کتێبێکی نوێی د.فایه‌ق گوڵپی ب ه ناوی (سیاسه‌تی نه‌ته‌وه‌په‌رستی داگیرکه‌ران و په‌رچه‌کرداری خێڵه‌کی کورد) ئێستا ل ه کتێخانه‌کاندایه
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
ژمار ه 44
ساڵی یه‌که‌م
دووشه‌ممه 2011/2/14
WWW.Chatrpress.com
25رێبه‌ندان 2710
نرخ 750 :دینار
«ته‌نها میلیشیاکان خۆیان چه‌ک ده‌کڕن»
پێشمه‌رگ ه چه‌ک بۆ حکومه‌ت ده‌کڕێت [ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ] گوێره‌ى زانیارییه‌کانى (چه‌تر) ئه‌و ب� ه که‌سانه‌ى ده‌بنه پیشمه‌رگه ده‌بێت له‌سه‌ر گیرفانى خۆیان چه‌ک بکڕن و پاشان چه‌که‌که‌ش ده‌بێت ه ماڵى حکومه‌ت ،وه‌زی��رى پێشمه‌رگه‌ش ده‌ڵێت ،تواناى کڕینى چه‌کمان نیی ه و شاره‌زایه‌کى بوارى سه‌ربازیش ئه‌و ه ب ه گه‌نده‌ڵى ناوده‌بات.
سه‌رچاوه‌کانى (چه‌تر) ل ه فه‌رمانده‌یى هێزى پێشمهرگهوه ل ه سلێمانى ئهوه ده‌خه‌نه‌ڕوو ،وه‌زاره‌تى پێشمهرگه چه‌کى ب ه هه‌ردوو فه‌وجى (پێنجوێن و کۆیه) کڕیو‌ه و دواتریش چه‌که‌کان ده‌بێت ه ماڵى حکومه‌ت. (شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا) وه‌زیرى پێشمه‌رگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له‌و بارهیهوه ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :ئهوه
به‌رپرسێکیئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی :
سیاسه‌تی حزب ه کوردیه‌کان
که‌رکوکی
ل ه کوردستانی بوون
کێشه‌ى هه‌موو کوردستانه، نه‌ک به ته‌نها ئه‌و دوو فه‌وجه‌ى پێنجوێن و کۆیه ،هۆکاره‌که‌شی بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه که وه‌زاره‌ته‌که‌مان تواناى دابینکردنى چه‌کى نی ه بۆ هێزه‌کانى
پێشمهرگه». وه‌زیرى پێشمهرگه ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا «جیا له‌وه‌ى وه‌زاره‌ته‌که‌مان تواناى کڕینى چه‌کى نی ه بۆ پێشمهرگه ،تا ئێستا هیچ الیه‌نێک نیه ب ه فه‌رمى چه‌کى لێبکڕین ،چونک ه تا ئێستاش له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ناوه‌ندیدا نه‌گه‌شتوینه‌ت ه رێککه‌وتن له‌سه‌ر کڕینى چه‌ک بۆ پێشمهرگه». هه‌ر له‌م بارهیهوه (حاکم شێخ له‌تیف) یاساناس به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «له هیچ شوێنێکى جیهاندا شتى وا نیه پێشمه‌رگ ه خۆى چه‌کى خۆى بکڕێت ،جگه له هێزى میلیشیا نه‌بێت،
[ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ]
5
موچه‌ىپه‌رله‌مانتارێک ( )40هێنده‌ى موچه‌ى هاواڵتییه‌کىئاساییه
3
7
هونه‌رى کوردى و فیلم ه ڵ چوار... ئیغراکانى که‌نا
14
3
له الپه‌ڕ‌ه ( ) زانیارى زیاتر ههیه
زۆرینه‌ى راپرسییه‌ک «ئه‌گه‌ر کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ر نه‌کرێت «هه‌رێمى کوردستان السایى تونس و میسر ناکاته‌وه» ل ه ()3/16دا هه‌ڵوێست وه‌رده‌گرین»
دوور خسته‌وه ل ه راپرسییه‌کى ماڵپه‌رى (www.chatrpress. )comدا ک ه له‌سه‌ر روداوه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى دیدار تونس و میسر کراوه ،ل ه ئه‌نجامدا ( )944که‌س به‌شداریان کردوو ه و زۆرین ه بۆچونیان وایه، یاسای خۆپیشاندان نه‌چوو ه «هه‌رێمى کوردستان السایى تونس و میسر ناکاته‌وه».
واری جێبه‌جێکردنه‌و ه
ئه‌گه‌ر پێشمه‌رگ ه هێزێکى یاساییه پێویست ه وه‌زاره‌ت��ى پێشمه‌رگ ه چه‌کیان بۆ بکڕێت ،نه‌بونى توانا‌و بودجه‌ش بۆ کڕینى چه‌ک ل ه رووى یاساییهوه نابێته بیانوو بۆ دابین نه‌کردنى چه‌کی پێشمهرگه». هه‌ر له‌سه‌ر چه‌کى پێشمه‌رگ ه (نه‌ریمان عه‌بدوڵاڵ) ئه‌ندامى لیژنه‌ى ئاسایش و ناوخۆ و ئه‌نجومه‌ن ه خۆجێییه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستان رایگه‌یاند :بودجه‌ى ساڵى ()2010 ى وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگ ه نزیکه‌ى یه‌ک ملیار دینار ب��ووه و ههرچهنده بڕه‌که‌ى وه‌ک��و پێویست نیه ،ب�ه‌اڵم زۆریش که‌م نیه و به مینحه‌و‌ه ده‌توانرێت هێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌ى پێ رێکبخرێت و چه‌کى نوێیان بدرێت ه ده‌ست و جلى تایبه‌تیان بۆ دابین بکرێت. وتیشى :تا ئێستاش هه‌ر پێشمهرگه و ل ه ره‌نگێ جلى له‌به‌ردای ه
و رهنگه هه‌ر ئ�ه‌وه‌ش وایکردبێت حکومه‌تى عێراقی بودج ه و ده‌باب ه و کۆپته‌رى نه‌داتێ ،چونک ه که‌س نازانێ ئه‌و هێزان ه کێ خاوه‌نیانه. (محه‌مه‌د پشده‌ری) شاره‌زا له کاروباری سوپا و پێشمه‌رگ ه بۆچوونى وایه :ئهمهیه ئه‌و بیرۆکراسیه‌ته‌ی ه که کاک مه‌سعود هه‌موو جارێک ته‌ئکید دهکاتهوه و ده‌فه‌رموێت ،به‌ڵگه‌یه‌کمان بده‌نێ له‌سه‌ر هه‌ر گه‌نده‌ڵیه‌ک ک ه هه‌ی ه بۆ ئه‌وه‌ی به‌دواداچونی بۆ بکه‌ین ،ئه‌م ه یهکێکه له‌و گهندهڵیانه که شتێکی به‌رچاوه، له هه‌موو دنیادا نهبووه سه‌رباز چه‌ک بکڕێت بۆ وه‌زاره‌ته‌که‌ی خ��ۆی ،ئه‌م ه کارێکی زۆر نایاسایی ه و ده‌بێت لێپرسینه‌وه‌ی له‌سه‌ر بکرێت.
السایى تونس و میسر دهکاتهوه یان نا؟ ()www.chatrpress.com م���اڵ���پ���ه‌رى س��ه‌رۆک��ى ک��ۆم �هڵ �هى قوربانیانى ماڵپه‌رێکى ئه‌لکترۆنیی‌ه و سه‌ر به کۆمپانیاى (چه‌تر)ه و رۆژانه له بوارى هه‌واڵ و زانیاری و بیروڕادا نوێ دهبێتهوه ،هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید رایده‌گه‌یه‌نێت، ئه‌م ماڵپه‌ر‌ه به‌رده‌وام راپرسى له‌سه‌ر بابهته گه‌رمه‌کانى رۆژ ئ�ه‌گ�ه‌ر حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م ت��ا ()3/16 داواکارییه‌کانیان بۆ جێیبه‌جێ نه‌کات، ده‌کات.
له راپرسییه‌که‌ى ماڵپه‌رى (چه‌ترپرێس)دا پرسیارى ئهوه ک��راوه ،ئایا هه‌رێمى کوردستان السایى تونس و میسر دهکاتهوه؟ سه‌رئه‌نجام ( )944هاواڵتى به‌شداریان کردووه و ل�ه‌و رێ��ژه‌ی�ه‌ش ( )%59.1که ده‌کات‌ه ( )558ده‌نگ وتویانه« نه‌خێر هه‌رێمى کوردستان السایى میسر و تونس ناکاته‌وه». هه‌روه‌ها ( )%39.2که ده‌کات‌ه ( )370ده‌نگ وتویانه «ب �هڵ��ێ ،ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان الس��ای��ى ت��ون��س و میسر دهکاتهوه«. ه�ه‌ر له راپرسییه‌که‌دا ()%1.7ى به‌شداربوانیش که ده‌کات‌ه ( )16ده‌نگ ده‌ڵێن :نازانین هه‌رێمى کوردستان
[ هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ـ ئاسۆ موحه‌ممه‌د ]
شه‌هیدانى کیمیاباران و ئه‌نفال بکرایه ،به تایبه‌تى کردنه‌وه‌ى خانوو بۆ ئه‌و بنه‌مااڵنه‌ى که تا ئێستا سوودمه‌ند ن�ه‌ب��وون ،به راش��ک��اوى به قایمقام و ئیدارى شاره‌که‌مان وتوه ،ئه‌گه‌ر ئه‌مساڵ پێش ( )3/16ئه‌و کێشه‌یه‌مان بۆ یه‌کالنه‌بێته‌و‌ه ئه‌وا ئ �ه‌وا به‌شدارى ل ه ی��ادى ( )22ساڵه‌ى له‌و رۆژدا له‌به‌رده‌م په‌رله‌مان هه‌ڵوێستى خۆمان کیمیابارانى هه‌ڵه‌بج ه ن��اک�ه‌ن ،له‌و ده‌نوێنین ،وه‌ک که‌سوکارى شه‌هیدان ئێمه ئاماده رۆژه‌دا ل ه به‌رده‌م په‌رله‌مانى کوردستان نابین بۆ ئه‌وه‌ى له ساڵیادى هه‌ڵه‌بجه‌دا به‌شدار بین. ئ�ه‌وه‌ش��ى خسته‌ڕوو :له ب��ودج�هى ()2009دا هه‌ڵوێستى خۆیان ده‌نوێنن. (لوقمان عه‌بدولقادر) س�ه‌رۆک��ى کۆمه‌ڵه‌ى ( )18ملیۆن دینار دی��ارى ک��راوه بۆ کردنه‌وه‌ى قوربانیانى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید له لێدوانێکیدا خانوو بۆ که‌سوکارى کیمیاباران ،به‌اڵم تا ئێستا بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) رایگه‌یاند :په‌یامى ئێم ه ئه‌و پارهیه خ�ه‌رج نهکراوه و که‌س س��وودى لێ ئه‌مساڵ ب��ۆ ب �ه‌ش��دارى ک���ردن ل�ه ی���ادى ( )22نه‌بینیوه ،تا ئێستا نازانین چى لێ هاتووه ،ب ه ساڵه‌ى کیمیابارانى ههڵهبجه له سااڵنى ڕابردوو ئێمه‌یان وت خراوهته سه‌ر سندوقى وه‌ربه‌رهێنان، ج���ی���اوازه ،چ��ون��ک�ه ( )22س��اڵ �ه ک �هس��وک��ارى له سندوقى وه‌به‌رهێنانیش ئه‌و پارهیه به قه‌رز ب ه شه‌هیدان چاوه‌ڕوانى خزمه‌تگوزارین ،چاوه‌روانى هاواڵتیان ده‌درێت ،بۆیه هیچ ئیمتیازاتێک بۆ که‌سوکارى شه‌هیدان نامێنێته‌و‌ه و که‌سوکارى سه‌ره‌تاییترین پێداویستى ژیانیانن. وتیشى :ده‌ب��وو پێش هه‌موو ک�هس ئیش بۆ شه‌هیدان نه‌یانتوانیو‌ه سود له‌و پارهیه ببینن.
ئه‌مڕۆ ل ه هه‌ولێر ،سبه‌ینێش ل ه سلێمانى و که‌الر رێپێوان بۆ ئۆجه‌الن رێکده‌خرێت [ چه‌ترپرێس] «ل ه چوارچێوه‌ى شه‌رمه‌زارکردنى پیالنگێڕى ()15ى شوبات» ئه‌مڕۆ ل ه ش��ارى هه‌ولێر رێپێوانێک ل ه ته‌نیشت پ��ردى عه‌نکاوه‌و ه بهرهو کونسوڵخانه‌ى تورکیا رێک ده‌خرێت و داواى ئازادى بۆ ئۆجه‌الن ده‌کرێت.
ئه‌ندامێکى (کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى چاالکییه‌کانى ش �ه‌رم �ه‌زارک��ردن��ى پیالنگێڕى ()15ى ش��وب��ات ،ب ه (چه‌ترپرێس)ى راگه‌یاند« :هاوشێوه‌ى پارچه‌کانى ترى کوردستان و ئه‌وروپا له زۆربه‌ى شار و شارۆچه‌کانى بۆ هێنانى گۆرانیبێژێکی بێگانه هه‌رێمى کوردستان رێپێوان و چاالکى جۆراوجۆر رێک ده‌خه‌ین بۆ شه‌رمه‌زارکردنى پیالنگێڕى نێوده‌وڵه‌تى ( )250000دۆالر ده‌درێت )15( 9ى ش��وب��ات ،ک�ه تیایدا رێ��ب �ه‌رى گه‌لى ک��ورد
(عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن) رفێنرا و راده‌ستى ده‌وڵه‌تى تورکیا کرایه‌وه«. وتیشى :له‌و چوارپێوه‌یه‌دا ئه‌مڕۆ ( )2/14له شارى هه‌ولێر کاتژمێر ()10ى سه‌ر له به‌یانى له ته‌نیشت پردى عه‌نکاوه‌و‌ه رێپێوانێک رێک ده‌خه‌ین بۆ به‌رده‌م باڵیۆزخانه‌ى تورکیا و داواى ئازادى بۆ ئۆجه‌الن ده‌که‌ین و ئه‌و پیالنگێڕیی‌ه نێوده‌وڵه‌تیی‌ه شه‌رمه‌زار ده‌که‌ین. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى کۆمیته‌ى ئاماده‌کار ئه‌وه‌شى وت: هه‌روه‌ها سبه‌ینێ ( )2011/2/15کاتژمێر دووى دواى نیوه‌ڕۆ به شێوازێکى هێمنان‌ه له شارى سلێمانى ل ه به‌رده‌م باخى گشتییه‌و‌ه بۆ به‌رده‌رکى سه‌را رێپێوانێک رێک ده‌خه‌ین ،له شارى که‌الریش هه‌ر هه‌مان رۆژ ( )2/15کاتژمێر ( )3:30رێپێوان رێکده‌خرێت ل ه به‌رده‌م خوێندنگه‌ى له‌یال قاسمه‌و‌ه تا ناو بازاڕ و دروشم
دژى گۆشه‌گیرکردنى ئۆجه‌الن ده‌وترێته‌وه. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى کۆمیته‌ى ئاماده‌کار ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد :سه‌رجه‌م چاالکییه‌کان رێکخستنه‌کانى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان به هاوکارى چه‌ند رێکخراوێکى سیاسى و مه‌ده‌نى و چه‌ند که‌سایه‌تییه‌ک رێکیده‌خه‌ن و ده‌مانه‌وێت به‌و رێپێوانان‌ه پیالنگێڕى ()15 ى شوبات شه‌رمه‌زار بکه‌ین و داواش له خه‌ڵک ده‌که‌ین وه‌ک ئه‌رکێکى نه‌ته‌وه‌یى و دیموکراتى به‌شدارى بکه‌ن. رۆژى ( )1999/2/15عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن رێبه‌رى پ��ارت��ى کرێکارانى ک��وردس��ت��ان دواى ملمالنێیه‌کى زۆر و به هاوکارى چه‌ندین واڵت له واڵت��ى کینیا ده‌ستگیرکرا و راده‌ستى تورکیا کرایه‌وه ،له‌و کاته‌و‌ه تا ئێستا که ماوه‌ى ( )12ساڵه ،له دورگه‌ى ئیمڕاڵى زیندانی کراوه.
هەواڵ ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
«جگه‌ره‌کێشان و تلیاک و خۆراکى به‌سه‌رچوو هۆکارن»
نه‌خۆشى شێرپه‌نج ه ل ه هه‌رێمى کوردستان په‌ره‌ده‌سێنێت
2
[ چه‌تر ـ دانیار سه‌نگه‌ر ] هه‌فته‌ى راب��ردوو ل ه سیمینارێکدا ک ه له‌سه‌ر رۆژى جیهانى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى نه‌خۆشى شێرپه‌نج ه به‌ڕێوه‌چوو ،به‌ڕێوبه‌رى نه‌خۆشخانه‌ى (هیوا) رایگه‌یاند ،ل ه ساڵى 2008ه‌و ه تا ئێستا زیاتر ل ه شه‌ش هه‌زار نه‌خۆشیان بۆ هاتووه.
(تالیب تۆفیق) ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى نه‌خۆشخانه‌ى (ه��ی��وا) رایگه‌یاند :ل ه سه‌ره‌تاى دروستبونى نه‌خۆشخانه‌ى هیواو‌ه له ساڵى ()2008هوه تا ئێستا زیاتر له ( )6000نه‌خۆشی بۆ هاتووه و به‌رده‌وامیش ئه‌و نهخۆشانه له‌ژێر چاودێریدان. وتیشى :نه‌خۆشخانه‌که‌مان بچوک‌ه و تواناى وه‌رگرتنى ئه‌و هه‌موو نه‌خۆشه‌ى نیه ،چونکه نه‌خۆشمان له شاره‌کانى ترى هه‌رێم و عێراقیشه‌و‌ه بۆ دێت. هه‌ر له سیمیناره‌که‌دا (د.ئه‌نوه‌ر شێخه) پسپۆرى نه‌خۆشیه‌کانى شێرپه‌نج ه
و خوێن ،باسێکى له نه‌خۆشیه‌کانى شێرپهنجه کرد و ئامارێکى خسته‌ڕوو، وتى «سااڵنه له ئه‌مریکا یه‌ک ملیۆن و ( )200ه�ه‌زار که‌س توشى نه‌خۆشى شێرپهنجه ده‌بن ،له‌م رێژه‌یه‌ش له ()%80ى ئه‌و کهسانه چاک دهبنهوه ته‌نها له ()%20یان ده‌مرن». وتیشى« :مه‌ترسیدارترین شێرپهنجه شێرپه‌نجه‌ى سیه‌کان‌ه و تا ئێستاش له جیهاندا نه‌توانراو‌ه کۆنترۆڵى ته‌واوى ئه‌م نهخۆشیه بکرێت و سااڵنه‌ش ( )%20ئه‌م نهخۆشانه چاره‌سه‌ر ده‌کرێن و له ( )%80یان ده‌مرن». هه‌روه‌ها (د .هاژ‌ه عه‌بدوڵاڵ) پسپۆرى نه‌خۆشییه‌کانى شێرپهنجه و خوێن باسى هۆکاره‌کانى نه‌خۆشیه‌که‌ى کرد و وتى «هۆکاره‌کان زۆرن ،به‌اڵم دیارترینیان بریتیه له کێشانى جگه‌ر‌ه و خواردنه‌وه‌ى مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان و ته‌قینه‌وه‌ى بۆمب‌ه ئه‌تۆمیه‌کان و خوارده‌مه‌نى به‌سه‌رچوو ،گه‌نجانیش به‌هۆى کێشانى جگه‌ره‌و‌ه زیاتر توشى نه‌خۆشیه‌کانى شێرپهنجه ده‌بن». ئه‌وه‌شى وت« :پیاوان له ته‌مه‌نى ( )70-60ساڵى توشى نه‌خۆشیه‌کانى شێرپهنجه ده‌بن ،به‌اڵم ژنان له ته‌مه‌نى ( )50-40ساڵى توش ده‌بن ،بۆیه پێویسته ژنان به‌رده‌وام خۆیان پیشانى دکتۆر بده‌ن به تایبه‌تى نه‌خۆشیه‌کانى شێرپه‌نجه‌ى مه‌مک و سیه‌کان و گه‌د‌ه و ده‌ماخ». شایانى باسه ئه‌و نه‌خۆشانه‌ى که له‌نه‌خۆشخانه‌ى هیوان له ( )%71هى پارێزگاى سلێمانین و ()%29که‌ى تریشیان هى پارێزگاکانى ترى عێراق و هه‌رێمى کوردستانن.
یه‌کێتى پۆسته‌ک ه ب ه هى خۆى ده‌زانێت
یه‌کێتى و پارتى له‌سه‌ر پۆستى نه‌قیبى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان رێک ناکه‌ون [ چه‌تر ـ هانا ئازاد ] به‌گوێره‌ى زانیارییه‌کانى (چ�ه‌ت��ر) یه‌کێتى و پ��ارت��ى ل�هس�ه‌ر پۆستى نه‌قیبى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان رێک ناکه‌ون ،ل ه کاتێکدا ماوه‌ى دوو خولى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى سه‌ندیکای ه (فه‌رهاد عه‌ونى) ک ه سه‌ر ب ه پارتی ه نه‌قیبى ئه‌و سه‌ندیکایه‌ی ه و رۆژنامه‌نوسێکیش پێى وایه ،ئه‌و سه‌ندیکای ه ده‌ستى به‌سه‌ردا گیراو ه له‌الیه‌ن یه‌کێتى و پارتیهوه.
(نه‌ژاد جه‌الل) سه‌رنوسه‌رى سایتى سبه‌ى به (چه‌تر) ى راگه‌یاند :متمانه‌م به‌و سهندیکایه نیه و ئه‌ندامیش نیم تێیدا ،چونکه ئه‌و سهندیکایه له‌الیه‌ن یه‌کێتى و پارتیهوه ده‌ستى به‌سه‌ردا گیراوه و رێگ‌ه ناده‌ن که‌سى تر بچێت‌ه پێشهوه. وتیشى :دواى کۆنگره‌ى داهاتووش ئه‌م هه‌یکه‌له‌ى سه‌ندیکاک‌ه وه‌ک ئێستا دهمێنێتهوه ،چونکه ئێستا
هیچ شتێک ن�ه‌ب��ووه له ()%90ى ئه‌ندامانى کۆنگره له یه‌کێتى و پارتى پڕکراوه‌ته‌وه. الى خۆشیه‌و‌ه (ئه‌نوه‌ر ح���س���ێ���ن) ئ���ه‌ن���دام���ى ئه‌نجومه‌نى سه‌ندیکاى رۆژن����ام����ه‌ن����وس����ان����ى کوردستان ،زانیاریه‌کانى (چه‌تر)ى پشتڕاست کردهوه و رایگه‌یاند :ئه‌م جاره‌یان فه‌رهاد عه‌ونى هه‌ڵنابژێردرێته‌وه، به‌اڵم تا ئێستا پۆستى نه‌قیبى سه‌ندیکا له‌نێوان یه‌کێتى و پارتى یه‌کالى نه‌کراوه‌ته‌وه. ناوبراو پێى وایه ئه‌م پۆست‌ه مافى راگه‌یاندنکارانى یه‌کێتیه ،چونکه دوو خولى هه‌ڵبژاردن‌ه فه‌رهاد عه‌ونى نه‌قیبى سهندیکایه. ئه‌نوه‌ر قسه‌کانى سه‌رنوسه‌رى سایتى سبه‌ى به ره‌وا زانى و وتى :له ئێستادا زۆرترین ئه‌ندامى کۆنگره‌ى راگه‌یاندنکارانى یه‌کێتین ئینجا پارتى و یه‌کگرتوو.
نه‌خۆشی شێرپهنجه هه‌ڕه‌شه له دانیشتوانی هه‌رێمی کوردستان ده‌کات
حه‌دبا داواى ( )16یه‌که‌ى ئیدارى و دوورخستنه‌وه‌ى پێشمه‌رگ ه ده‌کات
لیستى برایه‌تى :دژى حه‌دبا روو له دادگاى فیدراڵى ده‌که‌ین
[ چه‌تر ـ زانیار داقوقى ] به‌رپرسێکى لیستى برایه‌تى ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات ،لیستى حه‌دبا ئاماد ه نین نوێنه‌رى نه‌ته‌و ه یه‌کگرتووه‌کان وه‌ک ناوبژیوان په‌سه‌ند بکه‌ن و داوا ده‌که‌ن پێشمه‌رگ ه و ئاسایش ل ه پارێزگاى نه‌ینه‌وا دووربخرێته‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ش لیستى برایه‌تى ب ه نیاز ه سکااڵ بۆ دادگاى فیدراڵى به‌رزبکاته‌وه.
(ده‌رم���ان خ �ه‌ت��ارى) وته‌بێژى لیستى برایه‌تى نه‌ینه‌وا به (چه‌ترپرێس)ى راگه‌یاند :ئادمێڵگرد وه‌ک ناوبژیوانێک بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى ن��ی��وان ه����ه‌ردوو لیست ،ل �ه‌گ �هڵ لیستى حه‌دبا کۆبۆته‌وه ،ب �ه‌اڵم لیستى حه‌دبا ئاماده نین ب ه گه‌ڕانه‌وه‌ى لیستى برایه‌تى بۆ ئیداره‌ى پارێزگا تا هێزى پێشمهرگه و ئاسایش له پارێزگاى نه‌ینه‌وا
حکومه‌ت جیاوازى له‌نێوان شه‌هیده‌کانى کوردستاندا ده‌کات
[ چه‌تر ـ ئه‌نوه‌ر عه‌ره‌ب ]
به‌رپرسى کۆمه‌ڵه‌ى قوربانیانى هه‌ڵه‌بج ه ئه‌و ه ده‌خاته‌ڕوو ،حکومه‌تى هه‌رێم جیاوازى ده‌کات له‌نێوان شه‌هیدانى ئه‌نفال و کیمیاباران و شه‌هیدانى سه‌نگه‌ر ،ئه‌وه‌ش ئاشکرا ده‌کات تا ئێستا نزیکه‌ى ( )1000وارسى شه‌هید سودمه‌ند نه‌بوون.
دواى میسر خۆپیشاندان ده‌گات ه جه‌زائیر و عێراق ،عه‌مر موساش ده‌ست ل ه
کار ده‌کێشێته‌وه [ چه‌تر ـ ئاژانسه‌کان ]
س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ى گ�ه‌ل��ى میسر و الب��ردن��ى (حوسنى موباره‌ک) دواى ئهوه هات که گه‌لى تونس ،توانیان به خۆپیشاندان و رێپێوان ده‌س�ه‌اڵت��ى دیکتاتۆرى ل ه واڵته‌که‌یاندا بگۆڕن و (بن عه‌لى) له واڵت ده‌رکه‌ن، ئهمهش هێزى به میسرییه‌کان به‌خشى تا کۆتایى ب ه موباره‌ک بهێنن ،دواى میسریش ئێستا خۆپیشاندانى ج �ه‌م��اوه‌رى گه‌یشتۆت‌ه واڵت��ى جه‌زائیر و ه �ه‌ر دواى سه‌رکه‌وتنى گه‌لى میسر ،به هه‌زاران که‌س له واڵتى
دوور نه‌خرێنه‌وه. وتیشى :لیستى ح �ه‌دب��ا داوا ده‌ک���ه‌ن ()16 ئ��ی��داره‌ک�ه بگهڕێتهوه س �ه‌ر پ��ارێ��زگ��اى موسڵ، ب��ه‌اڵم ب�ه هیچ ج��ۆرێ��ک ئێمه رازى نابین ب ه دوورخ��س��ت��ن �ه‌وه‌ى هێزى پێشمهرگه و ئاسایش، چونکه ئ�ه‌و هێزان‌ه له چوارچێوه‌ى ده‌ستور بۆ پاراستنى ئه‌منى ناوچ‌ه کوردیه‌کان ته‌رخان کراون و به هیچ جۆرێکیش رازى نابین به گه‌ڕانه‌وه‌ى ( )16یه‌ک‌ه ئیدارییه‌که. خ �ه‌ت��ارى ئ �ه‌وه‌ش��ى وت :ده‌ب��ێ��ت فراکسیۆن ه کوردییه‌کان له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق فشار بخهنه سه‌ر لیستى عێراقیه ،چونکه لیستى حه‌دبا به‌شێک‌ه له لیستى عێراقیه ،وه‌ک چۆن له به‌غداد حکومه‌ته‌ک‌ه داب�ه‌ش��ک��راوه ،ده‌بێت له موسڵیش ئیداره‌ک‌ه دابه‌شبکرێت. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :ئادمێڵگرد بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى
وه تووڕه‌یی میسریه‌کان دژی قۆرغکاریی سی ساڵه ته‌قییه
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
جه‌زائیر رژان �ه س�ه‌ر شه‌قامه‌کان و داواى رۆیشتنى هه‌ر له چوارچێوه‌ى ناڕه‌زاییه‌کانى ناوچه‌که دژى (عه‌بدوالعه‌زیز بۆ ته‌فلیقه)ى سه‌رۆکى واڵت ده‌که‌ن. گه‌نده‌ڵى و بێکارى و قۆرغکارى ،پێرێ خۆپیشاندانێک ب �ه گ��وێ��ره‌ى ئ��اژان��س �ه‌ک��ان ل �ه خۆپیشاندانه‌کانى له ناوه‌ڕاستی شارى به‌غداد به‌ڕێوه‌چوو به به‌شداری جه‌زائیردا که ساز کرا ،زیاتر له ( )400که‌س ده‌ستگیر رێژه‌یه‌کی زۆر له گه‌نجان و تیایدا داوای دورخستنه‌وه‌ی کراون ،ئهمهش سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى سه‌رۆکى واڵت به‌ڵێنى که‌سانی گه‌نده‌ڵیان کرد له داموده‌زگاکان و هه‌ڕه‌شه‌ی چاکسازى داوه به خه‌ڵک. به‌رده‌وامی خۆپیشاندانه‌کانیشیان کرد. ه���ه‌ر ب �ه گ��وێ��ره‌ى ئ��اژان��س �ه‌ک��ان (ع �ه‌م��ر م��وس��ا) هه‌روه‌ها له خۆپیشاندانه‌که‌دا داوا له مالیکی کرا ئه‌مینداری گشتی کۆمکاری واڵتانی عه‌ره‌بی ،ک ه چاره‌نوسی ئه‌و س�ه‌دان به‌ندی‌ه ئاشکرا بکات ،که تا ماوه‌ى ( )10ساڵه سکرتێرى گشتى ئه‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌یه ،ئێستا بێسه‌رو شوێنن و ن��وری مالیکی س �ه‌رۆک دواى گۆڕانکارییه‌کانى میسر ب��ڕی��ارى ده‌س���ت ل ه وه‌زیرانی عێراقیان به تاوانباری سه‌ره‌کی دانا له بوونی کارکێشانه‌وه‌ى داوه له پۆسته‌که‌ى. زیندانی نهێنی له‌الیه‌ن هێزه تایبه‌ته‌کانه‌وه.
لیستى برایه‌تى کۆبونه‌وه‌ى تایبه‌تى له‌گه‌ڵ لیستى حه‌دبا کردوه به گه‌ڕانه‌وه‌ى لیسته‌که‌مان بۆ ئیداره‌ى پارێزگاى نه‌ینه‌وا و دابه‌شکردنى پۆسته‌کان ب ه پێى هه‌ڵبژاردن ،به‌اڵم حه‌دبا داواکه‌ى ئادمێڵگردى ره‌تکردو‌ه و ئاماده‌نین جارێکى تر له‌گه‌ڵ لیستى برایه‌تى دانیشتن ئه‌نجامبده‌ن تا مه‌رجه‌کانیان قه‌بوڵ نه‌که‌ین. وت��ی��ش��ى :ئ��ێ��م�ه‌ش ق �ه‌ب��وڵ ن��اک �هی��ن ب��ودج �هى ناوچه‌کان بخرێت‌ه ژێ��ر ده‌س�ه‌اڵت��ی��ان ،داواش ل ه حکومه‌تى هه‌رێم ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى بودجه‌ى ()16 ئیداره‌ک‌ه بخرێت‌ه سه‌ر بودجه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم، یان به‌جیا بۆمانى خه‌رج بکه‌ن له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى لیستى حه‌دبا نه‌مێنێت ،وه ئێمه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى نێوان لیستى حه‌دبا و برایه‌تى نه‌ینه‌وا سکااڵ بۆ دادگاى فیدراڵى به‌رزده‌که‌ینه‌وه.
شێخ عێزه‌دین حسێنی ل ه سلێمانی ب ه خاک ده‌سپێردرێت [ چه‌تر ]
(ل��وق��م��ان ع �ه‌ب��دوال��ق��ادر) س��ه‌رۆک��ى ک��ۆم�هڵ�هى قوربانیانى کیمیابارانى هه‌ڵه‌بج ه به (چه‌تر)ى وت: «ج��ی��اوازى ده‌ک��رێ��ت ل� ه ن��ێ��وان شه‌هیدانى سه‌نگه‌ر و شه‌هیدانى ئه‌نفال و کیمیاباراندا و پێم وا نی ه شه‌هیدێکى سه‌نگه‌ر مابێت ل ه حکومه‌تى هه‌رێم «جیاوازی له نێوان شه‌هیدانی ئه‌نفال و کیمیاباران و الیه‌ن ه سیاسیه‌کاندا ده‌کرێت» فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی سوودمه‌ند نه‌بووبێت». راشیگه‌یاند :نزیکه‌ى ( )1000وارس��ى شه‌هید بنه‌ماڵه‌ى ش�ه‌ه��ی��دان ک��راوه‌ت��هوه ک� ه ( 12ت��ا )15 سوودمه‌ند نه‌بوون ،که زۆرینه‌یان سه‌رۆک خێزانیان خانوو بۆیان ،به‌اڵم تا ئێستا هیچ وه‌اڵمێک نیه. وتیشى« :ب�ه ئاشکرا هه‌ست به ج��ی��اوازى نێوان ملیۆن دیناریان پێدراوه ،به‌اڵم بۆ شه‌هیدانى الیه‌ن ه وه‌فاتى ک��ردووه و له ( )2009/11/11بوجه‌یه‌ک خراوهته سه‌ر پرۆژه‌ى وه‌به‌رهێنان ب ه مه‌به‌ستى کردنه‌وه‌ى شه‌هیده‌کان ده‌ک��رێ��ت ،تا ئێستا ( )500خانوو بۆ سیاسیه‌کان دوو ده‌فته‌ر و زیاتر خه‌رج ده‌کرێت».
دواى ( )18رۆژ ل ه به‌رده‌وامى خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تى جه‌ماوه‌رى ،سه‌رئه‌نجام پێرێ شه‌و ب�ه‌ر ل ه ئێستا گه‌لى میسریش ل ه روخاندنى دیکتاتۆرێکى ت��رى رۆژه��ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا سه‌رکه‌وتنیان به‌ده‌ستهێنا و توانیان قۆرغکارى ( )30ساڵه‌ى واڵته‌که‌یان کۆتایى پێبهێنن.
فۆتۆ:
Pukmedia
ل ه راگه‌یه‌نراوێکی کۆمیته‌ی رێزلێنان ل ه مامۆستا (شێخ عێزه‌دین حسێنی) ئاماژ ه به‌و ه کراوه ،ک ه ته‌رمی ناوبراو رۆژی چوارشه‌ممه ل ه سلێمانی به‌خاک ده‌سپێردرێت ،به‌اڵم پێش ئه‌وه‌ى بگه‌ڕێنرێته‌و ه کوردستان دوێنێ ل ه سوید رێوڕه‌سمێکى رێزلێنانى بۆ رێکخرا.
مامۆستا شێخ عێزه‌دینی حسێنی ،که‌سایه‌تی سیاسی و ئایینی و نیشتمانپه‌روه‌ری کورد پاش ماوه‌یه‌ک نه‌خۆشی ،رۆژى پێنج شه‌ممه‌ى رابردوو ( )2011/2/10له نه‌خۆشخانه‌ى (ئاکادێمیسکا) له شارى ئوپساالى واڵتى سوید له ته‌مه‌نی ()89 ساڵیدا کۆچى دوایى کرد. شێخ عێزه‌دین حسێنی ،له ساڵی ()1922ی زایینی له شاری بانه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان له بنه‌ماڵه‌یه‌کی ئایینی له‌دایک بووه ،کوڕی شێخ ساڵح‌ه که له سه‌یده‌کانی به‌رزنج‌ه ب��ووه، ش��ێ��خ ع��ێ��زه‌دی��ن ح��س��ێ��ن��ی ،س������ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی که‌سایه‌تییه‌کی ئایینی بوو ،به‌اڵم هه‌ر له سه‌ره‌تاو‌ه هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی به‌هێز بووه و تێکۆشانی سیاسی خۆی له ساڵی ( )1944زایینی له شاری بۆکان ده‌ست پێکرد به‌ناوی نهێنی (هه‌وێن) ئه‌ندامێتی له کۆمه‌ڵه‌ی (ژێ کاف) پێبه‌خشراوه. به ڕووخانی رژێمی پاشایه‌تی له ئێران ،رۆڵی
مامۆستا شێخ عێزه‌دین زۆر به‌رجه‌ست‌ه بووه ،له‌الیه‌ن پارته‌کانی ئه‌و کاتی رۆژهه‌اڵتی کوردستانهوه وه‌ک نوێنه‌ری گه‌لی کورد ده‌ستنیشان کراوه ل ه دانووستانه‌کاندا له‌گه‌ڵ کاربه‌ده‌ستانی حکومه‌تی ئێران ،دوای کاره‌ساتی خوێناوى له شاری سنه، له ساڵی ( )1980مامۆستا له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی حکومه‌ت که بریتی بوون له (ره‌فسنجانی ،به‌نی سه‌در ،بهشتی و تاله‌قانی) کۆبۆته‌وه ،له گه‌رمه‌ی ئه‌و وتووێژانه‌دا مامۆستا وتویه‌تى «جیاوازى تاج و عمام‌ه چییه؟ حکوومه‌ت نه‌گۆڕدراوه ،تاجی پاشایه‌تی الچوو‌ه و عمام‌ه هاتووه‌ت‌ه جێگای». ل �ه دی����دار ل �ه‌گ �هڵ خومه‌ینیشدا ل �ه کاتی خ��وداح��اف��ی��زی خومه‌ینی ده‌ڵ��ێ��ت :هێمنایه‌تی کوردستانم له تۆ ده‌وێت ،مامۆستاش ده‌ڵێت منیش خود موختاری کوردستانم له ئێوه ده‌وێت. دواى ئه‌وه‌ى کۆمارى ئیسالمى ئێران سیاسه‌تى سه‌رکوتکردنى له به‌رامبه‌ر ک��ورده‌ک��ان ده‌ست پێکرد ،له‌سه‌ر داخوازى شێخ عیزه‌دین خه‌ڵک رژان ه سه‌ر شه‌قامه‌کان ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تى ئێران به کوشتن و زیندانیکردن وه‌اڵمى دانه‌وه ،بۆئه‌وه‌ش ماوه‌یه‌کى زۆر مامۆستا شێخ عێزه‌دین له چیاکانى کوردستان ماوهتهوه و درێژه‌ى به تێکۆشان داوه ،پاشان ده‌چێت ه واڵتى سوید و له دامه‌زراندنی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستاندا رۆڵی کارای ههبووه.
ماموستای ئایینی و نیشتمانپه‌روه‌ری کورد شێخ عزه‌دین حوسه‌ینی
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ت دابین ده‌کات پێشمه‌رگ ه چه‌ک بۆ وه‌زار ه وه‌زیرى پێشمهرگه :وه‌زاره‌ت تواناى دابینکردنى چه‌کى نییه [ ئا /په‌یمان ئه‌مین ] به‌گوێره‌ی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌ست (چه‌تر) که‌وتوو ه پێشمه‌رگ ه ب ه پاره‌ی خۆیان چه‌ک ده‌ک��ڕن و دوات��ر ده‌بێت ه موڵکی حکومه‌ت و وه‌زیرى پێشمه‌رگه‌ش هۆکاره‌که‌ى بۆ که‌مى بودجه‌ى وه‌زاره‌ت��ه‌ک��هى ده‌گه‌ڕێنێته‌و ه ک ه به‌هۆیه‌و ه ناتوانن چه‌ک بۆ پێشمه‌رگه‌کانیان بکڕن ،هاوکات دادوه‌رێکیش رایده‌گه‌یه‌نێت له‌هیچ شوێنێکى دنیادا شتى وانی ه پێشمه‌رگ ه خۆى چه‌ک بۆ خۆى دابین بکات.
به گوێره‌ی هه‌ندێک زانیاری له فه‌رمانده‌یی هێزی پێشمهرگهوه له سلێمانی به‌ده‌ست (چه‌تر) گه‌یشتوو‌ه وه‌زاره‌تی پێشمهرگه چه‌کی به دوو فه‌وجی (پێنجوێن و کۆیه) کڕیووه .لهوبارهیهوه پێشمه‌رگه‌یه‌کی یه‌کیک له‌و فه‌وجانه‌دا که نه‌یویست ناوی باڵوبکرێته‌و‌ه له‌به‌ر پاراستنی ژیان و داراییه‌که‌ی به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «ئێمه س �ه‌ره‌ت��ا ک �ه دام���ه‌زرای���ن وه‌زاره‌ت چ �ه‌ک و فیشه‌کی خۆیانی پێداین ،به‌اڵم پاش ماوه‌یه‌ک لێیان سه‌ندینه‌و‌ه و پێیان وتین خۆتان چه‌ک و فیشه‌ک بکڕن، چونکه چه‌که‌کانی خۆتان باشتر خزمه‌ت ده‌که‌ن» ئه‌و پێشمه‌رگه‌ی‌ه له قسه‌کانیدا وتیشی «بۆخۆمان چه‌ک و فیشه‌کمان کڕی ،به‌اڵم ئه‌و چه‌کان‌ه ئێستا بووه‌ت ه موڵکی حکومه‌ت و مافی ئه‌وه‌مان نیه له شوێنی ئه‌رکه‌که‌مان بیهێنین‌ه دهرهوه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پێمان ده‌ڵێن ئهوه موڵکی حکومه‌ته ،واته ئه‌گه‌ر رۆژێکیش وازمان له پێشمه‌رگایه‌تی هێنا ئه‌وا خاوه‌نی چه‌که‌کانمان نین که به پاره‌ی خۆمان کڕیومان‌ه له‌گه‌ڵ ( )120فیشه‌کدا ده‌بێت بۆ حکومه‌تی جێبهێڵین» له‌مباره‌یه‌و‌ه شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا ،وه‌زیرى پێشمه‌رگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له لێدوانێکیدا به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئهوه کێشه‌ى هه‌موو کوردستانه نه‌ک به‌ته‌نها ئه‌و دوو فه‌وجه‌ى پێنجوێن و کۆیه و هۆکاره‌که‌شی بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه که وه‌زاره‌ته‌که‌مان تواناى دابینکردنى چه‌کى نیه بۆ هێزه‌کانى پێشمهرگه». هه‌روه‌ها وتى «هه‌موو هاواڵتیه‌ک له‌کاتى بونیدا به‌پێشمه‌رگ‌ه به‌ڵێنى ئه‌وه‌یداو‌ه که خۆى چه‌ک بۆخۆى دابین بکات و دوات��ری��ش ئه‌وچه‌ک‌ه ببێت به‌موڵکى وه‌زاره‌ت���ى پێشمهرگه ،رهنگه له‌داهاتوشدا که‌شێک بێته ئ��اراوه بتوانین چه‌که‌کانیان بۆ بگه‌ڕێنینه‌وه، به‌اڵم هیچکام له‌و پێشمه‌رگان‌ه ناتوانن ته‌سه‌روف به‌و چه‌کانه‌و‌ه بکه‌ن ،چونکه بونى چه‌ک له‌ماڵه‌کاندا دهچێته خانه‌ى قه‌ده‌غه‌وه».
وه‌زی��رى پێشمهرگه ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا «جیا له‌وه‌ى وه‌زاره‌ته‌که‌مان تواناى کڕینى چه‌کى نیه بۆ پێشمه‌رگ ه تائێستا هیچ الیه‌نێک نیه به‌فه‌رمى چه‌کى لێبکڕین چونکه تائێستاش ل �ه‌گ �هڵ حکومه‌تى ن��اوه‌ن��دی��دا نه‌گه‌شتوینه‌ت‌ه رێککه‌وتن له‌سه‌ر کڕینى چه‌ک بۆ پێشمهرگه». ههرچهنده ناوبراو جه‌ختى له‌وه‌کرده‌و‌ه که‌بونى چه‌ک له‌مااڵندا نایاساییه ،به‌اڵم نه‌یشارده‌و‌ه که‌الى هه‌ندێ هاواڵتى عه‌شایه‌ر چه‌کى قورسیش بونیان ههیه وه‌ک (هاو‌هن‌و ره‌شاش)و هۆکاره‌که‌شی بۆ ئهوه گه‌ڕانده‌و‌ه ک ه «به‌هۆى بارودۆخى ئاسایشى عێراقهوه مه‌ترسی له‌سه‌ر ژیانى هه‌ندێک که‌س ههیه و ئێمه‌ش نه‌مانتوانیو‌ه گه‌ره‌نتى پاراستنى گیانیان بکه‌ین بۆیه نه‌شمانتوانیو‌ه دیارده‌ى بونى چه‌ک الى هاواڵتیان به‌ته‌واوى کۆنترۆڵ بکه‌ین».
شێخ جه‌عفه‌ر ئاشکراشیکرد «هه‌رچه‌کێک له‌ژێر ده‌س �ه‌اڵت��ى یاسا و نیزامدا نه‌بێت مه‌ترسی‌ه له‌سه‌ر ژیان و ئاسایشى هاواڵتیان» .هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه حاکم شێخ له‌تیف مسته‌فا به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «له‌هیچ شوێنێکى جیهاندا شتى وانیه پێشمهرگه خۆى چه‌کى خۆى بکڕێت ،جگه له هێزى میلیشیا نه‌بێت» .ئه‌و حاکم‌ه وتیشى «ئه‌گه‌ر پێشمهرگه هێزێکى یاسایی ه پێویسته وه‌زاره‌ت��ى پێشمهرگه چه‌کیان بۆ بکڕێت». له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی نه‌بوونی توانای مادی بووهته هۆکاری نه‌کڕینی حاکم له‌تیف ئاماژه‌ى به‌وه‌دا «نه‌بونى توانا‌و بودجه بۆ کڕینى چه‌ک له‌ڕووى یاساییهوه نابێته بیانوو بۆ دابین نه‌کردنى چه‌کی پێشمهرگه». هه‌ر له‌م بارهیهوه نه‌ریمان عه‌بدواڵ ئه‌ندامى لیژنه‌ى ئاسایش‌و ناوخۆ و ئه‌نجومه‌ن‌ه خۆجێییه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر لیستى گ��ۆڕان رایگه‌یاند «سوپا
ئه‌رکی وه‌زاره‌ت ب ه پێی یاسا
یاسای ژماره ()19ی ساڵی ()2007ی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگ ه له هه‌رێمی کوردستان ل ه رۆژی ( )2007/7/2ل ه په‌رله‌مانی کوردستان په‌سه‌ند کراوه له‌مادده‌ی دووم ک ه مادده‌ی ئه‌رکه‌کانی وهزارهته له خاڵی پێنجه‌میدا ده‌ڵێت «پالنی پێویست بۆ په‌ره‌پێدان و نوێکردنه‌وه‌ی هێزه‌کانی پێشمهرگه ،ئهمهش به ئاماده‌کردنی هه‌موو جۆره‌کانی و پۆلێنه‌کانی و شێوازی پێدانی هه‌موو که‌لوپه‌لێکی هونه‌ری و په‌ره‌پێدانی هونه‌ره‌کانی شه‌ڕ و چۆنیه‌تی به‌کارهێنانیان ل ه مه‌یدانه‌کانی جه‌نگدا». هه‌ر ئه‌م مادده‌ی ه ل ه خاڵی شه‌شه‌مدا هاتووه «دابینکردنی هه‌موو ئه‌و کاروبارانه‌ی په‌یوه‌ندیان ب ه نیشته‌جێ کردن و چه‌کدارکردن و ته‌موین و گواستنه‌وه و خۆراک و مووچه و کاروباری دارایی و ژمێریاری و ئاستی ته‌ندروستی و جه‌سته‌یی و خزمه‌تگوزاری دیکه بۆ هێزه‌کان ههیه» ده‌قی ته‌واوی ئه‌م یاسایه ل ه ژماره ()72ی رۆژی ()2007/8/15ی (وه‌قایعی کوردستان) باڵوکراوهتهوه.
ده‌بێت له‌الیه‌ن حکومهتهوه چه‌کى بۆ دابین بکرێت و فیشه‌که‌کانیشیان یه‌ک جۆربێت‌و نابێت که‌موکوڕى له‌چه‌که‌کانیاندا هه‌بێت به‌وه‌ى کۆن بن یان ژه‌نگاوى بن، به‌اڵم بهداخهوه دواى ( )18ساڵ هێشتا نه‌گه‌شتوینه‌ت ه ئ �ه‌وه‌ى سوپایه‌کى مۆدێرنمان هه‌بێت» .ئ�ه‌و ئه‌ندام پهرلهمانه درێ���ژه‌ی به قسه‌کانیدا وت��ی «ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى زانیاریم هه‌بێت یه‌کێتى تائێستا شه‌ش جار هێزه‌کانى خۆى پڕچه‌ککردوه ،هه‌رجاره‌ى پێکهاته‌ى هێزه‌کانى گۆڕیو‌ه چه‌که‌کانیشى گۆڕیو‌ه و چه‌کى نوێى بۆ کڕیون بۆیه ئهوهنده چه‌کیان کڕیو‌ه ئێستا به‌خه‌ڵکى هه‌ژاریش فێربون که ده‌بێت خۆیان چه‌ک بۆ خۆیان بکڕن‌و ئه‌وه‌ش به‌راستى عه‌یبه‌یه‌کى زۆر گه‌وره‌یه». ئه‌ندامه‌که‌ى په‌رله‌مانى کوردستان ئاشکرایکرد «ب��ودج �هى س��اڵ��ى ()2010ى وه‌زاره‌ت�����ى پێشمه‌رگ ه نزیکه‌ى یه‌ک ملیار دیناربوو‌ه و ههرچهنده بڕه‌که‌ى وه‌ک پێویست نیه ،به‌اڵم زۆریش که‌م نیه و به‌مینحه‌و‌ه ده‌توانرێت هێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌ى پێ رێکبخرێت و چه‌کى نوێیان بدرێت‌ه ده‌ست‌و جلى تایبه‌تیان بۆ دابین بکرێت ،چونکه تائێستاش هه‌ر پێشمهرگه و له‌ڕه‌نگێ جلى له‌به‌ردای‌ه و رهنگه هه‌رئه‌وه‌ش وایکردبێت حکومه‌تى عێراقی بودجه و ده‌باب‌ه و کۆپته‌رى نه‌داتێ ،چونک ه که‌س نازانێ ئه‌و هێزان‌ه کێ خاوه‌نیانه». شاره‌زایه‌کی بواری پێشمه‌رگه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت ک ه ئ �هوه بۆخۆی گه‌نده‌ڵی‌ه که سه‌رۆکی هه‌رێم ده‌ڵێت گه‌نده‌ڵیم پێبڵێن .محه‌مه‌د پشده‌ری شاره‌زا ،له‌کاروباری سوپا و پێشمهرگه له‌و بارهیهوه ده‌ڵێت «ئه‌گه‌ر پێشمه‌رگ ه له باخه‌ڵی خۆیان هه‌ر شتێک بکڕن موڵکی خۆیانه ل ه هه‌موو جیهاندا شتێکی وانه‌بوو‌ه خه‌ڵکێک چه‌ک بۆ حکومه‌ت بکڕێت ،له هه‌موو واڵتاندا وه‌زاره‌تی به‌رگری بهرپرسه له کڕین و هه‌ڵسوکه‌ت به چه‌که‌وه ،پێم سه‌یر‌ه له کوردستانه‌که‌ی ئێمه‌دا به‌حساب دیموکراسین و داوا ده‌که‌ین السایی دیموکراسیه‌که‌ی الی ئێم ه بکه‌نه‌وه ،خه‌ڵک خۆی چه‌ک بکرێت و بیدات ب ه » ناوبراو حکومه‌ت نازانم ئهمه چۆن هه‌ڵسوکه‌وتێکه له قسه‌کانیدا وتیشی «ئهمهیه ئه‌و بیرۆکراسیه‌ته‌ی که کاک مه‌سعود هه‌موو جارێک ته‌ئکید دهکاتهوه ده‌فه‌رموێت که به‌ڵگه‌یه‌کمان بده‌نێ که گه‌نده‌ڵیه‌ک ههیه بۆ ئه‌وه‌ی به‌دواداچونی بۆ بکه‌ین ئهمه یه‌کێک ه له‌و گهندهڵیانه که شتێکی به‌رچاوه ،له‌هه‌موو دنیادا نهبووه سه‌رباز چه‌ک بکڕێت بۆ وه‌زاره‌ته‌که‌ی خۆی» ناوبراو راشیگه‌یاند :ئهمه کارێکی زۆر نایاساییه ده‌بێت لێپرسینه‌وه‌ی له‌سه‌ر بکرێت.
«ده‌رچونی یاساکه نه‌یتوانیو ه خۆپیشاندان رێکبخات»
خۆپیشاندانه‌کان زۆرینه‌یان بێ مۆڵه‌ت بوون [ ئا /ره‌هێل مامه‌ش ] له‌دوای په‌سه‌ندکردنی یاسای خۆپیشاندان تائێستا ئه‌و یاسای ه ک��اری پێنه‌کراوه و زۆرینه‌ی خۆپیشاندانه‌کانیش به‌بێ مۆڵه‌ت بوون و ته‌نها ئاگادار کردنه‌و ه ههبووه، هه‌ڵسوڕاوێکی مه‌ده‌نیش پێیوای ه یاساک ه نه‌یتوانیوه خۆپیشاندان رێکبخات ،ته‌نیا وه‌ک ده‌قێک بۆ په‌رله‌مان مایهوه.
دواى ئ���ه‌وه‌ى له‌مانگى ()12ى س��اڵ��ى راب���ردوو په‌رله‌مانی کوردستان یاسای خۆپیشاندانی په‌سه‌ند ک���رد ل �ه رۆژی ()12/12دا س �ه‌رۆک��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ئ��ی��م��زای ل �هس �ه‌ر ک��رد و ل � ه وه‌قائیعى ک��وردس��ت��ان ب�ڵاوک��رای �هوه و ک�ه‌وت�ه واری جێبه‌جێ کردنهوه ،له‌دوای ناڕه‌زایه‌تیه‌کانی خه‌ڵک له به‌رامبه‌ر یاساکه به‌رپرسانی یه‌کێتی و پارتی رایانگه‌یاند با یاساک ه ئه‌زمون بکه‌ین بزانین باش ه یان خراپ ئه‌گه‌ر خراپ بوو ئهوکاته هه‌مواری ده‌که‌ینه‌وه. له‌م ماوه‌یه‌شدا ل ه شاره‌کانی هه‌رێمی کوردستان چه‌ندین خۆپیشاندنى بێ مۆڵه‌ت و له‌ناکاو ئه‌نجامدرا، ته‌نانه‌ت ئه‌و شه‌وه‌ی گۆڕان به‌یاننامه‌که‌ی ده‌رکرد ب���ۆ ب �هی��ان��ی �ه‌ک �هی ک��ات��ژم��ێ��ر ه �ه‌ش��ت ک��ۆم �هڵ �هی پێشمهرگه دێرینه‌کانی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان خۆپیشاندانیان رێکخست ب��ۆ ب���ه‌رده‌م نوسینگه‌ی په‌رله‌مان ل ه سلێمانی و ئه‌و خۆپیشاندانه‌ش ههرچهنده رێکخراوێکی نزیک له لیستی کوردستانی بوو، ب �ه‌اڵم نه‌گه‌ڕایه‌وه بۆ یاساکه .ب �ه‌ڕای چاودێرانی مافی مرۆڤیش ئه‌و یاسایه ل �ه‌دوای ئه‌زمونکردنی پێویستی به‌وه‌یه هه‌موار بکرێتهوه. لهوبارهیهوه عه‌لى که‌ریم ،سه‌رۆکى ئه‌نیستیتیۆتى کوردستان بۆ مافه‌کانى مرۆڤ ،سه‌ر‌ه ڕای ئه‌وه‌ی ب�ه‌ب��ی��ری ه��ێ��ن��ای�هوه ک � ه ی��اس��اک� ه ک �ه ب �ه‌م��دوای �ه ل ه
په‌رله‌مانى کوردستان ده‌رچ��وو ،کۆمه‌ڵێک ماده‌ى باشى تێدای ه و کۆک ه ل�ه‌گ�هڵ بنه‌ماکانى مافى م��رۆڤ ،ب �ه‌اڵم پێیوای ه «ه���ه‌روه‌ک چ��ۆن کاتێک یاساک ه ده‌رچ���وو ،کێشه‌ی دروس��ت ک��رد و کۆک نه‌بوو له‌گه‌ڵ ستاندارده جیهانیه‌کانى مافى مرۆڤ، ب ه هه‌مانشێو‌ه ل ه جێبه‌جێکردنیشدا ده‌رکه‌وت یاساک ه که‌موکوڕى هه‌ی ه و گه‌یشتینه ئه‌و باوه‌ڕه‌ی به‌راستى نه‌یتوانیوه خزمه‌ت ب ه ره‌وشى مافى مرۆڤ ل ه هه‌رێمى کوردستان بکات». ن��اوب��راو وتیشی «خ�ه‌ری��ک�ه جێبه‌جێ نه‌کردنى یاسا ببێته کلتور ،له‌وانه‌ش یاساى خۆپشاندان ،ک ه به‌بێ ره‌چاوکردنى یاساکه خۆپیشاندان ده‌که‌ن ،وات ه یاساک ه نه‌یتوانیوه خۆپیشاندان رێکبخات ،به‌ڵکو ته‌نیا وه‌ک ده‌قێک بۆ په‌رله‌مان یان بۆ ئه‌و شوێنانه‌ى (پ.د.ک) تێدا بااڵ ده‌ست ه ماوهتهوه». ئه‌و شاره‌زایه‌ی مافی مرۆڤ ئاماژه به‌وه‌شده‌کات «ئه‌گه‌ر یاساى خۆپیشاندان جێبه‌جێ بکه‌ن ،میلله‌ت روبه‌رووى به‌یه‌کدادانى گهوره دهبێتهوه ،رهنگه بگه‌ین ه ده‌رئه‌نجامێکى ن�ه‌خ��واس��ت��راو ،ئ���ه‌وه‌ش کێشه‌یه‌کى گ���ه‌وره‌ی���ه ،ب��ۆی �ه ب �ه‌ڕاس��ت��ى ج��ارێ��ک��ى ت��ر پێویست ه پێداچونه‌و‌ه ب ه یاساکه‌دا بکرێ ئه‌و ماددانه‌ى په‌یوه‌ستن ب ه خۆپیشاندانى موڵه‌ت و له‌ناکاو هه‌مواربکرێت، به‌شێوه‌یه‌ک کۆک بێت له‌گه‌ڵ بنه‌ماکانى مافى مرۆڤ و ئازادى بۆ هاواڵتیان». ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی هه‌ندێک زان��ی��اری ه���ه‌روه‌ک چۆن ل����ه‌دوای ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک �هی ه �ه‌رێ��م ل �ه‌گ �هڵ ح���زب و الیه‌نه‌کان ل ه رۆژی ( )2011/1/8س��ازدرا ،ک ه ل ه راپۆرتێکی ژماره ()39ی (چه‌تر)دا ئاشکرا کرا ک ه سه‌رۆکی هه‌رێم له ئیمزا کردنی یاساک ه په‌شیمان ه به‌هۆی ناڕه‌زایه‌تیه‌کانی خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستان. به‌گوێره‌ی زانیاریه‌کانیش به‌هه‌مانشێوه به‌شێکی زۆر ل ه په‌رله‌مانتارانی لیستی کوردستانیش په‌شیمانن له دوای ئ �ه‌و زنجیره خۆپیشاندان ه بێ مۆڵه‌ته‌ی
هه‌رێمی کوردستان .هاوکات په‌رله‌مانتارێکی لیستی کوردستانیش رایده‌گه‌یه‌نێت یاساکه باشه ،عومه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان په‌رله‌مانتارى لیستى کوردستانى ل ه لیژنه‌ى یاسایی وتى :هه‌موو ئه‌و پرسیارانه‌ى له‌باره‌ى یاساى خۆپشاندان ده‌کرێت ،گوایه یاساکه باش نی ه و پێویست ه هه‌مواربکرێته‌وه ،به‌یه‌ک نموون ه وه‌اڵم ده‌ده‌م �هوه ،ئه‌ویش کاتێک خۆپیشاندانێک له‌باره‌ى نه‌خۆشخانه‌ى ( )400قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌که رێکخرا و پارێزگارى سلێمانى ره‌تى کردهوه ،هه‌رخودى دادگاى سلێمانى رێگاى ب ه خۆپیشانده‌راندا ،ئه‌م ه نیشانه‌ى ئهوهیه که یاسایه‌ک ه زۆر باشه». وتیشى «له‌گه‌ڵ ئهمهش پێموای ه هه‌موو یاسایه‌ک شایه‌نی هه‌موارکردنه ،چونک ه یاسا له ئه‌نجامى جێبه‌جێکردنى که‌موکوڕیه‌کانى به‌دیار ده‌که‌وێت، ئهمهش بۆ هه‌موو یاساکان وایه». به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا بورهان ره‌شید (بورهانی ره‌شه‌ی گوڵه) ئه‌ندامى لیژنه‌ى یاسایی له‌سه‌ر لیستى گۆڕان ب� ه (چ �ه‌ت��ر)ی وت «ئ���ه‌و ک�ه‌م��وک��وڕی��ان�هى پێشتر تێبینیمان ده‌کرد واقیعى بوو ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئێم ه شتێکى زیادمان نه‌وتبوو ،ئه‌گه‌ر سه‌یرى واقیعى کۆمه‌ڵگاى کوردى بکه‌ین له‌ماوه‌ى رابردوو چه‌ندین خۆپیشاندان به‌بێ مۆڵه‌ت و له‌ناکاو ئه‌نجامدراوه». گوڵ ه وتیشى «ئێم ه وه‌خ��ت��ى خ��ۆى داوام��ان��ک��رد خۆپیشاندنى بێ مۆڵه‌ت و له‌ناکاو جێی بکرێتهوه، ب �ه‌اڵم لیستى ده‌س���ه‌اڵت ب �ه‌و پێیه‌ى زۆری��ن �ه‌ن له‌ناو په‌رله‌مان دژى بوون ،بۆ سه‌رکه‌وتنى بۆچونه‌کانیان چه‌ند واڵتێکیان ب� ه نمون ه ه��ێ��ن��اوه‌ی�هوه ک� ه ل�ه‌وێ خۆپیشاندان به‌مۆڵه‌ت ده‌کرێت ،له‌کاتێکدا گه‌نجه‌کانى به‌ریتانیا خۆپیشاندانیان دژى یاساکه‌ى هه‌رێم کرد» ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی گۆڕان ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد «ئه‌وه‌ى ئێم ه ده‌مانه‌وه‌ێ ل ه یاساى خۆپیشاندان هه‌مواربکرێته‌وه، خۆپیشاندانى بێ موڵه‌ت و له‌ناکاوه». هه‌ر له‌مباره‌یه‌و‌ه رێبین ره‌سوڵ ،چاودێرى سیاسى،
له‌مه‌ڕ ئه‌م مژاره وتى «دی��اره یاساک ه ب ه کێش ه ل ه په‌رله‌مان تێپه‌ڕى بۆچوونى جیاوازى له‌سه‌ربوو ،له‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى خۆپیشاندان ده‌ب��ێ به‌مۆڵه‌ت بێت ی��ان ته‌نیا ئاگادارکردنه‌و‌ه بێت ،له‌الیه‌ن ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کان، پێموایه ،ئ �ه‌و یاسای ه ت��از‌ه ل ه وه‌قایعی کوردستان باڵوکراوهتهوه چۆته وارى جێبه‌جێکردنه‌وه ،پێویست ه ل�ه‌م��اوه‌ى داه��ات��وو زیاتر سه‌یر بکرێت بزانین چه‌ند که‌موکوڕی تێدایه». ه�����ه‌روه‌ک وت��ی��ش��ى :س �هی��رک��ردن��ى راس��ت��ی��ن�هی کۆمه‌ڵگاى ک��وردس��ت��ان ل� ه الی �ه‌ن کوتله‌کانى نێو په‌رله‌مان به‌شێوه‌یه‌کى جیاواز ،هۆکارێکیتر‌ه له‌وه‌دا یاساکان به بۆچوونى جیاواز ده‌ربێت ،ئه‌وه‌ش کارێکى ئاساییه ،به‌اڵم له کۆتایی ده‌بێت یاسا بۆ ئه‌وه‌بێت ره‌وشى ژیانى خه‌ڵک رێکبخات ،ئه‌گه‌ر نه‌یتوانى و ره‌وشه‌که‌ى ئاڵۆزتر ک��رد ،ئ�ه‌وا نیشانه‌ى ئهوهیه ک ه یاساکان خراپ ه و پێویسته هه‌مواربکرێته‌وه. ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ئ���ه‌و زان��ی��اری��ان �هی ده‌س���ت (چ �ه‌ت��ر) کهوتووه له سنوری پارێزگای سلێمانیدا زۆرینه‌ی ئ �ه‌و خۆپیشاندانانه‌ی ئ�ه‌ن��ج��ام��دراون ب �ه‌وان �هی ک ه رێکخراوه‌کانی نزیک ده‌سه‌اڵتیش ئه‌نجامیانداو‌ه بێ مۆڵه‌ت بووه ،له‌سنوری سلێمانیدا ته‌نها دوو خۆپیشاندان مۆڵه‌تیان پێدراوه ئه‌وانیش یه‌کیان ئه‌نجامدراوه( .چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنی ئاماری خۆپیشاندانه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له‌دواى ده‌رچوونى یاساک ه له په‌رله‌مانى کوردستان ،په‌یوه‌ندی کرد ب ه فایه‌ق تۆفیق ،بریکارى وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆ ،ناوبراو ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئه‌و بابه‌ت ه په‌یوه‌ندى ب ه به‌شى کۆمه‌ڵ ه و رێکخراوه‌کانى ناو وه‌زاره‌تى ناوخۆ ههیه ،ده‌توانن زانیاریه‌کان له‌و به‌ش ه وه‌ربگرن .به‌رپرسى به‌شه‌ک ه رایگه‌یاند ک ه هیچ جۆره ئامارێکى خۆپیشاندانه‌کان له‌ناو وه‌زاره‌تى ناوخۆ نیه، چونک ه ده‌سه‌اڵتى مۆڵه‌تدان ب ه خۆپیشاندان دراوه‌ته‌و‌ه پارێزگاکان ،بۆی ه هیچ ئامارێکى خۆپیشاندان ل ه وه‌زاره‌تى ناوخۆ تۆمار نهکراوه.
راپۆرت ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
3
ته‌نها گۆڕان نی ه داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌و‌ه ده‌کات شه‌نکار عه‌بدواڵ ل���������ه رۆژى ( )2011 /1 /29 بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان به‌یاننامه‌یه‌کى حه‌وت خاڵى باڵوکردهوه ،به‌یاننامه‌که‌ى ته‌واو ئه‌رکى ئۆپۆزسیۆنى حه‌قیقی‌ه له هه‌رێمى کوردستان، چونکه ده‌رنه‌کردنى به‌یاننامه‌ک‌ه و داواى هه‌ڵنه‌وه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت و په‌رله‌مان نائاسایی‌ه له بارودۆخێکى به‌م شێوهیه ک ه له هه‌رێمى کوردستان ده‌گوزه‌رێت ،ئهمهش پارتى‌و یه‌کێتى توشى شۆککرد ،هه‌ربۆی ه ته‌نها ل��ه‌و ش����ه‌وه‌دا به‌زمانێکى ته‌شهیر ئامێز و ب��ازاڕى وه‌اڵم��ى گۆڕانیان دای�هوه، به‌مه‌شه‌و‌ه نه‌وه‌ستان به‌یانیه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم به‌په‌ل‌ه زۆربه‌ى حزبه‌کانى کۆکرده‌و‌ه و به‌یاننامه‌یه‌کیان باڵوکردهوه و پشتڕاستى پێنج خاڵى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گۆڕانیان ک��رد و به‌توندى دژى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت و په‌رله‌مان وه‌ستانه‌وه. ئه‌وه‌ى هه‌ستى پێده‌کرێت فه‌شه‌لى ئه‌زمونى حکومرانی ه���ه‌ردوو حزبى ده‌س��ه‌اڵت��داره، ب��������ه‌رده‌وام پ���اس���او ب���ۆ ف��اش��ی��ل��ى خ��ۆی��ان دههێننهوه ،بۆ ئهمهش ده‌ی��ان کۆمپانیاى زه‌به‌الحى راگه‌یاندنیان خستووهته خزمه‌ت چه‌واشه‌کردنى راى گشتى‌و باڵوکردنه‌وه‌ى پروپاگه‌نده‌کانى خۆیان ،ده‌ی��ان نوسه‌رییان دروستکردووه بۆ تیۆریزه‌کردنى خراپیه‌کانیان، ئهمهش ته‌نها بۆ پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان و که‌سوکارییان به‌کارى ده‌هێنن. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت و په‌رله‌مان ته‌نها داواک��ارى گۆڕان نیه ،به‌ڵکو رۆژانه به‌سه‌دان که‌س له‌به‌ر ناعه‌داله‌تى له‌سایه‌ى ئ�ه‌م حکومه‌ت و په‌رله‌مانه‌دا به ئ���ازاره‌و‌ه ده‌تلێنه‌و‌ه و ئه‌وانیش خێمه‌یان له‌سه‌ر مه‌ریخ هه‌ڵداو‌ه و ت�ه‌واوى بواره‌کانى ژیانیان قۆرغ کردووه ،که‌چى هه‌ر ره‌خنه‌یه‌کیان لێده‌گیرێت وه‌ک ته‌واوى دهسهاڵته سته‌مکاره‌کانى دنیا خێرا تۆمه‌تبارى ده‌که‌ن به‌شێواندنى ئه‌زمون ه فاشیله‌که‌ى هه‌رێمى کوردستان. داواک���ارى گ��ۆڕان بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت و په‌رله‌مان هه‌ر له‌خۆو‌ه نهبووه، به‌ڵکو ئ �هوه گ��ۆڕان ب��وو ل�ه‌م��اوه‌ى پێشودا پرۆژه‌ى چاکسازى خسته به‌رده‌م یه‌کێتى‌و پارتى ،به‌اڵم له‌دواى سێ مانگ جێبه‌جێى نه‌کردنى به‌ناچارى گۆڕان له هاوپه‌یمانى فراکسیۆن‌ه کوردستانیه‌کان کشایه‌وه، ئ����ه‌وه‌ش ب �ه‌رون��ى هه‌ستى پ��ێ��ده‌ک��رێ��ت ک ه زۆرین‌ه چۆن ده‌یه‌وێت ئۆپۆزسیۆن بکوژێت، ههرچهنده ده‌سه‌اڵت هیچکات ئۆپۆزسیۆنیان پێخۆش نهبووه و نییه ،به‌اڵم ههمیشه بۆ ماکیاژکردنى دهسهاڵته گه‌نده‌ڵه‌که‌ى خۆیان ئۆپۆزسیۆن به‌ئیجابى وه‌سف ده‌که‌ن ،هه‌ربۆی ه خولى سێیه‌مى په‌رله‌مان نزیکه‌ى ساڵ و نیوێک‌ه ده‌ست به‌کار بووه ،به‌اڵم ئه‌و سێ ئه‌رک‌ه سه‌ره‌کیه‌ى که هه‌یه‌تى (یاسادانان، چاودێرى ،په‌سه‌ندکردنى بودجه) هیچیان وه‌ک پێویست به‌ئه‌نجام ن�ه‌گ�هی��ان��دووه، په‌رله‌مان بێ موباالتترین ده‌زگا بووه ،نه‌ک هه‌ر بێ موباالت بووه بگره هۆکارى سه‌ره‌کى بون بۆ شاردنه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵییه‌کانى حکومه‌ت، رۆژانه ده‌یان به‌ڵگه‌ى دزینى موڵک‌و ماڵى خه‌ڵکى له‌میدیاکان باڵوده‌بێته‌و‌ه که‌چى هه‌تا ئێستا نه‌مان دى وه‌زیرێک لێپرسینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا بکرێت .ه�ه‌رچ��ى حکومه‌تیش ه رۆژانه ده‌بینین چۆن کار له‌سه‌ر خانه‌نشین کردنى له‌شکرێک حزبى ده‌ک��ات و چۆن حکومه‌ت به‌ده‌ست حزبه‌و‌ه گیرى خواردوو‌ه و ده‌ستوپێى به‌ستراوه ،ئهمه س �ه‌ره‌راى ئه‌و ده‌یان که‌موکوڕیه‌ى که خه‌ڵکى هه‌یه‌تى ل ه ساده‌ترین مافه‌کانى ژیانیان ،له‌سایه‌ى ئه‌م حکومه‌ت‌و پهرلهمانه شه‌رعیه‌دا. ئه‌گه‌ر په‌رله‌مان و حکومه‌تێ نه‌توانێ به‌کارى خۆیان هه‌ستێ ،ئ �هوه له‌باشترین حاڵدا پێویسته هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه ،ئه‌گینا پێویسته خه‌ڵکى هه‌ر به‌فیک‌ه ده‌ریان بکات، ئه‌گه‌ر په‌رله‌مان وه‌ک مه‌کته‌ب سیاسیه‌کان بیربکاته‌و‌ه ئیتر ده‌ورى ئه‌م ده‌زگای‌ه چیه؟ ئایا پێویست نیه ئیتر خه‌ڵک قبوڵى دزینى موڵک‌و ماڵى خۆیان نه‌که‌ن؟ ئایا ئه‌گه‌ر چاکسازییه‌کانى حکومه‌ت له ماوه‌یه‌کى که‌مدا هه‌ست پێنه‌کرێت ،وه‌ک خۆیان ئیدیعاى بۆ ده‌که‌ن ئهوه پێویست نیه خۆیان شه‌رم بکه‌ن‌و پێویسته جێبهێڵن؟ بۆ وه‌اڵمى ئه‌م پرسیاران‌ه ده‌بێت چاوه‌روانى داهاتوبین.
کوردستانی و هەرێمی ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2710/11/25 - 2011/2/14 دووشه
4
[ ئا /ئاسۆ جه‌وهه‌ر ]
پ��اش ئ��ه‌وه‌ى ل ه کۆتاى ساڵى ()1998 بارگرژى ل ه نێوان تورکیا و سوریادا هات ه ئاراو ه تورکیا داواى ل ه سوریا کرد ،ئۆجه‌الن ل ه واڵتهکهى ده‌ربکات ،دواى هاتن و چوون ل ه نێوان واڵتانى روسیا و یۆنان و ئیتاڵیا ئه‌نجام ل ه ()15ی شوباتى ( ،)1999عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،رێبه‌رى کۆما جڤاکێن کوردستان ( )KCKک ه ل ه پیالنگێڕییه‌کى نێوده‌وڵه‌تیدا، به‌هه‌وڵى ده‌زگا هه‌واڵگریه‌کانى ئیسرائیل و ئه‌مریکا ل ه کینیا ده‌ستگیر و راده‌ستى تورکیا ده‌کرێت.
چاودێرێکى سیاسى ئاماژه ده‌ک��ات سیسته‌مێکى جیهانى ده‌ستى هه‌بوو له ده‌ستگیرکردنى ئۆجه‌الندا و به‌رژه‌وه‌ندى واڵته سه‌رمایه‌داره‌کان له‌وه‌دا نییه ئازاد بکرێت .هه‌رله‌م چوار چێوه‌یه‌شدا سه‌رۆک وه‌زیرانى پێشوى ئیتاڵیا رایده‌گه‌ێنێت که ئه‌و کاته نه‌یانده‌توانى ئۆجه‌الن راده‌ستى تورکیا بکه‌ن و باشترین شت ره‌وانه‌کردنى بوو بۆ
سەرۆك وەزیرانی پێشووی ئیتاڵیا:
موساد ئۆجەالنی رفاند و راده‌ستی توركیای کرد
واڵتێکى تر و ئیسرائیلیه‌کان ئۆجه‌النیان رفاند ،موساد ئه‌وی دای‌ه ده‌ستی تورکیا. محمد بکر ،چاودێرى سیاسى ،ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که ده‌ستگیرکردنى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ده‌ستگیرکردنێکى نێوده‌وڵه‌تى ب��وو .سیستمێکى نێوده‌وڵه‌تى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى خوازى چاوچنۆکى سه‌رمایه‌دارى و بااڵده‌ستى جیهانى به‌رژه‌وه‌ندى ههبووه له ده‌ستگیرى‌کردنى ئه‌م سه‌رکرده‌یه. محه‌مه‌د به‌کر ،هه‌روه‌ها وتى :بۆ ئازادکردنى رێبه‌ر ئۆجه‌الن ،له قۆناغى ئێستادا به‌رژه‌وه‌ندیان له‌وه‌دا نیی ه ئ���ازاد بکرێت ،ئ���ه‌وه‌ى ه �ه‌وڵ ئ���ه‌دات رێبه‌ر عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،له‌قۆناغى ئێستادا له ئ��ازاد نزیک بێته‌و‌ه هه‌رخۆیه‌تى .هه‌ربۆی‌ه له‌م قۆناغه‌دا زه‌حمه‌ت‌ه بڕیارى ئازاد کردنى بدرێت .جه‌ختیشی کردهوه :ئه‌وه‌ى به‌پله‌ى یه‌که‌م هه‌وڵد‌ه دات رێبه‌ر عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن له ئازادى نزیک ببێتهوه خودى ئۆجه‌الن خۆیه‌تى ،ئه‌و تێکۆشان‌ه فیکرى و ئایدیۆلۆژى و سیاسیه‌ى که له زیندانى ئیمراڵیه‌و‌ه بهڕێوه ده‌چێت هۆکارى هه‌ره‌گرنگى سه‌رۆک ئاپۆ خۆیه‌تى. به‌ده‌ر له‌وه‌ش مۆرکى داخوازى ئاشتى و دیموکراسى و پێکه‌وه‌ژیان و سیسته‌مێکى ئه‌ڵته‌رناتیڤ که بتوانێ ن�ه‌ک بۆ گه‌لى ک��ورد به‌ڵکو گه‌النى خۆرهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و هه‌موو مرۆڤایه‌تیش له‌ژێریدا بحه‌سێته‌و‌ه و له‌بن بارى سته‌م و زۆردارى جیهانى رزگاریان بێت .ئه‌و چاودێره‌سیاسی‌ه قسه‌ى له‌وه‌ش کرد که ( )PKKههرچهنده
به‌هێزبێت په‌نا نابات‌ه به‌ر ئازادکردنى سه‌رۆکه‌که‌یان به‌شێوه‌یه‌کى جیاواز ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌شوێنێکدا زیندانى کراوه زۆر سه‌خت و دژوار‌ه و به ئاسانى مرۆڤ ناگاته الى ،له دورگه‌یه‌کدای‌ه ده‌وروب �ه‌ره‌ک �هى ئ��اوه ،به‌سه‌دان که‌شتى رۆژانه پارێزگارى له ئیمراڵى ده‌که‌ن و ()900 که‌س پاسه‌وانى ئه‌ون که زۆرب �هى ئه‌فسه‌رو پۆلیسى واڵته زلهێزه‌کانى جیهانن .محمد بکر ،چاودێرى سیاسى له‌درێژه‌ى قسه‌کانیدا هێما بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که ئه‌مڕۆ سیستمێکى نێوده‌وڵه‌تى پاسه‌وانى عبدواڵ ئۆجه‌النه ،به‌اڵم ( )PKKبه‌خه‌بات و ئایدۆلۆژیاو فکرى و به له‌سه‌ر پێمانه‌وه‌ى ،گه‌ل به‌تێکۆشانى ئازادى خۆى و زۆر شتى تر که ده‌توانن په‌ناى بۆ ببه‌ن ،که ئهمانه خۆى له خۆیدا له خه‌باتى مه‌ده‌نیان‌ه و شارستانى و یاسایى و ده‌ستورى و سیاسى و چه‌کدارى هه‌موو ئهمانه فاکته‌رن بۆئه‌وه‌ى دوژمن بێته سه‌ر چۆک. هه‌روها سه‌رۆک وه‌زیرانى پێشووی ئیتاڵیا ماسیمۆ دالێما ،له باره‌ی پیالنگێرییه‌که‌ی ()15ی شوبات که له‌به‌رنبه‌ر ئۆجه‌الن گێڕدار ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات که ئه‌و پشتگیری له هه‌وڵدانه‌کانی ئۆجه‌الن ده‌کات ،له پێناو چاره‌سه‌ریدا ،که له کاتی سه‌ردانی رێبه‌رى ()KCK عه‌بدواڵ ئۆجه‌الندا بۆ ئیتاڵیا له ساڵی ،1998سه‌رۆک وه‌زیری ئه‌و واڵته بوو ،دالێما به رۆژ تیڤى راگه‌یاند :به گوێره‌ی په‌یمانی یه‌کێتیی ئه‌ورووپا ،پۆلیسی ئیتاڵیا
ناچار بوون ،ئۆجه‌الن بگرن ،به‌اڵم کاتێک ئێمه ویستمان راده‌ستی ئاڵمانیاى بکه‌ین ،شرۆده‌ر ته‌له‌فۆنی بۆ کردم و وتى لێر‌ه گه‌لێک تورک و کورد ده‌ژین ،ئۆجه‌الن له ئیتاڵیا رابگرن .له سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه ،ئێمه بڕیاری ئازادکردنی ئۆجه‌النمان دا ،له به‌ر ئ�ه‌وه‌ی که هیچ هۆکارێکی تر بۆ گرتنی ئۆجه‌الن نه‌بوو .وتیشى: س���ه‌ره‌ڕای ئهمهش نه‌مانده‌توانی مافی په‌نابه‌رێتی پێ بده‌ین .به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورکیا پێداگر بوو له سه‌ر راده‌ستکردنی ئۆجه‌الن .ئه‌مریکاش پشتگیریی له‌و داخوازیی‌ه ده‌کرد .ئێمه ئه‌وداخوازیه‌مان ره‌ت کردهوه ،له‌به‌ر ئهوه تا ئه‌و کاته له تورکیا سزای له‌سێداره‌دان هه‌بوو. به گویره‌ی یاسای ئیتاڵیا ،ئێمه نه‌مانده‌توانی ئۆجه‌الن راده‌ستی تورکیا بکه‌ین. دالێما ،ئاماژه‌ى به بارگرژى ئهوکاته کرد که تورکیا بڕیاری راگرتنی په‌یوه‌ندیی‌ه ئابووریه‌کانی دابوو و درێژه‌ی به قسه‌کانی دا :ئۆجه‌الن له خانوویه‌کدا میوانی ئێم ه بوو .له ده‌وروبه‌ری گه‌لێک رۆژنامه‌نووس و ئه‌ندامی رێکخستنی سیخوڕی هه‌بوون .له ڕه‌وشێکی وه‌هادا، کاری هه‌ر‌ه باش ،ئازادکردنی ئۆجه‌الن و ره‌وانه‌کردنی بۆ واڵتێکی تر به شێوه‌یه‌کی ئه‌من .سه‌رۆک وه‌زیرانى پێشووی ئیتاڵیا ماسیمۆ دالێما ئه‌وه‌شى وت :ئه‌گه‌ر هه‌ڵ ه نه‌بم ،سه‌ره‌تا ئه‌و چوو‌ه دوورگه‌یه‌کی یۆنان .له‌وێو‌ه چوو بۆ واڵتێکی ئافریقى و له باڵوێزخانه‌ی یۆنان مایهوه .ئه‌و
واڵته کینیا بوو .له‌وێ ئاژانسه‌کانی هه‌واڵگرى یۆنان، ئۆجه‌النیان به تورکیا فرۆشت .به گوێره‌ی زانیاریه‌کانی که دواتر ده‌ستی من که‌وتن ،ئیسرائیلیه‌کان ئۆجه‌النیان رفاند ،موساد ئه‌وی دای‌ه ده‌ستی تورکیا.
ئه‌ندامى کۆردیناسیۆنى په‌ژاک:
ل ه هه‌رکاتێکدا ئه‌گه‌ری یه‌کگرتنی کوردانی چوار پارچ ه ههیه
[ دیدارى /شاسوار مام‌ه ]
رێزان جاوید ،ئه‌ندامى کۆردیناسیۆنى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان (په‌ژاک) له‌م دیداره‌دا قس ه له‌سه‌ر ره‌وشى ئێستاى کورد ل ه ئێران و په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ( )PKKو سه‌رچاوه‌ى داراییان ده‌کات. چه‌تر :ل ه ماوه‌ى خه‌باتى ئێو ه ل ه ڕۆژهه‌اڵتى کوردستان ،چۆن ل ه سیاسه‌تى ئێران گه‌یشتوون به‌رامبه‌ر دۆزى گه‌لى کورد؟
کۆمارى ئیسالمى ئێران ،له یاساى بنه‌ڕه‌تى خۆیدادان به بوونى گه‌لى کورد و نه‌ته‌وه‌کانى دیکه ده‌نێت، به‌اڵم هه‌ر له‌سه‌ره‌تاى دامه‌زراندنییه‌و‌ه ئێران گه‌لى کورد به مه‌ترسى ناوده‌بات ،مافه‌کانى گه‌لى کورد هه‌مووى له کرده‌وه‌دا پێشێل ده‌کات ،له‌بوارى زمان و فه‌رهه‌نگدا هه‌رچه‌ند له یاساى ئێراندا هاتووه که‌چى دیسان پێشێل ده‌کرێت ،مۆڵه‌تى رێکخستنکردنى دیموکراتى به گه‌لى کورد نادرێت ،گه‌لى کورد ناتوانێ خاوه‌نى ئیراده‌یه‌کى سیاسى بێت ،گه‌لى کورد به مه‌ترسى ناوزه‌ند ده‌کرێت، که ئه‌وه‌ش ته‌نها الى کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه نهبووه، به‌ڵکو له پێشووشدا هه‌ر له سه‌رده‌مى په‌هله‌وییه‌کانه‌و‌ه هه‌تا له سه‌ره‌تاکانى سه‌ده‌ى بیسته‌مه‌و‌ه ئه‌م پێناسه‌ی‌ه بۆ گه‌لى کورد کراوه ،ئه‌وه‌ش له رۆژئاواو‌ه ئه‌و پێناسه‌ی ه کرا ،هه‌موو گه‌النى ئێران له ده‌ره‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌ى فارس پێویست بوو به مه‌ترسى بناسێنرێن و سه‌رکوت بکرێن،
له‌پێناو ده‌وڵه‌ت-نه‌ته‌وه‌ى فارسدا .گه‌لى کوردیش له‌و چوارچێوه‌یه‌دا بوو به قوربانى ئه‌و سیاسه‌ته‌ى ئینگلیز.
ئاژاوه‌گێڕى ده‌کات له‌ناو ده‌وڵه‌تاندا ،ئایا ئهوه ده‌کرێت وابێت؟ ئهوه پرسیارێکه ،ده‌وڵه‌تێک به‌و هه‌موو تۆمه‌تان ه و به‌و هه‌موو پیالنگێڕییانه‌ى دژى کوردستان له‌رێگه‌ى تیرۆر کردووه‌تى ،ناتوانرێت ئه‌و پێناسه‌ی‌ه له‌به‌رچاو بگیرێت بۆ گه‌لى کورد ،ئه‌و پێناس‌ه هیچ نرخێکى نیه و ناتوانێت ئاسه‌ته‌نگ بێت له ب �ه‌رده‌م خه‌بات و تێکۆشانىئێمه.
چه‌تر :بۆچى گه‌لى کورد ب ه مه‌ترسى بۆ سه‌ر ئێران ده‌بینرێت ،ئه‌و مه‌ترسییان ه چین؟
ئهوه سیاسه‌تێک بوو له‌پێناو دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌ت-نه‌ته‌وه‌ى فارس ،ئینگلیزه‌کان له ئێران به‌ڕێوه‌یان ده‌برد. له‌به‌رئه‌وه‌ى له ئێران و تورکیا و عێراق و سوریا کورد ههیه ،له هه‌رکاتێکدا ئه‌گه‌رى یه‌کگرتنى کوردانى چوار پارچه ههیه و ده‌ترسن رۆژهه‌اڵتى کوردستان جیابکرێته‌و‌ه له ئێران ،ب�ه‌و هۆیه‌و‌ه رێگ‌ه به هیچ پارتێکى کوردى نه‌دراو‌ه چاالکى سیاسى بکات و هه‌ر پارتێک هاتبێت‌ه ئاراوه به تیرۆریست و له‌دژى شۆڕش ناوزه‌ندیان کردووه و فه‌تواى جیهاد له به‌رامبه‌ریان دراوه. ئهوه سیاسه‌تێکى درێژخایه‌نه ،ئهوه ڕێکه‌وتن بوو ب ه تایبه‌تى له په‌یمانى لۆزان ئه‌و سیاسه‌ت‌ه گهیشته لوتکه.
چه‌تر :چى کۆتان ده‌کاته‌و ه له‌گه‌ڵ (،)PKK په‌ژاک به‌شێک ه له‌و پارته؟
چه‌تر:ئێو ه وه‌ک پارتێکى چه‌کدار ناسێندراون، مه‌رجى ئێو ه چیی ه بۆ دانانى چه‌ک؟
کارى سه‌ره‌کى ئێمه چه‌کدارى نیه ،کارى سهرهکیمانخهباتى(سیاسى و ئایدۆلۆژیکى و رێکخستن)ه له ئێران و کوردستاندا ،هه‌تا ئه‌و رۆژه‌ى گه‌له‌که‌مان به چه‌ک ته‌هدید بکرێت و دوژمنان گه‌ره‌نتى مافه‌کانى گه‌لى کورد نه‌ده‌ن ،به‌هیچ جۆرێک چه‌ک دانانێین.
چه‌تر :ئێران وه‌ک هێزێکى تیرۆریستى ده‌تانناسێنێت ،پێتانوای ه تاکو ب ه تیرۆر بناسرێن گفتوگۆى راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ ئێو ه بکرێت؟
-پێناسه‌ى تیرۆریزم ،له‌الیه‌ن وه‌اڵتانه‌و‌ه پێناسه‌یه‌کى
ت�ه‌واو سیاسییه ،به‌پێى به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه سیاسییه‌کانیان ئه‌و پێناسان‌ه ده‌ک�ه‌ن .خاڵى گرنگ له کوێیه؟ هه‌م ئێران ،هه‌م ویالیه‌ت‌ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا هه‌وڵیاندا له وه‌زاره‌ت��ى خ�ه‌زان�ه‌دارى ئه‌مریکا وه‌ک تیرۆریست بمانناسێنن ،ئێستا ناوى ئێمه‌ش له‌ناو لیستى تیرۆرى ئه‌و وهزارهته ههیه ،ئه‌گه‌ر له‌بارى سیاسى سه‌یر بکه‌ین، ئێران و ئه‌مریکا دژى یه‌کترن ،ئێران تۆمه‌تبار ده‌کرێت که یارمه‌تى تیرۆریزم ده‌دات له ئاستى نێوده‌وڵه‌تیدا و
ب���زاڤ���ى(ئ���اپ���ۆچ���ی) ل���ه ه���ه‌م���وو پ��ارچ �ه‌ک��ان��ىکوردستان کار ده‌کات ،سه‌ره‌تا له باکورى کوردستان ده‌ستیپێکرد ،له‌دواى ئه‌و گه‌له‌کۆمه‌ک‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌ى گرتنى سه‌رۆک ئاپۆ ،له رۆژهه‌اڵتى کوردستانیش ده‌نگى ن��اڕازى زۆر به‌رز بوویه‌وه ،له هه‌موو شار و شارۆچکه‌کان سه‌رهه‌ڵدان ده‌ستى پێکرد ،به سه‌دان گه‌نجى کورد ده‌ربازى شاخه‌کانى کوردستان بوون و له شاخه‌کانى کوردستان له‌الیه‌ن پارتى کرێکارانى کوردستان یارمه‌تى دران ،ل �ه‌ب��وارى پ��ه‌روه‌رده‌ی��ى و لۆجستیکى یارمه‌تیدران هه‌تا دام�ه‌زران��دن��ى بزاڤى یه‌کێتى دیموکراتیک ،دواتر په‌ژاک دامه‌زرا ،به‌اڵم هیچ کات ( )PKKهه‌وڵینه‌داو‌ه له کار و خه‌باتى په‌ژاک ده‌ستوه‌ربدات ،هه‌وڵینه‌داو‌ه سیاسه‌تى په‌ژاک بگۆڕێت .په‌ژاک پارتێکى سهربهخۆیه له ڕۆژهه‌اڵتى کوردستان کارده‌کات ،بێ گومان ڕێبه‌ر ئاپۆ وه‌ک رێبه‌رى ئایدۆلۆژیک و رێبه‌رى نه‌ته‌وه‌یى کورد ده‌ناسێت، ئهوه پێناسه‌یه‌کى ته‌واو له‌جێگه‌ى خۆیدایه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى
رێبه‌ر ئاپۆ ڕێبه‌رى پارتێک به پێناسه‌ى کالسیک نیه، یان سه‌رۆکى پارتێک نیه ،به‌ڵکو چه‌مکێکى نوێ، هێڵێکى ئایدۆلۆژیکى نوێی‌ه و له ئاستى جیهاندایه، ده‌توانرێت له ئه‌فریقیا و ئه‌وروپا و ئه‌مریکا و هه‌ر وه‌اڵتێکى تر پارتێک به هه‌مان چه‌مکى ئایدۆلۆژیک دابمه‌زرێت ،لهوانهیه بزووتنه‌وه‌یه‌ک له وه‌اڵتێکى ده‌ره‌کى دابمه‌زرێت و هیچ په‌یوه‌ندى به ()PKKوه نه‌بێت ،به‌اڵم فکرى رێبه‌ر ئاپۆ په‌سه‌ند بکات ،ئهوه به‌و مانای‌ه نیه ئه‌و پارتان‌ه له‌یه‌ک چه‌تر کۆببنه‌وه ،لهوانهیه هاوپه‌یمانیش هه‌بێت. چه‌تر :سه‌رچاوه‌ى دارایى په‌ژاک کوێیه؟
په‌ژاک داراییه‌که‌ى له‌گه‌لى کورده‌و‌ه دێت ،گهلىکورد ههمیشه به هه‌موو شێوه‌یه‌ک هاوکارى ئه‌و پارتانه‌یان کردووه که هه‌ڵقواڵوى ناو خۆیانن ،پێشتریش ئهوه له کوردستان ههبووه و ته‌نها بۆ ئێمه وانیه ،ئێمه له‌و باوه‌ڕه‌داین چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد ته‌نها به هاوکارى زاتى گه‌لى کورد ده‌بێت ،ده‌بێت کورد بۆ خۆى یارمه‌تى خ��ۆى ب��دات ،ه�ه‌ر وه‌اڵتێک که ه��اوک��ارى سیاسى و ئابوورى و سه‌ربازى پارتێک بکات ،له به‌رامبه‌ر شتێک ده‌یکات ،ئایا ئهوه له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک ئه‌و بازرگانیی‌ه کراوه؟ ئهوه پرسیارێکه و پێویسته وه‌اڵمى هه‌بێت ،زۆربه‌ى هێزه‌کان له رابردوو نه‌یانتوانیو‌ه وه‌اڵمى ئه‌و پرسیار‌ه بده‌نه‌وه. ه ماڵپه‌ڕی چه‌ترپرێس‌دا ه ل ته‌واوی دیداره‌ک
بخوێنه‌ره‌وه
www.chatrpress.com
هـــــه‌واڵی کوردستانی گۆڕی به‌کۆمه‌ڵ ل ه باتمان دۆزرایه‌وه
دوای ئاشکرابوونی چه‌ندین گۆڕی به‌کۆمه‌ڵ له باکوری کوردستان ،ل�ه‌م��اوه‌ی چه‌ند رۆژی راب��ردوودا ،له ناوچه‌ی ساسۆن و هه‌زۆی سه‌ر به باتمانیش ،گۆڕی به کۆمه‌ڵ ئاشکرابوو .به‌وته‌ی شایه‌تحااڵن ،له‌ناوچه‌ی ساسۆن ( )60ته‌رم له هه‌زۆ ته‌رمی ( )25که‌س له دوو گۆڕی به‌کۆمه‌ڵدا ش��اردراون �ه‌ت �هوه .له‌مباره‌یه‌و‌ه ش��اره‌وان��ی ساسۆن، موزه‌ففه‌ر ئاساڵن ،رایگه‌یاند :له‌سااڵنی ()1990 دا ،به ده‌ی��ان که‌س له گۆڕستانی شاره‌وانی بۆ ت �ه‌رم��ی بێکه‌سان ،ب�ه‌ک��ۆم�هڵ ش��اردراون��ه‌ت��هوه، ئاساڵن راشیگه‌یاند :به‌پێی زانیاریه‌کانی ئه‌و، له‌و گۆڕستانه‌د‌ا ته‌رمی ( )48که‌سی تێدایه ک ه یه‌کێکیان ژنه .شایه‌تحاڵێکیش که نه‌یویست ناوی ئاشکرا بکات رایگه‌یاند ،له هه‌مان گۆڕستان ( )12ته‌رمیتر ههیه .شاره‌وانی ناوچه‌ی هه‌زۆ، محه‌مه‌د ره‌شید ،رایگه‌یاند :ته‌رمی ( )25که‌سیتر، له قه‌برستانێکی ئه‌و ناوچه‌ی‌ه شاردراوه‌ته‌وه.
زیندانیان داوای پشگیری ده‌که‌ن
زیندانیانی سیاسی ک��ورد ل��ه ب�ه‌ن��دی ()12ی به‌ندینخانه‌ی ئورمییه ،سه‌باره‌ت به به‌رده‌وامی فشار له‌سه‌ریان له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رانی به‌ندینخانه‌ک‌ه و وه‌زاره‌تی ئیتالعات ،له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا لێدوانێکیان بۆ رای گشتی راگه‌یاند ،دوای له‌سێداره‌دانی زیندانی سیاسی (حسێن خزری) له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی ئێرانهوه ،زیندانیانی کورد له زیندانی ئورمییه ،ده‌ستیان به چاالکی مانگرتن کرد ،به‌هۆی ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌ی رووبه‌روویان دهبێتهوه وه‌ک( :سزای هێشتنه‌و‌ه له ژوره‌کانی تاکه‌که‌سی، ده‌ست به‌سه‌رداگرتنی که‌لوپه‌لی شه‌خسی ،راگواستنیان بۆ ئیداره‌ی ئتالعات و...هتد) .زیندانیانی سیاسی کورد له نۆ خاڵدا فشاره‌کانی سه‌ریان له به‌یاننامه‌که‌دا خستووهته روو .وێ��ڕای ئ��ام��اژه‌دان به ئاسته‌نگی و فشاره‌کان که‌له‌سه‌ریان‌ه زیندانیانی سیاسی ،دوایان ل ه ناوه‌نده‌کانی مافی مرۆڤ و راگه‌یاندنه‌کان کردووه، به مه‌به‌ستی نه‌هێشتی ئه‌و فشاران‌ه بکه‌ون‌ه‌هه‌وڵدانه‌و‌ه و پشگیریان بکه‌ن.
حزب ی یەكگرتووی سوریا دادگایی كرا
ێ كەس ی س ی یەكشەممە ( )2/6دادگای رۆژ ی ی سوریا) بە تاوان ی ك��ورد ی یەكگرتوو لە (حزب ی كوردستان لە سوریا ی رۆژئاوا هەوڵدان بۆ جیاكردنەوە بەڕێوەچوو. ی ه��ەواڵ رۆژی شەشی بەگوێرەی سەرچاوەكان ی دادگا بۆ سێ كەس بەناوەكانی ئەم مانگە دانیشتن (حەسەن برایم ساڵح و محەمەد مستەفا ئەحمەد و ی لە ی ئەندامێت مەعروف مەال ئەحمەد) بە تاوان ی رۆژئاوای ی و هەوڵدان بۆ جیاكردنەوە ی سیاس حزبێك ی بە كوردستان لە سوریا ب��ەڕێ��وەب��را .دادگ��ا رێگا ی داهاتووی ی ئەو سێ كەسە نەداوە تا دانیشتن پارێزەران ێ و بەرگرینامە دادگا ،چاویان بە موەكیلەكەیان بكەو ی ل��ەو سێ كەسە ئامادە بكەن .بڕیار بۆ پشتیوان ی ی حزب ی رێبەران ی دادگ��ا ی داهاتوو وایە دانیشتن ی ( )3/13بەڕێوە ی سوریا رۆژ ی كورد یەكگرتوو ی سوریا ی ك��ورد ی یەكگرتوو ی حزب بچێ .رێبەران ی ( )2009لەالیەن سوریاوە دەستبەسەر كراون. ساڵ
کۆمه‌ڵ ه یادى ( )32ساڵه‌ى کردهوه
رێکخراوى کۆمۆنیستى ئێران (کۆمهڵه) یادى ( )32ساڵه‌ى دامه‌زراندنى خۆى له گوندى زڕگوێز ک���ردهوه و ل�ه ی��اده‌ک �ه‌دا ئ��ام��اژ‌ه ب��ۆ ئ��هوه ک��را ،ل ه کوردستان شه‌پۆلى بێکارى و م��اده‌ى هۆشبه‌ر و چه‌وساندنه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یى په‌یڕه‌و ده‌کرێت .جه‌ماوه‌رێکى زۆر ئاماده بوون ،رۆژى ()26ى رێبه‌ندان که وه‌ک رۆژى کۆمهڵه ده‌ناسرێت پیرۆز کرا و له سه‌ره‌تادا سرودى نێونه‌ته‌وه‌یى (ئینته‌رناسیۆنال) پێشکه‌شکرا و پ��اش��ان ب �ه خوله‌کێک وه‌س��ت��ان ب��ۆ شه‌هیدانى کوردستان ده‌ستیپێکرد.دواتر (حه‌سه‌ن ره‌حمان په‌نا) ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى کۆمهڵه قسه‌ى کرد و وت��ى :ده‌زانین ئه‌مڕۆ رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست توشى گۆڕانکارى ب��ووه و دیکتارتۆره‌کان له‌ژێر فشارى خه‌ڵکدا بڕیارى گۆڕانکاریانداوه ،روداوه‌کانى تونس و میسریش ئهمه ده‌سه‌لمێنن ،له راپه‌ڕینه‌کانیشدا دروشم‌ه ئایینیه‌کان زۆر الواز و بێ کاریگه‌رن، خه‌ڵک ئازادى و ئاسوده‌یى و ژیانێکى باشترى ده‌وێت.
جاشه‌کان چه‌ک فڕێ ده‌ده‌ن
ئاژانسى هه‌واڵى ( )DIHAب�ڵاوی ک��ردۆت�هوه، رۆژى ( )2/11له باکوورى کوردستان ( )20جاش (ج���ه‌رده‌وان) چه‌که‌کانیان فڕێداو‌ه و بڕیاریان داوه ئیتر له‌مه‌ودوا خزمه‌تى ده‌وڵه‌تى تورک نه‌که‌ن .له‌و چوارچێوه‌یه‌دا شاندێکى دایکانى ئاشتى و به‌ڕێوه‌به‌رانى پارتى ئاشتى ودیموکراتى جوله‌مێرگ و شاره‌وانى جوله‌مێرگ سه‌ردانى ( )20جه‌رده‌وانه‌که‌یان کرد ل ه گوندى (چه‌مکا) و له سه‌ردانه‌که‌دا به‌ڵێنى یه‌کێتى نێوان کوردان و به‌هێزکردنى ئه‌و یه‌کێتیی‌ه درا تا بهرهو پێشهوه ببردرێت .یه‌کێک له جه‌رده‌وانه‌کان قسه‌ى کرد و وتى :له‌و روداوانه‌ى له ناوچه‌که‌دا رویانداو‌ه ئێمه‌ش به‌شدار بووینه ،که‌موکورتیمان ههبووه ،به‌اڵم ده‌بێت له ئێستا به‌دواو‌ه نه‌که‌وین‌ه ناو ئه‌و هه‌اڵنه‌وه ،هه‌روه‌ها ده‌بێت له یه‌کترى ببورین ،یه‌کێکى تریان وتى :ده‌ستمان بهوه کرد که ده‌وڵه‌ت ئێمه بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خۆى به‌کاردێنێت و دژى خه‌ڵکى کورد هانمان ده‌ده‌ن.
داواکاری گشتی ب ه دۆسیه‌ی بێسه‌ر و شوێنه‌کان ده‌ڵێن ئه‌م ه کێشه‌یه‌کی سیاسیه
ل ه زیندانه‌کانی کوردستاندا پێشێلی مافی مرۆڤ ههیه [ دیداری /بێریڤان و هاوژین ] ڤیان عه‌بدولڕه‌حیم عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان له‌سه‌ر فراکسیۆنی گۆڕان ،ئه‌ندامی لیژنه‌کانی مافی مرۆڤ و ک��اروب��اری پێشمهرگه و شه‌هیدان. ل�ه‌م دی��داره تایبه‌ته‌ی (چ �ه‌ت��ر)دا باس له کاره‌کانیان له‌سه‌ر بێسه‌روشوێنانی شه‌ڕی ناوخۆ و فڕێندراوه‌کانی ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌کان ده‌کات و رایده‌گه‌یه‌نێت ژم��اره‌ی بێسه‌روشوێنان تادێت روو له زیاد بوونه. چه‌تر :سه‌ره‌تا ده‌مه‌وێت بپرسم ئ���ێ���وه پ��ی��ش��ت��ر رێ��ت��ان کۆنگره‌یه‌کی لێگیرا رۆژن����ام����ه‌وان����ی ل��ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��دا ب����ب����هس����ت����ن، ئ���ه‌و ک��اره‌ت��ان وه‌ک����و لیژن ه نه‌کردبوو؟
لیژنه‌یه‌دا کۆمه‌ڵێک دۆسیه ههیه کاری له‌سه‌ر بکه‌ین له‌وانه‌ش زیندانیان ،بێسه‌روشوێنان ،گۆڕ‌ه ب�ه‌ک��ۆم�هڵ�ه‌ک��ان ،پ �ه‌ن��اب �ه‌ران و...ه��ت��د ،ئه‌مه‌ی ئێمه‌ش کردمان دۆسیه‌یه‌کی نوێ نه‌بوو تا بڵێین هه‌ڕه‌مه‌کی کردوومانه و خۆمان کردومانه‌ت ه بابه‌ت ،که‌سوکاری بێسه‌روشوێنه‌کان له خولی پێشوتریشدا خۆپیشاندانیان ک��ردووه بۆ ب �ه‌رده‌م په‌رله‌مان و یاداشتیانداوه‌ته په‌رله‌مان ،ئێستاش ئه‌و یاداشته هه‌ر له په‌رله‌ماندا ماوهتهوه ئێستا ساڵ و نیوێک به‌سه‌ر ئه‌م خوله‌دا رۆیشتووه و یه‌کێکیشه له داواکارییه‌کان ،دواین داواکاریش له‌الیه‌ن که‌سوکاری بێسه‌ر و شوێنانه‌وه هاتووه له ()2010/12/9هوه که به نوسراوی فه‌رمی داوام�����ان ل��ێ��ده‌ک �ه‌ن ه�هس��ت��ی��ن ب �ه دی��اری��ک��ردن��ی چاره‌نوسی ئه‌و رۆاڵنه‌یان که ماوه‌یه‌کی دوور و درێژه که ( 16بۆ )17ساڵ ه نادیارن. چه‌تر :مانای وای �ه وه‌ک لیژنه به‌و کاره هه‌ستاون؟
س �ه‌ره‌ت��ا س��ێ داواک��اری��م��انپێشکهش کرد ویستمان له‌رێگه‌ی لیژنه‌ی مافی مرۆڤه‌وه ده‌ست پێبکه‌ین ،ب���ه‌اڵم نه‌مانتوانی له‌و رێگهیهوه ئامانجه‌که‌مان بپێکین ،پێیان وتین ده‌بێت له‌رێگه‌ی فراکسیۆنه‌و‌ه ب��ی��ک�ه‌ن ،دوای ئ �ه‌وه‌ش ئ��ێ��م �ه ل���ه رێ��گ �هی
ئێمه وهکه �هس��ت��ک��ردن ب �ه‌و ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی�هی ل���هس���ه‌ر ش��ان��م��ان �ه، چ��ون��ک �ه ن��وێ��ن �ه‌ری ب�ه‌ش��ێ��ک��ی زۆری����ن ل ه خ���هڵ���ک���ی .ه���اوک���ات ئه‌ندامیشین ل�ه لیژنه‌ی م���اف���ی م���رۆڤ له کاره‌کانی ئ���������������������ه‌م
فراکسیۆنی کۆمه‌ڵ و گۆڕان و یه‌کگرتووه‌و‌ه یاداشتمان ئاراسته‌ی سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان کرد ،بۆیه خۆمان پێی هه‌ستاین.
که‌باسی ئ �ه‌م دۆس�هی�هی�ه ده‌ک �هی��ن ههمووچهتر :ژم��اره‌ی بێسه‌ر و شوێنه‌کان ئهمانه دهگرێتهوه ،ئه‌م بێسه‌رو شوێنانه کۆمه‌ڵێک چه‌ندن؟ ی �ه‌ک �ه‌م��ج��ار ده‌س��ت��م��ان ک���رد ب �ه ک���ار ل�ه‌و ئ��اس��اری یاسایی دوای خ��ۆی��ان به‌جێهێشتووه.دۆسیه‌یه‌دا که ناوی دۆسیه‌ی بێسه‌رو شوێنان ه ئه‌گه‌ر له رووه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌وه سه‌یری بکه‌ین له‌وێش دوو ج��ۆر بێسه‌رو شوێن ههیه ،یه‌کیان که‌سوکاری ئه‌و بێسه‌روشوێنانه هه‌یانه له دایک ئ���ه‌وان���هی ش���ه‌ڕی ن��اوخ��ۆی �ه و ئ�ه‌وه‌ی��ت��ری��ش��ی��ان نهبووه ئێستا ته‌مه‌نی ( )17ساڵه باوکی خۆی ئ���ه‌وان���هی ل���ه‌الی���ه‌ن ده‌زگ����ا ه �ه‌واڵ��گ��ری �ه‌ک��ان �هوه نه‌بینیوه .تۆ ناتوانی بیمرێنیت ،زۆربه‌ی زۆری بێسه‌رو شوێن کراون ،ئه‌و داتایه‌ی الی ئێمه‌ی ه ئ�ه‌و مندااڵنه خراونه‌ته س�ه‌ر باپیریان ،چونک ه ئه‌وانه‌ی له‌الیه‌ن ده‌زگا هه‌واڵگریه‌کانه‌وه براون باوکیان ئاماده نیه ،ئهمانه هه‌مووی کاره‌سات ه نزیکی ( )36که‌سه ،به‌اڵم دوای راگه‌یاندنی له س�ه‌رده‌م��ی به‌عسدا ئهمانه ه�ه‌ب��ووه ،که‌وات ه ئیشکردنی ئێمه له‌سه‌ر ئه‌و دۆسیه‌یه رۆژانه ل ه ئێمه بوینه‌وه به درێ��ژه پێده‌ری ئه‌نفالێکیتر ل ه زیادبوندایه ،چونکه پێشتر شوێنێک نهبووه تا کوردستاندا به‌اڵم به‌ده‌ستی خۆمان له هه‌رێمی لێی تۆمار بکه‌ن ،بۆیه هه‌ردوو به‌شه‌که رۆژان ه کوردستاندا. چ �ه‌ت��ر :س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان چ له زیادبوندایه. رۆڵێکی ههیه؟
››
ڤیان عه‌بدولڕه‌حیم: ئێم ه بوینه‌و ه ب ه درێژ ه پێده‌ری ئه‌نفالێکیتر ل ه کوردستاندا
چه‌تر :جگه له یه‌کێتی و پارتی الیه‌نه‌کانی تر بێسه‌ر و شوێنیان ههیه؟
بێگومان جگه له یه‌کێتی و پارتیک�ه ل�ه ش �ه‌ڕی ن��اوخ��ۆدا کۆمه‌ڵێک ک�هس��ی��ان ل �ه یه‌کتر ب��ێ��س�ه‌رو شوێن کردووه کۆمه‌ڵێک که‌س له‌الیه‌ن ده‌زگ����ا ئ �ه‌م��ن��ی �ه‌ک��ان �هوه گ��ی��راون کۆمه‌ڵ و بزوتنه‌وه‌ی تیادایه یان ب��ێ�لای�ه‌ن��ن ی��ان یه‌کێتیه یه‌کێتی خ��ۆی بێسه‌ر و شوێنی ک��ردووه ی����ان پ���ارت���ی���ه و پ���ارت���ی خ��ۆی بێسه‌روشوێنی کردووه.
ڤیان عه‌بدولڕه‌حیم
فۆتۆ :بێریڤان
رۆژدا نزیکه‌ی ( )60که‌سی (پهکهکه) ل ه هه‌ولێردا بێسه‌روشوێن کران زانیاریتان لهوبارهیهوه ههیه؟
چ�ه‌ت��ر :ب�ه گ��وێ��ره‌ی ئه‌و زانیاریانه‌ی ههمانه له یه‌ک
په‌رله‌مانی کوردستان زۆرینه‌ی یهکێتیو پارتی پێکیان هێناوه و ئه‌مانه‌ش ئه‌ندامی حزبه‌کانیانن ،بێگومان په‌رله‌مان دهکهوێته ژێر کاریگه‌ری بیروڕای سیاسی حزبه‌کانه‌وه.
چه‌تر :پێویسته کێ وه‌اڵمتان بداته‌وه؟
دیدار ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
5
گ���ۆڕی ب��ه ک��ۆم��هڵ ی��ان گ��وم��ان بکه‌ن ل �ه شوێنێک ک �ه گ��ۆڕه ئ��ێ��وه ب��ڕی��اری هه‌ڵدانه‌وه‌ی ده‌ده‌ن؟
هه‌ڵدانه‌وه‌ی گۆڕ پێویستی به‌شاره‌زایی هه‌ی ه‌و هه‌ڕه‌مه‌کی ناتوانیت گوڕێک گومانت لێی هه‌بێت هه‌ڵی بده‌یته‌وه ،بۆیه ئه‌گه‌ر زانیاریه‌کی واهه‌بێت ئهوه نیه ئێمه گوێی خۆمانی لێبخه‌وێنین بێگومان به‌دوایدا ده‌چین.
چه‌تر :له زیندانه‌کانی کوردستاندا پێشێلی مافی مرۆڤ به‌دی ده‌که‌ن؟
سه‌ردانی چه‌ندین زیندانم ک��ردووه ،دهتوانمب��ڵ��ێ��م ب �هڵ��ێ ه���هی���ه ،چ��ون��ک �ه ئ���ه‌گ���ه‌ر س �هی��ری بینای زی��ن��دان�ه‌ک��ان بکه‌یت ده‌بینی ک�ه ن��اوت ن��اوه چاکسازی هیچ بنه‌مایه‌کی چاکسازی تێدا نیه ،چونکه ل�ه بینایه‌کدا دان���راون هیچ بنه‌مایه‌کی مرۆڤایه‌تی تێدا نیه .بۆ بابه‌تی لێدان ئه‌گه‌ری ههیه هه‌بێت ،به‌اڵم به‌وشێوه‌یه نی ه که له بنکه‌کانی پۆلیس ی��ان ئاسایش ههیه، ب��ۆخ��ۆم بینیومه زی��ن��دان��ی ه �ه‌ب��ووه لێی دراوه دانی شکاوه ،ههبووه شوێنی ئه‌وشته‌ی داویان ه به‌سه‌ریدا ده‌رچووه‌ته‌وه.
ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ئێمه ل�ه واڵت��ێ��ک��دا ده‌ژی��نچهتر :بۆچی ههمیشه ده‌ڵێن نیه؟ ک �ه هیچ دام �ه‌زراوه‌ی �ه‌ک��م��ان س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ نیه، ئ����ه‌وه‌ی بینیومه ده‌ی��ڵ��ێ��م ،ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ی ل ه‌ح��زب ده‌س��ت��ی خستووهته ه�ه‌م��وو کایه‌کانی ژیانه‌وه ،ئاسایش له هه‌ولێر بێت سه‌ر به پارتی زی��ن��دان��ی چ��اک��س��ازی سلێمانی یه‌کێکم بینی دیموکراتی کوردستانه ،له سلێمانی سه‌ر ب ه شه‌ڕی کردبوو له‌الیه‌ن به‌رپرسێکی ئه‌وێوه لێی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستانه که‌واته ئه‌رکی درابوو. چه‌تر :داواکاری گشتی له‌م بابه‌ته‌دا چ خۆشیه‌تی هه‌موو ئه‌و نهێنیانه بپارێزێت ک ه رۆڵێکی ههیه؟ هی حزبه‌که‌یه‌تی. یه‌کێک ل�ه ه �ه‌ره ده‌زگ��ا گرنگه‌کان ک هچهتر :گومان ده‌که‌ن که‌سێک مابێت له‌و بێسه‌ر و شوێنانه یان هه‌موویان پ��ێ��وی��س��ت�ه ل���هس���ه‌ر م��اف��ی گ��ش��ت��ی ه �هڵ��ب��دات��ێ داواکاری گشتیه ،به‌اڵم بهداخهوه ئه‌م ده‌زگای ه کوژراون؟ ئ���ه‌گ���ه‌ری ئ����هوه ه �هی �ه ه �ه‌ب��ێ��ت ،چ��ون��ک� ه له کوردستان زۆر الوازه ،چونکه نه‌یتوانیوه تاخهڵکمان ههیه له ()1996هوه گیراوه ،به‌اڵم ل ه ئێستا ب�ه‌و رۆڵ �ه گرنگه هه‌ڵبستێت ،بۆ نمون ه ( )2003به‌ربووه ،ههمانه له ( )2006به‌ربووه .دۆسیه‌ی بێسه‌ر و شوێنان که مافێکی گشتی ئهمه به‌وه‌مان ده‌گه‌یه‌نێت ئه‌گه‌ر رانه‌گه‌یه‌ندرابێت تێدایه ،ویستمان له رێگه‌ی ئهوانهوه موفاته‌حه‌ی ئه‌م کێشهیه بکه‌ین که له مانگی شه‌شدا بانگی که نه‌ماون بێگومان ماون. چه‌تر :ه��اوک��اری ده‌زگ��ا ئه‌منیه‌کان په‌رله‌مان کران ئه‌م دۆسیه‌یه‌مان خسته به‌رده‌ستیان وه‌ک ئه‌رکێکی خۆیان پێی هه‌ڵبستن ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ لیژنه‌که‌تاندا چۆنه؟ بێسه‌رو شوێنه‌کان ناتوانین له چاکسازی و بهداخهوه له نوسراوێکی فه‌رمیدا که بۆ ئێمهیانزیندانهکان بۆیان بگه‌ڕێین ،چونکه بونیان نیه و ناردووه ده‌ڵێن ئهمه کێشه‌یه‌کی سیاسیه پێویستی ناویان نیه ،لهوانهیه له هه‌ندێک شوێنی تر بێت به ب��ڕی��اری سیاسیه ئێمه ناتوانین ئیشی تێدا ئێمه نه‌زانین کوێیه ،ئێمه هه‌رکاتێک چوبێتین بکه‌ین ،ئهمه گه‌وره‌ترین کاره‌ساته که رووبه‌ڕوی ب��ۆ ئاسایشه‌کان و چ��اک��س��ازی�ه‌ک��ان ه��اوک��اری هه‌رێمی کوردستان دهبێتهوه ،ده‌زگایه‌کمان هه‌ی ه ده‌زگای داواکاری گشتی ،به‌اڵم ته‌نها ره‌مزێکه کراوین ،به‌اڵم ئه‌وانه له‌وێدا نین. چه‌تر :ئه‌گه‌ر زانیاری هه‌بێت له‌سه‌ر و نه‌یتوانیوه به‌و ئه‌رکه‌ی خۆی هه‌ڵبستێت.
به‌رپرسێکی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی:
ل ه دوای ( )2003کوردستانی بوونی که‌رکوک چه‌ند هه‌نگاوێکی مابوو ،ئێستا چه‌ند کیلۆمه‌ترێک [ دیداری /سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی ] ل �ه‌م دی���داره تایبه‌ته‌ی (چ �ه‌ت��ر)دا، ن �ه‌ج��ات حسێن ح��هس��ه‌ن ،به‌رپرسی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی و ئه‌ندامی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی پ��ارێ��زگ��ای ک��ه‌رک��وک، ده‌رباره‌ی سیاسه‌تی چه‌وساندنه‌وه و زه‌وتکردنی به‌عس له موڵک و سامانی شیعه‌ی تورکمان ،هه‌ڵوێستی پارتی و یه‌کێتی و ماده‌ی ( )140ده‌دوێت. چه‌تر :سیاسه‌تی پارتی و یه‌کێتی ل ه شاری که‌رکوک سیاسه‌تێکی چۆن بووه؟
له که‌رکوک چه‌ندین حزبی کوردستانیههیه ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵت الی پارتی و یه‌کێتیه، وه‌ک ت��ورک��م��ان ئێمه ل �ه هه‌ڵوێستیان رازی نیین ،الی هه‌مووان ئاشکرایه رووخانی سه‌دام له‌الیه‌ن ک��ورد و شیعه‌وه ده‌ستی پێکرد ،ئێم ه وه‌ک ت��ورک��م��ان دوو ه �ه‌ق��م��ان الی��ان �ه وه‌ک نهتهوه و شیعه‌ش ،برایان له پارتی و یه‌کێتی ده‌یانه‌وێت به‌ره‌ی تورکمانی رازی بکه‌ن زیاتر له تورکمانی شیعه ،ئێمه له‌سه‌ر شیعه‌ی به‌غدا داده‌ن��ێ��ن ،وه‌ک ئ �ه‌وه‌ی له گۆره‌پانی سیاسی هیچ جۆره ده‌ور و کاریگه‌ریه‌کمان نه‌بێت ،بۆ نموونه به‌ره‌ی تورکمانی به‌ئاشکرا ده‌وڵه‌تێک پاڵپشتی لێده‌کات نازی خۆیان ده‌که‌ن ،من پێم ناخۆش نییه ه�ه‌ر که‌سێک و ی��ان الیه‌نێکی
تورکمان مافه‌کانی وه‌ده‌ست بهێنێت ،به‌رامبه‌ر شیعه‌ی تورکمان که‌مته‌رخه‌من ،پێویست بوو بۆ پێدانی م��اف سه‌یری مێژوو بکرێت ،من کاتێک ب��رای ت��ۆم مافه‌کانم دابینکه‌ی ل ه دامه‌زراندن و دۆزینه‌وه‌ی کار و خزمه‌تگوزاری و گه‌ڕانه‌وه‌ی ماف بۆ خاوه‌نی ،چه‌ند رۆژێک له‌مه‌وبه‌ر به نیازی خۆپیشاندانێک بووین، برایه‌کی ک��ورد س�ه‌ردان��ی ک��ردم وت��ی ئێمه‌ش وه‌ک ئێوه له‌الیه‌ن ع�ه‌ره‌ب�هوه زه‌وی و زارم��ان ده‌ستی به‌سه‌رداگیراوه ،راسته له پردێ و شوان و قه‌ره‌هه‌نجیر و دوب��ز و له‌یالن زه‌وییه‌کانمان گه‌ڕاندۆته‌وه ،به‌اڵم تا ئێستا زه‌وییه‌کان به‌ناوی عه‌ره‌ب ماونه‌ته‌وه و تۆمار کراون وه‌ک ئه‌وه‌ی له سه‌ر ئۆتۆمبێلی حکومه‌ت شۆفێربین ،وتم باپێکه‌وه خۆپیشاندان به‌ڕێوه‌به‌رین. له پارێزگای که‌رکوک الیه‌نی عه‌ره‌بی دژی ه �هڵ��وه‌ش��ان �ه‌وه‌ی زه‌وی��ی� ه گرێ به‌سته‌کانن برایانی عه‌ره‌ب ده‌ڵێن ( 25یا ) 30ساڵه ئه‌و زه‌وی��ی��ان�ه له‌ده‌ستمان ه ت�������ۆوی ده‌ک����هی����ن، پێیان ده‌ڵێین سه‌دان ساڵه ئه‌و زه‌وییان ه له‌الیه‌ن باوک و پاپیرانی ئێمهوه ده‌چ��ی��ن��درێ��ن، ئ�ه‌م�ه هه‌قی
نهتهوهیهکه ک�هس ناتوانێت نکۆڵی لێبکات ههرچهنده خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت بێت.
چ �ه‌ت��ر :ره‌خ��ن��هی ن�ه‌ت�ه‌وه‌پ�ه‌رس��ت��ی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ت��ورک��م��ان ل ه
ئیسالمی بۆچیه؟
ئ���ه‌ن���ج���ووم���ه‌ن���ی ب�����ااڵی ش��ی��ع �ه ل��هس��هرکهرکوک رووبه‌ڕووی ره‌خنه‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رستی تورکمان ب��وه‌وه ،گوایه سه‌ید (عه‌بدولعه‌زیز) ره‌حمه‌تی خ��وای لێبێت که‌رکوکی به کورد ف��رۆش��ت��ووه ،م��ن چ�ه‌ن��دی��ن ج��ار ل �ه‌گ �ه‌ل سه‌ید قسه‌م ک���ردووه ،ده‌ڵ��ێ��ت ک�ه‌رک��وک ب��ۆ هه‌موو عێراقییه‌کانه ،ئه‌گه‌ر کورد داوای گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوک بۆ سه‌ر هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌ن، پێویسته هه‌موو عێراقیه‌کان رازی بکه‌ن ،من بۆچوونی خ��ۆم ههیه سیاسه‌تمه‌دارانی کورد ئ���ه‌و داوای���هی���ان دوای بیست س���اڵ ب��ک��ردای� ه باشتربوو ،ل �ه‌م داوای �هی��ی��ان په‌له‌یانکرد زیاتر کێشه‌ی که‌رکوکیان ئاڵۆزترکرد ،که‌رکوک پێویستی به سیسته‌مێکی دیموکراتی فیدراڵ ههیه ،هه‌موومان تیادا ب�ه‌ش��دار بین ،ئه‌گه‌ر الیه‌نێک له‌م کاته ئه‌جێندای خۆی بسه‌پێنێت زۆر قوورس و نادروسته ،چونکه ئه‌م ه ده‌س���ت���ێ���وه‌ردان���ی ده‌ره‌ک����ی زی���ات���ر ده‌ک�������ات ،وه‌ک ئ �ه‌م��ری��ک��ا و (،)UN م���ن ده‌ڵ���ێ���م ل���ه دوای ( )2003کوردستانی ب���وون���ی ک��ه‌رک��وک چه‌ند هه‌نگاوێکی ک���ه‌م���ی م���اب���وو، ئ���ێ���س���ت���ا س����اڵ ب������هس������اڵ ئ����ه‌و
خ�ه‌ون�ه دوور ده‌ک �ه‌وێ��ت �هوه ،ئێستا گه‌یشتۆت ه چ�ه‌ن��دی��ن ک��ی��ل��ۆم�ه‌ت��ر ،ئ �ه‌م �ه‌ش ل �ه ئه‌نجامی پیاده‌کردنی سیاسه‌تی هه‌ڵه‌ی سیاسه‌تمه‌دارانی ک����ورد ب����وو ،ئ���ه‌گ���ه‌ر ب��ی��ان �ه‌وێ��ت ک �ه‌رک��وک ک��وردس��ت��ان��ی ب���ووای���ه ده‌ب����وو ب��ۆ راک��ێ��ش��ان��ی ڕه‌زام����ه‌ن����ی ت���ورک���م���ان و ع�����ه‌ره‌ب ب��اش��ت��ری��ن م��ام�هڵ�هی��ان ل�ه‌گ�هڵ��ی��ان ئ�ه‌ن��ج��ام ب��دای �ه ،ت��ا ل ه ریفراندۆم رێگرییان بۆ دروس��ت نه‌بێت ،کورد به پێچه‌وانه مامه‌ڵه‌یان کرد به هێنانی هه‌ندێ لێپرسراوی ن�ه‌زان و دۆڕاو بۆ شاره‌که ،وه‌ک ئ���ه‌وه‌ی ک �ه‌رک��وک س �ه‌رب��ازگ �هی �ه‌ک بێت بۆ حوکم کردنی مرۆڤه دۆراوه‌ک��ان ،ئهمانه بووه نانه‌وه‌ی ئاشووب دروس��ت ب��وون و بۆشایی له نێوان نه‌ته‌وه‌کان. چه‌تر :مادده‌ی ( )140چۆن ده‌بینن؟
ماده‌ی ( )140ته‌نها بۆ که‌رکوک نییه،م����ادده‌ی ( )140ب��ۆ گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ی ج��ی��اوازی دی��م��وگ��راف��ی ه��ات �ه ئ�����اراوه ،ئ���ه‌م م��اده‌ی��ه بۆ شه‌ش یان حه‌وت پارێزگای عێراق دان��راوه ،له که‌رکوک به‌پێچه‌وانه‌ی پارێزگاکانی تری عێراق گۆڕانکاری دیموگرافی و جوگرافی تیایدا ئ�ه‌ن��ج��ام��دراوه ،برایانی ک��ورد په‌له‌یان ل���ه‌و م��ادده‌ی �ه‌ش��ک��رد ،وای����ان ل �ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌ک��ان��ی به‌رامبه‌ر ک��ردووه واب��زان��ن ئ�ه‌م م��ادده‌ی�ه ته‌نها بۆ گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی ک�ه‌رک��وک بۆ س�ه‌ر هه‌رێمی کوردستانه ،ئه‌م جۆره بیرکرنه‌وه‌یه بووه هۆی دروس����ت ب��وون��ی ح �هس��اس��ی �ه‌ت و دڵ �ه‌ڕاوک��ێ��ی نه‌ته‌وه‌کانی به‌رامبه‌ر.
به‌دواداچوون ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
6
هاواڵتیان زه‌وییه‌که‌یان ته‌رخان کردووه
«به‌فه‌رمانى به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى یه‌کێتى ده‌ستیان به‌سه‌ر زه‌ویه‌که‌دا گرتووه»
وه‌س��ف��ده‌ک��ات ،ده‌ڵ��ێ��ت پ��رۆژه‌ک��ه ل �هس �ه‌ر ئه‌رکى هاواڵتیه‌که ،نه‌یویستو‌ه ن��اوى بهێنرێت و کارى یاسایى پرۆژه‌که‌شى ته‌واو بووه« ،ته‌نها شاره‌وانى ههڵهبجه ماوه پرۆژه‌ک‌ه په‌سه‌ند بکات». ئه‌و هاواڵتی‌ه باسى له‌وه‌کرد که ته‌نها که‌سێک [ ئا /یادگار ره‌ئوف ] بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆى رێگرى له‌م پڕۆژه‌ی‌ه ده‌کات، ل��ه‌الی��ه‌ن خ��ێ��رخ��وازێ��ک��ه‌و ه ه�ه‌وڵ��ى ده‌ڵێت «پێشتر ده‌ی��وت ئێوه ک��ارى یاساى بکه‌ن، ک��ردن �ه‌وه‌ى مزگه‌وتێک ل ه هه‌ڵه‌بجه‌ى منیش هاوکارتان ده‌بم ،بۆیه لێرهوه پێیان راده‌گه‌یه‌نم شه‌هید ده‌درێ��ت ،به‌وته‌ى هاواڵتیانیش که به‌سه‌ر به‌ماڵیش پشتیوانى له‌م پرۆژهیه ده‌که‌م ،و ش��اره‌وان��ى و مه‌ڵبه‌ندى ()9ی یه‌کێتى ده‌بێت هه‌رچۆنێک بێت ئه‌و مزگهوته بکرێتهوه». ئه‌حمه‌د ق �ه‌ده‌ف �ه‌رى جێگرى مه‌ڵبه‌ندى ()9ى ده‌ستیان خستۆت ه ئیشه‌که‌و ه و ئاسته‌نگی بۆ دروست ده‌که‌ن ،سه‌رۆکى شاره‌وانیش رێکخستنى شاره‌زوورى یه‌کێتى ده‌رباره‌ى کردنه‌وه‌ى ده‌ڵێت «به‌پێى رێنمایه‌کانى وه‌زاره‌ت��ى ئه‌و مزگهوته ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که ئه‌وان رێگرى ئ �ه‌وق��اف ده‌ب��ێ��ت نێوانى مزگه‌وته‌کان له که‌سێک ناکه‌ن بیه‌وێت مزگه‌وت دروست بکات، کیلۆمه‌ترێک بێت ،ئه‌وشوێن ه ( )300ده‌ڵێت «ئاگام له‌وه‌نیه ،ب�ه‌اڵم ماوه‌یه‌ک له‌مه‌و به‌ر که‌سێک هات بۆ ئێره و پێیوتین ده‌مانه‌وێت مه‌تریش نیه». ه��اواڵت��ى تاهیر ع �ه‌ل��ى ،ک �ه دانیشتوویه‌کى مزگه‌وت دروست بکه‌ین ،به‌اڵم شاره‌وانى رێگره، گه‌ڕه‌کى شاره‌وانى ههڵهبجهیه به نیگه‌رانیه‌و‌ه باسى شاره‌وانیش پێى راگه‌یاندین که له‌رووى یاساییهوه له‌وه‌کرد ئه‌گه‌ر که‌سێکیان لێبمرێت نازانن له کوێ ناگونجێت ،بۆیه ئێمه ده‌س��ت ناخه‌ین‌ه کاروبارى پرسه‌که‌ى بۆ دابنێن ،وتى «ئه‌گه‌ر که‌سێکمان حکومهتهوه». ه���ه‌روه‌ه���ا ده‌رب������اره‌ى ئ����ه‌وه‌ى ک �ه ب��ۆچ��ى پێش بمرێت مه‌گه‌ر له‌سه‌ر ڕێگاکان پرسه‌ى بۆدابنێین، کاره‌یاساییه‌کان زه‌ویه‌ک‌ه رانه‌گیراوه ،سه‌رۆکى چونکه هیچ مزگه‌وتێکمان لێوه نزیک نیه». ئ���ه‌و ه��اواڵت��ی �ه ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ک���رد ئ���ه‌و زه‌وی���هى قائیمقامى ههڵهبجه گ��ۆران ئه‌دهه‌م به (چه‌تر) دابینکراو‌ه موڵکى چه‌ند که‌سێک‌ه به‌خشیویان به‌و ى راگه‌یاند «پێشتر بڕیاره‌کان به‌زاره‌کى بوون، مزگهوته ،وتى «ئه‌و زه‌وی‌ه نزیکه‌ى ( )1000مه‌تر ئێمه له ده‌سه‌اڵتماندا ههیه له چۆنێتى بڕیاردان و ده‌بێت ،پێشتر ئه‌م شوێنه خۆى ژنێکى تێدابووه، ه به‌اڵم خانویان بۆ کڕیو‌ه به مه‌رجێک ئه‌و زه‌وی مزگه‌وتێک له ههڵهبجه فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی چۆڵ بکات ،ئه‌وه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌م پرۆژهیه و به‌پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى ده‌ست (چه‌تر) که‌وتوون له دانیشتوانى گه‌ڕه‌کى شاره‌وانیى ههڵهبجه داویان په‌سه‌ندکردنى زه‌وی �ه‌ک��ان ت��ا گ��ۆران��ک��اری��ان تێدا نزیک‌ه ( )1500ماڵ لێى سودمه‌ند ده‌بن». به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى نه‌خشه‌دانان نوسراوێکى پێشکه‌ش ک��ردووه بۆ دروستکردنى مزگه‌وتێک، بکه‌ین». عه‌بدواڵ محه‌مه‌د ئه‌نجومه‌نى گه‌ڕه‌کى شاره‌وانى خ��در که‌ریم س�ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى ههڵهبجه له به‌ژمار‌ه ( )21254له رۆژى ( )12-23ئاراسته‌ى هه‌روه‌ها له داواکاریه‌که‌دا هاتووه له‌سه‌ر پارچه ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که ئه‌و زه‌وی�هى که به‌نیازه لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) رونیکرده‌و‌ه که داواى ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى نه‌خشه‌دانانى ئ��اوه‌دان��ى سلێمانى زه‌وی �ه‌ک که بۆ مزگه‌وت ته‌رخانکراو‌ه «تکایه بکرێت به مزگه‌وت ( )10که‌س خاوه‌نێتى ،وتى هاواڵتیان‌ه ره‌وای‌ه و سکااڵکانیان به‌رزکراونه‌ته‌وه ،کردووه ،به واژوى خالید سلێمانى به پێى بڕگه‌ى له‌ڕێگاى خۆتانه‌و‌ه ئاگادارمان بکه‌نه‌وه». «ئ �ه‌و زه‌وی���ه نزیکه‌ى ( )10ک �هس خاوه‌نێتى و ع�ه‌ت��ا ع �ه‌ب��دواڵ س��اڵ��ح ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ئه‌وقافى ده‌ڵێت «هه‌ندێک کارى یاسایى ههیه ماوه ،ئه‌و ( )4له ماده‌ى ( )38یاسایى شاره‌وانیه‌کان ژماره هه‌موو کاره یاسایه‌کانمان ته‌واوکردووه ،بڕیاره ئه‌و شوێنه جێگه‌یه‌کى بازرگانیه و به‌پێى رێنمایه‌کانى ()6ى ساڵى ( )1991هه‌موار کراو که باس لهوه ش���اره‌زوور ،به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند «نوسراومان زه‌وی‌ه بکرێت‌ه مزگه‌وت و نوسراومان شاره‌وانیه‌کانى وه‌زاره‌ت���ى ئه‌وقافیش ده‌بێت نێوانى مزگه‌وته‌کان ده‌کات ئه‌و زه‌ویانه‌ى بۆ مزگه‌وت ته‌رخان ده‌کرێن بۆ ش��اره‌وان��ى ک���ردووه ،ب �ه‌اڵم وه‌اڵم��ى نوسراوه‌که هه‌ولێر و سلێمانى و ئه‌وقافى ش��اره‌زوور ک��ردووه، کیلۆمه‌ترێک بێت ،ئه‌و شوێنه ( )300مه‌تریش بۆ خه‌ڵکانێکى خێرخوازی‌ه به پێى ره‌زامه‌ندى ئه‌وقاف نه‌هاتۆته‌وه ،به‌پێى رێنمایه‌کانیش ده‌بێت ئه‌و شوێنه‌ى هه‌روه‌ها له‌دادگاش به‌ڵێن وهرگیراوه له‌و که‌سه‌ى ک�ه ده‌ک��رێ��ت ب�ه‌م��زگ�ه‌وت دورب��ێ��ت ل�ه مزگه‌وتى نیه ،بۆیه ئێمه شوێنى گونجاومان ههیه که له‌و به‌کرێیه‌کى ره‌مزى ده‌بێت. پرۆژه‌ک‌ه ده‌ک��ات�هوه ،ب�ه‌اڵم شاره‌وانى و مه‌ڵبه‌ندى هه‌روه‌ها به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئه‌وقاف و کاروبارى دیکه‌وه». شوێنه باشتره». یه‌کێتى ده‌ستیان خستۆت‌ه ئیشه‌که‌وه ،به‌فه‌رمانى به‌ڕێوه‌به‌رى ئه‌وقافى شاره‌زوور ،وتیشى «الریمان سه‌رۆکى شاره‌وانى وتیشى «ئه‌گه‌ر بگه‌ین‌ه ئه‌و ئاینى شاره‌زوور به‌شى خۆیه‌تى به‌واژوى عه‌تاعه‌بدواڵ ب �ه‌رپ��رس��ى م�هڵ��ب�ه‌ن��دى یه‌کێتى ده‌س��ت��ی��ان به‌سه‌ر ئه‌نجامه‌ى ئه‌و زه‌وی‌ه موڵکى شاره‌وانیه ،به‌بڕواى من ساڵح نوسراوێکى ب �ه‌ژم��اره ( )378ن���اردوو‌ه بۆ نیه و پشتگیرى الى ئێمه نیه ،ئه‌و کێشهیه په‌یوه‌ندى زه‌ویه‌که‌دا گرتووه». قائیمقامى ههڵهبجه ،که تێیدا هاتووه کۆمه‌ڵێک به یه‌که‌ی ئیدارى و شاره‌وانیه‌و‌ه ههیه». بۆ شتێکى تر باشه». هاواڵتى تاریق حسێن ئه‌و پرۆژهیه به گرنگ
››
سه‌رۆکى شاره‌وانى ههڵهبجه:
ئه‌و شوێن ه جێگه‌یه‌کى بازرگانیه ،به‌پێى ڕێنمایه‌کانى ئه‌وقاف ده‌بێت نێوانى مزگه‌وته‌کان کیلۆمه‌ترێک بێت
هاواڵتیان ناڕازین ل ه نرخى شوێن ه گه‌شتیارییه‌کان و که‌می خزمه‌تگوزاری
ئابوریناسێک :پێویست ه ژوورى بازرگانى کۆنترۆڵى نرخه‌کان بکات [ ئا /کارزان تاریق ] ه��اواڵت��ی��ان ن��ی��گ��ه‌ران��ن ل�� ه گ��ران��ى ن��رخ��ى خ����واردن و که‌لوپه‌لى شوێن ه گه‌شتیارییه‌کان ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى گه‌شتوگوزاریش ده‌ڵێت :ل ه الیه‌ن لیژنه‌وه «به‌پێى پل ه و خزمه‌تگوزارى ئه‌و شوێنه ن��رخ داده‌ن���رێ���ت» ،ئابووریناسێکیش روونیده‌کاته‌و ه ک ه هاوسه‌نگى له‌نرخدا نیه ،به‌پێویستى ده‌زانێت ئه‌و شوێنانه‌ى به‌ده‌ست حکومه‌ته‌وه‌ی ه نرخێکى گونجاویان بۆ دابنرێت.
هاوڕێ مسته‌فا ته‌مه‌ن ( )28ساڵ دانیشتویه‌کى شارى سلێمانی‌ه و بۆ کات به‌سه‌ربردن هاتبوو‌ه یه‌کێک له‌شوێن‌ه گه‌شتوگوزارییه‌کان ،ئه‌و ده‌رباره‌ى نرخى ئه‌و یارى و خواردنانه‌ى که له شوێنه گه‌شتیاریه‌کاندا ده‌فرۆشرێن به‌نیگه‌رانیه‌و‌ه وت��ى «ئ �ه‌و نرخه‌ى که دان���راوه زۆر زۆره و له‌گه‌ڵ ب��ارى ئابورى زۆرب �هى خێزانه‌کاندا ناگونجێت ،بۆیه حکومه‌ت به‌رپرسى یه‌که‌مه ،چونکه زۆربه‌ى شوێنه گه‌شتوگوزارییه‌کان هى به‌رپرسانن و نرخیان له هه‌ندێک شوێنى دیکه شوێنێکی گه‌شتیاری بۆ یاری مندااڵن فۆتۆ :کارزان جیاوازتره». ئه‌و هاواڵتی‌ه باسى له‌وه‌کرد زۆرب�هى شوێنه‌کان که لێر‌ه ده‌فرۆشرێن زۆر گرانن ،له دهرهوه چپسێک وه‌هاى نیه که هاواڵتیان بتوانن زۆربه‌ى کات رووى قه‌ره‌باڵغى دهرهوه و نه‌بوونى گ�ه‌راج�هوه ،گه‌ره‌نتی تێبکه‌ن ،ئ �ه‌و شوێنانه‌ى که ی��ارى تێدایه ،کاتى ئۆتۆمبێله‌کانمان ناکرێت ،بۆیه زۆرجار ترسى ئه‌وه‌م پاره‌یه‌کى زۆر وه‌رده‌گ��رن بۆ چون‌ه ژوورهوه ،پێیوایه به ( )500دیناره ،به‌اڵم لێر‌ه به ( )1500دیناره». ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که به هۆى گرانى یاریه‌ک‌ه به به‌راورد له‌گه‌ڵ نرخه‌که‌یدا زۆر که‌مه ،ههیه شوخت بکهنه ئۆتۆمبێله‌که‌مه‌وه ،یان کێشه‌م بۆ ئ���هوه رووت��ک��ردن �ه‌وه‌ى هاواڵتیانى ک�ه‌م��ده‌رام�ه‌ت�ه، «ئه‌و پاره‌یه‌ى که بۆ چوون‌ه ژوورهوه له‌هاواڵتیان نرخه‌و‌ه ته‌نها ده‌توانێت مانگى یه‌کجار منداڵه‌کانى ئه‌وه‌ش وایکردوو‌ه که که‌مترین منداڵى کورد روو دروستبوو‌ه له کاتى وه‌ستانى ئۆتۆمبێله‌که‌م له‌سه‌ر وه‌رده‌گیرێت ،رووتانه‌وه‌ى هه‌ژارانه ،پێویسته الیهنه ببات‌ه دهرهوه ،وتیشى «زۆر خێزان ههیه ته‌نانه‌ت لێر‌ه بکات». شه‌قامه‌کان». عه‌مار روونیکرده‌و‌ه زۆرب �هى ئه‌و که‌سانه‌ى که پۆشکین موعته‌سه‌م که هاواڵتیه‌کى کوردستانى په‌یوه‌ندیداره‌کان نرخه‌کان که‌مبکه‌نه‌و‌ه و ره‌چاوى ناتوانێت مانگى جارێکیش منداڵه‌کانى بێنێت‌ه ئه‌م شوێنه ،له‌کاتێکدا ئه‌گه‌ر دایک و باوکه‌که‌شیان س �ه‌ردان��ى ئ �ه‌و شوێنه گه‌شتوگوزاریان‌ه ده‌ک��ه‌ن ،رۆژهه‌اڵت‌ه و له یه‌کێک له‌شوێن‌ه گه‌شتیاریه‌کاندا بارودۆخى هه‌ژاران بکه‌ن». به‌هار عه‌باس ته‌مه‌ن ( )35ساڵ که خاوه‌نى پێنج حه‌زبکات منداڵه‌کانیان بێننه ئه‌م شوێنانه ،به‌اڵم هاواڵتى عه‌ره‌بن ،وتى «به‌حوکمى ئه‌وه‌ى که زۆر سه‌رپه‌رشتیارى به‌شى مندااڵنى ده‌کرد ،باسى له‌وه‌کرد منداڵ بوو سه‌ره‌ى بۆ کڕینى بلیت گرتبوو له یه‌کێک به‌هۆى به‌رزى نرخه‌کانه‌و‌ه ناتوانن منداڵه‌کانیان بێننه دێم‌ه ئ �ه‌م شوێنه ،ئ �ه‌و که‌سانه‌ى که ده‌ی���ان بینم به‌هۆى وه‌رزى سه‌رماو‌ه ژم��اره‌ى گه‌شتیاران رووى زۆربه‌یان خه‌ڵکى ده‌ره‌وه‌ى کوردستانن و ژماره‌یه‌کى له‌که‌مى ک��ردووه و له وه‌رزه‌کانى به‌هار و هاویندا له شوێنه گه‌شتیارییه‌کاندا ،باسى له‌وه‌کرد زۆربه‌ى ئێره». عه‌مار تۆفیق که هاواڵتیه‌کى به ره‌گه‌ز عه‌ره‌ب زۆریشیان عه‌ره‌بن». گه‌شتیاره‌کان زۆرتر روو ده‌که‌ن‌ه شوێنه‌که‌یان ،ئه‌و شوێنه گه‌شتیاریه‌کان نرخى زۆره ،وتى «ناچارم ئه‌و ناوبراو گله‌یى ئ�هوه ده‌ک��ات که زۆرب �هى شوێنه ده‌رباره‌ى ئه‌و نرخانه‌ى که بۆیان دانراوه ،وتى «ئێمه یاریانه‌ى منداڵه‌کانم حه‌زى لێده‌که‌ن بۆیان بکڕم و بوو روویکردبوو‌ه یه‌کێک له شوێنه گه‌شتیارییه‌کان، بێنازیان نه‌که‌م ،به‌اڵم زۆربه‌ى یارییه‌کان به به‌راورد باسى له‌وه‌کرد که له کوردستاندا شوێنى گه‌شتیارى گه‌شتیاریه‌کان پارکى راوه‌ستانى ئۆتۆمبێلیان نیه پابه‌ندى ئه‌و نرخانه‌ین که دانراوه بۆمان ،ئه‌و نرخانه‌ش له‌گه‌ڵ بازاڕ و ده‌ره‌وه‌دا نرخیان زۆره ،ئه‌و خواردنانه‌شى که‌مه ،وتى «شارى سلێمانى شوێنێکى گه‌شتیارى و زۆرجار کێشه‌ى بۆ دروستکردووه ،وتى «به‌هۆى زۆر نین ،هه‌روه‌ها نرخه‌کانمان له‌گه‌ڵ شوێنه‌کانى
تردا زۆر جیاوازى نیه». ئ�ه‌و سه‌رپه‌رشتیار‌ه رونیکرده‌و‌ه که نرخى یارى و خواردنه‌کانیان بۆ رێکخراوه‌کان و خوێندنگ‌ه و زانکۆکان داده‌شکێنن ،وتى «له ()%50ى نرخه‌کانمان بۆ ئه‌و شوێنانه داده‌شکێنین ،ئه‌و کاته‌شى که بۆ یاریه‌کان دانراون که‌من ،بۆیه هه‌وڵده‌ده‌ین کاته‌که‌ى زیاد بکه‌ین تاوه‌کو له‌گه‌ڵ نرخه‌که‌یدا یه‌ک بگرێته‌وه و هاواڵتیانیش گله‌یمان لێ نه‌که‌ن». موسامحه‌مه‌د ،مامۆستاى ئ��اب��وورى زانکۆى سلێمانى ،باسى ل �ه‌وه‌ک��رد که ب���ه‌رزى ئ �ه‌و نرخانه به‌شێوه‌یه‌کى گشتى کاریگه‌رى خراپى ههیه له‌سه‌ر بابه‌تى گه‌شتیارى و هاتنى گه‌شتیارانى دهرهوه ،وتى «ده‌بێت به‌پێى ئه‌و نرخه‌ى که دایده‌نێن خزمه‌تگوزارى پێشکه‌شى گه‌شتیاران بکه‌ن ،بۆیه تا نرخ زیاتر بێت ئه‌وا خه‌ڵکى که‌متر روو له‌و شوێنه گه‌شتیاریانه ده‌ک��ات ،چونکه له‌ئێستادا کێبڕکێیه‌ک ههیه له گه‌شتوگوزاردا». ئه‌و ئابوریناس‌ه پێیوایه هاوسه‌نگى نیه له نرخدا و به پێویستى ده‌زانێت که ئه‌و شوێنانه‌ى به ده‌ست حکومه‌ته‌وه‌ی‌ه نرخێکى گونجاویان بۆ دابنرێت ،وتیشى «پاره‌یه‌کى زۆر به هه‌ندێک له کۆمپانیاکان دراوه که بۆ خۆیان کارده‌که‌ن ،ئه‌و پاره‌یه‌ش به‌شێکى بۆ کۆمپانیاک‌ه و به‌شێکیشى بۆ خه‌زێنه‌ى ده‌وڵ�ه‌ت و بڕێکى که‌میشى بۆ زه‌ری��ب�ه ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ،به‌اڵم حکومه‌ت ده‌توانێت سنورێک بۆ نرخه‌کانیان دابنێت، پێویسته ژورى بازرگانیش کۆنترۆڵى نرخه‌کان بکات تاوه‌کو زۆرترین که‌س سه‌ردانى ئه‌م شوێنانه بکه‌ن». ی��اس��ی��ن ف �ه‌ق��ێ س�ه‌ع��ی��د ،ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى گشتى گه‌شتوگوزارى سلێمانى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کیان به‌ناوى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کاروبارى گه‌شتیاریه‌و‌ه ههیه و لیژنه‌ى چاودێریان ههیه که ل�ه هه‌فته‌یه‌کدا س��ێ رۆژ ب�ه ب �ه‌رده‌وام��ى به‌سه‌ر شوێنه‌کاندا ده‌گه‌ڕێن ،وتى «لیژنه‌ک‌ه نیزامى پۆلێن کردن و پشکنین و رێنماى کردنیان ههیه ،هه‌روه‌ها بنه‌ماى که‌لوپه‌ل و رووبه‌روو رۆڵ ده‌بینێت و به‌پێى پله و خزمه‌تگوزارى ئه‌و شوێنه نرخ داده‌نرێت».
کراوه
( )11ساڵ ه بڕیاری به‌پارێزگاکردنی هه‌ڵه‌بج ه ل ه پهرلهمانه
«کردنی به‌ئیداره‌یه‌کی سه‌ربه‌خ ۆ ل ه گۆڕنانى خه‌ونى ههڵهبجهییهکانه» [ ئا /ئاسۆ محه‌مه‌د ] پاش ئه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم بڕیاریدا هه‌ڵه‌بج ه و ران��ی� ه بکات ه ئیداره‌یه‌کى س��ه‌رب��ه‌خ��ۆ ،ه��اواڵت��ی��ان��ى ههڵهبجه داواده‌که‌ن ک ه ناوچه‌که‌یان بکرێت ه پارێزگا و رۆژنامه‌نوسێکیش پێیوای ه ئه‌و بڕیاره له‌گۆڕنانى خه‌ونى ههڵهبجهییهکانه، قایمقامیش ده‌ڵ��ێ��ت «ئ��ه‌گ��ه‌ر ب��اس له پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بج ه بکرای ه له‌الیه‌ن په‌رله‌مان و حکومه‌تى عێراقى کێشه‌یه‌کى زۆرى له‌سه‌ر دروستده‌بوو».
چرۆ عه‌لى ته‌مه‌ن ( )30ساڵ که فهرمانبهره له یه‌کێک له فه‌رمانگه‌کانى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید، باسى له‌وه‌کرد ده‌بوو حکومه‌ت پێشتر بیرى له‌و بڕیاره‌دا بکردایه‌ته‌و‌ه و پێش شوێنه‌کانى دیکه ئه‌و بڕیاره‌ى ده‌ربکردایه ،ده‌ڵێت «کاتى ده‌رکردنى بڕیارهکه دره‌نگه به‌نیسبه‌ت هه‌ڵه‌بجه‌وه ،پاش ( )22ساڵ تازه به‌ناو ده‌کرێت‌ه ئیداره‌ی سه‌ربه‌خۆ ،به‌هۆى ئه‌وه‌ى ههڵهبجه کوردى به‌دنیا ناساند ،ده‌بوو زۆر زووتر ئه‌و بڕیاره بۆ ئه‌م شاره ده‌ربکرایه ،به‌اڵم ئێستاش ئه‌گه‌ر زووتر بکرێت باشتره وه‌ک له‌وه‌ى هه‌ر نه‌کرێت ،هه‌روه‌ها ده‌بوو له‌برى ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆ بکرایه‌ت‌ه پارێزگا ،بۆیه ده‌بێت حکومه‌تى عێراقى و حکومه‌تى هه‌رێم بڕیارى تایبه‌تى بۆ ههڵهبجه ده‌ربکه‌ن». ئه‌و فهرمانبهره باسى له‌وه‌کرد که ئ�ه‌وان وه‌ک دانیشتوانى ههڵهبجه ههمیشه داکۆکیان له‌وه‌کردووه ک �ه ههڵهبجه ن��اوچ�هی�ه‌ک��ى گ��ون��ج��اوه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ببێته پارێزگا ،وت��ى «ده‌خ���وازم حکومه‌تى هه‌رێم به‌ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆ نه‌وه‌ستێت و ب �ه‌رده‌وام له هه‌وڵى به‌پارێزگابوونیدا بێت». ئومید ئه‌حمه‌د ته‌مه‌ن ( )26ساڵ که دانیشتوویه‌کى شارۆچکه‌ى ههڵهبجهیه ،بڕیاره‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم بۆ سه‌ربه‌خۆ بوونى ئیداره‌ى ههڵهبجه به‌کارێکى باش وه‌سفده‌کات ،ده‌ڵێت «ئ �هوه کارێکى باشه ئه‌گه‌ر بڕیارى سه‌ربه‌خۆیى ئیداره‌ى ههڵهبجه به‌شێوه‌یه‌کى کاتى بێت و تاحکومه‌تى عێراق بڕیار له پارێزگابوونى ده‌دات ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ههڵهبجه نه‌کرێت به پارێزگا ئهوه
ههڵهبجه له نێوان خه‌ونی پارێزگابوون و قه‌زادا فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی زوڵمێک‌ه له خه‌ڵکى ئه‌م ناوچه‌ی‌ه ده‌کرێت». ناسیح عه‌بدولڕه‌حیم رۆژن��ام�ه‌ن��ووس به‌پێویستى ده‌زانێت که ههڵهبجه بکرێت‌ه پارێزگایه‌کى سه‌ربه‌خۆ، وتى «ئێمه وه‌ک خه‌ڵکى ههڵهبجه داوامانکردوو‌ه که شارۆچکه‌که‌مان بکرێت‌ه پارێزگایه‌کى سه‌ربه‌خۆ، ب�ه‌اڵم ده‌س �ه‌اڵت نازانم به‌چ بیانوویه‌ک ک��ردى به ئیداره‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ». ئ �ه‌و رۆژن��ام�ه‌ن��ووس�ه پێیوایه دان��ان��ى ئ �ه‌و ئیداره سهربهخۆیه له گۆڕنانى خه‌ونى ههڵهبجهییهکانه بۆ هه‌تا هه‌تای‌ه و کێشه‌ى ئ �ه‌وان به‌ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆ
››
په‌رله‌مانتارێک: ئه‌گه‌ر ئه‌و ئیدارهیه ب ه پارێزگاى سلێمانیه‌و ه ببه‌سترێته‌و ه کاره‌سات رووده‌دات و ده‌بێت ه هۆى زیادبوونى رۆتینى ئیدارى
چاره‌سه‌ر نابێت ،ده‌ڵێت «ماوه‌ى چه‌ند ساڵێک‌ه قس ه له‌سه‌ر ئهوه ده‌که‌ن که ههڵهبجه ده‌کرێت‌ه پارێزگا و به‌ڵێنیشیان پێداین ،به‌اڵم نه‌یانتوانی ئه‌و به‌ڵێن‌ه به‌جێ بهێنن ،په‌یامى کردنى ئه‌م ناوچه‌ی‌ه به‌ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆ بۆ هه‌ڵه‌بجه‌یه‌کان ئهوهیه که هه‌تا هه‌تای‌ه به‌نیاز نه‌بن بکرێت به‌پارێزگا ،بۆیه ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆ له گۆڕنانى خه‌ونى ههڵهبجهییهکانه». رێباز فه‌تاح ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان له‌و بارهیهوه نیگه‌رانى خۆى ده‌ربڕى له‌وه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ده‌کرێت‌ه ئیداره‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ ،چونکه له په‌رله‌مانى
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
7
کوردستان بڕیارى به پارێزگابوونى ههڵهبجه ههیه، وتى «زیاتر له ( )11ساڵه له په‌رله‌مانى کوردستان بڕیارى به‌پارێزگار بوونى ههڵهبجه دراوه ،ئه‌م بڕیاره له ڕووى ئیداره‌بوونه‌که‌ى کارێکى باشه ،به‌اڵم نابێت ئه‌وه‌مان له‌بیر بچێت که په‌رله‌مان بڕیارى به‌پارێزگا بوونى ئه‌م ش��اره‌ى داوه ،ئه‌رکى حکومه‌تى هه‌رێم و په‌رله‌مانتارانى به‌غداد‌ه که کار بۆ ئهوه بکه‌ن ههڵهبجه ببێته پارێزگا». ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه رونیکرده‌و‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌و ئیدارهیه سه‌ربه‌خۆییه‌کى دارایى نه‌بێت له رووى ئیدارییه‌وه ههڵهبجه ببه‌ستێته‌و‌ه به‌پارێزگاى سلێمانیهوه ،ئه‌وا پێشبینى ئهوه ده‌ک��ات که ئه‌و بڕیاره کاریگه‌رى ئه‌وتۆى نه‌بێت ،ده‌ڵێت «ئه‌وه‌ى گرنگه ئهوهیه ئایا ئه‌م ئیدارهیه راسته‌وخۆ به پارێزگاى سلێمانیهوه ده‌به‌سترێته‌و‌ه یان ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ،چونکه ئه‌گه‌ر به پارێزگاى سلێمانیهوه ببه‌سترێته‌وه ،ئه‌وا کاره‌سات رووده‌دات و دهبێته هۆى زیادبوونى رۆتینى ئیدارى». گۆران ئه‌دهه‌م قایمقامى قه‌زاى ههڵهبجه به(چه‌تر) ى راگه‌یاند «بڕیاردان له‌سه‌ر دروستکردنى پارێزگا به‌پله‌ى یه‌که‌م په‌یوه‌ندى به حکومه‌تى فیدراڵیه‌وه ه�هی�ه ،بۆیه زۆر ق��ورس�ه له‌مکاته‌دا مه‌سه‌له‌ى به‌پارێزگابوون ،پێموایه ئه‌گه‌ر باس له پارێزگابوونى بکرایه له‌الیه‌ن په‌رله‌مانى عێراقى و حکومه‌تى عێراقى کێشه‌یه‌کى زۆرى له‌سه‌ر دروس��ت��ده‌ب��وو، بۆیه باشترین شت له ئێستادا دروستکردنى ئیداره‌ى سهربهخۆیه». قایمقامى ههڵهبجه به‌گرنگیه‌و‌ه باسى له باشیه‌کانى ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆ کردوو ،ڕوونیکرده‌و‌ه که باشى ئه‌و ئیداره سهربهخۆیه ئهوهیه که ده‌س�ه‌اڵت��ى دارای��ى ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ههڵهبجه ،وتیشى «گه‌رموگوڕیى ده‌دات به بازاڕ و ره‌خساندنى هه‌لیکار که دهبێته هۆى بوژانه‌وه‌ى که‌رتى ئابوورى ههڵهبجه ،ئه‌وه‌ى که ئێستا کێشهیه له جێبه‌جێکردنى ئه‌م بڕیاره‌دا ،ئهوهیه که بیناى پێویست نیه له شاره‌که‌ماندا بۆ ئه‌وه‌ى بڕیارهکه جێبه‌جێ بکرێت».
رێککه‌وتن بۆ شاردنه‌وه‌ى موچه‌ى سێ سهرۆکایهتیهکه ههبووه
موچه‌ى په‌رله‌مانتارێک ()40
هێنده‌ى موچه‌ى هاواڵتییه‌کى ئاساییه
[ ئا /رێبوار عه‌زیز ] به‌پێی چه‌ند زانیاریه‌کى ده‌ستکه‌وتوو، موچه‌ى هه‌ر وه‌زیر‌و ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران ( )40هێنده‌ى داهاتى هاواڵتیه‌کى ئاسایی عێراقی ب��وو ه و دیاریکردنى موچه‌ى هه‌ریه‌ک ه ل ه سه‌رۆکایه‌تى کۆمار و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانیش فێڵێکى یاسایی و ده‌ستورى بووه ،له‌م مانگه‌شه‌و ه مالیکى ته‌نیا نیوه‌ى موچه‌که‌ى وه‌رده‌گرێت.
به‌پێی ئه‌و زانیاری‌ه رۆژنامه‌وانیانه‌ى له چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌کى فه‌رمی عێراقیه‌و‌ه ده‌ست (چه‌تر) ک �ه‌وت��ووه ،موچه‌ى بهرپرسه بااڵکانى حکومه‌ت و په‌رله‌مانى عێراقی که خۆی له سه‌رۆکایه‌تى ک��ۆم��ار ،س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی�����ران و ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌راندا ده‌بینێته‌وه ،به‌ڕیژه‌یه‌کى چ���اوه‌ڕوان نه‌کراو له داهاتى هاواڵتیانى عێراقی زیاتره ،له‌وه‌شدا رێکه‌وتنێک ههبووه له نێوان لیسته ب��راوه‌ک��ان��ى ه���ه‌ردوو خولى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدا ،تاوه‌کو «دز‌ه نهکاته ن��او که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن‌و نه‌بێت‌ه بابه‌ت‌و قسه‌ى گشتى». دادوه‌ر وائیل عه‌بدولله‌تیف ئه‌ندامى سه‌ربه‌خۆی خولى پێشوى ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانى عێراقی له لێدوانێکى تایبه‌تدا ئاماژه به زۆرى ئه‌و موچ‌ه و ئیمتیازاتان‌ه ده‌ک��ات که ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران هه‌یان بووه. ئه‌و دادوه‌ر‌ه به(چه‌تر)ى راگه‌یاند «موچه‌ى هه‌ر وه‌زیر و په‌رله‌مانتارێکى عێراقی که به پله‌ى وه‌زیر خانه‌نشین ده‌کرێت له خولى راب��ردوودا بریتی بووه له ( )12.900.000دی��ن��ارى عێراقی ،ئهمه له کاتێکدای‌ه پاره‌که‌ى هیچ باجێکى له‌سه‌ر نهبووه». به پێی ئه‌و لێدوان‌ه تایبه‌ته ،موچه‌ى سااڵنه‌ى هه‌ر په‌رله‌مانتارێکى عێراقی ده‌کات‌ه ()129.600 دۆالرى ئه‌مریکى ،به‌مه‌ش له‌کۆی چ��وار ساڵی ئه‌ندامێتیدا بڕی ( )518.400دۆالری ئه‌مریکى وه‌رگرتووه ،له پاشان به پله‌ى وه‌زیر و به بڕی له ()%80ى موچه‌که‌ی خانه‌نشینکراوه. به‌پێى به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کى ترى ده‌ستکه‌وتوو ،له ساڵى ()2008دا داهاتى مانگانه‌ى ه�ه‌ر هاواڵتیه‌کى ئ��اس��ای��ی ع��ێ��راق��ی ( )266دۆالری ئه‌مریکى ب��ووه ،به‌مه‌ش له‌ساڵێکدا بڕی ( )3.192دۆالرى ک���ردووه ،ئ �ه‌وه‌ش ئ�هوه ده‌گه‌یه‌نێت «موچه‌ى هه‌ر
موچه‌ی سه‌رۆکه‌کان سه‌دان هێنده‌ی موچه‌ی هاواڵتیه‌کی ئاساییه فۆتۆ :ئینته‌رنێت په‌رله‌مانتارێک ( )40هێنده‌ى موچه‌ى هاواڵتیه‌کى ئاسایی بووه». چاودێرێکى سیاسی که نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکرێت ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «به‌فیڕۆدانى ئه‌و سامان‌ه زه‌به‌الحه‌ى واڵت له ساڵى ()2010دا)9( ، که‌س به‌رپرسن لێى ،ئه‌وانیش ،سه‌رۆک کۆمار و هه‌ردوو جێگره‌که‌ى و سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران‌و جێگره‌کانیانه». به‌پێى چه‌ند زانیاریه‌کى ده‌ستکه‌وتوو له‌باره‌ى پێشکه‌شکردنى بودجه‌ى ساڵى ( ،)2009وه‌زاره‌تى دارای��ی له حکومه‌تى عێراقی ئ�ه‌و الپ�ه‌ڕان�هى ال بردوو‌ه که په‌یوه‌ندیان به موچ‌ه و ئیمتیازاتى هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌و‌ه ههبووه. ئه‌و سهرچاوهیه وتیشى «مه‌به‌ست له‌البردنى ئه‌و چه‌ند الپه‌ڕه‌ی‌ه بۆ ئهوه بووه مهسهلهکه دز‌ه نهکاته
ناو که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن و نه‌بێت‌ه بابه‌تی راو قسه‌ی گشتى». دادوه‌ر ره‌حیم عگێلی سه‌رۆکى ده‌سته‌ى نه‌زاهه‌ی گشتى عێراقی به ئاژانسی ده‌نگه‌کانى عێراقی راگه‌یاندوو‌ه «موچه‌ى ههریهکه له سه‌رۆکایه‌تى کۆمار‌و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران له‌الیه‌ن خۆیانهوه دیارى کراوه ،ئه‌وه‌ش پێچه‌وانه‌ى ده‌ستور‌و دژى بنه‌ماکانى به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵییه». به‌گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ هه‌ڵبژاردن‌ه گشتیه‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقی له ساڵى ()2010دا ،لیستى نیشتمانی که پله‌ى سێیه‌مى ده‌نگه‌کانى بۆ خۆی مسۆگه‌ر کرد و له‌گه‌ڵ لیستى ده‌وڵه‌تى یاسادا هاوپه‌یمانى نیشتمانى پێکهێنا ،له دروشمێکیدا ئ��ام��اژه‌ى ب �ه ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى م��وچ �هى ه �ه‌ر سێ سهرۆکایهتیهکه ک��ردب��وو ،دوات��ر توانرا به‌ڕیژه‌ى
له ()%10ی موچه‌ى هه‌ر سێ سهرۆکایهتیهکه که‌مبکرێته‌وه. له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ،دادوه‌ر وائیل عه‌بدولله‌تیف که‌مکردنه‌وه‌ک‌ه به‌رووکه‌ش ده‌زانێت‌و پێیوایه له‌نێو الیهنه سیاسیه‌کاندا جۆرێک له رێکه‌وتن ههبووه بۆ نه‌وروژاندى ئه‌و مه‌سه‌له‌یه. ئه‌و دادوه‌ر‌ه ئاشکراى ده‌کات به درێژایی سااڵنى رابردوو فێڵ له یاسا‌و ده‌ستوری عێراقی کراوه به مه‌به‌ستى مانه‌وه‌ى پاره‌ى زۆر‌و ئیمتیازاتى گه‌وره‌ی به‌رپرسان. له ئێستادا ن��ورى مالیکى س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى حکومه‌تى ع��ێ��راق��ی ،وه‌ک ده‌ستپێشخه‌ریه‌کى ئ��اب��وورى ،به‌پێی هه‌واڵێکى رۆژن��ام �هى (رۆژى حه‌وته‌م)ی چاپی میسری فه‌رمانى به راوێژکارى دارای��ی نوسینگ‌ه تایبه‌تیه‌که‌ى خۆی ک��ردووه له
س �ه‌ره‌ت��ای مانگى (ف��ی��ب��رای �ه‌ر)هوه ل�ه ()%50ی موچه‌که‌ى که‌مبکاته‌و‌ه و بینێرێته‌و‌ه بۆ حسابی خه‌زێنه‌ى ده‌وڵه‌ت. به‌پێی به‌یاننامه‌که‌ى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانیش که له رۆژى هه‌ینیدا له ماڵپه‌رى سه‌ره‌کى حکومه‌تى عێراقی باڵو کراوه‌ته‌وه ،هۆکارى ئه‌و بڕیاره ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ نه‌هێشتن یان که‌مکردنه‌وه‌ى جیاوازى چینایه‌تی له‌عێراقدا. ئ��وس��ام �ه ن��وج��ێ��ف��ی ئ �ه‌ن��دام��ى دی�����ارى لیستى ئه‌لعێراقی‌ه و سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق پشتیوانى خۆی له که‌مکردنه‌وه‌ى موچه‌ى سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى عێراقدا ده‌رده‌بڕێت و سه‌ربارى ئ�ه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ که‌مکردنه‌وه‌ى موچه‌ى وه‌زیره‌کان و ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدای‌ه و ده‌ڵێت «ئامانج له‌م پشتگیری کردنه باشتر کردنى بارودۆخى ئابورى نیشتمانییه». شاکر گیتاب ئه‌ندامى لیستى ئه‌لعێراقی‌ه له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران ،به ماڵپه‌رى ده‌نگه‌کانى عێراقی راگه‌یاندوو‌ه «پێویسته بڕیارى که‌مکردنه‌وه‌ى بڕی موچه‌که‌ى مالیکى هه‌موو بهرپرسه بااڵکانی ترى عێراق بگرێته‌وه» و داواش ده‌ک��ات ده‌رم��اڵ�ه و قازانج‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‌و کاتژمێر‌ه زیادکراوه‌کان ال ببرێت. ئه‌وه‌ى جێگاى ئاماژه بۆکردن‌ه بێ ده‌نگى دیوانى سه‌رۆکایه‌تى کۆمارى واڵته له قسه‌کردن له‌باره‌ى که‌مکردنه‌وه‌ى بڕه موچه‌ى سه‌رۆک‌و جێگره‌کانیدا، به شێوه‌یه‌ک له دوا گۆڕانکاریدا داواى چوار جێگر ده‌کرێت ،له حاڵه‌تى مانه‌وه‌ى باره‌که‌ش به نه‌گۆڕاوى ،له جیاتى ( )9که‌سی به‌رپرسیار له وه‌رگرتنى موچه‌ى زه‌ب �ه‌الح ( )2که‌سی تر زیاد ده‌کات. حکومه‌تى عێراقی دواى ده‌س��ت��ک��اری ک��ردن و زیادکردنى بڕی زیاتر له ( )2ملیار دۆالری ئه‌مریکى و ب�ه پشت به‌ستن ب�ه‌ن��اردن�ه ده‌ره‌وه‌ى بڕی ( )2.2ملیۆن به‌رمیل ن�ه‌وت له رۆژێکدا، له‌ناویدا ( )100ه��ه‌زار به‌رمیل‌ه نه‌وتى هه‌نارده کراوى کوردستان ،به نرخى ( )76.5دۆالر بۆ هه‌ر به‌رمیلێک ،رۆژى ( )2011/2/6پاره‌ى واڵتهکهى به ( )96.6تریلیۆن دیناری عێراقی ( 81.9ملیار دۆالرى ئه‌مریکى)هوه ن��ارد‌ه په‌رله‌مان و داواى له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران کرد به زۆرین‌ه په‌سه‌ندى بکه‌ن.
ژنان
ل ه خورماڵ رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆى ژنان نیه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
8
ژنان و کارى راگه‌یاندن شه‌کر مه‌جید راگه‌یاندن به هه‌رسێ جۆره‌که‌یه‌وه ،بینراو و بیستراو و خوێندراو، پردێک‌ه له نێوان ده‌سه‌اڵت و خه‌ڵک ک ه زانیارى و هه‌وڵیان پێده‌گه‌یه‌نێت و له هه‌موو که‌م و کوڕییه‌کان ئاگاداریان دهکاتهوه، به گشتى راگه‌یاندن کارێکى پڕ جه‌نجاڵى و سه‌ر ئێشه‌ی‌ه و ئه‌رکێکى مێژوویى ل ه ئه‌ستۆدای‌ه بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ى میلله‌ت و ئاگادارکردنه‌وه‌یان له هه‌موو ڕووداوێک، بۆیه زۆر ئاساییه ژنانى شارى خورماتووش وه‌ک هه‌موو ژنانى شاره‌کانى دیکه‌ى ک��وردس��ت��ان ئ��ه‌م رێچکه‌ی‌ه ب��ۆ خۆیان هه‌ڵبژێرن و له‌م رێگهیهوه خزمه‌ت بکه‌ن و کاریشى تێدا بکه‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه ژنان و ئافره‌تانى ئه‌م شاره به حوکمى ئه‌وه‌ى راگه‌یاندن و کارى ڕۆژنامه‌وانى کارێکى پڕ له ماندووبون و سه‌رئێشه‌ی‌ه و وه‌ک پیشه‌ى پیاوان‌ه ده‌یبینن ،خۆ رهنگه تا راده‌یه‌ک مافى خۆشیان بێت بیر له‌م خاڵ ه گرنگه بکه‌نه‌وه ،ره‌نگیش‌ه کچێک ل ه سه‌ر راگه‌یاندن دادگایى بکرێت ،چونکه ئه‌وه‌یان به‌الى ئێمهوه نه‌نگیی‌ه و بێگومان پیاوانیش زیاتر تواناى به‌رگریکردنیان له خۆیان ههیه به پێچه‌وانه‌ى ئێمه‌ى ژنان، به‌مه‌ش نابێت خۆمان به دوور بگرین و به کارێکى مه‌ترسیدارى له قه‌ڵه‌م بده‌ین.. جێى شانازیی‌ه ئه‌گه‌ر ژنانیش شانبه‌شانى پیاوان بتوانن کاربکه‌ن ،به تایبه‌ت ل ه بواره‌کانى راگه‌یاندن ،له به‌ر ئ �ه‌وه‌ى بۆ ئێمه‌ى ژنانیش کارێکى باشه و پیرۆزیش ه له هه‌مانکاتدا ه��ی��وادارم ئێمه‌ش وه‌ک شاره‌کانى دیکه‌ى کوردستان و عێراقیش بتوانین ئه‌و ته‌وق‌ه بشکێنین که کۆمه‌ڵگاى دواکه‌وتوو له ملى کردووین و بتوانین په‌ره به‌م بوار‌ه بده‌ین و خزمه‌ت به‌و ژنان‌ه بکه‌ین که رووب���ه‌ڕووى سیسته‌مى باوکساالرى و پیاو ساالرى دهبنهوه و له الى ئهوانهوه وه‌ک هاواڵتى نمر‌ه دوو ده‌بینرێت ،تاکو بتوانرێت له رێگه‌ى جۆره‌کانى راگه‌یاندنه‌و‌ه هه‌وڵى به‌ده‌ستهێنانى مافه‌کانیان بده‌ن.. زۆر سه‌یر‌ه کاتێک کچان خوێندن ته‌واو ده‌که‌ن ئاماده‌ن له هه‌موو کۆلێژێک درێژه به خوێندنه‌که‌یان بده‌ن و له هه‌موو بوارێکدا بێت دابمه‌زرێن ته‌نها راگه‌یاندن نه‌بێت ،خوێنه‌ر خراپ له‌و بابهته تێنه‌گات، مه‌به‌ستم ئهوه نییه له الیه‌نه‌کانى دیکه‌ى خوێندن ک�ه‌م بکه‌مه‌وه ،چونکه خۆشم ده‌رچووى کۆلێجى یاسام ،به‌اڵم حه‌ز ده‌که‌م جێگاى ده‌ستیان له‌و بواره‌شدا دیار بێت و خزمه‌تێک به بوارى رۆژنامه‌گه‌رى بکه‌ن، نازانم بۆ راگه‌یاندن به‌الى هه‌ندێکه‌و‌ه بووه‌ت ه دێوه‌زم‌ه و کارێکى ناڕه‌وا و مه‌ترسیدار، راگه‌یاندن کارێکى پیرۆز‌ه و داکۆکیکاره له هه‌ر کارێکى ناڕه‌وا که رووده‌دات.. دواتر ده‌مه‌وێت ئهوه بڵێم که حکومه‌تى هه‌رێم گرنگى زۆر به‌م بوار‌ه ده‌دا و چه‌ندین په‌یمانگاى رۆژنامه‌نووسى ده‌رگاکانى وااڵ ک��ردووه بۆ پێگه‌یاندنى ک��وڕان و کچان له بوارى رۆژنامه‌گه‌رێتیدا ،جگه له‌وه‌ش چه‌ندین ژن و ئافره‌تى بوێر و کۆڵنه‌ده‌ر و چاو نه‌ترس کارى راگه‌یاندن ده‌که‌ن و هه‌ست به لێپرسراوێتى ده‌که‌ن ،بۆیه داوا له حکومه‌ت ده‌که‌م که زه‌مینه‌ى باشتر بسازێنێت تا وه‌کو ژنانى شارى خورماتووش بتوانن ل�ه‌م رێگهیهوه درێ��ژه به خه‌باتى رۆژنامه‌گه‌رێتى بده‌ن ،له الیه‌کی تریشه‌و‌ه پێویسته ژنان خۆیان له‌م ب��واره‌دا به دوور نه‌گرن و خزمه‌ت به کۆمه‌ڵگاى کوردى بکه‌ن ،وه‌کو ئه‌و راگه‌یاندکار‌ه ژنان‌ه ک ه رۆژان���ه س��ه‌دان وت��ار و بابه‌تى به سوود ده‌نوسن ،رهنگه رۆژانه تووشى ده‌یان گرفت و کێشه ببن له ئه‌نجامى کاره‌کانیان ،به‌اڵم ئه‌وان کۆڵناده‌ن و ئه‌و کاران‌ه نه‌بووه‌ت‌ه ڕێگر له به‌رده‌میان و حاڵى حازر درێژه پێده‌رى خه‌باتى رۆژنامه‌گه‌رێتین..
به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ:
ئه‌و رێکخراوانه‌ى هه‌ی ه سیاسین و راستر ه رێکخراوى پیشه‌یى بن [ ئا /کارزان‌و عه‌لى ] خورماڵ یه‌کێک ه له‌و ناحیانه‌ى ژماره‌یه‌کى زۆر ژن��ى رۆشنبیرى تێدایه ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى تێبینى ده‌کرێت تا ئێستا وه‌کو پێویست ل ه هیچ روی �ه‌ک �ه‌و ه ئاسانکارى بۆ ئ �ه‌م ژنان ه نهکراوه ،ئه‌وه‌شى بۆ ئه‌و ژنان ه گرنگ ه هه‌بوونى رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆی ه ک ه به‌پێى قسه‌ى خۆیان زۆر گرنگ ه بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌یان.
رایان عوسمان ،وه‌ک توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تى ،ئاماژه‌ى به رۆڵى ژنانى ناوچه‌کانى هه‌ورامانکرد که شانبه‌شانى پیاوان توانیویان‌ه کاربکه‌ن له پێناو بنیادنانى ئابورى وتى :به‌شداریکردنى ژن له ب��وارى سیاسى و مه‌ده‌نى و رێکخراوه‌یدا به رێژه‌یه‌کى ک �ه‌م خ��ۆى ده‌رده‌خ����ات ئه‌و ده‌رکه‌وتنانه‌ش وه‌ک بوونى رۆتینی‌ه نه‌ک وه‌ک گرنگى و پێداگرى خودى ژن له به‌ره‌وپێشچوونى دۆزى خۆیدا.
ه�ه‌روه‌ه��ا وت��ى :هه‌بوونى رێکخراوى سه‌ربه‌خۆى ژنان تاراده‌یه‌کى زۆر خزمه‌تى ژنان ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌بێت له‌بیرمان نه‌چێت له‌م فه‌زایه‌دا که هه‌موو شتێک له سیاسهتهوه بوونى خۆى وه‌رگرتووه ،پیاوانیش ناتوانن له ده‌ره‌وه‌ى فه‌زا سیاسیه‌که‌و‌ه بوونى خۆیان تۆخ بکه‌نه‌وه ،هه‌روه‌ها به‌پشت به‌ستن به شیکردنه‌وه‌ى ئایین بۆ مافه‌کانیان که (ره‌نگ ه خودى ئایین وا نه‌ڵێت) گه‌یشتونه‌ت‌ه ئ�ه‌وه‌ى یان ئه‌وه‌یان پێ په‌سه‌ند‌ه که له‌م هێڵه‌ى بۆیان کێشراو‌ه جیهانبینى و تێگه‌یشتن و چاالکى خۆیان که له به‌شدارى سیاسى و مه‌ده‌نیانه‌ى ئه‌مڕۆدا ده‌بینێته‌وه ،هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن.
ناهید‌ه حم‌ه ئه‌مین ،چاالکوانى ژن��ان و کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى ،تیشکى خسته سه‌ر ئه‌وه‌ى ،به شێوه‌یه‌کى گشتى بارودۆخى ژنان له خورماڵدا له ئاستێکى باشدایه ،وتى: ژن��ان به‌شێکیان له رێکخراوه‌کانى ژناندا ک��ارده‌ک�ه‌ن و له‌چوارچێوه‌ى ئه‌و رێکخراوانه‌دا گه‌ش‌ه به تواناکانیان ده‌ده‌ن ،هه‌روه‌ها وتى :هه‌ندێکى که‌م له رێکخراوه‌کانى ژنان توانیویان‌ه تا راده‌یه‌ک کچان و ژنان بێن‌ه ناو کای ه
رۆشنبیرى و مه‌عریفیه‌کان و ل���ه م���هی���دان���ى ک����ار و چ���االک���ی���دا ب���ه‌ش���داری���ان پێبکه‌ن بهرهو ئاراسته‌یه‌کى ئیجابى هاوچه‌رخیان ببه‌ن.
›› بارودۆخى کۆمه‌اڵیه‌تى تا راده‌یه‌کى زۆر رێگر ه له‌به‌ره‌و پێشچوونى کارى رێکخراوه‌کاندا
وت���������ى :رێ�����ک�����خ�����راوى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆى ژن��ان نیه له‌م ش���ارۆچ���ک���هی���ه‌دا راس��ت � ه ل����ه ب���اک���گ���راون���دى ه���ه‌ر رێکخراوێکدا لۆژیکێک ی��ان ئایدیایێکى س��ه‌ر ب ه ح��زب ه�هی�ه ،ب��ه‌اڵم خ��ودى ک�����ار و س��ت��رات��ی��ژی �ه‌ت��ى رێ���ک���خ���راوه‌ک���ه پێویست ه سه‌ربه‌خۆ بێت و ئامانجى پێشکه‌ش کردنى پ��رۆژه‌ى نایاب و کارى باش بێت بۆ ژنان .وتى :ژنان له‌م ده‌ڤه‌ره‌دا سه‌رقاڵن به راپه‌ڕاندنى ماڵ و هاوکارى هاوسه‌ره‌کانیان ده‌که‌ن له کاروبارى ده‌ره‌وه‌دا به‌شێکى تریشیان کارمه‌ندن له فه‌رمانگ‌ه حکومیه‌کاندا هه‌ندێکى تریشیان سه‌رقاڵى کارى حزبی و رێکخراوه‌یین، ب �ه‌اڵم هه‌نووک‌ه ب��ه‌زۆرى ژن��ان ل�ه‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌دا گرنگى ب ه خوێنده‌وارى و ته‌واوکردنى خوێندن ده‌ده‌ن. مامۆستا عومه‌ر عه‌زیز ،وه‌ک که‌سێکى خاوه‌ن خێزان و چاالک له بوارى کارى ڕێکخراوه‌ییدا ،خه‌ڵکى خورماڵ، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد :رێکخراوى سه‌ربه‌خۆى ژنان نه‌ک له خورماڵ ،به‌ڵکو له زۆربه‌ى شار و شارۆچکه‌کانى تریش نیه .وتى« :ئهمهش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى که حزب ده‌ستى خستوه‌ت‌ه ناو هه‌موو بواره‌کانى ژیانه‌وه».
وتیشى :ل�ه‌م شارۆچکه‌یه‌دا ده‌توانین بڵێین زۆرب �هى کێشه‌کانى ژنان له ماڵه‌و‌ه یان که‌سوکاریان بۆیان چاره‌سه‌ر ده‌که‌ن ئه‌وانه‌ش که رێکخراوه‌کانى ژنان بۆیان چاره‌سه‌ر
ده‌ک���ه‌ن که‌سانى ئه‌ندامى رێ��ک��خ��راوه‌ک �ه‌ن و زۆرب���هى کات کلتورى ناوچه‌که‌ش رێگره له به‌رده‌م بردنى کێش ه بۆ رێکخراوه‌کان.
ج��ه‌خ��ت��ی��ش��ى ک��������ردهوه: ب���ارودۆخ���ى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى ت��ا راده‌ی���ه‌ک���ى زۆر رێگره ل������ه‌ب������ه‌ره‌و پ��ێ��ش��چ��وون��ى ک�����ارى رێ���ک���خ���راوه‌ک���ان���دا ئ �ه‌م �ه‌ش ب �ه‌ه��ۆى ن�ه‌ب��وون��ى تێڕوانینێکى ئیجابى بۆ کارى رێکخراوه‌یى هه‌روه‌ها رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن��ان��ی��ش ک �ه‌م��ت �ه‌رخ �ه‌م��ن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر توێژه‌که‌ى خۆیان.
مریه‌م عه‌بدولڕه‌حمان ژنێکى دانیشتوى شارۆچکه‌ى خورماڵ :تیشکى خسته سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى :له هه‌ر زه‌م�ه‌ن و کاتێکدا کۆمه‌ڵێک به‌ربه‌ست هه‌ن ،زه‌مه‌ن و شوێنه‌که‌ی ئێمه‌ش خاڵی نیه له‌و به‌ربه‌ستانه ،وت��ى :تاچه‌ند ژنان ئازادبن ئهوهنده په‌یوه‌ستن به بونیان له‌هه‌ر کایه‌یه‌ک ک ه خۆی توانای به‌شداری کردنی هه‌بێت.
وتیشى :پێویسته رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆى ژنان هه‌بێت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى هۆشیارى ب��دات�ه ژن��ان��ى ن��اوچ�ه‌ک�ه ،چونک ه زۆربه‌ى ژنان له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له کۆمه‌ڵگایه‌کى داخراو دان هۆشیاریه‌کى ته‌واویان له‌مه‌ڕ پێویستیه‌کانى ژیانیان نیه.
هه‌روه‌ها وتى :ئ��ازادى ژنان له‌م ناوچه‌ی‌ه به‌شێوه‌یه‌کی گشتی تاراده‌یه‌ک باشه ،به‌اڵم تا ئێستاش ئه‌و کلتور‌ه باوان‌ه ههیه که رێگری ده‌کات له رۆشتن‌ه ده‌ره‌وه‌ی ژنان یاخود شتێکی زۆر سه‌ره‌تایی و مافی هه‌موو تاکێکی ئه‌م کۆمه‌ڵگه‌ی‌ه که خوێندنه ،به‌اڵم خۆشبه‌ختان‌ه ئێستا
رۆڵى پیاوان ل ه خه‌باتى ژناندا
[ ن /حومێرا موشیر زاده و :له‌فارسیه‌وه /ژیال ئیبراهیمى ] هۆشیارى و به‌فه‌رمى ناسینى یه‌کسانى ره‌گ���ه‌زى و مافه‌کانى ژنان له ئاستى نێونه‌ته‌وه‌یى ده‌نگى داوه‌ت�هوه. ئامانجه‌کانى به‌رنامه‌ى پێشکه‌وتووى کۆمه‌اڵیه‌تى له‌م س �ه‌رده‌م �ه‌دا ،هۆکارى گه‌شه‌کردن و ف��راوان بوونى ئه‌و بیرۆکه‌یه‌ی‌ه و کلیلى پێشکه‌وتووى کومه‌اڵیه‌تیه ،به‌اڵم له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا بابه‌تێک که له په‌راوێزى ئه‌م بابهته باسى له‌سه‌ر کرا بێت ،باسى پێویستى و گرنگى به‌شدارى پیاوان و هان دانى ئه‌وان بۆ به‌شدارى له خه‌باتى به‌رابه‌رى ره‌گه‌زیه، هه‌نووک‌ه گ��ۆڕان له چه‌مک و هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کان ل ه گوتارى کۆمه‌اڵیه‌تیدا پ�ه‌ره‌ى سه‌ندووه ،په‌یوه‌ندى نێوان ژن و پیاو یهکێکه له بابهته هه‌ر‌ه گرنگه‌کانى ناسین و ئاشکراکردنى ن��اب�ه‌راب�ه‌ری�ه‌ک��ان ،ئ �ه‌و نابه‌رابه‌ریانه‌ى دهبێته هۆى دروستبوون و گه‌شه‌سه‌ندنى به کویله‌بوونى ژن .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا کارکردن له‌گه‌ڵ پیاوان و به‌شدارى پێکردنیان له بابه‌ته‌کانى په‌یوه‌ندیدار به ماف و تواناسازى ژنان دهبێته هۆى دروست بوونى شک و گومان له ناوه‌نده فێمنیستیه‌کان. لێره‌دا باسێ به‌جێ ماوه که پیاوان هه‌تا چ قوناغێک ده‌توانن بۆ به‌ده‌ستهێنانى مافى ژنان و یه‌کسانى ره‌گه‌زى ت��ێ بکۆشن .ب �ه‌راب �ه‌رى ره‌گ���ه‌زى بابه‌تێکى ره‌ه��ا نیه، به‌ڵکو کورتکراوه‌ى رێگه‌یه‌کى دورودرێ��ژى گۆڕانکارى له په‌یوه‌ندى ره‌گ�ه‌زی��ی�ه ،گۆڕانکاریه‌ک که بریتی ه له یه‌کسان ک��ردن ،دادپ���ه‌روه‌ران���ه هه‌لسوکه‌وت ک��ردن، دیموکراتى تر بوون له‌م په‌یوه‌ندیان‌ه و که‌م کردنهوه یاخود نه‌هێشتنى چه‌وساندنه‌وه‌ى باوک ساالریانه .ئه‌م بابه‌ته‌ش له‌گه‌ڵ بابه‌تى گۆڕانى پیاوان په‌یوه‌ندى دروست ده‌کات، به‌اڵم چۆن ده‌کرێت بگه‌ین به‌مه؟
رێ��ک��خ��راوى به‌ریتانى (ئۆکسفاو) ده‌یسه‌لمێنێ ک ه به‌ره‌نگارییه‌ک له ک��ارک��ردن له‌گه‌ڵ پیاوان دا ههیه، هاوکارى له‌گه‌ڵ پیاوان دهبێته هۆى دوورب��وون له کارى س�ه‌ره‌ک��ى که ئ���ازادى ژن��ان�ه ،یاخود هه‌وڵى پ��ی��اوان بۆ تێکه‌ڵکردنى ئه‌و چاالکیانه‌ى که ئه‌نجام ده‌درێت له پێناو به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان .ئه‌م بابهته دهبێته هۆى له ناوچوونى ئیمتیازێک که له راستى تواناسازى ژنان هاتووه‌ت‌ه ئاراوه، دهبێته هۆى نیگه‌رانى که پانتاى یارمه‌تیه‌کان که‌م ده‌کات، به‌هه‌مان شێوه که له ی�ه‌ک بابه‌تى ت��ازه‌ى باڵوکراوى رێکخراوى (ب��ری��ج) راستى ئ �ه‌و بابهته ده‌خ��ات �ه‌ڕوو ک ه به‌ره‌نگارى هه‌ندێ ژنان له به‌رامبه‌ر به‌شدارى کردنى پیاوان له کاردا بۆ یه‌کسانى و به‌رابه‌رى ره‌گه‌زى و گه‌شه‌سه‌ندنى کۆمه‌اڵیه‌تى دروست ده‌بێت .هۆکارى ئه‌م وه‌ستان‌ه ترس له که‌م ره‌نگ بوونى دروشم و به‌رنامه‌ى فێمنیستیی‌ه و
به‌شێک ل ه پیاوان بڕوایان بە خەباتی ژنان هەیە
هه‌روه‌ها نیگه‌رانیه‌ک له نه‌مانى پێداویستى که‌م که بۆ بابه‌تى تواناسازى ژنان دانراوه و گرتنى ئه‌م ئیمتیازاتان‌ه ل ه الیه‌ن پیاوان ،له‌گه‌ڵ بوونى ئه‌م گومانان‌ه ژماره‌یه‌کى زۆر له به‌رگرى کاره‌کانى مافى ژنان ئهوه په‌سه‌ند ده‌که‌ن ک ه به‌شدارى پیاوان له ژێر دروشمى یه‌کگرتنى ئێمه له خه‌بات دا نه‌ک ته‌نها باشه ،به‌ڵکو پێویستیشه.
(بل هوک) نوسه‌رى فێمنیستى ده‌ڵێ بێ ئاماده بوونى پیاوان بزوتنه‌وه‌ى فێمنیستى پێش ناکه‌وێت ،بهداخهوه بابه‌ته‌ک‌ه ته‌نها ئ�هوه نیه که ژن��ان بیانه‌وێ پیاوان له‌م خه‌باته‌دا هاوشانیان بن ،به‌ڵکو ژماره‌یه‌کى که‌م له‌م پیاوان ه ئاماده ده‌بن که به‌شدار بن له‌م بزوتنهوهیه .زورترین گومانى ژنان به به‌شدارى پیاوان راسته‌وخۆ ،بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ک ه زۆر له پیاوان له په‌یوه‌ندى یاخود له واقیعیه‌تى پیاوساالران ه سوود وه‌رئه‌گرن.
وه‌رگرتنى زۆر و زۆرت��رى ئه‌م بابهته که پیاوان نه‌ک ته‌نها به‌شێکن ل�ه کێشه ،به‌ڵکو به‌شێک ل�ه رێگ ه چاره ،دهبێته هۆى دروست بوونى کومه‌ڵێ داهێنانى تازه بۆ هاوکارى له کار و خه‌باتدا .هه‌ندێ له‌م داهێنانان ه له‌الیه‌ن پیاوانه‌و‌ه دێته ئاراوه له حاڵێکدا ئه‌و رێکخراوانه‌ى بۆ گه‌شه‌کردنى کۆمه‌اڵیه‌تى تێده‌کۆشن و چاالکوانانى مافى ژنانن ،سااڵنى ( )1993پیاوان له (نیکاراگواى) کومه‌ڵێ ئیشیان به‌ده‌سته‌و‌ه بوو که په‌یوه‌ندیداربوون ب ه توندوتیژى دژى ژنان ،پیاوانێک که له بینینى توندوتیژى دژى ژنان له‌و واڵته سه‌ریان سوڕمابوو ،کومه‌ڵێ چاالکى بۆ دادپه‌روه‌رى و مافى کومه‌اڵیه‌تى ژنانیان ئه‌نجام ده‌دا. ئامانج له‌م کاران‌ه دژکرده‌و‌ه به‌دژى میتود‌ه داسه‌پێنراوه‌کان
فۆتۆ :چه‌تر
به‌سه‌ر پیاوان بووه .له ساڵى ( )1999ئه‌م گروپ‌ه ( )360پیاو له ناوه‌نده‌کانى فێرکارى سه‌رقاڵى چاالکى بوون ،هه‌روه‌ها دروست بوونى دوو کۆمه‌ڵه‌ى نه‌ته‌وه‌یى که ئه‌نجامه‌که‌ى درووست بوونى ئه‌نجومه‌نى پیاوانى (نیکاراگواى) له دژى توندوتیژى له سالى ( )2000بوو .ئه‌م گروپ‌ه ب�ه‌رده‌وام خه‌ریکى دامه‌زراندنى خولى فێرکارى بۆ پیاوان‌و الوان و به‌سااڵچووان بوو .ئامانجى ئه‌م ده‌ور‌ه لێکدانه‌‌و‌ه پێناسه‌ى تازه له باره‌ى پیاوه‌تى و توندوتیژى به پیاوانى به‌شداربوو بوو. رێکخراوى خه‌ڵکى هاوبه‌ش هاوشێوه‌ى ئه‌نجومه‌نى پیاوانى (نیکاراگواى) له دژى توندوتیژى به ژماره‌یه‌کى زور هاتن‌ه ئاراوه و به یه‌کگرتن به کۆبونه‌وه‌کانى ئاکادمیکى الیه‌نگرى فێمنیستى ئه‌م په‌یامه‌یان راگه‌یاند پیاوان رۆڵێکى کاریگه‌ریان له بوونى په‌یوه‌ندى نێوان ئه‌م دوو ره‌گ�ه‌زه‌دا ههیه ،ئهمه زور کاریگه‌ر بوو و ئێستاش رێکخراوه‌کانى نێونه‌ته‌وه‌یى له راستى گه‌شه‌کردنى کۆمه‌اڵیه‌تى ،پێیانوای ه که به‌شدارى کردنى پیاوان و کوڕانى الو هۆکارێکى سه‌ره‌کى بۆ خستنه‌ڕوو و به‌ره‌وپێشچوونى بابه‌تى به‌رابه‌رى ره‌گه‌زیه .بۆ نمونه راپۆرتى تازه‌ى بارودۆخى مندااڵنى جیهان ل �ه س��اڵ��ى ( )2007ک �ه ل �ه الی���ه‌ن رێ��ک��خ��راوى یونیسف باڵوکراوهتهوه حه‌وت خاڵ له‌سه‌ر ئ��ازادى ژنان باس ده‌کات و ده‌ڵێت :ژنان گه‌ش‌ه پێده‌رى ژنانن ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى پێویسته به وردى له‌سه‌رى بدووێین ئهوهیه ،ئایا رێکخراوه‌کانى نه‌ته‌وه‌یى ئامانجه‌کانى په‌یوه‌ندیدار ب ه به‌شدارى پیاوان له چاالکى مافى ژنان زۆر به خێرایى نه‌یان خستووهته روو .به‌شدارى پیاوان و تێوه‌گالنیان له‌م بابهته له چ شێوازێکدایه؟ رێکخراوى (بریج) پێرستێکى له لێکۆڵینه‌وه‌کانى په‌یوه‌ندیدار به ستراتیژى جیاواز ل ه
تا راده‌ی �ه‌ک��ی ب��اش ئافره‌تان ئاشنا ب��وون به ئ �ه‌رک و مافه‌کانیان که ئهمهش مایه‌ی دڵخۆشیه.
ناوبراو وتى :ئه‌توانین بڵێین ژنانی ئه‌م ناوچه‌ی‌ه زۆر ماندون ،چونکه نه‌هامه‌تی زۆر رویان کردووه‌ت‌ه ناوچه‌ک ه ئهمهش هۆکارێک بووه بۆ ئه‌وه‌ی ئافره‌تان رێژه‌یه‌کی که‌میان له بواره‌کانی ژیاندا سه‌ر قاڵبن ،بۆیه که‌مترین ئافره‌ت له‌داموو ده‌زگاکانی حکومه‌تدا ده‌بینرێن ،بۆی ه زۆربه‌ی ئافره‌تانی ئه‌م ناوچه‌ی‌ه به ئیش و کاری ماڵه‌و‌ه سه‌رقاڵن.
سمکۆ ساالر ،به‌ڕێوه‌برى ناحیه‌ى خورماڵ ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ،هه‌بوونى رێکخراوى ژن��ان په‌یوه‌ندى به کارى رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى و قه‌وار‌ه سیاسیه‌کان و خ��ودى ژن��ان خۆیانهوه ههیه .وت��ى :وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رى ناحی‌ه یه‌کێک له کاره‌کانى ئێمه هاوکارى رێکخراوه‌کان ه به‌گشتى و له ناویشیاندا رێکخراوه‌کانى ژنان به‌تایبه‌تى، هه‌روه‌ها وتى :پێموایه تائێستا ئه‌و رێکخراوانه‌ى که هه‌ی ه سیاسین و راستر‌ه رێکخراوى پیشه‌یى بن ،به‌اڵم به‌و شێوه‌ی ه ده‌رنه‌که‌وتو‌ه که راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى به ژنانه‌و‌ه هه‌بێت.
جه‌ختیشى کردهوه :کۆمه‌ڵێک رێکخراوى ئیشکه‌ر هه‌ی ه له خورماڵدا که رێکخراوى ژنانن ،به‌اڵم ئهوه ناگه‌یه‌نێت که هه‌موو ژنانیان له خۆیان کۆکردووه‌ته‌وه .وتیشى :ئێم ه به هه‌موو شێوه‌یه‌ک هاوکارین بۆ ئه‌وه‌ى رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆى ژنان دروست بێت ئه‌وه‌شی به ئێمه بکرێت وه‌ک چۆن هاوکارى سه‌رجه‌م رێکخراوه‌کانى ترین له ناویاندا ڕێکخراوى ژنان هاوکار ده‌بین بۆ دامه‌زراندنى رێکخراوى سه‌ربه‌خۆش وتى :ئێمه وه‌ک ئیداره‌کانى حکومه‌ت ئه‌گه‌ر له‌ڕوى توندوتیژى دژى ژنان کێشه هه‌بێت لیژنه‌یه‌کمان ههیه که پێى ده‌وترێت لیژنه‌ى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ژنان به هه‌موو شێوه‌یه‌ک ئێمه به‌و رێگ‌ه یاسایانه‌ى ک ه ههمانه له رێى پۆلیسه‌و‌ه بێت یان له رێى هه‌ر ده‌زگایه‌کى ترى حکومییه‌و‌ه بێت ،هاوکاربوین و چه‌ندین جار به‌ده‌م داواک��ارى ژنانه‌و‌ه رۆیشتوین و چه‌ندین سکااڵ ههبووه که ژن��ان کردویان‌ه له خه‌ڵکى تر ب �ه‌ده‌م سکااڵکانه‌و‌ه رۆیشتوین.
په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ به‌شدارى پیاوان و الوان باڵوکراوهتهوه. لێکوڵینه‌و‌ه و خوێندنه‌و‌ه له‌م پێرست‌ه که واڵتان‌و ژماره‌ى دانیشتوانى تێدا نووسراو‌ه واڵتانى (باشورى ناوه‌ندى ئاسیا ئه‌فریقا -ئه‌مریکاى التین -ناوچه‌ى ده‌ریاى کاریب-واڵتێک به زۆرینه‌ى ژماره‌ى موسڵمانان -کومه‌ڵگاى کوچبه‌رى له ئ �ه‌وروپ��ا) ه�ه‌روه‌ه��ا رێکخراوى گ �ه‌وره‌ى ئۆکسفام و پرۆگرامى نێونه‌ته‌وه‌یى بو گه‌شه‌سه‌ندن فراوان بوون و قواڵیى زانیاریه‌کانى به‌رده‌ست‌ه و ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ک ه پیاوان هه‌ندێ له بارودۆخى ژنان ده‌خه‌ن‌ه به‌رباس ،ده‌توانن وه‌ک پشتگیرى ژنان چاالکى بنوێنن و له واقیعیش دا چاالکى ده‌که‌ن .پیاوان وه‌ک هاوبه‌شى ژیان و هاوسه‌ر له دژى توندوتیژى و گه‌شه‌کردنى وه‌ستانى پیاوان له دژى توندوتیژى و گه‌شه‌کردنى به‌شدارى بنیادى پیاوان له‌و بابه‌تانه‌ى په‌یوه‌ندیدار‌ه به ته‌ندروستى ره‌گه‌زى و بابه‌ته‌کانى وه‌ک نه‌خۆشى ئایدز و هاندانى پۆزه‌تیڤیانه‌ى به‌شدارى پیاوان وه‌ک باوکان و لێپرسراوه‌کان و هاندانى زۆرترى کلتورى به‌رابه‌رى ره‌گه‌زى له ناو رێکخراوى یارمه‌تیده‌رى گه‌شه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى ،جۆرى ئیستراتیژیه‌کان ،ره‌وشه‌کان، جۆراوجۆرن ،بۆ نموونه گروپى یارمه‌تیده‌ر به‌و پیاوانه‌ى که توندوتیژى ده‌که‌ن و حه‌ساسیه‌تى پۆلیس ده‌رهه‌ق ئه‌و رێگرانه‌ى که ژنان له‌و کێشانه‌ى په‌یوه‌ندیدار به توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى رووبه‌ڕوو ده‌بن ،فێرکردن و ئه‌زمونى هۆشیارى پیاوان به نیسبه‌ت بوارى ره‌گ�ه‌زى ،به‌کارهێنانى نواندن، دراما بۆ هاندانى روڵى ئه‌رێنى پیاوان له جله‌وگیرى له توش بوون به نه‌خوشى ئایدز.
رێکخراوه‌کانى خه‌ڵکى ئاسایى ئوسترالیا ماوه‌یه‌کى زور‌ه بۆ به‌شداری پێکردنى پیاوان و الوان له کێشه‌کانى پ�هی��وه‌ن��دی��دار ب�ه ب��ن�ه‌م��اڵ�هوه پێشگیرى ل �ه توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى تێده‌کوشن ،به خۆ دوورخستنه‌و‌ه له به‌کاربردنى وشه‌ى توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى یان توندوتیژى ره‌گه‌زى ،ژنانى ئوسترالیا ده‌سته‌واژه‌ى توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى به‌کار ئه‌هێنن، به‌م زمان‌ه تازه‌ی‌ه هه‌م پیاوان هه‌م ژنان هان ده‌ده‌ن که ل ه باره‌ى توندتیژیه‌و‌ه لێپرسراوى بگرن‌ه ئه‌ستۆ .گۆڕانکارى زمان و وشه‌کان دهبێته هۆى ئه‌وه‌ى که بتوانن پرۆگرامى ه��ان��ده‌رى زۆر بۆ پ��ی��اوان دابنێن .له کۆتاییدا ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ ئه‌زمونى چاالکییه‌کانى ئه‌نجام دراو بۆ مافى ژنان بخه‌ینه‌ڕوو به‌شدارى کردنى پیاوان له چاالکى بۆ به‌رابه‌رى ره‌گه‌زى پۆزه‌تیڤ ده‌بێت و سااڵنێکى گرنگ‌و دیارى کراو ده‌بێت ،هه‌م بۆ به‌راوردکردنى ئاکامه‌کان هه‌م بو لێکۆڵینه‌وه‌ى زیاتر له باره‌ى کاریگه‌رى ئه‌رێنى و نه‌رێنى به‌شدارى پیاوان له سه‌رمافى ژنان له کۆمه‌ڵگایه‌ک ک ه یاسا و نه‌ریتى وشک بۆ هه‌ڵسوکه‌وتى په‌سه‌ندکراوى کۆمه‌اڵیه‌تى پیاو و ژن پێناس‌ه ده‌کرێت ،هه‌م پیاو هه‌م ژن له ئاکامه‌کانى ئه‌م یاسا‌و نه‌ریتان‌ه ئازار ده‌چێژن.
وه‌زاره‌تی رۆشنبیری :گرنگ ه ئێمه‌ش هونه‌رمه‌ند بێنین
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر
بۆ هێنانى گۆرانیبێژێکی بێگان ه ( )250000دۆالر ده‌درێت [ ئا /عه‌دنان و سه‌رخێڵ ] هێنانى هونه‌رمه‌ندانى عه‌ره‌ب و فارس و تورک بۆ هه‌رێمى کوردستان به‌مدوایانه بۆته دیارده‌یه‌کى زۆر به‌رباڵو به‌تایبه‌ت له ج�ه‌ژن و بۆنه‌کان ،له به‌رامبه‌ر ئه‌م بانگهێشتکردنه‌شیان زۆرج��ار ته‌نها بۆ هونه‌رمه‌ندێک زیاتر له ( )250000دۆالرى پێده‌درێت ،به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت��ی رۆشنبیری و الوانیش ده‌ڵێت «ئه‌وانه‌ى ده‌یهێنن هى نادیه‌کانی شه‌وان ه و بۆنه‌کانن». جگه له‌و پاره‌یه‌ى ده‌درێته هونه‌رمه‌نده‌ک ه خه‌رجیه‌کانیشى کۆمپانیا ده‌یکات
سه‌رچاوه‌یه‌ک له یه‌کێک له کۆمپانیاکانهوه که نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکرێت باس لهوه ده‌کات به‌هۆى ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و ده‌زگاکانی ح��ک��وم�ه‌ت ت��ا ئێستا ج��ارێ��ک هونه‌رمه‌ندێکیان ل���ه دهرهوه ن �ه‌ه��ێ��ن��ا تا دوو ه��ون �ه‌ر ت��ێ��ک�هڵ ب ه ی���ه‌ک���ک���ه‌ن و ه���ون���ه‌ری ی �ه‌ک��ت��ر ب��ن��اس��ن ،ب��ۆی � ه ئێمه وه‌ک کۆمپانیای که‌رتی تایبه‌ت توانیمان چه‌ندان هونه‌رمه‌ند بێنین چ له فارس چ عه‌ره‌ب، خه‌ڵکانی کوردستانیش ل�����ه دوای پ��������رۆژه‌ى ی����ه‌ک����ه‌م����م����ان داوای ه��ێ��ن��ان��ی ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دی تریان ک��رد ،هه‌روه‌ها ل ه وه‌ته‌ی ئه‌م هونه‌رمه‌ندان ه ده‌ه��ێ��ن��ی��ن �ه ک��وردس��ت��ان م���ی���وان���ان���ی ع������ه‌ره‌ب و ف�����ارس زۆر دڵ���خ���ۆش ب����وون ل���ه ه��ات��ن��ی��ان بۆ کۆنسێرته‌کان و بینینى ک���وردس���ت���ان و ش��وێ��ن� ه گه‌شتوگوزارییه‌کانى. ئه‌و سهرچاوهیه ئه‌وه‌ش ده‌خ�����ات�����ه‌ڕوو ک���ه ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ندانه له رێگاى چ �ه‌ن��د کۆمپانیایه‌ک وه‌ک (ب����اب����ی����ل����ۆن، ک���ورد م��ی��ل��ۆدى ،ع��ادل موته‌حیده ،ره‌وان���دز)... که ته‌نها کۆمپانیایه‌کى وه‌ک بابیلۆن زیاتر ل ه ( )10هونه‌رمه‌ندى هێناوه له (عه‌ره‌ب و فارس)، ئه‌و بڕه پاره‌یه‌شى ده‌درێته هونه‌رمه‌نده‌کان جیاوازه ب ه پێى ئاستى هونه‌رمه‌نده‌که‌یه ئه‌گه‌ر هونه‌رمه‌ندێکى ساده بێت ئهوه ( )10ده‌فته‌رێکى ده‌درێتێ ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر هونه‌رمه‌ندى به‌ناوبانگى وه‌ک (نه‌جوا که‌رم) بێت ( )25ده‌فته‌رێکى بۆ خ �ه‌رج ده‌ک��رێ��ت ،جگ ه له‌وه‌ى که بۆ هه‌ریه‌ک له‌و هونه‌رمه‌ندانه خه‌رجى ته‌واوه‌تى هاتوچۆ و ئوتێلى له‌سه‌ر کۆمپانیاکه‌یه. هونه‌رى واڵته‌که‌یان ده‌هێنن و به ئێمه‌ی دهفرۆشنهوه
بانگهێشتکردنى هونه‌رمه‌ندانى بێگانه بووه‌ت ه جێگه‌ى گله‌یى‌و ناڕه‌زایى هونه‌رمه‌ندانى کوردستان ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د ل��وق��م��ان س�ه‌ل��ی��م وت��ى: ک��ۆم�هڵ��ێ��ک ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى (ع�����ه‌ره‌ب ،ت���ورک‌و ف��ارس) ده‌هێنرێنه ئێره و هه‌ندێکیان هه‌ر به ناو هونه‌رمه‌ندن ،هونه‌رى واڵتهکهى خۆیان ده‌هێنن‌و ب ه ئێمه‌یان دهفرۆشنهوه و ده‌یسه‌پێنن به‌سه‌رماندا.
ئه‌و هونه‌رمه‌نده پێشیوایه بانگهێشتکردنى ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه ئامانج لێى ته‌نها کۆکردنه‌وه‌ى پارهیه و رۆحیه‌تى هونه‌ریان نییه ،هه‌روه‌ها الیه‌نى فه‌رهه‌نگى و کلتورى‌و ئه‌خالقیى ره‌چ��او ناکرێت گه‌نجێکى زۆر روو له‌و کۆنسێرت‌و ئاهه‌نگانه ده‌که‌ن تووشى الدانى ئه‌خالقى ده‌بن و ئاراسته‌ى بیر و ره‌فتاریان ده‌گ��ۆڕێ��ت و له‌گه‌ڵ کلتوره‌که‌ماندا ناگونجێت. ئهمهش غه‌درێکه ئه‌و کۆمپانیایانه ده‌یکه‌ن ،راست ه هونه‌ر سنورى نییه ،به‌اڵم نه‌ک به‌م شێوه سه‌یر و نامۆ و ف�ه‌وزای�هى له کوردستاندا ب�ه‌دى ده‌کرێت و ل�ه‌الی�ه‌ن هه‌ندێک له کۆمپانیاکانهوه ئه‌نجام ده‌درێ��ت .لوقمان سه‌لیم داواش��ى له کۆمپانیاکان ک��رد به شێوازێکى ب��اش ئ��اوڕ له الیه‌نى هونه‌رى بده‌نه‌وه ،نه‌ک ته‌نها بیر له پاره بکه‌نه‌وه و پاره‌ى واڵت بنێرنه دهرهوه ،ده‌بێت له‌م بارودۆخه وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى که زمانحاڵى هونه‌رمه‌ندانه رێوشوێنێکى یاسایى بگرێته ب�ه‌ر بۆ ئ�ه‌م حاڵه‌ته نێگه‌تیڤ و خراپه‌ى که رووى له هه‌رێمى کوردستان کردووه. هه‌ندێکیان ئینتما له بیرى تاکه‌کانمان دهبهنهوه
به‌رپرس ب �ه‌رده‌وام بێت ،به‌دڵنیاییه‌وه زۆر په‌شیمان دهبنهوه». سه‌الم ره‌شید ،هونه‌رمه‌ندانى کوردیش به به‌رپرسیار ده‌زان��ێ��ت و ده‌ڵ��ێ��ت« :ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه مه‌رجه‌کانى پێشکه‌وتنى هونه‌رى ک��وردى له هه‌شتاکاندا ئهوه ب��وو ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د خۆبه‌خشانه ک���ارى ب��ۆ ه��ون�ه‌رى ک��وردى ده‌ک��رد ،ب �ه‌اڵم دوات��ر هونه‌ر ب��وو به پ��اره‌‌و کۆمه‌ڵێک هونه‌رمه‌ند ده‌ستیان گهیشته پاره ل ه ده‌سه‌اڵت‌و حزبه‌کان نزیک بوونه‌وه ،فێرى چۆنێتى پاره وه‌رگرتن بوون ،بۆیه ته‌نها بیریان له پاره کردهوه و له‌ڕووى هونه‌رییه‌وه پێشنه‌که‌وتن ،ئێستاش ئێم ه باجى ئهوه ده‌ده‌ین ،ئه‌وکات ستایڵى خۆمان هه‌بوو، ب�ه‌اڵم ئێستا ونمانکردوه هونه‌رى ئێستاى کوردى یان عه‌ره‌بییه یان تورکییه یاخود فارسى ،کلتورى ئێستاى هونه‌رى ک��وردى له کلتورى هه‌موو دنیا ده‌چێت به‌س له هى کورد نه‌بێت». ئه‌وه‌ى ئه‌و کاره ده‌کات هه‌ڵه‌یه‌کى گهوره ده‌رهه‌ق به میلله‌تى کورد ده‌کات
هونه‌رمه‌ندى میوزیک ژه‌ن و ئاوازدانه‌ر (ئه‌نوه‌ر
هونه‌رمه‌ندانى واڵتانى تر بدات ،ناوبراو گله‌ییشى له وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى کرد و داواى سانسۆرێک بۆ ئه‌م دیاردهیه ده‌کات ،وتى« :پێویسته وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى سانسۆرێکى ت��ون�د‌و ت��ۆڵ ل�هس�ه‌ر ئه‌و بابهته دابنێت ،نه‌ک به‌ئاسانى ره‌زامه‌ندى ده‌رببڕێت له‌سه‌رى». ئ �ه‌م ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده هێنانى ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دى ژن بۆ کوردستان به کارێکى سیاسى ده‌زانێت و پێیوای ه که جگه له رووه مادییو بازرگانییه‌که‌ى ،ئامانج لێى مه‌شغوڵکردنى گه‌نجه تا بیر له بوارى سیاسه‌ت نه‌کاته‌وه« :هه‌ندێ هونه‌رمه‌ندى ژن ده‌هێنێت که ب ه له‌شێکى رووته‌وه دهچنه سه‌ر شانۆ ،ئهمه جگه ل ه کۆکردنه‌وه‌ى پاره ،بۆ ئه‌وه‌شه که گه‌نجه‌کانمان بیر له سیاسه‌ت نه‌که‌نه‌وه و توخنى سیاسه‌ت نه‌که‌ون، بۆیه به‌م هونه‌ره بێبه‌هایانه‌وه سه‌رقاڵیان ده‌که‌ن». سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که ئایا هێنانى هونه‌رمه‌ندى بێگان ه بۆ کوردستان نابێته ه��ۆى کاڵبوونه‌وه‌ى هونه‌رى کوردى له‌الى جه‌ماوه‌رى کوردى ،وتى« :ئه‌و کاره‌ى کۆمپانیاکان فه‌رامۆشکردنى کلتورى میلله‌تى
سه‌روه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌درێت ه بێگانه سه‌الم ره‌شید میوزیکژه‌ن و میدیاکار ،لهگه ڵ ئه‌وه‌دایه هونه‌رمه‌ندى بێگانه بانگهێشتى هه‌رێمى کوردستان بکرێت ،به‌اڵم هاوسه‌نگى ره‌چاو بکرێت له نێوان ئه‌وان و هونه‌رمه‌ندانى کوردیدا ،پێشیوای ه هه‌موو چاالکییه‌ک له واڵت��دا شتێکى باشه و سودى بۆ کۆمه‌ڵگا‌و ناو و ناوبانگى واڵت ههیه، به‌اڵم ده‌بێت به شێوازێکى گونجاو و دروست بکرێت، نه‌ک به‌م هه‌ڕه‌مه‌کییه‌ى ئێستا. ئه‌و میوزیکژه‌نه که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنیشى ب ه به‌رپرسیار زان��ى له ئاستى ئ�ه‌و ک��اره‌دا و پێیوای ه سه‌رجه‌مى که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنى ک��وردى هیچ ئه‌جێندایه‌کیان نییه ،زۆرج��ار هونه‌رمه‌ندى بێگان ه ده‌هێنن بۆ هه‌ندێ به‌رنامه ،که بانگهێشتکردنیان ئینتما له بیرى تاکه‌کانمان دهبهنهوه ،به‌وه‌ش کلتورى هونه‌رى کوردى له‌ناو ده‌به‌ن که چه‌ندین هونه‌رمه‌ند سااڵنێکى زۆره خۆیان بۆ ته‌رخان کردووه ،ئه‌وه‌ش ده‌خ��ات�ه‌ڕوو ئه‌گه‌ر ئه‌و فه‌رامۆشکردنه‌ى هونه‌ر و هونه‌رمه‌ندانى کورد له الیه‌ن حکومهتهوه الیه‌نى
ق �ه‌ره‌داغ��ى) وت��ى :ماوه‌یه‌که ئ�ه‌و دی��ارده‌ی �ه زه‌ق�ه، که‌سانێکى ت�ه‌ق��ل��ی��دى ک �ه ک��اری��گ �ه‌رى ه��ون �ه‌رى بێگانه‌یان له‌سه‌ره ،هونه‌رمه‌ندانى بێگانه بانگهێشتى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌ن به پاره‌یه‌کى خه‌یاڵی، جێگه‌ى داخ��ه ک�ه زه‌وق‌و ئ����اره‌زووى که‌سانى نا ب��ه‌رپ��رس ک��ارده‌ک��ات �ه س���ه‌ر ئ���ه‌و ب����واره و الی�ه‌ن��ى به‌رپرسیش به‌ئاسانى ره‌زامه‌ندى له سه‌ر ئه‌م دیارده‌ی ه ده‌رده‌بڕێت ،ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین هونه‌رمه‌ندى باش بانگهێشتى کوردستان بکرێت تا جه‌ماوه‌رى کوردى بتوانێت س��وود ل�ه ت��وان��ا هونه‌رییه‌که‌ى ببینێت، ب �ه‌اڵم ن�ه‌ک ب�ه‌م شێوه هه‌ڕه‌مه‌کییه‌ى ئێستا ک ه هونه‌رمه‌ندى باش‌و خراپ تێکه‌ڵ بووه». ئ �ه‌ن��وه‌ر ق �ه‌ره‌داغ��ى پێیوایه ئ �ه‌و کهسانه ته‌نها به مه‌به‌ستی بازرگانى و گیرفان پڕکردن ئه‌م ه ده‌ک����ه‌ن ،له‌کاتێکدا ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ه‌و بۆشاییه ب ه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى ره‌س���ه‌ن���ى ن��اوچ �ه‌ک �هى خ��ۆم��ان پڕ بکه‌ینه‌وه ،که پێده‌چێت ده‌یان هونه‌رمه‌ندى باشمان هه‌بێت له رووى تواناى هونه‌رییه‌وه شان له شانى
کورده ،که ناتوانین به ده‌میه‌وه بچین ،من به‌ته‌واوى نازانم چى الیه‌نێک له‌و دیاردهیه بهرپرسه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ئه‌و کاره ده‌کات هه‌ڵه‌یه‌کى گهوره ده‌رهه‌ق به میلله‌تى ک��ورد ده‌ک��ات ،ده‌یانجار له‌و بارهیهوه قسه‌مان کردووه ،کێ گوێمان لێده‌گرێت؟ چه‌ندین ساڵه پرۆژه‌یه‌کمان پێشکه‌شى په‌رله‌مان کردووه ک ه یاسایه‌ک بۆ هونه‌رمه‌ند دابنرێت تا هونه‌رمه‌ندى راستهقینه له کۆلکه هونه‌رمه‌ند جیا بکرێتهوه، به‌اڵم له‌به‌ر ملمالنێى حزبى ناپه‌رژێنه سه‌ر ئه‌وکاره‌ى ئێمه‌‌و تا ئێستا وه‌اڵمیان نه‌داوینه‌ته‌وه». گرنگه که وه‌زاره‌تیش هونه‌رمه‌ند بهێنێت
ه�هڵ��گ��ورد ع�ه‌ب��دول��وه‌ه��اب ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری گشتی راگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و الوان ئه‌وه‌ى خسته ڕوو که زۆر گرنگه وه‌زاره‌تیش هونه‌رمه‌ندان بێنێت، چونکه گرنگه دوو هونه‌ر ئاڵوگۆڕ بکه‌ی ،پێویست ه زۆر ئالوگۆری رۆشنبیری فه‌رهه‌نگ و کلتور هه‌بێت له‌گه‌ڵ واڵتانی دراوسێ و بیانی ،هه‌ندێک له‌و کارانه‌شمان ئه‌نجامادوه وه‌ک سه‌مای بالێ ک ه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
نمایشێکمان له ماوه‌کانی رابردووکرد و له ساڵی راب�����ردوو وه‌ک وه‌زاره‌ت�����ی رۆش��ن��ب��ی��ری و الوان فێستیڤاڵێکی گه‌وره‌ی سه‌مامان کرد له گه‌رمیان که چه‌ندین واڵت��ی ئه‌مریکای التین و ئاسیا و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هاتن میوانی کوردستان بوون بۆ ئه‌وه‌ی هونه‌ری سه‌ما به کورد بناسێنن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌ت���ی رۆشنبیر و الوان ئ�ه‌م ئاڵوگۆر‌ه بکات مه‌رج نیه هه‌ر کۆنسێرت و ئاهه‌نگ بێت با ئاڵوگۆڕی هونه‌ری شانۆ و سینه‌ما و هونه‌ره‌کانی تر ئه‌نجامبدات .سه‌باره‌ت به کۆمپانیا و که‌رتی تایبه‌ته‌کانیش وتى :له رێگای ئێمهوه ناکرێـت ،ئه‌و کۆمپانیانه ئه‌م هونه‌رمه‌ندانه ده‌هێنن ئه‌وانه‌ن ک ه کاری بازرگانی بیناسازی یان هونه‌ری و ریکالم یان کاریان راگه‌یاندن و هونه‌رین ئه‌ویش هه‌موویان م��ۆڵ �ه‌ت��ی��ان ه �هی �ه و ن��اک��رێ��ت رێ��گ��ری��ان بکه‌یت، ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی ده‌کرێـت پ��رس و راێ��ک له به‌ینی ئێمه وه‌ک وه‌زاره‌ت��ی رۆشنبیری و کۆمپانیاکان هه‌بێـت تا بزانین چ هونه‌رمه‌ندێک دێت کێ نایه‌ت. ه��������هڵ��������گ��������ورد ع�����ه‌ب�����دول�����وه‌ه�����اب ئ���ه‌وه‌ش���ى خ��س��ت�ه‌ڕوو ک����ه ت����ا ئ��ێ��س��ت��اش رێ���وش���وێ���ن���ک���ی وا ن��ه‌گ��ی��راوه‌ت��ه‌ب��ه‌ر ل ه وه‌زاره‌تی رۆشنبیری تا بزانین ئه‌وان چۆن هونه‌رمه‌ند ده‌هێنن بۆ کوردستان یان چۆن ن��ای��ه��ێ��ن��ن ،پێویست ه ئ���هوه ل �ه داه���ات���وودا بکه‌ینه سیسته‌مێک ی����ان وه‌ک ئ����ه‌وه‌ی ل��ی��ژن�هی�ه‌ک دابنێن ت������ا ئ�������اگ�������اداری ئ����ه‌م ک��ۆم��پ��ان��ی��ان � ه ب���ن ،ئ���ه‌م ک���اران���هى ده‌ی���ک���ه‌ن ک��ارێ��ک��ی بازرگانیه ،چونک ه ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده گ �هوره و ده‌ن���گ باشه‌کان ن��اه��ێ��ن��ن ب��ۆ ن��م��وون� ه تا ئێستا نه‌یانتوانیو‌ه هونه‌رمه‌ندی گهوره (فه‌یروز) بهێنن ،زیاتر ئه‌وان ه ده‌هێنن له نادیه‌کانی شه‌وان و بۆنه‌کان گۆرانیان پێده‌ڵێن و ده‌یانهێنن ،ئه‌وانه‌ن که نه‌گه‌شتونه‌ته ئاستی هونه‌ری پرۆفیشناڵ ،وتیشى :ئێمه ئه‌نجومه‌نی وه‌زاره‌تمان ههیه و له رێگای ئه‌نجومه‌نی وه‌زاره‌ت ب��اس��ى ئ��ه‌وه‌ک��راوه ک�ه تێکه‌اڵوییه‌ک بکه‌ین ل ه نێوان هونه‌ری بێگانه به‌تایبه‌تی هونه‌ری واڵتانی ده‌وروپشت وه‌ک پرۆژه‌ێکیش پرۆژه‌ی ئه‌وه‌مان نی ه تا ئێستا هونه‌رمه‌ند له رێگای وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و الوان له واڵتانی دراوسێ بهێنین ،به‌اڵم ئێمه له‌و پرۆژه یاسایه که ئێستا له په‌رله‌مانی کوردستان ل ه به‌ر مه‌سه‌له‌ی جێنده‌ر دواخرا سه‌رۆکی هه‌رێمیش گ �ه‌ران��دی��ی �هوه پ �ه‌رل �ه‌م��ان ل �ه‌وه‌ده‌چ��ێ��ت ل �ه ب�ه‌ه��اری ئه‌مساڵ هه‌موار بکرێتهوه و دیسان وه‌ک باسم کرد له یاسا کۆنه‌که‌ی وه‌زاره‌ت���ی رۆشنبیری و یاساکه‌ی ئێستاش هاتووه باسکراوه له فه‌قه‌ره‌یه‌ک ده‌بیـت ئ�ه‌م تێکاڵبوونه بکرێت له‌گه‌ڵ کلتوری بیانی یان عه‌ره‌بی و یان فارس.
هونه‌رمه‌ندانی ژن ئاماده‌کاری بۆ هه‌شتی مارس ده‌که‌ن [ ئا /حامید شارباژێڕی ] ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان ئ��ام��اده‌ک��اری دیدارێکی هونه‌ری ده‌که‌ن ل ه سلێمانی بۆ رۆژی جیهانی ژنان ،ماوه‌ی دیداره‌ک ه پێنج رۆژ ده‌خایه‌نێت و تیایدا کۆمه‌ڵێک چاالکی هونه‌ری ئه‌نجام ده‌درێت.
ل��ه ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌ک��ی رۆژن���ام���ه‌وان���ی���دا ل��ه هۆڵی کتێبخانه‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی گشتی رۆشنبیری و هونه‌ر ،له سلێمانی که بۆ ههریهکه له گه‌زیز‌ه عومه‌ر و دیاری قه‌ره‌داغی و عه‌بدولی حه‌مه‌جوان ل ه رۆژی چوارشه‌ممه‌ی راب��ردوو س��ازدرا ،دیدارێک به ناوی (گوڵه مێخه‌ک) راگه‌یه‌ندرا به بۆنه‌ی رۆژی جیهانی ژنان()8ی مارس له‌و کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌دا
گه‌زیز‌ه عومه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری یه‌که‌مین دیداری (گوڵ ه مێخه‌ک) ،سه‌ره‌تای قسه‌کانی باسی له گرنگی رۆژی هه‌شتی مارس کرد و رایگه‌یاند له‌و رۆژه‌دا چ�ه‌ن��د چاالکیه‌کی ه��ون �ه‌ری ئه‌نجام ده‌ده‌ی����ن ک ه پێکهاتوون له نمایشکردنی نۆ مۆنۆ درامای ژنان، کردنه‌وه‌ی پێشانگایه‌کی شێوه‌کاری بۆ ژنان ،هه‌روه‌ها سازدانی چه‌ند چاالکییه‌کی موزیکی ،به‌خشینی خه‌اڵتی رێزلێنان بۆ سێ هونه‌رمه‌ند ،به‌خشینی خه‌اڵت و بڕوانامه‌ی رێزلێنان به‌سه‌ر هونه‌رمه‌ندانی به‌شداربوو، به‌خشینی خه‌اڵتی باشترینه‌کان له بوار‌ه جیاجیاکانی ئه‌و دیداره‌دا. گ�ه‌زی��زه له قسه‌کانیدا وت��ی «به‌شێکی زۆر ل ه شانۆکارانی ژن ئاماده‌یی خۆیان نیشانداو‌ه تا به‌شداری تێدا بکه‌ن ،به‌تایبه‌ت له شانۆی مۆنۆ دراما ،ههرچهنده
ئه‌گه‌ر نوسه‌ری کاره‌کان پیاو بن ،به‌اڵم مه‌رجی ئێمه ئهوهیه ده‌رهێنانی دراماک‌ه و ئه‌کته‌ره‌کانی ژن بن» .ناوبراو له قسه‌کانیدا وتیشی «مه‌رج ه م��اوه‌ی ه�ه‌ر نمایشێک ( )45خوله‌ک بێت» بڕیاره له هه‌ر رۆژێکدا سێ نمایش پێشکه‌ش کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌دا راگه‌یه‌ندرا بکرێت له‌و «چه‌ند میوانێک له ده‌ره‌وه‌ی واڵت بۆ ئه‌م دیداره بانگهێشت کراون». ن �ه‌وژی��ن م��ح�ه‌م�ه‌د ،س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��اری به‌شی م��وزی��ک��ی ئ��ه‌م دی����داره ،وت��ی «گ��روپ��ی ت��ه‌وار ب�ه‌ش��داری ل�ه‌م (دی����داره)دا ده‌ک��ه‌ن و گروپێکی (تانگۆ) له تورکیاو‌ه به‌شدار ده‌بن ،هه‌روه‌ها دوو موزیکژه‌نی سویدیش به‌شدار ده‌بن».
9
راگه‌یاندنی ئاماده‌کاریه‌کان بۆ ()8ی مارس
ژنان
ل ه خورماڵ رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆى ژنان نیه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
8
ژنان و کارى راگه‌یاندن شه‌کر مه‌جید راگه‌یاندن به هه‌رسێ جۆره‌که‌یه‌وه ،بینراو و بیستراو و خوێندراو، پردێک‌ه له نێوان ده‌سه‌اڵت و خه‌ڵک ک ه زانیارى و هه‌وڵیان پێده‌گه‌یه‌نێت و له هه‌موو که‌م و کوڕییه‌کان ئاگاداریان دهکاتهوه، به گشتى راگه‌یاندن کارێکى پڕ جه‌نجاڵى و سه‌ر ئێشه‌ی‌ه و ئه‌رکێکى مێژوویى ل ه ئه‌ستۆدای‌ه بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ى میلله‌ت و ئاگادارکردنه‌وه‌یان له هه‌موو ڕووداوێک، بۆیه زۆر ئاساییه ژنانى شارى خورماتووش وه‌ک هه‌موو ژنانى شاره‌کانى دیکه‌ى ک��وردس��ت��ان ئ��ه‌م رێچکه‌ی‌ه ب��ۆ خۆیان هه‌ڵبژێرن و له‌م رێگهیهوه خزمه‌ت بکه‌ن و کاریشى تێدا بکه‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه ژنان و ئافره‌تانى ئه‌م شاره به حوکمى ئه‌وه‌ى راگه‌یاندن و کارى ڕۆژنامه‌وانى کارێکى پڕ له ماندووبون و سه‌رئێشه‌ی‌ه و وه‌ک پیشه‌ى پیاوان‌ه ده‌یبینن ،خۆ رهنگه تا راده‌یه‌ک مافى خۆشیان بێت بیر له‌م خاڵ ه گرنگه بکه‌نه‌وه ،ره‌نگیش‌ه کچێک ل ه سه‌ر راگه‌یاندن دادگایى بکرێت ،چونکه ئه‌وه‌یان به‌الى ئێمهوه نه‌نگیی‌ه و بێگومان پیاوانیش زیاتر تواناى به‌رگریکردنیان له خۆیان ههیه به پێچه‌وانه‌ى ئێمه‌ى ژنان، به‌مه‌ش نابێت خۆمان به دوور بگرین و به کارێکى مه‌ترسیدارى له قه‌ڵه‌م بده‌ین.. جێى شانازیی‌ه ئه‌گه‌ر ژنانیش شانبه‌شانى پیاوان بتوانن کاربکه‌ن ،به تایبه‌ت ل ه بواره‌کانى راگه‌یاندن ،له به‌ر ئ �ه‌وه‌ى بۆ ئێمه‌ى ژنانیش کارێکى باشه و پیرۆزیش ه له هه‌مانکاتدا ه��ی��وادارم ئێمه‌ش وه‌ک شاره‌کانى دیکه‌ى کوردستان و عێراقیش بتوانین ئه‌و ته‌وق‌ه بشکێنین که کۆمه‌ڵگاى دواکه‌وتوو له ملى کردووین و بتوانین په‌ره به‌م بوار‌ه بده‌ین و خزمه‌ت به‌و ژنان‌ه بکه‌ین که رووب���ه‌ڕووى سیسته‌مى باوکساالرى و پیاو ساالرى دهبنهوه و له الى ئهوانهوه وه‌ک هاواڵتى نمر‌ه دوو ده‌بینرێت ،تاکو بتوانرێت له رێگه‌ى جۆره‌کانى راگه‌یاندنه‌و‌ه هه‌وڵى به‌ده‌ستهێنانى مافه‌کانیان بده‌ن.. زۆر سه‌یر‌ه کاتێک کچان خوێندن ته‌واو ده‌که‌ن ئاماده‌ن له هه‌موو کۆلێژێک درێژه به خوێندنه‌که‌یان بده‌ن و له هه‌موو بوارێکدا بێت دابمه‌زرێن ته‌نها راگه‌یاندن نه‌بێت ،خوێنه‌ر خراپ له‌و بابهته تێنه‌گات، مه‌به‌ستم ئهوه نییه له الیه‌نه‌کانى دیکه‌ى خوێندن ک�ه‌م بکه‌مه‌وه ،چونکه خۆشم ده‌رچووى کۆلێجى یاسام ،به‌اڵم حه‌ز ده‌که‌م جێگاى ده‌ستیان له‌و بواره‌شدا دیار بێت و خزمه‌تێک به بوارى رۆژنامه‌گه‌رى بکه‌ن، نازانم بۆ راگه‌یاندن به‌الى هه‌ندێکه‌و‌ه بووه‌ت ه دێوه‌زم‌ه و کارێکى ناڕه‌وا و مه‌ترسیدار، راگه‌یاندن کارێکى پیرۆز‌ه و داکۆکیکاره له هه‌ر کارێکى ناڕه‌وا که رووده‌دات.. دواتر ده‌مه‌وێت ئهوه بڵێم که حکومه‌تى هه‌رێم گرنگى زۆر به‌م بوار‌ه ده‌دا و چه‌ندین په‌یمانگاى رۆژنامه‌نووسى ده‌رگاکانى وااڵ ک��ردووه بۆ پێگه‌یاندنى ک��وڕان و کچان له بوارى رۆژنامه‌گه‌رێتیدا ،جگه له‌وه‌ش چه‌ندین ژن و ئافره‌تى بوێر و کۆڵنه‌ده‌ر و چاو نه‌ترس کارى راگه‌یاندن ده‌که‌ن و هه‌ست به لێپرسراوێتى ده‌که‌ن ،بۆیه داوا له حکومه‌ت ده‌که‌م که زه‌مینه‌ى باشتر بسازێنێت تا وه‌کو ژنانى شارى خورماتووش بتوانن ل�ه‌م رێگهیهوه درێ��ژه به خه‌باتى رۆژنامه‌گه‌رێتى بده‌ن ،له الیه‌کی تریشه‌و‌ه پێویسته ژنان خۆیان له‌م ب��واره‌دا به دوور نه‌گرن و خزمه‌ت به کۆمه‌ڵگاى کوردى بکه‌ن ،وه‌کو ئه‌و راگه‌یاندکار‌ه ژنان‌ه ک ه رۆژان���ه س��ه‌دان وت��ار و بابه‌تى به سوود ده‌نوسن ،رهنگه رۆژانه تووشى ده‌یان گرفت و کێشه ببن له ئه‌نجامى کاره‌کانیان ،به‌اڵم ئه‌وان کۆڵناده‌ن و ئه‌و کاران‌ه نه‌بووه‌ت‌ه ڕێگر له به‌رده‌میان و حاڵى حازر درێژه پێده‌رى خه‌باتى رۆژنامه‌گه‌رێتین..
به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ:
ئه‌و رێکخراوانه‌ى هه‌ی ه سیاسین و راستر ه رێکخراوى پیشه‌یى بن [ ئا /کارزان‌و عه‌لى ] خورماڵ یه‌کێک ه له‌و ناحیانه‌ى ژماره‌یه‌کى زۆر ژن��ى رۆشنبیرى تێدایه ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى تێبینى ده‌کرێت تا ئێستا وه‌کو پێویست ل ه هیچ روی �ه‌ک �ه‌و ه ئاسانکارى بۆ ئ �ه‌م ژنان ه نهکراوه ،ئه‌وه‌شى بۆ ئه‌و ژنان ه گرنگ ه هه‌بوونى رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆی ه ک ه به‌پێى قسه‌ى خۆیان زۆر گرنگ ه بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌یان.
رایان عوسمان ،وه‌ک توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تى ،ئاماژه‌ى به رۆڵى ژنانى ناوچه‌کانى هه‌ورامانکرد که شانبه‌شانى پیاوان توانیویان‌ه کاربکه‌ن له پێناو بنیادنانى ئابورى وتى :به‌شداریکردنى ژن له ب��وارى سیاسى و مه‌ده‌نى و رێکخراوه‌یدا به رێژه‌یه‌کى ک �ه‌م خ��ۆى ده‌رده‌خ����ات ئه‌و ده‌رکه‌وتنانه‌ش وه‌ک بوونى رۆتینی‌ه نه‌ک وه‌ک گرنگى و پێداگرى خودى ژن له به‌ره‌وپێشچوونى دۆزى خۆیدا.
ه�ه‌روه‌ه��ا وت��ى :هه‌بوونى رێکخراوى سه‌ربه‌خۆى ژنان تاراده‌یه‌کى زۆر خزمه‌تى ژنان ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌بێت له‌بیرمان نه‌چێت له‌م فه‌زایه‌دا که هه‌موو شتێک له سیاسهتهوه بوونى خۆى وه‌رگرتووه ،پیاوانیش ناتوانن له ده‌ره‌وه‌ى فه‌زا سیاسیه‌که‌و‌ه بوونى خۆیان تۆخ بکه‌نه‌وه ،هه‌روه‌ها به‌پشت به‌ستن به شیکردنه‌وه‌ى ئایین بۆ مافه‌کانیان که (ره‌نگ ه خودى ئایین وا نه‌ڵێت) گه‌یشتونه‌ت‌ه ئ�ه‌وه‌ى یان ئه‌وه‌یان پێ په‌سه‌ند‌ه که له‌م هێڵه‌ى بۆیان کێشراو‌ه جیهانبینى و تێگه‌یشتن و چاالکى خۆیان که له به‌شدارى سیاسى و مه‌ده‌نیانه‌ى ئه‌مڕۆدا ده‌بینێته‌وه ،هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن.
ناهید‌ه حم‌ه ئه‌مین ،چاالکوانى ژن��ان و کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى ،تیشکى خسته سه‌ر ئه‌وه‌ى ،به شێوه‌یه‌کى گشتى بارودۆخى ژنان له خورماڵدا له ئاستێکى باشدایه ،وتى: ژن��ان به‌شێکیان له رێکخراوه‌کانى ژناندا ک��ارده‌ک�ه‌ن و له‌چوارچێوه‌ى ئه‌و رێکخراوانه‌دا گه‌ش‌ه به تواناکانیان ده‌ده‌ن ،هه‌روه‌ها وتى :هه‌ندێکى که‌م له رێکخراوه‌کانى ژنان توانیویان‌ه تا راده‌یه‌ک کچان و ژنان بێن‌ه ناو کای ه
رۆشنبیرى و مه‌عریفیه‌کان و ل���ه م���هی���دان���ى ک����ار و چ���االک���ی���دا ب���ه‌ش���داری���ان پێبکه‌ن بهرهو ئاراسته‌یه‌کى ئیجابى هاوچه‌رخیان ببه‌ن.
›› بارودۆخى کۆمه‌اڵیه‌تى تا راده‌یه‌کى زۆر رێگر ه له‌به‌ره‌و پێشچوونى کارى رێکخراوه‌کاندا
وت���������ى :رێ�����ک�����خ�����راوى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆى ژن��ان نیه له‌م ش���ارۆچ���ک���هی���ه‌دا راس��ت � ه ل����ه ب���اک���گ���راون���دى ه���ه‌ر رێکخراوێکدا لۆژیکێک ی��ان ئایدیایێکى س��ه‌ر ب ه ح��زب ه�هی�ه ،ب��ه‌اڵم خ��ودى ک�����ار و س��ت��رات��ی��ژی �ه‌ت��ى رێ���ک���خ���راوه‌ک���ه پێویست ه سه‌ربه‌خۆ بێت و ئامانجى پێشکه‌ش کردنى پ��رۆژه‌ى نایاب و کارى باش بێت بۆ ژنان .وتى :ژنان له‌م ده‌ڤه‌ره‌دا سه‌رقاڵن به راپه‌ڕاندنى ماڵ و هاوکارى هاوسه‌ره‌کانیان ده‌که‌ن له کاروبارى ده‌ره‌وه‌دا به‌شێکى تریشیان کارمه‌ندن له فه‌رمانگ‌ه حکومیه‌کاندا هه‌ندێکى تریشیان سه‌رقاڵى کارى حزبی و رێکخراوه‌یین، ب �ه‌اڵم هه‌نووک‌ه ب��ه‌زۆرى ژن��ان ل�ه‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌دا گرنگى ب ه خوێنده‌وارى و ته‌واوکردنى خوێندن ده‌ده‌ن. مامۆستا عومه‌ر عه‌زیز ،وه‌ک که‌سێکى خاوه‌ن خێزان و چاالک له بوارى کارى ڕێکخراوه‌ییدا ،خه‌ڵکى خورماڵ، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد :رێکخراوى سه‌ربه‌خۆى ژنان نه‌ک له خورماڵ ،به‌ڵکو له زۆربه‌ى شار و شارۆچکه‌کانى تریش نیه .وتى« :ئهمهش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى که حزب ده‌ستى خستوه‌ت‌ه ناو هه‌موو بواره‌کانى ژیانه‌وه».
وتیشى :ل�ه‌م شارۆچکه‌یه‌دا ده‌توانین بڵێین زۆرب �هى کێشه‌کانى ژنان له ماڵه‌و‌ه یان که‌سوکاریان بۆیان چاره‌سه‌ر ده‌که‌ن ئه‌وانه‌ش که رێکخراوه‌کانى ژنان بۆیان چاره‌سه‌ر
ده‌ک���ه‌ن که‌سانى ئه‌ندامى رێ��ک��خ��راوه‌ک �ه‌ن و زۆرب���هى کات کلتورى ناوچه‌که‌ش رێگره له به‌رده‌م بردنى کێش ه بۆ رێکخراوه‌کان.
ج��ه‌خ��ت��ی��ش��ى ک��������ردهوه: ب���ارودۆخ���ى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى ت��ا راده‌ی���ه‌ک���ى زۆر رێگره ل������ه‌ب������ه‌ره‌و پ��ێ��ش��چ��وون��ى ک�����ارى رێ���ک���خ���راوه‌ک���ان���دا ئ �ه‌م �ه‌ش ب �ه‌ه��ۆى ن�ه‌ب��وون��ى تێڕوانینێکى ئیجابى بۆ کارى رێکخراوه‌یى هه‌روه‌ها رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن��ان��ی��ش ک �ه‌م��ت �ه‌رخ �ه‌م��ن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر توێژه‌که‌ى خۆیان.
مریه‌م عه‌بدولڕه‌حمان ژنێکى دانیشتوى شارۆچکه‌ى خورماڵ :تیشکى خسته سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى :له هه‌ر زه‌م�ه‌ن و کاتێکدا کۆمه‌ڵێک به‌ربه‌ست هه‌ن ،زه‌مه‌ن و شوێنه‌که‌ی ئێمه‌ش خاڵی نیه له‌و به‌ربه‌ستانه ،وت��ى :تاچه‌ند ژنان ئازادبن ئهوهنده په‌یوه‌ستن به بونیان له‌هه‌ر کایه‌یه‌ک ک ه خۆی توانای به‌شداری کردنی هه‌بێت.
وتیشى :پێویسته رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆى ژنان هه‌بێت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى هۆشیارى ب��دات�ه ژن��ان��ى ن��اوچ�ه‌ک�ه ،چونک ه زۆربه‌ى ژنان له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له کۆمه‌ڵگایه‌کى داخراو دان هۆشیاریه‌کى ته‌واویان له‌مه‌ڕ پێویستیه‌کانى ژیانیان نیه.
هه‌روه‌ها وتى :ئ��ازادى ژنان له‌م ناوچه‌ی‌ه به‌شێوه‌یه‌کی گشتی تاراده‌یه‌ک باشه ،به‌اڵم تا ئێستاش ئه‌و کلتور‌ه باوان‌ه ههیه که رێگری ده‌کات له رۆشتن‌ه ده‌ره‌وه‌ی ژنان یاخود شتێکی زۆر سه‌ره‌تایی و مافی هه‌موو تاکێکی ئه‌م کۆمه‌ڵگه‌ی‌ه که خوێندنه ،به‌اڵم خۆشبه‌ختان‌ه ئێستا
رۆڵى پیاوان ل ه خه‌باتى ژناندا
[ ن /حومێرا موشیر زاده و :له‌فارسیه‌وه /ژیال ئیبراهیمى ] هۆشیارى و به‌فه‌رمى ناسینى یه‌کسانى ره‌گ���ه‌زى و مافه‌کانى ژنان له ئاستى نێونه‌ته‌وه‌یى ده‌نگى داوه‌ت�هوه. ئامانجه‌کانى به‌رنامه‌ى پێشکه‌وتووى کۆمه‌اڵیه‌تى له‌م س �ه‌رده‌م �ه‌دا ،هۆکارى گه‌شه‌کردن و ف��راوان بوونى ئه‌و بیرۆکه‌یه‌ی‌ه و کلیلى پێشکه‌وتووى کومه‌اڵیه‌تیه ،به‌اڵم له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا بابه‌تێک که له په‌راوێزى ئه‌م بابهته باسى له‌سه‌ر کرا بێت ،باسى پێویستى و گرنگى به‌شدارى پیاوان و هان دانى ئه‌وان بۆ به‌شدارى له خه‌باتى به‌رابه‌رى ره‌گه‌زیه، هه‌نووک‌ه گ��ۆڕان له چه‌مک و هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کان ل ه گوتارى کۆمه‌اڵیه‌تیدا پ�ه‌ره‌ى سه‌ندووه ،په‌یوه‌ندى نێوان ژن و پیاو یهکێکه له بابهته هه‌ر‌ه گرنگه‌کانى ناسین و ئاشکراکردنى ن��اب�ه‌راب�ه‌ری�ه‌ک��ان ،ئ �ه‌و نابه‌رابه‌ریانه‌ى دهبێته هۆى دروستبوون و گه‌شه‌سه‌ندنى به کویله‌بوونى ژن .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا کارکردن له‌گه‌ڵ پیاوان و به‌شدارى پێکردنیان له بابه‌ته‌کانى په‌یوه‌ندیدار به ماف و تواناسازى ژنان دهبێته هۆى دروست بوونى شک و گومان له ناوه‌نده فێمنیستیه‌کان. لێره‌دا باسێ به‌جێ ماوه که پیاوان هه‌تا چ قوناغێک ده‌توانن بۆ به‌ده‌ستهێنانى مافى ژنان و یه‌کسانى ره‌گه‌زى ت��ێ بکۆشن .ب �ه‌راب �ه‌رى ره‌گ���ه‌زى بابه‌تێکى ره‌ه��ا نیه، به‌ڵکو کورتکراوه‌ى رێگه‌یه‌کى دورودرێ��ژى گۆڕانکارى له په‌یوه‌ندى ره‌گ�ه‌زی��ی�ه ،گۆڕانکاریه‌ک که بریتی ه له یه‌کسان ک��ردن ،دادپ���ه‌روه‌ران���ه هه‌لسوکه‌وت ک��ردن، دیموکراتى تر بوون له‌م په‌یوه‌ندیان‌ه و که‌م کردنهوه یاخود نه‌هێشتنى چه‌وساندنه‌وه‌ى باوک ساالریانه .ئه‌م بابه‌ته‌ش له‌گه‌ڵ بابه‌تى گۆڕانى پیاوان په‌یوه‌ندى دروست ده‌کات، به‌اڵم چۆن ده‌کرێت بگه‌ین به‌مه؟
رێ��ک��خ��راوى به‌ریتانى (ئۆکسفاو) ده‌یسه‌لمێنێ ک ه به‌ره‌نگارییه‌ک له ک��ارک��ردن له‌گه‌ڵ پیاوان دا ههیه، هاوکارى له‌گه‌ڵ پیاوان دهبێته هۆى دوورب��وون له کارى س�ه‌ره‌ک��ى که ئ���ازادى ژن��ان�ه ،یاخود هه‌وڵى پ��ی��اوان بۆ تێکه‌ڵکردنى ئه‌و چاالکیانه‌ى که ئه‌نجام ده‌درێت له پێناو به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان .ئه‌م بابهته دهبێته هۆى له ناوچوونى ئیمتیازێک که له راستى تواناسازى ژنان هاتووه‌ت‌ه ئاراوه، دهبێته هۆى نیگه‌رانى که پانتاى یارمه‌تیه‌کان که‌م ده‌کات، به‌هه‌مان شێوه که له ی�ه‌ک بابه‌تى ت��ازه‌ى باڵوکراوى رێکخراوى (ب��ری��ج) راستى ئ �ه‌و بابهته ده‌خ��ات �ه‌ڕوو ک ه به‌ره‌نگارى هه‌ندێ ژنان له به‌رامبه‌ر به‌شدارى کردنى پیاوان له کاردا بۆ یه‌کسانى و به‌رابه‌رى ره‌گه‌زى و گه‌شه‌سه‌ندنى کۆمه‌اڵیه‌تى دروست ده‌بێت .هۆکارى ئه‌م وه‌ستان‌ه ترس له که‌م ره‌نگ بوونى دروشم و به‌رنامه‌ى فێمنیستیی‌ه و
به‌شێک ل ه پیاوان بڕوایان بە خەباتی ژنان هەیە
هه‌روه‌ها نیگه‌رانیه‌ک له نه‌مانى پێداویستى که‌م که بۆ بابه‌تى تواناسازى ژنان دانراوه و گرتنى ئه‌م ئیمتیازاتان‌ه ل ه الیه‌ن پیاوان ،له‌گه‌ڵ بوونى ئه‌م گومانان‌ه ژماره‌یه‌کى زۆر له به‌رگرى کاره‌کانى مافى ژنان ئهوه په‌سه‌ند ده‌که‌ن ک ه به‌شدارى پیاوان له ژێر دروشمى یه‌کگرتنى ئێمه له خه‌بات دا نه‌ک ته‌نها باشه ،به‌ڵکو پێویستیشه.
(بل هوک) نوسه‌رى فێمنیستى ده‌ڵێ بێ ئاماده بوونى پیاوان بزوتنه‌وه‌ى فێمنیستى پێش ناکه‌وێت ،بهداخهوه بابه‌ته‌ک‌ه ته‌نها ئ�هوه نیه که ژن��ان بیانه‌وێ پیاوان له‌م خه‌باته‌دا هاوشانیان بن ،به‌ڵکو ژماره‌یه‌کى که‌م له‌م پیاوان ه ئاماده ده‌بن که به‌شدار بن له‌م بزوتنهوهیه .زورترین گومانى ژنان به به‌شدارى پیاوان راسته‌وخۆ ،بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ک ه زۆر له پیاوان له په‌یوه‌ندى یاخود له واقیعیه‌تى پیاوساالران ه سوود وه‌رئه‌گرن.
وه‌رگرتنى زۆر و زۆرت��رى ئه‌م بابهته که پیاوان نه‌ک ته‌نها به‌شێکن ل�ه کێشه ،به‌ڵکو به‌شێک ل�ه رێگ ه چاره ،دهبێته هۆى دروست بوونى کومه‌ڵێ داهێنانى تازه بۆ هاوکارى له کار و خه‌باتدا .هه‌ندێ له‌م داهێنانان ه له‌الیه‌ن پیاوانه‌و‌ه دێته ئاراوه له حاڵێکدا ئه‌و رێکخراوانه‌ى بۆ گه‌شه‌کردنى کۆمه‌اڵیه‌تى تێده‌کۆشن و چاالکوانانى مافى ژنانن ،سااڵنى ( )1993پیاوان له (نیکاراگواى) کومه‌ڵێ ئیشیان به‌ده‌سته‌و‌ه بوو که په‌یوه‌ندیداربوون ب ه توندوتیژى دژى ژنان ،پیاوانێک که له بینینى توندوتیژى دژى ژنان له‌و واڵته سه‌ریان سوڕمابوو ،کومه‌ڵێ چاالکى بۆ دادپه‌روه‌رى و مافى کومه‌اڵیه‌تى ژنانیان ئه‌نجام ده‌دا. ئامانج له‌م کاران‌ه دژکرده‌و‌ه به‌دژى میتود‌ه داسه‌پێنراوه‌کان
فۆتۆ :چه‌تر
به‌سه‌ر پیاوان بووه .له ساڵى ( )1999ئه‌م گروپ‌ه ( )360پیاو له ناوه‌نده‌کانى فێرکارى سه‌رقاڵى چاالکى بوون ،هه‌روه‌ها دروست بوونى دوو کۆمه‌ڵه‌ى نه‌ته‌وه‌یى که ئه‌نجامه‌که‌ى درووست بوونى ئه‌نجومه‌نى پیاوانى (نیکاراگواى) له دژى توندوتیژى له سالى ( )2000بوو .ئه‌م گروپ‌ه ب�ه‌رده‌وام خه‌ریکى دامه‌زراندنى خولى فێرکارى بۆ پیاوان‌و الوان و به‌سااڵچووان بوو .ئامانجى ئه‌م ده‌ور‌ه لێکدانه‌‌و‌ه پێناسه‌ى تازه له باره‌ى پیاوه‌تى و توندوتیژى به پیاوانى به‌شداربوو بوو. رێکخراوى خه‌ڵکى هاوبه‌ش هاوشێوه‌ى ئه‌نجومه‌نى پیاوانى (نیکاراگواى) له دژى توندوتیژى به ژماره‌یه‌کى زور هاتن‌ه ئاراوه و به یه‌کگرتن به کۆبونه‌وه‌کانى ئاکادمیکى الیه‌نگرى فێمنیستى ئه‌م په‌یامه‌یان راگه‌یاند پیاوان رۆڵێکى کاریگه‌ریان له بوونى په‌یوه‌ندى نێوان ئه‌م دوو ره‌گ�ه‌زه‌دا ههیه ،ئهمه زور کاریگه‌ر بوو و ئێستاش رێکخراوه‌کانى نێونه‌ته‌وه‌یى له راستى گه‌شه‌کردنى کۆمه‌اڵیه‌تى ،پێیانوای ه که به‌شدارى کردنى پیاوان و کوڕانى الو هۆکارێکى سه‌ره‌کى بۆ خستنه‌ڕوو و به‌ره‌وپێشچوونى بابه‌تى به‌رابه‌رى ره‌گه‌زیه .بۆ نمونه راپۆرتى تازه‌ى بارودۆخى مندااڵنى جیهان ل �ه س��اڵ��ى ( )2007ک �ه ل �ه الی���ه‌ن رێ��ک��خ��راوى یونیسف باڵوکراوهتهوه حه‌وت خاڵ له‌سه‌ر ئ��ازادى ژنان باس ده‌کات و ده‌ڵێت :ژنان گه‌ش‌ه پێده‌رى ژنانن ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى پێویسته به وردى له‌سه‌رى بدووێین ئهوهیه ،ئایا رێکخراوه‌کانى نه‌ته‌وه‌یى ئامانجه‌کانى په‌یوه‌ندیدار ب ه به‌شدارى پیاوان له چاالکى مافى ژنان زۆر به خێرایى نه‌یان خستووهته روو .به‌شدارى پیاوان و تێوه‌گالنیان له‌م بابهته له چ شێوازێکدایه؟ رێکخراوى (بریج) پێرستێکى له لێکۆڵینه‌وه‌کانى په‌یوه‌ندیدار به ستراتیژى جیاواز ل ه
تا راده‌ی �ه‌ک��ی ب��اش ئافره‌تان ئاشنا ب��وون به ئ �ه‌رک و مافه‌کانیان که ئهمهش مایه‌ی دڵخۆشیه.
ناوبراو وتى :ئه‌توانین بڵێین ژنانی ئه‌م ناوچه‌ی‌ه زۆر ماندون ،چونکه نه‌هامه‌تی زۆر رویان کردووه‌ت‌ه ناوچه‌ک ه ئهمهش هۆکارێک بووه بۆ ئه‌وه‌ی ئافره‌تان رێژه‌یه‌کی که‌میان له بواره‌کانی ژیاندا سه‌ر قاڵبن ،بۆیه که‌مترین ئافره‌ت له‌داموو ده‌زگاکانی حکومه‌تدا ده‌بینرێن ،بۆی ه زۆربه‌ی ئافره‌تانی ئه‌م ناوچه‌ی‌ه به ئیش و کاری ماڵه‌و‌ه سه‌رقاڵن.
سمکۆ ساالر ،به‌ڕێوه‌برى ناحیه‌ى خورماڵ ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ،هه‌بوونى رێکخراوى ژن��ان په‌یوه‌ندى به کارى رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى و قه‌وار‌ه سیاسیه‌کان و خ��ودى ژن��ان خۆیانهوه ههیه .وت��ى :وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رى ناحی‌ه یه‌کێک له کاره‌کانى ئێمه هاوکارى رێکخراوه‌کان ه به‌گشتى و له ناویشیاندا رێکخراوه‌کانى ژنان به‌تایبه‌تى، هه‌روه‌ها وتى :پێموایه تائێستا ئه‌و رێکخراوانه‌ى که هه‌ی ه سیاسین و راستر‌ه رێکخراوى پیشه‌یى بن ،به‌اڵم به‌و شێوه‌ی ه ده‌رنه‌که‌وتو‌ه که راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى به ژنانه‌و‌ه هه‌بێت.
جه‌ختیشى کردهوه :کۆمه‌ڵێک رێکخراوى ئیشکه‌ر هه‌ی ه له خورماڵدا که رێکخراوى ژنانن ،به‌اڵم ئهوه ناگه‌یه‌نێت که هه‌موو ژنانیان له خۆیان کۆکردووه‌ته‌وه .وتیشى :ئێم ه به هه‌موو شێوه‌یه‌ک هاوکارین بۆ ئه‌وه‌ى رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆى ژنان دروست بێت ئه‌وه‌شی به ئێمه بکرێت وه‌ک چۆن هاوکارى سه‌رجه‌م رێکخراوه‌کانى ترین له ناویاندا ڕێکخراوى ژنان هاوکار ده‌بین بۆ دامه‌زراندنى رێکخراوى سه‌ربه‌خۆش وتى :ئێمه وه‌ک ئیداره‌کانى حکومه‌ت ئه‌گه‌ر له‌ڕوى توندوتیژى دژى ژنان کێشه هه‌بێت لیژنه‌یه‌کمان ههیه که پێى ده‌وترێت لیژنه‌ى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ژنان به هه‌موو شێوه‌یه‌ک ئێمه به‌و رێگ‌ه یاسایانه‌ى ک ه ههمانه له رێى پۆلیسه‌و‌ه بێت یان له رێى هه‌ر ده‌زگایه‌کى ترى حکومییه‌و‌ه بێت ،هاوکاربوین و چه‌ندین جار به‌ده‌م داواک��ارى ژنانه‌و‌ه رۆیشتوین و چه‌ندین سکااڵ ههبووه که ژن��ان کردویان‌ه له خه‌ڵکى تر ب �ه‌ده‌م سکااڵکانه‌و‌ه رۆیشتوین.
په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ به‌شدارى پیاوان و الوان باڵوکراوهتهوه. لێکوڵینه‌و‌ه و خوێندنه‌و‌ه له‌م پێرست‌ه که واڵتان‌و ژماره‌ى دانیشتوانى تێدا نووسراو‌ه واڵتانى (باشورى ناوه‌ندى ئاسیا ئه‌فریقا -ئه‌مریکاى التین -ناوچه‌ى ده‌ریاى کاریب-واڵتێک به زۆرینه‌ى ژماره‌ى موسڵمانان -کومه‌ڵگاى کوچبه‌رى له ئ �ه‌وروپ��ا) ه�ه‌روه‌ه��ا رێکخراوى گ �ه‌وره‌ى ئۆکسفام و پرۆگرامى نێونه‌ته‌وه‌یى بو گه‌شه‌سه‌ندن فراوان بوون و قواڵیى زانیاریه‌کانى به‌رده‌ست‌ه و ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ک ه پیاوان هه‌ندێ له بارودۆخى ژنان ده‌خه‌ن‌ه به‌رباس ،ده‌توانن وه‌ک پشتگیرى ژنان چاالکى بنوێنن و له واقیعیش دا چاالکى ده‌که‌ن .پیاوان وه‌ک هاوبه‌شى ژیان و هاوسه‌ر له دژى توندوتیژى و گه‌شه‌کردنى وه‌ستانى پیاوان له دژى توندوتیژى و گه‌شه‌کردنى به‌شدارى بنیادى پیاوان له‌و بابه‌تانه‌ى په‌یوه‌ندیدار‌ه به ته‌ندروستى ره‌گه‌زى و بابه‌ته‌کانى وه‌ک نه‌خۆشى ئایدز و هاندانى پۆزه‌تیڤیانه‌ى به‌شدارى پیاوان وه‌ک باوکان و لێپرسراوه‌کان و هاندانى زۆرترى کلتورى به‌رابه‌رى ره‌گه‌زى له ناو رێکخراوى یارمه‌تیده‌رى گه‌شه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى ،جۆرى ئیستراتیژیه‌کان ،ره‌وشه‌کان، جۆراوجۆرن ،بۆ نموونه گروپى یارمه‌تیده‌ر به‌و پیاوانه‌ى که توندوتیژى ده‌که‌ن و حه‌ساسیه‌تى پۆلیس ده‌رهه‌ق ئه‌و رێگرانه‌ى که ژنان له‌و کێشانه‌ى په‌یوه‌ندیدار به توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى رووبه‌ڕوو ده‌بن ،فێرکردن و ئه‌زمونى هۆشیارى پیاوان به نیسبه‌ت بوارى ره‌گ�ه‌زى ،به‌کارهێنانى نواندن، دراما بۆ هاندانى روڵى ئه‌رێنى پیاوان له جله‌وگیرى له توش بوون به نه‌خوشى ئایدز.
رێکخراوه‌کانى خه‌ڵکى ئاسایى ئوسترالیا ماوه‌یه‌کى زور‌ه بۆ به‌شداری پێکردنى پیاوان و الوان له کێشه‌کانى پ�هی��وه‌ن��دی��دار ب�ه ب��ن�ه‌م��اڵ�هوه پێشگیرى ل �ه توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى تێده‌کوشن ،به خۆ دوورخستنه‌و‌ه له به‌کاربردنى وشه‌ى توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى یان توندوتیژى ره‌گه‌زى ،ژنانى ئوسترالیا ده‌سته‌واژه‌ى توندوتیژى بنه‌ماڵه‌یى به‌کار ئه‌هێنن، به‌م زمان‌ه تازه‌ی‌ه هه‌م پیاوان هه‌م ژنان هان ده‌ده‌ن که ل ه باره‌ى توندتیژیه‌و‌ه لێپرسراوى بگرن‌ه ئه‌ستۆ .گۆڕانکارى زمان و وشه‌کان دهبێته هۆى ئه‌وه‌ى که بتوانن پرۆگرامى ه��ان��ده‌رى زۆر بۆ پ��ی��اوان دابنێن .له کۆتاییدا ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ ئه‌زمونى چاالکییه‌کانى ئه‌نجام دراو بۆ مافى ژنان بخه‌ینه‌ڕوو به‌شدارى کردنى پیاوان له چاالکى بۆ به‌رابه‌رى ره‌گه‌زى پۆزه‌تیڤ ده‌بێت و سااڵنێکى گرنگ‌و دیارى کراو ده‌بێت ،هه‌م بۆ به‌راوردکردنى ئاکامه‌کان هه‌م بو لێکۆڵینه‌وه‌ى زیاتر له باره‌ى کاریگه‌رى ئه‌رێنى و نه‌رێنى به‌شدارى پیاوان له سه‌رمافى ژنان له کۆمه‌ڵگایه‌ک ک ه یاسا و نه‌ریتى وشک بۆ هه‌ڵسوکه‌وتى په‌سه‌ندکراوى کۆمه‌اڵیه‌تى پیاو و ژن پێناس‌ه ده‌کرێت ،هه‌م پیاو هه‌م ژن له ئاکامه‌کانى ئه‌م یاسا‌و نه‌ریتان‌ه ئازار ده‌چێژن.
وه‌زاره‌تی رۆشنبیری :گرنگ ه ئێمه‌ش هونه‌رمه‌ند بێنین
ئه‌ده‌ب و هونه‌ر
بۆ هێنانى گۆرانیبێژێکی بێگان ه ( )250000دۆالر ده‌درێت [ ئا /عه‌دنان و سه‌رخێڵ ] هێنانى هونه‌رمه‌ندانى عه‌ره‌ب و فارس و تورک بۆ هه‌رێمى کوردستان به‌مدوایانه بۆته دیارده‌یه‌کى زۆر به‌رباڵو به‌تایبه‌ت له ج�ه‌ژن و بۆنه‌کان ،له به‌رامبه‌ر ئه‌م بانگهێشتکردنه‌شیان زۆرج��ار ته‌نها بۆ هونه‌رمه‌ندێک زیاتر له ( )250000دۆالرى پێده‌درێت ،به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت��ی رۆشنبیری و الوانیش ده‌ڵێت «ئه‌وانه‌ى ده‌یهێنن هى نادیه‌کانی شه‌وان ه و بۆنه‌کانن». جگه له‌و پاره‌یه‌ى ده‌درێته هونه‌رمه‌نده‌ک ه خه‌رجیه‌کانیشى کۆمپانیا ده‌یکات
سه‌رچاوه‌یه‌ک له یه‌کێک له کۆمپانیاکانهوه که نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکرێت باس لهوه ده‌کات به‌هۆى ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و ده‌زگاکانی ح��ک��وم�ه‌ت ت��ا ئێستا ج��ارێ��ک هونه‌رمه‌ندێکیان ل���ه دهرهوه ن �ه‌ه��ێ��ن��ا تا دوو ه��ون �ه‌ر ت��ێ��ک�هڵ ب ه ی���ه‌ک���ک���ه‌ن و ه���ون���ه‌ری ی �ه‌ک��ت��ر ب��ن��اس��ن ،ب��ۆی � ه ئێمه وه‌ک کۆمپانیای که‌رتی تایبه‌ت توانیمان چه‌ندان هونه‌رمه‌ند بێنین چ له فارس چ عه‌ره‌ب، خه‌ڵکانی کوردستانیش ل�����ه دوای پ��������رۆژه‌ى ی����ه‌ک����ه‌م����م����ان داوای ه��ێ��ن��ان��ی ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دی تریان ک��رد ،هه‌روه‌ها ل ه وه‌ته‌ی ئه‌م هونه‌رمه‌ندان ه ده‌ه��ێ��ن��ی��ن �ه ک��وردس��ت��ان م���ی���وان���ان���ی ع������ه‌ره‌ب و ف�����ارس زۆر دڵ���خ���ۆش ب����وون ل���ه ه��ات��ن��ی��ان بۆ کۆنسێرته‌کان و بینینى ک���وردس���ت���ان و ش��وێ��ن� ه گه‌شتوگوزارییه‌کانى. ئه‌و سهرچاوهیه ئه‌وه‌ش ده‌خ�����ات�����ه‌ڕوو ک���ه ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ندانه له رێگاى چ �ه‌ن��د کۆمپانیایه‌ک وه‌ک (ب����اب����ی����ل����ۆن، ک���ورد م��ی��ل��ۆدى ،ع��ادل موته‌حیده ،ره‌وان���دز)... که ته‌نها کۆمپانیایه‌کى وه‌ک بابیلۆن زیاتر ل ه ( )10هونه‌رمه‌ندى هێناوه له (عه‌ره‌ب و فارس)، ئه‌و بڕه پاره‌یه‌شى ده‌درێته هونه‌رمه‌نده‌کان جیاوازه ب ه پێى ئاستى هونه‌رمه‌نده‌که‌یه ئه‌گه‌ر هونه‌رمه‌ندێکى ساده بێت ئهوه ( )10ده‌فته‌رێکى ده‌درێتێ ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر هونه‌رمه‌ندى به‌ناوبانگى وه‌ک (نه‌جوا که‌رم) بێت ( )25ده‌فته‌رێکى بۆ خ �ه‌رج ده‌ک��رێ��ت ،جگ ه له‌وه‌ى که بۆ هه‌ریه‌ک له‌و هونه‌رمه‌ندانه خه‌رجى ته‌واوه‌تى هاتوچۆ و ئوتێلى له‌سه‌ر کۆمپانیاکه‌یه. هونه‌رى واڵته‌که‌یان ده‌هێنن و به ئێمه‌ی دهفرۆشنهوه
بانگهێشتکردنى هونه‌رمه‌ندانى بێگانه بووه‌ت ه جێگه‌ى گله‌یى‌و ناڕه‌زایى هونه‌رمه‌ندانى کوردستان ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د ل��وق��م��ان س�ه‌ل��ی��م وت��ى: ک��ۆم�هڵ��ێ��ک ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى (ع�����ه‌ره‌ب ،ت���ورک‌و ف��ارس) ده‌هێنرێنه ئێره و هه‌ندێکیان هه‌ر به ناو هونه‌رمه‌ندن ،هونه‌رى واڵتهکهى خۆیان ده‌هێنن‌و ب ه ئێمه‌یان دهفرۆشنهوه و ده‌یسه‌پێنن به‌سه‌رماندا.
ئه‌و هونه‌رمه‌نده پێشیوایه بانگهێشتکردنى ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه ئامانج لێى ته‌نها کۆکردنه‌وه‌ى پارهیه و رۆحیه‌تى هونه‌ریان نییه ،هه‌روه‌ها الیه‌نى فه‌رهه‌نگى و کلتورى‌و ئه‌خالقیى ره‌چ��او ناکرێت گه‌نجێکى زۆر روو له‌و کۆنسێرت‌و ئاهه‌نگانه ده‌که‌ن تووشى الدانى ئه‌خالقى ده‌بن و ئاراسته‌ى بیر و ره‌فتاریان ده‌گ��ۆڕێ��ت و له‌گه‌ڵ کلتوره‌که‌ماندا ناگونجێت. ئهمهش غه‌درێکه ئه‌و کۆمپانیایانه ده‌یکه‌ن ،راست ه هونه‌ر سنورى نییه ،به‌اڵم نه‌ک به‌م شێوه سه‌یر و نامۆ و ف�ه‌وزای�هى له کوردستاندا ب�ه‌دى ده‌کرێت و ل�ه‌الی�ه‌ن هه‌ندێک له کۆمپانیاکانهوه ئه‌نجام ده‌درێ��ت .لوقمان سه‌لیم داواش��ى له کۆمپانیاکان ک��رد به شێوازێکى ب��اش ئ��اوڕ له الیه‌نى هونه‌رى بده‌نه‌وه ،نه‌ک ته‌نها بیر له پاره بکه‌نه‌وه و پاره‌ى واڵت بنێرنه دهرهوه ،ده‌بێت له‌م بارودۆخه وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى که زمانحاڵى هونه‌رمه‌ندانه رێوشوێنێکى یاسایى بگرێته ب�ه‌ر بۆ ئ�ه‌م حاڵه‌ته نێگه‌تیڤ و خراپه‌ى که رووى له هه‌رێمى کوردستان کردووه. هه‌ندێکیان ئینتما له بیرى تاکه‌کانمان دهبهنهوه
به‌رپرس ب �ه‌رده‌وام بێت ،به‌دڵنیاییه‌وه زۆر په‌شیمان دهبنهوه». سه‌الم ره‌شید ،هونه‌رمه‌ندانى کوردیش به به‌رپرسیار ده‌زان��ێ��ت و ده‌ڵ��ێ��ت« :ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه مه‌رجه‌کانى پێشکه‌وتنى هونه‌رى ک��وردى له هه‌شتاکاندا ئهوه ب��وو ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د خۆبه‌خشانه ک���ارى ب��ۆ ه��ون�ه‌رى ک��وردى ده‌ک��رد ،ب �ه‌اڵم دوات��ر هونه‌ر ب��وو به پ��اره‌‌و کۆمه‌ڵێک هونه‌رمه‌ند ده‌ستیان گهیشته پاره ل ه ده‌سه‌اڵت‌و حزبه‌کان نزیک بوونه‌وه ،فێرى چۆنێتى پاره وه‌رگرتن بوون ،بۆیه ته‌نها بیریان له پاره کردهوه و له‌ڕووى هونه‌رییه‌وه پێشنه‌که‌وتن ،ئێستاش ئێم ه باجى ئهوه ده‌ده‌ین ،ئه‌وکات ستایڵى خۆمان هه‌بوو، ب�ه‌اڵم ئێستا ونمانکردوه هونه‌رى ئێستاى کوردى یان عه‌ره‌بییه یان تورکییه یاخود فارسى ،کلتورى ئێستاى هونه‌رى ک��وردى له کلتورى هه‌موو دنیا ده‌چێت به‌س له هى کورد نه‌بێت». ئه‌وه‌ى ئه‌و کاره ده‌کات هه‌ڵه‌یه‌کى گهوره ده‌رهه‌ق به میلله‌تى کورد ده‌کات
هونه‌رمه‌ندى میوزیک ژه‌ن و ئاوازدانه‌ر (ئه‌نوه‌ر
هونه‌رمه‌ندانى واڵتانى تر بدات ،ناوبراو گله‌ییشى له وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى کرد و داواى سانسۆرێک بۆ ئه‌م دیاردهیه ده‌کات ،وتى« :پێویسته وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى سانسۆرێکى ت��ون�د‌و ت��ۆڵ ل�هس�ه‌ر ئه‌و بابهته دابنێت ،نه‌ک به‌ئاسانى ره‌زامه‌ندى ده‌رببڕێت له‌سه‌رى». ئ �ه‌م ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده هێنانى ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دى ژن بۆ کوردستان به کارێکى سیاسى ده‌زانێت و پێیوای ه که جگه له رووه مادییو بازرگانییه‌که‌ى ،ئامانج لێى مه‌شغوڵکردنى گه‌نجه تا بیر له بوارى سیاسه‌ت نه‌کاته‌وه« :هه‌ندێ هونه‌رمه‌ندى ژن ده‌هێنێت که ب ه له‌شێکى رووته‌وه دهچنه سه‌ر شانۆ ،ئهمه جگه ل ه کۆکردنه‌وه‌ى پاره ،بۆ ئه‌وه‌شه که گه‌نجه‌کانمان بیر له سیاسه‌ت نه‌که‌نه‌وه و توخنى سیاسه‌ت نه‌که‌ون، بۆیه به‌م هونه‌ره بێبه‌هایانه‌وه سه‌رقاڵیان ده‌که‌ن». سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که ئایا هێنانى هونه‌رمه‌ندى بێگان ه بۆ کوردستان نابێته ه��ۆى کاڵبوونه‌وه‌ى هونه‌رى کوردى له‌الى جه‌ماوه‌رى کوردى ،وتى« :ئه‌و کاره‌ى کۆمپانیاکان فه‌رامۆشکردنى کلتورى میلله‌تى
سه‌روه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌درێت ه بێگانه سه‌الم ره‌شید میوزیکژه‌ن و میدیاکار ،لهگه ڵ ئه‌وه‌دایه هونه‌رمه‌ندى بێگانه بانگهێشتى هه‌رێمى کوردستان بکرێت ،به‌اڵم هاوسه‌نگى ره‌چاو بکرێت له نێوان ئه‌وان و هونه‌رمه‌ندانى کوردیدا ،پێشیوای ه هه‌موو چاالکییه‌ک له واڵت��دا شتێکى باشه و سودى بۆ کۆمه‌ڵگا‌و ناو و ناوبانگى واڵت ههیه، به‌اڵم ده‌بێت به شێوازێکى گونجاو و دروست بکرێت، نه‌ک به‌م هه‌ڕه‌مه‌کییه‌ى ئێستا. ئه‌و میوزیکژه‌نه که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنیشى ب ه به‌رپرسیار زان��ى له ئاستى ئ�ه‌و ک��اره‌دا و پێیوای ه سه‌رجه‌مى که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنى ک��وردى هیچ ئه‌جێندایه‌کیان نییه ،زۆرج��ار هونه‌رمه‌ندى بێگان ه ده‌هێنن بۆ هه‌ندێ به‌رنامه ،که بانگهێشتکردنیان ئینتما له بیرى تاکه‌کانمان دهبهنهوه ،به‌وه‌ش کلتورى هونه‌رى کوردى له‌ناو ده‌به‌ن که چه‌ندین هونه‌رمه‌ند سااڵنێکى زۆره خۆیان بۆ ته‌رخان کردووه ،ئه‌وه‌ش ده‌خ��ات�ه‌ڕوو ئه‌گه‌ر ئه‌و فه‌رامۆشکردنه‌ى هونه‌ر و هونه‌رمه‌ندانى کورد له الیه‌ن حکومهتهوه الیه‌نى
ق �ه‌ره‌داغ��ى) وت��ى :ماوه‌یه‌که ئ�ه‌و دی��ارده‌ی �ه زه‌ق�ه، که‌سانێکى ت�ه‌ق��ل��ی��دى ک �ه ک��اری��گ �ه‌رى ه��ون �ه‌رى بێگانه‌یان له‌سه‌ره ،هونه‌رمه‌ندانى بێگانه بانگهێشتى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌ن به پاره‌یه‌کى خه‌یاڵی، جێگه‌ى داخ��ه ک�ه زه‌وق‌و ئ����اره‌زووى که‌سانى نا ب��ه‌رپ��رس ک��ارده‌ک��ات �ه س���ه‌ر ئ���ه‌و ب����واره و الی�ه‌ن��ى به‌رپرسیش به‌ئاسانى ره‌زامه‌ندى له سه‌ر ئه‌م دیارده‌ی ه ده‌رده‌بڕێت ،ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین هونه‌رمه‌ندى باش بانگهێشتى کوردستان بکرێت تا جه‌ماوه‌رى کوردى بتوانێت س��وود ل�ه ت��وان��ا هونه‌رییه‌که‌ى ببینێت، ب �ه‌اڵم ن�ه‌ک ب�ه‌م شێوه هه‌ڕه‌مه‌کییه‌ى ئێستا ک ه هونه‌رمه‌ندى باش‌و خراپ تێکه‌ڵ بووه». ئ �ه‌ن��وه‌ر ق �ه‌ره‌داغ��ى پێیوایه ئ �ه‌و کهسانه ته‌نها به مه‌به‌ستی بازرگانى و گیرفان پڕکردن ئه‌م ه ده‌ک����ه‌ن ،له‌کاتێکدا ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ه‌و بۆشاییه ب ه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى ره‌س���ه‌ن���ى ن��اوچ �ه‌ک �هى خ��ۆم��ان پڕ بکه‌ینه‌وه ،که پێده‌چێت ده‌یان هونه‌رمه‌ندى باشمان هه‌بێت له رووى تواناى هونه‌رییه‌وه شان له شانى
کورده ،که ناتوانین به ده‌میه‌وه بچین ،من به‌ته‌واوى نازانم چى الیه‌نێک له‌و دیاردهیه بهرپرسه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ئه‌و کاره ده‌کات هه‌ڵه‌یه‌کى گهوره ده‌رهه‌ق به میلله‌تى ک��ورد ده‌ک��ات ،ده‌یانجار له‌و بارهیهوه قسه‌مان کردووه ،کێ گوێمان لێده‌گرێت؟ چه‌ندین ساڵه پرۆژه‌یه‌کمان پێشکه‌شى په‌رله‌مان کردووه ک ه یاسایه‌ک بۆ هونه‌رمه‌ند دابنرێت تا هونه‌رمه‌ندى راستهقینه له کۆلکه هونه‌رمه‌ند جیا بکرێتهوه، به‌اڵم له‌به‌ر ملمالنێى حزبى ناپه‌رژێنه سه‌ر ئه‌وکاره‌ى ئێمه‌‌و تا ئێستا وه‌اڵمیان نه‌داوینه‌ته‌وه». گرنگه که وه‌زاره‌تیش هونه‌رمه‌ند بهێنێت
ه�هڵ��گ��ورد ع�ه‌ب��دول��وه‌ه��اب ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری گشتی راگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و الوان ئه‌وه‌ى خسته ڕوو که زۆر گرنگه وه‌زاره‌تیش هونه‌رمه‌ندان بێنێت، چونکه گرنگه دوو هونه‌ر ئاڵوگۆڕ بکه‌ی ،پێویست ه زۆر ئالوگۆری رۆشنبیری فه‌رهه‌نگ و کلتور هه‌بێت له‌گه‌ڵ واڵتانی دراوسێ و بیانی ،هه‌ندێک له‌و کارانه‌شمان ئه‌نجامادوه وه‌ک سه‌مای بالێ ک ه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
نمایشێکمان له ماوه‌کانی رابردووکرد و له ساڵی راب�����ردوو وه‌ک وه‌زاره‌ت�����ی رۆش��ن��ب��ی��ری و الوان فێستیڤاڵێکی گه‌وره‌ی سه‌مامان کرد له گه‌رمیان که چه‌ندین واڵت��ی ئه‌مریکای التین و ئاسیا و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هاتن میوانی کوردستان بوون بۆ ئه‌وه‌ی هونه‌ری سه‌ما به کورد بناسێنن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌ت���ی رۆشنبیر و الوان ئ�ه‌م ئاڵوگۆر‌ه بکات مه‌رج نیه هه‌ر کۆنسێرت و ئاهه‌نگ بێت با ئاڵوگۆڕی هونه‌ری شانۆ و سینه‌ما و هونه‌ره‌کانی تر ئه‌نجامبدات .سه‌باره‌ت به کۆمپانیا و که‌رتی تایبه‌ته‌کانیش وتى :له رێگای ئێمهوه ناکرێـت ،ئه‌و کۆمپانیانه ئه‌م هونه‌رمه‌ندانه ده‌هێنن ئه‌وانه‌ن ک ه کاری بازرگانی بیناسازی یان هونه‌ری و ریکالم یان کاریان راگه‌یاندن و هونه‌رین ئه‌ویش هه‌موویان م��ۆڵ �ه‌ت��ی��ان ه �هی �ه و ن��اک��رێ��ت رێ��گ��ری��ان بکه‌یت، ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی ده‌کرێـت پ��رس و راێ��ک له به‌ینی ئێمه وه‌ک وه‌زاره‌ت��ی رۆشنبیری و کۆمپانیاکان هه‌بێـت تا بزانین چ هونه‌رمه‌ندێک دێت کێ نایه‌ت. ه��������هڵ��������گ��������ورد ع�����ه‌ب�����دول�����وه‌ه�����اب ئ���ه‌وه‌ش���ى خ��س��ت�ه‌ڕوو ک����ه ت����ا ئ��ێ��س��ت��اش رێ���وش���وێ���ن���ک���ی وا ن��ه‌گ��ی��راوه‌ت��ه‌ب��ه‌ر ل ه وه‌زاره‌تی رۆشنبیری تا بزانین ئه‌وان چۆن هونه‌رمه‌ند ده‌هێنن بۆ کوردستان یان چۆن ن��ای��ه��ێ��ن��ن ،پێویست ه ئ���هوه ل �ه داه���ات���وودا بکه‌ینه سیسته‌مێک ی����ان وه‌ک ئ����ه‌وه‌ی ل��ی��ژن�هی�ه‌ک دابنێن ت������ا ئ�������اگ�������اداری ئ����ه‌م ک��ۆم��پ��ان��ی��ان � ه ب���ن ،ئ���ه‌م ک���اران���هى ده‌ی���ک���ه‌ن ک��ارێ��ک��ی بازرگانیه ،چونک ه ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده گ �هوره و ده‌ن���گ باشه‌کان ن��اه��ێ��ن��ن ب��ۆ ن��م��وون� ه تا ئێستا نه‌یانتوانیو‌ه هونه‌رمه‌ندی گهوره (فه‌یروز) بهێنن ،زیاتر ئه‌وان ه ده‌هێنن له نادیه‌کانی شه‌وان و بۆنه‌کان گۆرانیان پێده‌ڵێن و ده‌یانهێنن ،ئه‌وانه‌ن که نه‌گه‌شتونه‌ته ئاستی هونه‌ری پرۆفیشناڵ ،وتیشى :ئێمه ئه‌نجومه‌نی وه‌زاره‌تمان ههیه و له رێگای ئه‌نجومه‌نی وه‌زاره‌ت ب��اس��ى ئ��ه‌وه‌ک��راوه ک�ه تێکه‌اڵوییه‌ک بکه‌ین ل ه نێوان هونه‌ری بێگانه به‌تایبه‌تی هونه‌ری واڵتانی ده‌وروپشت وه‌ک پرۆژه‌ێکیش پرۆژه‌ی ئه‌وه‌مان نی ه تا ئێستا هونه‌رمه‌ند له رێگای وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و الوان له واڵتانی دراوسێ بهێنین ،به‌اڵم ئێمه له‌و پرۆژه یاسایه که ئێستا له په‌رله‌مانی کوردستان ل ه به‌ر مه‌سه‌له‌ی جێنده‌ر دواخرا سه‌رۆکی هه‌رێمیش گ �ه‌ران��دی��ی �هوه پ �ه‌رل �ه‌م��ان ل �ه‌وه‌ده‌چ��ێ��ت ل �ه ب�ه‌ه��اری ئه‌مساڵ هه‌موار بکرێتهوه و دیسان وه‌ک باسم کرد له یاسا کۆنه‌که‌ی وه‌زاره‌ت���ی رۆشنبیری و یاساکه‌ی ئێستاش هاتووه باسکراوه له فه‌قه‌ره‌یه‌ک ده‌بیـت ئ�ه‌م تێکاڵبوونه بکرێت له‌گه‌ڵ کلتوری بیانی یان عه‌ره‌بی و یان فارس.
هونه‌رمه‌ندانی ژن ئاماده‌کاری بۆ هه‌شتی مارس ده‌که‌ن [ ئا /حامید شارباژێڕی ] ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان ئ��ام��اده‌ک��اری دیدارێکی هونه‌ری ده‌که‌ن ل ه سلێمانی بۆ رۆژی جیهانی ژنان ،ماوه‌ی دیداره‌ک ه پێنج رۆژ ده‌خایه‌نێت و تیایدا کۆمه‌ڵێک چاالکی هونه‌ری ئه‌نجام ده‌درێت.
ل��ه ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌ک��ی رۆژن���ام���ه‌وان���ی���دا ل��ه هۆڵی کتێبخانه‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی گشتی رۆشنبیری و هونه‌ر ،له سلێمانی که بۆ ههریهکه له گه‌زیز‌ه عومه‌ر و دیاری قه‌ره‌داغی و عه‌بدولی حه‌مه‌جوان ل ه رۆژی چوارشه‌ممه‌ی راب��ردوو س��ازدرا ،دیدارێک به ناوی (گوڵه مێخه‌ک) راگه‌یه‌ندرا به بۆنه‌ی رۆژی جیهانی ژنان()8ی مارس له‌و کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌دا
گه‌زیز‌ه عومه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری یه‌که‌مین دیداری (گوڵ ه مێخه‌ک) ،سه‌ره‌تای قسه‌کانی باسی له گرنگی رۆژی هه‌شتی مارس کرد و رایگه‌یاند له‌و رۆژه‌دا چ�ه‌ن��د چاالکیه‌کی ه��ون �ه‌ری ئه‌نجام ده‌ده‌ی����ن ک ه پێکهاتوون له نمایشکردنی نۆ مۆنۆ درامای ژنان، کردنه‌وه‌ی پێشانگایه‌کی شێوه‌کاری بۆ ژنان ،هه‌روه‌ها سازدانی چه‌ند چاالکییه‌کی موزیکی ،به‌خشینی خه‌اڵتی رێزلێنان بۆ سێ هونه‌رمه‌ند ،به‌خشینی خه‌اڵت و بڕوانامه‌ی رێزلێنان به‌سه‌ر هونه‌رمه‌ندانی به‌شداربوو، به‌خشینی خه‌اڵتی باشترینه‌کان له بوار‌ه جیاجیاکانی ئه‌و دیداره‌دا. گ�ه‌زی��زه له قسه‌کانیدا وت��ی «به‌شێکی زۆر ل ه شانۆکارانی ژن ئاماده‌یی خۆیان نیشانداو‌ه تا به‌شداری تێدا بکه‌ن ،به‌تایبه‌ت له شانۆی مۆنۆ دراما ،ههرچهنده
ئه‌گه‌ر نوسه‌ری کاره‌کان پیاو بن ،به‌اڵم مه‌رجی ئێمه ئهوهیه ده‌رهێنانی دراماک‌ه و ئه‌کته‌ره‌کانی ژن بن» .ناوبراو له قسه‌کانیدا وتیشی «مه‌رج ه م��اوه‌ی ه�ه‌ر نمایشێک ( )45خوله‌ک بێت» بڕیاره له هه‌ر رۆژێکدا سێ نمایش پێشکه‌ش کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌دا راگه‌یه‌ندرا بکرێت له‌و «چه‌ند میوانێک له ده‌ره‌وه‌ی واڵت بۆ ئه‌م دیداره بانگهێشت کراون». ن �ه‌وژی��ن م��ح�ه‌م�ه‌د ،س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��اری به‌شی م��وزی��ک��ی ئ��ه‌م دی����داره ،وت��ی «گ��روپ��ی ت��ه‌وار ب�ه‌ش��داری ل�ه‌م (دی����داره)دا ده‌ک��ه‌ن و گروپێکی (تانگۆ) له تورکیاو‌ه به‌شدار ده‌بن ،هه‌روه‌ها دوو موزیکژه‌نی سویدیش به‌شدار ده‌بن».
9
راگه‌یاندنی ئاماده‌کاریه‌کان بۆ ()8ی مارس
وه‌رگێڕان ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
10
کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا «داواكاری لە دەرەوە مانەوەی ،MHPبێئاگاییە لە دیموكراسی» ئ���ەوەی ئێستا ل��ە پێش هەڵبژادنی پەرلەمانی توركیاوە لە رۆژەڤ��دای��ە؛ ئەم سناریۆیەیە كە « AKPبۆ ئەوەی بتوانێ گۆڕینی یاسای بنچینەیی لە پەرلەماندا پەسەند بكات ،هەوڵ دەدات دەنگەكانی MHPب��ۆ ژێ��ر ب��ەن��داو دابەزێنێت». توندترین ك���اردان���ەوە ل��ە ب��ەرام��ب��ەر ئەم سناریۆیە نەك لە الیەن MHPبەڵكو لە الیەن BDPەوە نیشان درا .سەالحەدین دەمیرتاش ،هاوسەرۆكی BDPوتی: «هەوڵدان بۆ خستنەدەرەوەی نوێنەرانی ن��ەت��ەوەپ��ەرس��ت��ی ت���ورك ل��ە ت��ورك��ی��ادا بۆ دەرەوەی پەرلەمان ،بە تەواوەتی بێئاگاییە لە دیموكراسی و دوژمنی دیموكراسییە». دەمیرتاش رووی لە كەمال كلچدار ئۆغلو ،سەرۆكی CHPكرد و وتی: «دەڵ��ێ��ت لێكۆڵینەوە ل��ە حەقیقەتەكان بكەین؛ فەرمون حەقیقەت لە (موتكی) دای��ە .ئەگەر كلچدار ئۆغلو بوێر بێت، رەن��گ��ە ل��ەو گ��ۆڕان �ه ب��ە جیاتی ت��ەرم، چارەسەری بهێنێتە دەرەوە .بەاڵم نایەوێ ن��ێ��وان خ���ۆی ل��ەگ��ەڵ س���وپ���ادا خ��راپ بكات .تۆی كە ئاشتی و دیموكراسی واڵت ق��ورب��ان��ی ئ��ەم��ە دەك����ەی ،شتێك ك���ە ب���ۆ واڵت ب��ی��ك��ەی��ت ن��ام��ێ��ن��ێ��ت».
ته‌بانه‌بوونی ناچاری؛ چیرۆکی دوو مه‌یدان :ته‌حریر و ئیمام حسێن ئۆمید پارسانژاد «ئاژاوه‌گێڕان ،جنازه‌یه‌ک و :ل ه فارسییه‌وه /زی���ات���ر ن����ی����ن ...ده‌ب���ێ ب��زان��ن ک � ه ئیتر ئ���ه‌وان ب ه هێدی ئه‌حمه‌د فریوخواردووانێک نازانین ک ه ن��اڕازی بن ب ه ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کان ،به‌ڵکو مسۆگه‌ر ئه‌وان ب ه دژه‌شۆڕش و سیخۆڕ ده‌زان��ی��ن و ب ه توندی رووب �ه‌ڕووی��ان ده‌بینه‌وه ».ئه‌مان ه قسه‌کانی فه‌رمانده‌ی سوپای پاسداران ه ل ه پایته‌ختی واڵتێکدا ک ه رێبه‌ره‌ک ه له‌م دواییان ه ب ه پشتگیری ل ه «بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی و ئازادیخوازانه‌ی گه‌لی میسر ،ل ه تریبونی نوێژی هه‌ینی تاران ب ه زمانی عه‌ره‌بی له‌گه‌ڵ ئه‌واندا قسه‌ی کردبوو. حکومه‌تی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئ��ێ��ران ،ده‌ی���ه‌وێ به‌رگری
ی له هه‌رێمدا بکات به‌اڵم له بزوتنه‌وه‌ی دژه‌داگیرکه‌ر له نێوان ئه‌م به‌رگریی‌ه و ک��رداری خ��ودی حکومه‌ت، ئاماژه‌گه‌لێک له ناته‌بایی ئاشکرا ده‌بینرێت .کاتێک گروپێکی گه‌وره‌ی ناڕازی به ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کانی ساڵی پێشووی ئێران هاتن‌ه سه‌ر شه‌قام ،حکومه‌تی ئێران، پشتگیری ده‌وڵه‌تانی تری له داواکارییه‌کانی ئه‌وان وه‌ک «ده‌ستێوه‌ردان له کاروباری ناوخۆیی» ئێران ناو برد؛ ئایا ئێستا لێدوان‌ه ئاشکرا و توندانه‌ی به‌رپرسانی ئێرانیش هه‌ر به‌و شێوهیه؟ یاخود ساڵی پێشوو که ناڕازیانی ئێرانی له‌گه‌ڵ به‌کارهێنانی فه‌یس ب��وک و تویته‌ر ،په‌یامه‌کانی خ��ۆی��ان ب�ڵاو ده‌ک����ردهوه و پێکهوه په‌یوه‌ندیان ده‌ک��رد، به‌رپرسان و راگه‌یاندنه‌کانی حکومه‌تی ئێران ،ئه‌م پێگ ه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌یان وه‌ک «ئامێری ش �ه‌ڕی ن �ه‌رم» و له خزمه‌تی «سه‌هیونیزمی نێونه‌ته‌وه‌یی» و ده‌وڵه‌تی ئه‌مریکا ده‌زانین؛ ئایا ئێستاش که «شۆڕشی فه‌یس بوک» له میسردا به‌رده‌وامه ،هه‌ڵسه‌نگاندنه‌ک‌ه به هه‌مان شێوهیه؟ ناته‌باییه‌کی تر له داواکارییه‌کانی میسری و تونسی له‌گه‌ڵ بارودۆخی ئێستا له ئێراندا شاراوه‌یه .ئه‌وان ده‌ڵێن ک ه سی ساڵ حکومه‌تی حوسنی موباره‌ک و زین العابدین بن عه‌لی بهسه و ئێمه فه‌رمانڕه‌وای هه‌میشه‌ییمان ناوێت؛ له حاڵێکدا به پێی یاسایی بنچینه‌یی ئێران ،حاکمی ئه‌م واڵته ،رێبه‌ری کۆماری ئیسالمیی‌ه و حکومه‌تی
تا ئێستا ل ه سه‌دا چلی خه‌ڵکی عێراق له‌ژێر هێڵی هه‌ژاریه‌وه‌ن ئوسام‌ه جه‌میل ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی ع��ێ��راق ل �هس �ه‌ر لیستی ی�ه‌ک��گ��رت��ووی ئیسالمی کوردستان ده‌ڵێت به‌شێک له‌و ڕاگه‌یاندنه‌ی س �ه‌رۆک وه‌زی��ری عێراق ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ئ �ه‌و ڕه‌ش �ه‌ب��ا به‌هێزه‌ی گۆڕانکاری که له ناوچه‌که‌دا به‌ڕێوه‌یه. به‌ڕێز جه‌میل ده‌شڵێت گه‌النی عێراق له‌م ماوه‌یه‌دا دووچاری جۆرێک له بێ هیوایی بوون به‌هۆی په‌رله‌مانی عێراقهوه ، به‌هۆی ده‌زگا جێبه‌جێکاره‌کانی واڵته‌که‌و‌ه ک �ه ت��ا ئێستا نه‌یانتوانیو‌ه ب �ه ئاستی پێویست بۆ گه‌النی عێراق دابین بکه‌ن. ل �ه وه‌اڵم����ی پرسیارێکی ه��اوک��ارم��ان ب�هڵ��ێ��ن س��اڵ��ح ،س���ه‌ب���اره‌ت ب����ه‌وه‌ی ئایا لێکچون ه �هی �ه ل �ه ن��ێ��وان ب�����ارودۆخ و ژینگه‌ی عێراق له‌گه‌ڵ واڵتانی وه‌ک میسر و تونسدا ،ئوسام‌ه جه‌میل ده‌ڵێت ج��ی��اوازی نییه ل�ه ه �ه‌ل ومه‌رجه‌کانی عێراق و ئ�ه‌و واڵت��ان�هی ت��ردا له ڕووی ئ��اب��وری �هوه ،ب���ه‌اڵم ل�ه ڕووی سیاسیه‌و‌ه رهنگه تا ئه‌ندازه‌یه‌ک جیاوازی هه‌بێت .ن /موزه‌فه‌ر ئایاتا ح.هەرێم :هەڵوێستی شه‌هرستانی شەخسیە و لەگەڵ مالكی رێكەوتووین حسێن شه‌هرستانی جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ كاروباری وزە دەڵێت؛ ئ��ەو راپ��ۆرت��ان��ەی ك��ە ل��ە الی���ەن ن��وری مالكی سەرۆكی حكومەتەوە دەركەوتوون رایگەیاندوە؛ حكومەتی بەغدا پەیوەستە بەبڵێنەكانی بۆ دابەشكردنی بەرهەمی نەوتی ،كە حكومەتی ك��وردی لەگەڵ كۆمپانیای بیانیەكان ئیمزای ك��ردوە راپ��ۆرت��ی وردن��ی��ن .ل��ەالی خۆیەوە كاوە م��ەح��م��ود وت��ەب��ێ��ژ ب��ەن��اوی حكومەتی هەرێمەوە دەڵ��ێ��ت؛ مالكی و سەرۆكی ح��ك��وم��ەت��ی ه���ەرێ���م ب����ەره����ەم س��ال��ح رێكەوتوون لەسەر داخستنی دۆسیەی ناكۆكیەكان دەرب���ارەی به‌ڵێننامەكانی ك��ۆم��پ��ان��ی��ا ب��ی��ان��ی��ەك��ان ل��ەك��وردس��ت��ان لەكاتی چاوپێكەوتنیان پێكەوە لەبەغدا لەهەفتەی راب��ردوودا .هەروەها مەحمود وتی؛ هەڵوێستی شه‌هرستانی شەخسیەو هیچ نرخێكی نییە دوای رێكەوتنی سەرۆكی وەزی��ران بەرهەم ساڵح لەگەڵ س���ەرۆك وەزی���ر ن���وری مالكی لەسەر داخستنی دۆسیەكە.
ل �ه میسر و س��ودان یه‌ک له دوای یه‌ک و :ل ه تورکییه‌وه/ ده‌رکه‌وتنی چاالکییه جوتکار سه‌عید ج����ه‌م����اوه‌ری����ی����ه‌ک����ان، دوا رۆژی رژێ���م���ه س��ت �ه‌م��ک��اره‌ک��ان��ی رۆژه���ه‌اڵت���ی ناوینیش به‌شێوه‌یه‌کی چڕ ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه. دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ،له‌گه‌ڵ مێژووی گه‌الن و ده‌وڵه‌مه‌ندی کلتوری نایه‌ته‌وه و به‌رگه‌ی پێکهاته دیموکراتیه‌که‌شی ن��اگ��رێ��ت .ئ�ه‌وان�هی ده‌سه‌اڵتیان گرتۆته ده‌ست ،توێژێکی سنوردار جا چ به ناوی نه‌ته‌وه‌په‌رستیه‌وه ده‌بێت ،یان ئه‌وه‌تا ئاینیان به‌کارهێناوه و حوکمی ده‌سه‌اڵتدارێتی خۆیان له‌سه‌ر ئ��اواک��ردوه .به‌ناوی ئاینه‌وه هیچ بزووتنه‌وه‌یه‌کی چاکسازی و گۆڕانکاری دروس��ت نه‌بوو .له‌ناو ب��ۆگ�ه‌ن بوونێکی م �ه‌زن وه‌ک بڵێیت ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی سه‌رده‌مه‌که مانه‌وه ،چه‌قبه‌ستبوون و هه‌وڵیاندا له‌ناو دابوونه‌ریته کۆنه‌په‌رسته‌کاندا بمێننهوه .ده‌سه‌اڵت یان له باوکه‌وه بۆ کوڕ یان به کوده‌تای سه‌ربازی له ناو توێژێکی که‌مدا ئاڵوگۆڕی پێکراوه .له ئه‌نجامدا هه‌ڵدێرێکی گهوره که‌وتۆته نێوان خه‌ڵکی دامه‌زرێنه‌ر و ده‌سه‌اڵته‌وه .له ئه‌فریقا و رۆژهه‌اڵتی ناوین ئه‌نجامی تێکۆشانی گ�ه‌الن گ��ۆڕا بۆ ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی تا چوو ده‌سه‌اڵته‌که‌یان زیاتر بهرهو دژه دیموکراتیه‌ت چوون. زی��ات��ر ئ �ه‌و چه‌مکانه ده‌رک �ه‌وت��ن �ه پێش «ئێمه پێشه‌نگایه‌تیمان کردوه ،خه‌باتمان کردوه و بووینه‌ته ده‌س �ه‌اڵت .به‌م ره‌نگه‌ش له ده‌ره‌وه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رانی واڵت ک �هس م��اف��ی س���وود وه‌رگ��رت��ن��ی له‌به‌رهه‌م و خێروبێره‌کاندا نییه» .له‌جیاتی به‌هێزکردنی دیموکراسی و خه‌ڵک کردنه هێز و بهرێکخستنکردن
ئ���ه‌و «ره‌ه����ا» و جگ ه له دۆخ��ی نائاسایی و جیاواز هه‌میشه‌ییه. پرسیاری تر ئه‌مه‌ی ه که ئایا حکومه‌تی ئێران ئ��ام��اده‌ی�ه ب�ه ن��اڕازی��ان، م���ۆڵ���ه‌ت���ی رێ��پ��ێ��وان��ی رۆژی ( )25رێبه‌ندانی ( )1389ه �ه‌ت��اوی ل ه مه‌یدان ئیمام حسێن بدات تا ژماره‌ی به‌شداربووان دی���ار ببێت؟ و ئه‌گه‌ر وای��ک��رد ،ئایا ئاماده‌ی ه ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ی وا ل ه هه‌فته‌کانی پێشوو ل ه مه‌یدانی ته‌حریر قاهێر‌ه ه��ات�ه ئ����اراوه ،ل �ه ت��اران ته‌حه‌ممولی بکات؟ ئ����ای����ه‌ت����ۆاڵ ع �ه‌ل��ی خامنه‌یی ،رێبه‌ری ئێران ل �ه‌و رۆژه‌ی ناڕازیانی میسری وه‌ک «هه‌ینی رۆیشتن» ناویان نابوو، روول‌ه ئه‌وان قسه‌ی کرد و به ئاشکرا داوای کرد که حوسنی موباره‌ک له میسر رابکات به‌اڵم ئێستا ک ه ناڕه‌زایه‌تییه‌کانی میسرییه‌کان هیوایه‌کی ت��ازه‌ی به بزوتنه‌وه‌ی ناڕه‌زایی ئێران به‌خشی و رێبه‌رانی ئه‌م بزوتنهوهیه بۆ دیاریکردنی رۆژێک بۆ هاتنی دووباره بۆ سه‌ر شه‌قام دڵگه‌رم کردووه ،ئایا هێشتا حاکمانی ئێران هیوادارن که موباره‌ک ئه‌مڕۆ یا سبه‌ی له کورسی ده‌سه‌اڵت بێته خواره‌وه؟ ئایا کشانه‌وه‌ی گریمانه‌یی موباره‌ک له سه‌ر ئه‌نگێز‌ه و وزه‌ی ناڕازیانی ئێرانی زیاد ناکات و ئه‌وان بۆ ده‌ربڕینی دروشمی توندتر و وه‌رگرتنی هه‌ڵوێستی رادیکاڵتر دڵگه‌رم ناکات؟ دۆخی الیه‌نی تر مهسهلهکه ،واته ناڕازیانی ئێرانیش ێ ناته‌بایی نیه .گروپێک له ناڕازیان ،ئاشکرا زیاد ب له ژێر کاریگه‌ری سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی تونس و یه‌مه‌ن و به تایبه‌ت میسر دووباره بزوێنه‌یی هاتن‌ه سه‌رشه‌قامیان
ئایا مەیدانی ئیمام حسێن دەبێتە تەحریر؟ تێدا زیندوو بۆتهوه .به‌اڵم ئه‌وان ناڵێن که ئه‌گه‌ر دووباره بێن‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان ،ئایا ده‌توانن تاکتیکی هاوشێوه‌ی ناڕازیانی میسری به‌کار بهێنن؟ ئایا ده‌توانن له شه‌قامدا بمێننهوه تا داواکارییه‌کانیان جێبه‌جێ ده‌بێت؟ له بنه‌مادا ئایا خواسته‌کانی ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی ن��اڕه‌زای��ی ئێران وه‌ک ناوه‌ڕۆک به‌و شێوهیه که گه‌یشتن بهوه وه‌ک مه‌رجی گه‌ڕانه‌وه‌ی ناڕازیان بۆ ماڵه‌کانیان دابنرێت؟ ته‌قریبه‌ن هیچ یه‌ک له داواکارییانه‌ی وا بزوتنه‌وه‌ی س�ه‌وز به فه‌رمی رایگهیاندووه به شێوه‌یه‌ک نیه ک ه یه‌کرۆژ‌ه جێبه‌جێ بکرێت .ناتوانرێت یاسای بنه‌ڕه‌تی ئێران ،یه‌کرۆژ‌ه و بێ دابه‌زین جێبه‌جێ بێت .ناتوانرێت تا هه‌ڵبژاردنی داهاتوو له شه‌قامدا مایهوه و سه‌یر بکرێت ئایا ئ�ه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ی ئ���ازاد‌ه بهڕێوه ده‌چێت ی��ان نا. ته‌نانه‌ت ناتوانرێت ئازادی زیندانیانی سیاسی وه‌ک مه‌رج ده‌ستنیشان بکرێت ،چۆنک‌ه حکومه‌تی ئێران ،ژماره‌یه‌ک له‌م زیندانیانه‌ی له ماوه‌ی ساڵی پێشوودا به جاران ئازاد و دووباره ده‌ستگیری کردۆته‌وه.
گوێگرتن له ده‌نگی خه‌ڵک
ده‌نگی خه‌ڵک ،موباره‌کی راونا فۆتۆ: و به‌هێزکردنی ده‌وڵه‌ت ،حه‌زیان کرد هێڵی هه‌واڵگری ئه‌وه‌تا چه‌کدار یان بێ چه‌ک راپه‌ڕین و ته‌قینه‌وه و ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن ل �ه رێ��گ��ای ب�ه‌ه��ێ��زک��ردن��ی س��وپ��ا .روو ده‌ده‌ن .ئ �ه‌وان �هی ئ�ه‌م��ڕۆ ل�ه تونس رژێمیان له‌راستیدا به پشت‌به‌ستن به‌داموده‌زگاکانی ده‌وڵه‌ت رووخ��ان��د ،ل�ه میسریش خه‌ڵک ب�ه ه�ه‌م��ان شێوه چه‌مکێکی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیان بااڵده‌ست کرد ،وه‌ک چاالکیه‌کانی ب�ه‌ڕێ��وه ده‌ب���ات ،واڵته‌کانی تریش مۆدێلێک له قه‌ده‌غه‌کردنی رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان له‌حاڵه‌تی چاوه‌ڕێکردندان. و گوشار خستنه‌سه‌ر خه‌ڵک .ئه‌و رژێمانه‌ی دوای ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و ج���ه‌م���اوه‌ره‌ی ل �ه ت��ون��س و میسردا هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی سۆڤیه‌ت دروست بوون ،هه‌روه‌ها ئه‌و ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت و ده‌بینرێت به‌شێوه‌ێکی رێ��ک و هاوسه‌نگیانه‌ی له ئه‌نجامی شه‌ڕی سارد دروست پێک به‌رێکخستن نهکراوه .هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کان ببوون له هه‌رێمه‌که‌دا خراپ بوون و چوون ،گومان پێشه‌نگایه‌تی بۆ به‌شێکی ده‌ک���ات ،ب �ه‌اڵم له‌به‌ر ده‌ک��را که ته‌مه‌نیان درێ��ژ نابێت .هه‌روه‌ها دیسان ئه‌وه‌ی خاوه‌ن پرۆگرامێکی دیموکراتی نییه بۆیه سیسته‌می جیهانی سه‌رڕاست کرایه‌وه .به‌تایبه‌تی ب��اوه‌ڕی ن��ادات .ئه‌مریکا و ئه‌وروپاش له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مریکا سه‌ره‌تا له عێراق و ئه‌فغانستان ده‌یویست ئ�ه‌و داواک��اری��ان�هی خه‌ڵک که ماوه‌یه‌کی درێ��ژه پێشه‌نگایه‌تی خۆی بسه‌پێنێت بۆ جێبه‌جێکردنی بوونه‌ته هۆکاری هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی حکومه‌ته‌کان، «سیسته‌می نوێی جیهان». له‌لێکۆلینه‌وه‌ی ئه‌وه‌دان داخۆ ده‌چن بهرهو چ جۆره هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ی رێگا خۆشکه‌ربوو بۆ ئه‌م ره‌وشه ،پێکهاته‌یه‌ک .ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ به‌شێک له ئۆپۆزسیۆن زانست و ته‌کنه‌لۆژیا پێشکه‌وتووه ،ئینته‌رنێت و ل ه په‌یوه‌ندی‌دا بن ،به‌اڵم به‌گشتیه‌و‌ه په‌یوه‌ندیان نییه. سه‌ته‌الیه‌ت ،په‌یوه‌ندیکردنی له‌گه‌ڵ جیهانی دهرهوه له‌به‌رئه‌وه‌ی هاوکاری رژێمه کۆنه‌کان بوون ،بۆیه ئاسانکردوه ،له رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئه‌فریقا به‌تایبه‌تی جه‌ماوه‌ری رادیکاڵترکردوه ،له‌جیاتی رۆژئ��اوا له له‌ناو توێژی شاری خوێندن و نووسین پێشکه‌وتووه ن��اوخ��ۆدا رێ��ک ده‌ک���ه‌ون ،هه‌ندێک الیه‌نیش حه‌ز و زیاتر ئاگاداری ده‌نگ و باسی جیهانین .جیا ده‌که‌ن بۆ دیالۆگ کراوه بن .ئاشکرایه واڵتانی له‌مه‌ش به‌شێکی گرنگ له کۆمه‌ڵگا شوێنی رۆژئاوا هه‌وڵ ده‌ده‌ن ره‌نگ بده‌نه سیاسه‌تی جیهانی له‌گه‌ڵ گوشاری سیاسیدا نه‌گرت و جێی له‌گه‌ڵ ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ی له‌م ههرێمه گرنگه‌دا دروست چه‌وساوه‌کاندا گرت. ده‌ب��ن له به‌رامبه‌ری بێده‌نگ نابن .تا ئێستا له رژێمه تۆتالیتاره‌کان له‌جیاتی جێگرتن له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ی «سوریا و ئێران» په‌یوه‌ندیان له‌گ هڵ هه‌موو گرووپ و فۆڕم و گۆڕانکاریه‌کانی جیهان بهرهو رژێمه‌کاندا ههبووه .هۆکاره‌کانی له‌سه‌رپێ مانه‌وه‌ی دیموکراسی ،حه‌زیان کرد ئه‌وه‌ی کۆنیان به‌رده‌وامی ئه‌و رژێمانه ئه‌و پشتگیریه گرنگه بوو که له الیه‌نی پێبده‌ن .ئه‌وانه نه‌یانوویست پشت به رێگای نه‌رم نێوده‌وڵه‌تیه‌وه لێان ده‌ک��را .ئینجا جیهانی رۆژئ��اوا و ریفۆرمکردندا ببه‌ستن ،تێکشکان و چاوه‌ڕێی ده‌زانێت ئیتر وه‌ک رابردوو بهڕێوه ناچێت .هه‌روه‌ها ته‌قینه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا ده‌که‌ن .له‌ژێر گوشاردا یان له‌جیاتی ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌و رژێمه به‌کرێگیراوانه کۆمه‌ڵگا بێده‌نگ ده‌کرێت و ملکه‌چ ده‌کرێت ،یا یارمه‌تی ده‌ربێت و چاوبگرێت له بردنی خه‌ڵک بهرهو BBC
له الیه‌کی تره‌و‌ه رێبه‌رانی به‌رهه‌ڵستکاری ده‌وڵه‌تی ئێران زیاتر له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی داواک��اری��ی�ه رادیکاڵه‌کانی خۆیان نادرکێنن ،چۆن وه‌ک هۆکاری که‌مکردنه‌وه‌ی گریمانه‌یی ژماره‌ی الیه‌نگرانی ئه‌م بزوتنهوهیه تاوتوێ ده‌که‌ن. وا دیاره ئه‌وان لهگه ڵ راگه‌یاندنی رۆژی دووشه‌ممه وه‌ک رۆژی رێپێوان ،ئاگایان‌ه ده‌ستیان داوه‌ت‌ه مه‌ترسییه‌وه. که‌روبی وتویه‌تی ئ�ه‌م رۆژه بۆ بزوتنه‌وه‌ی ناڕه‌زایی «چاره‌نوس‌سازه« ده‌بێت .ئه‌گه‌ر ئه‌م رێپێوان‌ه بهڕێوه بچێت و ژماره‌ی ناڕازیان به‌رچاو نه‌بێت ،ئایا گورزێکی گهوره له متمانه‌یی دژبه‌رانی ده‌وڵه‌ت نادرێت. ئایه‌تۆاڵ خامنه‌یی رۆژی هه‌ینی به ناڕازیانی میسری وت که هه‌ر بزوتنه‌وه‌یه‌کی ناڕه‌زایی «شه‌ڕی راستی نێوان ئیراده‌کانه» و هه‌ر الیه‌ک که به‌بڕیارتر بێت، «سه‌رکه‌وتووی مسۆگه‌ر»ه .ده‌بێ ببینین سه‌رکه‌وتووی «شه‌ڕی ئیراده‌کان» له ئێراندا کی‌یه؟ سه‌رچاو هBBC : کۆمه‌ڵکوژی ،له رێگایه‌کی نه‌رمتر ده‌گه‌ڕێت تا رووبه‌ڕووی هێزی گه‌الن نهبێتهوه .که‌وتنه جوڵه‌ی به شێوه‌یه‌کی به‌رفراوانی جه‌ماوه‌ر ،پێناسه‌یه‌کی به ته‌واوی واقیعی نییه ئه‌گه‌ر بگوترێت ته‌قینه‌وه جه‌ماوه‌ریه‌کان له الی�ه‌ن هێزه ئیمپریالیسته‌کانه‌وه به‌رێکخستن کراوه. پێچه‌وانه هێزه ئیسالمیه‌کان ه��اوک��اری هێزه رۆژئاواییه‌کان ده‌که‌ن و ئه‌و رژێمانه‌ی له‌سه‌ر پێی راگرتبوون ئه‌گه‌ر بروخێن سه‌رپۆش له‌سه‌ر مانه‌وه‌یان الده‌چ��ێ��ت .سااڵنێکی زۆره گه‌لێک ناکۆکی ل�ه‌گ� هڵ یه‌کتری ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وون ،کێشه‌ی گ �هوره چ��اره‌س�ه‌ر ن�ه‌ک��راون و دیاریشه خه‌ڵکیش نایه‌وێت چیتر ئه‌و رژێمانه له‌سه‌ر شانی خۆی بگه‌ڕێنێت. له‌مه‌و ب��ه‌دوا کێ زیاتر به‌ڕێکخستن ده‌ب��ێ��ت ،له رێکه‌وتن و هاوسه‌نگیه‌کاندا تاکتیک به‌کاردێنێت، له‌سه‌رله‌نوێ ئاواکردنه‌وه‌دا ئه‌و زیاتر ده‌رده‌که‌وێته پێش. گرنگترین وان���ه ک �ه ل���ه‌رووداوه‌ک���ان���ی دوای���ی وه‌ری��ب��گ��ری��ن له‌جیاتی به‌هێزکردنی ده‌س����ه‌اڵت و ده‌وڵه‌ت ،پێویسته هزر و رێکخستنی ئازادی به‌هێز بکرێت .به‌کارهێنانی کۆمه‌ڵگا ،چه‌وساندنه‌وه‌ی بیروبۆچوونی جیاواز ،ترساندنیان ،رێگا نه‌دان به‌خۆ بهرێکخستنکردن ،ت��اده‌چ��ێ��ت کۆمه‌ڵگا ل �ه‌دژی ده‌وڵه‌ت ده‌رده‌خات و الوازتری ده‌کات .به‌شێوه‌یه‌کی ئاسایی خه‌ڵک له‌ده‌وڵه‌ت دوورده‌خ��ات�ه‌وه‌و ده‌یکاته بێگانه .به‌هێزبوونی دابڕان له‌پێداویستیه‌کانی گه‌ل ئ��ام��رازه‌ک��ان��ی ده‌س�ه‌اڵت��دارێ��ت��ی پێکدێنێت .وه‌ک کابوسێکی گهوره شتێک له‌گۆڕێدا نامێنێت پێی بڵێین ده‌وڵ �ه‌ت .کاتێک جه‌ماوه‌ر دهکهوێته جوڵه ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی پشت ئه‌ستوور نه‌بێت به کۆمه‌ڵگا به‌خێرایی ده‌ڕووخێت .یا ئه‌وه‌تا ده‌ست به توندوتیژی و چه‌وسانه‌وه ده‌ک��ات ،یا ئه‌وه‌تا واز له ده‌س�ه‌اڵت دێنێت و را ده‌کات. ل���ه‌ت���ورک���ی���ادا ه���ه‌ب���وون���ی ک��ێ��ش �هی ک�����ورد و پێشکه‌وتنه‌کانی یهکێکه ل�ه‌ن��م��ون�ه زه‌ق��ه‌ک��ان. ئه‌گه‌ر تورکیا هه‌بوونی گه‌الن ،زمان و جیاوازی ده‌وڵه‌مه‌ندی کلتوری په‌سه‌ند بکردایه ،چاکسازی دیموکراتی بکردایه و راپه‌ڕینی کوردانی سه‌رکوت و کۆمه‌ڵکوژ نه‌کردایه ،هه‌شتا ساڵ ئه‌و کێشهیه درێ��ژه‌ی نه‌ده‌کێشا .چه‌مکی یه‌ک نه‌ته‌وه‌کردنی کۆمارى کوردانی خسته دهرهوه ،له ده‌وڵه‌ت بوونه بێگانه ،له‌پێناو ئه‌وه‌ی هه‌بوونیان په‌سه‌ند بکرێت رێی لهوه کردهوه که رووبه‌ڕووی ده‌وڵه‌ت ببنه‌وه .ئه‌مڕۆ سه‌رۆک وه‌زیر ئه‌ردۆغان به «حوسنی موباره‌ک» ده‌ڵێت «گوێ له خه‌ڵک بگره« ئامۆژگاری لێ ده‌کات ،ئه‌گه‌ر خۆی گوێ له کورد بگرێت ،ئه‌وا ئاشتی و ئارامی و دیموکراتی زیاتر له تورکیادا پێش ده‌که‌وێت. تورکیا پێویستی به‌کڕینی زیاتری فڕۆکه و پاره خستنه به‌رده‌م سوپا و سیاسه‌تمه‌دارانی کورد خستنه زی��ن��دان نییه .به‌ڵکو به‌تاڵ کردنی زیندانه‌کان، گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئاواره‌کانی ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،هه‌روه‌ها داننان به ناسنامه‌ی ک��ورد و خۆئاماده‌کردن بۆ هه‌نگاوی دیموکراتیزه‌کردنی تورکیا.
تیۆری
کۆتایى سروشت و ترادیسیۆن دیمانه‌ى)DNW)Frank Wiering :
له‌گه‌ڵ :ئانتۆنی گیدنز وه‌رگێڕانى :حیدر ناسیح محه‌مه‌د پرۆفایل:
(ئه‌نتۆنى گیدنز) یهکێکه له تیۆریسێن و فه‌یله‌سوفه گرنگه‌کانى به‌ریتانیا و جیهان .ئ�ه‌م بیرمه‌نده ،پسپۆڕه له بوارى فه‌لسه‌فه‌ى ئابوورى و کۆمه‌ڵناسى سیاسیدا .چه‌نده‌ها لێکۆڵینه‌وه و په‌رتوکى ل��ه‌و ب���واره‌دا نوسیووه و ب�ه ئه‌نجام گه‌یاندووه که یه‌کێک له ناودارتریتن په‌رتووکه‌کانى بریتیه له “ڕێگاى سێهه‌م، بنیاتنانه‌وه‌ى سۆسیال دیموکراسى” .له‌م دیمانه‌یه‌دا جه‌خت ده‌خاته سه‌ر ئه‌وه‌ى که ئه‌گه‌ر له ڕابردوودا سروشت هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بووبێت بۆ سه‌ر مرۆڤ ،ئه‌وا له ئێستادا م��رۆڤ خۆى هه‌ڕه‌شه‌یه بۆ سه‌ر خودى خۆى و سروشت. تۆ له چه‌ند شوێنێک ئ��ام��اژه‌ت بهوه کردووه که تردیسیۆنه‌کان به‌سه‌ر چوون و وتوته“ئێمه له جیهانێکى پۆستمۆدێرندا ناژین ،به‌ڵکو له جیهانى پاش ترادیسیۆندا ده‌ژین”.
گیدنز :به‌ڵێ ،دوو جۆر گۆڕانکارى له ئارادان؛ گۆڕانێک له ئاستى کۆمه‌ڵگا و یه‌کێکى تر له ئاستى ژیانى که‌سیدا .به‌شێوه‌یه‌ک له بارى ئه‌و
گۆڕانکاریانه‌دا چیتر ترادیسیۆن و ته‌قالید ئه‌و ڕۆڵه‌یان نیه که پێشتر هه‌یانبووه. هێزه به‌جیهانیبووه‌کان به جۆرێک ژیانمان داگیر و ناچارمان ده‌که‌ن ئه‌و شتانه‌ى ده‌یانکه‌ین دووباره دایانبڕێژینه‌وه .بۆ نموونه له سیاسه‌تدا ب�ه‌رده‌وام حزبه ته‌قلیدییه‌کان شتێک ده‌ک �ه‌ن که زۆرب�هى خه‌ڵک به شێوه‌یه‌کى ته‌قلیدى قبوڵى بکات به‌اڵم له‌مه‌ودوا خه‌ڵک پێناچێت ئه‌و شتانه قبوڵ بکات که ته‌قلیدین و گۆڕانکاریان تێدا نیه. ئهمه له ژیانى که‌سیشدا هه‌ر به هه‌مان شێوهیه، ژن��ان له ڕاب���ردوودا زۆر شتیان قبوڵ ده‌ک��رد که له‌مه‌ودوا قبوڵیان ناکه‌ن .ئهمهش واتا هه‌موومان ده‌بێت ژیانمان به مۆدێلێکى چاالکتر دابڕێژینه‌وه. ت��ردی��س��ی��ۆن ئ���ه‌گ���ه‌ر ب���ه‌رده‌وام���ی���ش ب��ێ��ت ده‌ب��ێ��ت گۆڕانکاریه‌کى زۆرى تێدا ڕووبدات ،ئێمه ئێستا کۆمهڵه شتێک ده‌خوڵقێنین سه‌باره‌ت به‌وه‌ى چۆن بژین و په‌یوه‌ندى ئێمه ده‌بێت چۆن بێت له‌گه‌ڵ جیهاندا که به‌شێوه‌یه‌کى زۆر ئاشکرا جیاوازه له‌وانه‌ى ڕابردوو.
و ...به‌اڵم به‌م دواییه که هه‌ر سى بۆ چل ساڵ ده‌بێت ،ئێمه ئیدى ئه‌و نیگه‌رانیه‌مان که‌م بۆتهوه، به‌ڵکو زیاتر نیگه‌رانى ئه‌و شتانه‌ین که خۆمان به‌رانبه‌ر سروشت ئه‌نجامى ده‌ده‌ی��ن .مه‌به‌ستم ئه‌و گۆڕانکاریانه‌یه که خۆمان به‌سه‌ر سروشتماندا هێناوه .که‌واته ئهمه قۆناغێکى گواستنه‌وه‌یى ب��وو ب �ه‌ره‌و کۆتایى س��روش��ت ،ی�ه‌ک له شته‌کان ئهوهیه که ئه‌و شتانه‌ى ئێمه ئێستا ڕووبه‌ڕوویان ده‌بینه‌وه وه‌ک پێشتر ئاماژه‌م پێیدا به‌رهه‌مى کار و کرده‌وه‌ى خۆمانن نه‌ک ده‌رهاویشته‌ى سروشت. یه‌کێکى تر له شته‌کان بریتیه له ژیان له پاش کۆتایى ترادیسیۆن .که‌واته ده‌توانیت بڵێیت له‌و قۆناغه‌دا ترادیسیۆن و سروشت مه‌ودایه‌ک بوون بۆ ئ �ه‌وه‌ى ئێمه چاالکیه‌کانمانیان تێدا ئه‌نجام بده‌ین .بۆ نموونه ئه‌گه‌ر ژن بوایه به‌پێى سروشت و ترادیسیۆن ده‌بوو منداڵت ببێت؛ ئهوه چاره‌نووسى
››
ئه‌گه‌ر سروشت هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بووبێت بۆ سه‌ر مرۆڤ ،ئه‌وا ل ه ئێستادا مرۆڤ خۆى هه‌ڕه‌شه‌ی ه بۆ سه‌ر خودى خۆى و سروشت
››
کۆمه‌ڵگایه‌ک نی ه ل ه دونیادا ک ه له‌ده‌ره‌وه‌ى مشتومڕ ن بێت له‌سه‌ر خێزا مه‌گه‌ر ئه‌وانه‌ى ل ه ژێر ده‌سه‌اڵتى فه‌نده‌مێنتالیسته‌کاندان
زۆرب �هى ژن��ان ب��وو ،ب�ه‌اڵم ئێستا ()%25ى ژنانى گه‌نجى واڵت��ان��ى ئ �ه‌وروپ��ا ن��ای��ان�ه‌وێ��ت و ناهێڵن منداڵیان ببێت .چیتر ئه‌ه‌وه چاره‌نوسى ئه‌وان نیه و شته‌کان به‌پێى ترادیسیۆن بهڕێوه ناچن. ک�ه‌وات�ه تۆ مه‌به‌ستت گۆڕانکاریه ل ه بۆیه ،ژیان له دواى کۆتایى سروشت و ترادیسیۆن ده‌س���ه‌اڵت و ترادیسیۆن و س��روش��ت و بریتیه له جیاکه‌ره‌ه‌وه‌ى ژیانى ئێمه له کۆتایى سه‌ده‌ى بیست و سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى بیست و یه‌کدا. سیاسه‌تدا؟ گیدنز :به‌ڵێ ،من دوو شت ده‌ڵ��ێ��م :بۆ یه‌که‌م ئ �ه‌م �ه چ��ى وات��ای��ه‌ک ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت بۆ جاره ئێمه بکه‌وینه کۆمه‌ڵگایه‌که‌وه که له پاش مه‌سه‌له‌ى با بڵێین مه‌سه‌له‌ى خێزان؟ کۆتایى سروشتدا ژیان ده‌گوزه‌رێنین و ژیانیش له گیدنز :بڕوام وایه ئهمه بۆ خێزان ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت دواى کۆتایى سروشت به‌دڵنیاییه‌وه واتاى ئهوه نیه که ده‌بێت دووباره داڕشتنه‌وه‌یه‌کى بنه‌ڕه‌تى هه‌بێت. که چیتر جیهانى فیزیکى له به‌ین ده‌ڕوات ،به‌ڵکو له سه‌رانسه‌رى دنیادا مشتومڕ له‌مه‌ڕ خێزان به‌جدی وات��اى ئهوهیه که شتگه‌لێکى زۆر که‌م ماون له ده‌کرێت .پێم وایه کۆمه‌ڵگایه‌ک نیه له دونیادا جیهانى فیزیکدا که ئیدى نه‌که‌ونه ژێر کاریگه‌رى که له‌ده‌ره‌ه‌وه‌ى ئه‌و مشتومڕه بێت مه‌گه‌ر ئه‌وانه‌ى له ژێر ده‌سه‌اڵتى فه‌نده‌مێنتاڵیسته‌کاندان ،ئه‌گه‌رنا مرۆڤه‌وه. له‌هه‌موو جێگایه‌ک ههیه ،وه ئه‌م پرۆسه‌یه پێى چۆن؟ مه‌به‌ستت چیه؟ گیدنز :ئه‌گه‌ر بیر بکه‌یته‌وه ،بۆ س �ه‌دان ساڵه ده‌وترێت بنیاتنانه‌وه .ب�ه‌ڕاى من ئه‌م پرۆسه‌یه‌ش م���رۆڤ ن��ی��گ �ه‌ران��ى ئ���ه‌و م�ه‌ت��رس��ی��ان�هی�ه ک �ه له ده‌بێت له بنه‌ماکانى دیموکراسیه‌وه ده‌س��ت پێ سروشته‌وه دێن وه‌ک :الفاو ،زه‌مینله‌رزه ،ئافات بکاتهوه ،له یه‌کسانى ڕه‌گه‌زیه‌وه .خێزانى نه‌ریتى
هه‌رگیز خێزانێکى یه‌کسانیخواز ن�ه‌ب��ووه ،نه بۆ ژن و پیاو و نه بۆ منداڵیش ،ب �ه‌اڵم ئێستا بۆ یه‌که‌م جار خه‌ریکه به‌و شێوه‌یه‌ى لێدێت .بۆیه ئه‌و که‌سانه‌ى که ده‌یانبینیت ده‌گه‌ڕێنه‌وه بهرهو خێزانى نه‌ریتى ،من هیچ به عه‌قاڵنى نازانم ،به‌ڵکو ده‌بێت هه‌موان سروشتى خێزان بونیاد بنێینه‌وه ،ئهمهش ته‌نها ئه‌رکى سیاسیه‌کان نیه ،ئه‌رکى من و تۆ و هه‌موو که‌سێکى دیکه‌یه که خه‌بات ده‌کات له پێناو یه‌کسانى مرۆڤدا؛ ئهمهش پرۆسه‌یه‌کى قوڵى دیموکراسى ده‌وێت ،هه‌موو ئهمانه کۆمهڵه گۆڕانکاریه‌کى بیسنور و ناکۆتان. ئ�ه‌گ�ه‌ر ت��ۆ بیر ل��هوه ده‌ک �هی��ت �هوه ک�ه ئێستا به شێوه‌یه‌کى سیاسى چى شتێک ب�ه‌ڕێ��وه ده‌چێت وه‌ک پ���رۆس���هى ب���ه م���ۆدێ���رن���ک���ردن ،پێویسته ب�ه‌م��ۆدێ��رن��ک��ردن��ى پ��رۆس �ه‌ک �ه بگونجێت له‌گه‌ڵ بارودۆخه به‌جیهانیبووه‌که‌دا ،به‌و شێوهیه خێزانیش ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و مه‌سه‌النه‌وه نیه ،به‌ڵکو پێویسته خێزانیش بنیاتبنرێته‌وه ،ب �ه‌و وات��ت��ای �هى ک �ه له پرنسیپه‌کانى یه‌کسانیه‌وه ده‌ست پێبکرێت. که‌واته مه‌به‌ستت ئهوهیه ده‌بێت ده‌سه‌اڵتی خێزان تێکبدرێت و بنیات بنرێته‌وه؟ گیدنز :به‌ڵێ ،مه‌به‌ستم ئهوهیه هێشتا پێویسته
دای����ک و ب����اوک ده‌س���ه‌اڵت���ی���ان ه �ه‌ب��ێ��ت ب �هس �ه‌ر منداڵه‌کانیاندا ،به‌اڵم ئه‌و دهسهاڵته نابێت له‌سه‌ر بنه‌ناى لێدان بنیاتبنرێت ،یان منداڵ هیچ گوێى ل��ێ��ن�ه‌گ��ی��رێ��ت ،چ��ون��ک�ه م��ن��داڵ پێویسته مافى قسه‌کردنى هه‌بێت ،وه‌ک هه‌ر که‌سێکى دیکه‌ى کۆمه‌ڵگا ،بۆیه ده‌توانى ده‌سه‌التێکى دیموکراسیانه بنیات بنێیت ،هه‌ر ئه‌وه‌شه که ئێمه له بوارێکى
سیاسى فراوانتردا به‌ده‌ستى بهێنین ،پێم وایه ئه‌م ه گۆڕانێکى زۆر گه‌وره‌یه ،له‌سه‌ر ئاستى خێزان و ژیانى تاکه‌که‌سدا.
ل���ه‌ش���وێ���ن���ێ���ک���دا ن���وس���ی���وت���ه، “به‌دیموکرتیزه‌کردنى ژیانى که‌سى له یه‌که‌مین ک��اره گرنگه‌کانى زۆر الیه‌نى ڕیفۆرمى سیاسیه له‌مڕۆدا”.
گیدنز :به‌ڵێ ،پێم وایه ئه‌م گۆڕانکاریانه زۆر گرنگن بۆ ڕیفۆرمى سیاسى ،چونکه ئه‌مانه‌ش وه‌ک زۆر شتى دیکه به‌شێکن ل �ه‌و ڕیفۆرمه، به‌شێکن له که‌لتورى مه‌ده‌نى ،وه‌ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌ک لێیبڕوانیت که “ ئایا تۆ ده‌توانى له‌سه‌ر بنه‌ماى ڕێزگرتن له‌گه‌ڵ ئه‌وانى تردا بژیت یان نا؟ که ئه‌وه‌ش له‌سه‌ر په‌یوه‌ندى و دۆستایه‌تى بنیات ده‌نرێت ن�ه‌ک هه‌یمه‌نه و توندوتیژ؟ وه ه�ه‌روه‌ه��ا له‌سه‌ر حیوار و یه‌کترقبوڵکردن بنیاتده‌نرێت” .بۆیه من واى ده‌بینم که په‌یوه‌ندیه‌ک ههیه له‌نێوان ئه‌و شتانه‌ى که له‌ژیانى که‌سیدا ڕووده‌ده‌ن کاتێک په‌یوه‌ندیکردن به‌گرنگ دابنرێت ،بۆیه قسه‌کردن له‌گه‌ڵ ئه‌ونى ت��ردا لکۆمه‌ڵگادا زۆر گرنگه، په‌یوه‌ندى نێوان حیوار له‌ژیانى که‌سى و ئه‌و حیواره له‌ژیانى گشتیدا زۆر گرنگه ،چونکه به‌شێکى زۆر دیموکراسى گشتى ب�ه‌ن��ده ل�هس�ه‌ر حیوارى گشتى و تێگه‌یشتن له‌یه‌کترى ،وات��ا بتوانبت له‌گه‌ڵ ئه‌وانى تر بدوێیت و هه‌ڵبکه‌یت له‌گه‌ڵیاندا، کاتێکیش ت��ۆ سیاسه‌ته‌کان به‌کارده‌هێنیت به وه‌ها ئاراسته‌یه‌کدا ،وه توندو تیژى و ده‌سه‌اڵتى ڕاسته‌وخۆ به‌کارناهێنیت ،هه‌وڵده‌ده‌یت ده‌سه‌اڵتێکى ساده‌ى یاسایت هه‌بێت ،ئه‌وا له‌ڕاستیدا جۆرێک له بنه‌مایه‌کى گشتى ڕیفۆرمى سیاسیه. سه‌رچاوه :ماڵپه‌ڕی (ئه‌نتۆنی گیدنز)
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
11
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
ئیتیكی رۆژنامەوانی ئەمڕۆ جاران پێمان دەوت شەرەفی پیشە... شەرەفی پیشە ،مەرجێكە لەو مەرجە سەرەكیانەی كە دەبێت رۆژنامەنوس پێش ئەوەی دەست بە كاری رۆژنامەوانی بكات هەیبێت. ش��ەرەف��ی پیشە تا رۆژی مردنی رۆژن��ام��ەوان دەبێت لە شادەمارەكانی بسوڕێتەوە و قەت خۆی نەدۆڕێنێت ،كلك و پیاوی كەس نەبێت و هەڵگری سەربەخۆیی و ئازادییەكی رەهای خۆی بێت و تا دوادڵۆپەی خوێنی بەربەرەكانی لەگەڵ سانسۆر بكات و بەرهەڵستكار بێت .نەك جاسوسی واڵتان بێت یان ژێربەژێر ئاسایش بێت و لە نووسینێدا حەقپەرستی بەرجەستە بكات و لە ئەنجامیشدا ببێت بە راپۆرتنووس. هەموو رۆژن��ام��ە و گۆڤارەكانی جیهان سەربە الی��ەن��ێ��ك��ن ،ی���ان ح��زب��ی��ن ی���ان س���ەر ب��ە دەزگ���ای موخابەراتی ئەو واڵتەن كە تیایدا دەردەچن ،جگە لە ملمالنێ لەسەر پۆست و پارە ژێربەژێر لە خۆ نزیككردنەوەن لە دەسەاڵت یا هەندێ لە پیاوانی دەس��ەاڵت .رۆژی ( )2011/2/12رۆژنامەكانی میسر ئازادبوون و رۆژنامەی ئەهرامی میسری لە كەناڵی (العربیە) رایانگەیاند كە ئەو ژمارەیەیان بە بێ سانسۆر باڵوكرایەوە. رۆم��ان��ی (زی��ن��ب و ال��ع��رش) ك��ە ل��ە نووسینی ن��وس��ەری گ���ەورەی میسرە (فەتحی غانم) كرا بە زەنجیرەیەكی تەلەفزیۆنی و بە جوان نەبوونی ش��ەرەف��ی پیشە لە الی��ەن ستافی رۆژنامەكانی میسر و ملمالنێ نێوان رۆژنامەنووسان و دەسەاڵتی بەرجەستە كرد .فەتحی غانم نوسەرێكی چەپڕەوە و خاوەنی رۆمانی (ئەو پیاوە كە سێبەرەكەی وون كرد) واتە شكستهێنانی فكری و هەرەسهێنانی ئ��ەو شۆڕشگێڕانە دوای مەینەتییان لەدەستی دەسەاڵت. رۆژن��ام��ەن��ووس��ی وا ه��ەی��ە هەمیشە زوڕن���ا بۆ دەسەاڵت لێ دەدات ،هەشە تەپڵ بۆ دەسەاڵت لێ دەدات ،هەشە جڕت بۆ دەسەاڵت دەكێشێت. گاڵتە نیە كە بە میدیا دەڵێن دەسەاڵتی چوارەم، یان بە رۆژنامەنوس دەڵێن سەربازی نادیار و پێتان سەیر نەبێت زاراوەكانم كۆنن. ئایا دەبێت پێنوسەكان هەر هەموویان یەكڕەنگ بن؟ رۆژنامەكان لە یەك بچن ،پەیامنێرەكان كۆپی یەكتری بن ،بابەتەكان یەك مۆدێل بن ،گەندەڵی، توندوتیژی ،كۆمەڵگای م��ەدەن��ی ،ئابڕوبردنی هەندێ ك��ەس لە حزبی خۆیان دەردەچ���ن و روو دەكەنە حزبێك یان بزوتنەوەیەكی تر یان ستافێكی تەواو یەك بابەت و یەك زاراوە بن و یەك بۆنیان هەبێت. رۆژن��ام��ەوان��ی ب �ێ‌الی��ەن و س��ەرب��ەخ��ۆ ل��ە هیچ رۆژن��ام��ە و گۆڤارێكدا لە كوردستاندا جێگای ن��اب��ێ��ت��ەوە .خ��ۆ ئ��ەگ��ەر ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ون ب���وو ،ئ��ەوە پەراوێز دەخرێ و بە خوێنیش لە سەر دیوارەكان بنووسێت كەس حیسابی بۆ ناكات ،مەگەر ناچار بێت خۆی زیندەبەچاڵ بكات خۆ بوختانكردن و بەردبارانكردن و قسەهەڵبەستن بۆ یەكتری بووەتە داب و نەریتێكی ب��او ل��ە ن��ێ��وان رۆژنامەنوسان ب��ەرادەی��ەك ل��ە ن��ێ��وان خ��ۆی��ان ب��ەی��ەك دەڵ��ێ��ن بۆیان نوسیوە یان دزیویەتی. ب����ەش ب���ە ح���اڵ���ی خ����ۆم چ���ی���رۆك���ن���وس���م ،وات���ە ئەگەر دەرگ��اك��ان داخ��راب��وون خۆ پێنوسەكەم لە گیرفانمدایە ،ژیانی رۆژنامەنوسیم لەگەڵ ژیانی ئەدەبیم دوو هێڵی هاوتەریبن ،كەمجار تێكەڵی یەكتر دەبن .بەاڵم ئەو رۆژنامەنوسانە چی بكەن كە شاعیر و چیرۆكنوس نین ،دەب��ێ لێوەكانی خۆیان بدورنەوە یان خۆیان الڵ بكەن و زمانیان ببڕن «...ن��ا نا زمانبڕاون» .بەڵێ وای��ە ،ئەی (ئ���ازادی رۆژن��ام��ەن��ووس) تۆ بڵێی لە باشوری كوردستاندا هەبێت؟ ه��ەزار و یەك پرسیار دەبارێتە سەر الپەڕەكەی ژێ���ردەس���ت���م ،ئ���ەی ك��ۆم��پ��ی��وت��ەر و ی��اری��ی��ەك��ان��ی (الپتۆپ)؟ هەر یەكێ لە خۆیەوە الپتۆپێكی پێیە و وادەزانێت نووسەرە... تۆ بڵێی دیستەیەڤسكی زیاتر لە سی بەرگی نووسیوە و رۆمانەكانی لە هەرە شاكارترین رۆمانی جیهانین خۆ بە الپتۆپ نەینوسیون؟ ئ��ای��ا رۆژن���ام���ەن���ووس م��ۆدێ��ل��ە وات���ە پانتۆڵی (كاوبۆیە) بۆ ئ��ەوەی هەموومان لەپێی بكەین، یان جۆری ئارایشتە یا جۆرێكە لە داهێنانی قژ؟ جوانترین ش��اك��ار ل��ە دون��ی��ادا رۆم��ان��ی «ی��اری ه���ەڵ���م���ات���ەك���ان»ە ك���ە خ���اوەن���ەك���ەی ن���وس���ەر و فەیلەسوفی ئەڵمانی (هیرمان هس)ە ،لە سەرەتای رۆمانەكەیدا باس قۆناغی دوای شەڕی جیهانی دووەم دەك��ات و بە وردی��ی��ەوە لە ژێ��ر ناونیشانی «قۆناغی رۆژنامەوانی كات بەسەربردن»ە كە پێشەكییە ،باسی ب��ارودۆخ��ی میدیای ئەڵمانیا دەكات .میدیای كوردی لەو قۆناغەدا نییە ،بەاڵم بۆچی رۆژنامەوانی كوردی گەڕاوەتە سەر ئەو قۆناغە ئەوروپییە؟ واتە سەگی كوردی ،پشیلەی كوردی ،مشكی كوردی ،كرمی كوردی ،مۆرانەی كوردی ،دەبێت ببنە رۆژنامەنووس...
زۆربەی زۆریان ئەكڕێن و ئەفرۆشرێن و بە خۆیان نازانن ،یان هەن رێك وەك مەیمون سەرنوسەر چۆن چەقەنەی بۆ لێ بدا بەو شێوەیە هەڵەكە سەما دەكات. ب��اس��ی ئ���ەوە ن��اك��ەم ك��ە ه��ی��چ ك��چ��ێ��ك ن��اوێ��رێ ببێ بە رۆژن��ام��ەوان ،چونكە كچە بەستەزمانە رۆژنامەوانەكانمان شكستیان هێنا ،كەوتنە ژێر فشاری سێكسی ،بە درۆی ئازادی و... ئایا دەبێت رۆژنامەوان تەنها زمانی دایكی خۆی بزانێت؟ ئایا دەبێت رۆژنامەوان رۆشنبیر و ئینسكلۆپێدی نەبێت؟ ئایا دەب��ێ��ت رۆژن��ام��ەوان ئەتەكێتی شارستانی نەبێت؟ ئ��ای��ا دەب��ێ��ت رۆژن���ام���ەوان چ��اوچ��ن��ۆك و پ���ارە و پۆستپەرست بێت؟ ئ��ای��ا دەب���ێ���ت ت��اق��ە رۆژن��ام��ەن��وس��ێ��ك ب��ەه��ۆی ئینتەرنێتەوە ،تیراژی گۆڤارەكەی بێ ستاف و بێ پەیامنێر بگاتە ( )10هەزار؟ ئایا تاوانی كێیە؟ دەس��ەاڵت یا نەخوێندەواری كۆمەڵگا یان هەڵوێستی حزبەكان؟ لە كاتێكدا رۆژن��ام��ەی (لومۆند) كە دوان��ی��وەڕۆ دەردەچێت لە پاریس بۆ هەر الپەڕەیەكی چەندین پسپۆڕی هەیە هەروەها رۆژنامەی لیبیراسیۆن .بەاڵم ئێستا ستافەكان تەواو نین ،رۆژنامەیەك دەبێ سەرنوسەر، جێگری سەرنوسەر ،بەڕێوەبەری نوسین ،سكرتێری نوسین ،هەڵەبڕ ،دەستەی نوسەران و ...پێویستە هەبێت. خۆی لە خۆیدا ئەدیبە گەورەكانی میللەت بوون بە رۆژنامەوان ،ئەگەر باسی گۆڤاری گەالوێژ بكەین دەبێ باسی مامۆستا سەجادی بكەین كە چیرۆكنووس بوو و چوار ساڵ لە بەشی كوردیدا (زانكۆی بەغدا) مێژووی ئەدەبی ك��وردی پێ دەوت��ی��ن ،ی��ان باسی چیرۆكنووس شەهید شاكر فەتاح نەكەین كە چیرۆكنوسێكی بەناوبانگ بوو یان شەهیدی وشە بوو ،یان ئیبراهیم ئەحمەد كە رۆماننوس بوو و «ك��وێ��رەوەری» كە خوێنەر دەگریەنێ ی��ان پیرەمێرد كە رۆژن��ام��ەی (ژی��ن) ی دەردەك��رد و شاعیر و رۆژنامەنوس (كاكەی فەلالح) سكرتێری بوو یان ئەدیبانی هەفتاكان بگرە هەر لە مامۆستا جەمال بابان و كاك حسێن عارفەوە تا شێركۆ بێكەس و محەمەد موكری تا سەالح شوان هەرەبچوكترینیان كە من بووم. ژیانمان بریتی ب��وو لە مەینەتی و برسێتی و دەرویشی وشەی كوردی بووین جگە لە سانسۆری رژیمی بەعس و راپۆرتنووسان و پەلكێشكردنی ن��ووس��ەران بۆ زیندان دوای تۆپاندنی (عوسمان فایەق) و ...یان شەهیدبوونی دڵشاد مەریوانی كە خ��اوەن��ی دەی��ان بەهرە ب��وو ،ی��ان چیرۆكنوس، رەئ��وف حەسەن كە زان��ای ن��ازدار ه��ەر پرسیاری باوكی لە (لەعلی خان) دەكرد و ئەویش وەاڵمی دەدایەوە :سبەینێ باوكت دێتەوە بۆ ماوەی سی و پێنج ساڵ هەڵەبڕ بووم ،وا بزانم پیرۆزترین كار لە رۆژنامەوانیدا هەڵەبڕییە .چونكە هەموو رۆژنامە و گۆڤارەكان لەبەر دەستمدا بوون ،كەچی ئەمڕۆ هەڵەبڕ بە رۆژنامەوان لە قەڵەم نادرێ یان دیزاینەر كە ئێمە زۆر كڵۆڵ بووین و تەنها هەر كاك (قادر عەلی مەردان) و (شوكر جاسم)مان هەبوو. ه��ەن��دێ م���رۆری ناموبارەكیشمان ه��ەب��وون كە پیشەكەیان لەبەرچاومان قێزەون كرد ،بەاڵم بەش بەحاڵی خۆم هەر كۆڵم نەدا و تەمەنیشم شەست ساڵە و هەر كاری رۆژنامەنووسی دەكەم و هەست دەكەم لە هەموو گەنجەكان گەنجترم و خەیاڵی فەنتازیم عەیبی نیە .هەروەها ی��ادەوەری��م دەڵێی كۆمپیوتەرە. بەدبەختترین رۆژنامەوان ،رۆژنامەوانی كورد بوو، جاران بە یەك كامێرا كاروباری وێنە بەسەر دەچوو، یان پیتچنەكان عەرەب بوون و ملیۆنەها هەڵەی تایپیان دەكرد ،ئامێری (الینۆ) دەتووت شاخێكە، نەك وەك الپتۆب كە بە دەست هەڵدەگیرێ یان پیت و دێڕەكان بە مادەی (رەساس)ی تواوە بوون و لە سەر (كڵێشەكان) ریز دەكران و ئەنجا لە سەر كاغەز لە چاپخانە رادەكێشران( .بورهان قانع) باشترین هەڵەبڕ بوو ئارەزووی لێ بوایە یەك هەڵەی لەسەر رووی الپەڕە دەرنەدەچوو ،ئارەزوویشی لێ نەبوایە. ئەوا خوا دەزانێ و مەگەر هەر من بزانم. هەروەها جاران رۆژنامەی هاوكاری هەفتانەمان هەبوو ،كە بە راستی بە ئەرێنی و نەرێنییەوە قوتابخانە ب��وو ،ئێستا رۆژن��ام��ە و گ��ۆڤ��ارەك��ان قوتابخانە نین ،كەس كەس پێ ناگەیەنێ ،ئەم پیشەیە زۆر س��ووك ك��راوە ،لە هێلكەفرۆشتنیش ناچێ ،نازانم ناوی چی لێ بنێم ،بابەتەكان دەڵێی قوڕی دەستكردی رەشی وشكن .خۆ من دەزانم جیاوازی لە نێوان ئەدەب و كاری رۆژنامەنوسی چییە كە لە زانكركاندا دەوت��رێ��ت��ەوە ،ب��ەاڵم خۆ عەیبیشە خوێندكارێك رۆمانێ ی��ان شاكارێكی جیهانی نەخوێندبێتەوە .رۆژێكیش دێت تڕكنێك بە تاقی تەنیا بە مۆبایلەكەی رۆژنامە یان گۆڤارێك بەرهەم دەهێنێت.
گه‌جنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
12
رێکخه‌رێکی کۆنفرانسی گه‌نجانی چوارپارچه‌ی کوردستان
بۆ ئه‌وه‌ی له‌به‌رامبه‌ر مێژوو ره‌خن ه له
خۆمان بگرین ( )3/16کۆنفرانس ده‌به‌ستین
ڤاالنتاین‌و بچوککردنه‌وه‌ى خۆشه‌ویستى رۆژى ڤ��االن��ت��ای��ن، مه‌ستور ه مه‌حمود ئ�������ه‌و رۆژه‌ى ل � ه زۆرب�����������هى واڵت����ان����ى جیهان دی��اری��ک��راوه ب ه رۆژى خۆشه‌ویستى ،خه‌ڵک له‌و رۆژه‌دا گوڵى سور پێشکه‌ش به یه‌کتر ده‌که‌ن. تایبه‌ت تر پێشکه‌ش کردنى گوڵى سور له نێوان گه‌نجه‌کاندا باوتر‌ه یان ئه‌وانه‌ى خۆشه‌ویستیان ههیه ،ئه‌م کلتور‌ه چه‌نده‌ها ساڵه ل�ه واڵت��ان��دا ههیه و هه‌میشه‌ش ویستراو‌ه گه‌ش‌ه بکات و زیاتر خه‌ڵکى پێوه په‌یوه‌ست بکرێت‌و بمێنێته‌وه .ئهمهش بێ به‌رژه‌وه‌ندى نهبووه؛ رهنگه دیاریکردنى ئه‌و رۆژه له سه‌ره‌تاو‌ه مه‌به‌ستێکى ترى هه‌بوبێت ،به‌اڵم له ئێستادا ئامانجى ئه‌و رۆژه گۆڕاو‌ه و زیاتر چۆته چوارچێوه‌یه‌کى سه‌رمایه‌دارى ،واته وه‌ک زۆرب�هى رۆژه دیاریکراوه‌کانى تر به سه‌رمایه‌دارى کراوه، له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى هه‌موو واڵت��ان له‌و رۆژه‌دا ده‌ست ده‌که‌ن به هێنان‌ه ناوه‌وه‌ى گوڵى سور بۆ واڵته‌کانیان یان مانگێک پێش ئه‌و رۆژه بازرگانه‌کان خه‌ریکى ئاماده‌کارى هێنان‌و بردنى گوڵى سورن بۆ واڵتان و نرخى ئه‌و گوڵه‌ش له‌و رۆژه‌دا زۆر گرانتر ده‌ک��رێ��ت ،له نرخ‌ه ئاساییه‌که‌ى خۆى. ئهمهش بێگومان قازانجێکى زۆر ده‌داته‌و‌ه به ده‌ست سه‌رمایه‌داران‌و بازرگانانى گوڵى سور .له الیه‌کى تره‌و‌ه خۆشه‌ویستى زۆر بچوککراوهتهوه له چ��وارچ��ێ��وه‌ى ته‌نها رۆژێ��ک یان نێوانى ته‌نها دوو گه‌نجى خۆشه‌ویستى کوڕ و کچ ،له کاتێکدا خۆشه‌ویستى واتایه‌کى زۆر فراوانت‌ر و قوڵترى ههیه ،خۆشه‌ویستى ناتوانترێت ته‌نها له چوارچێوه‌ى دوو ره‌گه‌زدا کورت بکرێتهوه ی��ان ئه‌گه‌ر دیاریکردنى ئه‌و رۆژه‌ش به مه‌به‌ستى خۆشه‌ویستى نێوان دوو ره‌گه‌ز‌ه له ته‌نها رۆژێکدا ئه‌ى باقى رۆژه‌کانى تر خۆشه‌ویستى تیادا نیه؟ یان ته‌نها له‌و رۆژه‌دا به‌ڵێن‌ه درۆکان دووباره دهبێتهوه ،ده‌بوو ئه‌و رۆژه ته‌رخان بکرای ه بۆ رۆژى پ���ه‌روه‌رده‌ک���ارى خۆشه‌ویستى له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هه‌مووان ده‌زانین زۆر کوڕ و کچمان له پاڵ خۆشه‌ویستى بوونه‌ت ه قوربانى ،چ ئه‌وانه‌ى کوژراون چ ئه‌وانه‌ى خۆیان س��وت��ان��دووه ،که نه‌گه‌یشتونه‌ت ه خۆشه‌ویسته‌کانیان یان هه‌موو ئه‌و درۆیانه‌ى له پاڵ خۆشه‌ویستیدا چ کوڕان چ کچان به‌رامبه‌ر یه‌ک ده‌یکه‌ن .خۆشه‌ویستى له ئێستادا بۆته زینده‌وه‌رێکى ده‌سته‌مۆ ،زۆر که‌س ده‌یگرێت‌و که لێى ماندوو بوو یان لێى تێربوو به‌رى ده‌دات .ئێستا کلتورى ت��ازه‌ت��ر له خۆشه‌ویستى هاتۆت‌ه ئ��اراوه، خۆشه‌ویستى رۆح له چوارچێوه‌ى چێژێکى چه‌ند ده‌قه‌یى سێکسیدا بچوککراوهتهوه، ئێستا زۆر کوڕ و کچ یه‌کتریان به حساب خ��ۆش��ده‌وێ��ت ،دواى ئ���ه‌وه‌ى ک�ه حاڵه‌تى له‌ده‌ستدانى په‌رده‌ى کچێنى ڕویدا کوڕه‌ک ه دواتر حاشا له‌و بابهته ده‌کات‌و خوى لێ دورده‌خاته‌و‌ه و خۆى ده‌شارێته‌وه؛ کچیش ههیه که خۆشه‌ویستى کوڕێکى ته‌نها ل ه پێناو چه‌ند به‌رژه‌وه‌ندییه‌کى ته‌سکدا ده‌وێت دواى هێنانه‌دى ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندیان‌ه هه‌موو شته‌کان وه‌ک دۆخى سه‌ره‌تاى لێدێته‌وه. کاتێک ئهمه ل�ه ئێستادا ن��اوه‌رۆک��ى خۆشه‌ویستی‌ه یادکردنه‌وه‌ى ئه‌و رۆژه ب ه واتاى به‌ڵێندانه‌وه‌ى درۆ بۆ یه‌کتر دێت، ن�ه‌ک خۆشه‌ویستى .ن��اوه‌رۆک��ى رۆژى ڤاالنتاین له سه‌ره‌تاو‌ه قوربانیدان بووه ل ه پێناو خۆشه‌ویستیدا ،به‌زاندنى سنوره‌کان‌و تێکشکاندنى ئه‌و به‌ربه‌ست‌ه دروستکراوان ه ب��ووه که ههبووه ل�ه‌و ک��ات�ه‌دا ،کاتێک ق �ه‌ش �هی �ه‌ک کچێکى خ��ۆش��وی��س��ت��ووه قوربانى به پیرۆزى خۆى به پله و پایه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى خ��ۆى داوه ل�ه‌و کاته ئه‌و خۆشه‌ویستی‌ه ڕاست بووه و دیارکردنى ئه‌و رۆژه‌ش زیندوهێشتنه‌وه‌ى ئه‌و پاکی‌ه بووه، به‌اڵم له ئێستا هه‌م ئه‌و رۆژه بچوکراوه‌ته‌و‌ه هه‌میش به سه‌رمایه‌داریکراوه.
[ دیدارى /سه‌اڵح مه‌حمود ] ش��ان��دێ��ک��ى گ�ه‌ن��ج��ان��ى واڵت پ��ارێ��ز و دیموکرات ،له باکوورى کوردستانهوه له‌م رۆژانه‌ى دوایدا به‌سه‌ردانێکى فه‌رمى گه‌یشتن ه باشوورى کوردستان ،به‌مه‌به‌ستى به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانى ک��ورد، شانده‌ک ه سه‌ردانى رێکخراوه‌کانى گه‌نجان و خوێندکارانیان کرد« .حه‌مید ئایدن»، ئه‌ندامى مه‌جلیسى گه‌نجانى واڵتپارێز و دیموکرات له باکوورى کوردستان و تورکیا. له‌م دی��داره‌دا باس له گرنگى به‌ستنى ئه‌و کۆنفرانس ه ده‌کات. چه‌تر :مه‌به‌ستان له هاتن بۆ باشوورى کوردستان چى بوو؟
گه‌نجانتان بانگهێشتى ئ�ه‌و کۆنفرانس ه کردووه؟
ل ه چوارپارچه‌ى کوردستان و گه‌نجانى ئهوروپاو تورکیا خه‌بات بۆ به‌شدار بوون به‌رده‌وامه .ئێستا کۆمیته‌ى ئێم ه له ئه‌وروپا بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ه ل ه تێکۆشان دای�ه ،په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ رۆژئ��اوا و رۆژهه‌اڵتیش هه‌ی ه و ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ش بۆ ده‌وڵه‌مه‌ندترکردنى کۆنفرانسه.
چه‌تر :ئایا ژماره‌ى ئه‌ندامانى کۆنفرانس دیاریکراوه؟
ئه‌و کۆنفرانس ه له مێژووى گه‌نجاندا بۆ یهکهمینج��اره ده‌به‌سترێت ،بۆ ئ��ه‌وه‌ش ویستمان له هه‌موو پارچه‌کانى کوردستان گه‌نج به‌شدارى بکه‌ن ،ئه‌و گه‌نجانه‌ش ک ه له واڵت دوورن به‌شدارى کۆنفرانس ده‌بن .کێشه‌کان زۆرن ،پێویست ه جه‌وهه‌رى چاره‌سه‌ر بکرێن و ئێمه‌ش وتمان ئه‌گه‌ر ژماره زۆر بێت کات نامێنێت هه‌موو گه‌نجان کێشه‌کان بێنن ه زمان ،بۆ ئه‌وه‌ش ب ه باشمان زانى له نێوان ( )250 - 200گه‌نج به‌شدارى ئه‌و کۆنفرانسه بن و تا باشتر گفتوگۆکان کان به‌ڕێوه‌بچن.
مه‌به‌ستى ئێمه شتێکى گرنگه ،نزیکى دوومانگ و نیو‌ه ئ �هوه له رۆژه‌ڤ���ى ئێمه‌دای ه ئه‌ویش دروستکردنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانه .ل ه نێو چه‌تر :ده‌وترێت رۆژى به‌ستنى کۆنفرانس خۆماندا زۆر قسه‌مان ل ه سه‌ر کرد و بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه به پێویستمان زانى سه‌ردانى گه‌نجانى باشوورى واڵت ( )3/16دیارى کراوه ،بۆچى ئه‌م رۆژه‌تان بکه‌ین .دوو هه‌فته‌یه له باشووری واڵت له‌گه‌ڵ زۆر هه‌ڵبژارد کۆنفرانسى تێدا بکه‌ن؟ ئێمه رۆژێکى گرنگ و واتادارمان له مێژووىرێکخراو قسه‌مان کردووه ،گوێبیستى بیروڕاکانیان ک���ورد و ک��وردس��ت��ان��م��ان ه �هڵ��ب��ژارد ،ک � ه (/3/16 بووین. ،)2011واتا ساڵیادى کیمیابارانى شارى ههڵهبجه، چه‌تر :پێشوازییه‌کان چۆن بوو؟ زۆر ب ه گه‌رمى پێشوازیان ک��رد ،پاش ئه‌وه‌ى ک � ه ل � ه س��اڵ��ى ( )1988/3/16ل � ه الی���ه‌ن رژێمىقسهمان ک��رد و ئێم ه تێگه‌یشتین ک� ه گه‌نجانى به‌عسه‌وه کیمیاباران کرا و ( )5000کورد شه‌هید باشووری واڵتیش چاوه‌ڕوانى شتێکى وه‌هان و هیوایان کران ،وتمان ئه‌گه‌ر ئه‌وکات یه‌کگرتووى گه‌نجانى ده‌خ��واس��ت زۆر زوت��ر ئ�ه‌و کۆنفرانس ه پێکبهاتایه .کورد هه‌بووایه له‌وانه‌ی ه ئه‌و کۆمه‌ڵکووژیی ه رووى بۆ ئ �ه‌وه‌ش زۆر خۆشحاڵ ب��وون و ب��ی��روڕاى خۆیان نه‌دایه ،بۆ ئه‌وه‌ى ل ه به‌رامبه‌ر مێژوو ره‌خن ه ل ه خۆمان هێنایه زمان و بۆ کۆنفرانسیش پێشنیازیان هه‌بوو و بگرین و وه‌اڵمێکى وات��اداری��ش بۆ دوژم��ن��ان بێت؛ هه‌مووشیان ئاماده‌ن به‌شدارى بکه‌ن .بۆ ته‌وه‌ره‌کانى ئه‌و رۆژه‌مان هه‌ڵبژارد .ل ه مێژوودا زۆر جار گه‌لى ناوه‌رۆکى کۆنفرانس و بۆ تێڕوانینى گه‌نجانى باشوور کوردیان کۆمه‌ڵکوژ ک��ردووه ،به‌اڵم هیچ کاتێک ئیراده‌ى گه‌نجى کورد نارۆخێ؛ رۆژى کۆنفرانس له‌گه‌ڵ زۆر رێکخراو گفتوگۆمان کردووه. چه‌تر :ئایا ئێوه له هه‌موو کورستاندا ئهوه ده‌سه‌لمێنین.
چه‌تر :کۆنفرانس ل ه کوێی ه و بڕیار ه چه‌ند بخایه‌نێت؟
رۆژى ( )3/16ل هشارى ئامه‌د کۆنفرانس ده‌س���ت���پ���ێ���ده‌ک���ات ،ک� ه ک��ۆن��ف��ران��س��ى ژن�����ان و کلتور و وێژه و پزیشکى ت��ێ��دا ب��هس��ت��را .دی��س��ان ه���ه‌ر ل��ه ئ���ام���ه‌د ،ئێم ه گه‌نجان ب � ه ب�ه‌رن��ام�ه و پرۆژه‌کانیانه‌وه له رۆژى ( )3/15پ��ێ��ش��وازی��ان ل��ێ ده‌ک �هی��ن و رۆژان��ى ( )3/17-16کۆنفرانس ب �ه‌رده‌وام ده‌بێت و ()18 ى ئ���ادار ئه‌نجامنامه‌ى کۆنفرانس بۆ راى گشتى و چ��اپ �ه‌م �ه‌ن��ى ئاشکرا ده‌که‌ین .ل ه پاش ()18 ى ئ��ادار ئه‌گه‌ر ده‌رف �ه‌ت هه‌بێ به رێپێوانێکى گه‌نجانى کۆنفرانس به‌شدارى ل ه نه‌ورۆزدا ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى گه‌نج هێزێک له نه‌ورۆز وه‌ربگرێت ل ه نه‌ورۆزى ئامه‌د ملیۆن و نیوێک تا دوو ملیۆن کورد به‌شدارى نه‌ورۆز ده‌بن و ئه‌وه‌ش بۆ کورد و کۆنفرانسى گه‌نجان واتاداره.
حه‌مید ئایدن
گه‌نجى کورد خاوه‌ن هه‌ڵوێستێکى واتادار بێت ،بێ چاالکى و بێ رێکخستن نه‌بێت .ل ه هه‌موو شاره‌کان و له به‌رامبه‌ر هه‌موو هێرشێک وه‌اڵمێکى واتادار بداته‌وه .ئه‌گه‌ر پێویست بکات با چاالکییه‌کان ل ه ئاستێکى رادیکاڵدا بن ،پێویست ه گه‌نج ناسنامه‌ى خۆى بپارێزێت و خۆپاراستنیش مافێکى سروشتیه، چه‌تر :په‌یامتان بۆ گه‌نجان چییه؟ له ئه‌نجامى دیداره‌کاندا تێگه‌یشتین ،ک ه کێشه‌ى ئه‌گه‌ر گه‌نج خۆپاراستن نه‌کات وات��اى ئهوهیه ل هگهنجان ب ه تایبه‌ت ل ه رووى نه‌ته‌وه‌یى زۆر قووڵه بۆ گه‌وهه‌رى مرۆڤانه‌ى خۆى ده‌رچووه .پێویسته گه‌نجى ئه‌وه‌ش پێویسته هه‌موو گه‌نج ل ه ره‌وشێک که کوردى ک��ورد به ی�ه‌ک دڵ و ی�ه‌ک رۆح به‌رامبه‌ر زۆڵم تێدایه ده‌رکى پێبکات .ئه‌گه‌ر باکوور کێشه‌کانى به‌هه‌ڵوێست ب��ێ��ت .ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ش وه‌اڵم���ى گه‌نجانى ب��اش��وور و ب��اش��ووری��ش کێشه‌کانى رۆژه����ه‌اڵت و کورد پێویسته ک ه یه‌کێتى گه‌نجان و کۆنفرانسى رۆژئ���اوا نه‌بینێ هه‌موو ک��ورد ل�ه‌و پارچ ه پارچ ه نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجان ههیه .گه‌نجان پێویست ه به‌رامبه‌ر بوونه‌دا بنده‌ستى ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت و دوژمنیش له‌و له‌سێداره‌دانى گه‌نجانى کورد ل ه ئێران و ره‌شه‌کوژى پارچ ه بوونه هێز وه‌رده‌گرێ و کورد له نێوان ده‌وڵه‌ت ه رژێمى به‌عسى سوورى و هێرش ه کلتوورییه‌کان هه‌رده‌م سه‌رده‌سته‌کاندا ده‌توێته‌وه .بانگه‌وازى ئێمه ئه‌وه‌ی ه به‌هه‌ڵوێست بن.
به‌شێک له خوێندکاران ل ه پرۆژه‌ی تواناسازی الوان بێبه‌ش ده‌کرێن
«کۆى نمره‌کانم ( )%98له‌و پرۆژهیه سوودمه‌ند نه‌بووم» [ ئا /ره‌هێڵ مامه‌ش ] دواى ئه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم بڕیاریدا سااڵنه له رێگاى به‌رنامه‌ى رێکخراوى تواناسازى الوان ( )100ملیۆن دۆالر بۆ ناردنه ده‌ره‌وه‌ى خوێندکاران ته‌رخان بکات، بۆ به ده‌ستهێنانى بڕوانامه‌ى ماسته‌ر و دکتۆرا .به‌شێک له خوێندکاران خرانه سه‌ر به‌رنامه‌ى وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵى عێراق و رایده‌گه‌یه‌ن ئه‌وان له به‌غداد کاره‌کانیان دواده‌ک �ه‌وێ��ت و له‌کاتى خۆیدا ده‌س��ت ب ه خوێندن له دهرهوه ناکه‌ن.
ک��ۆت��اى م��ان��گ��ى راب������ردوو ئ���ه‌و خ��وێ��ن��دک��اران� ه خۆپیشاندانێکایان بۆ به‌رده‌م سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مانی کوردستان له هه‌ولێر ک��رد ،که پێکهات ب��وون ل ه خوێندکاره یه‌که‌مه‌کانی س �ه‌ر ئاستی کۆلێژ و به‌شه‌کانی زانکۆکانی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ،ل ه به‌رامبه‌ر سوودمه‌ند نه‌بوونیان له پرۆژه‌ی تواناسازی الوان و وه‌رنه‌گرتنیان له خوێندنی بااڵ له ده‌ره‌وه‌ی واڵت. زانا تۆفیق ،خوێندکارێکى یه‌که‌می سه‌ر ئاستی زانکۆی سلێمانییه ،ئاماژه بۆ ئ �هوه ده‌ک��ات ک ه فۆتۆ :ره‌هێڵ گه‌نجانی سودمه‌ندنه‌بوو ل ه پرۆژه‌ی تواناسازی الوان ل ه خۆپیشاندانێکدا ئ �ه‌وان ( )240قوتابی ده‌رچ���ووی خوێندنی ساڵی رێگای وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵی عێراقهوه ،ره‌وانه‌ی به ئێمه‌دا که یه‌که‌مه‌کانی سه‌ر ئاستی کۆلێژ و ( )2010-2009ب��وون و به پله‌ی یه‌که‌م تا پله‌ی دهرهوه بکرێن ،به مه‌به‌ستی ته‌واوکردنی خوێندنی به‌شه‌کان له ریزی پێشه‌وه‌ی سوودمه‌ندان ده‌بن ،به‌اڵم سێیه‌می سه‌ر ئاستی زانکۆ‌و کۆلێژه‌کانی هه‌رێمی بااڵ ،وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵی عێراقیش ئاگاداریان تا ئێستا جێبه‌جێ نهکراوه. کوردستان ،جه‌ختى کردهوه :به‌رزترین کۆنمره‌مان ب ه مه‌هدی سه‌باح ،خوێندکارێکی دیکه‌ى زانکۆی دهکاتهوه که ئه‌وان هیچ په‌یوه‌ندییه‌کیان به ئهوانهوه ده‌ستهێناوه تا ئێستا له پ��رۆژه‌ی تواناسازى الوانى نییه .ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :ئێمه خه‌ڵکی کوردستانین س�ه‌الح�ه‌دی��ن ،وت��ی :له ئێستادا قۆناغی سێیه‌می کوردستان بۆ ته‌واوکردنی خوێندنی بااڵ سودمه‌ند و له زانکۆکانی کوردستان سه‌رکه‌وتووین که‌چی خوێندکارانی سوودمه‌ند له پ���رۆژه‌ی تواناسازی نه‌بووین .ناوبراو ،وتى :کۆى نمره‌کانم ( )%98که‌چی له خوێندنی بااڵ وه‌رنه‌گیراوین ،به‌اڵم خوێندکارى ره‌وان��هی ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌ک �ه‌ن ،که‌چی تا ئێستا له‌و پرۆژهیه سودمه‌ند نه‌بووم ،ئهمه له کاتێکدا ل ه فۆرممان لێ وه‌رنه‌گیراوه و ئه‌گه‌ر کار به‌م شێوه‌ی ه عه‌ره‌ب له پارێزگه‌کانی دیکه‌ی عێراق وهرگیراوه. س�ه‌ره‌ت��ای پ��رۆژه‌ی تواناسازی وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی ه���ه‌روه‌ه���ا زان����ا ک���ه‌ری���م ،ک��ه ی �ه‌ک��ێ��ک ب���وو ل ه بڕوات خوێندنی ئه‌مساڵمان له ده‌ست ده‌چێت. بااڵ و توێژینه‌وه‌ی زانستی به‌ڵێنی به ئێمه‌دا ،ک ه به گوێره‌ى ئه‌و زانیاریانه‌ى ده‌ست (چه‌تر) کهوتووه، خ��ۆپ��ش��ان��ده‌ران راگ��هی��ان��د :ئێمه ژم���اره‌ی���ه‌ک ل ه یه‌که‌مه‌کانی س�ه‌ر ئاستی کۆلێژ و به‌شه‌کان ل ه خوێندکاره یه‌که‌مه‌کانین ،بۆ ته‌واو کردنى خوێندنى مه‌رجه‌کانى ناردنه ده‌ره‌وه‌ى خوێندکاران بۆ دهرهوه ل ه ریزی پێشه‌وه‌ی سودمه‌ندان ده‌بن که‌چی وا ده‌رنه‌چوو. بااڵ داوا ده‌که‌ین ناومان بکهنه به‌رنامه‌ى تواناسازى نێوان هه‌رێم و به‌غدا جیاوازى ههیه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ل ه کاوه شه‌فیق ،خوێندکارێکى سێیه‌می سه‌ر ئاستی الوان که حکومه‌تى هه‌رێم و وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ به‌غداد ئه‌و خوێندکارانه ره‌وانه ناکه‌ن که له ده‌وامى زانکۆی کۆیه ،له به‌شی زانسته کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ئێوارانن و ئه‌وانه‌ش ره‌تده‌که‌نه‌وه ،که فه‌رمانبه‌ربن. رایگهیاندووه. پێیوایه ،وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانستی ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ل�هس�ه‌ره‌ت��ای پ���رۆژه‌ی تواناسازی ،ئهمهش وای له خوێندکارانى هه‌رێم کردووه ،ئه‌گه‌ر کوردستان ،بڕیارێکی ده‌رکردووه بۆ ئه‌وه‌ى که ئه‌وان له وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانستی ،به‌ڵێنی له‌کاتى ئێستادا هه‌وڵى دام �ه‌زران��دن ب��ده‌ن و ترسى
له‌ده‌ستدانى زه‌ماله‌که‌شیان ههیه. د.ئ��ام��ان��ج ع��ه‌ب��دوڵ�ڵا ،راوێ����ژک����ارى س �ه‌رۆک��ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بۆ کاروبارى خوێندنى بااڵ ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :له به‌رنامه‌ى تواناسازى الوانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستاندا هاتووه ،ک ه یه‌که‌مه‌کان له‌سه‌ر ئاستى کۆلێژه‌کان به‌شێکن له‌و به‌رنامه‌یه ،ب �ه‌اڵم وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى ب��ااڵى عێراق ده‌ست پێشخه‌ره‌یه‌کیان کرد ،که یه‌که‌مه‌که‌کان ل ه سه‌ر ئاستى کۆلێژه‌کان له‌سه‌ر بودجه‌ى خۆیان ره‌وانه‌ى دهرهوه ده‌ک���ه‌ن ،که ژم��اره‌ی��ان ( )200ک�هس بوو، ئهمهش واده‌ک���ات بودجه‌یه‌کى زیاتر بۆ به‌رنامه‌ى توانا سازى الوان بگهڕێتهوه .وتى :بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین خوێندکارى زیاتر ره‌وانه‌ى دهرهوه بکه‌ین .ئه‌وه‌ى لێره‌دا ئاسته‌نگى دروس��ت ک���ردووه ،هێواش به‌ڕێوه‌چوونى به‌رنامه‌که‌ى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى ب��ااڵى فیدراڵه ،ب ه پێچه‌وانه‌وه له هه‌رێم به خێراتر به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش ئه‌و خوێندکارانه‌ى که‌وتونه‌ته سه‌ر به‌غدا ب ه هیچ شێوه‌یه‌ک مافیان نافه‌وتێ. وتیشى :ئه‌و ده‌ست پێشخه‌ریه‌ى وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵى فیدراڵ ،بۆ هه‌رێم مافێکى خۆمانه و ناکرێ ل�ه‌ده‌س��ت خۆمانى ب��ده‌ی��ن .ناکرێ ئێمه ئ�ه‌و پاره‌ی ه ره‌تکه‌ینه‌وه و لهوانهیه جارێکى تر نه‌توانین داواى زه‌ماله له به‌غداد بکه‌ین. ه��ه‌روه‌ه��ا د.ج �ه‌ع��ف �ه‌ر ع �ه‌ل��ى ،ئ�ه‌ن��دام��ى لیژنه‌ى پ �ه‌روه‌رده و خوێندنى بااڵ له په‌رله‌مانى کوردستان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :سه‌باره‌ت به‌و کێشهیه ئێم ه وه‌ک لیژنه‌ى پ����ه‌روه‌رده و خوێندنى ب��ااڵ قسه‌مان له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت کردهوه .له میانه‌ى گفتوگۆکانمان له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى خوێندنى ب��ااڵ ،گه‌یشتینه ئه‌و بڕوایه‌ى که ره‌تکردنه‌وه‌ى ئه‌و کورسیانه‌ى له‌الیه‌ن حکومه‌تى فیدراڵ بۆ خوێندکارانى هه‌رێم ،زیانێک ه قه‌ره‌بوو ناکرێته‌وه ،جه‌ختیشى ک��ردهوه :له‌به‌ر ئهوه ئه‌گه‌ر هه‌رێم ئه‌و به‌شه‌ى خۆى له زه‌ماله‌ى عێراق ره‌تبکاته‌وه ،ئ �ه‌وا زیانێکى زۆرم���ان ب�ه‌رده‌ک�ه‌وێ��ت، بۆیه ئێمه وه‌ک لیژنه‌ى پ �ه‌روه‌رده و خوێندنى بااڵ، که هیچ مه‌ترسیه‌ک نیه له‌سه‌ر بێبه‌شکردنى ئه‌و خوێندکارانه‌ى که که‌وتونه‌ته سه‌ر به‌غدا ،به‌ڵکو ته‌نیا مه‌سه‌له کاته.
دوو هاوکێشه‌ى ته‌واو جیاواز ل ه کوردستان
«هه‌باس ه ل ه دیوه‌خان چ باسه؟»
ل����������ه ج����ی����ه����ان����ى ئ���������ازادی���������خ���������واز و واڵت���ان���ى پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��وو و دی����م����وک����راس����ی����دا کامه‌ران گوڵپی م����ه‌ح����اڵ����ه رۆژێ������ک ل���ه رۆژان س �ه‌رۆک��ى واڵت ی���ان ب �ه‌رپ��رس��ێ��ک ل �ه‌پ��اڵ پ��ۆس��ت�ه‌ک�هی��دا ببێت ب�ه ب��ازرگ��ان – ب��زن��س م��ان – ب �ه‌اڵم ل ه ههرێمه ئازیزه‌که‌ى له‌مه‌ڕ خۆمان ( )180پل ه پێچه‌وانه‌ى جیهانى دیموکراسییه له‌کاتێکدا له هه‌مووشت زیاتر بانگه‌شه بۆ دیموکراسى ده‌ک��رێ��ت و به کڕیارێکى فعلى نایه‌ته پێش. چونکه له‌مه‌ڕ خۆمان هه‌ر به‌رپرسێک ده‌بێت ه (بزنس مان) له‌پاڵ کورسییه‌که‌یدا و سامانێکى ناڕه‌وا به‌ده‌ست ده‌هێنێت .بۆیه ئێمه‌ش ده‌پرسین
له کوردستانى ئازاددا چ باسه؟ خ���ۆزگ���ه ب���ه‌رپ���رس���ان���م���ان چ����ۆن ل���ه ب����وارى ب���ه‌رزک���ردن���ه‌وه‌ى ب��ااڵخ��ان��ه و ت���ه‌الره‌ک���ان���دا و س�ه‌وزک��ردن��ى ه���ه‌زاران دۆن��م��ى ئ �ه‌م کوردستان ه به‌مه‌به‌ستى تایبه‌تى خۆیان ژماره‌ى پێوانه‌ییان شکاندوه ل�ه جیهاندا – به‌هه‌مان ش��ێ��وه‌ش ل ه زان��ک��ۆى م��رۆڤ دۆس��ت��ى به‌شى – وی���ژدان – که‌مێک ده‌یانخوێند ه�ه‌ت��ا بیانزانیبا ئ �ه‌وان ل �ه ک��وێ��ى گ��ۆش �ه ن��ی��گ��اى دی��م��وک��راس��ی��دان و به‌راوردێکى خۆیان بکردایه‌ته به به‌رپرسانى ئه‌وروپا و جیهانى دیموکراسى. مه‌خابن ح �ه‌زى (خ��ورم��ژى) ل�ه کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌دا بیرکردنه‌وه‌ى تاکى کوردى خنکاندووه، بووه به سیمایه‌کى زۆر ئاسایى و رۆژ به رۆژ له شه‌مه‌نده‌فه‌رى به‌ها بااڵکاندا دوا ده‌که‌ین و بیرمان چه‌قى به‌ستووه ج��ۆرج ده‌بیلۆ بوش
ه����ی����چ ه���ێ���زێ���ک���ى س��ت �ه‌م��ک��ار ن��ی �ه ی��اس��ا سه‌الح هه‌ورامی ن�ه‌ک��ات�ه چ�ه‌ک��ێ��ک بۆ گه‌یشتن به خه‌ونه‌کانى خ����ۆى ه �ه‌م��ی��ش �ه ت��اق� ه رێگایه‌ک که سته‌مکار ویستبێتى به‌خێرایى کۆمه‌ڵگا سه‌رکوت بکات و ده‌نگ‌ه به‌رزه‌کان لهسێداره بدات یاسا بووه .یاساش بهسه بۆ هه‌ر خه‌ونێک که بته‌وێ به ده‌ستى بهێنى .یاساش زۆر شت بۆ سته‌مکار ده‌کات هه‌ندێک جاریش دهبێته بکوژى خه‌ونه‌کانى ئه‌وکاته‌ى سته‌مکار. یاسا به‌کار ده‌هێنێت بۆ گه‌یشتن به خه‌ونه‌کانى، مه‌ترسیدارترین چه‌ک‌ه بۆ ئازادى و مه‌ده‌نیه‌ت به‌دیو‌ه خراپه‌که‌یدا ،به‌اڵم به‌دیو‌ه باشه‌که‌یدا باشترین ده‌رگای‌ه بۆ هاتن‌ه ژوره‌و‌ه و دروستکردنى کۆمه‌ڵگایه‌کى ته‌ندروست ئه‌وکاته‌ى ده‌سه‌اڵتێک به‌زنجیر خ��ۆى به کورسى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى خۆیه‌و‌ه ده‌به‌ستێت و هیچ کات له خه‌یاڵى دا نییه خۆى له کورسییه‌که‌ى جیا بکاتهوه زۆر هه‌ڵ ه ده‌که‌ین ئه‌گه‌ر بڵێین کار به یاسا ده‌کات بۆ بنیادنانى کۆمه‌ڵگایه‌کى ته‌ندروست. سته‌مکار ههمیشه بیر له به‌رهه‌مهێنانى یاسایه‌ک ده‌ک��ات �هوه ت��ا بیکات‌ه ک��وت�ه‌ک ب��ۆ سه‌رکوتکردنى کۆمه‌ڵگا و کپکردنى ده‌نگ‌ه ب �ه‌رزه‌ک��ان .ده‌سه‌اڵت ه سته‌مکاره‌کان ههریهکه و به جۆرێک یاسا ده‌که‌ن ه پردێک بۆ په‌ڕینه‌و‌ه و گه‌یشتن به خه‌ونه‌کانى ،به‌اڵم به‌گشتى هه‌موو ی�ه‌ک ئامانجیان ههیه با من ل ه واڵت نه‌چم‌ه دهرهوه با له نزیکه‌و‌ه باس له ده‌سه‌اڵتێکى سته‌مکار بکه‌م که ههمیشه باس له پابه‌ندبوون ب ه ئازادیخوازه‌کانى رۆڵه‌ى ئه‌م دایکه‌ن ،به‌اڵم قس‌ه و ناخى ئه‌م دهسهاڵته زۆر له یه‌ک جیاواز ده‌کات ئه‌گه‌ر ساڵى یه‌کجار قسه‌یه‌ک بکه‌ن له‌گه‌ڵ ناخیاندا وه‌ک یه‌ک بێت ئه‌وا ده‌بێت مافى ژیان له تاکێک بسه‌ننه‌و‌ه بۆ چه‌ند رۆژێک کۆمه‌ڵگا پرسه‌دار بکه‌ن و فرمێسکى پێ بڕێژن وه‌ک بڵێی به ئازاره‌کانى کۆمه‌ڵگا چێژ وه‌ربگرن ئه‌و سته‌مکاره‌ش ده‌سه‌اڵتى کوردی‌ه سااڵنێکى زۆر خه‌ڵک‌ه هه‌ژار و به‌ش مه‌ینه‌ته‌که‌ى کوردستان خه‌بات و قوربانیاندا به‌و ئومێده‌ى رۆژێک له زوڵم و چه‌وساندنه‌وه رزگاریان بێت ،به‌اڵم خه‌باتکردن و قوربانیدانه‌که‌یان له الیه‌ن ده‌سه‌اڵتێکى سته‌مکاره‌و‌ه بووت‌ه شمشێرێک و هه‌ر رۆژه و پارچه‌یه‌ک له جه‌سته‌یان ده‌بڕین سه‌یر له‌وه‌دای ه ئه‌م زلحزبان‌ه سااڵنێک به‌دروشمى یا نه‌مان یان ئازادى بۆ کوردستان خه‌باتیان کرد ،به‌اڵم دواى گه‌ڕانه‌وه‌ى ئازادى خۆیان بوونه بکوژى ئازادی و رۆڵه‌کانى کوردستان به شێوازێک مامهڵه له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگا ده‌که‌ن که ته‌نها ئه‌وان ئه‌م رۆژه‌یان به‌هه‌رمهێناو‌ه و ههمیشه باس له پێاڵو‌ه دڕاوه‌کانى شاخ ده‌که‌ن و فرۆشتنه‌وه‌یان به ئێمه وه‌ک ئه‌وه‌ى ئهمانه بۆ منه‌تکردن خه‌باتیان کردبێ .بۆیه پێیان ره‌وای�ه خه‌ڵکى برسى بکه‌ن و ئ��ازادى لهسێداره بده‌ن و
13
پێشینه‌یه‌کى زۆر که‌مى پێبدرێت بۆ هاوسه‌رگیرى. ئهمه له‌کاتێکدا سوپایه‌ک قه‌یره‌کچ و قه‌یره‌کوڕ خه‌زانى ته‌مه‌نیان هه‌ڵده‌وه‌رێنن .ئاخر ئه‌م په‌رله‌مان ه گوێرایه‌ڵى ئه‌م زلحزبانه‌ی‌ه بۆیه ئهوهنده بڕوبیانوت بۆ دههێننهوه و ده‌ڵێن ئه‌رکى ئه‌م کابین‌ه گه‌نده‌ڵ‌ه قورس ده‌بێت وا ئه‌رکى قورس ده‌بێت که خزمه‌تێکى که‌م ب ه چینێک بکرێت یان ئاوا قورس ده‌بێت که ئه‌م هه‌موو ئۆتۆمبێله‌ی جامڕه‌ش له‌سه‌ر حسابى میلله‌ت بکڕدرێت و ئه‌م هه‌موو پاره خه‌یاڵی‌ه بۆ پرۆژه‌ى وه‌همى بدزرێت و وه‌زیر و په‌رله‌مانه‌کان موچه‌ى خه‌یاڵى وه‌ربگرن .ئه‌و رۆژه له وه‌اڵمى پرسیارى رۆژنامه‌نوسێکدا سه‌باره‌ت به‌و که‌سانه‌ى موچه‌که‌یان ته‌نها ( )37هه‌زاره ،د.به‌رهه‌م ده‌ڵ��ێ��ت :ل�ه ت��وان��اى کابینه‌که‌مدا نیه سفرێک بۆ موچه‌کانیان زیاد بکه‌ین منیش ده‌ڵێم راست ده‌کات ئه‌و هه‌موو ته‌خشان و په‌خشان‌ه به پاره‌ى میلله‌ت بکرێت و کابینه‌که‌ى دکتور ده‌ست له‌م زلحزبان‌ه پان بکاتهوه چۆن له‌توانایدا هه‌بێت. ل�ه م���اوه‌ى حکومڕانى ئ �ه‌م زلحزبانه‌دا گه‌لێک شتى سه‌یرم بینى به‌تایبه‌ت ئه‌م کابینه‌یه‌ى شه‌شه‌م، له‌م کابینه‌یه‌دا خه‌ڵکى نه‌خوێنده‌وار کرا به وه‌زیر یان وه‌زی���رى ته‌ندروستى ههیه ،ب �ه‌اڵم نه‌خۆشخانه‌یه‌کى چوارسه‌د قه‌ره‌وێڵه‌یى بنیاد ناو‌ه بڕیاره تا هاتنى رۆژى قیامه‌ت ته‌واو نه‌بێت .وه‌زی��رى ناوخۆمان ههیه ،به‌اڵم ئه‌نفالچییه‌ک ئه‌م شار بۆ ئه‌و شار ده‌سوڕێته‌و‌ه جوڵه‌ى لێوه‌نایه‌ت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر رۆژنامه‌نووسێک گه‌نده‌ڵییه‌ک ئاشکرا بکات هێزه‌کانى ئاماده‌ن بۆ ده‌ستگیرکردنى. وه‌زیرى ئاوه‌دانکردنه‌و‌ه ههیه ،به‌اڵم تا دێ رێگا و بان و گونده‌کان وێران ده‌بن .وه‌زیرى سامان‌ه سروشتیه‌کان ههیه، به‌اڵم وه‌زاره‌ته‌که‌ى له‌ناو جانتایه‌کدا قفڵ داوه و هه‌ر رۆژه و له واڵتێکه .وه‌زیرى دادمان ههیه ،به‌اڵم دادگاکان ل�ه ح��زب �هوه ب��ڕی��ار وه‌رده‌گ����رن و داواک����ارى گشتیمان ههیه شه‌خسى پارێزه‌رى چه‌ند به‌رپرسێکى گه‌نده‌ڵ‌ه و هه‌میشه‌ش باس له سه‌روه‌رى یاسا ده‌کرێت. ئه‌سڵه‌ن نه‌ک هه‌ر یاسا سه‌روه‌ر نیه ،به‌ڵکو یاساش بووهته مه‌ترسى بۆ سه‌ر ژیانى خه‌ڵک .ئه‌مه‌ى ک ه باسکرا نمونه‌یه‌ک بوو له بیست ساڵ حوکمڕانى دوو زلحزبى سته‌مکار که دواى ئه‌م هه‌موو ساڵه تازه بیر ل ه به‌رهه‌مهێنانى یاساگه‌لێک ده‌که‌نه‌و‌ه بۆ سه‌رکوتکردنى کۆمه‌ڵگا .ئه‌ڵبه‌ت تێگه‌شتن له سته‌مکار تێگه‌شتن ه له‌و یاسایه‌ى سته‌مکار به‌رهه‌مى ده‌هێنێت ،به‌اڵم زۆر دڵخۆشم به‌وه‌ى که ههمیشه دهسهاڵته سته‌مکاره‌کان ئه‌و یاسایانه‌ى که به‌رهه‌میان هێناوه بۆ گه‌شتن ب ه خه‌ونه‌کانیان له کۆتایییدا بووهته قاتیلى خه‌ونه‌کانیان و کۆتایى به‌و حوکمڕانی‌ه هێناوه که بۆ سته‌مکاران به‌هار بو‌ه و بۆ گه‌لیش پایز .چاره‌نووسى سته‌مکاره‌کانیش یان یاسا په‌تى سێداره ده‌کات‌ه ملیان یان له ده‌ستى یاسا هه‌ڵدێن و ئهوکاته نه ئه‌رز ده‌یانگرێت‌ه خۆى و نه ئاسمان.
به‌سااڵچوونى ئافره‌تان ل ه کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیدا ب�ه‌ه�ه‌ده‌رچ��وون��ى ته‌مه‌نى رۆژان که‌ریم زۆرێ������ک ل���ه ئ��اف��ره‌ت��ان��ى کۆمه‌ڵگه‌ى ک��وردى هێشتا جۆرێک‌ه له‌و کلتور‌ه دواکه‌وتووه‌ى له زۆرێک خێزاندا ئێستاش گه‌ش‌ه ده‌کات و هۆکاره‌کانى زۆرب��وون یان مانه‌وه‌یشى له په‌ره‌سه‌ندندان و ده‌توانین به ئاسانى هه‌ندێک له‌و هۆکاره سه‌ره‌کییان‌ه بخه‌ینه‌ڕوو بۆ خوێنه‌ران و الیه‌نه‌کانى په‌یوه‌ندیدار به‌م دیارد‌ه دزێوه‌وه ،یه‌کێک له‌و هۆکاران‌ه کۆمهاڵیهتیه و ئهمهش ئه‌و کاته‌ی‌ه ک ه کچان ده‌گه‌ن‌ه ته‌مه‌نى باڵغبوون و داواکاریان دێت، به‌اڵم لێپرسراوى خێزانه‌ک‌ه یان نایه‌ڵێت کچه‌ک‌ه بوارى هه‌ڵبژاردنى هه‌بێت وه‌ک مافێکى سه‌ره‌تایى خۆى یان داواى ماره‌یى‌و بڕه پاره‌یه‌ک ده‌که‌ن له کوڕه‌ک‌ه که بۆ
یه‌کتر نه‌بن ،لێره‌شدا زیان لێکه‌وتووى یه‌که‌م کچه‌که‌یه، چونکه دهمێنێتهوه و زۆرێک له‌و کوڕانه‌ش دواى ئه‌وه‌ى که بێ ئومێد ده‌بن دهچنه پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى یه‌وه، یان زۆرج��ار هه‌ڵه‌یه‌کى بچوکى کچ مایه‌ى ئه‌وه‌ی ه که هه‌تا هه‌تای‌ه وه‌ک ناوێک لێى نهبێتهوه و ببێت ه په‌ڵه‌یه‌کى ره‌ش به نێوچاوانیه‌و‌ه و ئهمهش بۆ ره‌گه‌زى نێر زۆرجار زۆر ئاساییه. هه‌ندێک سه‌رکوت کردنیش که باوک‌و برا ده‌یکه‌ن دیسانه‌و‌ه هۆکارى مانه‌وه‌ى ئافره‌ت‌ه له ته‌مه‌نێکدا ک ه هێشتا کچه و هاوڕێى ئه‌و چه‌ند منداڵێکیشى ههیه، ئه‌گه‌ر که‌سێکیش قسه‌یه‌کى خێر له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا بکات خێرا وه‌ک ئه‌وه‌ى که ده‌ڵێن ئێمه شه‌ره‌فى خۆمان له ده‌ستى خۆماندای‌ه نایه‌ڵن ده‌روویه‌ک له کچى داما و بکرێتهوه و لێره‌شدا نێرساالرى رۆڵى خۆى ههیه که ل ه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
ده‌ڵێت :زۆرج��ار خه‌ڵکى که ده‌مبینن له بازاڕ له‌گه‌ڵ ده‌وروب�ه‌ری��دا و زۆر مه‌حاڵه سکااڵکان و شوێنه گشتییه‌کاندا پێم ده‌ڵێن «که‌س پێی بگاته ده‌ستى ،کاتێک له ده‌سه‌اڵتدایه چۆن نه‌وتووى که تۆ له سه‌رۆکى ئه‌مریکا ده‌چیت؟» گۆشه‌گیر ب��ووه ل �ه میلله‌ت ،ب�ه‌ه�ه‌م��ان شێوه ئ �ه‌م �ه دواى ده‌رچ���وون���ى ل �ه ک��ۆش��ک��ى س��پ��ى و کاتێک له ده‌سه‌اڵت دور ده‌که‌وێته‌وه ناتوانێت مرۆییه‌کان بکڕن و بیخوێننه‌وه ،به‌ڵکو ئه‌م ده‌سه‌اڵتى راده‌ستى ئۆباما کرد ،هاواڵتیان به‌م بێته ناو خه‌ڵکییه‌وه و ژیانێکى ئاسایى و ئاسوده خوایه حه‌زى ئه‌قاڵنییه‌ت زاڵ بێت به‌سه‌ر حه‌زى شێوه دیموکراسییه سه‌رۆکى پێشووى خۆیان ل ه به‌سه‌ر به‌رێت. ئاره‌زوه‌کانیاندا و پاشه‌ڕۆژێکى پڕشنگدار بۆ �زى � �ازی � ئ ���دى � زێ ه و ه �� � ��ت � ڕێ ه �� � گ ه د ��ار ب��ۆی �ه ن���اچ� شوێنه گشتیه‌کاندا ده‌بینن! خۆیان تۆمار بکه‌ن و بزانن که نوسینه‌کان ل ه به‌رپرسانى ئه‌وان له‌کاتى پۆست و ده‌سه‌اڵتى خ��ۆى له ئ �ه‌وروپ��اى دیموکراسى ،چونکه زۆر به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌وانه نه‌ک دژیان. واڵت���دا ل �ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى میلله‌ت و ج �ه‌م��اوه‌رى چ���اک ده‌زان���ێ���ت ل���ه‌وێ م��رۆڤ �ه‌ک��ان ب �ه‌ڕێ��ز و مێژوو به‌زه‌یى به که‌سدا نایه‌ته‌وه و به‌ردیش خۆیاندا دیموکراسیانه مامهڵه ده‌ک �ه‌ن ،بۆی ه پ��ارێ��زراون ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ئ�ه‌وان�ه‌ش��ى ک�ه وه‌ک ئه‌و له جێگه‌ى خۆى سه‌نگینه و ئێمه‌ش هه‌مووان ب ه دواى ده‌رچ��وون له ده‌سه‌اڵت ده‌توانن به ئازادى خوێنى دیموکراسیان مژیوه له واڵتى خۆیاندا یه‌که‌وه جوانین و مڵۆى خه‌رمانمان بۆ خۆمان ه ژیانیان وه‌ک هه‌ر هاواڵتییه‌کى ترى ئاسایى ل�ه پێناو ح �ه‌ز و ئ���اره‌زو گ��ی��رف��ان و...؟دا ل ه نه‌ک بێگانه .بۆ ئه‌وه‌ى نه‌وه‌کانى داهاتوومان بگوزه‌رێنن! هه‌موو سه‌رده‌مێکیشدا هه‌ر میلله‌ت براوه بووه ئ �ه‌گ �ه‌ر پ��رس��ی��اری��ان ل��ێ ک��ردی��ن -:ئ���ه‌رێ باب ه بچێ ه چوو ه ن ئێستاش خایاندبێت. زۆریشى با ؟ ه باس چ خۆمان خانى ه دیو به‌اڵم له له دیوه‌خانى ک��وردان چ باسه؟ ئێمه‌ش بڵێین ک ه ی ه نامیلک ند ه چ و ه و ه بچن خۆیاندا ه ب �ا � ب و �ن � �اس � ئ �ى � �ان � زم ه � ب رپ��رس ه ب�� ى ه و ه ��� � ئ ل �ه‌ب �ه‌ر سوپاس بۆخوا پڕ له جوامێر و پیاوخاسه. دوور ل �ه ب �ه‌ه��ا م��رۆی��ی �ه‌ک��ان ره‌ف���ت���ار ده‌ک���ات ده‌رب��اره‌ى دیموکراسى و مافى م��رۆڤ و به‌ها
خۆ به‌ستنه‌و ه به‌کورسى ده‌سه‌اڵته‌وه به‌ڵگه‌ی ه بۆ ئه‌وه‌ى ک ه ئێوه... سامانى ئه‌م واڵته بۆ خۆیان قورخ بکه‌ن. بۆیه یه‌کێک له نوسه‌ر و رۆشنبیره‌کان ده‌ڵێت له هه‌ر شوێنێک ئاسمانى ئه‌م واڵته‌و‌ه به‌ربێته‌و‌ه دهکهوێته ناو پارچه زه‌وى به‌رپرسێکه‌و‌ه له هیچ کونجێکى دنیا هێنده‌ى ئه‌م ههرێمه باس له سه‌روه‌رى یاسا و دیموکراتى ناکرێت، به‌اڵم سه‌رکوتکردنى کۆمه‌ڵگا و ئه‌و ناداد په‌روه‌ریه‌ى له‌م هه‌رێمه‌دا ده‌گوزه‌رێ رهنگه له که‌م شوێن هاوتاى هه‌بێ .ئاخر که‌ى ره‌وای‌ه تیمێکى چه‌ند که‌سى سامانى ئه‌م واڵته قورخ بکه‌ن و به ئ��اره‌زوى خۆیان ته‌خشان و په‌خشانى پێ بکه‌ن و بیکه‌ن‌ه کۆشک و ته‌الرى به‌رز و بێن‌ه راگه‌یاندنه‌کانى خۆیان بۆ ئه‌وه‌ى به‌شان و باڵیاندا هه‌ڵبده‌ن .ئاخر که‌ى ره‌وای‌ه به ئاشکرا یاسایه‌ک به‌رهه‌مبهێنن و کۆمه‌ڵگاى پێ سه‌رکوت بکه‌یت یان کێ ئهوه به‌ره‌وا ده‌زانێت له‌سه‌ر بیروڕاى جیاواز خه‌ڵکى برسى بکه‌یت یان چ ویژدانێک قبوڵ ده‌کات وه‌اڵمى وش‌ه به فیشه‌ک بدرێته‌و‌ه یان به کام حه‌ق که‌سانێک به پله‌ى وه‌زیر و بریکارى وه‌زیر خانه‌نشین ده‌که‌یت ک ه هیچ پله‌یه‌کى خوێندنى نیه و ئاواتى ئهوه بووه رۆژێک له رۆژان خه‌ون به ده‌رگاى وه‌زاره‌تێکه‌و‌ه ببینێ ئێستا تۆ بێیت و به پله‌ى وه‌زیر خانه‌نشینى بکه‌یت خه‌ڵکێک به به‌اڵى خوا مردبێ بکرێ به بریکارى وه‌زیر ،ئاخر خه‌ڵکى حه‌قیان‌ه ئه‌گه‌ر هیچ سۆزێکیان بۆ ئه‌م واڵت ه نه‌مێنێت و حه‌ز به وێرانبوونى بکه‌ن. ئه‌م دهسهاڵته سته‌مکاریه‌که‌ى ل�ه‌وه‌دای�ه کاتێک کۆمه‌ڵێک ده‌ڕژێ��ن �ه س �ه‌ر ش �ه‌ق��ام و خۆپیشاندان ده‌ک �ه‌ن و داواى موچه‌یه‌ک یان دام �ه‌زران��دن ده‌که‌ن به خائین و گێره‌شێوێن ناویان ده‌ب�ه‌ن زۆر به ساده‌یى ده‌ڵێن ده‌ستیان له‌پشته‌وه‌یه ،ئاخر ئه‌گه‌ر ق�ه‌رار وابێت خه‌ڵکى بۆ داواکرنى مافه‌کانى خۆى بکرێت به سیخور و خۆفرۆش ئه‌بێ ئه‌م دهسهاڵته چى بێت که خۆى سیخۆرى ده‌وڵه‌تانى دووژمنن ،من نامه‌وێ الپه‌ڕه‌کانى دوێنێ هه‌ڵبده‌مه‌و‌ه به‌س له‌دڵما جێگه‌ى نابێته‌و‌ه من ئه‌پرسم ئه‌و خه‌ڵکانه‌ى سیخوڕ و خۆفرۆشن که داواى ماف‌ه سه‌ره‌تایه‌کانى خۆیان ده‌که‌ن بۆیه ده‌ڕژێن‌ه سه‌ر شه‌قام یان ئه‌و زلحزبه‌ى که سێ الوى بێ گوناهى ئه‌م ههرێمه ده‌ست و پێیان که‌له‌پچ‌ه بکات و له یه‌کێک ل ه خاڵ‌ه سنوریه‌کانه‌و‌ه راده‌ستى ده‌وڵه‌تێکى تر بکات ئاخر ئهمه ره‌فتارى خۆیانه .بۆیه ههمیشه به گومانه‌و‌ه ل ه کۆمه‌ڵگا ده‌ڕوانن ،ئاخر که‌ى ره‌وای‌ه سامانى گه‌لێکى سته‌مدید‌ه له پێناو هه‌وا و هه‌وه‌سى خۆتان سه‌رف بکه‌ن و ئه‌م هه‌موو بوختانه‌ش بکه‌ن ئه‌م زلحزب‌ه سته‌م کاران ه هه‌موو کوچ‌ه و کۆاڵنێکیان به حزبى ک��ردوه بۆی ه چاره‌ى خه‌ڵکى ئازادیخواز و میدیاى ئه‌هلیان ناوێت. ئاخر ئه‌گه‌ر رۆژنامه‌یه‌کى ئه‌هلى نه‌بێت که ئه‌م هه‌موو سته‌مکاری‌ه بگه‌یه‌نێت به خه‌ڵک له‌چ شوێنێکى دنیادا رووى داوه په‌رله‌مان ببێته مه‌ترسى بۆ سه‌ر خه‌ڵک یان له چ شوێنێکى دنیادا ههیه په‌رله‌مانتارێک ئه‌و موچ‌ه خه‌یاڵی‌ه وه‌ربگرێت و به گه‌نجى ره‌وا نه‌بینێت
بیروڕا
ناو کورد و رۆژهه‌اڵتیشدا ره‌گێکى دێرینى داکوتاوه، به هه‌ڵ‌ه بیرکردنه‌وه‌ى خێزانیش هۆکارێکى تره ک ه ژیانى ئافره‌ت ده‌کات‌ه دۆزه‌خ ،ئه‌وه‌یشى گرنگه بکرێت ڕۆڵى رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤ و مافى ئافره‌ت و کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى‌و سه‌نته‌ره‌کان‌ه ده‌ست پێبکات، حکومه‌تیش پێویسته پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى بدات ب ه گه‌نجه‌کانمان بۆ ئه‌وه‌ى له‌و قه‌یران‌ه ئابوریی‌ه تێپه‌ڕ ببن که تێیکه‌وتوون ،کاتێک ماڵه‌و‌ه نرخ له‌سه‌ر کچه‌کانیان داده‌نێن‌و وه‌ک کااڵ ه�ه‌رزان‌و گرانیان ده‌که‌ن ئیتر کێ لێپرسراو‌ه له‌م به‌د ئینسانیه‌ى که هه‌نووک‌ه ماوه، ئه‌گه‌ر ئامارێکى راستهقینه بکرێت له کوردستان دا بۆ ئه‌م دیاردهیه ئه‌وده‌م تێده‌گه‌ین چ کاره‌ساتێک به‌سه‌ر ئافره‌تان دا هاتووه که هیچى که‌متر نیه له خۆکوشتن و خۆسوتان‌و ده‌ستدرێژى کردنه‌سه‌ر‌و بێسه‌رپه‌رشتى.
په‌تى سێداره هێز و تێکۆشان زیاتر ده‌کات به درێ��ژای��ى مێژوو ت����ا ب����ه رۆژگ�������ارى ئ���ه‌م���ڕۆم���ان ک���ورد ه���ێ���زى ب �ه‌رگ��ری��ک��ار رێبوار هه‌رزه‌ڵه‌یى ب����ووه ل���ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر دوژمنه‌کانیدا ،کورد ه �ه‌رگ��ی��ز ن �هی��خ��واس��ت��ووه جه‌نگ ب��ۆ داگ��ی��رک��ارى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه هیچ ده‌وڵ���ه‌ت و ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه‌ک ب �ه‌رپ��اک��ات ،به‌ڵکو ههمیشه خوازیارى ئهوه بووه که له نیشتمانى خ��ۆی��دا ب �ه ئ����ازادى و ب �ه س���ه‌رب���ه‌رزى ب��ژى.. ههمیشه هه‌وڵى ئه‌وه‌ى داوه که زمانى زگماکى ق �ه‌ده‌غ �ه‌ک��راوى بکاته م��ێ��ژووى راسته‌قینه‌ى خۆى نه‌ک زمانێکى ترى به‌سه‌ردا بسه‌پێنرێ و مێژوویه‌کى پێ ئاشنا بکرێت که هیچ په‌یوه‌ندییه‌کى پێوه نیه. هه‌موو ئه‌و شۆڕشانه‌ش که ک��ورد به‌رپاى کردوه بۆ پاراستنى مافى ره‌واى کوردبوونى خ��ۆى ب���ووه ،ب���ه‌اڵم ده‌وڵ �ه‌ت �ه داگ��ی��رک�ه‌ره‌ک��ان ههمیشه به چه‌ک و ئاگر و ئاسن وه‌اڵمى کوردیان داوه‌ته‌وه ،هه‌رگیز رۆژێک له رۆژان بیریان لهوه نه‌کردووه‌ته‌وه ،یان نه‌یانخواستوو‌ه له‌سه‌ر مێزى گفتوگۆکان دابنیشن و وه‌ک دوو نه‌ته‌وه‌ى دۆست و ته‌با به‌یه‌که‌وه بژین و کێشه‌کان جێبه‌جێ بکه‌ن.. کورد ههمیشه له سه‌رووى داگیرکارییه‌کانه‌و‌ه بانگه‌وازى ئاشتى و ئ��ازادى ک��ردووه ..وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کى ئاشتیخواز خۆى پیشانداوه‌و خۆى ناساندووه ،هه‌رگیز هه‌وڵى قڕکردن و سڕینه‌وه‌ى به‌رامبه‌ره‌که‌ى ن���ه‌داوه ..ب �ه‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ن �ه‌ت �هوه س�ه‌رده‌س��ت�ه‌ک��ان��ى ت��ر ل�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى سیاسه‌تێکى ده‌وڵ �ه‌ت��گ �ه‌رای��ى دیکتاتۆریدا، ههمیشه ئه‌و هه‌واڵنه‌ى کوردى په‌ک خستوه و له به‌رامبه‌رى بانگه‌وازیدا الوانى کوردى بهرهو په‌تى سێداره‌کان راپێچ ک��ردووه ..به هه‌زاران الوى ک��ورد له‌و پرۆسه نه‌گریسه‌دا گیانیان به‌خشى و خوێنیان پێشکه‌شى نه‌ته‌وه‌که‌یان کرد. لێره‌دا پرسیارێک دێته ئ���اراوه ،ئایا په‌تى سێداره‌کان کۆتایى به ده‌نگى ئازادیخوازانه‌ى الوانى کورد ده‌هێنێ؟ بێگومان نه‌خێر ،به‌ڵکو خه‌بات وتێکۆشانه‌کان زیاتر و پڕ جۆشتر و به‌گوڕتر ده‌ب���ن ،حزبى به‌عسى فاشى هیچ درێغییه‌کى نه‌کرد له کوشتن و له‌سێداره‌دانى الوانى کورد ،به‌اڵم هه‌رگیز نه‌یتوانى به‌ر ب ه شه‌پۆله‌کانى ده‌نگى زواڵڵى الوانى ئازادیخوازى کورد بگرێت. ئێستاش کۆمارى ئیسالمى ئێران و حزبى ب�ه‌ع��س��ى س���ورى رۆژان����ه ده‌ی����ان الوى ک��ورد راپێچى زیندانه‌کان ده‌ک��ه‌ن و ه �ه‌ر رۆژ نا رۆژێ��ک الوان��ى کورد به په‌تى سێداره‌کاندا هه‌ڵده‌واسن ..له‌م پرۆسه‌یه‌دا ئهوه دهخوێندرێتهوه که قڕکردنێکى ک��وردان به‌ڕێوه‌یه‌و به‌رنام ه و سیاسه‌تێکى چ��ڕ و پ��ڕى ب��ۆ داڕێ����ژراوه، ته‌نانه‌ت له‌و پرۆسه‌یه‌دا له‌به‌رچاو گیراوه ک ه کوردانیش بخهنه نێو کارکردن بۆ سه‌رکه‌وتن و به‌ڕێوه‌چوونى ئه‌و قڕکردنه ..واته له‌الیه‌ک ک��ورد ب�ه‌ده‌س��ت��ى خ��ۆى خ��ۆى ق��ڕ ب��ک��ات ..و ئه‌وانیش فاکته‌رى سه‌ره‌کى ئه‌و قڕکردنه‌ن. ئه‌گه‌ر رۆژانه له میدیاکاندا سه‌رنج بده‌ین ئ���ه‌وا زۆر ب �ه روون���ى ئ��ه‌و راس��ت��ی��ان�ه‌م��ان بۆ
ده‌رده‌که‌وێت ،که دوژمنانى کورد ،به‌هێزێکى زۆر و به به‌رنامه‌یه‌کى تۆکمه‌وه ده‌یانه‌وێت ئه‌و دوژمنکاریانه به‌رامبه‌ر به گه‌لى کورد به‌ڕێوه‌به‌رن ،ته‌نانه‌ت ئاماژه‌کانى ئه‌م جه‌نگ ه له‌سه‌ر زارى به‌رپرسانى ک��ورده‌وه له هه‌ندێ جێدا به‌ده‌ر ده‌که‌ون.. دی��اره ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى تاکه‌که‌سى و حزبى له‌و نێوه‌نده‌دا بایه‌خى خۆى ههیه و بوونى ههیه. بۆیه کاتێک که الوێکى کورد له پارچه‌یه‌ک له پارچه‌کانى کوردستان لهسێداره ده‌درێ��ت هیچ ناڕه‌زاییه‌ک نابیسترێ و نابینرێ ل ه الیه‌ن هه‌ندێ له حزبه کوردییه‌کانه‌وه یاخود به‌رپرسه‌کانه‌وه ،هه‌ر مه‌ترسییه‌ک ئه‌مڕۆ بێت یان سبه‌ینێ بۆسه‌ر کورد هه‌مووان دهگرێتهوه ب �ه چ��اک و ب �ه خ���راپ���هوه ..ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��ڕی��ارى ق��ڕک��ردن��ى گه‌لى ک��ورد بێت ئ���ه‌وا ،هه‌موان دهگرێتهوه و ره‌حم به‌هیچ که‌سێک ناکرێت له هه‌ر ئاستێکدا بێت ..دۆستیان بێت یان دژ. ئه‌و خۆ رێکخستن و تۆکمه‌بوونه‌وه‌ى ده‌وڵه‌ت ه دیکتاتۆره‌کان به‌رامبه‌ر به کورد ده‌یگرنه‌به‌ر، پ��هی��ام��ه‌ک��ان��ی��ان ل���ه پ���ه‌ت���ى س���ێ���داره‌ک���ان���دا دهخوێندرێتهوه .ده‌بێ الى هه‌موو تاکى کورد ئ�هوه روون بێت که ده‌وڵه‌تانێکى به‌م شێوه‌ی ه هه‌رگیز نایانه‌وێت ی �ه‌ک هه‌نگاو له‌گه‌ڵ ک��ورد دابنیشن و ناشتوانن له‌سه‌ر خاکێک په‌ره به ئازادى بده‌ن که کورد تیایدا به‌شدار بێت ،چونکه به‌ته‌نیا ده‌یانه‌وێت هه‌ر خۆیان بن و به‌س.
بیروڕا ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
14
ه���ه‌م���ووم���ان ده‌زان���ی���ن راگ��������هی��������ان��������دن ب��� ه ه���ه‌رس���ێ «ب���ی���ن���راو و بیسترا و ن��وس��راو»هوه زانکۆ سه‌ردار گرنگترین هۆکارن بۆ به‌ره‌وپێشچوونى ره‌وت��ى ژیانى کۆمه‌ڵگا ،نه‌ک هه‌ر ئ�هوه ،به‌ڵکو ده‌ک��رێ بڵێین کۆڵه‌که‌یه‌کى گرنگن له هۆشیارکردنه‌وه و به‌ڕێگادا بردنى میلله‌ت به‌و جۆر و ئاقاره‌ى که خۆى ده‌یه‌وێ، هه‌مووشمان که‌م تا زۆر له هه‌قیقه‌تى راگه‌یاندن له‌م مه‌مله‌که‌ته حاڵى بووین و ده‌زانین ئه‌وه‌ى ک ه چاوى کۆمه‌ڵگاى له ئاست ژیانه شاراوه‌کاندا کردهوه کێ بوو ،ده‌شزانین ئه‌م ده‌نگ هه‌ڵبڕین و خ���اوه‌ن���ى ن���اڕه‌زای���ی ب���وون���هى ک��ۆم �هڵ��گ��ا چ باکگراوندێکى میدیایى له‌پشته‌وه بوو ،بۆیه ب ه ێ پێویستى نازانم درێ��ژه‌ى له‌سه‌ر بده‌م و ده‌مه‌و راسته‌وخۆ بچمه سه‌ر باسه‌که‌م که راگه‌یاندنى بینراوه و ده‌توانم بڵێم زۆرترین کاریگه‌رى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا دروست ده‌کات ئهمهش به‌و پێیه‌ى ب ه بێ ده‌رگالێدان خۆى ده‌کات به هه‌موو ماڵێکدا ێ و له به‌رامبه‌ر گهوره و بچوکدا ئه‌وه‌ى ده‌یه‌و ده‌یکات ،به بێ ئه‌وه‌ى که‌سیش بزانێ که داخۆ ئه‌و که‌ناڵى بینراوانه چهنده پ��اره‌ى زه‌به‌الحیان تێدا خ �ه‌رج ده‌ک���رێ ،ب��ۆ نمونه ک�ه ل��ێ��ره‌دا من ده‌م���ه‌وێ قسه‌ى ل�هس�ه‌ر بکه‌م «ک �ه‌ن��اڵ »4ه. دیاره ناشچمه ورده‌کارى تێچووى پاره‌ى و قس ه له‌سه‌ر الیه‌نى دروستکه‌رى ناکه‌م و هه‌قیشم نی ه که سه‌ر به‌چ پارتێکى سیاسییه ،چونکه ئه‌مان ه بۆ من هێنده‌ى ئه‌و به‌رنامانه بایه‌خى نیه که له‌و که‌ناڵه‌وه نیشان ده‌درێ.. که‌ناڵ چ��وار گه‌رچى که‌ناڵێکى ته‌رفیهیی ه و له رێگه‌ى سیاسهتهوه ک��ار له‌سه‌ر سیاسه‌ت ن��اک��ات ،ب���ه‌اڵم ئ �ه‌م �ه‌ش ئ���هوه ن��اگ �هی �ه‌ن�ێ ک ه که‌ناڵێکى سیاسى یا خ��ود رونتر بڵێین حزبى نیه ،به‌ڵکو ئ�ه‌و له رێگه‌ى هه‌ندێ مه‌سه‌له‌ى دیکه‌وه کارى خۆى له‌سه‌ر سیاسه‌ت و سیاسه‌تى پارته‌که‌ى پشتى ده‌ک��ات ،به‌هه‌رحاڵ من قس ه له‌سه‌ر که‌مێک له‌به‌رنامه‌کانى ده‌که‌م..
هونه‌رى کوردى و فیلمه ئیغراکانى که‌ناڵ چوار.. -1به‌رنامه‌ى «ئه‌ڤین ژن و ژیان» بێگومان به‌رنامه‌یه‌که وه‌ک هاواڵتیه‌کى ئاسایى به باشى ده‌بینم و هه‌بوونى له نه‌بوونى به باشتر ده‌زانم، ئهمهش له‌به‌رخاترى ئه‌وه‌ى که که‌م تا زۆر ره‌نگ ه ێ توانیبێتى رۆڵى له چاوکراوه‌یى خه‌ڵکیدا بینیب گه‌رچى ئهمهش بۆ خ��ۆى جارێکیتر پێویستى به ک��راوه‌ی��ى خه‌ڵکى ه�ه‌ب��ووه ،له کورتیدا ئه‌و به‌رنامه‌یه که یهکێکه له به‌رنامه سه‌ره‌کیه‌کانى ئه‌و که‌ناڵه باش ده‌یبینم.. -2نیشان دان���ى درام���اک���ان ..دی���اره هه‌موو ب��اس �ه‌ک �ه‌م ل���ه‌م الی���ه‌ن���ه‌دا خ��ڕ ده‌ک���ه‌م���هوه ک ه بێگومان هۆکارى سه‌ره‌کى نوسینه‌که‌ى منیش ئه‌و درامایانه‌ن ..دیاره ئه‌وه‌نده‌ى من بینه‌رى ئه‌و درامایانه بووم به راستى له مه‌یاندا نه‌ک هه‌ر نه‌یتوانیوه خ��زم�ه‌ت ب��ک��ات ،به‌ڵکو ل�ه رێگه‌ى نیشاندانى ئه‌و درامایانه‌وه پێى گوتین که چهنده ئێمه وه‌ک میلله‌تى ک��ورد گوناهین له ئاست کارى هونه‌ریدا و ئه‌وه‌شى به نێوى هونه‌ره‌وه پێمان دهفرۆشنهوه هونه‌ر نیه وه‌ک ئه‌وه‌ى که میلله‌ت ده‌ی��ه‌وێ ،پێمان ده‌ڵ �ێ ئێمه چهنده گوناهین و که‌سێک تائێستا پێى نه‌زانیوین ،ئاخر نه‌بوونى سه‌لیقه‌ى هونه‌رى به‌ڕاستى شتێکى گاڵته نیه، دواتر ده‌کرێ لێره‌دا بپرسین تۆبڵێى له که‌ناڵێکى وه‌ه���ادا ل��ی��ژن�هی�ه‌ک ن�ه‌ب�ێ ب��ۆ هه‌ڵسه‌نگاندنى ئ�ه‌و بابه‌تانه‌ى که داده‌به‌زێنرێن له که‌ناڵێکى ئاسمانى کوردییه‌وه که بێ پاسپۆرت هه‌موو دنیا ده‌گ �ه‌ڕێ ،ده‌ک��رێ له به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێزى ئه‌و که‌ناڵه پبرسین که داخۆ به‌راست کلتورى ئ��ه‌و واڵت��ان��هى ئ��ه‌و ب �ه‌ره �ه‌م��ان �ه ب �ه‌ره �ه‌م دێنن و ئێمه‌ش به ک��وردی��ان ده‌ک�هی��ن چهنده لهگه ڵ کلتورى ئێمه‌دا یه‌ک ده‌گ��رن؟ ئ�ه‌رێ به‌ڕاست ئێمه و ئه‌و واڵتانه‌ى که خاوه‌نى ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ن هه‌مان کێشه و گرفتى ئه‌م مه‌مله‌که‌ته‌یان ههیه؟ به‌ڕاست ئه‌گه‌ر هه‌یانه بۆ قسه‌یه‌ک ناکه‌ن ئه‌و کاتانه‌ى که میلله‌ت ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تى له ئاست ئه‌و هه‌موو گه‌نده‌ڵى و بێبه‌رنامه‌یى و ئه‌و هه‌موو نه‌بوونى خزمه‌تگوزاریه ههیه و پێمان بڵێن ئه‌ها ئه‌و واڵتانه‌ى که خاوه‌نى ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ن وه‌ک ئێمه وه‌ه���ان؟ ئاخر ب�ه‌ڕاس��ت ئ�ه‌و واڵت��ان�هى ک ه گه‌نجه‌کانیان له‌سه‌ر به‌حر و یانه شه‌وانه‌کانیان به مایۆ و سوخمه و لیباسه‌وه به‌سه‌ر ده‌به‌ن وه‌ک گه‌نجه‌کانى الى ئێمه له قه‌یرانى ژیانکردندان له زۆرترین رووه‌وه؟ یان ئه‌وان ده‌زانن گه‌نجانى مه‌مله‌که‌ته‌که‌م چۆن ده‌گوزه‌رێن یاخود دنیاى ده‌ره‌وه‌ى په‌نجه‌ره‌که‌ى ئه‌وان بهسه بۆ ئه‌وه‌ى ژیانیان ببینن ،له‌م مه‌مله‌که‌ته‌دا په‌رله‌مانه‌که‌ى ()5 ملیۆن بۆ سلفه‌ى هاوسه‌رگیرى به گه‌نجه‌کانى
ره‌وا نابینێ له کاتێکدا «نه‌سریه»ى مانگێکى به‌رپرسێکى به‌ڕێز بهسه بۆئه‌وه‌ى چه‌ندان گه‌نج هاوسه‌رگیرى بکه‌ن ،ئاخر به‌ڕێزانى (که‌ناڵ )4 ده‌زان��ن گ�ه‌ر گه‌نجانمان ماڵێکیان نه‌بێ تێیدا خۆیان خاڵى بکه‌نه‌وه و نه‌توانن ئاسوده لهگه ڵ مه‌عشوقه‌کانیاندا بژین ئیدى چ��ۆن به‌رگه‌ى ئ �ه‌و درام��ای��ان�ه ده‌گ���رن ک�ه ل��ێ��وان لێو سێکسى لێده‌چۆڕێ؟ گه‌نجانى نێو ئه‌و درامایانه نمایشى ژیانێکى ش��اه��ان�ه ده‌ک���ه‌ن و ل �ه‌گ �هڵ ئ��ه‌وه‌ش��دا هه‌میش ه گه‌وره‌کانیان ته‌نها به خزمه‌تکارى خۆیان ده‌زانن ئێمه‌ش به نمونه‌ى زنجیره درام���اى «خ��اک» تێناگه‌م کاتێک درامایه‌کى وه‌ک «بێریڤان و خ��اک و گیتاناس» نیشان ده‌ده‌ن بیرتان لهوه نه‌کردۆته‌وه که جارێ ئه‌م میلله‌ته بارگاویه ب ه قه‌یرانى هه‌موو شتێک و زۆرى ماوه له خزمه‌ت ئه‌و درامایانه‌دا که ت�ه‌واو هۆکاره بۆتێکدانى شیرازه‌ى خێزان دابنیشێ ،به‌ڕاستى نازانم ئه‌و
››
گه‌نجانى نێو ئه‌و درامایان ه نمایشى ژیانێکى شاهان ه ده‌که‌ن و ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌میش ه له‌گ ه به‌ته‌مه‌نه‌کانیان ته‌نها ب ه خزمه‌تکارى خۆیان ده‌زانن به‌ڕێزانه‌ى که بڕیارده‌رن له‌و که‌ناڵه تا چهنده ل�ه خه‌مى ئ���ه‌وه‌دان ک�ه م��ن��داڵ رێ��زى گ�ه‌وره‌ت��ر له‌خۆى الب�ێ؟ ئ �ه‌وه‌ش نا ته‌نها رێ��زى «دایک و باوک»ى البێ که گه‌رم بوونى په‌نجه‌یه‌کى منداڵ بهسه بۆ ئ �ه‌وه‌ى ئ��ازار س�ه‌ر و دڵ��ى ئه‌و دایک و باوکه بگرێ که‌چى (که‌ناڵ )4دێت و ده‌یه‌وێ له‌ڕێگه‌ى درامایایه‌که‌وه تا ئه‌وپه‌ڕى بێڕێزى له ئاستیاندا بنوێنێ ،بێگومان ئهمهش به نمونه‌ى زنجیره دراماى «خاک» که تێمان ده‌گه‌یه‌نێ له‌وه‌ى که ئهوه دایک و باوک نی ه تۆ وه‌ک پیرۆزترین بوونه‌وه‌رى خۆت لێى بڕوانى، به‌ڵکو ئاساییه وه‌ک چۆن مامه‌ڵه‌ى که‌سێکى هه‌ڕه‌مه‌کى له ژیانتدا ده‌که‌یت ده‌کرێ هه‌مان مامهڵه به‌وانیش ببه‌خشى. ده‌س��ت��خ��ۆش (ک �ه‌ن��اڵ )4ب��ۆخ��ۆت و زنجیره دراماکانت که نیشانمانى ده‌ده‌ی��ت! پێم سه‌یر‌ه
له‌گه‌ڵ هه‌بوونى چ�ه‌ن��دان ئه‌کته‌رى به تواناى خۆماڵى و چه‌ندان ده‌رهێنه‌رى به‌تواناى دراما و فیلمى خۆماڵیدا که‌ناڵ چ��وارى «خزمه‌ت به‌خشى» میلله‌ت نایه‌ت ئه‌و پاره‌یه‌ى له‌و جۆره درام��ا دام��اڵ��دراو له ئ �ه‌ده‌ب و رێ��زه‌ى گه‌النه‌و‌ه س����ه‌رف ده‌ک����ات ده‌س���ت���ى چ���ه‌ن���دان ئ �ه‌ک��ت �ه‌ر و ده‌رهێنه‌رى ک��وردى پێبگرێ و فه‌رمووى کارى باشیان لێبکات ،بێگومان ل��ێ��ره‌ش��دا پێده‌چێت ێ ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان��ى ب���وارى ن��وان��دن ک �ه‌م ت��ا زۆر که‌مته‌رخه‌م بوبێتن له‌م باسه ئه‌گه‌رنا ساڵوێکیان له که‌ناڵ چوار ده‌کرد و پێیان ده‌گوتن به‌ڕێزان ئێمه و ئێوه موڵکى ئ�ه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌ین فه‌رموون ل��ه‌ب��رى ف��رۆش��ت��ن �ه‌وه‌ى ه���ون���ه‌رى گ����ه‌الن پێمان هاوکارمانبن ت��ا پێکهوه خزمه‌تبکه‌ین ،گه‌ر ده‌شتانه‌وێ به‌هۆى ئه‌و زنجیره درامایانه‌وه بازاڕى ریکالمتان گه‌رمبێ تکایه له‌پێناو ده‌ستکه‌وتنى که‌مێک پ��اره‌ى ریکالمدا قوڕمه‌که‌ن به سه‌ر منداڵ و گه‌نج و هونه‌ر و کلتورى کوردا و ئێم ه ده‌توانین هه‌ر به هونه‌رى کوردیه‌که‌ى خۆمان قازانجى ریکالمتان بۆ ده‌سته‌به‌ربکه‌ین. ێ سه‌یرکه‌ن گه‌ر قه‌راره هونه‌رى گه‌النیشمان پ ئاشنا بکه‌ن ده‌ست خۆشیتان لێده‌که‌ین ،به‌اڵم به‌و مه‌رجه‌ى به‌ناوى پێشکه‌وتن و سه‌رده‌مه‌وه ئاگاتان له ئابڕومان بێت و ئه‌و رێز و خۆشه‌ویستیه‌ى ک ه له‌سه‌ره‌تاى هه‌بوونى ک��ورده‌وه له نێو تاکه‌کان و خێزاندا بوونى ههبووه کاڵى مه‌که‌نه‌وه ،واش مه‌زانن که کۆتایى دراماکان پێمان ده‌ڵێن مرۆڤانى خۆپه‌رست و چاڵ بۆ خه‌ڵک هه‌ڵکه‌ن هه‌میش ه پ��اش ری��س��واب��وون ژیانى کۆتایى دێ ،چونک ه له‌سه‌ره‌تاوه تاکۆتایى له‌پێناو چاکه‌یه‌کدا ده‌یان کرده‌وه‌ى خراپ خۆى نمایشده‌کات جا کاتێک ئ �ه‌و هه‌موو خراپه‌یه خ��ۆى نمایش ک��رد سودى چاکه‌ى کۆتایى چى لێبکه‌ین؟ ئهمه له‌کاتێکدا وه‌ک له‌زنجیره درام��اى «بێریڤان»دا ئێمه ئه‌و کۆتا ریسواییه‌ى پ��اش خراپه‌کاریه‌کانیشمان ن �ه‌ب��ى ،ل �ه ب��ێ��ری��ڤ��ان��دا ئ���ه‌وه‌ى ده‌وڵ��ه‌ت��ى تورکیا ویستى به تورکى پێمانى بکات که‌ناڵ چوارى ئازیز به هۆى کوردى کردنیه‌وه پێیکردین ،ئه‌و سوکایه‌تیه‌ى تورکیا ویستبووی له به‌رامبه‌ر ئێمه‌ى ک��ورد دا بیفه‌رموێ که‌ناڵ چ��وار پێى فه‌رموین ،باشه خۆ زنجیره درام��اى «گه‌ردنم ئازادبکه» که له‌که‌ناڵى «سپێده» نیشان درا ئایا هونه‌رێکى شیاو نه‌بوو؟ ئایا ئه‌ویش داهاتى ریکالمى بۆ که‌ناڵه‌که ده‌سته‌به‌ر نه‌کرد؟ برا با که‌ناڵ چوار هونه‌رى ئیسالمى نیشان نه‌دا، به‌اڵم خۆده‌کرێ کار له‌سه‌ر هونه‌رێکى ره‌سه‌ن بکات که النى که‌م له‌گه‌ڵ ژیان و گوزه‌رانى
ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌دا بکات ،ئاخر ده‌بێ له درامایه‌کى وه‌ک بێریڤاندا خزمه‌ت گه‌یاندن به کلتور و هونه‌ر و تاکى ک��وردى له‌کوێدابێت؟ ئه‌مه‌یان وه‌اڵم��ه‌ک��هى ب��ۆ ئ �ه‌و ک�ه‌ن��اڵ�ه ب �ه‌ڕێ��زه ،ئ �هى ل ه دراماى «خاک»دا چیمان پێ ده‌ڵێ و له‌کوێدا ئه‌خالقمان نیشان ده‌دا؟ له‌وێدا که کچه گه‌وره‌ى باوکى تاسه‌ر ئێسقان ئیهانه‌ى باوکى ده‌کات؟ ی��ان ل �ه‌وێ��دا ک �ه ک��اک��ى زاواى ن�ه‌وی��س��ت��راو بۆ ئیهانه‌ى براى «کچه» که باڕمه‌نى یانه‌یه‌کى خواردنه‌وه‌یه و ئه‌ویش به‌ده‌م داواکردنى پێکێکه‌و‌ه باس له له‌زه‌تى گیان وسنگ و سمتى خوشکه‌ى بۆده‌کات؟ ل �ه‌ک��وێ��ى ئ �ه‌ده‌ب��ی��ات��ى ک���وردی���دا ک �ه دروس���ت ک �ه‌رى هه‌رتاکێکمانه ئ�ه‌و ج��ۆره ئه‌ده‌به بوونى ههیه؟ به‌ڕاست ئهمه پێشکه‌وتنه یان من ته‌واو دواک �ه‌وت��ووم ،له‌مانه هه‌مووى ده‌گ�ه‌ڕێ��م ،به‌اڵم ئ��ه‌وه‌ى ک�ه زۆر پێویسته ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ر و ستافى که‌ناڵ چ��وار به هۆشیاریه‌وه ده‌ستى بۆ به‌رن الی �ه‌ن��ى س��ای��ک��ۆل��ۆژى ت��اک��ى ک���ورد به‌گشتى و گه‌نجى ک��ورد به‌تایبه‌تی ،چونکه ئه‌مه‌یان گرنگترین هۆکاره بۆ هه‌ر جۆره کاردانه‌وه‌یه‌کى نێگه‌تیڤ ،پێویسته ئه‌وانه‌ى کار له راگه‌یاندا ده‌ک���ه‌ن به‌تایبه‌ت ئ �ه‌وان �هى ک��ارى راگه‌یاندنى بینراو ده‌که‌ن باش ئاگایان له هه‌ستى میلله‌ت هه‌بێ ده‌نا هه‌م خۆشیان و هه‌م میلله‌تیش له‌ده‌ست ده‌ده‌ن! ب��ۆی�ه ده‌ک���رێ ل��ێ��ره‌دا رووى پرسیاریش ئ��اراس��ت�هى ئ �ه‌و کاکى سپۆنسه‌رانه بکه‌م بڵێم بڕواتان بێت ئ�هوه خزمه‌تکردن نیه به هونه‌ر و نه‌ته‌وه‌ى کورد و ئێوه‌ش گه‌ر وریانه‌بن بێگومان ده‌بنه به‌شێک له‌و ئیهانانه‌ى به هه‌موو شتێکى نه‌ته‌وه‌یه‌ک ده‌کرێ له رێگه‌ى هونه‌ره‌وه. دواج����ار ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��ده ب �ه‌ڕێ��زه‌ک��ان ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت ئه‌وانه‌ى که ههمیشه له کونجى چایخانه‌کانه‌و‌ه به‌ردوام قسه‌و ره‌خنه‌یان ههیه له‌وه‌ى که هونه‌رى ک���وردى ل �ه ئاستى پێویستدا نیه و هه‌میش ه الی�ه‌ن��ى به‌رهه‌مهێن و ده‌زگ��اک��ان��ى راگ�هی��ان��دن و س �ه‌ن��دی��ک��اى ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دان ب �ه‌ک �ه‌م��ت �ه‌رخ �ه‌م ده‌زان��ن ،له راپۆرتێکى رۆژنامه‌وانیمدا له‌سه‌ر ئه‌م باسه به‌ر له‌چه‌ند مانگێک قسه‌م لهگه ڵ هه‌ر هونه‌رمه‌ندێکدا ده‌کرد مرۆڤ گریانى بۆ هونه‌رى ک��وردى ده‌ه��ات ،هه‌موو ن��ارازى بوون و که‌سیشیان به ئاشکرا له‌ئاست بابه‌تێکى وه‌ها گ��رن��گ��دا نقه‌یه‌کیان ن��ی�ه ،ب��ۆی�ه ده‌ڵ��ێ��م که‌نا ڵ چوارى ئازیز وامه‌زانه کوردستان سه‌حرایه چۆن ده‌ته‌وێ تێدا ده‌توانى سه‌مابکه‌یت و هه‌ڵپه‌ڕى.... Zanko_sardar@yahoo.com
له‌سێداره‌دان وه‌ک قێزه‌ونترین سزا؟! ل���هس���ێ���داره‌دان ت��ون��دت��ری��ن سزایه ،گه‌وره‌ترین تاوانه، ق��ێ��زه‌ون��ت��ری��ن ک��ارێ��ک �ه ک ه ده‌س����ه‌اڵت����ى ف���ه‌رم���ان���ڕه‌وا ب����ه‌رام����ب����ه‌ر ب����ه م����رۆڤ ئ�ه‌ن��ج��ام��ى ئ���ه‌دات ل �ه ژێ��ر په‌رده‌ى سه‌پاندنى یاسا یاخود ئاکۆ خه‌لیلزاد ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ک��ردن��ى ف��ه‌رم��ان و ح���وک���م���ى ش �ه‌ری��ع �ه‌ت��ى دینى .ل �هس��ێ��داره‌دان وه‌ک س���زا ب��ه‌ک��اردێ��ت ب��ه‌رام��ب��ه‌ر ب �ه‌م��رۆڤ��ێ��ک ک ه تۆمه‌تبارکراوه به ت��اوان��ى (کوشتنى م��رۆڤ، دزی��ک��ردن ،داوێنپیسى-کرده‌ى سێکسى له‌گه‌ڵ که‌سێک ک�ه ش �ه‌رع و یاسا و کلتور رێگرى لێکردوه و نه‌فره‌تى کردوه -یان دژایه‌تى کردنى ئاین و خوداکانیان و ناپاکى تا ده‌گاته جیاوازى بیروڕا). به بۆچونى من هه‌رتاکێکى مرۆڤ دۆست و ئازادیخواز که له هه‌ر جێگایه‌کى ئه‌م سه‌رزه‌مین ه ده‌سه‌اڵتى هه‌بێت یاخود نه‌یبێت ،له‌سێداره‌دانى هه‌رئینسانێک به‌هه‌ر تۆمه‌تێک به‌تاوان ده‌زانێت.
خ��ه‌ت��ه‌ن��ه‌ک��ردن��ى ک��چ��ان ی���ه‌ک���ێ���ک���ه ل������ه‌و داب و ن�ه‌ری��ت�هى ک�ه س���ه‌دان ساڵ ه له کلتورى کوردیدا بره‌وى په‌رێز سابیر ههیه که ده‌رئه‌نجام نه‌ریتى ده‌روون�����ى و ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى ل���هس���ه‌ر ئ���ه‌و ئ��اف��ره‌ت��ان �ه ب�ه‌ج��ێ ده‌هێڵێت و که‌سێتى الواز ده‌کات و که‌سێتیه‌کى الوازی����ش ک��ۆم�هڵ��گ��ای�ه‌ک��ى الوازى ل��ێ��ده‌ب��ێ��ت�هوه. وه‌ک ئاگادارین ماوه‌یه‌کى دووره رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى م �ه‌ده‌ن��ى به‌تایبه‌ت رێکخراوه‌کانى ژنان به‌رده‌وام باس له بوونى خه‌ته‌نه‌کردنى کچان
بۆیه منیش وه‌ک که‌سێک که بڕوام به ئازادى ره‌هاى ئینسان ههیه ئه‌م سزایه به تاوانێکى گهوره ئه‌زانم ،پێموایه به‌خشینى مه‌رگ به مرۆڤێک هێنده تاوانه که شتێکیتر نییه له‌ودیو ئه‌م سزا و تاوانه‌وه .به‌برواى من هیچ مرۆڤێک شایانى مردن نیه ،به‌تایبه‌ت مردنێک که به هۆکارى جیاوازى بیروبۆچون به‌سه‌ریدا بسه‌پێنرێت .مرۆڤ به‌ئازادى له‌دایک ئه‌بێت و ئه‌بێت سروشت بڕیارى م��ردن��ى ب���دات ،هه‌ڵبه‌ته مه‌به‌ستم ل �ه سروشت هه‌موو ئه‌و هێزه فیزیکى و نادیارانه‌یه که ل ه ده‌ره‌وه‌ى توانا و ویست و ده‌سه‌اڵتى مرۆڤ ئه‌بن ه هۆى مردنى مرۆڤ .به‌شێکى ئه‌وه‌ش سنوردارى ژیانى مرۆڤه وه‌ک هه‌ر زینده‌وه‌رێکى ترى ئه‌م گ���ه‌ردون���ه ،ن��ه‌ک ج��ی��اوازى ره‌گ����ه‌زى و ئاینى و بیروباوه‌ڕ که هۆکارى له‌نێوبردن و سزادانى جه‌سته‌یى و ده‌رونى ملیۆنه‌ها ئینسانه له ته‌واوى دونیاى سته‌مکارى و دیکتاتوریه‌تى مه‌زهه‌بى و ئایدۆلۆژیدا .ئهمه جگه له هۆکارى ژینگه‌یى وه‌ک نه‌خۆشى و برسێتى و ت��ا زۆری دیک ه ک �ه ب �ه‌ه��ۆى خ �ه‌م��س��اردى و ویستى سیسته‌مى حکومڕانیه‌وه سااڵنه هۆکارى مردنى رێژه‌یه‌کى خه‌ته‌رناکى ئینسانه‌کانه له‌جیهاندا ،به‌تایبه‌ت ل ه
واڵتانى به‌ناو جیهانى سێهه‌م. ئاشکرایه بیرۆکه‌ى سزاى له‌سێداره‌دان و مێژووى ئه‌م سزایه له ته‌واوى دونیادا زۆر رون نیه ،به‌اڵم ئه‌کرێت بڵێین له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانى سیسته‌مى حکومڕانى ل �ه‌الی �ه‌ن ئیمپراتوریه‌ت و چین و ته‌نانه‌ت خێڵ و قه‌بیله بااڵ ده‌سته‌کانه‌وه بیرۆکه‌ى ئه‌م شێوازه له کوشتن هاتوه‌ته ئ��اراوه .له‌مێژ‌ه چینه ده‌سه‌اڵتداره‌کان و حکومه‌ت و ده‌وڵه‌ته‌کان سزاى له‌سێداره‌دانیان له ده‌ستور و یاساکانى واڵتدا جێگیرکردوه و تائێستاش له الیه‌ن زۆرێ��ک ل ه ده‌وڵه‌ت و حکومه‌ته‌کانه‌وه له به‌رامبه‌ر خه‌ڵکدا ئه‌م سزایه جێبه‌جێ ده‌کرێت ،که به بڕواى من ئامانجى سه‌ره‌کى له‌م جۆره له ته‌کنیکى کوشتنى مرۆڤه‌کان به به‌رچاوى مرۆڤه‌کان خۆیانهوه و ل ه شوێنه گشتیه‌کان و ئاشکرا لێسه‌ندنه‌وه‌ى ژیان به به‌رچاوى که‌سوکارى سزادراوه‌که ،ته‌نانه‌ت ب ه به‌رچاوى مندااڵنیشه‌وه تا ده‌گاته ته‌کنیکى نوێى وێنه‌گرتن و په‌خشکردن و هه‌ڵگرتنى وێنه‌ى ئه‌م تاوانه دژ به مرۆڤانه‌یه ،ته‌نها و ته‌نها ترساندنى زۆری��ن �هی �ه .بێنرخ سه‌یرکردنى ئینسانه وه‌ک ئینسان .ئامانجیان له سه‌پاندنى ئه‌م سزا قێزه‌ون ه کۆنترۆڵ‌کردن و بێده‌نگ کردنى کۆمه‌ڵگایه.
هه‌ندێکجار ف �ه‌رم��ان��ڕه‌واک��ان ب��ۆ پ��ارێ��زگ��ارى ک��ردن له ئاینه‌که‌یان فه‌رمانى جێبه‌جێکردنى سوننه‌ت و حوکمه‌کانى شه‌ریعه‌ت ده‌ده‌ن ،تا له رێگه‌ى فه‌رمانه ئاینیه‌کانه‌وه ره‌وای�ه‌ت��ى ب ه مانه‌وه و ده‌سه‌اڵتى خۆیان بده‌ن ،چونکه زۆرینه‌ى کۆمه‌ڵگا پ�هی��ره‌وى ئ�ه‌و ئاینه ئاکات و ب��ڕواى به هه‌موو حوکم و سزا و فه‌رمانه‌کانى ههیه. ل��ێ��ره‌ش�هوه زۆری��ن �هى گۆمه‌ڵگا ب�ه ناڕاسته‌وخۆ پاڵپشتى له‌م سزا و تاوانه قێزه‌ونه ئه‌کات ،بۆی ه ئهمه باشترین ته‌کتیک و بیانوه که له ژێر پ���ه‌رده‌ى ئایندا ده‌س�ه‌اڵت�ه دیکتاتوره‌کان درێ��ژه به‌مانه‌وه‌ى خۆیان بده‌ن. ئ��اش��ک��رای�ه ک �ه ع��ێ��راق ه��ه‌م وه‌ک واڵتێکى سونه‌تى و مه‌زهه‌بى ،و هه‌م وه‌ک په‌یره‌وکارێکى ده‌س���ه‌اڵت���ى س��ت �ه‌م��ک��اری��ى ،ل �ه ری���زى پ��ێ��ش�ه‌وه‌ى سه‌پاندنى ئه‌م سزایه‌دایه .نهتهوه ژێرده‌سته‌کان و مه‌زهه‌به بێده‌سه‌اڵته‌کان له ده‌ورانى جیاجیادا به هۆى سه‌پاندنى سزاى له‌سێداره‌دانه‌وه قوربانى زۆریانداوه ،میلله‌تى کوردیش وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کى داب�ه‌ش��ک��راو به‌سه‌ر چه‌ند ده‌وڵ �ه‌ت��ى ئیسالمى و قه‌ومى و مه‌زهه‌ب گ���ه‌رادا ،پشکى شێرى له‌م سزایه به‌رکه‌وتوه .ئاماره‌کانى سااڵنه و هه‌واڵ
خه‌ته‌نه‌کردنى مێین ه ل ه نێوان کلتور و ئایندا
ده‌که‌ن له هه‌رێمى کوردستان ئاشکراشه ئه‌م مه‌سه‌له‌یه بۆ چه‌نده‌مین ج��ار له میدیاى بیانى باسى لێوه‌کراوه وه‌ک پێشێلکاریه‌ک ده‌ره���ه‌ق ب ه ژنان و کچانى ئه‌م واڵته باسکراوه. ئه‌گه‌رچى ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى مافى مرۆفى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی��ش ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ک���رد چ��ێ��ژ وه‌رگ��رت��ن ل�ه سێکس مافێکى گرنگى ژن �ه و نابێت لێى بستێندرێته‌وه هه‌ر بۆیه له یاساى بارى که‌سێتیدا ه��ات��ووه ن��اب��ێ��ت ژن خ�ه‌ت�ه‌ن�ه‌ب��ک��رێ��ت .ل �ه فیقهى ئیسالمیدا زانایان ده‌رب��اره‌ى خه‌ته‌نه‌کردنى مێین ه ههریهکه و بۆچونێکى ههیه و به شێوه‌یه‌ک باسى
لێوه ده‌ک��ات .له رۆژنامه‌ى رووداو (مه‌ال یاسین حه‌کیم) پێچه‌وانه‌ى هه‌ندێ له زانایانى ئاینى ده‌ڵێ (ئه‌و مه‌الیانه‌ى بڵێ خه‌ته‌نه‌کردنى کچان سونه‌ت نیه جاهیله) م�ه‌ال یاسین وتاربێژیى مزگه‌وتى ح��اج��ى ع��وس��م��ان��ى ع �ه‌الف �ه ل �ه ش���ارى سلیمانى هه‌موو ئ�ه‌و م�ه‌ال و ش��اره‌زای��ان�هى که گوتوویان ه خه‌ته‌نه‌کردنى کچان له ئاینى ئیسالمدا سونت نی ه به جاهیل و نه‌زان داده‌نێت .مه‌ال یاسین ده‌رچووى
کۆلێژى شه‌ریعه‌ى زانکۆیى به‌غدای ه و م����اس����ت����ه‌رى ل���������ه ف���ی���ق���ه���ى ئ��وس��وڵ��دا ه �هی �ه. ه�ه‌روه‌ه��ا (دکتۆر عه‌لى ق�ه‌ره‌داغ��ى) ئه‌میندارى گ��ش��ت��ى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ج��ی��ه��ان��ى زان��ای��ان��ى م��وس��ڵ��م��ان ل �ه چ��اوپ��ێ��ک�ه‌وت��ن��ێ��ک��ى رۆژن���ام���هى ه��اواڵت��ى دا خه‌ته‌نه‌کردنى ژنانى به واجب نازانى و ده‌ڵێت به‌الى منه‌وه بۆ چوونى راجع ئهوهیه که خه‌ته‌نه‌ى مێین ه واجب نییه له ئیسالمدا و ئهمهش بۆ چوونى (امام مالک) و راى (ام��ام احمد)و هیچ به‌ڵگه نیی ه بۆ خه‌ته‌نه له قورئانى پیرۆزدا .ئایا راستیه‌ک ه
و راپۆرته رۆژنامه‌وانیه‌کانى رۆژانه گه‌واهیده‌رى ئه‌و راستیه‌ن ،بۆیه تادێت سه‌پاندنى ئه‌م سزای ه پ�ه‌ره‌ده‌س��ێ��ن��ێ��ت و رێ���ژه‌ى ق��ورب��ان��ی��ان ب �ه بیانوى ج��ۆراوج��ۆر ل�ه هه‌ڵکشاندایه ،ه �ه‌ر بۆیه ئێم ه کۆمه‌ڵێک له چاالکوانى مه‌ده‌نى و هه‌ڵسوراوى مافى مرۆڤ له پێناو کۆمه‌ککردن به‌چۆنێتى به‌رێکخستنى بزوتنه‌وه‌یه‌کى ناڕه‌زایه‌تى جه‌ماوه‌رى به مه‌به‌ستى قه‌ده‌غه‌کردن و کۆتایهێنان به‌م سزا دژ به مرۆڤایه‌تیه( ،سه‌نته‌رى دژى له‌سێداره‌دان) مان له کوردستان راگه‌یاند .به ئومێدى ئه‌وه‌ى ک��ه ئ��ه‌گ��ه‌ر ه���ه‌رک���هس و گ����روپ و پ����ارت و رێکخراوێک بیروڕاکانى له‌چوارچێوه‌ى ئامانج ه ئینسانیه‌کانى ئه‌م سه‌نته‌ره‌دایه ،کۆمه‌ککار و پشتیوانمان بێت .تا به هه‌وڵ و خه‌باتى هه‌موو الیه‌ک کار بۆ کاڵکردنه‌وه و بنه‌بڕکردنى ئه‌م سزایه بکه‌ین له پێناو گه‌ڕانه‌وه‌ى که‌رامکه‌ت و ژیان بۆ ئه‌و مرۆڤانه‌ى که له‌ژێر هه‌ر حوکمێکدا سزاى له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه ،چاندن و گه‌شه‌پێدانى رۆحى لێبوردن و ناتوندوتیژى و پێکهوه ژیان له‌نێو ته‌واوى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا و سه‌رجه‌م چین وتوێژ و ئاین و ئایدۆلۆژیه‌کاندا. Khalil_zada@yahoo.com
کامه‌یه ب��ۆ بنه‌بڕکردنى ئ �ه‌م دی��ارده‌ی �ه ک�ه ل ه نێوان کلتور و ئایندا خۆى ده‌بینێته‌وه ئه‌م داب و نه‌ریته بۆ ژیانه‌وه‌ى دیارده‌ى شێواندنى کۆئه‌ندامى زاوزیێ کچان بره‌وى ههیه و هه‌ندێ جاریش ئاین بۆ به‌رده‌وامى ئه‌و دیاردهیه ده‌خرێته‌گه‌ڕ. بێ ئاگا وه‌ک به‌رخێکى نه‌فام که هێشتا نازانێت بۆچى دروس��ت ب��ووه و نازانێت قسه‌بکات بڵێت بۆچى پارچه‌یه‌ک له جه‌سته‌یى من لێده‌که‌نه‌و‌ه به‌بێ هۆ .ده‌بێت ده‌ست بخه‌یته سه‌ر ئه‌و کاریگه‌ر‌ه نه‌ریتانه‌ى که داواى شێواندنى ئه‌ندامى زاوزیێ ئافره‌ته‌که ده‌کات و پێوه‌ى ده‌ناڵێنێت هه‌روه‌ها ئه‌و ئه‌نجامگه‌له ده‌روونى و کۆمهاڵیهتیه شى بکاتهوه که ئه‌م دیاردهیه ده‌یى خه‌مڵێنێت.
پرسی چه‌تر
فیلمی (شوێنێک بۆ یاری) ل ه سینه‌ماکانی ئه‌ڵمانیا نمایش ده‌کرێت
پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ه تا ئازادان ه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و له‌سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
ئا /هێمن
خه‌یاڵ حسێن ق��ادر ــ قوتابى پۆلى ده‌یه‌م له هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید/
گ �ه‌ر وه‌رزش له وان �هى کۆتایدا ن�ه‌ب��ێ��ت ب��اش��ت��ره ،یاریگاکانیش هه‌مووى قوڕ بێت به که‌ڵکى هیچ ن��ای�ه‌ت ،هۆڵیش ب��ۆ کۆبونه‌وه‌یه نه‌ک وه‌رزش و له‌به‌ر ئه‌وه‌ش که وه‌رزش نمره‌ى له‌سه‌ر نیه و که‌وتنى تێدا نیه که‌س گرنگى پێناده‌ن .هه‌ر بۆیه کێشى قوتابى به‌هۆى نه‌بوونى وه‌رزشه‌وه زیاد ده‌کات‌و ته‌ندروستیشى باش نابێت. زێره‌ڤان هادى قوتابى پۆلى ده‌یه‌م
ل�ه سلێمانى /که‌مى مامۆستاى پسپۆڕ و ن�ه‌ب��وون��ى خۆشه‌ویستى م��ام��ۆس��ت��اک��ان ب �ه‌رام��ب �ه‌ر وان���هى وه‌رزش و پ��ێ��دان��ى ئ �ه‌و وان �هی �ه به مامۆستاکانى تر هۆکاره‌که‌یه‌تى ،ئێمه ماوه‌ى یه‌ک ساڵیشه وانه‌ى وه‌رزشمان نیه ئهمهش خراپه و زۆربه‌شمان وه‌رزشکارین‌و له رووى ده‌رونیشه‌وه پێویستمان به بوونى ئه‌و وانه‌یه ههیه وه‌ک وانه سه‌ره‌کیه‌کانى تر. ب �ه‌رزان حسێن ـ مامۆستاى وه‌رزش ل ه قوتابخانه‌ى
(بابان) له ده‌ربه‌ندیخان /کێشه‌ى ی��اری��گ��ا و که‌لوپه‌لم ن��ی�ه ،ب �ه‌اڵم زۆربه‌ى قوتابخانه‌کان له کێشه‌ى وه‌رزش��ى دا غ�ه‌رق ب��وون ،نه‌بوونى ی��ارگ��ا و پ��ێ��داوی��س��ت��ى و ئاستى هۆشیارى بۆ وه‌رزش زۆر الوازه.
ل �هی�لا م��ح�ه‌م�ه‌د ـ��ـ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى چ���االک���ى وه‌رزش و دی����ده‌وان����ى سلێمانى /ئێستا و رابردوو جیاوازن،
ئێستا به بایه‌خه‌وه سه‌یرى وانه‌ک ه ده‌کرێت‌و الى قوتابى‌و خوێندکار
محه‌مه‌د حسێن ــ مامۆستاى وه‌رزش له پێنجوێن/
ک���ه‌م���ت���ه‌رخ���ه‌م���ی���ه‌ک���هى ت �ه‌ن��ه��ا ه����ۆک����اره‌ک����هى ب����ۆ ح��ک��وم �ه‌ت ده‌گ��ێ��ڕم �هوه ،چونکه ب��ۆ هه‌موو سنوورى پێنجوێن ئهوهنده پێداویستى وه‌رزشى کڕدراوه شایانى باس نیه.
کارزان عه‌بدولستار ــ مامۆستاى وه‌رزش له چوارقوڕنه/
گرفته‌کانى وانه‌ى وه‌رزش نه‌بوونى پرۆگرامى ستاندار له وه‌زاره‌ت��هوه و نه‌بوونى یاریگا ،که‌مته‌رخه‌مى مامۆستاى وه‌رزش ،که‌مى ئاستى رۆشنبیرى خێزان ئهمانه بووهته هۆى دواکه‌وتنى.
دانا عه‌بدولواحد ــ خاوه‌ن بڕوانامه‌ى به‌کالۆریۆس و پ��س��پ��ۆڕى وان�����هى وه‌رزش له قه‌زاى سه‌یدسادق /که‌مته‌رخه‌مى
مامۆستا و ه��اوک��ارى ن�ه‌ک��ردن له‌الیه‌ن ئیداره‌وه و نه‌بوونى خزمه‌ت ل�ه الی���ه‌ن حکومه‌ت و وه‌زاره‌ت���ى پ���������ه‌روه‌رده‌وه ه��ۆک��اره‌ک��هی��ه‌ت��ى، پێویسته ه��ه‌ر ق��وت��اب��خ��ان�هی�ه‌ک س �ه‌ره‌ت��ا ده‌ک��رێ��ت �هوه یاریگایه‌کى تاتان و ژوورێکى خۆگۆڕین و سه‌رجه‌م که‌لوپه‌له وه‌رزشیه‌کانى بۆ دابین کرابێت ،ئه‌گه‌ر نا وه‌رزش ماناى چیه؟
به پێی راپۆڕتی تایبه‌تی راگه‌یاندنی گشتی کۆمپانیای (نارین فیلم) فیلمی سینه‌مایی “شوێنێک بۆ ی��اری” (کیک ئ��اف) KICK OFFله ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری کورد (شه‌وکه‌ت ئه‌مین کورکی) که تا ئێستا کۆمه‌ڵێک خه‌اڵتی گرنگی نێونه‌ته‌وه‌یی له فێستیڤاڵه جۆراوجۆره‌کانی جیهان به‌ده‌ستهێناوه له رۆژی ( )2010/2/10به هاوکاری کۆمپانیای (میتۆس فیلم) سانسه نمایشه‌کانی له سینه‌ماکانی واڵتی ئه‌ڵمانیا ده‌ستی پێکردوه. ئه‌م فیلمه که له به‌شی ( )WCFله فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی به‌رلین له واڵتی ئه‌ڵمانیا خه‌اڵتی باڵوکردنه‌وه‌ی وه‌گرت که بڕی ( ) 8هه‌زار یۆرۆ بۆ باڵوکردنه‌وه‌ی به‌شی (سه‌رمایه‌ی سینه‌مای جیهان) له سینه‌ماکانی واڵتی ئه‌ڵمانیا بۆ ئه‌م فیلمه ته‌رخانکرا ،که بڕیاریشه له ( )12سینه‌مای شاره گه‌وره‌کانی ئه‌م واڵته ،بۆ چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک نمایش بکرێت. فیلمی سینه‌مایی “شوێنێک بۆ یاری” به‌رهه‌می هه‌رێمی کوردستان و ژاپۆنه سینه‌مای سلێمانی و نارین فیلم و ته‌له‌فزیۆنی و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی ک�����وردس�����ت�����ان ت��ی ڤ����ی و ک�����ۆڕه‌ک ت����ی����ل����ی����ک����ۆم ل���ه هه‌رێمی کوردستان و ه���������ه‌روه‌ه���������ا ت����ه‌ل����ه‌ف����زی����ۆن����ی و (NHK )NEPله واڵتی ژاپ���ۆن ه��اوک��اری به‌رهه‌مهێنانی ئه‌م فیلمه‌یان کردووه.
ساجد که‌مال یاریزانى پێشووى (پ���هی���ام) و م��ام��ۆس��ت��اى وه‌رزش/
ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ى پ�������ه‌روه‌رده ب ه وانه‌یه‌کى الوه‌ک��ى لێى ده‌ڕوانێت ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده وه‌زاره‌ت��ێ��ک��م��ان ههیه به‌ناوى وه‌رزش‌و الوان ،ئه‌وان به‌ده‌م داواکارییه‌کانى مامۆستاى وه‌رزشه‌وه نایه‌ن. ئا /ئارام شه‌مێرانى
کاریکاتێر
ئه‌وروپا زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌که‌م ه له قه‌یرانی میسر
ن /چارڵس وۆڵس و .ل ه ئینگلیزییه‌وه /شوان حه‌سه‌ن هه‌فته‌ی رابردوو نرخی یه‌ک به‌رمیل نه‌وتی خاو گه‌یشت ه ( )100دۆالری ئه‌مریکی .ئهمهش به‌هۆی ئه‌و شه‌پۆل ه ناڕه‌زاییه‌ی ل ه میسر سه‌ریهه‌ڵدا و ته‌نگی ب ه ده‌سه‌اڵت هه‌ڵچنی و ترسیش له‌و ه هه‌ی ه په‌ل بکێشی بۆ واڵته به‌رهه‌مهێنه‌کانی تری عه‌ره‌ب.
ده‌نگ ،گۆڤارێکی ئه‌هلی گشتی ی ه نوێترین ژماره‌ی له بازاڕه‌کانی کوردستان ده‌ستده‌که‌وێت، که چه‌ندین بابه‌تی نوێى کۆمه‌اڵیه‌تی و په‌روه‌رده‌یی و هونه‌ری و گشتی ل ه خۆده‌گرێت ،گۆڤارى (ده‌نگ) مژده‌ش ب ه خوێنه‌رانی ده‌دات که به‌رده‌وام ده‌بێت له خزمه‌تکردن.
ساڵی یه‌که‌م ژماره 44 دووشه‌ممه 2710/11/25 - 2011/2/14
فیلمی سینه‌مایی (شوێنێک بۆ یاری) له ده‌رهێنانی (شه‌وکه‌ت ئه‌مین کورکی) بۆ چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک له ( )12سینه‌مای شاره گه‌وره‌کانی واڵتی ئه‌ڵمانیا نیشان ده‌درێت.
پرسی ئه‌م هه‌فته‌یه تایبه‌ته به راى ئێوه ده‌رباره‌ى زۆر خۆشه‌ویسته ،به‌اڵم هه‌ندێ ئیداره و کۆمه‌ڵگاش (ئ��ای��ا دواى ئ����ه‌وه‌ى ب��ڕی��ار ب���وو وان����هى وه‌رزش ل ه که‌مته‌رخه‌من تێیدا.
خوێندنگه‌کاندا وه‌ک وانه‌ى سه‌ره‌کى بخوێندرێت ،بۆچى تا ئێستا له زۆربه‌ى خوێندنگه‌کاندا یان وه‌ک پاشکۆى وانه‌کانى تره یاخود هه‌ر ناخوێنرێت؟)
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
له هه‌فته‌ی دروستبوونی سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی تونس و سودانه‌و‌ه نرخی نه‌وت له بازاڕه‌کانی له‌نده‌ندا ڕاسته‌وخۆ گهیشته ( )100دۆالر ،له ئه‌مریکاش نرخی نه‌وت به‌رز بووه‌وه ،به‌اڵم نه‌ک به ئه‌ندازه‌ی ئه‌وروپا. جولیس وۆکه‌ر که شرۆڤه‌کارێکی بااڵی‌ه له ئاژانسی وزه‌ی نێوده‌وڵه‌تی له پاریس رایگه‌یاند که ئه‌وان تا ئێستا ده‌رب��اره‌ی وه‌ستانی که‌شتیگه‌ل‌ه نه‌وت هه‌ڵگره‌کان ،هیچ ڕاپۆرتێکیان به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتووه ،به‌اڵم وێبسایتی ئاژانسه‌ک‌ه له نۆکه‌ندی سوێس په‌کی کهوتووه و ئێمه ئاگامان له بارودۆخی ئه‌وێ نه‌ماو‌ه به‌هۆی راگرتنی هێڵی ئینته‌رنێت له الیه‌ن حکومه‌تی میسره‌وه .ئه‌م به‌رزبونه‌وه‌ی نرخه‌ش زیاتر په‌یوه‌ندی به نیگه‌رانی بازرگانه‌کان و ده‌وڵه‌ته‌کانه‌وه‌یه. میسر واڵتێکه به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتی که‌مه ،ده‌توانین بڵێین راده‌ی به‌رهه‌مهێنانی یه‌کسانه به بڕی به‌کارهێنانه‌که‌ی له واڵتدا .به‌اڵم نیگه‌رانیه‌ک‌ه له‌وه‌دای‌ه نۆکه‌ندی سوێس و ده‌ریای ناوه‌ڕاست که به پله‌ی یه‌که‌م له‌ژێر کۆنترۆڵی میسرن په‌کیان کهوتووه له‌م ئاڵوگۆڕه‌ی نه‌وته‌دا. ئه‌م شڕۆڤه‌کاره‌ی ئاژانسی وز‌ه ده‌ڵێت رۆژانه یه‌ک ملیۆن ونیو نه‌وت له نۆکه‌ندی سوێسه‌و‌ه تێده‌په‌رێت ،له‌گه‌ڵ یه‌ک ملیۆن و سه‌د هه‌زار به‌رمیل له ده‌ریای ناوه‌ڕاسته‌وه که ئهمه ده‌کات‌ه ( )%2.5به‌رهه‌می نه‌وتی جیهان .کێشه‌که‌ش بۆ ئه‌وروپا لێرهوه سه‌رچاوه ده‌گرێت که زۆربه‌ی ئه‌و نه‌وت‌ه بۆ ئه‌وروپا ده‌ڕوات ،چونکه نه‌وتی سعودی‌ه و کوه‌یت دهچێته ئه‌مریکا. ئه‌گه‌ر نۆکه‌ندی سوێس به‌ته‌واوی دابخریت ،نزیکه‌ی دوو هه‌فت‌ه پێویسته بۆ گه‌یشتنی ئه‌و نه‌وته‌ی دهچێته ئه‌وروپا له ڕیگه‌ی که‌ناره‌کانی ده‌ریای ناوه‌ڕاسته‌وه. ئه‌وروپیه‌کان ده‌ترسن ئه‌زموونی ساڵی ( )1950دووب��اره ببێتهوه کاتێ میسرییه‌کان به‌هۆی کێشه‌یه‌که‌و‌ه نۆکه‌ندی سویسیان داخست و بووه هۆی باڵوبوونه‌وه‌ی قه‌یرانی نه‌وت له سه‌رانسه‌ری ئه‌وروپادا. ئێستا سه‌ره‌تاکانی ئه‌و ئه‌گه‌ر‌ه ده‌رکه‌وتوون و نیگه‌رانیه‌ک‌ه له‌وه‌دای‌ه ئه‌م پڕیشکی ئاگر‌ه هه‌موو جیهانی عه‌ره‌بی بگرێته‌وه ،ئهوکاته قه‌یرانی به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی نه‌وت ناتواندرێت رێگای لێبگیرێت. پسپۆرانی بواری ئاڵوگۆری نه‌وت پێیانوایه ئه‌م به‌رزبوونه‌و‌ه له ناکاوه‌ی نرخی نه‌وت له‌م ماوه که‌مه‌دا جێگای نیگه‌رانی و هه‌ڵوه‌سته‌ی واڵته تایبه‌تمه‌نده‌کان .به‌اڵم شرۆڤه‌کاره‌که‌ی ئاژانسی وزه‌ی نێوده‌وڵه‌تی گه‌شبینی خۆی نیشاندا له‌وه‌ی که جیهان سود له هه‌ڵ‌ه مێژووییه‌کان وه‌رده‌گرێت و رێگ‌ه نادات ئه‌زموونی په‌نجاکان دووباره ببێتهوه. سه‌رچاوه: dailyfinance.com
15
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
د.به‌ختیار خالید
غوده‌ی سام
غ���وده‌ی س��ام (زی��ادب��وون��ی ه��ۆڕم��ۆن��ی کوێره‌ڕژێنی پ���ه‌ری���زاده) /ب �ه‌ه��ۆی ب��ه‌رزب��وون��ه‌وه‌ی ئاستی ئه‌و
ه��ۆڕم��ۆن��ان �هی ئ���ه‌م رژێ��ن �ه دروس���ت���ی ده‌ک����ات و ده‌یڕێژێته ناو خوێنه‌وه .کوێره‌ڕژێنی په‌ریزاده کوێره ڕژێنێکه دهکهوێته به‌شی پێشه‌وه‌ی مل و هۆڕمۆنی پایرۆکسین دروس��ت��ده‌ک��ات و ده‌یڕێژێته خوێنه‌وه دهبێته ه��ۆی رێکخستنی زی��ن��ده چاالکییه‌کانى له‌ش ،زیادبوون و که‌مبوونی ئه‌م هۆڕمۆنه دهبێته ه��ۆی ده‌رکه‌وتنی چه‌ند نیشانه‌یه‌ک له هه‌موو ک��ۆئ�ه‌ن��دام�ه‌ک��ان��ی ل �ه‌ش و تێکچوونی ف��رم��ان و زینده‌چاالکییه‌کانى له‌ش. ه���ۆک���اره‌ک���ان /چ���ه‌ن���د ه���ۆک���ارێ���ک ه���هی���ه بۆ دروستبوونى /نه‌خۆشی گره‌یڤز (گه‌وره‌بوونی هه‌موو رژێنه‌که) باوترین هۆکارى ئه‌م رژێنه‌یه ،گرێ گرێ بوونی رژێنه‌که ،بوونی یه‌ک گرێ له رژێنه‌که‌دا. ئه‌م گرێیه سه‌ربه‌خۆ کارده‌کات و هۆرمۆن دروستی ده‌ک��ات و ده‌ڕێژێت ،هه‌وکردنی رژێنه‌که به‌هۆی ڤایرۆسه‌وه ،به‌کارهێنانی ده‌رم��ان بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی تر ،بوونی چه‌ند نه‌خۆشیه‌کی تر له له‌شدا که کاریگه‌ری هه‌بێت له‌سه‌ر رژێنه‌که یان ببێته هۆی دروستکردنی هۆرمۆنه‌که وه‌ک شێرپه‌نجه‌ی رژێنه‌که). نیشانه‌کانی رژێنه‌که /ئه‌م رژێنه نیشانه‌ى زۆره و داب���ه‌ش ده‌ب���ن ب �هس �ه‌ر (نیشانه زۆرب���اوه‌ک���ان) و (نیشانه که‌م باوه‌کان) ،هه‌روه‌ها مه‌رج نیه هه‌موو نه‌خۆشێک هه‌موو نیشانه‌کانى هه‌بێت ،هه‌روه‌ها مه‌رجیش نیه رژێنه‌که گه‌وره‌بێت ،سه‌ره‌تا تیشک ته‌نها ده‌خه‌ینه سه‌ر نیشانه زۆر باوه‌کان ئه‌وانیش (ک �ه‌م��ب��وون �ه‌وه‌ی کێشی ن�ه‌خ��ۆش�ه‌ک�ه س���ه‌ره‌ڕای بوونی ئیشتیهاى خ��واردن ،هه‌ستکردن به گه‌رما، دڵه‌کوتێ ،هه‌ناسه تووندی ،شڵه‌ژاوی و دڵه راوکێ، شه‌که‌تى ،ئاره‌قکردنه‌وه‌ی نائاسایی ،ده‌ست له‌رزین، سوربوونه‌وه‌ی له‌پی ده‌س��ت ،زه‌ق بوون و ده‌رپڕینی چاو). نیشانه ک���ه‌م ب���اوه‌ک���ان /بریتین ل �ه ن �ه‌رم��ی و پووکانه‌وه‌ی ئێسک .لهوانهیه ببێته هۆى شکاوى ی��ان که‌مبونه‌وه‌ى ب��اڵ ،سکچوون ،سنگه‌کووتێ، بێهێزی ماسوولکه‌کان ،ب��وون��ی خ��ووران��ی ل�ه‌ش، رووتانه‌وه‌ی قژ ،که‌مبوونه‌وه یان نه‌مانی سووڕی مانگانه له مێینه‌دا ،مناڵ نه‌بوون ،له‌بارچوونی کتووپڕی مناڵ ،که‌مبوونه‌وه و نه‌مانی ئاره‌زووی جنسى ،زیادبوونی لیک) ،به‌اڵم مه‌رج نییه هه‌موو نه‌خۆشێک هه‌موو نیشانه‌کانی هه‌بێت. چاره‌سه‌ر /چاره‌سه‌رى ئه‌م نهخۆشیه به‌پێی ته‌مه‌ن و بوونی دووگیانی و قۆناغی نه‌خۆشییه‌که یان سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌که جۆری چاره‌سه‌ره‌که دیاری ده‌کرێت. -1به‌کارهێنانی ده‌رمان /ده‌رمان به‌شێوه‌ی حه‌ب بۆ ئه‌و کهسانه به‌کاردێت که ته‌مه‌نیان له ()40 ساڵ که‌متره ،یان بۆ یه‌که‌مجار نه‌خۆشییه‌که‌یان دیاریکراوه .و پێویسته ب���ه‌رده‌وام له‌ژێر چاودێری پزیشکدابێت بۆ ماوه‌ی ( )18 – 12مانگ. -2ن �ه‌ش��ت �ه‌رگ �ه‌ری /ب��ۆ ئ �ه‌و کهسانه ئه‌نجام ده‌درێ��ت که رژێنه‌که زۆر گ�ه‌وره‌ب��ووه کاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌ناسه ههیه ی��ان له‌به‌ر ج��وان��ک��اری ،یان ب�ه ده‌رم���ان چ��اره‌س �ه‌ر نابێت ،ی��اخ��ود ه�هڵ��دان�ه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌که پاش چاکبوونی به ده‌رمان. -3یۆدی تیشکده‌ر /بۆ ئه‌و نهخۆشانه ئه‌نجام ده‌درێ����ت ک �ه ت�ه‌م�ه‌ن��ی��ان ل �ه ( )40س���اڵ زی��ات��ره، سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌که پاش نه‌شته‌رگه‌ری له‌هه‌ر ته‌مه‌نێکدا بێت ،یان ئه‌گه‌ر نه‌خۆشییه‌کی تری قورسی له‌گه‌ڵدا هه‌بێت. ئا /کارزان هه‌ورامی
ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان تیراژ
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار کۆمپانیان په‌یپه‌ر 07710299753 سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 5000
خوێندکاران رەخنەیان لە پرۆژەی تواناسازی الوان هەیە
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2710/11/25
No: (44) Mo.14/2/2011-
ریکالم
()15ی شوباتی ره‌ش و ()15ی شوباتی سه‌رکه‌وتن
ریکالم
ل���ه ()15ی ش��وب��ات��ی سه‌ردار ستار ()1999دا له‌که‌سایه‌تی به‌ڕێز ئۆجه‌الندا دواین ئه‌ڵق ه له‌زنجیره‌ی تێکۆشانی گه‌الن له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین، به‌پیالنگێڕییه‌کی نێوده‌وڵه‌تی رووبه‌ڕووی له‌ناوبردن ک��رای �هوه ،به‌قسه‌ی خۆیان ئیدی ده‌رگ��ا له‌سه‌ر شۆڕشی ئ��ازادی��خ��وازی گ �ه‌الن داده‌خ���راو هه‌موو کلیله‌کان ده‌که‌وتن‌ه ده‌ست پێشه‌نگانی سیسته‌می نوێی جیهانی به‌ڕێبه‌رایه‌تی ئه‌مریکا و ئه‌وروپا. دوای پیالنگیڕی (6ی ئ����ازاری )1975 ی س �ه‌ر ب��ارزان��ی و پ��اک��ت��اوی ن����ه‌ژادی ساڵی ( )1988له‌ئه‌نفال و ههڵهبجه ،گه‌وره‌ترین گورزی دوژمنکاران‌ه به‌ر بزووتنه‌وه‌ی پهکهکه که‌وت. دوژمنان له‌کاتێکدا ئه‌و گورزه‌یان وه‌شاند ،تاکه ئومێد بۆ بزاڤی رزگاریخوازی گه‌الن ته‌نها په‌که‌ک ه له‌گۆڕپانه‌که‌دابوو که حیسابی بۆ ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی ن�ه‌ده‌ک��رد .بۆیه پیالنگێڕیه‌ک ه به‌سه‌رۆکایه‌تی ده‌زگ��ای هه‌واڵگری ئه‌مریکا و ئیسرائیل و هاوپه‌یمانه‌کانی پێکهات. گه‌لی کورد کاردانه‌وه‌یه‌کی جێی سه‌رسوڕمانی نیشاندا به‌تایبه‌ت ک�ه نزیکه‌ی ( )70که‌س ئاگریان له‌جه‌سته‌یان به‌ردا و کوردانی رۆژهه‌اڵتی ک��وردس��ت��ان راپ �ه‌ڕی��ن ،ئ��اراس��ت�هی رووداوه‌ک����هی گ��ۆڕی .مێژوو ئه‌و چاالکیان‌ه به پیتی زێڕین ده‌نووسێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌گڕی جه‌ست‌ه رووبه‌ڕووی پیالنگێڕان بۆتهوه و به‌دروشمی «ئێوه ناتوانن رۆژی ئێمه تاریک بکه‌ن». به‌هۆى ئه‌وه‌ى بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کورد به ته‌نها له تێکۆشاندا مابۆو‌ه له رۆژهه‌اڵتی ناوین ،زلهێزه‌کان توانانیان به ئاسانی گورزی لێ بووه‌شێنن ،چونکه بزووتنه‌وه‌ی فه‌له‌ستینی دوای تێکشکانه‌کانی له‌ساڵی ( )1982ئیتر رووبه‌ڕووی ناکۆکی و دووبه‌ره‌کی ناوخۆیی ببوه‌وه و ترسی نه‌ما بۆ سیسته‌می نوێی جیهانی ل ه ناوچه‌که ،دوای رووخانی سۆڤیه‌تیش بزووتنه‌وه چه‌په‌کانی ناوچه‌ش ته‌سلیم به هێزه راستڕه‌و و کۆنه‌په‌رسته‌کان بوون ،ئه‌وانه‌ی الفی مۆدێرنیزم و پۆست مۆدێرنیزمیشیان لێ ده‌دا له ناوه‌ڕۆکدا له‌فه‌له‌کی پ���رۆژه‌ی سیسته‌می نوێی جیهانی ئه‌مریکا ده‌خ���والن���هوه ،ک �ه ب��ۆ خ��ۆی پ���رۆژه‌ی مۆدێرێن داگیرکردنی جیهان و ژیانی مرۆڤایه‌تیه. ل �ه‌ن��او ه �ه‌م��وو زه‌حمه‌تیه‌کانی پیالنگێڕیدا ئ�ه‌وه‌ی ده‌رک �ه‌وت به‌ڕێز ئۆجه‌الن ،ن�ه‌وه‌ک پرس ه نهتهوهیهکه ته‌سلیم به‌داگیرکه‌ری ت��ورک بوو، نه‌وه‌ک سیسته‌میش ته‌سلیم به‌سیسته‌می نوێی جیهانی ئه‌مریکابوو .له‌ئه‌نجامدا هه‌ڵوێستێکی سوکراتیانه‌ی دان��او بانگی فه‌لسه‌ف‌ه و هزری ئازادی به‌هێزترکرد ،ئه‌وه‌ش به‌ئاشکرا ده‌ڵێت «ئیتر گه‌الن به‌گشتی و به‌تایبه‌تیش گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوین به‌رگه‌ی ئه‌و کۆنه‌په‌رستی‌ه ناگرن و سه‌رده‌م س �ه‌رده‌م��ی ش��ۆڕش��ی گ �ه‌الن �ه» ،ب��ۆی�ه م��رۆڤ ده‌توانێت بڵێت که‌به‌ڕێز ئ��ۆج�ه‌الن مانیفستۆی شۆڕشی گه‌النی دان��اوه و پ��رۆژه‌ی چاره‌سه‌ریش کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیه. له(15ی شوباتی ره‌شی )1999وه بهرهو ()15 ی شوباتی سه‌رکه‌وتن دێین ،له‌شۆڕشی گه‌الن به‌تایبه‌ت ئه‌مڕۆکه‌ی شۆڕشی گه‌النی عه‌ره‌ب، په‌یامی ئه‌وه‌مان ده‌داتێ ،ئیتر جارێکی تر گه‌الن به‌هێزو ئ��ی��راده‌ی خ��ۆی��ان ده‌ت��وان��ن گۆڕانکاری س��ت��رات��ی��ژی ب��ک �ه‌ن ،گ��ۆڕان��ک��اری بنه‌ڕه‌تیش ئه‌وگۆڕانکاریه‌ی‌ه که خودی گه‌الن به‌بێ جیاوازی نهتهوه ،ئاین و ره‌گ �ه‌ز و ره‌ن��گ پێ هه‌ڵده‌ستن. ئ�ه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ له‌میسر ده‌ڕووخێت ته‌نها رژێمی نه‌ته‌وه‌په‌رستی عه‌ره‌بی نییه له‌که‌سایه‌تی حوسنی موباره‌کدا ،به‌ڵکو ئهوه سیسته‌م و پرۆژه‌ی نهتهوه ــ ده‌وڵه‌تی ئه‌وروپی و ئه‌مریکی‌ه له‌به‌رامبه‌ر رقی پیرۆزی رۆژهه‌اڵتیه‌کان به‌رگ‌ه ناگرێ و ده‌ڕوخێت، ئهوه خودی پۆست مۆدێرینیزم‌ه به‌ڕووباری نیلدا ئاو و ئاو ده‌چێت .بۆیه ده‌توانین بڵێین دوای ()12 سا ڵ له‌به‌رخودان گه‌لی عه‌ره‌ب وه‌اڵمی بانگه‌وازی تێکۆشانی ئازادیخوازی گه‌لی کوردی دایه‌و‌ه و کوردی به‌ته‌نها نه‌هێشت و بوونه ده‌ست‌ه خوشکی یه‌کتری ،بۆیه ده‌توانم بڵێم شۆڕشی دیموکراتیانه‌ی گه‌لی ک��ورد و ع �ه‌ره‌ب راسته‌وخۆ و له‌نزیکه‌و‌ه ک��اری��گ�ه‌ری له‌یه‌کتری ده‌ک���ه‌ن ،ب��ۆی �ه()15ی شوباتی ئه‌مسا ڵ ئه‌گه‌ر ن��اوی لێبنێین ()15 ی شوباتی سه‌رکه‌وتن ئه‌وا هه‌ڵ‌ه نییه ،چونک ه گه‌الن جارێکی تر رێچکه‌ی تێکۆشانی ئازادی و دیموکراتی خۆیان دۆزیه‌وه.