سزا ده‌درا ،وه‌ک چۆن دهس�ه‌اڵت��داره‌ک��ان��ی ده‌وڵ���ه‌ت بیانه‌وێ ،ههرچهنده حه‌رامه رێگه‌ی ل ه دزی و درۆ و ده‌ستدرێژی گرتووه ،به‌اڵم ده‌وڵه‌ت بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵکی ئازادیخواز و تێکۆشه‌ری پ��ێ بترسێنێ ب � ه ره‌نگێکی تر شرۆڤه‌ی دهک��رد ک ه زه‌ره‌ر ل ه به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ئه‌وان نه‌دا. زۆرجاریش په‌نایان بۆ الیه‌ن ه کلتوریه‌ک ه بردووه،
باشترین دهستهواژه وشه‌ی (عه‌یبه)یه ،سایکۆلۆژی کۆمه‌ڵگاش وا بووه که ههمیشه سڵی له هه‌ندی دهستهواژه کردووه ب ه تایبه‌تی میلله‌تی کورد ل ه به‌رامبه‌ر ئه‌م سێ ده‌سته‌واژه‌ی ه وه‌ک ده‌رزی به‌نج گرتوویه‌تی و نه‌یهێشتووه هیچ په‌له‌قاژێیه‌ک بکات ،هێزی سه‌رده‌ستیش به ئ��اره‌زوی خۆی و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی سودی لێ بینیوه ،ب ه گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌نیه‌کانی خۆی رێکیخستووه .خۆ ئه‌گه‌ر به‌گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی کۆمه‌ڵگا کاری پێ بکرایه و له رێگه‌ی راستی خۆی النه‌درای ه ئهوه ده‌بوو ب ه خێر و به‌ره‌که‌ت بۆ کۆمه‌ڵگا. خ��والس �هی ک���ه‌الم :ئ�هگ�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ب��ۆ هه‌موو میلله‌ت (مه‌منوع و عه‌یب و ح���ه‌رام) بێت بۆ ده‌سه‌اڵتدار و ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانیش وابێت ئهوه که‌س ل ه که‌س ناکه‌وێت و که‌س زوڵم ل ه که‌س ناکات، ب�ه‌اڵم کێشه‌ک ه ئهوهیه ئ �ه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی هه‌بوو چۆن سودی لێ ببینێ ئاوا به‌کارى ده‌هێنێ.
بیروڕا ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
14
ت����ون����دڕه‌وى و ت��ێ��ک��ده‌ر و گ���ێ���ره‌ش���ێ���وێ���ن چ��هن��د زاراوه‌ی����ه‌ک����ى ج��ۆک �ه‌ری��ن کامه‌ران گوڵپى ک �ه دهس����ه‌اڵت ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب���ه ن��وخ��ب �هى م��ی��ل��ل �ه‌ت و داینه‌مۆ و هه‌ڵسوڵێنه‌رى خۆپیشاندانى جه‌ماوه‌ر به‌کاریان ده‌هێنێت. دروستکردنى دوودڵ��ى و دڵ �ه‌ڕاوک��ێ له الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه به به‌کارهێنانى ئه‌و زاراوانه به‌رامبه‌ر ب�ه‌و که‌سانه‌ى ده‌یانه‌وێت مافى ه��اواڵت��ى بوون بگێڕنه‌وه له رێگاى رێکخستنى خۆپیشاندان و رێپێوانه‌وه. زۆرن ئه‌و وتاره چاوپێکه‌وتنه ره‌سمایانه‌ى ک ه بوونهته مایه‌ى سه‌رلێشێواندنى خه‌ڵکانێکى زۆر و گ �ه‌ر بمانه‌وێت ده‌رب���اره‌ى که‌م کوڕى و داخوازییه‌کانى خه‌ڵکى کۆمه‌ڵگاى خۆمان هێمن به‌رزنجى قسه بکه‌ین ،دوو ره‌هه‌ندى ره‌خ���ن���هگ���رت���ن���م���ان ه��هی��ه، ک��ه روب������ه‌ڕوى دهس��ه‌اڵت��ى بکه‌ینه‌وه ،یه‌که‌میان یان ده‌بێت بگه‌ڕێنه‌وه بۆ م��ێ��ژووى حوکمڕانى ن��ۆزده س��اڵ له‌مه‌به‌ر ،یان شوێن مۆدێلى قسه‌ى به‌رپرسان بکه‌وین ،بڵێین ل ه دواى حه‌وت ساڵ له پاش رزگارى عێراقهوه ،بۆ هێشتا گرفته‌کان وه‌ک خۆیان وان؟ یان زیاتریان کردووه یان کێشه‌کان به هه‌ڵواسراوى ماونه‌ته‌وه؟ رویان له هه‌ڵکشان کردووه. رهنگه هه‌موو ئه‌و گرفتانه په‌یوه‌ندیان ب�ه‌وه‌و‌ه هه‌بێت که پێکهوه ژیانێکى دیموکراسیانه‌ى جوان هه‌بێت له‌م هه‌رێمه‌دا ،وه‌ک پێکهوه ژیانى کاره‌باى نیشتمانى ،له‌گه‌ڵ پێکهوه ژیانى کاره‌باى موه‌لیده‌ى ئه‌هلى ،هه‌ردووکیان کاره‌بافرۆشن ،وه‌ختێ ئه‌میان داده‌گیرسێت ،ئ�ه‌وى دی��ان ده‌کوژێته‌وه ،بێئه‌وه‌ى هیچیان منه‌ت بکه‌ن به‌سه‌ر ئ�ه‌وى دیاندا ،یان وه‌ک کارى کرێکارانى به‌نگالدشى و کرێکارانى خۆماڵى ،هه‌ردووکیان له بڕه پاره‌ى هێزى کاردا وه‌ک یه‌ک پێکهوه وه‌ربگرن و بژین ،یان وه‌ک سه‌وزه و میوه‌ى خۆماڵى و که‌رسته خۆراکیه‌کان و..ه��ت��د .بێ ئ �ه‌وه‌ى هیچ کێشه‌یه‌کیان هه‌بێت
یاساى خۆپیشاندان و چه‌مکى هاواڵتى‌بوون چه‌واشه‌کردنیان ،به‌اڵم ئه‌و وتارانه‌ى که ده‌رگاى راستیه‌کان وااڵ دهک���هن ب�ه رووى هاواڵتیاندا رێگه‌یان پێنادرێت و فه‌رامۆش ده‌کرێن و ئه‌گه‌ر باڵویش کرانه‌وه خاوه‌نه‌کانیانم به واقیعى وه‌سف ده‌کرێن .ئهمه چ سه‌رده‌مێکى دیموکراسییه به‌ڵێ بۆ شتێک دهک��رێ به‌بێ زانینى ئه‌نجامه‌که‌ى له‌به‌ر مانه‌وه‌ى که‌سانى پۆست په‌رست .زۆربه‌ى ک���ات س �هره �هڵ��دان��ى ت��ون��دوت��ی��ژى ه��ۆک��اره‌ک �هى دهسهاڵته نه‌ک هاواڵتى ،هه‌ر بۆیه هه‌رکاتێک ده‌سه‌اڵت بیه‌وێت هه‌نگاوێک بچێته پێش الیه‌نى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر – به‌تێکده‌ر و گ��ێ��ره شێوێن ن��اوزه‌د ده‌کات. له‌سه‌ر ئ�ه‌رزى واقیع دوو جۆر توندڕه‌وى هه‌ی ه (ره‌سمى -ناڕه‌سمى) ت���ون���دڕه‌وى دهس�����ه‌اڵت ب��ۆ ه���ه‌ر مه‌به‌ستێکى م��وق�ه‌ده‌س��ى خ��ۆى ب�ه مافێکى یاسایى واقیعى ن��او ده‌ب���ات .ه �ه‌رچ��ى خۆپیشاندان و ن��اڕه‌زای��ى هاواڵتیانیش له بار و گوزه‌رانى خۆیان به شتێکى نایاسایى ناوده‌بات و چاالکوانانى خۆپیشاندانه‌کان راپێچى زیندان و ئهشکهنجه دهبنهوه و به‌شێوازى دوور ل�ه دی��م��وک��راس��ى و مافه‌کانى م��رۆڤ و هاواڵتى بوون رووبه‌ڕویان دهبنهوه گوایه ده‌ستى
ده‌ره‌کى له‌پشته‌وه‌یه. ب��ۆی �ه دواب�������ه‌دواى ئ���ه‌م ح��اڵ �ه‌ت �ه ن��ائ��ارام��ى و س�ه‌رگ�ه‌ردان��ى و ب��ێ یاسایى ل �ه‌و واڵت���ه‌دا دێت ه ئاراوه ،به‌دواداچوون و لێپرسینهوه که کێ یه‌که‌م جار ده‌ستى داوه‌ت �ه توندوتیژى – هاواڵتییه‌کى نه‌زۆکه – چونکه له راستیدا چه‌ند بنه‌مایه‌کى س��ه‌ره‌ک��ى ه �هی �ه ک �ه ده‌ب��ێ��ت دهس���ه‌اڵت���ى ل�هس�ه‌ر دابمه‌زرێت گه‌ر ده‌سه‌اڵت مه‌به‌ستى چاودێریکردن و به‌خێوکردنى گه‌ل و هاواڵتى خۆى بێت هه‌ر ئهمه جیاوازییه له نێوان ده‌سه‌اڵتى دیموکراسى و ده‌سه‌اڵتى دیکتاتۆرى یاخود نادیموکراسى. ب���ۆ ن��م��ون �ه ل���ه دهس�����ه‌اڵت و ف��ه‌رم��ان��ڕه‌وای��ى دیموکراسیدا چه‌ند یاسا و بنه‌مایه‌ک هه‌ی ه له دهس��ت��ورى واڵت��دا که رێگه به به‌کارهێنانى – توندوتیژى – ده‌دات به‌رامبه‌ر هاواڵتیان که مافى دهوڵهته به‌رامبه‌ر به توندوتیژى میله‌ت. ه���ه‌ر وه‌ک چ �هن��د ده‌زگ��ای��ه‌ک��ى ت��ای��ب �ه‌ت ب ه ناکۆکى و دام��ه‌زراون که تایبه‌تن به‌م ب��واره و زوو به زوو کێشه‌کان کۆنترۆڵ دهک�هن و پێش گه‌یشتنه حاڵه‌تى تهقینهوه. بوونى ئه‌م ده‌زگ��ا و که‌نااڵنه له‌و واڵت�ه‌دا ک ه هه‌موو چین و توێژێکى کۆمه‌ڵگا بتوانن کێش ه
ئایا سه‌رۆکى هه‌رێم سه‌رۆکێکى باشه؟ یان حوکمه‌ت باشه؟ یان خه‌ڵک تێناگه‌ن له‌گه‌ڵ هاوشێوه هاورده‌کانیان بژین ،له راستیدا ئه‌وه‌ى له ده‌ره‌وه‌ى تواناى حکومه‌ت بونى هه‌بێت، هه‌ندێک جار له‌سه‌رو تواناى حکومه‌ته‌وه بێت، له‌م واڵت�ه‌دا بایى باڵى خۆى بدات ،رهنگه ئه‌م ه جوانترین پێکه‌وه‌ژیانى دیموکراسى بێت به‌الى دهس �ه‌اڵت��داران��ى ئ �ه‌م ه�ه‌ێ��م�هوه ،ئ �ه‌و پێناسه‌یه‌ى ئێمه جیاده‌کاته‌وه له‌گه‌ڵ پێناسه‌ى حوکمڕانى ک��ردن��ى واڵت��ان��ى دی��ک�ه ،ره‌ن��گ�ه ئ �هوه بێت ئێم ه واڵتێکى زلهێزبین له ده‌ربڕینى به‌ڵێنى قه‌به ل ه زمانى به‌رپرسانه‌وه ،بچوک بین له دابینکردنى خزمه‌تگوزارى مافى سه‌ره‌تایى خه‌ڵکه‌که‌ى. ب�ه‌م�ه‌ش ب�ه ه�ه‌م��وو پێوه‌رێک دهت��وان��ی��ن ن��اوى خۆمان تۆمار بکه‌ین له کتێبه جیهانیه‌که‌ى کینس دا ،له‌والشه‌وه په‌رله‌مان دوره له ئه‌رک ه ئه‌خالقیه خزمه‌تگوزاریه‌که‌ى خۆى ،لێوان لێوه ل ه موزاییده‌ى سیاسى به‌سه‌ر حکومه‌ت و خه‌ڵکى ئه‌م هه‌رێمه‌وه ،ده‌ڕوانیت خه‌ڵکى ئه‌م ههرێمه ئاو و کاره‌با و سوته‌مه‌نى و بیناى نه‌خۆشخانه‌وه و
ئاوه‌دانى گوندى داڕوخ��اوه و ژێرخانى ئابورى و نشیته‌جێبون و قوتابخانه و رێگاوبانى بودجه هتدى پێویسته ،که‌چى په‌رله‌مان یاساى جگه‌ره و جێنده‌ر و خه‌ته‌نه‌کردن و خۆپیشاندان و کۆمه‌ڵێک شت پێشنایار دهک��ات و ده‌نگى ل �هس �ه‌رده‌ده‌ن ،که ل ه ئێستادا دوره له خواستى خهڵکهوه. ل �ه‌والش �هوه بهرپرسه حکومییه‌کان سه‌یرترین کتێبێکى نهێنى ده‌خ��وێ��ن �هوه ،ک�ه ب�ه که‌ڵکى هه‌موو داوایه‌کیان دێت ،مه‌زنتر له کتێبى رۆحى یاساکانى مۆتسکى ،کتێبێک ب��ۆ پرسیار و داخوازیه‌کانى هاواڵتیان ههمیشه واڵم��ى قه‌ر‌ه و جۆکه‌ریان پێیه ،رێ��ک وه‌ک ئ �ه‌و قسه‌یه‌ى مایکاڤیلى که ده‌ڵێت سهرکرده یان میرى واڵت ده‌بێت له سه‌ره‌وه میهره‌بان بێت و له سیاسه‌تیشدا ت��ون��دڕه‌و بێت ،نابێت س��ۆزى زیاتر بێت ده‌ن��ا ب ه گ��ورگ��ان خ��وارد ده‌چ��ێ��ت ،وات��ا یاسا بۆ خۆیان وه‌ک عه‌مبه‌روه‌رید و داره‌که‌ى وایه شرینیه‌که‌ى بۆ خۆیان داره‌ک���هى بۆ گ �ه‌ل .پرساره‌که لێره‌دا
ئه‌ز عێراقیى نیم ،بۆی ه هیچ وه‌رپرسێکى عێراقیى ب ه سه‌رۆکى خۆم نازانم! (ه���������ه‌م���������وو شه‌هیده‌کانى کورد ب���ۆ س��ه‌رب��ه‌خ��ۆی��ى به‌ختیار حه‌مید ک��وردس��ت��ان ب��وو، نه‌ک بۆ دۆستایه‌تى داگ��ی��رک��ه‌ران ،هه‌ر کاتێک جه‌نابى م��ام ج��ه‌الل هاته‌و ه کوردستان و وتى ئه‌ز کوردستانیم نه‌ک عێراقى ،من ئاماده‌م خۆمى فیدا بکه‌م!)
ئ����ه‌ز وه‌ک ت��اک��ێ��ک��ى ک������وردى ب���اش���ورى کوردستانى دابه‌شکراو و داگیرکراو ،ئه‌گه‌ر ئ��ازادم ک�هن و سه‌ربه‌ست بم هه‌رگیز خ��ۆم ب ه ع��ێ��راق��ی��ى ناناسێنم و ش��ان��ازی��ش ب �ه خ��اک و گه‌لى نه‌خۆشی عێراقهوه ناکه‌م ،ئه‌گه‌ر ئازاد بم ره‌گه‌زنامه‌که‌م له برى (جنسیه العیراقى) ده‌که‌مه (ره‌گه‌زنامه‌ى کوردستانى) و (جواز س��ف��ر ال��ع��ی��راق��ی)ی �ه‌ک �ه‌م دهک��ه‌م��ه (رێ��ن��ام �هى گه‌شتیى کوردستانى) و ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئازاد بم حه‌ز ده‌که‌م په‌یوه‌ندى بازرگانیشمان له ته‌ک ئه‌و عێراقه خوابڕیوه‌دا نه‌بێت ،ئه‌گه‌ر ئازاد یان نه‌وزاد بم خوازیارم دراوسێى عێراقیش نه‌بین!، به‌اڵم بێژم چى ئێستا من به زۆرى داگیرکه‌ران و به لێنه‌هاتوویى سه‌رکردایه‌تیمان ک��راوه‌م ب ه عێراقی ،من و هاوبیره‌کانم له هه‌وڵى ئه‌وه‌داین ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ل�هس�ه‌ر نه‌خشه‌ى عێراقى ع �ه‌ره‌ب��ى ب��س��ڕی��ن�هوه ،ک�ه‌چ��ى ب �هن��او س �ه‌رک��رد‌ه سیاسیه کورده‌کان و ئه‌ندام په‌ڕله‌مانه‌کان ل ه عه‌ره‌به سپیپێسته ره‌سه‌نه‌کان باشتر خزمه‌تى ع���ێ���راق دهک�����هن و ل���ه چ���وارچ���ێ���وه‌ى پ����رۆژه به‌رنامه‌یه‌کى وه‌ک عێراقى یه‌کگرتوددا کار ده‌که‌ن و زۆر سه‌خڵه‌تن بۆ دۆخى عێراقییان!، گه‌له‌که‌م خۆى وێڵى دکتۆرێکه بۆ چاره‌سه‌رى نه‌خۆشیه‌کانى خۆى و برینه به‌سۆکه‌ى ،که‌چى
و گرفته‌کانیان بگهینه دهس���ه‌اڵت و کۆتایى کۆتایى به توندوتیژى دێت له والتدا. ئ�هگ�ه‌ر ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ران��ى ئ �ه‌م ده‌زگ��ای��ان �ه دڵسۆز بن به میلله‌ت و مشه‌خۆرى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى تاک ه که‌س سه‌رقاڵیان نه‌کات ،ئه‌و کات کا ناگات ه توندوتیژى و گێره‌شێوێنى. ئه‌م شێوازه هه‌رگیز له‌و واڵتانه‌دا جێى نابێته‌وه و نایه‌ته‌دى که جۆره‌ها ناکۆکى و ملمالنێى حزب ه تێیدا ره‌نگ ده‌دات �هوه و ماوه به یاسا س�ه‌روه‌رى نادرێت و به‌رپرسى له سه‌رو یاساوه بێت .هه‌ر ک ه به‌رژه‌وه‌ندى چه‌ند به‌رپرسێک که‌وته مه‌ترسییه‌و‌ه راسته‌وخۆ یاساى ئاسایى واڵت الده‌برێت و کار به یاساى نائاسایى ده‌کرێت .ئیتر دهس�ه‌اڵت ب ه هه‌موو شێوازێک دهکهوێته وێ��زه‌ى هاواڵتیان. بۆیه له کاتى نهبوونى مافى هاواڵتى و رێگه‌نه‌دان ب�ه الی �هن و که‌سانى چ��االک��وان ل �ه‌ب��ارى مافى م��رۆڤ و کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و فره حزبى بۆ پێشه‌نگى خۆپیشاندانه‌کان و رێگه‌نه‌دان به بوونى معاره‌زه‌یه‌کى فعلى له سایه‌ى سیاسه‌تدا .ئیتر هیچ رێگه‌یه‌ک له به‌رده‌م هاواڵتیدا نابێته‌وه ک ه ده‌ستى پێوه بگرێت بۆ نزیکبوونهوه له ده‌سه‌اڵت و گفتوگۆکردن و دانوستان له‌گه‌ڵیدا ،ئه‌وکات
توندوتیژى س �ه‌ر ه �هڵ��ده‌دات ل�ه پێناو گه‌یشتن به ئامانجه‌کان که رێگه و که‌ناڵى ترسى ل ه به‌رده‌مدا نییه بۆ گه‌یاندنى به ده‌سه‌اڵت. خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ب��ۆ داک��ۆک��ی��ک��ردن ل �ه ب���وون و به‌ده‌ستهێنانى م��اف�ه س�ه‌ره‌ت��ای��ی�ه‌ک��ان مافێکى ره‌وای �ه له جیهانى دیموکراسى و ئازادیخوازدا، به‌اڵم ده‌ستێوه‌ردانى (هێزى سه‌ربازى و ئاسایشى و هه‌واڵگیرى) له‌م خۆپیشاندانه‌دا کارێکى دزێو و نه‌خوازراو نامۆیه به دیموکراسییه‌ت .چونک ه خۆپیشاندان به‌رامبه‌ر به کاربه‌ده‌ستانى حکومى دهک��رێ��ت ک �ه ک���ارى ب��ژێ��وى و خ��زم�ه‌ت��گ��وزاری هاواڵتیانیان له ئه‌ستۆ دایه نه‌ک له به‌رامبه‌ر لێپرسراوه ئه‌منى و سه‌ربازییه‌کاندا .له کۆتاییدا توندوتیژى کارێکى نامۆیه به مرۆڤى ئازادیخواز و رۆشنبیر ،به‌اڵم کاردانهوه و گوێنه‌دانى ده‌سه‌اڵت به داواک���ارى ج�ه‌م��اوه‌ر – خۆپیشاندانه‌کان – به‌ئاقارێکى توندوتیژى و نه‌خوازراودا نه‌بات. س �ه‌رده‌م��ى س�ه‌رک��وت��ک��ردن ل�ه دن��ی��اى ئ�ه‌م��ڕۆى ئ���ازادی���خ���وازدا ل �ه گ��ۆڕان �ه تونسیش ش��ۆڕش��ى ج���ه‌م���اوه‌رى پ��ی��رۆز ک���رد ل �ه ه �ه‌م��وو ک�هس��ان��ى ئازادیخوازى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست. ان فى ژلک لعبره الولى االبصار
س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى ک���ورد ل �ه ه �ه‌وڵ��ى چ��اره‌س �ه‌رى نه‌خۆشى و برینداریى عێراقدان ،عێراقێک ک ه ئه‌نفالى کردین ،کیمیایى رژاند به سه‌رماندا ،ب ه هه‌زارانى لێ شه‌هیدکردین و ته‌عریب و ته‌رحیل و ته‌بعیسى کردین ،عێراقێک که به ئێستاشه‌و‌ه به که‌مترین مافى نه‌ته‌وه‌یى کورد رازى نیه و نابێت ،عێراقێک که له‌ته‌ک هاوبیره تورک و فارس و سورییه‌کانیدا ههمیشه خه‌ریکى پالن ه له دژى ته‌ڤگه‌رى سه‌رتاسه‌ریى ئ��ازادی��خ��وازى ک���ورد ،ع��ێ��راق��ێ��ک ک �ه ک �ه‌رک��وک��ى ک��ردوه‌ت � ه جه‌هه‌نم بۆ که‌رکوکیه‌کان و ماده‌ى فیشاڵى تڕو ته‌شقه‌ڵه‌ئاساى ()140ى بۆ که‌رکوک داناوه.، ل �ه س��اڵ��ى ( )1923ب �ه دواوه و ل �ه کاتى دابه‌شکردنى کوردستانى گ�هوره به سه‌ر پێنج ده‌وڵ �ه‌ت��دا ،که تورکیا ،سوریا ،ئێران ،عێراق، ئ�ه‌رم�هن��س��ت��ان ،گ�ه‌ل��ى ئێمه‌ى ک���ورد ل �ه الی �هن عێراقیه‌کانه‌وه دهک��وژرێ��ت و قڕده‌کرێت ،ئه‌و پۆست و پله و پایه‌یانه‌ى چه‌ندین ساڵ ئێمه‌ى ک��وردى پێ ده‌چه‌وسێندرایه‌وه ئێستا ده‌بێت ل ه کاتى وه‌رگرتنیدا ئاهه‌نگ بگێڕین و شادى ده‌ربڕین ئه‌گه‌ر وا نه‌که‌ین که‌سێکى (قه‌ومى و وه‌ته‌نى) نین! ،په‌ڕله‌مانى عێراقى عه‌ره‌بى بۆ دووه‌مجار به‌ڕێز مام جه‌اللیان وه‌ک سه‌رۆکى کۆمار هه‌ڵبژارد و ناساند ،ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ى مام جه‌الل جگه له‌وه‌ى هیچ سودێکى نه‌ته‌وه‌یى نیه بۆ ک��ورد ،هه‌وڵێکیشه بۆ پتر به‌ستنه‌وه‌ى ه �ه‌رێ��م��ى ب���اش���ورى ک���وردس���ت���ان ب���ه ع��ێ��راق��ى ع �ه‌ره‌ب��ی �هوه ،کارکردنێکى پ�لان ب��ۆداڕێ��ژراوى عه‌ره‌به‌کانه ب��ۆ ت��وان��دن�ه‌وه‌ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ک��ورد و زه‌وتکردنى که‌رکوک و منه‌تبارکردنى کورد ب �ه‌و پۆسته مقبائاساینه! ،م��ن ک �ه خ��ۆم ب ه عێراقى ن��ازان��م ،س�ه‌رۆک��ى ع��ێ��راق و سه‌رۆکى حکومه‌ت و په‌ڕله‌مان و وه‌زی��ر و وه‌زاره‌ت و په‌یوه‌ندییه عێراقیه‌کانیش به هى خۆم نازانم. له جه‌زائیرییه‌کیان پرسى بۆ به فه‌ڕه‌نسى
ده‌ن��وس��ى؟ وت��ى ئ �هى ب��ۆ ن��اپ��رس��ى ب��ۆ فه‌ڕه‌نسا داگ���ی���رى ک�����ردووی�����ن؟! ،م��ن��ی��ش ده‌ب���ێ���ژم بۆ ناپرسن عێراق -سوریا – ئێران – تورکیا - ئ�ه‌رم�هن��س��ت��ان ،ب��ۆ ئێمه‌یان داگ��ی��رک��ردوه؟ لۆ لێکۆڵینه‌وه له چه‌مکى داگیرکارى ناکه‌ن؟ ،بۆ نایه‌نه‌وه ناو وه‌اڵت و پێکڤه ده‌ست له ناو ده‌ست کوردستان ئاوا بکه‌ین و جاڕى سه‌ربه‌خۆیى و ده‌وڵ�ه‌ت��ى ک��وردى بده‌ین؟ بۆ نایه‌نه‌وه خزمه‌تى گه‌ل و کۆمه‌ڵگا بکه‌ین و شوێنه‌وارى ئه‌نفال و کیمیاباران و فرمێسکى چاوى دایکى شه‌هید و جینۆساید نه‌هێڵین به راگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى باشورى کوردستان؟ ،بۆ نایه‌نه‌وه ناو وه‌اڵت و ل�ه ت �ه‌ک خوشک و براکانمان ل�ه ب��اک��ور – رۆژه �ه‌اڵت – رۆژئاڤا و باکورى رۆژه �ه‌اڵت، یه‌کێتیى نه‌ته‌وه‌یى به روومه‌ت و به شه‌ره‌ف بۆ گه‌ل ئاوا بکه‌ین؟ بۆ نایه‌نه‌وه ناو خاکى نیشتمان و چش له‌و پۆستانه ب��ک�هن و ک�ه‌رک��وم��ان – که‌رکوتان که‌رکوکیان -له ت �ه‌ک ب��اش��ورى کوردستانئاشت بکه‌ینه‌وه و یه‌ک ده‌نگ ه��اوار بکه‌ین ئێمه نه عێراقین نه عه‌ره‌ب؟ ،با ئیتر خۆشمان درێ��ژه‌پ��ێ��ده‌رى سیاسه‌تى ل�ه ن��او ب��ردن��ى گ �ه‌ل و دژایه‌تى گه‌ل و سیاسه‌تى ته‌عریب و ته‌رحیل نه‌وین ،با بێینۆ سه‌ر ئه‌سڵى خۆمان و ببینۆ کورده خاسه‌گه‌ى جاران! ،له داویدا ده‌بێژم. من عێراقیى نیم ئ�ه‌ڤ�ه‌ژى خ��ۆى وه عێراقى بزانێت نه به گه‌لى خۆمى ده‌ناسم و نه به نوێنه‌ر و سهرکرده و نه به سه‌رۆکیشى ده‌زان��م! ،ئیتر م��ام جه‌الله ی��ان ن��ورى مالکییه ی��ان ی��ان هه‌ر که‌سێکى دیکه‌یه و له هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌که.. تێبینى :ئه‌ڤ بابهته بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى خه‌بات و ماندووبوونى م��ام ج �ه‌الل و هیچ که‌سێکى دیکه نیه ،وه‌لێ ئهمه هزرى نه‌ته‌وه‌یى و بیرى کوردایه‌تیمه و که‌مکردنه‌وه‌ى داگیرکارانى کوردستانه..
ئهوهیه ،ئایا که‌ى نهێنى گ��وزه‌ران��ى خه‌ڵک ل ه ژوره تاریکه‌کانى بڕیاره سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى و ئابورى ئه‌وان ئاشکرا ده‌بێت ،که رۆژ به‌ڕۆژ مرۆڤ له‌م هه‌رێمه‌دا نیگه‌رانتر و توڕه‌تر ده‌کات، ئهوه کێیه وه‌اڵم��ى ئه‌و پرسیارانه ده‌دات��هوه؟ بۆ ده‌ب��ێ��ت کێشه‌کانى ئ �ه‌م ههرێمه ه �ه‌ر ل�ه ئ��او و کاره‌با و سوته‌مه‌نى و رێگاوبان و کوشتوکاڵ و نیشته‌جێبون ،خوێندن ،ته‌ندروستى و نهبوونى هه‌لى کار و دانه‌مه‌زراندن ،نه‌بونى یاسا و دوو ئیداره‌یى و ژیان سه‌ختى خه‌ڵک له کێشه‌وه له‌به‌ر چاوى حکومه‌ت بووبێته نه‌خۆشى شێرپه‌نجه و بۆیان چاره‌سه‌ر ناکرێت؟ ئه‌ى ئه‌م نه‌خۆشى و گرفت ه گهورهیه ده‌بێت کێ چاره‌سه‌رى بکات؟ به‌پێى ئ�ه‌و هه‌موو ن��اڕه‌زای��ان�هى ل�ه‌م هه‌رێمه‌دا ده‌کرێت سێ هۆکارى حه‌قیقى ههیه ..که بۆت ه کێشه له نێوان خه‌ڵک و حکومه‌ته‌که‌ى ،یه‌که‌م سه‌رۆکى هه‌رێم ،دووهه‌م حکومه‌تى راسپێردراوى خ���ۆى ،سێهه‌م خ �هڵ��ک ،ئ��ای��ا س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم
سه‌رۆکێکى باشه؟ یان حکومه‌ت باشه؟ یان خه‌ڵک تێناگه‌ن له فه‌رمانڕه‌وایه‌تى یاساکانى ئه‌وان؟ ئه‌گه‌رده‌ست نیشانى هه‌ڵه‌که بکه‌ین، ده‌ب��ێ��ت ئ���ه‌و گ��ازن��ده و کێشه و ت��وڕه‌ی��ی�هى خ �هڵ��ک ل �ه ن��ێ��وان س����ه‌رۆک و ح��ک��وم�ه‌ت و خ�هڵ��ک ه�هڵ�ه‌ک�ه دهس���ت نیشان بکرێت، رێگه‌ى چواره‌مى چاره‌سه‌ر بدۆزینه‌وه ،ئه‌گه‌ر سه‌رکردایه‌تى سیاسى و ده‌سه‌اڵتى حوکمڕانى ئ�ه‌م واڵت �ه هێشتا واب��زان��ن س��ه‌رده‌م سه‌رده‌مى خۆشویستنى ئ �ه‌وان �ه ،ل �ه‌و روان��گ �ه کالسیکی ه ک��ۆن �هوه س�هی��ر ب��ک�هن ک�ه‌وت��ون�ه‌ت�ه ن��او گۆمى هه‌ڵه‌وه .چونکه ئه‌وێ رۆژێ له سه‌رده‌مى شاخ خۆشویستنى ئ��ه‌وان ،ته‌نیا له خه‌بات و لوله‌ى تفه‌نگه‌کانیانه‌وه بووه الى خه‌ڵکى ئه‌م ههرێمه، وه‌ل��ێ ئه‌مڕۆ به‌پێچه‌وانه‌وه خوشویستنى ئ�ه‌وان به‌نده به دابینکردنى خزمه‌تگوزارى و نه‌هێشتنى گرفته‌کانى خزمه‌تگوزارى ،به‌نده به‌وه‌ى ئه‌مڕۆ چانسى خۆشویستنى هه‌ر ده‌سه‌اڵتێک زۆرترین خزمه‌تگوزارییه بۆ خه‌ڵکه‌که‌ى ،پێشکه‌شکردنى خزمه‌تگوزاریش له به‌ڵێنى بانگهشه و گوتراوى رۆژان���ه ببێته ک���ردار ب��ۆ سیماى خزمه‌تى ئه‌و دهسهاڵته ،ئه‌گه‌رنا ئه‌وه‌ى گه‌ل لێى بتۆرێت و لێى توڕه‌بێت ئه‌وه‌ى بیه‌وێت گه‌ل بۆ مه‌رامى به‌رژه‌وندى لۆجیکى ک��ارى سیاسى خ��ۆى دور له خزمه‌تى خواستى خه‌ڵک به‌کارى بهێنێت ،سه‌رئه‌نجام ب ه چه‌پڵه‌ڕێزان ده‌رده‌کرێت له واڵتدا..
تکایەک و پێشنیارێک بۆ هەموو هونەرمەندانی کورد لە هەر کوێیەک بن (لە هەموو دونیا کە مەترسییەک دێتە سەر شێرزاد عومه‌ر* ه��ەر ن��ەت��ەوەی��ەک ئ��ەوا هەموو هونەرمەندەکانیان ب��ە ک��ۆم��ەڵ ل��ە ی��ەک کۆنسێرتدا بە یەکەوە گۆرانی دەچ��ڕن لە پێناو بەرزکردنەوەی ئیرادەی ئەو نەتەوەیە و لە پێناو توندوتۆڵترکردنی هەستی نەتەوەیی) ل���ە ژێ���ر رۆش��ن��ای��ی ئ���ەم ن��اون��ی��ش��ان��ە وەک تاکێکی ک��ورد ئ��ەم پێشنیارە ب��ۆ هونەرمەندە خۆشەویستەکانمان دەخەمە روو بۆ ئەوەی هونەر تەنها نەبێتە هۆکارێک بۆ خۆ دەوڵەمەندکردن و پشت ک��ردن لە ن��ەت��ەوە ،لە پێناو ژیاندنەوەی ه��ەس��ت و نەستی ن��ەت��ەوەی��ی ت��اک��ی ک���ورد ،لە پێناو زیندوو راگرتنی کلتوری نەتەوەییمان ،لە پێناو یەکڕیزی و یەک هەڵوێستیمان بەرامبەر بە نەتەوەکەمان لە هەر کوێیەک بێت ،لە پێناو رەواندنەوەی ئەو گرژیەی کە کەوتە نێو ماڵی کورد چ بەهۆی گەندەڵیەکانەوە بێت یاخود ئەو ک��رژى و ئاڵۆزیەی نێوان رۆشنبیران و پیاوانی ئایینیەوە ب��ێ��ت ،ل��ە پێناو ئ��ای��ن��دە و دوارۆژی چارەنووسی باشووری کوردستان لەگەڵ عێراقی عەرەبی و لە پێناو دروستکردنی پردێک لە نێوان باشور و پارچەکانی تری کوردستان ،لە پێناو بەهێزکردنەوەی برایەتی نێوان کوردان ،داواکارم لە سەرجەم هونەرمەندە بەڕێزەکانی ک��ورد بێ ێ پێش ج��ی��اوازی ش��ێ��وەزار و ئ��ای��دۆل��ۆژی رۆژ نەورۆز یاخود شەوی نەورۆز یان هەر لە رۆژی ن����ەورۆزدا ل��ە ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان و ل��ە ش��اری هەولێری پایتەخت و دواتر لە کەرکوکی گڕ و گڵپە ،کەرکوکی ژێ��ردەس��ت ،کۆنسێرتێکی بە کۆمەڵ ساز بدەن و بە کۆمەڵ بۆ ئەو یادە ستران و مارشی نەتەوەیی و نیشتمانی بچڕن کە دڵنیام هەموو هونەرمەندەکان دەزان��ن کە چ سەنگ و بەهایەکی نەتەوەیی دەبێت ،ئەگەر ئەو غیابەی
ئێوەی خۆشەویست نەبێت چۆن (ئەلیسا و نەجوە کەرەم و هەیفا وەهبی و حسام رەسام و موعین و ئیبراهیم تاتلیساس و....هتد) دێنە کوردستان و خەڵک دەڕوتێننەوە و کلتوری عەرەبی و تورکی و فارسیمان بەسەر ساغ دەکەنەوە ،بۆیە ئەگەر هەر هونەرمەندێکی بەڕێز دەیەوێت میللەتەکەمان دڵنیابکاتەوە ل��ەوەی کە ئ��ەو هونەر ناکات لە پێناو پارە و خۆ دەوڵەمەندکردن با بفەرموێت لە پێناو ئەو مەبەستانەی کە لەسەرەوە ئاماژەم پێیدا لە کوردستان بە کۆمەڵ وەک برا کۆنسێرت سازبدەن ،بەو بۆنەیەش چ وەک خۆم و چ وەک گۆڤاری (ئێوە) تەواوی رێکالمی کۆنسێرتەکە دەگرینە ئەستۆ و ژمارەکانی مانگی نەورۆزیش تایبەت دەکەین بەو هونەرمەندە بەڕێزانە ،هاوکات هەوڵی ئ��ەوەش دەدەی���ن کە شوێنی ح��ەوان��ەوە و خەرجیەکانیش لە ئەستۆ بگرم تەنها لە پێناو سەرکەوتنی ئەو پڕۆژەیە ،بەو هیوایەم وەاڵممان ب��دەن��ەوە و داواک��اری��ش��م ل��ە ه��ەم��وو کەسایەتی و رۆژن��ام��ە و گ��ۆڤ��ار و رادی���ۆ و تەلەفزیۆن و ماڵپەڕەکان ئەگەر خوازیاری سەرکەوتنی ئەم پڕۆژەیەن ئەوا دەتوانن ببن بە سپۆنسەر و پاڵپشتی سەرکەوتنی ئەم پ��ڕۆژە نەتەوەییە و چاوەڕوانی واژۆی پشتگیری هەموو الیەکتانم. تکای‌ه به چڕی ئه‌م په‌یام‌ه باڵو بکهنهوه و بینێرن بۆ هاوڕێ و دۆستانتان و بۆ ماڵپه‌ڕه‌کان تکا ده‌که‌م له هه‌موو ماڵپه‌ڕ‌ه کوردیه‌کان ک ه ئه‌م په‌یام‌ه تا رۆژی ن �ه‌ورۆز بکه‌ن به مانشێت بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو هونه‌رمه‌ندانی کورد لێیه‌و‌ه ب ه ئاگابن ئه‌گه‌ر به پاره‌ش رێکالمی بۆ ده‌که‌ن ئهوه ژماره‌ی مۆبایله‌که‌م‌ه ئاماده‌م پاره‌ی رێکالمه‌که‌ش بده‌م چونکه ل ه پێناو کورد و کوردستان ه له‌گه‌ڵ ئه‌وپه‌ڕی رێز و خۆشه‌ویستیم * سه‌رنوسه‌ری گۆڤاری (ئێوه) s4632628@gmail.com
پرسی چه‌تر
محه‌مه‌د بوعه‌زیز:
یادگاریه‌کانی شه‌هیدێکی تونس
پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ه تا ئازادان ه لێره‌وه هه‌ر هه‌فت ه و له سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پرسی ئ �ه‌م هه‌فته‌یه تایبهته به راى ئێوه‌ى هاواڵتى ده‌رب��اره‌ى ئه‌وه‌ی که (وێڕاى به‌ڵێنه‌کانى ب���ه‌رپ���رس���ان ،ک��ه‌م��ب��ون��ه‌وه‌ى ک���اره‌ب���اى گ��ش��ت��ى و چاره‌سه‌رنه‌کردنى له‌هه‌رێمى کوردستان بهردهوامه) رێبین حه‌سه‌ن ــ خوێندکار /ئه‌و بیانوانه‌ى به‌رپرسانی وه‌زاره‌ت���ی کاره‌با باسی لێده‌که‌ن هه‌مووی بێ بنه‌مان ،له کاتێکدا وه‌زیری ک��اره‌ب��ا خ��ۆی وت��ی ئ�ه‌و پارانه‌ی هاواڵتیان به موه‌لیده‌کانی ده‌ده‌ن به ئێمه‌ی بده‌ن کێشه‌ی کاره‌با چاره‌سه‌ر ده‌بێت ،بۆیه ده‌ڵێم حکومه‌ت ناتوانێت سه‌رتایترین مافی بۆ هاواڵتیان دابین بکات ،قسه‌کانی وه‌زیری کاره‌باش ئه‌وه‌ی لێده‌خوێندرێته‌وه که حکومه‌ت جدی نییه بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کاره‌با. ره‌وه‌ن�������د س���دی���ق ـ���ـ دک���ت���ۆرى
جوانکارى /دواى ئ �ه‌وه‌ى کۆنگر‌ه رۆژنامه‌نوسیه‌که‌ى وه‌زیرى کاره‌باى حکومه‌تى هه‌رێمم بینى ،ب�ه‌اڵم ل ه ( )%100ب��اوه‌ڕم به قسه‌کانى نه‌هات و ئه‌و وه‌زی��ره وه‌ک سااڵنى نه‌وه‌ته‌وه‌کان بیر دهکاتهوه ،بۆیه پێموایه ئهوه ره‌وش�هى ئێستاى کاره‌با غه‌درێکه له هاواڵتیان ده‌کرێت. دون���ی���ا ئ������ازاد -ده‌رچ������ووى
پ��هی��م��ان��گ��ا /ک��ێ��ش��هى ک���اره‌ب���ا م��اوه‌ی�ه‌ک��ى زۆره ه�هی�ه ،پێموایه ئه‌گه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم ئ��ارزوى
ساڵی یه‌که‌م ژماره 42 دووشهممه 2710/11/11 - 2011/1/31
15
بکات ده‌توانێت ئه‌و کێشه‌یه چاره‌سه‌ر بکات ،چونکه ئه‌مڕۆ به‌هۆى پێشکه‌وتنى ته‌کنه‌لۆجیا زۆر شێواز هه‌ی ه بۆ دابینکردنى کاره‌با ،حکومه‌تیش له به‌رامبه‌ر کاره‌با پ��اره له هاواڵتیان وه‌رده‌گ��رێ��ت ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى جێگاى پرسیاره بۆچى ئه‌و کێشه چاره‌سه‌ر ناکات؟ م��ه‌ح��م��ود ک���ه‌م���ال – ش��وف��ێ��ر/
ک��اره‌ب��ا یه‌کێکه ل�ه پێداویست ه سه‌ره‌کیه‌کانى رۆژان�ه ،بڕواناکه‌م هیچ واڵتێکى دونیا وه‌ک عێراق و کوردستان کاره‌باى خ��راپ بێت ،پێشم وای�ه کاره‌با وه‌ک سوته‌مه‌نى و مهسهله زه‌وى و خانوو بازرگانى پێده‌کرێ ،زۆر گوێمان له به‌ڵین و قسه‌ى خۆش بوو له‌سه‌ر کاره‌با ،که‌چى ده‌بینین به‌ره‌و خراپى ده‌چێ ،کوردستانیش نابێته دوبه‌ى ئه‌گه‌ر کاره‌باى نه‌بێت. ئااڵ که‌رکوکى – ئابووریناس/
واڵت���ى ئێمه جگه ل���ه‌وه‌ى خ��اوه‌ن نه‌وت و کانزاکان ،خاوه‌ن ئاوێکى زۆره ،ئه‌گه‌ر ئێمه بتوانین سود له‌و سامانه نیشتمانیه وه‌ربگرین، نه‌ک کاره‌با به ته‌نها بۆ خۆمان دابین ده‌که‌ین ،به‌ڵکو ده‌توانین کاره‌با به ده‌ره‌وه‌ش بفرۆشین ،به‌اڵم به هۆى ملمالنێ حزبی و بیرکردنه‌وه‌ى جیاواز نه‌تواندراوه ئه‌و کاره بکرێ ،به چاره‌سه‌ر نه‌کردنى کاره‌باش له زۆر الوه زیانى گه‌وره‌مان پێده‌گات. هه‌ولێر -ره‌هێل مامه‌ش
وتارى مه‌لیک زۆرترین ژماره‌ى
هه‌ڵبژێراوانى ئۆسکارى به‌ده‌ستهێنا چه‌تر
فیلمى (وت����ارى م�ه‌ل��ی��ک) The King›s Speechبه ه��ۆى پااڵوتنى بۆ ( )12خه‌اڵت زۆرت��ری��ن ژم���ارى هه‌ڵبژێراو ب��ۆ خ�ه‌اڵت��ى ئۆسکار به‌ده‌ستهێنا و پێشکه‌وت به‌سه‌ر « »rue gritکه پااڵوتنى بۆ ( )10خه‌اڵت به‌ده‌ستهێنابوو و له (تۆرى کۆمه‌اڵیه‌تى) «،»The Social Network و «»Inceptionک����������ه ه �ه‌ش��ت پ��ااڵوت��ن��ى به ده‌ستخستبوو. هه‌ڵبژاردنى کولین فێرس بۆ خه‌اڵتى باشترین ئه‌کته‌ر له رۆڵى فیلمى وتارى مه‌لیک که تیایدا رۆڵى مه‌لیک جۆرجى شه‌شه‌م ده‌بینێت باوکى مه‌لیک الئیزابێس شاژنى به‌ریتانیاى ئێستا ،روداوه‌کان و ئێش و ئازاره‌کانى مه‌لیک و هه‌وڵدانى بۆ سه‌رکه‌وتن به سه‌ر ئه‌و ئێش و ئازاره زۆرانه‌ى به‌ده‌ستیوه ده‌ناڵێنێت. ئه‌وه‌ى که فیلمى تۆڕى کۆمه‌اڵیه‌تیش ده‌یه‌وێت نیشانى بدات چیرۆکى دروستکردنى پێگه‌ى فه‌یس بوکه که گه‌وره‌ترین به‌یه‌ک گه‌یشتنى کۆمه‌اڵیه‌تى له سه‌ر شه‌به‌که‌ى جاڵجاڵۆکه‌ییه. له پله‌ى دووه‌میشدا فیلمى (ت��و جریت هاتووه) که ئه‌ویش ( )10ج��ار پاڵێوراوه ،که ئ�ه‌و دووب��اره سه‌رڕاستکردنه‌وه‌یه‌کى رۆژ ئاوایانه‌یه بۆ هه‌وڵدانى کچێکى بچوک بۆ سزا دانى بکوژى باوکى.
باڵوکراوه‌ی نوێ
ک��ت��ێ��ب��ى (ع��ه‌ش��ی��ره‌ت��ى میراوده‌لى) لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى م���ێ���ژووی���ى ک��ۆم��ه‌اڵی��ه‌ت��ی��ه ده‌رب�������اره‌ى (ره‌چ���هڵ���ه‌ک، تایفه‌کان ،جوگرافیا ،داب و نه‌ریت ،مێژووی سیاسى و که‌سایه‌تى)یه‌و ه و ل ه الیه‌ن (مۆ‌فه‌ق میراوده‌لى) نوسراوه و پ��ێ��داچ��ون �ه‌وه‌ى ل � ه الی �هن (کامه‌ران بابان زاده) ب ۆ کراوه. ئ���ه‌م ک��ت��ێ��ب� ه ل��� ه ش �ه‌ش ب�������ه‌ش پ���ێ���ک���دێ���ت ک��ه ب��اس��ه‌ک��ان��ى (ره‌چ��هڵ��ه‌ک��ى ع �ه‌ش��ی��ره‌ت��ى م��ی��راوده‌ل��ى، وه‌چ�������ه‌و ت��ای��ه‌ف��ه‌ک��ان��ى ع�ه‌ش��ی��ره‌ت��ى م��ی��راوده‌ل��ى، نیشته‌جێبونى مه‌ڵبه‌ندى م����ی����راوده‌ل����ی����ی����ه‌ک����ان، تایبه‌تمه‌ندیه‌کانى عه‌شیره‌تى میراوده‌لى ،مێژوویى سیاسی و عه‌شیره‌تى میراوده‌لى، پاشکۆکان) خراونه‌ت ه ڕوو، ئێستا ئه‌م کتێب ه ل ه بازاڕدا ده‌ست ده‌که‌وێت.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
و:له ئینگلیزیه‌وه /شوان حه‌سه‌ن
محه‌مه‌د بوعه‌زیز بووه به به‌ناوبانگترین پاڵه‌وانی تونس ،چونکه خۆسوتاندنی ئه‌و بوو به هۆی داینه‌مۆی ته‌قینه‌وه‌ی ناڕه‌زاییه‌کانی خه‌ڵک تا کار گهیشته ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی دیکتاتۆری واڵت (سه‌رۆک زه‌ین ئه‌لعابدین) کۆتایی هات. محه‌مه‌د سه‌وزه‌و میوه‌ی ده‌فرۆشت ،به‌اڵم به قسه‌ی ده‌سه‌اڵتداران کاره‌که‌ی ڕێگه پێدروا نه‌بوو ،که‌چی ده‌رفه‌تی دامه‌زراندن یان هه‌ر کارێکی ڕێگا پێدراویان پێنه‌ده‌دا. ئه‌و کوڕه ته‌مه‌نی بیست و شه‌ش ساڵ بوو به هۆی سه‌ختی سوتانه‌که‌یه‌وه گیانی سپارد .خوشکه بچوکه‌که‌ی محه‌مه‌د که ناوی (سامیا)یه به حه‌سره‌ته‌وه باسی ژیانی محه‌مه‌د و خۆشه‌ویستی ئه‌و کوڕه بۆ واڵتی تونس ده‌کات. خوشکه‌که‌ی ده‌ڵێت محه‌مه‌د به‌رده‌وام کێشه‌ی له‌گه‌ڵ کاربه‌ده‌ستانی شار هه‌بوو، له کاتی فرۆشتنی سه‌وزه و میوه‌کانی بیانوویان بۆ دروست ده‌کرد داوای به‌رتیل و واسته‌یان لێده‌کرد ئه‌گینا رێگه‌یان نه‌ده‌دا شت بفرۆشێت. رۆژێکیان له کاتی کڕین و فرۆشدا ،نوێنه‌ری ئه‌نجومه‌نی شار دێته الی محه‌مه‌د و داوای به‌رتیلی لێده‌کات له بری رێگه‌دان به فرۆشتنی شته‌کانی ،به‌اڵم محه‌مه‌د وه‌ک ههمیشه داواکه‌ی قبوڵ ناکات ئه‌ویش فه‌رمان به پۆلیسه‌کان ده‌کات سه‌وزه و میوه و شته‌کانی بخه‌نه ناو سه‌یاره‌که‌یان ،یه‌کێک له پۆلیسه‌کان داوای ته‌رازوه‌که ده‌کات ،به‌اڵم محه‌مه‌د رازی نابێت له‌و کاته‌دا پۆلیسێک زله‌یه‌ک له محه‌مه‌د ده‌دات ئیتر هه‌موو پۆلیسه‌کانی تریش ده‌ست ده‌که‌ن به لێدانی محه‌مه‌د ،ئه‌و هاواری ده‌کرد و ده‌گریا ،ده‌پاڕایه‌وه ،به‌اڵم گوێیان بۆ نه‌گرت و سوکایه‌تیان پێکرد. دوای ئهوه محه‌مه‌د سه‌ردانی فه‌رمانگه‌ی به‌دواداچوونی کێشه‌کانی شار ده‌کات و داوای وه‌رگرتنه‌وه‌ی شتومه‌که‌کانی و ته‌رازووه‌که‌ی ده‌کات ،به‌اڵم زۆر به توندی سه‌رزه‌نشتی ده‌که‌ن و شته‌کانی ناده‌نه‌وه. دوا چاره‌سه‌ر: محه‌مه‌د داوای ک��رد چ��اوی به کاربه‌ده‌ستی یه‌که‌می ش��ار بکه‌وێت ،به‌اڵم پۆلیسه‌کان رێگه‌یان نه‌دا ته‌نانه‌ت بچێته ناو حه‌وشه‌ی بینای کاربه‌ده‌سته‌که‌ش. دووباره ده‌ستی کردهوه به گریان و پاڕانه‌وه لێیان ،به‌اڵم سودی نه‌بوو. هه‌موو ده‌رگاکان له‌و کوڕه داخرابوون ،هانای بۆ زۆر که‌س برد و زۆر ڕێگای تاقیکرده‌وه ،به‌اڵم بێ سوود بوو ،دواجار گهیشته ئه‌و بڕوایه‌ی که مردن ته‌نها چاره‌سه‌ره. دوای ئه‌و هه‌موو بێ هیواییه محه‌مه‌د بتڵێک به‌نزینی کڕی و کاره‌ساته‌که ڕوویدا. که‌مێک دوای سوتانه‌که‌ی محه‌مه‌د دراوسێکانمان هاتن و وتیان محه‌مه‌د خۆی سوتاندووه و برینه‌که‌ی یه‌کجار سه‌خته .ئهمه بۆ ئێمه روداوێکی زۆر سه‌رسوڕهێنه‌ر و کتوپڕ بوو که هه‌موومان توشی شۆک بووین .له‌ده‌ستانی محه‌مه‌د بۆ ئێمه کاره‌ساتى زۆر جه‌رگبڕ بوو ،چونکه جگه له خۆشه‌ویستی ،ئه‌و ته‌نها که‌سی ئێمه بوو که بژێویمان بۆ دابین بکات ،ئێمه هه‌موومان بێ کار بووین و زۆریش بێ پشت و په‌ناین .که‌س له خێزانه‌که‌مان باوه‌ڕی به‌م رووداوه نه‌بوو .به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا خرۆشانی گه‌لی تونس بۆ ئێمه مایه‌ی سه‌رسامی بوو .ئه‌وان وێنه‌ی محه‌مه‌دیان هه‌ڵگرت و به شه‌قامه‌کاندا دروشمی نا بۆ دیکتاتۆریه‌تیان ده‌گووته‌وه .ئهمه دڵخۆش و سه‌رفرازی کردین و هه‌ستمان کرد محه‌مه‌د قاره‌مانی گهله .پێشتر له تونس هیچ دادپ�ه‌روه‌ری�ه‌ک ،ئ��ازادی یان هاوسۆزیه‌ک بۆ یه‌کتر نه‌بوو ،به‌اڵم ئێستا به هۆی گیانبه‌خشی محه‌مه‌د هه‌موو گه‌نجانی تونس به ئازادی قسه ده‌که‌ن.
کۆشکێکی نهێنی (پۆتین) زیاتر ل ه یه‌ک ملیار دۆالری تێده‌چێت
چه‌تر
ئه‌وه‌ی دزه‌ی کردوه بۆ ماڵپه‌ڕه‌کانی ئینته‌رنێتی (کۆشک‌ه به‌دزی‌ه یه‌ک ملیار دۆالریه‌که‌ی پۆتینه) که له الیه‌ن ئه‌و کرێکاره‌ی له‌وێ کاری کردوه وێنه‌ی گیراوه. خه‌ون‌ه مه‌ترسیداره‌که‌ی ئه‌مریکا ماڵپه‌ڕی ویکلیکس له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ڵگه‌کانی سه‌باره‌ت به روسیا باڵوکردوه‌ته‌و‌ه بۆیه به‌شی سێیه‌می که تاز‌ه سازکراو‌ه ماڵپه‌ڕی رول‌ه ئاکه‌س‌ه که بۆمبا ئاسا تهقیهوه. به گوێره‌ی ئه‌و هه‌واڵه‌ی دزه‌ی کردوه بۆ ماڵپه‌ڕه‌که ،سه‌رۆک وه‌زیری رووسیا فالدیمیر پۆتین له ساڵی ()2005هوه تا ئێستا له که‌ناره‌کانی ده‌ریای ره‌ش به نرخی یه‌ک ملیار دۆالر کۆشکێک به دزی دروستده‌کات .به گوێره‌ی هه‌واڵی رول‌ه ئاکس که نووسیویه‌تی “پۆتین ئه‌وه‌نده‌ی ده‌یه‌وێت با نکۆڵی بکات .ئێمه وه‌ک ماڵپه‌ڕێکی ئیتاڵی Praskoveyevka mevkiindekiله‌کۆشکه‌که‌دا زۆرێک له به‌ڵێنده‌ر‌ه ڕووسیه‌کان به ئاره‌زووی خۆیان ئه‌و کاره ده‌که‌ن و واش ده‌زانرێت له ده‌ره‌وه‌ی یاسا بۆ پۆتینی بونیاد ده‌نێن”. له دوای هه‌واڵه‌که‌ی رول‌ه ئاکس ئه‌وه‌ی بۆمبه‌که‌ی ته‌قانده‌و‌ه وێنه‌ی دروستکردنی کۆشکه‌که بوون که له الیه‌ن کرێکارێکه‌و‌ه گیرابوون ،دزه‌یانکرد‌ه ئینته‌رنێته‌وه .له وێنه‌کاندا کرێکاره‌کان رووی خۆیان به ماسکی ره‌ش داپۆشیووه .له ناو سنوری ئه‌و مالیکه‌یه‌دا تیاترۆخانێک و سێ هیلیکۆپته‌ری پیستی ده‌بینرێن .به گشتی له ته‌واوی دیوار و هه‌یوانه‌کانی دا قرمیت و فرێسک سه‌رنجه‌ت راده‌کێشن .له‌سه‌ر دروستکردنی ،پۆتین کۆشکێک بۆ خۆی ،ساڵی پار له رۆژنامه‌ی واشنتۆن پۆست وتارێکی داڤید ئه‌نتاگوس باڵوببوه‌وه.
نه‌وزاد روسته‌م *
نیشان ه و په‌ڵه‌ى ده‌م و چاو
په‌ڵه‌ى قاوه‌یى به شێوه‌ى چه‌ند خاڵێک ده‌رده‌که‌وێت ره‌نگه‌که‌ى ده‌گۆڕێت له قاوه‌ییه‌وه بۆ تۆختر ،دوو ج��ۆرى ههیه که ج��ۆرى گ �هوره و بچوک .په‌ڵه‌ى گه‌وره‌ش چه‌ند جۆرێکى ههیه: جۆرى یه‌که‌م /ناوه‌ڕاستى ده‌موچاو و روم�ه‌ت و سه‌ر لێو ده‌گرێته‌وه. جۆرى دووه‌میش /ته‌نها کوڵمه‌کان ده‌گرێته‌وه. ج��ۆرى سێیه‌میش /شه‌ویلگه ئ�هگ��رێ��ت�هوه ،ب�ه‌اڵم به‌گشتى هه‌ندێک په‌ڵه‌ى تر هه‌ن به چاو نابینرێن و جۆرى دروستبونه‌که‌یان (سه‌دحیه) واته ههیانه له ئاستى س �ه‌ره‌وه‌ى پێسته ههیانه قوڵتره هه‌شیانه هه‌ردووکیان به یهکهوه ده‌ست پێده‌کات ،ئه‌و جۆره په‌ڵه‌یه که له ناو خه‌ڵکدا باوه به شێوه‌ى (ماڵه) ئه‌م په‌ڵه‌یه له کوڕ و کچیشدا هه‌بێت .وه‌ک وتمان هۆکارى ئه‌ساسى بۆ ئه‌و جۆره په‌اڵنه هه‌تاوه ،بونى هه‌تاو رۆڵێکى گرنگى ههیه بۆ دروستبونى په‌ڵه‌که. هه‌روه‌ها جۆرى تر له‌په‌ڵه‌ى قاوه‌یى ههیه لهوانه: په‌ڵه‌ى سه‌ر ده‌موچاو دروس��ت ده‌بێت له ئه‌نجامى هه‌وکردنى پێست و زیپکه‌ى ئاسایى و هه‌وکردنى ره‌گ��ى موه‌کان یان هه‌بوونى هه‌ر برینێک له‌سه‌ر ده‌م��وچ��او ،ئه‌گه‌رى ههیه چاک ب��وه‌وه په‌ڵه‌یه‌ک به‌دواى خۆیدا جێبهێڵێت ،ئه‌و جۆره په‌اڵنه ههمیشه به شێوه‌یه‌کى خاڵى ورد و بچوکتر ده‌رده‌ک �ه‌ون له (ماڵه) ،ئه‌م ج��ۆره په‌اڵنه پێویست به چاره‌سه‌رى تایبه‌ت ناکات ه��ۆک��اره‌ک�هى چیبێت ده‌بێت بهوه چاره‌سه‌ر بکرێت،بۆ نمونه که‌سێک زیپکه‌ى ههیه ده‌ب��ێ��ت س �ه‌ره‌ت��ا زیپکه‌که‌ى چ��اره‌س �ه‌ر ب��ک�هى ئه‌و پ�ه‌اڵن�ه‌ش که ده‌مێنێت پ��اش ( )3مانگ خۆیان چاک ئه‌بن به‌بێ هیچ چاره‌سه‌رێک. جۆرێکى تریش له په‌ڵه به‌شێوه‌ى خاڵى ورد وردىقاوهیى و زه‌ردباو ده‌رده‌که‌وێت ،به زۆرى له ته‌مه‌نى منداڵیدایه ،ئه‌وانه‌ى که پێستیان سپیه و قژیان سوره خاڵى قاوه‌یى له‌سه‌ر کوڵمیان ده‌رده‌ک �ه‌وێ ئه‌مه‌ش کاتێک ل�ه‌دای��ک ده‌بێت نیه‌تى و دواى پێگرتن ورده‌ورده دروست ده‌بێت تا ته‌مه‌نى هه‌رزه‌کارى بهره و نه‌مان ده‌چ��ن ئه‌مه‌ش هۆکاره‌که‌ى هه‌تاوه ،ئه‌م جۆره‌ش هه‌روه‌ک جۆره‌کانى تر پارێزگارى کردن له هه‌تاو چاره‌سه‌ریه‌تى ئه‌گه‌ر جۆرى په‌ڵه‌که قوڵ بوو به ده‌رمان النه‌چوو ئه‌وا له‌یزه‌رى بۆ به‌کار ده‌هێنریت. هۆکاره‌کانى دروست بونى په‌ڵه‌ى قاوه‌یى :جۆرى پێسیته‌که کاریگه‌رى ههیه واته قابلیه‌تى پێسته‌که بۆ دروستبونى په‌ڵه جیاوازه ،هه‌موو پێستێک په‌ڵه دروست ناکات. یه‌که‌م /هه‌تاوه ،هۆکارى سه‌ره‌کى هه‌تاوه و ئه‌و هه‌تاوه‌ش مه‌به‌ست لێى خۆرنیه ،ئێمه مه‌به‌ستمان تیشکه‌که‌یه نه‌ک هه‌تاو ،چونکه هه‌تاو یان تیشکى روژ له چه‌ند به‌شێک پێکهاتووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى زیاتر په‌ڵه‌که دروس��ت دهک��ات پێیده‌وترێت تیشکى سه‌رو وه‌نه‌وشه‌ى ئه‌و جۆره تیشکه له زۆر شوێن ههیه. دووه‌م /بونى سکپڕى له ژناندا سێیه‌م /به‌کارهێنانى (حه‌بى مه‌نع) له الیه‌ن ژنانهوه ن��ی��ش��ان�ه‌ک��ان��ی دروس��ت��ب��وون��ى :ئ���ه‌و ه��ۆک��اران �هى ب��اس��م��ان��ک��ردن ده‌ب��ن �ه ه��ۆى پ �هڵ �هى ق��اوه‌ی��ى له‌سه‌ر ناوچاوان یان کوڵم یان له‌سه‌ر چه‌ناکه ده‌ربکه‌وێ. چاره‌سه‌رى په‌ڵه‌ى قاوه‌یى ،به دوو شێوه چاره‌سه‌ر ده‌کرێت: یه‌که‌م :به‌کارهێنانى ده‌رمان بۆ کاڵکردنه‌وه‌ى دووه‌م :ده‌رم���ان ب��ۆ ب �ه‌رگ��رى ک��ردن ل�ه دروس��ت
بونه‌وه‌ى یان پارێزگارى ک��ردن له هه‌تاو ،چونکه هۆکارى بنه‌ڕه‌تى هه‌تاوه ،که به هۆى ده‌رمانه‌و‌ه ب �ه‌ش��ێ��ک��ى ک���اڵ دهک���رێ���ت���هوه .ه���ۆک���ارى چ��اک نه‌بوونه‌وه‌شى دهکهوێته سه‌ر که‌سه‌که ،چونکه دواى به‌کارهێنانى ده‌رمانه‌که به هه‌مان شێوه ده‌چنه‌وه به‌ر هه‌تاو. س��ێ��ی�ه‌م :به‌کارهێنانى کرێمى دژه ه �ه‌ت��او به به‌رده‌وامى هه‌موو رۆژێک نه‌ک به ئاره‌زوى خۆت، چونکه ئ �ه‌و تیشکه ل�ه ه�ه‌م��وو شوێنێک ههیه ته‌نانه‌ت ل�ه‌و گڵۆپانه‌شدا که له ماڵه‌وه به‌کارى ده‌هێنین. *پسپۆرى نه‌خۆشیه‌کانى پێست ئا /کارزان تاریق
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان تیراژ
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار کۆمپانیان په‌یپه‌ر 07710299753 سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 5000
ته‌قینه‌وه‌کان به‌رۆکی عێراق به‌رناده‌ن و مالێکی به‌رپرسیاره
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
7
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2710/11/11
No: (42) Mo.31/1/2011-
ریکالم
به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕان و هه‌ڵچونه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی
ریکالم
دواجار پێرێ بزوتنه‌وه‌ی کاروان ساالر گ����ۆڕان ل �ه ح���ه‌وت خاڵدا داوای ه�هڵ��وه‌ش��ان��دن�ه‌وه‌ی حکومه‌ت و په‌رله‌مانی ئێستای هه‌رێمی باشوری کوردستان و چه‌ند داواکارییه‌کیتری کرد ...ئه‌و په‌یامانه‌ی له نێو به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕان و ل ه پشت به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕانن چین؟! ئایا ئێستا گونجاو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م په‌یام‌ه بدرێ به‌گه‌لی کورد؟ ئایا وه‌اڵم‌ه هه‌ڵچووناویه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی چاره‌سه‌ری کێشه‌ک‌ه ده‌کات یان ئه‌م هه‌ڵچوون‌ه بیست ساڵی رابردوو دووباره دهکاتهوه و کێشه‌ک‌ه هێنده‌یتر بهره و تهقینهوه ده‌بات؟؟!! به تێڕوانینی تایبه‌تی خۆم ،به بار‌ه واقیعیه‌که‌دا هه‌موو ئه‌و خااڵنه‌ی که له‌نێو به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕاندا هاتووه ئه‌و بابهته هه‌ستیاران‌ه یان ئه‌و کێشانه‌ن که گه‌لی ک��ورد لێره بیست ساڵ ه ئاراسته‌ی یه‌کێتی و پارتی دهک��ات ،به‌اڵم ب ه ده‌ستی ده‌ستی پێکردن و ب�ه‌ف��ری��ودان هه‌موو ئ �ه‌و خ��ااڵن�ه بیست ساڵه له‌جێی خۆیه‌تی و سانتیمه‌ترێک ئه‌و کێشان‌ه روو له چاره‌سه‌رکردن و ب �ه‌ره‌و پێشنه‌چوون ...بگر‌ه هه‌ندێک خاڵی وه‌ک درێ���ژک���ردن���ه‌وه‌ی دهس���ه‌اڵت���ی ح���زب و هه‌یمه‌نه‌ی حزب به‌سه‌ر خه‌ڵک و داموده‌زگاکاندا و دی��ارده‌ی گه‌نده‌ڵی و به‌هه‌ده‌ردانی سامانی گشتی و حساب نه‌کردن بۆ خه‌ڵک و واست ه و...هتد تابێت رووی له‌زیادبوون کردووه نه‌ک چ��اره‌س �ه‌ر .بۆیه ب�ه‌م دی���ووه‌دا ده‌رک��ردن��ی ئه‌م به‌یاننامه‌ی‌ه ده‌توانین بڵێین سه‌رجه‌میان له‌جێی خۆیدایه ...به‌اڵم پرسیاره‌ک‌ه ئهوهیه ،گۆڕان ل ه م��اوه‌ی نزیکه‌ی دوو ساڵی راب���ردوودا بۆ ئه‌م ماف‌ه زه‌وت��ک��راوان�هی خه‌ڵکی نه‌هێناوه‌ت‌ه سه‌ر زمان؟ له‌کاتێکدا بوونی ههبووه ،ئایا به‌ڕاستی گۆڕان ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌ی تاکتیکێکی سیاسیی ه بۆ به‌ده‌ستهێنانی به‌رژه‌وه‌ندی حزبه‌که‌یان یان لێره به‌دواو‌ه وه‌ک پره‌نسیپێک باوه‌ڕی پێیه‌تی و کار بۆ جێبه‌جێکردنی ده‌کات؟! به باوه‌ڕی من گۆڕان به‌م به‌یاننامه‌ی‌ه خۆی خسته به‌رده‌م دووڕیانێک ئه‌ویش :یان سووربوون و پێداگریی‌ه له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنی ئه‌و داواکارییان ه که داواکاریی خه‌ڵکن بیست ساڵه ،خۆشی ده‌بێت سه‌رقافڵه‌ی جێبه‌جێکردنیبێت ...یان ئه‌وه‌تا ل ه به‌رامبه‌ر هه‌ندێک ده‌ستکه‌وتی حزبیدا بێده‌نگ ده‌بێت و ده‌کشێته‌و‌ه له‌و خااڵن‌ه و ئه‌مه‌ش گومانی تێدانیی‌ه دهبێته هۆی پوکانه‌وه‌ی یه‌کجاریی ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه ...لێره‌دا نامه‌وێت له‌سه‌ر بارودۆخی هه‌رێمی و ناوچه‌یی بدوێم که چه‌ند له‌بار‌ه یان له‌بارنییه ،چونکه به بڕوای من داواکردنی مافی خه‌ڵک پێویستی به هه‌ڵسه‌نگاندنی هه‌لومه‌رج نییه و ده‌بێت ده‌ستبه‌جێ مافی خه‌ڵک بدرێت ل ه هه‌ر کات و ساتێکدا بێت... له‌الیه‌کیتره‌و‌ه ئه‌وه‌ی که دیسان پێویستی ب ه هه‌ڵوه‌سته‌کردن‌ه ئه‌و وه‌اڵمدانه‌و‌ه و روونکردنه‌و‌ه نادیموکراتیانه‌یه‌ی یه‌کێتی و پارتییه ،ک ه سه‌رجه‌میان ئ�ه‌وه‌ی تێدا ده‌خوێنرێته‌و‌ه که ئه‌م دوو پارت‌ه ئاماده‌نیین ده‌ستبه‌رداری هه‌ڵه‌کانی بیست ساڵی راب��ردووی��ان بن و س���وورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی شته‌کان به به‌ڵێنی فریوده‌ران‌ه و تیۆریان ه بهێڵنه‌و‌ه و ئاماده‌نین دان به‌و راستییه‌دا بنێن ک ه پێویسته ئه‌و مافانه‌ی له خه‌ڵکیان زه‌وتکردوو‌ه و بۆ خۆیان بردووه بیده‌نه‌و‌ه به‌خه‌ڵک؟! .کورت و پوخت له‌سه‌ر ئه‌م بابهته ئهوهیه که راست ئه‌وه‌بوو یه‌کێتی و پارتی بۆ ئه‌و حه‌وت خاڵ‌ه په‌نج‌ه بخه‌ن ه سه‌ر ئه‌و خااڵنه‌ی پێویستیان بهوه ههیه به زووترین کات چاره‌سه‌ر بکرێن و هیچیتر دوای نه‌خه‌ن، نه‌وه‌ک وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێستا که‌وتوونه‌ت‌ه هێرش و کاردانهوه و به شێوه‌یه‌کی زۆر نازانستیان‌ه دووباره سیاسه‌تی (ره‌ش و سپی) پیاده ده‌که‌ن و وه‌ک ههمیشه به ئاژاوه‌گێڕ الیه‌نی به‌رامبه‌ر تاوانبار ده‌که‌ن. بۆیه له هه‌موو حاڵه‌ته‌کاندا راست ئهوه بوو که یه‌کێتی و پارتی دان ب�ه‌وه‌دا بنێن که ئه‌و داواکاریان‌ه هه‌موویان یان النیکه‌م زۆربه‌یان ره‌وایه و پێویسته به زووترین کات جێبه‌جێ بکرێت... چونکه ئه‌و داوایان‌ه هی خه‌ڵکی کوردستان ه نه‌وه‌ک به ته‌نیا هی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان.