سورکێو ،دووه‌مین قوربانی خۆپیشاندان ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
›
سورکێو زاهیر
›
چه‌ند رۆژێک پێش شه‌هید بوونی
ورده‌کاری شه‌هیدبوونه‌که‌ی له‌م الپه‌ڕه‌یدا بخوێنه‌ره‌وه
ژمار ه 45
ساڵی یه‌که‌م
چه‌ند رۆژێک پێش شه‌هید بوونی
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشهممه 2011/2/21
WWW.Chatrpress.com
رێژوان عه‌لی
ێ 2710 2ره‌شه‌م
نرخ 750 :دینار
ه ئۆجه‌الن :داواکاری خۆپیشانده‌رانی سلێمانی ره‌وای بۆ الپه‌ڕ‌ه 2
ژماره‌ی برینداره‌کانی خۆپیشاندانه‌کان گه‌یشت ه ( )119که‌س
بۆ الپه‌ڕ‌ه 3
ئه‌مڕۆ ل ه کوردستان و ئه‌وروپا چه‌ندین خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تی رێک ده‌خرێت بۆ الپه‌ڕ‌ه 2
الیه‌نه‌کانی «ئۆپۆزیسیۆن» خۆپیشانده‌رانیان به‌ته‌نها به‌جێهێشت بۆ الپه‌ڕ‌ه 3
کۆبوونه‌و‌ه‌جه‌ماوه‌ریه‌که‌ی ( )2011/2/17له‌به‌ر ده‌رکی سه‌رای سلێمانی
فۆتۆ :چه‌تر
سلێمانی( )2011/2/20هێزێکی تێکه‌ڵه‌ی چه‌کدار به‌چه‌کی قورسه‌و‌ه به‌رامبه‌ر خۆپیشانده‌ران پاسه‌وانه‌کانی لقی چواری پارتی له‌کاتی ته‌قه‌کردن ل ه خۆپیشانده‌ران ،ئێواره‌ی 2011/2/17
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
سورکێو ،دووه‌مین قوربانی خۆپیشاندان [ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ]
باره‌گای NRTپاش سووتاندنی له‌الیه‌ن ( )50چه‌کداره‌و‌ه
فۆتۆ :چه‌تر
گه‌نجێکى ترى بریندار ،ک ه به‌شدارى خۆپیشاندانیشى نه‌کردبوو ئه‌مشه‌و ( )2/20ل ه نه‌خۆشخانه‌ى فریاکه‌وتنى سلێمانى ژیانى له‌ده‌ستدا و به‌مه‌ش ژماره‌ى شه‌هیده‌کانى سلێمانى گه‌یشت ه دوو که‌س. له‌لێدوانێکی تایبه‌تدا بۆ (چه‌تر) باوکی ئه‌و گهنجه وتی :کوڕه‌که‌م ناوی (سورکێو زاهیر مه‌حمود)ه و خوێندکاری پۆلى ده‌یه‌م ى وێژه‌یی ه له (ئاماده‌یى سلێمانى کوڕان) و له‌دایکبووى ساڵى ()1994ه و دانیشتوى گه‌ڕه‌کى خه‌باتی شارى سلێمانیه( .زاهیر مه‌حمود) باوکى سورکێو وتیشی :کوڕه‌که‌م به‌شدارى خۆپیشاندانیشى نهکردووه و ل ه نزیک خوێندنگه‌که‌ى ک� ه کتێبه‌کانى ب ه ده‌سته‌و‌ه بووه دوێنێ کاتژمێر ()4:10 ى دواى نیوه‌ڕۆ له کاتی گه‌ڕانه‌وه‌یدا بۆ ماڵهوه فیشه‌کى (بى که‌ى سى) ب �ه‌ر سکى ک �ه‌وت��ووه و ل �ه پشتیه‌و‌ه ده‌رچ����ووه و دواى ئه‌نجامدانى دوو نه‌شته‌رگه‌رى ل ه کاتژمێر ()10:00ى شه‌و گیانى له‌ده‌ستداوه .راشیگه‌یاند: ئێمه ل ه خوێنى ک��وڕه‌ک�ه‌م��ان خۆش ن��اب��ی��ن و س��ک��ااڵى ی��اس��ای��ى ل�ه‌س�ه‌ر بکوژانى و لقى چوار ک ه بونه‌ت‌ه هۆى ئه‌م پشێوییه ،تۆمار ده‌که‌ین. ئ���ه‌م���ڕۆ پ���رس���ه‌ی س���ورک���ێ���و ل ه مزگه‌وتی (نور) له گه‌ڕه‌کی خه‌باته .وێنه‌ی ته‌رمی سورکێوی جوانه‌مه‌رگ ل ه مزگه‌وت کاتژمێر ()1ی ئه‌مشه‌و /فۆتۆ:چه‌تر
هەواڵ
ئه‌مڕۆ ل ه کوردستان و ئه‌وروپا چه‌ندین خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى رێک ده‌خرێت
رشتنى خوێنى گه‌نجان توڕه‌یى خه‌ڵک زیاتر ده‌کات
ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
2
[ چه‌تر ـ هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم ] ت��ه‌ق��ه‌ک��ردن و ک��وش��ت��ن��ى خ��ه‌ڵ��ک ل ه خۆپیشاندانه‌که‌ى ئێواره‌ى ()17ى شوبات ل ه سلێمانى ،ک ه ب ه ئێواره‌ى خوێناوى ناوده‌برێت ،ل ه کوردستان و سه‌رتاسه‌رى دن��ی��ا ک��ورده‌ک��ان��ى ت���وڕ ه ک���ردوو ه و ب ه خۆپیشاندان و مانگرتن ئه‌و ته‌قه‌کردن ه «شه‌رمه‌زار» ده‌که‌ن.
ل�ه به‌شێکى زۆرى ئ �هو واڵت��ان �هى ئ �ه‌وروپ��ا ک ه ک���وردى ل��ێ ده‌ژى ،ئ��ام��اده‌ک��ارى ب��ۆ خۆپیشاندان و مانگرتن و ن���اڕه‌زای ده‌ک��رێ��ت دژى کوشتن و بریندارکردنى خه‌ڵکى سلێمانى ،هه‌روه‌ها پشتگیرى خۆپیشاندانه‌کانیش ده‌کرێت و گه‌نجێکى مانگرتوش که ناوى (بیالل سه‌نگه‌سه‌ری)یه ده‌ڵێت« :گیان و
خوێنی من هیچ له‌و بریندار و شه‌هیدان‌ه زیاتر نیه« .س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى ئه‌و واڵت�ه رێک ده‌خ��ات ،هه‌ر کۆمه‌ڵێک گه‌نج که ناوى خۆیان ناو‌ه (گه‌نجانى ئه‌مڕۆ خۆپیشانێک له‌و باره‌یه‌و‌ه له واڵتى (که‌نه‌دا) نێرگز) رایده‌گه‌یه‌نن ئه‌مڕۆ له ب �ه‌رده‌م نوسینگه‌ى ش بهڕێوه ده‌چێت. ئ �ه‌م �ه ج��گ�ه ل����ه‌وه‌ى ه���ه‌ر ئ �ه‌م��ڕۆ (ک��ۆم �ه‌ڵ �هى حکومه‌تى هه‌رێم له به‌ریتانیا مانگرتن تا مردن ده‌ست پێده‌که‌ن ،ئه‌وان ده‌ڵێن« :ئێمه ناومان گه‌نجانی گه‌نجانى سه‌ربه‌خۆ) کاتژمێر دووى دواى نیوه‌ڕۆ له راپه‌ڕینی نێرگز ،بڕیارمانداو‌ه مان بگرین هه‌تا مردن ،جاده‌ى سه‌هۆڵه‌که‌ى سلێمانى «خۆپیشاندانێکى ئارام ئێوه وا ده‌زان��ن که خه‌ڵکی کوردستان له مردن و و مه‌ده‌نیانه» ده‌ست پێده‌که‌ن. گه‌نجانى سه‌ربه‌خۆ رایده‌گه‌یه‌نن «ئامانجیان تۆقاندن ده‌ترسێت ،به‌اڵم ئێوه ئهوه نازانن که ئێمه ل ه به سزاگه‌یاندنى ئه‌و تاوانبارانه‌ی‌ه که ته‌قه‌یان ل ه به‌عس سڵمان نه‌کرده‌وه». ئه‌وه‌ش ده‌ڵێن :ئه‌وپرسیاره‌ی که ئێمه تێیدا راماوین خه‌ڵک ک��ردووه له‌ماوه‌ى ( )10رۆژدا ،کشانه‌وه‌ى و تووشی شۆکی کرووین ئهوهیه ،ئایا بینای لقی ئه‌و میلیشیا حزبیه‌ی‌ه ک ه پارتى هێناویه‌تیی‌ه سلێمانى، چوار ئهوهنده به نرخ بووه ئه‌وه‌ی ده‌هێنا که رێژوان و سه‌رانى هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌اڵتدار ده‌بێت داواى لێبوردن له خه‌ڵکى سلێمانى و بنه‌ماڵه‌ى رێژوان بکهن». خه‌ڵکی تری تیا شه‌هید بکرێت. ئه‌و گهنجانه ده‌شڵێن« :ئێمه ئهوه راده‌گه‌یه‌نین، ده‌شڵێن :ئێمه چه‌ند گه‌نجێکی کوردین که له تاو نه‌بونی و بێده‌رامه‌تی و بێکاری و له داخی شه‌ڕ‌ه هیچ کات لهگه ڵ توندوتیژیدا نین و با به‌رپرسانی ناوخۆکه‌ی ئێوه هه‌ڵهاتین و رومان کرده هه‌نده‌ران .حکومی و حزبیش ئ �هوه چ��اک بزانن ،که هه‌ر ه�����ه‌ر ل����ه چ����وارچ����ێ����وه‌ى پ��ش��ت��گ��ی��ری��ک��ردن��ى رێگرتنێک ل �هو خۆپیشاندانه‌ی ئێمه ئاکامی خۆپیشاندانه‌کانى ک��وردس��ت��ان ئ �ه‌م��ڕۆ (چ�ه‌ت��رى نه‌خوازراوی لێدهکهوێتهوه». هه‌روه‌ها (ده‌سته‌ى داکۆکى له مافه‌کانى خه‌ڵکى ئازادیش له له‌نده‌ن) خۆپیشاندانێک بۆ به‌رده‌م ماڵى
بازیان) له به‌یاننامه‌یه‌کدا پشتگیرى خۆپیشاندانى گه‌نجانى سلێمانى ده‌کات و داوا ده‌کات هێزه‌کانى زێ��ره‌ڤ��ان��ى بچنه دهرهوه ل�ه سلێمانى و داواک���ارى خۆپیشانده‌ران جێبه‌جێ بکرێت. ل �ه الی �ه‌ک��ى ت��ر گ�ه‌ن��ج��ان��ى ش���ارى (ک��ف��ری)ش پشتگیرى گه‌نجانى سلێمانى ده‌که‌ن و به «گه‌نجانى شۆڕشگێڕ» ن��اوی��ان ده‌ب���ه‌ن و داواش ل�ه خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان ده‌ک���ه‌ن پشتگیرى ب��ۆ خۆپیشانده‌ران ده‌رببڕن. ئهمه جگه له‌وه‌ى گه‌نجانى شارى کۆی‌ه و که‌الر و ده‌ربه‌ندیخان و چه‌ندین ناوچه‌ى تر دوێنێ به شێوازى جۆراوجۆر پشتگیرى ناڕه‌زاییه‌تیه‌کانى سلێمانیان کرد و ته‌قه‌کردن له خه‌ڵکیان «شه‌رمه‌زار» کرد ،له شارى رانیه‌ش دوێنێ به سه‌دان که‌س خۆپیشاندانێکیان بۆ پشتگیرى توڕه‌یى گه‌نجان سازکرد. ه��ه‌روه‌ه��ا خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان��ک��ۆى سلێمانى ب ه ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ى ف��راوان له‌ناو زان��ک��ۆدا که له رۆژى شه‌ممه‌و‌ه ده‌ستیان پێکردوو‌ه و بڕیاره ناڕه‌زایه‌تییه‌کانیان به‌رده‌وام بکهن ،تا داواکاریه‌کانیان جێبه‌جێ ده‌کرێت،
که خۆى له «چون‌ه ده‌ره‌وه‌ى هێزه‌کانى زێره‌ڤانى و به‌سزاگه‌یاندنى ئه‌و که‌سانه‌ى ته‌قه‌یان له خه‌ڵک کرد و به ره‌سمى پارتى داواى لێبوردن له خه‌ڵکى سلێمانى بکات و ...هتد» ده‌بینێته‌وه. ه�ه‌روه‌ه��ا له راگه‌یه‌ندراوێکدا (ت��ۆڕى به‌رگرى ل �ه م��اف و ئ��ازادی��ی�ه‌ک��ان��ى خ �ه‌ڵ��ک) ب��ان��گ �ه‌وازى خۆپیشاندانى س �ه‌رت��اس �ه‌رى ده‌ک���ات ل �ه هه‌رێمى کوردستان له رۆژى هه‌ینى ()25ى شوبات. هه‌ر دوێنێ شه‌و نزیکه‌ى ( )50چه‌کدار چون‌ه سه‌ر بنکه‌ى سه‌ره‌کى ته‌له‌ڤزیۆنى ( )NRTو بنکه‌که‌یان سوتاند و زیانێکى زۆرى مادى به‌ر بیناک‌ه کهوتووه و پاسه‌وانێکى ته‌له‌ڤزیۆنه‌که‌ش برینداره. ئهمه جگه ل �ه‌وه‌ى له ش �ه‌وى ()17ى شوباته‌وه هێزێکى زۆرى چ �ه‌ک��دار ل �ه ده‌روازه‌ى سلێمانى و ن��او ب��ازاڕ و ده‌ورى ب��اره‌گ��ا حزبییه‌کانى پارتى باڵوکراونه‌ته‌وه ،که به‌شێکیان چه‌کى قورسى ل ه جۆرى (بى که‌ى سى و ئاڕ بی جى و ..هتد)یان پێیه.
«کاردانه‌وه‌ى خه‌ڵک به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵت ماناداره» بنه‌ماڵه‌ى رێژوان: ئۆجه‌الن :پێویست ه تاڵه‌بانى و بارزانى ب ه ئاقڵى هه‌ڵسوکه‌وت بکهن ل ه خوێنى کوڕه‌که‌مان خۆش نابین [ چه‌تر ] ل ه چاوپێکه‌وتنى رۆژى هه‌ینى ( )2/18له‌گه‌ڵ پارێزه‌کانى (عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن) ل ه زیندانى ئیمرالیه‌و ه له‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کانى خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستان قسه‌ى کردوو ه و باسى له‌و ه کردووه« ،ک ه پێویست ه تاڵه‌بانى و بارزانى ب ه ئاقڵى هه‌ڵسوکه‌وت بکهن».
ئۆجه‌الن وتویه‌تى« :کاردانه‌وه‌ی گه‌له‌که‌مان له باشور له‌به‌رامبه‌ر ده‌س �ه‌اڵت گرنگه ،چاالکیه‌کانیان مانادار
ده‌بینم ،پێویسته تاڵه‌بانی و بارزانیش ئه‌و ره‌وش‌ه ببینن و به ئاقڵی هه‌ڵسوکه‌وت بکهن ،چاره‌سه‌ری ئه‌و کێشانه‌ش به یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه په‌یوه‌سته ،بۆیه پێویسته کار بکهن بۆ به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد ،هه‌روه‌ها ئێمه تێکۆشانی له‌مه‌و به‌دوامان ناو لێده‌نێین ،تێکۆشانی نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتی». ئۆجه‌الن که م��اوه‌ى ( )12ساڵه له زیندانى ئیمرالى زیندانى کراوه ،باسى ئه‌و چاالکیانه‌شى کردووه که بۆ رۆژى ده‌ستگیکردنى ئه‌و له هه‌رێمى کوردستان ساز کراوه و ده‌ڵێت :وا بزانم چاالکیه‌کانی ()15ی شوبات له
هه‌ر شوێنێک ئه‌نجامدران ،له باشوریش به پێشه‌نگایه‌تی (پ.چ.د.ک) له هه‌ولێر و سلیمانی چاالکی جه‌ماوه‌ری ئه‌نجام دراون ،وا دیاره خه‌ڵک له‌وێ به‌ره‌و ئێمه دهگهڕێتهوه. ئۆجه‌الن باسى (شێخ عه‌بدولره‌حمان نه‌قشبه‌ندی)یشى ک��روو‌ه و ئ �ه‌وه‌ى خستۆته‌ڕوو :سه‌باره‌ت به پیالنگێڕی ()15ی شوبات (شێخ عه‌بدولرحمان نه‌قشبه‌ندى) که ل ه هه‌ورامان داده‌نیشێت و له شێخه‌کانی نه‌قشبه‌ندیی‌ه ده‌ڵێت، ده‌رخستنی ئۆجه‌الن له سوریا رۆڵی (حوسنی موباره‌ک) ی تێدا بوو ،هه‌ڵسه‌نگاندێکى زۆر راسته ،دوعاکانمان بۆ موباره‌ک قه‌بو ڵ بوون.
زیانى ( )10ملیۆن دینار ل ه ته‌له‌فزیۆنى ( )NRTکهوتووه
به‌ڕێوه‌به‌رىته‌له‌فزیۆنه‌که:
به‌ڵگه‌ى ته‌واومان هه‌ی ه له‌سه‌ر ئه‌و ( )50چه‌کداره
موحافیزى ده‌کات له ئاستى شارى سلێمانى و رازى نین و ئهمه جۆرێک‌ه له یاریکردن به کات ،ئه‌گه‌ر [ چه‌تر ـ سه‌اڵح مه‌حمود ] ب ه زوویى ئاشکرا نه‌کرێت ،ئه‌وا خۆمان رایده‌گه‌یه‌نین ب���ه‌رپ���رس���ى ت��ه‌ل��ه‌ف��زی��ۆن��ى ( )NRTو مه‌له‌فى خۆمان ئاراسته‌ى رۆژنامه‌گه‌رى جیهانى رای��ده‌گ�ه‌ی�ه‌ن��ێ��ت ،به‌ڵگه‌ى ت��ه‌واوی��ان ل ه و عێراقى و هه‌موو ئ�هو الیه‌نانه‌ى تر ده‌که‌ین ک ه به‌رده‌ستدای ه له‌سه‌ر ئه‌و ( )50چه‌کداره‌ى ک ه متمانه‌مان زیاتر پێیه‌تى. ئ���ه‌وه‌ش���ى ئ��اش��ک��را ک���رد :ه��ێ��رش��ب�ه‌ره‌ک��ان��ی س�ه‌ر دوێنێ شه‌و ( )2/20هێرشان کرد ه سه‌ر بیناى ته‌له‌فزیۆنه‌که‌مان برینداریان ههیه ،هه‌روه‌ها ئێمه پێش که‌ناڵه‌که‌یان و ئاگریان تێبه‌ردا. (توانا عوسمان) به‌ڕێوه‌به‌رى رادیۆ و ته‌له‌فزیۆنى نالیا ئه‌نجامدانی هێرشه‌که‌ش سه‌رۆکی حکومه‌تمان ل ه ( )NRTبه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئێمه به‌ڵگه‌کانمان ل ه هه‌ڕه‌شه‌کان ئاگادار کردۆته‌وه. له الیه‌کى تر (زان��ا ره‌ئ��وف) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى به‌رده‌ستدای‌ه ل ه شوێنى هاتن و رۆیشتنى ئه‌و چه‌کداران ه و ئه‌و شوێنه‌ى به‌جێیان هێشتوو‌ه و ئه‌و شێوه‌یه‌ى ک ه کوردستان له فراکسیۆنى گۆڕان به (چه‌تر)ى وت: پێى ئه‌نجامدراو‌ه و خوێنه‌کانیان و ئه‌و چه‌کانه‌ى ک ه ئه‌و هێرشه‌ى سه‌ر ته‌له‌فزیۆنى نالیا و کارمه‌نده‌کانى پێیان بووه و ته‌نانه‌ت ئه‌و که‌سانه‌ش که دواتر شوێنى م�ه‌ت��رس��ی��دار‌ه و ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ی �ه ل �ه ئ����ازادى راده‌رب���ڕی���ن، هه‌ڕه‌شه‌ی‌ه له ده‌نگ‌ه ئازاده‌کان و ئه‌مه‌ش زنجیره‌یه‌ک ه خوێنه‌کانیان سڕیوه‌ته‌و‌ه و ته‌سویرمان کردووه. وتیشى :به‌ڵگه‌کانمان ئهوهنده رون‌ه چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین له‌و روداوان�هى که ماوه‌یه‌ک‌ه ئێمه مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا حکومه‌تى هه‌رێم ئێستا لێمان داوا بکات و بیانده‌ینێ و ده‌که‌ین و جێگه‌ى نیگه‌رانی‌یه. هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و روداوه (ساالر مه‌حمود) ئه‌ندامى له کاتێکى دیاریکراودا و به ده‌نگى به‌رز ئه‌و الیه‌نه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان له فراکسیۆنى کوردستانى وتى: که له پشتییه‌تى ئاشکراى بکهن. ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ئ��ه‌وه‌ى ئێستا پ��ارێ��زگ��ارى سلێمانى من سه‌یرم لێ دێ که ئێمه به‌ر له چه‌ند سه‌عاتێک مه‌له‌فه‌که‌ى ئێمه حه‌واڵه‌ى لیژنه‌یه‌کى لێکۆڵینه‌وه‌ى ئاگادار بووین ،که ههڕهشه له‌سه‌ر که‌ناڵى ()NRT
ههیه و ه �ه‌ڕه‌ش �هى داخستنیان لێ ک���راوه ،ئه‌رکى داموده‌زگاکانى ئه‌منییه‌ت‌ه له پارێزگاى سلێمانى داموده‌زگاکان بپارێزن. وتیشى په‌رله‌مانى کوردستان تا ( )3/1که واده‌ى خۆیه‌تى کۆبونهوه ناکات و پێشنیاره‌که‌ى گۆڕانیش بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى په‌رله‌مان له ماوه‌ى ( )48کاتژمێردا ر‌هه‌نگدانه‌وه‌ى ئه‌و دۆخه‌ی‌ه که ده‌ستیان داوه‌تێ. هه‌روه‌ها (به‌هرۆز قه‌شانى) پارێزگارى سلێمانى وتى: هێزى ئه‌منى له هه‌موو شوێنێکدان ،نازانین له کوێو‌ه هاتوون ،داواشیان لێ نه‌کردووین که هێزى ئه‌منى به تایبه‌تى بۆ بنێرین ،هه‌ر ده‌زگایه‌ک له خۆى بترسێ و داوا بکات ئه‌رکى ئێمه‌ی‌ه هێزى بۆ بنێرین ،به‌اڵم ئه‌وان داوایان نهکردووه و پێشبینى نه‌ده‌کرا شتى وه‌ها بێت‌ه ئاراوه. دوێنێ شه‌و کاتژمێر ( )2/20دوو نزیکه‌ى ()50 چ �ه‌ک��دار ل�ه پشتى بیناکه‌و‌ه هێرشیان ک��رده سه‌ر ته‌له‌فزیۆنى ( )NRTله گوندى ئه‌ڵمانى شارى سلێمانى و بیناکه‌یان سوتاند و به فیشه‌کیش ئامێره‌کانیان تێکشکاندووه ،هه‌روه‌ها پاسه‌وانێکیش برینداره و زیانى نزیکه‌ى ( )10ملیۆن دینار له ته‌له‌فزیۆنه‌ک‌ه کهوتووه.
رونکردنه‌وه‌یه‌ک ل ه رۆژنامه‌ى (چه‌تر)هوه
هیچ پاساوێک مایه‌ی په‌سه‌ندکردن نیی ه بۆ سوتاندنی ده‌زگای راگه‌یاندن و ده‌سه‌اڵت له‌و کار ه بهرپرسیاره
ب�ه‌داخ�هوه ش�ه‌وی راب���ڕدوو کاتژمێر ()2ی شه‌و چه‌ند چه‌کدارێک هه‌ڵده‌کوتن‌ه سه‌ر که‌ناڵی ئاسمانی (نالیا) که دوو رۆژه په‌خشی ده‌ستپێکردوو‌ه و ب ه شێوه‌یه‌کی ناشارستانی و نا مرۆڤان‌ه جگه له‌وه‌ی پ��اس �ه‌وان �ه‌ک �ه‌ی ب��ری��ن��دار ده‌ک���ه‌ن ه��اوک��ات ت���ه‌واوی بیناکه‌ش وێران ده‌که‌ن. بۆیه سه‌ره‌تا وه‌ک رۆژنامه‌ی (چه‌تر) پیرۆزبایی خۆمان له کردنه‌وه‌ی ده‌نگێکی نوێی راگه‌یاندنی وه‌ک که‌ناڵی (نالیا) ده‌رده‌بڕین و هاوکات نیگه‌رانی و پشتیوانی خۆمان بۆ ئ �هو کهناڵه راده‌گه‌یه‌نین ده‌ره����ه‌ق ب��هو ب��ێ��ڕێ��زی�ه‌ی ب �ه‌رام��ب �ه‌ری��ان ئه‌نجامدرا
پێشمانوایه ئه‌و هێرش‌ه و ته‌واوی ئه‌و هێرشانه‌یتر بۆ سه‌ر رۆژنامه‌نووسان و رێگریان له کاتی ئه‌نجامدانی ئه‌رکی پیشه‌یی خۆیان له الیه‌ن هێزه چه‌کداره‌کانه‌و‌ه له چه‌ند رۆژی رابردوودا ،به‌کارێکی نابه‌رپرسیاران‌ه و دوور له پێوانه‌کانی ئازادی و دیموکراسی ده‌زانین و پێشمانوایه ،که هیچ پاساوێک مایه‌ی په‌سه‌ندکردن نییه بۆ سوتاندنی ده‌زگای راگه‌یاندن و راسته‌وخۆش ده‌سه‌اڵت له‌و کار‌ه بهرپرسیاره به‌و پێیه‌ی که ئه‌وان ئه‌رکی پاراستنی ئه‌منیه‌تی خه‌ڵک و ده‌زگاکانی راگه‌یاندنیان له‌سه‌ر شان‌ه و هه‌موانیش ده‌زانیین که ده‌زگاکانی ئاسایش ب���ه‌رده‌وام جه‌ختیان له‌سه‌ر ئ�هوه ک��ردوه‌ت�هوه که ئ �ه‌وان ده‌توانن خه‌ڵک بپارێزن. بۆیه ناکرێت هێزێکی ئاوا گ�ه‌وره‌ی چه‌کدار له‌ناو جه‌رگه‌ی شاری سلێمانی تیرۆرێکی به‌و رهنگه بکات
و نه‌شزانرێت بکه‌رانی ئه‌و کاران‌ه کێن؟!. لێرهوه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی خوازیارین ده‌سه‌اڵت به‌زوترین کات ئه‌نجامده‌رانی ئه‌و کار‌ه بداته دادگا ،هاوکات ه �ه‌م��ووان و به‌تایبه‌ت ده‌زگ��اک��ان��ی ئاسایش ل�هوه ئ��اگ��ادار ده‌که‌ینه‌و‌ه که سه‌المه‌تی ت��اک به‌تاکی هه‌ر راگه‌یاندنکارێک و تایبه‌تر راگهیاندنه ئه‌هلی و سه‌ربه‌خۆکان له ئه‌ستۆی ئه‌واندای‌ه و ئه‌گه‌ری دووباره بوونه‌وه‌ی ئه‌مجۆر‌ه کرده‌وه‌یه‌ش به‌دوور نازانین به‌تایبه‌ت بۆ سه‌ر راگهیاندنه ئه‌هلیه‌کان .ئه‌گه‌رنا ب ه پێچهوانهوه ئه‌وان به‌رپرسن له‌هه‌ر کارێکی نه‌خوازراو که به‌رامبه‌رمان بکرێت .داواش له‌سه‌رجه‌م راگه‌یاندن ه ئازاده‌کان ده‌که‌ین که ده‌رهه‌ق به‌م تاوان‌ه هه‌ڵوێستی مه‌ده‌نیانه‌ی خۆیان بنوێنن. رۆژنامه‌ی چه‌تر 2011/2/20
مامی رێژوان له قسه‌کانیدا باسی له ناڕه‌وایی [ چه‌تر ـ کارزان تاریق ] کوشتنی برازاکه‌ی کرد و وتی «ئه‌و که‌سانه‌ى ئه‌و گه‌نجه‌ى له خۆپیشاندانه‌که‌ی به کوشتن هه‌ڵده‌ستن ئهوانه بێویژدانن ،چونک ه رۆژی پێنج شه‌ممه‌ی راب���ردوو گیانی ئه‌و کوڕه‌ى ئێمه نه چه‌کى پێ بووه نه به‌ردى سپارد وه‌ک��و مامی که ن��اوی (محه‌مه‌د هاویشتووه نه تیرۆریست و ئیرهابى بووه». ل���ه‌ب���اره‌ی ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان‌ک��ردن��ی ت��اوان��ب��اری ئه‌حمه‌د)ه وتی :ناوی (ڕێژوان عه‌لی)ه و ته‌مه‌نی ()14ساڵ بوو ،خوێندکارى پۆلی روداوه‌ک���هوه محه‌مه‌د هێمای به‌وه‌کرد «ئ�ه‌وه‌ى هه‌شته‌می بنه‌ڕه‌تى بوو .مامی رێژوان ت��اوان��ب��اره ب �ه‌رپ��رس��ى ئ���هو ل��ق�ه‌ی�ه ک �ه ب��ڕی��ارى بۆ (چه‌تر) باسی له چۆنێتی روداوه‌ک ه ده‌رکردووه چه‌کداره‌کانى تهقه بکهن و هه‌روه‌ها کرد وتی «له خوێندنگه به‌ربووه چوو ه ب��ک��وژه‌ک �ه‌ش» .داواک����اری بنه‌ماڵه‌که‌شیانی وه‌ره‌ق��ه کۆپی بکات و تێکه‌ڵى خه‌ڵک ب��اس��ک��رد و وت����ی «داواک�����اری�����م ئ���ه‌وه‌ی���ه ل ه ب��ووه و دواى قه‌ره‌باڵغى ک �ه‌وت��وو ه سه‌رکرده‌کان تکایان لێده‌که‌ین با ئه‌و خوێنه‌ى ئه‌مه‌ش بوه‌ته هۆى ئه‌وه‌ى گوله‌ى به‌ر ئێمه داومانه ،ئێمه کوڕه‌کانمان ه �ه‌ژارن و ب ه کهوتوه». هه‌ژاری گه‌وره‌مان کردوون با کوڕى هه‌ژاریتر له ب��اره‌ی ئ �ه‌وه‌ی که تێکه‌ڵی چ الیه‌نێکی نه‌درێت به کوشت با له نێوان خۆیاندا کێشه‌کان سیاسی ب��ووه محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د باسی له‌وه‌کرد چاره‌سه‌ر بکهن و نه‌یهێننه سه‌ر شه‌قام ،کوڕى «منداڵێک له پۆلى دووه‌مى ناوه‌ندى بێت هیچ ئه‌وان ده‌وڵه‌مه‌ندن به مۆنیکا ده‌یانگه‌ڕێنن ،به‌اڵم له سیاسه‌ت نازانێت سیاسه‌ت به‌پێى ته‌مه‌نه ،ک��وڕى ئێمه به قۆنه‌ره‌وه له‌به‌ر باراندا ده‌ڕوات س��ی��اس�ه‌ت ئ���هوه نیه ک �ه منداڵێک بگریت و با به‌زییان به‌کوڕى خه‌ڵکدا بێته‌وه ،ئێمه ته‌نها بیکوژیت ،زۆر بهداخهوه بۆ ئه‌و سه‌رکردانه‌ى ده‌م��ان �ه‌وێ منداڵه‌کانمان ،بخوێنن نامانه‌وێت لقى چوار به ڕاستى شایسته‌ى ئه‌و پله‌یه نین» حیسابى سه‌رۆکیان بۆ بکرێت». له ب��اره‌ى قسه‌کانى باوکى رێژوانیشه‌وه ک ه ناوبراو له ب��اره‌ی پاسه‌وانه‌کانه‌وه که ته‌قه‌یان ل �ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ک���ردووه رای��گ�ه‌ی��ان��د»ئ�ه‌وان له تیڤییه‌کانى دهسهاڵتهوه لێده‌درێت( ،محه‌مه‌د کۆمه‌ڵێک چه‌ته‌یان داناوه کردویانه به حه‌ره‌سى ئ �ه‌ح��م �ه‌د) م��ام��ى رێ�����ژوان وت����ى :ئ��ێ��م�ه هیچ فشارێکمان له‌سه‌ر نییه هیچ پاره‌کیشمان ل ه خۆیان». مامی رێ��ژوان��ی ت��ازه پێگه‌یشتوو ل�ه‌ب��اره‌ی که‌س وه‌رنه‌گرتووه ،به‌رپرسانى یه‌کێتى و گۆڕان کوشتنى رۆڵ�ه‌ک�ه‌ی��ان�هوه وت��ی «ئ �هو منداڵه‌ى هاتونه‌ته المان ،به‌اڵم ئاماده نه‌بووین پێشوازى ل ه ئ��ێ��م�ه‌ی��ان ب��گ��رت��ای�ه و ( )10س���اڵ زی��ن��دان��ی��ان به‌رپرسانى لقى چوارى پارتى بکه‌ین. (رێ������ژوان ع���ه‌ل���ى) ت���ه‌م���ه‌ن ( )14س��اڵ بکردایه ،یان ( )100داری��ان لێ بدایه ،به‌اڵم خ���وێ���ن���دک���ارى ه���ه‌ش���ت���ه‌م���ى ب����ن����ه‌ڕه‌ت����ى ،ل� ه نه‌یانکوشتایه». ناوبراو رایگه‌یاند که «وه‌ک بنه‌ماڵه‌ى ئه‌و خۆپیشاندانه‌که‌ى ئ��ێ��واره‌ى ()2/17ى ش��ارى شههیده داواى یاساى له‌سه‌ر به‌رپرسى لقى چوارى سلێمانى به فیشه‌کى پاسه‌وانه‌کانى لقى چوارى پارتى دیموکرات که فه‌رمانى ته‌قه‌کردنیداو‌ه پارتى دیموکراتى کوردستان ژیانى له‌ده‌ستدا، و ئ�هو کوشتاره‌ى لێکهوتهوه تۆمار ده‌که‌ین» ئه‌مه‌ش خه‌ڵکى سلێمانى زیاتر توڕه ک��ردووه و محه‌مه‌د ئ��ام��اژه‌ش��ی ب �ه‌وه‌ک��رد «ئێمه واز ل ه داواى به سزاگه‌یاندنى ئه‌و که‌سانه ده‌که‌ن له‌و خۆپیشانه‌دا ته‌قه‌یان کرد. خوێنى خۆمان ناهێنین و بێده‌نگ نابین».
هه‌ڵسوڕاوێکى گۆڕان :هێزه‌کانى
زێره‌ڤانى خه‌ڵک زیاتر توڕ ه ده‌که‌ن [ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ] هه‌ڵسوڕاوێکى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات ،جگ ه ل ه پارتى دیموکراتى ک��وردس��ت��ان ک �ه‌س ناتوانێ هه‌ڵسێ ب ه سوتاندنى ب��اره‌گ��اک��ان��ی��ان ،وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌که‌ش ئه‌و ه ده‌خاته‌ڕوو ،ک ه داواى یاسایى له‌سه‌ر به‌رپرسى لقى چوارى پارتى تۆمار ده‌که‌ن.
(دالوه‌ر حاجى عوسمان) هه‌ڵسوڕاوى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له پێنجوێن له‌باره‌ى هێنانى هێزه‌کانى زێره‌ڤانى بۆ سلێمانى و سوتاندنى باره‌گاکانیان له هه‌ولێر و سۆران به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :له کاتى هێنانى هه‌ر هێزێک جگه له پۆلیسى چاالکیی‌ه مه‌ده‌نییه‌کان و پۆلیسى (محلى) دهبێته هۆى زیاتر ئاڵۆزبوونى ناو شار و تووڕه‌کردنى خه‌ڵک ،جگه له‌وه‌ش ته‌عبیرکردن‌ه ل ه نه‌بوونى دیموکراتى و نه‌بوونى ئازادى ،بڕواشم وایه
جه‌ماوه‌رى سلێمانى پشتگیرى ئه‌و هێزه ناکات و ناشتوانێت سلێمانى داگیر بکات». وتیشى :سووتانى باره‌گاکانمان به کارێکى به‌رنام ه داڕێ���ژراوى ده‌زان���م ،چونکه جگه له پارتى که‌س ناتوانێت ئه‌و کار‌ه بکات ،خۆپێشاندان له‌و شوێنان ه نه‌کراو‌ه تا ببێته هۆى سووتاندنى ئه‌و باره‌گایانه. ئێمه خۆمان به بزووتنه‌وه‌یه‌کى جه‌ماوه‌رى ده‌زانین، که داواى مافه‌کانى خه‌ڵک له رێگه‌ى خه‌باتى مه‌ده‌نییه‌و‌ه ده‌که‌ین ،گوێش له داواى میلله‌ت نه‌گیرا هه‌ر میلله‌تێک خۆى بڕیار ده‌دات. له الیه‌کى تره‌و‌ه له وه‌اڵمى به‌رپرسى لقى چوارى پارتیدا ،که وتبووى گۆڕان بهرپرسه له هێرشکردن ه سه‌ر باره‌گه‌که‌یان (محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم) وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان رایگه‌یاند :ئهوه راست نییه و ئێم ه له سه‌ر ئه‌و قسهیه داواى یاسایى له‌سه‌ر به‌رپرسى لقى چوار تۆمار ده‌که‌ین و ده‌یده‌ین‌ه دادگا.
راپۆرت
خۆپیشاندانه‌کانى سلێمانى په‌ر ه ده‌ستێنێت
وته‌بێژی یه‌کێتی :هاواڵتیان‌ل ه ئه‌دای کاری حکومه‌ت ناڕازین [ ئا /په‌یمان ئه‌مین ] پاش خۆپیشاندانه‌کانى رۆژى پێنج شه‌ممه‌ى رابردوى شارى سلێمانى که‌تێیدا خۆپیشانده‌ران به به‌رد هێرشیان کرد ه سه‌ر باره‌گاى لقى چ���وارى پ��ارت��ى دیموکراتى ک��وردس��ت��ان و پاسه‌وانه‌کانى باره‌گاکه‌ش به‌فیشه‌ک وه‌اڵمى خۆپیشانده‌رانیان دای���هوه ،بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان بێده‌نگى هه‌ڵبژارد و رایگه‌یاند ک ه هیچ پێوه‌ندیه‌کیان به‌و خۆپیشاندانانه‌و ه نیه، رۆژنامه‌نوسێکیش ئاماژ ه به‌و ه ده‌دات «پاش خۆپیشاندانه‌ک ه الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ى پاکانه‌یان ب��ۆ خ��ۆی��ان ک��ردو ه فریاى ئیدانه‌کردنى ته‌قه‌کردنه‌کانى پارتى نه‌که‌وتون».
دڵشاد ئه‌نوه‌ر ،رۆژنامه‌نووس به چه‌ترى راگه‌یاند «الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى کوردستان له‌پاش خۆپیشاندانه‌که‌ى رۆژى پێنج شه‌مم‌ه ئه‌وه‌نده‌ى که‌وتونه‌ت‌ه پاکانه‌کردن بۆخۆیان که هیچ په‌یوه‌ندیه‌کیان به‌خۆپیشاندانه‌که‌و‌ه نیه، فریاى ئهوه نه‌که‌وتون ئیدانه‌ى ته‌قه‌کردنه‌کانى پارتى بکهن که بههۆیهوه ( )58هاواڵتى کوژران‌و برینداربوون». ئه‌و رۆژنامه‌نوس‌ه پێى وایه «جێى هه‌ڵوه‌ست‌ه له‌سه‌رکردن ه که بۆچى ده‌زگا ئه‌منیه‌کانى شارى سلێمانى له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وخۆپیشاندانه‌دا ده‌سته‌وسان بون‌و رۆڵى ته‌ماشاچیان بینیوه له‌کاتێکدا پێشتر ئاگادار کراونه‌ته‌وه». هاوکات پێى وایه «بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان وه‌ک پێوست روماڵى روداوه‌کانى ئه‌و رۆژه‌ى نه‌کردو‌ه له‌کاتێکدا پێشتر له‌سه‌ر نه‌بونى پ��رۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى له‌گه‌ڕه‌کێکدا چه‌ندین راپۆرتى ئاماده‌کردوه«.
دڵشاد ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا «دواب �ه‌دواى روداوه‌ک�ه ده‌بوو سه‌رۆکى حکومه‌ت‌و سه‌رۆکى هه‌رێم به‌یاننامه‌یه‌کیان ده‌رکردای‌ه و جه‌ختیان له‌سه‌ر ئه‌نجامدانى لێکۆڵینهوه له‌وکه‌سان‌ه ب��ک��ردای�ه‌ت�هوه ک�ه ته‌قه‌یان ل�ه هاواڵتیان کردووه». له الیه‌کی ت��رهوه زان��ا سه‌عید رۆستایی ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵى ئیسالمى رایگه‌یاند «خه‌ڵکى کوردستان پێویستیان به‌هاندانى هیچ که‌سێک نیه بۆ ئه‌وه‌ى بێن‌ه سه‌رشه‌قامه‌کان‌و خۆپیشاندان بکهن ،به‌ڵکو
ل �ه‌م هه‌رێمه‌شدا شکڵی‌ه و بارودۆخێکى ت���ه‌واو ئ��ازاد نه‌ڕه‌خساو‌ه بۆ هاواڵتیان». ناوبراو به‌گومانه‌و‌ه له‌رۆڵى ده‌زگا ئه‌منیه‌کانى شارى سلێمانى ده‌ڕوان��ێ که نهیانتوانیوه پارێزگارى له‌رودانى وه‌ها دۆخێک بکهن و رێگه‌نه‌ده‌ن هێرش بکرێته سه‌ر باره‌گایه‌کى حزبى .ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵ جه‌ختیکرده‌و‌ه «بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان له دواى ده‌رکردنى به‌یاننامه‌که‌یانه‌و‌ه کۆمه‌ڵێک به‌رنامه‌ى له‌سه‌ر دیارده‌ى گه‌نده‌ڵى کرد که به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان هاندانى
››
ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵ: بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان ل ه دواى ده‌رکردنى به‌یاننامه‌که‌یانه‌و‌ه به‌شێوه‌یه‌ک ل ه شێوه‌کان هانى هاواڵتیانیداو‌ه بۆ رژان ه سه‌ر شه‌قامه‌کان رۆژنامه‌نوسێک: پاش خۆپیشاندانهکه الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان ئه‌وه‌نده‌ى پاکانه‌یان بۆخۆیان کردووه فریاى ئیدانه‌کردنى ته‌قه‌کردنه‌کانى پارتى نه‌که‌وتون
››
که‌موکوڕیه‌کان ئهوهنده به‌رچاو و زه‌قن که گه‌نجان زۆر لێی نیگه‌رانن ،هاوکات ئه‌و شه‌پۆلى راپه‌ڕینه‌ى واڵتانى ناوچه‌که‌ى گرتۆته کاریگه‌رى زۆرى له‌سه‌ر هاواڵتى هه‌رێم ههبووه». رۆستایی به (چه‌تر)ى وت «راسته هه‌رێمى کوردستان وه‌ک واڵتانى تر نیه به‌اڵم ده‌ستاوده‌ستکردنى ده‌سه‌اڵت
هاواڵتیانى تێدا بوو بۆ رژان‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان». هه‌روه‌ها وتى «سه‌رکه‌وتوترین راپه‌ڕین ئهوهیه له‌ناخى ت و ه�ه‌ر الیه‌نێک خ��ۆى بکات ج �ه‌م��اوه‌ره‌و‌ه هه‌ڵبقوڵێ به‌خاوه‌نى ئه‌و خۆپیشاندانان‌ه ئهوه بچوکى دهکاتهوه». هاوکات محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژى بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئه‌وخۆپیشاندانه‌ى روی
داوه زیاتر عه‌فه‌وى بووه و به‌پێى زانیاریه‌کانى ئێمه ده‌ستى هیچ الیه‌نێکى سیاسی هه‌رێمى له‌پشته‌و‌ه نیه». وتیشى« :ئێمه خه‌ڵکمان هان نه‌داو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى بڕژێن ه س �ه‌ر شه‌قامه‌کان‌و ده‌ستکه‌وتیشى تێدابوای‌ه خۆمان نه‌ده‌کرد به‌خاوه‌نى ئه‌و خۆپیشاندانه«. ئازاد جوندیانى وته‌بێژى مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى نیشتمانى کوردستانیش پێى وایه «رهنگه به‌رنامه‌کانى ب��زووت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان کاریگه‌ریان له س�ه‌ر رژان��ه سه‌ر شه‌قامى هاواڵتیان هه‌بوبێت ،به‌اڵم هاواڵتیان خۆشیان ل ه ئه‌داى کارى حکومه‌ت ناڕازین». ناوبراو سه‌باره‌ت به‌که‌مته‌رخه‌مى ده‌زگا ئه‌منیه‌کان له‌کاتى خوڵقانى ئه‌و روداوه‌دا ئاماژه‌ى به‌وه‌دا «پێشبیى ئه‌و ره‌وش‌ه نه‌ده‌کرا چونکه رێکخه‌رانى خۆپیشاندانه‌ک ه مۆڵه‌تیان وه‌رگرتبوو باسی ئه‌وه‌یان نه‌کردبوو رێڕه‌وه‌که‌ى ده‌گۆڕێت بۆ خۆپیشاندان». ه�ه‌رل�ه‌م��ب��اره‌ی�هوه مه‌سعود عه‌بدولخالق چ��اودێ��رى سیاسی به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند «خۆپیشاندانه‌کانى سلێمانى پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��ان ب�ه‌ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�هوه ن��ی�ه ،له‌پێش په‌یدابونى ئۆپۆزسیۆنیش هاواڵتیان خۆپیشاندانیان کردوه و قوربانیان داوه وه‌ک ئ �ه‌وه‌ی له ههڵهبجه و که‌الر روی داوه ،به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ده‌توانم بڵێم توڕه‌یی و ئیراده‌ى خه‌ڵک ئۆپۆزسیۆنى دروست کردووه» .ناوبراو له‌باره‌ى رۆڵى ده‌زگا ئه‌منیه‌کانى سلێمانیهوه وتى «ئه‌و هێزان ه ده‌یانتوانى به‌رگرى له پارتى بکهن ،به‌اڵم ده‌رکه‌وت ئه‌و دوو حزبه له‌گه‌ڵ یه‌ک ته‌با نین‌و هه‌ر یه‌که‌یان ده‌یه‌وێت ێ و خۆى رزگارى بێت» .ئه‌و له ته‌نگانه‌دا ئه‌ویتر بخنک چاودێر‌ه پێى وایه «رهنگه ئه‌وه‌ى روی داوه یه‌کێتى خۆى کردبێتى بۆ ئه‌وه‌ى گۆڕان‌و پارتى بده‌ن به‌گژى یه‌کدا».
سه‌را بوو ه ته‌حریر
پانۆرامای رووداوه‌کانی هه‌رێمی کوردستان [ ئا /هاوژین غه‌ریب ] هه‌رێم بوو ه تونس و میسر ،پانۆرامای رووداوه‌کانی چه‌ند رۆژی رابردوو ل ه سلێمانی و هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ک � ه ب��ووه‌ت � ه هۆی بارگرژیه‌کی زۆر ل ه هه‌رێمی کوردستان، هاوکات بووه‌ت ه جێی سه‌رنجی راگه‌یاندن ه جیهانیه‌کان و رێکخراوه‌کانی مافی مرۆڤی جیهانی. ده‌ستپێکی رووداوهکه
به‌یانی رۆژی پێنج شه‌مم‌ه ( )2011/2/17خه‌ڵکی سلێمانی له‌ناو خۆیاندا باسیان له خۆپیشاندان ده‌کرد و له‌کاتژمێر ( )2.30خو‌له‌کی ئه‌و رۆژه کۆبونه‌وه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری له به‌رده‌رکی سه‌را رێکخرا تیایدا چه‌ندین که‌سایه‌تی و الیه‌ن و گروپ وته‌ی خۆیان پێشکه‌ش ک���رد ،ئ �هو ک��ۆب��ون�هوه ج �ه‌م��اوه‌ری �ه مۆڵه‌تی یاسایی وه‌رگرتبوو له یه‌که‌ی ئیداری پارێزگای سلێمانی بۆ ئه‌و چاالکیه‌یان که به‌ناوی ده‌ستخۆشی‌کردن له گه‌لی میسر و تونس رێکیان خستبوو. ئه‌و کۆبونهوه جه‌ماوه‌ری‌ه له‌الیه‌ن (تۆڕی پاراستنی ماف و ئازادیه‌کانی خه‌ڵک) رێکخرابوو که تا ئێستا چه‌ند چاالکیه‌کی جه‌ماوه‌ریان رێکخستووه .له‌دوای دوو کاتژمێر له ب �ه‌رده‌وام��ی ئ�هو چاالکی‌ه کۆتایی پێهات و ئه‌وکات‌ه کۆمه‌ڵێک له به‌شداران ئاراسته‌ی چاالکیه‌که‌یان گۆڕی و به شه‌قامی مه‌وله‌ویدا ب ه بێ‌ده‌نگییه‌ک و رۆشتنێکی خێرا ده‌رۆیشتن ،ئه‌وانه‌ی ئه‌م کاره‌یان ده‌کرد زۆرینه‌یان گه‌نج بوون. چۆن رووداوه‌ک ه رویدا؟
له دوای رۆشتنی ئه‌و خهڵکه که زیاتر له ()3000 ک�ه‌س ده‌ب���وون ،گه‌یشتن‌ه ب���ه‌رده‌م بینای پارێزگاری سلێمانی و له‌وێدا هێزی چاالکیه‌مه‌ده‌نیه‌کان ئاماده بوون ،بۆیه دواتر به‌ره‌و لقی چواری پارتی دیموکراتی کوردستان رۆشتن و دوای هه‌ندێک دروشم کێشانی توند هه‌ندێک له گه‌نجه‌کان به‌ره‌و رێکخراو‌ه دیموکراتیه‌کان رۆشتن و دواتر که چه‌ند خوله‌کێکی نه‌برد گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ به‌رده‌م لق ،له‌دوای ئه‌وه‌ی گه‌ڕانه‌و‌ه به‌ردبارانکردنی لق ده‌ستی پێکرد ،تا ده‌هات به‌ردباران توندتر ده‌بوو لقی پارتی هیچ وه‌اڵمیان نه‌بوو به‌اڵم له‌پڕ ده‌ست کرا ب ه ته‌قه‌کردن به‌ناو خۆپیشانده‌راندا و خه‌ڵکێکی زۆر ل ه زه‌ویدا که‌وتن. یه‌که‌مین ته‌قه‌کردن به‌ناو خۆپیشانده‌راندا بوو تیایدا
( )57برینداری لێکهوتهوه و یه‌ک گه‌نجی ته‌مه‌ن ( )14ساڵیش گیانی له‌ده‌ستدا ،یه‌کێکیتریش ک ه ناوی (زمناکۆیه)ه فیشه‌ک به‌ر سه‌ری که‌وت .وه‌ک خێزانه‌که‌ی ده‌ڵێن مێشکی له کار کهوتووه ته‌نها دڵی کار ده‌ک��ات ،له رۆژان��ی دوات��ردا به‌لێدان و ته‌قه‌کردن ( )14برینداریتر زیادی کرد دوێنێش زیاتر له ()40 که‌س بریندار ک��ران و کۆی گشتی بینداره‌کان ب ه گوێره‌ی وته‌ی به‌رپرسانی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی ته‌ندروستی بووه نزیکه‌ی ( )110بریندار و یه‌ک که‌س گیانی له‌ده‌ست داوه .ئهمه ئاماری ش��اری سلێمانی به‌اڵم له ران��ی�ه‌ش دوێنی خۆپیشانان ک��را و له ئه‌نجامدا سێکه‌س بریندار بوون .هاوکات هه‌ر دوێنێ شه‌پۆله‌ک ه ده‌ربه‌ندیخانیشی گرته‌وه. له دوای خۆپیشاندانه‌که‌ی ()17م��ان��گ رۆژی دوات��ر (ئ �ه‌ژی جه‌مال) که هه‌ڵسوڕاوێکی مه‌ده‌نی ه له‌ماڵه‌که‌ی خۆیدا ده‌ستگیر کرا .بڕیاری گرتن بۆ سه‌رجه‌م ئه‌ندامانی تۆڕی پاراستن ده‌رچ��وو ئه‌وانیش خۆیان ش��ارده‌و‌ه و رایانگه‌یاند خۆمان ناده‌ین‌ه ده‌ست هێزی حزبی به‌اڵم له به‌رامبه‌ر یاسادا ملکه‌چین .ل ه رۆژانی دواتردا به‌گوێره‌ی هه‌ندێک زانیاری نافه‌رمی که ده‌س��ت (چه‌تر) ک�ه‌وت��ووه نزیکه‌ی ( )50که‌س ده‌ستگیر کراون .هه‌ندێک راگه‌یاندن باسیان له‌وه‌کرد که به‌شێک له‌وکه‌سانه‌ی ده‌ستگیرکراون نه‌زانراو‌ه کێبوون ده‌ستگیری کردوون. الیه‌نه‌کان چۆن به‌شدارییان کرد؟
له‌دوای ده‌رچوونی به‌یاننامه‌که‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له ( )1/29داوای هه‌ڵوه‌شادنه‌وه‌ی حکومه‌ت و په‌رله‌مانی کرد ،دواتر ناراسته‌وخۆ ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ه که‌وت‌ه هاندانی خه‌ڵک بۆ راپه‌ڕین و خۆپیشاندان ،هاوکات له رۆژی کۆبونهوه جه‌ماوه‌ریه‌که‌ی پێنج شه‌مم‌ه یه‌کگرتووی ئیسالمی ک��وردس��ت��ان ل�ه دوای ( )20خ��ول�ه‌ک ل ه ب �ه‌رده‌وام��ی کۆبونه‌وه‌ک‌ه چه‌ندین الفیت‌ه هاتنه ناو کۆبونه‌وه‌ک‌ه که ره‌نگیان قاوه‌یی بوو ئه‌مه‌ش له ره‌نگی لۆگۆی یه‌کگرتوو بوو هاوکات ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کگرتوو (د موسه‌ننا) بۆ خه‌ڵک وته‌یه‌کی پێشکه‌ش ک��رد ،ل �ه‌دوای ئ �ه‌وه‌ی رووداوه‌ک���ه کهوتهوه یه‌کگرتوو کۆمه‌ڵ و گۆڕان ئیدانه‌ی کاره‌که‌یان کرد. به‌اڵم له رۆژی هه‌ینیدا ته‌نها حزبێک که پشتیوانی خۆپیشاندانه‌که‌ی کرد ،پارتی چه‌پی کوردستان بوو، له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک له گه‌نجانی کفری .له رۆژی سێیه‌مدا رۆشنبیری ناسراو (فاروق ره‌فیق) و ئه‌ندامانی
خانه‌ی حیکمه‌ت به‌شداری خۆپیشاندانه‌که‌یان کرد. به‌اڵم دوات��ر بڕیاری ده‌ستگیرکردنیان ده‌رچ��وو وه‌ک ناوبراو خۆی بۆ ئاوێنه‌ی روونکردووه‌ته‌و‌ه به‌اڵم دواتر ئه‌و ههواڵه له‌الیه‌ن ئاسایشه‌و‌ه ره‌تکرایه‌وه. شارێک چوار رۆژ له‌سه‌ر پێ
له دوای کاتژمێر چ��واری رۆژی ( )2/17ک ه ناره‌زایه‌تیه‌کان ئاراسته‌ی توندی بینی و تا کاتژمێر نۆی ئه‌و شه‌و‌ه به‌رده‌وامی کرد و له رۆژی هه‌ینیشدا خۆپیشاندان له‌به‌رده‌رکی س�ه‌رای سلێمانی بۆ جاری دووه‌م ده‌س��ت��ی پ��ێ��ک��ردهوه ب���ه‌اڵم ل �ه‌گ �ه‌ڵ س �ه‌ره‌ت��ای کۆبونه‌وه‌که‌دا هێزی چاالکی‌ه مه‌ده‌نیه‌کان باڵوه‌یان به خۆپیشانده‌ران ک��رد .وه‌ک رۆژه‌ک��ان��ی پێشتر ل ه شه‌ممه‌شدا به‌یانیه‌که‌ی له زانکۆی سلێمانی ناڕه‌زایی به‌رز بویه‌و‌ه و هێزه ئه‌منیه‌کان رێیان له هاتنه ده‌ره‌وه‌یان گرت ،له پاش چه‌ند کاتژمێرێک له دوای نیوه‌ڕۆدا جارێکیتر به رێژه‌یه‌کی زۆری هاواڵتیان خۆپیشاندان ده‌ستی پێکرده‌و‌ه و داوای��ان کرد هێزه‌کانی پێشمه‌رگ ه له سلێمانی بڕوات‌ه دهرهوه به‌اڵم له ئه‌نجامدا پێکدادان له نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منیه‌کان روی��دا .ئه‌و رووداوان‌ه تا کاتژمێر شه‌شی ئه‌و رۆژه به‌رده‌وام بوو دواتر باڵو‌ه به خۆپیشانده‌ران کرا .دوێنی له کاتژمێر یه‌که‌و‌ه به پێشه‌نگی (فاروق ره‌فیق) گه‌نجان جارێکیتر له سه‌را کۆبونهوه به‌اڵم له‌دوای ئه‌وه‌ی که ناوبراو داوای کرد کۆتایی پێبهێنرێت گه‌نجان به‌گوێیان نه‌کرد و پێکدادان هات‌ه ئاراوه و له زۆربه‌ی کۆاڵن و شه‌قامه‌کانی نزیکی ناوه‌ندی شار پێکدادان هات‌ه ئاراوه. کاردانه‌و‌ه سیاسیه‌کان جیاواز بوون
هه‌ر ئه‌و ئێواره‌ی‌ه سه‌رۆکی هه‌رێم و حکومه‌تی هه‌رێم و پارتی دیموکراتی کوردستان و یه‌کێتی نیشتمانی ک��وردس��ت��ان و کۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌کگرتووی ئیسالمی به‌یاننامه‌یان ده‌رکرد .داوای ئاسایی کردنه‌وه‌ی ره‌وشه‌که‌یان کرد ئهمه جگه له به‌یاننامه‌که‌ی پارتی که ره‌خنه‌ی هێزه ئه‌منیه‌کانی سلێمانی کرد ،له رۆژی دووه‌مدا پارتی چاره‌سه‌ر رایگه‌یاند بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌م ره‌وش‌ه له چه‌ند رۆژی داهاتوودا پڕۆژه‌ی خۆمان بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و ره‌وش‌ه ده‌خه‌ین‌ه ڕوو ،هاوکات پارتی چ �ه‌پ رایگه‌یاند ک�ه پشتیوانی ناره‌زایه‌تیه‌کانی خۆپیشانده‌ران ده‌ک��ات ،کۆنگره‌ی گ�ه‌ل که ره‌م��زی کارتاڵ سه‌رپه‌رشتی ده‌کات له لێدوانێکدا داوای کرد رهوشهکه به‌هێمی بڕوات بهڕێوه،له شه‌وی شه‌ممه‌شدا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌یاننامه‌ی ده‌رکرد و کۆمه‌لێک
داواک��اری خسته روو که هیچ بڕیارێکی تێدا نه‌بوو جگه له‌وه‌ی داوای گفتوگۆی نیشتمانی کرد. هه‌ڕه‌ش ه و چاره‌سه‌ر
له‌داوی رووداوهکه به‌پرسی لقی چوار بۆ ئاژانسی په‌یامنێر که نزیکی پارتی دیموکرات‌ه تۆمه‌تباری سه‌ره‌کی گۆڕانی دهستنیشان ک��رد ،دوات��ر ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی هه‌مان پ��ارت (ف��ازی��ل میرانی) هه‌ڕه‌شه‌ی توندی کرد و رایگه‌یاند ئ�ه‌وه‌ی ده‌ستمان بۆ درێ��ژ بکات ده‌ستی ده‌ب��ڕی��ن .ب �ه‌اڵم دوات��ر نێچیر بارزانی جێگری سه‌رۆکی ئه‌و حزبه له کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند که که‌س تۆمه‌تبارناکه‌ن و چاوه‌ڕوانی حکومه‌تن .حکومه‌تی هه‌رێمیش له رۆژی ( )2/19له کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند ک ه لیژنه‌یه‌کیان بۆ به‌دواداچونی رووداوهکه پێکهێناو‌ه و (د. محه‌مه‌د قه‌ره‌داغی) سه‌رپه‌رشتی ئه‌و لیژنه‌ی‌ه ده‌کات. ه �ه‌ر ل�ه ی�ه‌ک�ه‌م ش���ه‌ودا وه‌ک ک��اردان �ه‌وه‌ی �ه‌ک ل ه ناوچه‌کانی ژێر ده‌سه‌اڵتی پارتی دوو باره‌گای گۆڕان سوتێندرا و باره‌گایه‌کیشیان تااڵن کرا ،به‌اڵم پارتی دیموکرات تااڵنکردنی باره‌گای دهۆکی ره‌تکرده‌وه، له شه‌وی شه‌ممه‌شدا باره‌گی شه‌قالوه‌یان سوتێندرا .ل ه هه‌مان شه‌ودا باره‌گای که‌ناڵی نالیا به‌ده‌ستی چه‌ند چه‌کدارێکی نه‌ناسراو سوتێندرا نزیکه‌ی ()10ملیۆن دۆالر زیانیان به‌رکه‌وت .دوێنێش جێگری سکرتێری یه‌کێتی کۆسره‌ت ره‌س��وڵ ،رایگه‌یاند که هێزه‌کانی زێره‌ڤانی له سلێمانی چونه‌ت‌ه دهرهوه. چاره‌نوسی ده‌ستگیر کراوه‌کان
له دوای رووداوه‌ک����ه‌ی یه‌که‌م رۆژخۆپیشانده‌ران رایانگه‌یاند که کۆمه‌ڵێک که‌سیان ده‌ستگیر کراوه له‌الیه‌ن لقی چواره‌و‌ه به‌اڵم به‌رپرسی لقه‌ک‌ه ره‌تیکرده‌وه، له رۆژی دووه‌میشدا ئه‌ژی جه‌مال ،ده‌ستگیر کرا و له رۆژی سێیه‌میشدا کۆمه‌ڵێک خه‌ڵک ده‌ستگیر کران به گوێره‌ی هه‌ندێک سه‌رچاوه‌ی نافه‌رمی نزیکه‌ی ( )50که‌س تائێستا ده‌ستگیر ک��راون ،ب�ه‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگای پرسیاره تائێستا نازانرێت ئه‌و ده‌ستگیرکراون ه له کوێ زیندانی کراون .هاوکات رێکخراوی هیومان رایتس ۆچ داوایکرد که لێکۆڵینهوه له رووداوه‌ک��ان بکرێت و هێزه ئه‌منیه‌کان خۆیان بپارێزن له ته‌قه‌کردن له خۆپیشانده‌ران .هه‌ر دوێنی چه‌ند خۆپیشانده‌رێک ده‌ستگیر کراون و تا ئاماده‌کردنی ئه‌م بابه‌ت‌ه نه‌زانراو‌ه ژماره‌یان چهنده.
ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
3
عه‌قڵیه‌تى گولل ه و باروت زانکۆ سه‌ردار پارتى دیموکراتى ک������وردس������ت������ان ل � ه ێ و ئێستادا بمانه‌و نه‌مانه‌وێ بۆته به‌شێکى گه‌وره‌ى مێژوى ئ �ه‌م گه‌ل ه و ل�ه‌گ�ه‌ڵ ه�ه‌م��وو خۆشى و ناخۆشیه‌کانى ئه‌م میلله‌ته‌دا شه‌ریکه، ێ و بۆیه هه‌میش ه قسه‌ى له‌سه‌ر ده‌ک��ر ده‌شبێت قسه‌ى له‌سه‌ر بکرێ ،به‌تایبه‌ت کاتێک سه‌رکرد‌ه و کادره‌کانى پارتى به‌شێکى زۆرین ه ل ه په‌رله‌مان و حکومه‌ت و الیه‌نى به‌ڕێوه‌بردنى ئه‌م واڵت�ه پێک ده‌هێنن ،بێگومان س�ه‌رۆک��ى ئ �ه‌م حزبه ه �ه‌م��ان س��ه‌رۆک��ى ئ���ه‌م ه�ه‌رێ��م�ه‌ی�ه ک ه ب����ه‌داخ����هوه ه��ێ��ن��ده‌ى وه‌ک س �ه‌رۆک��ی پارتێک ده‌رده‌ک���ه‌وێ نیو هێنده وه‌ک س �ه‌رۆک��ى گ �ه‌ل��ێ ده‌رن���اک���ه‌وێ ،دی���اره ئ �ه‌م �ه‌ش ب��ۆخ��ۆى ی�ه‌ک��ێ��ک� ه ل���هو هه‌ڵ ه ب�ه‌رده‌وام��ان�هى پارتى دیموکرات ک ه تا ئێستا نهیتوانیوه یان نهیویستووه ڕاستى بکاتهوه ،دیاره قسه‌کردنى هه‌ریه‌کێکمان ل �ه‌س �ه‌ر پ��ارت��ى ی���ان ه���ه‌ر حزبێکى دى به‌تایبه‌ت ئ �ه‌وان �هى ه��اوش��ێ��وه‌ى مێژووى ئه‌و حیزبه‌ن به‌هیچ جۆریک له کین ه و غه‌ره‌زه‌و‌ه نیه وه‌ک ئه‌وه‌ى ئه‌وان لێى حاڵى بوون ،ئه‌مه‌ش له‌خاترى ئه‌وه‌ى له‌سه‌رۆکه‌و‌ه و تا پاسه‌وانێکى ب �ه‌رده‌م باره‌گاکانیان ن �ه‌وه‌ى ئ�ه‌م میلله‌ته‌ن و میلله‌ت خۆشى دروستکه‌رى ئه‌و حزبانه‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه ل�ه‌دن��ی��ا بینى ئ �ه‌وان �ه م���رۆڤ واه�ه‌س��ت ده‌کات ئه‌و حزبان ه له‌هه‌ساره‌یه‌کى دیکهوه دروست بوون ده‌بێ ئه‌وه‌ى میلله‌ت ویستى بێ ئه‌وان پێچه‌وانه‌که‌ى به‌قازانج بزانن ،ل ه هه‌مووشى ناخۆشتر ئه‌وه‌ی ه پێیان نه‌نگی ه دان به‌هه‌ڵه‌ى خۆیاندا بنێن و به‌گه‌وره‌ییه‌و‌ه داواى لێبوردن له‌هه‌ڵه‌کانیان بکهن و دووباره به‌سه‌رى دانه‌ڕۆنه‌وه. ب��ۆی � ه ده‌م����ه‌وێ راس��ت��گ��ۆی��ان� ه بپرسم کاتێک له‌نێو خۆپیشانده‌رانه‌وه وه‌ک ێ گوایه ته‌ق ه ئه‌وه‌ى پارتى دیموکرات ده‌ڵ کراوه چه‌ند پاسه‌وان یان پێشمه‌رگه یان کادرێکى ئه‌و حیزب ه له‌نێو برینداره‌کاندا ب��وون��ى ه �ه‌ی �ه؟ ک �ه ئ��وم��ێ��ده‌وارم بوونى ن �ه‌ب �ێ ،ئ���هى ئ �ه‌گ �ه‌ر ت �ه‌ق �ه‌ش ن �ه‌ک��راوه خێر‌ه براده‌رانى پارتى میلله‌تیان لێده‌بێت ه دوژمن و بێ گوێدانه هیچ ئیتیکێکى ئینسانى په‌نچه ب ه په‌له‌پیتکه‌ى چه‌کدا ێ به‌رپرسان ده‌نێن؟ به‌بۆچوونى من ده‌ب� و رۆشنبیرانى ئ�هو حزب ه گ�ه‌ر تائێستا وه‌اڵم��ى هیچ پرسیارێکیان نه‌دابێته‌و‌ه وه‌اڵم���ى ئ �ه‌م پ��رس�ه‌ی��ان الب���ێ ،کاتێک ئه‌وان داواده‌که‌ن ئه‌نجامده‌رانى ئه‌و کار‌ه ێ داواى تێکده‌ران ه ئاشکرا بکرێن ده‌کر ئه‌وه‌ش بکهن که بزانن کێ ههیه له‌نێو ریزه‌کانى حزبیاندا ده‌یه‌وێ رووى ئه‌و حیزب ه الى میلله‌ت ناشرین بکات و بیشێوێنێ، چونک ه نه‌ک ته‌نها پارتى به‌ڵکو هه‌ر حزبێک خاوه‌نى وه‌ها دڵسۆزانێک بێت ێ بێگومان الى میلله‌ت زه‌ڕبى سفر‌ه و ده‌ب ههمیشه ب���ه‌دواى ک��ۆک��ردن �ه‌وه‌ى خۆیدا ب��گ�ه‌ڕێ ،به‌راستى ئ���ه‌وه‌ى ک� ه ن�ه‌ده‌ب��وو رووبدات روویدا ،نه‌ده‌بوو پارتى له‌سلێمانى ت��ازه ئاشتبوه‌وه‌یدا وه‌ه��ا کارێک بکات هه‌موو برینه‌کانى شه‌ڕى ناوخۆ بهێنێته‌و‌ه به‌رچاو ،ئاخر پارتى ده‌بوو ئهوه بزانێ ک ه هه‌ر له حزب ه هاوپه‌یمانه‌که‌یه‌وه تا ده‌گات ه حزبه دژه ئاشکراکه‌ى له‌پێناو ملمالنێى ێ سلێمانى بۆببێت ه م���ان���ه‌وه‌دا ن��ای��ان �هو ه�ه‌ول��ێ��ر وه‌ک چ��ۆن پ��ارت��ی��ش نایه‌وێت هه‌ولێر بۆ هیچ حزبێک ببێت ه سلێمانى ب ه هاوپه‌یمانه‌که‌شیه‌وه. بۆی ه بهداخهوه من واى ده‌بینم پارتى ئه‌م جاره‌ش کهوتهوه هه‌ڵه‌یه‌کى مێژووى گهوره ێ مایه‌که‌ى بگرێته‌و‌ه که به‌ئاسانى ناتوان به‌تایبه‌ت کاتێک له‌پێناو ئاشته‌واییه‌کى یه‌کجاره‌یدا لهگه ڵ سلێمانى بڕیاریداو‌ه لقێکى مه‌کته‌ب سیاسیه‌که‌ى له‌سلێمانى بێت ،ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر بیرکردنه‌وه‌ى پارتى هه‌میش ه بیرکردنه‌وه‌یه‌کى باروتی ه و الى ئ �هو حزبه س���ه‌رده‌م س �ه‌رده‌م��ى گولل ه و خوێن بێت ئه‌وا به بۆچوونى من زوو‌ه بۆ کردنه‌وه‌ى لقێکى له‌و شێوه‌ی ه ل ه سلێمانیدا و به‌رله‌و‌ه پێویسته عه‌قڵیه‌تى گولل ه و باروت بگۆڕێ.
کوردستانی و هەرێمی ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 2010/11/8 ممه‌ممه دووشه 2710/12/2 - 2011/2/21 دووشه
[ ئا /کارزان ]
4
خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى زۆر له‌واڵتانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستى گرتوهتهوه ،زۆرێک ل ه الیه‌ن ه سیاسیه‌کانى کوردستان ئاماژ ه ب��ۆئ��ه‌وه‌ده‌ک�� ه ک � ه ئ��هو ه ش��ۆڕش��ى خه‌ڵى هه‌ژاره ،له‌نه‌بونى دیموکراتیدا راپه‌ڕیون، چاودێرێکى سیاسیش رایده‌گه‌ێنێت که‌ئه‌م ه زۆر گرنگ ه و پێویست ده‌کات ل ه سه‌ر ته‌واوى ده‌وڵه‌تانى ناوچه‌ک ه و کوردستان ئه‌رکى ده‌که‌وێت ه سه‌رشان.
ک��ام�ه‌ران ب���ه‌روارى ،مامۆستا زانکۆى دهۆک و چ��اودێ��رى سیاسى ،ج�ه‌خ��ت ل��ه‌وه‌ده‌ک��ات��هوه :ئه‌و ش����ۆڕش و ب��ارگ��رژی��ی �هى واڵت���ان���ى ه�ه‌رێ��م�ه‌ک�هى گرتوهتهوه هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست نیه، [ ئا /هێڤار قه‌ره‌داغى ]
رووداوه‌ک����هى ()2011/2/17ک����ه تێیدا ده‌ی��ان ه��اواڵت��ى ب��ری��ن��دار و ک��وژراوێ��ک��ى ل��ێ��ک�ه‌وت�هوه ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی �ه‌ک��ى زۆرى ب����ه‌دواى خ��ۆی��دا هێناو کاریگه‌رى ته‌واو نه‌رێنى له ناوچه‌که‌دا دروست ک���رد ،ح��ی��زب و ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ی��ه چ��االک��وان�ه‌ک��ان��ى سیاسى پارچه‌کانى ترى کوردستانیشى هێنای ه ده‌ن��گ .که‌سایه‌تیه‌کى و چاالکه‌وانى سیاسى رۆژئاواى کوردستان پێى وایه ئه‌م بارگریه‌ى که له ئێستادا دروس��ت ب��ووه شتێکى زۆر خراپه و هیچ خزمه‌تێکى دۆزى ره‌واى کورد ناکات ،له به‌رامبه‌ریشیدا چاالکوانێکى سیاسى رۆژهه‌اڵت پێى وایه سه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو ره‌خنه و گله‌ییانه‌مان هێشتا حکومه‌ت کۆرپه‌ساوایه‌که وتیشى چوار ده‌وریشمان بۆ بچوکترین ههڵه و خاڵێکى الواز ده‌گه‌ڕێن لێمانى گهوره بکهن. ک��ۆم��ا چ��ی��ڤ��اک��ێ��ن ک���وردس���ت���ان( )KCKل ه راگه‌یانراوێکیاندا که ده‌ست رۆژنامه چه‌تر کهوتوه ئاماژه بهوه ده‌که‌ن :گۆڕانکارییه‌سیاسیه‌کان زۆر به خێرایی روو ده‌ده‌ن .ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی له هه‌رێمه‌که‌دا و ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی که له‌گه‌ڵ خۆی هێناوه ،هه‌ر له راگه‌یه‌نراوه‌که‌یاندا جه‌خت له‌وه‌ش ده‌که‌نه‌وه که ئه‌و قه‌یرانه‌هه‌مه‌الیه‌نه‌یه که‌گشت سیستمی ده‌سه‌اڵت تێدایه و ئیدی له‌و قۆناغه‌ی دوای��ی��ش��دا شه‌پۆلێکی ب��ه‌رف��راوان سه‌رهه‌ڵدانی گه‌النی هه‌رێمه‌که له دژ زوڵم و سته‌می سیستم ه چه‌وسێنه‌ره‌کان له پێناوی ئازادی و دیموکراسی ویه‌کسانیدا ،کاریگه‌رییه‌کی ی�ه‌ک�لاک�ه‌ره‌وه‌ی له‌سه‌ر ره‌وتی گۆرانکارییه‌کان ههیه. ده‌ستى دوژمنانى کوردى تێدایه..
محه‌مه‌د حه‌مۆ نائیب الموسته‌قبه‌ل ک��وردى له سوریا ئاماژه بهوه ده‌کات ده‌ستى دوژمنانى کوردى تێدایه بۆیه ده‌بێ حکومه‌ت و میلله‌تى کورد هه‌موو رێی بگرن ،وتیشى :راسته له‌م واڵته ێ فه‌ساد ههیه ،ناتوانرێ نکۆڵى بکرێ ،به‌اڵم ده‌ب
«پیالنگێڕی پووچ ه ڵ بۆته‌وه»
سه‌الحه‌دین ده‌میرتاش ،هاوسه‌رۆکی پارتی ئاشتى و دیموکراتى ،ده‌رب��اره‌ى چاالکیه‌کانی()15ی شوبات ک ه بۆ عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،رێبه‌رى کۆماجڤاکێن کوردستان به‌رێو‌ه چوو ،راگه‌یاند «ئه‌گه‌ر به‌ملیۆنان مرۆڤ دێنه سه‌ر شه‌قامه‌کان ،ئه‌وا پیالنگێڕی پووچ‌ه ڵ بۆته‌وه‌و ئۆجه‌النیش ئ��ازاده» .هه‌روه‌ها وتی« :کورد به‌و چاالکیان‌ه نیشانیان داوه که ده‌یانه‌وێت له که‌سایه‌تی ئۆجه‌الندا ئ��ازاد بن. دمیرتاش هێرشه‌کانی له دژی چاالکیه‌کانی ()15 ی شوباتیشی به‌توندی شه‌رمه‌زار کرد و ئاماژه‌ی کرد حکومه‌ت به‌ن��اوی ئ �ه‌وه‌ی ئ��اژاوه‌دروس��ت ببێت ،دوای ئاژاوه‌گێڕیه .له‌و چاالکیانه‌دا ئهمه ئاشکرا بوو .هه‌روه‌ها حکومه‌ت به‌هێزه‌کانی خۆی ئاسایشی ،به راگه‌یاندنه‌که‌ی و به بیرۆکراسیه‌تی خۆی له ناو جموجۆلێکی فشار دروستکردنی ناوه‌ندیدایه ».ده‌میرتاش وتیشى« :تا رۆژی ()15ی شوبات رۆژی ده‌ستگیرکردنی به‌رێز ئۆجه‌الن به واتای «رۆژی ره‌ش» ده‌هات ،به‌اڵم له‌مساڵدا واتای خۆی گۆڕی بۆ کورد بۆته هۆکاری (رۆژی ئازادی).
ئه‌وه‌ی روو ده‌دات شۆڕشی گوڵه
هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست نییه به‌ڵکو دروستکردنه‌وه‌وى رۆژه�ه‌اڵت��ى ناوهڕاسته و نوێکردنه‌وه‌یه‌تى ،ب���ه‌روارى ،وت��ى :ئه‌م شۆڕشانه ل ه ناو دڵى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا سه‌ریان ههڵداوه ،ئه‌م خۆپشاندان‌ه له به‌رژه‌وه‌ندى رۆژئاوادا نیه؛ هه‌ره‌وه‌ها هه‌تا ئێستا کورده‌کان خۆیان بۆ ئه‌م گۆڕانکاری‌ه ئاماده نهکردووه ،پێویسته کورد له کوردستاندا سه‌رهه‌ڵدان بکهن و ب �ه‌ش��دارى خۆپشاندانه‌کانى رۆژه �ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاست بکهن و ئه‌و فرسه‌ت‌ه له‌ده‌ست نه‌ده‌ن .کامه‌ران به‌روارى ،چاودێرى سیاسى پێشیوای‌ه هه‌تا نه‌ورۆز له چوارپارچه‌ى کوردستاندا خۆپشاندان بکرێت و ببێته هۆکارێکى گرنگ بۆ گۆڕانکارى ،ئه‌گه‌ر کورد سود له گۆڕانکاری‌ه ناوچه‌ى و جیهانیه‌کان وه‌رگرێت ده‌رفه‌تێکى زۆر بۆ گۆڕانکارى ههیه. ئه‌حمه‌د ساڵحى ،نوێنه‌رى حزبى کۆمۆنیستى ئێران ،له هه‌رێمى کوردستان ،ئاماژه ده‌ک��ات ک ه به‌پێى بیر‌ه کۆمۆنستیه‌که‌یان ئه‌و جواڵن‌ه و ناڕه‌زایى خه‌ڵکى ه �ه‌ژار و برسى و ک�ه‌م ده‌رام���ه‌ت و دژ ب ه زۆرداران ،دژ به دیکتاتۆرى و بێمافى و نابه‌رانبه‌رى له واڵتانى رۆژهه‌اڵت ههیه .ئه‌وه‌شى وت :له‌وانه‌ی‌ه چه‌ند الیه‌نێکى یه‌کێک له رژێمه‌کان ببێته هه‌ڵگیرسێنه‌رى،
به‌اڵم ههمیشه وابو‌ه ئه‌مریکا یان زۆربه‌ى زلهێزه‌کانى دنیا ده‌یانه‌وێ شۆڕش به ئاراسته‌یه‌کى تریدا ببه‌ن، که له ق��ازان��ج و ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى خۆیاندا بێت .باسى له‌وه‌شکرد ،نه‌ک ک��ورد هه‌موو مرۆڤێکى ئ��ازادى خواز و شۆڕشگێڕ و یه‌کسانیخواز مافى خۆیه‌تى که به‌رگرى لێبکات و پشتگیرى بکات .کوردیش له‌کات و جێگه‌ى خۆیدا رۆڵى هه‌بێت .ئێمه پێشبینى ئه‌وه‌مان ده‌کرد و ده‌بێت له ئێران ئه‌و بارودۆخ‌ه رووبدات و ئاڵوگۆڕ رووب��دات ،ده‌شبێت سه‌رۆکه‌کانى ئێران بگۆڕێن .ئه‌حمه‌د ساڵحى ،درێژه‌ى به قسه‌کانیدا و وتیشى :کورده‌کانى ئێران له زووێکه‌و‌ه ئاماده‌ن ،به‌اڵم خه‌ڵکى ئێران ئهوه ده‌زانن که ناتوانن به ته‌نها ده‌سه‌اڵت بگۆڕن له کوردستان حکومه‌ت ناگۆڕدرێت ئه‌وه‌ش ده‌بێت به هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ شاره‌کانى تر و ئێران بێت ،ئه‌گه‌ر جموجۆڵ بێت ،ئهوه کوردستان به باشى ئامده‌باش ده‌بن. هه‌روه‌ها ئه‌بو سابیر ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى ک��ورد له س��وری��ا ،ئه‌و جواڵنهوانه و راپه‌ڕینانه‌ى که ئێستا له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا روو ده‌ده‌ن به «شۆڕشى گوڵ» ناو ده‌بات،
هێماش بۆ ئ �هوه ده‌ک���ات که ئ �هو شۆڕشانه‌ى ک ه سه‌ریشان ههڵداوه له به‌رانبه‌ر رژێمه دیکتاتۆریه‌کاندا راسته‌بوونه‌وه؛ ئه‌بوسابیر ،جه‌ختى له‌مه‌کرده‌و‌ه وتى: به‌ڕاستى ئهوه شۆڕشى گوڵه له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و که‌نداو روو ده‌دات ،ئهوه شتێکى سروشتیی‌ه ک ه رووئ��ه‌دات له به‌رانبه‌ر رژێمى دیکتاتۆرى و تاک حزبى ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌وان چه‌وساندنه‌و‌ه له‌سه‌ر میلله‌تى خۆیان پیاد‌ه ده‌ک �ه‌ن .ئه‌و ش��ۆڕش و روداوان���ه بۆیه رووده‌دات له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى دیموکراتى نیه .پشتگیرى حزبه‌که‌شى ده‌رب��ڕى بۆ ئه‌و شۆڕشانه ،پێوای‌ه ئهوه هه‌نگاوى دووه‌م‌ه بۆ رژێمه عه‌ره‌بیه‌کان ،که نایانه‌وێ خۆیان بگۆڕن ،یاخود خۆیان چاک بکهن .مه‌کته‌ب سیاسیه‌که‌ى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى ک��ورد ل ه سوریا ،ناوبراو ئه‌وه‌شى وت :که ئیسرائیل سه‌ردانى سوریاى کردووه و ترسى لهوه ههیه که ئه‌م واڵته الواز بێت و مه‌ترسى له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان دروست ببێت و سنور‌ه هاوبه‌شه‌که‌یان به‌ڕوى ده‌روه‌دا بکرێتهوه بۆی ه ده‌ترسێت له تێکچونى بارودۆخى سوریا ،که پارێزگارى به ئاسانى له‌و سنوره‌ى بۆ نه‌کرێت .هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ش ه ئیسرائیل هه‌وڵى پاراستنى سوریا ده‌دات.
هه‌ڵوێستی حزبه‌کانى پارچه‌کانی تر له‌باره‌ى روداوه‌کانى باشور
س �ه‌ردار ق��ادر ،مامۆستاى زانست‌ه سیاسیه‌کانى زانکۆى سلێمانى پێیوایه ئه‌و شهپۆله ناڕه‌زاییه‌ى ک ه ت�ه‌واوى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستى گرتوهتهوه به‌تایبه‌ت واڵته عه‌ره‌بیه‌کان ،یه‌ک مه‌سه‌له‌ى زۆر گرنگه و پێویست ده‌کات له سه‌ر ته‌واوى ده‌وڵه‌تانى ناوچه‌ک ه و کوردستان به تایبه‌تى ،جه‌ختى کردهوه :کوردستان له‌به‌ر ئه‌وه‌ى یه‌کێتى یه‌کى سیاسیه له ناو یه‌کێتى یه‌کى سیاسى گ���ه‌وره‌ت���ردا ،ئ�ه‌م�ه‌ش ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتێکى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆى خ��ۆى ه�ه‌ی�ه ،ئه‌رکێکى دهکهوێته سه‌رشان وه‌ک ئه‌وانى تر .ئه‌ویش ئهوهیه ب ه زوترین کات پیاچوونه‌وه‌یه‌کى کردارى به هه‌ڵوێست و ئه‌رکه‌کانى خۆیان بکهن ،واته ده‌سه‌اڵت به‌رانبه‌ر به خه‌ڵکى یان به‌رانبه‌ر به داخوازییه‌کانى خه‌ڵکى ل ه رووى کارگوزارى و خه‌ون‌ه سیاسیه‌کانه‌وه .مامۆستاى زانست‌ه سیاسیه‌کان ،قسه‌ى له‌وه‌شکرد که هه‌موو بابه‌ته‌کانى تر ده‌بێت پێداچونه‌وه‌یه‌کى جدى خۆیان بکهن و هه‌ڵوێستى جدى به‌زوترین کات بنوێنن و وتیشى« :ئه‌گه‌ر وا نه‌بێت ئه‌وا چۆن ئه‌زمونه‌کان ل ه شوێنانى تر الى ئێمه‌ش به هه‌مان شێوه دوباره بێته‌وه». له ره‌وت��ی دیموکراسی بگرێت .ئاماژه ب�ه‌وه‌ش ده‌که‌ن که دوو ئیداره‌ى کاریگه‌رى ههیه له‌سه‌ر وه‌زعه‌که و ده‌ڵێن :دووئیداره‌یی ،دیموکراسیه‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئاستی خزمه‌تگوزاری و ره‌فاهی کۆمه‌ڵگا ،کێشه‌ی ئابوری و دیارده‌ی گه‌نده‌ڵی، ئازادی راده‌ربرین و کێشه‌ی ژنان و الوان و ...له الیه‌ن کۆمه‌ڵگای ک��ورده‌وه جێی په‌سه‌ند نیه و ره‌خنه ده‌کرێت. م��ح �ه‌م �ه‌د ح���م���ودى ل���ه ل��ێ��دوان �ه‌ک �ه‌ی��دا ب��اس ل��هوه ده‌ک���ات ئۆپۆزسیۆن ل�ه ه�ه‌م��وو واڵتێکى پێشکه‌وتوودا ههیه ،وت��ى :ئێمه‌ش حه‌ز ده‌که‌ین ئۆپۆزسیۆنێکى ئیجابى هه‌بێ له‌م واڵته و که‌م و کوڕى باڵو بکاتهوه و تا ئێستاش حکومه‌ت نهبووه به یه‌ک و پێشمه‌رگه و چى و چى هه‌ر دووانه. پێویسته هۆشیار ببینه‌وه
سلێمانی ،شه‌قامی مه‌وله‌وی ئۆپۆزسیۆنێکى ئیجابى له‌ناو په‌رله‌مان و له ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مان ک��ار بکات ،بیژه‌ن ق��وب��ادى ئه‌ندامى راگه‌یاندنى کۆمه‌ڵه‌ى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان وایده‌بینێ ک�ه س���ه‌ره‌ڕاى ئ �هو ه�ه‌م��وو ره‌خ��ن�ه و گله‌ییانه‌مان هێشتا حکومه‌ت کۆرپه‌ساوایه‌که و جه‌ختیشى کردهوه :چوار ده‌وریشمان بۆ بچوکترین ههڵه و خاڵێکى الواز ده‌گ�ه‌ڕێ��ن لێمانى گ�هوره بکهن و کێشه‌مان بۆ بنێنه‌وه .ئهمه نه‌خه‌تاى خه‌ڵک و نه‌خه‌تاى الیه‌نێکه و خه‌تاى ده‌سه‌اڵتیش
گۆڕی به‌کۆم ه ڵ بۆ یه‌کێتی ئه‌وروپا
له له‌نده‌نی پایته‌ختی به‌ریتانیا ئه‌نجومه‌نی ژنانی رۆژ، لهگه ڵ ئه‌نجومه‌نی ئاشتی به‌ریتانیا که‌له‌وێ کاره‌کانیان بهڕێوه ده‌ب��ن ،ده‌رب��اره‌ى دۆزینه‌وه‌ی گۆڕ‌ه به‌کۆمه‌ڵه‌کان له کوردستان نوێنه‌ره‌کانیان چاویان به ژۆنسن سکیل، نوێنه‌ری به‌ریتانیا له کۆمسیۆنی یه‌کیتی ئه‌وروپا و هه‌روه‌ها به‌ڕێوه‌به‌ری په‌یوه‌ندی‌ه جه‌ماوه‌ریه‌کان دانیال راکلف ک �ه‌وت .ئه‌و دۆسیه‌ی له الی�ه‌ن ئه‌نجومه‌نی کورداندا، پێشکه‌ش ک��راوه به‌گشتی داواکاریه‌کان له‌چوارچێوه‌ی مافه‌کانی مرۆڤدابوونه ،داوایان کرد که نوێنه‌ری به‌ریتانیا له‌کۆمسیۆنی په‌له‌مانی یه‌کێتی ئه‌وروپا داواکاریه‌که‌یان بگه‌ێنێت‌ه سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان .له‌چاوپێکه‌وتنه‌که‌دا ئه‌و بێده‌نگیه‌ی راگه‌یاندنی به‌ریتانیاش به‌تایبه‌تیش بی.بی. سی و گاردیان ره‌خنه‌یان لێگیرا له‌باره‌ى ئه‌و کرده‌وانه‌ى ده‌وڵه‌تی تورکیا له‌به‌رامبه‌ر گه‌لی کورد .ژۆنس سکیل نوێنه‌ره‌که‌ی به‌ریتانیا رایگه‌یاند :که ئه‌و داواکاریه‌کانیان ده‌گێنێت‌ه ڤان رۆم پوویا ،سه‌رۆکی په‌رله‌مان هه‌روه‌ها کاترین ئاشتۆن ،به‌رپرسیاری کاری ده‌ره‌وه‌ی یه‌کێتی ئه‌وروپا.
فۆتۆ :ئاسۆ جه‌وهه‌ر نیه؛ ل �ه‌م ن��ێ��وان�ه‌دا کۆمه‌ڵێک ه �ه‌ن ده‌ی��ان �ه‌وێ ئه‌م ده‌سه‌اڵته له ناو به‌رن له ئێران و تورکیا و عه‌ره‌به‌کان و ئیسالمیه توندڕه‌و و تیروریسته‌کانه‌و‌ه بۆ هه‌لێکى وا ده‌گ�ه‌ڕێ��ن که‌ڵکى لێوه‌رگرن ل ه به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان کۆتاى پێبێنن .کۆما جڤاکێن ئاماژه بهوه ده‌که‌ن له‌گشت رۆژهه‌اڵتی ناویندا گۆڕانکارییه‌سیاسیه‌کان زۆر به خێرایی روو ده‌ده‌ن .ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی له هه‌رێمه‌که‌دا و ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی که‌له‌گه‌ڵ خۆی هێناوه.
تا ئێستا دووحکومه‌تى ههیه..
له به‌یاننامه‌که‌ى کۆما جڤاکێن کوردستاندا ئاوا هاتوه که ئاستی ره‌خنه و ناڕازی‌بوونی جه‌ماوه‌ر له ده‌سه‌اڵت ده‌سه‌لمێنێت .هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان و حکومه‌تی هه‌رێمیش پێویسته‌به‌ده‌نگ داخوازییه‌کانی کۆمه‌ڵگاوه‌بێن و هه‌نگاوی کرداری هه‌ڵبگرن .هیچ سیستمێک ئیدی به رێبازی زه‌خت و سه‌رکوت ناتوانێت پێش
قوبادى ئاماژه‌ى بهوه کرد که پێویسته خه‌ڵکه‌ک ه هۆشیار بکه‌ینه‌وه ،به‌یاننامه‌که‌ى ( )KCKباس ل��هوه ده‌ک���ات و ده‌ڵ��ێ ه�ه‌م��ووم��ان ده‌ب��ێ بزانین ئ �هو گ�ه‌ل�ه‌ی ک��ه ب�ه ه���ه‌زاران ره‌ن��ج و قوربانی بۆ ئ��ازادی داوه و زنجیری کۆیله‌یی شکاند و سه‌ری بۆ رژێمی به‌عسی داگیرکه‌ردانه نواندوه، ئه‌مرۆ مافی ئه‌وه‌ی ههیه و ره‌وایه که بپرسێت و چاودێری بکات و له هه‌ر که‌س و الیه‌نێک بپێچێته‌وه که‌له‌چه‌ندایه‌تی و چۆنایه‌تیدا ،چهنده ئامانجه‌کانی هاتونه‌ته‌دی. ئێمه پێمانوایه که داخ���وازی دیموکراتی و دادپه‌روه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌بێ زۆر بنه‌ڕه‌تی بن و وشیاری ته‌واوی چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگا بکاته ئ��ام��ان��ج و ل �ه رێ��ب��ازی �ش‌دا ف��ره‌ره‌ه �ه‌ن��د و ده‌وڵه‌مه‌ند بێت .ره‌وتی په‌ره‌سه‌ندنی دیموکراسی له کوردستاندا پێویسته مه‌حکومی هه‌ڵسوکه‌وتی گ��ێ��ره‌ش��ێ��وێ��ن��ی و ب �ێ‌ت �ه‌ح �ه‌م��ول��ی و ه��اوک��ات به‌کارهێنانی توندوتیژی نه‌کرێت. رووداوه‌ک��ان��ى ئ�ه‌م دوای���هى ش��ارى سلێمانى ل ه روانگه‌ى خه‌ڵکانێکه‌وه دووپ��ات کردنه‌وه‌ى ئه‌و راستیه‌یه که سلێمانى ههمیشه ره‌فزى سه‌رکوت کردن و سه‌پاندن ده‌کات.
هـــــه‌واڵی کوردستانی ( )AKPجاش دروست ده‌کات
به‌نزیک‌بوونه‌و‌ه له هه‌ڵبژاردنه‌کان ( )AKPکه‌وتۆت ه جموجۆڵی نوێ .ئه‌و کادیر‌ه جاشانه‌ی که‌به‌شداری تاوانی جۆربه‌جۆربوون‌ه نوێیان دهکاتهوه .حکومه‌تى تورکیا به بڕیاری لیژنه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ،و به‌په‌سندکردنی له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆوه ،بۆناوه‌ندی شار و شارۆچکه و ناوچه‌کانی ده‌وروب���ه‌ری ( )85کۆمه‌ڵ‌ه ج��اش تازه کرایه‌وه .عوسمان کونداش ،سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی مافی مرۆڤی لقی باتمان وتی :له‌جیاتی ئ�ه‌وه‌ی سیسته‌می جاشایه‌تی ب�ه‌ت�ه‌واوی نه‌هێڵن ،ئێستا له‌نوێو‌ه دروستی ده‌که‌نه‌وه .به‌گوێره‌ی ئه‌و بڕیاره ده‌توانن جاش له‌باتمان و شارۆچکه‌کانی حه‌زۆ ،که‌رجۆس حه‌سکیف ،لهگه ڵ گونده‌کانی ده‌وربه‌ری ( )85کۆمه‌ڵ‌ه ده‌توانێت راسپێرێت، بۆ پارێزگارو قائیمقام نام‌ه نێردراوه ،دیاری کراوه که ئه‌و گوندانه‌ی سه‌ر به شاری باتمانن ده‌توانن سه‌ردان بکهن. له الیه‌ن قائیمقامه‌کانه‌و‌ه ده‌ست‌کراو‌ه به‌گرتنی جاش، سه‌ره‌تا له‌خزم و کهسه کۆنه‌جاشه‌کان ،تاده‌گات‌ه کوڕی ئه‌و جاشانه‌ی له رابردوو کوژراون یان به هۆکاری جیا ژیانیان له‌ده‌ست داوه.
کۆنگره‌ی گه‌ل و روداوه‌که‌ی سلێمانی
ڕه‌م��زی ک��ارت��ال ،س�ه‌رۆک��ی کۆنگره‌ی گه‌ل، له راگه‌یاندنه‌کاندا لێدوانێکى باڵوکى ک��ردهوه که هه‌ڵوێستی خۆی بۆ ڕای گشتی کوردستان ده‌ربڕی سه‌باره‌ت به ڕووداوه‌که‌ی شاری سلێمانی و بارودۆخى باشورى کوردستان. کارتال ،سه‌رۆکى کۆنگره‌ى گه‌ل له ئه‌ورپاو‌ه ئ���ام���اژه‌ی ب���هوه دا ک �ه ئ��اڵ��ۆزی��ی �ه‌ک��ان زی���ان ب ه به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی کورد ده‌گه‌یه‌نێت و داواشی ل ه حکومه‌تی هه‌رێم کرد که خۆی له توندوتیژی له‌به‌رامبه‌ر گه‌ل بپارێزێت .هه‌روه‌ها ره‌مزی کارتال، سه‌رۆکی کۆنگره‌ی گ �ه‌ل ،دواى له جه‌ماوه‌رى باشورى کوردستان کرد ،که ئه‌وان به شێوه‌یه‌کى دیموکراتیانه داواکارییه‌کانی خۆیان بخهنه روو، ه�ه‌روه‌ه��ا ک��ارت��ال ،سه‌رۆکی کۆنگره‌ی گ�ه‌ل ل ه کۆتایى لێدوانه‌که‌یدا ئه‌وه‌شى وت :که حکومه‌تى هه‌رێم توندوتیژى به‌رانبه‌ر به گه‌ل به کار نه‌هێنێت.
سزاى سێداره
سزای له سێداره‌دانی دوو گیراوی سیاسی کورد به ناوه‌کانی(لوقمان موردای) و (زانیار مورادی) له الیه‌ن ده‌زگای دادی کۆماری ئیسالمی ئێران ئه‌رێ کرا .به گوێره‌ی زانیاریه‌کان «زانیار مورادی» به سزای له سێداره‌دان له الیه‌ن ده‌زگای داده‌و‌ه ئه‌رێ کرا. سه‌رچاوه‌کانی هه‌واڵ ئاماژه بهوه ده‌که‌ن که سزای دووب���اره‌ی له‌سێداره‌دانی لوقمان مورادیش له الیه‌ن ده‌زگای داده‌و‌ه ئه‌رێ کراوه. زانیار و لقمان مورادی پێشتر به تۆمه‌تی کوشتنی ک��وڕی خه‌تیبی هه‌ینی ش��اری م �ه‌ری��وان ،وه‌ک موحارێب تۆمه‌ت بارکران و له الیه‌ن لقی ()15ی دادگای شۆڕشی شاری تاران به سه‌رۆکایه‌تی دادوه‌ر سه‌ڵواتی سزای له‌سێداره‌دانیان له پێش چاوی خه‌ڵکی به‌سه‌ردا سه‌پیندرا.ئه‌و دوو گیراو‌ه کورد‌ه له نامه‌یه‌کیاندا ئاماژه‌یان به‌و ک��ردهوه که له‌ژێر ئه‌شکه‌نجه‌ى زۆردا تۆمه‌ته‌کانیان به‌سه‌ردا سه‌پێندراوه.
دیدار
ئارێز عه‌بدواڵ :تا ئێستا ئاسه‌وارى شه‌ڕى ناوخۆ ماوه
«حزبێک بیه‌وێت بمێنێته‌و ه نابێت ئه‌وه‌ند ه باسی ئه‌زمون بکات» [ دیدارى /هانا و هێما ] ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ده‌ڵێت :په‌نابردن بۆ توندوتیژى له‌هێزێک ن��اوه‌ش��ێ��ت�هوه ک �ه پێى وای � ه خاوه‌نى بیرۆکه‌ى ریفۆرمه ،له‌میانى دیمانه‌که‌ى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ناوبراو پرسیار له‌وه‌شده‌کات بۆچى خۆپیشاندان ته‌نها له سلێمانى بۆچى ئۆپۆزسیۆن ته‌نها ل ه سلێمانى ده‌شلێت :سوتاندنى باره‌گاکانى گۆڕان کارێکى باش نه‌بوو.
مینبه‌رى جیاوازى ههیه ،له‌وشوێنه‌ى یه‌کێتى تێیدا بااڵده‌ست بێت ئازادى ههیه ،بۆیه ئێستا هه‌ندێک گروپ سودیان له‌و ئازادیه‌ى سلیمانى وه‌رگرتووه، بۆیه په‌نابردن بۆ توندوتیژى له هێزێک ناوه‌شێته‌و‌ه که پێى وایه خاوه‌نى بیرۆکه‌ى ریفۆرمه.
چه‌تر :پارتى نه‌پارستنى لقى چوارى خسته ئه‌ستۆى ئاسایشى یه‌کێتى ئه‌م ه ماناى چیه؟
قسه‌یه‌کى واک���را ک �ه پۆلیس و ئاسایشنهیانتوانیوه ،ب �ه‌اڵم به‌ومانایه نیه که یه‌کێتى نهیویستووه ب��اره‌گ��اى پ��ارت��ى بپارێزێت ،ل��ه‌دواى کۆبوونه‌وه‌که‌ى هه‌ردوو مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى چه‌تر :ئ �هو راپه‌رینه جه‌ماوه‌ریه‌یى و پارتى بڕیاردرا که داوا له حکومه‌ت بکرێت لیژنه‌یه‌ک پێکبهێنێت ئه‌گه‌ر ده‌رکه‌وت که‌سێک سلێمانى چۆن لێکده‌ده‌یته‌وه؟ خۆپیشاندان له‌هه‌ر واڵتێک به‌ڵگه‌ى ئه‌وه‌ی ه که‌مته‌رخه‌م بووه له‌به‌رامبه‌ر پاراستنى پارتى ئهوهئازادى خۆپیشاندان ههیه و مافى هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌ک ه به‌اڵم به‌پێى رێنمایه‌کان بێت و به‌شێوه‌یه‌کى ئاسایى بێت نه‌ک ئاراسته‌ى خۆپیشاندان بگرێت ،چونک ه ئه‌گه‌ر وابێت فه‌وزا دروست ده‌بێت ،بۆیه پێویست ه خۆپیشاندان به‌هێمانانه ئه‌نجام بدرێت که ئه‌وه‌ى سلێمانى وانه‌بوو.
››
چ �ه‌ت��ر :به‌دیوێکى ت��ردا ئ��هى گولل ه بارانکردنى جه‌ماوه‌ر چۆن لێکده‌ده‌نه‌وه؟
ب��ێ��گ��وم��ان ن��اک��رێ��ت گ��ول��ل �ه ل���ه ج���ه‌م���اوهربگیرێت ،ب��ۆی�ه ئ�ه‌رک��ى خۆپیشانده‌ر و ئه‌رکى الیه‌نى به‌رپرسیشه هێمنى خۆپیشاندان بپارێزن و ئه‌والیه‌نه‌ى خۆپیشاندانى له به‌رامبه‌ر ده‌کرێت رێوشوێنى تایبه‌تى خۆى هه‌بێت.
چه‌تر :پێتان وای�ه بۆچى هێرشکرای ه سه‌ر لقى پارتى بۆ هێرش نه‌کرایه سه‌ر مه‌ڵبه‌ندى یه‌کێتى له‌سلێمانى؟
-ئهمه پیالنێکى سیاسیه.
چه‌تر:پیالنى کێ؟
«پێش یه‌کێتى و پارتى ،گۆڕان به‌یاننامه‌یه‌کى ده‌رکرد خۆپیشاندانه‌که‌یان له‌ملى خۆیان البرد»
لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ بکرێت.
ئه‌وانه‌ى پیالنى خۆپیشاندانیان ههیه ،بهاڵمچ�ه‌ت��ر :ئه‌وهێزه زۆره‌ى هێنراوه‌ت ه هه‌ڵکوتانه سه‌ر باره‌گاى لقى پارتى ئیحراجبوونى ده‌وروبه‌رى سلێمانى و کۆسره‌ت ره‌سوڵ ده‌زگاکانى ترى حکومه‌ت و حزبه‌کانى تریشه.
چه‌تر :ئهمه ماناى ئه‌وه‌نیه که خه‌ڵکى سلێمانى پارتیان ناوێت؟
نازانم ،به‌اڵم ده‌بێت هه‌ندێک پرسیار لهخۆمانبکهین بۆچى خۆپیشاندان ته‌نها له سلێمانى؟ بۆچى ئۆپۆزسیۆن ته‌نها له سلێمانى؟ که‌واته سلێمانى
نه‌یهێشتووه بچنه ن���اوه‌وه ئهمه چى ده‌گه‌یه‌نێت؟
ئ �هو هێزه س �ه‌ر به‌حکومه‌ته ،ب �ه‌اڵم ب �ه‌ر ل هچوونه ناوه‌وه پێویسته گفتوگۆى له‌سه‌ر بکرێت بۆ ئه‌وه‌ى بزانرێت ئهمه بارودۆخه‌که گرژتر ده‌کات
یان چاره‌سه‌رێکه ،ئه‌و هێزه دواى ئهوه چووه ک ه نه‌توانرا باره‌گای پارتى بپارێزرێت ،به‌اڵم جوڵه‌ى ئه‌و هێزانه به‌پێى رێنمایه‌کانى حکومه‌ت ده‌بێت.
چ �ه‌ت��ر :سوتاندنى ب��اره‌گ��اى گ��ۆڕان ه���ۆک���اره‌ک���هى ب��ۆچ��ى ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هو ه له‌کاتێکدا ده‌ڵێن گۆران ده‌ستى پشت ئه‌و خۆپیشاندانه نیه؟
پێش به‌یاننامه‌که‌ی یه‌کێتى و پارتى ،گۆڕانبهیاننامهیهکى ده‌رک��رد که خۆپیشاندانه‌که‌یان له‌ملى خۆیان البرد ئهمه جێگاى پرسیاره ،به‌اڵم سوتاندنى باره‌گاکانى گۆڕان کاردانه‌وه‌یه‌ک بوو به‌رامبه‌ر به‌و رووداوانه‌ى له‌سلێمانى روویدا ،بۆیه سوتاندنى باره‌گاکانى گۆڕان کارێکى باش نه‌بوو.
چه‌تر :هه‌ڵکوتانه سه‌ر باره‌گاى پارتى ئ��هوه دێنێت که زیاتر له ( )57که‌س برینداربکرێت و منداڵێکیش بکوژرێت؟
ده‌بێت لیژنه‌ی لێکۆڵینهوه له‌و شتانه بکاتبۆ ئه‌وه‌ى بزانرێت کێ به‌ده‌ر له‌یاسا جواڵوه‌ته‌وه، دواتر ئه‌نجامه‌کانى به‌ده‌رده‌که‌ون.
چ��ه‌ت��ر :ده‌وت���رێ���ت ش��ه‌ڕه‌ک��ه ش��ه‌ڕى جه‌ماوه‌ر و پارتیه و یه‌کێتى دوره په‌رێزه؟
نه‌خێر یه‌کێتى و پارتى هاوبه‌شن لهههمووشتێک ،ب���ه‌اڵم ش��ت�ه‌ک��ان ک �ه‌وت �هوه س �ه‌ر پارتى ئه‌ویش به‌هۆى ئه‌و هێرشانه‌بوو که کرایه سه‌ر لقى چ��وارى پارتى و پارتى کرایه ئامانج ،له‌بیرمان نه‌چێت راگه‌یاندن ده‌ورى ههبووه له دروستکردنى ئ �هو کێشه‌یه به‌تایبه‌تى کهناڵه ئه‌هلیه‌کان و که‌ناڵه‌کانى کۆمپانیاى وشه.
چ��ه‌ت��ر:ن��وس��ه‌رێ��ک ده‌ڵ��ێ��ت ،ئێستا سه‌رده‌مى گه‌نجى نوێ و فه‌یسبوکه که‌چى حزبه‌کان هه‌ر چه‌ق به‌ستوون؟
ئاسه‌وارى شه‌ڕى ناوخۆ ماوه تائێستا ئاسه‌وارى دوو ئیداره‌یى ماوه ،ده‌ڵێین گه‌نده‌ڵى ههیه گه‌نده‌ڵکاران به‌نوێژى نیوه‌رۆ گه‌نده‌ڵى ده‌که‌ن.
چ��ه‌ت��ر :س �ه‌رئ �ه‌ن��ج��ام �ى ئ��اراس��ت�ه‌ک� ه به‌ره‌وکوێ ده‌ڕوات؟
ل���ه‌زۆر واڵت��ان��ى دون��ی��ا ح��اڵ�ه‌ت��ى له‌وشێوه‌ی هروی��داوه ،به‌اڵم گرنگ ئهوهیه به‌ئاسایى کۆتایى بێت ،چونکه پێویستمان به یه‌کڕیزى ههیه.
چه‌تر:پێشبینى ده‌ک �ه‌ی��ت له‌مشێوه‌یه ل��ه هه‌ولێر روبدات؟
حاڵه‌تێکى
ئ����اس����ای����ی����ه ل�� ه‌ه �ه‌م��وو ن��اوچ�ه‌ی�ه‌ک خ����ۆپ����ی����ش����ان����دان ب��ک��رێ��ت ،چونک ه ئ����ازادى ه �ه‌ی �ه بۆ خ���ۆپ���ی���ش���ان���دان، زۆرج������ار ده‌ڵ��ێ��ی��ن ئ �ه‌زم��ون �ه‌ک �ه‌م��ان ک�����ه‌چ�����ى ه��ی��چ الی��������������������������ه‌ک به‌ئۆپۆزسیۆنیشه‌و‌ه س���ه‌رک���ه‌وت���وون���ی��� ه له‌کاره‌کانیان.
ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
5
چ����ووه خ��ه‌اڵت��ى ئ��اش��ت��ى وه‌رب��گ��رێ��ت که‌چى له‌هه‌رێمه‌که‌ى به گولله وه‌اڵمى خۆپیشاندان ده‌درێته‌وه ئه‌مه‌ماناى چى؟
ئهمه له‌که‌دارکردنى سه‌رۆکى هه‌رێم و ئیحراج بوونیه‌تى.
چه‌تر :بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان واته جه‌ماوه‌ر؟
نه‌خێر ،ئه‌و ته‌وژمه‌ى که گۆڕان هه‌یان هگۆڕانێک نیه ته‌نها ئى ئه‌وان بێت و ب ه ئاراسته‌ى ئه‌وانیش ناڕوات.
چ��������ه‌ت��������ر: ل��ه‌ک��ات��ێ��ک��دا س���ه‌رۆک���ى ه��ه‌رێ��م
ده‌بێت زۆر ب �ه‌وردى به‌خۆماندا بچینه‌وه،حزبێک بیه‌وێت گه‌شه‌بکات ده‌بێت ه �ه‌ڵ��وم �ه‌رج��ى ئ��اب��ورى و سیاسى ئێستای ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان بخوێنێته‌وه ،حزبێک بیه‌وێت ب��م��ێ��ن��ێ��ت�هوه ن��اب��ێ��ت ئ���ه‌وه‌ن���ده ب���اس���ى ئ����ه‌زم����ون ب���ک���ات و ده‌بێت له‌گه‌ڵ ره‌وتى نوێخوازى بڕوات ئه‌گینا دهبێته کۆسپ له‌به‌رده‌م ب �ه‌ره‌وپ��ێ��ش چ���وون ،ل �ه‌ه �ه‌رێ��م تائێستا
ئه‌حمه‌د کانى :مافى مرۆڤ ره‌وانی ه بۆ ئه‌و که‌سه‌ى به‌ردمان تێبگرێت
«ئه‌وه‌ی روویدا به‌شێکى په‌یوه‌ندى ب ه ده‌ستێکى ئاژاوه‌گێریه‌و ه » هه‌ی ه و به‌شێکى تریشى ریکالمى راگهیاندنه ئازاده‌کان و ( )KNNه نه‌خێر پارتى که‌سى رانه‌سپاردوو‌ه ئااڵى گۆڕانبهرزبکاتهوه و ناڵێم ئه‌وه‌ى ئااڵکه‌شى به‌رزکردۆته‌و‌ه گۆڕانه ،چونک ه وته‌بێژى گۆڕان وتى که‌سى گۆڕان به‌شدارى نهکردووه ره‌نگ ه راستبێت ،ده‌بێت که‌سێک جلى پارتى له‌به‌ربکات و کارى خراپیش بکات و که‌سیش پێێ نه‌زانێت ،بۆیه ناکرێت رێگه ب ه که‌سى ئاژاوه‌گێر بدرێت ،له‌نێو خۆپیشاندانه‌ک ه هه‌ندێک ل ه خۆنیشانده‌ران ب ه جیهادیان زانیووه ،بۆی ه ده‌مانه‌وێت حکومه‌ت لێکۆڵینهوه بکات و جارێکى تر شتێکى ل��هو ش��ێ��وه‌ی� ه روون����ه‌دات����هوه ،چونک ه ک���اردان���ه‌وه‌ى ده‌بێت له‌سه‌ر هه‌موو ب��واره‌ک��ان��ى ژی��ان له‌هه‌رێمى کوردستان ئ �ه‌وه‌ى به‌رۆژێک تێکده‌چێت ب ه پێنج ساڵ چاکناکرێته‌وه ،ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌کى برایان ه ئه‌و کێشه‌ی ه چاره‌سه‌ربکه‌ین.
[ دیداری /هانا ئازاد ] ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى ده‌ڵێت :ئه‌و بارگرژیه‌ى که روویدا به‌شێکى په‌یوه‌ندى ب ه ده‌ستێکى ئاژاوه‌گێڕیه‌و ه هه‌ی ه و به‌شێکى تریشى ریکالمى راگه‌یاندن ه ئازاده‌کان و ()KNNه ک ه هه‌فته‌یه‌ک پێشووتر خه‌ڵکیان هانده‌دا ،ئه‌حمه‌د کانى ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستان له‌میانى دی��دارى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ئه‌وه‌شده‌خاته‌روو،هه‌ر حزبێکی تر با له‌برى پارتى توندتر وه‌اڵمى ده‌دایه‌وه.
چه‌تر :هێزێکى زۆر نێردرایه سلێمانى ئه‌و کۆکردنه‌وه‌ى هێز ه بۆچى؟
چه‌تر :هۆکارى ئه‌و بارگرژیه‌ى ل ه سلێمانى روویدا بۆچى ده‌گه‌رێنیته‌وه؟
پێویست ه نه‌مانى دیکتاتۆریه‌ت ل ه رۆژههاڵتىناوهراست و له هه‌رێمى کوردستانیش ببێته هه‌لێک بۆ خزمه‌تکردنى جه‌ماوه‌ر ،ئیستا سیسته‌مى فیدراڵى به ت���ه‌واوى جێگیرنه‌بووه ،له هه‌رێمى کوردستان دیموکراتى هه‌ی ه و په‌ڕله‌مان هه‌ڵبژێردراوه و سندوقى ده‌نگدان ده‌ورى ههیه ،بۆی ه ئه‌گه‌ر که‌م و کوڕیش هه‌بێت ل ه ک��ارى ئیدارى ئ �هوه شتێکى ت��ره ،نابێت کوردستان به تونس و میسر بچوێنرێت ئه‌گه‌ر ل ه کوردستان ئ��ازادى نه‌بێت ئ�هى ئ�هو ده‌نگانه چۆن دروست بوون راگه‌یاندنى ئازاد چۆن دروست ده‌بێت، ئه‌و بارگرژیه‌ى ک ه رووی��دا به‌شێکى په‌یوه‌ندى ب ه ده‌ستێکى ئاژاوه‌گێریه‌و‌ه هه‌ی ه و به‌شێکى تریشى ریکالمى راگه‌یاندن ه ئ��ازاده‌ک��ان و ()KNNه ک ه هه‌فته‌یه‌ک پێشووتر خه‌ڵکیان هانده‌دا.
چه‌تر :هۆکارى هێرشکردنى جه‌ماوه‌ر بۆ سه‌ر لقى چوار بۆچى دهگهڕێتهوه؟
ئێم ه ده‌پ��رس��ی��ن ب��ۆچ��ى ل��ق��ى چ����وارى پ��ارت��ىکرایه ئامانج؟ بۆی ه ناتوانین په‌نجه‌ى تۆمه‌ت بۆ هیچ الیه‌ک درێژ بکه‌ین ،لقى چوار راسته بوونى سیاسى ههیه ،به‌اڵم هیچ ده‌سه‌اڵتێکى ئیدارى نی ه و هیچ کێشه‌یه‌کى له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى سلێمانى نی ه
و ده‌زگاى تر له‌وێن جه‌ماوه‌ر ده‌یانتوانى داواکانیان ب��ده‌ن ب �ه‌وان ن�ه‌ک هێرش بکهنه س�ه‌ر لقى چ��وارى پارتى ،هێرشکردن بۆسه‌ر لقى چوار غه‌درێک بوو له پارتى کرا.
چه‌تر :ل ه لێدوانێکدا فازل میرانى ده‌ڵێت ته‌عداکردن له پارتى قبوڵ ناکرێت ئه‌م ه هه‌ڕه‌شه‌کردن نیه؟
ئهوه هه‌ڕه‌ش ه نیه ،به‌ڵکو به‌رگرى کردن ه ل ه پارتىکهس ئه‌مڕۆ ل ه کوردستان پشتگیرى ئاژاوه‌گێران ناکات و هه‌موو که‌سێک مافى خۆیه‌تى به‌رگرى له‌خۆى بکات ،پاسه‌وانانى لقى چوار له‌دواى باره‌گا نه‌چونه‌ته دهرهوه ،ئ �ه‌وه‌ى پاسه‌وانه‌کانیش کردیان ئهمه به‌رگرى کردنه ،ئایا که‌سێک هه‌ی ه له‌ماڵى خۆى هێرش بکرێت ه سه‌رى پارتیش قبوڵناکات که‌س بچێـته ماڵى و هه‌ڕه‌شه‌ى لێبکات ،هه‌رحزبێکى تربا له‌برى پارتى توندتر وه‌اڵمى ده‌دایه‌وه.
چه‌تر :ته‌قه‌کردن له ج�ه‌م��اوه‌ر بڕیارى سه‌ره‌وه‌ى لقى چوار بوو یان ده‌ستپێشخه‌رى
خۆیان بوو؟
مرۆڤ له هه‌موو حاڵه‌تێک وه‌ک یه‌ک نیه،بۆ هیچ بڕیارێکى پێشه‌وه‌خته نهبووه بۆ ته‌قه‌کردن و نه‌شده‌زانرا که ئاراسته‌ى خۆپیشاندانه‌ک ه به‌وشێوه‌ی ه ده‌ڕوات ،پ��ارت��ى دوره ل�ه ت��ون��دوت��ی��ژی و زۆرم���ان پیناخۆش ه حاڵه‌ته‌که واى لێهات ،ده‌کرێت منداڵ بهێنرێته خۆپیشاندان.
چ �ه‌ت��ر :ب��اوک��ى م��ن��داڵ�ه‌ک�ه ده‌ڵ��ێ��ت ئه‌و به‌شدارنه‌بووه له خۆپیشاندانهکه به‌ڵکو کارى هه‌بوو ه له‌و شه‌قامه؟
باوه‌ڕ ناکه‌م شتێکى وابووبێت ،پارتى نیشانه ل هکهس دانانێت و بیکوژێت ،بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌و منداڵ ه له خۆپیشاندانهکه نه‌بێت هه‌ر جه‌ماوه‌ر بهرپرسه ل ه کوشتنى ،مافى م��رۆڤ ره‌وانیه بۆ ئه‌و که‌سه‌ى به‌ردمان تێبگرێت. چ �ه‌ت��ر :ب���ه‌رزک���ردن���ه‌وه‌ى ئ���ااڵى گ��ۆڕان له‌باره‌گاى پارتیه‌و ه گۆڕان ده‌ڵێن دروستکراوى خۆیانه؟
ب �ه‌ب��ری��ارى س �ه‌رۆک��ى ح��ک��وم�ه‌ت ب���ووه ،ئێم هنامانهوێت سلێمانى داگیربکه‌ین پاشان بۆ داگیرى بکه‌ین ،سلێمانى مالى خۆمان ه که‌س ماڵى خۆى داگیرناکات ،چونى ئه‌م هێزه‌ش بۆ ئهوهیه که‌س له‌سلێمانى به‌رگرى له لقى چوارى پارتى نهکردووه و بۆشایه‌ک دروست بووه ئه‌و هێزانه‌ش بۆ پاراستنى باره‌گاکانى خۆمان ه هه‌رکاتێک سه‌رۆکى حکومه‌ت بیه‌وێت ئه‌و هێزان ه ده‌گه‌ڕێنه‌وه.
چه‌تر :که‌واته یه‌کێتى که‌مته‌رخه‌م بووه ل ه پاراستنى پارتى له‌سلێمانى؟
ئێمه ناڵێین یه‌کێتى ،به‌اڵم ئاسایش کهمتهرخهمبووه ل ه پاراستى لقى چوارى پارتى.
چه‌تر :دوت��رێ��ت یه‌کێتى له‌ژێر چه‌ترى پارتیدای ه شتێکى وا هه‌ست پێده‌کرێت؟
ئه‌م قسهیه دژى یه‌کێتى و دژه کوردیش ه بۆئه‌وه‌ى ئاستى یه‌کێتى دابه‌زێنن ئه‌و قسه‌ی ه ده‌که‌ن، ره‌نگ ه زۆرج��ار ئه‌م قسهیه له‌سه‌ر پارتیش بکرێت، که‌س له‌ژێر چه‌ترى که‌سدا نیه.
چه‌تر :گ��ۆڕان ده‌ڵێن هێرشکراوه‌ت ه سه‌ر باره‌گاکانمان ل ه هه‌ولێر و چه‌ند ناوچه‌یه‌کى تر؟
ئ����ه‌وه‌ى ب �ه‌س �ه‌ر ب���اره‌گ���اى گ���ۆڕان���دا ه���ات ل ه‌دواى روداوه‌ک������هى سلێمانى ب���وو وات���ه سلێمانى ده‌ستپێشخه‌رتربوو ،ئه‌وانه‌ى هێرشیشیانکردۆت ه سه‌ر گۆران خه‌ڵکى نابه‌رپرسن و پارتى زۆرى پێناخۆشبوو، سه‌رۆکى پارتى هه‌موو لق و کادیرانى ئاگادارکرده‌و‌ه ک ه که‌س ب ه گیانى شه‌ڕخوازى مامه‌ڵ ه نه‌کات، چونک ه دواتر سزاده‌درێت و هیچ رێنمایه‌کى پارتى نهبووه بڵێت هێرش بکهن ه سه‌ر گ��ۆڕان ،به‌اڵم دوو هه‌فته‌ی ه گۆڕان خه‌ڵک هانده‌دات بۆ خۆپیشاندان، بۆی ه خه‌ڵک گۆران ب ه هۆکار ده‌زانێت.
چه‌تر :به‌و ته‌قه‌کردنه‌ى ل ه سلێمانى روویدا خه‌ڵکى سلێمانى زیاتر ل ه پارتى تور ه نابن؟
غه‌درمان لێکرا له‌سلێمانى ،ئه‌گینا مهبهستىئازاردانى خه‌ڵکمان نهبووه و خه‌ڵکى سلێمانیمان زۆر خۆشده‌وێت.
چه‌تر :ئه‌گه‌ر ئه‌و خۆپیشاندان ه درێژه‌ى کێشا پارتى سلێمانى چۆڵ ده‌کات؟
هیوامان وای ه درێ��ژه نه‌کێشێت و جارێکى ترئهو حاڵه‌ت ه دوباره نه‌بێته‌وه ،ئه‌گه‌ر داواکارى هه‌بوو ناره‌زاى هه‌بوو ئهوه باخۆپیشاندان به‌شێوه‌یه‌کى مه‌ده‌نى ئه‌نجام بدرێت ،پارتى بۆچى سلێمانى چۆڵبکات، ئه‌گه‌ر هه‌موو خه‌ڵکى سلێمانى پارتى پێى نه‌خوازراو بێت چاکتر‌ه شاره‌ک ه چۆڵ بکات. چەتر :بەكارهێنانی چەك لەالیەن پاسەوانەكانی لقی چوارەوە لە سلێمانی نایاسای نیە؟ نەخێر ل���ەرووی ئاسایشەوە ك��اری پاسەوانەبەرگری لە بارەگاكەی بكات ،بۆیە پاسەوانەكان تەقەیانكردووە ،لەكاتی هێرشكردنیش بۆ بارەگای گ��ۆران هیچ كەسێك گ��ۆران لە بارەگاكەدانەبووە، بۆیە پاسەوانانی پارتی بەرگریان لەخۆیانكردوە. چ��ەت��ر :ب��ۆچ��ی ل��ەوك��ات��ەدا ئ��ێ��وەش وەك گ��ۆران بارەگاكانتان چۆڵنەكرد؟ مەبەستی هیرشكردنەكە بۆ سوتاندنی بارەگاكەب��ووە و كوشتنی پاسەوانەكان ب��وو ،هیچ كەسیش ئامادەنیە بارەگای خۆی چۆڵبكات تا لقی چوار لە كاتی هێرشەكە بارەگاكەیان چۆڵ نەكرد.
به‌دواداچوون ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
6
[ئا /زانکۆ سه‌ردار ]
سه‌ندیکا به‌یاننام ه ده‌رناکات
پێنج رۆژنامه‌نوس بریندار کراون و پێشێلکاری زۆریش ل ه به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان کراوه
بەدەیان رۆژنامەنووس لێیان دەدرێت و لەناو بریندارانی رووداوەك��ەی سلێمانیدا چوار رۆژنامەنووس هەیە رۆژنامەوانێكیش دەس��ت��گ��ی��ر ك�����راوە ك���ۆی گ��ش��ت��ی ئ��ەو پێشێلكاریانەی كراوە لە سەنتەری میترۆ نزیكەی ( )50حاڵەتە ،هاوكات سەندیكای رۆژن��ام��ەن��ووس��ان��ی��ش دەڵ��ێ��ت ئ��ەوەن��دە بەیاننامەمان دەرك����ردووە ب��ەاڵم كەس گوێمان لێناگرێت.
لە رۆژی ()2/17ەوە لەگەڵ دروستبوونی ئەو روداوانەی لە سلێمانی رویاندا و خۆپیشاندانی بەردەوام شاری سلێمانی گرتەوە لەوكاتەدا هەر رۆژی یەكەم دوو رۆژنامەنووس بریندار دەب��ن بە فیشەكەكانی لقی چ��واری پارتی و چەندین رۆژنامەنووسیش پێشێلكاریان بەرامبەر دەكرێت .لە رۆژی هەینی ك��ە دووەم رۆژ دەك���ات س��ەرج��ەم رۆژن��ام��ەن��ووس��ان گ��وش��اری��ان��خ��رای��ە س���ەر و هێرشیانكرایە س���ەر و نەیانهێشت وێنە بگرن چەند جارێكیش لێیاندان .لە رۆژی شەممەشدا تەواوی رۆژنامەنووسان رووبەڕوی سوكایەتی و هێرش بوونەوە و دوو رۆژنامەنووسیش لەو رۆژەدا بریندار كرا .لە سێ رۆژی سەرەتادا كۆی گشتی ئەو رۆژنامەنووسانەی بریندار كراون دەگاتە پێنج رۆژنامەنووس .رۆژنامەی هاواڵتیش ل��ە رۆژی ی��ەك��ەم��دا رای��گ��ەی��ان��د ك��ە ه��ەڕەش��ەی��ان لێكراوە و گیانی رۆژنامەنووسانیان لە مەترسیدایە، لەو بارەیەوە ك��اژاو جەمال ،جێگری سەرنوسەری رۆژنامەی هاواڵتی ،وتی «رۆژی خۆپیشاندانەكە پاسەوانەكانی لقی چوار تەقەیان كرد بەسەر بینای رۆژنامەی هاواڵتی و هەڕەشە و قسەی ناشرین ئ��اراس��ت��ەی پەیامنێرەكانمان ك���راوە بۆیە ئێمەش بڕیارماندا بارەگای هاواڵتی چۆڵ بكەین و هێزی پێشمەرگە ئەركی پاسەوانی كردنی بینای هاواڵتیان گرتە ئەستۆ بۆ ئەوەی پارێزگاری لێبكەن» هەر لە درێژەی ئەو گوشارانەی سەر رۆژنامەنووسان تەلەفزیۆنی ( )NRTرایگەیاند كە گوشاریان لێدەكرێت بۆ راگرتنی پەخشەكەیان. ل���ەب���ارەی ب���ەدواداچ���وون���ەك���ان���ی س��ەن��دی��ك��ای رۆژنامەنووسانەوە سكرتێری لیژنەی داكۆكی لە ئازادی و مافی رۆژنامەنووسان ئەنوەر حسێن بە چەتری راگەیاند «وەك سەندیكای رۆژنامەنووسان ئیدانەی ئەوە دەكەین رۆژنامەنووسان بەرگوللە بكەون و ئیهانە بكرێن لە هەر جۆرە بارگرژیەكدا ،چونكە رۆژنامەنووس جیاوازە لە خەڵكی خۆپیشاندەر چەنكە
ئه‌و ده‌مه‌ی رۆژنامه‌نوسان رێیان لێده‌گیرێت وێنه‌ی خۆپیشاندان بگرن ناچارن وێنه‌ی خۆیان بگرن فۆتۆ :چه‌تر پێدەچێت لە پشت خەڵكی خۆپیشاندەرەوە سیاسەتێك یان الیەنێك هەبێت بەاڵم رۆژنامەنووسان هیچیان لە ێ كە گواستەوەی پشتەوە نیە تەنها كارەكەی نەب پەیامە ئەمەش ئەركی خۆیەتی» ناوبراو رایگەیان كە لە برینداربوونی ئەو هاوكارانەیان نارەحەتن. ب��ەگ��وێ��رەی ه��ەن��دێ��ك زان��ی��اری سەندیكا بۆیە بەیاننامەی دەرنەكردووە ئەو كەسانەی كە بەهیوان خۆیان بپاڵێون بۆ نەقیبی سەندیكا لە كۆنگرەدا كە بڕیارە لە چەند رۆژی داه��ات��وودا سازبكرێت، پێویستیان بە دەنگی كادرانی الیەنەكان دەبێت بۆیە لەبەر پاراستنی دەنگەكانیان هیچ كەسێك ناتوانێت بڕیاری دەركردنی بەیاننامە بخاتە بەرباسەوە هەر لەبارەی پێشێلكاریەكانەوە ،بەبۆنەی رووداوەكانی هەرێمیشەوە ئ��ەو سەندیكایە كۆنگرەكەی خۆی دواخ��س��ت ،لە ش��ەوی شەممەدا كەناڵی ()NRT ب��ارەگ��اك��ەی سوتێندرا ئ��ەم��ە لەكاتێكدا ب��وو كە ئ��ێ��وارەك��ەی رای��گ��ەی��ان��د ك��ە ه��ەڕەش��ەی��ان ل��ەس��ەرە زیانەكانی ئەو كەناڵە بە وتەی بەڕێوبەری گشتی كەناڵەكە (توانا عوسمان) بە نزیكەی دە ملیۆن دۆالر
مەزەندە دەكرێت ،توانا لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لەوەاڵمی پرسیارێكی چەتردا رایگەیاند كە ئەوانەی هاتونەتە سەرمان نزیكەی ( )50چەكدار بوون و پاسەوانەكەشیان بریندار كردوین و ئەوانیش كەسێكیان لێبریندار ك��راوە چونكە خوێنەكەی دی��ارە .رەحمان غەریب ،رێكخەری سەنتەری میترۆ ،بەچەتری راگەیاند «بە هەموو شێوەیەك ئیدانەی ئەو پشێویانە دەكەین كە رووب��ەڕووی رۆژنامەنووسان دەبنەوە». ئەو سەنتەرە لە بەیاننامەیەكدا پێشیلكاریەكان باڵو دەكەنەوە و راشیدەگەیەنن لە رۆژی سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەكانی سلێمانییەوە تا ئەمڕۆ كە دوێنێیە، سەنتەرەكەمان «دەی���ان حاڵەتی ب��ری��ن��دارك��ردن و دەستگیركردن و لێدان و رێگریكردن و شكاندنی كامێراو دەسبەسەرداگرتنی كەلوپەلی رۆژنامەوانیدا تۆماركردووە» هاوكات ئەو سەنتەرە كردارەكەی دژی كەناڵی نالیا باس دەكات لەگەڵ چەندین پێشێلكاری و دەڵ��ێ��ت «ئ��ەم��ڕۆ رۆژێ��ك��ی ڕەش���ە ل��ە مێژووی رۆژنامەگەری كوردیدا». یەكێك لەو رۆژنامەنووسانەی كە رۆژی یەكەم
ب��ری��ن��دار ك��را هێمن لەتیف پەیامنێری ماڵپەری (دەس��ت��ور) ب��وو لە لێدوانێكی تایبەتدا باسی لە چۆنیەتی رووداوەك��ە كرد وتی «من لەبەردەم لقی چوار بووم و وەك رۆژنامەنووسێك وێنەم دەگرت و ێ بوو چوومە روماڵی رووداوەك��ەم دەكرد ،كامێرام پ ێ بوو، ب��ەردەم بەردە درعەكانەوە چونكە چەكیان پ دەمزانی بگەنە من چی دەك��ەن ،من كە بەركەوتم بكەوتمایەتە بەر دەستیان هەر ئەوانەی كە هەڵیان كوتایە سەر من دەمزانی چی دەكەن ،خۆ ئەوانیش شەلم كوێرم ناپارێزم تەقەیان دەكرد و حیسابیان بۆ ئەوە نەدەكردە تۆ رۆژنامەنووسی یان هاواڵتی» ناوبراو لە بارەی ئەوەی كە ئەوان نەیانزانیبێت رایگەیاند كە ێ بیزانن كە رۆژنامەنووسم چونكە من كامێرا «دەب ێ بوو و رووماڵی رووداوەكانم دەكرد ،بەاڵم و جانتام پ ئەوان هێرشیان كردە سەر من». جێگری سەرنوسەری هاواڵتی لە لێدوانەكەیدا وتی ێ رۆژنامەنووسێ «پێم وایە بە مەبەست بووە كات ێ چونكە هەمیشە میدیا ێ یان ئیهانە دەكر بەردەكەو ێ لەو روداوان��ەدا و ئەگەر رۆڵێكی گرنگ دەگێڕ
ێ ئەوا ئەوان میدیا ئەو ڕۆڵە نەگێڕ دەتوانن بە فڕوفێل بیشارنەوە و شێوە راستەقینەكەی نەگاتە خەڵك» كاژاو دەستی تۆمەتباری راكێشا وتی «دەس��ەاڵت و حكومەتی هەرێم بەرپرسیارن پێویستە لێكۆڵینەوە بكەن لەو كەسانەی كە تەقەیان لە خەڵك و رۆژنامەنووسان ك���ردووە» .سەنتەری میترۆ پێشیێلكاریەكانی ب�ڵاو ك��ردووەت��ەوە و كە نزیكەی ( )50پێشلكاریە تیایدا ریزبەندی كردووە ئەمە جگە لە ئامارەكانی دوێنێ كە تیایدا سەرجەم رۆژنامەنووسان رووبەڕوی هێرش بوونەوە. بەر پرسەكەی سەندیكا كە تا ئێستا بەیاننامەیان دەرنەكردووە وتی «ئەركی سەندیكای رۆژنامەنووسان نیە ه��ۆش��داری بداتە الیەنە سیاسەیەكان چونكە هەموومان باش دەزانین كە الیەنە سیاسیەكان خۆیان بە زاناتر دەزانن» ئەنوەر حسێن راشیگەیاند «ئێمە ێ رۆژنامەنووس ئینتیكی كارەكەی بپارێزێ دەڵێین دەب و الیەنگری هیچ الیەك نەكات» ناوبراو لەبارەی بەیانی فەرمیشیانەوە وتی «ئەوەندەمان بەیاننامە دەرك���ردوە ب��ەاڵم كوێمان لێنەگیراوە و تاوانباریش كراوین بەوەی كە پیاوی حیزبین و سەندیكایەكین سەر بەدەسەاڵتین و سەندیكا كارتۆنیە ،بەاڵم لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا ئێمە زۆرترین جار الیەنگریمان لە میدیای ئ��ازاد و ئەهلی ك��ردووە ئەمە لە كاتێكدا زۆرجاریش خەڵكانی نێو حیزبەكان گلەیی ئەوەمان لێدەكەن و دەڵێن كە پەالمار دەدرێین بۆ قسە ناكەن، بە بەیاننامەیەكی ئێمەش وەزعەكە ناگۆڕدرێت». ئەو رۆژنامەنووسەی كە بریندار كرابوو لە بارەی داوای یاساییەوە ئاماژەی بەوەكرد نەخێر تا پارێزەری یاسایی نەبینم داوای یاسایی تۆمار ناكەم. لە بارەی هێرشەكەی سەر كەناڵی نالیا بەڕێوبەری ئەو كەناڵە وتی :بەڵگەكانمان ئەوەندە رونە چاوەڕێ دەكەین حكومەتی هەرێم ئێستا لێمان داوا بكات و ێ و لە كاتێكی دیاریكراودا و بە دەنگی بیاندەین ب��ەرز ئ��ەو الی��ەن��ەی ك��ە ل��ە پشتییەتی ئاشكرای بكەن.ناوبراو ئەوەشی وت :ئەوەی ئێستا پارێزگای سلێمانی مەلەفەكەی ئێمە حەواڵەی لیژنەیەكی لێكۆڵینەوەی موحافیزی دەكات لە ئاستی شاری سلێمانی و رازی نین و ئەمە جۆرێكە لە یاریكردن بە ك��ات ،ئەگەر بە زووی��ی ئاشكرا نەكرێت ،ئەوا خۆمان رایدەگەیەنین و مەلەفی خۆمان ئاڕاستەی رۆژنامەگەری جیهانی و ئێراقی و هەموو ئەو الیەنانەی تر دەكەین .هاوكات رۆژنامەی چەتریش ئەو هێرشەی سەر میدیا ئەهلیەكانی ئیدانە كرد.
رووداوه‌که‌ى سلێمانى چاوی میدیاکانی جیهانی گۆڕی
بوونى گه‌نده‌ڵی و خراپی ره‌وشی ژیان‌و نه‌بوونى هه‌لی کار هۆکارى سه‌ره‌کى بوون [ ئا /رێبوار عه‌زیز ] میدیا‌و راگه‌یاندن ه عه‌ره‌بی و جیهانیه‌کان به‌جیا قس ه له‌سه‌ر رووداوه‌ک���هى شارى سلێمانى ده‌که‌ن‌و پێیانوای ه بوونى گه‌نده‌ڵی و خراپی ره‌وشی ژیان‌و زینده‌گى‌و نه‌بوونى کار بۆ هاواڵتیانى هه‌رێمى کوردستان هۆکاری سه‌رکی ناره‌زایه‌تیه‌کانن.
مانشێتى سه‌ره‌کى زۆربه‌ى پێگه‌ى ئه‌لیکترۆنى و رۆژنامه و رادی��ۆ و کهناڵه ئاسمانیی‌ه عه‌ره‌بی و جیهانیه‌کان بریتى ب��وو ل�ه‌گ��واس��ت��ن�ه‌وه‌ى دوا گۆڕانکارى و زانیارى زیاتر له‌باره‌ى رووداوه‌ک �هى رۆژى پێنج شه‌ممه‌ى هه‌فته‌ى راب����ردووى ش��ارى سلێمانى که له‌دوا ئاماردا که‌سێک کوژرا و ()57 بریندارى لێکهوتهوه. پێگه‌ى ئه‌لیکترۆنى ئیالف که‌پێگه‌یه‌کى عه‌ره‌بیه و رۆژانه چه‌ند جارێک هه‌واڵ‌و زانیارى تازه باڵو دهکاتهوه پێیوایه ئه‌و سه‌دان هاواڵتیه‌ى شارى سلێمانى که به‌مه‌به‌ستى خۆپیشاندان‌و ده‌ربڕینى ناره‌زایه‌تى له(گۆڕه‌پانى سه‌را)وه به‌شه‌قامه‌کانى سه‌نته‌رى شاردا باڵوبوونه‌و‌ه داواى ئه‌نجامدانى چاکسازى حکومى، نه‌هێشتنى گه‌نده‌ڵی ،هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم‌و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانیان ده‌کرد. ماڵپه‌رى ئیالف ئه‌وه‌شی گواسته‌و‌ه له دره‌نگانێکدا ئاراسته‌ى خۆپیشاندانهکه به‌هه‌وڵی شێواندن‌و به‌رد بارانکردنى باره‌گایه‌کى سه‌ره‌کى پارتى دیموکراتى کوردستان که به‌پارته‌که‌ى مه‌سعود بارزانى ناسراوه کۆتایی هات و له‌ئه‌نجامى ته‌قه‌ی پاسه‌وانه‌کانى باره‌گه‌که‌شدا که‌سێک ک��وژارو زیاتر له ()33 که‌سی دیکه‌ش بریندار بوون ئه‌م ئاماره له ئاماره سهرهتاییهکانه ئه‌و ماڵپه‌ڕ‌ه باڵوی کردووه‌ته‌وه. رۆژن���ام���هى ق��ودس��ی ع��ه‌ره‌ب��ی ل �ه‌پ��اش چه‌ند کاتژمێرێکی ک �ه‌م ل���ه‌رووداوه‌ک���ه ،به‌شێوه‌یه‌کی سه‌ره‌کى هه‌واڵى خۆپیشاندان و ده‌رئه‌نجامه‌کانى
باڵو ک��ردهوه ،ئه‌وه‌ى رایگه‌یاند که‌زیاتر له3.000 ه��اواڵت��ى ش��ارى سلێمانى به‌ئامانجى نه‌هێشتنى گه‌نده‌ڵی ،چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى بێکارى ،باشکردنى ژیانیان و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت ،هاتوونه‌ته سه‌ر شه‌قامه‌کان و له ئه‌نجامى پێکدادانی نێوان پاسه‌وانه‌کانى باره‌گایه‌کى پارته‌که‌ى مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمی کوردستان هاواڵتیه‌ک ک���وژاوه‌و زیاتر ل �ه( )30که‌سی دیکه‌ش بریندار ب��وون .ژم��اره‌ی ئه‌م رۆژنامه‌یه‌ش هه‌ر له ئاماره سهرهتاییهکانه. رادی��ۆی س �ه‌وا ،له‌به‌شی هه‌واڵى عێراقیدا دوا نه‌که‌وت له‌ئاشکراکردنى ئه‌نجامه‌کانى رووداوهکه و له‌هه‌واڵێکیدا به‌گوێگرانى خۆی ده‌ڵێت :ژماره‌یه‌ک له هاواڵتیانى سلێمانى له‌به‌رامبه‌ر بوونى گه‌نده‌ڵی و بوونى ناعه‌داله‌تى له خۆپیشاندانێکدا داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانیان کرد. هه‌روه‌ک ئاماژه‌شی به‌ته‌قه‌کردنى پاسه‌وانه‌کانى باره‌گاى لقى سلێمانى ،پارتى دیموکراتی کوردستان کرد به‌سه‌ر خۆپیشانده‌راندا که بههۆیهوه ( )2که‌س بوون‌ه قوربانى و ژم��اره‌ی�ه‌ک له‌هاواڵتیانى تری مه‌ده‌نى بریندار کران. ئاژانسی ()BBCی ئینگلیزى ئه‌وه‌ى باڵوکرده‌وه که له‌ناڕه‌زایه‌تیه‌کى جه‌ماوه‌ریدا له‌شارى سلێمانى ( 270کم باکورى به‌غداد) دژى گه‌نده‌ڵی‌و له‌پێناو باشکردنى ژیان‌و گوزه‌رانى هاواڵتیان‌و ره‌خساندنى هه‌لى کار هاتنه سه‌ر شه‌قامه‌کان و له‌ئه‌نجامى ته‌قه‌ى پاسه‌وانانى باره‌گه‌یه‌کى پارته‌که‌ى مه‌سعود بارزانیدا ،خۆپیشانده‌رێک کوژرا و به‌ده‌یان که‌سی دیکه‌ش بریندار بوون. تارق جه‌وهه‌رى راوێژکارى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به‌ئاژانسه‌که‌ی راگه‌یاندو‌ه «به‌سه‌دان ه��اواڵت��ى له‌ناوه‌ڕاستى ش��ارى سلێمانیهوه ،داواى نه‌هێشتنى گه‌نده‌ڵى و چاک‌کردنى ب��ارودۆخ��ى
ب��وون ب�هو ئامانجه ناره‌زایه‌تیان رێکنه‌خستبوو و بێکارى‌و ریفۆمى سیاسیان ده‌کرد». ( )BBCپێیوایه هاواڵتیانى هه‌رێمى کوردستان دواتر داواى هێمنیان له‌خۆپیشانده‌ران کرد» ،به‌اڵم به‌به‌راوردى ناوچه‌کانى ترى ناوه‌راست‌و باشورى واڵت «به‌شێکیان هه‌ڵیان کوتای‌ه سه‌ر باره‌گایه‌کى پارتى که زۆرینه‌یان له نه‌ته‌وه‌ى عه‌ره‌بن ژیانى ماددیان دیموکرات له سلێمانى و تێیدا شکاندنى ج��ام و باشتره ،به‌اڵم پێیانوای‌ه ه�ه‌ردوو پارتى ده‌سه‌اڵتدار هه‌وڵی سوتاندنى باره‌گاکه‌یاندا». رۆژن���ام���ه ع �ه‌ره‌ب��ی �ه‌ک �ه ،ئ��ه‌وه‌ش��ی گ��واس��ت �هوه ده‌ستیان ب�ه‌س�ه‌ر سامانى ه�ه‌رێ��م و داهاته‌که‌یدا که‌نه‌وشیروان مسته‌فاى سه‌رۆکى ئۆپۆزسیۆن داواى گرتووه. له‌الیه‌کى ت��رهوه ئاژانسی رۆیته‌رزی ئه‌مریکى له‌خۆپیشانداران ک��ردووه هێمنى‌و ئارامى شارهکه ئ��ام��اژه به‌خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زایه‌ته‌کانى ه �ه‌زاران پیارێزن و له‌به‌یاننامه‌یه‌کیشدا ئ���ه‌وه‌ى دووپ��ات که‌سی هاواڵتیانى شارى سلێمانى ده‌کات که‌تێیدا کرده‌وه‌ته‌وه. حهمه توفیق ره‌حیم وته‌بێژى فه‌رمى بزوتنه‌وه‌که‌ی داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت ده‌ک �ه‌ن به‌هۆی ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فا له‌لێدوانێکیدا ب��ۆ که‌ناڵى بوونى گه‌نده‌ڵى‌و خراپی گوزه‌رانى هاواڵتیان. رۆی��ت�ه‌رز ئه‌وه‌شی گواسته‌و‌ه که‌خۆپیشانده‌ران ب��زوت��ن �ه‌وه‌ک �ه ئ���ه‌وه‌ى رای��گ �ه‌ی��ان��دووه که«به‌هیچ به‌ردیان گرتووه‌ت‌ه باره‌گایه‌کى سه‌ر به‌پارته‌که‌ى شێوه‌یه‌ک ئێمه لێی به‌رپرس نیین». رۆژنامه‌ى (الشرق االوسط) ،پشت به‌لێدوانێکى مه‌سعود ب��ارزان��ى س �ه‌رۆک هه‌رێم له شارهکه و هۆتافیان دژى کێشاوه ،دواتر له‌الیه‌ن پاسه‌وانه‌کانى هیوا ئه‌حمه‌د مسته‌فای به‌رپرسی لقی چ��وارى باره‌گاکه‌و‌ه تهقه به‌سه‌ر هاواڵتیاندا کراوه‌و بههۆیهوه پارته‌که‌ى بارزانى بۆ ماڵپه‌رى په‌یامنێرى کوردى ( )2که‌س کوژراون‌و ( )47که‌سی تریش بریندار ده‌به‌ستێت که‌پێوای‌ه «بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌سه‌ره‌تای خۆپیشاندانه‌که‌و‌ه ل�ه(گ��ۆڕه‌پ��ان��ى س���ه‌را) ،هانى بوون. ئاژانس‌ه ئه‌مریکیه‌ک‌ه ه���ه‌روه‌ک نایشارێته‌وه خۆپیشانده‌رانی داوه رووب����ه‌ڕووى باره‌گه‌که‌مان که له‌شارى هه‌ولێری پایته‌خت ،ئاگر به‌رداوه‌ته ببنه‌وه». د.فواد حسێن ،سه‌رۆکى دیوانى سه‌ورۆکایه‌تى باره‌گایه‌کى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانی رکابه‌رى سه‌ره‌کی ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ رۆژن��ام��ه‌ک��ه ده‌دوێ���ت پارتى دیموکراتى کوردستان. رۆژنامه‌ى (الشرق االوس��ط)ی چاپی عه‌ره‌بی «سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم چ��اوه‌ڕوان��ى دوا راپۆرتى جیاوازتر له‌راگه‌یاندنه‌کانى تر پێیوایه ناره‌زایه‌تیه‌کان حیزب و الیهنه سیاسیه‌کانی کوردستان ،نوخبه‌ى ل�ه ش��اره‌ک��ان��ى ب��اک��ورى عێراقیه‌و‌ه ب���ه‌ره‌و‌ه باشور رۆشنبیران و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى هه‌ڵکشاوه‌و‌ه ل�ه‌م��اوه‌ى چه‌ند رۆژێ��ک��دا ،شاره‌کان ده‌کات وه‌کو سه‌ره‌تایه‌ک بۆ پێکهێنانى لیژنه‌یه‌کى چه‌ندین خۆپیشاندانى به‌خۆیه‌و‌ه بینوو‌ه یه‌کێک لێکۆڵینهوه له رووداوهکه«. م��اڵ��پ�ه‌رى ک�ه‌ن��اڵ��ى ئه‌لعه‌ره‌بی‌ه قوربانیه‌کانى ل �ه‌وان �ه‌ش ش��ارى سلێمانى ،دووه‌م گ���ه‌وه‌ر‌ه ش��ارى هه‌رێمی کوردستانه که‌تێیدا کوژرانى یه‌کێک‌و رووداوهکه ،به‌گولل‌ه بارانکردنى پاسه‌وانه‌کانى باره‌گا پارتیه‌که‌ى سلێمانى له‌به‌رامبه‌ر خۆپیشانده‌راندا بریندابوونى ()50ى ترى لێ ده‌که‌وێته‌وه. رۆژان���ام���ه‌ک���ه ده‌ن���وس���ێ���ت «ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ى تاوانبار ده‌ک��ات و پێیوایه له‌پشێویه‌کاندا حه‌وت ئاماده‌کارانى تۆڕی به‌رگرى له‌ماف‌و ئازادیه‌کانى که‌س کوژارو‌ه ()50ی تریش بریندار بووه. که‌ناڵی ئه‌لعه‌ره‌بی‌ه هۆکارى ناره‌زایه‌تیه‌کانى هاواڵتیانى کوردی که‌رێکخه‌رى خۆپیشاندانهکه
شارى سلێمانى باکورى عێراقی بۆ بوونى بێشومارى گه‌نده‌ڵی‌و بێکارى هاواڵتیان‌و خراپی حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‌و روونى دهکاتهوه هاواڵتیانى شاره‌کانى عێراق به‌شێوه‌یه‌کى گشتى بێزارن له‌به‌رنامه‌کانى حکومه‌ت‌و داواى چاکسازى‌و رووبه‌ڕووبونه‌وى گه‌نده‌ڵى‌و لێپێچینه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵکاران ده‌که‌ن. سه‌رچاوه‌یه‌کى ئه‌منى به‌که‌ناڵه‌که‌ى راگه‌یاندووه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى هێزێکى ئاسایشى زۆر له‌شاره‌که‌دا باڵو‌ه پێکراوه ،هێزێکى گ�ه‌وره‌ى سه‌ربازى سه‌ر به پارته‌که‌ى مه‌سعود ب��ارزان��ى له‌هه‌ولێره‌و‌ه ره‌وان �هى سلێمانى کراوه. له کاردانه‌وه‌ى رووداوکه‌شه‌دا ،که‌ناڵى ئه‌لعه‌ربیه ئاماژه به‌سوتانى باره‌گاى سه‌ره‌کى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ل�ه‌ش��ارى هه‌ولێر ده‌ک���ات ،ب �ه‌اڵم تا ئاماده‌کردنى راپۆرتى که‌ناڵه‌ک‌ه «زیان‌ه مادى‌و مه‌عنه‌وه‌یه‌کانى نازانێت». ئاژانسی () CNNی ئه‌مریکى ئه‌نجامه‌کانى رووداوه‌که‌ى هه‌فته‌ى رابردووى سلێمانى باڵوده‌کاته‌وه‌‌و ده‌نوسێت «به‌ده‌یان که‌س له‌خۆپیشانده‌رانی شارهکه هێرشیان کردوه‌ت‌ه سه‌ر باره‌گایه‌کى پارتى له سلێمانى و پاشان پاسه‌وانه‌کانى ئه‌و باره‌گای‌ه به‌ته‌ق‌ه وه‌اڵمیان داونه‌ته‌و‌ه و دواجار هاواڵتیه‌ک کوژراو ()57ی دیکه‌ش بریندار بوون». به‌گشتى میدیا ع �ه‌ره‌ب��ی و جیهانیه‌کان له گواستنه‌وه‌ى رووداوه‌ک��ان��ى ئه‌م دوای �هى شاره‌کانى ع��ێ��راق��دا ب��ێ��ده‌ن��گ ن���ه‌ب���وون‌و ب�ه‌پ��ێ��ی ب����ه‌روارى رووداوه‌کان ،ئاماژه‌یان بهوه کردووه که‌واڵت ماوه‌ى چه‌ند هه‌فته‌یه‌که ،چه‌ندین خۆپیشاندان‌و ناره‌زایه‌تى ج��وداج��وداى ج �ه‌م��اوه‌رى ب�ه‌خ��ۆی�هوه بینیوه‌‌و تێیدا «داواى رووب�ه‌ڕووب��ون�ه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى ،لێپیچینه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵکاران ،چاره‌سه‌رکردنى قه‌یرانى بێکاری و نه‌بوونى خزمه‌تگوزارى سه‌ره‌تایی بۆ هاواڵتیان کراوه».
ژیانى سه‌رکرد ه عه‌ربیه‌کان له‌مه‌ترسیدایه
پریشکى ئاگرى شه‌پۆلى ناڕه‌زایه‌تیه‌کان ل ه فراوان‌بووندایه [ ئا /رێبوار ] ه��اواڵت��ی��ان��ى ع��ه‌ره‌ب��ی چ �ه‌ن��دی��ن واڵت��ى رۆژهه‌اڵتى ناوین و باکورى ئه‌فریقا داواى گۆڕانکارى ریشه‌یی و ده‌ست ل ه کارکێشانه‌ى ده‌ستبه‌جێی سه‌رۆکه‌کانیان ده‌ک �ه‌ن و ل ه و پێناوه‌شدا ب�ه‌ده‌ی��ان خۆپیشاندانى ف��راوان شاره‌کانى ئه‌و واڵتانه‌ى گرتوهتهوه.
چاودێران وای ده‌بینن که‌خۆسوتاندنى محه‌مه‌د بو عه‌زیزى گه‌نجى تونسی بووه ده‌ستپێکى هه‌وڵى گۆڕانکارى و البردنى سه‌رۆکى چه‌ندین واڵتى عه‌ره‌بی ،دواب�ه‌داوى راوه‌دوونانى هه‌ریه‌ک‌ه له زه‌ین س و حوسنى العابدین ب��ن عه‌لى س �ه‌رۆک��ى تون موباره‌کى س��ه‌رۆک میسر ،پریشکى ئاگرهکه گه‌یشت‌ه چه‌ندان واڵتى ترى عه‌ره‌بی له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌راست‌و باکورى ئه‌فه‌ریقا ،له ئێستاشدا سه‌رۆکى هه‌ریه‌ک‌ه له واڵتانى به‌حره‌ین ،سوریا ،یه‌مه‌ن ،ئوردن، لیبیا ،جهزائیر و چه‌ندانى تر له لێواره‌کانى مه‌رگى ده‌سه‌اڵت نزیک بوونه‌ته‌وه. واڵتى به‌حره‌ین که حوکم تێیدا شاهانه‌ی‌ه و له دواى وه‌رگرتنى سه‌ربه‌خۆیی له الیه‌ن به‌ریتانیاوه له ساڵى ( )1971دا ،م��اوه‌ى چ�ه‌ن��دان ساڵه له الیه‌ن خێزانی حه‌مه‌د بن عیسا ئال خه‌لیفه‌و‌ه بهڕێوه ده‌ب��رێ�ت‌و به‌یه‌کێک له هاوپه‌یمان‌ه گرنگه‌کانى والیه‌ت‌ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا داده‌ن��رێ��ت ،له ئێستا ه��اواڵت��ی��ان داواى گ��ۆڕان��ک��اری و ده‌س��ت له‌کارکێشانه‌وه‌ى شا ده‌که‌ن. له‌به‌ره‌به‌یانى رۆژى دووشهممه ()2011/2/14هوه خۆپیشاندانی جه‌ماوه‌رى به‌ئامانجى چاکسازى له واڵتتدا ده‌ستی پێکردوو‌ه و به پێی ئاژانسه‌کانى هه‌واڵیی جیهانیش له خۆپیشاندانه‌که‌ى رۆژى پێنج شه‌ممه‌ى هه‌مان هه‌فته‌دا له الیه‌ن هێزه‌کانى سوپاو‌ه زیاتر له ( )50تانک‌و زرێپۆش هێنراوه‌ته گۆڕه‌پانى لوئلوئه‌ى شارى مه‌نامه‌ى پایته‌خت. ئ��اژان��س��ی ه���ه‌واڵ���ى رۆی���ت���ه‌رز ب�ڵ�اوى ک���ردهوه گۆڕه‌پانه‌ک‌ه به‌ته‌واوى له الیه‌ن هێزه‌کانى سوپای کراوه و ئاشکراشى کرد له ئه‌و واڵتهوه کۆنترۆڵ ئه‌نجامى پێکدادانى نێوان سوپا و خه‌ڵکى مه‌ده‌نیدا، چه‌ندین ک�ه‌س ک���وژراو‌ن و ده‌ی��ان که‌سی تریش بریندار کراون. ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ى ب�ه‌ح��ره‌ی��ن ئ�ه‌ن��دام��ى رێکخراوى ئۆپیک نییه ،ب���ه‌اڵم پشت به‌ده‌رهێنانى ن�ه‌وت ده‌به‌ستێت‌و واڵتێک‌ه زۆری��ن�ه دانیشتوانى شیعه مه‌زهه‌ب‌ه و له الی �ه‌ن خێزانێکى سوننیه‌و‌ه حوکم ده‌کرێت ،ئ�ه‌وێ واڵت��ى پێنجه‌م‌ه له بوونى هێزى ده‌ریایی ئه‌مریکى تێیدا.
شێخ خه‌لیف‌ه بن سلێمان ئال خه‌لیفه‌ی سه‌رۆک وه‌زی��ران��ی واڵته‌ک‌ه له به‌رامبه‌ر جێبه‌جێنه‌کردنى داواک������ارى الب��ردن��ی��دا ب���هو پ��ێ��ی�هى ی�ه‌ک��ێ��ک�ه له داواکارییه‌کانى هاواڵتیانى ئه‌و واڵت �هى که‌نداو ب��ڕی ( )2650دۆالرى ئه‌مریکى ب �ه‌س �ه‌ر هه‌ر خێزانێکدا به‌خشى. به‌پێی پالنێکى پێشوه‌ختى الیه‌نگرانى واڵته‌که‌ى موعه‌مه‌ر قه‌زافى له دواى رووخانى حکومه‌که‌ى موباره‌کى سه‌رۆکى میسره‌و‌ه الیه‌نگرانى ده‌سه‌اڵت ئاماده‌ى رووبه‌ڕووبونه‌وه‌‌و پێک‌کژان کراون له گه‌ڵ خۆپیشانده‌راندا و له ناڕه‌زایه‌تیه‌کانى ئه‌م دوایه‌ى هاواڵتیاندا به‌روونى ئهوه ده‌رکه‌وت. رۆژى ( )2011/2/16له شارى به‌نغازى دووه‌م گهوره شارى لیبیا ،به‌هه‌زاران هاواڵتى خۆپیشانده‌ر رژان���ه س �ه‌ر شه‌قامه‌کان و داواى گ��ۆڕان��ک��ارى‌و چاکسازى ریشه‌ییو ده‌ست له کارکێشانه‌وه‌ى خێراى موعه‌مه‌ر قه‌زافى سه‌رۆکى واڵت ده‌که‌ن. ئاژانسى هه‌واڵیى رۆیته‌رز ئه‌وه‌ى گواسته‌و‌ه که س و الیه‌نگرانى سه‌رۆکى له الیه‌ن هێزه‌کانى پۆلی واڵتهوه گولله‌بارانى خۆپیشانده‌ران کراوه ،سه‌ربارى ژماره‌یه‌کى زۆرى قوربانى ،چه‌ندان چاالکوانى مه‌ده‌نى ده‌ستگیر کراون. س�ه‌رچ��اوه‌ک��ان��ى ه���ه‌واڵ ،ئ �ه‌وه‌ی��ان راگ�ه‌ی��ان��دووه که‌پریشکى ئاگرهکه ل�ه رۆژى س��ێ شه‌ممه‌ی راب����ردوو ت�ه‌ش�ه‌ن�هى ک����ردووه‌و ب��ۆ پشتگیرکردنى ش��ارى به‌نغازی ،ب �ه‌ده‌ی��ان ه���ه‌زار ه��اواڵت��ى رژان �ه س �ه‌ر شه‌قامه‌کانى ش��ارى ته‌رابلسی پایته‌خت‌و له ئه‌نجامى پێکدادانه‌کانیشدا چه‌ندان ک��وژاو و به‌ده‌یان بریندا ههیه. ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ى ئ��اژان��س �ه ف�ه‌رم��ی�ه‌ک��ان��ى س��وری��ای واڵته‌که‌ى ئه‌سه‌د پێیانوابوو تاراده‌یه‌ک ئارمتره، خۆپیشاندانه جه‌ماوه‌ریه‌کى به‌رده‌م ئه‌نجومه‌نى گه‌لى سوریا له گۆڕه‌پانى سه‌عدوڵاڵ جابرى پێچه‌وانه‌ى ئه‌مه‌ى سه‌لماند. به‌پێی ئ �هو ئ��اگ��اداری��ان �هى پێشوه‌خت ل�ه سه‌ر ماڵپه‌رى ئینته‌رنێتى فه‌یسبووکدا باڵو کرابوونه‌وه، هاواڵتیانى خۆپیشانده‌ر له شارى حه‌له‌به‌و‌ه رۆژى ت��وڕه‌ی��ی واڵت��ی��ان ئ��اش��ک��را ک����ردوو‌و ئ��اگ��ره‌ک�ه گه‌یشت‌ه شاره‌کانى ترى واڵت ،به‌شارى دیمه‌شقى پایته‌ختیشه‌وه‌‌و داواى نه‌هێشتنى گه‌نده‌ڵ ى و ده‌ست له کاکێشانه‌وه‌ى سه‌رۆکیان ده‌کرد. له‌به‌رانبه‌ر ئه‌مه‌دا ،به‌شار ئه‌سه‌دی سه‌رۆکى ک��ۆم��ارى س��وری��ا ،ل �ه ل��ێ��دوان��ی��دا ب��ۆ رۆژن��ام �هى () wall street journalی ئه‌مریکى رایگه‌یاند ک �ه له‌مساڵدا ب�ه‌ن��ی��ازه ل �ه رێ��گ �هى هه‌ڵبژاردنى شاره‌وانیه‌کانه‌و‌ه گۆڕانکارى سیاسی ،ئابورى له واڵته‌که‌یدا بکات.
کراوه ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
7
ش��ا ع �ه‌ب��دوڵ�لای پ��ادش��اى ئ���وردن ب �ه‌ر ل�ه ب�ه‌رزب��وون�ه‌وه‌ى ده‌ن���گ���ى ن���اڕه‌زای���ه‌ت���ی���ه‌ک���ان، ح���ک���وم���ه‌ت���ه‌ک���هى س �ه‌م��ی��ر ره‌ف���اع���ى ه���ه‌ڵ���وه‌ش���ان���ده‌وه‌و (مه‌عروف به‌خیت)ى راسپارد ب��ۆ پێکهێنانى ح��ک��وم�ه‌ت، دواتریش به‌رۆژنامه‌نووسانى رای���گ���ه‌ی���ان���د« :پ��ێ��وی��س��ت �ه حکومه‌تى داه��ات��وو به په‌له ت و ه�ه‌ن��گ��اوی پێکبهێنرێ خ��ێ��را و ئ��اش��ک��را ب��ن��ێ��ت بۆ چاکسازى سیاسی راسته‌قینه له واڵتدا». دواب�������ه‌داوى ل��ێ��دوان �ه‌ک �هى هه‌فته‌ى راب���ردووى س�ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى پێشوى جهزائیر له داواک���ردن���ى گ��ۆڕان��ک��ارى و دروس��ت��ک��ردن��ى کۆمارێکى ن��وێ ب��ۆ واڵت��ه‌ک��هى ،رۆژى ش �ه‌م��م �ه ()2011/2/19 ل���ه ش����اره ج��ی��اک��ان��ى واڵت���ى خۆپشاندان ل ه واڵتانی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به‌رده‌وامه فۆتۆ :ئینته‌رنێت جهزائیر خۆپیشاندانى ملیۆنى ب���ه ب����ه‌ش����دارى س���ه‌رج���ه‌م چین هاواڵتیانى شاره‌کانى یه‌مه‌ن له باردۆخی ناله‌باردا و توێژه‌کان ئه‌نجام دراوه و داواى چاک‌کردنى سه‌ر سێی دانیشتوانی واڵتیش تووشی به‌دخۆراکى ژیان به‌سه‌ر ده‌ب‌هن‌و به‌ره‌ى ئۆپۆزسیۆنیش رایده‌گه‌یه‌نن: بارى ئابور ى و چاکسازى سیاسیو چاره‌سه‌رکردنى بوون. زۆرینه‌ى هاواڵتیانى شاره‌کانى سه‌نعای پایته‌خت‌و «ئه‌گه‌ر به‌کردار وه‌اڵمى داواکاریه‌کانى هاواڵتیان بێکاریان له واڵت ده‌کرد. به‌پێی ئاژانسی هه‌واڵی فه‌رمى جه‌زائیرى ( )21عه‌ده‌ن ده‌یانه‌وێت کۆتایی به‌حوکمى دیکتاتۆریانه‌ى نه‌درێته‌وه ،ئه‌وا به‌رپرسیاریه‌تى تێکچوونى دۆخهکه پارله‌مانتاری سه‌ر به‌پارت‌و الیهنه جیاوازه‌کانی ناو عه‌لى عه‌بدوڵاڵ ساڵ ح و پارتى کۆنگره‌ى نیشتمانى له ئه‌ستۆى پارتى ده‌سه‌اڵتداردایه». شاره‌کانى واس��ت ،ک��وت ،به‌سره ،که‌رکوک‌و پارله‌مان داواى به‌رزکردنه‌وه‌ى حاڵه‌تى له ناکاوی ده‌سه‌اڵتتدار بهێن ن و بۆ چاره‌سه‌رکردنى بژێوى سلێمانى له هه‌فته‌ى رابردوودا گرژیو خۆپیشاندانى واڵت ده‌ک��ه‌ن ،ئه‌مه‌ش به‌پێی م��ادده‌ى ()119ى ژیانیان هاتنه سه‌ر شه‌قامه‌کان. ئاژانسی هه‌واڵیی فرانس پرێس ئاشکراى کردووه جه‌ماوه‌رى به‌رفراوانى به‌خۆیه‌و‌ه بینى‌و له ئه‌نجامى ده‌ستورى واڵت رێگه‌پێداروه« ،هه‌ر کاتێک ()20 ده‌نگى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران ئه‌وه‌ى په‌سه‌ند کرد» .که‌الیه‌نگرانى ده‌سه‌اڵت ته‌قه‌یان به‌سه‌ر هاواڵتیاندا ته‌قه‌ى ده‌سه‌اڵتدان‌و هێزه‌کانى ئاسایش و پۆلیسى خۆپیشانده‌ران به‌رۆژنام‌ه جیهانیه‌کانى راده‌گه‌ینن کردووه‌و له کاردانه‌وه‌ى ئه‌مه‌شدا هاواڵتیان ئاگریان شاره‌کانیشدا به‌سه‌دان بریندار و چه‌ندان کوژراوى که ( )19ساڵه باره‌ک‌ه ب �ه‌ره‌و‌ه خراپی ده‌ڕوات و له سێ هۆتێلى پایته‌خت به‌رداوه‌و ده‌ستیان کردووه لێکه‌وتووه‌ته‌وه. نورى مالیکى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراقیش له واڵت له الیه‌ن حوکمى دیکتاتۆریه‌ته‌و‌ه وێران بووه به‌سوتانى تایه‌ی ئۆتۆمبێل‌و هه‌ر وه‌ک ژماره‌یه‌ک نوێترین لێدوانیدا بۆ که‌ناڵى ره‌سمى حکومه‌تى و به‌پێی ئاماره ده‌ستکه‌وتووه‌کانیش «له‌سه‌ره‌تایی ئۆتۆمبیلى حکومیان ئاگر تێبه‌ر داوه. کارسیک دیلینکۆی شرۆڤه‌کارى دامه‌زراوه‌ى عێراقی ،دان��ى ب �ه«داواک��ارى ره‌واى هاواڵتیانى پشێوه‌یه‌کانه‌و‌ه زی��ات��ر 23ک����وژراو 800بریندار ئه‌نجیما که باره‌گه‌که‌ى له شارى دوب�ه‌ی واڵتى شاره‌کانى عێراقدا ناو‌ه له باره‌ى که‌مى خزمه‌تگوزاریو ههیه». ئه‌حمه‌د بیتۆر سه‌رۆک وه‌زیرانى پێشوى جهزائیر ئیمارات‌ه بڕواى به گۆڕانکارى خێرا نییه و روونى زۆرى بێکاریو بوونى گه‌نده‌ڵى‌و چه‌ندان کێشه‌ى تر له لێدوانیدا بۆ ئاژانسی فه‌ره‌نسی رایگهیاندوه دهکاتهوه که «هه‌ر گۆڕانکاریه‌ک له یه‌مه‌ندا له واڵتتدا». واڵتانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست‌و به‌شێکى واڵتانى که«پێویستیان به‌گۆڕینى سیستمى به‌ڕێوه‌بردنى بکرێت ،هێواش‌و خوێناویه». ع �ه‌ل��ى ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا س��اڵ��ح م����اوه‌ى ( )32ساڵه ئه‌فه‌ریقا ،ئه‌گه‌ر له ئێستادا داواى گۆڕانکارى‌و واڵت ههیه ،به‌شێوه‌یه‌کى هێمن له پێناو گه‌یشتن سه‌رۆکایه‌تى یه‌مه‌ن ده‌ک��ات‌و تا ساڵی ( )2013کۆتایی هێنان به‌حوکمى دیکتاتۆریان‌ه بکهن، به‌کۆمارێکى نوێ». به‌پێی ئامارێکى ن �ه‌ت �هوه یه‌کگرتوه‌کان ،له ده‌توانێت له‌و پۆسته‌دا بمێنێته‌وه ،به‌اڵم سه‌رچاوه‌یه‌کى ئ�ه‌وا له ئاستێکى نێو ده‌وڵه‌تیدا پشتگیرى زۆرى ()%40ى دانیشتوانى شاره‌کانى یه‌مه‌ن به رۆژانه‌ى نوێنه‌رایه‌تى گه‌ل ئاشکراى ده‌ک��ات «له رێگه‌ى بۆ خۆی کۆکردوته‌وه ،ئه‌مه‌ش واى له که‌ناڵ‌و که‌متر له دوو دۆالر ژیان ده‌گوزه‌رێنن ،یه‌ک له هه‌موارکردنى ده‌ستوره‌و‌ه بۆی ههیه 10ساڵى تر له میدیا جیهانیه‌کان کردووه ،چاویان بخهنه سه‌ر دوا گۆڕانکارى ناوچهکه. پۆستى ده‌سه‌اڵتتدا بمێنێته‌وه».
ههڵهبجه نیگه‌رانه له روخاندنی کۆشکی وه‌سمان پاشای جاف [ ئا /ئاسۆ محه‌مه‌د ] هاواڵتیانى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید نیگه‌رانن ل ه روخاندنى کۆشکى وه‌سمان پاشاى جاف و الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کان ب ه که‌مته‌رخه‌م وه‌سفده‌که‌ن ،سه‌رۆکى شاره‌وانیش ده‌ڵێت «ساڵى راب��ردوو حکومه‌تى هه‌رێم بڕێک پاره‌ى بۆ ئه‌و کۆشک ه ته‌رخانکرد ،به‌اڵم به‌هۆى که‌می بڕه‌که‌یه‌و ه سه‌رفمان نه‌کرد و چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین حکومه‌ت پاره‌ى ترى بۆ ته‌رخان بکات».
ح��اج��ى ک �ه‌ری��م ت �ه‌م �ه‌ن ( )70س��اڵ ب��اس��ى له گرنگى ئه‌و شوێنه‌وار‌ه دێرینه‌ى شارى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید کرد که سه‌رده‌مانێک شوێنى کردنه‌وه‌ى م�ه‌راس��ی��م�ه ج���ۆراوج���ۆره‌ک���ان ب���ووه ،ل��ه سااڵنى راب��ردوش��دا ئ�هو کۆشکه شوێنیکى ن��اودارب��ووه و گه‌شتیاران روویان تێکردووه ،ده‌ڵێت «گه‌شتیاره‌کان ک�ه ده‌ه��ات��ن�ه ههڵهبجه ده‌چ��وون �ه ئ �ه‌م کۆشکه، هه‌روه‌ها ئه‌م شوێن‌ه گرنگى تایبه‌تى خۆى ههبووه، کۆشکه‌که‌ی عوسمان پاشا بووهته شوێنی یاری کردن فۆتۆ :ئاسۆ س �ه‌رج �ه‌م مه‌راسیمه‌کانى ئ �ه‌م ش��اره لێره بهڕێوه ، ه ی ه ه ندیدار ه یو ه پ نى ه الی ه ل یى ه گلل ه هاواڵتی و ه ئ ش��وێ��ن�ه‌وار‌ه روخ��ێ��ن��راوه ،ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده م��اوه‌ی �ه‌ک له ده‌چ��وون ،به‌اڵم ئێستا بۆته وێران‌ه و که‌س رووى بۆته گۆڕه‌پانى یاریکردن له الی �ه‌ن هاواڵتیانى تێناکات و روخاوه«. ده‌ڵێت «ده‌بوو الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان گرنگى زۆرى مه‌وبه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم بودجه‌یه‌کى بۆ ته‌رخانکرد شاره‌که‌وه«. ئه‌و هاواڵتی‌ه باسى له وه‌کرد که ئه‌و کۆشکه ه���اواڵت���ى س���ام���ان س�����ه‌اڵح ت���ه‌م���ه‌ن ( )25به نۆژنکردنه‌وه‌ى ئه‌م کۆشکه بدایه ،هیچ نه‌بێت بوو ،به‌اڵم ئه‌و بودجه‌ی‌ه پشتگوێ خراو‌ه تا ئێستا له سه‌رده‌مى کۆندا چه‌ندین که‌سى تێدا ژیاوه س��اڵ دانیشتووى ق���ه‌زاى ههڵهبجه به‌گرنگیه‌وه نیوه‌ى ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى ئه‌و گرنگیه‌ى که به پاراستنى ئیشى له س�ه‌ر ن �ه‌ک��راوه ،پێموای‌ه سه‌رفنه‌کردنى وه‌ک نه‌وه‌کانى وه‌سمان پاشاى جاف و دواتریش ب��اس��ى ک��ۆش��ک��ى ع��وس��م��ان پ��اش��اى ده‌ک����رد که ماڵى لێپرسراوێک ده‌دات گرنگى به‌م کۆشکه‌ش بودجه ،پشتگۆى خستنى شوێنه‌واره‌کانمان‌ه له الیه‌ن شاعیران ،وت��ى «کۆشکى وه‌سمان پاشاى جاف شوێنه‌وارێکى مێژوویى ناوچه‌که‌یانه‌و‌ه پێیوایه بدات ،چونکه ماڵى وه‌سمان پاشا یهکێکه له ره‌مزه حکومه‌تى ههرێمهوه«. دهکهوێته ناوه‌ڕاستى شارى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هیده‌و‌ه و الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان پشتگوێیان خستووه ،وتى مێژووییه‌کانى ههڵهبجه ،ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ئێستا ئ �هو شوێنه‌وارناس‌ه ئ��ام��اژه‌ى بۆ ئ �ه‌وه‌ک��رد ئه‌و مێژووى دروستبوونه‌که‌ى دهگهڕێتهوه بۆ سه‌رده‌مى «ئه‌م شاره‌ی‌ه به‌هۆى ئه‌م کۆشکه‌و‌ه ناسراوه ،ده‌بوو بووهته جیگه‌ى یارى کردن هاواڵتیان». کۆشکه ل�ه رووى بیناسازییه‌و‌ه به شێوه‌یه‌کى ه بج ه ڵ ه ه مێژووى عه‌بدولقادر شادى شاره‌زا له پێشکه‌وتوو دروستکراو‌ه و ل�ه چه‌ند نهۆمێک عوسمانیه‌کان ،له الیه‌ن عوسمان پاشاى جافه‌و‌ه له الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان گرنگى زیاتریان پێ بدایه ساڵى ( )1893ده‌ست به‌دروستکردنى کراوه و ماوه‌ى و به‌جوانترین شێوه دروستیان بکردایه‌ته‌وه ،به‌اڵم باسى ل�ه وه‌ک���رد ک�ه ماڵى پاشا یهکێکه ل�ه و پێکهاتووه ،وتى «ب�ه‌داخ�هوه ئێستا ئه‌و کۆشکه ( )8ساڵى خایاندووه ،تائێستاش ئه‌و کۆشکه نۆژه‌ن بهداخهوه له الیه‌ن به‌رپرسانه‌و‌ه ئاوڕى پێویست له م شوێنه‌وار‌ه کلتوریانه‌ى شارى هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ه و ماوه‌یه‌کى به ته‌واوه‌تى ته‌ختبووه ،ئ�ه‌وه‌ش بۆ که‌مته‌رخه‌مى زۆر خزمه‌تى به‌م شار‌ه ک��ردووه ،وتى «ئێستا ئه‌م حکومه‌ت ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه که نه‌یتوانیوو‌ه نۆژه‌نى نه‌کراوه‌ته‌و‌ه و به ته‌واوه‌تى دارووخاو‌ه و به‌شێکیشى شوێن‌ه نه‌دراوه‌ته‌وه«.
بکاتهوه ،ئه‌گه‌ر به‌و شێوهیه بڕوات بۆ ماوه‌ى چه‌ند ساڵێکى دیکه هیچ پاشماوه‌یه‌کى نامێنێت». که‌مال محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى شوێنه‌وارى سلێمانى پێیوایه هۆکارى سه‌ره‌کى نۆژن نه‌کردنه‌وه‌ى ئه‌و کۆشکه بۆ دابین نه‌کردنى بودجه دهگهڕێتهوه له الیه‌ن حکومه‌ته‌وه ،ده‌ڵێت «ماوه‌ى دووساڵ‌ه له هه‌وڵداین بۆ نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى ئه‌و کۆشکه ،به‌اڵم تائێستا له الیه‌ن حکومه‌تى ههرێمهوه بودجه‌یه‌کى دی��اری��ک��راوى بۆ ت�ه‌رخ��ان ن �ه‌ک��راوه ،ه�ه‌ر کاتێک بودجه‌ى بۆ ته‌رخانکرا ئه‌وا ئێمه راسته‌وخۆ کار له سه‌ر بنیاتنانه‌وه‌ى ئه‌و کۆشکه ده‌که‌ین». خ��در که‌ریم س�ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى ههڵهبجه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «تا ساڵى ( )2005ئه‌م کۆشکه هى بنه‌ماڵه‌ى وه‌سمان پاشاى ج��اف ب��ووه ،وه‌ک شاره‌وانى نه‌مانده‌توانى کار له سه‌ر نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى بکه‌ین ،له پاش ساڵى ( )2005ئه‌و شوێنه‌مان له و بنهماڵه کڕیوه‌ته‌و‌ه بۆته موڵًکى حکومه‌ت». سه‌رۆکى ش��اره‌وان��ى ههڵهبجه باسى له وه‌ک��رد که له گه‌ڵ کۆمپانیایه‌کى ئێرانى گفتوگۆیان له سه‌ر کێشانه‌وه‌ى نه‌خشه‌ى ئه‌و کۆشکه به‌شێوه‌ى راب����ردووى خ��ۆى ک���ردووه ،وت��ى «وا ب��ڕی��اره ل�ه م هه‌فته‌یه‌دا ئه‌و کۆمپانیای‌ه بێنه‌و‌ه بۆ سه‌ردانمان ،بۆ ئه‌وه‌ى له سه‌ر نه‌خشه‌یه‌ک رێک بکه‌وین و ده‌ست به نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى بکه‌ین». ده‌رب��اره‌ى ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ى که ساڵى راب��ردوو بۆ نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى ئه‌و کۆشکه ته‌رخانکرابوو ،به‌اڵم تا ئێستا ب��ۆى سه‌رفنه‌کراوه ،خ��در ک�ه‌ری��م ،وتى «ساڵى رابردوو حکومه‌تى هه‌رێم بڕێک پاره‌ى بۆ ته‌رخانکرد تاوه‌کو نۆژن بکرێتهوه ،به‌اڵم به‌هۆى که‌می بڕه‌که‌یه‌و‌ه سه‌رفمان ن �ه‌ک��ردووه چ��اوه‌رێ ده‌که‌ین حکومه‌ت پاره‌ى ترى بۆ ته‌رخان بکات».
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا
فۆتۆ :چه‌تر
به‌رده‌رکی سه‌رای شاری سلێمانی 2011/2/17
فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا
2011/2/17
فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا
2011/2/17
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
فۆتۆ :چه‌تر
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
2011/2/19
فۆتۆ :چه‌تر
2011/2/19
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
یه‌کێک ل ه برینداره سه‌خته‌کانی رۆژی 2011/2/17به گولله له به‌رده‌م لقی چوار
2011/2/20
2011/2/19
فۆتۆ :چه‌تر
2011/2/19
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
2011/2/20
فۆتۆ :یاسر گۆڵی
2011/2/19
2011/2/20
فۆتۆ :چه‌تر
2011/2/20
2011/2/19
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
به‌رده‌م باخی گشتی سلێمانی
2011/2/20
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
ساڵی یه‌که‌م ژمار ه 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا
فۆتۆ :چه‌تر
به‌رده‌رکی سه‌رای شاری سلێمانی 2011/2/17
فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا
2011/2/17
فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا
2011/2/17
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
فۆتۆ :چه‌تر
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
2011/2/19
فۆتۆ :چه‌تر
2011/2/19
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
یه‌کێک ل ه برینداره سه‌خته‌کانی رۆژی 2011/2/17به گولله له به‌رده‌م لقی چوار
2011/2/20
2011/2/19
فۆتۆ :چه‌تر
2011/2/19
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
2011/2/20
فۆتۆ :یاسر گۆڵی
2011/2/19
2011/2/20
فۆتۆ :چه‌تر
2011/2/20
2011/2/19
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
به‌رده‌م باخی گشتی سلێمانی
2011/2/20
وه‌رگێڕان ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
10
کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا بۆش :یارمه‌تیمان بده‌ن ،کورد ده‌وڵه‌ت دروست ناکه‌ن!
ئ �هو به‌ڵگانه‌ی ئهمجاره له‌ویکیلیکسدا ده‌رک �ه‌وت��ن ئ�ه‌وی��ش مامه‌ڵه‌ی ب �ه‌ر له‌شه‌ڕی عێراقی نێوان ئه‌مریکاو تورکیایه ،به‌گوێره‌ی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی که له‌رۆژنامه‌یه‌کی نه‌رویجی به‌ناوی ئافتان پۆستندا باڵو کراوه‌ته‌وه ،له‌پێناو ئ �ه‌وه‌ی ئه‌مریکا حکومه‌تی تورکیا ئیقناع بکات تاکو یه‌رمه‌تیان بدات بۆ ده‌ستتێوه‌ردانی ع��ێ��راق زۆر ش��ێ��وازی ج���ۆراوج���ۆری تاقی ک��ردۆت�هوه ،له‌کۆتایشدا کاتێک بێ ئه‌نجام ماون به‌رپرسانی ئه‌مریکا وتویان‌ه «له باکوری عێراق چی دروست ببێت ئێمه نازانین». ئاشکرابوو ئه‌مریکا ب�ه‌رل�ه‌ش�ه‌ڕی عێراق پرۆژه‌یه‌کی یارمه‌تیدانی پێشنیار ک��ردوه بۆ تورکیا که پێکهاتووه له ( )5.5ملیار دۆالر. ئه‌و دی��داران�ه‌ی که‌له‌گ‌ه ڵ س �ه‌رۆک وه‌زی��ری ئه‌وکات عه‌بدوڵاڵ گو ڵ ساز دراون ،به‌رپرسانی ئه‌مریکا وتویان‌ه «داواکاریه‌کانمان په‌سه‌ند ده‌که‌ن ،کورد ده‌وڵه‌ت دروست ناکه‌ن». ئه‌و دیداران‌ه که له رۆژی ()2002/12/3 پێکهاتوون ،الیه‌نی ئه‌مریکی جێگری وه‌زیری به‌رگری پۆڵوڵفۆیتس و جێگری وه‌زیری دهرهوه م��ارک گارسۆن لهگه ڵ س �ه‌رۆک وه‌زی��ری ئه‌وکاتی تورکیا عه‌بدوڵاڵ گوڵ.
له‌ساڵیادی ده‌ستگیرکردنی ئۆجه‌الندا تورکیا توندو تیژی به‌خۆو‌ه بینی ده‌زگا راگه‌یاندنه‌کانی تورکیا رایانگه‌یاندو‌ه به سه‌دان خۆپیشانده‌ری کورد لهگه ڵ هێزه‌کانی پۆلیس پێکهڵپژان ،له‌کاتی نیشاندانی ناڕه‌زایی به‌بۆنه‌ی ()12مین ساڵیادی ده‌ستگیرکردنی رێ��ب �ه‌ری س �هره �ه‌ڵ��داوی ک��ورده‌ک��ان عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن. ت��ۆڕ ه�ه‌واڵ��ی «ئێن.تیڤی» رایگهیاندوه رووب�ه‌ڕووب��وون�هوه دروستبوو‌ه کاتێک پۆلیس ویستویه‌تی خۆپیشانده‌ران بووه‌ستێنێت ک ه رێپێوانێکیان ئاماده‌کردبوو له‌شاری هه‌کاری، له‌ده‌ستی خۆپیشانده‌ران دارو ب�ه‌رد ده‌بینرا و رووب���ه‌ڕووی پۆلیسی پێده‌بوونه‌وه ،هه‌ندێک ل �ه‌خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ه �ه‌س��ت��ان ب��ه داخستنی شه‌قامه‌کان و سووتاندنی تای‌ه و گوتنه‌وه‌ی دروشم بۆ رێکخراوی قه‌ده‌غه‌کراو. ت�����ۆڕی ه������ه‌واڵ دی������اری ده‌ک������ات ک ه خۆپیشاندانهکه هه‌موو شاره‌کانی نه‌گرتۆته‌وه‌و، ده‌ڵێت هێزه‌کانی ئاسایشیش ( )12که‌سیان له‌خۆپیشانده‌ران ده‌ستگیر کردوه. سه‌ره‌ڕای له‌زیندانبوونیشی به‌اڵم چاودێران ده‌ڵێن تائێستاش توانای جوالندنی شه‌قامی هه‌ی ه و کاریگه‌ریشی له‌سه‌ر رووداوه سیاسیه‌کاندا ههیه له‌تورکیا ،ئ���ه‌وه‌ش ه‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه بۆ ئه‌و جه‌ماوه‌ره‌ی هه‌یه‌تی له‌ناو دانیشتوانی کورددا.
دەستورێكی بێ كورد و بێ تورك له‌ناو ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی له‌کاتی هه‌ڵبژاردنه‌کان ب �ه‌ده‌پ �ه ل�ه‌گ��ۆڕه‌پ��ان�ه‌ک��ان داب����ووی گ��ۆڕان��ی ماده‌کانی ناو ده‌ستوور بوون ئه‌وانه‌ش ده‌بینرێن. له‌ده‌قی ئاماژه‌پێکراودا هاتووه کۆماری تورکیا «ل�ه ناسنام‌ه و کلتوری جیاواز پێکهاتووه و ب�ه‌ی�ه‌ک�ه‌وه‌ی و له‌یه‌کتری جیا نابێته‌وه» هه‌روه‌ها له‌ده‌ق‌ه ره‌شنووسه‌که‌دا هاتووه؛ زمانی فه‌رمی تورکی‌ه به‌اڵم له ئااڵن‌ه جیاجیاکانی تردا زمانی زگماکی شوێن ده‌گرێت .هه‌روه‌ها وت��راوه؛ ئااڵکه‌ی پێک هاتووه له‌مانگێکی س��پ��ی ل���ه‌گ���ه ڵ ئ �ه‌س��ت��ێ��ره‌ی �ه‌ک ،س����روودی نیشتمانی ،س��روودی ئیستقالله ،پایته‌ختیش ئه‌نکه‌ره‌یه .به‌ده‌پ‌ه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ماوه‌یه‌کی درێژه له‌رۆژه‌ڤیدای‌ه و هه‌مانکات له‌به‌رنامه‌ی پ��ارت �ه‌ک �ه‌ش��ی دا ه �ه‌ی �ه «خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی دیموکراتی» به‌اڵم له ره‌شنووسه‌که‌یاندا ناوی نه‌هاتوو‌ه به‌ڵکو وتراوه ،تورکیا دابه‌ش بکرێت به‌سه‌ر چه‌ند هه‌رێمێک و هه‌ر هه‌رێمێکیش په‌رله‌مانی خ��ۆی هه‌بێت .ئ �هو په‌رله‌مانان ه وه‌ک حکومه‌ت کار ده‌که‌ن و پێیان ده‌گوترێت «ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێمه‌کان». به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ناوه‌ندی ته‌نها له کاری دهرهوه ،دارایی ،به‌رگری و داد پێویستیان پێ ده‌بێت .هه‌رێمه‌کان ،به‌گوێره‌ی تایبه‌تمه‌ندی ه جوگرافی و کلتورییه‌کانیان به یاسا دیاری ده‌ک��رێ��ن .ه��اوس �ه‌رۆک��ی ب �ه‌ده‌پ �ه سه‌الحه‌دین ده‌میرتاش وت��ی «ل�ه ده‌س��ت��وردا ن��اوی کورد نانووسرێت ،ب �ه‌اڵم ناکرێت نه‌ته‌وه‌په‌رستیش بێت».
ئۆلیوی ه ره‌وا و :ل ه فارسییه‌وه /هێمن عه‌لی
ئه‌م ه شۆڕشێکی ئیسالمی نیه
ئۆلیوی‌ه ره‌وا ،م��ام��ۆس��ت��ای تیۆریی‌ه سیاسی و ک��ۆم�ه‌اڵت��ی��ی�ه‌ک��ان��ی زان���ک���ۆی ئ���ه‌وروپ���ی ل �ه ش��اری فلۆرانسی ئیتالیا له هه‌ڵسه‌نگاندنێک که باڵوکراوه‌ی ئینگلیزی زمانی «نیو ئیستیتزمه‌ن» باڵوی کردۆته‌وه، وه‌رچ�ه‌رخ��ان��ی سیاسی ب �ه‌رف��راوان له واڵت �ه عه‌ره‌بی و موسڵمانه‌کان تاوتوێ ده‌کات و له پێشه‌کی بابه‌ته‌که‌یدا ده‌نووسێت که زۆرێ��ک له شرۆڤه‌کارانی ئه‌وروپی بۆ تاوتوێکردنی ئه‌م رووداوه به نمونه‌ی شۆڕشی ئیسالمی ئێران له ساڵی ( )1979ده‌گه‌ڕێنه‌وه. ئۆلیوی‌ه له وتاره‌که‌یدا با مانشێتی «ئهمه شۆڕشێکی ئیسالمی نیه ده‌نووسێت ،راپه‌ڕین و سه‌رهه‌ڵدانی گه‌لی تونس و میسر نیشانی دا ،وێ��رای ئ �ه‌وه‌ی که دامن ه کۆمه‌اڵیه‌تی ئیسالم خه‌ریکی به‌رفراوان‌بوون‌ه به‌اڵم ل ه روانگه‌ی سیاسی هه‌نووکه‌یی ئیسالم ،الوازتر له رابردووه. ب�ه گ��وێ��ره‌ی ئ �ه‌م مامۆستا فه‌ڕه‌نسه‌وییه ،گروپ ه ئیسالمگه‌راکان له‌م رووداوانه‌دا رۆڵێکی به‌رچاویان نیه یان وه‌ک نمونه‌ی ئیخوان المسلمین له میسر له به‌شداری چاالکی و فه‌رمی له‌م رووداوان���ه‌دا خ��ۆداری ده‌ک�ه‌ن. له‌گه‌ڵ چاوخشاندنێک به ترکیب گروپه‌کان و ژماره‌ی به‌شداربووان له‌م راپه‌ڕینانه‌دا به باشی روون دهبێتهوه ک ه ئێمه له‌گه‌ڵ جیلێکی «پسا ئیسالم» رووبه‌ڕوون .بۆ ئه‌م جیله ،ئیسالمی سیاسی بابه‌تێکی گرێدراو به رابردووی ه و مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌کی ئه‌وان ،نه ئیلهام وه‌رگیری سیاسی ژنانی تونسی بەشدارییەكی چاالكیان لە شۆڕشی یاسەمین‌دا هەبووە فۆتۆBBC : له ئایین‌ه به‌ڵکو تێکۆشان له به‌رامبه‌ر حکومهته گه‌نده‌ڵ ناته‌بایی له‌مه‌دای‌ه که ئه‌مڕۆ هاوکات له‌گه‌ڵ کزبوونی سیاسی ئه‌وانی تر له‌پێش گرتووه .حه‌قیقه‌ت ئهمهیه ک ه و دیکتاتۆره‌کانه. ه �ه‌ڵ��ب �ه‌ت ئ �ه‌م �ه ب���هو وات����ا ن��ی�ه ک��ه ت�����ه‌واوی ئ�ه‌م کاریگه‌رییه‌کی ئه‌مریکا له هه‌رێم و هه‌روه‌ها سیاسه‌ت ه گروپ‌ه جیهادییه‌کان ،ئیتر له ناو موسڵماناندا جێگایه‌کیان خۆپیشانده‌ران‌ه سکۆالرن به‌اڵم ئه‌وان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان ک ه کرده‌وه‌گه‌رایانه‌ی ده‌وڵه‌تی باراک ئۆباما ،ده‌رفه‌ت بۆ نیه. ئ��ۆل��ی��وی�ه ره‌وا پ��رۆف��ی��س��ۆری زان��س��ت �ه س��ی��اس��ی و له که‌ش و هه‌وایه‌کی سکۆالردا خه‌رکی تیکۆشانی تێکۆشانێکی ره‌وا و هه‌رێمی له پێناو سه‌قامگیرکردنی کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان له زانکۆی ئه‌وروپی شاری فلۆرانس، سیاسی بن و له روانگه‌ی ئه‌وان ،ئیسالم وه‌ک زه‌روره‌ت ،خهڵکساالری له واڵته عه‌ره‌بییه‌کان دابین کردووه. نووسه‌ر له‌گه‌ڵ ئاماژه به شێوه‌ی کارکرد و رێکخستنی ل�ه ب��ه‌رده‌وام��ی هه‌ڵسه‌نگاندنی خ��ۆی��دا ،یه‌کێک ل ه ئایدۆلۆژیایه‌ک نیه که بتوانرێ له س�ه‌ر بنه‌مای، ئه‌م جواڵنهوانه ،جه‌خت دهکاتهوه که ئهمانه له جۆری خاڵه گرنگه‌کانی تێڕوانینی خ��ۆی روون ده‌ک��ات�هوه جیهانێکی باشتر دروست بکرێت. نووسه‌ر به ئاماژه‌دان به سهرچاوه ئیلهامبه‌خشه‌کانی شۆڕش نین .ئه‌م بزوتنه‌وه‌گه‌ل‌ه نه رێبه‌رێکی دیاریکراو ،که له‌گه‌ڵ الوازبوونی ئیسالمی سیاسی ،به‌رفراوانی تر بۆ ئایدۆلۆژی و سیاسه‌ت له جیهانی عه‌ره‌بدا به‌و نه رێکخستنێکی پته‌و و نه پارتی سیاسی‌یان ههیه .بۆی ه و کاریگه‌ربوونی ئیسالم له گۆڕه‌پانی کلتووری و ئه‌نجام‌ه ده‌گات که هه‌م نه‌ته‌وه‌گه‌رایی کۆنی عه‌ره‌به‌کان ئه‌رکی چوونه‌پێش به‌ره‌و دیموکراسی و سه‌قامگیرکردنی کۆمه‌اڵیه‌تی رووی ل�ه زی��ادب��وون ک���ردووه و جه‌خت و هه‌م سیاسه‌ت‌ه دژه‌داگیرکه‌رییه‌کانی رابردوو بۆ جیلی وه‌ه��ا سیسته‌مێک ،کارێکی دژوار ده‌بێت .که‌وتنی دهکاتهوه که نابێ ئه‌م دوو الیهنه جیاواز‌ه له رۆڵی دین و ئێستا ،نمونه و پێوانێکی گونجاو نیه .ئه‌م جیله رێک حکومهته خودکام‌ه له واڵته عه‌ره‌بییه‌کان ،له خۆیه‌و‌ه ناسنامه‌ی کلتووری و مه‌زهه‌بی خه‌ڵکی جیهانی ئیسالم له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی که تاک‌گه‌راتر‌ه له پێشوو و به دوای به‌ره‌و سه‌قامگیرکردنی سیسته‌می پیاوساالری ده‌ڕوات .و واڵته عه‌ره‌بییه‌کان له‌گه‌ڵ یه‌کتر ههڵه بکرێت .روونی مافی هاواڵتی تاکه‌کانه‌وه‌یه ،له براورد له‌گه‌ڵ رابردوودا ئهمه هه‌مان ئه‌و شته‌ی‌ه که ده‌وڵه‌تی ئه‌مریکا دوای دهکاتهوه که له رژێمه دیکتاتۆره‌کانی جیهانی عه‌ره‌ب، ب���ه‌رده‌وام خوێندنه‌وه‌ی سوننه‌تی و موحافیزه‌کاران‌ه ل ه فره‌گه‌راییه‌کی زۆرت��ری ههیه .ئه‌م تاکان‌ه له ژیانی له‌ناوبردنی سه‌دام حسێن ،خه‌ونی ئه‌وه‌ی ده‌بینی. به بڕوای نووسه‌ر ،گروپ‌ه ئیسالمگه‌راکان له ماوه‌ی ئیسالم تقویت بووه .له هه‌مان کاتدا هۆکاری په‌ره‌سه‌ندنی شه‌خسی خۆیاندا رهنگه هه‌موویان دیندار بن به‌اڵم ل ه ( )10ساڵی پێشوو به توندی پارچ‌ه ک��راون .گرایش ه کاریگه‌ری سه‌له‌فییه‌کان ده‌بێ له به‌رچاو بگیرێت که ب ه چوارچێوه‌ی بزوتنه‌وه‌یه‌کی نائایینی ده‌جوڵێنه‌وه. ئۆلیوی‌ه ره‌وا دواتر دهستنیشان ده‌کات دیموکراسییه‌ک ت��ون��دڕه‌وه‌ک��ان ب �ه‌ش��داری گ��روپ��ی ئه‌لقاعید‌ه و گروپ ه جیاتی کۆمه‌اڵتی و سیاسی‌کردنی ئیسالم ،الیه‌نگری وا ناڕازیانی جیهانی عه‌ره‌ب داوای ده‌که‌ن جیاوازییه‌کی تیرۆریستیی‌ه هاوشێوه‌کان ب��وون و له پاکستان و یا قووڵ‌کردنه‌وه‌ی وان‌ه فێرکارییه‌کانن له یه‌ک به یه‌کی زۆری ههیه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �هو شته‌ی وا ده‌وڵ �ه‌ت��ی ج��ۆرج شوێنه‌کانی دیکه ،درێژه به توندوتیژی ده‌ده‌ن .له هه‌مان تاکه‌کاندا .ئه‌و شته‌ی له رۆژئاوادا وه‌ک گه‌شه‌سه‌ندنی بوش دوای هێرش به عێراق خه‌ریکی گه‌شه‌پێدانی ل ه کاتدا ،به‌شێک گ�ه‌وره‌ت��ر ل�هو شته‌ی که به گشتی «ئیسالمی‌بوون» و هۆکارێکی مه‌ترسیدار داده‌نرێت ،له هه‌رێمدا بوو .ئه‌و جۆره په‌ره‌پێدانی دیموکراسی ره‌واه‌یه‌تی ئیسالمی سیاسی داده‌نرێت ،به‌ره‌به‌ر‌ه میانه‌ڕه‌وتر ده‌بێ و حه‌قیقه‌تدا ،جۆرێک په‌ره‌پێدانی بازاڕی ئیسالمه .ئه‌مڕۆ ن�ه‌ب��وو ،چ��ۆن پاڵی ده‌دا به ده‌ستێوه‌ردانی س�ه‌رب��ازی .رێگه‌ی ئاشتی‌ئامێزان‌ه و مه‌ده‌نی و رێزگرتن بۆ به‌شداری له خۆراک فرۆشییه‌که‌و‌ه بگره تا مۆدێلی جلی ژنان ه سه‌رفه‌رمانداری گ��ش��ت��ی س���وپ���ای و :له تورکییه‌وه/ ت��ورک��ی��ا ج���ه‌ن���ه‌رال سه‌الح محه‌مه‌د ئ��ی��ش��ق ک��ۆش��ان �ه‌ر ل������ه‌دوای ب��ڕی��اری ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن��ی ل�����ه‌م�����ه‌ر دۆزی باڵیۆز له ()29هه‌مین کۆبونه‌وه‌ی فه‌رمانده‌یی به‌کۆی ( )163گومان بڕیاری ده‌ستگیرکردنی درا .هه‌ر له دوای بریاره‌که و سه‌ردانی ناوبراو بۆ الی سه‌رۆک وه‌زی��ران ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، رێی له‌به‌ر هیوایه‌ک له‌مه‌ڕ ئه‌و رۆژه‌ڤه و بڕیاری ده‌ستگیرکردنه‌که‌ی بۆ ناوبراو کردهوه. به بۆچونی شه‌خسی خ��ۆم دی��داره‌ک�ه‌ی��ان به‌و ئاراسته‌یه‌دا ب��ووه .له‌به‌ر ئه‌وه‌شه سه‌رفه‌رماندار ل �ه دۆزی ب��اڵ��ی��ۆزدا ل �ه‌ب �ه‌ر رۆش��ن��ای��ی بیانۆی فه‌رمانده‌کانی سوپا الیه‌نگری ڕوماڵپۆشینی دۆزه‌ک���ه‌ی���ه .ئ���ه‌وه‌ش ل �ه‌ب �ه‌ر ئ �هو ه��ۆک��اره‌ی که خۆشی پارچه‌یه‌که له پرۆسه‌که. ب��ا ئێمه هێڵێک ب�ه‌ژێ��ر ئ �هو ب��اب�ه‌ت�ه‌دا بێنین ئه‌وکات بۆمان سودبه‌خش ده‌بێت .دیاره لێره‌دا من مه‌به‌ستم ئیفاده‌دانه به‌و پێگه‌یه یان ئاراسته‌یه، نه‌ک (تاوانێکی هاوبه‌ش) بۆیه ئه‌ندامان یان کارمه‌ندان ده‌بێت پێگه‌ی حقوقیان ره‌وانه‌کردن بێت. له یه‌که‌مین رۆژه‌ک��ان��ی باڵیۆزدا له ()25 شوبات ( )2010سه‌له‌فی ئیلکه‌ر باشبوغ له کۆشکی چانقایه له‌گه‌ڵ سه‌رۆک و سه‌رۆک وه‌زی���ران ک��ۆب��ووهوه ،ئ�هو دۆسیانه‌ی له‌سه‌ر مێز به‌جێهێڵران هێشتا هه‌ر له مێشک و بیردا ماون. ئیلکه‌ر پێش چوونی بۆ چانقایه له باره‌گای سوپا له‌گه‌ڵ فه‌رمانده سه‌ربازیه‌کاندا کۆبونهوه. ئیشق پاشاش به هه‌مان ڕێ و شێواز ئاماده بوو ده‌توانین باشتر بڵێین فه‌رمانده هاوبه‌شه‌کان له ده‌وری یه‌ک کۆبونهوه. جگه لهوه به‌پێی ئه‌و ڕاپۆرته‌ی له ماڵپه‌ری ویکلیکس باڵو بۆته‌وه ل ه ( )23شوباتی 2010 وات��ا دوو رۆژ پێش چاوپێکه‌وتنه‌که‌ی چانقایه به‌پێی ئه‌و زانیارانه‌ی له‌و راپ��ۆرت�ه‌ی باڵیۆزی ئه‌مه‌ریکا له ئه‌نقه‌ره جیمس جێفری بۆ واشنگتۆنی ناردووه بانگه‌شه‌ی ئهوه ده‌کرێ که سوپا زۆر به قووڵی له ده‌سه‌اڵتداری ( )AKPبێزاره. جێفری ده‌ڵێت :ئه‌گه‌ر به‌ڵگه‌ی ت�ه‌واو هه‌بێت له‌مه‌ڕ تاوانبارکردنی هێزه چه‌کداره‌کانی تورکیا ئ �ه‌وا وه‌اڵم��ی ده‌درێ��ت �هوه ،ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر دۆزه‌ک �ه
هه‌موو ئیسالمی بوونه‌ته‌وه. ئۆلیوی‌ه ره‌وا دوات���ر ه��ۆش��داری ده‌دات ک�ه رژێم ه دیکتاتۆر‌ه عه‌ره‌به‌کان ،هه‌ڵبه‌ت بێجگه له تونس ،نابێ وه‌ک ته‌گه‌رێک له به‌رامبه‌ر په‌ره‌سه‌ندنی ئیسالمی توندڕه‌و دابنرێت .رێک به پێچهوانهوه ،له ماوه‌ی بیست ساڵی دواییدا زۆرێک له‌م حکومه‌تانه ،چه‌شنه‌یه‌کی نوێ له بونیادگه‌رایی ئیسالمییان په‌سه‌ند کردووه و وان ه و یاساکانی شه‌ریعه‌ت بێ ئه‌وه‌ی وه‌ها ناوی لێو‌ه ببه‌ن ل ه واڵته‌کانی خۆیاندا په‌ره‌یان پێداوه. به بڕوای نووسه‌ر ،زۆرێک له گروپ‌ه ئیسالمگه‌راکان به‌تایبه‌ت ئیخوان المسلمین ،له‌م ئه‌زمون‌ه مێژووییان‌ه وان ه ده‌گرێت و به باشی ئاگادار بوون که سه‌قامگیرکردنی حکومه‌تێکی ئیسالمی ،ناچار ،پێوستی به شه‌ڕێکی ناوخۆیی یاخود سه‌قامگیرکردنی رژێمێکی دیکتاتۆرییه. بۆ زۆرێ��ک له‌م گروپان‌ه نمونه سه‌رکه‌وتووی پارتی داد و گه‌شه‌پێدانی تورکیا وێ��رای ئ�ه‌وه‌ی ریشه‌گه‌لی ئیسالمی ههیه ،توانیویه‌تی له سیسته‌مێکی سکۆالردا و له رێگه‌ی شێواز‌ه دیموکراتیکه‌کانه‌و‌ه بگات‌ه ده‌سه‌اڵت، نمونه‌یه‌کی سه‌ره‌نجڕاکێشه. ئۆلیوی‌ه ره‌وا له‌و بڕوایه‌دای‌ه که دووریگرتنی به‌شێکی زۆر له گروپ‌ه ئیسالمگه‌راکان له بونیادگه‌رایی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی جێگیرکردنی دیموکراسی له‌م واڵتانه‌دایه. ئهوانه بۆ به‌رده‌وامکردنی ژیانی خۆیان و راکێشانی رای خه‌ڵک ،به پێچه‌وانه‌ی رژێمه‌کانی وه‌ک ئێران یاخود عه‌ره‌بستانی سعودی که به ئامێری ئیسالم ،خه‌ڵک کۆنترۆڵ و سه‌رکوت ده‌که‌ن ،ده‌بێ روو بکهنه رێبازی دیموکراتیک و مه‌ده‌نی. ئه‌و شته‌ی تا ئێستا بزووتنه‌وه‌ی به‌رفراوانه‌کانی ل ه جیهانی عه‌ره‌بدا ورووژاندووه ،تایبه‌تمه‌ندی داگیرکه‌ران ه و دستدرێژیکارانه‌ی حکومهته سه‌ره‌ڕۆوه‌کان بووه ک ه چین و توێژ‌ه جۆراوجۆره‌کانی کۆمه‌ڵگای هه‌ر یه‌ک‌ه ب ه جۆرێک توڕه کردووه .به‌اڵم له هه‌مان کاتدا ده‌بێ له‌بیر نه‌کرێت که له زۆربه‌ی ئه‌م واڵتانه ،په‌یوه‌ندی و دانوستان له نێوان ئه‌ڵق‌ه جۆراوجۆره‌کانی ده‌سه‌اڵت ،له نوخبه‌گانی سیاسییه‌و‌ه بگره تا سه‌رانی سوپا و رێبه‌ری قه‌بیله‌کان، ههبووه و هه‌ر یه‌ک‌ه رۆڵێکیان ههیه له سیاسه‌ت و دارایی ئه‌م واڵتانه. ئایا پێویستی و داواکاری دیموکراسی له‌م واڵتانه‌دا هێنده به‌هێز‌ه که بتوانێت ئه‌م تار و پود پته‌وان‌ه له بافتی ئه‌م کۆمه‌ڵگایان‌ه تێک بدات؟ رێگای گه‌یشتن به ریفۆرمی سیاسی و خهڵکساالری له‌م به‌شه‌ی له جیهاندا زۆر درێژخایه‌ن‌ه به‌اڵم له خاڵێکدا نابێ گومان بکرێت که سه‌رده‌می مستسنی بوونی عه‌ره‌ب ـ موسڵمان له گۆڕانکارییه‌کانی جیهان ،کۆتایی پێهاتووه. رووداوه‌کانی سیاسی دوایی نیشانی دا که کۆمه‌ڵگا عه‌ره‌بییه‌کان له سااڵنی دواییدا ،رووبه‌ڕووی وه‌رچه‌رخانی قووڵ بوونه‌ته‌وه .راسته که ئیسالم نه‌گه‌یشتۆت‌ه کۆتایی رێگاکه‌ی ،هه‌روه‌ها که دیموکراسی لیبه‌راڵیش ،وه‌ک زه‌روره‌ت ،دوایین وه‌رز له مێژووی مرۆڤدا نابێ .به‌اڵم به بوێرییه‌و‌ه ده‌توانین بڵێین که له‌مه‌ودوا ،ئیسالم له په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگای عه‌ره‌ب ـ موسڵمانه‌کاندا ده‌ناسرێته‌و‌ه که ئیتر له ناوخۆیدا زیندانی نین.
دۆسیه‌ی باڵیوزه‌کان ل ه ئه‌رگه‌نه‌کۆن گه‌وره‌تره
باڵیوزەكان یا دەبێ لەگەڵ حكومەت بجەنگن یان دەست لە كار بكێشنەوە فۆتۆ :ئینته‌رنێت به‌ڵگه‌ی ته‌واو به‌ده‌سته‌وه نه‌دات ئه‌وا به پێچه‌وان ه ئۆپه‌راسێۆنه‌کان ڕوو ده‌که‌نه سه‌ر گردۆڵکه‌کانی حکومه‌ت. هه‌ندێک له باڵیۆزه خاوه‌ن ئه‌زمونه‌کان پێیان وایه که ئه‌م گۆرانکاریانه بۆی ههیه رێ له‌به‌ر ناڕازیبونێکی فراوانی عه‌سکه‌ری بکاتهوه. لێره‌دا مه‌به‌ستی ئه‌و ناڕه‌زاییه چاوه‌ڕواننه‌کراوه‌یه ب �ه ت����ه‌واوی چ��ۆن �ه ،ن���ه‌زان���راوه .دی���اره ب��اس له خستنه‌ڕووی یاداشتنامه‌یه‌ک یان شایه‌تیه‌ک ده‌کات یاخود جۆره چاالکیه‌کی تر. ساڵێک به‌و نێوه‌نده‌دا تێپه‌ڕی و مێژوو دوباره دهبێتهوه،دیسان ده‌ستگیر کردن له‌دۆسیه‌ی باڵێۆز ده‌س��ت��ی پ��ێ��ک��ردهوه ،ئهمجاره ب��ارودۆخ �ه‌ک �ه زۆر هه‌ستیاره به‌پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی به‌رده‌ست کهوتوه سه‌رفه‌رمانداری هێزی ده‌ریای زیرا گۆلچوک بۆ رون��ک��ردن�ه‌وه‌ی ئ�هو گومانانه‌ی له‌سه‌ریه‌تی تابلێیت الف و گه‌زاف و زه‌حمه‌تی زۆر ده‌چێژێت. به‌اڵم به‌پێی ده‌سته‌واژه‌کانی ئه‌مه‌ریکا سوپا سه‌رله‌نوێ که‌وتوه‌ته‌وه حه‌ره‌که‌ت ،ده‌کرێ چونی ئیلکه‌ر پاشا بۆ دۆڵم ه باخچه هێمایه‌ک بێت بۆ ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه به‌وواتایه‌ی که «چاوه‌رێی کاردانه‌وه‌یه‌کی وامان نه‌ده‌کرد». ک���ه‌وات���ه ل���هو ح���اڵ���ه‌ت���ه‌دا چ����اوه‌ڕوان����ی چی ک����اردان����ه‌وه‌ی����ه‌ک ده‌ک�����رێ؟ ی��ادن��ام��ه ی��اخ��ود
یاداشتنامه؟ ل �ه‌م س��ات�ه‌ی ده‌س�ه‌اڵت��دارێ��ت��ی��ی�ه‌دا به‌پێی ئ �ه‌وه‌ی له‌سه‌ر شێوه‌ی چاالکییه‌ک له ماڵی سه‌ربازیدا ده‌رکه‌وتویت ئه‌وا ده‌سته‌واژه‌ی «چاوه‌رێی کاردانه‌وه‌ی وامان نه‌ده‌کرد» ده‌کرا به شێوه‌یه‌کی تر بهاتایه کایه‌وه .بۆ نمونه ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه. با که‌مێک بگه‌رێینه‌وه دواوه ببینین وه‌ک نمونه‌ی ت��وڕه‌ب��وون و ده‌س��ت له‌کارکێشانه‌وه‌ی سه‌رفه‌رمانداری گشتی سوپا (نه‌جیب تورموتای) له به‌رامبه‌ر سه‌رۆکی تورکیا تورکوت ئۆزال. پاشا به سه‌رۆک وه‌زیران ده‌ڵێت که نییه‌تێکی له‌و بابه‌ته‌تان هه‌بوه؟ ئهوه نازانم به‌اڵم ئهوه ده‌زانم که ئیشق پاشا له‌م رووداوان �ه‌ی ئه‌م دواییه زۆر بێزاره .له الیه‌که‌وه بانگه‌شه‌ی تاوانی زۆر گهوره له‌مه‌ڕ هه‌وڵدانی شۆڕشگێڕانه له‌سه‌ر ده‌کرێ و له الیه‌کیشه‌وه فشاری چڕی ده‌ورووب �ه‌ری زۆر له‌سه‌ره. ڕاستتر ده‌توانین بڵێین «یا له‌گه‌ڵ حکومه‌ت بجه‌نگێ یان ده‌ست له‌کار بکێشه‌ره‌وه» ئاسانتر حه‌ز ده‌که‌یت هاوڕێیانی تفه‌نگت به‌و ئاڕاسته‌یه به‌ری. ئێمه ده‌بینین که پاشا چی ڕێیه‌ک ده‌گرێت ئه‌و وه‌ک ئیلکه‌ر پاشا {ئه‌خره‌سیف} نیه .ئه‌و روویه‌کی زیاتر دیموکراتی ههیه و له دۆخی
بارگرژیدا ڕێز له ئۆتۆریته‌ی مه‌ده‌نی ده‌گرێت. ل��ێ��ره‌دا ورده‌ک��اری��ی �ه‌ک��ی سه‌رنجڕاکێش هه‌ی ه ئه‌ویش ئهوهیه؛ دادگ��ا بریاری ده‌ستگیرکردنی داوه ب�ه‌اڵم تا ئێستا ئه‌دره‌سی ملمالنێکان هه‌ر سه‌رۆکایه‌تی وه‌زیرانه. ی���ان ب���ه پ���ێ���چ���ه‌وان���هوه ئ���ه‌گ���ه‌ر ه �ه‌س��ت��ی��ن به ک���ردن���ه‌وه‌ی ب��اب �ه‌ت �ه‌ک �ه :کاتێک ده‌چ��ی��ن�ه ناو پرۆسه‌ی ئاساییکردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان عه‌سکه‌ری و سڤیل ده‌مه‌قاڵه توندوتیژه‌کانی له‌مه‌ڕ باڵیۆزی ناوبراو بیر بێنینه‌وه و سه‌یری بڕیاری ده‌ستگیرکردنه‌که بکه‌ین ئه‌وکات ده‌بێت چۆن خوێندنه‌وه‌یه‌کمان هه‌بێت .له راستیدا وه‌اڵمم زۆره بۆ ئ�هو پرسیاره؛ کێشه‌که ده‌گاته خاڵی گ��رێ ک��وێ��ره .بۆیه ن��ام �ه‌وێ ناوه‌ندێکی تری ده‌مه‌قاڵه به‌که‌مه‌وه. ته‌نها ده‌توانم هێنده بڵێم :شێوازی تۆمارکردنی بڕیاری ده‌ستگیرکردنه‌کانم نامۆ و سه‌رسورهێنه‌ر بینی ،هیوادارم به هه‌ڵه‌داچووبم. وری��اب��ن دۆس��ی�ه‌ی باڵیۆز ب�ه ک �ه‌م تێمه‌گه‌ن. ب �ه‌رده‌وام ده‌ڵێم دۆسیه‌ی باڵیۆز له ئه‌رگه‌نه‌کۆن گه‌وره‌تر و به‌هێزتره و ده‌بێ تا کۆتایی له‌گه‌ڵیدا بڕۆین .له بیرمان نه‌چێت دۆزی باڵێۆز وه‌ک ه��ه‌م��وو دۆزێ���ک���ی ت��ر ح��ق��وق��ی�ه ن���ه‌ک دۆزی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه.
تیۆر
رۆڵی راگه‌یاندنی ئازاد ل ه دیموکراسیدا { و :له ئینگلیزییه‌وه /شوان حه‌سه‌ن } سه‌ره‌تا ده‌بێت پرسیارێک له خۆمان بکه‌ین ،ئه‌ویش ئ�ه‌وه‌ی�ه ئایا فۆڕمی دیموکراسی به بێ میدیای ئازاد و ئازادی ڕاده‌ربڕین ته‌ندروسته؟ ئه‌م پرسیاره هیچ وه‌اڵمێکی شرۆڤه‌کارانه‌ی ناوێت .ده‌بێت بڵێین بێگومان نه‌خێر .ئازادی قسه‌کردن و ده‌ربڕینی ئه‌وه‌ی له ناخی مرۆڤدا په‌نگی خواردۆته‌وه ،مافی سه‌ره‌تایی ه �ه‌ر تاکێک ل �ه سیسته‌مه دیموکراتیکه‌کاندا. راگه‌یاندن رۆڵێکی زۆر گرنگی ههیه له نه‌خشاندن و سه‌رهه‌ڵدانی کلتوری دیموکراسی راسته‌قینه که له سیسته‌می سیاسیه‌وه شۆڕ دهبێتهوه بۆ ڕای گشتی و شه‌قام .له ڕێگه‌ی راگه‌یاندنه‌وه ڕۆژنامه‌نوسان ده‌توانن بۆچوون و زانیارییه‌کانی ده‌ربڕن و ده‌وروبه‌ر ئاگادار بکاتهوه ده‌رباره‌ی ئه‌و ڕاستیانه‌ی که رهنگه حکومه‌ته‌کان به هاواڵتیه‌کانیان نه‌ڵێن .راگه‌یاندن کاری سه‌ره‌کی ئازادی راده‌ربڕینه .چونکه دواجار دهبێته سه‌کۆیه‌ک بۆ گه‌یاندنی ئ �ه‌وه‌ی تاکێک ده‌یزانێت به کۆمه‌ڵگاکه‌ی .ئه‌گه‌ر ئازادی راده‌ربڕین نه‌بێت گه‌لێک زانیاری و ڕه‌خنه‌ی جوان له بیری ته‌نها یه‌ک که‌سدا ده‌خولێنه‌وه و هیچ کاریگه‌ریه‌ک له‌سه‌ر ئه‌وانی تر جێناهێڵێت .دواج��ار ئهوه میدیایه که وێنه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی دۆخ��ی سیاسی ،ئابوری و ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه‌ک ب �ه فۆڕمێکی ڕه‌خنه‌گرانه‌وه ده‌خاته ڕوو .میدیا وه‌ک ده‌فرێکی پ��ڕ زان��ی��اری و ب��ۆچ��وون وای��ه ک�ه ده‌ب��ێ��ت�ه هه‌وێنی گفتوگۆی مرۆڤه‌کان .له ساده‌ترین واتادا ده‌توانین بڵێین میدیای راسته‌قینه ئاوێنه‌ی کۆمه‌ڵگایه. بۆ ئ �ه‌وه‌ی راگ�ه‌ی��ان��دن بتوانێت ئ�ه‌م رۆڵ �ه ببینێت و ئه‌رکه‌که‌ی جێبه‌جێ بکات ،ده‌بێت په‌یامێکی ڕوونی هه‌بێت و ئامانجه‌که‌ی خۆی بپارێزیت ،رۆژنامه‌نوس ده‌ب��ێ��ت چ��اودێ��رێ��ک��ی ب��ێ�لای �ه‌ن ب��ێ��ت و ب �ه ق��ازان��ج��ی الیه‌نێک خ��ۆی نه‌خاته ن��او ملمالنێ سیاسیه‌کان، به‌ڵکو به ڕاستگۆییه‌وه رووداوه‌ک���ان بگه‌یه‌نێت به خه‌ڵک و ره‌خنه و سه‌رنجی لۆژیکی خۆشی بخاته روو .ده‌توانین بڵێین که گرنگی راگه‌یاندنی ئازاد له سێ خاڵدا ده‌رده‌که‌وێت. یه‌که‌م /دهبێته هۆی باڵوبونه‌وه‌ی بیروڕای جۆراوجۆر که ئه‌مه‌ش یارمه‌تیده‌ره بۆ گه‌شه‌ی دیموکراسی و مانه‌وه‌ی دامه‌زراوه دیموکراتیه‌کان. دووه‌م /هه‌ڵدانه‌وه و ئاشکراکردنی ڕاستیه شاراوه‌کان بۆ ڕای گشتی. سێیه‌م /بوارڕه‌خساندن بۆ گه‌یاندنی په‌یامی گشتی به ده‌سه‌اڵتداران و ڕه‌خساندنی ده‌رفه‌تی گفتوگۆی لۆژیکی. مافی ئازادی ڕاده‌ربڕین له به‌ڵگه‌نامه نێود ه‌وڵه‌تییه‌کاندا ئ����ازادی ڕاده‌رب���ڕی���ن م��اف��ێ��ک��ی گ��ه‌ردوون��ی��ه و له ڕاگ �ه‌ی �ه‌ن��راوی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان و ده‌س��ت��وری زۆرب���ه‌ی واڵت��ان��دا ئ��ام��اژه‌ی پێکراوه ب �ه‌اڵم ئاستی ده‌سته‌به‌رکردنی ئه‌و مافه له واڵتێکه‌وه بۆ واڵتێکی تر ده‌گۆڕێت. ماده‌ی ( )19له ڕاگه‌یندراوی مافه‌کانی مرۆڤی سه‌ر به نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان ده‌سته‌به‌ری ئ��ازادی ڕاده‌ربڕین ده‌کات به‌م ده‌ربڕینه‌ی خواره‌وه: ـ هه‌موو که‌سێک مافی ده‌ربڕینی بیرو بۆچوون و قسه‌کردنی ههیه ،ئه‌م مافه مه‌سه‌له‌ی به‌ده‌ستهێنانی زانیاریش ده‌گرێته خۆی به‌بێ دانانی هیچ سنورێک له به‌رده‌م تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا. ڕێ��ک �ه‌وت��ن��ی ن���ێ���وده‌وڵ���ه‌ت���ی ب���ۆ م��اف��ه س��ی��اس��ی و مه‌ده‌نییه‌کان که له‌الیه‌ن ( )145واڵتهوه ئیمزای له س�ه‌ر ک��راوه ده‌وڵ�ه‌ت�ه‌ک��ان ناچار ده‌ک��ات که ڕێ��ز له کۆمه‌ڵێک مافی مرۆڤ بگیرێت له ناویاندا مافی ئازادی ڕاده‌ربڕین .هه‌روه‌ها له به‌ڵێننامه‌ی یه‌کێتی ئه‌وروپا و په‌یماننامه‌ی مافه‌کانی مرۆڤی ئه‌مریکا مافی ئازادی ڕاده‌ربڕین ده‌سته‌به‌ر کراوه. م���ه‌س���ه‌ل���ه‌ی ده‌س��ت��خ��س��ت��ن��ی زان����ی����اری ل���ه الی���ه‌ن راگ����ه‌ی����ان����دن����ه‌ک����ان����هوه ب����ه ب�����ڕب�����ڕه‌ی پ��ش��ت��ی دیموکراسیه‌کی ته‌ندروست داده‌ن��درێ��ت .بۆ؟ ی �ه‌ک �ه‌م ،ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ه��اواڵت��ی��ان توشی ب �ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی ده‌ک����ات ل��ه ب����ه‌رده‌م بژاره‌کاندا نه‌ک به‌شداری ژیانی سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی بکهن له نائاگایدا .دووه‌م ،راگه‌یاندن وه‌ک خاڵێکی پشکنین وایه ب���ۆ ه �ه‌ڵ��س��ان��گ��ان��دن��ی ت��وان��س��ت و پ��اب�ه‌ن��دب��وون��ی ن��وی��ن�ه‌ران��ی گه‌ل ل���ه‌ب���ه‌رده‌م ده‌ن���گ���ده‌ران���دا .پرنسیپی ئ����ازادی ڕاده‌رب���ڕی���ن ل �ه سیسته‌مه لیبڕاڵ دیموکراسیه‌کانیشدا هه‌مان گرنگی ههیه ،راسته لیبڕاڵیزم زیاتر گرنگی ده‌دات به ئازادی تاک نه‌ک گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ک��ۆت و به‌ند له‌پێناوی چاکه‌ی گشتی به‌اڵم ئازادی راده‌ربڕینیش له‌الی لیبڕاڵه‌کان یهکێکه له مافه سه‌ره‌تاییه‌کانی تاک له هه‌ندێک کۆمه‌ڵگادا په‌یوه‌ندی نائارام و دژیه‌کبوون له نێوان راگه‌یاندن و
حکومه‌تدا ههیه ،به‌اڵم دواجار ئه‌م گرژیه ڕۆشنبیرییه ب�ه خزمه‌تی خ��ودی دیموکراسی ت��ه‌واو ده‌ب��ێ��ت .ل ه هه‌ندێ کۆمه‌ڵگاشدا که له قۆناغی گواستنه‌وه‌دان یان کێشه‌ی ناوخۆیی و نێوده‌وڵه‌تیان ههیه کاری راگه‌یاندن ته‌نها گواستنه‌وه‌ی ههواڵه گه‌رمه‌کانه ن����ه‌ک ڕه‌خ���ن���ه‌گ���ری ،ب����ه‌اڵم ه��ێ��ش��ت��ا خ��زم��ه‌ت��ه به دیموکراسی .راگه‌یاندن بڕبڕه‌ی پشتی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نیه و ده‌توانێت قه‌ڵغانێک به‌هێز بێت له به‌رده‌م ئ �هو نه‌گبه‌تیانه‌ی ک�ه سیسته‌می سیاسی به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا ده‌یسه‌پینیت؛ وه‌ک مه‌سه‌له‌ی گه‌نده‌ڵی، ئ��ازادی بیر و ڕا ،دروستکردنی بڕیاری سیاسی و چه‌مکی هاواڵتیبوون .کاریگه‌ری راگ�ه‌ی��ان��دن له کۆمه‌ڵگادا زۆر گه‌وره‌تره له‌وه‌ی وه‌ک هه‌ندێ که‌س کورتی دهکاتهوه له گه‌یاندنی هه‌واڵ له وێستگه‌یه‌که‌وه بۆ ویستگه‌یه‌کی تری شار ،به‌ڵکو راگه‌یاند هۆکاره له ناساندنی کلتوری ناوچه جیاجاکانی کۆمه‌ڵگا
››
رۆڵی میدیا زۆر گرنگتر ه ل ه رۆڵی ده‌سه‌اڵته‌کانی تری جێبه‌جێکردن و دادوه‌ری و یاسایی و ل�ه س �ه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تیش شیکردنه‌وه‌ی ئه‌و شهپۆله خێرایه‌ی به جیهانیبوون .ئامانجی راگه‌یاندن ده‌بێت زۆر ل �هوه گ�ه‌وره‌ت��ر بێت ته‌نها بۆ گروپێکی سیاسی ی��ان بازرگانێک ک��ار ب��ک��ات .راگ�ه‌ی��ان��دن هه‌ڵگری خه‌می کۆمه‌ڵگایه .ده‌بێت بگوترێت که ده‌س��ت �ه‌ب �ه‌رک��ردن��ی راگ �ه‌ی��ان��دی��ن ئ���ازاد پێویستی به س �ه‌روه‌ری یاسا ههیه .ئه‌مه‌ش وه‌ک تاکه‌گه‌ره‌نتی پاراستنی مافی هه‌موان و پاراستنی میدیا له ده‌ست هه‌ژموونی ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێکردن .راگه‌یاندن که وه‌ک چاودیریک ناسێندراوه به‌سه‌ر هه‌موو پایه‌کانی
››
زۆربه‌ی ئه‌و واڵت ه نادیموکراتیکان ه میدیای حکومی یان حزبی ده‌که‌ن ه سه‌رمه‌شق و سه‌کۆی قسه‌کردن ،ک ه ئه‌مه‌ش ته‌نها جێگای پیاهه‌ڵگوتن و باسکردنی الیه‌ن ه جوانه‌کانی خۆیان ه بۆ مانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌که‌یان ت��ری دیموکراسی رۆڵێکی یه‌کجار گرنگی ههیه ل �ه ن��ی��ش��ان��دان��ی رووی راس��ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌ی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا. ب���ۆ ن���م���وون���ه؛ ل���ه م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا .له هه‌موو ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ه‌ک���ان���دا وێ�����������������������������ڕای
ه �ه‌ڵ��س �ه‌ن��گ��ان��دن��ی چ��اودێ��ری پ��ارت�ه سیاسییه‌کان دواجار ئهوه زوومی کامێرای راگه‌یاندنه‌کانه ک��ه ب���ڕی���اری ل��ه‌س��ه‌ر س��ه‌رک��ه‌وت��ووی��ی و پاکێتی هه‌ڵبژاردنه‌که ده‌دات .ک��اری��گ�ه‌ری راگ�ه‌ی��ان��دن له سه‌ربه‌خۆبوونیدایه .ئه‌مه‌ش به واتای باڵوکردنه‌وه‌ی
بۆچونه جیاوازه‌کان به‌بێ جیاوازی و سه‌ربه‌خۆبوون له داراییدا .له واڵته ناگه‌شه‌سه‌ندووه‌کان میدیای ئازاد و سه‌ربه‌خۆ ب �ه‌رده‌وام وه‌ک دارده‌ستی دوژمن و به‌کرێگیراو سه‌یرده‌کرێت .ئه‌مه‌ش تاکه چه‌کی ده‌ستی ده‌سه‌اڵتدارانه که ڕای گستی پی ده‌خه‌ڵه‌تێنن. چه‌ندین رێگری یاسایی و دارای��ی بۆ هۆیه‌کانی راگه‌یاندن دروست ده‌که‌ن وێڕای ههڕهشه و ئازاردانی جه‌سته‌یی و په‌لکێشکردنی ڕاگه‌یندکار و نوسه‌ران ب��ۆ ب���ه‌رده‌م دادگ��اک��ان .ل �ه کاتێکدا ده‌ستخستنی زانیاری سه‌ره‌تاییترین مافی راگه‌یاندنکارانه که‌چی له زۆربه‌ی واڵته نادیموکراتیکه‌کان و به تایبه‌تی له ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ئه‌م مافه به ته‌واوی زه‌وت کراوه له الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه .له‌م واڵتانه‌دا میدیا به ته‌واوی ته‌نیا و بێ پاڵپشته .له کاتێکدا له واڵته دیموکراتیکه‌کاندا ڕێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی کۆمه‌ڵگای م�ه‌ده‌ن��ی و ناحکومیه‌کان ی��ارم�ه‌ت��ی��ده‌ری سه‌ره‌کی راگه‌یاندن له پێدانی زانیاری له سه‌ر کار و باره‌کانی حکومه‌ت و ده‌ره‌ئه‌نجامی ئ�هو لێکۆڵینه‌وانه‌ی له سه‌ر کاروباری حکومه‌ت کردوویانه به‌اڵم له واڵته نادیموکراتیکه‌کاندا ئ �ه‌م ڕێ��ک��خ��راوان�ه راسته‌وخۆ پاشکۆی پارته سیاسییه‌کانن و سه‌ربه‌خۆ نین له کاروباری کارگێری و داراییدا .ئه‌مه‌ش ڕێگره له به‌ره‌ده‌م چاالکبوونیان و کۆمه‌که مه‌عنه‌وییه‌کانیان ب��ۆ راگ�ه‌ی��ان��دن .له‌ڕاستیدا ک��اری میدیایی نابێت وه‌ک چاالکیه‌ک ل�ه ده‌ره‌وه‌ی ژی��ان��ی سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی کۆمه‌ڵگا ببیندرێت .رۆڵی میدیا زۆر گرنگتره له رۆڵی ده‌سه‌اڵته‌کانی تری جێبه‌جێکردن و دادوه‌ری و یاسایی .چونکه میدیا که به ده‌سه‌اڵتی چ���واره‌م ن��اس��ێ��ن��دراوه دواج���ار ده‌ب��ێ��ت�هوه ب�ه فیلته‌ر و چاودێر به‌سه‌ر کایه‌کانی ژیان و ده‌سه‌اڵته‌کانی تر. ناکرێت قسه له سه‌ر سروشتی کاری ده‌سه‌اڵته‌کانی ت��ر بکرێت ب�ه ب��ێ ب��وون��ی میدیای ئ���ازاد ،چونکه میدیا چاوی چاودێری ڕاسته‌قینه‌یه .سه‌باره‌ت به به‌رپرسیارێتی میدیا و به‌زاندنی هێڵی سوور ،ده‌بێت ئ��ام��اژه ب �هوه بکه‌ین که هیچ که‌سێک ب �ه‌ده‌ر نیه له ههڵه و که‌موکورتی؛ به هه‌مان شێوه میدیاش تووشی ههڵه و الدان ده‌بێت .چونکه دواجار خه‌ڵک کار له میدیادا ده‌کات نه‌ک ڕۆبۆت .به‌اڵم ئهمه نابێت ببێته بیانوویه‌ک بۆ سه‌رکوتکردن و ڕێگرتنی له میدیا ،وه‌ک هه‌ندێ واڵت��ی به‌ناو دیموکراسی ده‌یکه‌ن. به‌گوێره‌ی دواین ڕاپۆرتی ڕێکخراوی په‌یامنێرانی ب�ێ‌س��ن��ور ،زی��ات��ر ل�ه سێیه‌کی خه‌ڵکی جیهان له‌و واڵت��ان��ه ده‌ژی����ن ک �ه ئ����ازادی ڕاده‌رب���ڕی���ن ن��ی�ه ی��ان ههیه و س��ن��ورداره .ئه‌مه‌ش ئ�هو واڵتانه ده‌گرێته‌وه ک �ه سیسته‌می دی��م��وک��راس��ی ت��ی��ای��ان��دا ب��وون��ی نیه ی��ان ههیه ب �ه‌اڵم به ن��ات �ه‌واوی .زۆرب���ه‌ی ئ�هو واڵته نادیموکراتیکانه ،میدیای حکومی یان حزبی ده‌که‌نه سه‌رمه‌شق و سه‌کۆی قسه‌کردن ،که ئه‌مه‌ش ته‌نها جێگای پیاهه‌ڵگوتن و باسکردنی الیهنه جوانه‌کانی خۆیانه بۆ مانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌که‌یان .هه‌ندێ واڵت ته‌نها به ناو ئ��ازادی راگه‌یاندن و ڕۆژنامه‌گه‌ریان ههیه ،ئه‌گینا ڕۆژنامه‌نوسان و نوسه‌ران به هه‌موو شێوه‌یه‌ک له ژێر ئه‌شکه‌نجه ،کوشتن ،چاودێری ته‌نانه‌ت ڕفاندن ،خستنه لیستی ڕه‌ش و تاوانبارکردن به خیانه‌تی نه‌ته‌وه‌یی دان. سهرچاوه: Newsweek.com
ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
11
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
شه‌هید (رێژوان عه‌لی) جوانه‌مه‌رگ شێره شیوه‌ن
هه‌یوه شێره هه‌یوه شێره پێنووسه پیره‌که‌م شێره هه‌یوه شێره شههیده جوانه‌مه‌رگه‌کانمان شێره هه‌یوه شێره شه‌هید (رێژوان عه‌لی) جوانه‌مه‌رگ شێره سۆرانی مامه حهمه شێره سه‌رده‌شت عوسمان شێره زیندانییه سیاسییه‌کان شێره گیڤارا شێره مارکس شێره هه‌یوه شێره شه‌هید ئارام شێره هه‌یوه شێره هه‌یوه شێره شۆڕشه له‌بارچووه‌که‌مان شێره هه‌یوه شێره ببورن ش��ی��وه‌ن �ه‌ک �ه‌م ک���ورت���ه ،خ���ۆم ش��ێ��ره ،چونکه مریشکێکی س�ه‌رب��ڕاوم ،له گۆشه‌یه‌که‌وه باز ده‌ده‌م بۆ ناوه‌ڕاستی ژووره‌ک��ان ،که‌س خوێنی ملم نابینێ ،وا ده‌زان����ن ب �ێ‌ع��ارم ،درۆزن���م، بێ‌ده‌ربه‌ستم .با وا بزانن ،به‌اڵم خوێنی جه‌رگم تێکه‌ڵی خوێنی هه‌موو شه‌هیده‌کان بووه .هه‌ر دڵۆپه‌یه‌ک و له ناو دڵی شه‌هیدێکدایه ،ناڵێم بۆنی گوڵی لێ دێ ،نا ده‌ڵێم« :بۆنی ده‌نگی کپکراوی منی لێ دێ ،بۆنی ده‌مکوتکردنی گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ی ل��ێ دێ ،ده‌ن��گ��ی ب�ێ‌ده‌ن��گ��ی منی لێ دێ .ئاخ ...دووباره وه‌ک بێشکه پێنووسه‌که‌م رامده‌ژێنێ. پیره‌مێرده تونسییه‌که له که‌ناڵی ئه‌لجزیره به ده‌م گریانه‌وه ده‌ستی برد بۆ سه‌ره‌سپییه‌که‌ی و وتی« :هرمنا ...لقد هرمنا من اجل هژه اللحڤه التاریخیه« .یانی« :پیر بووین ...ئه‌رێ پیر بووین بۆ بینینی ئه‌م ساته مێژووییه».
هه‌روه‌ها منیش وا ده‌ڵێم« :پیر ب��ووم ،پیرتر بووم که زانیم جوانه‌مه‌رگ (رێ��ژوان عه‌لی) شه‌هید ب��وو .هه‌روه‌ها له که‌ناڵی (العراقیه) ل�ه ته‌قینه‌وه‌ی ب���ازاڕی (ص��دری �ه) ل�ه به‌غدا باوکێکی عێراقیم بینی که بۆ کوڕه گهوره کوژراوه‌که‌ی ده‌گریا ...هه‌یوه شێره. ده‌ڵێم :ده‌سه‌اڵت شێره ئاسایش شێره گورگه‌کانی ده‌سه‌اڵت شێره زۆڕناکانیان شێره رۆژنامه‌کانیان شێره هێزه سه‌بازییه‌کانیان شێره گه‌نده‌ڵی شێره په‌رله‌مانه بێ‌ده‌سه‌اڵته‌که‌مان شێره حزبه مشه‌خۆر و بێ‌ده‌سه‌اڵته‌کان شێره ئ�ه‌گ�ه‌ر ل�ه شیوه‌نکردندا ب����ه‌رده‌وام ب��م ده‌ب��ێ داس��ت��ان��ێ��ک ب��ن��ووس��م ش��ی��وه‌ن �ه‌ک �ه‌م ده‌ب���ێ به هه‌زاره‌ها کێڵ‌ی خوێناوی ... دڵه‌قه‌اڵکه‌م شێره هه‌یوه شێره چاوه‌کانم رووبارن هه‌یوه شێره پیرم ،پیرێتیم شێره مه‌رگ شێره گوولله و تفه‌نگ و تانک و زرێپۆش شێره هه‌یوه شێره ئازادی درۆ شێره نیشتمانی فرۆشراو شێره هه‌یوه شێره (ئه‌م جۆره شیوه‌نه له خانه‌قین و هه‌ولێردا ب��اوه ژن��ان ئه‌ڵقه‌یه‌ک ده‌به‌ستن و ده‌بنه کۆراڵ له ده‌مى ئه‌و ژنه ده‌سێننه‌وه که له ناوه‌ڕاستیاندا شیوه‌نه‌که ده‌خوێنێته‌وه و هاوار ده‌که‌ن و ده‌قیژێنن و یه‌خه‌یان ده‌دڕن له پرسه‌ى ژن��ان��دا به وت��ن �ه‌وه‌ى «هه‌یوه شێره«).
گه‌جنان ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
12
شۆڕشی گه‌نجانی هاوچه‌رخ
حکومه‌ت ( )3.575.000.000دینار ده‌دات ه سه‌نته‌ر ه رۆشنبیرییه‌کان به‌ڕێوه‌به‌رى سه‌نته‌رێک:
سه‌نته‌ره‌کان بوون به چایخانه
[ ئا /هانا ئازاد ] گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان نیگه‌رانی ده‌رده‌ب����ڕن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب��هو سه‌نته‌ر ه رۆشنبیریانه‌ى له‌هه‌رێم بوونیان هه‌ی ه و پێیان وای��ه ئ �ه‌م سه‌نته‌رانه هیچ خزمه‌تێک به گه‌نجان ناکات و چاالکیان نیه ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى سه‌نته‌ره‌کان ل ه وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوانی حکومه‌تى هه‌رێمیش رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و سه‌نته‌ران ه کێشه‌یان زۆره. ک��اروان عه‌لى ،گه‌نجێکى شارى هه‌ولێره و پێى وایه سهنتهره رۆشنبیریه‌کان له‌هه‌رێم هیچ رۆڵێکیان نه‌بینیوه له پێشخستنى گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان. ک���اروان ،ت �ه‌م �ه‌ن()19س��اڵ جه‌ختیشى ک���ردهوه: «پێشتر زۆر سه‌ردانى ئه‌و سه‌نته‌رانه‌م ده‌کرد ،به‌اڵم ئێستا سه‌ردانیان ناکه‌م ،چونکه هیچ سودێکى نی ه بۆ گه‌نجانى هه‌رێم». فه‌ره‌یدون حامید ،ئه‌م گهنجه ( )18ساڵ ته‌مه‌نى تێپه‌ڕاندوه و ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات که سودى ئه‌م سه‌نته‌رانه ته‌نها بۆ چه‌ندکه‌سێکه وتى« :بودجه‌که‌ى بۆخۆیان گلده‌ده‌نه‌وه و ده‌یخۆن» ،وتیشی :سهنتهره رۆشنبیریه‌کان ب��وون به چایخانه و ته‌نها بۆ چا خواردنه‌وه‌ى رویانتێده‌کرێت. به‌شێکى تر له گه‌نجانی هه‌ولێر هێما بۆئه‌وه‌ده‌که‌ن که وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ته‌نها ده‌زانێت پاره‌بدات به‌و سه‌نته‌رانه و ئ��اگ��ادارى ئ �ه‌داى ک��ارى ئ �ه‌وان نیه و نازانێت چ چاالکیه‌ک ئه‌نجام ده‌درێ���ت و چۆن خزمه‌ت به‌گه‌نج ده‌کرێت. ش��ن��ۆ م���ح���ه‌م���ه‌د ،ت�����ه‌م�����ه‌ن( )20س����اڵ ق��س� ه له‌وه‌ده‌کات که پێشتر ئه‌ندامى یه‌کێک لهسهنتهره رۆشنبیریه‌کانى ه�ه‌ول��ێ��ر ب���ووه ن��اوب��راو ه��ۆک��ارى وازهێنانى له‌و سه‌نته‌رانه بۆ ئ�هوه ده‌گێڕایه‌وه ک ه ویستوویانه ک��ارى خراپى له‌گه‌ڵدا بکهن .ناوبراو وتی« :له‌و سه‌نته‌ره‌ى کارم ده‌کرد ئه‌وه‌نده‌ى خه‌ریکى کۆکردنه‌وه‌ى کچان و ئاوڕدانه‌وه له کچه‌کان بوو
دوای ب����زووت����ن����ه‌وه‌ی گ��ه‌ن��ج��ان��ی ف���ه‌ڕه‌ن���س���ای س�����اڵ�����ی( ،)1968ج���اری سه‌ردار ستار یه‌که‌م‌ه به‌و هێزه گه‌وره‌ی ه گه‌نجان دێ��ن �هوه مه‌یدانی تێکۆشان و پێشه‌نگایه‌تی بۆ شۆڕشێکی تازه ده‌که‌ن که که‌س پێشبینی نه‌ده‌کرد ،له‌به‌رئه‌وه‌ى سه‌رده‌مێکی درێ��ژه گه‌نجانی ع �ه‌ره‌ب به‌گشتی له‌ناو بێده‌نگیدان ،بۆیه‌ش ئه‌و له‌ناکاو رابوونه‌یان بووه مایه‌ی سه‌رسوڕمانی هه‌رکه‌سێک. ته‌کنیک و ته‌کنه‌لۆژیا که سه‌رمایه‌داری و لیبڕاڵیزم به‌ده‌ستکه‌وتی خۆیان ده‌زان��ن ،به‌اڵم گه‌نجی میسری له ده‌ستی ئه‌وانیان سه‌ندو بۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی گه‌النیان به‌کارهێنا ،ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى س �ه‌رم��ای �ه‌داری واب���اوه‌ڕده‌ک���ات ک�ه ل�ه رێگای ئینته‌رنێته‌و‌ه جیهانی ته‌کنیکی کۆنتڕۆڵکردوه‌و هه‌موو که‌سی به‌و که‌رستان‌ه خه‌ریک کردوه ،به‌اڵم وا ده‌رنه‌چوو له‌ڕاستیدا ،گه‌نجانی میسری سه‌ره‌تا کوده‌تایان به‌سه‌ر سیسته‌می سه‌رمایه‌داری کرد، بۆیه تا چه‌ند رۆژێک به‌قه‌د حوسنی موباره‌ک به‌ڕێوه‌به‌رانی ئه‌مریکاش تووشی شۆک بووبوون. گه‌نجان هه‌ندێک داهێنانی نوێتریشیان کرد ئه‌ویش ،شۆڕش و گۆڕانکاریه‌کانیان له‌ده‌ستی سیاسه‌تمه‌دار و ئۆپۆزیسیۆنی گۆشه‌گیر سه‌نده‌وه، ک�ه ب����ه‌رده‌وام هه‌ڵپه‌ی گه‌یشتن‌ه ده‌سه‌اڵتیانه، هه‌روه‌ها خه‌ونی ئیسالمی سیاسیشیان له‌گۆڕنا، که‌خۆیان به‌تاک‌ه ئه‌لته‌رناتیفی چاکسازی ناوده‌برد، هه‌مانکات ئه‌وه‌شیان رتکرده‌و‌ه که ده‌بێ تاچوار سا ڵ چاوه‌ڕێی سندوقی ده‌نگدانبن ،ئه‌و هه‌ڵبژاردن ه کارتۆنیانه‌ی که به سااڵن‌ه ده‌سه‌اڵتداران به‌ناوی [ ئا /دیمه‌ن عوسمان ] دیموکراتیهوه فێڵیان له دیموکراتی ده‌ک��رد ،ئه‌و قاڵبان‌ه شکان .ئیدی گه‌نجان وتیان کات کاتی گه‌نجانى قه‌زاى ماوه‌ت ئاماژ ه دیموکراتیه‌تی رادیکاڵه ،ئیدى دیموکراتیه‌تی لیبڕا ڵ بێچاره‌ما له‌ده‌ستی شۆڕشی دیموکراتی بۆ نه‌بوونى سه‌نته‌رى گه‌نجان، ه��ێ��ڵ��ى ئ��ی��ن��ت�ه‌رن��ێ��ت و خ��راپ��ى گه‌نجان. ئ����ه‌وه‌ی تائێستا دی����اره‌و ب���ه‌رده‌وام���ه ئه‌ویش کتێبخانه‌که‌یان ده‌که‌ن و توێژه‌رێکى ئیتر ئاگری ش��ۆڕش هه‌موو واڵتێکی عه‌ربی کۆمه‌اڵیه‌تیش رایده‌گه‌یه‌نێت له گرتۆته‌وه ،ئه‌گه‌ر وابڕوات بێگومان هه‌موو دهوڵهته هه‌ر شوێن و کاتێکدا بێت ،ده‌بێت سه‌رده‌ست‌ه دیکتاتۆره‌کان ئه‌و ئاگر‌ه بیانگرێته‌وه ،ئه‌و پێداویستیه‌کانى گه‌نج دابین گۆڕانکاریه‌ش وه‌رچه‌رخانێکی مێژووی‌ه و پێویسته .بکرێت و قورسیش نییه ده‌سه‌اڵت گه‌نجانی ک��ورد ،ده‌مێک‌ه له‌ناو شۆڕشێکی نه‌توانێت دابینى بکات. گه‌رمدان ،به‌تایبه‌ت گه‌نجانی باکووری کوردستان گ��ۆران غفور ،ته‌مه‌ن ( )25ساڵ، ه به به‌رده‌وامی له‌گۆڕه‌پانه‌کاندان .ئ�ه‌وه‌ی که‌م دانیشتوى ماوه‌ته و ئاماژه بۆئه‌وه ده‌کات هێشتا ئه‌و سه‌رهڵدان‌ه نه‌بۆت‌ه گشتگیرو هه‌موو که پێویسته سه‌نته‌رێکى گه‌وره‌ى گه‌نجان گه‌نجانی کورد ئاماده‌باشیان تیا نابینرێت؛ بۆی ه گرنگه خۆی فروانبکات .گه‌نجانی رۆژهه‌اڵتى بکرێتهوه و بتوانێ له‌ئاست خواسته‌کانى کوردستان ،به‌وره‌یه‌کی گهوره له‌ساڵی ( )1999گه‌نجى قه‌زاکه‌دابێت ،وتیشى :کردنه‌وه‌ى ده‌رک �ه‌وت��ن ،ئه‌نجام خۆیان به‌رێکخستن ک��ردوه ،سه‌نته‌رێکى ئینته‌رنێت و شوێنێکى تایبه‌ت تائێستا چه‌ندین چاالکی گ �ه‌وره‌ی ئه‌نجامداو‌ه ب��ۆک��ردن�ه‌وه‌ى خوله‌کانى گه‌نج له‌بوارى نمونه‌ی ه �هره به‌رچاویشی له‌سێداره‌دانی چوار وه‌رزشى و هونه‌رى و چاالکیه‌مه‌ده‌نیه‌کاندا گه‌نجی شۆڕشگێربوون له‌گواڵنی ساڵی رابردوو ،س���ودى لێبینێت .ئ �ه‌م گ�ه‌ن��ج�هى ق �ه‌زاى هه‌مانکات له‌سێداره‌دانی حسێن خزریش له‌مانگی ماوه‌ت هێما بۆ ئه‌وه‌شکرد که به‌داخه‌وه‌ی ه راب����ردوو درێ���ژک���راوه‌ی ئ �هو گیان‌ه ب �ه‌رده‌وام �ه‌ی که به‌شێک له گه‌نجه‌کانیان نهیانتوانیوه هاوڕێیانی پێش خۆیه‌تی .له‌رۆژئاوای کوردستان ه �ه‌ن��دێ��ک ل��ه خ��زم �ه‌ت��گ��وزاری �ه‌ک��ان��ی��ان ساردیه‌ک ده‌بینرێت ،ههرچهنده له‌وێش گهنجه بپارێزن و شێواندویانن وه‌ک خراپکردنى شۆڕشگێڕه‌کان له‌زینداندا تائێستا به‌رخودانی باخه‌که‌مان. ده‌ک����ه‌ن ،ب���ه‌اڵم ل�ه‌گ��ۆڕپ��ان��ی چ��االک��ی��دا دوای ق����ه‌زاى م����اوه‌ت ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه ب��اک��وورى سه‌رهڵدانه‌کانی (12ی ئاداری )2004ترسێک ده‌بینرێت ،به‌اڵم ده‌بێ بڵێین له‌وێش زه‌مینه‌یه‌کی رۆژهه‌اڵتى سلێمانى ،ژماره‌ى دانیشتوانى ( )1300کهسه و له‌ساڵى ()2008هوه به‌هێز ههیه. باشووری کوردستان به‌گشتی و به‌تایبه‌تیش کراوه به‌قه‌زا. ه���اوک���ار ئ��ه‌ب��وب��ه‌ک��ر ،خ��وێ��ن��دک��ارى هه‌رێمی کوردستان تاسااڵنی( )2005له‌ناو ساردی و بێ باوه‌ڕێکدابوو ،وه‌کو ئه‌وه‌ی بڵێت؛ ئه‌و شتێکی دوانزه‌ى وێژه‌یى یه ،باس له‌وه‌ده‌کات ک ه له‌ده‌ست نایه‌ت و ئیدی ده‌ب��ێ به‌وچاره‌نووسه‌ی کتێخانه‌یه‌کیان ههیه ،ب �ه‌اڵم سودێکى گه‌نجانی رازی بێت ،له‌ساڵی ()2005کۆمه‌ڵێک ناڕه‌زایی ئ���ه‌وت���ۆی���ان ل��ێ��ن�ه‌ب��ی��ن��ی��وه ج �ه‌خ��ت��ی��ک��ردهوه: نیشاندران به‌تایبه‌ت له‌هه‌ڵه‌بجه‌و رانی‌ه و گه‌رمیان ،که‌مى کتێبه‌کانى و چه‌ند الیه‌نێکى تر بۆنمون ه هه‌روه‌ها داواکاری خوێندکاران بۆ پێداویستیه‌کانیان حزبایه‌تى به‌والیه‌نه‌ى دا ده‌باته‌وه که نه‌توانى بچیت ه هه‌ر شوێنێکی گرتبوه‌وه .ئهمه زوو دوای چه‌ند ئه‌وێ ،کاتێک سێ چوارکه‌س ده‌چێته کتێبخان ه چاالکیه‌ک کۆتایان پێهات ،م��اوه‌ی دوو ساڵه بۆخوێندنه‌وه‌ى کتێب یان بۆسه‌عیکردن چاودێری جموجۆڵی گه‌نجان تائاستێک پ�ه‌ی��دا ب��ۆت�هوه ،ده‌کرێت تابزانن باسى چیده‌که‌ن ،ئهمه بێزاریان ده‌کات. له‌هه‌ڵبژاردنی ( )2009ئه‌و گه‌رمایه‌ی گه‌نجان ک�ه‌وت�ه خزمه‌تی ئۆپۆزیسیۆن ،ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ی ئه‌وه‌شى وت« :مه‌له‌وانگه‌یه‌کیشمان ههیه تێکچو‌ه ئۆپۆزیسیۆنیش چه‌قیبه‌ستبوو به‌ده‌سه‌اڵت ،بۆیه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى تائێستا بێ سه‌رپه‌رشته و گژوگیایه‌کى گه‌نجان دیسان س��اردب��وون�هوه ،ئێستا دوای ئه‌و زۆرى ت��ێ��داڕواوه ،داواشمانکردوه تاسه‌رپه‌رشتێکى گۆڕانکاریانه‌ی ناوچهکه جارێکی تر گه‌رمایی بۆدابنرێ ،به‌اڵم وه‌اڵممان نه‌دراوه‌ته‌وه». هه‌روه‌ها به‌همه‌ن عومه‌ر ،پێی وایه نه‌بونى سه‌نته‌ر له‌گه‌نجاندا ده‌بینرێت ،به‌تایبه‌ت له‌هه‌ردوو چاالکی ل��ه‌دژی ئیعدام و ل��ه‌دژی پیالنگێڕی ()15ی له‌ناوقه‌زاکه‌یاندا گرفت بۆ گه‌نجه‌کانیان دروستده‌کات شوبات شه‌پۆلێکی تازه‌ی گه‌نجان ده‌بینرێت. و تائیستاش له‌ناوماوه‌تداسه‌نته‌رێکى گه‌نجان نی ه پێویسته گه‌نجانی باشووریش به‌وێنه‌ی گه‌نجانی روى تێبکه‌ن ،قسه‌ى له‌وه‌شکرد هۆکاره‌که‌ى که‌مى میسر خ��ۆی��ان ل��ه لیبڕاڵیزم ،له‌ئۆپۆزیسیۆنی بودجه‌یه‌و هه‌رچه‌ند داواشیانکردوه ،ب�ه‌اڵم له‌ئاست گۆشه‌گیر و له‌ئیسالمی سیاسی رزگاربکه‌ن ،داواکاریه‌کانى ئه‌واندانین ،به‌همه‌ن ،ته‌مه‌ن ()24ساڵ تاکو بکه‌ون‌ه شۆڕشی هاوچه‌رخی گه‌الن .ئه‌گه‌ر وتیشى :ئێمه یاریگایه‌کمان ههیه به‌اڵم زۆرخ��راپ به‌وشێوه‌ی‌ه گه‌نجان بێنه‌و‌ه م�ه‌ی��دان ب��اوه‌ڕده‌ک �ه‌م ب��ووه هۆکاره‌که‌شى ل�ه‌ش��اره‌وان��ی�ه‌وه‌ی�ه له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى جارێکیتر گه‌نجانی ب��اش��وور ده‌ب��ن�ه پێشه‌نگی نه‌یداوه‌ته که‌سێک تاسه‌رپه‌رشتى بکات بۆئه‌وه‌ى گۆڕانکاریه‌کان.
له‌نه‌بوونی شوێنێکی گونجاو ،گه‌نجان له کۆاڵنه‌کاندا کۆده‌بنه‌وه فۆتۆ :کاروان ئیبراهیم ه��ی��چ گ��رن��گ��ی�ه‌ک��ى ن��ی�ه، ئهوهنده گرنگى به کوڕان ب���ۆی���ه ب��اش��ت��ر وای�����ه ک ه ن����ه‌ده‌درا» رونیشیکرده‌وه، وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى چه‌ند ب�����ه‌پ�����ێ�����ى ک�����ارن�����ام�����هى س���ه‌ن���ت���ه‌رێ���ک���ى چ����االک سه‌نته‌ره‌کان ده‌وامیان وه‌ک ب��ه��ێ��ڵ��ێ��ت�هوه و ئ���ه‌وان���ى تر دوامى ئاسایى ده‌بێت ،به‌اڵم داب���خ���ات ب����ۆئ����ه‌وه‌ى ئ �هو زۆرێ����ک ل �ه‌س �ه‌ن��ت �ه‌ره‌ک��ان پاره‌یه ته‌خشان و په‌خشان وه‌ک ی���ان���هى ش���ه‌وان���هى نه‌کات. ل���ێ���ه���ات���ووه و ش���ه‌وان���ی���ش ئه‌ورۆژنامه‌نوسه جه‌ختى کراوه‌ن. ل�ه‌وه‌ش��ک��ردهوه« :نازانرێت ه������ه‌ن������گ������او ه�����اش�����م، تائێستا گه‌نج چ سودێکى رۆژن�����ام�����ه‌ن�����ووس�����ێ�����ک����� ه ل���هو س �ه‌ن��ت �ه‌ران �ه بینیوه، ل����ه‌ب����وارى گ���ه‌ن���ج���ان ب��اس له‌کاتێکدا مینحه‌ى هه‌ر ل���������ه‌وه‌ده‌ک���������ات ب����وون����ى سه‌نته‌رێک مانگانه زیاتر س �ه‌ن��ت �هره رۆش��ن��ب��ی��ری�ه‌ک��ان
››
نازانرێت تائێستا گه‌نج چ سودێکى له‌و س �ه‌ن��ت �ه‌ران � ه بینیوه، له‌کاتێکدا مینحه‌ى هه‌ر س �ه‌ن��ت �ه‌رێ��ک مانگان ه زیاتر ل ه ( )250ملیۆن دینار ه بگره زیاتریشه
له دوسه‌دوپه‌نجا ملیۆن دیناره بگره زیاتریش». ه���ه‌روه‌ه���ا ده‌رب�������اره‌ى ب��ڕی��ن��ى م��ی��ن��ح �هى چ�ه‌ن��د سه‌نته‌رێکى رۆشنبیرى له‌هه‌ولێر ،وه‌زیرى رۆشنبیرى و الوانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به (چه‌تر) ى راگه‌یاند :سه‌نته‌ره‌کان ههرچهنده گله‌یى زۆریان له‌سه‌ر ههیه ،به‌اڵم تاڕاده‌یه‌ک توانیویانه ده‌ستى گه‌نجان بگرن به‌ره‌و ئاستى رۆشنبیرى. س��ی��روان گ���ه‌ردى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى س�ه‌ن��ت�ه‌رى ئاسوده ب����ه(چ����ه‌ت����ر)ى راگ����ه‌ی����ان����د ،زۆرب�������هى س��ه‌ن��ت��هره رۆشنبیریه‌کان ل�ه‌س��اڵ��ى ()2005هوه دام����ه‌زراون به‌رنامه‌ى ئه‌وکاتى سه‌نته‌ره‌کان ئه‌وه‌بوو که گه‌نج له‌شه‌قامه‌کانه‌وه بێننه سه‌نته‌رێکى رۆشنیرى ،بۆی ه توانراوه تاراده‌یه‌ک ئامانجه‌کان بپێکێت. گه‌ردى ئه‌وشى وت :ئیستا به‌رنامه‌ى سه‌نته‌ره‌کان گۆڕاوه بۆیه گه‌نجان گلله‌یان ههیه له‌و سه‌نته‌رانه و له‌به‌رامبه‌ردا سه‌نته‌ره‌کان پێویستیان به پاره‌ى زیاتره. به‌ڕێوه‌به‌رى سه‌نته‌رى ئاسوده وتیشى ،گه‌نجانى ئێستا هه‌ندێک داواکاریان ههیه که به‌حکومه‌تیش جێبه‌جێ ناکرێت نه‌ک به سه‌نته‌رێکى رۆشنبیرى. ه����اوڕاى ئ�ه‌وگ�ه‌ن��ج��ان�ه س��ی��راون گ��ه‌ردی��ش پێى وای�ه هه‌ندێک لهسهنتهره رۆشنبیریه‌کان ب��وون ب ه چایخانه ،ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندى به‌وه‌زاره‌تى رۆشنبیریه‌و‌ه ههیه ده‌بێت ئه‌وان به‌رنامه بۆ سه‌نته‌ره‌کان دابنێن. س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ک��ى ب�ه‌رپ��رس ل �ه‌وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى والوان����ى ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه (چ �ه‌ت��ر) راگه‌یاند :ته‌نها له شارى هه‌ولێر ()157سه‌نته‌رى رۆشنبیرى ههیه و بڕیاره له بودجه‌ى ()2011دا بڕى سێ ملیارو پێنج سه‌د و حه‌فتاو پێنج ملیۆن دیناریان پێبدرێت. د.ک����اوه م�ه‌ح��م��ود ،وت���ى :وه‌زاره‌ت����ى رۆشنبیرى والوان مینحه‌ى هیچ سه‌نته‌رێکى نه‌بڕیوه ته‌نها بڕیارى رێکخستنه‌وه‌ى مینحه‌کانى داوه ،ئه‌وه‌یش له‌به‌رژه‌وه‌ندى سه‌نته‌ره‌کان ده‌بێت و وای��ان لێده‌کات چاالکى زیاتر ئه‌نجام بده‌ن. س��ه‌رک��ه‌وت ره‌س����وڵ ،ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌رى س�ه‌ن��ت�ه‌ره‌ک��ان له‌وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى وتى :سهنتهره رۆشنبیریه‌کان کێشه‌یان زۆره و کێشه‌ى زۆریان بۆ دروستکردووین.
كارێكی وا بۆ گەنج نەكراوە ئەوەی هەشە بۆ كەسانێكی تایبەتە
بکه‌یت به‌سه‌ر ته‌مه‌نه‌کاندا ئه‌وا رێژه‌ى که‌مى گه‌نج تێداده‌بێت ،هه‌روه‌ها وتى: بۆ یاریگا و مه‌له‌وانگه و باخچه‌کان راسته ئێمه‌سه‌رپه‌رشتمان بۆدانه‌ناون، به‌اڵم داومانه‌ته ده‌ست خۆیان ،پێویست ه گ�ه‌ن��ج�ه‌ک��ان خ��ۆی��ان پ��ارێ��زگ��ارى لێ ب��ک �ه‌ن .ئ��ه‌وه‌ش��ى وت :کتێبخانه‌ش ئێمه هه‌وڵمانداوه کێشه‌کانى چاره‌سه‌ر بکه‌ین ئه‌وکتێبانه‌ى دێته بازاڕ ئێمه بۆ کتێبخانه‌که‌ى ده‌کڕین ،به‌اڵم خوێنه‌رى کتێبمان که‌مه ،بۆیه کتێبیشى که‌م لێیه. ک���ارس���از ح��س��ام ال���دی���ن ،ت��وێ��ژه‌رى ک�����ۆم�����ه‌اڵی�����ه‌ت�����ى ،ب�����ه(چ�����ه‌ت�����ر)ى راگه‌یاند :گه‌نج له هه‌ر شوێنێک و له‌هه‌رکاتێکدابێت پێویسته ره‌چ��اوى م���اف���ه‌ک���ان���ى ب���ک���رێ���ت ،ب���ه‌گ���وێ���ره‌ى داواک��اری�ه‌ک��ان��ى گه‌نجان خۆیان بێت نه‌ک پێداویستیه‌کانیان بۆدابینبکرێت و ئ��اره‌زووه‌ک��ان��ى ئ���ه‌وان نه‌هێنێته‌دى. ک���ارس���از ،ئ �ه‌وه‌ش��ى وت :پێداویستى گه‌نجان په‌یوه‌ست نیه به چه‌ندیه‌تى گ���ه‌ن���ج���ان���هوه ،ب���ه‌ڵ���ک���و پ��ه‌ی��وه‌س��ت�� ه به‌چۆنایه‌تى پێداویستیه‌کان و ئهوهنده قورس نین له تواناى ده‌سه‌اڵت نه‌بێت، له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ده‌س�ه‌اڵت��ى فه‌رمانڕه‌وا و بهرپرسه له‌دابینکردنى سه‌ره‌تاییترین پێداویستى هه‌تا گه‌وره‌ترین پێداویستى. ئ���ه‌م���ه‌ش ل����ه‌ب����ه‌رئ����ه‌وه‌ى ت��اک �ه‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگا ئه‌وانیان ک��ردۆت�ه به‌رپرس و ف����ه‌رم����ان����ڕه‌واى خ���ۆی���ان ب���ۆئ���ه‌وه‌ى ماوه‌ت چاوه‌ڕێی پرۆژه‌ی حکومه‌تن فۆتۆ :دیمه‌ن داواک��اری�ه‌ک��ان��ی��ان بێنێته‌دى و داواى شتێک ی��ان پ��ێ��داوی��س��ت��ی�ه‌ک ده‌ک��رێ��ت به‌وشێوه‌یه‌ى یه‌کمجارى بمایه‌ته‌وه ،ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد کێشه‌یان هه‌بێت ده‌ت��وان��ن روو بکهنه سه‌نته‌رێکى ک�ه نیانه .ئ �ه‌م ت��وێ��ژه‌ره کۆمه‌اڵیه‌تیه ،ل�ه‌درێ��ژه‌ى که گه‌نجى الدێ ج��ی��اوازى ههیه له‌گه‌ڵ ناوشار گه‌نجان ی��ان کێشه‌ى خۆیان الى که‌سانێک باس قسه‌کانیدا وتیشى« :ده‌ب��ێ��ت گه‌نجان داواى چى هه‌ندێکجار ناتوانن به‌شداربن له‌و چاالکیانه‌ى له‌الیه‌ن بکهن ،به‌اڵم ئێمه تائێستا شوێنێکى وه‌هامان نیه بۆى بکهن؟ گه‌نجان داواى مافه سه‌ره‌تاییه‌کانیان ده‌که‌ن، رێکخراوه‌کانه‌وه ده‌کرێت. بچین تابتوانین له‌و رێگه‌یه‌وه کیشه‌کانمان باسبکه‌ین له‌م کۆمه‌ڵگایه‌ى ئێمه‌دا که بریتیه له سه‌نته‌ره‌کانى ین. ه بک ریان ه س ه چار و �اس � ب ه � �ج � ن ه � گ ه � �چ � ک م ه �� � ئ د، گ��وڵ��س��ت��ان م��ح �ه‌م �ه خۆڕۆشنبیرکردن و گ��ۆڕه‌پ��ان��ى ی���ارى ،خوله‌کانى ��اڵ، � ()17س ن ه � م ه � ت عوسمان، ��اروان � ک �ا � ه ه رو ه � ه کانیان، ه بیروڕای جیاوازى هۆى ل�ه‌وه‌ده‌ک��ات که به فێربونى زمان و کۆمپیوته‌ر و مۆسیقا و یاریگان ج���ی���اوازى ل���ه ن���ێ���وان گ �ه‌ن��ج �ه‌ک��ان��ی��ش��دا ده‌ک���رێ���ت ،یه‌کێکى تره له‌و ده‌یان گه‌نجه‌ى ماوه‌ت که ئاماژه و پێداچونه‌وه و هاوکاریکردنى بابه‌ته‌کانى قۆناغى جه‌ختیشکرده‌وه :له‌قه‌زاى ماوه‌تدا به‌شێوه‌یه‌کى به‌رچاو بۆ ئه‌وه‌ده‌کات که پێویسته بۆ گه‌نجانى قه‌زاکه و خوێندن ،هه‌موو ئه‌مانه‌ش ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��ادا بۆخزمه‌تى کارێکى وا ب��ۆ گه‌نج ن �ه‌ک��راوه ،ئ���ه‌وه‌ى هه‌شه بۆ الدێکانى ده‌وروب �ه‌رى خزمه‌تگوزارى بۆ گه‌نج دابین گه‌نج خۆیه‌تى پاشان ئه‌میش ئه‌وخزمه‌ته پێشکه‌ش که‌سانێکى تایبه‌ت و دیاریکراوبووه ،واته وه‌سیله‌یه‌ک بکرێت ،وت��ى :بێگومان ئه‌مه‌ش ئه‌بێ هاوکارى به‌نه‌وه‌کانى ترى کۆمه‌ڵگاى دهکاتهوه له‌داهاتودا، نیه هه‌موو گه‌نجه‌کان پێکه‌وه گرێبدات وبڵێت ئه‌مان ه گه‌نجانیشى له‌گه‌ڵدا بێت. ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که له‌سه‌ره‌تاى گه‌نجێتیدا ت، ه �او � م زاى ه � ق قایمقامى ن �ه‌وزاد حهمه غه‌ریب، ه�ه‌م��وى گه‌نجن و گشتیان وه‌ک ی �ه‌ک مافیان ئه‌م مافانه‌ى پێ نه‌درابێت که‌متر تواناى به‌خشینه‌وه‌ى تائیستا �دا � ت ه �او � م زاى ه � ق ه � ل �د: � �ان � ی ه � راگ �ر)ى � ت ه � (چ ه � ب ه هه‌یه‌و یه‌کسانن ،وتیشى :هۆکاره‌که‌شى ده‌گه‌ڕێته‌و ههیه له داهاتودا ،به‌مه‌ش کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و دواکه‌وتن بوونى ه ل ه بریتی �ت � �ێ � �راب � ک �ج � ن ه � �ۆگ � ب ئیش ى ه ن�� ه و ه ئ�� �روڕاى ب��ۆج��ی��اوازى ب��ی��روڕای�ه‌ک��ان ،ئه‌گه‌رکه‌سێ ب��ی� و ن�ه‌زان��ى ده‌ڕوات و دورده‌ک �ه‌وێ��ت �هوه ل�ه ره‌وڕه‌وه‌ى جیاوازبوو ئه‌وا بێبه‌ش ده‌کرێت له‌وخزمه‌تگوزاریانه .یاریگایه‌ک و مه‌له‌وانگه و دوو باخچه ،ئێستاش شارستانى .زۆر گرنگه ده‌سه‌اڵت ئهمه بزانێت ،ئه‌گه‌ر گوڵستان ،ته‌مه‌ن ( )20ساڵ ،ئاماژه‌ى بۆئه‌وه‌شکرد یاریگایه‌کى گهوره له‌دروستکردندایه بۆیان .ئه‌وه‌شى گه‌نجان داواکارییه‌کانیان بۆدابین نه‌کرێت ئه‌وکات که نه‌ک قه‌زاى ماوه‌ت ،به‌ڵکو هه‌موالدێکان له‌چه‌ند وت :تائێستا سه‌نته‌رى گه‌نجان نیه له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى ئ���ازادى نابێت ل�ه‌ژی��ان��داو ده‌بنه ژیله‌مۆى دژایه‌تى رویه‌که‌وه که‌موکورتیان ههیه و به‌تایبه‌ت کچانى رێژه‌یه‌کى زۆرنین تابتوانین سه‌نته‌ریک بکه‌ینه‌وه ،کردنى ده‌سه‌اڵت». گه‌نج ،باسى له‌وه‌شکرد له ناوشاردا کچان ئه‌گه‌ر رێ��ژه‌ى دانیشتوانه‌که‌ى که ()1300ک�ه‌س�ه دابه‌شى
به‌م خوێن ه پارتی ته‌مه‌نی خۆی که‌م کردهوه ئ �ه‌وه‌ی ش��ۆڕش جۆش ده‌دات خ��وێ��ن �ه ،ئ���ه‌وه‌ی سۆران عومه‌ر دیکتاتۆر لێی ده‌ترسێ گهنجه،گه‌نج به‌رده‌وام ه و خوێنیش ب���ه‌رده‌وام ل ه جه‌سته‌یدا گه‌رمه ،ئه‌وه‌ی باکی نییه رژانێتی، ئ�ه‌گ�ه‌ر جامه‌که پ��ڕ ب��وو ،ئ�ه‌وه‌ش��ی ده‌مێنێته‌و‌ه خوێنڕێژ نییه! به‌ڵکو ئه‌وه‌ی باقییه ئه‌و خوێنه‌ی ه ک �ه ل��ه‌الش��ه‌ی گ�ه‌ن��ج��ان��ی ش���اری سلێمانی و ته‌واوی کوردستاندایه ،ئه‌وه‌ی ده‌مرێ خوێنڕێژه، ئ���ه‌وه‌ی ل �ه‌س �ه‌ر الش �ه‌ک �ه‌ی گ �ه‌ن��ج ه �ه‌ڵ��ده‌پ �ه‌ڕێ ت��ف�ه‌ن��گ ب �ه‌ده‌س��ت �ه‌ک��ان �ه ،وه‌ک ئ���ه‌وان���ه‌ی ک ه رێژوانیان له‌خوێنا سورکرد له‌سه‌ر بینا زه‌رده جام ره‌شه‌کانی لقی چوار هه‌ڵده‌په‌ڕین!! ئه‌وه‌ی درۆی ه قسه‌کانی دوای شه‌هید و بریندارکردنی ده‌یان گه‌نجی سلێمانییه! ئه‌وه‌ی راستییه دروشمه‌کانی خۆپیشاندانی پێش خوێناوی کردنی شه‌قامی س��ال��م�ه ،ئ���ه‌وه‌ی ب�ه‌رپ��رس�ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ �ه‌م واڵت � ه ئ�ه‌وان�ه‌ن که داوای ژیانی به‌شه‌ر بۆ خۆیان و میلله‌ته‌که‌یان ده‌که‌ن و داوای الچونی به‌رپرس ه گ �ه‌ن��ده‌ڵ �ه‌ک��ان ده‌ک����ه‌ن ،ئ���ه‌وه‌ی ن��اب �ه‌رپ��رس �ه دزه به‌رپرسه‌کانه که نایانه‌وێ ده‌ست له به‌ڕێوه‌بردنی سیسته‌مێکی ن��ادادپ �ه‌روه‌ری خێڵه‌یی هه‌ڵگرن،
ئهوه ئێمه‌ین ده‌ست هه‌ڵناگرین تاکو ئه‌وان ده‌ست هه‌ڵده‌گرن. س�ه‌رک��رده‌ک��ان ( )20ساڵه درۆ بۆ میلله‌تی به‌شه‌ره‌فی خه‌ڵکی کوردستان ده‌که‌ن ،دزی ل ه داهاتی ئه‌م واڵته ده‌که‌ن ،خاکه‌که‌ی ده‌فرۆشن، رۆژێ��ک به تمه‌ن ،رۆژێ به دۆالر ،رۆژێ به دۆالر ،ته‌نانه‌ت ئه‌م خاکه به‌پیته‌یان به‌شتی بێ نرخیش فرۆشتووه تا ئاستی به‌الش ته‌نها له‌پێناو مانه‌وه‌ی خۆیاندا ،ژیانی سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابوری خه‌ڵکیان خستۆته ژێ��ر ئیحتیکاری خ��ۆی��ان و ئ����ه‌وه‌ی وه‌ک ئ����ه‌وان ب��ی��رن�ه‌ک��ات�هوه، یان به‌ڵێ بۆ درۆ و دزییه‌کانیان نه‌کات ئهوه دهکهوێته خانه‌ی دوژمن و له‌م واڵت�ه‌دا هه‌موو مافێکی لێ زه‌وت ده‌ک��رێ ،ئه‌وان که هاتنه‌و‌ه ل �ه ش���اخ ده‌س��ت��ی��ان ب �ه ت��ااڵن��ی ف�ه‌رم��ان��گ�ه‌ک��ان ک���رد ،ل �ه ج��اش �ه‌ک��ان خ��ۆش ب���وون ،پ��ی��اوک��وژ و تاوانکاره‌کانیان کرده به‌رپرس ،به‌جۆرێک که ل ه سایه‌ی ده‌سه‌اڵتی ئه‌م به‌رپرسانه‌دا چه‌ندان دایک و کچ و کوڕی شه‌هید توشی ههڵه و کاره‌سات هاتن وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌سوکاری ئه‌نفالکراوه‌کان به‌سه‌ریان ه��ات��ووه ،ئ �ه‌وان هاتن داهاتی هه‌موو ئ���ه‌م واڵت���ه‌ی���ان ب���ۆ خ���ۆی���ان و ک���وڕ و ک�ه‌س� ه نزیکه‌کانیان برد ،وه‌زیر و وه‌زاره‌ت و په‌رله‌مانیان له‌سه‌ر میراتی و به‌ویستی خۆیان دابه‌شکرد،
کێ خاوه‌نی عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تییه؟! له‌په‌راوێزی قسه‌کانی نه‌وشیروان هه‌موو حکومه‌ت و حزب و سه‌رۆکه‌کانی ئه‌م سه‌رزه‌وییه ،هه‌ر ل ه سه‌الم عه‌بدوڵاڵ ئۆباما تا خامه‌نه‌ئی، له پاشاى سعودیه تا به‌شار ئه‌سه‌د و مێرکل و به‌رلسکۆنی و...هتد) خۆیان به دادپ �ه‌روه‌ر ده‌زان���ن و ن �ه‌وش��ی��روان وه‌ک ه�ه‌م��ووی��ان ده‌ڵ��ێ (خوای گهوره و گه‌له‌که‌مان پشتیوانمانه). ب �ه‌ه��ۆی ق �ه‌ی��ران��ی س �ه‌رم��ای �ه و حکومه‌ت ه ت �ه‌ک��ن��ۆک��رات �ه‌ک��ان��ی و ب�����ازاڕه گ��ران �ه‌ک �ه‌ی و گ��ی��رف��ان��ی گ���ه‌ن���ده‌ڵ���ی ب���ه‌رپ���رس���ه ح��زب��ی ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ک��ان��ی ،ب����ووه ب��ه ه���ۆی راپ��ه‌ڕی��ن و ن���اڕه‌زای���ه‌ت���ی ی����ه‌ک ل�����ه‌دوا ی �ه‌ک �ه‌ک��ان��ی ژێرده‌سته‌کانی جیهان .له‌م ناوهڕاسته گه‌وره‌ترین گاڵته‌جاڕی به‌ناو (خ��ودا و دیموکراسی) به ه �ه‌ژاره‌ک��ان ده‌ک��رێ :خ��ودا له‌باشترین حاڵه‌ت ههمیشه پشتیوانی الی�ه‌ن�ه به‌هێزه‌کان ب��ووه، دی��م��وک��راس��ی��ش وه‌ک ش��ێ��وه‌ی ده‌س���ه‌اڵت���داری سه‌رمایه ،به‌خۆی هۆکاری قه‌یرانه‌که‌یه و بووه به زامنی زۆرداری و جه‌نگه‌کانی! قسه‌که‌ری سه‌رمایه‌ی ئه‌مریکی (ئۆباما) به‌خۆی له‌ناو کێشه‌ی قووڵی بێکاری ،گرانی و الن�ه‌وازی ملیونان م��رۆڤ��ی وه‌اڵت �ه‌ک �ه‌ی و گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی و ناعه‌داله‌تی حکومهته ته‌کنۆکراته‌که‌ی غه‌رق ب��ووه ،که‌چی وه‌ک «ف��ری��ادڕه‌س» له‌باره‌ی
››
گۆڕان ئێستاشی
له‌گه‌ڵ بێت ال ل ه
ره‌خن ه و سیستمی
سه‌رمایه‌داری ناکاته‌وه تونس و میسر و جیهان لێدوانیده‌دا و به‌هه‌مان شێوه قسه‌که‌رانی حکومه‌تی په‌ت و سێداره‌ی ئیران یان ره‌گه‌زپه‌ره‌ستێک وه‌ک ئۆردۆگان و سه‌رۆک حکومه‌ته‌کانی تر. ه �ه‌م��وو ئ���هو م��رۆڤ��ک��وژان �ه ،خ����اوه‌ن ک �ه‌رت و موڵکایه‌تی تایبه‌تی ج���ۆراوج���ۆرن ،ب�ه‌اڵم له‌پێناو ته‌فره‌دان و گێلکردن و له‌خشته‌بردنی ژێرده‌سته‌کان زاراوه‌ی سیحراوی (عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی) به‌کارده‌هێنن ،به‌بێ ئه‌وه‌ی پێمان بڵێن مه‌به‌ستیان ل �هو زاراوه‌ی���ه چییه و چۆن جێبه‌جێی ده‌که‌ن. ره‌خنه‌گرتن له حکومه‌تی هه‌رێم پێویستی ب ه هونه‌ر و زانستییه‌کی گهوره نییه و له‌راستیدا
کێشه‌که لێره‌دا نییه ،به‌ڵکو ئێمه ده‌بێ بزانین چی به ره‌خنه‌کانمان بکه‌ین و ئه‌زموونه‌که‌مان به‌ره‌و گوێ ببه‌ین. گ����ۆڕان گ��رف��ت��اری درووش�����م و ب��ۆچ��وون��ی به‌سه‌رچوو بووه و ره‌خنه‌ی جددی له سیستمی حوکمڕانی نییه .ه�ه‌م��وو کێشه‌ی خه‌ڵکی ک���وردس���ت���ان ه��ێ��ن��اوه‌ت �ه ئ��اس��ت��ی گ �ه‌ن��ده‌ڵ��ی، به‌مه‌رجێک ئهمه ته‌نها یه‌ک خاڵه له زنجیره‌ی کاره‌ساتی سیستمی ئابووری سه‌رمایه‌داری! ((ئه‌گه‌ر کارمه‌ند و وه‌زیره‌کان گه‌نده‌ڵ نه‌بن مانای ئهوه نییه عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی چێ ده‌بێ و هه‌ر ئێستا به سه‌دان و هه‌زاران کارمه‌ند و وه‌زیر و به‌رپرس ههیه که گه‌نده‌ڵ نین)). گ��ۆڕان ئێستاشی له‌گه‌ڵ بێت ال له ره‌خن ه له سیستمی سه‌رمایه‌داری ناکاته‌وه و ته‌نها به‌س به هه‌ندێ درووشم (قاوخ)ی مه‌سه‌له‌کان ده‌کات .عه‌داله‌ته‌که‌ی گۆڕان له ریکالمکردن بۆ بازرگانی حکومه‌تی له‌سێداره‌دانی ئێران و کۆمپانییه‌کانی تر کۆتایی پێدێت و پێویست ب��هوه ن��اک��ات پێمان بڵێن (ب �ه پ���اره‌ی ریکالم هه‌ندێ له خه‌رجییه‌کانمان پڕده‌که‌ین) ...زۆر رۆژن��ام �ه ،گ��ۆڤ��ار و ک�ه‌ن��اڵ ههیه به‌بێ ئه‌و بازرگانییه قێزه‌وه‌نه ،خۆیان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن و بوون به پڕفرۆشترین رۆژنامه! گ��وێ ل�ه ئیزرائیل ب���گ���رن...دوا قسه‌که‌ی نه‌وشیروان! به‌کورتی :ئ �ه‌وه‌ی ئیزرائیل به ب��راده‌ره‌ک�ه‌ی وت ،نه‌وشیروان به پارتی و یه‌کێتی ده‌ڵ��ێ: گیانی دراوسێی ئه‌م و ئه‌والتم کێشا (میسر و تونس) و ده‌ب��ێ به‌خۆت بزانی که ن��ۆره‌ی تۆ هاتووه! سۆسیالیزم غائیبه! هه‌موو ه��اواری گ��ۆڕان و نه‌وشیروان ئهوهیه حکومه‌تێکی ته‌کنۆکرات دابمه‌زرێ! ئایا به‌گوێره‌ی ئه‌زموونی ته‌کنۆکراته‌کان ل ه واڵتانی جیهان ،توانیویانه چه‌وسانه‌وه و هه‌ژاری ل�ه‌ن��او ب��ب�ه‌ن؟ ئایا ده‌ب��ێ ئێمه ل�ه کوردستان چ په‌ندێک ل �ه ده‌س �ه‌اڵت �ه ته‌کنۆکراته‌کان وه‌ربگرین؟! ئایا هاتوهاواری گۆڕان ده‌توانێ کێشه‌ی هه‌ژاران چاره‌سه‌ر بکات؟ ئهمهیه گاڵته‌جاڕی به جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی ک��وردس��ت��ان ...ئهمهیه رێگای پوچه‌ڵکردنی مافی ره‌وای جه‌ماوه‌ر ...ئهمهیه چه‌واشه‌کاری، گه‌وجاندن و گێلکردنی خه‌ڵک! پوچه‌ڵی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان! ئیمڕۆ نه‌وشیروان به‌ڕوونی مه‌به‌ستی گۆڕانی باس کرد و حاڵی بووین که به مانای روخاندنی ئه‌زمونی واڵتانی سۆسیالیستی به‌کارده‌هێنن و تاقه وشه‌یه‌کی به‌کارنه‌هێنا بۆ تاقه ره‌خنه‌یه‌ک له رژێمی وه‌حشیگه‌ری سه‌رمایه ....ئایا ئه‌گه‌ر بزووتنه‌وه‌یه‌ک به‌م شێوهیه بیربکاته‌وه ده‌یه‌وێ عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی جێبه‌جێ بکات؟! ئایا روخاندنی واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ئه‌وروپا چی لێ سه‌وز بوو؟ ئایا له‌وێش دووب��اره ناڕه‌زایه‌تی و راپه‌ڕین و به‌رگری ده‌ستی پێنه‌کردووه؟
به‌جۆرێک خه‌ڵکانێکان کردووه به به‌رپرس ته‌نها له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی ش�ه‌وان�ه له‌گه‌ڵیان رای��ان��ب��واردووه، که‌سانێکیان کرده مه‌سئول که هه‌موو پێگه‌که‌ی بۆ له‌شفرۆشی به‌کارهێناوه ....ئه‌گه‌ر باس ل ه خراپی و گه‌نده‌ڵی زۆرێک له به‌رپرسانی یه‌کێتی و پارتی بکه‌م ئ �هوه ده‌بێت م��ێ��ژووی رۆژان �ه‌ی ( )20ساڵ له‌م ج��ۆره تاوانکاری و گه‌نده‌ڵیی ه بنوسینه‌وه ،بۆیه ت��ێ��ده‌پ�ه‌ڕم ب�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌وان �ه‌دا و ده‌گ �ه‌م ب �ه‌وه‌ی که پارتی له ()2011/2/17دا به‌رامبه‌ر خه‌ڵکی هه‌ژار و میحنه‌تکێشی شاری سلێمانی ئه‌نجامیاندا ،ئه‌ویش خوێناوی کردنی شه‌قامی سالم ب��وو به‌خوێنی پ��اک و گه‌شی ده‌یان گه‌نج. پارتی ،ئه‌و حزبه‌ی که به درێژایی ته‌مه‌نی نهیتوانیوه له‌گه‌ڵ جیاوازییه‌کان هه‌ڵبکات و زۆرینه‌ی کات بۆ پاراستنی خۆی په‌نای بۆ به‌عس و بۆ شه‌یتانیش بردووه بۆیه له ئێواره‌یه‌کی وه‌ک (17ی)2دا کاتێک که‌سانێک روویان له باره‌گاکه‌ی کرد و چه‌ند دروشمێکان به‌رامبه‌ر بڵند کردنه‌وه به گولله وه‌اڵمیان دان�هوه ،لێره‌دا گ��رف��ت ئ���هوه ن��ی��ی�ه ئ���هو ک���اره گێره‌شێوێنیی ه ک �ه ک���راوه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ل��ق��ی چ���وار ی��ان ده‌س��ت��ی له‌پشته‌وه‌یه ،به‌ڵکو ئ�ه‌وه‌ی ویژدانی هه‌مووانی هه‌ژاند وه‌اڵمدانه‌وه‌ی وشه و ناڕه‌زایه‌تی گه‌نجی
سلێمانییه ب �ه ف��ی��ش �ه‌ک ،ف��ی��ش�ه‌ک��ان��ێ��ک ک ه رووی له دڵ و جه‌سته و مێشکی ده‌یان گه‌نج کردووه ،من دڵنیام له‌وانه‌ی که ته‌قه‌یان کردووه پێشتر به‌شێکیان ئ �ه‌گ �ه‌ر ت����ه‌واری و به‌عسی نه‌بووبن ئهوه جاش و خۆفرۆش بوون ،بۆیه به‌و ج��ۆره الی��ان ئاساییه لوله‌ی تفه‌نگه‌کانیان روو له خه‌ڵکی سڤیل بکهن ،ل�هوه زیاتر کاره‌سات ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ی و ح��ک��وم�ه‌ت و پارتیش له به‌یاننامه‌کانیاندا به‌رگری له خۆیان ده‌ک �ه‌ن و شه‌رعیه‌ت ده‌ده‌ن ب �ه‌وه‌ی به تیرۆری ئ���هو گ�ه‌ن��ج��ان�ه دی��ف��اع��ی��ان ل �ه خ��ۆی��ان ک���ردووه، ل �هوه زیاتریش ئاسایش به که‌مته‌رخه‌م ده‌زان��ن ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه گه‌نجانی ت���وڕه ،وات��ه نیگه‌رانن له‌وه‌ی سه‌دان که‌س الشه‌یان به ده‌ستی ئاسایش ل �ه ش�ه‌ق��ام�ه‌ک��ان��دا ن �ه‌ک �ه‌وت��ووه ،ل��ه‌م رووداوه‌و‌ه ده‌رکه‌وت پارتی وه‌ک دژمن ته‌ماشای خه‌ڵکی سلێمانی ده‌کات و ههمیشه لوله‌ی تفه‌نگه‌کانی رووی له مێشکمانه ،ئه‌م رووداوه ئه‌وه‌ی رۆشن ک��ردهوه که پارتی وه‌ک حزبێکی داخ��راو ک ه حزبی بنه‌ماڵه‌یه‌که وه‌ک بنه‌ماڵه‌کانی عابدین و موباره‌ک و عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵح و قه‌زافی که به‌رامبه‌ر مانه‌وه‌ی خۆیاندا ئاماده‌ن هه‌موو شتێک بکهن ته‌نها بۆ مانه‌وه و پارێزگاری ل ه سه‌رمایه و سیاسه‌ته‌کانیان ،ئه‌م روداوه ئه‌وه‌ی
بیروڕا ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
13
نیشاندا که پارتی چیتر ئه‌و روه‌شی نه‌ما تاکو ل �ه سلێمانیدا بمێنێته‌وه و پ��ێ��وه‌ی ده‌رک �ه‌وێ��ت ئه‌ویش ده‌مامکی خزمه‌تکردن بوو به خه‌ڵکی سلێمانی بۆیه پێویسته سوپاسی پارتی بکه‌ین بۆ ئ�هو خزمه‌ته‌ی به سلێمانی ک��رد ،پێویست ه دڵنیاش بێت له‌وه‌ی ئه‌م رووداوه که‌متری نه‌بوو له رووداوه‌کانی پێشوی ژیانی پارتی که تاکو ئێستا وه‌ک په‌ڵه ته‌ماشای ده‌کرێ. پارتی به‌مه‌ی ئه‌نجامیدا له سلێمانی ته‌مه‌نی خ���ۆی ک��ه‌م��ک��ردهوه و س���ه‌روه‌ری���ی���ه‌ک ئ�ه‌گ�ه‌ر مابێتی له‌و شاره‌دا ئه‌وه‌شی خه‌ڵتانی خوێن کرد!! و ته‌مه‌نی خۆی که‌مکرده‌وه ،ئه‌و ته‌مه‌نه‌ی ک ه باوه‌ڕ ناکرێ زۆری مابێت! م��ی��س��ری��ی�ه‌ک��ان ( )300خ��وێ��ن��ی��ان ب�ه‌خ��ش��ی و دیکتاتۆرێکی ( )30ساڵه‌یان خسته زبڵدانی دی��ک��ت��ات��ۆره ه��اوڕێ��ک��ان��ی ،ت��ون��س��ی�ه‌ک��ان ()70 خوێنیان داو ده‌سه‌اڵتێکی قه‌معی ( )23ساڵه‌یان خسته ه �ه‌م��ان زب���ڵ���دان ،ئ �ه‌م��ان �ه ب���ه‌رده‌وام���ن و ئاماژه‌کانیشی زۆر روون و ره‌وانه!
ته‌ڕ نابن ،گه‌ر ته‌ڕیش بن ل ه باران ناترسن الیه‌ن کوردانى ئه‌و شار‌ه و ته‌قینه‌وه‌ى لێکهوتهوه و ئ�����ه‌م�����ه پ�������ه‌ن�������ده!! ،چه‌ندین شه‌هید و بریندارى لێکهوتهوه ،ئه‌وکات ه بۆ ئازاد مه‌حمود پ���ه‌ن���ده‌ک���ه‌ش ع �ه‌ره‌ب��ی��ی �ه ،ئه‌و هێزانه‌تان به‌کار نه‌هێنا بۆ سزادانى بکه‌رى ئه‌و هێنده خه‌ڵک لێتان پڕ‌ه کوشتاران ه که‌به‌ره‌ى تورکمانى جێ به‌جێ که‌رى ئه‌و وه‌ک جام ک ه پڕ بوو لێى تاوانانه بوون و ئه‌وانه‌ى گیرابون به‌ردران و سه‌ربه‌ست ئه‌ڕژێ ،ئاوها دێنه سه‌ر کران ل ه کاتێکدا دانیان به کردهوه که‌دانابوو!! ئێوه جاده و ریسواتان ده‌که‌ن ،مێژوویه‌کى په‌ڕ سه‌روه‌ریتان هه‌رگیز چاوه‌ڕێ ى ئه‌وه‌تان لێ ناکرێ ،و هه‌میش ه نی ه که لێتان رازى بن ،قابیل ه ده‌ستخۆشیتان لێ ئه‌تان ووت(که‌رکوک و خانه‌قین) و به‌شێکى زۆرى بکهن ب �ه‌وه‌ى که چه‌ند ساڵه واڵت ب �ه‌ره‌و هه‌ڵدێر باشورى کوردستان(ته‌عریب) کراوه که‌چى ئه‌وه‌تا ده‌به‌ن ،ئه‌تانه‌وێ گوڵبارانتان بکهن؟ له‌سه‌ر مێژوو‌ه ئێوه ب�ه‌ن��اوى ده‌س��ت��وره‌ک�هى که‌ئێو‌ه ده‌نگتان پێداو ناشرینه‌که‌تان ک ه بیرى نه‌ته‌وه‌یتان نهبووه و له خوێن بانگه‌شه‌ى باشى ئه‌و ده‌ستوره‌تان به‌خه‌ڵک ئه‌دات. و مێشکتاندا نهبووه و نه‌ماو‌ه و بۆ دوژمنه‌کان و خه‌ڵکانى ترتان به بێژى وخائێن ن��اوزه‌و ئه‌کرد، سفر‌ه و خوانى تێر و پڕتان هه‌میش ه رازاندوه‌ته‌وه ل ه ڕه‌خ��ن�هى بکهن و ده‌نگى بۆ ن���ه‌ده‌ن ،ب�هو ده‌ستور‌ه پێناو مانه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵته‌که‌تان ،ههمیشه هه‌ر هه‌وڵى هه‌موو کوردستان تان به‌ته‌عریب کردندا ،که‌سیشتان زیادکردنى عه‌سکه‌رتاریتان داوه و خۆ له مێژوودا مێش میوانى نییه ،بوونه‌ت ه که‌ڵه‌گاى سه‌رمان و واڵت��ى عه‌سکه‌رتارى سه‌رئه‌نجام ه �ه‌ر شکست و روخانه ،به‌اڵم هه‌تا ئه‌وکاته‌ى که دێت بۆ هه‌ر ل ه شه‌ڕى ناوخۆ و سه‌رکوتکردن به‌کارتان هێناوه نه‌ک بۆ پاراستنى واڵت و میلله‌ت ل ه دژى دوژمنانى ده‌ره‌کى و پاراستنى سنوره‌کانیشتان خستوه‌ت ه ئه‌رکى سه‌رشانى حکومه‌تى عێراقى ،هه‌میش ه بووهته شێرى ناوخۆ و رێوى دهرهوه. ب ه گوێره‌ى ئاماره‌کان خۆى ئه‌دات ل ه ()500 هه‌زار چه‌کدار ل ه باشوردایه که‌چى ئه‌شڵێن پرسى راسته‌قینه‌مان هه‌ی ه له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ناوه‌ندیدا ل�ه‌س�ه‌ر پ��رس و بابه‌تى پێشمه‌رگه و م �ه‌س��ره‌ف و موچه‌یان .پاشان ئه‌ڵێن زۆرینه‌ى بودجه‌ى ئێم ه بۆ مووچه سه‌رف ئه‌بێ و که‌میمان ههیه ل ه بودجه‌دا. ئ���هو دی��م��وک��رات��ی�هى ئ��ێ��وه ب��ان��گ�ه‌ش�هى ب��ۆ ده‌ک���ه‌ن ب���ڕوام وای �ه ه �ه‌ر پێناسه‌که‌شى ن��ازان��ن ،چ جاى به‌رجه‌سته‌کردنى به‌کردار ،ئه‌وه‌تا دوایین ره‌فتارى دیموکراسیتان کوشتنى گه‌نجانى توڕه‌ى شاره‌که‌مان پێشینه‌تان داوه به‌و هه‌موو عه‌ره‌ب ه (ئه‌وله‌ویه‌تتان) بوو ک ه له ئه‌نجامى ئه‌و نه‌هامه‌تیانه‌ى به‌سه‌ریاندا داوه به‌وان.. ژیانى هه‌ممیان مسۆگه‌ر و گه‌ره‌نتییه و خه‌ڵکى هێناوتانه و به‌تایبه‌ت و به‌گشتى به‌سه‌ر گه‌لدا، هاتن ه سه‌ر شه‌قام ئه‌گه‌رچى چه‌ندین جارى تر ئه‌و خۆشمان نه‌بوونى و ن���ه‌دارى ی�ه‌خ�هى تاکه‌کانى ک��اره‌ت��ان ک���ردووه وه‌ک گه‌نجه‌که‌ى ههڵهبجه ل ه گ��رت��ووه .بۆچى هێنده ده‌س��ت ئ��اواڵ�ه‌ن بۆخۆمان، نزیک مۆنۆمێنته‌که‌وه کلتورى وه‌اڵمدانه‌وه‌ى به‌رد هێزى گه‌وره‌ى پارتى له هه‌ولێره‌و‌ه هات بۆ کۆنتڕۆڵ کردنى رهوشهکه ،پاشان لیژن ه دروست ئه‌که‌ن ،خۆ ب ه فیشه‌که به‌ڕاستى وه‌اڵمێکى مۆدێرنه!! ئێوه ل ه داهێنانا زۆر ده‌ست ره‌نگینن ،باش ه ئه‌پرسم ئه‌وه‌ش بۆ سه‌رکوتکردنه ،چونک ه کارى لیژنه‌ک ه لێتان بۆ ئهوهنده ئازا نه‌بوون ک ه چه‌ند ساڵ ه نزاعى ئهوهیه تاوانبار دهستنیشان بکرێت و سزا بدرێت ،خۆ ناوچ ه داب��ڕاوه‌ک��ان ههیه و ئ�هو هه‌موو چ�ه‌ک و مه‌به‌ستیان تاوانبارانى ناو خهڵکه و گهنجانه ،نه‌ک چۆڵه و ئه‌و هێزانه‌تان دروست کردووه ،ئه‌ى بۆچى ئه‌وانه‌ى ئه‌و خه‌ڵکه‌یان کوشت... سه‌یر له‌وه‌دای ه فازل میرانى ئه‌ڵێ ئێمه فێر نین نه‌تاننارد‌ه سنوره‌کان و ه�ه‌ڕه‌ش�هى جدیتان نیشان بدای ه بۆ چ��اره‌س �ه‌رى پرسى ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان و ته‌عه‌دامان لێ بکرێت و قبوڵى ناکه‌ین و ته‌عه‌دا یه‌کالیى کردنه‌وه‌ى ،ئه‌ى ئه‌وکاته‌ى ل ه که‌رکوک له که‌س ناکه‌ین ،ئه‌ى ئه‌م ه ناو ئه‌نێن چى؟؟ ئهوه له‌سه‌ر قسه‌که‌ى (مامه) دابه‌شکردنێکى سه‌قه‌تى ته‌عه‌دا نی ه خه‌ڵک ده‌کوژن ،ئه‌ى ئهوه ته‌عه‌دا نیی ه کرد ل ه ئیداره‌ى که‌رکوکدا و خۆپیشاندان کرا ل ه له‌سه‌ر ک��ورد و کوردستان ئێوه بوون ه ئه‌ندازیارى
››دوایین ره‌فتارى دیموکراسیتان کوشتنى گه‌نجانى توڕه‌ى شاره‌که‌مان بوو
ده‌بێ به‌شخوراو و چه‌وساوه‌کانی کوردستان ل ه بۆچوونه‌کانی نه‌وشیروان و «رۆشنبیره‌کانی» گ����ۆڕان و ن��ی��از و م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی��ان ب���اش تێبگه‌ن و خۆیان و ناڕه‌زایه‌تییه ره‌وا و مرۆییه‌که‌یان نه‌که‌ن به قوربانی ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی�ه‌ک پێشوه‌خت وه‌ک حکومه‌ته‌کانی پ��اش روخ��ان��ی بلۆکی رۆژه �ه‌اڵت��ی ئ �ه‌وروپ��ا ب��ی��رده‌ک��ات�هوه و ک��ار بۆ حکومه‌تی ته‌کنۆکراتی سه‌رمایه‌داری ده‌کات ک �ه ب �ه ک����ردهوه دژ ب �ه ئ����ازادی و ع�ه‌دال�ه‌ت��ی کۆمه‌اڵیه‌تین و پارێزه‌ری ته‌واوی دیارده‌کانی گه‌نده‌ڵی ،بێکاری و چه‌وساندنه‌وه‌ن :ئازادی و عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی خاوه‌نی خۆی ههیه! هیچ جارێک ئه‌م ره‌وته که ده‌م له عه‌داله‌تی
کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ک��وت��ێ ،باسی ئه‌ڵته‌رناتیڤی سۆسیالیستی نهکردووه و وه‌ک بڵێی سوێندیان خواردووه ناوی گوم بکهن. ئایا عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی به‌بێ سۆسیالیزم بوونی ههیه؟ ئایا ئ��ازادی به‌بێ کار و خزمه‌ت و ئه‌رکی ژیانی هه‌ره‌وه‌زی مانای ده‌بێ؟ به کورتی :واڵمی سه‌رڕاستانه بۆ بارودۆخی ئ��ی��م��ڕۆ ن �ه ئ���ه‌وه‌ی���ه ک �ه گ�����ۆڕان ،ک��ۆم �ه‌ڵ و یه‌کگرتوو کاری له‌سه‌ر ده‌که‌ن و نه ئه‌و به‌ڵێن و خیتابانه‌یه که حکومه‌ت ده‌یڵێته‌وه. ه�ه‌ر الیه‌نێک بییه‌وێ گه‌نده‌ڵی ،بێکاری، ج��ی��اوازی بۆگه‌نی چینایه‌تی ،گ��ران��ی له‌ناو
دروستکردنى (31ى ئابى )96ئه‌ى ئه‌مه‌ش ناو ده‌نێن چى؟ ئێوه له‌وه‌تى هه‌ن هه‌ر دوژمن بۆ خۆتان دروست ئه‌که‌ن ل ه ناو کورداندا .تۆ بڵێى که‌سوکارى ئه‌و کوژراو و برینداران ه هه‌روا بێده‌نگ بن له‌سه‌ر ئه‌و کرده‌وه‌یه‌تان .ههرچهنده به ده‌سه‌اڵتدا بنازن ک ه زۆر هات قه‌وار‌ه به‌تاڵه..؟! سه‌یر‌ه لیژنه‌ى فتواى ئاینى ب ه ئه‌مرى ده‌سه‌اڵت ئه‌بن ه ناوبژیوان له‌برى ئ�ه‌وه‌ى ئیدانه‌ى ده‌س �ه‌اڵت و ئه‌وانه‌ى بکوژن بکهن ،که‌چى ئیدانه‌ى ئه‌و کار‌ه ئه‌که‌ن و به گێره شێوێن له‌قه‌ڵه‌مى ئه‌ده‌ن ،خۆ ئه‌وان هه‌موو دونیایان کوشت به فه‌رموده‌ى ئاینى ئیسالم ئه‌وه‌ى نه‌فه‌سێک بکوژێ وه‌ک ئهوه وای ه هه‌موو عاله‌مى کوشتبێت .له‌بیرمان نه‌چێ ل ه کاتى ئه‌و تێکڕژانه‌دا گومانى ئه‌وه‌ش ده‌کرێت هه‌ر ده‌سه‌اڵت که‌سانى خ��ۆى بنێرێت ب �ه‌ن��اوى الی �ه‌ن��ى ت���رهوه بۆ خۆشکردنى ئاگرهکه. ئ���ه‌وه‌ى الى خه‌ڵکى جێگه‌ى گ��وم��ان و پرسیار و داڕم���ان���ه ک��ات��ێ��ک ده‌م��ێ��ک �ه گ�����ۆڕان وه‌ک ئۆپۆزسیۆنێک بانگه‌شه‌ى چه‌ندین خاڵ ده‌کات بۆ چاکسازى هه‌ندێکجار ب ه ئاراسته‌ى گرژى لێک ده‌درێ��ت �هوه ،که‌چى ئه‌مجاره‌یان گ��ۆڕان ئاماده‌یى هاریکارى ده‌سه‌اڵتى کرد گوایه بۆ هێورکردنه‌وه‌ى ئه‌و گرژییه‌ى رویدا ،هه‌روه‌ها ئینکارى ئه‌وه‌یان کرد ک ه که‌سى سه‌ر ب ه گۆڕان له‌و بارودۆخه‌دا نهبووه، ب �ه‌اڵم خه‌ڵکانى ب�ه‌ش��دارب��ووى ب ه ئ��ااڵى گ��ۆڕان�هوه گومان دروست ئه‌کات ک ه یان ده‌سه‌اڵت یان گۆڕان خه‌ڵک ه خۆیان ن��اردوه .ئهمه پرسیارێک ه و دوارۆژ هه‌ر روون دهبێتهوه. ئێستا ئه‌نجام کوژرانى رێ��ژوان و که‌سانى ترى قوربانى لێکهوتهوه ،ب �ه‌اڵم دڵنیام ئ�ه‌وان�ه‌ش له‌بیر ئه‌رێنه‌و‌ه وه‌ک ئه‌و گه‌نجه‌ى ههڵهبجه ،به‌اڵم ئیتر لێره‌دا خه‌ڵک ب ه گشتى ئه‌بێ هه‌ڵوێستى راست ده‌ربڕێ و کردار بکهن ،چى تر ناکرێ بێده‌نگبوون، ئه‌کرێت ل� ه دژى ئ �هو ک��رده‌وه‌ی �هى پ��ارت��ى هه‌موو خه‌ڵک دوک���ان و ب��ازاڕه‌ک��ان ن�ه‌ک�ه‌ن�هوه و رۆژى مانگرتنى سه‌رانسه‌رى دهستنیشان بکهن و ئه‌نجامى ب��ده‌ن ،رایگه‌یه‌نن ک�ه‌س نه‌چێت ه ده‌وام���ى فه‌رمى فه‌رمانگه‌کان با ئه‌و رۆژه که‌ناڵه‌کانى ژیان ئیفلیج ببێ ،خۆ هیچ که‌سیش نامرێ له‌برسا .داواى خوێنى ئه‌و رێژوان ه شههیده تاقان ه بکهن ،چونک ه ئه‌ویش چووه ریزى شه‌هیدانى گه‌ل و نیشتمان ،بووه شه‌هیدى راپه‌ڕینى خه‌ڵکى توڕه ل ه مێژوودا ،ئه‌بێ بچێته رووپه‌ره‌کانى په‌رتووکه مێژوویه‌کان. هه‌رگیز ئیتر ده‌سه‌اڵتى ئێستا چاوه‌ڕێى چاکه‌ى لێ ناکرێت ئه‌م هه‌موو ساڵ ه خه‌ڵک ب ه شێوازى ج��ۆراوج��ۆر ن��اڕه‌زای��ى خۆیان ده‌رئ�ه‌ب��ڕن و ئه‌مانیش ه‌رگیز ته‌ڕ نابن ،ئه‌گه‌ر ته‌ڕیش ببن له باران ناترسن. ببات و به‌ڕاست وه‌فاداری بۆ خوێنی شه‌هیدان و قوربانیان بنوێنێ و ئه‌زموونه‌که‌مان به‌ره‌و پێشه‌و‌ه ببات و به کردهوه ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی بپارێزێ، ده‌ب���ێ ه�ه‌ن��گ��اوه س�ه‌ره‌ت��ای��ی�ه‌ک��ان��ی جیهانبینی و ک���رداری ع�ه‌داڵ�ه‌ت��ی کۆمه‌اڵیه‌تی ب�ه مانا سۆسیالیستییه‌که‌ی په‌یڕه‌و بکات ،به مه‌رجێک سوود له هۆکاره‌کانی روخاندنی وه‌ربگرێ ،به پێچهوانهوه ئێوه هه‌ر کێیه‌ک بن ،ته‌نها ته‌فر‌ه ب�ه خه‌ڵکی ه���ه‌ژار ده‌ده‌ن و ته‌نها زیقوزاقی ده‌سه‌اڵت و پاره و چاوچنۆکی ده‌که‌ن و ئیمڕۆ بێت یان سبه‌ی ده‌که‌ونه به‌ر نه‌عله‌ت و نه‌فره‌تی چه‌وساوه‌کان و مێژوو ره‌حم له‌که‌س ناکات.
بیروڕا
حکومهته ساوه‌که له‌پڕ گهوره بوو
ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2 - 2011/2/21
14
ل�ه دوای ده‌رچ��وون��ی به‌یاننامه‌که‌ی گۆڕان به‌یان ناسیح که حه‌وت خاڵی له‌خۆ گ���رت���ب���وو ک���ه ره‌ن���گ��� ه ئ���ێ���س���ت���ا ه����ه‌م����ووم����ان بزانین داواک��اری��ی�ه‌ک��ان چی ب��وون بۆیه لێره‌دا باسی ناکه‌ینه‌وه ،وه‌اڵمدانه‌وه‌ی هه‌ر دوو حزبی ده‌سه‌اڵتدار و حوکمڕانی هه‌رێمی کوردستان، به‌شێوه‌یه‌کی زۆر سه‌رسوورهێنه‌رانه بووه جێگه‌ی باس و تێڕوانینی سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگا .ل��ێ��ره‌دا ن��ام�ه‌وێ ب��اس ل �هوه بکه‌ین که ئایا ئه‌م به‌یاننامه‌یه له کاتی گونجاودا ده‌رچووه یان نا .چۆنکه الی هه‌مووان ئاشکرایه که کێشه‌کان هێنده زۆرن و هه‌ژاری و بێکاری هێنده ته‌شه‌نه‌ی ک��ردووه که هه‌ر کهسه و ل ه
چاوه‌ڕوانی حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵتی وه‌هادایه ک ه به‌ده‌م کێشه که‌ڵه‌که‌بووه‌کانی کۆمه‌ڵگا بێت و له قه‌یرانی ه�ه‌ژاری و بێکاری و نایه‌کسانی و نادادپه‌روه‌ری ،گه‌ل رزگارى بکات و ئیدی وشه‌ی حزب هێنده ناحه‌ز بووه کاتێک گوێمان ل�ه‌م وشه‌یه ده‌بێت ده‌س �ه‌اڵت و حکومه‌تێکمان دێ��ت�ه پێش چ��او ک�ه ت��ا س �ه‌ر م��ۆخ نایه‌کسان و نادادپه‌ره‌وه‌ره له‌گه‌ڵ تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگای خۆیدا .به‌اڵم ئهمه ئهوه ناگه‌یه‌نێت که هه‌مووان له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی په‌رله‌مان و حکومه‌تدا بین له ماوه‌ی کورت و دیاریکراودا .چۆنکه ه��ه‌ر چ �ه‌ن��ده کێشه و گ��ی��ر و گ��رف��ت�ه‌ک��ان ل ه هه‌رێمی کوردستاندا هه‌مان ئه‌و کێشانه بن ک ه گه‌النی عه‌ره‌بی هێنایه سه‌ر شه‌قام و ده‌سه‌اڵتی رووخاند. بارودۆخی سیاسی لێره و له‌وێ زۆر جیاوازی ههیه .له‌به‌ر چه‌نده‌ها فاکته‌ری سه‌ره‌کی ک ه گرنگترینیان؛ ئێمه هێشتا ده‌وڵه‌ت نین و هێشتا له ژێر سایه‌ی دوژمناندا حوکم ده‌که‌ین .سێ به‌شی خاکه‌که‌مان ته‌نانه‌ت زمانی کوردیان لێ قه‌ده‌غه کراوه نه‌ک ژیانێکی ئازادانه .ئه‌م ه جگه ل�ه‌وه‌ی که گه‌لی ک��ورد له‌م هه‌رێمه‌شدا
نیمچه ئ��ازادن نه‌ک ئازادییه‌کی سه‌ربه‌خۆ و نه‌یارانی له هه‌موو دونیا زیاتره له دۆس��ت و دڵسۆزانی. ل���ێ���ره‌دا ده‌م����ه‌وێ ب���اس ل���هوه ب��ک �ه‌م ک �ه ئ �ه‌م حکومه‌ته‌ی ئێستا ( )19س��اڵ ته‌مه‌نیه‌تی و هه‌ر له سه‌ره‌تای دروستبوونی ،یه‌کێتی و پارتی ده‌سه‌اڵتیان گرتۆته ده‌ست و حوکمڕانیان تێدا ک��ردووه تا ئێستا هه‌ر که باس له کێشه‌کانی ه���اواڵت���ی���ان ده‌ک�����ات و ره‌خ���ن���ه ل���ه ک��ه‌م��ی و نه‌بوونی خزمه‌تگوازی و نایه‌کسانی له پرۆژ‌ه خزمه‌تگوازارییه‌کاندا له نێوان شار و ناوچه و گونده‌کانی کوردستاندا ده‌کرا باس له هه‌ژاری و بێکاری و داواکارییه سه‌ره‌تاییه‌کانی گه‌ل ده‌ک���را ،ده‌وت���را هێشتا حکومه‌ت س��اوای�ه و ل ه ه �ه‌ن��گ��اوی س���ه‌ره‌ت���ادای���ه ،ب���ه‌اڵم ه���ه‌ر ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌رچ���وون���ی ئ���ه‌م ب �ه‌ی��ان��ن��ام �ه‌ی �ه ح��ک��وم �ه‌ت ب ه ته‌واوه‌تی پێگه‌یشت و ده‌وترێت ئه‌م ئه‌زمونه‌ی ئێستا گه پڕ له ده‌ستکه‌وت و به‌رهه‌می چه‌ندین ساڵه‌ی ئه‌م گه‌له سته‌مدیده‌یه ،به نه‌مانی ب ه ( )50ساڵى تر نابینه‌وه به خاوه‌نی حکومه‌ت و په‌رله‌مانێکی هاوشێوه و ده‌ستکه‌وته‌کان له‌ناو ده‌چن و بشێوی و ئاژاوه‌گێڕی ته‌شه‌نه ده‌کات،
ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی گ�ه‌ل دهکهوێته مه‌ترسییه‌وه .پێم وابێ له‌بری ئ�ه‌وه‌ی هه‌ر دوو حزبی حوکمڕان به توندی واڵم��ی به‌یاننامه‌که‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بده‌نه‌وه و به پیالنی ئاژاوه‌گێڕ ناوزه‌ندی بکهن هێزه‌کانیان بخهنه حاڵه‌تی ئاماده‌باشییه‌و‌ه و دیسان ترس له دڵی دایکان و باوکان و ژنان و مندااڵن و گه‌ل به گشتی بچێنن ،ده‌بوو ئه‌و دیموکراسی و دادپ�ه‌روه‌ری��ی�ه‌ی بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌که‌ن به کردار بیانسه‌لماندایه و به شێوه‌یه‌کی زۆر ل��ۆژی��ک��ی��ان �ه دان���وس���ت���ان و دان��ی��ش��ت��ن��ی��ان بکردایه له‌گه‌ڵ سه‌ران و بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان و پێکه‌وه سه‌رجه‌م خاڵه‌کانیان تاوتوێ بکردایه، لێکۆڵینه‌وه‌یان له‌سه‌ر بکردایه تا بۆیان روون بێته‌وه ئهمانه داواکاری گه‌لن یاخود کام له‌م خااڵنه له به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لن و کامه‌یان دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی گه‌لن. بێ گوێدان به‌رژه‌وه‌ندییه تایبه‌ته‌کانی حزب ئه‌وسا مافیان به خۆ دابایا به هه‌ر شێوه‌یه‌ک وه‌اڵم����دان����هوه ،ب����ه‌اڵم ب���ه ش���ێ���وه‌ی س��ی��اس��ی و دی��ال��ۆگ ن �ه‌ک به‌کارهێنانی زم��ان��ی زب��ر و هێز .چۆنکه ب�ه دڵنیاییه‌وه گ �ه‌ل ئێستا زۆر ل���هوه ه��ۆش��ی��ارت��ره ک �ه خ��ۆی ب��ک��ات�ه ق��ورب��ان��ی
ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ان��ی ح��زب و ئ �ه‌زم��ون��ی تاڵی ب��راک��وژی دووب���اره ب��ک��ات�هوه .ه �ه‌ر بۆیه دوای ده‌رچ��وون��ی به‌یاننامه‌که و وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ی هه‌ر دوو حزبی ده‌س �ه‌اڵت��دار و ئ �هو ه�ه‌م��وو ب��اس و خواسه‌ی لێکهوتهوه گه‌ل له دووریانێکدا خۆی بینییه‌وه .هه‌ر که‌سێک بیری ل�هوه ده‌ک��ردهوه کێ راسته و چی بکرێت باشه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی الی تاکه تاکه‌ی گه‌له‌که‌مان گرنگه ئه‌وه‌ی ه ک�ه جارێکی ت��ر ب��راک��وژی رووی ن �ه‌دات �هوه و دڵۆپێکی خوێنی هاواڵتییه‌ک له پێناو حزبدا نه‌ڕژێت .گرنگ نیه کێ له سه‌ر حوکم بێت، به‌ڵکو گرنگ ئ�ه‌وه‌ی�ه ئ��ه‌وه‌ی ل�ه س �ه‌ر حوکم و ده‌س��ه‌اڵت��ی ل �ه‌ده‌س��ت �ه ک��ار ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی گه‌له‌که‌مان بکات و دادپ�ه‌روه‌ر و یه‌کسانخواز ب��ێ��ت و ب �ه ک���رده دادپ�����ه‌روه‌ری بچه‌سپێنێت و جیاوازی نه‌هێڵێت له نێوان چین و توێژه‌کاندا له به‌ر بوونی ته‌زکیه‌ی حزبی و گه‌له‌که‌مان له قه‌یرانی نادادپه‌روه‌ری و هه‌ژاری و بێکاری رزگ��ار بکات .به دڵنیاییه‌وه بێ‌ده‌نگی گه‌ل به واتای رازیبوون نیه له‌م بارودۆخه‌ی ئێستا ده‌یگوزه‌رێنێت ،به‌ڵکو چاوه‌ڕوانی چاکسازیی ه به زووترین کات.
گرفتى راپرسى ل ه رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا عوسمان ئه‌حمه‌د ی������ه‌ک������ێ������ک ل������هو نه‌هامه‌تیانه‌ى مۆدێرن ه به‌سه‌ر مرۆڤایه‌تیدا هێنا له‌دایکبونى راسیزم بوو. راسیزم بووه هۆى چه‌وساندنه‌وه‌ى نه‌ته‌وایه‌تى و خوێنڕێژییه‌کى زۆر له ناو نه‌ته‌وه‌کاندا .هه‌ر واڵتێک نمونه‌ى مۆدێرنى ده‌وڵ�ه‌ت�ه نه‌ته‌وه‌یى تێدا پێک هاتبێت ،چه‌وساندنه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یى له‌و واڵته‌دا له‌سه‌ر نهتهوه و ئه‌تنیکه جیاوازه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌ى سه‌رده‌ست به‌رپاکراوه ،ئه‌مه‌ش بووهته هۆى جه‌نگێکى خوێناوى له‌نێوان نهتهوه و ئه‌تنیکه جیاوازه‌کاندا. ل������ه‌دواى ج �ه‌ن��گ �ه م �ه‌زه �ه‌ب��ی �ه‌ک��ان ئ���ه‌وروپ���ا گه‌وره‌ترین جه‌نگه ناسیۆنالیستیه‌کانى به‌خۆو‌ه بینى ،به‌اڵم دواى جه‌نگى جیهانى دووه‌م ئه‌وروپا ب��ی��رى له‌عه‌قڵیه‌تى ش���ه‌ڕخ���وازى ک����ردهوه و تا راده‌یه‌کى باش توانى چاره‌سه‌رى قه‌یرانى واڵتانى ئ �ه‌وروپ��ا ب��ک��ات .راپ��رس��ى وه‌ک دی��ارده‌ی �ه‌ک��ى دیموکراسى توانى وه‌ک جێگره‌وه‌یه‌کى جه‌نگ تاڕاده‌یه‌کى باش له‌هه‌ندێ واڵتدا که گرفتى ناوخۆیان هه‌بوو ،گرفتهکه چاره‌سه‌ربکات .ب ه نمونه ،به‌شێوه‌ى راپرسى (نه‌رویج) له (سوید)
جیا بۆوه و (سوید) هیچ کێشه و جه‌نگێکى نه‌نایه‌وه ،ئێستاش ده‌بینین ئ�هو دوو واڵت �ه ل ه واڵته دیموکرات و ئازاده‌کانى ئه‌وروپان .به‌اڵم تا ئێستا له ئه‌وروپادا کێشه‌ى ئێرله‌ندا و هه‌رێمى باسکى ئیسپانى چاره‌سه‌ر نه‌کراون. راسیزم و تۆتالیتاریزم وه‌ک دوو نمونه‌ى مۆدێرنه توانیان له رۆژه�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا به‌رجه‌ست ه ببن ،به‌اڵم راپرسى دیموکراتیانه بۆ بڕیاردانى م��اف��ى چ��اره‌ن��وس��ى تائێستا ن�ه‌ی��ت��وان��ی��وه ببێت ه مۆدێلێک له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا .ده‌وڵه‌تانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست به‌پێى رێککه‌وتننامه‌ى سایکس -بیکۆ دام �ه‌زراون .دیاره ئه‌م په‌یمان ه په‌یمانێکى ئیمپریالیزمى بوو ،ئامانجى نه‌ک ته‌نها داگیرکارى و ده‌ستبه‌سه‌راگرتنى واڵتانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و باکورى ئه‌فه‌ریقا بوو، به‌ڵکو دواج���ار کۆمه‌ڵێک ده‌واڵت���ى پاشکۆى خۆى له‌م ناوچه‌یه دامه‌زراند و چه‌ند رژێمێکى دی��ک��ت��ات��ۆرى ب �ه‌س �ه‌ر میلله‌تانى رۆژه��ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاستدا سه‌پاند ،کۆکردنه‌وه‌ى زۆره ملێى چه‌ن نهتهوه و ئه‌تنى جیاواز له بۆته‌ى ده‌وڵه‌تێکدا ب��ووه هۆى جه‌نگێکى خوێناوى له‌م واڵته‌نه‌دا، به‌مه‌ش مێژوویه‌کى دوور و درێژه ئه‌م ناوچه‌ی ه له‌ناو قه‌یراندا ده‌ژى و تائێستاش قه‌یرانه‌کان چ���اره‌س���ه‌ر ن���ه‌ک���راون .راس��ت �ه رۆژئ�����اوا رۆڵ��ى
سه‌ره‌کى ههیه له‌م قه‌یرانانه‌دا ،به‌اڵم کلتورى رامیارى ده‌وڵه‌تانى رۆژه�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت ک ه ده‌ستکردنى کۆلۆنیالیزمن به‌درێژایى مێژوو بوونه‌ته هۆى زه‌وتکردنى مافه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کانى میلله‌تانى ن��اوی��ان .ه �ه‌ر کاتێک میلله‌تێک داواى مافه ره‌واک��ان��ى کردبێت به‌توندى و به ئاگر و ئاسن وه‌اڵم��ى دراوه‌ت���هوه له الی �ه‌ن ئه‌م رژێمانه‌وه ،تائێستاش ک��ورد وه‌ک گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست که خاوه‌نى ماف ه نه‌ته‌وایه‌تیه ره‌واک��ان��ى خ��ۆى نییه .به‌درێژایى دروس��ت��ب��ون��ى ده‌وڵ�����ه‌ت .ن���ه‌ت���ه‌وه‌ى م���ۆدێ���رن ل ه رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت ب��ڕی��اردان��ى چاره‌نووسى له‌ڕێى شۆڕشه خوێناوییه‌کانه‌وه بووه ،ههرچهنده ل �ه‌م��اوه‌ى جه‌نگى س���ارددا ()1991 -1946 چه‌ندین میلله‌ت له رێى شۆڕشه‌کانیانه‌وه ب ه ئامانجه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کانیان گه‌یشتن ،ب�ه‌اڵم کێشه‌ى ک��ورد و فه‌له‌ستین و باشورى س��ودان و چ �ه‌ن��دان��ى ت��ر ه���ه‌ر ب �ه چ���اره‌س���ه‌ر ن �ه‌ک��راوى م��اون�ه‌ت�هوه و کێشه و گرفته‌کانى ن��اوه‌ڕاس��ت ه �ه‌ر ب��ه‌رده‌وام��ن .ب�ه درێ��ژای��ى م���اوه‌ى جه‌نگى سارد خه‌باتى چه‌کدارى له‌ڕۆژهه‌التى ناوه‌ڕاست و زۆرب�����هى ش��وێ��ن �ه‌ک��ان��ى دون��ی��ا وه‌ک تاک ه رێگه‌یه‌ک بۆ به‌ده‌ستهێنانى مافه نه‌ته‌وه‌یه‌کان ده‌گیرایه‌به‌ر ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌م رێگه‌یه گرفته‌کانى
گه‌نجانى سه‌رده‌م کلتورى کوردیان به‌ره‌و هه‌ڵدێر بردوه ئ������ه‌گ������ه‌ر ب����ێ����ت و چ���اوێ���ک ب���ه داب و ن�ه‌ری��ت��ى ک���وردى و ب ه کلتورى نه‌ته‌وه‌که‌ماندا بخشێنینه‌وه ،ده‌بینین زۆسک چۆمانى ک��ورد ی��ان کوردستان له رووى شارستانی و له رووى کلتور و مێژووه‌وه ههمیشه له شه‌ڕێکى نه‌خواستراودا بووه به هۆى ئه‌و که‌س و الیه‌ن و دهوڵهته داگیرکه‌رانه‌ى ک ه به‌رده‌وام ویستویانه کورد بسڕنه‌وه ئه‌و خاکه ب ه پیت و به‌ره‌که‌ته‌ى به ئازادانه بخۆن و بفرۆشن و بازرگانى پێوه بکهن ،به‌اڵم کورد ئه‌و هێزه و ئه‌و ئیراده به‌هێزه‌ى هه‌یه‌تى و هه‌یبووه ،دوژمن نه‌یانتوانیووه ئامانجه‌که‌یان بپێکن و ئ �ه‌وه‌ى بیانه‌وێت بیکه‌ن .بۆ ئه‌مه‌ش ده‌توانم بڵێم گه‌لى کورد ههمیشه پشتى به ئه‌قڵه گه‌وره‌که‌ى ب ه یه‌کڕزى نهتهوه پارێزه‌کان و به تواناى گه‌نجان و به ت��وان��اى ئ �هو ژن �ه شۆڕشگێڕانه‌ى که ل ه گه‌رما و له سه‌رمادا له ناو چیاو شاخه‌کاندا چه‌کى به‌رگریان پێیه و شان به‌شانى پیاوان ل ه به‌رگریکردندان و ژیانێکى ئازاد و دیموکراسى بۆ گه‌له‌که‌یان ده‌خ���وازن ،له به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌وانه‌ى که له هه‌ر کاتێکدا بووبێت و یان بووه یانیش بێت ،بۆ ئه‌وه‌ى به‌رامبه‌رى بووه‌ستێته‌وه و به‌رگرى له نیشتمان و له نهتهوه و له مێژووه‌که‌ى بکات. به‌اڵم ئێستاشی له‌گه‌ڵدابێت دوژمن نه‌یتوانیوو‌ه به ئاسوده‌یى ده‌ست به‌سه‌ر ته‌واوى ئه‌و ئه‌قل و ئه‌و شارستانیه‌ته و ئه‌و مێژوو و ئه‌و خاکه پیرۆزه‌ى کورداندا بگرێت ،چونکه به‌رده‌وام گه‌له‌که‌مان له به‌رخۆدان و له شۆڕشکردن و له جه‌نگدابوو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى به‌رگرى له ماف و ئازادییه‌کانى بکات
و ده‌ستى بێنێته‌وه .ئێستا دووژمن ئه‌یه‌وێت ل ه رێگایه‌کی دیکهوه ده‌ستمان به‌سه‌ردا بگرێت و بمانخاته ژێ��ر رکێفى خۆییه‌وه ،ئه‌ویش ب ه له ناوبردنى کلتورى ک��وردان و به قڕکردنى کلتورى ،به بردنى هزرى گه‌نجه‌کانمان ،چونک ه گه‌لێکى بێ کلتور واتایه‌کى نییه و وه‌ک گه‌لێکى بێناسنامه و بێ خاوه‌ن و بێ رابردوو دهبێتهوه. بۆیه ده‌یه‌وێت له‌م رێگایه‌وه به کردنه‌وه‌ى چه‌ند که‌ناڵێکى ئاسمانى و ناوخۆیى له رۆژهه‌اڵتى ک��وردس��ت��ان و ل�ه ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان و هه‌تا له‌ناو خودى کوردستانى باشور که پارچه‌یکى ب �ه حیساب ئ����ازاده و ل �ه ژێ��رده‌س��ت��ى دوژم��ن هاتۆته دهرهوه ک�ه ک���وردان خ��ۆی��ان ب�ه‌ڕێ��وه‌ى ده‌ب�ه‌ن و حوکمڕانى ده‌ک�ه‌ن ،که‌ناڵى قڕکردنى کوردانى تێدا کراوه‌ته‌وه به پشتیوانى هه‌ندێک ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى ب��اش��وور ،ک�ه ئ �ه‌م که‌نااڵنه‌ش ئیشیان ئهوهیه که فیلمى جۆراو جۆر که له دژى کوردان و سوکایه‌تى کردن به کوردان و به داب و نه‌ریتى باب و باپیرانمان و به رابردووى خاوێنى کوردان بکهن ،یانیش ده‌یانه‌وێت له‌م رێگاییه‌و‌ه بیرو هزرى گه‌نجان و ژنانمان له بیرى نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانییه‌وه بگۆڕن بۆ بیرێکى بێ ئیراده و بێ به‌رگریکارانه .به‌مه‌ش به خستنه ناوه‌وه‌ى چه‌ندین ج��ۆرى جل و ب�ه‌رگ و شێوازى قژ و هه‌ڵسوکه‌وتى خراپه‌وه .تا ئاستێک توانیویان ه تێدا سه‌رکه‌وتوو بن ،ئه‌م به‌شه سه‌رکه‌وتنه‌شیان زیاتر بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه که ده‌سه‌اڵتداران ب ه دواى ته‌ماحى پاره و قازانجى گیرفانه‌کانیان و به دواى ده‌سه‌اڵتى زیاتر و به دواى مه‌سڵه‌حه‌تى شه‌خسیان که‌وتوون ،بۆیه پیالنگێڕان توانیویان ه له‌م رێگایه‌وه دزه بکهنه ناو نه‌ته‌وه‌که‌مان ،جا ده‌س�ه‌اڵت��داران بیریان له‌مه نه‌کردۆته‌وه به بێ
هه‌ڵسه‌نگاندنى زنجیره فیلم ،دۆبالژکردنه‌وه‌ى له ده‌س��ت چوونى گ��ۆران��ى هونه‌ر و کلتور و ئ �ه‌ده‌ب و بیرى گه‌نجان و ژنانى کوردستانه، یانیش هینانى کلتورى خراپى گه‌النی دیک ه توندوتیژى زیاتر له سه‌ر ئافره‌تان دروست ده‌کات و کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى زۆرى لێدهکهوێتهوه و ه�ه‌ر وه‌ک ئێستاش که‌سمان ناتوانین ئه‌م کێشانه چاره‌سه‌ر بکه‌ین و رووبه‌ڕویان ببینه‌وه و رۆژانه به هۆى کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه ژنانمان و پیاونمان ده‌بنه قوربانى ئه‌م پیالنه ،به‌مه‌ش دوژم��ن��ان له سه‌رکه‌وتنى ئامانجه‌که‌یان ک ه وه‌ک شه‌ڕێکى سپى وای �ه نزیک دهبێتهوه و دوباره شتێک نامێنێت به‌ناوى هه‌بوونى کلتور ک�ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ک��ورد هه‌یبێت ،چونکه ئه‌گه‌ر گه‌نجان و ژنان و دایکان له پیشت ئه‌م نه‌ته‌وه‌ی ه و کلتور و ه��ون�ه‌ره‌وه‌ى ک��وردان نه‌بنه هێزێک بۆ به‌رگریکردن ئ �هوه هه‌موو ئ �هو قوربانى و به‌رگریانه‌ى له راب���ردوودا بۆمان ک��رد ،به‌بێ به‌رهه‌م و به‌بێ ئیستیفاده ده‌ڕوات. بۆیه گه‌نجان ژنان خوێندکاران ،ئێوه هێز و ئاینده و نه‌وه‌ى ئه‌م گه‌له‌ن ،ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ ک ه قڕکردنێکى کلتورى و زم��ان و ت �ه‌واوى بیر و هزریمان له‌سه‌ره له الی�ه‌ن ئه‌م دوژمنانه‌ى ک ه ب �ه ه����ه‌زاران س��اڵ�ه ب�����ه‌رده‌وام ئ�ه‌ی��ان�ه‌وێ��ت وه‌ه��ا ئامانجێک بگه‌یه‌نێته ج��ێ ،ئێمه‌ى گه‌نجان نه‌بینه قه‌ڵغانێک و رووبه‌ڕوویان نه‌بینه‌وه ئه‌وا ناتوانین له داهاتووشدا ببینه قه‌ڵغانێک ک ه ئێستا به‌هێزین و ده‌توانین رووبه‌ڕووى ئه‌م پیالن ه ببینه‌وه. هه‌روه‌ک کورد ئه‌ڵێت (کارى ئه‌مڕۆ مه‌خه‌ر‌ه سبه‌ى) ،بۆیه به‌رگرى ک��ردن له هه‌رکاتێکى زووتر له کلتور و له زمانمان به‌رگریکردنه ل ه ئه‌خالق و شه‌ڕه‌ف و که‌رامه‌تى گه‌له‌که‌مان.
رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستى چاره‌سه‌ر نه‌کرد ،ئه‌وه‌تان له‌بیر نه‌چێت ش��ۆڕش��ى ن��ات��ون��دوت��ی��ژى گاندى ل �ه هیندستان ت��وان��ى ببێته ی �ه‌ک �ه‌م ئه‌زمونى ناتوندوتیژى که توانى هیندستان له ژێر ده‌ستى به‌ریتانیا رزگ��ار بکات دواى کۆتایى هاتنى جه‌نگى سارد و هاتنه ئاراى جیهانگیرى چه‌ندین میلله‌ت توانیان به‌سود وه‌رگرتن له دیمو کراسى له رێى راپرسیه‌وه بڕیارى چاره‌نوسى خۆیان بده‌ن و س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ب��ن ،ب�ه‌ه��ۆی ئ�ه‌م�ه‌ش�هوه چه‌ندین ده‌وڵ �ه‌ت��ى ت���ازه دروس���ت ب���وون و سه‌ربه‌خۆییان ب�ه‌ده‌س��ت هێنا له یه‌کێتى سۆڤیه‌ت ،کاتێک چیک سلۆڤاکیا ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ای�هوه و سلۆڤاکیا سه‌ربه‌خۆ بوو توندوتیژى و جه‌نگ رووی نه‌دا. ئه‌مه‌ش وه‌ک جیابونه‌وه‌ى نه‌رویج له سوید سودى بۆ هه‌ردوو واڵت هه‌بوو دواى کۆتایى جه‌نگى س��ارد به درێژایى نه‌وه‌ده‌کانى س �ه‌ده‌ى راب��ردوو له‌و واڵتانه‌ى رژێمه راسیزمه‌کان تێیدا بااڵده‌ست ب��وون کوشتارێکى زۆری��ان تێدا روودا به‌مه‌ش نه‌توانرا میله‌تانى ژێر ده‌ست له‌ڕێى راپرسییه‌کى دیموکراتیانه‌وه چاره‌نوسى خۆیان دیارى بکهن (بۆسن ،هه‌رسک ،کشمیر ،دۆزى ک��ورد له‌و واڵتانه‌ى به‌سه‌ریاندا دابه‌شکراوه ،فه‌له‌ستین، باشورى سودان ،ئیرله‌ندا ،چین). چاره‌سه‌رنه‌کردنى گرفته ناوخۆییه‌کان له رێى
ئاشتى و دیموکراتیهوه رێگه به‌ده‌ستێوه‌ردانى ده‌ره‌ک���ى ده‌دا ل �ه‌الی �ه‌ن ئه‌مریکا و ده‌وڵ�ه‌ت��ان��ى ت��رهوه ئ�ه‌م ده‌ستێوه‌ردانه ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى تر گرفت و کێشه‌کان ئاڵۆز ده‌ک��ات ئێستا دواى چه‌ندین ساڵ جه‌نگى خوێناوى حکومه‌تى سودان رازى بوو به ئه‌نجامدانى راپرسى له باشورى سودان و قبوڵکردنى ئه‌نجامه‌که‌ى به شێوه‌یه‌کى ئاسایى دیاره دۆخێکى تازه له‌و واڵته‌دا دروست ده‌بێت که ده‌ڵێت ئه‌م دۆخه بکرێته هه‌نگاوى سه‌ره‌تا ب��ۆ ک��ران �ه‌وه‌ى ده‌س���ه‌اڵت و چ��اره‌س �ه‌رى گرفت ه ناوخۆییه‌کان به‌بێ ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ى ده‌ره‌ک���ى و توندوتیژى و خوێنڕێژى ده‌کرێت لێرهوه هزرى رام��ی��ارى له ن��اوچ�ه‌ی�ه‌دا ب �ه‌ره‌و ک��ران�هوه ب��ڕوات و ببێته ی��ارم�ه‌ت��ی��ده‌رێ��ک��ى س �ه‌ره‌ک��ى ک���ارا بۆ چاره‌سه‌رى قه‌یرانه‌کان. تێبینی :ئ���ەم وت����ارە ب��ڕی��ارب��وو ()15 رۆژ ل��ەم��ەوب��ەر ل��ە رۆژن���ام���ەی (ئ���اس���ۆ)دا ب�ڵاوب��ك��رێ��ت��ەوە ،ب���ەاڵم ب��ەب �ێ ئ����ەوەی هیچ سەرنجێكی زانستی لەسەر بێت ،ئەم وتارە نەك باڵونەكرایەوە لە (ئاسۆ)دا بەڵكو خەریك بوو دیزەبەدەرخۆنەش بكرێت .باڵوكردنەوەی وتاری رۆژنامەوانی بەهێز ،جگە لە بڕیاری دەبێت چ شتێكی لە پشتەوەبێت؟
دادگاییکردنى جه‌الده‌کان ج���ه‌الده‌ک���ان���ى پ��ارت��ى دیموکراتى کوردستان چ�����ۆن ب���ێ���ش���ه‌رم���ان���هو وه‌ح�����ش�����ی ئ����اس����ا ب � ه ده‌س����ت����ڕێ����ژى م����ه‌رگ که‌وتنه وێ��زه‌ى خه‌ڵکى ئاسۆ جه‌بار بێ ت��اوان له سلێمانى، ده‌ب������ێ������ت خ������ۆی������ان‌و س����ه‌رۆک و ب �ه‌رپ��رس �ه م �ه‌اڵس��خ��واردووه‌ک��ان��ى ئه‌و ک��رده وه‌حشیگه‌رانه‌یه بدرێنه دادگایه‌کى سه‌ربه‌خۆ که نوێنه‌رى نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان و رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤ به‌ڕێوه‌ى ببه‌ن. ره‌وانه‌کردنى هێزى سه‌ربازى و چه‌ک و تفاقى ئینسان کوشتن بۆ ش��اری سلێمانى بێجگه ل ه عه‌نته‌ریاتى حزبى و ترساندنى خه‌ڵکى سیڤیل هیچى دیکه ناگه‌یه‌نێت ،چۆڵکردنى شه‌قامه‌کان و خۆمه‌اڵسدانى ئاپوره‌ى میلیشیاکانى حزب، پ��ی��اده‌ک��ردن��ى زه‌ب��روزه‌ن��گ �ه ب��ۆ س�ه‌رک��وت��ک��ردن‌و تۆقاندنى خه‌ڵک. ب��ێ��گ��وم��ان س���ه‌رک���وت���ک���ردن و داپ��ڵ��ۆس��ی��ن��ى ه �ه‌ر چ��االک��ى و ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی�ه‌ک��ى ش��ارس��ت��ان��ى و فه‌رهه‌نگى و ژیاندۆستانه ته‌نها کرده‌گه‌لێکى نائینسانى و وه‌حشیگه‌ریى ساده و ساکار نیی ه ب��ۆ ب �ه‌رپ��اک��ردن��ى ف �ه‌زای �ه‌ک��ى گ���هوره و گرانى پێشێلکردنى مافى م��رۆڤ و شه‌رعیه‌تدان ب ه
توندوتیژى و سیستیماتیزه‌کردنى زه‌ب��روزه‌ن��گ له ئاستێکى ب��ااڵى فه‌رمى و حیزبیدا ،به‌ڵک ه پ��ێ��ک��ڕا ه����ه‌ر ک���رده‌ی���ه‌ک���ى وه‌ح��ش��ی��گ��ه‌ران��هو نائینسانیانه ده‌رهه‌ق به هه‌ر روانینێکى نوێ و دنیابینییه‌کى جیاواز له‌و سیستمه دیکتاتۆریى و سه‌رکوتکاره راسته‌قینه ئ��اڵ��ۆزه‌وه سهرچاوه ده‌گرێت که هه‌ر کرده‌یه‌کى زه‌ب��روزه‌ن��گ ئاسا و هه‌ر توندوتیژییه‌کى فه‌رمى ده‌بنه پێکهێنه‌رى ئه‌و شوناسه زه‌به‌الحه‌ى که خوڵقێنه‌رى شه‌رعیه‌ت و سیستم و دام �ه‌زراوه‌گ �ه‌ل��ێ��ک��ى ن��ائ��اس��ای��ى و نابه‌رجه‌رسته‌یه .تا ئێره ئیتر ئینسان ناتوانێت ت��اک �ه شوناسێکى دی��اری��ک��راو ب��دۆزێ��ت �هوه بۆ لێشاوێک ل �ه‌ک��ارى زه‌ب���روزه‌ن���گ و کوشتن و رفاندن‌و زیندانیکردن‌و قه‌سابخانه‌ى شه‌قامه‌کان و کۆنتڕۆڵکردنى کۆمه‌ڵگه و خامۆشکردن و سه‌رکوتکردنى عه‌قڵ‌و جه‌سته‌‌و رۆحى ئینسان. راگ��رت��ن��ى ب���ارودۆخ���ه‌ک���ه ن���ه‌وه‌س���ت���اوه ل�ه‌س�ه‌ر سازکردنى قه‌سابخانه‌یه‌کى وه‌حشیگه‌ریى له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان‌و بێده‌نگکردنى کۆمه‌ڵگا ،به‌ڵکو ب ه توندى په‌یوه‌سته به دادگاییکردنى سه‌رۆک و سه‌رانى هه‌ڵگیرسێنه‌رى مه‌رگ‌و کوشنده‌کانه‌وه. ده‌بێت سه‌رۆکى پارتى‌و جه‌الده‌کانى لقى چوار و بهرپرسه تێوه‌گالوه‌کانى قه‌سابخانه‌که‌ى ()17 ى شوبات بانگبکرێنه په‌رله‌مان‌و به ئاماده‌بوونى رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان و ک �ه‌س��وک��ارى ق��ورب��ان��ی�ه‌ک��ان لێپێچینه‌وه و دادگایی بکرێن.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ه تا ئازادان ه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و له‌سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پرسی ئه‌م هه‌فته‌یه تایبه‌ته به راى ئێوه ده‌رباره‌ى (ئه‌و ( )15ه �ه‌زاره که بڕیاره له جیاتى ئه‌و خۆراک ه مانگانه‌ى که فه‌وتاوبوو بدرێت به هاواڵتیان ،ئایا هاواڵتیان تاچه‌ند رازین له‌و بڕه پاره و ئومێدیان بهوه ههیه بیاندرێتێ ؟). محه‌مه‌د زیاد ـ هاواڵتی /چۆن له سااڵنی راب��ردوو کۆمه‌ڵێک به‌ڵێنی زه‌رد و سوریان پێداین س�ه‌ب��اره‌ت به خ����ۆراک ئ��ه‌م��ه‌ش ه�����ه‌روه‌ک ئ �هو ب�ه‌ڵ��ێ��ن��ان�ه‌ی راب�����ردوو وای����ه ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ئهمجاره به‌ڵێنه‌کانیان بێنه‌دی ئه‌وا باش ده‌زانن که ( )15هه‌زا به‌شی هیچ ناکات. ره‌م �ه‌زان شێخانی – فه‌رمانبه‌ر/ توخوا عه‌یب نییه بۆ واڵتێکی وه‌ک عێراق ده‌وڵه‌مه‌ند نه‌توانێ بایه‌عی بۆ گه‌له‌که‌ی په‌یدا بکات یاخود بڵێ له جیاتی ئه‌و خۆراکه ( )15هه‌زار دینار بده‌مه خێزانه‌کان ،باشه ده‌پرسم ()15 هه‌زار به‌شی چی ده‌کات؟ هه‌یسم داوود – هاواڵتیه‌کی مه‌سیحیه /ئ �هو ( )15ه���ه‌زاره‌ی له جیاتی بڕه‌خۆراک ده‌درێته هاواڵتیان وه‌ری ناگرم ،چونکه ( )15هه‌زار هیچ نییه و هیچی پێناکرێت ،هه‌روه‌ها ئه‌م جۆره شتانه‌شمان له سااڵنی رابردوشدا بیست ،به‌اڵم هیچ نه‌درا به هاواڵتی. رزگ������ار ع���وم���ه‌ر – ب��ری��ک��اری خۆراک /حکومه‌ت خۆراکه‌که دابین بکات باشتره ن�ه‌ک پ��اره له جیاتی ئه‌و خۆراکه بداته ،ئه‌گه‌ر خۆراک دابین نه‌کات ئ�ه‌وا له به‌رامبه‌ر ئه‌و پاره‌یه خ��ۆراک رۆژ به رۆژ گرانتر ده‌بێت ،ههرچهنده ( )15هه‌زار هیچ نییه تا بدرێت پێشتریش ده‌نگێکی وا باڵو بووه له جیاتی ئه‌و خۆراکاى فه‌وتا و پاره ده‌درێت ،به‌اڵم هیچ دیار نه‌بوو ،ته‌نها بۆ هێوه‌رکردنه‌وه‌ی هاواڵتیان بوو. ع��ادل هه‌مه‌وه‌ندی -هاواڵتی/ عه‌یب نییه بۆ حکومه‌ت ده‌ڵێت ()15 هه‌زار ده‌ده‌ین به هاواڵتیان له جیاتی خۆراکى فه‌وتاو ،من خاوه‌نی ()7 س�ه‌ر خێزانم ن��ازان��م به ( )15ه�ه‌زار (ش �ه‌ک��ر ،چ��ا ،رۆن ،برنج و..ه��ت��د) کامی بکرم؟ ئه‌م ( )15هه‌زاره‌ش به‌س قسهیه و هیچ نییه
ده‌بینن خه‌ڵک خۆپیشاندان ده‌کات و داوای خۆراک ده‌کات ئه‌مه‌ش بۆ هێورکردنه‌وه‌یه‌تى. رۆش����ن����ا ع���ه‌ب���دول���ک���ه‌ری���م – فه‌رمانبه‌ر /ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ �هو ب��ڕه پ��اره بده‌ن ئه‌وا هاوکارییه‌کی بچوکه بۆ خێزانه‌کان ههرچهنده باوه‌ڕیشم پێ نییه ،ب���ه‌اڵم ئ�ه‌م�ه ره‌ن��گ �ه ب �ه‌س بۆ هێوه‌رکردنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر بێت. ئومێد حسێن – دوک��ان��دار /ئه‌و ( )15ه �ه‌زاره رهنگه بیده‌ن ،چونکه ج �ه‌م��اوه‌ر ئێستا وری���ا ب��ۆت �هوه و به بۆچوونی من گه‌ل به‌و ( )15هه‌زاره رازی نابێت و به‌ڵکو ده‌بێت حکومه‌ت ه��ه‌وڵ��ی چ���اره‌س���ه‌رک���ردن���ی ه �ه‌م��وو کێشه‌کانی ئه‌م واڵته بده‌ن. فاتمه وه‌لی -فه‌رمانبه‌ر /ته‌نها ئ���ه‌وه‌ن���ده ده‌ڵ��ێ��م ح��ک��وم �ه‌ت پێیوایه خێزانێک بتوانێ به ( )15هه‌زا دینار پێداویستیه‌کانی دابین بکات ،خۆ خۆیان زۆر باش ده‌زانن نرخی هه‌موو شتێک رۆژ به‌ڕۆژ به‌ره و به‌رزبوونه‌وه ده‌چێت ،ده‌بێت الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کان دان به‌م شته‌دا بنێن، نامانه‌وێت له هه‌موو شتێک هه‌موومان یه‌کسان بین ،به‌اڵم ن�ه‌ک یه‌کێک وه‌ک پاشا بێت ئ �ه‌وی دیکه ن��ان نه‌بێت بیخوات. موهه‌نه‌د یوسف -گه‌نج /ئێمه له ماڵهوه ( )5سه‌ر خێزانیین بارى مادیشمان زۆر باش نیه و حکومه‌ت به دابینکردنی ( )15هه‌زار بۆ هه‌ر خێزانێک مانای ئهوه ده‌به‌خشێت که خۆراکه‌که‌مانیش ده‌ب��ڕن ئه‌وسا خوا ره‌حم له‌و خێزانانه بکات که که‌م ده‌رامه‌تن و به تایبه‌تی باوکی من. ع����ه‌دن����ان ع���ه‌ب���دول���ج���ه‌ب���ار ـ ه��اواڵت��ی �ه‌ک��ی ع�����ه‌ره‌ب /به‌هیچ شێوه‌یه‌ک سیقه‌م به‌و قسانه نیه که ئه‌ڵێن ( )15ه�ه‌زار دینار له جیاتی ئه‌و خۆراکه ئه‌ده‌ن ئه‌گه‌ر ئه‌وان راست ده‌که‌ن و له جیاتی ئه‌و خۆراکه بڕێک پاره ده‌ده‌ن با ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ی سااڵنی رابردوو بده‌ن که به‌ڵێنیان دابوو ئه‌وسا ئه‌مه‌ی ئێستا بده‌ن. ئا /شاخه‌وان شوانی
شوێنێک بۆ یاری به‌شداری ل ه فێستیڤاڵی مۆنسی به‌لژیکا ده‌کات
ئا /ده‌ریا فیلمی سینه‌مایی (شوێنیێک بۆ یاری) به‌شداری ل ه به‌شی پێشبڕکێی ()27ه‌مین خولی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (مۆنس) ل ه واڵتی به‌لژیکا ده‌کات .
به پێی راپۆرتی راگه‌یاندنی گشتی کۆمپانیای (نارین فیلم) ،فیلمی سینه‌مایی شوێنێک بۆ یاری KICK OFFله ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری کورد شه‌وکه‌ت ئه‌مین کورکی به‌شداری له به‌شی پێشبڕکێی ()27ه‌مین خولی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (مۆنس) MONSله واڵتی به‌لژیکا ده‌کات و له‌گه‌ڵ ( )11فیلمی سینه‌مایی دیکه له سینه‌ماکارانی واڵتانی (ئه‌مه‌ریکا ،به‌لژیکا ،که‌نه‌دا ،فه‌ڕه‌نسا ،ئیتاڵیا ،به‌رازیل و )...بۆ به‌ده‌ستهێنانی خه‌اڵتی سه‌ره‌کی ئه‌م فێستیڤاڵ‌ه له رکابه‌ریدا ده‌بێت. فیلمی سینه‌مایی (شوێنیێک بۆ یاری) به نوێنه‌رایه‌تی له هه‌رێمی کوردستان و به ئاماده‌بوونی شه‌وکه‌ت ئه‌مین کورکی له سێ شانسی جیاوازدا ،له‌وان‌ه ئێواره‌کانى رۆژی ( 22ــ )21ى ئه‌م مانگ‌ه له هۆڵی (ئێماگیس) و هه‌روه‌ها دوانیوه‌ڕۆی رۆژی ( )25له هۆڵی (ئارت پالزا) Plaza Artله به‌شی پێشبڕکێی ()27ه‌مین خولی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (مۆنس) نمایش ده‌کرێت. فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (مۆنس) به به‌شداری کۆمه‌ڵێک فیلم له سینه‌ماکارانی سه‌رتاسه‌ری جیهان له چه‌ندین به‌شی جۆراوجۆر پێشبڕکێ و ده‌ره‌وه‌ی پێشبڕکێی له رۆژانی ( 18ــ )2011/2/25له شاری مۆنس له واڵتی به‌لژیکا به‌ڕێوه‌ده‌چێت.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
بۆ ئ �ه‌وه‌ی منداڵیان نه‌بێت موچ ه بۆ
توشبووانی ماده‌هۆشبه‌ره‌کان ده‌بڕدرێته‌وه و :له فارسییه‌وه /رێبین به‌همه‌نی
ساڵی یه‌که‌م ژماره 45 دووشهممه 2710/12/2- 2011/2/21
رێکخراوه‌یه‌کی خێرخوازی ئه‌مریکی که کار ده‌کات بۆ ده‌رمانکردنی ئالوده‌بوه‌کانى ماده هۆشبه‌ره‌کان و ده‌یه‌وێت له واڵتی به‌ریتانیا پار ه بدات به‌و کهسه ئالوده‌بوه‌کانى ماده هۆشبه‌ره‌کان به خواستی خۆیان نایانه‌وێت منداڵیان بێت .رێکخراوی خێرخوازی (پراجکت پریونشن) زیاتر له ( )10ساڵه که پاره ده‌دات به تووشبووان به ماده‌هۆشبه‌ره‌کان له ئه‌مریکا و له‌و رێگایه‌وه ده‌یه‌وێت پێش له‌دایکبوونی ئه‌و مندااڵنه بگرێت که بنه‌ماڵه‌کانیان ناتوانن به باشی ئاگاداریان لێ بکهن.
به‌پێی زانیارییه‌کانی ئه‌و رێکخراوه‌یه له واڵتانی به‌ریتانیا نزیکه‌ی یه‌ک ملیۆن منداڵ له‌گه‌ڵ بنهماڵه ئالوده‌بوه‌کانى ماده هۆشبه‌ره‌کان ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ن. م��ارک��ۆس ج���ۆرج ،ه �ه‌واڵ��ن��ێ��ری BBCده‌ڵ��ێ��ت ئ���ه‌م پ���رۆژه‌ی���ه ب �ه مه‌به‌ستی به‌ربه‌ره‌کانیکردن له خراپ به‌کارهێنانی منداڵه له رێگای تووشکردنیان به ماده‌ی هۆشبه‌ره‌وه .هه‌روه‌ها یه‌کێکی تر له ئامانجه‌کانی ئه‌م پرۆژه‌یه که‌مکردنه‌وه‌ی رێ��ژه‌ی ئه‌و مندااڵنه‌ى دایکیان له کاتی دووگیانیدا ئالوده‌بوه‌کانى بوون و ئه‌و تووشبوونه‌ی دایکی کاریگه‌ری نێگه‌تیڤی ههیه له سه‌ر منداڵ پاش له دایکبوون که بریتیه له نه‌خۆشیه ده‌روون��ی و جه‌سته‌ییه‌کان .هه‌روه‌ها تووشبوونی دایک دهبێته هۆی گواستنه‌وه‌ی ئه‌و نه‌خۆشییه بۆ منداڵ و هه‌ندێک جار دهبێته هۆی که‌مئه‌ندامی منداڵ و توشبونى به نه‌خۆشییه‌کانی مێشک. (بارباراهریس) دامه‌زرێنه‌ری رێکخراوه‌که خۆی چوار منداڵی به منداڵی خۆی ق��ب��وڵ ک���ردووه ک�ه دای��ک��ی��ان به ماده‌ی کره‌ک تووش بووه و پاش قبوڵکردنی ئه‌و مندااڵنه بڕیاری دامه‌زراندنی ئه‌و رێکخراوه‌یه‌ی داوه. ره‌خنه‌گران باس ل�هوه ده‌که‌ن که ئه‌و پرۆژه‌یه خه‌ریکی خراپ به‌کارهێنانی ئ �هو که‌سانه‌یه ک �ه ت��وان��ای ب��ڕی��اردان��ی��ان نیه و ه �ه‌ن��دێ��ک��ی��ش ده‌ڵ���ێ���ن ئ��هو پرۆژه‌یه جۆرێک “چاکسازی نژادییه“ وات �ه (یوژنیک)ه؛ زانستێکه ک �ه ک��ار ده‌ک��ات ب��ۆ باشترکردنی تێکه‌اڵوی ژه‌نه‌تیکی کۆمه‌ڵێک.
سکااڵ داواکارى ئاشکرای ه (تۆمه‌تبار بێ تاوان ه هه‌تا حوکمى به‌سه‌ردا نه‌درێت) ،من هاواڵتییه‌کم له‌ناوخێزانه‌که‌ماندا که‌سێک بڕێک پاره‌ى شارده‌و ه و له‌سه‌رى گیرا ،له‌سه‌ر داواى دادوه‌رى لێکۆڵینه‌وه‌ى تایبه‌تمه‌ند بانگکرام بۆ شاهیدیدان له‌سه‌ر ئه‌و که‌س ه و چووم شاهیدیم ب ه فه‌رمانى دادوه‌ر و هه‌رچیم زانیبێت وتومه ،له‌به‌رامبه‌ردا تۆمه‌تبارى پاره‌به‌ر سکااڵیه‌کى (به‌رانبه‌رى) به‌رامبه‌رم تۆمارکرد وه‌ک تۆڵه‌سه‌ندنه‌و ه له‌کاتێکدا دایکى ئه‌و تۆمه‌تبار ه ئاماده‌یی ده‌ربڕیو ه دوو ده‌فته‌ر دۆالر بگێڕێته‌و ه بۆ خاوه‌ن پاره‌ک ه و ئۆتۆمبێلى کوڕ ه تۆمه‌تبار ه گیراوه‌که‌ى بفرۆشێ بۆ باقى پاره‌که ،ل ه ئه‌نجامى سکااڵى ئه‌و تۆمه‌تبار ه ل ه ناخافڵدا کۆمه‌ڵێک ل ه پیاوانى پۆلیسى قه‌اڵچۆکردنى تاوان ب ه جلى مه‌ده‌نى و ب ه ئۆتۆمبێلێکى (علوج)هو ه هه‌ڵیانکوتای ه سه‌رم و به‌پا ڵ و راکێشان و پێداکێشان بردمیان بۆ بنکه‌ى پۆلیسى ناوبراو ،ته‌نانه‌ت نه‌یانهێشت دراوسێ دوکانه‌کانم ئاگاداربکه‌م ک ه که‌س و کارم ئاگادار بکه‌نه‌وه ،ل ه بنکه‌ى ناوبراو چاوم به‌سترایه‌و ه و ده‌ستیان کرد ب ه لێدانم ب ه شه‌ق و له‌ق ه پێداکێشان و شه‌قازلل ه لێدان به‌جۆرێک وڕببووم بۆ ماوه‌ى ( )48کاتژمێر له‌به‌ر ئازارى سه‌ر و له‌شم ئۆقره‌م نه‌بوو ،ئه‌م دۆخ ه به‌رده‌وام بوو هه‌تا پاش چاو کردنه‌وه‌م و لێدان به‌ئاگادارى مالزم (هیوا) و فه‌رمانده‌ى پۆلیسى قه‌اڵچۆکردنى تاوان ئه‌فسه‌ر کاک (ڕێبوار) به‌رده‌وام بوو به‌بێ هیچ بنه‌مایه‌کى لێکۆڵینه‌وه‌ى زانستى ده‌یانویست دان بنێم به‌کارێکدا ک ه هه‌رگیز نه‌مکردووه ،ل ه ره‌وشتى خۆم و بنه‌ماڵه‌که‌مدا کارى واناشرین بوونى نهبووه ،ئه‌م ه له‌کاتێکدا ک ه که‌رامه‌ت و سومعه‌ى منیان ل ه ناوه‌ڕاستى بازاڕدا شکاند و گه‌لێکیش ئازاریان دام و لێیاندام به‌بێ هۆ و به‌بێ ئه‌وه‌ى هیچ تاوانێکم ئه‌نجام دابێت .له‌کاتێکیشدا ک ه پیاوانى پۆلیس شتێک ل ه الیه‌ن ه یاساییه‌کانى لێکۆڵینه‌و ه ده‌زانن ،به‌اڵم سه‌رپێچى بابه‌ته‌کانى ( 126و )127ى یاساى شێوازه‌کانى دادگایی کردنى جه‌زائی کارپێکراویانکرد و ڕێگاى ناشه‌رعییان به‌کارهێنا له‌گه‌ڵمدا ب ه ئازاردان و هه‌ڕه‌ش ه لێکردنم. من له‌ئاست خۆمه‌و ه له‌و ته‌عه‌دا و ده‌ست درێژیی ه بێده‌نگ نابم و سکااڵى خۆم له‌وانه‌ى ئازاریان داوم و فه‌رمانیان به‌و ئازاردان ه داو ه و جنێویان به‌مافى مرۆڤــ ده‌دا ل ه کاتى ئازاردانمدا ب ه دادگاى لێکۆڵینه‌وه‌ى تایبه‌تمه‌ند پێشکه‌ش ده‌که‌م و ئه‌و ڕوونکردنه‌وه‌یه‌ش ده‌خه‌م ه به‌رده‌مى ڕێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤ له‌کوردستان و به‌رده‌م لێپرسراوانى یاسایی و ئیدارى ل ه کوردستان و هه‌ر کاردانه‌وه‌یه‌کى سلبیش ل ه پۆلیسى قه‌اڵچۆکردنى تاوانه‌و ه به‌رانبه‌رم ئه‌نجام بدرێت لێى بێ ده‌نگ نابم ،چونک ه جێى سه‌رسوڕمان ه ئه‌وانه‌ى ب ه ناوى قه‌اڵچۆکردنى تاوانه‌و ه تاوان و که‌تن دژى مرۆڤـــى بێتاوان و که‌مده‌ست و بێ ده‌سه‌اڵت ئه‌نجام بده‌ن له‌کاتێکدا هیچ به‌ره‌نگارییه‌کم ئه‌نجام نه‌داو ه و ته‌نها پرسیم کێ ده‌ڵێت ئێو ه ل ه پیاوانى پۆلیسن؟!. تێبینى :رۆژى ( )2011/1/27له‌نزیک دادگاى کۆن (دیار به‌کر که‌ریم) به‌بێ لێکۆڵینه‌وه‌ى پۆلیس ب ه جلى مه‌ده‌نی و ئۆتۆمبێلى ژمار ه علوجه‌و ه ده‌یده‌ن ه به‌ر شه‌ق و زل ه و بۆ ماوه‌ى ( )3کاتژمێر به‌بێ لێکۆڵینه‌و ه به‌ند ده‌کرێت‌و دواتر ب ه که‌فاالت ئازاد ده‌کرێت‌و ئێستاش سکااڵى دژى پۆلیسى موکافه‌ح ه تۆمار کردو ه و خۆشى به‌بێ توانا ده‌زانێت. سکااڵکار /دیار به‌کر که‌ریم
15
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
د.یوسف جه‌مال
جه‌ڵته‌ى ده‌ماخ
ج�ه‌ڵ��ت�هى ده‌م����اخ /ت���وش���ى ده‌م�����اخ ده‌ب��ێ��ت مێشکى ک�ه‌س�ه‌ک�ه ده‌گ��رێ��ت �هوه،ئ �ه‌م �ه‌ش دووج���ۆره کاتێک خوێنه‌که به‌رده‌بێت نه‌زیفى پێده‌وترێت،یان بۆرى خوێنه‌که ده‌گیرێت وخوێن ناچێت بۆ ده‌ماخ که‌خوێنیش ن �ه‌چ��وو ئ �ه‌وب �ه‌ش �هى مێشک ده‌م��رێ��ت ئ�ه‌وک��ات�ه مێشک ئیشناکات ئه‌مه‌شیان خوێن گیرانى مێشکى پێده‌وترێت،ئه‌م نه‌خۆشیه له‌هه‌ردوو ڕه‌گه‌زدا ڕوده‌دات ،به‌اڵم زیاتر له‌پیاواندا ڕووده‌دات. هۆکاره‌کانى توشبوونى /له‌ڕوى نه‌خۆشیه‌وه کۆمه‌ڵێک نه‌خۆشى ههیه دهبێته هۆکارى توشبون و به‌رزبونه‌وه‌ى په‌ستانى خوێن وه‌ک،زه‌خت ونه‌خۆشى شه‌کره و هه‌ندێک نه‌خۆشى دڵ بۆنمونه ناڕێکى له‌لێدانى دڵ ،ئه‌گه‌ر دڵ به‌ڕێکى لێى ن �ه‌دا دواى ئه‌وه‌ى دهگهڕێتهوه بارودۆخى ئاسایى خۆى ئه‌وخوێنه له‌ناو دڵدا ده‌مه‌یه‌ت و ئه‌وخوێنه مه‌یوه دێته دهرهوه، کاتێکیش ب��ێ��ت �ه‌ده‌ره‌وه ب��ۆرى مێشکى ده‌گیرێت و توشى جه‌ڵته‌ى ده‌م��اخ��ى ده‌ک���ات ،یه‌کێکى تر له‌و ه��ۆک��اران�ه نه‌خۆشى قه‌ڵه‌وییه وات���ه که‌سێک له ئاستى خ��ۆى زیاتر قه‌ڵه‌وبێت ،ه�ه‌روه‌ه��ا خه‌فه‌تیش کاریگه‌ره بۆ دروس��ت بونى ئ �ه‌م نه‌خۆشیه ،به‌اڵم دواى م��اوه‌ی�ه‌ک که‌سه‌که‌خه‌فه‌ت ده‌خ��وات زه‌ختى به‌رزده‌بێته‌وه و ئه‌گه‌رى ههیه توشى نه‌خۆشیه‌که‌ى بکات،جگه‌له‌مانه‌ش پارێزگارى ن�ه‌ک��ردن له‌جۆرى خواردندا و چ�ه‌ورى و زۆرخ��واردن و به‌کارنه‌هێنانى عیالج به‌پێى به‌رنامه واته که‌سێک زه‌ختى ههیه یان شه‌کره عیالجى بۆ نوسراوه ،به‌اڵم به‌کارى ناهێنێت ئه‌وکه‌سه‌ى که بۆریه‌کانى خوێنى به‌رده‌بێت وتوشى ئه‌م نه‌خۆشیه ده‌بێت که‌پێى ده‌وترێت جه‌ڵته‌ى خوێن به‌ربونى مێشک ئ�ه‌وی��ش پ�ه‌ی��وه‌ن��دى به‌بۆریه‌کانى خوێنییه‌وه ههیه واته بۆرى خوێنى ئه‌وکه‌سه الوازه و ئه‌ته‌قێت توشى ئه‌م نه‌خۆشیه‌ى ده‌کات. نیشانه‌کانى /که‌سى توشبوو پێشتر نه‌خۆشى ترى له‌گه‌ڵ بووه وه‌ک (زه‌خت و شه‌کره و نه‌خۆشى دڵ) وه زیاتر له که‌سانێکدا ڕووده‌دات که له‌سه‌ر و ( )50ساڵیه‌وه‌بن،که‌سه‌که ش��ێ��وازى قسه‌کردنى تێک ده‌چێت یان توشى له‌بیرچونه‌وه ده‌بێت و لێوى یان ده‌ستى سڕ ده‌بێت یاخود جواڵنى قاچه‌کانى و ده‌ستى الواز ده‌بێت ج��ارى واش ههیه هه‌ر ناجوڵێت هه‌روه‌ها له‌هۆشچون جارى واهه‌یه که‌سه‌که توشى بورانه‌وه ده‌بێت و ناتوانێت قسه بکات نیشانه‌یه‌کى ترى سه‌رئێشه‌و ڕشانه‌وه‌یه ئه‌م حاڵته‌ش زیاتر له‌خوێن به‌ربونه‌که‌دا ڕوده‌دات. زۆرب��ون��ى /ڕێ����ژه‌ى زۆرب���ون���ى ئ���ه‌م نه‌خۆشیه ده‌گ����ه‌ڕێ����ت����هوه ب����ۆ ئ�������ه‌وه‌ى خ���ه‌ڵ���ک گ�����وێ ب��ۆ ئامۆژگاریه‌کانى پزیشک ناگرێت ده‌رمانه‌کانى به‌جوانى به‌کار ناهێنێت. خۆپاراستن /بۆخۆپاراستن له‌م نه‌خۆشیه چه‌ند ڕێگایه‌ک ههیه که بریتین لهمانه :پێش ئ�ه‌وه‌ى که‌سه‌که توشببێت ئه‌گه‌ر زه‌ختى هه‌بوو پێوسته خواردنى چه‌ورى و سوێر نه‌خوات ئه‌گه‌ر خواردیشى به‌ڕێژه‌یه‌کى که‌م بیخوات ،هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر که‌سه‌که ق�ه‌ڵ�هو ب��وو ده‌ب��ێ��ت کێشى خ��ۆى دابه‌زێنێت ئه‌گه‌ر نه‌خۆشیه‌کى ترى له‌گه‌ڵ بوو جا هه‌ر نه‌خۆشیه‌ک بێت ده‌بێت ئه‌وعیالجانه‌ى بۆى نوسراوه به‌ڕێک وپێکى به‌کاریان بهێنێت .جاری وا ههیه که‌سێک نه‌زه‌ختى ههیه و ن�ه‌ش�ه‌ک��ره ،ب��ه‌اڵم له‌پڕتوشى نه‌خۆشیه‌که ده‌بێت هۆکاره‌که‌شى دهگهڕێتهوه بۆ پارێزى نه‌کردن ل�ه خ��واردن��دا .پێویسته له‌جیاتى خ��واردن��ى ق��ورس خواردنى سه‌وزه و میوه زیاد بکه‌یت ،گرنگترین شت بۆ خۆپاراستن وه‌رزشکردنه ڕۆژان �ه بتوانێت چه‌ند سه‌عاتێک وه‌رزش بکات به‌تایبه‌ت به‌یانیان. چۆنێتى چاره‌سه‌رکردنى /ل��ه که‌سێکه‌وه بۆکه‌سێکى ترجیاوازه به‌پێى حاڵه‌ته‌که ده‌گۆڕێت له‌وحاڵه‌ته‌ى خوێن ناچێت بۆمێشک حه‌پێکى پێده‌درێت تا ب��ۆرى خوێن بکاتهوه یاخود پشکنینى خوێنى بۆ ده‌کرێت تا بزانرێت ئیلتیهاباتى ههیه بۆ ئه‌وه‌ى عیالجى بده‌ینێ ئه‌گه‌ر هه‌ناسه‌ى توندبوو ئۆکسجینى بۆداده‌نرێت ،ئه‌و جۆره‌ش که‌خوێنى مێشکى به‌رده‌بێت فریاکه‌وتنه سه‌ره‌تاییه‌کانى هه‌ر به‌مشێوه‌یه ،به‌اڵم ده‌خرێته ژێر چاودێرى پاشان ئ هو که‌سه‌ى ته‌ندروستى ب��اش ب��وو ده‌نێردرێت بۆ پشکنینى ته‌ندى مێشک چونکه ئهوه حاڵته‌که ده‌رده‌خ��ات که‌کام جۆره‌یه و پێویسته مانگانه سه‌ردانى دکتۆر بکات. ئا /دیمه‌ن عوسمان
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان تیراژ
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار کۆمپانیان په‌یپه‌ر 07710299753 سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 5000
سه‌نته‌ره‌کان بوون ب ه چایخان ه 12
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2710/12/2
No: (45) Mo.21/2/2011-
ریکالم
ته‌قه‌کردن و تیرۆری ئاشکرا سه‌ره‌نجام ()2011/2/17 کاروان ساالر ن���اڕازای���ی���ه‌ک���ان���ی خ�ه‌ڵ��ک ت���ه‌ق���ی���هوه ب����ه ب����اره‌گ����ای لقی چ��واری پارتی دیموکراتی کوردستاندا له سلێمانی و پشووی چاوه‌ڕوانی بۆ چاره‌سه‌رکردن و چاکسازی له هه‌رێمی کوردستاندا تا ئێره بڕی ک��ردوو ئ �ه‌وه‌ی زیاده‌ڕه‌ویشی تێداکرا به‌رد ب��اران��ک��ردن��ی لقی چ���واری پ��ارت��ی ب��وو ل�ه‌الی�ه‌ن هه‌ندێک خۆپیشانده‌ره‌وه ،به‌اڵم لێره‌دا پرسیاره‌ک ه ئهوهیه ،ئایا پارتی وه‌اڵمی توڕه‌یی خه‌ڵک به‌گولل ه بداته‌و‌ه راسته؟ یان جێگه‌ی نه‌نگی و شه‌رمه‌زاریی ه بۆ ئه‌و پارته ده‌سه‌اڵتداره‌ی هه‌رێمی کوردستان، ده‌کرا ب ه چ جۆرێک پارتی وه‌اڵمێکی حه‌کیمان ه بداته‌و‌ه به‌ناڕازییان .ل �ه‌دوای رووداوه‌ک �ه‌ش �هوه تا ئێستا کۆمه‌ڵێک شت ڕوویانداو‌ه ناکرێ باسی لێ نه‌که‌ین. ئه‌وه‌ی له‌و رووداوه‌دا ده‌بوو ڕووی نه‌دای‌ه تیرۆری ئاشکرای خه‌ڵکی سڤیل بوو ،ئه‌مه‌ش به‌و پێیه‌ی ک �ه ده‌ب���وو پ��ارت��ی له‌کاتی ه��ێ��رش ک��ردن �ه سه‌ر باره‌گاکه‌ی به‌به‌رد له‌الیه‌ن چه‌ند هاواڵتییه‌که‌وه، به‌چه‌ندین شێوازیتیر چاره‌سه‌ری دۆخهکه بکات له‌وانه‌ش -:چۆڵ کردنی باره‌گاک‌ه بۆ ماوه‌یه‌کی کاتی ت��اوه‌ک��و ب��اره‌ک �ه هێمن ده‌ب����ووهوه و پاشان داوای لێکۆڵینه‌وه‌ی بکردایه .هه‌روه‌ها به‌رپرسانی باره‌گاکه‌ی لقی چوار ده‌یانتوانی بچنه دهرهوه و بچنه ناو خه‌ڵکه‌که‌و‌ه و ده‌رگاکانیان بکردایه‌ت ه سه‌رپشت و بیان وتبای‌ه ئه‌گه‌ر داواکانی ئێوه بهوه چ��اره‌س�ه‌ر ده‌بێت که ئ�ه‌م باره‌گای‌ه خ��راپ بکهن فه‌رموون ئهوه ئێمه‌ش له‌گه‌ڵتان خراپی ده‌که‌ین تا بزانین چاک ده‌بێت ،یان له‌بار‌ه خراپه‌که‌یدا ده‌یتوانی ب��ۆ ب�ڵاو‌ه پێکردنی خه‌ڵک و ئ��اگ��ادارک��ردن�هوه هه‌ندێک فیشه‌ک به ئاسماندا بته‌قێنێت ،نه‌ک ئ �ه‌وه‌ی له‌نێوان خه‌ڵک و رۆژن��ام �ه‌وان و خۆیان وته‌نی «ئ��اژاو‌ه گێڕان»دا جیاوازی نه‌که‌ن و به بیکه‌سی بیاندات‌ه به‌ر گولله ...جگه له‌مانه‌ش گ �ه‌ل��ێ��ک ش��ێ��وازی��ت��ری م �ه‌ده‌ن��ی��ان �ه ه���ه‌ب���وو بۆ چاره‌سه‌ری گرفتهکه که به‌بڕوای من سه‌رجه‌میان بۆ پارتی له‌و تیرۆر‌ه ئاشکرایه باشتر و مه‌ده‌نیانه‌تر بوو ،پارتی مۆری خۆشی له‌مێژوو ده‌دا به‌وه‌ی که ده‌یه‌وێت جێبه‌جێکاری داخوازی خه‌ڵک بێت، نه‌ک کلتوری گوێ نه‌گرتن له‌خه‌ڵک دووب��اره بکاتهوه و ده‌ستی خۆی سوور بکاتهوه به‌خوێنی ده‌یان خه‌ڵکی سڤیل و به‌ش مه‌ینه‌تی ئه‌م گه‌له. خۆ ئه‌گه‌ر پارتی موبه‌ریری ئه‌وه‌بێت که خه‌ڵک جگه له‌به‌رد ته‌قه‌شی ک��ردووه ئ �ه‌وا بۆ ئه‌مه‌ش ده‌یتوانی رێگه‌یتر بگرێت‌ه به‌ر نه‌ک بۆ ماوه‌ی پتر ل ه دوو خووله‌ک به به‌رده‌وامی و له‌هه‌موو قۆڵێکه‌و‌ه و بێجیاوازی خه‌ڵکی سڤیل بداته به‌ر ڕێژنه‌ی گولله و تیرۆری ئاشکرای خه‌ڵک پیاد‌ه بکات. به‌باوه‌ڕم یه‌کێکیتر له‌و ههڵه مێژوویانه‌ی ک ه پارتی دیموکرات ،له‌دوای شه‌هید کردنی ڕێژوانی ته‌مه‌ن چ���وارد‌ه س��اڵ و بریندارکردنی نزیکه‌ی ( )60که‌سی دیکه‌کردی ،ئهوهیه که به‌رپرسانی له‌سه‌ر تیڤییه‌کان و کۆنگر‌ه ڕۆژنامه‌وانییه‌کاندا به‌وپه‌ڕی راشکاوی بڵێن «غ�ه‌درم��ان لێکراوه» ی��ان «به‌رپرسیارێتی ئ�هو رووداوان����ه له‌ئه‌ستۆی ئێمه‌نییه» که به‌راستی ئه‌م جۆره لێدوانان‌ه زیاتر باره‌که‌ی به‌ره‌و گرژی و ئاڵۆزی بردو وای کرد که خه‌ڵک زیاتر توڕه بێت ،که باشترین سیاسه‌ت بۆ ئه‌وده‌م‌ه ئه‌وه‌بوو که‌به‌رپرسانی پارتی هه‌ندێک به جورئه‌ته‌و‌ه پێیان له هه‌ڵه‌ی خۆیان بنای‌ه و دانیان به‌وه‌دا بنای‌ه که ئه‌و بڕیاری ته‌قه‌کردن له‌خه‌ڵک ه له‌وکاته‌دا بڕیارێکی به‌په‌ل‌ه و ههڵه ب��ووه ...ک ه ئهمه ب �ه‌ت �ه‌س �ه‌وری م��ن ره‌ن��گ�ه ب��اره‌ک �ه‌ی س�ه‌دو هه‌شتا پل‌ه به پێچهوانهوه ببردای‌ه و خه‌ڵک توڕه‌یی که‌متر بوایه‌ته‌و‌ه و رهوشهکه به‌و ئاقاره‌ی ئێستا نه‌ڕۆشتبایه... ئ�����ه‌وه‌ی م����اوه ب��ی��ڵ��ێ��م ب��ێ��ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی الی �ه‌ن � ه په‌یوه‌ندیداره‌کانی ئاسایش بوون له‌و رووداوه‌دا که ده‌یانتوانی رێگه له ته‌قه‌کردن بگرن و نه‌هێڵن زیانی ئاوا گه‌وره‌ی لێبکه‌وێته‌وه ،وه‌ده‌بوو ئۆپۆزسیۆنیش خاوه‌ندار له‌و شه‌هید و برینداران‌ه ده‌ربکه‌وتنای‌ه ک ه به‌ناحه‌ق کوژران ،جگه‌له‌مانه‌ش ئه‌وه‌ی که جێگه‌ی مه‌ترسیتر‌ه لهمانه ئهوهیه که مامۆستایانی ئاینی بهداخهوه به‌شێکی زۆریان له‌هه‌ینی رابردوودا له‌م دۆخه‌دا دیسانه‌و‌ه کرانه‌و‌ه ئامراز و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی حزبه‌کان به‌کارهێنران .!!...ئه‌وه‌ی سه‌ره‌نجام له‌م دۆخ���ه‌دا به‌سوتاندنی که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندنی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ و ه��ێ��ز‌ه س �ه‌رب��ازی��ی �ه‌ک��ان �هوه بینیمان دووب���اره‌ک���ردن���ه‌وه‌ی عه‌قڵیه‌تی ش��ه‌ڕی ناوخۆی ه له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه و هیچیتر...