ه هواڵی پێش چاپ
پارتی ل ه سلێمانی که‌ناڵێکی ئاسمانی دهکاتهوه
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
ژمار ه 43
ساڵی یه‌که‌م
دووشه‌ممه 2011/2/7
WWW.Chatrpress.com
له چوارچێوه‌ی گۆڕانکاریه‌کانی پارتیدا ،له سلێمانی که‌ناڵێکی ئاسمانی دهکاتهوه و به‌رپرسێکی ئه‌و حزبه‌ش ده‌ڵێت ته‌نها فکرهیهکه. ی ده‌ست (چه‌تر) که‌وتوو‌ه پارتی ،له هه‌وڵی به‌گوێره‌ی هه‌ندێک زانیار کردنه‌وه‌ی که‌ناڵێکی ئاسمانیدای‌ه له سلێمانی ئه‌و که‌ناڵه‌ش ئاری هه‌رسین، به‌رپرسی راگه‌یاندنی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستان له سلێمانی له ئێستادا سه‌رپه‌رشتی کاره‌کانی ده‌کات .له په‌یوه‌ندیه‌کدا ئاری هه‌رسین، به (چه‌تر)ی وت :ئهوه ته‌نها فکرهیهکه له چوارچێوه‌ی ئه‌و پڕۆژانه‌ی ک ه هه‌مان‌ه بۆ سلێمانی ئێستا نه‌بووه‌ت‌ه بڕیار .له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ئه‌و کهناڵه سیاسی ه یان کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌رسین وتی :ئێستا ناتوانین بڵێین چونکه ته‌نها فکرهیهکه. به‌گوێره‌ی ئه‌و زانیاریانه‌ی (چه‌تر) ئێستا راگه‌یاندنی پارتی له شاره‌کان ل ه هه‌وڵی کۆکردنه‌وه‌ی خه‌ڵکدای‌ه بۆ ئه‌و کهناڵه.
18رێبه‌ندان 2710
نرخ 750 :دینار
سزاکه‌ی به‌ندکردن‌و غه‌رامه‌کردنه
«داگیرکردنی موڵکى گشتی ده‌ستدرێژی راست ه‌وخۆیه» وای لێده‌که‌ن جارێکی تر به‌ڵێنى له‌و
شێوه‌ی ه نه‌دات
راپۆرت 3 به‌ڕاستی هه‌ینییه‌کی به‌غه‌زه‌ب
14
بوو
پیشه‌ی سهرۆکایهتیکردن 13
[ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ] حاکم رزگ��ار پێیوای ه داگیرکردنی موڵکی گشتی «ده‌ستدرێژی راستهوخۆیه» یاساناسێکیش ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات :ک ه ده‌توانن داوای کرێی ئه‌و ماوه‌ی ه بکه‌ن ک ه موڵکه‌که‌ی تێدا داگیر کراوه ،داواک��ارى گشتیش رایده‌گه‌یه‌نێت :ل ه رێگاى وه‌زاره‌تى داده‌و ه به‌دواداچوون بۆ داگیرکردنی موڵکی گشتی ده‌که‌ن له‌الیه‌ن پارتی و یه‌کێتی و گۆڕانهوه.
ل �ه دوای به‌یاننامه‌که‌ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان و کۆنگر‌ه رۆژنامه‌وانیه‌که‌ی سه‌رۆکی حکومه‌ت ،سه‌باره‌ت به داگیرکردنی موڵکی گشتی و یه‌کتر تۆمه‌تبارکردن به‌وه‌ی که هه‌ر الیه‌ک له پارتی و یه‌کێتی و گۆڕان موڵکی گشتیان داگیرکردووه، هیوا فاریق ،ئه‌ندامى ده‌سته‌ى داواک��ارى گشتى ،له‌لێدوانێکی تایبه‌تدا بۆ (چه‌تر) راگه‌یاند :ئێمه وهک ده‌سته‌ى داواک��ارى گشتى هه‌رێمى کوردستان ،له رێگاى وه‌زاره‌تى داد به‌دواداچونمان بۆ ئه‌و بابهته کردووه ،بۆ ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ش نوسراوێکمان ئاراسته‌ى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوانى هه‌رێم کردووه ،تا ئامارى ته‌واوى ئه‌و شوێنانه‌مان بۆ رهوانه بکه‌ن ،تا ئێمه‌ش کارى له‌سه‌ر بکه‌ین. له‌سه‌ر ئه‌م بابهته دادوه‌ر رزگ��ار عه‌بدواڵ حه‌سه‌ن ،سه‌رۆکى
لیژنه‌ى دادوه‌رى له‌ده‌سته‌ى داواک��ان��ى موڵکدارى له سلێمانى، له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) باسی له‌وه‌کرد «ل �ه‌رووى یاساییهوه ده‌ستدرێژى کردنه سه‌ر موڵکى گشتى ،ئه‌و موڵکه نه‌قدى بێت یان ماڵێکى گواستراوه بێت یان خانوبه‌ر‌ه کارێکى نایاساییه به‌پێی مادده‌کانى یاساى سزادانى کار پێکراو ( )457ک��رده‌ى ده‌ست به‌سه‌را گرتنى هه‌ر موڵکێکى گشتى به که‌تن داده‌نرێت» ناوبراو راشیگه‌یاند بۆ ئه‌وانه‌ی موڵکی گشتی داگیر ده‌که‌ن «سزاى یاساى بۆ دانراو‌ه که به‌ندکردن‌و غه‌رامه‌یه ،هه‌روه‌ها ده‌ست‌بردن بۆ ماڵى گشتى و سندوقى غهزێنه سزایه‌کى زۆر توندى هه‌ی ه له‌رووى یاساییهوه به‌ند ده‌کرێت بۆ زیاتر له ( )15ساڵ هه‌ندێک جاریش تێ ده‌په‌ڕێت» .ئه‌و دادوه‌ره ،باسی له‌وه‌شکرد :ئه‌و حزبه سیاسییانه‌ی یان هه‌ر وه‌زاره‌تێک ماڵى ده‌وڵه‌تیان داگیر کردبێت ئه‌وا« :دهچێته بابى ته‌عدایه‌کى راسته‌‌وخۆو‌ه‌و ده‌ستدرێژى‌کردن ه سه‌ر موڵک‌و ماڵى گشتییهو ده‌بێت به‌زوترین کات به بێ هیچ قه‌ید‌و شه‌رتێک چۆڵ بکرێت». ه�هر لهمبارهیهوه پ��ارێ��زه‌ر دالوه‌ر ح�هی��ده‌ر ،به (چ�ه‌ت��ر)ی وت «پێویسته هه‌موو وه‌زاره‌ته‌کان که موڵکه‌کانیان به‌ناوه‌وه‌ی‌ه له‌الیه‌نى یاساییهوه کار بکه‌ن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى موڵکه‌کان و داواش بکه‌ن کرێی ئه‌و چه‌ند ساڵه‌ى که داگیرکراوه لێیان وه‌ربگیرێت».
[ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ]
پیالنی سێ ساڵه‌ی ئه‌مریکا بۆ
له‌ناوبردنی موباره‌ک
7
لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى سێى یه‌کێتى له‌هه‌ولێر ،هێما بۆ ئه‌و ه ده‌کات ک ه «ده‌بێت یه‌کێتى و پارتیش موڵکه‌کانى حکومه‌ت ته‌سلیم بکهنهوه» ئه‌وه‌ده‌ش خاته‌روو ،یه‌کێتى نازانێت کاک کۆسره‌ت پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم وه‌رده‌گرێت یان نا ،ئاماژ ه به‌وه‌شده‌کات خه‌ڵکانێک له‌ناو پارتى هه‌ی ه ده‌یانه‌وێت سه‌رئێش ه بۆ سه‌رۆکى حکومه‌ت دروست بکه‌ن.
ئاسۆ ئه‌ڵمانى ،لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى سێى یه‌کێتی له هه‌ولێر ،ل ه دیمانه‌یه‌کى تایبه‌ت به (چه‌تر)دا ،له‌سه‌ر باڵوکردنه‌وه‌ی به‌یاننامه‌که‌ى
ئۆجه‌الن :ئامه‌د میسری کوردانه
ئاسۆ ئه‌ڵمانی :به‌یاننامه‌که‌ى گۆڕان بۆ ئاژاوه‌گێریه
«ده‌بێت یه‌کێتى و پارتیش موڵکه‌کانى حکومه‌ت ته‌سلیم بکهنهوه»
ل ه الپه‌ڕ‌ه ( )3زانیارى زیاتر ههیه
گۆڕان رایده‌گه‌یه‌نێت :به‌داخه‌و‌ه ئێمه له هه‌وڵى ئه‌وه‌دابووی ن ره‌وشه‌ک ه لهگهڵ بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان هێمن بکه‌یه‌نه‌وه ،به‌اڵم ئه‌م بهیاننامه له‌ناکاو‌ه جێگه‌ى سه‌رسوڕمان ب��وو که مافیان بهخۆیانداوه بڵێن حکومه‌ت و په‌رله‌مان ههڵبوهشێتهوه .وتیشی :به‌یاننامه‌که‌ى گۆڕان بۆ سیناریۆ نهبووه به‌ڵکو بۆ ئاژاوه‌گێڕی بووه «ئێمه ئاگاداربووین ئه‌وان به‌رنامه‌یان ههبووه بۆ شڵه‌قاندنى گۆمهکه و خه‌ڵک هانبده‌ن بچنه شه‌قام و خۆپیشاندان بکه‌ن». له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی گۆڕان ئاماده‌بوو‌ه بۆ ته‌سلیم کردنه‌وه‌ی گردهکه ئه‌ی یه‌کێتی و پارتی چی؟ ئه‌ڵمانی وتی« :ته‌نها گۆڕان و گردهکه بابه‌ت نین ئێمه له کۆبوونه‌وه‌ى نێوان مه‌کته‌بى سیاسیش باسى موڵکه‌کانى حکومه‌تمان کردووه ،بۆ ئه‌وه‌ى بیگه‌ڕێنینه‌وه ،ده‌بوای‌ه گۆڕان پێش ئه‌وه‌ى
[ چه‌تر -ئاژانسی فورات ] که‌وا له مانگی ئ��اداردا رووده‌ده‌ن رووداوی یه‌کالی ک�ه‌ره‌وه‌ن. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو که ئه‌و بانگه‌وازی بۆ شه‌ڕ ناکات و داوای ل ه عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،له‌دیداری لهگهڵ پارێزه‌رانیدا تورکیاش کرد که به‌رپرسیارێتی خۆی به‌جێبێنیت وتی «ئه‌گه‌ر رایده‌گه‌یه‌نێت« :ئامه‌د میسری کوردانه» و جه‌ختیش وه‌کو میسر له ئامه‌دیش گه‌ل چه‌ندین رۆژ کۆاڵن و گۆڕه‌پانه‌کان ده‌کاته‌و ه گه‌لی کورد ل ه باکوور ل ه ڕێگه‌ی خۆپیشاندانی به‌جێنه‌هێڵن و داخوازییه‌کانی خۆیان بخه‌نه‌ڕوو ،ئهوکاته ئاشتی هاوشێوه‌ی میسره‌و ه ده‌توانن مافه‌کانیان به‌ده‌ست دێته‌دی ،ئه‌ردۆغانیش ناچار ده‌بێت داوای چاره‌سه‌رکردنی پرسی بهێنن ،هه‌روه‌ها شێوازی به‌شداریکردنی کوردیش کورد بکات ،خۆی له ئامه‌د ده‌رفه‌تی ئ�هوهش ههیه که‌وا ب ه ملیۆنان که‌س کۆببنه‌وه .ئه‌م شێوازه خۆپاراستنی رهوایه .لێره‌دا له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا ده‌خات ه روو. له دیداری چوارشه‌مه‌ی رابردوودا عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،رێبه‌ری گه‌ل ناوروژێنم ،من له رێگای ئاشتیانه‌ی چاره‌سه‌ری ده‌گه‌ڕێم» رێبه‌ری (که‌جه‌که) ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات :ئه‌و ره‌وشه‌ی ل ه کۆماجڤاکێن کوردستان ( )KCKلهگهڵ پارێزه‌رانیدا ،به‌بۆنه‌ی سیانزه‌یه‌مین س��اڵ��ڕۆژی ده‌ستگیرکردنیه‌و‌ه ( )1999/2/15میسر و تونس له‌ئارادایه ،شرۆڤ‌ه و ده‌ستنیشانکردنه‌کانی ئه‌وی ئ �هو م��ێ��ژوو‌ه گ��رێ��ده‌دات �هوه ب �ه ده‌ستگیرکردنی شێخ سه‌عید له‌سه‌ر رۆژهه‌اڵتی ناوین که له به‌رگرینامه‌کانیدا کردوونی، ل�ه ()1925/2/15دا و راشیده‌گه‌یه‌نێت ب�هه�هم��ان ش��ێ��وه ل ه پشتراست کردۆته‌وه. سه‌باره‌ت به هه‌ڵبژاردنه‌کانی مانگی حوزه‌یران له تورکیاش «()1999/2/15دا منیان به پیالنگێڕییه‌ک هێنای‌ه تورکیا. شێخ سه‌عید له ()29ی حوزیران له‌سێدار‌ه درا ،وهک ده‌زاندرێ ئۆجه‌الن ده‌ڵێت «کورد به‌ڕێگای پاڵێوراوی سه‌ربه‌خۆ به‌شداری بڕیاری له‌سێداره‌دانی منیش له ()29ی حوزیراندا درا)15( .ی هه‌ڵبژاردنه‌ک‌ه ده‌بن ،چونکه ئه‌گه‌ر له چوارچێوه‌ی پارتییه‌کدا شوباتی ساڵی ( )1925له کۆماری تورکیادا سه‌ره‌تای مێژووی به‌شداری بکه‌ن و رێژه‌ی له()%10ی هه‌ڵبژاردنه‌کانیش تێپه‌رێنن له‌ناوبردنی کوردانه و ( )85ساڵ به‌سه‌ریدا تێپه‌ڕییه‌وه ،به‌اڵم ڕێگایان پێ ده‌گرن .گرنگه ئه‌و که‌سانه‌ی خۆیان ده‌پاڵێون ،خاوه‌ن تائێستاش سیاسه‌تی له‌ناوبردن به‌شێوازی جۆراوجۆر به‌رده‌وامه» .که‌سایه‌تییه‌کی زانا و شیاوبن ،ده‌توانن له چوارچێوه‌ی به‌ره‌یه‌کی له دیداره‌که‌یدا ئۆجه‌الن ئاماژه‌شی بۆ ئه‌وه‌کرد ئه‌و رووداوانه‌ی دیموکراتی نه‌ته‌وه‌یی به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌ک‌ه ببن».
سه‌رۆکى حکومه‌ت داوای بکاتهوه گردهکه ته‌سلیم بکاتهوه بێگومان ده‌بێت یه‌کێتى و پارتیش موڵکه‌کانى حکومه‌ت ته‌سلیم بکهنهوه» .سه‌باره‌ت ب ه ئه‌دای کابینه‌ی شه‌شه‌میش لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى سێى یه‌کێتى رایگه‌یاند: «له‌خواره‌وه‌ى پارتى هه‌ندێک شتى البه‌المان بیستوو‌ه که قسه له‌سه‌ر سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌کرێت» وتیشی« :خه‌ڵکانێک له‌ناو پارتى هه‌ی ه ده‌یانه‌وێت سهرئێشه بۆ سه‌رۆکى حکومه‌ت دروست بکه‌ن ،به‌اڵم ده‌کرێت سه‌رۆکى حکومه‌ت بۆ سه‌رۆکى هه‌رێمى به‌رز بکاتهوه». له‌باره‌ی دانه‌نانی جێگری سه‌رۆکی هه‌رێمیشه‌و‌ه وتی« :یه‌کێتى نازانێت کاک کۆسره‌ت پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌کات یان نا، چونکه پێناچێت ئه‌و پۆست‌ه بکات». ده‌قی چاوپێکه‌وتنه‌ک ه ل ه الپه‌ڕ‌ه ()5دای ه
واسته‌کردن ل ه نه‌خۆشخانه‌ى شۆڕش روو له‌زیادبوونه
«ماوه‌ى چوار سا ڵ دانراو ه بۆ ئه‌نجامدانى نه‌شته‌رگه‌ریه‌که‌م»
[ چه‌تر -کارزان تارق ] بۆ ئه‌نجامدانى نه‌شته‌رگه‌رى گوێم ،که له‌ڕاستیدا ماوه‌یه‌کى زۆره و تا ئهوکاته ئه‌گه‌رى ئهوه ههیه به هۆى ئه‌و نه‌خۆشیه‌و‌ه ژیانم له‌ده‌ست هاواڵتیان نیگه‌رانن ل�ه‌وم��او ه درێ��ژه‌ی بۆ ن��ۆره‌ی بده‌م .وتیشى :تا ئێستا له یاساى حکومه‌تى هه‌رێمدا شتێک نی ه نه‌شته‌رگه‌ری بۆیان داده‌نرێت ئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن هاوکارى و پشتگیرى نه‌خۆش‌ه هه‌ژاره‌کان بکات ،ئیتر ئێمه هانا بۆ که‌سی وا هه‌ی ه به‌واست ه نۆره‌که‌ی بۆ پێش ده‌خرێت ،کوێ ببه‌ین بۆ چاره‌سه‌ر. حه‌سه‌ن ڕه‌مه‌زان ،به‌ڕێوه‌به‌رى نه‌خۆشخانه‌ى گشتى شۆڕش ،ئاماژه‌ى مه‌ترسی ئه‌وه‌ش هه‌ی ه نه‌خۆشیه‌که‌یان له‌و ماوه‌یه‌دا کوشنده‌تر بێت ،به‌ڕێوه‌به‌رى نه‌خۆشخانه‌که‌ش ده‌ڵێت :بۆ ئه‌وه‌کرد ،ئه‌و نه‌خۆشانه‌ى سه‌ردانى نه‌خۆشخانه‌که‌مان ده‌که‌ن پاش ئه‌وه‌ى پشکنینى ته‌واویان بۆ ده‌کرێت له‌الیه‌ن دکتۆرى پسپۆڕهوه سه‌ره‌ى «په‌ستانێکى زۆرمان له‌سه‌ره». نه‌خۆشخانه‌ى شۆڕش یهکێکه له نه‌خۆشخان‌ه پێشکه‌وتوه‌کانى نه‌شته‌ر گه‌ریان بۆ داده‌نرێت .وتى :نه‌خۆشخانه‌که‌مان په‌ستانێکى زۆرى شارى سلێمانى و سه‌ر به‌ده‌زگاى ته‌ندروستى پێشمه‌رگه‌یه ،هاواڵتی له‌سه‌ره ،چونکه هه‌موو چین و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگا ڕوى تێده‌که‌ن و (ع) یهکێکه له نه‌خۆشه‌کانى نه‌خۆشخانه‌ى شۆڕش ،ئاماژه‌ى بۆ سودى لێوه‌ر ده‌گرن به‌تایبه‌تى که‌سوکارى شه‌هید و ئه‌نفال کراوه‌کان. ئه‌وه‌کرد :پێویسته ئه‌و نه‌خۆشانه‌ى ڕوو له‌و نه‌خۆشخانه‌ی‌ه ده‌که‌ن وتیشی :ئه‌گه‌ر نه‌خۆشێک بێت و پێویستى به نه‌شته‌رگه‌رى خێرا بێت به‌زویى نه‌شته‌رگه‌ریان بۆ بکرێت ،به‌اڵم له نه‌خۆشخانه‌ى شۆڕش ئه‌وا بۆى ئه‌نجام ده‌درێت .ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو که «کێشه‌ى که‌مى جیاوازى له‌نێوان نه‌خۆشه‌کاندا ده‌کرێت .وتى :ئه‌گه‌ر نه‌خۆشێک پزیشکمان ههیه ئه‌گه‌ر پزیشکى زیاترمان بۆ بێت ئه‌وا ئه‌و زه‌خته‌ش پاره‌ى هه‌بێت ئه‌وا ڕاسته‌وخۆ نه‌شته‌رگه‌رى بۆ ده‌کرێت ،به‌اڵم ئه‌و نامێنێت و ئه‌و نۆره‌یه‌ی داشده‌نرێت که‌م دهبێتهوه .له‌باره‌ی دیارده‌ی نه‌خۆشانه‌ى که له ڕوى مادییه‌و‌ه الوازن بۆ ماوه‌یه‌کى زۆر دواده‌خرێن .واسته‌شه‌و‌ه وتی« :ره‌چ��اوى که‌سوکارى شه‌هید و ئه‌نفال‌کراوه‌کان هه‌روه‌ها وتى :من یه‌کێکم له‌و نه‌خۆشانه‌ی ماوه‌ى چوار ساڵ دانراو‌ه ده‌که‌ین و پێشیان ده‌خه‌ین ،چونکه نه‌خۆشخانه‌ک‌ه هى ئهوانه».
( )٢٠١١/٥/١ب ه رۆژی راپرسی بۆ دیارکردنی چاره‌نووسی کورد داده‌نرێت [ چه‌تر] که‌مپینی راپرسی بۆ دیارکردنی چاره‌نووسی خه‌ڵکی کوردستان ،رۆژی ( )٢٠١١\٥\١به رۆژی راپرسی بۆ دیارکردنی چاره‌نووسی گه‌لی کورد دیاری ده‌کات و داواش له هاواڵتیانی کوردستان ده‌کات پشگیری که‌مپینه‌که‌یان بکه‌ن.
له بانگه‌وازییه‌کیاندا که وێنه‌یه‌کی بۆ (چه‌تر) نێردراو‌ه که‌مپینی راپرسی بۆ دیارکردنی چاره‌نووسی خه‌ڵکی کوردستان،
که چه‌ند ڕۆژێک به‌ر له ئێستا له‌الیه‌ن چه‌ند چاالکوانێکی مه‌ده‌نی و رۆژنامه‌وانه‌وه راگه‌یه‌ندرا داوا له‌سه‌رجه‌م هاواڵتیانی کوردستان دهک��ات پشگیری که‌مپینه‌که‌یان بکه‌ن و ده‌ڵێن «راپرسی ئامرازی دیموکراسی راستهوخۆیه و ئه‌وپه‌ڕی رێز نواندنه بۆ بیروبۆچوونی یه‌ک به یه‌کی تاکی کۆمه‌ڵگه. نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان له‌پێناو سه‌قامگیرکردنی پێگه‌ی ئاشتی و ته‌بایی له‌نێو گه‌الن له (ماده‌ی ،٥٥به‌شی ٩و بڕگه‌ی٢ی ماده‌ی )١و له جاڕنامه‌ی جیهانی مافی مرۆڤ (ماده‌ی ،١٥ بڕگه‌ی )٢دووپاتی مافی چاره‌نووسی گه‌الن دهکاتهوه ،هاوکات
تێکڕای ئازادیخوازان و ھێز و بیره پێشکه‌وتووخوازه‌کانی جیهان ئه‌م مافه به ره‌وا ده‌زانن و پشتیوانی لێده‌که‌ن». ل�ه درێ���ژه‌ی بانگه‌وازیه‌که‌یاندا که‌مپینی ن��اوب��راو جه‌خت دهک�هن�هوه که «خه‌ڵکی کوردستان ل�هو مافه نێونه‌ته‌وه‌یی، یاسایی و مرۆییه بێبه‌شکراوه ،ئه‌و بێبه‌شکردنه شێوه‌یه‌کی روون و ئاشکرایه بۆ هۆش و هزر و ده‌سه‌اڵتی ره‌گه‌زپه‌رستی دهگهڕێتهوه .ئێمه له به‌رامبه‌ریاندا خۆمان به پابه‌ندی جاڕنامه‌ی جیهانی مافی م��رۆڤ ده‌زانین و به‌گوێره‌ی نێوه‌رۆکه‌که‌ی وتاری خۆمان راده‌گه‌یه‌نین» هه‌روه‌ها ده‌ڵێن :ئێمه ده‌مانه‌وێ ب ه
شێوه‌یه‌کی ئاشتیانه و مه‌ده‌نیانه مافه‌کانی گه‌له‌که‌مان به‌ده‌ست بهێنین .له‌کۆتایی بانگه‌وازیه‌که‌دا که‌مپینه‌که رایده‌گه‌یه‌نێت: «پاش راوێژکردن ،رۆژی ()٢٠١١\٥\١مان به رۆژی راپرسی بۆ دیارکردنی چاره‌نووسمان دیارکرد و له ئێستاوه ده‌ستبه‌کارین بۆ په‌یویه‌ندیکردن له‌گه‌ل داموده‌زگا نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان» داواش له هاواڵتیان ده‌که‌ن که به‌واژۆکانیان پشگیری خۆیان بۆ ئه‌و که‌مپینه ده‌رببڕن.
هەواڵ
لهگهڵ ئه‌وه‌ی ناوچه‌ک ه مه‌ترسی تیرۆری له‌سه‌ره
ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
ب ه بێ فشاری به‌غداد سریه‌یه‌کی پۆلیس له قه‌ره‌ته‌پ ه ده‌گوێزرێته‌وه
2
[ کفری -ئیحسان مه‌ال فوئاد ] بێ ئه‌وه‌ى به‌غداد هیچ فشارێکی بخات ه سه‌ر ،حکومه‌تی هه‌رێم سریه‌یه‌کی پۆلیس له‌ناوچه‌ی قه‌ره‌ته‌پ ه ده‌خات ه سه‌ر پۆلیسی نه‌وت و ده‌یگوێزێته‌و ه بۆ ناوچه‌یه‌کی دوور، له‌کاتێکدا ئه‌و ناوچه‌ی ه مه‌ترسی تیرۆری له‌سه‌ره ،به‌رپرسی سریه‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت« :ئێم ه ب ه فه‌رمان کار ده‌که‌ین و له‌سه‌ره‌و ه فه‌رمانمان پێکراو چۆڵمان کرد».
پۆلیسێکی ئه‌و سریه‌ی‌ه داواى کرد ناوی باڵونه‌کرێته‌و‌ه بۆ (چه‌تر) روونی کردهوه که ئه‌و سریه‌ی‌ه پێش نزیکه‌ى سێ مانگ له‌نزیک ئیمام برایم سه‌مین بووه که له‌گونده‌کانی (قه‌ره‌یاتاخ و ته‌پ‌ه عه‌لی و ته‌پ‌ه قه‌وی و خ��دران) و چه‌ند گوندێکی تر پێکدێت له‌سنورى ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌و هه‌موویان کوردن ،بۆیه ئه‌و سریه‌ی‌ه زۆر پێویست بوو له‌و شوێنه بمێنێته‌وه، چونکه ناوچه‌یه‌کی کوردیی‌ه و ده‌که‌وێت‌ه سه‌نته‌رى ناوچه جێناکۆکه‌کان، به‌اڵم به‌بێ ئ�ه‌وه‌ى حکومه‌تی به‌غداد هیچ فشارێکیان له‌سه‌ر دروست بکات حکومه‌تی هه‌رێم سریه‌که‌ی گواسته‌و‌ه بۆ سه‌ر پۆلیسی نه‌وت و له‌و
ناوچهیه دووریانخسته‌وه ،که‌چی ده‌یان هێز و فه‌وج و لیواو سری‌ه له‌کفری کۆکراونه‌ته‌و‌ه که هیچ پێویست نین. به‌رپرسی سریه‌ک‌ه محه‌مه‌د ئێرانی له لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) وتى «سریه‌که‌مان پێشووتر سه‌ر به پۆلیسی به‌رگری و فریاکه‌تن بووه و نزیکه‌ى سێ مانگ ده‌بێت گواستراوینه‌ته‌و‌ه بۆ سه‌ر پۆلیسی نه‌وت و به فه‌رمانی به‌رپرسه‌که‌مان کاک سه‌الم له‌و ناوچهیه سریه‌که‌مان گواسته‌و‌ه بۆ سه‌ر بیره نه‌وته‌کان له‌ناوچه‌ى غه‌ڕره». ئه‌و به‌رپرس‌ه وتیشی راسته پێویسته له‌و ناوچهیه بمێنینه‌وه ،به‌اڵم سریه‌که‌ى ئێمه له‌سه‌ر به‌رگری و فریاکه‌وتن نه‌ماو خستیانین‌ه سه‌ر پۆلیسی نه‌وت و ئیتر ئه‌و شوێنه په‌یوه‌ندی به ئێمه‌و‌ه نه‌ما ،به‌اڵم ئێمه به فه‌رمان کار ده‌که‌ین و لهسهرهوه فه‌رمانمان پێکراو چۆڵمان کرد ،ئێستا ئه‌و شوێن ه په‌یوه‌ندی به به‌رگری و فریاکه‌وتنه‌و‌ه ههیه نه‌ک ئێمه. الى خۆیهوه سه‌الم ره‌سول به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی به‌رگری و فریاکه‌وتنی گه‌رمیان له‌لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) روونیکرده‌و‌ه که ئه‌وکات ئه‌و سرییه‌مان خرای‌ه سه‌ر پۆلیسی گاز و نه‌وت ،چونکه ئه‌و هێزه له‌و شوێنه که شوێنێکی چه‌پ‌ه هیچ رۆڵێکی نه‌بوو. ئه‌و به‌رپرسه‌ى پۆلیسی به‌رگری و فریاکه‌وتن وتیشی «کاتی خۆی ئه‌و هێزه‌مان بۆ پاراستنی ئیمامه‌ک‌ه دانا که تیرۆریستان نه‌یته‌قێننه‌و‌ه که دوو جار ته‌قێندراوه‌ته‌وه ،ئه‌و قسه‌ی‌ه راست نییه که ئه‌و گوندان‌ه کورد بن ،به‌ڵکو ئه‌و شوێنه نزیکی قه‌ره‌ته‌په‌یه‌و هه‌مووی عهرهبه».
خه‌ڵکی تری بۆ ده‌هێنن
فۆتۆ :ئیحسان
به‌غداد گوشاری نهکردوه به‌اڵم ده‌گوێزرێنه‌و‌ه
دوای شه‌ش رۆژ ل ه ده‌ستگیرکردنیان
کۆمپانیاى نه‌وتى باکوورخه‌ڵکى پارتی ،چاالک ه مه‌ده‌نییه‌کان ئازاد ده‌کات که‌رکوک دانامه‌زرێنێت [ هه‌ولێر -ره‌هێل مامه‌ش ]
[ که‌رکوک ـ زانیارداقوقى ] وه‌زاره‌ت��ى نه‌وتى عێراق ده‌ستى کردو ه به‌دامه‌زراندنى کارمه‌ندو فه‌رمانبه‌رل ه کۆمپانیاى نه‌وتى باکوور له که‌رکوکک ه خه‌ڵکى شاره‌که‌نین ،ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى شاره‌که‌ش هه‌واڵه‌که پشتڕاستده‌کاته‌وه و که‌به‌ڵگه‌ىفه‌رمىهه‌یه،ل ه رایده‌گه‌یه‌نێت باره‌ى ئه‌و کهسانه که خه‌ڵکى شاره‌که‌نین.
وه‌زاره‌ت���ى نه‌وتى عێراقى له‌ساڵى پ��ارهوه ه�ه‌زار که‌سى بۆکۆمپانیاى ن�ه‌وت��ى ب��اک��وردام �ه‌زران��دوه به‌بێ ئاگادارى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک، مه‌ڵپه‌ڕى ئاکانیوز له()11ی ئابى ساڵى رابردوودا له زارى ئه‌حمه‌د عه‌سکه‌رى ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��وک رای��گ�هی��ان��د ک �ه وه‌زاره‌ت���ى ن�ه‌وت��ى ع��ێ��راق به‌بێ ئ��اگ��ادارى ئ��ی��داره‌ى شاره‌ک ه ه �ه‌زارک��ارم �هن��دى ب��ۆ کۆمپانیاى ن�ه‌وت��ى باکوور دام �ه‌زران��دوه که خه‌ڵکى ش��ارى که‌رکوک نین. هه‌روه‌ها رادی��ۆى نه‌وا له ( )2011\1\18له‌زارى عه‌بدول ره‌حمان مسته‌فا ،پارێزگارى که‌رکوک ب�ڵاوى ک��ردۆت �هوه ک�ه ل�هک�ه‌رک��وک دام �ه‌زران��دن به‌ردوامه ،به‌تایبه‌ت له‌کۆمپانیاى نه‌وتى باکوور، به‌اڵم ده‌بێت دام�ه‌زران��دن بۆخه‌ڵکى شاره‌که بێت، ع���ه‌ب���دول ره‌ح���م���ان ،رون���ى ک���ردۆت���هوه ک��ه نابێت دامه‌زراندن له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت �هوه بێت ،به‌ڵکو ده‌بێت ره‌زامه‌ندى ئێمه‌ى له‌سه‌ربێت. له‌سه‌ر ئه‌م پرسه‌ش فواد کوێخا حوسێن ،ئه‌ندامى
ئ�هن��ج��وم�هن��ى پ��ارێ��زگ��اى ک��ه‌رک��وک ،ب�ه(چ�ه‌ت��ر) ى راگ�هی��ان��د :کۆمپانیاى نه‌وتى باکور خه‌ڵکى دی��ک �هى دام���ه‌زران���دووه ب�ه‌ب��ێ پ��رس و راى ئێمه، وتى :وه‌زاره‌تى نه‌وت ده‌ستى کردوه به‌گواستنه‌وه‌ى ک��ارم�هن��دى وه‌زاره‌ت �هک��ان��ى ت��ر بۆسه‌رکۆمپانیاى ناوبراو ،که خه‌ڵکى شاره‌که نین و ئه‌م هه‌نگاوان ه ب �ه‌ب��ێ ئ���اگ���ادارى ئێمه ب����ووه .ن���اوب���راو ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد :ئه‌وان وهک کورد ،عه‌ره‌ب ،تورکمان، کلدۆ ئاشور له ئه‌نجومه‌نى پارێزگا ئه‌و هه‌نگاو‌ه ره‌تده‌که‌نه‌وه .ئه‌ندامه‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا، ئ���ه‌وه‌ى پ��ش��ت��ڕاس��ت��ک��ردهوه وت��ى «ب�هڵ��گ�هى فه‌رمى ههیه ،له‌باره‌ى ئه‌وکه‌سانه که خه‌ڵکى شاره‌که نین و له‌کۆمپانیاى ناوبراو دامه‌زراون ،وه‌زاره‌تى نه‌وتى عێراق نوسراوێکى ئاراسته‌ى کۆمپانیاى نه‌وتى ب��اش��وورک��ردوه و ئ��ام��اژه‌ى ب��هوهش��ک��ردوه ک�ه رازى نابێت به‌هیچ جۆرێک پرس و ڕا به ئه‌نجومه‌نى پارێزگا بکرێت ،ته‌نها پرس و راوێ��ژ به وه‌زاره‌ت بکرێت» .ئه‌وه‌شى وت :کۆمپانیاى نه‌وتى باکوور سه‌ر به وه‌زاره‌تى نه‌وتى عێراقى فیدراڵیه ،ئه‌مه‌ش دهبێته پێشێلکردنى ده‌ستور. عه‌بدول ره‌حمان مسته‌فا ،پارێزگارى که‌رکوک، ئ��هوه ره‌ت��دهک��ات �هوه که‌کۆمپانیاى ن�ه‌وت��ى باکور خه‌ڵکى شاره‌کانیتره‌وه هێنا بێت بۆ دامه‌زراندن. پارێزگارىکه‌رکوک ،وتیشى :من ئه‌و به‌ڵگه و ناوانه‌م ده‌وێت ،که باسى ده‌که‌ن کۆمپانیاى نه‌وتى باکوور خه‌ڵکى ترى دامه‌زراندبێت .هیچ وه‌اڵمێک له‌وباره‌یه‌وه ناده‌م تاناوه‌کان نه‌بینم.
له‌ژێر گوشارى رێپێوانى جه‌ماوه‌رى، ه���هر س���ێ چ���االک���وان���هک���هى ل �ه‌س �هر خۆپیشاندان دژ به‌ئێران ده‌ستگیرکرابوون له‌الیه‌ن ده‌زگاکانى ئاسایشی پارتییه‌و ه دوێنێ ئازاد کران.
م��ام ه���ه‌ژار ،یه‌کێک ل�ه زیندانیه‌کان بۆ (چه‌تر) وت��ى :دواى ئ �ه‌وه‌ى له ()2011/1/30 به‌تۆمه‌تى ئه‌نجامدانى ک��ارى توندوتیژى دژ ب ه کونسوڵخانه‌ى کۆمارى ئیسالمى ئێران له هه‌ولێر
زۆربه‌ی خانووه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه تاپۆیان نیه
شاره‌وانى هه‌ڵه‌بجه :له‌م هه‌فته‌یه‌دا بڕیارێک ده‌رده‌چێت بۆ تاپۆکردنیان [ چه‌تر ـ ئاسۆ محه‌ممه‌د ] س���ه‌رۆک���ى ش����اره‌وان����ى ه�هڵ�ه‌ب��ج� ه ڕای��ده‌گ��هی��هن��ێ��ت ب �ه‌ش��ێ��ک��ى زۆر ل ه خانووه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه تاپۆیان نی ه ئه‌مه‌ش کێشه‌ى بۆ دانیشتوانى شاره‌ک ه دروس��ت��ک��ردووه ،سه‌رۆکى حکومه‌تیش
له‌شه‌و و ڕۆژێکدا ( )3-2کاتژمێر کاره‌با ده‌درێت
ل ه خورماتوو کاره‌بای گه‌ڕه‌ک ه کوردییه‌کان که‌م ده‌کرێته‌وه [ دوزخورماتوو ـ عومه‌ر ئاواره ] ماوه‌ى دوو مانگه له شارى خورماتوو، به تایبه‌ت له گه‌ڕه‌که کوردییه‌کان کێشه‌ی کاره‌بایان ههیه و له‌شه‌و و ڕۆژێکدا (-2 )3کاتژمێر کاره‌با ده‌درێت به‌و گه‌ڕه‌کان ه و هاواڵتیانى ئه‌و شاره‌ش نیگه‌رانى خۆیان ده‌رده‌بڕن له‌و حاڵه‌ته.
هاواڵتیانى ش��اری خورماتوو له‌که‌مبوونه‌وه‌ی ک��اره‌ب��اک�هی��ان نیگه‌رانى خ��ۆی��ان ده‌رده‌ب����ڕن و داوا له‌الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار دهک�هن ،به تایبه‌ت قایمقامى شار ئه‌م کێشه‌یه‌یان بۆ چاره‌سه‌ر بکات و ئه‌و به‌ش ه کاره‌بایه‌ى که ته‌رخان کراوه بۆ گه‌ڕه‌که کوردییه‌کان وه‌کو خۆى بدرێت و که‌م نه‌کرێته‌وه .لهمبارهیهوه شه‌الل عه‌بدول بابانى قایمقامى شارى خورماتوو ل ه لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) وتى :بۆ ماوه‌ى دوو مانگ زیاتره له شارى خورماتوو کاره‌با باش نییه و خراپه، ل �هم الی�هن�ه‌ش�هوه ه���ه‌ردوو پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��وک و تکریت غه‌درمان لێده‌که‌ن و هاوکاریمان ناکه‌ن ،ب ه تایبه‌ت له ڕووى پێدانى کاره‌باوه ،که به‌شى کاره‌باى خورماتوو له‌سه‌ر ویستگه‌ى تازه خورماتووه و رۆژان ه له جیاتى ( )20مێگا بڕى ( )12مێگامان پێده‌ده‌ن و ( )8مێگا ده‌ب���ڕن ،ب��ۆ ئ �هو مه‌به‌سته‌ش ڕۆژى
ده‌ستگیرکرایان ،شه‌وی ( )2-6/5کاتژمێر یه‌کی شه‌و ئازادکراین .وتیشی :ئه‌و بڕیار‌ه به‌شێوه‌یه‌کى یاسایی نه‌بوو وهک چۆن گرتنه‌که‌شمان یاسایی نه‌بوو ،به‌ڵکو له‌ژێر گوشارى هه‌ڤااڵنمان بوو، چونکه ئه‌و هه‌ڤااڵن‌ه ئاگادارییه‌کیان باڵوکردبۆوه، ئه‌گه‌ر ئ��ازاد نه‌کرێین ،ن �ه‌وه‌ک رێپێوان به‌ڵکو س �هره �هڵ��دان ل �ه‌س �ه‌رت��اس �ه‌رى ک��وردس��ت��ان ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،واته ئێمه ئازاد نه‌ده‌کراین ئه‌گه‌ر گوشارى جه‌ماوه‌رى نه‌بووایه. مام هه‌ژار وتیشى :ده‌ستگیرکردنى ئێمه له‌سه‌ر خۆپشاندان نه‌بوو ،به‌ڵکو ده‌ستگیرکردنه‌که‌مان
ب��ڕی��اری��داوه ب��ڕی��ارێ��ک��ى ت��ای��ب �ه‌ت ب ه له‌سه‌ردانه‌که‌یدا بۆ هه‌ڵه‌بج ه له ( )12/16بڕیاریدا ش��اره‌ک�هم��ان ده‌رب��ک��ات بۆ تاپۆکردنى ک ه بڕیارێکى تایبه‌ت ده‌ربکات بۆ تاپۆکردنى سه‌رجه‌م خانو و که‌الوه‌کانى هه‌ڵه‌بجه .خانوو که‌الوه‌کانى هه‌ڵه‌بجه ،ه�ه‌روه‌ه��ا لیژنه‌ى خ���در ک��ری��م ،س���ه‌رۆک���ى ش���اره‌وان���ى ه�هڵ�ه‌ب��ج�هى تایبه‌تى ب��ۆ پێکهێناوه به‌سه‌رپه‌رشتى دکتۆر شه‌هید ل ه لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) ڕایگه‌یاند :پشتیوان لێپرسراوى یاسایى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران له ماوه‌ى ڕابردوودا وهک سه‌رۆکایه‌تى شاره‌وانى لهگهڵ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى شاره‌وانیه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه یاداشتێکمان ئاراسته‌ى جه‌نابى سه‌رۆکى سلێمانى و تاپۆى سلێمانى ،ئه‌و لیژنه‌یه داواى حکومه‌ت سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان کردووه سه‌باره‌ت ه�هن��دێ شتیان لێکردین ل �هوان �ه ئاماده‌کردنى به خانوو که‌الوه‌کانى هه‌ڵه‌بجه که به‌شێکى زۆرى ن �ه‌خ��ش �هى ش���ار ه���ه‌روه‌ه���ا س��ه‌رژم��ێ��رى ک��ردن��ى تاپۆیان نیه ئه‌مه‌ش کێشه‌ى زۆرى بۆ هاواڵتیانى خێزانه‌کانى هه‌ڵه‌بجه ئێمه ئێستا ئه‌و کارانه‌مان شاره‌که‌مان دروستکردووه ،ک ه سودمه‌ند نابن ل ه ئه‌نجامداوه .بۆی ه چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین له‌م هه‌فته‌یه‌دا پێشینه‌ى خانووبه‌ره. ئه‌و بڕیار‌ه تایبه‌ت ه ده‌ربچێت بۆ تاپۆکردنى سه‌رجه‌م ن����اوب����راو وت���ی���ش���ى :س����ه‌رۆک����ى ح��ک��وم �ه‌ت خانوه‌کانى هه‌ڵه‌بجه.
هێشتا ل ه بازاڕه‌کاندا خۆراکی به‌سه‌رچوو ده‌گیرێت
[ سلێمانی ـ دانیار سه‌نگه‌ر ]
« ده‌مانه‌وێت جیاوازی نه‌مێنێت»
درێژه پێده‌رى ئه‌و لێداوان‌ه بوو که هۆشیار زێبارى له‌باره‌ى کوردانى رۆژه�ه‌اڵت�هوه داب��ووی .ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد له زینداندا هێرشی کراوه‌ت ه سه‌ر و دواتر به‌رپرسانی زیندانه‌ک‌ه پێیان وتووه ئه‌و هێرش‌ه شه‌خسی بووه. جێی باس‌ه له ( )1/29دژى له سێداره‌دانى ک���وردان���ى رۆژه�����ه‌اڵت رێ��پ��ێ��وان��ێ��ک ب��ۆ ب���ه‌رده‌م کونسوڵگه‌رى ئێران له هه‌ولێر به‌رێوه‌چوو ،به‌هۆیه‌و‌ه شه‌وى ( )1-31/30مام هه‌ژار ده‌سگیر ده‌کرێت و دواتریش (دکتۆر ناجی هاجی و عه‌لی مه‌حمود) ده‌ستگیرکران.
فۆتۆ :چه‌تر
( )2011/1/9به ی��اوه‌رى ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى له وێستگه‌ى ناوبراوه‌وه (شداون) نه‌کرێت ،به‌اڵم تا شاره‌وانى خورماتوو و به‌ڕێوه‌به‌رى کاره‌باى خورماتوو ئێستا ئه‌و به‌ڵێنه نه‌چووه‌ته قۆناغى جێبه‌جێکردنه‌وه. س �ه‌رچ��اوه‌ی �هک��ی��ش ل��ه ک���اره‌ب���اى خ���ورم���ات���ووه‌و‌ه سه‌ردانى وه‌کیلى وه‌زیرى کاره‌باى حکومه‌تى عێراقى (ره‌ع��د ئه‌لحارسى)مان کرد و له‌گه‌ڵیدا تاوتوێی ڕاگه‌یاند :به هۆى به کارهێنانى ئامێرى سپلیت مه‌سه‌له‌ى کاره‌باى خورماتوومان کرد ،له به‌رامبه‌ردا و هیته‌ره‌وه که ()%80ی مااڵن به کارى ده‌هێنن ن��اوب��راو به‌ڵێنى چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى ئ �هو کێشه‌یه‌یدا کاره‌با خ��راپ ده‌بێت و فیده‌ره‌کانى دابه‌شکردنى و بڕیاریشیدا به‌شى کاره‌باى خورماتوو له ( )12ش��اره‌ک�ه ته‌حه‌مولى ئ �هو هه‌موو ئامێره ناکات و مێگاوه بکرێت به ( )20مێگا و چیتر ئه‌و به‌شه‌ش ده‌بڕدرێت.
ته‌نیا له سلێمانی له م��اوه‌ی مانگی راب��ردوودا زیاتر له یه‌ک ته‌ن خۆراکی به‌سه‌رچوو ده‌سوتێنرێت ،به‌ڕێوه‌به‌رێتی چ���اودێ���ری ب���ازرگ���ان���ی سلێمانیش رایده‌گه‌یه‌نێت ،لیژنه‌کانی چاودێری زی��ادک��ردووه و سزادانی فرۆشیاران و بازرگانانی سه‌رپێچیکاریش ده‌دات.
ره‌ئ���وف ع �ه‌ل��ی ،ل��ێ��پ��رس��راوی ب�ه‌ش��ی ئ��ام��اری به‌ڕێوه‌به‌رێتی چاودێری بازرگانی سلێمانی ئاماژه به‌وه‌ده‌دات ،له‌ماوه‌ی رابردوودا ده‌ستیشیان به‌سه‌ر چه‌ندین که‌لوپه‌لی ساخته‌دا گرتووه و به‌سه‌دان کیلۆ خ��ۆراک��ی به‌سه‌رچووشیان ل �هن��اوب��ردووه. هه‌روه‌ها لیژنه‌کانیان سه‌ردانی ده‌یان (نانه‌واخانه، ف��ڕن��ی س��هم��وون ،ت��رش��ی��ات ف���رۆش ،بریکاری ئ��ارد ،دوکانی س �ه‌وزه و میوه ،گۆشت فرۆش، سۆپه‌رمارکێت و مینی مارکێت ،چێشتخانه،
دوکانی فرۆشتنی په‌له‌وه‌ر ،سارده‌مه‌نی‌‌و شه‌ربه‌ت ف��رۆش ،سه‌رتاشخانه ،گ���ه‌راج ،دوک��ان��ی مه‌ی فرۆش ،گۆڕینه‌وه‌ی دراو و کۆمپانیا و میوانخانه و )...چه‌ندین جێگای دیکه‌یان کردووه. ڕوون��ی��ش��ی��ک��ردهوه ،ل�هک��ۆی ئ �هو س�ه‌ردان��ان�هی ک �ه لیژنه‌کانیان ل �ه ( -1ت��ا )2011-1-31 ئه‌نجامیانداوه ( )46سه‌رپێچیان تۆمارکردووه و ب��ڕی ( )1315000دینار س��زای بازرگانان و فرۆشیارانی سه‌رپێچیکارانیانداوه .به‌وته‌ی ئ�هو لێپرسراوه‌ی به‌شی ئ��ام��اری به‌ڕێوه‌به‌رێتی چاودێری بازرگانی سلێمانی ،بڕی ( )897کیلۆ خ��ۆراک��ی ب�ه‌س�ه‌رچ��وو ل�ه‌گ�هڵ ( )78به‌رمیلی به‌تاڵ ڕۆنی ئۆتۆمبێل ده‌ستیان به‌سه‌رداگیراوه، ئاشکراشیکرد ،له مانگی ڕاب��ردوودا به‌ته‌نیا له س��ن��وری ئ �هوان��دا زی��ات��ر ل�هی�هک ت��ۆن خۆراکی به‌سه‌رچوویان سووتاندووه.
ده‌نگۆی سزادانی مه‌ال به‌ختیار له‌سه‌ر به‌ڵێنه‌کانی باڵو دهبێتهوه
مافناسێک :وای لێده‌که‌ن جارێکیتر به‌ڵێنى له‌وشێوه‌ی ه نه‌دات [ ئا /په‌یمان ئه‌مین ] له‌سه‌ر به‌ڵێنه‌کانی بۆ چاره‌سه‌ر کردنی کاره‌با ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی نیشتیمانی ک��وردس��ت��ان (مه‌البه‌ختیار) ده‌نگۆی سزادانی له‌الیه‌ن ئه‌و حزبهوه باڵو دهبێتهوه و وته‌بێژی یه‌کێتیش ئه‌و قسان ه ره‌تده‌کاته‌وه ،رۆژنامه‌نوسانیش پێیانوای ه ل�ه رووی ئه‌خالقی سیاسیه‌وه له‌سه‌ر ناوبراو ده‌که‌وێت.
له‌دوای ئه‌وه‌ی کاره‌بای هه‌رێمی کوردستان خراپ بوو ناڕه‌زایی له شه‌قامدا په‌ره‌ی سه‌ند و وته‌یه‌کی
ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان (مه‌ال به‌ختیار) به ڤیدیۆ باڵوکرایه‌و‌ه که تیایدا به‌ڵێن ده‌دات له ساڵی ()2008دا کێشه‌ی کاره‌با نه‌مێنێت و ئه‌گه‌ر ئه‌و کێشهیه به‌رده‌وامی کرد ئه‌وا سه‌رۆکی حکومه‌ت و جێگره‌که‌ی ده‌ستله‌کار ده‌کێشنه‌وه .بۆیه دهن��گ��ۆی ئ �هوه ب�ڵاوب��ووی�هوه ک ه ن��اوب��راو له‌الیه‌ن یه‌کێتیه‌وه س��زا ده‌درێ��ت .هاوکات راگه‌یاندنه‌کانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش ئه‌م گرت ه ڤیدۆییه‌یان له که‌ناڵی ()KNNی کۆمپانیای وش ه لێدایه‌وه ،ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بی سیاسی حزبه‌که‌ش له باره‌ی سزادانی (مه‌ال به‌ختیار)هوه ده‌ڵێت «شتى وامان نه‌بیستووه«. س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌س��زادان��ى ن��اوب��راو ،ئ���ازاد جوندیانى ئ��هن��دام��ى م �هک��ت �ه‌ب��ی س��ی��اس��ی یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان و وته‌بێژی ئه‌و حزبه له‌لێدوانێکى تایبه‌تدا بۆ (چ �ه‌ت��ر) وت��ى «تائێستا شتى وام����ان ن�ه‌ب��ی��س��ت��وه ک��ه م �ه‌ال به‌ختیار له‌الیه‌ن مه‌کته‌بی سیاسیه‌وه سزا بدرێت». ه �ه‌روه‌ه��ا وت��ى «م�ه‌ال ب �ه‌خ��ت��ی��ار ئ���هو ق��س �هی �هى ل���هک���ات���ێ���ک���دا ک������ردوه ک����ه ره‌وش��������ى ک����اره‌ب����ا له‌هه‌رێمى کوردستاندا زۆر خ������راپ ب������ووه و س �ه‌ع��ات �هک��ان��ى پ��ێ��دان��ى ک���اره‌ب���ا ب �هه��اواڵت��ی��ان زۆرک���هم���ب���ووه ،ب���ه‌اڵم ل���ه‌ئ���ێ���س���ت���ادا ره‌وش�����ی ک�������اره‌ب�������ا ب�����اش�����ه و س�ه‌ع��ات�هک��ان��ى پێدانى ک����اره‌ب����اش ل��ه‌وک��ات�� ه زیاتره و به‌رهه‌مهێنانى وزه‌ى کاره‌با له‌چاو ئه‌و سه‌رده‌مه‌دا دووقات زیادی کردوه». ج��ون��دی��ان��ى ،دروس��ت��ک��ردن��ى ئ �هوه �ه‌اڵی �هى ل �ه‌س �هر ره‌وش���ى ک����اره‌ب����ا ل���ه‌چ���هن���د رۆژى راب�������ردوودا ب�ه‌س��روش��ت��ى
زانى‌و وتى «له‌وماوه‌یه‌دا که‌موکورتى زۆر هه‌بوو ل �ه‌ب��وارى ک��اره‌ب��ادا ک�ه ب��زووت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان ک��ردى به‌هه‌ڵاڵ سروشتى ئۆپۆزسیۆنیش هه‌روایه و ده‌بێت وابکات».
››
ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی: لێدانه‌وه‌ى ئه‌و گرت ه ڤیدیۆیی ه شکاندنى که‌سێتى مه‌ال به‌ختیار‌و ناشیرینکردنى حکومه‌ته ئ���هو ئ��هن��دام��هى م �هک��ت �ه‌ب��ی س��ی��اس��ی یه‌کێتى ئه‌وه‌شى وت «لێدانه‌وه‌ى ئه‌و گرته ڤیدیۆییه‌ى مه‌ال به‌ختیار له‌الیه‌ن که‌ناڵه‌که‌ى بزووتنه‌وه‌ى گۆڕانهوه ب��ۆ شکاندنى که‌سێتى ن��اوب��راو و ناشیرینکردنى حکومه‌ته« .جه‌ختیشیکرده‌وه «ئامانجى بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌لێدانى ئه‌وگرته ڤیدیۆییه بۆ ده‌ربازبونیه‌تى
››
چاودێرێکی سیاسی: مێژوى ئێم ه له‌ساڵى ()1991هو ه مێژوى پیاهه‌ڵدان ه نه‌ک لێپرسینه‌وه
له‌و ئه‌زمه‌یه‌ى به‌هۆى ده‌رکردنى به‌یاننامه‌که‌یانه‌و‌ه تێى که‌وتوون». له‌باره‌ى باڵوبونه‌وه‌ى ده‌نگۆى سزادانى به‌رپرسی ده‌سته‌ى کارگێڕى مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی ،له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج ،چاودێرى سیاسی و رۆژنامه‌نوس ،به
(چه‌تر)ى راگه‌یاند «له‌وبڕوایه‌دانیم یه‌کێتى سزاى مه‌ال به‌ختیار بدات چونکه سزا هه‌ڵناگرێت ،هه‌موو هێزێک ک�ه ب��ی�ه‌وێ بێته س �هر حوکم بهرنامه و پالنى خۆى راده‌گه‌یه‌نێت‌و دوایش جێبه‌جێى ناکات و که‌سیش پێى ناڵێ بڕۆ ماڵه‌وه«. له‌باره‌ی لێدانه‌وه‌ی له که‌ناڵی ( )KNNله‌تیف، وتی «بۆ هه‌موو هێزێک رهوایه له کاتى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن ی��ان توشبونى قه‌یرانێکدا ئیستیغاللی قسه‌کانى ب�ه‌رام��ب�ه‌ره‌ک�هى بکات و ب��ۆ مه‌به‌ستى تایبه‌تى خۆى نیشانى هاواڵتیانى بدات ،میدیاکانى ب��زووت��ن �ه‌وه‌ى گ���ۆڕان ن�هه��ات��وون سوکایه‌تى به‌مه‌ال به‌ختیار بکه‌ن به‌ڵکو شتێک ده‌گ��ێ��ڕن�هوه ک�ه ل ه سه‌رده‌مێکدا وتویه‌تى». له‌تیف فه‌ره‌ج ،له‌باره‌ى هۆکارى سزانه‌دانى مه‌ال به‌ختیاره‌وه وتى «ئێمه له‌ساڵى ( )1991هوه که‌سمان سزانه‌داوه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى مێژووى ئێمه مێژووى پیاهه‌ڵدان ه نه‌ک لێپرسینه‌وه ،خه‌تاى زۆر گه‌وره له بیر ده‌که‌ین، ( )20ساڵه هیچ سیاسیه‌ک لێپرسینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا نهکراوه« .ناوبراو به‌مشێوه‌یه درێژه‌ى دایه قسه‌کانی «ده‌بوو مه‌ال به‌ختیار به‌یانێکى باڵوبکردایه‌ته‌وه و بیوتایه ئاوام وتووه و داواکارم ئه‌م حکومه‌ته ده‌ست له کاربکێشێته‌وه چونکه له‌حزبێکدایه که حکومه‌ت هی ئهوه«. هاوکات شوان محه‌مه‌د ،سه‌رنوسه‌رى رۆژنامه‌ى ئاوێنه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «پێموایه ئه‌و قسانه‌ى م��ه‌ال به‌ختیار واق��ع��ى ن��ی��ن ،چ��اک��ک��ردن��ى ک��اره‌ب��ا پێویستى به‌پالنى ستراتیژى ههیه بۆ چاره‌سه‌رکردنى و ئ �هو به‌ڵێنانه‌شی ب�هه��اواڵت��ی��ان دراون ب��ۆ دواوه چونه‌ته‌وه« .ه�ه‌روه‌ه��ا وت��ى« :پێشبینى ناکه‌م ن ه مه‌ال به‌ختیار و نه‌هیچ به‌رپرسێکى حکومیش له‌سه‌ر کێشه‌ى کاره‌با لێپرسینه‌وه‌ى لهگهڵ بکرێت ،چونک ه ئه‌م واڵته چاودێر و لێپرسینه‌وه‌ى تیانیه». ل����ه‌ڕووى ی��اس��ای��ی��ش�هوه م��اف��ن��اس پ��ێ��ش �ه‌وا زان���ا، رایگه‌یاند «له‌به‌رئه‌وه‌ى مه‌ال به‌ختیار نه ئه‌وکات و نه‌ئێستاش له حکومه‌تدانیه بۆیه هیچی له‌سه‌ر ناکه‌وێت ته‌نها وه‌کو ئه‌خالقیاتێکى سیاسی له‌سه‌رى دهک�ه‌وێ��ت» .سه‌باره‌ت به‌سزادانى ن��اوب��راو ،زان��ا ب ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگ �هی��ان��د« :پێموایه ئ�ه‌گ�هر یه‌کێتى لێپرسینه‌وه‌شى لهگهڵ نه‌که‌ن واى لێده‌که‌ن جارێکیتر به‌ڵێنى له‌وشێوه‌یه به‌خه‌ڵک نه‌دات».
موڵک ه گشتیه‌کان ماڵی هاواڵتیان ه نه‌ک حکومه‌ت
ده‌سته‌ی داواکاری گشتی شوێن داواکه‌ی گۆڕان ده‌که‌وێت [ ئا /کوردۆ فه‌ره‌ج و ته‌ها ] ده‌سته‌ی داواک��اری گشتی رایده‌گه‌یه‌نێت که ده‌ستیان ک��ردووه به به‌دواداچوون بۆ گێڕانه‌وه‌ی موڵکی گشتی و یاساناسانیش رایده‌گه‌یه‌نن که وه‌زاره‌ت��هک��ان ده‌توانن داوای کرێی ئه‌و ماوه‌یه بکه‌ن که تێیدابوون پێشیانوایه دهس��ت �هی داواک����اری گشتی سه‌ربه‌خۆنین.
ل �ه‌دوای به‌یاننامه‌که‌ی بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ک ه یه‌کێک له‌و خااڵنه‌ی دیاریی کردبوو ،گێڕانه‌وه‌ی و موڵک و ماڵی داگ��ی��رک��راوی خه‌ڵک ب��وو ل ه الیه‌ن حزبه‌کانه‌وه ،دوای ئه‌وه‌ش سه‌رۆکی حکومه‌ت له کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا له شاری سلێمانی رای��گ�هی��ان��د ک�ه ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ��ۆڕان��ی��ش زی��ات��ر ل ه س�ه‌د دۆن��م زه‌وی��ان له راقیترین شوێنی سلێمانیدا داگیرکردووه با ئه‌وان له‌خۆیانه‌وه ده‌ست پێبکه‌ن و بیگێڕنه‌وه .له دوای ئه‌و لێدوانه وته‌بێژی گۆڕان، محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم ،له راگه‌یاندنه‌کانه‌وه وتی «ئێمه ئاماده‌ین گردهکه بدهینهوه». سه‌ره‌ڕای ئه‌و به‌ڵگانه‌ی که راگه‌یه‌ندراوه له‌سه‌ر داگ��ی��رک��ردن��ی م��وڵ��ک و م��اڵ��ی خ�هڵ��ک ل�ه‌الی�هن حزبه‌کانه‌وه تا ئێستا ده‌سته‌ی داواک���اری گشتی بێده‌نگه و هیچ داوای �هک��ی ل �هو ب��اره‌ی �هوه تۆمار ن���هک���ردووه .ل �هم��ب��اره‌ی �هوه دادوه‌ر رزگ���ار ع�ه‌ب��دواڵ ح �ه‌س �هن ،س �ه‌رۆک��ى ل��ی��ژن�هى دادوه‌رى ل�ه‌ده‌س��ت�هى داواکانى موڵکدارى له سلێمانى ،له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) باسی له‌وه‌کرد لهگهڵ ئه‌وه‌ی رقم له‌هیچ حیزب و الیه‌نێک نییه به‌اڵم «ل �ه‌رووى یاساییهوه ده‌ستدرێژى کردنه سه‌ر موڵکى گشتى ،ئه‌و موڵک ه نه‌قدى بێت یان ماڵێکى گواستراوه بێت یان خانوبه‌ر‌ه کارێکى نایاساییه به‌پێی مادده‌کانى یاساى سزادانى کار پێکراو ( )457ک��رده‌ى ده‌ست به‌سه‌را گرتنى هه‌ر موڵکێکى گشتى به که‌تن داده‌نرێت» ناوبراو رای��گ�هی��ان��د ب��ۆ ئ �هوان �هی موڵکی گشتی داگیر ده‌که‌ن «سزاى یاساى بۆ دان��راوه که به‌ند کردن و غه‌رامه‌یه ،هه‌روه‌ها ده‌ست بردن بۆ ماڵى گشتى و سندوقى غهزێنه سزایه‌کى زۆر توندى ههیه له‌رووى
رزگ��ار عه‌بدواڵ ،باس یاساییهوه به‌ند ده‌کرێت بۆ زیاتر له‌وه‌ش ده‌کات سه‌رجه‌م له ( )15ساڵ هه‌ندێک جاریش «داواکارى گشتی ده‌زگ��اک��ان ک�ه‌وت��ووه‌ت� ه تێ ده‌په‌رێت». خ���زم���ه‌ت���ی ح����زب����هوه و �ۆ � �اس � ئ ه و ه �� � ی ه ��ار � ��ب ه����هر ل���هم� ژی، ه د دا ه واڵت م ه ل پێشیوایه «داواک����ارى ئه‌ڵمانی ،ئه‌ندامی مه‌کته‌بی س��ی��اس��ی یه‌کێتی نیشتیمانی ناتوانێت داوا له‌سه‌ر هیچ گ��ش��ت��ى ده‌زگ���ای���هک��� ه ده‌بێت چاودێرى گشتى ک��وردس��ت��ان ،ل�ه دی��دارێ��ک��ی ئه �اس‌م حزبێک تۆمار بکات» بکات کاتێک بردنى ژم����اره‌ی����هی (چ����ه‌ت����ر)دا ب� پ������اره‌ى زۆر زه‌ب�����ه‌الح ل���هوه دهک����ات ل �ه ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ی لێکوڵینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا ن����ێ����وان م���هک���ت���ه‌ب���ی س��ی��اس��ی ن��اک��رێ��ت ،پێموایه ئه‌و یه‌کێتی و پ��ارت��ی ب��اس��ی ئ�هم داواک������ارى گشتییه‌ى ه بابهته ک���راوه وت��ی « ئێمه ل «گه‌ر گه‌نجێک ک �ه ل �هه �ه‌رێ��م��دا هه‌ی ه ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ى ن��ێ��وان مه‌کته بى بچێت سکااڵ دژى ئه‌و ه ل���هو ئ��اس��ت �ه‌دا ن��ی��ی�هو س��ی��اس��ی ب��اس��ى م��وڵ��ک �هک��ان��ى ل���هو ئ��اس��ت�ه‌ش��دا نابێت حکومه‌تمان ک��ردووه ،بۆ ئه‌وه‌ى تۆمار بکات ک ه موڵکى ل��هم��اوه‌ی��هک��ى ن��زی��ک بیگه‌ڕێنینه‌وه«هه‌ر له‌و دیداره‌دا بۆ ه و ه ڕێت ه بگ گشتى له‌کوردستاندا». ن��اوب��راو ده‌ڵ��ێ��ت»ده‌ب��وای�ه گ��ۆڕان ناوبراو زیاتر قسه‌ی پێش ئه‌وه‌ى سه‌رۆکى حکومه‌ت میلله‌ت وهک ئه‌و گه‌نج ه کرد و وتی «داواکارى داوای بکاتهوه گردهکه راده‌ست ب���ک���ات���هوه ب���ه ت �ه‌ئ��ک��ی��د ده‌ب��ێ��ت وای ه له‌گۆڕه‌پانى ته‌حریردا گشتى سه‌ر به‌یه‌کێک ل �ه ح��ی��زب�هک��ان�ه ،هیچ یه‌کێتى و پارتیش موڵکه‌کانى خۆى ده‌کات ه قوربانى» ک���������ات ک���ه‌س���ێ���ک���ى حکومه‌ت ته‌سلیم بکهنهوه». سه‌ربه‌خۆ ناکه‌نه وه‌زیر حاکم رزگار له‌قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) باسی له‌وه‌شکرد «ئ�هو موڵکانه‌ى پارت ه تا ئێستاش که‌سێک نییه به‌رگرى له گه‌ل بکات و سیاسییه‌کان به‌کاریان هێناوه گ�هر به ئابوونه‌ى ئه‌وه‌شى قسه بکات تۆمه‌تى گه‌وره‌ى ده‌خه‌نه پاڵ» ئه‌ندامانى ئه‌و پارته سیاسییه کڕابێت یان به‌کرێ ناوبراو له قسه‌کانیدا هێما بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات «گه‌ر گیرابێت کارێکى ئاساییه ،یان به‌هه‌ر یارمه‌تییه‌کى گه‌نجێک بچێت سکااڵ دژى ئ �هوه تۆمار بکات نه‌قدى بۆ ئه‌و پارته کڕابێت یان به‌کارهاتبێت یان که موڵکى گشتى بگهڕێتهوه بۆ میلله‌ت وهک به‌شێوه‌ى تۆمار کردنى ب�هن��اوى پ��ارت�هک�هوه وهک ئه‌و گه‌نجه وایه له‌گۆڕه‌پانى ته‌حریردا خۆى ده‌کات ه که‌سایه‌تییه‌کى مه‌عنه‌وى حه‌قى خۆیه‌تى که موڵکى قوربانى» .ناوبراو رایده‌گه‌یه‌نێت دادگ��اى به‌رائى تایبه‌تى به‌ناوه‌وه هه‌بێت ،به‌اڵم گه‌ر ئه‌و موڵکانه‌ى ع��ێ��راق ناتوانێت ب �ه‌ش��دارى ب��ک��ات چونکه ئ �ه‌وه‌ى ب�ه‌ده‌س��ت پارته سیاییه‌کانه‌وه‌یه و مقه‌ر و بنکه‌‌و ل�ه‌دادگ��اى عێراق دژى هه‌رێم ده‌رده‌چ��ێ��ت جێبه‌جێ باره‌گاى ئه‌و حزبه سیاسییانه ماڵى ده‌وڵه‌ت بوبێت» ناکرێت ،ئه‌وه‌ى له‌هه‌رێم ده‌رده‌چێت عێراق جێبه‌جێی یان هه‌ر وه‌زاره‌تێک ئه‌وا «دهچێته بابى ته‌عدایه‌کى ناکات. بۆ وه‌رگرتنی زانیاری و هه‌وڵه‌کانی حکومه‌ت راسته‌‌وخۆوه و ده‌ستدرێژى کردنه س�هر موڵک و ماڵى گشتییهو ده‌بێت به‌زوترین کات به‌بێ هیچ ل �هم��ب��اره‌ی �هوه (چ �ه‌ت��ر) ویستی وت���هی حکومه‌ت قه‌ید‌و شه‌رتێک چۆڵ بکرێت» .ئه‌و دادوه‌ره پێیوای ه وه‌ربگرێت ،ب �ه‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کان لهگهڵ وته‌بێژی ئهوه موڵکی حکومه‌ت نیه و موڵکی هاواڵتیانه ،حکومه‌ت دروست نه‌بوو .سه‌باره‌ت به یه‌کالکردنه‌وه‌ى
›› ››
ئه‌و موڵکه گشتیانه‌ى ئێستا له‌الیه‌ن هێز و الیه‌ن ه سیاسیه‌کان به‌کارده‌هێندرێت و رۆڵ��ى داواک���ارى گشتى ،هیوا فاریق ،ئه‌ندامى ده‌سته‌ى داواک��ارى گشتى ،له لێدوانێکیدا به (چه‌تر)ی راگه‌یاند :ئێم ه وهک ده‌سته‌ى داواکارى گشتى هه‌رێمى کوردستان، له رێگاى وه‌زاره‌تى داد به‌دواداچونمان بۆ ئه‌و بابهته کردووه ،بۆ ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ش نوسراوێکمان ئاراسته‌ى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى و الوان��ى هه‌رێم ک���ردووه ،تا ئامارى ته‌واوى ئه‌و شوێنانه‌مان بۆ رهوانه بکه‌ن ،تا ئێمه‌ش کارى له‌سه‌ر بکه‌ین. ه�هر لهمبارهیهوه پ��ارێ��زه‌ر دالوه‌ر ح �هی��ده‌ر ،وتى «پێویسته هه‌موو وه‌زاره‌ت �هک��ان که موڵکه‌کانیان ب���هن���اوه‌وه‌ی���ه ل �ه‌الی �هن��ى ی��اس��ای��ی �هوه ک���ار ب��ک �هن بۆ گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى موڵکه‌کان‌و داواش بکه‌ن کرێی ئه‌و چه‌ند ساڵه‌ى که داگیرکراوه لێیان وه‌ربگیرێت» ناوبراو له ب��اره‌ی رۆڵ��ی داواک���اری گشتیه‌وه وتى «چونکه داواک���ارى گشتی ل �هم واڵت���ه‌دا ده‌ژی، ناتوانێت داوا له‌سه‌ر هیچ حزبێک تۆمار بکات، له‌به‌ر ئهوه هه‌ر وا ده‌مێنێته‌وه ،تا ئه‌م دوو حزبه بااڵ دهس��ت بێت ،ده‌سه‌اڵتى داواک���ارى گشتى و دادگا سه‌ربه‌خۆ نییه و حزب به‌ئاسانى ده‌توانێت ئه‌وبه‌ر به‌ستانه ببرێت که دێته به‌رده‌میان ،جگه ل�ه‌وه‌ى ئه‌و ده‌سته‌اڵتدارانه ئنتیماى حزبییان ههیه ،ناتوانن بێده‌نگ نه‌بن ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ردوو حزب یه‌کێتى و پارتیش به‌رێکه‌وتن ده‌سته‌اڵتى داواکارى گشتى و ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى داده‌نێن» .له‌باره‌ی چاره‌سه‌ری بۆخه‌ڵک دالوه‌ر ،وتی «ئ�هو الیهنه دوو ره‌گ�ه‌زى تێدایه ،یه‌که‌م ده‌بێت له‌رێگاى یاساوه سکااڵ تۆمار بکرێت دژى ئه‌و که‌سانه‌ى موڵکى حکومه‌تیان داگیر ک��ردووه و له‌داهاتوودا ئه‌و کهسانه حکوم ده‌درێ��ن یان یاسا به‌ندییان ده‌کات ،ئه‌مه‌ش به‌پێی سزادانى عێراقى مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت ،دووه‌م له‌رێگاى مه‌ده‌نییه‌وه ده‌توانیت سکااڵیه‌ک تۆمار بکرێت دژى ئه‌و که‌سانه‌ى موڵکییان داگیرکردووه ،جا موڵکه‌ک ه باره‌گاى حزبى تیدا بێت یان داگیرکرابێت و بڕیارى ده‌رکردنیان بدرێت له‌و شوێنه‌دا ،له‌رێگاى دادگاى به‌رائییه‌وه داوا بکرێت کرێی ئه‌و چه‌ند ساڵه‌یان لێ وه‌ربگیرێت که داگیریان کردووه».
راپۆرت ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
3
باهۆزى گۆڕان و کۆتایى سته‌مکارى پێشڕه‌و حه‌مید ب����اه����ۆزى گ����ۆران ل�������ه‌ئ�������اک�������ام�������ى س����ت����هم����ک����اری����دا ناوچه‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوینى گرتووه و تانه‌گات‌ه ئامانجه‌کانى خۆى مه‌حاڵ‌ه هیچ هێزێک بتوانیت رایبگریت ،چونکه ئه‌وه‌ى له‌تونس رویدا سه‌رئه‌نجامى نغرۆبونى ئه‌و واڵته‌بوو له‌فه‌سادى به‌هه‌موو ماناکانه‌یه‌وه، ئ �ه‌وه‌ى ئێستا له میسر ب �ه‌رده‌وام��ى ههیه، ئه‌نجامگیرى ئه‌و داگیرکردن‌ه ئابوریى و رۆشنبیرى و کولتوری و رامیارانه‌ی‌ه که پارته‌که‌ى م��وب��اره‌ک و بنه‌ماڵه‌که‌ى ل ه میسردا سه‌رپه‌رشتى ده‌که‌ن ،ئه‌وه‌ى له دژى ئ�هو زۆڵ��م و سته‌مه‌ى ئ�هو رژێم‌ه ده‌نگى هه‌ڵبری و بریاریداو‌ه تاکۆتاى هاتنى به‌رده‌وام بێت ئه‌و گه‌نج و هاواڵتیانه‌ن هه‌موشتیکیان له دهستداوه له‌ژێر سایه‌ى ئه‌و ده‌سااڵته‌دا ک ه زۆریک به پیالنى رۆژئاواى ناوزه‌ند ده‌که‌ن. ب�����ه‌ده‌ر ل���هه���هم���وو ئ����هو گ��ۆران��ک��اری � ه خ��ێ��رای��ان �هى ل �ه ن��اوچ��هک��ه‌دا روده‌ده‌ن و ل �هه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��ی��ش زۆرک����ه‌س ئ��اره‌زوى دووباره‌کردنه‌وه‌ى ده‌که‌ن جۆریک له‌تایبه‌تمه‌ندێتى له‌خۆیدا کۆکردوه‌ته‌وه؟ چ��ون��ک�ه ئ �ه‌گ �هر ل �ه (ت��ون��س و میسر) ناڕه‌زایه‌تى و شۆرش سه‌رئه‌نجامى گه‌نده‌ڵى و پاوانکردنى بازاڕ و هه‌موو کایه‌جیاجیاکانى کۆمه‌ڵگا بووبێت ل �ه‌الی �هن ی �هک پ��ارت و بنه‌ماڵه‌و‌ه ئ�ه‌وا له‌کوردستانیش هه‌مان سیناریۆ بونێکى گه‌وره‌یان ههیه و زۆریک له هاواڵتیان و الیهنه نه‌یاره‌کانى حکومه‌ت به‌مانا ته‌ندروسته‌که‌ى تامه‌زۆرى ئه‌و باهۆز‌ه دهک��هن که ئێستا ب��ووه‌ت�ه دۆزه‌خ��ێ��ک بۆ سته‌مکاران و ئاسۆیه‌ک بۆئازادیخوازان. گه‌لى ک��ورد له‌باشورى کوردستان دژ به‌سته‌مى به‌عسیه‌کان و حوکمى ئاگر و ئاسنى عه‌رب‌ه شۆڤینیه‌کان به‌رل‌ه هه‌رگه‌لێکى ترى رۆژهه‌اڵتی ناوین کۆ ده‌نگان‌ه شۆرشى به‌رپاکرد و سته‌مکارى له‌گۆڕنا ،هه‌ربۆی ه هه‌رجواڵندنه‌وه‌یه‌ک له رۆژهه‌اڵتى ناوین و هه‌رشوێنێکى ت��رى ئ�هم جیهان‌ه ئه‌نجام بدرێت دژ به‌سته‌مکارى پێشوازى لێده‌کات و پشتگیرى دهک��ات ،به‌اڵم ل�ه‌دواى ()19 ساڵ له ڕزگاربون له‌حوکمى یه‌ک پارت و داگیرکه‌رانى به‌عس ،جارێکیتر به‌هۆى حوکمى نادروستى یه‌کێتى و پارتى توشى سته‌مکاریه‌کیتر کرایهوه و هه‌موو ساتیک به‌شێکى زۆرى ئ �هو میلله‌ت‌ه به‌تایبه‌تى ئه‌و هاواڵتیانه‌ى هه‌رێم که سودمه‌ند نین له‌مانه‌وه‌ى ئ�هم ڕه‌وش��ه پرل‌ه ناعه‌داله‌تی ه خۆزگه‌یه‌کى په‌نخوارد و له‌گه‌رویاندا هاوار بۆ گۆڕانکاریه‌ک ده‌کات که بۆ هه‌میش ه ده‌ستى سته‌مکارى له یه‌خه‌ى بکاتهوه و مافى هاواڵتیبون بۆ هه‌موو تاکه‌کان به‌بێ جیاوازى یه‌کسان بکات. ( )19ساڵى ت �ه‌واوه ،میلله‌ت ه��اوار بۆ سه‌ربه‌ستى دهک���ات )19( ،ساڵه ه��اوار ده‌کات به‌س‌ه گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داله‌تى ،به‌س ه یه‌کترسڕینه‌و‌ه و دیکتاتۆریه‌تى ،که‌چى هیشتا گوێکانى ده‌سه‌اڵت هیچ نابیستێت جگه له‌و ده‌نگان‌ه نه‌بێت بونه‌ت‌ه مارش و له‌زانکۆکانى حزبدا ئ��اوازی��ان ب��ۆدان��راوه. کوردستان له سایه‌ى خ��راپ به‌رێوه‌بردن و پاوانکردنى ب���ازاڕدا ،پربوو‌ه له کائینى بچوک و گه‌نده‌ڵ ،پربو‌ه له سه‌رمایه‌دارى دڕو و برسى ،پڕبو‌ه له فه‌سادى ئه‌قڵ و ئه‌قڵه‌فاسده‌کان ،ک��ورد تا دێ��ت له‌به‌رده‌م نه‌یاره‌کانیدا بچوک ده‌بیته‌و‌ه و گیانى شۆڕشگێڕى و به‌رخودان الى گه‌نجان به‌ره‌و خاوبونه‌وه‌یه‌کى ب �ه‌رده‌وام پێ هه‌ڵده‌گرێت. گۆرانگارى له‌هه‌رێمى کوردستان حه‌تمی‌ه و ئه‌مڕۆ بێت یان سبه‌ى ده‌بێت ده‌سه‌اڵتدارانى کوردستان ل �هوه تیبگه‌ن سه‌برى میلله‌ت ماناى رازی بونى میلله‌ت نیه به ده‌سه‌اڵتى سته‌مکارى ،به‌ڵکو ماناى به‌خشینى کاتیکى زیاتره بۆ خۆچاککردن و پاککردنه‌وه‌ى ئه‌و ئه‌قاڵنه‌ى نێو کای‌ه جیاجیاکانى خۆى ل ه خه‌ونى پیس و شه‌یتانى ،میلله‌ت هه‌میش ه کاتى زیاترى له‌سه‌ر حسابى ناخۆشیه‌کانى خۆى به‌خشیوه‌ت‌ه دهس��ه‌اڵت و چاوه‌ڕوانى ئ���ه‌وه‌ى لێده‌کات ک�ه ب�ه چاویلکه‌یه‌کى لێڵه‌و‌ه له گۆرانکاریه‌کانى چوارده‌ورى خۆى نه‌ڕوانێت و ببینێت سه‌رده‌مه‌ى سته‌مکارى چه‌ند بخایه‌نێت ئاکامه‌که‌ى له‌به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌واندا نابێت.
کوردستانی و هەرێمی ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 2010/11/8 ممه‌ممه دووشه 2710/11/18 - 2011/2/7 دووشه
4
[ ئا /کارزان تاریق ]
ئه‌و شه‌پۆلى خۆپیشاندانانه‌ى زۆرێک ل � ه واڵت��ان��ى ع��ه‌ره‌ب��ى گ��رت��ووه‌ت��هو ه بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى رژێم ه سیاسیه‌کانیان تا سه‌رۆک ه دیکتاتۆره‌کانیان واڵت جێبهێڵن کاریگه‌ى خۆى ل ه سه‌ر واڵتانى ده‌ورب �هر کردوو ه و چاودێرانى سیاسیش پێیانوایه ئه‌و شه‌پۆل ه ده‌گات ه واڵتانى سوریا ،تورکیا و ئێرانیش.
کامه‌ران ب���ه‌روارى ،ئه‌ندامى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ،کاریگه‌رى شه‌پۆلى خۆپیشاندان له تورکیا هه‌ندێک ج��ی��اواز‌ه لهگهڵ واڵته عه‌ره‌بیه‌کان .جه‌ختیکرده‌وه :ئه‌گه‌ر ئه‌و شه‌پۆل ه خۆپشاندانان‌ه بگاوازرێته‌و‌ه بۆ سوریا ،ئهوه به‌دڵنیایه‌و‌ه
( )5000چه‌کدارى حزبواڵ هێنراونهته سوریاوه بۆ روبه‌ڕوبوونه‌وه‌ى خۆپیشانده‌ران
کارتێکه‌ریه‌کى گ �ه‌وره‌ى له‌سه‌ر باکورى کوردستان ههیه و باکورى کوردستان به‌شێو‌ه و به‌رنامه‌یه‌کى ئاقاڵن‌ه شۆڕشى تێدا به‌ڕێو‌ه ده‌برێت .به‌روارى ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد ئه‌گه‌ر گه‌لى تورکى هانده‌ربن و راپه‌ڕن ئهوه کاریگه‌رى زیاترى ده‌بێت الى کورده‌کان و ده‌کرێت له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا هه‌ستن به خۆپیشاندان. هه‌روه‌ها ئه‌ندامه‌که‌ى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان له درێژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا ئه‌وه‌شى وت« :پێویسته کورد له هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان ئاماده‌کارى بۆ ئه‌م پێشهات‌ه بکات و ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ى هه‌یان‌ه له‌ده‌ستى نه‌ده‌ن .پێشیوایه که له تورکیا دره‌نگتر ئه‌م بارودۆخ ه رووده‌دات ،جه‌ختیکرده‌وه :له‌به‌ر ئه‌وه‌ى بارودۆخى تورکیا ئێستا زۆر ئاڵۆزه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئۆپۆزیسیۆنى تورکیا هێز بدات‌ه جه‌ماوه‌ر خۆپیشاندان ده‌ست پێده‌کات و ئه‌و ڕژێم‌ه ده‌گۆڕێت و شێوازێکى دیموکراسى ده‌گرێت ه ئه‌ستۆى خۆى. بێژه‌ن ق��وب��ادى ،ئه‌ندامى راگه‌یاندنى کۆمه‌ڵه‌ى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستانى ئێران ،باسى ئهوه ده‌کات ئه‌و شه‌پۆل‌ه ناڕه‌زایانه‌ى واڵته عه‌ره‌بیه‌کانى گرتۆتهوه
بێگومان ئێرانیش له‌و شه‌پۆل‌ه ناڕه‌زاییان‌ه بێبه‌ش نابێت، وت��ى« :پێویسته ئێمه چ���اوه‌ڕوان بین ،بزانین الیه‌ن ه سیکۆالریزم و دیموکراتخوازه‌کان له‌و واڵتانه‌دا ده‌توانن پێشڕه‌وى ئه‌و بزوتنه‌وان‌ه بگرن‌ه ئه‌ستۆى خۆیان؟ ئه‌و دووبه‌ره‌یه‌ى ئێران ،الیه‌نى بزوتنه‌وه‌ى سه‌وز و محافیزه‌کار، له ئێراندا هه‌رکام ده‌یانه‌وێ ئه‌و ناڕه‌زایه‌تى و بزوتنه‌و‌ه جه‌ماوه‌ریه‌ى له واڵتانى عه‌ره‌بدا ههیه به‌ره‌و الى خۆیان رایبکێشن» .ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که ئه‌وه‌تا له نوێژى هه‌ینى دا ،کابراى پێش نوێش ده‌ڵێ ئه‌و کاریگه‌ریان‌ه ل ه سودى ئێراندایه ،الیه‌نى به‌رامبه‌ریش ده‌ڵێن فیرعه‌ونه‌کان ناتوانن تاسه‌ر بیبه‌ن .ناوبراو هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد :ئه‌و کێشهیه به‌ره‌و الیهنه ئاینیه‌کان بشکێته‌و‌ه به‌قازانجى کۆمارى ئیسالمیه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر الیهنه سیکۆالریزم و دیموکراته‌کان ،بتوانن رێبه‌رایه‌تى ئه‌و بزوتنه‌وان‌ه بگرن ه ئه‌ستۆ ،به‌دڵنیایه‌و‌ه به زه‌ره‌رى کۆمارى ئیسالمیه و کۆمارى ئیسالمى به‌رته‌سکتر دهبێتهوه. ه �ه‌روه‌ه��ا محه‌مه‌د ح�هم��ۆ ،که‌سایه‌تى سیاسى رۆژئ���اواى کوردستان ،قسه ل�هوه دهک��ات که ئێستا ێ ده‌چێت ،وتى: شتێک دیار نیه بارودۆخه‌ک‌ه به‌ره‌وکو
«کوردان زۆر توڕه‌ن له‌و رژێمه‌ى له سوریادا ههیه ،که‌سایه‌تى گرنگ و ک��اری��گ�ه‌ری��ش نیه ب��ڕی��ار ب��دهن. هه‌موو ئه‌و که‌سایه‌تی‌ه سیاسیانه‌ى سوریا له ده‌ره‌وه‌ى واڵتن ،ئه‌وانه‌شى له ده‌ره‌وه‌ن ده‌ڵێن با وهک تونس و میسر ،به خۆپیشاندان ئه‌و رژێم ه ب��ڕوخ��ێ��ن��ن .ه���ه‌روه‌ه���ا که‌سایه‌تی ه سیاسیه‌که‌ى رۆژئ���اواى کوردستان ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که ئه‌م رژێم ه زۆر حسابى بۆ خۆى کردوه و وتى: ئه‌وه‌تا ئێستا ( )5000چه‌کدارى حزبواڵ هێنراونهته ناو سوریاوه بۆ رووب���ه‌ڕوب���ون���ه‌وه‌ى خۆپیشانده‌ران. جه‌ختیشى لهوه ک��ردهوه :ئه‌م رژێم ه ژیانى بۆ نه‌ماوه‌ته‌وه ،به‌اڵم ئیسرائیل ح�ه‌زن��اک��ات ئ �هم رژێ��م�ه بڕۆخێت. ئه‌گه‌ر ئیسرائیل ده‌ستبه‌ردارى بێت، ئه‌و کاته ژیانى یه‌ک هه‌فت‌ه ده‌بێت.
سه‌رۆکى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى:
چوارچێوه‌ی گشتی دۆزی کورد ل ه به‌شه‌کانی کوردستان پێکه‌و ه گرێدراوه
[ دیدارى /ئاسۆ و فه‌یسه‌ڵ ]
به‌شى دووه‌م و کۆتایى ساڵح موسلم ،سه‌رۆکى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى ،له‌م به‌شه‌ى چاوپێکه‌وتنه‌که‌یدا ئاماژ ه بۆ په‌یوه‌ندیه‌کانى پارت ه کوردیان ه ده‌کات ک ه لهگهڵ واڵتانى ده‌ره‌وه‌دا هه‌یان بوو ه و ئاماژه‌ش ده‌کات سوریا ددان به بوونی کورد و ماف ه ره‌واکانیدا نانێت و سیاسه‌تی تواندنه‌و ه و به‌عه‌ره‌بکردن و هه‌ژاریکردن و نه‌زانیی ل ه دژی کورد په‌یڕه‌و ده‌کات ،ئاشکراشى ده‌کات ک ه ئه‌وان ب ه پشت به‌ستن ب ه ئایدۆلۆژیاى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن سیاسه‌ت ده‌که‌ن. چه‌تر /ل ه رۆژئ��اوای کوردستان حزب ه کوردییه‌کان زۆرن ،ب �ه‌اڵم ئ�هو حزبانه ناتوانن بیروڕای شه‌قامی کوردی ده‌رببڕن، ئه‌و ه به‌و واتای ه نایه‌ت ک ه ده‌ستی ده‌ره‌کی ل ه پشتی ئه‌م حزب و ڕێکخراوانه‌و ه ههیه؟
ئه‌گه‌ر به وردی سه‌یری مێژووی بزووتنهوهیسیاسی کورد ،له کاتی دامه‌زراندنی یه‌که‌م پارتی سیاسی له رۆژئاوای کوردستان له ساڵی (،)1957 ده‌بینین بوونی ده‌ستی ده‌ره‌کی له‌و دامه‌زراندنه‌دا ههیه، لهگهڵ ئه‌وپه‌ڕی رێزمان بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی دڵسۆز و نیشتمانپه‌روه‌ر که به‌شداریان تێدا کرد .له‌وکات ه رۆژهه‌اڵتی ناوین له بارودۆخی ملمالنێدا بوو له نێوان هاوپه‌یمانی ئه‌تڵه‌سی (ناتۆ) که تورکیا نوێنه‌رایه‌تی
دهک���رد و ره‌وت���ی نه‌ته‌وه‌په‌رستی عه‌ره‌بی به سه‌رکردایه‌تی جه‌مال عه‌بدولناسر و بوونی ده‌ستڕۆیی له سوریا له ()1956هوه ،هه‌روه‌ها ک���ردن���ه‌وه‌ی ئ��ێ��زگ �هی ک���وردی ل���ه ق��اه��ی��ره و چ��اوپ��ێ��ک �ه‌وت��ن��ی عه‌بدولناسر به سه‌رکرده‌ی کورد مه‌ال مسته‌فا بارزانی له که‌ناڵی س��وی��س ل �ه س��اڵ��ی ()1958دا. دامه‌زراندنی حزبیکی کوردی له‌و که‌شوهه‌وایه‌دا ده‌ستێکی ده‌ره‌کی تێدا بووه ،به مه‌به‌ستی وروژاندنی ک��ورد له باکوری کوردستان له ب �ه‌رام��ب �هر ه�ه‌س��ت��ی��اری ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورک له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا .سه‌ره‌ڕای ئ�هوه و بوونی چه‌ند هۆکارێکی ناوخۆیی و ش��اره‌زای��ی و لێزانیی ساڵح موسلم محەمەد ،سەرۆكی ()PYD نیشتمانپه‌روه‌ری کوردستان بۆ رێکه‌وتن له‌سه‌ر (حه‌اڵل تایبه‌تی به‌عسی سووری له بواری جیاکاری و پارچ‌ه پارچه‌کردن و دروستکردنی و ح���ه‌رام)ی دۆزی ک���وردی ،ئه‌ویش گه‌وره‌ترین دووبه‌ره‌کی له‌ناو حزبه‌کان ،هه‌موو بوونهته هۆی خزمه‌ت‌ه پێشکه‌شی گه‌له‌که‌مان ده‌که‌ین. چه‌تر /ده‌وڵه‌تی سوریا ره‌گه‌زنامه‌ی دروستبوونی په‌رش و باڵبوون له‌ناو حزبه کوردیه‌کان. ئ �هو ژان و ئێش و سته‌مه‌ی چه‌شتوومانه ،ب ه س���ووری ن��ادات��هک��وردان ،راگواستنیش هۆی دووبه‌ره‌کی و قبوڵنه‌کردنی به‌رامبه‌ر له ناو درێ��ژه‌ى ههیه ،رێگ ه به‌خه‌باتى سیاسى خۆمان .ئه‌گه‌ر وان�هی�هک فێر ببووینای‌ه له هه‌ر ئێوه‌ش نادات و خه‌باتى چه‌کداریش ناکرێت پیالنێک که تووشی بووین ،ئه‌وا ئێستا ده‌بووین ه دژى ئه‌و ده‌وڵه‌ته ،رێگه‌یه‌کى ترتان هه‌ی ه مامۆستا له ناسینه‌و‌ه و رووبه‌ڕوبوونه‌وه‌ی پیالن و بۆ شێوازێکى ترى خه‌بات؟ خه‌بات و تیکۆشانی چه‌کداریمان نییه ،دهوڵهتکۆنسێپتهکان ،ده‌ب��ێ هه‌موومان ه �ه‌وڵ بده‌ین بۆ به‌ستنی کۆنگر‌ه ی��ان کۆنفرانسێکی نیشتمانی رێگه به کاری سیاسیش نادات ،هه‌موو ده‌سه‌اڵت ه گشتگیر ،هه‌موو پارت و ریکخراو و که‌سایه‌تیه‌کانی ئیستبدادیه‌کان رێگه به کاری سیاسی بۆ گه‌له‌کانیان
نه‌ده‌دا و هه‌موو جۆره‌کانی سته‌م و زۆرداری و سه‌رکوتکردنیان بینیوه ،چه‌ندین گه‌لیش رێگه‌ی رزگ���ارب���وون و ئ����ازادی خۆیان دۆزی������وه ب���ه خۆڕیکخستنی ن��ه��ێ��ن��ی و ب����ه‌رگ����ری .گ�ه‌ل��ی ک��ورد له رۆژئ���اوای کوردستان رێگای خۆڕێکخستن و بزوتنه‌و‌ه و تێکۆشانی ج �هم��اوه‌ری و ل ه ک��ات��ی پێویست پ�هی��ڕه‌وک��ردن��ی م��اف��ی پ��اراس��ت��ن��ی ره‌وا به‌کار ده‌هێنێت .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌عس ل ه سوریا ده‌سه‌اڵتداره ،ره‌گه‌زنامه‌ی سووری نادرێته‌و‌ه به‌و کوردانه‌ی ک���ه ل���ه س���ه‌رژم���ێ���ری س��اڵ��ی ()1962ی��ان لێ سێنراوه .راسته به‌عس ل�ه کاتی ئه‌نجامدانی ئه‌و سه‌رژمێری‌ه له ده‌سه‌اڵتدا نه‌بوو ،به‌اڵم زهنیه‌تی به‌عس له مێشکی ئه‌وانه‌ی نه‌خشه‌یان بۆ داڕشت و جێبه‌جێیان کردبوو ،بۆ نمونه موالزمی ناوداری هه‌واڵگری «محه‌مه‌د ته‌له‌ب هیالل» خ��اوه‌ن ئه‌و پرۆتۆکۆالنه‌ی دژ‌ه کورد به‌عسی بوو .به هاتنی به‌عسیش بۆ دهس �ه‌اڵت ئه‌و ک��ردهوه زاڵمانه‌ی ک ه دژی کورد به‌رده‌وامبوون ،چاکردنه‌وه‌ی کشتوکاڵی (االصالح الزراعی) بۆ ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت ده‌ستی به‌سه‌ر زه‌ویه‌کانی ک��وردا بگرێت و بیانکه‌ن به کێڵگه‌ی ده‌وڵه‌ت یان دابه‌شیان بکه‌ن‌ه سه‌ر ئه‌و عهرهبه هاوردانه‌ی که بۆ ناوچه‌کانی کوردیان هێناوه .به مه‌به‌ستی دانانی پشتێنی عه‌ره‌بی له ساڵی ( .)1974هه‌روه‌ها
کورده به‌عه‌ره‌ب کراوه‌کان وهک کوردانی پارێزگای ئه‌دلب (که ئیبراهیم هه‌نانو یه‌کێک له‌وانه) و حه‌ما و حه‌مس و که‌ناری سوریا و شام (دیمه‌شق) .هه‌ر بۆیه ده‌وڵه‌تی سوریا ددان به بوونی کورد و مافه ره‌واکانیدا له سوریا و رۆژئاوای کوردستاندا نانێت، سیاسه‌تی تواندنه‌و‌ه و به‌عه‌ربکردن و هه‌ژاریکردن و نه‌زانیی له دژی ک��ورد په‌یڕه‌و دهک��ات ،هه‌موو جۆره‌کانی سه‌رکوتکردن و گرتن و ده‌ستگیرکردن و ئه‌شکه‌نجه‌کردن بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که تاوانبارن به کێشه‌ی گشتیه‌کان ،ته‌نانه‌ت کوشتنی ژێر ئهشکهنجه.
چ�ه‌ت��ر /ئێو ه وهک ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ل ه سیاسه‌تتاندا پشت ب ه ئایدیۆلۆژیاى عه‌بداڵ ئۆجه‌الن ده‌به‌ستن و بۆچى؟
ئیمه ئایدۆلۆژیا و هزر و فه‌لسه‌فه‌ی رێبهرئاپۆ په‌یڕه‌و ده‌که‌ین ،بێگومان به گوێره‌شی سیاسه‌ت ده‌که‌ین ،باوه‌ڕمان وایه که‌وا سیسته‌می کۆنفیدراڵی دیموکراتى ئه‌ڵته‌رناتیڤی سیسته‌می ده‌وڵه‌ته ،باوه‌ڕ ب ه هێز و تواناکانی گه‌له‌که‌مان ده‌که‌ین و هه‌وڵ ده‌ده‌ین رێکیبخه‌ین و به‌کاری بهێنین بۆ خزمه‌تکردنی گه‌لی کورد ،پێمانوای‌ه هه‌ر شۆڕشێک ده‌بێ به شۆڕشی زهنی دهس��ت پێبکات .هه‌روه‌ها هه‌ر به‌شێک ل ه کوردستان تایبه‌تمه‌ندێتی خۆی ههیه که ئه‌ویش ب ه خۆی ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌که ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ش چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کورد له هه‌ر به‌شێکی کوردستان تا راده‌یه‌ک جیاوازه له به‌شه‌کانی تری ،به‌اڵم له چوارچێوه‌ی گشتی دۆزی کورد له به‌شه‌کانی کوردستان پێکهوه گرێدراوه ،ده‌بێ به پێی ستراتیژیه‌تێکی دیاریکراو بێت و مه‌رجه‌عێکی کوردی ده‌ستنیشانی بکات.
هـــــه‌واڵی کوردستانی سزاى سێداره
«ک��ۆم��ی��ت �هی خ��وێ��ن��دک��اری پ��ش��ت��ی��وان��ی ل ه گیراوانی سیاسی» رایده‌گه‌یه‌نن نۆ رۆژه لوقمان مورادی ،گیراوی سیاسی کورد له‌الیه‌ن هێزه‌کانی تایبه‌ت به جێبهجێکردنی سزاکان سه‌ر به ده‌زگای داد ل �ه گ��رت��ووخ��ان�هی (ره‌ج��ای��ی ش���هه���ره)هوه بۆ شوێنێکی نادیار گوازراوه‌ته‌وه .لوقمان مورادی و زانیاری مورادی به تۆمه‌تی دژایه‌تیکردنى خودا و ئه‌ندامێتی پارتیه‌کی کوردی رووبه‌ڕووی سزای له‌سێداره‌دان بوونهتهوه؛ مه‌ترسی له‌سێداره‌دانیشیان ل ه ئارادایه .ئه‌و گیراوه کوردانه پێشتر رایانگه‌یاندووه که سه‌رجه‌م ئه‌و دانپێدانانه ،له ژێر ئهشکهنجه و گوشاری هێزه‌کانی کۆمارى ئیسالمى ئێراندا بووه و ته‌نانه‌ت هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌ستدرێژی جنسیان لێکراوه. زانیار م��ورادی و لوقمان م��ورادی له الیه‌ن لقی ()15ی دادگای شۆڕشی تاران له دادگاییه‌کی ( )20خوله‌کیدا س��زای له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ردا سه‌پێندراوه.
کوشتنى کۆڵبه‌ر
بۆ تۆڵه‌کردنه‌و‌ه پاسداریان کوشت
ک��وش��ت��ن��ی ک���ۆڵ���ب���ه‌ران���ی ک�����ورد ،ل���ه س �هر سنووره‌کان به‌رده‌وامه و بۆته دیارده‌یه‌کی رۆژان ه له‌الیه‌ن چه‌کدارانی ده‌وڵه‌تی ئێران و تورکیاوه. ماڵپه‌ری «موکریان نیوز» باڵویکرده‌وه هه‌فته‌ى راب��ردوو ،که‌سێک به ناوی جه‌عفه‌ر شه‌ریفی، خه‌ڵکی گوندی « قه‌مته‌ره«ی سه‌ر به شاری پیرانشار ،به به‌هانه‌ی ئ �ه‌وه‌ی که که‌لوپه‌لی قاچاغی پێبووه ،له نزیک گوندی ده‌رماناوێی سه‌ر به‌شاری س�ه‌رده‌ش��ت ،له‌الیه‌ن چه‌کدارانی کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه دراوه‌ته به‌ر ده‌ستڕێژی گولله و له ئه‌نجامدا ژیانی له دهستداوه .ته‌نها له ماوه‌ی دوو هه‌فته‌ی راب��ردوودا سێ گه‌نجى کورد له‌سه‌ر سنوور له‌الیه‌ن چه‌کدارانی ئێرانهوه کوژراون. سااڵنه له ئێران و تورکیا کۆڵبه‌رانى کورد له سه‌ر سنوره‌کان بۆ بژێوى ژیانیان کۆڵبه‌رى ده‌که‌ن که ده‌یان که‌سیان لێده‌کوژرێت.
دوای جێبهجێکردنی س���زای ل�ه‌س��ێ��داره‌دان��ی حسێن خ��زرى ،ئه‌ندامی پارتی ژیانی ئ��ازادی کوردستان (پ��ژاک) ل ه الیه‌ن ده‌وڵه‌تی ئێرانهوه، گه‌ریالکانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان دوو پاسداریان کوشت و سیانیشان بریندرا ک��رد .بڕیارگه‌ی هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان ،لێدوانێک له راگه‌یاندنه‌کاندا باڵوکردوه‌ته‌و‌ه ک ه گه‌ریالکانی ئ���هوان دوای ل �ه‌س��ێ��داره‌دان��ی حسێن خ���زری ،ل ه ن��اوه‌ن��دی ش��اری ورم��ێ رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستان چاالکییه‌کی واڵمدانه‌وه‌یان ئه‌نجام داوه .به‌پێی لێدوانه‌که ،له‌م چاالکیه‌دا هێرش کراوه‌ت ه سه‌ر ئۆتۆمبێلێکی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی س��وپ��ای پ��اس��داران��ى کۆمارى ئیسالمى ئێران و ل ه ئه‌نجامدا دوو پاسدار ک��وژراون و سێى دیکه‌ش بریندار بوون .هه‌روه‌ها ب��ڕی��ارگ�هی هێزه‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان ئه‌وه‌شى راده‌گه‌یه‌نێت ک ه گه‌ریالکانی ئ هوان بێ هیچ زه‌ره‌ر و زیانێک ،گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه شوێنی خۆیان.
ێ ده‌ئافرێنێ ژن ژیانێکى نو
ئاژانسى ف��ورات :ژنان له باکوورى کوردستان خۆیان بۆ سێیه‌مین کۆنفرانسى ژنان ئاماده‌ده‌که‌ن و کاندیدى خۆیان هه‌ڵبژارد .دوێنێ له‌شارى ئامه‌د کۆنفرانسى هه‌رێمى کرا بۆ خۆ کاندیدکردنى ژنان بۆ سێیه‌مین کۆنفرانسى ژنان که بریار‌ه به‌هارى داهاتو له شارى هه‌ولێر ببه‌سترێت.کۆنفرانسه‌ک ه ێ ده‌ئافرێنێ» له ژێر دروشمى «ژن ژیانێکى نو به‌ڕێوه‌چوو .گوڵتان کشناک ،هاوسه‌رۆکى پارتى ئاشتى و دیموکراتى ،به‌شدار بوو وتى« :له هه‌ر گۆڕه‌پانێکى ژیاندا ژیانى ژن ته‌نگکراوه‌ته‌وه». ه���ه‌وه‌ه���ا ک��ش��ن��اک ج�ه‌خ��ت��ى ل���هوهش���ک���ردهوه ک ه پ����ڕۆژه‌ى خ��ۆب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌رن��ى دی��م��وک��رات��ى ب��ۆ ژن��ان گه‌لێک گرینگه .کشه‌ناک ،ئه‌وه‌شى وت :ک ه کاتى ئه‌وه‌هاتوو‌ه هه‌موو ژنان جێگه‌ى خۆیان له‌و کۆنفرانسه‌دا بگرن .له کۆنفرانس‌ه هه‌رێمییه‌که‌دا چه‌ندین سه‌رۆک شاره‌وانى ژن و که‌سایه‌تى نێو ده‌وڵتى تێدا به‌شداربوون.
( )748گیراو لە زینداندا مردوون
ئاژانسی دیجلە :رۆژی شەممەی راب��ردوو()2/5 سەکۆی ئازادی بۆ زیندانیە نەخۆشەکان لە ئەدەنەی باکوری کوردستان ئاماژەیان کرد بە هەلومەرجی گیراوانی نەخۆش و رای گەیاند کە لە لە ( )10ساڵی راب��ردوودا ( )748گیراوی گرتووخانەکان کوژراون. سەکۆی «ئ��ازادی بۆ زیندانیە نەخۆشەکان» بۆ ئاماژەکردن بە رەوشی گیراوانی حوکمدراوی نەخۆش، لە پارکی ئینونۆی ئەدەنە لە لێدوانەکەدا نووسراوی «با گیراوانی نەخۆش ئ��ازاد بکرێن ،ئەشکەنجە و زەخ��ت نەمێنێت» ب��ەرز کرانەوە و هەروەها وێنە و ناوی گیراوەکان بەرز کرایەوە .محەمەد بلدرچن، ئەندامی سەکۆی»ئازادی بۆ زیندانیە نەخۆشەکان» رایگەیاند :دەوڵ��ەت گیراوانی نەخۆش دەکوژێت و لە ( )10ساڵی راب���ردوودا لەبەر زەخ��ت و گوشار و ئەشکەنجە ( )748گیراوی بەندیخانەکان کوژراون .لە چوار مانگی رابردوو دا ( )89کەسی دیکەش کوژراون.
ئاسۆ ئه‌ڵمانی :پێم وانیه جاریکى تر گۆڕان بیر له کارى له‌مشێوه‌یه بکهنهوه [ دیدارى /هانا ئازاد ] ئاسۆ ئه‌ڵمانى ،لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى سێى یه‌کێتی له هه‌ولێر ،ل ه دیمانه‌یه‌کى تایبه‌ت ب ه (چ �ه‌ت��ر) ئ �ه‌وه‌ده‌خ��ات �ه‌روو، یه‌کێتى نازانێت کاک کۆسره‌ت پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم وه‌رده‌گرێت یان نا ،ئاماژ ه به‌وه‌ش ده‌کات پارتی ل ه سه‌ر پۆستی سه‌رۆکی حکومه‌ت کێشه‌ی ههیه. چه‌تر :بۆچوونت له سه‌ر به‌یاننامه‌که‌ى گ���ۆران چییه ،ک� ه ب�ڵاوی��ان ک���ردهوه بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى په‌رله‌مان و حکومه‌ت؟
ـ په‌رۆشى خه‌ڵکى کوردستان بۆ ئه‌م ده‌ستکه‌وتان ه واده‌ک����ات ئ��هم ئ��اراس��ت�� هی��ه درێ��ژ‌هن��هک��ێ��ش��ێ��ت ،ئه‌و ئ��ه‌زم��ون��هى ئ��هم��ڕۆ هاتۆت ه ک��ای��هوه تێکنادرێت، بۆیه به‌یاننامه‌که‌ى گ��ۆڕان له قازانجى خۆیان و خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان نیه جگه ل��ه وه‌ش هیچ الیه‌نێکى ترى کوردستان لهگهڵ ئه‌م به‌یاننامه‌ی ه نه‌بوو ،ئه‌م ده‌سکه‌وته‌ى به‌دى هاتووه ره‌نگ ه به‌دڵى تۆ نه‌بێت به‌اڵم به‌دڵى من ه و به‌ماندوبوون هاتووه، که‌موکوڕیش هه‌ی ه ده‌کرێت به هێمنى چاره‌سه‌ر بکرێت ،له دون��ی��ادا نی ه ئۆپۆزسیۆن به‌رنام ه بۆ حکومه‌ت دابنێت ،گۆڕان ده‌ڵێت ئ��ازادى نی ه ئه‌ى چۆن ( )25کورسیان به‌ده‌ست هێناوه.
چه‌تر :چاوه‌ڕوان ده‌که‌ن گۆڕان کارێکى ترى له‌م شێوه‌ی ه دوبار ه بکاتهوه؟
ـ به‌داخه‌و‌ه ئێم ه له هه‌وڵى ئه‌وه‌دابووین که ره‌وشه‌ک ه ـ جارێکى تر ده‌یڵێمه‌و‌ه ئهمه کارێکى باش نه‌بوو لهگهڵ بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان هێمن بکه‌یه‌نه‌وه ،بۆی ه چه‌ند جارێکیش دانیشتمان لهگهڵ کردوون ،به‌اڵم ته‌نانه‌ت هه‌ندێک ل ه ه��ه‌واداران��ى گۆڕانیش ئه‌م ئه‌م بهیاننامه ل ه ناکاو‌ه جێگه‌ى سه‌رسوڕمان بوو کاره‌یان پێباش نهبووه ،بۆی ه پێموانی ه جارێکیتر بیر که مافیان بهخۆیانداوه بڵێن حکومه‌ت و په‌رله‌مان ل ه کارى له مشێوه‌یه بکهنهوه. چ �ه‌ت��ر :س �ه‌رۆک��ى حکومه‌ت داوای��ک��رد ههڵبوهشێتهوه که هه‌موومان ده‌زان��ی��ن ل ه رێگه‌ى سندوقه‌کانى دهن��گ��دان��هوه ه�� هڵ��ب��ژێ��ردراون ،بۆی ه گرده‌ک ه وه‌ربگێرێته‌وه و گۆڕانیش ئاماده‌یى ئهمه شێواندنى که‌شى هه‌رێمى کوردستانه ،ئێم ه نیشاندا ئه‌ى یه‌کێتى و پارتى ئاماده‌ن ده‌زانین که‌موکوڕى ههیه به‌اڵم ده‌کرێت له رێگه‌ى موڵکه‌کانیان بده‌نه‌و ه به‌حکومه‌ت؟ ـ ته‌نها گ��ۆڕان و گرده‌ک ه بابه‌ت نین ئێم ه ل ه گفتوگۆو‌ه چاره‌سه‌ر بکرێت. چه‌تر :سه‌رۆکى ب��زووت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان ک��ۆب��وون��ه‌وه‌ى ن��ێ��وان م��هک��ت��ه‌ب��ى سیاسیش باسى ئه‌مه‌ى به‌سیناریۆ ناوبرد بۆچوونى تۆ ل ه م��وڵ��ک�� هک��ان��ى ح��ک��وم��ه‌ت��م��ان ک�����ردووه ،ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى بیگه‌ڕێنینه‌وه ،ده‌بوای ه گۆڕان پێش ئه‌وه‌ى سه‌رۆکى مباره‌یه‌وه؟ ـ به‌یاننامه‌که‌ى گۆڕان بۆ سیناریۆ نیه به‌ڵکو بۆ حکومه‌ت داوای بکاتهوه گردهکه ته‌سلیم بکاتهوه ئاژاوه‌گێریه ،ک ه ئێمه ئاگاداربووین ئه‌وان به‌رنامه‌یان بێگومان ده‌بێت یه‌کێتى و پارتیش موڵکه‌کانى ههبووه بۆ شڵه‌قاندنى گۆمهکه و خه‌ڵک هانبده‌ن حکومه‌ت ته‌سلیم بکهنهوه. چه‌تر :هه‌ڵسه‌نگاندنت بۆ کابینه‌ى بچنه شه‌قام و خۆپیشاندان بکه‌ن. چه‌تر :پێتان باش نه‌بوو جیا ل ه پارتى ئێو ه به‌یاننامه‌یه‌کى تر ده‌ربکه‌ن؟
ـ به‌یاننامه‌که‌ى گۆڕان ته‌نها بۆ یه‌کێتى نی ه و بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کانه ،بۆی ه ل ه ده‌رکردنى به‌یاننامه‌که‌دا هاوبه‌ش بووین.
چ�ه‌ت��ر :دانیشتنتان ل�ه‌گ�هڵ مه‌سعود بارزانى ماناى ئه‌وه‌نی ه یه‌کێتى له ژێر چه‌ترى پارتیدایه بۆچى مام جه‌الل تائێستا قسه‌ى ل ه مباره‌یه‌و ه نهکردووه؟
شه‌شه‌م چۆنه ک ه د.به‌رهه‌م سه‌رۆکایه‌تى ده‌کات ،گۆڕان پێیانوایه سه‌رکه‌وتوونییه؟.
ـ گ���ۆڕان ب��ڕی��اری��داوه ب�� هه�� هم��وو شتێک بڵێت (خ��راپ��ه) ل��ه‌گ��هڵ ئ���ه‌وه‌ى حکومه‌ت کۆمه‌ڵێک هه‌نگاوى باشى ن��اوه ک�� ه ل�� ه هیچ کابینه‌یه‌ک ئ��هم ک��اران�� ه ن��هک��راوه ،ب��ه‌اڵم گ��ۆڕان پشگیرى ل ه پرۆژه‌کانى حکومه‌ت نهکردووه ب ه زه‌ڕه‌بین ده‌گه‌ڕێت که‌موکورتى بدۆزێته‌وه ئێم ه ل ه کۆبوونه‌وه‌کانى مه‌کته‌بى سیاسى هه‌ڵسه‌نگاندنمان بۆ کردووه و ب ه باش ده‌رچ��ووه و ده‌کرێت باشتر بکرێت و بکرێت به‌حکومه‌تى خه‌ڵک.
ـ جیا ل ه کۆبوونه‌وه‌مان لهگهڵ پارتى ئێمه بڕیارى خۆمان ل ه مه‌کته‌بى سیاسى دابوو ،بۆیه دانیشتنمان چه‌تر :فشارى زۆر له سه‌ر سه‌رۆکى لهگهڵ مه‌سعود بارزانى وهک��و سه‌رۆکى هه‌رێم ه نه‌ک سه‌رۆکى پارتى ،لهگهڵ ئه‌مه‌ش جیاوازى ل ه حکومه‌ت ههیه له ناوخۆى یه‌کێتى و ل ه نێوان مام جه‌الل و مه‌کته‌بى سیاسى نیه ،چونک ه ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتیش هه‌ستتان به‌مه‌کردووه؟ ـ ل ه خ��واره‌وه‌ى پارتى هه‌ندێک شتى البه‌المان مام جه‌الل سه‌رۆک کۆمارى عێراقه. چه‌تر :پێتانوایه ئاراسته‌ى ئه‌م بارودۆخ ه بیستوو‌ه ک��ه قس ه ل�� ه س��هر س��ه‌رۆک��ى حکومه‌ت ده‌کرێت ،به‌اڵم ئێمه پشتیوانى له د.به‌رهه‌م ده‌که‌ین تاکه‌ى به‌رده‌وام ده‌بێت؟
[ دیداری /حامید شارباژێڕی ] ئ���ارام شێخ م��ح�هم�ه‌د ،ه�هڵ��س��وڕاوى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ،له‌م دیدار ه تایبه‌ته‌ی چه‌تردا باس ل ه ره‌وشی هه‌رێمی کوردستان و پاڵنه‌ره‌کانی به‌یاننامه‌که‌یان و پیالنی داهاتویان ده‌کات.
و پێمان سه‌رکه‌وتووه ،گوێناده‌ین ه ئه‌و قسانه‌ى ل ه سه‌ر سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌کرێت.
چ �ه‌ت��ر :به‌رپرسێکى یه‌کێتى ده‌ڵێت ئاراسته‌یه‌ک ههیه ل ه ناوپارتى دژایه‌تى د.به‌رهه‌م ده‌کات؟
ـ هه‌ستمان ک��ردووه خه‌ڵکانێک ل ه ن��او پارتى هه‌ی ه ده‌یانه‌وێت سهرئێشه بۆ سه‌رۆکى حکومه‌ت دروست بکه‌ن ،به‌اڵم ده‌کرێت سه‌رۆکى حکومه‌ت بۆ سه‌رۆکى هه‌رێمى به‌رز بکاتهوه. چه‌تر :له رووى حوکمى بنه‌ماڵ ه و گه‌نده‌ڵى هه‌رێم ل ه تونس ده‌چێت؟
ـ من وتم که‌موکوڕى هه‌ی ه و رهنگه هه‌موو ئه‌و کارانه‌ی ک��راوه ل ه ئاست پێویستیه‌کانى خه‌ڵک نه‌بێت ،ب��ه‌اڵم جیاوازیمان لهگهڵ تونس و میسر زۆره و ناکرێت کۆپى بکرێت ،ئه‌مجار‌ه هه‌ڵبژاردن ک��را بائۆپۆزسیۆن بیباته‌وه ،ئێم ه به‌هه‌ڵبژاردن کارده‌که‌ین.
چه‌تر :بێبه‌شکردنى گۆڕان له به‌غدا و ئیمزاکردنى یاساى خۆپیشاندان دوو کارى ئه‌م دوای��هى سه‌رۆکى هه‌رێم بوو ئه‌م ه دژایه‌تى کردنى گۆڕان نیه؟.
ـ پێویست ه بێبه‌شکردنى گ��ۆڕان ل ه به‌غداد ل ه سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم بپرسن ،به‌اڵم یاساى رێکخستنى خۆپیشاندان ل ه په‌رله‌مانى کوردستان به‌زۆرینه‌ى ده‌نگ په‌سه‌ندکراوه بۆی ه سه‌رۆکى هه‌رێم ئیمزاى کرد.
چه‌تر :شاره‌زایت ل ه سیسته‌مى کارکردنى کورد هه‌ی ه له که‌رکوک ،ئێستا ئیداره‌ى کورد ل ه که‌رکوک چۆن ده‌بینى؟
ـ پ��ێ��م��وای�� ه ئ����ی����داره‌ى ک����ورد ل���ه ک��ه‌رک��وک که‌موکوڕى زۆره و نهیانتوانیوه وهک پێویست کاربکه‌ن و هه‌ندێک کێش ه له نێو خۆیاندا ههیه، ئه‌داى ئیداره‌که‌یان گونجاونیه.
پرۆفایل:
چ�ه‌ت��ر :یه‌کێتى پۆست ه به‌تاڵه‌کانى پ��ڕده‌ک��ات �هو ه ئ �هى کورسیه‌که‌ى (سامى شۆڕش) بۆ سه‌عدى پیره‌یه؟
ـ پۆستى وه‌زیرى شه‌هیدانى هه‌رێم سێ کاندیدی هه‌ی ه ک ه سه‌رۆکى حکومه‌ت که‌سێک هه‌ڵده‌بژێرێت و ئه‌وه‌مافى یه‌کێتیه ،ب��ه‌اڵم کورسى په‌رله‌مانى عێراق دواى کۆچى دواى (سامى شۆڕش) راستى ئاگادارى نیم بۆ کاک سه‌عدی ه یان که‌سێکى تر.
چه‌تر :پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم مافى یه‌کێتی ه و که‌سیش ئ �هو پۆست ه به‌ڕێوه‌نابات بۆچى؟
5
یه‌کێتى له هه‌ولێر خاوه‌ن ماڵ ه و میوان نیه ،چونک ه هه‌ولێر هێالنه‌ى یه‌کێتى ب��ووه ل ه س��ه‌ره‌ت��اوه ره‌نگ ه به‌جێمان هێشتبێت رۆژێک ل ه رۆژان ،به‌اڵم یه‌کێتى خۆى به‌میوان نازانێت هه‌ندێک بارودۆخى سیاسى وایکردووه یه‌کێتى واده‌ربکه‌وێت.
چه‌تر :ده‌وترێت یه‌کێتى ک���ۆس���ره‌ت ره‌س�����وڵ بۆ ئه‌وپۆست ه سه‌رده‌خات؟
ـ ی��هک��ێ��ت��ى ن��ازان��ێ��ت ک��اک ک����ۆس����ره‌ت پ���ۆس���ت���ى ج��ێ��گ��رى س��ه‌رۆک��ى ه��ه‌رێ��م دهک����ات ی��ان نا ،چونک ه پێناچێت ئه‌و پۆست ه ب��ک��ات ل��ه‌گ��هڵ ئ���ه‌وه‌ى تائێستا قسه‌ى له سه‌ر نهکراوه.
چه‌تر :ب �ه‌رده‌وام پرسیارى ئ���ه‌وه‌ت ل��ێ��دهک��رێ��ت یه‌کێتى له هه‌ولێر میوانه یان خاوه‌ن ماڵ؟
ـ
ئاسۆ مامه‌ند ناسراو ب ه ئاسۆ ئه‌ڵمانى لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى سێى یه‌کێتى نیشتیمانی کوردستان ه ل ه هه‌ولێر ،ئێستا ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتیه
ده‌سه‌اڵت به‌و زمان ه زبر ه و شپرزه‌ییه‌ى نواندى به‌رپرس ه له‌و گێژاوه ـ ده‌کرێت ئه‌م پرسیار‌ه به دووبه‌ش وه‌اڵم بدهینهوه، به‌شى یه‌که‌م په‌یوه‌ندى بهوه ههیه که ئێمه باسمان ک��ردووه ،کوردستان له ئه‌زمه‌یه‌کى قوڵى سیاسى و کارگێڕى و ئابورى دایه و ئاستى خزمه‌تگوزاریه‌کان زۆر نزم‌ه و تا ئێستا حکومه‌تێکى یه‌کگرتووى خاوه‌ن ئیراده‌ى سه‌ربه‌خۆ له کوردستاندا بوونى نییه و سه‌روه‌ت و سامانى ئه‌م واڵته به‌شێوه‌یه‌کى باش و دادپه‌روه‌ران ه دابه‌ش ناکرێت و جیاوازییه‌کى زۆر له نێوان ئاسته‌کانى سه‌ره‌و‌ه و خواره‌وه‌ى کۆم‌ه ڵ ههیه و ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رى له کوردستان له ئاستى پێویستدا نهبووه و په‌رله‌مان وهک ده‌زگایه‌کى گرنگى چاودێرى له واڵت��دا به کرده‌وه‌یى له بوارى چاودێرى کاره‌کانى گه‌یشتوو‌ه ب ه بن‌به‌ست و تا ئێستا به ئاشکرا له الیه‌ن حکومه‌ته‌و‌ه حسابى بۆ ناکرێت و ره‌وایه‌تی خراوهته ژێر پرسیاره‌و‌ه و هه‌موو ئه‌مانه‌ش په‌یوه‌ندى به‌وه‌و‌ه ههیه تا ئێستا ده‌سه‌اڵتى ح��زب��ه دهس���ه‌اڵت���داره‌ک���ان ب ه تایبه‌تى یه‌کێتى و پارتى سه‌نته‌رى به‌ڕێوه‌بردن‌ه له‌م هه‌رێمه‌دا و حکومه‌ت حکومه‌تى حزبه ب ه ئاشکرا و به‌بێ پ��ێ��چ و پ��هن��ا چ����هن����د
ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
ـ م��اوه‌ی��هک�� ه ئ��ێ��م�� ه س��ه‌رق��اڵ��ی ک��اری��ت��ری��ن و کۆنگره‌مان به‌ستووه ،پێش ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ى گ������ۆڕان ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ی���هک���م���ان ک����رد ب ه ئ��ام��اده‌ب��وون��ى ک��اک مه‌سعود ب��اس ل ه وهک����راوه ک�� ه لیژنه پێکبهێنرێت بۆ چاره‌سه‌رکردنى که‌موکورتیه‌کان و ره‌نگ ه ئه‌و پۆسته‌ش یه‌کێک بێت ل ه کارى ئه‌و لیژنه‌یه‌ی پێکدێت.
ئارام شێخ محه‌مه‌د:
چه‌تر :ل ه دوای به‌یانه‌که‌ی ئێو ه گێژاوێک ل ه هه‌رێمی کوردستاندا دروست بوو ،ئێو ه هۆکار بوون بۆ ئهوه؟
دیدار
به‌رپرس‌ه حکومیه‌کان س����ه‌ره‌ڕاى ئ���ه‌وه‌ى ب��هک��ردار سه‌لماندویان‌ه و نه‌یانشاردۆته‌و‌ه که هه‌رچى سه‌ر به‌ئه‌وان نه‌بێت ده‌ریده‌که‌ن ،نایه‌ڵن بێجگ‌ه له خۆیان و ئه‌وه‌ى که به‌ڕاى ئه‌وان هاوپه‌یمانیان‌ه که‌سى ترى تێدا بێت ،په‌رله‌مان هه‌رچى پڕۆژه‌یه‌ک لهگه ڵ به‌رژه‌وه‌ندى گشتى بگونجێت و لهگه ڵ به‌رژه‌وه‌ندى و ستراتیژیه‌تى ئه‌و دوو حزبه نه‌بێت نایخه‌ن‌ه گفتوگۆو‌ه و پڕۆژه‌ى حزبه‌کانى ترى ئۆپۆزسیۆنیش واى لێکراوه نه‌ک هه‌ر پڕۆژه‌کانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و له مه‌ش زیاتر پڕۆژه‌ى مه‌ترسیداریان به‌ڕێکردو‌ه و هى تریش ههبووه له ڕێدا وهک یاساى خۆپیشاندان و ده‌زگاى ئاسایش و ئه‌نجومه‌نى ئاسایش و کۆمیسیۆن و ...هه‌موو ئهمانه و کۆمه‌ڵێک کێشه‌ى تریش که هه‌مووى وتراو‌ه ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت گوێیه‌کى هه‌بێت بۆ بیستن ده‌الله‌تى ئهوهیه له‌م هه‌رێمه‌دا قه‌یرانێکى قو ڵ ههیه. به‌شى دووه‌مى پرسیاره‌که‌ت ئهوهیه گرژى و ئاڵۆزى مه‌به‌ستان ئه‌وه‌بێ که ده‌سه‌اڵت به‌خه‌ڵکى ده‌ڵێت و ئه‌م شێوازه‌ش تازه نیه له قسه‌کردنى دهس��ه‌اڵت چونک ه ههمیشه ئه‌م دهسهاڵته هه‌رچى که‌س و الیه‌نێک به‌دڵى ئه‌و قسه‌ى نه‌کردبێت و ته‌نانه‌ت پێش گۆڕانیش هه‌رواى پێناسه‌کردوو‌ه و که‌س بڕیشى لێ نهکردووه یان با بڵێین ده‌ستى له که‌س نه‌پاراستو‌ه ئێمه پێمان وای ه ده‌سه‌اڵت به‌و زمان‌ه زبر‌ه و شپرزه‌ییه‌ى نواندى به‌رپرس ه له‌و گێژاوه و حکومه‌ت و چه‌ک و پاره الى ئه‌وان ه نه‌ک ئێمه.
چه‌تر :بۆچی یه‌کێتی و پارتی ئه‌وه‌ند ه حه‌ساسیه‌تیان هه‌بوو؟
ـ وهک باسم کرد ئهوه په‌یوه‌ندى به قه‌یرانى ههرێمهوه ههیه و خۆیان ب��ه‌رده‌وام به‌شێکى زۆر له قسه‌کانى
ئێمه ده‌سه‌لمێنن و هه‌ندێک له سه‌رکرده‌ى الیه‌ن ه سیاسیه‌کانى تریش هه‌رهه‌مان شتیان سه‌لماندو‌ه که ئێم ه ده‌یڵێین و هاوڕان که له کوردستان گه‌نده‌ڵى و قه‌یران ههیه و حزب و حکومه‌ت جیا نه‌کراونه‌ته‌و‌ه و ئه‌مه‌ش ئاساییه له دیموکراسیدا بوترێت ئه‌گه‌ر که‌سێک ل ه دیموکراسى شاره‌زابێت و هه‌رچى په‌یوه‌ندى به‌یه‌کێتى و پارتیه‌و‌ه ههیه ،ئه‌م جۆره وه‌اڵمان‌ه بۆ ئه‌وان نوێ نییه که ئاوا مامه‌ڵ‌ه لهگه ڵ ڕاى جیاوازدا بکه‌ن و ئه‌وه‌ش سه‌لماندى که ئاستى ڕۆشنبیرى سیاسى ئه‌وان دیموکراتیان‌ه نییه و حه‌وسه‌ڵه‌ى ئه‌وان هه‌موو جارێک له کاتى جیاوازى قوڵدا ده‌رده‌که‌وێت و خۆشیان لهگه ڵ یه‌کترى بۆ سااڵنێکى دورودرێژ هه‌روابون و لهگهڵ الیه‌نه‌کانى تریشدا هه‌روابون و هه‌رگیز جیاوازى به‌و فۆرمه‌ى که خۆى هه‌بێت نه‌ک ئه‌وه‌ى ئه‌وان پێناسه‌ى بۆ دهک��هن قبوڵیان نهکردووه ،چونکه جیاوازى ک ه به‌ئاره‌زوى ئ��هوان بێت پێى ناوترێت جیاوازى و هیچ حیکمه‌تێکى تیدانیی‌ه و بۆیه ئهوه الى من حه‌ساسیه‌ت نییه و ده‌الله‌ت‌ه بۆ تێگه‌یشتنى نادیموکراتیانه‌ى ئه‌وان بۆ جیاوازى و ده‌ڵێن (کورد بدوێن‌ه شه‌رحى حاڵى خۆى ده‌کات) ئه‌وانیش کردیان.
چه‌تر :هه‌ڵوێستی ئێو ه ل ه دوای به‌یانه‌ک ه چیه؟ ل ه سه‌ر قسه‌کانتان سورن؟
ـ به‌ڵێ تا ڕودانى چاکسازی بنه‌ڕه‌تى سورین له سه‌ر داواکارییه‌کانى خۆمان و هیوادارین و هیواداریش بوین ئه‌م داواکاریانه‌ى گۆڕان ببێته بنه‌ماى هیوایه‌کى نوێ بۆ ئه‌م هه‌رێم‌ه و ده‌سه‌اڵت هه‌ست به به‌رپرسیارێتى بکات وهک باسمان کردوه و بانگه‌وازه‌که‌ى ئێمه بۆ هه‌موو الیه‌ک‌ه ئه‌گه‌ر به‌وردى سه‌یرى به‌یاننامه‌که‌تان کردبێت.
چه‌تر :یه‌کێتی و پارتی باس ل ه و ه ده‌که‌ن ک ه ئێو ه په‌شیمانن ئه‌و ه تا چه‌ند ه راسته؟
ـ ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستت له په‌شیمانى ئهوه بێت ئێمه زمانى زبر و موهاته‌رات و شه‌ڕمان نییه ،نه‌خێر په‌شیمان نین و هیچ ده‌الله‌تێکیش بۆ ئهمه له ئارادا نییه و شێوازى گفتوگۆى ئێمه و ئه‌وان باشترین ده‌لیل‌ه بۆ ئه‌م حاڵه‌ته، به‌اڵم ئ��هوان پێیان وایه که جنێویاندا و تۆ وه‌اڵمت نه‌دانه‌و‌ه ئیتر په‌شیمانیت پێو‌ه دیاره و ئه‌مه‌ش وا نییه.
چه‌تر :بۆ جێبهجێکردنی ئه‌و حه‌وت خاڵه‌ی وتوتان ه زه‌مه‌نێک هه‌ی ه به‌دیاری کراوی بۆ جێبهجێکردنی؟
ـ نه‌خێر هیچ زه‌مه‌نێک نییه.
چه‌تر :ئه‌گه‌ر جێبه‌جێ نه‌کرا هه‌ڵوێستان چی ده‌بێت؟
ـ ئهوکاته قسه‌ى خۆمان ده‌بێت و وهک ده‌ڵێن بۆ هه‌ر ڕوداوێک قسه‌یه‌ک ده‌بێت.
چه‌تر :جۆرێک ل ه په‌شیمانی ب ه ئێوه‌و ه دیاره ،ئه‌مریکیه‌کان چ رۆڵێکیان هه‌بوو ل ه مه‌دا؟
ـ وا بزانم وه‌اڵم��ى په‌شیمانیه‌که‌م دایته‌و‌ه و ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش هیچ په‌یوه‌ندییه‌کى به ئه‌مریکیه‌کانه‌و‌ه نییه.
چه‌تر :باس ل ه دانیشتنی سه‌رۆکانی یه‌کێتی و پارتی و گ��ۆڕان دهک��رێ��ت بۆ چ��اره‌س�هر کردنی ئ�هو بارگرژیان ه ئایا دانیشتوون یان نا؟
ـ ئه‌وه‌نده‌ى من ئاگادارم دانیشتن ئه‌نجام نهدراوه تا ئێستا.
چه‌تر :بڕیارتانداو ه په‌رله‌مانتاره‌کانتان بکێشنه‌و ه ل ه په‌ڕله‌مانی کوردستان؟
ـ ئێمه باسمان له هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى هه‌موو په‌رله‌مان ک���ردووه و ن��هک ته‌نها په‌رله‌مانتارانى خۆمان و ئه‌مه‌شمان بۆ مه‌به‌ستى دامه‌زراندنه‌وه‌ى په‌رله‌مانێکى به‌هێز و توند و تۆڵ‌ه له ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتى حزب و ئه‌ندامه‌کانى په‌رله‌مان به‌شێکى زۆریان عاده‌ته‌ن سه‌ر به حزبه‌کانن و ئهمه ئاساییه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ئاسایی نیی ه ئهوهیه سه‌رجه‌م ده‌زگاک‌ه له الیه‌ن حزبێک یان دوو حزبهوه ئاراست‌ه بکرێت و ئه‌مه‌ش مه‌ترسیه‌که‌ی‌ه و بۆی ه ئێمه داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى هه‌موو په‌رله‌مانمان کردووه نه‌ک کوتله‌یه‌ک.
به‌دواداچوون ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
6
دابه‌شکردنی زه‌وی ل ه کفری حکومه‌ت ناشرین ده‌کات
مامۆستایه‌ک:
ده‌یان خوێندکارم زه‌وى وه‌رگرتوو ه و خۆم و باوکیشم وه‌رماننه‌گرتووه
[ ئا /ئیحسان مه‌ال فوئاد ] ل ه چه‌ند هه‌فته‌ى پێشوودا ب ه فه‌رمانێکی س��اڵ��ی ( )2006ب � ه ش��ێ��وه‌ی تیروپشک نزیکه‌ى ( )800پارچ ه زه‌وی ل ه ق�ه‌زاى کفری دابه‌شکراو ه و بۆ ( )14ئه‌ندازیاریش ب ه بێ تیروپشک ،هاواڵتیانیش گله‌یی ئه‌و ه دهک �هن ک ه نایه‌کسانیه‌کى زۆر له دابه‌شکردنیدا ک��راو ه و ره‌چ��اوی خاڵ و موسته‌حه‌قیی نهکراوه ،مامۆستایه‌کیش ده‌ڵێت خوێندکاره‌کانم زه‌ویان وهرگرتووه و منیش بێبه‌شکراوم.
به پێی ئه‌و زانیارییانه‌ى له سه‌رچاوه‌یه‌ک له شاره‌وانی کفری ده‌ست (چه‌تر) که‌وتوو‌ه سه‌رۆکی شاره‌وانی و ئه‌ندازیاره‌کان سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ى رۆشتوون به جیاوازی نوسراوی تایبه‌تیان بۆ زه‌وییه‌کانی خ��ۆی��ان هێناوه ،له‌وه‌رگرتنیشیدا ن��اداپ�ه‌روه‌ری��ی��ان ک����ردووه ،چونکه ( )800زه‌وی ب�ه تیروپشک دراوه به هاواڵتیانی ئاسایی و بۆ خۆشیان به بێ تیروپشک ده‌ستنیشانیان کردووه. مامۆستا قادر قه‌ره‌داغی وهک هاواڵتییه‌کی شارۆچکه‌ی کفری فۆتۆ :ئیحسان کفری ئه‌و کار به ناڕه‌وا ده‌زانێت ،ده‌ڵێت «ئه‌گه‌ر ئه‌ندازیاره‌کان جیاواز له خه‌ڵک زه‌وییان وه‌رگرتبێت ده‌ستنیشان کردووه له ئه‌ندازیار و پارێزه‌ر هه‌ڵده‌ستن ئه‌و مامۆستایه وتی «له دابه‌شکردنی زه‌وییه‌کانی مامۆستا ق��ادر ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد که چه‌ندین کارێکی ناڕه‌وایه ،که‌سێک پۆسته‌که‌ى بۆ مه‌رامی به دابه‌شکردنی زه‌وییه‌کان به‌سه‌ر ئه‌و که‌سانه‌ى ئه‌مساڵ نایه‌کسانیه‌کى زۆر ده‌ب��ی��ن��م ،چونکه یاداشتی به‌رزکردووه‌ته‌و‌ه و داویه‌تی ده‌ستی دکتۆر خۆی به‌کار هێنابێت پێموایه هیچ ده‌قێکی یاسایی ناویان هاتووه‌ته‌و‌ه به شێوه‌ى تیروپشک ،به‌اڵم بۆ من ( )13س��اڵ خزه‌مه‌تم ههیه و تائێستا زه‌وی��م به‌رهه‌م و عیماد ئه‌حمه‌د هه‌ر گوێی لێ نه‌گیرا ئه‌ندازیاره‌کان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی شاره‌وانییه‌کان وه‌رنه‌گرتووه ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ى بڕیاره‌ک‌ه ده‌ڵێت ئه‌وه‌ى و سوودی نه‌بوو ،که‌س نازانێت شێوازی بڕیار و نیه ره‌وایی به‌و کاره بدات». سه‌رۆکی شاره‌وانی کفری ئه‌ندازیار نه‌وزاد ره‌شید به نوسراوی فه‌رمی هه‌ر له‌و شوێنه‌ى خه‌ڵک زه‌وی فه‌رمانی ()2006/6/8ی هه‌بێت وه‌ریده‌گرێت و دابه‌شکردنه‌ک‌ه چۆنه و به‌شێکی زۆری مامۆستا که یهکێکه له‌و ئه‌ندازیارانه‌ى زه‌وییان وهرگرتووه و پ��ێ��دراوه پارچه‌یه‌کی بۆ ه�هر هه‌موومان پێکهوه بڕیاره‌که‌ى من هی مانگی ( ،)2006/8که‌چی و سه‌دان که‌سی موسته‌حه‌ق وه‌رینه‌گرتووه. ئه‌و تۆمه‌ته‌ى ره‌تکرده‌و‌ه که خۆیان ده‌ستنیشانیان ده‌ستنیشانکردوو‌ه و له نێو ئه‌و ( )14زه‌وییه‌دا بۆ ده‌ی��ان خوێندکارى خۆم زه‌وى وهرگرتووه ،ئه‌مه‌ش هاواڵتی كەریم سەعید كە ماوەی ( )16ساڵ ک��ردب��ێ��ت و رای��گ �هی��ان��د «ئ��ێ��م �ه ل��ی��ژن�هی�هک��م��ان ئه‌ندازیاره‌کان تیروپشک کراوه». ناعه‌داله‌تی و بێبه‌رنامه‌یی ئه‌م سیستم و حکومه‌ته خزمەتی پاسەوانی هەیە لەیەكێك لە خوێندنگاكانی سه‌باره‌ت به چۆنێتی دابه‌شکردنی ئه‌و زه‌وییانه ده‌رده‌خات». كفریدا ،زۆر بەتووڕەیەوە باسی لەوەدەكرد نایەكسانی
هەبووە لەدابەشكردنی زەویدا ،وتی «نمونەی كەسی نزیكی ئەندام پەرلەمانم لەالیە كە ماوەی حەوت ساڵ خزمەتی هەیە زەوی پێدراوە ،منیش ()16 ساڵ خزمەتم هەیە و تائێستاش زەویم وەرنەگرتووە، كەچی نەقایمقام و نەشارەوانیش ناتوانن هیچ ڕونكردنەوەیەك لەو بارەیەوە بدەن». سه‌رۆکی شاره‌وانی کفری ،وتیشی «لهسهرهوه فه‌رمانم بۆ هاتووه و جێبه‌جێم ک��ردووه و ته‌نها له‌سه‌رم‌ه جێبه‌جێی بکه‌م» ،به‌اڵم مامۆستا قادر وتیشى «س�ه‌رۆک��ی ش��اره‌وان��ی ده‌ڵێت من ته‌نها فه‌رمانم پێکراو‌ه و جێبه‌جێی دهک �هم ،خۆ باوکم فه‌رمانبه‌ری نه‌خۆشخان‌ه بووه و فه‌رمانی ()2002 ی ههیه که‌چی پێیان وت��ووه به ف��ۆرم دابه‌شی ده‌که‌ین و تۆ له قۆناغی دووه‌م وه‌ریده‌گریت ،که‌چی خه‌ڵکی خ��اوه‌ن واسیت‌ه و ناموسته‌حه‌ق خراوهته پێشه‌وه ،شاره‌وانی کفریش هیچ رۆڵێکی نهبووه، چونکه چه‌ندین که‌س وه‌ریگرتوو‌ه نه خێزانی ههیه و نه مافیشی ههیه زه‌وى وه‌ربگرێت». قایمقامی کفری شێرکۆ حسێن ،له لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) ڕایگه‌یاند «له ساڵى ( )2006زه‌وی دابه‌شکردن به پێی خاڵ و سیستمی کۆتا و له چوارچێوه‌ی فه‌رمانگه‌که‌ی خۆیدا بوو ،بۆیه هه‌ر فه‌رمانگه‌یه‌ک به‌شی خۆی ههبووه و ناوى چه‌ند که‌سێکی ب�ه‌رزک��ردووه‌ت�هوه ،بۆ نموونه کتێبخانه دوو فه‌رمانبه‌رى ههبووه هه‌ردووکیان وه‌ریانگرتووه، به‌اڵم پ �هروهرده ( )3000مامۆستای ههیه رهنگه به‌شێکیشی وه‌ری بگرێت و کۆمه‌ڵێکی بێبه‌ش ببن». شێرکۆ حسێن راشیگه‌یاند که ئ�ه‌وه‌ى له دواى ئه‌و به‌رواره‌و‌ه ناوی ههیه به پێی خاڵ وه‌ریده‌گرێت و پێشیوایه هیچ که‌سێک بێبه‌ش نابێت« ،به‌اڵم له‌مکاته‌دا رهنگه وه‌رینه‌گرن».
هاواڵتیانى بازیان داوا ده‌که‌ن ده‌زگا حکومیه‌کان ل ه ناحیه‌که‌یاندا بکرێته‌و ه
ده‌زگ��اک��ان��ى سلێمانی و ئ����هوهش ک��ێ��ش�هى بۆ [ ئا /سه‌ردار ئه‌حمه‌د ] دروستکردون ،سامان که ماوه‌کى که‌مه ژیانى ن�ه‌ب��وون��ى دام���وده‌زگ���اى حکومى له هاوسه‌رى پێکهێناوه باسى له‌وه‌کرد بۆ پێکهێناى ن��اوچ�هک�هی��ان��دا هاواڵتیانى بازیانى پڕۆسه‌ى هاوسه‌ر گیریه‌که‌ى و رایکردنى کاره‌کانى نیگه‌ران کردووه و پێیانوایه ناحیه‌که‌یان دادگ��ا ،چه‌ندینجار س�ه‌ردان��ى سلێمانى ک��ردووه، له الی�هن دهس�ه‌اڵت�هوه فه‌رامۆشکراوه ،وت��ى« :به‌ناچارى له بازیانه‌وه رۆژان��ه ده‌چ��ووم به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌که‌ش ده‌ڵێت «ئێمه بۆ سلێمانى بۆ به‌ئه‌نجام گه‌یاندنى کاره‌کانم له داوام��ان��ک��ردوه که ئ�هو ده‌زگایانه‌ى که دادگادا تاوه‌کو ئیشه‌کانم ته‌واو کرد مه‌سره‌فێکى بۆجێبه‌جێکردنى کارى هاواڵتیان گرنگن زۆرم کرد به‌هۆى کرێى هاتووچۆ و خواردنه‌وه». ئه‌و هاواڵتی ه به پێویستى ده‌زانێت داموده‌زگاکانى بهێنرێنه ناحیه‌که‌مانه‌وه ،به‌اڵم به هۆى ئه‌وه‌ى ناحیه‌که‌مان نه‌بۆته قه‌زا ،ئه‌وا ئه‌و حکومه‌ت ل�ه س��ن��ورى ناحیه‌ى ب��ازی��ان��دا هه‌بێت ب��ۆ ک��ار ئاسانى ئیشوکارى ه��اواڵت��ی��ان ،ده‌ڵێت ده‌زگایانه‌ش ناهێنرێنه ناوچه‌که‌مان». سامان مه‌حمود ،ته‌مه‌ن ( )23ساڵ ده‌رب��اره‌ى «ههرچهنده ژماره‌ى دانیشتوانى ئه‌م ناوچهیه زۆره، ن �ه‌ب��وون��ى دام���وده‌زگ���اک���ان ل���ه ن��اح��ی�هک�هی��ان��دا به‌اڵم ده‌زگاکانى داد و پهروهرده و چه‌ندان ده‌زگاى به‌نیگه‌رانیه‌وه باسى ل�ه‌وه‌ک��رد ئ �هوان پێویستیان ترى گرنک له‌م ناوچه‌یه‌دا نین ،ئ �هوهش بووه‌ته به داموده‌زگاکانى حکومه‌ته له ناوچه‌که‌یاندا ،کێشه بۆمان ،ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌زگایانه لێره بکرێنه‌وه چونکه ب��ۆ ڕای��ک��ردن��ى ک��ارێ��ک ده‌ب��ێ��ت بچن ه ئه‌وا کارئاسانی زیاتریش بۆ ده‌زگاکانى ناوشارى
سلێمانى ده‌که‌ن ،چونکه ئه‌و گوشاره زۆره له‌سه‌ر ئه‌و ده‌زگایانه‌ش که‌مده‌بێته‌وه». ئ�ه‌رده‌اڵن فاتیح ،ڕۆژنامه‌نوس که دانیشتووى ناحیه‌ى بازیانه و به توڕه‌ییه‌وه باسى له‌وه‌کرد که ناحیه‌که‌یان فه‌رامۆشکراوه ،وتى «خه‌ڵکى بازیان له زۆر ڕووه فه‌رامۆشکراوه ،لهگهڵ ئه‌وه‌ى ژماره‌یه‌کى زۆر خه‌ڵک له‌م ناحیه‌یه‌دا ده‌ژى و چه‌ندان شارۆچکه‌ى وهک گۆپاڵه و به‌رده‌قاره‌مان و بازیان و ئه‌ڵاڵى و ته‌یناڵ و نزیکه‌ى ()57 گوندیشى له‌سه‌ره ،ب�ه‌اڵم تائێستا نه‌توانراوه ئه‌و داموده‌زگا گرنگانه بهێنرێته ناحیه‌که‌مان». ئ�هو رۆژنامه‌نوسه‌ى ناحیه‌ى بازیان هۆکارى نه‌بوونى ده‌زگاکان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ که‌مته‌رخه‌مى دهس����ه‌اڵت ل �ه ن��اوچ �هک �هی��ان��دا ،ده‌ڵ��ێ��ت «ئ���هوهش دهگهڕێتهوه بۆ که‌مته‌رخه‌مى ده‌سه‌اڵت و گرنگى نه‌دان به‌م ناوچهیه ،هه‌روه‌ها ناحیه‌که‌مان تائێستا نهبووه به‌قه‌زا که ئ�هوه مافێکى ڕه‌واى خه‌ڵکى
بازیانه ،چونکه چه‌ند ناحیه‌کى دیکه ک��راون به قه‌زا ژم��اره‌ى دانیشتوانه‌که‌یان له‌دانیشتوانى ناحیه‌ى بازیان که‌متر بووه». جه‌میله ع��ه‌ب��دواڵ م��ام��ۆس��ت��اى خوێندنگاى ئه‌ڵاڵقولى پێیوایه دانانى داموده‌زگاى حکومى له ناوچه‌که‌یاندا دهبێته هۆیه‌ک بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى ب��ێ��ک��ارى ،ده‌ڵ���ێ���ت « ئ���ه‌گ���هر ئ���هو ده‌زگ��ای��ان��ه بهێننه ناوچه‌که‌مانه‌وه ئ �ه‌وا هه‌لى دام �ه‌زران��دن ب��ۆ ژم��اره‌ی�هک��ى زۆرى بێکارانى ناوچه‌که‌مان ده‌ڕه‌خ��س��ێ��ت ،چونکه زۆرب���هى گه‌نجه‌کانى ئه‌م ناحیه‌یه خوێندنیان ته‌واو کردووه و ئێستا بێکارن و داواى دامه‌زراندن ده‌که‌ن». ئه‌و مامۆستایه پێیوایه بوونى ئه‌و ده‌زگایانه پێویسته له ناحیه‌که‌یاندا و باس لهوه ده‌کات که هه‌ر ئیشێکى پهروهرده یان دادگا یان ره‌گه‌زنامه که هه‌بێت ده‌بێت بڕۆن بۆ شارى سلێمانى ،ده‌ڵێت «ئ�هوهش کێشه‌ى بۆ دروستکردوین ،چونکه بۆ
ه �هر ئیشێک ده‌ب��ێ��ت بچینه ش��ارى سلێمانى و ئه‌وه‌ش کاتێکى زۆر و مه‌سره‌فێکى زۆرى ده‌وێت، ب��ۆی�ه داواک���اری���ن دام���وده‌زگ���ا حکومیه‌کان له ناحیه‌که‌ماندا بکرێنه‌وه». زان���ا ب �هه��ادی��ن ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ن��اح��ی�هى ب��ازی��ان هۆکارى نه‌بوونى ئه‌و ده‌زگایانه له ناحیه‌که‌یاندا ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى که تائێستا بازیان ناحیه و نه‌بوه‌ته ق �ه‌زا ،وتیشى «ئێمه داوام���ان ک��ردوه که ئه‌و ده‌زگایانه‌ى که بۆ جێبه‌جێکردنى کارى هاواڵتیان گرنگن بهێرێنه ناحیه‌که‌مانه‌وه ،به‌اڵم ب�ه ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى ناحیه‌که‌مان ن�هک��راوه‌ت�ه ق �ه‌زا، ئ �ه‌وا ئ�هو ده‌زگایانه‌ش ناهێنرێنه ناوچه‌که‌مان، ئێمه داواک��اری��م��ان ب �ه‌رزک��ردۆت �هوه ک�ه پێویسته ب��ازی��ان بکرێت ب�ه ق��ه‌زا و خه‌ڵکیش پشتگیرى داواکاریه‌که‌مانیان ک��ردوه ،ب �ه‌اڵم تائێستا داوا کارییه‌کانمان جێبه‌جێ نه‌کراون».
دوکانداران داواى قه‌ربوو دهکهنهوه
ى ده‌که‌ین شاره‌وانى سه‌ید سادق :لیژنه‌مان پێکهێناو ه و گفتوگۆ
[ ئا /ئارام شه‌مێرانی ]
پ���اش ئ����ه‌وه‌ی ه��ه‌ف��ت��هی راب����ردوو ل �ه س �هی��دس��ادق ژم���اره‌ی���هک دووک���ان که‌لوپه‌له‌کانیان ئاو ده‌یبات ده‌ڕوخێت، دوکانداره‌کان داواى قه‌ربوو دهکهنهوه، قایمقامیش ده‌ڵێت قه‌ره‌بوو ده‌کرێنه‌وه، سه‌رۆکى شاره‌وانیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت «ئه‌و دوکانانه به زیاده‌ڕۆیى دروست کراون و قه‌ره‌بوو ناکرێنه‌وه».
عومه‌ر عه‌لى سۆفى یهکێکه له دوکانداره‌کان به‌نیگه‌رانیه‌وه باسى ئه‌و ڕووداوه‌ى کرد که نۆ دووکانى له‌شه‌وێکدا به‌هۆى بارانه‌وه ئاوبردوویه‌تى و پێشتریش ( )24دوک��ان��ی��ان پ��ێ��ڕوخ��ان��دووه و دینارێکیش قه‌ره‌بوویان نه‌کردۆته‌وه ،به‌تووره‌ییه‌وه وتى «قه‌ره‌بوو کردنه‌وه بۆ واڵتێکه که‌یاساى تێدا بێت ،ئه‌گه‌ر زه‌ره‌رێکى زۆریشت لێبکه‌وێت که یاسا و حکومه‌ت له‌شارێکدا نه‌بوو ،که‌ڵکى چیه و له کێى وه‌رده‌گریته‌وه ،به‌نیازم سکااڵ له‌دژى ئه‌ندازیارانى ئه‌و پڕۆژه‌یه تۆمار بکه‌م ،چونکه به‌ئه‌نقه‌ست شۆفڵیانداوه له‌بنى دوکانه‌کان بۆ ئه‌وه‌ى الفاو بیڕوخێنێت ،ئه‌گه‌ر یاسایش نه‌یکرد ئهوکاته خۆم‌و خۆیان چیمان پێکرا ده‌یکه‌ین». ئ���ام���اژه‌ى ب�����ه‌وه‌دا زۆرب�����هى ئ���هو ک �ه‌س��ان �هى دوکانه‌کانیان لێوه‌رگرتووه که‌سانى که‌مده‌رامه‌تن و زۆربه‌ى که‌لوپه‌له‌کانیان به‌قه‌رز هێناوه و زۆربه‌ى
دوک��ان��داره‌ک��ان کرێچین و هیچ سه‌رچاوه‌یه‌کى ب��ژێ��وی ت��ری��ان ن��ی�ه ،ده‌ڵ��ێ��ت «ب �هه��ۆى الف���اوه‌وه دوکانه‌کانیان ئاوبردى و زیانى گه‌وره‌یان لێکه‌وت، ئ��اگ��ادارم که‌چوونه‌ته الى پۆلیس و دادگ��ا و بڕیاریانداوه قه‌ره‌بوو بکرێنه‌وه ،ب�ه‌اڵم سه‌رۆکى شاره‌وانى بڕیاریداوه که هیچیان بۆ نه‌کات». ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى که ئه‌و دوکانانه زیاده‌ڕۆیى نین و له‌سه‌ر زه‌وى شاره‌وانى دروست نه‌کراون ،ناوبراو باسى له‌وه‌کرد له‌دواى ڕاپه‌ڕینه‌وه ئه‌و دوکانانه‌یان ک��ردۆت�هوه ،وتى «وه‌ره‌ق���هى ته‌ملیکمان ههیه و ماوه‌ى ( )17ساڵیشه باج به‌حکومه‌ت ده‌ده‌ین ،ئه‌و پرۆژه‌ى چه‌مى چه‌قانیش که دروستکرا چه‌ندین دوک��ان و ماڵى ب�هر نه‌که‌وتووه ،ب �ه‌اڵم ئێستاش ده‌ڵێن ئه‌و دوکانانه ته‌جاوزن». ج �ه‌ب��ار ق���ادر یهکێکه ل��هو کرێچیانه‌ى که دوکانه‌که‌ى ئاو بردوویه‌تى به‌خه‌مباریه‌وه باسى ل���ه‌وه‌ده‌ک���رد م���اوه‌ى ( )10س��اڵ �ه دوو دوک��ان��ى ب �هک��رێ گ��رت��ووه ،وت��ى «ب���اى ( )3500دۆالر زه‌ره‌رم لێکه‌وتووه‌و هه‌رچى تۆپه قوماشه‌کانمه ئاو بردى ،بۆیه داوا له‌الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌که‌م قه‌ره‌بوومان بۆ بکهنهوه ،سه‌ردانى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیس و قایمقاممان کرد ئه‌وانیش به‌ده‌ممانه‌وه هاتن ،ب �ه‌اڵم سه‌رۆکى ش��اره‌وان��ى قه‌ره‌بومان بۆ ناکاتهوه». ن��اوب��راو ه��ۆک��ارى ڕووخ��ان��دن��ى دوکانه‌کانیان ده‌گه‌ڕێنیته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى کۆمپانیایه‌ک خۆڵێکى
زۆرى کردۆته ناو چه‌مه‌که‌وه‌و الینه‌بردووه ،ده‌ڵێت «ئه‌و به‌ربه‌سته وایکرد ئاراسته‌ى ئاوه‌که بگۆڕێت و ئه‌مه‌ى لێکه‌وته‌وه و زۆربه‌ى دووکانه‌کان که‌پڕ بوون له‌که‌لوپه‌ل ئاوبردى». ئه‌رکان حسن قایمقامى قه‌زاى سه‌یدسادق باسى له‌وه‌کرد مێژووى ئه‌و دوکان و خانوانه‌ى نزیکى ئه‌و چه‌مه‌ن بۆ سااڵنى حه‌فتاکان دهگهڕێتهوه، وتى «ئه‌وکه‌سانه نه‌هاتوون په‌یوه‌ندى به‌شاره‌وانیه‌وه بکه‌ن و له‌گه‌ڵیاندا ڕێک بکه‌ون ،بۆیه ناتوانم بڵێم ب���ه‌زی���اده‌ڕه‌وى دروس��ت��ک��راون ی��ان یاسایین، دروستکردنى پ��رۆژه‌ى چه‌مه‌که‌ش چه‌ند دوکان پێویست بوو ڕووخاندمان و قه‌ره‌بووه‌کانیش نێردران بۆ وه‌زاره‌ت���ى ش��اره‌وان��ى و ڕه‌زامه‌ندیشیان له‌سه‌ر وه‌رگیراو ،بۆیه هه‌موویان قه‌ره‌بوو ده‌کرێنه‌وه». ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌دا نیوه‌ى زه‌وى سه‌یدسادق تاپۆى نیه و هه‌ندێک له‌و دوک��ان��داران�ه‌ش باج ده‌ده‌ن به‌حکومه‌ت که‌به‌ر ئه‌و چه‌مه که‌وتوون، وتیشى :قه‌ره‌بووى که‌لوپه‌له‌کانیان بۆ ده‌کرێته‌وه و لیژنه‌یه‌ک پشکنینمان ن����اردووه ت��ا بزانین شارۆچکه‌ی سه‌ید سادق فۆتۆ :ئارام شه‌مێرانی ڕێنماییه‌کانى وه‌زاره‌ت چیمان پێده‌ڵێن». جه‌مال ئه‌حمه‌د سه‌رۆکى شاره‌وانى سه‌یدسادق که ڕوخاندوویه‌تى هیچ تاپۆیه‌ک‌و به‌ڵگه‌یه‌کیان قه‌ره‌بووه‌وه ده‌بوو ڕۆژى پێشتر خاوه‌نى دوکانه‌کان بیانزانیایه ئ��اوێ��ک��ى زۆر ه��ات��ووه و ک��اره‌س��ات باسى له‌وه‌کرد ئه‌و دوکانانه له‌سه‌ر زه‌وى زیاده‌ڕه‌وى نیه‌و زه‌وى شاره‌وانین». شاره‌وانى دروستکراون و قه‌ره‌بوو ناکرێنه‌وه ،ده‌ڵێت ده‌رب��اره‌ى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى زیانلێکه‌وتوان ،ناو دروستده‌کات و فریاى خۆیان بکه‌وتنایه ،پێشتر ڕوخێنرا «بۆ پرۆژه‌ى چه‌مه‌که ئه‌وه‌ى که‌به‌رکه‌وت براو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد لیژنه‌یه‌کى قه‌ره‌بوو له شه‌ش دوکانیان چۆڵیان کردووه ،ته‌نها یه‌کێکیان و ئه‌و دوکانانه‌شى که مایه‌وه خه‌ڵک سه‌یرى دادگاو شاره‌وانى و قایمقام و پۆلیس پێکهێنراوه نه‌بێت بۆ لیژنه‌یه‌کمان پێکهێناوه». ده‌کردن لێى ده‌ترسان که ده‌ڕوخێت ،ئه‌م الفاوه‌ش و گفتوگۆیان له‌باره‌وه‌ده‌که‌ین ،وتیشى «له‌باره‌ی
کراوه
ده‌بێت په‌رله‌مان متمان ه ل ه حکومه‌ت بسێنێته‌وه
«بڕیار نی ه گۆڕان خۆى به‌یاننامه‌یه‌ک ده‌ربکات و ئێمه‌ش بۆى ئیمزا بکه‌ین» ده‌ت��وان��رێ��ت بوترێت یه‌کگرتوو ل�ه ئۆپۆزسیۆن ن�هم��اوه ،ب �ه‌اڵم یه‌کگرتوو ئێستا ئۆپۆزسیۆنه و به‌کرداریش وای �ه ،ب�ه‌اڵم شێوه و میکانیزم و ئامڕازی خۆى باوه‌ڕى پێیه‌تى.
[ دیداری /کارزان تاریق ] له‌دیدارێکى (چه‌تر)دا ناسک تۆفیق، ئه‌ندام په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر لیستى یه‌کگرتوو ،باس له به‌یاننامه‌که‌ى گۆڕان ده‌کات رایده‌گه‌یه‌نێت پێویست بوو گۆران ئه‌وان ئاگادار بکاتهوه. چه‌تر :ئێوه وهک یه‌کگرتوو تاچه‌ند لهگهڵ ده‌رک��ردن��ى ئ�هو به‌یاننامه‌یه‌ى گۆڕاندان؟
ل�هم به‌یاننامه‌یه‌دا ده‌ب��وو بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕانڕهچ����اوى ئ���ه‌وه‌ى ب��ک��ردای �ه ،ک �ه م���ادام ق���ه‌راره ئۆپۆزسیۆن بێت ،باوه‌ڕى به‌وه‌یه که ڕاى کهمینه وه‌رگرێت ،ئێمه که وهک ئۆپۆزسیۆن گیرمان به‌ده‌ست ده‌سه‌اڵتى زۆرینه‌وه خ��واردووه ،ده‌بووایه خ���ۆى ئ���هو ئ �ه‌زم��ون �هى دووب�����اره ن �هک��ردای �ه‌ت �هوه له‌ناو کوتله‌ى ئۆپۆزسیۆندا به‌بێ ئ �ه‌وه‌ى هیچ گفتوگۆیه‌ک ل �ه‌گ �هڵ دوو ک��وت��ل�هک�هى ترى ئۆپۆزسیۆندا بکات ،نه‌ده‌بوو بچێت هه‌ڵوێستێکى ئ���اوا بنوێنێت ،ده‌ب���وو ه�ه‌س��ت��ی��ارى هه‌ڵوێستیى ئێستاى ئۆپۆزسیۆن بونایه ئێمه پێویستمان به‌وه‌یه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن به‌هێز بکه‌ین ل�هن��او پ�ه‌رل�هم��ان��دا، چ��ون��ک �ه ئ��هم��ه ی���هک���هم خ��ول��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه له‌ناو په‌رله‌ماندا و ساڵێک و ش�ه‌ش مانگمان ت���ه‌واوک���ردووه ،ه �ه‌روه‌ه��ا ه�هم��وو هه‌ڵوێسته‌کان به‌ره‌و به‌هێزکردنى ئۆپۆزسیۆن بووایه نه‌ک به‌ره‌و الوازکردنى ،چونکه ئێمه ( )35کورسیمان ههیه و هێشتا ناتوانین له‌زۆربه‌ى پڕۆژه‌کاندا ده‌نگێک مسۆگه‌ر بکه‌ین بۆ خۆمان که بتوانین هه‌ندێک یاسا تێپه‌ڕێنین چ ج��اى ئێستا ئۆپۆزسیۆنیش الواز بکه‌ین بۆیه ده‌کرا ئارامیان بکردایه تا ئه‌م چوار ساڵه‌مان ته‌واو ده‌کرد. چه‌تر :ئێوه لهگهڵ خودى ئۆپۆزسیۆن نه‌بوون یان لهگهڵ به‌یاننامه‌که؟
چه‌تر :ئێوه وهک یه‌کگرتوو تاچه‌ند لهگهڵ هه‌ڵوێستى گۆڕانداندان؟ئه‌گه‌ر دژین بۆ؟
ناسک تۆفیق ،په‌رله‌مانتاری یه‌کگرتوو شتێکى تازه‌ى تێدانیه ،به‌اڵم ئێمه ئۆپۆزسیۆنین، بیرو بۆچونى خ��ۆم له‌سه‌ر به‌یاننامه‌که ته‌نها کۆتاخاڵیه‌تى ،چونکه شته‌که زۆر کتوپڕبوو هه‌تا داواى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى حکومه‌ت و په‌رله‌مان دهک��را ،ڕاسته ئێمه له په‌رله‌ماندا به‌پێویستمان زانیوه هه‌ندێک له‌وه‌زیره‌کان بانگهێشتى په‌رله‌مان بکرێت ،به‌اڵم وهک پێویست به‌ده‌ممانه‌وه نه‌هاتون له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى ده‌نگى زۆرینه‌مان نه‌هێناوه یاخود نه‌کراوه‌ته نوسراوێکى فه‌رمى ئهمانه هه‌مووى پ��اس��اون ،ب �ه‌اڵم ه�هڵ��وه‌ش��ان�ه‌وه‌ى پ�ه‌رل�هم��ان ئهمه شتێکى نایاساییه.
چ �ه‌ت��ر :پێشتر ئ��هوه ب�ڵاو ک��رای �هو ه ئێمه لهگهڵ ئه‌و به‌یاننامه‌دا نین ،چونکه هیچیهکگرتوو له‌ناو کوتله‌ى ئۆپۆزسیۆندا
دژى گۆڕان نین ،به‌اڵم ئه‌و خاڵه‌ى دهڵێتبا په‌رله‌مان هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه ته‌واو نیه ،چونکه خۆمان له‌ناو په‌رله‌مانداین و په‌رله‌مان سندوقى ده‌نگدان یه‌کالیی کردۆته‌وه که هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه، ڕاس��ت��ه ه��هم��وو ب��ن �هم��اک��ان��ى دی��م��وک��راس��ی �ه‌ت ل�هک��وردس��ت��ان��دا پ �هی��ڕه‌و ن �هک��راوه و ک��وردس��ت��ان هێشتا زۆرى ماوه بۆ دیموکراسه‌تێکى ڕاستى، به‌اڵم ئینکارى ناکرێت ئێمه به‌سندوقى ده‌نگدان چوینه‌ته په‌رله‌مان و ده‌بێت په‌رله‌مان متمانه له‌حکومه‌ت بسه‌نێته‌وه نه‌ک هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه، ئێمه لهگهڵ ئه‌و خاڵه‌دا نین ،به‌اڵم خاڵه‌کانیتر له سه‌ره‌تاى ده‌سبه‌کاربونمان له‌په‌رله‌مانه‌وه تائێستا جه‌ختیان له‌سه‌ر ده‌که‌ینه‌وه و خه‌باتى بۆ ده‌که‌ین، ب�ه‌اڵم ته‌نها ئه‌و دێ��ڕه‌ى تازه‌یه ده‌ڵێت په‌رله‌مان و حکومه‌ت هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه ئه‌مه‌ش جێگه‌ى سه‌رسوڕمانى هه‌موومانه ،چونکه ڕه‌ئى که‌سى نهماوه؟ ئ���هوه ڕه‌ئ���ى خ��ۆی�ه‌ت��ى ئ���هوه ئینفراد دهک��ات وه‌رنه‌گرتوه «خۆى ئۆپۆزسیۆنه ڕه‌ئیان وهرناگرێتلهگۆرهپانهدا چۆن نه‌ماوین له‌ناو ئۆپۆزسۆێندا ،و پرسیان پێناکات و دوای��ش ده‌ڵێت یه‌کگرتو ئۆپۆزۆسێۆن به‌ماناى ئه‌و حیزبه‌ى که‌ناچێته ناو چوه‌ته پاڵ ده‌سه‌اڵته‌وه» خۆى بڕیار ده‌رده‌کات حکومه‌ت بڕیار ده‌دا که ئه‌م خوله‌ى په‌رله‌مان ده‌یه‌وێ یه‌کگرتوو دواى بکه‌وێت. چه‌تر :له‌قسه‌کانتدا وادی��اره له‌به‌ر ل��هن��او ح��ک��وم �ه‌ت��دا ن �ه‌ب��ێ��ت ه��ی��چ وه‌زاره‌ت���ێ���ک وه‌رنه‌گرێت به‌ڵکو وهک ئۆپۆزسیۆن ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ى ئ �ه‌وه‌ی �ه که ڕات��ان وه‌رن �ه‌گ��ی��راوه دژى ح��ک��وم �ه‌ت ده‌م��ێ��ن��ێ��ت و چ���اودێ���رى ح��ک��وم�ه‌ت به‌یاننامه‌که‌ن ،یان چى؟ ئێمه لهگهڵ به‌یاننامه‌که‌دا نین له‌به‌ر ئهوهنیهوئهکتیڤکردنى په‌رله‌مان ده‌کات ،هه‌ر کاتێک یه‌کگرتوو ڕایگه‌یاند ئێمه له‌ئۆپۆزۆسیۆن نین و ڕائى ئێمه‌ى تیدانیه ئه‌گه‌ر به‌یاننامه‌که‌یان شتى له ئۆپۆزسیۆنبوونى خۆمان ده‌وه‌ستین و ده‌چین تازه‌ى تێدابوایه ئێمه ده‌مانوت له گه‌ڵیداین ،به‌اڵم لهگهڵ ه�ه‌ردوو حیزبى ده‌سه‌اڵتدا قسه ده‌که‌ین شته‌کان تازه‌نین ته‌نها یه‌ک دێڕى نه‌بێت ئه‌ویش ب��ۆئ �ه‌وه‌ى وه‌زاره‌ت وه‌رب��گ��ری��ن ،ئ���هوه ئ �هو کاته یاسایى نیه.
ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
7
چه‌تر :خه‌ڵک باس له‌وه‌ده‌که‌ن یه‌کگرتو خۆى نازانێت لهگهڵ ئۆپۆزسیۆنن یان هه‌ڵوێستان چۆنه حکومه‌ت ،ئ��ێ��وه له‌وباره‌یه‌وه؟
ئ����هوان ئ����ازادن ه�ه‌رش��ت��ێ��ک ده‌ڵ��ێ��ن ئێمهشههڵوێستى خۆمان ههیه و ئه‌و حزبانه‌ى ناچنه ناو حکومه‌ت له‌ده‌ره‌وه‌ى حکومه‌ت دهمێننهوه .ئه‌م یه‌کگرتووه له‌م خوله‌دا نه‌چووه‌ته ناو حکومه‌ت به به‌ڵگه‌ى ئه‌وه‌ى له هه‌رێمى کوردستان پۆستى وه‌زیرى وه‌رنه‌گرتوه ،له‌ده‌ره‌وه‌ى حکومه‌ت ماوه‌ته‌وه و چاودێرى حکومه‌ت دهک��ات ،به‌اڵم بڕیار نیه ئێمه وهک��و گ��ۆڕان ئیش بکه‌ین ،بڕیاریش نیه گ��ۆڕان ته‌نها خۆى به‌یاننامه‌یه‌ک ده‌ربکات و ئێمه‌ش ب��ۆى ئیمزا بکه‌ین ،ئه‌گه‌ر وابێت ئه‌وا ڕۆڵى ئێمه چى ده‌بێت له ئۆپۆزسیۆندا.
پرۆفایل: ناسک تۆفیق عه‌بدولکه‌ریم بۆ ماوه‌ى ( )17ساڵ کارى کردووه له ڕێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى و ئێستاش ئه‌ندامى مه‌کته‌بى خوشکانى یه‌کگرتووه .له په‌رله‌مانى کوردستان بڕیارده‌رى لیژنه‌ى پیشه‌سازى و وزه و سامانه سروشتیه‌کان و ئه‌ندامى لیژنه‌ى داکۆکی له مافى ژنانه
ئه‌مریکا سێ ساڵه پالنى له‌ناوبردنى موباره‌کى داڕشتووه
قوربانی چه‌ند بده‌ن گۆڕه‌پانی ته‌حریر ب ه رۆشتنی موباره‌ک چۆڵ ده‌که‌ن [ ئا /رێبوار عه‌زیز ] ل ه میسر تا دێ��ت فشار ه لۆکاڵی و نێوده‌وڵه‌تیه‌کانى سه‌ر حوسنى موباره‌ک ل��ه‌زی��ادب��وون��دای�� ه و خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران بڕیاریانداو ه گۆڕه‌پانى ته‌حریر لهگهڵ دهس���ت ل�هک��ارک��ێ��ش��ان�ه‌وه‌ى س���ه‌رۆک‌و جێهێشتنى واڵت��دا چۆڵ بکه‌ن ،سه‌رۆک وه‌زیرانى واڵتیش داواى لێبوردن ده‌کات و وه‌زیرى به‌رگریش ده‌چێت ه نێو ئاپۆڕای خۆپیشانده‌رانه‌وه.
خۆپیشاندان‌ه به‌رده‌وامه‌کانى گۆڕه‌پانى ته‌حریری ن��اوه‌ڕاس��ت��ى ش���ارى ق��اه��ی��ره‌ی پایته‌ختى میسر وه و ئه‌گه‌رچى له‌دوو هه‌فته‌ى ته‌مه‌نى نزیک دهبێته سه‌ربارى پێکدادان ،گیان له‌ده‌ستدا‌ن و قوربانیدانى چه‌ندین هاواڵتی میسرى ،تا ساتى ئاماده‌کردنى ئه‌م راپۆرته ،رووداوه‌کان گه‌شه‌ی ئه‌وتۆی له‌باره‌ى جێبه‌جێکردنى داواکاری خۆپیشانده‌رانه‌وه ،به‌خۆیه‌وه نه‌بینیووه ،سه‌رۆکیش به‌نیاز نییه واڵت جێبهێڵێت. چاودێرانى ره‌وش�هک� �ه واى لێکده‌نه‌وه ،حوسنى شه‌قی پۆلیس کۆڵ به‌خه‌ڵکی میسر نادات فۆتۆAP : موباره‌کى سه‌رۆکى میسر که له‌ساڵى ()1981 هوه له‌سه‌ر ته‌ختى دهسهاڵته پێی ئاسایی نییه له‌و وه و گۆره‌پانه‌که م��وب��اره‌ک��ی س �ه‌رۆک��ى میسر دارش���ت���ووه‌‌و ئێستا پ��ێ��ک��دادان��ى ن��ێ��وان الی �هن��گ��ران��ى س����ه‌رۆک‌و داواى لێکردن «بگه‌ڕین‌ه ماڵه س ماوه که‌مه‌دا واڵته‌که‌ى جێ بهێڵێت ،بۆیه «تر پشتگیرى له‌داواکاریه‌که‌ى خه‌ڵک ده‌کات. خۆپیشانده‌ران ل��ه‌رۆژى چ��وار شه‌ممه‌ى هه‌فته‌ى به‌جێ بهێڵن». ناچار و فشار‌ه ناوخۆیی و نێو ده‌وڵه‌تیه‌کان ،ئ‌هو‌یان به‌پێ ئه‌و زانیاریانه‌ى ده‌ست رۆژنامه‌ک‌ه که‌تووه، ئاژانسی هه‌واڵی رۆیته‌رز ئه‌وه‌ى زانیوه که‌به‌شی راب������ردوودا ،وهک ئ���ه‌وه‌ى ئ��اژان��س��ی رۆی��ت �ه‌رزی بدات». کردووه بێته قسه‌‌و نیاز پاکى خۆی نیشان ئه‌مریکى ئاشکراى ده‌کات که به‌هۆیه‌و‌ه ( ) 10ب��اک��ورى گ��ۆڕه‌پ��ان�هک�ه ل �ه‌الی �هن س��وپ��اى میسره‌وه والیه‌ت‌ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا ل�هو ماوه‌یه‌دا م��وب��اره‌ک ل�هی�هک�هم چاوپێکه‌وتنیدا لهگهڵ کوژراو ( )1500برینداری لێکه‌وتوه‌ته‌وه ،سه‌ربارى له‌ترسی دووب��اره بوونه‌وه‌ى ئه‌گه‌رى پێکدادانه‌کان به‌شێکى پالنه‌که‌ى بۆ پارته ئۆپۆزسیۆنه‌کانی ����ڕاوه و ه����ه‌روه‌ک ب��ه‌س��ه‌دان ه��اواڵت��ى له‌ژێر میسر روون��ک��ردووه‌ت �هوه ت��اوه‌ک��و «ئ���هوان به‌نهێنى که‌ناڵى ()ABCی ئه‌مریکى ،ب�ه‌وت�هى خۆی ئه‌وه‌ى چاودێرانى سیاسی به‌کارتێکی موباره‌ک داب� هاوکارى ئه‌مریکا بکه‌ن له‌روخاندنى رژێمه‌که‌دا». ئامادهیه بڕوات ،به‌اڵم له ترسی دروستبوونى پشێوى دای ده‌نێن له‌به‌رامبه‌ر هاواڵتیاندا بۆ چوڵکردنى چادره‌کاندا رۆژ دهکهنهوه. ل�ه‌الی�هک��ى ت���رهوه ب �ه‌ده‌ی��ان واڵت و به‌رپرسانى ئه‌وانه‌ى له‌نێو خۆپیشاندانه‌که‌دان بریتین له‌پارته و نا ئارامى‌و پاشاگه‌ردانى پاشگه‌ز بووه‌ته‌وه ،ئه‌و گۆڕهپانهکه ،رووداوه‌ک���ه گه‌رمترین ک��اردن�ه‌وه‌ى ت و واڵتانى رۆژئاوایی بووه و س �ه‌رۆک وه‌زیرانى میسرى ناچار کرد ئۆپۆزسیۆنه‌کانى نموونه‌ى بزوتنه‌وه‌ى شه‌شى نیسانى ده‌وڵه‌تانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاس نیاز پاکى خۆی پیشان ده‌دات ،ده‌ڵێت «( )62ساڵ هه له‌سه‌ر ئه‌م خاک‌ه خزمه‌تم ههیه ،ده‌مه‌وێت ماندووبونم داواى لێبوردن بکات ،هه‌روه‌ک وه‌زیرى به‌رگریشی الوان ،هاوپه‌یمانى کۆمه‌ڵه‌ى نیشتیمانى (گۆڕان) ،داوا له‌حوسنى موباره‌ک دهک�هن داواکاریه‌کانى ت و ملکه‌چى ب �ه‌ره‌ى ئیخوان موسلمین ،حیزبی وه‌ف��د و حیزبی هاواڵتیانى میسرى جێبه‌جێ بکا لێره بحه‌سێته‌وه ،له‌به‌ر پاشاگه‌ردانیش نه‌بێت ،ئاماده‌م په‌لکێشى گۆڕهپانهکه کرد. بڕۆم». ئه‌حمه‌د شه‌فیقی ،س���ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى میسر ئه‌لغه‌د ،سه‌ربارى سه‌دان هه‌زار هاواڵتى سه‌ربه‌خۆ‌و داخوازیه‌کانى خه‌ڵک بێت‌و وه‌ها گۆڕانێک قبوڵ بکات. رۆژن����ام����هى ن��ی��وی��ۆرک ت��ای��م��زى ئ�هم��ری��ک��ى نیگه‌رانى خۆی ده‌رب��ڕی له‌به‌رانبه‌ر رووداوه‌کانى چینى گه‌نج‌و رۆشنبیر. له‌ناو ئه‌وانه‌دا هه‌ریه‌ک‌ه له‌ره‌جه‌ب ته‌یب ئاردۆغانى دواى ت��ێ��پ �ه‌ڕب��وون��ى رۆژى ه�هی��ن��ى ت��وڕه‌ی��ی، له‌سه‌روتارى ژماره‌ى رۆژى هه‌ینى ( )2011/2/4هه‌فته‌ى رابردووى گۆڕه‌پانى ته‌حریر و له‌کۆنگره‌یه‌کى دا ده‌نوسێت «موباره‌ک ده‌زانێت خه‌ڵک گله‌یی رۆژنامه‌وانیدا داواى لێبوردنی له‌میسریه‌کان کرد رۆژى هه‌ینى هه‌فته‌ى راب��ردوو ب �ه‌رۆژى ده‌رک��ردن س���ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى ت��ورک��ی��ا ،ب���اراک ئۆباماى ههیه و شه‌رعیه‌تى نهماوه ،به‌اڵم ده‌یه‌وێت له‌سه‌ر و ه��ه‌روه‌ک به‌ڵێنیدا ب�ه‌دواداچ��وون��ى پێویست بۆ الى میسریه‌کان ناسرابوو تێیدا خۆپیشانده‌رانى س �ه‌رۆک��ى والی �ه‌ت �ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا، زۆرینه‌ی گه‌له‌که‌ى له‌پۆسته‌که‌یدا بمێنێته‌وه». گۆڕهپانهکه ئه‌و گۆرانی‌ه کۆنه‌ى میسریان ده‌وته‌وه نیکۆال س��ارک��ۆزى س �ه‌رۆک��ى ف�ه‌رن��س��ا ،ئه‌نجێال رووداوه‌ک‌ه بکات‌و تاوانباران به‌سزا بگه‌یه‌نێت. �ت � �ێ � ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �هر ئ��هم��ه‌دا رۆژن��ام��هک��ه دهن��وس مێرکلى راوێژکارى حکومه‌تى ئه‌ڵمانیا ،به‌رپرسانى دواب����ه‌داوى ئ���هوهش ،محه‌مه‌د حسێن ته‌نتاوى ،که‌ده‌ڵێت« :میسر ئه‌مڕۆ له‌جه‌ژندایه«. و �اژاوه «مانه‌وه‌ى حوسنى موباره‌ک بۆ خۆی ئ� له‌نوێترین هه‌واڵدا رۆژنامه‌ى ده‌یلى ته‌له‌گرافى حکومه‌تى ت���اران ،دیڤید کامیرۆنى س �ه‌رۆک وه‌زیرى به‌رگرى میسر سه‌ردانى گۆڕه‌پانه‌که‌ى کرد کان ه ئیخوان پشێوی دروست ده‌کات ،نه‌بادا ئه‌وه‌ى و به‌خۆپیشانده‌رانى ڕاگه‌یاند که‌حوسنى موباره‌ک به‌ریتانى ئه‌وه‌ى باڵوکرده‌وته‌و‌ه ئه‌مریکا سێ ساڵه وه‌زی��ران��ى به‌ریتانیا پشتوانى هاواڵتیان دهک �هن و بێنه س �هر ش��ان��ۆی دهس���ه‌اڵت و پشێوى دروس��ت ئامادهیه داواکاریه‌کانیان جێبه‌جێ بکات بۆیه به‌نهێنى پالنى بۆ رووخاندنى رژێمه‌که‌ى حوسنى داواده‌که‌ن موباره‌ک واز له‌پۆسته‌که‌ى بهێنێت. بکه‌ن».
به‌پێ زانیاری نێو ئاژانسه‌کانى هه‌واڵ ،موباره‌ک خ��ۆی ب��ۆ پۆستى س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى میسر کاندید ناکاتهوه که‌بڕیار‌ه له‌مانگى ئه‌یلولى ئه‌مساڵدا ئه‌نجام بدرێت ،هه‌روه‌ک به‌ڵێنیداو‌ه گۆڕانکارى له‌و ماددانه‌ى ده‌ستوردا بکات که‌تایبه‌تن به‌هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆکایه‌تى‌و ئه‌و ماوه‌یه‌ى دیارى کراوه بۆ خودى س �ه‌رۆک کۆمار ،ه��ه‌روه‌ک به‌ڵێنى ئه‌وه‌شیداوه چاکسازى له‌زۆر بواردا بکات‌و به‌ره‌نگارى گه‌نده‌ڵی ببێته‌وه. دواب����ه‌داوى ئ �هم وت��ان �هى م��وب��اره‌ک ،محه‌مه‌د به‌رادعى سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌ى نیشتیمانى (گۆڕان) که‌به‌رده‌وام به‌که‌سی ئۆپۆزسیۆن ناسراوه‌‌و مانگى شوباتى ساڵى رابردوو گهڕایهوه میسر ،ئه‌م قسانه‌ی سه‌رۆک به‌به‌شێک له هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنى هاواڵتیانى ت و رای ده‌گ�هی�هن��ێ��ت «ت��ا ئه‌و میسرى ده‌زان��ێ�� له‌ده‌سه‌اڵتدا بێت گه‌لى میسر له نائارمیدا ده‌ژی»، بۆیه ده‌ڵێت« :سه‌ربارى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى، پێویسته واڵتیش به‌جێ بهێڵێت». ب��ه پشت به‌ستنی ئ��ام��اره دهس�ت‌ک�ه‌وت��ووه‌ک��ان، ل �ه ب����ه‌روارى ()2011/1/25هوه ک��ه هاوکاتى ده‌ستپێکردنى شه‌پۆڵ‌ه ب �ه‌راف��راوان �ه ناڕه‌زایه‌تیه گشتیه‌که‌ى هاواڵتیانى میسر‌ه تا ئ �هو کاته‌ی که راپۆرته‌که‌ى تێدا ئاماده ک��راوه ،له ئه‌نجامى پێکدادانه‌کان‌و ناره‌زایه‌تیه‌کان ژماره‌یه‌کی زۆری قوربانى‌و برینداری لێکه‌وتۆته‌وه. ج��ارێ��ك��ی ت��ر دوێ��ن��ێ ل��ە گ��ۆڕەپ��ان��ی تەحریر خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ێ��ك��ی دوو م��ل��ی��ۆن��ی ب��ە ب��ەش��داری مەسیحییەكانی ئەو واڵتە كرا .ئەخوان المسلمونیش داوای ك��ۆب��وون��ەوەی��ان لەگەڵ جێگری سەرۆكدا كرد و كۆمەڵێك مەرجیان هەیە .هەروەها حوسنی م��وب��ارەك سەرۆكی حزبی نیشتمانی دیموكراتی كۆمەڵێك لە كەسایەتییە گەورەكانی حزبەكەی بە هۆی گەندەڵییەوە دوور خستەوە كە یەكێكیان جەمال موبارەكی كوڕی بوو. دواج���ار ،پشێویه‌کان ئ�ه‌گ�هر به‌شێکیان هێزى ده‌ره‌ک���ى له‌پشتیه‌و‌ه بێت ،به‌شه‌که‌ى ت��ری خودى مانه‌وه‌ى حوسنى موباره‌ک‌ه که‌ماوه‌ى سی ساڵه له‌شانۆى ده‌سه‌اڵتتدا یارى به‌میسریه‌کان ده‌کات و سه‌رۆکایه‌تى مسۆگه‌ر ک��ردووه ،ئه‌وه‌شی باجى هه‌ردوو فاکتۆره‌ک‌ه ده‌داته‌و‌ه خودی ئه‌و هاواڵتیانه که به‌نوێنه‌رایه‌تى گه‌لى میسرى له‌ژێر چادره‌کاندان‌و له‌ژێر ره‌حمه‌تى سوپادا رۆژ دهکهنهوه.
ژنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2711/11/18 - 2011/2/7
8
ڤیان‌و ئه‌له‌فته‌ریا دوو نه‌ته‌و‌ه‌و یه‌ک هێڵى ئازادی ژنان
له دواى به‌کارهێنانى وشه‌ى (جێنده‌ر) له پرۆژه یاسایه‌کى وه‌زاره‌تى وه‌رزش و الوانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان، قسه و باسێکى زۆر له م�ه‌ڕ چه‌مکى وشه‌ی (جێنده‌ر) کرا به الیهنه باش و خراپیه‌کانیه‌وه ،هه‌م له الیه‌ن حزبه ئیسالمی ه سیاسیه‌کان ،ه �هم له الی��هن چاالکوانان‌و رێکخراوه‌کانى ژن��ان تایبه‌ت تر ئه‌وانه‌ى هه‌ڵگرى فکرى فێمنیستین ،هه‌میش له الیه‌ن مامۆستایانى ئاینى‌و مینبه‌رى مزگه‌وته‌کان. له‌م نێوه‌نده‌دا لێک تێنه‌گه‌یشتن‌و هێرشکردن ه س �هر یه‌کتر دروس���ت ب��وو ک�ه ت��ا ئێستاش ده‌رئه‌نجامێکى ڕوون ل��هو مه‌سه‌له‌یه‌دا ده‌رنه‌که‌وت ،سه‌رۆکى هه‌رێمیش پرۆژه‌که‌ى گه‌ڕانده‌وه بۆ په‌رله‌مان بۆ گفتوگۆکردن.
بۆ ئ�هو مه‌به‌سته و له ژێ��ر دروشمى (گۆڕانکارى له شێوازه کۆمه‌اڵیه‌تى و کلتوریه‌کانى رۆڵى پیاو و ژن هۆکاره بۆ بنه‌بڕکردنى جیاکارى نه‌ریته باوه‌کان). خ��ان �هى زان��س��ت��ى م��ه‌ده‌ن��ى ب �ه ه���اوک���ارى رێ��ک��خ��راوى ()NPAى ن �ه‌روی��ج��ى گفتۆیه‌کى ک����راوه‌ى له‌سه‌ر مه‌فهومى (جێنده‌ر ) ڕۆژى ( ) 2011/2/3له هۆڵى (ئوتێل مه‌م‌و زین) له سلێمانى بۆ هه‌ریه‌ک له (ئاشتى عه‌زیز) ئه‌ندامى لیژنه‌ى ژنان له په‌رله‌مانى کوردستان، (د.قومریه به‌رزنجى) له کۆمه‌ڵى ئیسالمى( ،م.عه‌تا پێنجوێنى) نوێنه‌رى زانایانى ئاینى( ،م.عومه‌ر فارس) نوێنه‌رى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف( ،کنێر عه‌بدواڵ) چاالکوانى ژنان‌و نوێنه‌رى یه‌کێتى ژنانى کوردستان سازدا. ه �ه‌ری �هک ل�هم��ان�ه ب �ه پێى بیر و بۆچونه‌کانیان
ژنان و پیاوانی ئاینی کۆده‌کاته‌وه
چه‌مکى وشه‌ى جێنده‌ریان لێکدایه‌وه ،د.قومرى پێیوابوو به‌کارهێنانى ئه‌و وشه‌یه له‌و یاسایه‌دا رێگه‌خۆشکه‌ر ده‌بێت که له یاساکانى تردا ببێته به‌هانه‌یه‌ک و بۆ مه‌به‌ستى تر به‌کاربهێنرێت.
کنێر عه‌بدواڵش باسى له‌وه‌کرد ،ئه‌گه‌ر به فره‌دیده‌و‌ه باس له چه‌مکى وشه‌ى (جێنده‌ر) بکه‌ین ناتوانین کورتى بکه‌ینه‌وه له ته‌نها واتایه‌کدا ،یه‌کسانى ڕه‌ه��اى پیاو ژن به‌و واتایه نایه‌ت ته‌نازول له مه‌سه‌له بایه‌لۆجیه‌کان بکات ،له‌وکاته‌دا نابێت ئاین تێکه‌ڵکێش بکرێت ب ه م �ه‌س �ه‌ل �هى ک��ۆی��ل�هک��ردن��ى ژن���ان���هوه ،ب��ۆی�ه زۆر کات مه‌سه‌له‌ى باسکردنى ژنان بۆته هێڵى سور الى ئه‌وان.
ئ��اش��ت��ى ع �ه‌زی��زی��ش ب��ۆ م�ه‌ف��ه��وم��ى وش���هى جێنده‌ر وتى:جێنده‌ر به‌واتاى جۆرى کۆمه‌اڵیه‌تى دێته کایه‌و‌ه ته‌نها مه‌سه‌له‌ى بایه‌لۆجى نه‌بێت ،زۆربه‌شمان لهگهڵ ئ �ه‌وه‌دا نین شێواندن هه‌بێت ،به‌رگریشمان ل�هو بابه‌ت ه ک��ردووه ،چونکه به مه‌فهومێکى دواکه‌وتوو نههاتووه له‌و یاسایه‌دا ،تا ئێستاش یاسایه‌کى سه‌ربه‌خۆ له سه‌ر جێنده‌ر نهبووه ،ئه‌وه‌ى وه‌زاره‌تى وه‌رزش و الوانیش ته‌نها له رسته‌یه‌کدا باس کراوه ئه‌ویش ده‌ڵێت( :باڵوکردنه‌وه‌ى هۆشیارى جێنده‌ر له نێوان هه‌ردوو ڕه‌گه‌زدا) که ئه‌مه‌ش به ب��ڕواى ئێمه الیه‌نێکى پۆزه‌تیڤه نه‌ک نێگه‌تیڤ. مامۆستا عه‌تا پێنجوێنیش لێکدانه‌وه‌ى بۆ مه‌فهومى جێنده‌ر ئهوه بوو که به ( )12واتا دێت هه‌ندێک له‌و
واتایانه باشن و هه‌ندێکیشیان خراپن ،پێشیوابوو ئه‌و وشه‌یه نه له عه‌ره‌بى نه له فارسى نه له تورکییه‌و‌ه وه‌رنه‌گیراوه ،به‌ڵکو له ئینگلیزیه‌وه وه‌رگیراوه ،ئه‌گه‌ر وه‌رگێڕدرێته سه‌ر زمانى عه‌ره‌بى به واتاى سێکس دێت، بۆیه وهک زان��ای�هک��ى ئاینى ه �هر یاسایه‌ک وش�هى جێنده‌رى تێدا بێت له‌گه‌ڵیدا نین ،زه‌مان چیه دواتر بۆ ئاراسته‌یه‌کى سێکسى به‌کار نه‌هێنرێت.
مامۆستا عومه‌ر فارسیش له وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف وتى: هیچ کات لهگهڵ ئهوه نه‌بووین مینبه‌رى مزگه‌وته‌کان بۆ ئاراسته‌ى خراپ به‌کاربهێنرێت ،ده‌شبوو کاتێ ئه‌و یاسایه چووه په‌رله‌مان واتاى به‌کارهێنانى ئه‌و وشه‌ی ه له‌و بڕگه‌یه‌دا رونبکرایه‌ته‌وه تا ئه‌و هه‌رایه‌ى نه‌نایه‌ته‌وه، ن��اش��ب��ێ��ت رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن���ان ل �ه ه���هر شوێنێک مامۆستایه‌کى ئاینى قسه‌یه‌کى کرد و لهگهڵ بیر و بۆچوونى ئه‌وان نه‌هاته‌وه ده‌ست بکه‌ن به هێرش کردن. دواى لێکدانه‌وه‌کانى ئه‌وان گفتوگۆیه‌کى زۆر له‌سه‌ر ئه‌و چه‌مکه له الیه‌ن ئاماده‌بووانه‌وه کرا زۆربه‌ى پێیوابوو به‌کارهێنانى ئه‌و وشه‌یه ئهوهنده ترسناک نیه که به‌و شێوازه هه‌راى نایه‌وه.
دواى ئهوه هه‌ریه‌ک له (د.عالیه فه‌ره‌ج) که دکتۆراى له بوارى جێنده‌ر ههیه له رووى زانستى کۆمهاڵیهتیهوه لێکدانه‌وه‌یه‌کى زانستیانه و تێروته‌سه‌لى له‌سه‌ر چه‌مکى وش �هى جێنده‌ر ک��رد ،وت��ى :مه‌فهومى جێنده‌ر زۆره و
دواتریش مامۆستا سه‌رنج ،له رووى سۆسۆلۆژیه‌و‌ه چه‌ند سه‌رنجێکى داو باسى له‌وه‌کرد که ( )4قوتابخان ه ههیه ،باس له جێنده‌ر ده‌کات هه‌ر که‌سێک بیروبۆچونى خۆى ده‌زانێت لهگهڵ کام قوتابخانه‌دا دێته‌وه ،پێشى واب��وو ئ�هو وشه‌یه لێره به مێینه ک��راوه که خ��ۆى ل ه بنه‌ڕه‌تدا بۆ هه‌ردوو ره‌گه‌زه.
ئامانجى ئه‌م سیمیناره‌ش کۆکردنه‌وه‌ى بیروبۆچون ه جیاوازه‌کان ب��وو له س�هر مه‌فهومى وش �هى (جێنده‌ر) شیکرنه‌وه‌ى له ڕووى ئاینى‌و زانستى‌و بیر و بۆچوونى ژنانهوه.
دیارده‌ى قه‌یره‌کچى ل ه که‌رکوک روو ل ه زیادبوونه [ ئا /زانیار داقوقى ] زۆر ک���ات ک��ۆم �هڵ��گ��اى ئێمه ل��ه رووى کۆمهاڵیهتیهوه بۆته هۆکارى دروست بوونى زۆرکێشه ،یه‌کێکیش له‌و کێشانه دیارده‌ى قه‌یره‌کچیه ،جا به هه‌ر هۆکارێک بێت ئایا دایک و باوک تاوانباره یان کچه‌که خۆى یان کۆمه‌ڵگا یان بارودۆخى سیاسى ناوچهکه، چونکه زۆرب��هى ئه‌وانه‌ى دهبنه قه‌یره‌کچ سه‌رچاوه‌یه‌کى دارایى ئازادیان نیه که دواتر بتوانن بژین و منه‌تیان به که‌س نه‌بێت
ناسک ،ته‌مه‌نى له ( )35ساڵیک تێده‌په‌رێت ،ب ه ناچارى و به زۆره‌ملێ ده‌درێته که‌سێکى پیر و ژن م��ردوو ،ژیانى هاوسه‌ریشى ژیانێکى پر له ئاڵۆزى و کێشه و گرفته ،بۆیه په‌ناده‌باته به‌ر کۆتایى پێ هێنانى ژیانى ،خه‌ڵکانى کۆمه‌ڵگاش له جیاتى ئه‌وه‌ى خه‌مى گرانى ژیانه‌که‌ى بخۆن ،بگره مردنه‌که‌شى ب ه سوکایه‌تى ناوده‌به‌ن.
سه‌یوان که‌ریم ده‌روێش کوڕێکى ته‌مه‌ن ( )30ساڵ دانشتوى داقوق وتى :ئێمه ناوچه‌یه‌کى عه‌شایه‌رین تا ئێستا عادات و ته‌قالیدى کۆنى رزیو له ناوچه‌که‌ى ئێمه م���اوه ،ک �ه رازى نه‌بین کچه‌کانمان بدرێت ه که‌سێکى دیکه گه‌ر له‌و عه‌شره‌ته نه‌بێت ،ههرچهنده کوڕ و کچ هاوعه‌شقى یه‌کترن ،به‌اڵم هاوعه‌شره‌ت نین رێگه‌یان پێنادرێت .سه‌یوان وتیشى :کۆمه‌ڵگاى ئیمه ب��ۆ ک���وڕان رێ��گ��ادراوه ک�ه ب�ه ئ���اره‌زوى خۆى داواى ه �هر کچێک بکات ی��ان عاشقى که‌سێک بێت ،به‌اڵم گونجاو نیه کچ به ئ��اره‌زوى خۆى داوا بکات به شێوه‌یه‌کى ئاشکرا کوڕێکى به‌دڵ بێت ئه‌م ه هێڵێکى س��وره .سه‌یوان باسى ل �هوهش کرد که زۆر له قه‌یره‌کچان به‌هۆى رێگرى ئ�ه‌وه‌ى کچى مام بۆ کوڕه‌مام نهبووه رێگا به‌و کچه نهدراوه دواتر شوو بکات.
(ش.ئ.ک) کچیکى ته‌مه‌ن ( )28ساڵه ،باس له خۆشه‌ویستی نێوان خ��ۆى و کوڕێک دهک��ات و ده‌ڵێت (یان مه‌رگ هه‌ڵده‌بژێرم یان خۆشه‌ویسته‌که‌م هه‌ڵده‌بژێرم)( .ش) وتیشى :زۆرجار ئه‌و کوڕه هاتۆته داواى ،ب �ه‌اڵم ب��اوک��م ب�ه ب��ێ هیچ بیانوێک ماڵى کوڕه‌که‌ى به‌دڵ نییه و چه‌ندین جاریش که‌سایه‌تى ب��ه ن��اوب��ان��گ��ى ن��اوچ��هک��هى ره‌ت���ک���ردۆت���هوه ه��ی��چ ئ��اس��ان��ک��اری��ی�هک ن��ی�ه دڵ��ى پێخۆشبکه‌م( .ش) باسى ئه‌وه‌ى دهک�����رد دواى ( )5س��اڵ��ى دیکه ته‌مه‌نى تێده‌په‌ڕێت ه���ی���چ گ���هن���ج���ێ���ک ب��ۆ پێکهینانى ه��اوس��ه‌رى روون��اک��ات �ه م��اڵ �هک �هى. ل�����هوهش زی���ات���ر ت��وان��اى چ��اوه‌ڕوان��ى نیه ل�ه ژێر دهس �ه‌اڵت��ى ب��اوک��ى ئ��ازاد بێت و کوشتن به چاره‌سه‌ر داده‌ن��ێ��ت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى کۆتایى به‌زیندانه‌که‌ى باوکى بێنێت.
(د.ئ) له داقوق وتى :خۆشکێکم ههیه ته‌مه‌نى ( )50س��اڵ ده‌بێت.
ب �ه‌وت �هى خ��ۆى ده‌ی���ان ج��ار داواک����ارى خۆشکه‌که‌ى ه��ات��ووه ،ب �ه‌اڵم ب��اوک��ى ئ��ام��اده ن�ه‌ب��ووه رازى بێت ب ه هاوسه‌رگیرییه‌که‌ى.
ل �ه‌وب��اره‌ی��هوه پ��ارێ��زه‌ر ئه‌مجه‌د به‌هجه‌ت دانیشتوى داقوق ده‌ڵێت :هۆى مانه‌وه‌ى قه‌یره‌کچ له کۆمه‌ڵگاى ئێمه په‌یوه‌ندى به‌و کلتوره کۆنه‌وه‌یه که تا ئێستاش له ناوچه عه‌شایه‌ره‌کان ماوه ،یان زۆرجار کوڕێک
››
به‌پێى یاساى بارى که‌سێتى ک ه ل ه مادده‌ى ( )9هاتووه، بۆ هیچ که‌سێک نی ه رێگرى ل ه به‌رده‌م به‌شونه‌دانى کچ دروست بکات حه‌ز له کچێک ده‌کات هه‌ڕه‌شه‌ى ئهوه ده‌کات ک ه هه‌تا هه‌تایى نابێت ئه‌و کچه شوو بکات ،یان زۆر له ب��اوک و وارس��ى کچان به هۆى خزمه‌تکردنیان کچه‌کانیان به شوو ناده‌ن و ده‌مێنێته‌وه .ئه‌و پارێزه‌ر‌ه وتیشى :به‌پێى یاساى بارى که‌سێتى که له مادده‌ى ()9دا ه��ات��ووه ،بۆهیچ که‌سێک نیه رێ��گ��رى ل ه به‌رده‌م به‌شوونه‌دانى کچ دروست بکات .له برگه‌ى دوات��رى ئه‌و مادده‌یه ده‌ڵێت :هه‌ر که‌سێک یا خود هه‌ر وارسێکى ئه‌و کچه رێگر بێت له به‌شوونه‌دانى کچه‌که‌ى ،دواى ئهوه کچه‌که له دادگا سکااڵ ل ه دژی پێنه‌دانى تۆمار بکات ،ئ �ه‌وا دادگ��ا به پێى مادده‌ى ( )9یاساى بارى که‌سێتى ماوه‌ى ( )3ساڵ ئه‌و که‌سه زیندانى ده‌کرێت به بێ دادگایى کردن، کچ بۆى ههیه له ( )15ساڵ به‌شوو بدرێت و دواى
( )18س��اڵ ده‌ت��وان��ێ��ت سکااڵ ل�ه دژی رێگره‌که‌ى تۆمار بکات ،یاخود که‌سوکارى کچه‌که به ناوى ئه‌و کچه‌وه سکااڵ دژ به رێگرتنى تۆمار بکات.
د.ئ �هم��ی��رخ��وداک �ه‌ره‌م م��ام��وس��ت��اى ک��ۆم�هڵ��ن��اس ل ه زان��ک��ۆى سلێمانى ،دی���ارده‌ى قه‌یره‌کچى گ �ه‌ڕان��دهوه بۆچه‌ند هۆکارێک ،له‌وانه بیروبۆچونى کۆمه‌ڵگاى دواک �ه‌وت��وو ی��ان هۆکاریکى دیکه‌ى گ �ه‌ڕان��دهوه بۆ کچان خ��ۆی��ان ک�ه به‌شیک ب��وون ل�ه م��ان�ه‌وه‌ی��ان ل ه ماڵه‌وه که به‌شوو ن��ه‌دراون ،خ��وداک�ه‌ره‌م وتیشى :ل ه کۆمه‌ڵگاى ئیمه باوک و دایک بوونهته رێگر تا ئ �ه‌وه‌ى کچه‌که‌یان ش��وو نه‌کات و بمێنێته‌وه ،خێڵ و عه‌شره‌ت ی��ان دی��ارى کردنى ماره‌یى و شیربایى، ئه‌مه‌ش بۆته هۆى قه‌یره‌بوونى کچان ،یان زۆرج��ار له خۆبایى کاریگه‌رى له‌سه‌ر نه‌گونجانى دوو که‌س دروستکردوه ،د.ئه‌میر رونیکردوه که دیارده‌ى مانه‌وه‌ى کچان جیاوازه له سه‌رده‌مێکه‌وه بۆ سه‌رده‌مێکى دیکه، ئه‌مه‌ش زیاتر له گونده‌کاندا بووه ،خوداکه‌ره‌م وتیشى: که‌سانێک هه‌ن مامۆستا و رۆشنبیر و فه‌رمانبه‌رن تا ئێستا شوویان نهکردوه به نیازى ته‌واوکردنى خوێندنن، یان زۆرجار پاره و ماڵ هۆکارى قه‌یره‌کچى بوون.
پسپۆرانى ب��وارى سۆسۆلۆجیاش باس ل�هوه ده‌که‌ن که ته‌مه‌نى گه‌نج به تایبه‌تى کوڕ له ( 23بۆ )27 ساڵ باشترین کاته بۆ پرۆسه‌ى هاوسه‌ریگری ،بۆ کچانیش ته‌مه‌نى ( 20بۆ )24ساڵ.
له الیه‌کى دیکه‌وه (پ.ک) ته‌مه‌ن ( )40ساڵ ده‌ڵێت :تا ئێستا که‌س رێگرم نهبووه شوو بکه‌م ،به‌اڵم قسمه‌ت نه‌هاتۆته پێشم شوو بکه‌م ،ماوه‌ى ( )20ساڵ ه چاوه‌ڕوانى که‌سێک ده‌که‌م به دڵى خۆم ،به‌اڵم ئه‌و که‌سه نهبووه ،ههرچهنده زۆر داواک��ارم ههیه ،به‌اڵم هیچیان به دڵى خۆم نین. هه‌روه‌ها کچێکى ته‌مه‌ن ( )45ساڵ که نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکات وتى :له سه‌رده‌مى منداڵیم دایکم و باوکم دامیان به که‌سێک به‌رامبه‌ر به ژنى براکه‌م واتا ژن به ژن ،به‌اڵم دوایى که گه‌وره بوین که‌سمان یه‌کترمان به‌دڵ نه‌بوو ،منیش تا ئێستا ماومه‌ته‌وه و شووم نهکردووه.
جیهاد دڵپاک: سیناریستێکی باشمان نیه خه‌می گه‌نجان و ژنان بخاته به‌رباس [ دیدارى /گۆڤار عوسمان ] هونه‌رمه‌ند جیهاد دڵپاک که نزیکه‌ى چ��ل ساڵه ل �ه ب���وارى درام���ا و شانۆدا خزمه‌ت دهک��ات له دیدارێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باس له‌و ئاسته‌نگ و گرفتان ه ده‌کات له ئێستادا توشى شانۆ و دراما هاتووه ،دڵپاک پێیوایه هونه‌رمه‌ندى ج��اران خاوه‌نى په‌یام بوو بۆ خه‌ڵکى، بۆچونیشى وای��ه «ئ��هو هونه‌رمه‌نده‌ى ده‌یه‌وێت سوارچاکێکى باش بێت ،گرنگ ه خۆى پڕ چه‌ک بکات له فه‌لسه‌فه ،فکر، ئه‌ده‌ب و کلتور». چه‌تر :سه‌ره‌تاى ک��اره هونه‌ریه‌کانت چۆن ده‌ستى پێکرد ،ئه‌و کاره هونه‌ریه‌ى تائێستا به‌زیندویى مابێته‌وه له‌الت چى بووه؟
ـ یه‌که‌م ک��ارم به‌ناوى (ژی��ان کچه الڵه‌که) له ساڵى ()1971دا بوو له هه‌ولێر و که‌رکوک ن��م��ای��ش��ک��را و ی �هک �هم ک���ارى درام���ای���ى ب �هن��اوى (به‌هارى دزراو)ه .دیاره هه‌ر به‌رهه‌مه و له‌کات و شوێنى خۆیدا تام و چێژى جیاواز و تایبه‌تى و به‌هاى فکرى و هونه‌رى ههیه ،رهنگه هونه‌رمه‌ند هه‌موو کاره‌کانى الپه‌سه‌ند بێت ،ب�ه‌اڵم بۆ خۆم دوو کاره‌کته‌رم په‌سه‌ند بووه ،کاره‌کته‌رى (بارام له ک �ه‌ژاوه‌ى م�ه‌رگ�هوه) که ده‌رهێنانى (جه‌لیل زه‌نگه‌نه) ب��وو ،لهگهڵ که‌سێتى (مامه ڕیشه) ک�ه خه‌ڵکێکى زۆر ئ �هم که‌سێتییه‌ى بینی بوو یاخود بیست بووى بۆ منیش قورس بوو ،ئه‌م دوو
ک��اره‌ک��ت�ه‌ره‌م پێ ج��وان ب��ووه ،له ک��ارى شانۆشدا کارێک که قه‌د بیرم ناچێته‌وه (پردى ئارتا) و که‌سێتى سه‌رۆکى شاره‌وانى له (مانگى ئاوابوو) دا بوو.
چه‌تر :بۆچى کارى هونه‌رى سه‌رده‌مانى پێشوو به گرنگ ن��او ده‌ب��رێ��ن ،لهگهڵ ئه‌وه‌ى له ئێستادا پێداویستیه‌کان زیاتر و پێشکه‌وتوو ت��ره ،چ بۆشاییه‌ک له‌م قۆناغه‌دا بۆته هۆکارى که‌م و کورتیه؟
ـ ئه‌و ناونانه به‌ڕاست نازانم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هه‌موو س �ه‌رده‌م��ێ��ک ب�هره�هم��ى ج��وان��ى ت��ێ��داب��ووه ،ب �ه‌اڵم به‌گشتى وه‌ریبگرین بۆچى له پێش راپه‌ڕینه‌و‌ه به‌رهه‌مه‌کان بینه‌رێکى باشیان هه‌بوو ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندى جاران بابه‌تێکى هه‌بوو ده‌یزانى چى دهک��ات ،خاوه‌نى په‌یام بوو بۆ خه‌ڵکى ،هه‌روه‌ها ل �ه ن����اوه‌ڕۆک تێده‌گه‌یشت و ب �ه‌الی �هوه گرنگ ب��وو کاربکات ،ب �ه‌اڵم ئێستا ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ى خه‌ریکى خ��ۆده‌رخ��س��ت��ن�ه ،خ�ه‌ری��ک��ى ک���ارى گ��رن��گ ن��ی�ه و نه‌یتوانیوه ل�ه‌گ�هڵ بینه‌ردا زمانێکى هاوبه‌شى هه‌بێت .ئێستا هونه‌رمه‌نده گه‌نجه‌کان هێنده بیریان الى ده‌رکه‌وتنیانه ،بیریان الى په‌یامه هونه‌ریه‌ک ه نیه ،هه‌ر له‌به‌ر ئهوهیه زۆرکات ته‌ماشاى هه‌ندێک ک��ارى هونه‌رى دهک�هم دوات��ر ده‌ڵێم چى باسکرد؟ باشه من هونه‌رمه‌ندێکم تێنه‌گه‌م ،ئیتر خه‌ڵک ه ئاساییه‌که چۆن تێده‌گات.
چه‌تر :چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و کارانه‌ى هونه‌رمه‌نده گه‌نجه‌کانى ئه‌مڕۆ ده‌ستیان داوه‌ت���ێ به‌جۆرێک نه‌توانن په‌یامێکى ڕونیان هه‌بێت بۆ بینه‌ر چۆن ده‌بێت؟
ـ گ �هن��ج و پ��ی��ر ن��اخ��وێ��ن��م�هوه و پێویسته ئ�هو
[ ئا /ئاشنا عه‌بدواڵ ] ژن���ه ه��ون �ه‌رم �هن��د ن��ی��ان ع �ه‌ب��دواڵ ده‌رباره‌ى سیدیه نوێیه‌که‌ى ده‌دوێت و ئ �هوهش ده‌خاته‌ڕوو که کۆپى کردنى به‌رهه‌مى هونه‌رمه‌ندان بۆته هۆى دواکه‌وتنى سیدیه‌که‌ى و هه‌ر ئه‌وه‌ش نیانى نیگه‌ران کردوه.
سى دیه نوێیه‌که‌ى نیان وهک خۆى باسى ده‌کات به‌ناوى (بیرت ده‌که‌م)ه و ئێستا ته‌واو بووه ،به‌اڵم به‌هۆى ئه‌وه‌ى کۆمپانیاکان ئاماده نین سیدیه‌که‌ى بکڕن ،نه‌که‌وتۆته بازاڕه‌وه، ن��ی��ان ع �ه‌ب��دواڵ وت��ى «ده‌ب����وو سیدیه‌که‌م بکه‌وتایه‌ته بازاڕه‌وه ،به‌اڵم چه‌ند جارێک ل���ه‌گ���هڵ ک��ۆم��پ��ان��ی��اک��ان��دا گ��ف��ت��وگ��ۆم ک�����ردووه ،ئ��ام��اده‌ن��ی��ن ب��ی��ک��ڕن ،ته‌نها کۆمپانیاى (ڤین) ئاماده‌ى نیشانداو‌ه که ئه‌لبومه‌که‌م بۆ باڵوبکاته‌وه، به‌اڵم لێم ناکڕن .بۆیه منیش حه‌ز ده‌که‌م سیدییه‌که‌م لێ بکڕن و چاوه‌ڕێی قازانجیش ناکه‌م. ده‌مه‌وێت به‌و پاره‌یه کارى باشتر بکه‌م». ن����������اوب����������راو ب��� ه ن����ی����گ����ه‌ران����ی����هوه ب���اس���ى ل���ه‌وه‌ک���رد ت����اوه‌ک����و ئ��ێ��س��ت��ا ل����ه‌گ����هڵ ه��ی��چ کۆ مپا نیا یه‌کد ا ع�����������ه‌ق�����������دى
9
هونه‌رمه‌نده‌ى ده‌یه‌وێت سوارچاکێکى باش بێت، گرنگه خۆى پڕ چه‌ک بکات له فه‌لسه‌فه ،فکر، ئه‌ده‌ب و کلتور ،ئه‌گه‌ر له‌مانه تێنه‌گه‌یت ناتوانى هونه‌رێکى باش نمایش بکه‌یت.
چه‌تر :پێتوانیه رۆڵى ژن تا ئه‌مڕۆش ل �هن��او ک���اره ه��ون �ه‌ری �هک��ان��دا الوازه و ن �ه‌ت��وان��راوه ب�ه شێوه‌یه‌کى چ��االک ل ه بواره‌که‌دا ده‌رکه‌وێت؟
پرۆفایل جیهاد زۆراب ئه‌حمه‌د ،ناسراو به (جیهاد دڵ��پ��اک) س��اڵ��ى ( )1948ل �ه ش���ارى ک�ه‌رک��وک لهدایکبووه ،سه‌رجه‌م قۆناغه‌کانى خوێندنى ل �ه ک �ه‌رک��وک ت���ه‌واوک���ردوه ،درچ���ووى خانه‌ى مامۆستایانه ،سه‌ره‌تاى کارکردنى له بوارى هونه‌ر دهگهڕێتهوه بۆ ساڵى ( )1971یه‌که‌م ک��ارى به‌ناوى (ژی��ان کچه الڵه‌که) وهک ک��ارى شانۆ و ک��ارى درامایى ساڵى ( )1972ب��وو ب �هن��اوى ب�هه��ارى دزراو.
ـ ئه‌گه‌ر به وردى ته‌ماشا بکه‌ین له جیهاندا ژن کێشه‌ى ههیه ،ب �ه‌اڵم بۆچونم وای �ه تائێستا خوێندنه‌وه‌یه‌کى ب��اش ن�هک��راوه بۆ واقیعى ئێم ه ل���ه‌ب���اره‌ى گ��رف��ت��ى ژن���ان���هوه ده‌پ��رس��م ئ��اخ��ۆ ئێم ه سیناریستێکى باشمان ههیه لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک بۆ ئه‌م الیهنه بکات ،له‌به‌ر ئهوه پێموایه کێشه‌ى زۆرترمان ههیه له‌وانه‌ى کێشه‌ى گه‌نجان ،به‌وه‌ى وهک جاران نهماوه خۆى لهگهڵ دراوسێ و ده‌وروبه‌ر به‌راورد بکات ،به‌ڵکو خۆى لهگهڵ رۆژئاواییه‌ک به‌راورد ده‌کات ،بۆیه ده‌ڵێم سیناریستێکى باشمان نیه خه‌مى گه‌نجان و ژن���ان ل �ه رێ��گ �هى ه���ون���ه‌ره‌وه بخات ه به‌رباس.
چه‌تر :سه‌باره‌ت به دراماى گ���ه‌رده‌ل���ول ئ��ای��ا ل��ه به‌شى سێهه‌مى گ�ه‌رده‌ل��ول تۆ یان ه���اوس���ه‌ره‌ک���ه‌ت (رون����اک) ب��ه‌ش��داری��ت��ان ه �هی �ه ی��ان به‌شداریت کردوه؟
ـ ب�������هڵ�������ێ خ�������ۆش�������م و ه��اوس�ه‌ره‌ک�ه‌ش��م ب�ه‌ش��داری��ن و به‌هه‌مان رۆڵى پێشوو.
پێویسته غه‌رامه بکرێن نیان عه‌بدواڵ :تۆمارگه‌کان له‌سه‌ر خوێنى ئێمه‌ى هونه‌رمه‌ند ده‌ژین ن �هک��ردووه ،ده‌ڵێت «کۆمپانیاکان ب��اس لهوه ده‌که‌ن که سیدى زۆریان کڕیوه و ژماره‌یه‌کى زۆر که‌م له‌و سیدیانه‌یان فرۆشتووه ،چونک ه کێشه‌ى کۆپى کردنیان ههیه ،ئێستا سیدی ه ئۆرجیناڵه‌کان ن��اف��رۆش��رێ��ن و تۆمارگاکان سیدیه‌کان کۆپى دهک���هن و ده‌ی��ف��رۆش��ن�هوه و هاواڵتیانیش ئه‌و سیدیانه به‌نرخێکى که‌متر ل ه نوسخه ئه‌سڵه‌که‌ى ده‌کڕن». ئه‌و ژنه هونه‌رمه‌نده به نیگه‌رانیه‌وه باسى ل���ه‌وه‌ک���رد ک��ه ب��هه��ۆى کۆپى کردنه‌وه هه‌قى هونه‌رمه‌ند زۆر ده‌خ�����ورێ�����ت، زۆرب�����������������������هى
ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2711/11/18 - 2011/2/7
ره‌خنه‌گری نیویۆرک:
فیلمی پشیل ه ئێرانییه‌کان به‌رهه‌مێکی هونه‌ریی زیندووه
[ و :ل ه فارسیهوه /مه‌نسور جیهانى ]
ره‌خنه‌گری سینه‌مایی (س��ان��دی مه‌دێلبێرگر)، فیلمی که‌س ئاگاى له‌پشیل ه ئێرانییه‌کان نیی ه ک ه ل ه ده‌رهێنانى (به‌همه‌ن قوبادی)ی ه ب ه روانینێک و کۆمپانیاکانیش باسیان له‌وه‌کردووه که ئاماده وێنه‌یه‌کی تایبه‌ت ل ه گه‌نج و الو ه ناڕازییه‌کانی نین سى دى بکڕن و ته‌نها باڵوى دهکهنهوه ،ئێران ل ه راپۆرت ه هه‌واڵییه‌کان نیشان ده‌دات ،پێیوای ه چونکه زه‌ره‌ر ده‌که‌ن «ئه‌گه‌ر وا بڕوات ئه‌وا به‌رهه‌مێکی هونه‌ریی زیندوو ه .
له‌سه‌ر ئه‌رکى خۆم باڵوى ده‌که‌مه‌وه». نیان عه‌بدواڵ گله‌یى زۆر له تۆمارگاکان ههیه که سیدى کۆپى کراو له‌جیاتى سیدى ئ��ۆرج��ی��ن��اڵ ب �ه ه��اواڵت��ی��ان ده‌ف��رۆش��ن ،ده‌ڵێت «تۆمارگه‌کان له‌سه‌ر خوێنى ئێمه‌ى هونه‌مه‌ند ده‌ژین ،مه‌سره‌فێکى زۆر ده‌کرێت تا سیدییه‌ک ب �هره �هم دێ��ت ،ب �ه‌اڵم ئ���هوان کۆپی دهک���هن و ده‌یفرۆشنه‌وه ،پێویسته حکومه‌ت و وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیریش وهک یارمه‌تی مادیمان ن��اده‌ن، ئهوهنده هاوکاریمان بکه‌ن تا ماوه‌یه‌ک ک ه سیدییه‌ک باڵوده‌کرێته‌وه نه‌هێڵن تۆمارگاکان کۆپى بکه‌ن و غه‌رامه‌شیان بکه‌ن». نیان زۆر له‌م سیدیه نوێیه‌ى رازییه ،ده‌ڵێت سیدییه‌که به‌ناوی «بیرت ئه‌که‌م» له ()9 تراک پێکهاتوه و حه‌وت گۆرانیان به شێوه‌زارى سۆرانی و دوو گۆرانیشى به شێوه‌زارى بادینى وت���ووه ،کلیپیشى ب��ۆ دوو گ��ۆران��ی ک��ردووه، ن��اوب��راو ده‌ڵێت «چ��وار گ��ۆران��ی سیدییه‌که‌م ل�ه س��ت��ۆدی��ۆی دهن��گ و ره‌ن��گ ل�ه ده��ۆک ت��ۆم��ار ک��راوه و پێنج گۆرانیشى ل�ه هه‌ولێر بووه ،که گۆرانییه‌کانم کلیپ کرد زۆربه‌ى هونه‌رمه‌ندان ده‌ستخۆشیان لێکردم و پێیانوتم ئاستت گ��ۆڕاوه ،ماوه‌یه‌کی زۆره خه‌ریکی خوێندنم له موسیقا به شێوه‌ی ئاکادیمی، بۆیه ک��اره‌ک��ان��ی ئ�هم��ج��اره‌م باشتره ل ه کاره‌کانی پێشووتر».
هونه‌رمه‌ند نیان عه‌بدواڵ
ره‌خ��ن��ه‌گ��ری س��ی��ن�هم��ا س��ان��دی م�ه‌دێ��ل��ب��ێ��رگ��ر Sandy Madelbergerله ماڵپه‌ڕی سینه‌مایی (نیویۆرک فیلم) سه‌باره‌ت به فیلمی سینه‌مایی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نیییه) که له ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری ناسراو و به ئه‌زموونی کورد (به‌همه‌ن قوبادی)یه نووسیوێتى له‌م وه‌رز‌ه خه‌اڵته‌دا ،ل ه جێیه‌ک که بواری فیلمسازی رایده‌گه‌یه‌نێت خه‌اڵته‌کانی ب ه خاوه‌ن پاره‌ترین و ناودارترین نازپه‌روه‌رده‌کان پێشکه‌ش ده‌کات ئایا ناتوانرێت خه‌اڵتێکی که‌مبایی بۆ ده‌رهێنه‌رێک به ئازایه‌تییه‌کی له وه‌سف نه‌هاتوو له‌به‌ر چاو بگیرێت. ئاماژه‌ی من بۆ به‌همه‌ن قوبادی ده‌رهێنه‌ری کوردی ئێرانی که له‌به‌ر سه‌ختگیرییه‌کانی حکومه‌ت له‌سه‌ر ده‌رهێنه‌ر‌ه به ناو (بێ مۆڵه‌ته‌کان) ناچار بوو زێده‌که‌ی خۆی به‌جێ بهێڵێت. نمونه‌یه‌کی دیکه‌ی به‌رنامه‌کانی سه‌رکوتى ده‌وڵه‌تی ئێران‌ه ب ه ده‌رکردنی راگه‌یه‌ندراوێک بۆ چه‌ند ده‌رهێنه‌ر که به کاره‌کانیان له فێستیڤاڵ‌ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی فیلم ناسراون ،رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر بێت و به‌ر له ره‌زامه‌ندی پێشووی الیه‌نی حکومه‌ت کارێکی دیک ه پێشکه‌ش بکه‌ن ،سزا ده‌درێن. ئه‌م سزای‌ه به‌همه‌ن قوبادیش ده‌گرێته‌و‌ه که به فیلمی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) به روانینێکی درام��ا ـ دیکۆمێنتی باسی گروپه‌کانی موزیکی راکی ژێر زه‌مینی ل ه تاران و کاشان ده‌کات ،خه‌اڵتی لێژنه‌ی ناوبژیوانی فێستیڤاڵی (کانی) به‌ده‌ستهێنا. «ئێمه له دژی هونه‌رمه‌ندانێک که له به‌رهه‌مهێنانی فیلم گه‌لی بێ مۆڵه‌ت هاوکاری ده‌که‌ن ،هه‌نگاو ده‌نێین» ئه‌و بابه‌ت ه عه‌لی ره‌زا سه‌جاد پوور سه‌رۆکی ئیداره‌ی فیلمی وه‌زاره‌ت��ی فه‌رهه‌نگ له وتووێژێک لهگهڵ رۆژنامه‌ی ئینگلیزی زمانی «تهران تایمز» رایگه‌یاند .به‌رپرسانی په‌یوه‌ندیدار ده‌توانن هه‌موو ئه‌و فیلمانه‌ی که له ئێران دروست ده‌کرێن به‌ر له ده‌رکردنی م��ۆڵ�ه‌ت ب��ۆ په‌خش کردنیان دووب����اره ببیننه‌وه .ج��اری وای� ه ده‌رهێنه‌ره‌کان بۆ وه‌رگرتنی مۆڵه‌تی په‌خشکردن ناچارن چه‌ندین دیمه‌ن له‌فیلمه‌ک‌ه ال ببه‌ن. هه‌رچه‌ند ژماره‌یه‌ک له ده‌رهێنه‌ره‌کان سه‌رنجیان به‌م پرۆسه‌ی ه نه‌ده‌دا ،به‌اڵم سه‌ختگیرییه‌کانی ده‌وڵه‌تی نوێ نمایش کردنی فیلم به بێ ده‌ستێوه‌ردانی ده‌وڵه‌ت ،تا راده‌یه‌ک نه‌گونجاو کردووه. حوکمی ئه‌م دوایی‌ه سه‌باره‌ت به به‌همه‌ن قوبادی که به فیلمی (ساتێک بۆ مه‌ستی ئه‌سپه‌کان) له ساڵی ( )2000به بردنه‌وه‌ی خه‌اڵتی کامێرای زێڕینی (ک��ان) له ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییدا
ده‌رکه‌وت ،په‌خشکردنی فیلمه‌کانی له زێده‌که‌ی خۆی به کردهوه نه‌گونجاو کراوه و ئه‌وی ناچار کردووه له ئه‌وروپا بمێنێته‌وه .دوور نییه ئه‌گه‌ر بێت و هه‌وڵی گه‌ڕانه‌وه‌ی دووب��اره بۆ ئێران بدات، ده‌ستبه‌سه‌ر بکرێت. فیلمی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) که ب ه شێوه‌یه‌ی پارتیزانى به به‌شداریی گروپێکی به‌رباڵو له هونه‌رمه‌ندان و موزیسیان‌ه نا پسپۆره‌کان و هێمایه‌کی دژ‌ه ده‌وڵه‌تی هاته به‌رهه‌م، ده‌توانێت ببێته هۆکاری ده‌ستبه‌سه‌رکردنی ئه‌و هونه‌رمه‌نده. ب�ه وردب���وون���هوه ل�ه‌س�هر ئ �هو الوان���هی تینووی گه‌یشتن ب ه ئازادییه‌کانی تاکه‌که‌سی و هونه‌ری رۆژئ��اوای��ی��ن ،روانینی تایبه‌تی قوبادی به نه‌وه‌ی نائارامی گه‌نجانی ئێرانی ،له به‌رامبه‌ر سه‌رکوت‌ه توندوتیژییه‌کانی رژێم له هه‌ڵبژاردنه‌کانی ساڵى رابردوو به دواوه ،هه‌ڵفرین ده‌که‌وێت. ئ�هو فیلمه خه‌اڵتی لیژنه‌ی ناوبژیوانی به‌شی رێزگرتنی رێکخراوی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کانی له فیستیڤاڵی فیلمی کان به‌ده‌ستهێنا و ب �ه‌رده‌وام له‌سه‌ر هێڵی فیستیڤاڵ‌ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان ده‌چه‌رخێت و به‌م دواییانه‌ش چه‌ندین خه‌اڵتی له فیستیڤاڵه‌کانی فیلمی (سائوپولۆ و تالین) به‌ده‌ستهێنا .ئه‌م فیلمه کۆتایی ئه‌مساڵ له الیه‌ن کۆمپانیای (ئای ئێف سی) له واڵتی ئه‌مه‌ریکا په‌خش کرایهوه. ئه‌و روانین‌ه تایبه‌ته‌ى ،که دیمه‌نێکی تایبه‌ت له گه‌نج و الو‌ه ناڕازییه‌کانی ئێرانی له راپۆرته هه‌واڵییه‌کان نیشان ده‌دات ،ئه‌م فیلمه به‌رهه‌مێکی هونه‌ریی زیندووه و چاوپۆشی لێناکرێت. له‌م وه‌رز‌ه له‌بن نه‌هاتووه‌ی به‌خشینی خه‌اڵته‌کان ،یه‌کێک ل ه رێکخراوه‌کانی به‌خشێنه‌ری خه‌اڵته‌کان ،ناتوانێت رێگایه‌ک ببینێته‌و‌ه که شیکردنه‌وه‌یه‌ک له‌سه‌ر ئ�هم سه‌رکوت‌ه ناحه‌ز‌ه هونه‌ریی و سیاسییه بدات له به‌همه‌ن قوبادی به هۆی کاره ته‌واو و بێ عه‌یب‌ه هونه‌رییه‌که‌ی و ئازایه‌تی تاکه‌که‌سی له نیشاندان و به دیکۆمێنت کردنی ده‌نگی نه‌وه‌ی خۆی رێز بگرێت.
گرته‌یه‌ک له فیلمه‌که‌ی به‌همه‌ن قوبادی
گه‌الوێژ لهگهڵ سه‌لمێنه‌رى ئه‌و شارباژێری راستییه‌ى که سه‌رچاوه‌ى ه���هم���وو چ���ه‌وس���ان���ه‌و‌ه‌و دهس��ت�ه‌اڵت��داری�ه‌ت��ی�هک��ان�ه ل�ه ک��ۆی��ل�هک��ردن‌و سه‌رکوتکردنى ژنانهوه ده‌ستى پێکردووه .ئه‌گه‌ر هه‌ر شۆڕش‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ک له ئاستێکى قوڵدا به هه‌ستیارى ئه‌م خاڵه‌و‌ه هه‌نگاویان نابێت ئه‌و بزوتنهوهیه توانیویه‌تى خۆى له شکست رزگار بکات .بزوتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى گه‌لى کورد به پێشه‌نگایه‌تى ڕێبه‌رى گه‌لى کورد به‌ڕێز عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن وهک تاک‌ه شۆڕشێکى مۆدێرن توانیویه‌تى نرخاندنى زانستى‌و بابه‌تیان ه بۆ کێشه‌کانى کۆمه‌ڵگا بکات .به‌ڕێزی زۆر رادیکااڵن‌ه سیسته‌مى پیاوساالرى ره‌خنه‌کردوو‌ه و کاریگه‌ریی‌ه نێگه‌تیڤه‌کانى له‌سه‌ر تاکى ژن و پیاو له ب��وارى زهنی و جه‌سته‌یی و سایکۆلۆژی‌و رۆحیدا به شێوه‌یه‌کى زانستیان ه شرۆڤه‌کردووه ،له پێناوى ئاواکردنى که‌سایه‌تى ژن‌و پیاوى ئ��ازاددا هه‌موو تواناکارییه‌کانى خ��ۆى ت�ه‌ڤ��گ�هر ک�����ردووه .ل �ه ئه‌نجامدا ب ه پێشه‌نگایه‌تى ژن��ى ئ��ازادی��خ��واز گه‌وره‌ترین شۆڕشى دیموکراتى مۆدێرنى به‌رپاکردووه، جیاواز له ژنى کورد به‌ده‌یان ژنى له نه‌ته‌وه‌کانى وهک عه‌ره‌ب ،تورک ،فارس ،ئه‌ڵمان ،یۆنان، رووس و هۆڵه‌ندى و...ه��ت��د به شێوه‌یه‌کى چاالک جێى خۆیان له ناو تێکۆشاندا گرتووه. ل���ه ب���ه‌رام���ب���هر ئ���هم���ان���ه‌دا سیسته‌مى ده‌سه‌اڵتدارێتى و عه‌قڵییه‌تى پیاوساالرى و رقو قینى ده‌وڵه‌تانى داگیرکه‌ر له کوردستاندا و بێ ئیراده‌یی هێزى نۆکه‌ر هاتن‌ه الى یه‌کتری و به گه‌له‌کۆمه‌یه‌کى نێوده‌وڵه‌تى به ئامانجى سه‌رکوتکردنى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گه‌لى ک��ورد و بزوتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى ژنان رێبه‌ر ئۆجه‌النیان به دیل گرت .کچان‌و ژنانى شۆڕشگێڕیش به هه‌ستکردنیان به مه‌ترسیه‌کانى پیالنگێڕى بۆ س �هر تێکۆشانى ئ��ازادی��خ��وازان�هى ژن��ان، وهک په‌رژینێکى ئاگرین گه‌وره‌ترین چاالکى گیانبازیان ئه‌نجامدا .ڤیان جافیش یهکێکه له‌و کچه شۆڕشگێڕانه‌ى باشورى کوردستان ک ه له دوای ده ساڵ تێکۆشانى بێ وچانى زۆر فیداکاران‌ه له ژیاندا له خزمه‌تى ئازادى ژن‌و ته‌واوى گه‌لى کورددا پێشه‌نگایه‌تیه‌کى بڵندی کرد .له دواى ده‌ربازبوونى هه‌شت ساڵ به‌سه‌ر تێپه‌ڕبوونى گه‌له‌کۆمه‌ى نێوده‌وڵه‌تیدا که کار بۆ سڕکردن‌و بێ ئیراده‌کردنى گه‌لى کورد و چه‌واشه‌کردنى هێڵى ئ��ازادى ژن��ان دهک��را، (ڤیان جاف) له پێناوى به ئاگاهێنانه‌وه‌ى هه‌موو هه‌ست‌و ویژدان‌ه نوستوه‌کان بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ى گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‌و بۆ به‌ده‌نگهاتنه‌وه‌ى هه‌موو ئێش و ئازاره‌کانى ژن��ان گه‌وره‌ترین ده‌نگى ناڕه‌زایی بڵند کرد و چاالکییه‌کى گیانبازى ئه‌نجامدا‌و به‌هێزترین مانیفه‌ستۆى ژیانێکى ئ����ازادى پێشکه‌شى ژن���ان ک��رد، په‌یامى فه‌لسه‌فه‌ى ژیانێکى ئازاد‌و مردنێکى شه‌ره‌فمه‌ندان‌ه ڕاده‌گه‌یه‌نێت‌و له مردن ژیانێکى بێ مردن ده‌خوڵقێنێت. ئه‌م ده‌نگ‌ه بێ ئه‌وه‌ی سنوربناسێ گه‌یشت ه یۆنان و ژنانی ئه‌وێشی هه‌ژاند .یه‌کێکیش ل�هوان�ه ژن �ه شۆڕشگێڕ و ئینته‌رناسیۆناڵ (ئه‌له‌فته‌ریا) بوو که به ره‌گ �ه‌ز یۆنانیی‌ه و خوێندکارى زانکۆ ب��وو ،لهگهڵ لێگه‌ڕینى ب �ه‌دوای ئ��ازادی��داو له‌ناخه‌و‌ه هه‌ستکردنى ب ه نرخه‌کانی ده‌ڵێت «من قوتابى شه‌هید ڤیانم» و بێ ئه‌وه‌ى سنورى نهتهوه ،چین ،ده‌وڵه‌ت ،ئاین و ته‌مه‌ن بناسێت له گه‌وره‌ترین باخچه‌ى ئه‌سینا به چاالکییه‌کى گیانبازى ئاگر له ده‌مامکى دوو رووییانه‌ى دیموکراتی لیبراڵی ئه‌و واڵته به‌رده‌دات. به‌ڵێ ڤیان‌و ئه‌له‌فته‌ریا دوو نه‌ته‌وه‌ی جیاواز خ��اوه‌ن یه‌ک هه‌ڵوێستن له پاراستنى هێڵى راسته‌قینه‌ى ئ��ازادى ژناندا .کێ ههیه ئه‌م راستیان‌ه نه‌بینێت؟ بۆچى ئه‌م هێڵ‌ه ئه‌مڕۆ ل ه که‌سایه‌تى ڕێبه‌ر ئۆجه‌الندا له الیه‌ن پالنگێڕانه‌و‌ه ده‌که‌وێت‌ه ژێر لێپرسینه‌وه؟ چونکه سیسته‌مى سه‌رمایه‌دارى مۆدێرنیت‌ه و هه‌موو ده‌سه‌اڵتداران له سه‌رکه‌وتنى ئه‌م هێڵه‌دا مردنى خۆیان ده‌بینن و ئیتر ناتوانن وهک پێنج هه‌زار ساڵى ڕابردوو ژن به ئاره‌زوى خۆیان بکه‌ن‌ه کۆیله ،موڵک، کااڵ‌و له بازاری پیاوساالریدا به‌کاری بهێنێت. تێکۆشانى ئازادیخوازانه‌ى ژنان به پێشه‌نگایه‌تى ژنى ک��ورد ت �ه‌واوى به‌هانه‌کانى کۆیالیه‌تى پوچه‌ڵکرده‌وه ،پێویسته ئێمه‌ش خاوه‌نداری له‌م نرخان‌ه بکه‌ین.
[ ئا /مه‌ستوره مه‌حمود ]
ی جیاواز بۆ (جێنده‌ر) خوێندنه‌و ه
چه‌ند واتا و قۆناغێکى یه‌ک له‌دواى یه‌کى ههیه ،بۆیه پێیوابوو ئهوه ئه‌قڵ‌و بیرکردنه‌وه‌ى تاکه‌کانه ئه‌توانێت الیه‌ن ه باشه‌کانى ئه‌و چه‌مکه به‌کاربهێنێت، پ��ێ��ش��ی��واب��وو ئ���هو چ �هم��ک �ه ل���ه رووى زانستیه‌وه ئهوهنده ترسناک نیه ،چونک ه کۆمه‌ڵێک قۆناغى ههیه که ئێمه ن ه کلتورمان نه ئاینمان نه الیه‌نى سیاسیمان رێگه خۆش ناکات بۆ چه‌مکى کۆتایى خ��راپ و ئه‌وسه‌ره‌که‌ى ج��ێ��ن��ده‌ر ،ب��ۆی�ه ش �ه‌ڕک��ردن ل �ه‌س �هر چ�هم��ک هه‌ڵه‌یه، چونکه ئێمه زۆربه‌مان له ژیانى رۆژانه‌ماندا به کردار کارمان له‌سه‌ر جێنده‌ر ک��ردووه ته‌نها ناومان لێنه‌ناوه، بۆیه پێشنیارى کرد هه‌موو ئه‌و چه‌مکانه‌ى دێنه ناو کۆمه‌ڵگاکه‌مانه‌وه پێویستى به‌و شهڕه نیه .پێویست ه ئه‌وانه‌ى هه‌م خۆیان ده‌که‌نه خاوه‌ن ئه‌و چه‌مکه و پێیان باشه هه‌م ئه‌وانه‌شى ره‌تیده‌که‌نه‌وه و پییان خراپه سه‌ره‌تا دراسه‌ى وردى له‌سه‌ر بکه‌ن دواتر ئه‌و گفتوگۆیه‌ى ک ه پێویستیش ناکات بیکه‌ن.
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر
ژنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2711/11/18 - 2011/2/7
8
ڤیان‌و ئه‌له‌فته‌ریا دوو نه‌ته‌و‌ه‌و یه‌ک هێڵى ئازادی ژنان
له دواى به‌کارهێنانى وشه‌ى (جێنده‌ر) له پرۆژه یاسایه‌کى وه‌زاره‌تى وه‌رزش و الوانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان، قسه و باسێکى زۆر له م�ه‌ڕ چه‌مکى وشه‌ی (جێنده‌ر) کرا به الیهنه باش و خراپیه‌کانیه‌وه ،هه‌م له الیه‌ن حزبه ئیسالمی ه سیاسیه‌کان ،ه �هم له الی��هن چاالکوانان‌و رێکخراوه‌کانى ژن��ان تایبه‌ت تر ئه‌وانه‌ى هه‌ڵگرى فکرى فێمنیستین ،هه‌میش له الیه‌ن مامۆستایانى ئاینى‌و مینبه‌رى مزگه‌وته‌کان. له‌م نێوه‌نده‌دا لێک تێنه‌گه‌یشتن‌و هێرشکردن ه س �هر یه‌کتر دروس���ت ب��وو ک�ه ت��ا ئێستاش ده‌رئه‌نجامێکى ڕوون ل��هو مه‌سه‌له‌یه‌دا ده‌رنه‌که‌وت ،سه‌رۆکى هه‌رێمیش پرۆژه‌که‌ى گه‌ڕانده‌وه بۆ په‌رله‌مان بۆ گفتوگۆکردن.
بۆ ئ�هو مه‌به‌سته و له ژێ��ر دروشمى (گۆڕانکارى له شێوازه کۆمه‌اڵیه‌تى و کلتوریه‌کانى رۆڵى پیاو و ژن هۆکاره بۆ بنه‌بڕکردنى جیاکارى نه‌ریته باوه‌کان). خ��ان �هى زان��س��ت��ى م��ه‌ده‌ن��ى ب �ه ه���اوک���ارى رێ��ک��خ��راوى ()NPAى ن �ه‌روی��ج��ى گفتۆیه‌کى ک����راوه‌ى له‌سه‌ر مه‌فهومى (جێنده‌ر ) ڕۆژى ( ) 2011/2/3له هۆڵى (ئوتێل مه‌م‌و زین) له سلێمانى بۆ هه‌ریه‌ک له (ئاشتى عه‌زیز) ئه‌ندامى لیژنه‌ى ژنان له په‌رله‌مانى کوردستان، (د.قومریه به‌رزنجى) له کۆمه‌ڵى ئیسالمى( ،م.عه‌تا پێنجوێنى) نوێنه‌رى زانایانى ئاینى( ،م.عومه‌ر فارس) نوێنه‌رى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف( ،کنێر عه‌بدواڵ) چاالکوانى ژنان‌و نوێنه‌رى یه‌کێتى ژنانى کوردستان سازدا. ه �ه‌ری �هک ل�هم��ان�ه ب �ه پێى بیر و بۆچونه‌کانیان
ژنان و پیاوانی ئاینی کۆده‌کاته‌وه
چه‌مکى وشه‌ى جێنده‌ریان لێکدایه‌وه ،د.قومرى پێیوابوو به‌کارهێنانى ئه‌و وشه‌یه له‌و یاسایه‌دا رێگه‌خۆشکه‌ر ده‌بێت که له یاساکانى تردا ببێته به‌هانه‌یه‌ک و بۆ مه‌به‌ستى تر به‌کاربهێنرێت.
کنێر عه‌بدواڵش باسى له‌وه‌کرد ،ئه‌گه‌ر به فره‌دیده‌و‌ه باس له چه‌مکى وشه‌ى (جێنده‌ر) بکه‌ین ناتوانین کورتى بکه‌ینه‌وه له ته‌نها واتایه‌کدا ،یه‌کسانى ڕه‌ه��اى پیاو ژن به‌و واتایه نایه‌ت ته‌نازول له مه‌سه‌له بایه‌لۆجیه‌کان بکات ،له‌وکاته‌دا نابێت ئاین تێکه‌ڵکێش بکرێت ب ه م �ه‌س �ه‌ل �هى ک��ۆی��ل�هک��ردن��ى ژن���ان���هوه ،ب��ۆی�ه زۆر کات مه‌سه‌له‌ى باسکردنى ژنان بۆته هێڵى سور الى ئه‌وان.
ئ��اش��ت��ى ع �ه‌زی��زی��ش ب��ۆ م�ه‌ف��ه��وم��ى وش���هى جێنده‌ر وتى:جێنده‌ر به‌واتاى جۆرى کۆمه‌اڵیه‌تى دێته کایه‌و‌ه ته‌نها مه‌سه‌له‌ى بایه‌لۆجى نه‌بێت ،زۆربه‌شمان لهگهڵ ئ �ه‌وه‌دا نین شێواندن هه‌بێت ،به‌رگریشمان ل�هو بابه‌ت ه ک��ردووه ،چونکه به مه‌فهومێکى دواکه‌وتوو نههاتووه له‌و یاسایه‌دا ،تا ئێستاش یاسایه‌کى سه‌ربه‌خۆ له سه‌ر جێنده‌ر نهبووه ،ئه‌وه‌ى وه‌زاره‌تى وه‌رزش و الوانیش ته‌نها له رسته‌یه‌کدا باس کراوه ئه‌ویش ده‌ڵێت( :باڵوکردنه‌وه‌ى هۆشیارى جێنده‌ر له نێوان هه‌ردوو ڕه‌گه‌زدا) که ئه‌مه‌ش به ب��ڕواى ئێمه الیه‌نێکى پۆزه‌تیڤه نه‌ک نێگه‌تیڤ. مامۆستا عه‌تا پێنجوێنیش لێکدانه‌وه‌ى بۆ مه‌فهومى جێنده‌ر ئهوه بوو که به ( )12واتا دێت هه‌ندێک له‌و
واتایانه باشن و هه‌ندێکیشیان خراپن ،پێشیوابوو ئه‌و وشه‌یه نه له عه‌ره‌بى نه له فارسى نه له تورکییه‌و‌ه وه‌رنه‌گیراوه ،به‌ڵکو له ئینگلیزیه‌وه وه‌رگیراوه ،ئه‌گه‌ر وه‌رگێڕدرێته سه‌ر زمانى عه‌ره‌بى به واتاى سێکس دێت، بۆیه وهک زان��ای�هک��ى ئاینى ه �هر یاسایه‌ک وش�هى جێنده‌رى تێدا بێت له‌گه‌ڵیدا نین ،زه‌مان چیه دواتر بۆ ئاراسته‌یه‌کى سێکسى به‌کار نه‌هێنرێت.
مامۆستا عومه‌ر فارسیش له وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف وتى: هیچ کات لهگهڵ ئهوه نه‌بووین مینبه‌رى مزگه‌وته‌کان بۆ ئاراسته‌ى خراپ به‌کاربهێنرێت ،ده‌شبوو کاتێ ئه‌و یاسایه چووه په‌رله‌مان واتاى به‌کارهێنانى ئه‌و وشه‌ی ه له‌و بڕگه‌یه‌دا رونبکرایه‌ته‌وه تا ئه‌و هه‌رایه‌ى نه‌نایه‌ته‌وه، ن��اش��ب��ێ��ت رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن���ان ل �ه ه���هر شوێنێک مامۆستایه‌کى ئاینى قسه‌یه‌کى کرد و لهگهڵ بیر و بۆچوونى ئه‌وان نه‌هاته‌وه ده‌ست بکه‌ن به هێرش کردن. دواى لێکدانه‌وه‌کانى ئه‌وان گفتوگۆیه‌کى زۆر له‌سه‌ر ئه‌و چه‌مکه له الیه‌ن ئاماده‌بووانه‌وه کرا زۆربه‌ى پێیوابوو به‌کارهێنانى ئه‌و وشه‌یه ئهوهنده ترسناک نیه که به‌و شێوازه هه‌راى نایه‌وه.
دواى ئهوه هه‌ریه‌ک له (د.عالیه فه‌ره‌ج) که دکتۆراى له بوارى جێنده‌ر ههیه له رووى زانستى کۆمهاڵیهتیهوه لێکدانه‌وه‌یه‌کى زانستیانه و تێروته‌سه‌لى له‌سه‌ر چه‌مکى وش �هى جێنده‌ر ک��رد ،وت��ى :مه‌فهومى جێنده‌ر زۆره و
دواتریش مامۆستا سه‌رنج ،له رووى سۆسۆلۆژیه‌و‌ه چه‌ند سه‌رنجێکى داو باسى له‌وه‌کرد که ( )4قوتابخان ه ههیه ،باس له جێنده‌ر ده‌کات هه‌ر که‌سێک بیروبۆچونى خۆى ده‌زانێت لهگهڵ کام قوتابخانه‌دا دێته‌وه ،پێشى واب��وو ئ�هو وشه‌یه لێره به مێینه ک��راوه که خ��ۆى ل ه بنه‌ڕه‌تدا بۆ هه‌ردوو ره‌گه‌زه.
ئامانجى ئه‌م سیمیناره‌ش کۆکردنه‌وه‌ى بیروبۆچون ه جیاوازه‌کان ب��وو له س�هر مه‌فهومى وش �هى (جێنده‌ر) شیکرنه‌وه‌ى له ڕووى ئاینى‌و زانستى‌و بیر و بۆچوونى ژنانهوه.
دیارده‌ى قه‌یره‌کچى ل ه که‌رکوک روو ل ه زیادبوونه [ ئا /زانیار داقوقى ] زۆر ک���ات ک��ۆم �هڵ��گ��اى ئێمه ل��ه رووى کۆمهاڵیهتیهوه بۆته هۆکارى دروست بوونى زۆرکێشه ،یه‌کێکیش له‌و کێشانه دیارده‌ى قه‌یره‌کچیه ،جا به هه‌ر هۆکارێک بێت ئایا دایک و باوک تاوانباره یان کچه‌که خۆى یان کۆمه‌ڵگا یان بارودۆخى سیاسى ناوچهکه، چونکه زۆرب��هى ئه‌وانه‌ى دهبنه قه‌یره‌کچ سه‌رچاوه‌یه‌کى دارایى ئازادیان نیه که دواتر بتوانن بژین و منه‌تیان به که‌س نه‌بێت
ناسک ،ته‌مه‌نى له ( )35ساڵیک تێده‌په‌رێت ،ب ه ناچارى و به زۆره‌ملێ ده‌درێته که‌سێکى پیر و ژن م��ردوو ،ژیانى هاوسه‌ریشى ژیانێکى پر له ئاڵۆزى و کێشه و گرفته ،بۆیه په‌ناده‌باته به‌ر کۆتایى پێ هێنانى ژیانى ،خه‌ڵکانى کۆمه‌ڵگاش له جیاتى ئه‌وه‌ى خه‌مى گرانى ژیانه‌که‌ى بخۆن ،بگره مردنه‌که‌شى ب ه سوکایه‌تى ناوده‌به‌ن.
سه‌یوان که‌ریم ده‌روێش کوڕێکى ته‌مه‌ن ( )30ساڵ دانشتوى داقوق وتى :ئێمه ناوچه‌یه‌کى عه‌شایه‌رین تا ئێستا عادات و ته‌قالیدى کۆنى رزیو له ناوچه‌که‌ى ئێمه م���اوه ،ک �ه رازى نه‌بین کچه‌کانمان بدرێت ه که‌سێکى دیکه گه‌ر له‌و عه‌شره‌ته نه‌بێت ،ههرچهنده کوڕ و کچ هاوعه‌شقى یه‌کترن ،به‌اڵم هاوعه‌شره‌ت نین رێگه‌یان پێنادرێت .سه‌یوان وتیشى :کۆمه‌ڵگاى ئیمه ب��ۆ ک���وڕان رێ��گ��ادراوه ک�ه ب�ه ئ���اره‌زوى خۆى داواى ه �هر کچێک بکات ی��ان عاشقى که‌سێک بێت ،به‌اڵم گونجاو نیه کچ به ئ��اره‌زوى خۆى داوا بکات به شێوه‌یه‌کى ئاشکرا کوڕێکى به‌دڵ بێت ئه‌م ه هێڵێکى س��وره .سه‌یوان باسى ل �هوهش کرد که زۆر له قه‌یره‌کچان به‌هۆى رێگرى ئ�ه‌وه‌ى کچى مام بۆ کوڕه‌مام نهبووه رێگا به‌و کچه نهدراوه دواتر شوو بکات.
(ش.ئ.ک) کچیکى ته‌مه‌ن ( )28ساڵه ،باس له خۆشه‌ویستی نێوان خ��ۆى و کوڕێک دهک��ات و ده‌ڵێت (یان مه‌رگ هه‌ڵده‌بژێرم یان خۆشه‌ویسته‌که‌م هه‌ڵده‌بژێرم)( .ش) وتیشى :زۆرجار ئه‌و کوڕه هاتۆته داواى ،ب �ه‌اڵم ب��اوک��م ب�ه ب��ێ هیچ بیانوێک ماڵى کوڕه‌که‌ى به‌دڵ نییه و چه‌ندین جاریش که‌سایه‌تى ب��ه ن��اوب��ان��گ��ى ن��اوچ��هک��هى ره‌ت���ک���ردۆت���هوه ه��ی��چ ئ��اس��ان��ک��اری��ی�هک ن��ی�ه دڵ��ى پێخۆشبکه‌م( .ش) باسى ئه‌وه‌ى دهک�����رد دواى ( )5س��اڵ��ى دیکه ته‌مه‌نى تێده‌په‌ڕێت ه���ی���چ گ���هن���ج���ێ���ک ب��ۆ پێکهینانى ه��اوس��ه‌رى روون��اک��ات �ه م��اڵ �هک �هى. ل�����هوهش زی���ات���ر ت��وان��اى چ��اوه‌ڕوان��ى نیه ل�ه ژێر دهس �ه‌اڵت��ى ب��اوک��ى ئ��ازاد بێت و کوشتن به چاره‌سه‌ر داده‌ن��ێ��ت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى کۆتایى به‌زیندانه‌که‌ى باوکى بێنێت.
(د.ئ) له داقوق وتى :خۆشکێکم ههیه ته‌مه‌نى ( )50س��اڵ ده‌بێت.
ب �ه‌وت �هى خ��ۆى ده‌ی���ان ج��ار داواک����ارى خۆشکه‌که‌ى ه��ات��ووه ،ب �ه‌اڵم ب��اوک��ى ئ��ام��اده ن�ه‌ب��ووه رازى بێت ب ه هاوسه‌رگیرییه‌که‌ى.
ل �ه‌وب��اره‌ی��هوه پ��ارێ��زه‌ر ئه‌مجه‌د به‌هجه‌ت دانیشتوى داقوق ده‌ڵێت :هۆى مانه‌وه‌ى قه‌یره‌کچ له کۆمه‌ڵگاى ئێمه په‌یوه‌ندى به‌و کلتوره کۆنه‌وه‌یه که تا ئێستاش له ناوچه عه‌شایه‌ره‌کان ماوه ،یان زۆرجار کوڕێک
››
به‌پێى یاساى بارى که‌سێتى ک ه ل ه مادده‌ى ( )9هاتووه، بۆ هیچ که‌سێک نی ه رێگرى ل ه به‌رده‌م به‌شونه‌دانى کچ دروست بکات حه‌ز له کچێک ده‌کات هه‌ڕه‌شه‌ى ئهوه ده‌کات ک ه هه‌تا هه‌تایى نابێت ئه‌و کچه شوو بکات ،یان زۆر له ب��اوک و وارس��ى کچان به هۆى خزمه‌تکردنیان کچه‌کانیان به شوو ناده‌ن و ده‌مێنێته‌وه .ئه‌و پارێزه‌ر‌ه وتیشى :به‌پێى یاساى بارى که‌سێتى که له مادده‌ى ()9دا ه��ات��ووه ،بۆهیچ که‌سێک نیه رێ��گ��رى ل ه به‌رده‌م به‌شوونه‌دانى کچ دروست بکات .له برگه‌ى دوات��رى ئه‌و مادده‌یه ده‌ڵێت :هه‌ر که‌سێک یا خود هه‌ر وارسێکى ئه‌و کچه رێگر بێت له به‌شوونه‌دانى کچه‌که‌ى ،دواى ئهوه کچه‌که له دادگا سکااڵ ل ه دژی پێنه‌دانى تۆمار بکات ،ئ �ه‌وا دادگ��ا به پێى مادده‌ى ( )9یاساى بارى که‌سێتى ماوه‌ى ( )3ساڵ ئه‌و که‌سه زیندانى ده‌کرێت به بێ دادگایى کردن، کچ بۆى ههیه له ( )15ساڵ به‌شوو بدرێت و دواى
( )18س��اڵ ده‌ت��وان��ێ��ت سکااڵ ل�ه دژی رێگره‌که‌ى تۆمار بکات ،یاخود که‌سوکارى کچه‌که به ناوى ئه‌و کچه‌وه سکااڵ دژ به رێگرتنى تۆمار بکات.
د.ئ �هم��ی��رخ��وداک �ه‌ره‌م م��ام��وس��ت��اى ک��ۆم�هڵ��ن��اس ل ه زان��ک��ۆى سلێمانى ،دی���ارده‌ى قه‌یره‌کچى گ �ه‌ڕان��دهوه بۆچه‌ند هۆکارێک ،له‌وانه بیروبۆچونى کۆمه‌ڵگاى دواک �ه‌وت��وو ی��ان هۆکاریکى دیکه‌ى گ �ه‌ڕان��دهوه بۆ کچان خ��ۆی��ان ک�ه به‌شیک ب��وون ل�ه م��ان�ه‌وه‌ی��ان ل ه ماڵه‌وه که به‌شوو ن��ه‌دراون ،خ��وداک�ه‌ره‌م وتیشى :ل ه کۆمه‌ڵگاى ئیمه باوک و دایک بوونهته رێگر تا ئ �ه‌وه‌ى کچه‌که‌یان ش��وو نه‌کات و بمێنێته‌وه ،خێڵ و عه‌شره‌ت ی��ان دی��ارى کردنى ماره‌یى و شیربایى، ئه‌مه‌ش بۆته هۆى قه‌یره‌بوونى کچان ،یان زۆرج��ار له خۆبایى کاریگه‌رى له‌سه‌ر نه‌گونجانى دوو که‌س دروستکردوه ،د.ئه‌میر رونیکردوه که دیارده‌ى مانه‌وه‌ى کچان جیاوازه له سه‌رده‌مێکه‌وه بۆ سه‌رده‌مێکى دیکه، ئه‌مه‌ش زیاتر له گونده‌کاندا بووه ،خوداکه‌ره‌م وتیشى: که‌سانێک هه‌ن مامۆستا و رۆشنبیر و فه‌رمانبه‌رن تا ئێستا شوویان نهکردوه به نیازى ته‌واوکردنى خوێندنن، یان زۆرجار پاره و ماڵ هۆکارى قه‌یره‌کچى بوون.
پسپۆرانى ب��وارى سۆسۆلۆجیاش باس ل�هوه ده‌که‌ن که ته‌مه‌نى گه‌نج به تایبه‌تى کوڕ له ( 23بۆ )27 ساڵ باشترین کاته بۆ پرۆسه‌ى هاوسه‌ریگری ،بۆ کچانیش ته‌مه‌نى ( 20بۆ )24ساڵ.
له الیه‌کى دیکه‌وه (پ.ک) ته‌مه‌ن ( )40ساڵ ده‌ڵێت :تا ئێستا که‌س رێگرم نهبووه شوو بکه‌م ،به‌اڵم قسمه‌ت نه‌هاتۆته پێشم شوو بکه‌م ،ماوه‌ى ( )20ساڵ ه چاوه‌ڕوانى که‌سێک ده‌که‌م به دڵى خۆم ،به‌اڵم ئه‌و که‌سه نهبووه ،ههرچهنده زۆر داواک��ارم ههیه ،به‌اڵم هیچیان به دڵى خۆم نین. هه‌روه‌ها کچێکى ته‌مه‌ن ( )45ساڵ که نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکات وتى :له سه‌رده‌مى منداڵیم دایکم و باوکم دامیان به که‌سێک به‌رامبه‌ر به ژنى براکه‌م واتا ژن به ژن ،به‌اڵم دوایى که گه‌وره بوین که‌سمان یه‌کترمان به‌دڵ نه‌بوو ،منیش تا ئێستا ماومه‌ته‌وه و شووم نهکردووه.
جیهاد دڵپاک: سیناریستێکی باشمان نیه خه‌می گه‌نجان و ژنان بخاته به‌رباس [ دیدارى /گۆڤار عوسمان ] هونه‌رمه‌ند جیهاد دڵپاک که نزیکه‌ى چ��ل ساڵه ل �ه ب���وارى درام���ا و شانۆدا خزمه‌ت دهک��ات له دیدارێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باس له‌و ئاسته‌نگ و گرفتان ه ده‌کات له ئێستادا توشى شانۆ و دراما هاتووه ،دڵپاک پێیوایه هونه‌رمه‌ندى ج��اران خاوه‌نى په‌یام بوو بۆ خه‌ڵکى، بۆچونیشى وای��ه «ئ��هو هونه‌رمه‌نده‌ى ده‌یه‌وێت سوارچاکێکى باش بێت ،گرنگ ه خۆى پڕ چه‌ک بکات له فه‌لسه‌فه ،فکر، ئه‌ده‌ب و کلتور». چه‌تر :سه‌ره‌تاى ک��اره هونه‌ریه‌کانت چۆن ده‌ستى پێکرد ،ئه‌و کاره هونه‌ریه‌ى تائێستا به‌زیندویى مابێته‌وه له‌الت چى بووه؟
ـ یه‌که‌م ک��ارم به‌ناوى (ژی��ان کچه الڵه‌که) له ساڵى ()1971دا بوو له هه‌ولێر و که‌رکوک ن��م��ای��ش��ک��را و ی �هک �هم ک���ارى درام���ای���ى ب �هن��اوى (به‌هارى دزراو)ه .دیاره هه‌ر به‌رهه‌مه و له‌کات و شوێنى خۆیدا تام و چێژى جیاواز و تایبه‌تى و به‌هاى فکرى و هونه‌رى ههیه ،رهنگه هونه‌رمه‌ند هه‌موو کاره‌کانى الپه‌سه‌ند بێت ،ب�ه‌اڵم بۆ خۆم دوو کاره‌کته‌رم په‌سه‌ند بووه ،کاره‌کته‌رى (بارام له ک �ه‌ژاوه‌ى م�ه‌رگ�هوه) که ده‌رهێنانى (جه‌لیل زه‌نگه‌نه) ب��وو ،لهگهڵ که‌سێتى (مامه ڕیشه) ک�ه خه‌ڵکێکى زۆر ئ �هم که‌سێتییه‌ى بینی بوو یاخود بیست بووى بۆ منیش قورس بوو ،ئه‌م دوو
ک��اره‌ک��ت�ه‌ره‌م پێ ج��وان ب��ووه ،له ک��ارى شانۆشدا کارێک که قه‌د بیرم ناچێته‌وه (پردى ئارتا) و که‌سێتى سه‌رۆکى شاره‌وانى له (مانگى ئاوابوو) دا بوو.
چه‌تر :بۆچى کارى هونه‌رى سه‌رده‌مانى پێشوو به گرنگ ن��او ده‌ب��رێ��ن ،لهگهڵ ئه‌وه‌ى له ئێستادا پێداویستیه‌کان زیاتر و پێشکه‌وتوو ت��ره ،چ بۆشاییه‌ک له‌م قۆناغه‌دا بۆته هۆکارى که‌م و کورتیه؟
ـ ئه‌و ناونانه به‌ڕاست نازانم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هه‌موو س �ه‌رده‌م��ێ��ک ب�هره�هم��ى ج��وان��ى ت��ێ��داب��ووه ،ب �ه‌اڵم به‌گشتى وه‌ریبگرین بۆچى له پێش راپه‌ڕینه‌و‌ه به‌رهه‌مه‌کان بینه‌رێکى باشیان هه‌بوو ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندى جاران بابه‌تێکى هه‌بوو ده‌یزانى چى دهک��ات ،خاوه‌نى په‌یام بوو بۆ خه‌ڵکى ،هه‌روه‌ها ل �ه ن����اوه‌ڕۆک تێده‌گه‌یشت و ب �ه‌الی �هوه گرنگ ب��وو کاربکات ،ب �ه‌اڵم ئێستا ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ى خه‌ریکى خ��ۆده‌رخ��س��ت��ن�ه ،خ�ه‌ری��ک��ى ک���ارى گ��رن��گ ن��ی�ه و نه‌یتوانیوه ل�ه‌گ�هڵ بینه‌ردا زمانێکى هاوبه‌شى هه‌بێت .ئێستا هونه‌رمه‌نده گه‌نجه‌کان هێنده بیریان الى ده‌رکه‌وتنیانه ،بیریان الى په‌یامه هونه‌ریه‌ک ه نیه ،هه‌ر له‌به‌ر ئهوهیه زۆرکات ته‌ماشاى هه‌ندێک ک��ارى هونه‌رى دهک�هم دوات��ر ده‌ڵێم چى باسکرد؟ باشه من هونه‌رمه‌ندێکم تێنه‌گه‌م ،ئیتر خه‌ڵک ه ئاساییه‌که چۆن تێده‌گات.
چه‌تر :چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و کارانه‌ى هونه‌رمه‌نده گه‌نجه‌کانى ئه‌مڕۆ ده‌ستیان داوه‌ت���ێ به‌جۆرێک نه‌توانن په‌یامێکى ڕونیان هه‌بێت بۆ بینه‌ر چۆن ده‌بێت؟
ـ گ �هن��ج و پ��ی��ر ن��اخ��وێ��ن��م�هوه و پێویسته ئ�هو
[ ئا /ئاشنا عه‌بدواڵ ] ژن���ه ه��ون �ه‌رم �هن��د ن��ی��ان ع �ه‌ب��دواڵ ده‌رباره‌ى سیدیه نوێیه‌که‌ى ده‌دوێت و ئ �هوهش ده‌خاته‌ڕوو که کۆپى کردنى به‌رهه‌مى هونه‌رمه‌ندان بۆته هۆى دواکه‌وتنى سیدیه‌که‌ى و هه‌ر ئه‌وه‌ش نیانى نیگه‌ران کردوه.
سى دیه نوێیه‌که‌ى نیان وهک خۆى باسى ده‌کات به‌ناوى (بیرت ده‌که‌م)ه و ئێستا ته‌واو بووه ،به‌اڵم به‌هۆى ئه‌وه‌ى کۆمپانیاکان ئاماده نین سیدیه‌که‌ى بکڕن ،نه‌که‌وتۆته بازاڕه‌وه، ن��ی��ان ع �ه‌ب��دواڵ وت��ى «ده‌ب����وو سیدیه‌که‌م بکه‌وتایه‌ته بازاڕه‌وه ،به‌اڵم چه‌ند جارێک ل���ه‌گ���هڵ ک��ۆم��پ��ان��ی��اک��ان��دا گ��ف��ت��وگ��ۆم ک�����ردووه ،ئ��ام��اده‌ن��ی��ن ب��ی��ک��ڕن ،ته‌نها کۆمپانیاى (ڤین) ئاماده‌ى نیشانداو‌ه که ئه‌لبومه‌که‌م بۆ باڵوبکاته‌وه، به‌اڵم لێم ناکڕن .بۆیه منیش حه‌ز ده‌که‌م سیدییه‌که‌م لێ بکڕن و چاوه‌ڕێی قازانجیش ناکه‌م. ده‌مه‌وێت به‌و پاره‌یه کارى باشتر بکه‌م». ن����������اوب����������راو ب��� ه ن����ی����گ����ه‌ران����ی����هوه ب���اس���ى ل���ه‌وه‌ک���رد ت����اوه‌ک����و ئ��ێ��س��ت��ا ل����ه‌گ����هڵ ه��ی��چ کۆ مپا نیا یه‌کد ا ع�����������ه‌ق�����������دى
9
هونه‌رمه‌نده‌ى ده‌یه‌وێت سوارچاکێکى باش بێت، گرنگه خۆى پڕ چه‌ک بکات له فه‌لسه‌فه ،فکر، ئه‌ده‌ب و کلتور ،ئه‌گه‌ر له‌مانه تێنه‌گه‌یت ناتوانى هونه‌رێکى باش نمایش بکه‌یت.
چه‌تر :پێتوانیه رۆڵى ژن تا ئه‌مڕۆش ل �هن��او ک���اره ه��ون �ه‌ری �هک��ان��دا الوازه و ن �ه‌ت��وان��راوه ب�ه شێوه‌یه‌کى چ��االک ل ه بواره‌که‌دا ده‌رکه‌وێت؟
پرۆفایل جیهاد زۆراب ئه‌حمه‌د ،ناسراو به (جیهاد دڵ��پ��اک) س��اڵ��ى ( )1948ل �ه ش���ارى ک�ه‌رک��وک لهدایکبووه ،سه‌رجه‌م قۆناغه‌کانى خوێندنى ل �ه ک �ه‌رک��وک ت���ه‌واوک���ردوه ،درچ���ووى خانه‌ى مامۆستایانه ،سه‌ره‌تاى کارکردنى له بوارى هونه‌ر دهگهڕێتهوه بۆ ساڵى ( )1971یه‌که‌م ک��ارى به‌ناوى (ژی��ان کچه الڵه‌که) وهک ک��ارى شانۆ و ک��ارى درامایى ساڵى ( )1972ب��وو ب �هن��اوى ب�هه��ارى دزراو.
ـ ئه‌گه‌ر به وردى ته‌ماشا بکه‌ین له جیهاندا ژن کێشه‌ى ههیه ،ب �ه‌اڵم بۆچونم وای �ه تائێستا خوێندنه‌وه‌یه‌کى ب��اش ن�هک��راوه بۆ واقیعى ئێم ه ل���ه‌ب���اره‌ى گ��رف��ت��ى ژن���ان���هوه ده‌پ��رس��م ئ��اخ��ۆ ئێم ه سیناریستێکى باشمان ههیه لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک بۆ ئه‌م الیهنه بکات ،له‌به‌ر ئهوه پێموایه کێشه‌ى زۆرترمان ههیه له‌وانه‌ى کێشه‌ى گه‌نجان ،به‌وه‌ى وهک جاران نهماوه خۆى لهگهڵ دراوسێ و ده‌وروبه‌ر به‌راورد بکات ،به‌ڵکو خۆى لهگهڵ رۆژئاواییه‌ک به‌راورد ده‌کات ،بۆیه ده‌ڵێم سیناریستێکى باشمان نیه خه‌مى گه‌نجان و ژن���ان ل �ه رێ��گ �هى ه���ون���ه‌ره‌وه بخات ه به‌رباس.
چه‌تر :سه‌باره‌ت به دراماى گ���ه‌رده‌ل���ول ئ��ای��ا ل��ه به‌شى سێهه‌مى گ�ه‌رده‌ل��ول تۆ یان ه���اوس���ه‌ره‌ک���ه‌ت (رون����اک) ب��ه‌ش��داری��ت��ان ه �هی �ه ی��ان به‌شداریت کردوه؟
ـ ب�������هڵ�������ێ خ�������ۆش�������م و ه��اوس�ه‌ره‌ک�ه‌ش��م ب�ه‌ش��داری��ن و به‌هه‌مان رۆڵى پێشوو.
پێویسته غه‌رامه بکرێن نیان عه‌بدواڵ :تۆمارگه‌کان له‌سه‌ر خوێنى ئێمه‌ى هونه‌رمه‌ند ده‌ژین ن �هک��ردووه ،ده‌ڵێت «کۆمپانیاکان ب��اس لهوه ده‌که‌ن که سیدى زۆریان کڕیوه و ژماره‌یه‌کى زۆر که‌م له‌و سیدیانه‌یان فرۆشتووه ،چونک ه کێشه‌ى کۆپى کردنیان ههیه ،ئێستا سیدی ه ئۆرجیناڵه‌کان ن��اف��رۆش��رێ��ن و تۆمارگاکان سیدیه‌کان کۆپى دهک���هن و ده‌ی��ف��رۆش��ن�هوه و هاواڵتیانیش ئه‌و سیدیانه به‌نرخێکى که‌متر ل ه نوسخه ئه‌سڵه‌که‌ى ده‌کڕن». ئه‌و ژنه هونه‌رمه‌نده به نیگه‌رانیه‌وه باسى ل���ه‌وه‌ک���رد ک��ه ب��هه��ۆى کۆپى کردنه‌وه هه‌قى هونه‌رمه‌ند زۆر ده‌خ�����ورێ�����ت، زۆرب�����������������������هى
ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2711/11/18 - 2011/2/7
ره‌خنه‌گری نیویۆرک:
فیلمی پشیل ه ئێرانییه‌کان به‌رهه‌مێکی هونه‌ریی زیندووه
[ و :ل ه فارسیهوه /مه‌نسور جیهانى ]
ره‌خنه‌گری سینه‌مایی (س��ان��دی مه‌دێلبێرگر)، فیلمی که‌س ئاگاى له‌پشیل ه ئێرانییه‌کان نیی ه ک ه ل ه ده‌رهێنانى (به‌همه‌ن قوبادی)ی ه ب ه روانینێک و کۆمپانیاکانیش باسیان له‌وه‌کردووه که ئاماده وێنه‌یه‌کی تایبه‌ت ل ه گه‌نج و الو ه ناڕازییه‌کانی نین سى دى بکڕن و ته‌نها باڵوى دهکهنهوه ،ئێران ل ه راپۆرت ه هه‌واڵییه‌کان نیشان ده‌دات ،پێیوای ه چونکه زه‌ره‌ر ده‌که‌ن «ئه‌گه‌ر وا بڕوات ئه‌وا به‌رهه‌مێکی هونه‌ریی زیندوو ه .
له‌سه‌ر ئه‌رکى خۆم باڵوى ده‌که‌مه‌وه». نیان عه‌بدواڵ گله‌یى زۆر له تۆمارگاکان ههیه که سیدى کۆپى کراو له‌جیاتى سیدى ئ��ۆرج��ی��ن��اڵ ب �ه ه��اواڵت��ی��ان ده‌ف��رۆش��ن ،ده‌ڵێت «تۆمارگه‌کان له‌سه‌ر خوێنى ئێمه‌ى هونه‌مه‌ند ده‌ژین ،مه‌سره‌فێکى زۆر ده‌کرێت تا سیدییه‌ک ب �هره �هم دێ��ت ،ب �ه‌اڵم ئ���هوان کۆپی دهک���هن و ده‌یفرۆشنه‌وه ،پێویسته حکومه‌ت و وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیریش وهک یارمه‌تی مادیمان ن��اده‌ن، ئهوهنده هاوکاریمان بکه‌ن تا ماوه‌یه‌ک ک ه سیدییه‌ک باڵوده‌کرێته‌وه نه‌هێڵن تۆمارگاکان کۆپى بکه‌ن و غه‌رامه‌شیان بکه‌ن». نیان زۆر له‌م سیدیه نوێیه‌ى رازییه ،ده‌ڵێت سیدییه‌که به‌ناوی «بیرت ئه‌که‌م» له ()9 تراک پێکهاتوه و حه‌وت گۆرانیان به شێوه‌زارى سۆرانی و دوو گۆرانیشى به شێوه‌زارى بادینى وت���ووه ،کلیپیشى ب��ۆ دوو گ��ۆران��ی ک��ردووه، ن��اوب��راو ده‌ڵێت «چ��وار گ��ۆران��ی سیدییه‌که‌م ل�ه س��ت��ۆدی��ۆی دهن��گ و ره‌ن��گ ل�ه ده��ۆک ت��ۆم��ار ک��راوه و پێنج گۆرانیشى ل�ه هه‌ولێر بووه ،که گۆرانییه‌کانم کلیپ کرد زۆربه‌ى هونه‌رمه‌ندان ده‌ستخۆشیان لێکردم و پێیانوتم ئاستت گ��ۆڕاوه ،ماوه‌یه‌کی زۆره خه‌ریکی خوێندنم له موسیقا به شێوه‌ی ئاکادیمی، بۆیه ک��اره‌ک��ان��ی ئ�هم��ج��اره‌م باشتره ل ه کاره‌کانی پێشووتر».
هونه‌رمه‌ند نیان عه‌بدواڵ
ره‌خ��ن��ه‌گ��ری س��ی��ن�هم��ا س��ان��دی م�ه‌دێ��ل��ب��ێ��رگ��ر Sandy Madelbergerله ماڵپه‌ڕی سینه‌مایی (نیویۆرک فیلم) سه‌باره‌ت به فیلمی سینه‌مایی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نیییه) که له ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری ناسراو و به ئه‌زموونی کورد (به‌همه‌ن قوبادی)یه نووسیوێتى له‌م وه‌رز‌ه خه‌اڵته‌دا ،ل ه جێیه‌ک که بواری فیلمسازی رایده‌گه‌یه‌نێت خه‌اڵته‌کانی ب ه خاوه‌ن پاره‌ترین و ناودارترین نازپه‌روه‌رده‌کان پێشکه‌ش ده‌کات ئایا ناتوانرێت خه‌اڵتێکی که‌مبایی بۆ ده‌رهێنه‌رێک به ئازایه‌تییه‌کی له وه‌سف نه‌هاتوو له‌به‌ر چاو بگیرێت. ئاماژه‌ی من بۆ به‌همه‌ن قوبادی ده‌رهێنه‌ری کوردی ئێرانی که له‌به‌ر سه‌ختگیرییه‌کانی حکومه‌ت له‌سه‌ر ده‌رهێنه‌ر‌ه به ناو (بێ مۆڵه‌ته‌کان) ناچار بوو زێده‌که‌ی خۆی به‌جێ بهێڵێت. نمونه‌یه‌کی دیکه‌ی به‌رنامه‌کانی سه‌رکوتى ده‌وڵه‌تی ئێران‌ه ب ه ده‌رکردنی راگه‌یه‌ندراوێک بۆ چه‌ند ده‌رهێنه‌ر که به کاره‌کانیان له فێستیڤاڵ‌ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی فیلم ناسراون ،رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر بێت و به‌ر له ره‌زامه‌ندی پێشووی الیه‌نی حکومه‌ت کارێکی دیک ه پێشکه‌ش بکه‌ن ،سزا ده‌درێن. ئه‌م سزای‌ه به‌همه‌ن قوبادیش ده‌گرێته‌و‌ه که به فیلمی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) به روانینێکی درام��ا ـ دیکۆمێنتی باسی گروپه‌کانی موزیکی راکی ژێر زه‌مینی ل ه تاران و کاشان ده‌کات ،خه‌اڵتی لێژنه‌ی ناوبژیوانی فێستیڤاڵی (کانی) به‌ده‌ستهێنا. «ئێمه له دژی هونه‌رمه‌ندانێک که له به‌رهه‌مهێنانی فیلم گه‌لی بێ مۆڵه‌ت هاوکاری ده‌که‌ن ،هه‌نگاو ده‌نێین» ئه‌و بابه‌ت ه عه‌لی ره‌زا سه‌جاد پوور سه‌رۆکی ئیداره‌ی فیلمی وه‌زاره‌ت��ی فه‌رهه‌نگ له وتووێژێک لهگهڵ رۆژنامه‌ی ئینگلیزی زمانی «تهران تایمز» رایگه‌یاند .به‌رپرسانی په‌یوه‌ندیدار ده‌توانن هه‌موو ئه‌و فیلمانه‌ی که له ئێران دروست ده‌کرێن به‌ر له ده‌رکردنی م��ۆڵ�ه‌ت ب��ۆ په‌خش کردنیان دووب����اره ببیننه‌وه .ج��اری وای� ه ده‌رهێنه‌ره‌کان بۆ وه‌رگرتنی مۆڵه‌تی په‌خشکردن ناچارن چه‌ندین دیمه‌ن له‌فیلمه‌ک‌ه ال ببه‌ن. هه‌رچه‌ند ژماره‌یه‌ک له ده‌رهێنه‌ره‌کان سه‌رنجیان به‌م پرۆسه‌ی ه نه‌ده‌دا ،به‌اڵم سه‌ختگیرییه‌کانی ده‌وڵه‌تی نوێ نمایش کردنی فیلم به بێ ده‌ستێوه‌ردانی ده‌وڵه‌ت ،تا راده‌یه‌ک نه‌گونجاو کردووه. حوکمی ئه‌م دوایی‌ه سه‌باره‌ت به به‌همه‌ن قوبادی که به فیلمی (ساتێک بۆ مه‌ستی ئه‌سپه‌کان) له ساڵی ( )2000به بردنه‌وه‌ی خه‌اڵتی کامێرای زێڕینی (ک��ان) له ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییدا
ده‌رکه‌وت ،په‌خشکردنی فیلمه‌کانی له زێده‌که‌ی خۆی به کردهوه نه‌گونجاو کراوه و ئه‌وی ناچار کردووه له ئه‌وروپا بمێنێته‌وه .دوور نییه ئه‌گه‌ر بێت و هه‌وڵی گه‌ڕانه‌وه‌ی دووب��اره بۆ ئێران بدات، ده‌ستبه‌سه‌ر بکرێت. فیلمی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) که ب ه شێوه‌یه‌ی پارتیزانى به به‌شداریی گروپێکی به‌رباڵو له هونه‌رمه‌ندان و موزیسیان‌ه نا پسپۆره‌کان و هێمایه‌کی دژ‌ه ده‌وڵه‌تی هاته به‌رهه‌م، ده‌توانێت ببێته هۆکاری ده‌ستبه‌سه‌رکردنی ئه‌و هونه‌رمه‌نده. ب�ه وردب���وون���هوه ل�ه‌س�هر ئ �هو الوان���هی تینووی گه‌یشتن ب ه ئازادییه‌کانی تاکه‌که‌سی و هونه‌ری رۆژئ��اوای��ی��ن ،روانینی تایبه‌تی قوبادی به نه‌وه‌ی نائارامی گه‌نجانی ئێرانی ،له به‌رامبه‌ر سه‌رکوت‌ه توندوتیژییه‌کانی رژێم له هه‌ڵبژاردنه‌کانی ساڵى رابردوو به دواوه ،هه‌ڵفرین ده‌که‌وێت. ئ�هو فیلمه خه‌اڵتی لیژنه‌ی ناوبژیوانی به‌شی رێزگرتنی رێکخراوی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کانی له فیستیڤاڵی فیلمی کان به‌ده‌ستهێنا و ب �ه‌رده‌وام له‌سه‌ر هێڵی فیستیڤاڵ‌ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان ده‌چه‌رخێت و به‌م دواییانه‌ش چه‌ندین خه‌اڵتی له فیستیڤاڵه‌کانی فیلمی (سائوپولۆ و تالین) به‌ده‌ستهێنا .ئه‌م فیلمه کۆتایی ئه‌مساڵ له الیه‌ن کۆمپانیای (ئای ئێف سی) له واڵتی ئه‌مه‌ریکا په‌خش کرایهوه. ئه‌و روانین‌ه تایبه‌ته‌ى ،که دیمه‌نێکی تایبه‌ت له گه‌نج و الو‌ه ناڕازییه‌کانی ئێرانی له راپۆرته هه‌واڵییه‌کان نیشان ده‌دات ،ئه‌م فیلمه به‌رهه‌مێکی هونه‌ریی زیندووه و چاوپۆشی لێناکرێت. له‌م وه‌رز‌ه له‌بن نه‌هاتووه‌ی به‌خشینی خه‌اڵته‌کان ،یه‌کێک ل ه رێکخراوه‌کانی به‌خشێنه‌ری خه‌اڵته‌کان ،ناتوانێت رێگایه‌ک ببینێته‌و‌ه که شیکردنه‌وه‌یه‌ک له‌سه‌ر ئ�هم سه‌رکوت‌ه ناحه‌ز‌ه هونه‌ریی و سیاسییه بدات له به‌همه‌ن قوبادی به هۆی کاره ته‌واو و بێ عه‌یب‌ه هونه‌رییه‌که‌ی و ئازایه‌تی تاکه‌که‌سی له نیشاندان و به دیکۆمێنت کردنی ده‌نگی نه‌وه‌ی خۆی رێز بگرێت.
گرته‌یه‌ک له فیلمه‌که‌ی به‌همه‌ن قوبادی
گه‌الوێژ لهگهڵ سه‌لمێنه‌رى ئه‌و شارباژێری راستییه‌ى که سه‌رچاوه‌ى ه���هم���وو چ���ه‌وس���ان���ه‌و‌ه‌و دهس��ت�ه‌اڵت��داری�ه‌ت��ی�هک��ان�ه ل�ه ک��ۆی��ل�هک��ردن‌و سه‌رکوتکردنى ژنانهوه ده‌ستى پێکردووه .ئه‌گه‌ر هه‌ر شۆڕش‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ک له ئاستێکى قوڵدا به هه‌ستیارى ئه‌م خاڵه‌و‌ه هه‌نگاویان نابێت ئه‌و بزوتنهوهیه توانیویه‌تى خۆى له شکست رزگار بکات .بزوتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى گه‌لى کورد به پێشه‌نگایه‌تى ڕێبه‌رى گه‌لى کورد به‌ڕێز عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن وهک تاک‌ه شۆڕشێکى مۆدێرن توانیویه‌تى نرخاندنى زانستى‌و بابه‌تیان ه بۆ کێشه‌کانى کۆمه‌ڵگا بکات .به‌ڕێزی زۆر رادیکااڵن‌ه سیسته‌مى پیاوساالرى ره‌خنه‌کردوو‌ه و کاریگه‌ریی‌ه نێگه‌تیڤه‌کانى له‌سه‌ر تاکى ژن و پیاو له ب��وارى زهنی و جه‌سته‌یی و سایکۆلۆژی‌و رۆحیدا به شێوه‌یه‌کى زانستیان ه شرۆڤه‌کردووه ،له پێناوى ئاواکردنى که‌سایه‌تى ژن‌و پیاوى ئ��ازاددا هه‌موو تواناکارییه‌کانى خ��ۆى ت�ه‌ڤ��گ�هر ک�����ردووه .ل �ه ئه‌نجامدا ب ه پێشه‌نگایه‌تى ژن��ى ئ��ازادی��خ��واز گه‌وره‌ترین شۆڕشى دیموکراتى مۆدێرنى به‌رپاکردووه، جیاواز له ژنى کورد به‌ده‌یان ژنى له نه‌ته‌وه‌کانى وهک عه‌ره‌ب ،تورک ،فارس ،ئه‌ڵمان ،یۆنان، رووس و هۆڵه‌ندى و...ه��ت��د به شێوه‌یه‌کى چاالک جێى خۆیان له ناو تێکۆشاندا گرتووه. ل���ه ب���ه‌رام���ب���هر ئ���هم���ان���ه‌دا سیسته‌مى ده‌سه‌اڵتدارێتى و عه‌قڵییه‌تى پیاوساالرى و رقو قینى ده‌وڵه‌تانى داگیرکه‌ر له کوردستاندا و بێ ئیراده‌یی هێزى نۆکه‌ر هاتن‌ه الى یه‌کتری و به گه‌له‌کۆمه‌یه‌کى نێوده‌وڵه‌تى به ئامانجى سه‌رکوتکردنى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گه‌لى ک��ورد و بزوتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى ژنان رێبه‌ر ئۆجه‌النیان به دیل گرت .کچان‌و ژنانى شۆڕشگێڕیش به هه‌ستکردنیان به مه‌ترسیه‌کانى پیالنگێڕى بۆ س �هر تێکۆشانى ئ��ازادی��خ��وازان�هى ژن��ان، وهک په‌رژینێکى ئاگرین گه‌وره‌ترین چاالکى گیانبازیان ئه‌نجامدا .ڤیان جافیش یهکێکه له‌و کچه شۆڕشگێڕانه‌ى باشورى کوردستان ک ه له دوای ده ساڵ تێکۆشانى بێ وچانى زۆر فیداکاران‌ه له ژیاندا له خزمه‌تى ئازادى ژن‌و ته‌واوى گه‌لى کورددا پێشه‌نگایه‌تیه‌کى بڵندی کرد .له دواى ده‌ربازبوونى هه‌شت ساڵ به‌سه‌ر تێپه‌ڕبوونى گه‌له‌کۆمه‌ى نێوده‌وڵه‌تیدا که کار بۆ سڕکردن‌و بێ ئیراده‌کردنى گه‌لى کورد و چه‌واشه‌کردنى هێڵى ئ��ازادى ژن��ان دهک��را، (ڤیان جاف) له پێناوى به ئاگاهێنانه‌وه‌ى هه‌موو هه‌ست‌و ویژدان‌ه نوستوه‌کان بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ى گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‌و بۆ به‌ده‌نگهاتنه‌وه‌ى هه‌موو ئێش و ئازاره‌کانى ژن��ان گه‌وره‌ترین ده‌نگى ناڕه‌زایی بڵند کرد و چاالکییه‌کى گیانبازى ئه‌نجامدا‌و به‌هێزترین مانیفه‌ستۆى ژیانێکى ئ����ازادى پێشکه‌شى ژن���ان ک��رد، په‌یامى فه‌لسه‌فه‌ى ژیانێکى ئازاد‌و مردنێکى شه‌ره‌فمه‌ندان‌ه ڕاده‌گه‌یه‌نێت‌و له مردن ژیانێکى بێ مردن ده‌خوڵقێنێت. ئه‌م ده‌نگ‌ه بێ ئه‌وه‌ی سنوربناسێ گه‌یشت ه یۆنان و ژنانی ئه‌وێشی هه‌ژاند .یه‌کێکیش ل�هوان�ه ژن �ه شۆڕشگێڕ و ئینته‌رناسیۆناڵ (ئه‌له‌فته‌ریا) بوو که به ره‌گ �ه‌ز یۆنانیی‌ه و خوێندکارى زانکۆ ب��وو ،لهگهڵ لێگه‌ڕینى ب �ه‌دوای ئ��ازادی��داو له‌ناخه‌و‌ه هه‌ستکردنى ب ه نرخه‌کانی ده‌ڵێت «من قوتابى شه‌هید ڤیانم» و بێ ئه‌وه‌ى سنورى نهتهوه ،چین ،ده‌وڵه‌ت ،ئاین و ته‌مه‌ن بناسێت له گه‌وره‌ترین باخچه‌ى ئه‌سینا به چاالکییه‌کى گیانبازى ئاگر له ده‌مامکى دوو رووییانه‌ى دیموکراتی لیبراڵی ئه‌و واڵته به‌رده‌دات. به‌ڵێ ڤیان‌و ئه‌له‌فته‌ریا دوو نه‌ته‌وه‌ی جیاواز خ��اوه‌ن یه‌ک هه‌ڵوێستن له پاراستنى هێڵى راسته‌قینه‌ى ئ��ازادى ژناندا .کێ ههیه ئه‌م راستیان‌ه نه‌بینێت؟ بۆچى ئه‌م هێڵ‌ه ئه‌مڕۆ ل ه که‌سایه‌تى ڕێبه‌ر ئۆجه‌الندا له الیه‌ن پالنگێڕانه‌و‌ه ده‌که‌وێت‌ه ژێر لێپرسینه‌وه؟ چونکه سیسته‌مى سه‌رمایه‌دارى مۆدێرنیت‌ه و هه‌موو ده‌سه‌اڵتداران له سه‌رکه‌وتنى ئه‌م هێڵه‌دا مردنى خۆیان ده‌بینن و ئیتر ناتوانن وهک پێنج هه‌زار ساڵى ڕابردوو ژن به ئاره‌زوى خۆیان بکه‌ن‌ه کۆیله ،موڵک، کااڵ‌و له بازاری پیاوساالریدا به‌کاری بهێنێت. تێکۆشانى ئازادیخوازانه‌ى ژنان به پێشه‌نگایه‌تى ژنى ک��ورد ت �ه‌واوى به‌هانه‌کانى کۆیالیه‌تى پوچه‌ڵکرده‌وه ،پێویسته ئێمه‌ش خاوه‌نداری له‌م نرخان‌ه بکه‌ین.
[ ئا /مه‌ستوره مه‌حمود ]
ی جیاواز بۆ (جێنده‌ر) خوێندنه‌و ه
چه‌ند واتا و قۆناغێکى یه‌ک له‌دواى یه‌کى ههیه ،بۆیه پێیوابوو ئهوه ئه‌قڵ‌و بیرکردنه‌وه‌ى تاکه‌کانه ئه‌توانێت الیه‌ن ه باشه‌کانى ئه‌و چه‌مکه به‌کاربهێنێت، پ��ێ��ش��ی��واب��وو ئ���هو چ �هم��ک �ه ل���ه رووى زانستیه‌وه ئهوهنده ترسناک نیه ،چونک ه کۆمه‌ڵێک قۆناغى ههیه که ئێمه ن ه کلتورمان نه ئاینمان نه الیه‌نى سیاسیمان رێگه خۆش ناکات بۆ چه‌مکى کۆتایى خ��راپ و ئه‌وسه‌ره‌که‌ى ج��ێ��ن��ده‌ر ،ب��ۆی�ه ش �ه‌ڕک��ردن ل �ه‌س �هر چ�هم��ک هه‌ڵه‌یه، چونکه ئێمه زۆربه‌مان له ژیانى رۆژانه‌ماندا به کردار کارمان له‌سه‌ر جێنده‌ر ک��ردووه ته‌نها ناومان لێنه‌ناوه، بۆیه پێشنیارى کرد هه‌موو ئه‌و چه‌مکانه‌ى دێنه ناو کۆمه‌ڵگاکه‌مانه‌وه پێویستى به‌و شهڕه نیه .پێویست ه ئه‌وانه‌ى هه‌م خۆیان ده‌که‌نه خاوه‌ن ئه‌و چه‌مکه و پێیان باشه هه‌م ئه‌وانه‌شى ره‌تیده‌که‌نه‌وه و پییان خراپه سه‌ره‌تا دراسه‌ى وردى له‌سه‌ر بکه‌ن دواتر ئه‌و گفتوگۆیه‌ى ک ه پێویستیش ناکات بیکه‌ن.
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر
کۆماری ئیسالمی ترس و تۆقاندن زاڵ ده‌کات
وه‌رگێڕان ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
10
کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا بەغداد رێكەوتنی نەوت لەگەڵ كوردستاندا پەسەند كرد
نوری مالكی ،سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاند كە رێز دەگرێت بۆ ئەو رێكەوتنەی وا حكومەتی ناوەندی عێراق لەگەڵ هەرێمی كوردستان كردوویەتی لە سەر دابەشكردنی نەوت. نوری مالـكی كە بۆ ئاژانسی AFPقسەی كرد وتی «وەزیری نەوت ئەم رێكەوتنەی قبوڵ كردووە چۆن تكنیكی دەرخستنی نەوت لە كوردستان و بەسرەدا جیاوازە .لە كوردستاندا هەوڵدانێكی زیاتر پێویستە، لە حاڵێكدا لە بەسرەدا بە سەد نزیكترە. ئەم هەوڵدانە لە كوردستاندا سەختە بەاڵم لە باشووری عێراقدا ئاساییە». ئەو كوردستانیش هەرێمی رێكەوتنانەی واژۆ كردووە كە لە سەر بنەمای دابەشكردنی نەوتێكە كە كۆمپانیا بیانییەكان بە سەرچاوەكەیەوە خەریك دەبن .ئەمە لە حالێكدایە كە حكومەتی بەغداد تا ئەمڕۆ ئەم رێكەوتنانەی رەت كردبوو.
داواكارییەكانی هەرێمی كوردستان بۆ ریفورم بەرز دەبێتەوە شەپۆلی سەرهەڵدانەكانی باكووری ئەفریقا ،یەك یەك رژیمە ئۆتۆریتەر و دیكتاتۆرەكانی هەژاند .دوای ئەلجەزایر ،تونس ،میسر ،یەمەن و ئەردەن ،داواكارییەكاری ریفۆرمی دیموكراتیك لە هەرێمی فیدراڵی كوردستانیش بەرز بووەوە .لە كاتێكدا بانگەشەی ئەوە دەكرێت ئەمریكا بۆ هێوركردنەوەی ئاگری دوای دەركردنی بەیاننامەكەی بزووتنەوەی گۆڕان خەریكی ناوبژیوانییە ،راگەینرا یەكێتی و پارتی و گۆڕان ئامادەكاری ێ الیەنە دەكەن. كۆبوونەوەیەكی س سەرهەڵدانەكانی تونس كە كۆتایی بە فەرمانڕەوایی ( )23ساڵەی زین العابدین هێنا و بەتایبەت شەپۆلی سەرهەڵدانەكانی واڵتە عەرەبییەكان، باشووری كوردستانیشی گرتەوە .واتە كاریگەری لە سەر هەرێمی فیدراڵی كوردستانیش كرد كە هەر دوو حزبە گەورەكەی باشووری كوردستان بە دەیان ساڵە تێدا هێزی حاكمن.
«یا هەنگاوی بۆ دەنرێت یان گێژاو دێتە ئاراوە»
لەو كۆبوونەوەیەکدا كە سه‌باره‌ت بە یاسای بنچینەیی له ئه‌ستانبول بەڕێوە چوو ،كێشەی كورد بووە سەرەكیترین بابەتی .له کۆبوونه‌وه‌که‌دا (چەنگیز چاندار) وتی «دەبێ لە یاسای بنەڕەتی نوێدا كوردەكان خۆیان تێدا ببیننەوە». (گولتەن كشاناك)یش وتی «ئەم كێشە ئیتر لەو ئاستەدا نیە كە بەم شێوە بەردەوام بكات .یان دەبێ هەنگاوی بۆ بنرێت یان ئەوەی كە بەرەو گێژاو و جیابوونەوە دەڕوات ».كۆبوونەوەكە لەگەڵ دروشمی «هەر كەس بۆ ئەوەی یاسای بنچینەیی بێتە هی هەموومان، بێنه الی یەكتر» كە ژمارەیەكی زۆری رۆشنبیر ،سیاسەتمەدار ،رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و نوێنەرانی بزووتنەوەی بەرهەڵتسكارەكان وتیانەوە كۆتایی بە كاری خۆی هێنا .ئەم كۆبوونەوە لە ژێر ناوی «گفتوگۆی بەرۆژ سەبارەت بە یاسای بنەڕەتی نوێ» بە بەڕێوەبەرایەتی (تورگوت تارهانلی) ،پرۆفسۆر و دكتۆری زانكۆی مافناسی ،دەستی پێكرد.
و :له فارسییه‌وه /هێمن عه‌لی
ئیخوان موسلمین و نه‌وال سه‌عداوی ن .ئۆڕا ڵ چالشالر و .جوتکار سه‌عید
میسر له‌تاقیکردنه‌وه‌ی دیموکراسیدایه، تاقیکردنه‌وه‌ێک تا ئه‌و ئاسته‌ی کاریگه‌ری گرنگی له‌سه‌ر چاره‌نووسی هه‌موو جیهانی ئیسالم ده‌بێت.
د.نوال سه‌عداوی ،یهکێکه له رۆشنبیره ناسراو و گرنگه‌کانی دونیای میسری .به‌تایبه‌تیش ده‌رکه‌وتنی ل ه دژی خه‌ته‌نه‌کردنی کچان له‌به‌ر ئه‌وه‌ش تووشی سهرئێشه بۆته‌وه .هه‌روه‌ها له‌به‌ر ئه‌و نووسینانه‌ی سه‌باره‌ت به بابهته ئایینیه‌کان نووسیویه‌تی ل ه الیه‌ن کاربه‌ده‌ست ه کۆنه‌پارێزه‌کانی ده‌وڵه‌ته‌و‌ه رووب�ه‌ڕووی هێڕشه‌کانیان بۆته‌وه ،گیراوه و به بیانوی دژایه‌تی شه‌ریعه‌ت و به‌زۆر جیاکردنه‌وه‌ی ژنان له‌خێزانه‌کانیان سه‌ره‌نجی راکێشایه سه‌رخۆی. پێنج سا ڵ پێش ئێستا به بۆنه‌ی «کۆنفرانسی رۆژهه‌اڵت»هوه ،وهک گرووپێک سه‌ردانی میسرمان کرد و چاومان که‌وت به هه‌موو ئه‌و ره‌وت ه سیاسی و نوێنه‌رانی کۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی که دیارن .لهگه ڵ نه‌وال سه‌عداوی ژووانێکی تایبه‌تمان لهگهڵ «ئیپه‌ک» لێ وه‌رگرت .له‌ناو قه‌ره‌باڵغی ده‌واسه‌داو ل ه ته‌الرێکی که‌م خزمه‌تدا که ده‌یڕوانیه سه‌ر روباری نیل لهگه ڵ هاوسه‌ره‌که‌ی پرۆفیسۆر شه‌ریف حه‌تات پێشوازیان لێکردین. ش���ه‌ری���ف ح �ه‌ت��ات��ی ه����اوس����ه‌ری ،ج��ی��اب��وون �ه‌وه‌ی به‌زۆره‌ملێ ل ه سه‌عداوی ره‌ت کردهوه .له میسر دوو یاسا له‌ناو یه‌ک به‌کار ده‌هێنرێن .یاسای س��زادان
جار هه‌ستمان به‌هێزترین کاریگه‌ریه‌کانی ئیخوان موسلیمین ک��رد .ل�ه‌گ�ه ڵ نوێنه‌رانی ئ �هو ره‌وت��ان� ه گفتوگۆمان کرد .ب ه په‌رۆشه‌و‌ه چاودێری رێڕه‌وی ( )AKPو تورکیایان دهک��رد بۆ چوونه یه‌کێتی ئه‌وروپا .لهگهڵ ئه‌وه‌ی لهگه ڵ سیسته‌می فره‌حزبیدان، باس ل ه کاردانه‌وه‌کانی شیعه‌کان ده‌کرێت .هه‌روه‌ها ده‌وترێت میسریش ئاره‌زووی دیموکراتیزه‌کردنی ههیه.
عه‌لمانیه و یاسای ئه‌حواڵی شه‌خسی شه‌ریعه‌تیه. ئه‌گه‌ر پیاوێک یان ژنێک ل ه به‌رامبه‌ر یاساکانی شه‌ریعه‌ت ده‌رک �ه‌وێ��ت ی��ان تاوانێک ئه‌نجام بدات دادگ��ای شه‌ریعه‌ت ده‌توانێت ئه‌و که‌س ه سزا بدات، فشاری لێکراوه که ل ه هاوسه‌ره‌که‌ی جیا بێتهوه. به گوێره‌ی سیسته‌م قه‌ده‌غه‌یه کافرێک لهگه ڵ ب��اوه‌ڕم�هن��دێ��ک��دا وهک ه��اوس �هر بمێنێته‌وه .ن �ه‌وال سه‌عداوی و هاوسه‌ره‌که‌ی ،له‌ناو تابلۆی سیاسی چیان ده‌وێت؟ میسریدا رۆشنبیری گرنگن و رێگا نادرێت تا وهک دیاره که دیکتاتۆریه‌تی میسری ک ه به پشتیوانی که‌سایه‌تی به‌رچاو ده‌رکه‌ون. رۆژئاوا له‌سه‌ر پێیه کۆتایی پێدێت .باش ه له‌مه‌ودوا چی ده‌بێت؟ نیگه‌رانی ههیه رژێمێکی تۆتالیتار له‌دژی توندوتیژیه‌کان له‌و گه‌شته‌مان بۆ میسر بینیمان به‌کاریگه‌رترین وهک ئێران بێت ه ئاراوه .ئه‌مڕۆ ل ه جیهانێکدا ده‌ژین هێز له ن��او کۆمه‌ڵگادا له الیه‌نی ژیانی ئیخوان که ده‌گۆڕدرێت .میسریه‌کان رژاونه‌ت ه کۆاڵنه‌کان موسلمینن .به‌اڵم ل ه الیه‌نی یاسایی له‌گۆڕه‌پاندا نین ،و داوای سیسته‌مێکی دیموکراتی ده‌که‌ن ،ده‌بینین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پارتیه‌کانیان قه‌ده‌غه‌ن .رێکخستنه‌کانیان پرسیاری ئهوه ده‌که‌ن «چیمان ل ه واڵته ئه‌ورپیه‌کان ئاسته‌نگ ده‌کرێت .سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش به‌ڕێوه‌به‌رانی ک���هم���ت���ره» .ه �هڵ��ب �ه‌ت �ه ،ه���هر ک��ات��ێ��ک بیستنی ده‌زگ��ا ه�هره گه‌وره‌کانی وهک��و ژووری پارێزه‌رانی خۆشیه‌کانی دیموکراسی نابێت ه ئ�ه‌وه‌ی بگه‌یت ب ه میسری ،سه‌ندیکای پزیشکانی میسری ل ه ئیخوان دیموکراسی. ته‌نها میسریه‌کان نایانه‌وێت نمونه‌ی تورکیا موسلمینن .ل�هن��او سه‌ندیکای رۆژن��ام�هن��ووس��ان��دا له‌هه‌ر بیروڕایه‌کدا رۆژنامه‌نووس به‌شدار ده‌که‌ن ،ب ه وه‌ربگرن ،به‌ڵکو هه‌موو جیهانی ئیسالم ک ه ب ه ده‌ستی رێکه‌وتنێکی هاوبه‌ش به‌ڕێو‌ه ده‌بردرێت .ل ه میسر ب ه دیکتاتۆریه‌ته‌و‌ه ده‌ناڵێنن ئهوه ب ه بنه‌ما وه‌رده‌گ��رن. شێوه‌یه‌کی فراوان په‌رله‌مانێکی کارتۆنی ههیه .ئه‌و گرنگه ل� ه تونس رێ��ب�ه‌ری ئیسالمیه‌کان غه‌نوش پارتیه‌ی حوسنی موباره‌ک دایمه‌زراندو‌ه هیچ کات بۆ گۆڕانی واڵته‌که‌ی مۆدێلی ( )AKPپیشان زۆرینه‌ی ده‌نگه‌کانی له‌ده‌ست ناچێت .ئه‌وانه‌ش ب ه ده‌دات. دیموکراسیه‌تی میسری له تاقیکردنه‌وه‌دایه ،تا شێوازی رێگری قه‌ده‌غه‌کاری جۆراوجۆر پێکیدێنێت. میسر ل ه ناو ژیانێکی سیاسی ره‌نگاوره‌نگدا ره‌وتی ئه‌و ئاسته‌ی ک ه کاریگه‌ری ل ه سه‌ر چاره‌نووسی ج��ی��اواز داده‌م���ه‌زرێ���ن���ن؛ ع �ه‌ره‌ب �ه کریستیانه‌کان ،هه‌موو جیهانی ئیسالمی ده‌کات و تاقیکردنه‌وه‌یه‌کی رۆشنبیره لیبراڵه‌کان و ئه‌و ناسریه نه‌ته‌وه‌په‌رستانه‌ی گرنگه. ه�هڵ��ب�ه‌ت�ه ،ن���ه‌وال س �ه‌ع��داوی و ش �ه‌ری��ف حه‌تات پشت به‌مۆدێرنیزم ده‌به‌ستێت .هه‌موو ئه‌و ره‌وتانه ،ل ه ژێر گوشاری به‌رده‌وامی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی موباره‌کدان ،ل�هو پێشکه‌وتنانه‌دا چ��ۆن شرۆڤ ه ده‌کرێن پێویست ه چاودێری بکه‌ین. به‌اڵم ئه‌وان هه‌وڵی له‌سه‌رپێ‌وه‌ستان ده‌ده‌ن. له ناو هه‌موو ئه‌و چاوپێکه‌وتنانه‌ماندا ،چه‌ندین
وانەی تونسی لە «ڕاپەڕینی جەماوەری»
ئامۆژگاریەكە بۆ ئەو سیستەمانەی كە ئامۆژگاری وەرناگرن د.عوسمان زەیانی* و :له عه‌ره‌بییه‌وه/ فەیسەل غازی بكاتە ڕۆژ”.
“گ�����ەل ئ���ەگ���ەر لە ڕۆژێكدا ژیانی بوێت، ئ���ەوا دەت���وان���ێ ك��ۆت وبەندی بشكێنێت و شەوەكەی
ئەمانە چ��ەن��د دێڕیكن ل��ە ه��ۆن��راوەی شاعیر و هۆنیاری بەناوبانگی تونس ئەبو قاسم شابی (أبو القاسم الشابی) ،هۆنینەوە و مەبەستە شیعرییەكەی ئەم دێڕانە ئاماژە بۆ مەحاڵی پێكەوەژیان لە نێوان زیندوویی بە واتا میتافیزیكی و بیۆلۆژیەكەی و ،پێداویستیەكانی لە ئازادی و ئازادیخوازی مرۆڤایەتی و ڕزگاربوون لە الیەكەوە و ،لە الیەكی دیكەوە كۆت و زنجیر كە گوزارە لە و چەوسانەوە و بەكۆیلەكردن و زۆرداری و ریسوا و بچووكبینین دەكات ،كە هاودژە لەگەڵ پێداویستیەكانی ژیان و زیندوویی تاك و كۆمەڵ .دەتوانین ئەم دێڕانە بەیاد بێنین بۆ بەرجەستەكردنی لە واقیعی تونسی، گەلی تونس ژیان و ئازادیی ویست بێ ئەوەی ببێتە ملكەچ و سەرشۆڕی زۆرداری دەسەاڵت ،كە دیاردەی “عابدینی” بەرجەستەی كردووە ،لە تونس تا كاتێكی نزیك ه��ەم��وو شتێك زەوت��ك��راوە ،ئ���ازادی ،مافەكان، ئیرادەی جەماوەری ،ئازادی هەڵبژاردن ،بەشداریكردنی سیاسی ،ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی ،ئازادی ڕادەربڕین، هاواڵتی تونسی ماوەیەكی درێ��ژ لە ژێر دەسەاڵتی دیكتاتۆر و زۆردارێ��ك دەژی��ا ،لە بوون و مرۆڤایەتی خۆی بێبەش بوو و تووشی هەموو جۆرەكانی جەور و ستەم بۆتەوە ،لە الی��ەن دەس��ەاڵت و كاربەدەستانی و ئ��ەوان��ە نزیكیانن ،ئەنجامی ئ���ەوە هەڵگیرسانی راپەڕین و یاخیبوونی گەل و ،ب��ووە هۆی یەكڕیزی و بەرزبوونەوەی دەنگی جەماوەر لە پێناو وێنەكێشانی داستانێكی مێژووییە كە كەس ناتوانێت لە بیری بكات. ئ���ەو داس��ت��ان��ە ه���ەم���وو ه��اوس��ەن��گ��ی��ە ت���ی���ۆری و لێكدراوەكانی وەریگێڕا بۆ سروشتی گۆڕانكاری، بۆیە پرادیگمای گۆڕانكاری شۆڕشگێڕی لە جیاتی گۆڕانكاری بچوك بچووك دام��ەزراوە ،گەلیش خۆی خ��اوەن هێز و تواناكانە و ،س��ەرچ��اوەی گۆڕانكاریە و بنەماكانی هەموو ئەو تیۆرییانەی تێكشكاند كە
گەالنی عەرەبی بە سروشتی سەرشۆڕی و ملكەچی ت��ۆم��ەت��ب��ار دەك����ات ،ئ��ەو گ��ەالن��ەش دەرف����ەت دەدات���ە دەس��ەاڵت��داران بۆ دەستدرێژی و دزی��ن و تااڵنكردنی س��ام��ان بەهاكانیان ،ئ��ەو گ��ەالن��ە ه��ەر ب��ۆ كۆیلەیی خولقێنران. گەلی تونس هەڵسا بە فێركردنی وانەی رزگاری بۆ ئەوانەی پێویستیان پێیە ،بۆ گەالنی ئازادیخواز كە دەیانەوێ لە زوڵم و ستەم و دیكتاتۆری و زۆرداری بە هەموو جۆرەكانیەوە خۆیان رزگار بكەن ،سەرلەنوی دیرۆكەكەی نووسیوویەتەوە و سەلماندی كە سیستەمە دیكتاتۆر و ستەمكارەكان درێژ ناژین ،بەمەرجی بوونی ئیرادەیەكی جەماوەری لە گۆڕانكاری و شكاندنی هەموو كۆت و بەندەكان ،پەندوەرگرتن لە وەدا نییە كە گەلەكەمان ئازادبوو ،بەڵكو چاكەكەی لە رەنگدانەوە و ئەنجامەكانی سەر سیستەم و رژێمەكانی تری واڵتە عەرەبیەكاندایە ،كە بوونەتە سەنگی مەحەكی ترس و گومانی تووشبوونی هەمان چارەنووس .ئەمە كۆتایی ه��ەم��وو دیكتاتۆرێكی كەللە رەق���ە ،شتی گرنگ كە ئ��اوە وەستاوەكەی جواڵند و شڵەقاندووە ،لە سەر ئاستی كۆمەاڵیەتی و سیاسیی لە جیهانی عەرەبی، دابڕانێكی دروس��ت ك��رد لە نێوان شتە ئاساییەكەی سیاسەتی ع��ەرەب��ی ،كە فەرمانڕەوایەكی دیكتاتۆر ستەم و زوڵمی گەلەكەی دەكات ،بەاڵم لە م سەردەمەدا كە جیهان بووەتە گوندێكی بچووك هەموو شتێك دەبێ، كەلتووەرەكان بە بێ سنوور موتوربە دەكرێن ،هۆشیاری سیاسیشی دروس��ت دەب��ێ��ت ،ویستوخواست و داخ��واز وهیوا و ئاواتەكانی گەالن یەكدەگرن ،ئەزموونەكانیش دەگوێزێتەوە ،دەبنە هۆی گەشەكردنی هەستپێكردنی میللەتان ك��ەوا س��ەردەم��ی فەرمانڕەوایی و حوكمی پێشوو بە بێ گەڕانەوە چوون و تەواوبوون ،تەنها لە زبڵدانی مێژوودا یادیان دەكرێتەوە. ڕاپ��ەڕی��ن��ی گ��ەل��ی ت��ون��س س��ەل��م��ان��دی ك���ەوا ئ��ەو سیستەمانەی كە لە وپەڕی هێز و ستەم و دیكتاتۆری ل��ە ب�����ەردەم گ��ەالن��ی��ان��دا زۆر ن��زی��ك��ن ل��ە رووخ�����ان و بنكەوتندایە ،وەك گەاڵی دارەت��وو ،بە هۆی الوازی و كزوخاوبوونی رێبازی دامودەزگاكانیان ،سەیربكە رژێمی تونس چۆن بە شێوەیەكی دراماتیكیانە رووخا،
كە جارجار داوای بەزەیی دەك��ات بە هۆی سروشتی مرۆڤایەتی كە بە كەنەفتی و ریسوایی قەبووڵ ناكات، جاروباریش داوای نەفرەت دەك��ات بەهۆی هەستانی بە زەب��وون��ك��ردن و چاوشۆڕكردنی گەلەكەی .ئەمە كۆتایی بێنامووسانە كە دەچێت بۆ غوربەت و دووری نیشتمانەكەی دەژیت و كەلوپەلەكانی هەڵدەگرێت بۆ نادیاری ،وەكو ئ��ەوەی بە بەرهەڵستیاران و نەیارانی دەك��رد و ،خێو و دێوەزمە و خ��ەوی ناخۆش كابووس دەبینێت بەهۆی لە دەستدانی دەسەاڵت و ئەو بێزاری دەروونی و شپرزەبوونی درێژخایەنەی دروستی دەكات، رەنگە ببێتە هۆی پەلەكردن لە مەرگ و فەوتانیدا، ئەمە باجی دەسەاڵتدارە دیكتاتۆریەكانە. كاریگەری وانەی راپەڕینە جەماوەریەكەی تونس تەنها لە سەر ئاستی ناوخۆی توانس نەبوو ،بەڵكو گەیشتە دەوروبەری عەرەبیش ،دیاریشی كرد كە وێڕای ستەم و دیكتاتۆریەت ،بەاڵم گۆڕانكاری لە توانادایە، بە مەرجی بوونی ئیرادەیەكی جەماوەری ،شتی جوان لە م داستانە خۆكردەییەدا كە وەاڵمدانەوەی بانگەوازی ویژدان بوو ،چین و توێژە جیاجیاكانی كۆمەڵگا و ڕەوت و ئایدیۆلۆژیا جیاوازەكانی سیاسەتی كۆكردۆتەوە بۆ بەدیهێنانی ئامانجێك ،هیچ نییە تەنها گۆڕانكاری و رووخانی رژێمی دەسەاڵتدار /گەندەڵ ،لە ئەنجامدا دەبێ خەڵكی تونس سەربەرز بن بە سەركەوتنەكەیان و دەبێ دەستكەوتەكانی بپارێزن .هەروەها دەبێ رێگای ئاواكردنی دیموكراتیەتی راست و دروست بگرنە بەر بەبێ گرەوكردن لە سەر هەڵبژاردەی شەكر كە خێرا لە قاڵبەكانی دەسەاڵت دەتوێتەوە ،گەل دروستكەری فەرمانڕەوا و هەڵبژاردەیە و ،دەبێ بە بەرپرسیارێتی خۆی هەڵسێ و بگرێتە ئەستۆ بۆ بردنەوەی گرەوە كۆمەاڵیەتیەكان. لەسەر ئاستی عەرەبی دەبێ ڕژێم و سیستەمەكانی عەرەبی پەندوەرگربن ،گۆڕانكاری راستی لە ناو رژیم و رێ��ب��ازی ستەمكار و دیكتاتۆری خۆیان بكەن و بەرەو كرانەوەیەكی دیموكراتی پێبكەون و بەرژەوەندی هاواڵتی بخەنە پێش هەموو شتێك. *ئەكادیمسیەنێكی مەغربی
نوێنه‌ری ب��ااڵی مافی مرۆڤ رێکخراوی یونسکۆ له زیادبوونی ژماره‌ی له‌سێداره‌دانه‌کانی هه‌فته‌کانی پێشوو له ئێراندا نیگه‌رانی خۆی ده‌ربڕی .رۆژی چوارشه‌ممه به‌رواری دووی شوبات ،ده‌قی به‌یاننامه‌ی (ناوی پیالی)، نوێنه‌ری بااڵی مافی مرۆڤی رێکخراوی یونسکۆ که‌وته به‌رده‌ستی راگه‌یاندنه‌کان که له‌وێدا سه‌باره‌ت به زیادبوونی به‌رچاوی ژم��اره‌ی له‌سێداره‌دان له ئێراندا له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵی زایینییه‌وه ،نیگه‌رانی خۆی ده‌رده‌بڕێت. له‌م به‌یاننامه‌دا هاتووه به پێی راپۆرته باڵوکراوه‌کان له راگه‌یاندنی گشتی ئێران ،ته‌نیا له مانگی کانوونی دووه‌م ئه‌مساڵدا به‌النی که‌م ( )66که‌س له ئێراندا له سێداره دراون .هه‌ر چه‌ند ژماره‌یه‌ک له سه‌رچاوه‌کان ،ژماره‌ی له‌سێداره‌دانه‌کانی ئه‌م دوایی‌ه زیاتر له‌م‌ه ده‌زانن. به پێی بهیاننامه کۆمیساریای بااڵی مافی مرۆڤ، خانمی پیالی وتوویه‌تی« :ئێمه زۆر جار داوامان له ئێران کردووه تا له‌سێداره‌دان راوه‌ستێنێ و من له‌وه‌یک‌ه به ره‌واڵه‌ت به‌رپرسانی ئێرانی ،له‌جیاتی ره‌چاوکردنی ئه‌م داواکارییه، روویان کردووه به له‌سێداره‌دانی زیاتر به‌راستیش به‌داخم». ئ �هم نوێنه‌ر‌ه جه‌ختی ک���ردووه ک�ه «به‌رهه‌ڵستکاری سیاسی ،تاوان نیه» و وتوویه‌تی که ئێران له واژۆکه‌رانی په‌یماننامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی مافی مه‌ده‌نی و سیاسییه که به مه‌به‌ستی گه‌ره‌نتیکردنی ئازادی راده‌ربڕین و ئازادی کۆمه‌ڵه‌کان له واڵتانی ئه‌ندام ئه‌رێ کراوه. خانمی پیالی که سه‌رۆکایه‌تی ده‌زگ��ای سه‌ره‌کی رێکخراوی یونسکۆ له به‌رگری له مافی مرۆڤی له سه‌ر شانه ،وتوویه‌تی« :هه‌وڵدان بۆ زیندانیکردنی مرۆڤه‌کان به هۆکاری په‌یوه‌ندی لهگهڵ گروپ‌ه به‌رهه‌ڵستکاره‌کانی حکومه‌ت ،قه‌ت قبوڵ ناکرێت چ بگات‌ه له‌سێداره‌دان به هۆکاری خاوه‌نداربوونی تێڕوانینێکی یان هۆگری سیاسی». ئه‌م به‌رپرسه‌ی سازمانی یونسکو هه‌روه‌ها دوو جۆره جێبهجێکردنی حوکمی له‌سێداره‌دانی له شوێنی گشتیدا شه‌رمه‌زار کردووه و به‌بیری هێناوه‌ته‌و‌ه که ده‌زگای دادی کۆماری ئیسالمی له به‌خشنامه‌ی ساڵی ()2008دا ،ئه‌م شێوه جێبه‌جێکردنه‌ی سزای له‌سێداره‌دانی رێ لێگرتووه. خانمی پیالی ئاماژه به تێڕوانینی سکرتێری گشتی رێکخراوی یونسکۆی له‌م ب��ارهوه کرد که وتوویه‌تی: «له‌سێداره‌دان له شوێنی گشتی په‌ر‌ه به ناوه‌ڕۆکی زاڵمانه، نامرۆیی و سوکایه‌تیئامێزی ئه‌م جۆره سزادانه ده‌دات و ته‌نیا ده‌توانێت کاریگه‌رییه‌کی پێچه‌وانه‌ی پره‌نسیبه ئینسانییه‌کان دابنێت له سه‌ر قوربانی ئه‌م چهشنه سزادانه و کاریگه‌ری توندوتێژیزا له سه‌ر سه‌یرچییه‌کان». داواکاری به‌تاڵ‌کردنی سزای له‌سێداره‌دان ناوی پیالی هه‌روه‌ها وتوویه‌تی که ژماره‌یه‌ک زۆر له ئ�هو که‌سانه‌ی که له کۆماری ئیسالمی ئێراندا س��زای له‌سێداره‌دانیان به س �ه‌ردا سه‌پێنراو‌ه و چاوه‌ڕێی جێبهجێکردنی سزاکه‌ن ،به‌تایبه‌ت زیندانیانی سیاسی، مه‌حکومانی دۆسیه‌کانی قاچاغی ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان و تاوانکارانی نه‌وجه‌وان ،ترسناکه .ئه‌م به‌رپرسه‌ی رێکخراوی مافی مرۆڤ وتوویه‌تی که واڵتانی جۆراوجۆری جیهان، به گشتی به‌ره‌و به‌تاڵ‌کردنی سزای له‌سێداره‌دان له رێگای گۆڕینی یاسای که‌یفه‌ری و یا پرۆسه‌کانی دادپه‌روه‌ری ده‌ڕۆن و داوا له ئێران ک��راوه تا جێبهجێکردنی سزای له‌سێداره‌دان رابگرێت و هه‌وڵدانی پێویست بۆ به‌تاڵ‌کردنی ئه‌م سزای‌ه بکات. خانم پیالی روو به ده‌وڵه‌تی ئێران وتوویه‌تی« :النی که‌م ،له حکومه‌تی ئێران داواکارم رێسا نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان له گه‌ره‌نتی پرۆس‌ه دادپرسییه‌کانی چاودێری پارێزگاری مافی مه‌حکومان به سزای له‌سێداره‌دان بکات و به‌ره‌و سنوردارکردنی به‌کارهێنانی ئه‌م جۆره سزای‌ه و دابه‌زاندنی ژماره‌ی ئه‌و تاوانانه‌ی که بۆ ئهوانه سزای له‌سێداره‌دان دیاری کراوه هه‌نگاو بنێت». به‌یاننامه‌ی نوێنه‌ری مافی مرۆڤی رێکخراوی یونسکۆ هه‌روه‌ها ده‌ڵێت که کۆمیته‌ی چاودێری له سه‌ر پابه‌ندی به په‌یماننامه‌ی ناونه‌ته‌وه‌یی مافی مه‌ده‌نی و سیاسی ب �ه‌رده‌وام بۆچوونی ئهمه بووه که سزای له‌سێداره‌دان به واتای بێبه‌شکردنی خۆسه‌رانه‌ی تاک‌ه له حه‌قی ژیان و له ئاکامدا ،به پێچه‌وانه‌ی خاڵه‌کانی ئه‌م په‌یماننامه‌یه ئینجا له‌م بواره‌وه ،رێساگه‌لێکی زۆر سه‌ختگیران‌ه جێبه‌جێ کرابێت. ئه‌م رێسایان‌ه بریتین له سزای له‌سێداره‌دان ته‌نیا سه‌باره‌ت به بکه‌رانی به هه‌ندترین تاوانه‌کان ده‌ربکرێت ،ده‌رکردنی ئه‌م سزای‌ه سه‌پێنراو نه‌بێت و ته‌نیا دوای تێپه‌ڕاندنی ته‌واو و ده‌قیقی قۆناغ‌ه دادوه‌رییه‌کانی له دادگاییکردنه‌و‌ه بگره تا پێداچوونهوه ،به‌کار بهێنرێت. له هه‌مان کاتدا ،کۆمیته‌ی چاودێری له سه‌ر پابه‌ندی به په‌یماننامه‌ی نێونه‌ته‌وه‌یی مافی مه‌ده‌نی و سیاسی، پشتگیری ده‌کات له به‌تاڵ‌کردنی سزای له‌سێداره‌دان به هه‌ر شێوه و جۆرێک که بێت. به‌یاننامه‌ی نوێنه‌ری بااڵی مافی مرۆڤی رێکخراوی یۆنسکو له دۆخێکدا باڵو دهبێتهوه که له هه‌فته‌کانی دواییدا ،به‌رپرسانی ده‌زگای دادی ئێران روویان کردۆته جێبهجێکردنی په‌یتا په‌یتای س��زای ل�ه‌س��ێ��داره‌دان .له‌م دواییان‌ه که‌مپینی نێونه‌ته‌وه‌یی مافی مرۆڤ رایگه‌یاند که ته‌نیا له قۆناغی ی�هک مانگی دوای��ی��دا)97( ، حوکمی له‌سێداره‌دان له شوێنی جۆراوجۆردا جێبه‌جێ بووه. هۆکاری هه‌وڵدانی ده‌زگای دادی ئێران بۆ زیادکردنی ژم��اره‌ی له‌سێداره‌دانه‌کان له هه‌فته‌کانی دواییدا دیار نیه ب��ه‌اڵم به‌رهه‌ڵستکارانی حکومه‌ت وت��ووی��ان�ه که داموده‌زگاکانی ئاسایشی کۆماری ئیسالمی به رێگه‌ی ئه‌م هه‌وڵدانه‌و‌ه به‌دوای حاکم‌کردنی ترس و تۆقاندن‌ه له واڵتدا. به‌رپرسان دادپرسی کۆماری ئیسالمی سه‌باره‌ت به‌م تۆمه‌ت‌ه کاردانه‌وه‌یه‌کیان نیشان نه‌داو‌ه به‌اڵم راگه‌یاندنه‌کانی الیه‌نگری حکومه‌ت ،ره‌خنه‌ی نێونه‌ته‌وه‌یی له ده‌رکردن و جێبهجێکردنی سزای له‌سێداره‌دانیان مه‌حکوم کردووه.
تیۆری
شه‌ڕی تایبه‌ت
شه‌ڕێکی دژی کۆمه‌ڵگایه ن /هێدی ئه‌حمه‌د به‌شی سێیه‌م و کۆتایی هه‌روه‌ها که ده‌زانرێت ئه‌مڕۆ ئه‌مریکا له دژی ئێران، هه‌وڵی دامه‌زراندنی کهناڵه ته‌له‌فزیۆنی جۆراوجۆری کردووه .ئه‌و شێوه ژیان و کلتووره‌ی وا له‌م که‌نااڵنه نیشان ده‌درێت ،بچوکترین په‌یوه‌ندی لهگهڵ کلتووری ده‌وڵه‌مه‌ند و ره‌سه‌نی ئێرانی نییه و هه‌موو هه‌وڵدانه‌کان له پێناو راکێشانی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا به تایبه‌ت گه‌نجان‌ه بۆ شێوه‌ی ژیانی بورژوایی و رۆژئاوایی. ئیتر به‌رنامه‌ی ئه‌م ته‌له‌فزیۆنانه‌ش بۆ پێ‌په‌سه‌ندکردن و ره‌وای‌هت‌به‌خشی به ئامانج و به‌رنامه‌کانی ئه‌مریکا دێنه سه‌ر شاشه .ئه‌م بابهته ،مه‌ترسیدارترین شێوه‌ی شه‌ڕی تایبهته .چۆن سه‌رکه‌وتن له کایه‌ی کلتووری و ئایدیولۆژیکی به‌واتای سه‌رکه‌وتن له شه‌ڕدا دێت؛ ده‌توانرێت به رێگه‌ی توندوتیژییه‌وه ،یه‌کرۆژ‌ه له سه‌ر کورسی ده‌سه‌اڵت دانیشت به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌و بوارانه‌دا سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست نه‌یه‌ت ،ئه‌م کورسیی‌ه زۆر له‌ده‌ست ده‌چێت. ئ�������هم�������ڕۆ ل�����ه‌گ�����هڵ به‌کارهێنانی رێبازه‌کانی شه‌ڕی تایبه‌ت ،ریفورمی ره‌واڵ�ه‌ت��ی��ش دهک��رێ��ت که دی��س��ان ب���ه‌رده‌وام���ی ئه‌م ش �ه‌ڕه‌ی �ه .ب�ه واته‌یه‌کی ت��ر ،ب �ه رێ��گ �هی ری��ف��ورم رووپ����ۆش����ان����ه ،ش����ه‌ڕی تایبه‌ت به کردهوه ده‌بێت. ب��ۆی �ه ن��اب��ێ ئ���هم ش���ه‌ڕه ته‌نیا لهگهڵ توندوتیژی و ک���وده‌ت���ا و ی���ا ب����واره س���ه‌رک���وت���ک���ه‌ره‌ک���ان���ی هه‌ڵسه‌نگێنین؛ یه‌کێک له ژێر ناوی “دیکتاتۆری پرۆلتاریا” هه‌ڵده‌ستێته‌وه ب �ه ب �ه‌رگ��ری ل �ه چینی کرێکار و ئه‌وی دیکه له رێگه‌ی ریفورمی ساخته. ئه‌گه‌ر به وردی ،قواڵیی ئهمانه سهیر بکه‌ین هه‌ر دووشی له ریزی رێبازه‌کانی شه‌ڕی تایبه‌تدان .وهک نمونه :له الیه‌که‌و‌ه (سوارتۆ) ،سه‌رۆک کۆماری پێشووی ئه‌ندۆنزیا که سی ساڵ سه‌رۆکی ده‌وڵه‌تی ئه‌م واڵته بوو ،له رێگه‌ی کوده‌تا دژی (سوکارنۆ) هاته سه‌ر ده‌سه‌اڵت .ئه‌م پایه‌به‌رزه‌ی ئه‌ندۆنزیا ،گه‌وره‌ترین کۆمکوژی کمۆنیسته‌کانی له دونیادا ئه‌نجامدا .له یه‌ک شه‌ودا نزیکه‌ی یه‌ک ملیۆن ئه‌ندامی حزبی کمۆنیستی قه‌تل کرد .هه‌روه‌ها له ساڵی ()1954 دا (پینوشه) له واڵتی شیلی به رێگه‌ی ئه‌نجامدانی کوده‌تایه‌ک( ،سالورا)ی که باوه‌ڕی به تیکۆشانی سوسیالیستی و ئاشتیخوازان‌ه بوو له‌ناو برد و ()16 ساڵ له سه‌ر ئه‌و واڵته فه‌رمانڕه‌وایی کرد .له تورکیا، پاکستان و واڵتانی تریش کوده‌تای نیزامی ئه‌نجام دراون که ئهمانه له ریزی رێبازه‌کانی شه‌ڕی تایبه‌تن و ئامانجی سه‌قامگیریان ههبووه. له الیه‌کی تر ،له زۆرێک له واڵتاندا ،پارته‌کان و هێزه‌مان به ن��اوی چینی کرێکار و چه‌وساو‌ه و لهگهڵ ئه‌نجامدانی ریفۆرمێکی ره‌واڵه‌تی دێنه ده‌ست به‌کار ده‌ب��ن .وهک نمونه؛ له زۆرێ��ک له واڵتی ئه‌مریکای التیندا ،تیکۆشانی گه‌ریالیی ههیه به‌اڵم له ئه‌رژه‌نتیندا ،ئه‌م تێکۆشانه زۆر الوازه ،له حاڵێکدا هه‌لی دروستکردنی هێزێکی گه‌وره‌ی گه‌ریالیی ههیه به‌اڵم دهس�ه‌اڵت��داران لهگهڵ به‌ڕێوه‌بردنی سیاسه‌تی تایبه‌ت له سه‌ر چینی زه‌حمه‌تکێش ،رێگری له‌م کاره ده‌که‌ن .له راستیدا ،ئه‌و شه‌ڕی تایبهته بێ ئه‌وه‌ی کات له ئه‌رژه‌نتین بگرێت ،نمونه‌که‌ی هۆشدارده‌ری دروست کرد تا واڵتانی تری ئه‌مریکای التین ،له هر جۆره گه‌شه‌کردنی بیروباوه‌ڕی نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ستانه، سه‌ربه‌خۆخوازی یاخود حاکمییه‌تی شه‌رافه‌تمه‌ندانه ده‌ست هه‌ڵبگرن .ئه‌مه‌ش له ریزی رێبازه‌کانی شه‌ڕی تایبهته .چ��ۆن کۆمه‌ڵگا ه��ان ده‌دات بۆ ده‌ره‌وه‌ی تێکۆشان له دژی ده‌سه‌اڵتخوازی و داگیرکاری. ب�هم ج��ۆره ،دهس��ه‌اڵت��داران له الی �هک �هوه ،کۆمه‌ڵگا له رێگه‌ی سه‌رکوت و زه‌خ��ت�هوه تووشی ته‌نگانه ده‌که‌ن و بێ‌کاریگه‌ری ده‌که‌ن و له الیه‌کی ترهوه، به نه‌رمکردنی شه‌ڕی چینایه‌تی و نزیکبوونه‌وه‌ی ریفۆرمیستانه ،له تێکۆشانی دووری دهکهنهوه. بابه‌تێکی تر که ده‌بێ بخرێته به‌ر باس ئه‌مه‌ی‌ه که کاپیتالیزم و ئیمپریالیزم له تێکۆشانی خۆیاندا له دژی کۆمه‌ڵگا و سروشتدا هیچ کاتێک نه‌وه‌ستاون و به رێگه‌ی دامه‌زراندنی داموده‌زگای تایبه‌تی خاون زانست و تکنیک ،له پێناو که‌ڵک وه‌رگرتن له ته‌واوی هێما و ماده‌کانی سروشت و ده‌سته‌مۆکردنی
ته‌واوی چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگا بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان دهجوڵێنهوه .به واته‌یه‌کی تر ،داموده‌زگاگه‌لێک وهک (تینگ تانگ) له رێگه‌ی ناسینی زیاتری ده‌روون���ی ت��اک و کۆمه‌ڵگا ،به دوای ه��ان��دان و به‌ڕێوه‌بردنی ئاسانتریه‌تی .هه‌ر له سه‌ر بنه‌مای ئه‌م کار و خه‌باتانه‌ی‌ه که سیاسه‌تی نوێش دیاری ده‌کرێت. واته تا دواڕاد‌ه به شێوه‌یه‌کی ئاگایان‌ه شه‌ڕی تایبه‌ت جێبه‌جێ ده‌کرێت. هه‌روه‌ها له ژێر ناوی “بۆ پرینگاندنه‌وه‌ی خه‌ڵکی له شه‌یتانییه‌ت ،یا ده‌بێ به کارگه‌لێکی بێهود‌ه و بێ‌که‌ڵکه‌و‌ه خ�ه‌ری��ک ب��ن ی��ان فکریان کۆنترۆل بکرێت” پ �هروهرده و راگه‌یاندن به‌کار ده‌هێنن .واته ه�هر ئ�هو ج��ۆره وا زانایانی پێشه‌نگی لیبه‌راڵ له سه‌رده‌مانێک راستگۆیانه‌تر ده‌یانوت ،ده‌توانرێت له “پرۆپاگه‌نده“ یاخود “ریکالم” که‌ڵک وره‌گیرێت. له‌م باره‌یه‌وه ،ئه‌مریکا پێشه‌نگی پیشه‌یه‌کی گه‌وره بووه؛ پیشه‌ی په‌یوه‌ندیی‌ه گشتییه‌کان .رهنگه چه‌ندین میلیارد دۆالر له ساڵدا خه‌رجی کۆنترۆلی “رای گشتی” و ئه‌و جۆره وا رۆخساره‌کانی پێشه‌نگی ئه‌م کاره باسیان کردووه خه‌رجی “ئه‌ندازیاری ڕه‌زایه‌ت”
››
«بۆ پرینگاندنه‌وه‌ی خه‌ڵکی ل ه شه‌یتانییه‌ت ،یا ده‌بێ ب ه کارگه‌لێکی بێهود ه و بێ‌که‌ڵکه‌و ه خه‌ریک بن یان فکریان کۆنترۆل بکرێت» ده‌که‌ن .ئامانجی ئه‌م پێش‌ه ئهوهیه که بیانیی‌ه نه‌زان و تێهه‌ڵقۆرتێنه‌ر وات�ه خه‌ڵک بکات‌ه کۆیله‌یه‌کی مه‌سه‌ره‌فکه‌ر ،گوێ‌رایه‌لی به‌رهه‌مهێنان ،خزمه‌تکاری باوه‌ڕمه‌ند و وه‌فاداری ده‌سه‌اڵتی ده‌وڵه‌تی که سه‌باره‌ت به شێوه‌ی کار و رووک��ردی ئه‌و دهسهاڵته بێ‌ئاگا دهمێننهوه؛ ئ�هو ک��رده‌وه‌ی�ه که له کۆمه‌ڵگایه‌کی دیموکراتیکدا په‌یوه‌ندی به‌وانه‌و‌ه نیه! ئه‌وان ئه‌گه‌ر ب��ڕی��اره ب�ه باشی خزمه‌تی دهس���ه‌اڵت بکه‌ن ده‌ب��ێ وهک “پیاوانی به‌رپرس” یا ئه‌و ج��ۆره وا ده‌وترێت “چینی سیاسی” واته ئه‌و که‌سانه‌ی وا له داموده‌زگا ئابووری ،سیاسی و ئایدیولۆژیکیدا مافی بڕیاردانیان ههیه و تا راده‌یه‌ک له راستییه‌کانی جیهان ئاگادار بن به‌اڵم ئاراسته‌کردنی بیر و باوه‌ڕی گونجاو بهوانه زۆر گرنگتر‌ه تا ب�هو خه‌ڵکه‌ی که ده‌ب��ێ بخرێنه په‌راوێزه‌وه. پێویستی پێداچوونهوه و هه‌ڵسه‌نگاندنی به‌رده‌وامی شه‌ڕی تایبه‌ت 1ـ کاتێک باسی شه‌ڕی غه‌یر‌ه نیزامی ده‌که‌ین، ێ دیسیپلین و یاسایه .چۆن مه‌به‌ست ش��ه‌ڕی ب� چوارچێوه‌ی شه‌ڕ به رێگه‌ی یاساوه ده‌ستنیشان کراوه، ئه‌م شه‌ڕه‌ش زیاتر له الیه‌ن گهریالوه ئه‌نجام ده‌درێت. به واته‌یه‌کی تر ،شه‌ڕی پارتیزانی ،شه‌رێکی دوور‌ه له چوارچێو‌ه و یاساکانی خۆی دیاری ده‌کات .کهواته پێناسه‌ی شه‌ڕی غه‌یر‌ه نیزامی بۆ شه‌ڕی گه‌ریالییش ده‌بێت .به‌اڵم خاڵی نیزامی ئه‌مه‌ی‌ه که لهگهڵ شه‌ڕی غه‌یر‌ه نیزامی ده‌وڵه‌ته‌کان جیاوازه .چۆنکه له دۆخی دیتنی ناکارامه‌بوونی سوپای به‌رێکخسته‌کراو له به‌رامبه‌ر گهریالوه ،شه‌ڕی تایبه‌ت له رێگه‌ی شه‌ڕی گه‌ریالییه‌و‌ه ئه‌نجام ده‌ده‌ن .واته هێزی خۆیان لهگهڵ
ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ی وا گه‌ریال تێدا ده‌ژی پ �هروهرده ده‌که‌ن و لهگهڵ به‌کارهێنانی رێبازه‌کانی گه‌ریال ،ل ه دژی گه‌ریال شه‌ڕ ده‌که‌ن .به‌و که‌سانه‌ش که دهبنه ئامێری ئه‌م شهڕه پێیان ده‌وترێت کۆنته‌را گه‌ریال. واڵتانی ئه‌ندامی ناتۆ که دوای شه‌ڕی جیهانی دووه‌م�هوه دام�ه‌زرا ،له دژی واڵتانی سوسیالیستی، تیکۆشانی چینایه‌تی و هێزه سه‌ربه‌خۆییخوازه‌کان، رێکخستنی نهێنییان دروست کرد که پێیان ده‌وترێت (ناتۆو‌ه شاراوه‌کان) .له راستیدا ،ئه‌م رێکخستنان‌ه که لهگهڵ تێڕوانینێکی ده‌وڵه‌تگه‌را و نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ستانه دهجوڵێنهوه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی که له سه‌ر کاپیتالیزم‌ه و بۆ له‌ناوبردنی تێکۆشانه شۆڕشگێڕییه‌کان ک���ار و خ �ه‌ب��ات دهک����هن .له‌م پێناوه‌شدا وته‌ی ئایدیولۆژیک به‌کار ده‌هێنن و ناوی واڵتپارێزیش له سه‌ر خۆ داده‌نێن؛ هه‌روه‌ها دز‌ه ده‌که‌نه ناو برۆکراسی ده‌وڵه‌ت ،داموده‌زگا مه‌ده‌نییه‌کان و پارته هه‌رێمییه‌کان .رێکخستنی نهێنی “ئه‌رگه‌نه‌کۆن” له ناو ده‌وڵه‌تی تورکیادا له ریزی ئه‌م رێکخستنانه‌ی ناتۆیه. ئه‌م رێکخستنان‌ه له رێگه‌ی رێکخستنی خۆیان له هه‌موو شوێنێکی واڵت به شێوه یه‌که‌ی تایبه‌تی ن��ه��ێ��ن��ی و ئ��اش��ک��را، ه �هر ک �ه‌س و هێزێک ک �ه وهک دوژم��ن��ی��ان رابگه‌ینن ،ه �هر کات ئ��ام��اده‌ی هێرشکردنه سه‌ر ئه‌وانن .له راستیدا وهک رێ��ک��خ��س��ت��ن��ی ئ����ای����دی����ول����ۆژی����ک و نیزامی ،له سه‌ر بنه‌مای بیرێکی ه��اوب��ه‌ش بۆ هه‌موو کۆمه‌ڵگا خۆیان به‌رێکخستن دهک���هن. زۆرێ���ک مامۆستای زان�����ک�����ۆ ،ن����ووس����هر، م���وخ���ت���ار گ������ه‌ڕه‌ک، مامۆستای قوتابخانه، دکتۆر ،پارێز‌ه و ...به شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت له الی �هن ده‌وڵ �ه‌ت �هوه رێک ده‌خرێن و ئاشکرا خه‌ریکی کار و خه‌باتن. 2ـ کاتێکیش باسی جواڵنه‌وه‌ی سه‌قامگیری ده‌که‌ین، ده‌بێ وهک به‌شێک له شه‌ڕی تایبه‌ت هه‌ڵیسه‌نگێنین که به‌دوای دابینکردنی رووپۆشێکی رهوایه بۆ خۆی. چۆنکه دهس��ه‌اڵت��داران و داگ��ی��رک�ه‌ران له رێگه‌ی کوده‌تاو‌ه ده‌یانه‌وێ له کۆمه‌ڵگادا سه‌قامگیری حاکم بکه‌ن؛ ئه‌مه‌ش تا فاشیزم و دیکتاتۆری ده‌ڕوات. بۆیه ،پێش لێدانی گورزه‌که ،هه‌وڵی ره‌وانیشاندانی ئهوه بۆ کۆمه‌ڵگا ده‌که‌ن .چۆنکه له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م دۆخه ،که‌شی کۆمه‌ڵگا تێک ده‌چێت و کائیوس دێته ئ���اراوه .له س�هر ئ�هم بنه‌ما ،رهنگه له کاتی به‌کارهێنانی تاکتیکی کۆنترا گه‌ریال و جواڵنه‌وه‌ی سه‌قامگیری ،شه‌ڕی ده‌روونی به‌کار بهێنرێت .واته ئه‌گه‌ری ئهوه ههیه هه‌ر سێ پایه‌ی شه‌ڕی تایبه‌ت پێکهوه به‌کار بهێنرێن .له راستیدا ،ده‌توانین بڵین هه‌ر سێ پایه ،ره‌خسێنه‌ر و ته‌واوکه‌ری یه‌کترن. 3ـ شه‌ڕی ده‌روونی لهگهڵ دوورخستنه‌وه‌ی زانست و مه‌عریفه‌ی گرسه‌ی خه‌ڵک ،هه‌وڵی هاندانی فکری و تێکۆشانی کۆمه‌ڵگا ده‌دات .له‌م شه‌ڕه‌دا، ئامانج زۆر به‌رفراوان‌ه و ته‌نیا به یه‌ک ئامانجه‌وه سنووردار نامێنێته‌وه .ته‌نانه‌ت له دژی تاک ،توێژه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ،کۆمهڵه کلتووری ،ئایینی، باوه‌ڕی و نه‌ته‌وه‌یی خه‌ریکی کار و خه‌بات ده‌بێت. شه‌ڕی ده‌روونی لهگهڵ دروستکردنی شک و گۆمان له مێشک و شکاندنی باوه‌ڕی له تاکه‌کاندا ،هه‌روه‌ها دڵخوشکردن و مه‌عنه‌ویاتداینی بێ‌بنه‌ما به الیه‌نگرانی رژێم ،ههمیشه له دۆخی هێرشێکی چڕ و پڕ‌ه که به تێپه‌ڕبوونی کات ،وهک ئایدیولۆژییه‌ک خۆی سه‌قامگیر ده‌کات .له‌به‌ر ئه‌م هۆکاره‌ی‌ه که زۆرێک له بیر و باوه‌ڕی جیاواز لهگهڵ راستی ئایدیولۆژی ف �ه‌رم��ی ده‌ب��ن �ه ی���هک .چۆنکه ره‌وان {ده‌روون} ره‌فتارسازه ،واته هۆکاری دروستبوونی ره‌فتاره .له کۆمه‌ڵگایه‌کدا که ناسه‌قامگیری هه‌بێت ،شه‌ڕی ده‌روونیش ده‌گات‌ه ئامانجه‌کانی خ��ۆی .ئه‌م شهڕه ده‌بێ وهک ئاکامی شه‌ڕی نیزامی ،رێکخستنی و ئایدیولۆژیکی بژمێردرێت که دوژمن له‌م گۆڕه‌پانه‌دا ئه‌نجامی ده‌دات .هه‌روه‌ها شه‌ڕی ده‌روونی ،رووی له توێژه بێ‌الیه‌نه‌کانی ناو کۆمه‌ڵگاشه .چۆنکه ئه‌م توێژان‌ه زۆر کات دیاریکه‌ری چاره‌نووسی شه‌ڕن. به گشتی ،له شه‌ڕی ده‌روونیدا هه‌م ئاماده‌کاری هێزه شه‌ڕکه‌ره‌کان ههیه هه‌م ئاماده‌کردنی کۆمه‌ڵگا بۆ ئه‌م شهڕه و به‌رفراوانکردنی هه‌له‌کانی شه‌ڕ؛ هه‌روه‌ها له پێناو ئاماده‌کردنی هێزی شه‌ڕ ،هه‌ستی بااڵده‌ست و
ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
11
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته‌و هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
شۆڕشی گەنجان بە ئەمریكای وت :نا سێ گۆشەی {میسرـ سعودیە ـ ئێران} لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا گۆڕانكاری بەسەردا هات .ئەم واڵتانە هەر جارە و یەكێكیان سەركردایەتی ناوچەكە دەكات و لە هەموو گۆڕانكارییەك و ستراتیژییەتێكدا دەستێكی بااڵی دەبێت .لە دوای وتەكەی (عەلی خامەنەیی) بە زمانی عەرەبی ،گەلی میسر یەخەیان دڕی و هەر هەموویان رێك وتیان :شۆڕشی میسر لە شۆڕشی ئێران ناچێت. كەچی خامەنەیی هەر دووبارەی دەكردەوە و دەیوت: «شۆڕشی تونس و میسر ب��ەردەوام��ی شۆڕشی ئیسالمی ئێرانە». قسەیەكی سەیر بوو .دی��ارە بەریتانیا ژێر بە ژێر سەركردایەتی ئەم دوو شۆڕشەی كردووە وەك چۆن حكومەتی (شا)ی سەرەوژێر كرد. شۆڕشی میسر تایبەتمەندی خۆی هەبوو ،راستە گەنجان و شۆڕشگێران داوای كۆچكردن و البردنی حوسنی موبارەكیان دەكرد ،بەاڵم لە شۆڕشەكەیان جیا بوون ،هاواڵتی میسری بۆ تەلەفزیۆنی (العربیە) دەی���وت« :داوا لە خامەنەیی دەكەین بزانێت كە شۆڕشی ئێمە قەت لە شۆڕشی ئێران ناچێت». زۆر كەس دەزان��ن كە سوپای میسری سوپایەكی نیزامییە و حوسنی م���وب���ارەك س��ەرك��ردەی��ەك��ی عەسكەرییە .ه��ەروەه��ا ب��ە زم��ان��ی ع��ەرەب��ی بە (ئەفسەری محترف) ناو دەبرێت ،واتە ساڵو لە ئااڵ و لە خاكی نیشتمان و سنوورەكەی دەكات و سەری بۆ دادەنوێنێت؛ لە واڵتەكەی خۆیدا دەمرێت و بە ئااڵی واڵتەكەی تەرمەكەی دەپێچنەوە و لە سەر ئاوازی مۆسیقای عەسكەری دەیبەن بۆ گۆڕستان و دەینێژن .ئەگەر هەڵهات وەك زین ئەلعابدین بن عەلی بە خائن حیساب دەكرێت .ئەمە بە پێی دەستوری عەسكەرییە. (محترف) ناكاتە پسپۆر ،لەبەر ئەوەی كورد سوپای نەبووە .لەوانەیە تەنها ئەو كوردانە كە سەرباز و ئەفسەر بوون لە سوپای عێراق بزانن ،بەاڵم هەیە هێشتا هەر نەزانن مانای سەربازی (محترف) یان ئەفسەری (محترف) چییە. حوسنی موبارەك رای نەكرد ،هەڵنەهات ،گوێم لێ بوو وتی« :لە میسر دەمرم ،چونكە من میسریم و میسرم خۆش دەوێت». بەریتانییەكان هەروەها قوتابخانە سەربازییەكانی جیهان لە واتای سەربازی (محترف) تێدەگەن. سەركردەی عەسكەری چی بفەرموێ ،سەرباز و ئەفسەری (محترف) دەبێ ساڵوی عەسكەری بۆ بكەن و پێی بڵێن« :بەڵی گەورەم» ،واتە بڕیارەكەی جێبەجێ دەكرێت و نابێ قسەكەی رەت بكاتەوە .ئااڵ سیمبولە ،خاكی نیشتمان سیمبولە ،سەركردە سیمبولە و ،...بەاڵم سەدام حسێن سۆپای عێراقی نیزامی تێكدا ،هەر لە خۆیەوە دەیان ئەستێرە و داڵی لە سەر شانەكانی ریز ك��رد .هەروەها بە ئ���ارەزووی خۆی هەزارن ئەستێرە و داڵی دابەش كردە سەر ئەم و ئەو. وەك عەلی كیمیاوی كە هیچی نەدەزانی و كردی بە وەزی��ری بەرگری .تەنانەت لە پێشوازییكردنی سەرۆكی حكومەتەكان نەیدەزانی لە سەر ریتمی عەسكەری بڕوات .لەم دواییەدا (نایب عەریف)ێك فێری كرد .شا (الحسێن) پەروەردەی بەریتانیا بوو .لە دڵیدا پێی پێدەكەنی .هەروەها (سانتێرز) زانكۆیەكی عەسكەری بەریتانییە ،هەموو دەرچووانی كۆڵیژی حاکمبوون له‌و مرۆڤه‌دا دروست ده‌کات .په‌ره‌سه‌ندنی نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ستی له کۆمه‌ڵگا ،له سه‌ر ئه‌م بنه‌ما بووه و مێژووش لهگهڵ ئهمه ده‌خوێنێته‌وه؛ هه‌موو پاڵه‌وانی و وه‌رچه‌رخان‌ه گه‌وره‌کان به هی خۆی ده‌زانێت و له سه‌ر ئه‌م بنه‌ما ،هه‌لومه‌رجی ژیان ده‌ره‌خسێنن .به‌م جۆره ،راستی کۆمه‌ڵگایه‌ک دێته ئاراوه که هر جۆر بیانه‌وێ ،ده‌یخه‌ن‌ه جوڵه‌وه؛ ده‌وڵه‌تداران له ژێر ناوی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆریزم و ئانارشیزم ،گرسه‌ی خه‌ڵک هان ده‌ده‌ن بۆ پشتیوانیکردن له جێبه‌جێکه‌رانی ش��ه‌ڕی تایبه‌ت .ل�ه راس��ت��ی��دا ،ه �هم ت��اک و هه‌م کۆمه‌ڵگاش لهگهڵ جێبهجێکردنی شه‌ڕی تایبه‌ت ده‌گونجێنن .چۆنکه ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌ک بۆ ئه‌م کاره ئاماده نه‌بێت ،شه‌ڕی تایبه‌ت به‌ڕێو‌ه ناچێت. خاڵێکی تری گرنگ ،توێژینه‌وه‌ی ئامانجی شه‌ڕی ده‌روونی له دونیای کاپیتالیزم‌ه له پێناو راکێشانی تاک بۆ هه‌ڵبژاردنی ژیانی بورژوایی .له راستیدا، هه‌ڵبژاردنێکی تر جگه له‌و ژیان‌ه بۆ تاک ناهێڵنه‌وه؛ راکێشانی تاک و کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و ئه‌م ژیانه‌ش به واتای سه‌رکه‌وتنی شه‌ڕی تایبه‌ت دێت .واته مرۆڤ به‌ره‌و مه‌یمونبوون هان ده‌دات .بۆیه ،شه‌رافه‌تمه‌ندانه‌ترین شه‌ڕ ،شه‌ڕی به‌رگری مرۆڤ له به‌رامبه‌ر حه‌یوانبوونه له ناو کاپیتالیزمدا .چۆنکه ئه‌م سیسته‌مه ،مرۆڤ له مرۆڤبوونی خۆی ده‌ردێنێت .له‌م رووه‌وه ،ناتوانرێت شه‌ڕی تایبه‌ت ته‌نیا وهک ستراتیژی هه‌ڵسه‌نگێنرێت
عەسكەری عێراق خواخوایان بوو لەو زانكۆیە كە فێری زانستی عەسكەریان دەكات خوێندكار بن. (ئەفسەری محترف) ئەگەر سیاسەتمەدار بێت واتە پسپۆر بێت ،لە ستراتیژییەت نابێت ئەفسەری واڵتێكی تر نەخشەكەی ببینێت ،ئەگەر بینی بە خائن حیساب دەكرێت .بەڕای من نووسەری (محترف)یش هەیە كە دەبێ تا رۆژی مردنی سەروقەڵەم بۆ خاك و ئااڵی نیشتمانەكەی و گەلەكەی دانوێنێت. كاتژمێر چواری بەرەبەیانە ،كە ئەم ستوونە دەنووسم، دوو ئەرشیفی نوێ لەبەر دەستمدایە .لەم دوو شۆڕشە شەونخونیم كردووە ،نەك وەك سیاسەتمەدارێك ،بەڵكو وەك رۆژنامەنووسێك ،راستە رۆژنامەنووسێكی جیهانی نیم ،چونكە كوردم لەگەڵ ئەوەشدا خۆم لە رۆژنامەنووسانی جیهان بە كەمتر نازانم .هەروەها هەر وەك چۆن لە عەسكەریدا ئاكار هەیە؛ دەبێ رۆژنامەنووسیش یان ئەدیب و هونەرمەند و زانا ئاكاری پیشەكەی هەبێ ،هەر وەك دەزانن هەر پیشە و پسپۆرییەك ئاكاری تایبەت بە خۆیەوە هەیە .هەر وەك سوپای میسری كە سوپایەكی بێ‌الیەن بوو بەرامبەر بە شۆڕشگێڕان توندوتیژی بەكار نەهێنا، بەڵكو گەلی میسریش سوپای خۆی خۆش دەوێت و دەیپەرستێ ،نەك هەر ئەمە ،بەڵكو تا گۆرانیبێژی میسری (شادیە) كە چەندین ساڵە دانیشتووە و رووی كردۆتە خوا ،بە تەلەفۆن پەیوەندی بە تەلەفزیۆنی میسرییەوە كرد بۆ ئەوەی گەلەكەی دوور بكەنەوە لە توندوتیژی و شۆڕشگێڕان هێمن بكاتەوە. ب��گ��رە ئ��ەك��ت��ەری ش��ان��ۆی��ی ب��ەن��اوب��ان��گ (سهیر المرشدی) لە خۆپیشاندانەكە لە گۆڕەپانی (التحریر) ه����اواری دەك����رد« :ش��ۆڕش��ی گەنجانی میسر شۆڕشێكی پیرۆزە ،سەربە هیچ الیەك نیە ،بێ‌الیەنە، سەربەخۆیە ،شۆڕشێكی میسرییە و.»... شارستانییەتی میسری شارستانییەتێكی رێزدارە هەر وەك گەلەكەی ،ئەم نووسینەشم لە گیرفانم دەرنەكردووە .چونكە لە شاری خانەقیندا چوار سینەما هەبوو ،دایكم هەموو هەینییەك دەیبردم بۆ سینەما، نەك لە شەستەكاندا ،بەڵكو لە پەنجاكاندا .هەروەها تەلەفزیۆنیش لە شەستەكاندا هات بۆ خانەقین .ئاگام لە (جمال عبدالناصر) و سااڵنی حوكمكردنی میسر هەیە ،دەڵێم جەمال عەبدولناسر بۆ؟ جەمالعەبدولناسر یەكەم سەركردەیە كە خودموختاری دا بە كورد. لە پێش بەیانی ( )11ئ��اداری ساڵی ()1970دا جەمال عەبدولناسر ئامۆژگاری (ئەحمەد حەسەن ئەلبەكر) و سەدام حسێنی كرد و پێی وتن «مافی خۆیانە شۆڕش بكەن ،بزانن چیان دەوێ ،بیاندەنێ. ئەوان میللەتن». ئەحمەد حەسەن ئەلبەكر و سەدام حسێن رێكەوتن و گفتوگۆ كرا لەگەڵ سەركردەكانی كورد و بەیانی ( )11ئادار بە هەموو جیهان راگەیەنرا. وەك وتم تەنانەت لە سەر پاكەتی جگەرە هەواڵی شۆڕشی میسرم نووسیوە ن��ەك تەنها ك��اغ��ەز... (عومەر سلێمان) جێگری سەرۆكی میسر دەڵێ: «شۆڕشی گەنجان ،شوعلەیەك بوو بزووتنەوەی چاكسازی داگیرساند». هیوادارم عومەر سلێمان تا سەر جێی متمانەی گەلی میسر بێ و گەلی میسریش ئازاد و سەربەرز و خۆیان بن. به‌ڵکو وهک شه‌ڕێک دژی ت��اک ،کۆمه‌ڵگا و گشتیبوونی له‌به‌ر چاو بگیرێت .زۆرترین کارێگه‌ری له‌م کاره‌دا ،شه‌ڕی ده‌روونی ده‌یکات .به‌و شێوه که تاک هه‌ر کارێک که ده‌یکات ده‌که‌وێت‌ه خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی کاپیتالیزمه‌وه. کاپیتالیزم ه�هم��وو ئهمانه ب�ه ن���اوی ئ����ازادی و دیموکراسییه‌و‌ه ئه‌نجام ده‌دات ،پرسیاری گرنگ ئه‌مه‌ی‌ه که ئایا ئ��ازادی ،ئه‌نجامدانی هه‌ر شتێکه که مرۆڤ بیری لێ دهکاتهوه واته لیبرالیزم‌ه یاخود جواڵنه‌وه‌ی‌ه له سه‌ر بنه‌مای به‌رپرسیارێتی و ئاگایی؟ ئایا ئازادی سنووردارکردنی ئازادی ئه‌وی تره یاخود لهگهڵ ئازادکردنی خۆت رێگه له به‌رده‌م ئازادکردنی ئه‌وی تر ده‌که‌یته‌وه؟ سه‌باره‌ت به شه‌ڕی ده‌روونی ،ده‌بێ ئه‌مه‌ش ده‌ستنیشان ب��ک��رێ��ت ک �ه ش���ه‌ڕی جیهانی س��ێ��ی�هم ک �ه وهک شه‌ڕی سارد ناوی لێ ده‌کرێت له رێگه‌ی شه‌ڕی ده‌روونییه‌و‌ه کرا .له‌و شه‌ڕه‌دا ،ئه‌مریکا ،شه‌وره‌وی له رێگه‌ی شه‌ڕی تایبه‌ته‌و‌ه و به واته‌یه‌کی تر شه‌ڕی ده‌روونی شکست دا؛ له‌م رێگادا ،لهگهڵ راکێشانی بۆ رکابه‌ری چه‌کسازی و ده‌سه‌اڵتخوازی ،یه‌کێتی شه‌وره‌وی کرد‌ه وێنه‌ی خۆیهوه؛ له راستیدا تێکۆشانی سوسیالیستی له شه‌وره‌ویدا وهک مینیاتۆرێک له ده‌وڵه‌ت ده‌رچوو.
شۆڕش گه‌نج دروستى کرد و
گه‌جنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
12
عیشق و شۆڕش ێ بێت ،شۆڕش عیشق له کو ئاسۆ جه‌وهه‌ر ێ ههیه .بۆیه فه‌لسه‌فه‌ى له‌و عیشق و ئازادى رێنمایمانده‌کات گه‌نجبوون ئه‌و بوونه‌وه‌ر‌ه شۆڕشگێڕه‌یه؛ ته‌نها سه‌ر که‌وتن ده‌ناسێت! گه‌نجانى تونس ،بوون‌ه ده‌ستپێک و پڕیشکه‌که‌ى میسریشى گرته‌وه ،واڵتانى عه‌ره‌بى وروژاون ،مه‌غریب ،یه‌مه‌ن ،ئه‌رده‌ن و سوریا د‌هه‌سه‌اڵته دڕندانه‌کانیان له ناکۆکى و ترسدا به‌ڕێوه‌ده‌چن و گه‌نجه‌کانیشیان ته‌قینه‌وه‌یه‌ک له ناو‌ه به‌ڕێوه‌یان ده‌ب����ات ب���هره و ئ�����ازادى .پڕیشکه‌ک‌ه واڵت��ان��ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستى گرتوه‌ته‌و‌ه ده‌شپه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئێران و تورکیا و پاکستان؛ رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ده‌یه‌وێت گه‌نج بێتهوه و گه‌نجان چیتر نایانه‌وێت، دهسهاڵته ناو خۆیی‌ه خوێن مژه‌کان ،ئه‌مریکا، ئه‌ورپا و هتد ...خه‌یاڵه‌کانیان بکوژن. چێ گیڤارا ،سه‌ره‌تا به واڵتانى ئه‌مریکاى التیندا بۆ ئاماده‌کارى شۆڕش ده‌ستى به گه‌ڕان کرد و به‌پێى چۆنێتى و چه‌ندێتى گه‌له‌که‌ى و شوێنکاته‌کان پێوانه‌ى خ��ۆى ک��رد .ئ �هو زانین و تێڕوانیى خ��ۆى ب �هره و ئ �هوه ئاراسته‌کرد ک ه شۆڕش ته‌نها ره‌هایان‌ه ده‌گات‌ه سه‌رکه‌وتن؛ توانى تێشیدا سه‌ر بکه‌وێت؛ سه‌رکه‌وتنێک گه‌له‌که‌ى و مرۆڤایه‌تى هێشتاش ئومێدى تێدا ده‌چننه‌وه. گ��ان��دى ،له ب�هه��ارى ته‌منیدا ،هیندستان ب�ه‌ره‌و ێ ئه‌و هیندیان‌ه پهروهرده ئه‌فریقا جێده‌هێڵیت و له‌و دهک��ات که برابوون بۆ ئ �ه‌وێ ،به رێکخسته‌یان دهک��ات و له رێکخراوێکدا کۆیان دهک��ات�هوه و ده‌شیان کات به خاوه‌ن رۆژنامه‌یه‌ک.ئیدى گاندى گه‌نج دهگهڕێتهوه بۆ هیندستان ،کام هیندستان؟! ئه‌و واڵته‌ى که پتر له چه‌ندین سه‌ده‌ی‌ه گه‌ورترین ئیمپراتۆرى سه‌ربازى و سیاسى به‌ریتانیاى ئه‌و کاته‌ى سه‌ده‌ى بیست داگیرى کردووه ،بۆ ئازادى گه‌النى هیندستان شۆڕشێک بێته‌قاندنى گولله‌یه‌ک هه‌ڵده‌گیرسێنێت .،ئه‌و تێده‌گات ناتوندوتیژى و ئارامى ئاینده‌ى مرۆڤایه‌تییه ،جه‌خت دهکاتهوه ک ه هه‌روه‌ک چۆن ئاو کۆده‌کرێته‌و‌ه و له به‌نداوێکدا که‌ناڵیز‌ه ده‌کرێن بۆ وزه‌ى کاره‌با ،ئه‌وهاش تێده‌گات گه‌ر مرۆڤ توڕ‌ه بوون و رقى بخواته‌وه ،ده‌توانێت له ناوهوه به‌رهه‌مێکى دى هه‌بێت که ناتوندوتیژى و ئارامگرتن‌ه به‌ره‌و سه‌رکه‌وتن .گاندى ،گه‌نجانى واڵت �هک �هى ب�ه ئ��ارام��ى و لێبورده‌یى خ��ۆراک��دا، شۆڕشێکى بێتوندوتیژى له به‌رامبه‌ر ئاگرى توڕه‌یى دوژمندا گه‌یاند‌ه سه‌رکه‌وتن .نیلسۆن ماندێال ،ل ه باشورى ئه‌فریقا بۆ نه‌هێشتنى ره‌گه‌ز په‌رستى ل ه نێوان ره‌ش پێست و سپى پێسته‌کاندا هه‌ر لهگهڵ چونى بۆ زانکۆ تێکۆشا و خوێندکارانى ده‌نده‌دا خه‌بات بکه‌ن بۆ نه‌هێشتنى ج��ی��اوازاى ره‌گ �ه‌زى و رزگ���ار ب���وون ل�ه داگ��ی��رک��ارى کهمینه سپى پێسته‌کان به‌سه‌ر زۆرین‌ه ره‌ش پێسته‌کاندا .وهک گه‌نجێکى شۆڕشگێڕ له رێکخراوى (ئه‌نجومه‌نی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌فریقی)دا خۆى و گه‌نجانى واڵته‌که‌ى به‌شۆڕشێکى ته‌مه‌ن درێژدا پێده‌گه‌یه‌نێت؛ ماندێال، دیدگاى شۆڕشگێڕى خۆى له‌ئه‌ده‌بیاتى مارکسى و په‌رتوکانى شێوازى شه‌ڕى گه‌ریالییه‌و‌ه له بۆته‌ى که‌سێتیه‌کى ئه‌فریقیدا رێکده‌خات ،کۆبوونه‌و‌ه و گه‌ڕانه‌کانى به‌نێو گه‌له‌که‌یدا ده‌گ‌هه‌یه‌نێت‌ه ئاستى هێزێک و پێگه‌ى دوژم���ن ده‌ناسێت ،شوێنگ ه ئابوورى و ستراتیژییه‌کانیان ده‌پێکێت .له‌و پێناوه‌دا ( )27س��ا ڵ زیندانى ده‌چێژێت و ل�ه ئاکامدا ێ ئه‌م گوڵ‌ه ره‌ش �هى ئه‌فریقا ده‌گات‌ه ئ��ازادى .س ێ جوگرافیاى جیاواز و باودۆخى که‌سێتى ،له س جیاوازدا ،گه‌نجبوون ده‌یانگه‌ێنیت‌ه یاخیبوونێکى شۆڕشگێڕانه ،که کاریگه‌ریه‌کانى ده‌گات‌ه زۆر شوێن؛ گه‌رچى به پێشه‌نگایه‌تى ئه‌مریکا و هێزه نێو ده‌ۆڵه‌تیه‌کان ،ئاراسته‌کانى ئه‌م شۆڕشگێران ه گۆڕدران و شۆرشیان لێدرزا و له جوگرافیایه‌کدا قه‌تیسیانکردن .گه‌رنا ب��ڕوا واب��وو مرۆڤایه‌تیان بگه‌یاندبایه‌ت‌ه ئاستێکى باشتر .ئه‌مانیش هێنده‌ى شۆڕشى گه‌نجانى فه‌ڕانسا ماته‌وزه‌ى هه‌ڵسوڕانى شۆڕشێکى به نێوده‌وڵه‌تى بوونیان هه‌بوو .گه‌نج ه ش��ۆڕش گێڕه‌کانى تونس ،میسر؛ رۆژه�ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاست ،هێزه چه‌ق به‌ستوه‌کان خه‌ریکن کایه‌ى سیاسى ده‌ق��ۆزن��هوه گوڵى ش��ۆڕش ل�ه گه‌نجان ده‌وه‌رێنن و هێزه ده‌ره‌کی‌ه داگیرکاره‌کانیش کار ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ى قزانجى ستراتیژى شۆڕش به‌ره‌و الى خۆیان ب �ه‌رن .ئایا له که‌سێتى گه‌نجى ئه‌و جوگرافیایه‌ى ،که ن��اوى کوردستانه یه‌که‌مین شۆڕشه‌کانى مرۆڤایه‌تى تێدا هه‌ستای‌ه سه‌رپێ، شۆڕشگێڕێک بهڕێوهیه؟ بۆ مه‌گه‌ر شۆڕش ل ه ئێمه نه‌دزراوه؟
به‌رهه‌مى شۆڕش بۆ گه‌نج حه‌رام ه
[ ئا /هانا ئازاد ]
گه‌نجان ئاماژ ه بۆ ئ�ه‌وه‌ده‌ک�هن ئه‌وه‌ى ئێستا هه‌ی ه گه‌نج دروستى کردوو ه و لێى بێبه‌برى کراوه ،پێشیانوای ه به‌یه‌کخستى ریزه‌کانى گه‌نجان ده‌تواندرێـت شۆڕشێک هه‌ڵگیر سێنن ،ما مۆ ستا یه‌کى ز ا نکۆ ش رایده‌گه‌یه‌نێت وروژاندنى ئه‌م باب ه شتێکى باش ه تا گه‌نجان بیر ل ه شۆڕش بکهنهوه.
کاروان عوسمان ،ته‌مه‌ن ( )23ساڵ خوێندکارى زان��ک��ۆى سلێمانی‌ه جه‌خت ل �هوه دهک��ات �هوه و وتى: «ش��ۆڕش گه‌نج دروستى ک��رد ،که‌چى به‌رهه‌مى ش��ۆڕش ب��ۆ گه‌نج ح �ه‌رام �ه» .پێشیوایه ده‌کرێت به‌یه‌کخستنى ریزى گه‌نجان به‌رهه‌مێک بۆ گه‌نج دروستبێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ى مۆدێلى شۆڕشى چه‌کداری نهماوه با له‌بری سندوقى فیشه‌ک سندوقى ده‌نگدانمان ال گرنگ بێت .ک���اروان ئ�هوهش��ى وت :ل�ه ئیستا زووتر نیه پێویسته قۆڵى لێهه‌ڵ بکه‌ین و خه‌باتێکى سه‌رتاسه‌ری هۆشیاری له ناو گه‌نجدا باڵوبکه‌ینه‌و‌ه تاکو هه‌رچى هێزى کۆن ههیه ده‌نگیان پێنه‌ده‌ین، چونکه به‌رهه‌مى ئه‌وان بۆ گه‌نج هیچ نه‌بوو. ره‌وه‌ن���د ج���ه‌واد ،ته‌مه‌ن ( )25س��اڵ ،گه‌نجێکى شارى هه‌ولێر‌ه و پێیوایه باوى شۆڕش نهماوه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى گه‌نج پێویستى به شۆڕش نیه ،پێویستى به‌وه‌ی ه که له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌و‌ه هاوکارى بکرێت تا خۆى رێکبخاته‌و‌ه و خانوو و موچه‌یه‌کى باشى بداتێ ،بۆی ه پێویسته ئه‌مڕۆ گه‌نجان شۆڕش به مه‌به‌ست بکه‌ن، بۆ نمونه ئه‌گه‌ر هه‌ست بهوه بکه‌ن که مافیان خوراو‌ه پێویسته شۆڕش بکه‌ن ،ئه‌گینا ناکرێت گه‌نجان دژ به ده‌سه‌اڵت و به بێ مه‌به‌ست شۆڕش دژى حکومه‌ت بکه‌ن .ئ�هم گه‌نجه‌ى هه‌ولێر ،ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد کاتێک هه‌ست به که‌موکورتى ده‌کرێت ئه‌و کات ده‌کرێت گه‌نج مافه‌کانى له‌رێگه‌ى شۆرش به‌ده‌ست بهێنێت. سه‌باره‌ت به گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستانیش ره‌وه‌ند ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ،ئه‌گه‌ر چى که‌م و کوڕى زۆره ل ه هه‌رێمى کوردستان ،به‌اڵم تائێستا گه‌نجانى هه‌رێم ئیراده‌ى ئه‌وه‌یان نیه شۆڕش بۆ مافه‌کانیان بکه‌ن. ده‌کرێت ئه‌وه‌ش بگهڕێتهوه بۆ ئه‌و چاو سورکردنه‌وه‌ى که له رابردوو به‌رامبه‌ر به گه‌نجان کراوه».
توڕه‌یی گه‌نجان به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵت ف��ارس چه‌تۆ ،گه‌نجێکى ت��رى ش��ارى هه‌ولێر‌ه و پێیوایه شۆڕش ده‌بێت هه‌ل و مه‌رجى بۆ بڕه‌خسێت ئه‌گینا ناتوانرێت شۆڕش بکرێت. فارس ،ته‌مه‌ن ( )24ساڵ هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد، گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان تائێستا ناڕه‌زایه‌تیه‌کانیان نه‌گه‌یشتۆت‌ه ئاستێک بتوانن شۆڕش بکه‌ن ئه‌گینا ش��ۆڕش به گه‌نجانى هه‌رێمیش ده‌کرێت ،ب�ه‌اڵم ب ه بۆچوونى ئه‌و ش��ۆڕش له هه‌موو واڵتانى جیهاندا کاتێک‌ه که ناڕه‌زایى و ناخۆشیه‌کان ده‌گه‌ن‌ه ئاستى ته‌قینه‌وه. ناوبراو باسى له‌وه‌شکرد له هه‌موو کاتێکدا گه‌نجان دهبنه داینه‌مۆى شۆڕش و راپه‌ڕینه‌کان ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و قسه‌ی‌ه کراوه ئه‌گه‌ر بته‌وێت حکومه‌تێک دروست بکه‌یت یان بیڕوخێنیت گه‌نجان سه‌رپشک ده‌کرێن. شنۆ محه‌مه‌د ،ته‌مه‌ن ( )20ساڵ پێیوایه تائێستا
فۆتۆ: له هه‌رێم که‌شێک نه‌گونجاو‌ه بۆ ئه‌نجامدانى شۆڕش و ئیراده‌یه‌ک دروست نهبووه بۆ ئه‌نجامدانى له‌الیه‌ن گه‌نجان .ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد جێگاى خۆیه‌تى ل ه هه‌رێمى کوردستان شۆڕشێک له الیه‌ن گه‌نجانه‌و‌ه ئه‌نجام بدرێت و جارێکى تر گه‌نجان ببنهوه سه‌رى رم. بورهان ئه‌حمه‌د باڵه‌کى ،مامۆستاى زانکۆ ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان ب��وون به چه‌ند به‌شێک به‌شێکیان سودمه‌ندن له‌و بارودۆخه‌ى ئێستا ههیه و خۆیان خاوه‌نى مه‌یدانه‌که‌ن ک�ه هه‌رگیز بیر ل�ه ش���ۆڕش ن��اک�هن�هوه به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵت یان به‌رامبه‌ر هه‌ر شتێکى تر. وتیشى :ئه‌و گه‌نجانه‌ى تریش که سه‌ر به ده‌سه‌اڵت نین تائیستا بۆیان نه‌ڕه‌خساو‌ه که بیر له شۆڕش بکهنهوه سه‌ره‌ڕاى که‌موکوڕیه‌کانیش که ههیه ،بۆی ه ئومێدم ههیه به گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان ک ه
BBC
رۆژێک دێت بیر له ئه‌نجامدانى شۆڕش دهکهنهوه ،به‌تایبه‌ت ئ �هوان �هى زوڵمیان ل��ێ��ک��راوه .هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد ،گه‌نجانى هه‌رێم هیچیان که‌متر نیه له‌و گه‌نجانه‌ى له واڵتانى تر خۆیان ده‌سوتێنن و دواتر شۆڕشێک هه‌ڵده‌گیرسێنن. ب��وره��ان ب��اڵ �هک��ى رون��ی��ش��ی��ک��ردهوه ،گ �ه‌وره‌ت��ری��ن کێشه‌مان ههیه که هه‌موو هێزه سیاسیه‌کانى هه‌رێمى کوردستان شه‌ڕ له‌سه‌ر «هیچ» ده‌که‌ن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى سه‌ربه‌خۆنین و نانى ده‌ممان به ده‌ستى خۆمان نیه، بۆیه شۆڕش ئه‌گه‌ر له هه‌رێمى کوردستان رووشبدات ناتوانێت ده‌سه‌اڵت بڕوخێنێت. ئه‌و مامۆستایه‌ى زانکۆ ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌ش کرد که ئهمه شتێکى باشه ده‌وروژێ��ن��درێ��ت بۆ ئ�ه‌وه‌ى گه‌نجان بیر له شتێکى له‌م جۆره بکهنهوه.
گه‌نجانى رۆژهه‌اڵت
بێبه‌ش ده‌کرێن له دامه‌زراندنیان ل ه باشوری کوردستان [ ئا /گه‌الوێژ مێهفه‌ر ] گه‌نجانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان ئاماژ ه بۆ ئ��هوه دهک��هن که دواى ته‌واوکردنى خوێندنیان ل �ه ب��اش��وورى کوردستان ناتوانن له داموده‌زگاکاندا دابمه‌زرێن و گه‌نجانى که‌مپى (ئ���ازادى) له کۆی ه جه‌خت لهوه دهکهنهوه تا ئێستا پارکێک و یارگاى وه‌رزشى و شوێنێکى گه‌نجانیان له الیه‌ن حکومه‌تى ههرێمهوه بۆ دروست نهکراوه .قایمقامى کۆیه رایده‌گه‌یه‌نێت بۆ ئه‌و مه‌به‌سته قسه‌ى لهگهڵ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران کردووه.
به‌شێک ل �ه ک����وردان ب �ه ه��ۆى شۆڕشه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان له ده‌ست کۆمارى ئیسالمى ئێران هه‌ڵهاتوون و له ساڵى ( )1993له شارى کۆی ه و له که‌مپى «ئ��ازادى»دا نیشته‌جێن و ژماره‌یان پتر له ه �ه‌زار که‌سه ،ژماره‌یه‌کیش له گه‌نجان لهگهڵ خێزانه‌کانیاندا له که‌مپه‌که‌دا ده‌ژین. نه‌رمین عوسمانى ،ته‌مه‌ن ( )22ساڵ یه‌کێک ه له‌و سه‌دان گه‌نجه‌ى نیشته‌جێى که‌مپه‌که ئاماژه بهوه ده‌کات له‌و کۆمه‌ڵگایه‌دا به هاواڵتى ئاسایى سه‌یریان ناکه‌ن و مۆڵه‌تى ئ�هوهش به گه‌نجه‌کان ناده‌ن به‌هره‌و تواناکانى خۆیان نیشان بده‌ن .جه‌ختى ک��ردهوه :تاراوگه‌نشینى به جۆرێک رێگات پێ ن��ادا که بتوانى له هه‌موو به‌هره و تواناى خۆت که‌ڵک وه‌رب��گ��رى ،ی��ان تواناکانى خ��ۆت نیشان بده‌ى ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کۆمه‌ڵێک کێشه ههیه وهک نه‌بوونى پاڵپشتیه‌ک یا نه‌بوونى ئابوورى به‌هێز و ترس له هه‌ر جۆره ره‌فتار و دژ کرده‌وه‌یه‌ک. نه‌رمین ،ئه‌وه‌شى وت« :له کردنى هه‌ر کارێک له‌وانه‌یه شتێک له واڵتى من ئاسایى بێ ،به‌اڵم لێره به پێچه‌وانه‌وه بێ ،هه‌موو ئهوانه کاریگه‌رى راسته‌وخۆیان له سه‌ر خه‌ون و تواناکانى گه‌نج هه‌ی ه له تاراوگه‌دا». دیاکۆ مینایى ،ته‌مه‌ن ( )17ساڵ خوێندکارى پێنجه‌مى زان��س��ت��ى ،هێما ب��ۆ ئ���هوه دهک���ات ک ه گه‌نجێکه و لێره لهگهڵ خێزانه‌که‌یدا ده‌ژی��ت و پێیوایه خێزانه‌که‌ى درێغی نهکردووه بۆ دابینکردنى
پێداویسیته‌کانى ،باسى له‌وه‌شکرد وتى :حه‌زده‌که‌م بڕیارى داوه که درێ��ژه به خوێندن ب��دات ،ئاماژه وهک گ�هن��ج��ێ��ک ئ���هو ج��ێ��گ��ای �هى ل��ێ��ی��ى ده‌ژی���م ب �ه‌وه‌ده‌ک��ات ک�ه ب�ه ه��ۆى نه‌بوونى ره‌گ�ه‌زن��ام�هوه خزمه‌تگوزارى ته‌واوى تێدابێ ،شوێنێکى دڵگیر بێ ،دواى ته‌واوکردنى خوێندن ناتوانن دابمه‌زرێن وتى: پارکێک ،گۆڕه‌پانێک بۆ وه‌رزش یا باخچه‌یه‌ک «زۆرجار نیگه‌رانى ئه‌وه‌م که ئایا دواى ته‌واوکردنى بۆ پشوو یا هه‌ر جۆره شتێکى دیکه که هه‌موو خوێندن ده‌توانم کارێکم هه‌بى؟ داده‌م�ه‌زرێ��م؟ بۆ ئهوانه مافێکى سه‌ره‌تاین ،پێویسته بۆ هاواڵتیانى نموونه ساڵى پار زانکۆى کۆیه زه‌ماله‌ى خوێندنیدا ئه‌و واڵته دابین بکرێ .هه‌روه‌ها جه‌ختى کردهوه و به خوێندکاره یه‌که‌مه‌کان تاوه‌کو بچنه ده‌ره‌وه‌ى وتى« :گۆڕه‌پانى تۆپى پێیه‌که‌مان خۆڵه ،چیمه‌ن واڵت و له زانکۆکانى ئه‌وێدا بخوێنن ،که‌چى ه �ه‌ش��ت خ��وێ��ن��دک��ارى ن���هک���راوه ،ه��اوی��ن�ه ل ه رۆژهه‌اڵتى کوردستان به‌ر گه‌رما و ته‌پوتۆز ل����ه ب������هر ن���ه‌ب���وون���ى ن��ات��وان��رێ ی���ارى تێدا ره‌گ�����ه‌زن�����ام�����ه ل���هو ب��ک��رێ و ل���ه وه‌رزى م��اف�ه بێبه‌ش ک��ران. زس��ت��ان��ی��ش��دا ب �ه ه��ۆى ه����ی����وادارم ه �ه‌رێ��م��ى باران و قوڕه‌وه دیسان کوردستان له‌مه‌وبه‌دوا یارى تێدا ناکرێ». به یه‌ک چاو سه‌یرى ش��ۆڕش ئه‌حمه‌دى، ک����ورده‌ک����ان����ى ه���هر ت���هم���هن ( )28س��اڵ چوارپارچه بکات. ی���هک���ێ���ک���ى ت������ره ل � ه ن����ات����ق، داراى گ���هن���ج���ان���ى ک �هم��پ��ى س���ک���رت���ێ���رى گ��ش��ت��ى ئازادى وتى :یه‌کێک ی���هک���ێ���ت���ى الوان�������ى ل������ه ک���ێ���ش���هک���ان���ى دی�������م�������وک�������رات�������ى ئ��ێ��م�ه ل���ێ���ره‌دا ئ �ه‌وه‌ی � ه کوردستانى ئێران ب ه ک����ه ره‌گ����ه‌زن����ام����هى (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند: عێراقیمان نیه ،ئه‌وه‌ى له ماوه‌ى چه‌ند ساڵى هه‌شیه‌تى ته‌جه‌نوسه، راب�����ردوودا ،به‌شێکى ئ������هوهش وا دهک����ات ب�ه‌رچ��او له الوه‌کانى ک�ه ههمیشه تووشى واڵته‌که‌مان به هۆى ک��ێ��ش��ه‌ب��ی��ن ،ق��س �هى س��ی��اس �ه‌ت��ى س �ه‌رک��پ ل��هوهش��ک��رد کاتێک و داخ������راوب������وون������ى ک����ه ه���اوس���ه‌رگ���ی���رى پ��ێ��ک��ه��ات �هى س��ی��اس��ى ئ���هن���ج���ام���ده‌ده‌ی���ن ل� ه ک���ۆم���ارى ئیسالمى دادگا له به‌ر نه‌بوونى ره‌گه‌زنامه زۆر به سه‌ختى ناومان تۆمارده‌که‌ن ئێراندا ،رووی��ان له باشوورى کوردستان ک��ردووه. و دوات��ر ناسنامه به منداڵه‌کانمان ده‌ده‌ن .یاخود وتى :یه‌کێتى الوانیش له‌و بواره‌دا ،بۆ کۆکردنه‌وه ناتوانین پاسپۆرت وه‌رب��گ��ری��ن .ک�ه پێموایه ئه‌و و پێگه‌یاندنى ئه‌و هێزه له نێو ریزه‌کانى خۆیدا و هه‌روه‌ها له پێناو بردنه سه‌ره‌وه‌ى ئاستى هۆشیارى کێشانه له‌م سه‌رده‌مه‌دا بۆ گه‌نجێک ناخۆشه. هه‌روه‌ها ه�ه‌ژار مه‌کارى ،ته‌مه‌ن ( )21ساڵ ،سیاسى ،کۆمه‌اڵیه‌تى و زانستى ئ �هوان ب �ه‌رده‌وام خوێندکاره له په‌یمانگاى ته‌کنیکى کۆیه‌یه ،باسى هه‌وڵى داوه .ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :ئێمه به کردنه‌وه و ئ�هوه دهک��ات که هاتووه‌ته باشورى کوردستان و خولى تایبه‌ت له بواره جۆراوجۆره‌کاندا و به‌تایبه‌تى
››
«ساڵى پار زانکۆى کۆیه زه‌ماله‌ى خوێندنیدا به خوێندکاره یه‌که‌مه‌کان تاوه‌کو بچنه ده‌ره‌وه‌ى واڵت و له زانکۆکانى ئه‌وێدا بخوێنن ،که‌چى هه‌شت خوێندکارى رۆژهه‌اڵتى کوردستان له به‌ر نه‌بوونى ره‌گه‌زنام ه له‌و مافه بێبه‌ش کران»
له ب��وارى بابه‌تى رۆشنبیرى الوان و به‌ڕێوه‌بردنى چه‌ندین فێستیڤاڵى سااڵنه‌ى وه‌رزشى و کلتورى و گرنگیدان به ئاستى به‌هره‌مه‌ندى الوان تێده‌کۆشین. ه���ه‌روه‌ه���ا س��ک��رت��ێ��رى گشتى یه‌کێتى الوان���ى دیموکراتى کوردستانى ئێران ،له‌درێژه‌ى قسه‌کانیدا ئ�هوهش��ى وت :ئێمه وێ��ڕاى ئۆرگانیزه‌کردنى ئه‌و الوان �ه ،بۆ ره‌خساندنى ده‌رفه‌تى کار و درێ��ژه‌دان به خوێندن بۆ ئه‌و الوان �هى که دێن بۆ باشوورى کوردستان کار ده‌که‌ین .هه‌روه‌ها گه‌یاندنى هاوارى ماف خوازانه‌ى ئه‌و الوانه‌ى که به هۆى زوڵم و زۆرى کۆمارى ئیسالمى که روو له باشوورى کوردستان دهک���هن ب�ه شوێنه پ�هی��وه‌ن��دی��داره‌ک��ان یه‌کێک ل ه ئ �ه‌رک �ه س�ه‌ره‌ک��ی��ی�هک��ان��ى رێ��ک��خ��راوه‌ک�هم��ان�ه ک ه هه‌رده‌م له‌و بواره‌دا یه‌کێتى الوان رۆڵێکى به‌رچاوى گێراوه .به‌اڵم له راستییدا له‌وانه‌یه له دابینکردنى پێداویستیه خزمه‌تگوزارییه‌کاندا نه‌مانتوانیبێ به شێوه‌یه‌کى وه‌اڵم��ده‌ر کارمان بۆ الوه‌کانى ئێر‌ه ک��ردب��ێ ،چونکه ئێمه رووى ک��ارم��ان زی��ات��ر ل ه نێوخۆى واڵته. چاپوک عومه‌ر ،قایمقامى ش��ارى کۆیه ،ب ه (چ�ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د :ئ �ه‌وه‌ى له ده‌ستى من دێ ئهوهیه که ئه‌وان داواکارییه‌کانیان بێنن و منیش به‌رزیان بکه‌مه‌وه بۆ شوێنى مه‌به‌ست .خه‌مه‌کانیان باس بکه‌م ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى خه‌مى ئه‌وانیش خه‌مى م��ن�ه .ه �هر به‌رپرسێکى ح��زب��ى ی��ا حکومى دێ کێشه‌کانى ئه‌وانم بۆ باسکردوون و تێم گه‌یاندوون. ئه‌مه‌ش به‌رهه‌مى ههبووه ،بۆ نمونه لیژنه‌یه‌ک له ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران هات لهگهڵ هه‌ر دووالیه‌ن دانیشێت و گوێیان لێ بگرێ و داواکارییه‌کانیان ب��ن��وس��ێ ،ئێستا دۆس��ی �هی �هک ل �ه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ههیه له حاڵێ به‌ڕێوه‌بردندایه به‌شى زۆرى خزمه‌تگوزارین. قایمقامى ش��ارى کۆیه ،جه‌ختى له‌وشکرده‌و‌ه وتى :بۆ ئه‌و مه‌به‌سته قسه‌م لهگهڵ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران کردووه ،هه‌ر ئێستاش نوسراوێکى دیکه‌یان بۆ ده‌که‌ینه‌وه دڵنیام ئه‌وانیش هه‌مان هه‌وڵ ده‌ده‌ن، گه‌شبینم که له ماوه‌یه‌کى دیکه‌دا ئه‌نجامه‌کانى ده‌ربکه‌وێ.
به‌شداربووانی پیالنگێڕی ()15ی شوبات به‌ره‌و رووخان له مێژووی گه‌لی کوردا سیپان خالید که‌منین ئه‌و پیالنگێڕی و گه‌له‌کۆمانه‌ی به سه‌ریدا هاتوون ،دی��اره ئ�ه‌وه‌ی هه‌ر‌ه سه‌رنجراکێش و تراژیدی که جێگای خۆی له مێشکی هه‌مووماندا هێشته‌و‌ه و هه‌موو مرۆڤه به‌ویژدانه‌کانی سه‌رسام کرد ئه‌ویش پیالنگێڕی بوو به‌سه‌ر به‌ڕێز ئۆجه‌الن ،له که‌سایه‌تی ئه‌ویشدا پیالنگێڕی بوو به‌سه‌ر ئه‌و کورده شۆڕشگێڕه‌ی که س �ه‌ری بۆ زلهێز‌ه جیهانیه‌کان و داگیرکه‌رانی کوردستان دانه‌ده‌نواند ،بۆیه رۆژی (15ی شوباتی )1999الی کوردان به رۆژی ره‌ش به‌ناوکرا. پیالنگێڕیه‌ک‌ه زۆر الیه‌نی لێ ئاشکرابوو‌ه و زۆرێکیش له به‌شداربووان خۆیان دانیان به تاوانه‌کاندا نا نمونه‌ش ئه‌مریکا ،ئیسرائیل ،رووسیا ،یۆنان ،ئیتاڵیا و ئه‌لمانیا، لهگه ڵ ئه‌وانه‌ش میسر و هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی باشووری کوردستان .هه‌ر یه‌که‌و مه‌رامی تایبه‌تی خۆی هه‌بوو، به‌گشتیش به‌رژه‌وه‌ندیه‌کی هاوبه‌شیان ههبووه ،ئه‌ویش ده‌ستێوه‌ردانی رۆژهه‌اڵتی ناوین بوو. زۆر نامه‌وێت له‌سه‌ر چۆنێتی پیالنگێڕیه‌ک‌ه و مه‌رامی پیالنگێڕان ب��ووه سته‌م ،چونکه هه‌م به‌ڕێز ئۆجه‌الن له هه‌موو به‌رگرینامه‌کانی که نزیکه‌ی خۆیان له ( )5000الپه‌ڕ‌ه ده‌ده‌ن ،لهگه ڵ په‌رتووکی پارێزه‌ری هۆڵندی به‌ڕێز خاتوو «به‌ربارا» به‌ناوی گه‌شت‌ه بێ ئاکامه‌کانی سه‌رکرده‌ێک روونکراوه‌ته‌وه. ئ �ه‌وه‌ی گرنگه ئه‌و هێزانه‌ی که له پیالنگێریک ه به‌شداربوون ئه‌مڕۆ خۆیان رووب����ه‌ڕووی رق و قینی جه‌ماوه‌ر بوونهتهوه چاره‌نووسیان دیارنیی‌ه به‌ره‌و کوێ ده‌چێت ،به‌تایبه‌ت رژێمی حوسنی موباره‌ک له میسر
عه‌دنان محه‌مه‌دی
که به‌شدارییه‌کی چاالکی هه‌بوو له پیالنگێڕیه‌که‌دا ئه‌ویش له الیه‌ک سوریای رازی ک��ردوه بۆ تورکیا تاکو ئۆجه‌الن له‌وێ ده‌رپه‌ڕێنێ ،هه‌روه‌ها کاتێکیش ئه‌و فڕۆکه‌ی « »CIAله کینیا دهگهڕێتهوه و ئۆجه‌النی فڕاندو‌ه له قاهیره ده‌نیشێته‌و‌ه بۆ به‌نزین تێکردن ،هه‌موو که‌سێکیش ده‌زانێت فڕۆکه‌کانی « »CIAده‌ره‌وه‌ی الی به‌کرێگیراوه‌کانیان الی که‌سێکیتر نانیشنه‌وه، چونکه فڕینیان ده‌ره‌وه‌ی یاسای نێوده‌وڵه‌تیه. ئ��ۆج �ه‌الن ل �ه ک��ات��ی خ��ۆی��دا حوسنی موباره‌کی ب���ه ف��ی��رع �ه‌ون��ی س������ه‌رده‌م ب���هن���اوک���رد ،ب �ه‌ڕاس��ت��ی ده‌ستنیشانکردنێکی له شوێنی خۆیدایه .هه‌ڵبه‌ت ئه‌و فیرعه‌ون‌ه ئێستا که‌وتۆت‌ه به‌ر باهۆزی تیکۆشانی دیموکراتیانه‌ی گه‌لی ره‌سه‌ن و خاوه‌ن مێژووی دۆڵی نیل و خۆشی نازانێت چه‌ند کاتژمێرێکی تر ده‌ژیت .ئه‌وانی تریش رۆژێک زووتر یان دره‌نگتر ئه‌وانیش ده‌که‌ون‌ه به‌ر ئه‌و شااڵو‌ه رادیکاڵه ،چونکه زوڵم و زۆرداری به‌سه‌ر گ �ه‌الن تا ماوه‌ێک س�هر ده‌گ��رێ��ت ،کاتێک گه‌الن پێیانزانی ئیتر ئه‌و هێز و ده‌وڵه‌تان‌ه راده‌ماڵدرێن ،ئه‌و هێز و الیه‌نانه‌ی تریش ئێستا ده‌ستیان به کاڵوی خۆیان گرتووه تا خه‌ڵک و بزووتنه‌و‌ه جه‌ماوه‌ریه‌کان نه‌یبه‌ن. هێزه دهس�ه‌اڵت��داره‌ک��ان��ی باشووریش به داخ���هوه ب ه شێوه‌ێکی ئاشکرا به‌شداریان له‌و پیالن‌ه گاڵوه‌دا کرد، به‌ڵگه‌ی سه‌ره‌کیش رێکه‌وتنی واشنتۆنی ()1998 هه‌مانکات به‌ڵگه‌ی وه‌زاره‌ت��ی به‌ناو دادی پارتی بۆ به‌رپرسانی ئیتاڵیا ،هه‌روه‌ها رێگا نه‌دان له هه‌رێمه‌که‌یان بۆ ده‌ربڕینی ناڕه‌زایی له دژی به‌دیل گرتنی به‌ڕێز ئۆجه‌الن ،لهگه ڵ ئه‌وه‌ی له‌روواڵه‌تدا تاڵه‌بانی و هه‌رێمی سه‌وز وایان نیشانده‌دا که لهگه ڵ پیالنگێڕیه‌که‌دا نین، ب �ه‌اڵم زوو ئاشکرا ب��وون ،دوای ئ��ه‌وه‌ی بینیان ئیتر
ناڕه‌زاییه‌کان ده‌که‌ون‌ه خزمه‌ت بزوتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی، بۆیه له هه‌موو شوێنێک په‌الماری خۆپیشانده‌رانیاندا و خستنیان‌ه زیندانه‌وه ،باشترین نمونه‌شمان په‌الماردانی رێ��پ��ێ��وان�ه هێمنانه‌که‌ی رۆژی دادگ��ای��ی کردنی به‌ڕێز ئۆجه‌الن بوو له (30ى ئایار )1999زیاتر له ( )100که‌سیان لێ ده‌ستگیر کرد و به ده‌یانیشیان لێ بریندارکردن ،هه‌ر دوای ئ �هوهش باڵوکردنه‌وه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی ژه‌هراوی به‌تایبه‌تیش ده‌یان گووت ئیتر ئۆجه‌الن ته‌واوبوو دهبێته گیڤاراێکی کورد و بڕایه‌وه، ب�ه‌اڵم که زان��را ئۆجه‌الن ناکه‌وێت‌ه پیالنه‌کانیان ئه‌م جاره گووتیان ئۆجه‌الن ته‌سلیم بووه و وتویه‌تی دایکم تورکه ،ئیتر زیاتر که‌وتن‌ه ناو قوواڵیی پیالنه‌ک‌ه تاکو رێکخستنی ئۆجه‌الن له‌به‌ر یه‌ک هه‌ڵوه‌شێنه‌وه ،سه‌ره‌تا تاڵه‌بانی په‌یامی نارد بۆ سه‌رکرده‌کانی پهکهکه گووتی ئۆجه‌الن ته‌واو ،سه‌رۆکێکی تر بۆ خۆتان هه‌ڵبژێرن ،دواتر په‌یوه‌ندی لهگه ڵ هه‌ندێک که‌سی رووخ��اووی وهک د.سلێمان و زه‌ک��ی بچووک به‌ست تاکو په‌که‌ک ه رووب �ه‌ڕووی هه‌ڵوه‌شانه‌و‌ه بێتهوه ،ئهمه ته‌واو نه‌بوو ئه‌م جاره شه‌ڕ پێفرۆشتنی بوو له پاییزی ساڵی ( )2000و نزیکه‌ی ( )1000که‌س بوون‌ه قوربانی له هه‌ردوو ال، بهوانه نه‌وه‌ستا لهگه ڵ ده‌ستێوه‌ردانی ئه‌مریکا بۆ عێراق، له رێگای تاڵه‌بانیشه‌و‌ه به هاوکاری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکای ئه‌وکات کۆندالیزا رایس لهگه ڵ «»CIA ده‌ستوه‌ردرای‌ه ناوخۆیی پهکهکه و هه‌ندێک که‌سی بێ ئیراده‌ی له وێنه‌ی عوسمان و بۆتان و نمونه‌ی وهک ئه‌وانی دوورخستنه‌و‌ه و له پا ڵ خۆی شوێنی دانێ و ویستی ئه‌ڵته‌رناتیفی (پهکهکه) بۆ باکور و بۆ رۆژهه‌اڵت و بۆ رۆژئاوا دروست بکات ،هه‌روه‌ها به هه‌موو شێوه‌یه‌کیش به‌ربوون‌ه گیانی پارتی چاره‌سه‌ری و
هێزی گه‌ل به‌هێزترین چه‌کی سه‌رده‌مه
چ�ه‌وس��ان�هوه و نکۆڵی‌کردنی ره‌گ���ه‌زی نه‌بوونی سیسته‌می فه‌رمانڕه‌وایی دیموکراسی که‌ڵه‌که‌بوونی کێشه ئه‌تنیکی و رۆشنبیری و کلتوورییه‌کان و... هه‌موو ئهمانه ئه‌و کێشانه‌ن که به گشتی له راستی ئێستای ناوچهکه ره‌نگیان داوه‌ته‌و‌ه و هه‌نوکه‌ش زیاتر له هه‌ر کاتێکی تر ،هه‌م زه‌ق بوونهتهوه ،هه‌م رۆژ له دوای رۆژ به شه‌پۆڵ‌ه نێگه‌تیڤه‌کانیان چاره‌نووسی ده‌وڵه‌تانی ناوچهکه به گشتی ب�ه‌ره‌و ئاقارێکی نادیار په‌لکێش ده‌که‌ن. گه‌ر واڵتانی ناوچهکه به شێوازێکی لۆژیکیان‌ه و به گوێره‌ی راستی مامه‌ڵ‌ه لهگهڵ کێشه‌کانیان نه‌که‌ن و زمانی سه‌رده‌م و گفتوگۆ له‌جیاتی زمانی گه‌نده‌ڵی و سه‌رکوتکردن به‌رامبه‌ر به گه‌ل به‌کار نه‌هێنن ئه‌وا دره‌نگ یان زوو تووشی هه‌مان چاره‌نووسی سه‌رۆکه هه‌ڵهاتووه‌که‌ی تونس (زی��ن ئه‌لعابدین بن عه‌لی) و که‌سوکاره‌که‌ی ده‌ب��ن ،وهک دیکتاتۆرێک ناویان دهچێته ناو په‌ڕ‌ه ره‌شه‌کانی مێژووی گه‌له‌و‌ه و نه‌و‌ه له دوای نه‌و‌ه ئه‌بن‌ه هێمای دیکتاتۆری و خه‌راپی. گ�هر ئاوڕێک له مێژوو بدهینهوه ئ �ه‌وا به روون��ی بۆمان ده‌رده‌که‌وێ که ئه‌زمون‌ه هه‌نوکه‌ییه‌که‌ی تونس یه‌که‌م ئه‌زمون نییه و هه‌تا ده‌سه‌اڵتی ده‌وڵ�ه‌ت نهتهوه بۆ به‌رده‌وامکردنی خۆی و درێژکردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی، ته‌واوی به‌هاکانی مرۆڤایه‌تی بکات‌ه ئامێری گه‌یشتن به خه‌ونه‌کانی و بازرگانیان پێو‌ه بکات تا ئه‌و کاته ئه‌م جۆره ئه‌زمونان‌ه به‌رده‌وام ده‌بن و له ته‌شه‌نه‌کردن راناوه‌ستن. ره‌ق و کینه‌ی گه‌النی ناوچهکه به‌رامبه‌ر ئه‌و دهس�ه‌اڵت��ان�هی که ه�هر یه‌که‌یان مێژوویه‌ک‌ه هه‌موو
سه‌روه‌ت و سامانی واڵته‌کانیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان و دار و ده‌سته‌که‌یان قۆرخ ک��ردووه ،وێنه‌ی تۆپێکی ئاگر‌ه که سه‌ره‌تای گلۆربوونه‌وه‌ی خۆی له تونس ده‌ست پێکردووه و ئێستاش له پێش چ��اوی هه‌موو دونیاوه، خه‌ریک‌ه رابردووی سه‌رۆکی تونس ده‌سوتێ و خۆشی وهک ته‌ماشاوانێک دوور له خاک و نیشتمانی ده‌توانێ سه‌یری ئه‌و ئاگر‌ه بکات. بێ‌گۆمان گلۆربوونه‌وه‌ی ئه‌و تۆپه‌ئاگرین‌ه که له تونس ده‌ستی پێکرد نالۆژیکییه .گه‌ر بڵین له هه‌مان شوێن کۆتایی دێت و ده‌کوژێته‌و‌ه بۆچی؟ چۆنکه وهک له سه‌ره‌و‌ه باسمان کرد ئه‌و کێشانه‌ی که له تونس هه‌بوون له یه‌که‌یه‌که‌ی واڵتانی ناوچهکه چه‌ند قات زیاترن ،ئه‌وه‌ش به‌روونی الی هه‌ر که‌سێک ئاشکرایه. گه‌ر له الیه‌ن ناعه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی ،کپکردنی ده‌نگی ئازادیخوازی ،زیندانیکردن و ئه‌شکه‌نجه‌دانی ئه‌و کهسانه که نوزه‌ی ئازادی و ره‌خنه‌یان لێو‌ه دێت ،ئاستی بێکاری و زۆر شتی تریش که له حکومه‌ته‌که‌ی تونسدا هه‌بوون ،ئه‌گه‌ر ئه‌م ره‌وشه‌ش چ لهگهڵ واڵتانی عه‌ره‌بی و غه‌یر‌ه عه‌ره‌بی وهک فارس یان تورک به‌راورد بکه‌ین، ئه‌وا سیسته‌م هه‌مان سیسته‌مه ،به‌اڵم ده‌م و چاوی جیاواز به‌ڕێوه‌یان ده‌بات ،وهک ئهوهیه چ بڵێین دوو زه‌ربی چوار چ بڵێین چوار زه‌ربی دوو ،ئه‌نجام هه‌مان ئه‌نجام‌ه و زهنییه‌ت هه‌مان زهنییه‌ته. گه‌ر لێره‌دا زهنییه‌ت نه‌گۆڕدرێت و له حکومه‌تی نوێ تونسدا زهنییه‌تێکی دیموکرات ،سیسته‌مێکی دیموکرات بۆ به‌ڕێوه‌بردنی واڵت دانه‌مه‌زرێت ،ئه‌وا چوار زه‌ربی دوویه‌کی تر دووبار‌ه دهبێتهوه و ته‌نیا ناوی (زین ئه‌لعابدین بن عه‌لی) ده‌گۆڕدرێت بۆ ناوێکی تر.
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زهنییه‌تی دژه‌دیموکراسی قه‌ت ناتوانێ سیسته‌مێکی دیموکرات دامه‌زرێنێت. هه‌ر چه‌ند‌ه له مێژوودا گه‌لێک که‌سایه‌تی وهک موسولینی ،هیتله‌ر و ...تا گه‌یشتن‌ه ده‌سه‌اڵت و جێگه‌ی خۆیان له سه‌ر کورسی ده‌سه‌اڵت قایم کرد ،بانگه‌شه‌ی دیموکراسی یان ده‌کرد ،به‌اڵم له کۆتاییدا له سنوری دیکتاتۆرییه‌ت و فاشیزمدا نه‌یانتوانی هه‌نگاوێکی زیاتر هه‌ڵبگرن و تا ئێستاش کاریگه‌ری کرده‌وه‌کانیان ،چ له الیه‌ن کۆمه‌اڵیه‌تی و چ له الیه‌ن سایکۆلۆژی و چ له الیه‌ن مێژووییه‌و‌ه به سه‌ر ئه‌و گه‌الن‌ه که به شااڵوی دیکتاتۆرییه‌ته‌کان که‌وتوون نه‌سڕاوه‌ته‌وه. له کۆتاییدا ده‌م �ه‌وێ بڵێم له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی بناغه‌ی دیکتاتۆری له دوو شت سه‌رچاو‌ه ده‌گرێت1 :ـ باوه‌ڕ به تاکی جیاواز2 .ـ باوه‌ڕ به جیاوازی و نایه‌کسانی له نێوان تاکه‌کاندا. ب��ۆی �ه گ���هر ل��ه ه���هر شوێنێکی ل��ه س���هر گ��ۆى هه‌ساره‌که‌مان و له هه‌ر کاتێکدا که بناغه‌ی حوکمرانی له سه‌ر بنه‌مای ئه‌م دوو شته دام�ه‌زراو‌ه و سه‌رچاوه‌ی هێزی خۆی له‌م دوو شته وه‌رده‌گرن ،ئه‌وا ئه‌و دهسهاڵته هه‌ڵقواڵوی حه‌ز و ئاره‌زووی گه‌ل نابێت و ته‌نیا رێگاش بۆ پاراستنی ئه‌م جۆره حکومه‌تان‌ه له ترسی گه‌ل بۆ دهس�ه‌اڵت��دران دهمێننهوه و به‌کارهێنانی ئاگر و ئاسن ده‌بێت. گه‌ر هه‌ر ده‌سه‌اڵتێک به ئاگر و ئاسن سه‌قامگیر بێت ،مه‌جبور‌ه به ئاگر و ئاسن بیپارێزێ و گه‌ر به ئاگر و ئاسنیش هه‌وڵی پاراستنی درا ئه‌وا کۆتاییه‌که‌ی جیاوازتر له تونس و ده‌سه‌اڵته‌که‌ی زین ئه‌لعابدین بی عه‌لی نابێت.
دۆالریان ههیه. هه‌ر هه‌موویان له سه‌رووی کێشه‌کانن و خیانه‌ت له «ئه‌رکی سهرۆکایهتیکردن» ناکه‌ن و تا مردن ئه‌مانه‌ته‌که‌یان ده‌پارێزن بۆ رۆژى ته‌نگانه ،هه‌ر هه‌موویان کوڕ و کچ یان نزیکترین خزمی خۆیان وهک جێگری ئاماده ده‌که‌ن (جه‌مال موباره‌ک، به‌شار ئه‌سه‌د ،سه‌عه‌د حه‌ریری ،ع��وده‌ی سه‌دام، پ��اش��ا ع �ه‌ب��دوڵ�ڵای ئ�����ه‌رده‌ن ،پ��اش��ای م�ه‌غ��ری��ب، کوڕه پاشا یه‌ک له‌دوا یه‌که «خزمه‌چییه‌کانی حه‌ره‌مه‌ین»ی سعودیه و پاشا پایه به‌رزه‌کانی ب���هن���داوی ع��ه‌ره‌ب��ی م��وب��اره‌ک �هک��ان��ی و ه���هر وا پاشاکانی به‌ریتانیا ،سوید ،ئیسپانیا ،فینله‌ند، نه‌رویژ و به‌لژیک و هۆڵه‌ند..و له‌وانه‌یه چه‌ند سه‌رۆکێکی تریش هه‌بێ!). هه‌ر هه‌موویان شانازی ده‌که‌ن به خزمه‌ته‌که‌یان ل ه پێناو نیشتمان و به «به‌رێکه‌وت» له ناو ته‌الر ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن و پ��اس�هوان ،خزمه‌تچی ،کاروانێک ئۆتۆمبێلی گرانبه‌هایان ههیه. هه‌ر هه‌موویان نیزام و یاسا ده‌پارێزن ،بۆیه دژ به هه‌ر شێوه‌یه‌کی فه‌وزا ،ئاژاوه و به‌ربه‌ره‌کانین، موسته‌شاری جۆربه‌جۆریان ههیه .ه �ه‌زاران ساڵ ه به خه‌ڵک ده‌ڵێن :به ره‌نگزه‌ردکراوه‌کانی مێژوو و منداڵه‌کانیان ده‌ڵ��ێ��ن :سه‌برتان هه‌بێت...په‌ل ه مه‌که‌ن....هێدی هێدی گوزه‌رانیتان باش ده‌که‌ین و له‌والوه له‌شکرێکیان ههیه له‌بریاندا ده‌ڵێن« :خوا» ئه‌وه‌ندی به‌شی داون...تاقیتان ده‌کرێته‌وه ...له‌و
دنیا پاداشتان ده‌درێته‌وه! حه‌قیقه‌ت ته‌نها له الی ئ�هوان ده‌ستده‌که‌وێت و ته‌نها حزبه‌که‌ی سه‌رۆک ،ته‌له‌فزیۆنی سه‌رۆک، وته‌کانی سه‌رۆک و ژیانی حه‌قیقه‌ت و راستیی ه و شایانی گوێگرتنه...هه‌موومان به قوربانی سه‌رۆک! وێ��ن�هک��ان��ی ه �هم��ووی��ان ل �ه ف �ه‌رم��ان��ب �ه‌رای �ه‌ت��ی، باره‌گای حزب و رێکخراوه‌کانی و گۆڕه‌پانه‌کان هه‌ڵده‌واسرێ. هه‌رهه‌مووشیان به ئ��اره‌زووی خۆیان پیشه‌که‌ی به‌جێ ناهێڵێت ،ههمیشه «سوبحانه‌ڵاڵ» وا بووه خه‌ڵکی «ف����ه‌وزه‌وی ،به‌ڵته‌چی-ته‌وربه‌ده‌ست،- ئاژاوه‌چی ،حه‌سود ،خایه‌ن ،پیالنگێڕ ،تاوانبار ،قین ل �ه‌دڵ» به چ�هک ی��ان به ق��ۆن��ده‌ره ی��ان له‌به‌رده‌م توڕه‌یی خۆپیشانده‌ران ،کوژراون یان هه‌ڵهاتوون و ده‌سه‌اڵته‌که‌یان به تۆبزی لێوه‌رگیراوه! ئێستا هه‌موویان خۆیان له بن عه‌لی و موباره‌ک ده‌بینن ،به‌اڵم تاقه یه‌کێکیان غیره‌ت ناکه‌ن داوای لێبوردن بکه‌ن له خه‌ڵکی هه‌ژار ،کرێچی ،قه‌رزار، بێکار و پیشه‌که‌یان به‌جێ بهێڵن .هه‌ر هه‌موویان ده‌ستیان توند توند به کورسی ده‌سه‌اڵت گرتووه.... پیرۆزتان بێت ،خه‌ڵک ئیره‌ییتان پێ نابات! بژی خوا ،سه‌رۆک ،نیشتمان و هه‌زار «ره‌حمه‌ت» له گۆڕی سه‌رۆک عیدی ئه‌مین...هه‌ر هه‌موویان زی��اد ی��ان ک�هم وهک ن��اوب��راوی «خوالێخۆشبو و به‌هه‌شتی»ن ،تۆش له ماڵی ئامنه‌وه ،بڵێ ئامین!
پیشه‌ی سهرۆکایهتیکردن
سه‌الم عه‌بدوڵاڵ
ئ����ه‌وه‌ی گ��وێ��م لێبوو‌ه ی��ان خ��وێ��ن��دووم�ه‌ت�هوه ل ه ب����اره‌ی س �ه‌رۆک �هک��ان��ی
دنیا ئه‌مانه‌ن: هه‌ر هه‌موویان سه‌رۆکی مێژوویین ،ئه‌گه‌ر ئه‌مان نه‌بن ره‌وڕه‌وه‌ی مێژوو په‌کی ده‌که‌وێت ،ئاخر هه‌ر هه‌موویان خزمه‌تکاری میلله‌ت و بێ نموونه‌ن و له‌ناو دڵی میلله‌ت سه‌ریانهه‌ڵداوه و له‌به‌ر گرنگی که‌سایه‌تی و سه‌رقاڵیان ،دوور له خه‌ڵک ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ن. هه‌ر هه‌موویان شه‌رعی ،میهره‌بان و برا بچوکن و هیچ جیاوازییه‌ک له‌نێو هاواڵتیان ناکه‌ن .هه‌ر هه‌موویان ژیانیان به قوربانی ئازادی و دادپه‌روه‌ری ک��ردووه‌و ،هه‌ر بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش سه‌رۆکایه‌تی ده‌که‌ن و سوێند ده‌خۆن که هه‌وڵ بۆ بنه‌بڕکردنی هه‌ژاری ده‌ده‌ن .ئه‌وجا هه‌ر هه‌مووشیان ئیماندار و خۆشه‌ویسترین و روح سووکترین که‌سی واڵتن. سه‌رۆکه‌کان هه‌ر هه‌موویان جێگای رێز و حورمه‌تن و خ��ۆی��ان ب�ه ب��اوک ده‌زان���ن و پێیانوایه ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتیان نه‌مێنێ ،نه‌ک هه‌ر ئاسایش و ئارامی واڵت ،به‌ڵکو گه‌ردوونیش سه‌روخوار دهبێتهوه. ه�هم��وو س�ه‌رۆک�هک��ان پیشه‌که‌یان ت��ا م��ردن ب ه قۆنته‌رانت وه‌رگ��رت��ووه و ههمیشه گه‌ل به خۆی ده‌یه‌وێت سه‌رۆکایه‌تی بکه‌ن و هه‌ر هه‌موویان وهک خه‌ڵک پاره له گیرفان هه‌ڵناگرن ،به‌اڵم به ملیارد
نه‌یانهێشت وهک پێویست گه‌ش‌ه بکات. ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ی ده‌سته‌مۆی زڵهێزه‌کان و داگیرکه‌ران و کۆنه‌په‌رستانی کورد نهبووه له به‌رده‌م له‌ناوچوون و پاکتاوکردن گهڕایهوه ،به‌اڵم فاکته‌ره‌کانی گه‌ڕانه‌و‌ه و هه‌ڵسانه‌و‌ه سه‌ر پێی چی بوون؟ به‌ڕای من به‌هێزترین فاکته‌ر خودی هه‌ڵوێستی به‌ڕێز ئۆجه‌الن بوو له زیندان، ئه‌وانه‌شیل‌ه رێگای به‌رگرینامه‌کانیگه‌یاند‌هرێکخستن و رای گشتی ،ئه‌و گۆڕانکاری و وه‌رچه‌رخان‌ه ریشه‌یی و زانستی‌ه بوو که (پهکهکه)ی له پارتیه‌کی چه‌کداری سیاسی کرد‌ه سیسته‌مێکی دیموکراتیان‌ه بۆ گه‌النی زه‌حمتکێش و ژێرده‌ست ،هه‌روه‌ها باوه‌ڕی به‌تینی ئه‌و سهرکرده مه‌یدانی و دڵسۆزانه‌ی که به پڕوپاگه‌نده‌کانی سیسته‌می نوێی جیهانی و مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری له خشته‌ی نه‌بردران ،هه‌مانکات ئه‌و نه‌و‌ه نوێیه‌ی ک ه بێ دوو دڵی خۆی گه‌یانده‌و‌ه لوتکه‌ی چیای‌ه به‌رزه‌کان، هه‌مانکات ئه‌و کورده به‌ویژدان و خاوه‌ن که‌ڕامه‌تانه‌ی که له هیچ کاتێکدا سه‌ریان بۆ داگیرکه‌ران و کورده نۆکه‌ره‌کان نزم ناکه‌ن ،ئێستاشی لهگه ڵ دابێت له‌سه‌ر پێیانه‌ن ،ب��اوه‌ڕم وایه ئه‌مڕۆی (پهکهکه) له هه‌موو رۆژێکی به‌هێزتره ،چونکه دوای نزیکه‌ی ( )40سا ڵ ل ه تێکۆشان به فه‌رمی ده‌وڵه‌تی تورک له زیندان لهگه ڵ به‌ڕێز ئۆجه‌الن دانیشوون ،هه‌مانکات پرۆژه‌ی کورد بۆ چاره‌سه‌ر چ وهک سیسته‌می خۆبه‌ڕێوه‌بردن و چ وهک رێگا چاره‌ی سیاسی ئیمڕۆ له هه‌ر رۆژێک زه‌الل تره، بۆیه چ به ئاشتی بێت یان به شه‌ڕ ئیتر قۆناغی داهاتوو قۆناغی یه‌کالبوونه‌وه‌ی‌ه بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد. وهک الیه‌نه‌کانی تری کوردستانی به‌تایبه‌تیش ده‌سه‌اڵتی باشوور دوای ش�ه‌ڕی زاپ گهیشته ئه‌و ب��اوه‌ڕی�هی ئیتر (پهکهکه) له ج��اران به‌هێزتر نه‌بێت
بیروڕا ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
13
الوازتر نییه بۆیه ئێستا تا ئاستێک بێالیه‌ن ده‌وه‌ستن ل ه رووداوه‌ک��ان ،نمونه‌ش به‌شداربوونیان له کۆردیناسیۆنی چوار الیه‌نی له دژی (پهکهکه) ،به‌اڵم تائێستا ل ه ک���رداردا هه‌ڵوێستێکی نه‌گونجاویان نیشان ن �ه‌داوه، هه‌روه‌ها هێزی سیاسی باکور به موخاته‌ب وه‌رده‌گرن و تا ئاستێک وازیان له پارته کارتۆنی و کالسیکیه‌کان هێناوه ،به‌اڵم سه‌باره‌ت به سێ پارچه‌ی تر نایانه‌وێت ره‌وته‌کانی تری فه‌لسه‌فه‌ی ئاپۆچی به بنه‌ما بگرن، ب��ۆی�ه‌ش وهک��و ن�ه‌ب��وو سه‌یریان دهک���هن .ئ�ه‌گ�هر هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی باشور هه‌ندێکیتریش خۆیان له کۆتو به‌ندی داگیرکه‌ران و هێزه ئیمپریالیسته‌کان رزگار بکه‌ن، رۆژی ئ�هوه هاتووه ک��ورد ببێته خ��اوه‌ن ستراتیژێکی هاوبه‌ش و یه‌کێتی و یه‌کبوونی کورد ئه‌مڕۆ له هه‌ر رۆژێک مومکین تره. ته‌خت و تاجی به‌شداربووانی پیالنگێڕان له رووخاندایه، ئه‌مڕۆ یان سبه‌ی رووخانیان چاوه‌ڕوانکراوه ،تاکو ئه‌و هه‌رێم و ده‌ستکه‌وتانه‌ی له ده‌ستماندان‌ه له ده‌ستمان نه‌چن ،ده‌بێ هه‌نگاوی به ناوه‌ڕۆک و به ئیراد‌ه باوێن بۆ دیموکراتیه‌ت و خزمه‌تکردنی خه‌ڵک ،هه‌مانکات ده‌بێ چیتر گوێ له داگیرکه‌ران نه‌گرن و ئیراده‌ی ئازادی کورد ده‌بێ حکوم بکات ،نه‌ک ئه‌وان داوابکه‌ن و ئێوه‌ش چاالکوانانی سیاسی و مه‌ده‌نیان بۆ باوێژن‌ه زیندان.
حزبى تۆتالیتارى
س�������ه‌ره‌ت�������ا ده‌م������ه‌وێ������ت ئ��ام��اژه‌ی�هک ب ه چه‌مک و پڕه‌نسیپ و ئه‌رکه‌کانى حزبى تۆتالیتارى بده‌م... نه‌به‌رد که‌ریم ح��زب��ى ت��ۆت��ال��ی��ت��ارى ،وات��ا حزبى شمولیه‌ت بریتی ه له‌و حزبانه‌ى که‌وا له‌سه‌ر چه‌ند بنه‌مایه‌ک هاتوونه‌ت ه دروستکردن‌و بۆ رایی کردنى کاره‌کانیان پشت به‌و بنه‌مای ه سه‌ره‌تایان ه ده‌به‌ستن گۆێرایه‌ڵى ته‌واوى بنه‌ما و فه‌رمانه‌کانن ،به‌تایبه‌تى فه‌رمان ه سه‌رکرده‌یه‌کان (ق��ائ��ده) ،چونکه سروشتى ئ �هم چهشنه حزبان ه وه‌هایه ،بڕیارى ئه‌میر یان سهرکرده ده‌بێت جێبه‌جێ بکرێت ،بێ هیچ بیر لێکردنه‌وه‌یه‌ک ،له سه‌ره‌و‌ه ت��ا خ����واره‌وه ،چونکه ب��ڕی��ارى س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ی� ه و سه‌رکردایه‌تیش مه‌عسوم ه ل ه هه‌له‌کردن! کارى سه‌ره‌کى ئه‌ندامانیش له‌م چهشنه حزبه‌دا بریتی ه له باڵوکردنه‌وه و ته‌شه‌نه پێکردنى ئه‌و بڕیاران ه ب ه ته‌واوى گۆمه‌ڵگا و ناساندنى ئه‌و بڕیاران ه ب ه کۆمه‌ڵگا وهک حه‌قیقه‌تێکى مێژوویى. حه‌قیقه‌تێک ک ه ئه‌نجامى تێڕامان و تێفکرینى عه‌قڵه گه‌وره‌کانى سهرکرده یان ئه‌میره‌کانى حزب ه چون ته‌نها سهرکرده خ��اوه‌ن ده‌سه‌اڵتى ره‌های ه ل ه حزبدا و ه �هر ئ �هو ده‌توانێت بڕیارگه‌لێکى وه‌ها ده‌ربکات ،دواجار ئه‌و بڕیاران ه له رێگاى میدیاى حزبهوه ته‌واوى گۆمه‌ڵگای لێ ئاگادار ده‌کرێنه‌وه، کهواته حزب له‌م مۆدێله‌دا سه‌کۆیه‌ک نیی ه بۆ ده‌ربڕینى راک��ان و گ��ه‌ڕان به دواى چ��اره‌س�ه‌رى کێشه ستراتیژیه‌کاندا ،هه‌ر له‌م چهشنه حزبه‌دا م���ه‌ودای���هک ن��ی��ی�ه ب��ۆ م���وب���اده‌ره ک��ردن��ى راى هاواڵتیان ،هه‌ر تێفکرینێک گه‌ر به‌ر ئه‌نجامه‌که‌ى به قازانجى حزبدا نه‌شکێته‌و‌ه ئه‌وا ئه‌و تێفکرین ه به بیرکردنه‌وه‌یه‌کى (نه‌یارانه) هه‌ژمار ده‌کرێت یان وه‌ها بیرکردنه‌وه‌یه‌ک ده‌بێت ه هۆى پشێوى له‌و واڵتدا! حزبێک له‌م چهشنه ک ه ته‌نها مۆدێلێکه ئه‌مڕۆ ل ه کوردستاندا نههاتووه گوێ ل ه چین و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگا بگرێت ،گوێ له کێش ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و کێشه ئابووریه‌کان بگرێت و هیمه‌تێک بکات بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێش ه گه‌لێکى وه‌ها ل ه رێگه‌ى شیکردنه‌وه‌کانى عه‌قڵ ه گه‌وره‌کانى ئه‌م ههرێمهوه که‌وا چاره‌سه‌رێکیان به‌مێشکدا هاتووه بۆ چاره‌سه‌ر کردنى ئه‌و قه‌یرانه‌ى که‌وا سه‌راپاى ئه‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه‌ى گرتۆتهوه ،ب�ه‌اڵم ره‌نگ ه ئێمه‌ى کۆمه‌ڵگا و تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا ،ب ه عه‌قڵه گه‌وره‌کانى کۆمه‌ڵگاشه‌و‌ه ئه‌وه‌مان له‌یاد چوو بێت که‌وا ئه‌م حزبانه خودى خۆیان (خه‌زانى ته‌فکیرن) ،خویان خاوه‌نى عه‌قڵ ه گه‌وره‌کانى ئه‌م جڤاته‌ن ،چاره‌سه‌رى ت���ه‌واوى کێشه‌کانى ئ�هم هه‌رێمه‌یان پێیه ،ئ�هوان ن�هه��ات��وون (ح���زب) ب��ۆ گوێگرتن ل� ه تاکه‌کانى
کۆمه‌ڵگا ،به‌ڵکو هاتوون بۆ ده‌رکردنى بڕیار به‌سه‌ر تاکه‌کانى ئه‌م جڤاته‌وه. ئ���هوه ک��ۆم�هڵ��گ��ای�ه ک �ه ده‌ب��ێ��ت گ���وێ بگرێت و ب����ڕی����اره‌ک����ان ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ ب���ک���ات ،ب���ێ هیچ بیرکردنه‌وه‌یه‌ک لێیان ،چونکه ب �هر ئه‌نجامى تێفکرینى عه‌قڵه زه‌به‌الحه‌کانى حزبه ،ئه‌وانیش مه‌عسومن له هه‌ڵه‌ى گه‌وره و... له کاتێکدا ک ه حزب خاوه‌نى عه‌قڵ ه گه‌لێکى وه‌ها بێت ،چ پێویستى به‌وه‌ی ه که‌وا گوێ له نوسه‌ران‌و ئه‌دیبان و رۆژنامه‌نوسان بگرێت یان چ پێوێستى ب �هوه ههیه گ��وێ له چینى کرێکار و ه��ه‌ژاران بگرێت ،هه‌تا خ��اوه‌ن سه‌رمایه زه‌به‌الحه‌کانى ئه‌م هه‌رێم ه وه‌ستابن بوونى ئه‌و مه‌رحه‌مه‌ته‌ش که‌وا حزب ده‌یبه‌خشێت ب ه خاوه‌ن سه‌رمایه گه‌وره‌کانى ئه‌م جڤاته هه‌روه‌ها به‌سانایى نییه چون ده‌یانکات ب�ه ئ��ام��ڕازێ��ک ب��ۆ گه‌یشتن ب� ه ئامانج ه له‌بن نه‌هاتووه‌کانى خۆیان (حزب). که‌وات ه حزبێک له چوارچێوه‌یه‌کى پره‌نسى بوو، ئه‌دائه‌کانى حزبى شمولى ،کاره‌کانى رایى بکات و به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاشدا پ �هی��ڕه‌وى بکات ،ده‌بێت ده‌ست به سه‌ر گشت کۆمه‌ڵگادا بگرێت ،ده‌ست بگرێت به‌سه‌ر گشت کای ه و ره‌هه‌نده‌کانى ژیانى تاکه‌کان ،حزب هاتووه که‌وا ته‌واوى عه‌قڵ‌و رووح و جه‌سته‌کان داگیر بکات ،له قاڵبدانى ته‌واوى عه‌قڵه‌کان‌و ته‌سخیرکردنى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا و چوون ه ناو هزر و بیریانه‌وه و کردنیان به ئامرازى خ��ۆى .له حزبى شمولیدا ئامانجى ئه‌وه‌ی ه که‌وا کارێک بکات که‌س خاوه‌نى خۆى نه‌بێت ،که‌س سه‌ربه‌خۆ نه‌بێت ،به‌ڵکو ت �ه‌واوى کۆمه‌ڵگا سه‌ر به‌حزب بن‌و به‌رامبه‌ر ئه‌م بوون ب ه موڵکى ته‌واوى کۆمه‌ڵگا ،به موڵکى حزب بوونه‌شدا موچه‌یه‌ک بۆ که‌س ه ته‌سلیمبوه‌کان ده‌بڕدرێته‌و‌ه و به‌رامبه‌ر ب ه له‌ده‌ستدانى سه‌ر به‌خۆبوون بۆ سه‌ر به حزب بوون، له‌دواجاردا ژیانى که‌سه‌کان مسۆگه‌ر ده‌کات تا کاتێک ک ه ناڵێن (نا). له ئه‌مڕۆدا ئه‌مجۆره حزبی بوون ه له‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه‌دا زۆر به‌راشکاوان ه بوونى هه‌ی ه و ئامادهیه، ئه‌وان ده‌ستیان کردووه به سه‌ر ته‌واوى کای ه سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کاندا ،له‌م هه‌رێمه‌دا له دواج��اردا په‌یڕه‌وکردنى ئا له‌م جۆره سیاسه‌ته ده‌بێت ه هۆى ل ه ناوچوونه‌وه‌ى سیاسه‌تى دروست‌و راست به مانا زانستى و فه‌لسه‌فه‌یه‌که‌ى ،له‌ناوبردنى ت �ه‌واوى ده‌ستپێشخه‌ریه‌کانى ت��اک��ى ک���ورد ،رێ��گ��رت��ن و دانانى کۆسپ له به‌رده‌م تێفکرین ه عه‌قاڵنیه‌کان، ده‌ستخستنه ناو هزر و بیرو بۆچونه‌کانى تاکه‌کانى ئ �هم جڤاته ،دهس��ت به‌سه‌راگرتنى ت���ه‌واوى کای ه مه‌عریفى ،ئه‌کادیمى و راگه‌یاندنه‌کان ،به‌هۆى بوونى ئه‌م فۆرمه له حزبى کوردیدا ،ب ه شێوه‌یه‌کى زه‌ق که فۆرمێکى تۆتالیتاریه ،ده‌شتوانین بڵێین فۆرمێکى لینینییه.
پۆزش
لەژمارەی ڕابردووی رۆژنامەكەماندا ( )43بابەتێك لەژێر ناونیشانی (گەنجانی زانكۆ و كڵێسا) لەالپەڕە ()13دا باڵوكرابوەوە ،بەناوی (ئارام قادر) ،بەاڵم لەڕاستیدا ئەو بابەتە ناوبراو دزیویەتی و خۆی نوسەری نییە و خاوەنی راستەقینەی یە و بەكەمێك دەستكاری كردنەوە لەرێگەی ئیمەیڵەوە ( )arams1986@yahoo.caبۆی ناردبووین ...بۆیە لێرەوە داوای لێبووردن لە خوێنەرانی بەڕێز و نوسەری بەرێز (بەختیار عەلی) دەكەین بۆ ئەو هەڵەیەی بەسەرماندا تێپەڕی ...هاوكات هەمووالیەكیش ئاگادار دەكەین ئەو ئیمەیلەی ناوبراو هەر بابەتێكی لێوە نێردرا جێگەی گومانە، گومانیش دەكەین ئەو (ئارام قادر)ە ناوی خوازراوە و بەئەنقەستیش ئەو كارەی ئەنجامداوە. چەتر
بیروڕا ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
14
له روانگه‌ى روداوه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى ناوچه‌ى خۆرهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ،به‌تایبه‌ت هه‌ردوو ئازاد مه‌حمود روداوى م��ێ��ژووی��ى ت��ون��س و م��ی��س��ر ه����هر ل���ه ئ�هن��ج��ام��ى ن �ه‌ب��وون��ى و ک �هم��ده‌رام �ه‌ت��ى و ن�ه‌ب��وون��ى ف��رس�ه‌ت��ى ک��ار و ق��ۆرغ��ک��ارى ه���ه‌ردوو ده‌سه‌اڵت بۆ هه‌موو بواره‌کانى ژیانى رۆژانه‌ى واڵت و فه‌رامۆشکردنى ت �ه‌واوى میلله‌ت و کۆمه‌ڵگا و ب��ره‌ودان به ده‌سه‌اڵتى عه‌سکه‌رتاریه‌ت بۆ پاراستنى سه‌رانى حوکم و کورسى بۆ ک��وڕاو کوڕیان پاش خۆیان ،ئه‌و ده‌رئه‌نجامه‌ى لێیکه‌وته‌و‌ه سه‌رهه‌ڵدانى گه‌لى به‌دواو‌ه بوو ،قین و نه‌فره‌ت و ناڕه‌زاییه‌کان ب ه یه‌کجار خراونه‌ته‌ڕوو ،چونکه هه‌موو گه‌ل به‌یه‌کجار یه‌کیان گرت و یه‌ک دڵ له دژى سه‌رانى حوکم راپه‌ڕین ،راپه‌ڕینێکى دیموکراتیانه‌ى دور له زیانى گ�ه‌وره .ئه‌گه‌ر چى به سه‌دان شه‌هیدى لێکه‌وته‌وه، تونس به چه‌ند رۆژێک زه‌ین ئه‌لعابدین یان وه‌ده‌رنا ل ه واڵتدا ،میسرى له‌گه‌ڵدابێت جێگه‌یان به ناموباره‌ک له‌ق کردووه. ل�ه ه���ه‌ردوو واڵت���دا ه��ۆک��اره‌ک��ان له‌یه‌کچوونیان تێدا ه �ه‌ب��وو ،سه‌رنجراکێشتر ل�ه میسردا سوپا و هێزه چه‌کداره‌کان هه‌ڵوێستى جوامێرانه‌یان هه‌بوو به الیه‌نگیرى کردنى خه‌ڵک و بانگى ک��رد ک ه توندوتیژى به‌کار ناهێنن دژ به گه‌ل. له تونسدا میلله‌ت زۆر ده‌ستیان درێژ نه‌کرد بۆ موڵک و ماڵى ده‌وڵ �ه‌ت .له میسردا خه‌ڵک خۆى
عه‌ره‌بى تونس و میسر ل ه ناوخۆیاندا یه‌ک ده‌گرن ئێمه‌ش جودایى
کۆمیته‌ى جیاواز جیاوازیان دروست کرد بۆ پاراستنى سه‌ر و ماڵى خه‌ڵکى مه‌ده‌نى و ئه‌وانى دژى یاسا و راکرده‌کانى گرتووخانه‌کان جواڵنه‌و‌ه ئه‌یانگرتن و راده‌ستى سوپا و پۆلیسیان ده‌کردن. جا براین‌ه وه‌رن به‌راوردێک بکه‌ین و گه‌شتێکى که‌م تا زۆر بکه‌ین له‌و کاته‌ى میسر و تونس و کاته‌کانى ( )1991هه‌تا ئێستاى الى خۆمان. عه‌ره‌بى هه‌ردوو واڵت (میسر و تونس) له ماوه‌یه‌کى زۆر که‌مدا و به چه‌ند رۆژێ��ک یه‌کیان گرت و یه‌ک ده‌ست و یه‌ک دڵ و یه‌ک هه‌ڵوێست توانیان هه‌ر به چه‌پڵ‌ه سه‌رۆکى تونس ده‌ربکه‌ن و میسریش بهڕێوهیه ناموباره‌که‌کان به‌ده‌ر نێن ،به‌اڵم له‌وکاته‌ى بیرم‌ه و دیرۆک باسى ئه‌کات ههمیشه له‌ناو خۆماندا دوژمنایه‌تى یه‌کتر ئه‌که‌ین و دوژمن راکێشى سه‌ر هاونه‌ته‌وه‌ى خۆمان ده‌که‌ین تا ده‌سه‌اڵت و تواناکانى خۆمان بپارێزین .هه‌ر نمونه‌ى میرنشینه‌کانى کورد ت��ا ده‌گ��ات �ه هه‌ڵوێسته‌کانى ک��ات��ى ش��اخ��ى هه‌موو الیه‌نه‌کانى باشور و شه‌ڕ به یه‌کتر فرۆشتنه‌و‌ه و هه‌تا ( )1992به دواوه و له ساڵى ()1996هوه به‌تایبه‌ت ل ه ( )31ئابدا دوژمن هێنرای‌ه سه‌ر الیه‌نێکى ترى سه‌ر گۆڕه‌پانى باشور و به سه‌روه‌رى له قه‌له‌میاندا... براده‌رێکى یه‌کێتى نیشتمانى له دیمانه‌یه‌کدا هه‌ر چه‌ند رۆژ پێش ئێستا هه‌ندێ شتى بیرهێنایه‌و‌ه ک ه گوای‌ه الیهنه باشه‌کانى خۆیانى باس ئه‌کرد .گوای ه له سه‌ر راى جیاواز که‌س سزا نهدراوه و که‌س زیندانى نهکراوه و که‌س نانبڕاو نهکراوه ،ئه‌ى ئه‌و هه‌موو ک��وژراو و بێ سه‌روشوێن و نانبڕاوان‌ه کێن که له نێوانماندا هه‌ن .کهواته ده‌زگاکانى زانیارى و هه‌ر دانیشتون و جێگه‌ى سوپاس و پێزانینى میلله‌ت بوون. خۆ سجن‌ه نهێنیه‌کان هه‌تا ئێستا هه‌ر ماون و جار جاره یه‌کێک پاش چه‌ندین ساڵ سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن. سه‌ره‌تا له الى ئێوه‌و‌ه سه‌رى هه‌ڵدا کاتێک له شه‌ڕى دژ به رژێم و راپه‌ڕیندا دام و ده‌زگاکان و هه‌موو
کارگه‌کان و ئامێره‌کانى ئاوه‌دانى نه‌ما که ئاودیو نه‌کرێت له سه‌ر سنور‌ه و به حیمایه‌ى فاڵن مه‌سئول و فاڵن که‌س ئه‌و شتان‌ه ئاودیو ئه‌کران. که‌رکوک که گیرا سه‌ره‌تا هه‌ر سه‌رانى پایه‌به‌رز بوون هه‌رچى سه‌یاره‌ى علوج ههیه و هه‌رچى شوێن ه گرنگه‌کان ههیه هێناتان و که‌سیش نه‌یوێرا بڵێ بۆ .له ()31ى ئابى ()96دا هه‌ر الیهنه و ئه‌چوو‌ه سه‌ر تااڵنکردنى ماڵ و حاڵى الیه‌نه‌که‌ى تر ،هه‌موو بیرمانه! .ئێستا ئه‌و تااڵنی‌ه ب�ه‌رده‌وام�ه و سامانى ژێرزه‌وى و سه‌ر زه‌وى به ئاشکرا له‌به‌ر دیدى خه‌ڵکدا شتێکى حاشا هه‌ڵنه‌گره. میسرییه‌کان چه‌ند رۆژێ���ک چه‌ند خه‌ڵکێکى که‌م هه‌ندێ تااڵن و بڕیان کرد ،به‌اڵم هه‌ر خه‌ڵک خۆیان گه‌نجه‌کانیان کۆمیته‌ى بچوک بچوکیان دروس��ت ئه‌کرد و ئ�هو تااڵنیه‌یان ب�هر لێ ئه‌گرت (رێگر ئه‌بوون) .دیمان عیماد ئه‌حمه‌د ئه‌یوت ئه‌مڕۆ سه‌رده‌مى دیالۆگ و دانیشتن و گفتوگۆی‌ه با ب ه شێوازى مه‌ده‌نى و دیموکراتیان‌ه چاره‌سه‌رى کێشه‌کان بکه‌ین و هه‌موو که‌س ئازاد‌ه له ده‌ربڕینى بۆچوونى سیاسه‌تى خ��ۆى له‌کاتێکدا ک�ه‌س ئ �ه‌وى تر قبوڵ ناکات .هه‌ریه‌ک پیالن بۆ ئه‌ویتر داده‌نێ .هه‌ر دور نه‌ڕۆین وهک ئ �ه‌وه‌ى له عێراقدا پیالن بۆ گۆڕان دانرا تا هیچ پۆستێکى ئیدارى وه‌رنه‌گرن به ئیعترافى خۆیان. ل �ه ت��ون��س و میسر ه �هم��وو ه���ه‌وڵ ب��ۆ گۆڕینى ده‌سه‌اڵت و یه‌کگرتوویى خاک و خه‌ڵک بوو ،به‌اڵم الى خۆمان دروستکردنى جودایى .له نێو الیه‌نه‌کاندا دروست ده‌کرێت تا گه‌شت‌ه ناو خێزانه‌کانیش .سوپاى میسر چوونه پاڵ خه‌ڵک و ده‌ستیان دهک��رد‌ه ملى یه‌کتر لهگهڵ خه‌ڵکدا ،لێره‌ش سوپا و پۆلیس بۆ ش���ه‌ڕى ن��اوخ��ۆ و سه‌رکوتکردنى خه‌ڵک و کپ کردنه‌وه‌ى خۆپیشاندانه‌کان و ناڕه‌زاییه‌کان ،له‌وێش هه‌وڵى له‌ده‌ستنه‌دانى خاک و میلله‌تیان خسته‌گه‌ڕ.
به‌ڕاستی هه‌ینیه‌کی به‌غه‌زه‌ب بوو کوێنده‌ری ئه‌و مه‌قوله‌یه‌ی ک����اڕل م���ارک���س ل���ه کتێبی مه‌هدی کاوانی دی���ال���هک���ت���ی���ک���ی م������ادی و مێژوویی که ده‌ڵ��ێ گۆڕانی چه‌ندایه‌تی به درێژه کێشانی مێژوو به سه‌ر یه‌که‌وه که‌ڵه‌که ده‌بن و دواتر ل ه شوێنێکه‌وه ده‌ته‌قنه‌وه و شۆڕشی کۆمه‌اڵیه‌تی وات���ه وه‌رچ �ه‌رخ��ان��ی ن��وێ��ی ل��ێ ب����ه‌وه‌الده‌ت ده‌ب��ێ هه‌ڵه‌یه .شه‌و و رۆژێ��ک وات�ه که‌متر له ()24 کاتژمێر به هه‌ر پێوانه‌یه‌ک بێت زۆر زۆر که‌م ه و ئه‌قل ته‌سه‌وڕ ناکا بۆ هه‌ر گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌ک که بپڕژێنه سه‌ر شه‌قامه‌کانی شاره گه‌وره‌کانی میسر و رووب �ه‌ڕوی ده‌زگ��ا ئه‌من و ئیستخبارات و پۆلیسی میسر ببنهوه و به دره‌نگانی شه‌وه‌و‌ه نه‌شئه‌ی سه‌رکه‌وتن لێبده‌ن و بڵێن ئه‌و جه‌ماوه‌ر‌ه مه‌زنه‌مان که توانای بێناوه‌رۆک کردنی ده‌زگا قه‌معیه‌کانی رژێمی هه‌بێت شوره‌ییه بۆمان واز بێنین تا نه‌گه‌ینه سه‌ر پۆپه‌له‌ی ده‌سه‌اڵت و له شوێن حکومه‌تێکی دکتاتۆر و گه‌نده‌ڵ و ئیستبدادی درێژه به هه‌ینیه‌که‌ی خۆمان ده‌ده‌ین تا له شوێنیان حکومه‌تی گ�ه‌ل داده‌مه‌زرێنین و خواسته‌کانی برسیه‌کانی واڵته‌که‌مان و به ئه‌نجام گه‌یاندنی پرۆسیسی دیموکراتی و خواسته‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی به ناوه‌رۆک ده‌که‌ین .ئێستاش که رۆژی شه‌ممه و یه‌کشه‌ممه و ..به‌ڕێده‌که‌ین جه‌ماوه‌ری ڕاپه‌ڕیو و به گوڕوتینێکی به‌هێزتر پڕژاونه‌ته سه‌ر شه‌قامه‌کان و داوا ده‌که‌ن نا بۆ سه‌رۆکمان با بڕوا و واڵت به‌جێ بێڵێ .ده‌نگو باسه‌کانیش له زاری ئه‌وانه‌ی سه‌رکردایه‌تی خه‌ڵکی ڕاپه‌ڕیو ده‌که‌ن، رێوشوێنی دیاری کراو ئه‌نجام دراوه که به‌یانی سێ شه‌ممه له قاهیره و شاره‌گه‌وره‌کان راپه‌ڕینی ملیۆنی ئه‌نجام بدرێ. خۆزگه و خۆزگه کوردیش که‌ناڵێکی نه‌ک وهک جه‌زیره ،به‌ڵکو له خوار ئه‌ژنۆشی بوایه و هاتبایه ئێش و ئازاره‌کانی شه‌قام به وێنه و دواندن که هه‌رچی رووده‌دا بیگه‌یه‌نێته ناو هه‌موو کون و قوژبنه‌کانی کوردستان و ناوچهکه و جیهان. ئاخر ()KNNی به‌سته‌زمان و له ناو ئه‌و داخراوه سیاسیه کوردیه و ناوچهکه و ب�هو بێ پاره‌یی ه و که‌م ئه‌زموونیه‌وه کوا له توانای ده‌بێ وهک جه‌زیره ئاسا خواسته‌کانی خه‌ڵک بگوازێته‌وه. پیاو بۆ خوا بڵێ لهگهڵ ئه‌وه‌شه‌وه که‌م یان زۆر کارتێکردنی خۆی ک��ردووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ش بۆ دامرکاندنه‌وه‌ی تینوی خه‌ڵک به‌س نیه . به درێژایی ئه‌و هه‌ینیه تا دره‌نگانى شه‌و واته تا ئه‌و کاتانه‌ی که دڵنیایی کردم شه‌وه گه‌رمه‌که‌ی میسر شتێکی به شتێک کردووه ،به دیار جه‌زیره‌و‌ه بووم . که ته‌ماشای رووداوه به په‌له‌کان و خۆڕاگری گه‌لی میسرم دهک��رد وام��ده‌زان��ی ئ �هوه میلله‌تی ک���ورده ب�ه س �هر زۆرداره‌ک���ان���ی خ��ۆی ده‌ی��ک��ات، وامده‌زانی نوێبوونه‌وه‌ی راپه‌ڕینی مه‌زنی به‌هاری ساڵی ()1991ی ک��ورد ب��وو که به که‌متر ل ه
مانگێک توانی بای بای له داگیرکه‌ران بکا و ب�هو هه‌موو ده‌زگ��ا تۆقێنه‌ره‌یان له کوردستان خ��ۆی بگه‌یه‌نێته ئ �هو شوێنه‌ی ک�ه ک��ورد بڵێ ئا ئێره‌یه سنورم و چیتر تێ ن��اپ�ه‌ڕم .شۆڕشی ئه‌و دوو راپه‌ڕینه مه‌زنه‌ی ه�ه‌ردوو گه‌لی تونس و میسر و به‌و قه‌ساوه‌ته‌ی که لێی که‌وتۆته‌و‌ه لهگهڵ ئه‌و هه‌ستانه‌وه جه‌ماوه‌ریه یه‌ک له دوا یه‌کانه‌ی شه‌قامی عه‌ره‌بی و بۆ هه‌تا هه‌تایه ئه‌و زه‌ینه‌ی له دڵ و ده‌رونی من البرد که بڵێم ئه‌نفال و کیمیا ب��اران و گ��ۆڕه به‌کۆمه‌ڵ کوژه‌کانی له ناو زهنی ع�ه‌ره‌ب�هوه بووبێت .ئه‌و بۆشاییه‌ی که له نێوان خه‌ڵکی ڕاپ �ه‌ڕی��وی وێ��ن��ده‌ر و ئه‌و هه‌لسوکه‌وتانه‌ی ده‌سه‌اڵتی کوردینه‌ی خۆمان ده‌ره �ه‌ق به گه‌له‌که‌یان دهک��ات ،هاتوومه‌ته سه‌ر ق�هن��اع�ه‌ت ک�ه رێ��ک��اوڕێ��ک ی�هک��ان گ��ی��رن و ب ه دیوه‌که‌ی تریش هه‌مان یه‌کانگیری ههیه له نێوان خواستی هه‌موو نه‌ته‌وه‌کان به کورد و عه‌ره‌ب و تورک و فارسیشه‌وه .ئه‌وه‌ی ئه‌و که‌لێنه له نێوان ئه‌و گشتگیریه کۆمه‌اڵیه‌تیانه دروست ده‌کات زۆرداره‌کانن که به فعلی هێزى خۆیان چه‌سپاندوو‌ه به سه‌ر بیر و ئه‌ندێشه و خواسته‌کانی خهڵکهوه . خ��ۆزگ�ه و خ��ۆزگ�ه ب��ه‌ری ڕه‌ون��ج��ی ئ �هو ش�هوه غه‌زه‌به‌ی میسر و سه‌رکه‌وتنی راپه‌ڕینی تونس و تێکڕای ئه‌و گڕه هه‌ڵکه‌وتوه‌ی شه‌قامی عه‌ره‌بی دیزه به گۆزه نه‌کرێ و به فرت و فێل وهک شۆڕش و راپه‌ڕینه‌کانی تری جیهانی لێ نه‌یه‌ته‌وه که ل ه شوێن دکتاتۆرێکه‌وه دکتاتۆره‌کی تر شین بێتهوه. نا هه‌ق نیمه که ئه‌و ترس و دوودڵ��ی�هی دزینی ئ �هو دی���ارده کلپه س �هن��دووه‌ی شه‌قامی عه‌ره‌بی وهک هی شوێنه‌کانی تر بێناوه‌رۆک بکرێ ،ل ه دڵما خول بخواته‌وه .له شوێن شۆڕشی ئۆکتۆبه‌ر و سوسیالیستی و نه‌مانی چه‌وساندنه‌وه له سه‌ر ئاستی جیهان ،کامپی رۆژهه‌اڵتی پێشووی لێ شین بۆوه و لهگهڵ خۆی کۆمهڵه دکتاتۆرێکی وه‌ب �هره �هم هێنا و ل�ه هه‌ره‌سه‌که‌شیدا ب�ه فعلی کاری رۆژئ��اوا ،نه‌هێڵرا له شوێن دیکتاتۆره‌کان حکومه‌تی گه‌ل داب��م�ه‌زرێ .شۆڕشی گ�ه‌الن ل ه پێناو رزگ��ار بوون له کۆلۆنیالیزم و پێکهێنانی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وایه‌تی ،دیکتاتۆره‌کانی له بابه‌ت زین ئه‌لعابدینی تونس و حوسنی موباره‌کی میسر
و شای ئه‌رده‌ن و شاکانی واڵتانی که‌نداو و سه‌دام حوسێنی پێشتری عێراق و ئه‌م و ئه‌وی ترمان ب ه بیر دێننه‌وه .گه‌لی ئێران به ش��ۆڕش و راپه‌ڕین محه‌مه‌د ره‌زا شای دیکتاتۆری البرد و له شوێنیا دیکتاتۆریه‌تی خومه‌ینی و مه‌الکان شین دهبێتهوه. گه‌لی کورد له به‌هاری ( )1991راپه‌ڕێنه‌کی وه‌ها مه‌زنی کرد که ده‌توانم بڵێم چه‌ند جاره بار ته‌قای هه‌موو بزاڤه کوردیه پێشینه‌کانی خۆی بوو که‌چی ئه‌ویش دزرا و له شوێنیا ئه‌و جۆره ده‌سه‌اڵته‌ی لێ شێن بۆته‌وه که کوردستان و عێراق به پله دوو یان سێی گه‌نده‌ڵی جیهانی بناسرێن و سنوری ئازادیه‌کانی خه‌ڵکیش بۆ ده‌قه‌کانی رژێمی پێشتر ک��ورت که‌نه‌وه و ک��ۆت و زنجیر بخه‌نه سه‌ریان له بواری ئ��ازادی رۆژنامه‌گه‌ری و ئ��ازادی خۆپیشاندان و زۆرانێک له چاالکیه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی خۆیان .ئ�ه‌وه‌ی ئێستا له ناو شه‌قامی عه‌ره‌بی ده‌کرێت رێکاوڕێک ئه‌و مانایه‌ت ده‌دات��ه دهس��ت وهک بڵێی با ئ�هو نیو سه‌ده‌یه‌ی قه‌هریش البه‌رین و وا بزانین ئێستاکه‌یه شۆڕشی رزگاریمان و پێکهێنانی کیانی نه‌ته‌وایه‌تیمان. گه‌لی راپه‌ڕیوی میسر ئه‌گه‌ر وشیار نه‌بن ل ه رێگای فرت و فێڵی رژێم یان رۆژئاوا و به ناوی چاکسازی و گۆڕانهوه ،ته‌فره‌یان ده‌ده‌ن و وهک شۆڕشه‌که‌ی زه‌عیم موسه‌ده‌قی سالی ()1952ی لێ دێت که ره‌زا شایان بۆ ده‌ره‌وه قاو داو دواتر به پیالن هێنایانه‌وه سه‌ر کورسی فه‌رمانڕه‌وایه‌تی. خ��ۆ گه‌لی میسریش و دوا ب�ه دوای شۆڕشی رزگاری نیشتمانی و تا ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ی چه‌نده‌ها راپ �ه‌ڕی��ن��ی میلی ت��ری س����ازداوه و ل �ه رێگای فرتوفێڵی رژێم و سیاسه‌تی دوو فاقی رۆژئ��اوا پێیان دامرکاندوونه‌وه و دوا ئه‌نجامیش هیچی بۆ گه‌لی میسر لێ نه‌که‌وته‌وه .خۆ زین لعابدینی دکتاتۆری هه‌اڵتووی تونسیش که له حاشیه‌ی حه‌بیب بۆر‌قێبه بوو و کرا به به‌دیلی و گه‌لی پێ هه‌ڵخه‌له‌تا و له مامۆستاکه‌ی زیاتر دیکتاتۆریه‌تی له ژیانی ( )23ساڵی خۆی هه‌ڵبژارد . ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌مه‌ریکی به درێژایی غه‌زه‌بی هه‌ینی ( )4لێدوانیاندا .هی یه‌که‌میان زیاتر پشتگیری مانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت بوو هی دووه‌میان دوو فاقی بوو یه‌کێکیان به دیوی ده‌سه‌اڵت ئه‌وی
لێره‌ش س��ازش کردنه بۆ م��ان �ه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵته‌کانى خۆیان و دۆڕانى خاک و نهتهوه له به‌رامبه‌ر عه‌ره‌ب و شوێنه‌کانى عێراق و ته‌سلیمکردنى هه‌موو به‌ها جوانه‌کانى نه‌ته‌وه‌ى کورد و له‌ده‌ستدانى. ک��اک ن�ه‌وش��ی��روان مسته‌فا ب�ه‌راوردێ��ک��ى که‌مى ک��رد ل�ه ن��ێ��وان ئێر‌ه و ئ���ه‌وێ ،ل�ه روى گ���وزه‌ران و خزمه‌تگوزارییه‌کان که‌چى کاک عیماد ئه‌حمه‌د گاڵته‌ى به قسه‌کانى ئه‌کرد و سه‌رسوڕمانى خۆى ده‌رئه‌بڕى ،که نابێ ب �ه‌راوردى به‌و شێوه‌ی‌ه بکرێت، به‌ڵکو خۆى هات به‌راوردى کاولکارى واڵتى کرد به ده‌ستى به‌عس ،به‌اڵم باسى ئه‌و هه‌موو کاولکاریه‌ى نه‌کرد که له‌سه‌ر ده‌ستى ئه‌وان ( )20ساڵه به واڵت ئه‌کرێت ،به گشت الیه‌نه‌کانه‌وه. له‌وێ به بانگه‌وازییه‌ک به هه‌ڵوێست ده‌ربڕینێک خه‌ڵک هاتن‌ه سه‌ر شه‌قام و به یه‌ک ده‌نگ وتیان ده‌سه‌اڵت با چۆڵى بکات .بۆ جارێکیش قسه‌یه‌کى ناشرینیان ب�ه دهس���ه‌اڵت ن���ه‌وت ،بێجگ‌ه ل���ه‌وه‌ى با دهس �ه‌اڵت و سه‌رۆکه‌که‌ى به‌جێیبهێڵێ!! به‌اڵم الى خۆمان به‌یاننامه‌یه‌کى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان که داواى هه‌ندێ گۆڕانکارى کرد له ریشه‌و‌ه که‌چى سوپا و ه�هم��وو دهس���ه‌اڵت خ��ران� ه (ئ��ی��ن��زاره‌وه) و ت��رس و دڵه‌ڕاوکێیان تێکه‌وت .که‌وتن‌ه تان‌ه و ته‌شه‌ر و قسه‌ى به‌رز و نزم .ئه‌گه‌رچى ئه‌م کلتوره هه‌ر له زه‌مانى شاخه‌و‌ه هه‌تا ئێستاش درێژه‌ى ههیه ،زۆر جنێوو قسه‌ى نا شایسته‌یان به‌یه‌ک ئه‌وت و یه‌کتریان سه‌رکۆن ه ئه‌کرد و یه‌کتریان ئه‌شکانه‌وه .که‌چى بۆ جارێک قسه‌یه‌کى سیاسى ره‌خن‌ه ئامێزیان به حکومه‌ت و ناوه‌ند نه‌وت که ئه‌م هه‌موو ناهه‌قیه‌ى لهگهڵ کورد ئه‌کرێت. واڵته عه‌ره‌بییه‌کانى ترى دراوسێ میسر و تونس خۆیان بێ الیه‌ن گوزار‌ه کرد به‌رامبه‌ر هه‌ردوو واڵت، پیالنیان دژى نه‌گێڕا .که‌چى الى خۆمان هه‌زاران پیالن و دژایه‌تى بۆ پارچه‌کانى ترى کوردستان گێڕا
و هێزه‌کانى ترى رزگاریخوازی باکور و رۆژهه‌اڵت و رۆژئ���اوا ب�ه تیرۆریست ن���اوزه‌د دهک���هن ،خه‌باتى کۆمه‌ڵگاى کوردى باکوریان به نابه‌جێ ده‌ربڕى و وتیان کاتى ئهوه نیه و زوو‌ه بۆ بابه‌تى خوێندن ب ه زمانى دای��ک ،خۆسه‌رى دیموکراتى سیسته‌مێکى له‌بار نیه بۆ ئێستاى باکور.کاتێکیش پشتگیرییه‌ک هه‌بێ ل�ه الی�هن��ى خهڵکهوه ب��ۆ پارچه‌کانى ت��ر ب ه گێر‌ه شێوێن له قه‌ڵه‌م ئه‌درێن و ده‌یانگرن و شه‌وان ه هه‌ڵئه‌کوتن‌ه سه‌ریان و شوێن بزریان ئه‌که‌ن و نکۆڵى له ده‌ستگیرکردنیان ئه‌که‌ن وهک ه �ه‌ردوو که‌سى پارتى چاره‌سه‌رى .کاتێک گه‌ل بێته سه‌ر شه‌قام بۆ ناڕه‌زایى ده‌ربڕین دژ به نه‌بوونى خزمه‌تگوزارییه‌کان که‌چى ی��اس��اى خۆپیشاندان ده‌رده‌ک����هن ب�ه بیانوى رێکخستنى خۆپیشاندان ،پاشان ئه‌ڵێن ده‌ستێکى له‌پشته‌وه‌وی‌ه و ئاژاوه‌گێڕن!! ،ئه‌ى من ئه‌پرسم ئه‌و ده‌ست‌ه ده‌ستى کێی‌ه که له‌پشت ئه‌و هه‌موو ناهه‌قیانه‌ی ئێوه‌ى ده‌سه‌اڵته‌وه‌ی‌ه که میلله‌ت ره‌ش و رووت و بێکار و نه‌بوو ده‌که‌ن. هه‌رچه‌ند رۆژێک پێش ئێستا به‌ڵێنیاندا که دواى فشارى خه‌ڵک که گه‌یشتووه‌ت‌ه گوێى ده‌سه‌اڵت ،ک ه بۆ مانگى دووى شوبات ( )21کاتژمێر کاره‌با ده‌ده‌ن به خه‌ڵک ،که به‌و بۆنه‌یه‌و‌ه شه‌وى ()2/1 - 1/31 تا به‌یانى کاره‌با بڕاو پاشانیش تا دواى نیوه‌ڕۆ هه‌ر نه‌هاته‌وه .که‌چى ل ه میسر و تونس پاش ئه‌و هه‌موو گ��رژى و ئاڵۆزیان‌ه بۆ ده‌قه‌یه‌کیش نه‌بینرا کاره‌با بکوژرێنه‌و‌ه له خه‌ڵک. چه‌ند ساڵه ئێوه پاره‌ى موچه‌خۆرانى ئه‌م گوزه‌ره‌ى ئیماراتى الى خۆمان ئه‌خۆن ،ئه‌ڵێن ئێمه ئیمکانى قه‌ره‌بوومان نیه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى بودجه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم تواناى ئه‌و هه‌موو پاره زۆره‌ى نییه ،به‌اڵم ئه‌ى چۆن توانیان بیخۆن ،ئه‌مه‌ش کارى ئێستاتان نییه؟! منه‌تى چیمان به‌سه‌ردا دهک�هن کێ واڵتى کاول کرد ئێوه یان کێ!!؟؟
ڵ خانى به‌دلیس پرسه‌نامه‌ى عه‌بدا بۆ کۆچى سه‌عید ناکام س���ه‌ع���ی���د ن����اک����ام ئ���هو ن��وس �هر و وه‌رگ��ێ��ڕه‌ی �ه ک ه بوار نوره‌دین یه‌کێک له پڕ بایه‌خترین ک���ت���ێ���ب���ى ت����ای����ب����ه‌ت ب � ه مێژووى ک��وردى ،له تورکى عوسمانییه‌وه بۆ زمانى ک��وردى وه‌رگ��ێ��ڕاوه ،ئه‌و کتێبه‌ى که‌لێنێکى زۆر به‌تاڵى له مێژووى کورد «له ناوه‌ڕاستى سه‌ده‌ى حه‌ڤده‌دا» پێ‌ئاشنا کردین، ئه‌ویش (سیاحه‌تنامه‌که‌ى ئه‌ولیا چه‌له‌بى -کورد له مێژووى دراوسێکانیدا)یه. ن��وس �ه‌رى ئ �هم ب��اب�ه‌ت�ه ،کتێبێکى (شیکردنه‌و‌ه و ره‌خنه‌گرانه)ى له‌سه‌ر کتێبى ناوبراو به ناوى (عه‌بداڵ خانى به‌دلیس -بلیمه‌تێکى فه‌رامۆشکراو له م��ێ��ژووى ک���ورددا) نووسیوه و چه‌ند ساڵێک لهگهڵ کارنامه‌ى ئه‌م دوو پیاوه‌ى مێژووى کورددا، ژی��اوه ...له‌به‌ر ئهمه به ئه‌رکى خۆمم زان��ى ک ه وهک وه‌فایه‌ک بۆ هه‌ردووکیان ،ئه‌م پرسه‌نامه‌ی ه «به‌ناوى عه‌بداڵ خان»هوه داڕێژم و پێشکه‌ش ب ه خوێنه‌رانى بکه‌م: له گۆڕێکى نادیاره‌وه ،له‌شوێنێکى گومناویه‌وه، هاوار ده‌که‌م هاوار ،بۆ کۆچى سه‌عید ناکام. ئێوه نازانن کێم و له کوێ کوژراو و نێژراوم، بۆچیش له‌ناوبراوم؟! به‌اڵم ئهوه بزانن که ده‌نگ و ه����اوارم ه���هر م����اوه ،هێشتا ل �ه‌س �هر ت��رۆپ��ک��ى دووڕیانه‌که‌ى (به‌دلیس)ى شه‌ره‌فنامه‌دا ،قه‌تیس ماوه. ل �هو ڕۆژه‌وه ک �ه ئ�ه‌ح��م�ه‌د پ��اش��اى عوسمانى، میرنشینه‌که‌ى لێ هه‌ڵته‌کاندم ،ماڵ و سامانى ک����وردان����ى ل���ێ���ف���ڕان���دم ،ک��ت��ێ��ب��خ��ان �ه ن����اوازه‌ک����هى کوردستانى لێقڕاندم ،پتر له ( )100ده‌ستنووسى خۆمى لێفه‌وتاندم ،به‌وه‌ش نه‌وه‌ستا وهک قه‌له‌ڕه‌شه، به‌سه‌ر الشه‌ى ه�ه‌زاران کوڕه ک��ورددا قیڕاندى...
تریشیان به دی��وی خه‌ڵکی ڕاپ�ه‌ڕی��و و لێدوانی سێیه‌میشیان زیاتر به‌الی خه‌لکی ڕاپه‌ڕیو بوو بوو، به‌اڵم سه‌ره‌داوی مانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتیشیان نه‌پچڕاند. ه��ی چ��واره‌م��ی��ان ل�ه زاری ه��ی�لاری کلینتۆن و ئۆباماشه‌وه داوا له حوسنی موباره‌ک ده‌که‌ن ک ه ملکه‌چی داخوازیه‌کانی خه‌ڵکی ڕاپه‌ڕێو بێت. قه‌ناعه‌تیشم ه �هی �ه م���ادام ڕاپ���ه‌ڕی���ن ل �ه پ��اش هه‌ینیه‌وه به گوڕوتین تر بوو ئه‌مڕۆ یان سبه‌ی بیر له به‌جێ هێشتنی حوسنی موباره‌ک دهکهنهوه و هه‌وڵی ئهوه ده‌ده‌ن له ناو هه‌ناوی هه‌مان حکومه‌ت و دهس���ه‌اڵت و به ن��اوی ئیسالحاته‌وه بچمی تر بێننه پێشه‌وه خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌شیان بۆ نه‌چوو‌ه س �هر ب�ه دوور م �ه‌زان �ه ه�ه‌ول��وت�ه‌ق�ه‌الی��ان ب��ۆ ئ�هوه بیت موحه‌مه‌د به‌رادعی ته‌فویز بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ته‌وژمی گه‌نجه‌کان و سه‌رکرادایه‌تی کردنی قبول بکرێ .ئه‌وروپاش له زاری لێدوانه‌کانی فه‌ڕه‌نسا
له‌و رۆژه‌وه ،هاواره‌کانم قه‌تیس مابوون ،له ژێر وشه و دێڕه تورکییه‌کانى ئه‌ولیا چه‌له‌بى کۆن ه ێ میوانمدا ،به‌جێمابوون ،پتر له ( )300ساڵ ،به ب وچان ،به‌بێ وه‌ستان ،دڵم وهک هه‌ڵۆیه‌کى نامۆ به‌سه‌ر ئ�هم کوردستانه‌دا ده‌گ���ه‌ڕا ،تاکو بزانێ، ئاخۆ له ژوورى چ ماڵێک ،یه‌که‌م دێڕى مێژووى میرنشینه‌که‌م به زمانى کوردى چاو ده‌تروکێنێ، ب �ه زم��ان��ى ک����وردى گ��ۆ دهک����ات و گوێچکه‌ى ده‌کرێته‌وه ،هه‌ر به زمانى کوردیش ،به‌سه‌رهات ه فه‌رامۆشکراوه‌که‌م ،ده‌نوسرێته‌وه...؟! دواج��ار ،هه‌ڵۆى داخ له دڵ و ماندووى شه‌ق و شڕم ،به‌سه‌ر شه‌قاڵوه‌دا ،له شه‌قه‌ى باڵى وشه‌ى دا، له‌و ئاسمانه ره‌نگینه له باوه‌شگرتووه‌ى سه‌فیندا، ب��ۆن��ى خ��ۆم و ئ �هو خ��اک و خ��ۆڵ�هم ک��رد ک�ه ل ه شه‌ڕه‌که‌ى ئه‌حمه‌د پاشادا ،له‌ژێر سمى ئه‌سپه‌که‌م هه‌ستا ،بۆن و به‌رامه‌ى ئه‌و خوانه‌م کرد ،که ل ه دیوه‌خانى به‌دلیسى ئه‌و سه‌رده‌مه‌مدا ،بۆ ئه‌حمه‌د پ��اش��اى دوژم��ن��م ل��ێ��ن��را ...ل �ه ک�ه‌ل��ێ��ن��ى ش��وش�هى پ �هن��ج �ه‌ره‌ی �هک��ى ش��ک��اوى ژوورێ���ک���ى ش���ه‌ق�ڵ�اوه‌دا، بریسکه‌ى فه‌خفوریی سفره ڕه‌نگینه‌کانم ،وهک بروسکه‌ى به‌هار ،به‌ره‌و بیلبیله‌ى چاوم هه‌ڵسا... هه‌ر له‌و په‌نجه‌ره‌یه‌وه ،هه‌زاران که‌پوو و گوێچه‌ى ب���ڕاوى س�ه‌رب��ازه‌ک��ان��م دى ،ک�ه ئه‌لقه ئه‌لقه ب�ه‌رز ده‌ب��ن�هوه و هێشتا ه��اواری��ان لێهه‌ڵده‌ستا ،خوێنیان لێده‌تکا ،هه‌ر له ئاسمانى ش�ه‌ق�ڵاوه‌دا ،نزاکانیان له گه‌رووى ئه‌حمه‌د پاشاى عوسمانى ،ده‌گیرا... دیم که هێشتا به‌سه‌ر شاخى سه‌فینه‌وه‌م ،که‌چى زی��ن��دوو ده‌ب��م��هوه؟! ب���ه‌ره‌و دی��وه‌خ��ان �ه بێنازه‌که‌شم ده‌بمه‌وه ...له ئاسمان نزیک بووه‌مه‌وه و پرسیم، چییه؟ به‌ته‌مان جارێکى تر به‌گژ ئه‌حمه‌د پاشامدا بکهنهوه؟! گوتیان :نه‌خێر ئهوه «سه‌عید ناکام»ه و کتێبى سیاحه‌تنامه‌مان بۆ ده‌گێڕێته‌وه...
و به‌ریتانیا و ئه‌م و ئ�ه‌وی ت��رهوه لهگهڵ هه‌مان جۆگه‌ی ئه‌مه‌ریکا تێکه‌ڵ بووینه. ئێمه‌ی کوردیش با چیتر هه‌موو هاواره‌کانمان له دژی ده‌ره‌وه‌و دوژمنایه‌تیه‌کانیان نه‌بێ دژمان و بیکه‌ین به پێوه‌ری سه‌ره‌کی بۆ نه‌گه‌یشتنمان ب ه خواستی نه‌ته‌وایه‌تی ،به‌ڵکو ئه‌و قه‌یرانه‌ی ئێستا له هه‌رێمی کوردستان دای�ه و ئه‌و هه‌ستانه‌وه‌ی شه‌قامی ع�ه‌ره‌ب��ی پێمان ده‌ڵ��ێ ل�ه ن���اوه‌وه خۆت رێکخه ،له ناوهوه خۆت رێکخه .ئه‌گه‌ر ناوه‌وه‌ت رێکخست ده‌توانی بپرژێیته سه‌ر ده‌ره‌وه‌ش .ئێمه‌ی ک��وردی��ش ل �ه رۆژگ��ارێ��ک��ی وهک ئ �هم��ڕۆم��ان ئه‌گه‌ر عاملی ده‌ره‌وه‌ش بکه‌ین به هه‌نجه‌تی ب ه ده‌ول �ه‌ت نه‌بوونمان یان نه‌توانین کێشه‌ی نهتهوه ببه‌ینه پێش ،خۆ ده‌توانین به‌و میزانیه زه‌به‌الحه‌ی نه‌وت ده‌وڵه‌تێکی ئابووری وهک تایوان و یابان دابمه‌زرێنین و له دوا جاردا ئه‌مری واقیعی وان به سه‌ر کوردستانیش فه‌رز که‌ین .
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ه تا ئازادان ه لێره‌وه هه‌ر هه‌فت ه و له‌سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پرسی ئ �هم هه‌فته‌یه تایبهته به راى ئێوه‌ى ه��اواڵت��ى ده‌رب���اره‌ى (ئایا ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆران ل ه جێبه‌جێ کردنى داواکارییه‌کانى ناو به‌یانامه‌که‌ى سور ده‌بێت؟) ک����ارزان ع �ه‌زی��ز ـ خ��وێ��ن��دک��ار/
به‌شێکى به‌یاننامه‌که په‌یوه‌سته ب ه خهڵکهوه و هه‌ندێک له ئه‌ندامانى بزوتنه‌وه‌که‌ش مه‌ترسیان ههیه له جێبه‌جێکردنى ،پێشتر شتى وا له هه‌رێمى کوردستاندا ئه‌زمون نهکراوه تا بزانین چ ده‌ره‌نجامێکى ده‌بێت ،هه‌ندێ له خاڵه‌کان ده‌توانرێت بخرێته ب��وارى جێبه‌جێکردنه‌وه بێئه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ترسی له جێبه‌جێ کردنیان هه‌بێت .هه‌ندێک له خاڵه‌کان مه‌ترسی الى خه‌ڵک دروست ده‌کات ،چون چ گه‌ره‌نتیه‌ک ههیه دواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌تى ئێستا حکومه‌تێکى باشتر دروست بێتهوه.
خه‌ڵکى ه �ه‌ژاردای �ه ،ئه‌گه‌ر به وردى لێى تێبگه‌یت هۆکار نیه بۆ نانه‌وه‌ى ئاژاوه‌گێڕى ،به‌بڕواى من مادام به‌یاننامه‌یه‌کى له‌وشێوه‌یه‌یان ده‌رک��ردوه ده‌بێت سوربن له‌سه‌ر داواکاریه‌کانیان‌و تا ئه‌وکاته‌ى جێبه‌جێ ده‌کرێن و به پێچه‌وانه‌شه‌وه جارێکیتر کارى وای��ان لێ قبوڵ ناکرێت. دی������ار ره‌ش����ی����د ـ م��ام��ۆس��ت��اى ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى /شتى ب��اش��ی تێدایه و
ئاساییه بزوتنه‌وه‌یه‌کى ئۆپۆزسیۆن به‌وشێوه‌یه پێشنیار بۆ حکومه‌ت ب��ک��ات ب��ۆ چ��اک��س��ازى ،ه�هن��دێ خاڵى مۆرکى توندوتیژی تێدایه و ده‌کرا به شێوه‌یه‌کى م��ی��ان��ڕه‌وان�ه ل�ه پ�ه‌رل�هم��ان��دا پێشکه‌شى حکومه‌تیان بکردایه دواجار گه‌ر حکومه‌ت جێبه‌جێی نه‌کردایه بۆ راى گشتى باڵویان بکردایه‌ته‌وه ،سروشتى هه‌ندێک له داواکاریه‌کیان رهوایه و ده‌کرێت به‌رده‌وام بن له‌سه‌رى، گوڵباخ حه‌سه‌ن ـ رۆژنامه‌نووس /چونکه جێبه‌جێکردنى هه‌ندێکى پێوه‌ندى به ژیانى س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه س��ورب��وون��ی��ان له‌سه‌ر گشتى خهڵکهوه ههیه ،هه‌ندێک له داواکاریه‌کانیش داواکارییه‌کانیان الى بزوتنه‌وه‌که له الیه‌ن بزوتنه‌وه‌که‌وه پاشه‌کشه‌ى لێده‌کرێت ،چونکه ده‌مێنێ که تاچه‌ند پێداگرى له قورسن بۆ ئه‌زمونى ئێستا. داواک��اری �هک��ان��ی��ان دهک����هن ،ب �ه‌اڵم که‌مال محه‌مه‌د ـ رۆژنامه‌نووس/ پێموانیه بتوانن درێژه به سوربوون له‌سه‌ر ئه‌و داواکاریانه به‌شێکى به‌یاننامه‌که گوزارشت له بده‌ن. خه‌مى هاواڵتیان ده‌کات ،ده‌کرێت کارى له‌سه‌ر بکرێت به ئاراسته‌ى ج��ی��ه��ان م��ح �هم �ه‌د ـ چ��االک��وان��ى بنه‌بڕکردنى ئه‌و ده‌ستێوه‌ردانانه‌ى ب���وارى رێ��ک��خ��راوه‌ی��ی /ئ �ه‌گ �هر ئه‌و که حزبى ده‌سه‌اڵتدار له‌م هه‌رێمه‌دا داواک���اری���ان���هى گ����ۆڕان ک��اری��ان ب��ۆ ب��ک��رێ��ت ت��رس��ی��ان ده‌ب��ێ��ت که له داموده‌زگاکاندا ده‌یکات و به‌رده‌وامبن له‌سه‌رى، جارێکیتر رۆڵه‌ى تر له ده‌ست بده‌ن ،به‌شێکیشى توندى پێوه‌دیاره و له‌م قۆناغه‌دا جێبه‌جێکردنى بۆیه هیچکات پێویستى نه‌ده‌کرد ئاسان نیه ،گ��ۆڕان ناتوانن تا جێبه‌جێکردنى ت�ه‌واوى به ده‌رکردنى ئه‌و بهیاننامهیه ،قه‌ناعه‌تى ته‌واوم ههیه ئه‌و ئه‌و خااڵنه‌ى له به‌یاننامه‌که‌دا خستویانه‌ته‌ڕوو به‌رده‌وام بزوتنهوهیه ناتوانن به‌رده‌وام بن له سه‌ر داواکارییه‌کان ،بن له‌سه‌رى ،به‌ڵکو ساردبونه‌وه له جه‌ختکردنه‌وه له چونکه زۆری��ن�هى کۆمه‌ڵگا دژى به‌یاننامه‌که‌ی ه و داواکاریه‌کانیان له ئێستاوه به‌دیارکه‌وتووه. خزمه‌ت به خۆیان‌و کۆمه‌ڵگه‌ش ناکات. ناسیاو محه‌مه‌د ـ فه‌رمانبه‌ر/ حاجى ئاسکه ــ ژنى پاشماوه‌ى ئه‌نفال /حکومه‌ت نه‌ده‌بوو به‌و شێوه تونده ده‌ربکرێت، چونکه ب���ووه ه��ۆى په‌کخستنى ع����ه‌دال����ه‌ت ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ ن���اک���ات، ک��ارى ه��اواڵت��ی��ان و کۆمه‌ڵێک حکومه‌تێک تا ئه‌مڕۆ بیرى له به‌رنامه‌ى خۆپیشاندان هه‌بوون بۆ گه‌نج و پیر و په‌ککه‌وته‌کانمان نه‌بوونى کاره‌با و خزمه‌تگوزارى نه‌کردبێته‌وه و گ��وێ له خه‌ڵک و ئۆپۆزسیۆن نه‌گرێت رۆژێ��ک ب �هو ه��ۆی �هوه ل �ه‌ب��ارچ��وون ،داواک��اری��ی �هک��ان��ى گ��ۆڕان زووت���ر هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه ب��اش��ت��ره ،دڵنیاشم گ��ۆڕان نامه‌نتیقین ،چونکه خۆیان به‌شێکن له په‌رله‌مان، سورده‌بێت له‌سه‌ر داواکاریه‌کانیان تا جێبه‌جێکردنى ئه‌گه‌ریش مه‌به‌ستیان چاکسازییه ده‌ب��وو له رێگه‌ى سه‌رجه‌مى بڕگه‌کانى به‌ڵگه‌ش بۆ ئ�هوه راگه‌یاندنى په‌رله‌مانه‌وه بکردایه و داواکاریه‌کانى بخستایه‌ته‌ڕوو، ته‌سلیمکردنه‌وه‌ى گرده‌که‌یه له به‌رامبه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر گ��ۆڕان سوربن له‌سه‌ر داواکاریه‌کانیان ده‌بێت سه‌رجه‌م موڵک‌و ماڵى هاواڵتیان له الیه‌ن حزبه‌کانى له کشانه‌وه‌ى په‌رله‌مانتاره‌کانیانه‌وه دهس��ت پێبکه‌ن، که ئه‌وه‌شیان نهکردوه دیاره جۆرێک له پاشه‌کشه به ده‌سه‌اڵته‌وه. دڵ���ش���اد م��ه‌ح��م��ود ـ خ���اوه‌ن���ى داواکاریه‌کانیانه‌وه دیاره. ک����ت����ێ����ب����خ����ان����هى ش�����ێ�����روان�����ه/
به‌یاننامه‌یه‌کى واقیعى و جوانه و ل �ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى ه��اواڵت��ی��ان و
ئاماده‌کار:دلێر عه‌بدل ره‌حمان
دواى باڵوکردنه‌وه‌ى چه‌ند سکااڵیه‌ک ل ه رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا به‌دواداچوون بۆ کێشه‌که‌ى کرا سوپاسنام ه و داواکارى بۆ به‌ڕێز وه‌زیرى دادى هه‌رێم ـــــ ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى ساڵوێکى دادپه‌روه‌رانه. له‌ناخى دڵمه‌و ه سوپاسێکى بێ پایانى به‌رێز جه‌نابى وه‌زیى داد کاک (ره‌ووف ره‌شید) ده‌که‌م بۆ ئه‌و وه‌اڵمه جوامێرانه‌ى ده‌رباره‌ى سکااڵکه‌م ک ه له ڕێگاى به‌ڕێز ماف په‌روه‌ر کاک (عه‌بدولره‌زاق) پێمدرایه‌وه ،که تایبه‌ت بوو به واژوى ته‌زویرى کاک (عومه‌ر ئه‌حمه‌د) دادوه‌رى لێکۆڵینه‌وه‌ى سلێمانى ،ل ه ساڵى ()2002دا ک ه به‌رامبه‌ر مافى مادى و مه‌عنه‌وى من کرابوو ،ب ه ئیفاده‌ى نادروستى کاک عومه‌ر ئه‌حمه‌د.... تایبه‌ت ئاراسته‌ى کاک سوپاسێکى به‌ڕێوبه‌رى ده‌که‌م عه‌بدولرزاق په‌یوه‌ندییه‌کان له وه‌زاره‌تى داد ک ه راستیه‌کانى به جه‌نابى وه‌زیر گه‌یاند و خواى گه‌وره نمونه‌یان زیاد بکات بۆ ئه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى له یاسادا نه‌مێنێت و پیاوى گه‌ور ه درۆ نه‌کات به‌تایبه‌تى دادوه‌ر. دواى سوپاس و پێزانین به‌ڕێزان داواکارم ل ه ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى ب ه سه‌رۆک و جێگر و ئه‌ندام ه به‌ڕێزه‌کانى ،ک ه سه‌روه‌رى یاسا ل ه سه‌روو هه‌موو پیرۆزییه‌که‌یه‌و ه بێت، بۆ ئه‌وه‌ى مافخوراوان مافى خۆیان وه‌ربگرنه‌و ه و ساخته‌کاران ب ه سزاى خۆیان بگه‌ن و دڵنیاتان ده‌که‌م تا ب ه مافى یاسایى خۆم نگه‌م واز ل ه کێشه‌که‌م ناهێنم. زۆر رێزم بۆ ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى ئه‌گه‌ر راستى و دروستى واژو ه جوان ه ته‌زویره‌ک ه ب ه یاسا چاره‌سه‌ر بکه‌ن. داواکار که‌ریم عارف
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
(چاو)ى جه‌میل رۆسته‌مى باڵو دهبێتهوه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 43 دووشه‌ممه 2710/11/18 - 2011/2/7
و :فارسیهوه /ناڤین
ده‌رهێنه‌رى کورد جه‌میل رۆسته‌مى کاندید کراو بۆ وه‌رگرتنى خه‌اڵتى ئۆسکار ،نوێترین فیلمى به ناوى (چاو) به‌م زوانه نمایش ده‌کات. به پێى هه‌واڵێکى سایتى (نیک ساڵه‌حى) جه‌میل رۆسته‌مى به‌مزوانه نوێترین فیلمى سینه‌مایى به‌ناوى (چاو) باڵوده‌کاته‌وه ئه‌م فیلمه له به‌رهه‌مهێنانى (جه‌الل شه‌مسیان)ه و ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وپێشیش (به‌هزادى عه‌بدى) کارى مۆسیقییه‌که‌ى ته‌واو کردوه و ئێستاش کارى ده‌نگى بۆ ده‌کرێت و له ماوه‌ى ئه‌م یه‌ک دوو هه‌فته‌دا ته‌واو ده‌بێت. له ئه‌کته‌ره سه‌ره‌کییه‌کانى ئه‌م فیلمه ده‌توانین ئاماژه به (مه‌هدى ئه‌حمه‌دى) و (الده‌ن مه‌ستوفى) و (ئه‌فسانه تاکڕه‌و) و (نازه‌نین فه‌راهانى) ...بکه‌ین .ئه‌م فیمله یه‌کێک له‌و سێ فیلمه‌ى که کارى بۆ ده‌کات و ته‌واوبوونى (چاو) یه‌که‌م به‌رهه‌مێتى له سێ به‌رهه‌مه یه‌ک به‌دواى یه‌که‌کاندا و (گوێ – زمان)یش به‌رهه‌م دێنێت. فیلمه سینه‌مایه‌کانى (شیوه‌نى به‌فر) و (ژانى گه‌ل) له فیلمه‌کانى پێشووى ئه‌و ده‌رهێنه‌ره‌یه کاندید بووه بۆ وه‌رگرتنى خه‌اڵتى ئۆسکار.
15
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕهوه ده‌خرێته‌ڕوو
د /به‌ختیار جاف
چاوکزى
چ���اوک���زى ی �هک��ێ��ک �ه ل���هو ن �ه‌خ��ۆش��ی��ان �هى ،به جه‌میل رۆسته‌می له کاتی وێنه‌گرتنی فیلمێکی خۆیدا عه‌ینه‌ک چ��اره‌س�هر دهک��رێ��ت ئ�هم کزیه به‌هۆى ناته‌واوى شکانه‌وه‌ى ئه‌و تیشکانه‌ى که له ده‌ره‌وه و دوروبه‌ر دێن بۆسه‌ر تۆڕى چاو دروست ده‌بێت، ئه‌مه‌ش واده‌کات مرۆڤه نه‌خۆشه‌که راده‌ى بینینى له شه‌ش مه‌تر که‌متر بێت. جۆره‌کانى چاوى کز /چه‌ند جۆرێک چاو کزى ههیه: /1کورتبینى :ئه‌مه‌ش به‌هۆى ئه‌وه‌ى گلێنه‌یان ره‌شێنه‌ى چاو زۆر کوڕه یان تۆپى چاو بۆ پشته‌وه درێ��ژت��ره له حاڵه‌تى ئاسایى ،ی��ان هاوێنه‌ى چاو چڕى هێزه‌که‌ى زیاتره ،له به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و وێنه‌یه‌ى دروستى ئه‌کات ،پێویسته بچێته سه‌ر تۆڕى چاو بۆ ئ�ه‌وه‌ى وێنه‌ى تۆڕى چاویش بگوازرێته‌وه بۆ مێشک و لێى تێبگه‌ین ،ئه‌م وێنه‌یه‌ش ناگاته تۆڕى چاو له‌پێش تۆڕى چاو دروست ده‌بێت. دوربینی :به پێچه‌وانه‌ى کورت بینیه‌وه‌یه یان ئهوهیه ک��وڕى که‌متره یان درێ��ژى چاو که‌متره له ئاستى ئاسایى خۆى یاخود ئهوهیه هاوێنه‌ى چاو تواناکه‌ى که‌متره ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى وێنه‌که به ت�ه‌واوى دروس��ت نابێت بۆیه وێنه له پشت تۆڕى وهک ناڕه‌زاییه‌ک ل ه به‌رامبه‌ر خوێن رشتن ل ه واڵته‌که‌یدا ،چ��اوه‌وه دروست ده‌بێت ،به شێوه‌یه‌کى خه‌یاڵى به نوسه‌رێکی ناوداری میسڕ خه‌اڵتی “موباره‌ک بۆ وێژه“ ک ه پێشتر لێڵى ده‌بینێت. ناڕێکى له کوڕى چاو :واته کوڕى ره‌شێنه‌ى وه‌ریگرتبوو ،ره‌تی کرده‌و ه و گه‌ڕاندییه‌وه. به‌ها‌و تاهیر له چاوپێکه‌وتنێکدا لهگهڵ ئاژانسی هه‌واڵی رۆیته‌رز ،رایگه‌یاند :پاش چ��او نایه‌کسانه له ت�ه‌وه‌رێ��ک بۆ ته‌وه‌رێکى تر ئه‌وه‌ی له ماوه‌ی چه‌ند رۆژی رابردوودا رژێمی حوسنی موباره‌ک بووه هۆی خوێن ڕشتنی بۆ نمونه ت �ه‌وه‌رى ستونى و ئاسۆى ک��وڕى چاو هاواڵتیانی میسری ،خه‌اڵتی “موباره‌ک بۆ وێژه“ی گه‌ڕاندۆته‌و‌ه که پێشتر و له ساڵی ن��ای�هک��س��ان�ه ل �ه ب���هر ئ����ه‌وه‌ى ئ���هو وێ��ن �هی �هى که ده‌رده‌چێت ئه‌گه‌ر خاڵێک بێت وێنه‌ى هێلکه‌یه‌کى ()2009دا وه‌ریگرتبوو. ئه‌و نوسه‌ر‌ه ناوداره‌ی میسڕ له به‌شێکی دیکه‌ی چاوپێکه‌وتنه‌که‌دا ئاماژه‌ی به‌وه‌شداوه بۆ ئه‌کێشێت له تۆڕى چاودا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به لێڵى که پێشتر و شانازی به وه‌رگرتنی ئه‌و خه‌اڵته‌و‌ه کردهوه ،به‌اڵم ئێستا هیچ نرخێکی نهماوه ئه‌بینێ. چاوکزى نزیک :ئه‌مه‌ش به‌هۆى ته‌مه‌ن و و باشتره بگه‌ڕێندرێته‌وه. به‌ها‌و تاهیر که یهکێکه له وه‌رگێڕ و نوسه‌ر و ده‌رهێنه‌ری شانۆیی له میسڕ ،له ساڵی له‌پاش ته‌مه‌نى ( )40ساڵى دروس��ت ده‌بێت ،له‌م ( )1935لهدایکبووه و پێشتریش چه‌ندین خه‌اڵتی له‌سه‌ر ئاستی واڵتانی عه‌ره‌بی و حاڵه‌ته‌دا مرۆڤ شته ورده‌کانى نزیکى خۆى به NAWAباشى نابینێت وهک نوسین و ده‌رزى پێوه‌کردن جیهانیدا وهرگرتووه. بۆیه پێویستى به عه‌ده‌سه‌یه‌ک یان هاوێنه‌یه‌کى گ �ه‌وره‌ک��ردن ههیه ئه‌مه‌ش به‌هۆى ته‌مه‌نه‌وه‌یه، الس��ت��ی��ک��ى ع���ه‌ده‌س���ه و م��اس��ول��ک�هک��ان��ى ده‌ورى عه‌ده‌سه‌ى چاو که‌م ئه‌بنه‌وه له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى وهک چ��ۆن زوم��ى کامێرا دروس��ت ئه‌که‌ى ئ �هو زومه که‌م ئه‌بێته‌وه. قۆناغه‌کان /به‌پێى ته‌مه‌نه‌کان ده‌گۆڕێت. دوربینى :به زۆرى له مندااڵندا ههیه ،به‌اڵم ب���ه‌ره‌ب���هره گ���ه‌وره‌ب���وو ک��هم ده‌ب��ێ��ت �هوه و ل�هوان�هی�ه نه‌مێنێت. نزیکبینى :له هه‌رزه‌کاریه‌وه ده‌ست پێده‌کات و به‌ره‌به‌ره زیاد ده‌کات له ده‌ورى ته‌مه‌نى ()18 ساڵى ده‌وه‌ستێت. هه‌ندێک له نیشانه و ه��ۆک��ارى /ئ�هو که‌سه هه‌ست دهک��ات ژێرنوسى ته‌له‌فزیۆنه‌کان نابینێت یان یه‌کێک له دوره‌وه نایبینێ ،کاتێک کاریکاتێر ته‌رکیز دهک��ات له‌به‌ر ئ �هوه ه �ه‌وڵ��ده‌دات شته‌که ببینێ ،به‌اڵم نایبینێ .به‌مه‌ش چاو ئازار ده‌دات. کۆمه‌ڵێک هۆکاریش ههیه وهک (ئاوى ره‌ش و ئاوى سپى) .ئهمانه زیاتر به‌هۆى شکاندنه‌وه‌ى تیشکه به‌و هۆکارانه یان ک��وڕى گلێنه‌ى چاو یاخود هێزى عه‌ده‌سه‌که ی��ان درێ��ژى چاوه‌که‌ى جیاوازى ههیه. چاره‌سه‌ر /باشترین و سه‌المه‌تترین چاره‌سه‌ر عه‌ینه‌که له هه‌موو شته‌کانى تر که شه‌ش مانگ ج��ارێ فه‌حسى ئه‌که‌ینه‌وه ی��ان ب��ۆى ده‌گ��ۆڕی��ن، یان به‌هۆى ئاوێنه‌ى لکاوه‌وه چاره‌سه‌ر ده‌کرێت، ه �ه‌روه‌ه��ا گهیشته پ��اش ( )18ساڵى ب�ه له‌یزه‌ر یان جۆرێک له نه‌شته‌رگه‌رى چاره‌سه‌ر بکرێ. چاوکزی ئه‌گه‌ر له منداڵدا هه‌بێت زۆر پێویسته چ��اره‌س �هر بکرێت ،چونکه ل�هوان�هی�ه چ��اوه‌ک�هى ته‌مه‌ڵ ببێت یانى تۆڕى چاوى لهگهڵ ئه‌و کزیه‌دا رابێت دوایى که گه‌وره بوو عه‌ده‌سه‌شى بۆ دانێى یان عه‌ینه‌ک چاره‌سه‌ر نه‌بێت یان زۆربه‌ى کات منداڵ دهچێته نزیک ته‌له‌فزیۆن یان ته‌خته‌ڕه‌ش ئه‌مه‌ش ه��ۆک��اره‌ک�هى ئ�ه‌وه‌ی�ه به باشى شته‌کان نابینێت ده‌ڵێن ته‌مه‌ڵه.
نوسه‌رێکی میسری«خه‌اڵتی
موباره‌ک»ی گه‌ڕانده‌و ه بۆ حکومه‌ت
راونانی دیکتاتۆره‌کان ئامانجی شه‌قامی عه‌ره‌بییه
ئا /کارزان هه‌ورامی
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان تیراژ
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار کۆمپانیان په‌یپه‌ر 07710299753 سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 5000
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
تۆمارگاکان خوێنمان ده‌مژن
9
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2710/11/18
No: (43) Mo.7/2/2011-
ریکالم
دووباره‌بوونه‌وه‌ى مێژوو ترسناکه
ریکالم
مه‌ستوره ئ���هو گ��ۆڕان��ک��اری��ان�هى حمود مه ل��هم م���اوه‌ی���ه‌دا رووی��ان��دا، ب �ه ت��ای��ب�ه‌ت ل �ه واڵت���ه ع�ه‌ره‌ب��ی�هک��ان��ى وهک (تونس‌و میصر) ،بووه باس‌و خواستى سه‌رجه‌م که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن له جیهاندا و ته‌نانه‌ت بووه باس وخواستى ماڵه‌کانیشمان .خه‌ڵک ده‌ق ه به ده‌ق‌ه چاوه‌ڕوانى هه‌واڵى تازه‌ى ده‌کرد تا بزانن ئاڕاسته‌ى ئه‌و خۆپیشاندانه‌ى ده‌کرێت به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات‌و ده‌سه‌اڵدارانى ئه‌و واڵتان‌ه هه‌ڵوێستیان چۆن ده‌بێت؟ ئه‌مه‌ش گاریگه‌رى جدى کرد‌ه س �هر واڵت��ان��ى ت��رى هاوشێوه‌ى دهس�ه‌اڵت��داران��ى تونس‌و میصر ،بێگومانیش له هه‌رێمى کوردستان ئه‌گه‌ر به بهرنامه بووبێ یان ئامانجێکى تر ل ه هه‌مان کاتدا به‌یاننامه‌یه‌ک له الیه‌ن بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانهوه که له حه‌وت خاڵ پێکهاتبوو ده‌رکرا، که تێیدا داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکوم‌هت‌و په‌رله‌مان ک��راب��وو ،له دواى ده‌رچ��وون��ى ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌و‌ه هه‌رێمى کوردستانیش که‌وت ه بارودۆخێکى ئاماده‌باشیه‌وه ،به‌تایبه‌ت له الیه‌ن حیزب‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانى ههرێمهوه ،نامه‌وێت لێره‌دا باس له باشى‌و خراپى ئه‌و به‌یاننامه‌ی ه بکه‌م ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خه‌ڵک ئهوهنده زۆر باسیان کرد به‌شى که‌س نه‌مایه‌وه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى پێویست ه لێره‌دا باسى بکه‌ین ئهوهیه ،ل�ه‌دواى ده‌رچوونى ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌و‌ه زمانێکى وه‌اڵم‌و وه‌اڵمدانه‌و‌ه هاته ئاراوه که ئه‌گه‌ر له بارودۆخێکى ئارامدا ئ �هو قسان‌ه لێبدرێنه‌و‌ه ش���ه‌رم دهک �هی��ن! ئه‌و زم��ان�هى به‌رامبه‌ر به‌یه‌ک به‌کاریدێنن هه‌ر هه‌مان زمانى کاتى شه‌ڕى ناوخۆیه ،ئه‌مه‌ش سه‌لمێنه‌رى ئهوهیه تا ئێستاش حیزبه‌کانمان نهیانتوانیوه ئ��هو میهره‌بانیودیموکراسیه‌ى باسى ده‌که‌ن له ئه‌قڵێتى خۆیاندا به‌رجه‌سته‌ى بکه‌ن ،لهگهڵ هه‌ر هه‌ڵوێستێک به‌رامبه‌ریان ی�هک��س�هر زم��ان �ه زب��ره‌ک �ه دهک��ه‌وێ��ت��هوه گۆو به‌رامبه‌ر یه‌ک به‌کاریده‌هێننه‌وه ،ته‌نانه‌ت ئه‌م ه بۆ ئه‌و نووسه‌رانه‌ش‌ه که له هه‌ر الی�هک بن چ ئه‌وانه‌ى پشگیرى ئه‌و بهیاننامهیه بوون چ ئ�هوان�هى دژى ب��وون ،یه‌کسه‌ر ق��ۆڵ‌و قه‌ڵمیان ئ��ام��اده‌ک��ردوو که‌وتن‌ه نووسین و قسه‌کردن له‌سه‌ر ئه‌و بهیاننامهیه ،نوسینێک نا که‌ب ه شێوه‌یه‌کى زانستى شیکراوه‌یى قسه‌ى له‌سه‌ر بکات ،یان بیه‌وێت دۆخه‌ک‌ه ئارام بکات ،به‌ڵکو نوسینێک که ئاگره‌که‌ى گه‌رمتر ده‌کرد ،ل ه کاتێکدا ده‌بێت نوسه‌رى هه‌ست به به‌رپرسیار بێ الیه‌ن بێت ،شیکردنه‌وه‌کانیشى زانستیانه بێت، نه‌ک الیه‌ندارى‌و ئاگرخۆشکردن .له الیه‌کى تریشه‌و‌ه ده‌سه‌اڵتدارانى ئه‌م هه‌رێمه‌ش له جیاتى قبوڵکردنى ئ �هو ره‌خ��ن��ان�هو ب�ه خ��ۆداچ��وون �هوه یه‌کسه‌ر که‌وتن‌ه ئاماده‌باشى‌و به جۆرێک قسه‌یان دهک��رد که ئه‌گه‌ر راپه‌ڕین رویبدایه‌و خه‌ڵک وهک واڵتانى میصرو تونسیان بکردایه، ئه‌مانیش یه‌کسه‌ر کاردانه‌وه‌ى خراپیان ده‌بوو، ئه‌و واڵتان‌ه رژێمه‌که‌یان له‌وپه‌ڕى دیکاتاتۆریشدا بوو خه‌ڵکیش ئه‌و هه‌موو هێرشه‌ى ده‌کرد ،هێشتا سوپاکه‌ى دهس��ى ن�ه‌ده‌چ��ووه خه‌ڵکه‌که ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى له خوێنى یه‌کتربوون ،ئ �هوه ده‌سه‌اڵت ه چاوى ده‌سه‌اڵتدار ده‌به‌ستێت که خه‌ڵکى خۆى ل�هو ک��ات�ه‌دا به دوژم��ن سهیر بکات ،ی��ان ل ه الیه‌کى ترهوه ئهوهنده رێکخراو قوت بووه‌و‌ه ک ه هه‌بوو پشگیرى به‌یاننامه‌که‌ى ده‌کرد ،هه‌شبوو پشگیرى نه‌ده‌کرد .نازانم ئهمه که‌ى کارى ئه‌وان ه رقو ئاگرى خه‌ڵکى ئه‌م واڵته به‌رامبه‌ر یه‌کتر خۆش بکه‌ن ،ئه‌ى بۆ کاتێ مه‌ترسى له‌سه‌ر الیه‌نى نه‌ته‌وه‌ى هه‌رێم ده‌بێت بێ هه‌ڵویستن‌و نه‌مانبینى رێکخراو و ل���ه‌دواى رێکخراو ریز ببه‌ستێ ،ئه‌ى بۆ هه‌مووى بۆ ئاگر خۆشکردن‌و هه‌ڵوێست‌و قه‌ڵه‌م فرۆشتن ئاماده‌ن؟! ئهمه ل ه راپه‌ڕین‌و خۆپیشاندان ترسناکتره ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئهمه ئاماژه‌ی‌ه ب�ه‌وه‌ى که ئه‌قڵێتى کۆمه‌ڵگا نه‌گۆڕاوه ،به‌ڵکو وهک خۆیه‌تى‌و سڕه ،لهگهڵ هه‌ر جووڵه‌یه‌ک مێژووى چه‌ند ساڵ پێش ئێستا دووبار‌ه دهبێتهوه .بۆیه ئه‌م سیناریۆیه‌ى رویدا زۆر شتى بۆ رونکردینه‌وه ،هێشتا نه‌مانتوانیو‌ه ئه‌و ئه‌قڵێته‌ى که چه‌نده‌هاى کرد‌ه قوربانى فڕبده‌ین‌و له‌و بارودۆخانه‌دا ژیران‌ه مامه‌ڵ‌ه بکه‌ین.