Suidwes Landbou
www.suidwes.co.za
augustus 2016 betroubaar • integriteit • lojaal • billik • eerbaar • respekvol • konsekwent • eties
We are forever their children ...
and we are failing them
>3
Slof-slof kantoor toe >16
mpy-esprit 3 personeel-esprit 16 popcorn 18
>5
>19
>10
agterstoep 20
>9
Suidwes Landbou
www.suidwes.co.za
junie/julie se
kompetisiewenners wat is die prentjie? Die prentjie in die vorige uitgawe is van neute. Niemand kon regraai nie! Kyk op bl 20 vir die nuwe prentjie.
wegsteekkompetisie Die korrekte aantal vlammetjies wat in die vorige uitgawe versteek was, was 10. Lorraine Samaai (Hoofklerk: Finansiering) is die wenner van die kompetisie. Baie geluk, Lorraine. Jy sal binnekort die boek ontvang. Kyk op bl 18 vir die bladsye waarop die vlammetjie verskyn het.
RAAIRAAI RIEPA WENNER
Joyce Mogotsi (Maandstate: Versen dingsklerk) met haar wenboek Nova. Geniet die boek! Ben Jacobs (Plaagbeheer) het die boek Oase gewen. Lekker lees! Die redaksie en medewerkers van esprit de corps is gereed om julle nuus te ontvang. Stuur vir ons stories en nuus oor gebeure in jou afdeling. Hierdie is jóú tydskrif - kom ons maak dit vol met artikels wat vir ons saakmaak. As daar ’n onderwerp is wat jy wil aanroer, stuur ’n e-pos aan die redakteur.
Analie Kotze – analiek@suidwes.co.za
Nici Harmse, Redakteur: ccomc@mweb.co.za
Marlis de Greeff – marlisdg@suidwes.co.za
Tel: 012 332 3833 of 082 850 9719
Yolandé van Zyl, Assistent: ccomc@mweb.co.za
2
Ja, dit is Anton Jordaan wat so gemaklik oor die hekkie seil. Hy was 'n kranige atleet op skool en universiteit. Ansie Swanepoel (Meganisasie Bothaville) het reggeraai. Ons stuur jou prys vir jou.
mpy-esprit We are forever their children ...
3
Kortliks 4 Fokus op vroue in Suidwes
5
Bridgitte Mathews
6
Heleen van der Merwe
6
Debbie Engelbrecht
7
Mielies by die tonne ingevoer
8
Jongboertjiedae 10 Vryburg
10
Schweizer-Reneke
11
TB can be prevented, treated and cured
12
Wie sit nou waar?
15
Ontmoet die personeelkomitee
15
personeel-esprit Slof-slof kantoor toe
16
Lief en leed
17
popcorn-pretblad Wegsteek-kompetisie 18 Uitslag van kompetisies
18
Mik vir 'n blink toekoms
19
Wille woordsoek
19
Annie Modiakgotla – anniem@suidwes.co.za
agterstoep
Annemarie Fouché – annemarief@suidwes.co.za
Kinders moenie in die water mors nie 20
Elrina van Heerden – elrinavh@suidwes.co.za
Kompetisie: wat is die prentjie?
Riekie du Preez – riekiedp@suidwes.co.za
Produksie, uitleg en ontwerp deur Chillidesign
Sunelle van Rooyen – sunellevr@suidwes.co.za
Die inhoud van esprit de corps word grotendeels saamgestel uit bydraes van die personeel van die Suidwes Groep. Dit is nie noodwendig die opinie van die bestuur of direksie van die maatskappy nie en Suidwes is nie aanspreeklik vir enige kopiereg-oortredings wat sodanige bydraes mag meebring nie. Die redaksie behou die reg voor om artikels te redigeer en oor plasings te besluit.
Talita Verwey – talitav@suidwes.co.za
die gees van ons mense
inhoud
Yvandre Scholtz – yvandres@suidwes.co.za Zelda van Reenen – zeldavr@suidwes.co.za
20
I
only need to close my eyes for a second, and I am back there. I can smell the Eastern Free State earth of Warden and I can see the cattle and sheep and potatoes and corn that adorn the farm I grew up on. I see my siblings. They are chasing after each other. Mischief is bound to be made. I see my mother, Veronica, raven-haired with a thin frame and soft eyes. To this day she exudes a softness and a warmth I find hard to describe. She is supportive, compassionate and caring. She is the personification of every virtue I hold dear. We, all of her children, always say if there ever was an angel that wandered this earth, then it is she. She would then respond by denying it vehemently. I’m almost 50 and she still feels it’s her duty to preach to me. I remember a few years ago she phoned me to tell me that a 'tannie' was quoting me in an agricultural magazine. I happened to have the magazine in front of me and I asked her to turn to the page where I was being quoted. The tannie had her age printed in the article. She was 37. I was 46. My point is that for mothers, their children never grow up. They never stop nurturing and they never stop protecting. I have been privileged enough to bear witness to this most endearing of character traits in both my private and professional life. I see it in my loving wife Rélyne and I have seen it in the many female colleagues I have had the privilege to work with. I see the result of their drive to excel in Suidwes and on our Board. Of the more than 1478 employees at Suidwes, 31.2% are women. When I started in June as CEO, one of the di-
rectors on the Board, Bridgitte Mathews, has already been serving nearly two years. We are also priviledged to have Debbie Engelbrecht as Group Chief Financial Officer and Dailena Pienaar as CEO of NviroTek. Certainly women who demand respect because of their work ethics, enthusiasm and loyalty to the company. Suidwes salute all female employees. They are mothers, wives, daughters and grandmothers. They are also managers, colleagues, team players and leaders. esprit will pay tribute to women in management positions in the editions to come. We have talented, knowledgeable, hard-working women who sacrifice their personal time when a deadline looms and often go beyond their job descriptions. Someone I always looked up to was the ’Iron Lady’, Margaret Thatcher. Her ability to bring difficult decisions to execution was something I greatly admired. If I look at the South Africa of the here and now I think we have our own ’Iron Lady’ in Thuli Madonsela, our outgoing public protector. Her unwavering belief in what is right and her determination to see justice run its course is something I greatly admire. Her daring is built on a foundation laid by those exceptional women, too many to name, who helped shape the country. Where would we be without Albertina Sisulu and her allies who marched to the Union Building on 9 August 1954? Where would we be without the three Helen’s: Suzman, Joseph and Zille? How barren would our literary heritage be if Nadine Gordimer never put pen to paper, if Antjie Krog never made the Truth and Reconciliation Commission hearings accessible to all with Country of my Skull?
maatskappy-esprit
We are forever their children … and we are failing them Why then do I get the distinct impression that we are failing them? In the month of August we celebrate women. But, should we? Should we not rather lament the fact we are still not doing enough to ensure full gender equality in all sectors of society? We have an unemployment rate of 25%, but far more women are unemployed in comparison to their male counterparts. Let’s look at agriculture in Africa. Traditionally, women do more manual agricultural labour than men on the continent. This is, however, not reflected in the treatment they are given. They struggle more to get loans although they are the ones working the fields. Technology is developed from a male perspective for men and women are seldom, if ever, taken into consideration. It is something that must addressed. Shouldn’t we do more to protect them? South Africa has the highest sexual violence rate in the world. More than 46 000 women are raped every year, but we have a conviction rate that is pitiful to say the least. It is believed that only 1 in every 9 rapes are reported to the police. It is the most horrible of thoughts. August is Women’s Month. Is South Africa, in its current guise, a women’s country? Are they being treated equally, are they protected? No, not yet. It is our duty to ensure that each August we can look back and say: ’We have done better. We have a more equal society. Women are safer.’ It is our duty for we are forever their children. e Herman van Schalkwyk (Group CEO)
Image: Bennett Belles painted by Synthia Saint James (1949 -)
augustus 2016
esprit de corps
3
<kortliks>
maatskappy-esprit
Handel en Meganisasie skei
kortliks
Suidwes het 'n meerderheidsaandeel in Agrifriend met takke in Kimberley, Prieska, Douglas, Cradock en Humansdorp bekom. ’n Ooreenkoms met Invicta is gesluit en behels onder andere dat: • Agrifriend die CASE-agentskap sal kry en bestuur, • Suidwes voortgaan met die New Hollandagentskap, • die werkswinkels en onderdele in ’n vennootskap tussen Suidwes en Agrifriend bestuur sal word. Die Suidwes Direksie het goedgekeur dat Mega nisasie en Handel geskei word, elkeen met sy eie Hoof Uitvoerende Beampte en dat Jannie Louw (Besturende Direkteur van Agrifriend) die nuwe Hoof Uitvoerende Beampte: Meganisasie sal word, terwyl Patrick Nelissen die Hoof Uitvoerende Beampte: Handel sal wees. Jannie Louw sal oor die volgende paar weke die verskillende bedryfspunte begin besoek. "Ons sien uit na die nuwe groei by Handel en Meganisasie en glo dat met die nuwe gefokusde bestuur sukses bereik sal word," sê Herman van Schalkwyk (HUB).
Só bly almal op die hoogte
Datum
Dorp
Bedryfspunte
Plek
Tyd
9 September
Hoopstad
Hoopstad
Boereverenigingsaal, Hoopstad
16:45 vir 17:00
22 September
Wesselsbron
Wesselsbron
Wesselsbron Buiteklub
16:45 vir 17:00
23 September
Hertzogville
Hertzogville & Boshof
Buiteklub, Hertzogville
16:45 vir 17:00
27 September
Bultfontein
Bultfontein
Hoërskool Bulftontein Koshuissaal
16:45 vir 17:00
29 September
Wolmaransstad
Wolmaransstad, Makwassie, Leeudoringstad, Bamboesspruit & Strydpoort
Hervormde Kerksaal, Wolmaransstad
16:45 vir 17:00
30 September
Christiana
Christiana
Christiana Golfklub
16:45 vir 17:00
Suidwes bemark Gavilon-kunsmis eksklusief
4 Oktober
Bothaville
Bothaville
Villa Sering, Bothaville
16:45 vir 17:00
Suidwes het die eks klusiewe regte bekom om Gavilon-kunsmis in die Suidwes-bedie ningsgebied te bemark. Gavilon is ’n internasionale maatskappy wat reeds sedert 1874 bestaan, met sy hoofkantoor in die VSA. Gavilon is naas Cargo die grootste vervaaardiger van kunsmis internasionaal en verskaf 11 miljoen ton wêreldwyd. Hiervan word 400,000 ton in Afrika versprei. Binne Suidwes sal elke Handelstak dien as ’n kunsmisdepot met drie addissionele depots in Vryburg, Wolmaransstad en Migdol.
6 Oktober
Bloemhof
Bloemhof & Kingswood
Bloemhof Golfklub
16:45 vir 17:00
11 Oktober
SchweizerReneke
Schweizer-Reneke & Amalia
Landbousaal, Schweizer-Reneke
16:45 vir 17:00
12 Oktober
Migdol
Migdol & Hallatshope
Boeresaal, Migdol
16:45 vir 17:00
18 Oktober
Reivilo
Reivilo
Kwaggablad, Reivilo
16:45 vir 17:00
25 Oktober
Vryburg
Vryburg, Stella, Louwna & Kameel
Klondike Lodge, Vryburg
16:45 vir 17:00
28 Oktober
Tosca
Tosca
Ascot Kuiergat, Tosca
16:45 vir 17:00
Personeelvergaderings>> "Terwyl ek en die Uitvoerende Komitee die aandeelhouers en kliënte in die 17 dorpe besoek, sal ek ook graag die geleentheid wil gebruik om dieselfde middag met die Suidwes personeel te gesels. Aangeheg is die program en ek hoop werklik julle sal moeite doen om die vergadering by te woon," sê Herman van Schalkwyk (HUB). Die tye en plekke is in die tabel regs. Suidwes Inligtingsdae>> Gedurende die volgende paar maande word inligtingsdae in 17 dorpe in Noordwes, Vrystaat, Noord-Kaap en Mpumalanga aangebied om Suidwes-aandeelhouers en -kliënte te ontmoet en ons nuwe visie en missie te deel.
4
die mense die gees geesvan vanons ons mense
maatskappy-esprit
Augustus is vrouemaand en daarom het esprit besluit om 'n nuwe reeks oor vroue te doen. Om dit 'n lekker tuisgemaakte geur te gee het ons besluit om te fokus op die vroue wat in ons maatskappy bestuursrolle beklee. In geen spesifieke volgorde nie, gaan ons in elke uitgawe saam met twee of drie van ons kollegas kuier om uit te vind hoe hulle sukses bereik het en wat die opofferings was om te kom waar hulle tans is.
Bridgitte Mathews, Portia en Paddie is goeie vriendinne. "Ons deel in en dra mekaar se laste en lekkerte," sê Bridgitte.
Bridgitte Mathews is een van die mees dinamiese vroue wat sy nog ontmoet het en dis moeilik om haar in ’n neutedop op te som, vertel Zelda van Reenen (PA vir Groep Hoof Regsbeampte en Groepsekretaris). Sy het met Bridgitte gesels om meer van hierdie formidabele vrou uit te vind. "Tydens die onderhoud is dit duidelik dat Bridgitte ’n vrou van vele talente is, maar steeds nederig bly. Sy laat mens glo dat met harde werk, drome waar kan word," sê Zelda.
Waar kom sy vandaan?
Bridgitte vertel dat sy tot op agt jaar oud saam met haar ouers by haar ouma in KwaMashu, KwaZulu Natal, gewoon het, waarna hulle na Eldoradopark verhuis het. Daardie tyd kon sy slegs Zoeloe en Engels praat, maar al die skole daar was Afrikaansmedium. Haar kompeterende geaardheid het haar gedryf om altyd te probeer om al die taalpryse te wen, en so het sy haar taalvaardigheid verbeter. Sedertdien is elke nuwe taal waaraan sy blootgestel word ’n opwindende uitdaging. Vandag is sy Afrikaans, Engels, Zoeloe, Frans en SeTswana (waar daar soms ’n paar SeSotho woorde volgens haar inglip) magtig. Sy is 'n geoktrooieerde rekenmeester en bedryf sedert 2006 haar eie besigheid. Bridgitte is ’n lid van die Instituut van direkteure en behalwe vir die Suidwes Groep, waar sy ook die voorsitter van die Oudit-, Risiko- en IT-Komitee is, dien sy op nog drie ander direksies (in logistiek, kuns en kultuur en finansiële dienste), en is ook die voorsitter van ’n trust in die eiendomsbeleggingsbedryf.
Eienskappe van bestuurders Bridgitte is van mening dat ’n goeie bestuurder instaat moet wees om sélf elke werknemer onder sy/haar leiding se werk te kan doen. Die bestuurder moet egter ook terugstaan om mense toe te laat om hul werk te doen, foute te begaan en die geleent heid skep om daardie foute reg te stel. "Dit is hoe mense leer en ontwikkel," sê Bridgitte. Sy het self die pad na sukses van heel onder af gestap en glo dat vroue harder as mans in dieselfde posisie moet werk. "Vroue is baie meer intuïtief en omdat hulle
Inspirasie
"Doodgewone mense wat met hul daaglikse lewe aangaan, ten spyte van omstandighede, inspireer my." Bridgitte Mathews
die menslike aspekte van ’n saak oorweeg, kry hulle gewoonlik die beste uit ’n span."
Familievas
Bridgitte is baie familievas en kuier gereeld saam haar broer, Sean, en suster, Linda. Sy vertel dat haar ma, wat in 2004 oorlede is, haar rolmodel is en dat die voorbeeld wat sy vir haar kinders gestel het, steeds daagliks hulle lewens beïnvloed.
Werk hard en 'speel' hard
maatskappy-esprit
Werk hard en speel hard
Bridgitte glo dat as jy hard werk, jy ook hard moet 'speel' om balans in jou lewe te bring. Sy vertel dat sy graag Formule 1-wedrenne volg, spa’s besoek, gholf speel en kook en bak vir ontspanning. Dis vir haar heerlik om mense te onthaal op disse wat sy eiehandig voorberei het.
"Daar is bekende mense wie ek respekteer, maar dis dood gewone mense wat met hul daaglikse lewe aangaan, ten spyte van omstandighede, wat my inspireer. Ek luister graag na mense wat my pad kruis, se 'stories'. Ek leer elke dag iets nuuts deur net die mensdom waar te neem” vertel sy. Zelda van Reenen
PA vir Groep Hoof Regsbeampte & Groepsekretaris
Op my bedkassie: Ek lees elke aand voor ek gaan slaap – veral moordraaisels en sielkundige rillers (Ruth Rendell en Ian Rankin), met vakansie lees ek graag werke van klassieke Russiese skrywers (Chekov). Altyd in my yskas: Kaas Op my 'wou-nog-altyd'lysie: Ek droom daarvan om 'n boetiekhotel te besit waar troues gehou kan word. Ek wil graag 'n familiewoning op ons erf op Groutville, Stanger, bou en 'n familiebyeenkoms hou vir al my oupa-grootjie se agterkleinkinders sodat hulle mekaar kan leer ken. Ek wil ook graag elke tweede jaar die 'Montreux Jazz Festival' in Switserland bywoon.
augustus 2016
esprit de corps
5
maatskappy-esprit
fokus
Jare se klim na leierskap
H
eleen van der Merwe werk al sedert 1980 in die koöperasie wese en sy het 'n lang pad deur al die 'ranks' gewerk om vandag die takbestuurder by Bloemhof Kontreiwinkel te kan wees. "Om in 2007 die takbestuurder te word, was die absolute hoogtepunt van my lewe," vertel Heleen. Sy werk nog haar lewe lank hard en moes heel onder begin. "Ek moes selfs rakke was as ek nie met ander werk besig was nie. Ek het van admin beampte
af gevorder na kassier, depotbestuurder, aankoper, assistenttakbestuurder tot takbestuurder."
Uitdagings
Vir Heleen is dit moeilik wanneer mense, ondanks haar bestuurs posisie, net aanvaar dat sy niks weet nie. "Maar ek het op 'n plaas grootgeword en die ervaring en praktiese ondervinding wat ek daar opgedoen het help my baie in my werk. Dit is tog interessant, wat ons kliënte betref, dat die ouer boere my as vrou meer vertrou as die jong boere wat dikwels dink ons is onkundig. "Daar is nie genade nie, dikwels moet ons vrouens ook maar 'n sak of 'n kan olie oplaai. Ons moet ook op die hoogte wees van wêreldgebeure en dan moet jy maar saamgesels oor die rugby, al
"Daar is nie genade nie, dikwels moet ons vrouens ook maar 'n sak of 'n kan olie oplaai." Heleen van der Merwe
hou jy niks van die sport nie. Ons word selfs gevloek ook ...!" Om gesin, huishouding en werk te prioritiseer is altyd die uitdaging vir 'n werkende vrou en ma. "Dit gaan nou goed, maar toe ons kinders klein was, was dit 'n gesukkel. My man moes maar kos maak wanneer ek laat moes werk. Ek kon ongelukkig baie van hulle grootword-dae nie saam met hulle ervaar nie. Daar was maar baie konserte en atletiekbyeenkomste wat ek moes mis weens werkomstandighede."
Eienskappe van bestuurder
Daar is tog eienskappe eie aan vrouens wat van hulle beter bestuurders maak as mans. "Ek dink vrouens is baie deegliker en meer betroubaar, maar ons moet baie harder werk as enige man om 'n impak te maak." Heleen dink dat geduld en eerlikheid van die belangrikste eienskappe is wat 'n goeie bestuurder moet hê. "En dan moet 'n goeie bestuurder natuurlik ingelig wees."
... en as sy nie werk nie?
Heleen se kleindogter, Elné Badenhorst, is haar hart se punt. "Ek kan nie genoeg van haar kry nie," sê sy.
6
die gees van ons mense
"Ek ontspan op my beste wanneer ek voor die TV sit en hekel. Ek hou van enige aktiwiteit wat ek met my hande kan doen. Nee, geen sport, ek sal wel gaan stap om te ontlaai." Heleen vertel dat haar man van lekker eet hou en sy probeer altyd om 'n bietjie ekstra moeite te doen met kosmaak. "Ons hou maar van ons tradisionele boerekos, maar ek onthaal nie graag nie." Hulle twee dogters is albei ook in die landbou werksaam. Die oudste is getroud, woon in Vrede en werk vir VKB as bedryfsreken-
meester en het 'n dogtertjie van een jaar oud. Die jongste dogter werk vir VKB in Ladybrand as analis-programmeerder. Heleen vertel dat haar pa haar grootste dryfveer was, hy is egter in 2000 oorlede. "Ek streef daarna om alles wat ek doen na die beste van my vermoë te doen. Tyd is egter altyd 'n faktor en ek glo daar is nie tyd om 'n e ding oor te doen nie."
Op my bedkassie: my Bybel en naellak. Altyd in my yskas: kaas en koeldrank. Op my 'wou-nogaltyd'-lysie: blommekyk in Nama kwaland, Krugerwildtuin besoek, in 'n lugballon vlieg en op 'n bootreis gaan.
maatskappy-esprit
aan die beweeg
OOGKONTAK >> Debbie Engelbrecht (Groep Hoof Finansiële Beampte) en 'n njala besig met 'n 'wie-gaan-eerste-wegkyk' uitdaging.
D
ebbie Engelbrecht is op 'n jong ouderdom reeds deel van Suidwes se Uitvoerende Komitee, waarnemend in die pos van Groep Hoof Finansiële Beampte. Sy is egter nie nuut in 'n bestuursrol nie, by die vorige maatskappy was sy vir vyf van die nege jaar daar op bestuurs vlak. Debbie is 'n gekwalifiseerde geoktrooieerde rekenmeester. "Hoewel mans en vroue in bestuursposisies maar dieselfde uitdagings het, is daar meer komplekse uitdagings vir vroue. Vrouens moet harder werk om dieselfde posisie as 'n man te bereik. Die meeste maatskappye se topbestuur bestaan uit mans
en mans is geneig om eerder 'n ander man te bevorder," sê Debbie. Sy vertel dat vroue in die verlede op die foto's van maatskappye se direksies ingesluit is as 'versiering'. Volgens haar toon navorsing dat vroue deesdae 60% van alle universiteitsgrade ontvang, maar steeds reflekteer hierdie syfer nie op die bestuurs vlakke van maatskappye nie. Slegs 4% van die maatskappye in die tydskrif, Fortune's top 1000 companies se hoofuitvoerende bestuurders is vrouens. "My vorige bestuurder was ook ’n vrou, en uit ervaring het ons geleer mans werk nie so hard soos vroue aan die finansies
"Ek hou baie van oefen, veral van fietsry. Ek is mal oor my diere — ses katte, vier honde, twee hanslammers en twee goue vissies. As ek enigiets anders kon doen, sou ek 'n veearts wou wees. Ek is baie lief vir diere." Debbie vertel dat Bridgitte Mathews (Direkteur by Suidwes). haar inspirasie is. "Bridgitte dien op verskeie direksies wat die ATKV en ander JSE-gelyste maatskappye insluit. Sy lewer ’n merkwaardige bydrae en voeg waarde toe tot Suidwes en waarskynlik ook tot die ander maatskappye waarby sy betrokke is." e
nie. Ek moes baie hard werk om myself te bewys. As dit nodig was dat laat nagte gewerk moes word, was dit altyd die vroue gewees. Ek het by Suidwes begin werk as Assistent Finansiële Bestuurder en nadat my baas 'n beter pos aanvaar het, is ek bevorder na haar pos."
Op my bedkassie: Die Bybel en 'n storieboek waaraan ek ’n jaar al lees. Ek lees nie graag nie, ek is ’n natuurmens en spandeer liewer tyd buite saam met die diere.
Eienskappe van bestuurders
Op my 'wou-nog-al-
Debbie is van mening dat vroue se natuurlike instink om werklik te luister, baie belangrik is wanneer daar met klante of selfs personeel gewerk word. "Ek dink ook dat vroue meer geduldig is en nie sommer onmiddellik gevolgtrekkings sal maak of te vinnig besluite sal neem nie. "Eienskappe wat 'n goeie bestuurder behoort te hê, is integriteit, selfgemotiveerdheid, goeie leierskap, moet resultaatgedrewe wees en kan delegeer," sê Debbie. Hoewel Debbie nog nie getroud is nie, weet sy reeds dat daar seisoene in 'n finansiële afdeling is wanneer huis en gesin nie al die aandag kan kry wat hulle verdien nie. "My verloofde weet al van Februarie tot Julie word hy afgeskeep, maar ek maak die res van die jaar op daarvoor."
maatskappy-esprit
Jonk, fiks en
... en as sy nie werk nie?
Altyd in my yskas: Vrugte tyd'-lysie: Cape Epic-bergfietswed ren ry, die mees uitdagende bergfietswedren ter wêreld, ski in Switserland, Everest uitklim, trou en kinders kry – dit is 'n vyfjaarplan.
augustus 2016
esprit de corps
7
maatskappy-esprit
graan
Mielies by die tonne ingevoer Suid-Afrika is vir die eerste keer in baie jare ‘n netto invoerder van graan. Weens die droogte en swak plaaslike produksie is Suidwes ook gedwing om mielies in te voer. Volgens Jacques Pretorius (Sr Bestuurder Graanbemarking) moet Suid-Afrika ongeveer tweemiljoen ton witmielies en ongeveer 900 000 ton geelmie lies invoer. Die foto’s op die volgende twee bladsye wys hoe die proses vanaf aankoop tot aflewering verloop. Suidwes hou al die daaglikse prysaanwysers dop om die prysberekeninge te doen waarteen die mielies by Suidwes se silo’s afgelewer kan word vir verkope aan plaaslike kopers. Die belangrikste faktore wat ‘n rol speel in dié prysberekeninge is internasionale mieliepryse, die wisselkoers, SAFEX-pryse, skeepsvragkoste, hawe- en opbergkoste en vervoer vanaf die hawe na die silo. Witmielies word van Meksiko en geelmielies van Argentinië af ingevoer. Suidwes gebruik verskeie vervoerkontrakteurs wat deur Suidwes Graan se logistieke afdeling bestuur en koördineer word om die ingevoerde mielies te vervoer. Die mielies word hoofsaaklik deur veevoermaatskappye, meulenaars en kleiner verbruikers van graan soos voerkrale en melkerye gekoop. Elke besending word teen ’n
DURBAN-HAWE>> 'n Interessante foto van die hawe.
spesifieke kwaliteit en gradering verkoop. In die hawens word die kwaliteit gemeet teen die besending se gelyste kwaliteit. Die graan word van die boot afgelaai in opbergfasiliteite op die hawe en word dan met pad en spoor versend. Daar is gewoonlik ’n tekort aan kapasiteit en daarom is daar altyd druk om graan so spoedig moontlik te versend. Opbergkostes in die hawe is bevolglik ook baie duur.
Suidwes maak gebruik van verskeie vervoermaatskappye om die mielies te vervoer.
8
die gees van ons mense
maatskappy-esprit
maatskappy-esprit
Trokke met mielies stroom in by die silo's. LEEUDORINGSTAD>> Attie Louw (Sr Silobe stuurder) en Danny Viljoen (Silobestuurder) maak seker die aflaaiproses loop vlot.
BO: Silo-personeel en drywers is gereed om die vragte af te laai.
LINKS: Mielies word by die silo afgelaai.
BO: Monsters word geneem om die voginhoud en kwaliteit van die mielies te bepaal.
augustus 2016
esprit de corps
9
maatskappy-esprit
Maak jou kuiken groot
blootstelling 10
Ongeveer 60 jongboertjies het vroeg oggend aangemeld by die Jongboertjiedag wat vir die eerste keer op Vryburg aangebied is. Marita Burger, Jongboertjie-koördineerder in Vryburg, het gesorg vir ’n konka-vuur om die hande warm te maak. Robbie Dawes (Takbestuurder Vryburg Kontreiwinkel) het die opgewonde, blink-oog kinders verwelkom. Dr Alta Swart het oor entrepreneurskap gesels waarna hulle praktiese demonstrasies oor hoender- en groenteboerdery bygewoon het. Daar is tuingemaak, besproeiing geïnstalleer en gesels oor al die fasette van ’n groentetuin. Elke jongboertjie weet ook na dese hoe lank dit neem om ’n kuiken groot te maak en weer te verkoop. Elkeen is met sy eie bont kuiken en ’n sak kuikenkos huis toe. ’n Hoogtepunt was beslis die post-mortem wat dr Johan Cloete, 'n plaaslike veearts, op ’n skaap uitge voer het. Grillerig vir baie, maar verseker uiters leersaam. Die Suidwesspan van Vryburg kan trots wees op dié suksesvolle Jongboertjiedag.
Verdryf die koue >> Vroegoggend om 'n konka-vuur is net die ding om koue hande te ontdooi.
Skaapslag
Sowat 60 kinders registreer vir die eerste Jongboertjiedag op Vyburg.
Ryg derms uit >> Dr Johan Cloete (links) demonstreer hoe 'n post-mortem op 'n skaap gedoen word. Dit was soos gewoonlik een van die hoogtepunte van die dag.
Marcos van Alfa Kuikens het ’n lesing oor voeding en groeipatrone van kuikens gegee.
Hier kiep-kiep >> Elke jongboertjie het 'n kuiken en 'n sak kuikenkos ontvang.
die gees van ons mense
maatskappy-esprit
Skaapskeer op Schweizer-Reneke maatskappy-esprit
Om 'n skaap om te dop en te skeer as jy eintlik nog nat agter die ore is, is 'n perd van 'n ander kleur. So het die jongspan uitgevind op die onlangse Jongboertjiedag wat op Schweizer-Reneke gehou is. Rientjie Joubert, die koördineerder van die dag, is ’n voorslag as dit by beplanning en organisering kom. Die 120 leerders wat die suksesvolle dag bygewoon het, het lesings en demonstrasies oor hoenderboerdery en groentetuinbestuur bygewoon en het ook kans gekry om trekker te ry. Alfakuikens het vir elke leerder ’n kuiken geskenk en hulle het ook kuikensaad ontvang. Protek en Starke Ayres het die groentetuin-projek geborg en Oom Nic van Agrinet het ’n volledige besproeiingstelsel geïnstalleer. Danksy entoesiasme en harde werk het Rientjie en haar span weer eens 'n baie suksesvolle Jongboertjiedag aangebied.
rugbreekwerk >> Die leerders vind uit dat om wol te klas, harde werk is.
Versigtig, nou >> Janneman Aucamp (Molatek) en sy skeerspan wys die leerders hoe om skaap te skeer. Die manne van meganisasie demonstreer hoe werk ’n mielieplanter se ratwerk.
'n Doeltreffende besproeïngstelsel is die sleutel tot 'n gesonde, vrugbare groentetuin.
Die leerders het elk 'n kuiken en 'n sak kuikenkos ontvang.
augustus 2016
esprit de corps
11
maatskappy-esprit
health what i need to know:
• TB disease can be prevented, treated, and cured! • TB germs can sometimes stay alive in the air for a few hours, especially in small places with no fresh air. • Fresh air and sunlight make it harder for TB germs to stay alive. The fresh air scatters the germs and the sunlight kills them.
TB is short for tuberculosis and is a serious disease that can cause a person to become very ill if not treated with medicine. TB usually affects the lungs, but it sometimes affects other parts of the body as well.
Tuberculosis is a serious disease that can make you very ill. This article serves to inform staff on the prevention, treatment and danger of TB. How did I get TB?
• TB is spread through the air from one person to another when someone who is ill with TB disease coughs, laughs, sings, or sneezes. • If you breathe air that has TB germs, you may get TB infection. This means you have only dormant (sleeping) TB germs in your body. These dormant germs are not making you ill, and you cannot pass these germs to anyone else. If these dormant TB germs in your body wake up and multiply, you will get ill with TB disease. • TB can cause death if not treated with medicine. • TB disease develops from TB infection. People don’t know they have TB infection unless they have been tested for TB.
You have a higher chance of getting TB disease if you:
• Have HIV infection. • Have other health problems, like diabetes, that make it hard for your body to fight germs. • Abuse alcohol or inject illegal drugs. • Were not treated correctly for TB infection in the past.
12
die gees van ons mense
How is TB disease treated?
• You will start off with several TB medicines. • You will need to take your medicines the right way, just as your doctor or healthcare provider tells you even if you feel well. It’s the only way to kill TB germs. • You will need to stay on TB medicines for at least six months.
If you don’t take the pills the right way:
• It can be harder or impossible to cure your TB. • You can stay ill for a longer time. • The medicines can stop working, and you may have to take different medicines that have more side effects. • Even the new medicines may not cure the TB. • You can pass TB germs on to other people.
Remember:
Talk to your healthcare provider if your TB medicine is making you feel ill. Any medicine can cause side effects, including TB pills. Most people can take their TB medicine without any problems.
Once I complete treatment for TB disease and I’m cured, can I get TB again?
Yes, but this is unlikely. After you took the medicine the right way for as long as your doctor or clinic tells you, your chance of getting TB again is low. Now that you have had TB disease, you know what the signs are. If you notice any of those signs, you should call your doctor right away or go to the clinic.
maatskappy-esprit
maatskappy-esprit
When you have tuberculosis, you must:
• Take your pills exactly the way your doctor tells you. • Take your pills even if you feel well. • Talk to your doctor about any side effects from taking the pills. • Wear a special mask if your doctor says it is needed. If you are not wearing a mask, cover your mouth and nose with a tissue when you cough or sneeze. You may see healthcare providers wearing a mask when they are around you so they won’t get TB germs from you. • Keep windows open in your home, if possible, until your doctor says you cannot pass TB germs to others. • Don’t spend time in closed spaces with others until your doctor or healthcare provider says you can’t pass TB germs on to others.
who is at risk? KE MANG YO MOKOTSING?
TRANSMISSION TSHWAETSO
Children and babies Bana le masea
Elderly Bagolo
People with HIV Batho ba banang le mogare wa HIV Germs are spread through the air by coughing, sneezing, singing or laughing Tshwaetso ya megare e fetela go bangwe ka mowa ,kgotlolo,go Avoid crowded areas sunetsa,go ithemela kana go Ikgatolose moo go
tletseng letshwele la batho gona
Coughing Gotlhola
SYMPTOMS MATSHWAO
Coughing & sneezing Gotlhola le go ithemola
If you have these symptoms, go to a doctor or clinic Ga o na le matshwao a bona ngaka kan a tliliniki
Go to a doctor or clinic Bona ngaka kana tliliniki Sweating at night Go fufula mo bosigong
TB at a glance >> The chart shows how the TB germs are spread, who is most at risk and the symptoms of this disease.
Lung damage Tiredness Chest pain Weight loss Matshwafo a utlwi- Mokgatala Sehuba se Phokolo mo leng botlhko se botlhoko mmeleng
Fever Cough with bloody mucus Mogote o o Mamina kana segotlholo se se tseneletseng nang le madi
augustus 2016
esprit de corps
13
maatskappy-esprit
health
Fa modiri a na le tshwaetso ya Lehuba Buka ya badiri ba Setlamo sa Suidwes (esprit) e tswile letsholo go ka batlisisa ka ga tshwaro ya badiri bao ba tshwaeditsweng ke Lehuba.
As ’n werknemer tuberkulose het Esprit het by Menslike Hulpbronne gaan uitvind watter ondersteuning Suidwes aan personeel wat met tuberkulose gediagnoseer is, bied. Watter ondersteuning kan personeel met TB verwag?
Suidwes staan siekteverlof toe mits dit vir ’n kort tyd is. Indien die behandeling lank neem, word hulle op mediese ongeskiktheid geplaas en die personeellid kan geld van die werkloosheidsversekeringsfonds eis. Ons hou dan die persoon se pensioen-, voorsorg- en mediese fonds vir die tydperk in stand. Indien die persoon die tuberkulosebehandeling voltooi het, kan hy/sy terugkeer werk toe.
Waarheen kan personeel gaan om getoets word?
Die plaaslike staatsklinieke bied hierdie diens aan. Die departement van gesondheid het ook mobiele klinieke wat rondgaan en personeel kan gratis daar getoets word. Die klinieke voorsien gratis medikasie.
Wat is Suidwes se beleid teenoor iemand wat TB het?
Geen diskriminasie word geduld of toegelaat nie. Personeel word ook nie verplig om hulle status bekend te maak nie.
Hoe beïnvloed werksomstandighede mense se kans om die siekte op te doen? (Soos byvoorbeeld blootstelling aan graan en stof by silo’s.) Werksomstandighede kan nie vir jou TB gee nie, dit is ’n bakterie wat deur die lug versprei word.
Watter raad het Suidwes vir persone met TB?
Ons moedig alle personeel aan om hulleself te laat toets indien hulle van die simptome toon. (kyk kassie op bl 13 vir simptome) Suidwes beklemtoon dat, indien ’n persoon TB het, die medikasie korrek volgens die voorskrif gebruik moet word. TB kan genees word.
Ke tshegetso e fe eo badiri bao ba nang le tshwaetso ya lehuba ba e bonang go tswa mo tirong?
Setlamo sena le malatsi a boikhutso a nakwana go modiri mongwe le mongwe yo dirang. Fa modiri a lwala mme diteko di tsaya lobaka molwetse a ka belesediwa ka malatsi a boitekanelo a nakwana mo tirong. Setlamo se tsaya madi a disuga(pension) tlhokomelo pele le letlole la boitekanelo (medical fund)mo nako ngwana ya go sa iketlang ga mmele kana boitekanelo jwa modiri. Fa molwetse yo o tshwaeditsweng ke Lehuba a wetsa tiriso ya melemo a ka boela tirong go dira jaaka metlha.
Ke kwa kae kwa molwetse wa lehuba a ka bonang tlhatlhobo ya lehuba gona?
Kwa ditliliniking tsa puso go neelanwa ka thuso ya mahala. Balefapha la boitekanelo ba nang le tliliniki e e tsamayang moo le gona balwetse ba iponela thuso ya mahala le melemo ya sesolo.
Ke efe melao e Setlamo se sa Suidwes e nang le o na go badiri bao ba tshwaeditsweng ke Lehuba?
GA go kgetololo kgotsa kgatelelo kgatlanong le molwetse wa lehuba e a bonang gotswa go Setlamo go ka neelana ka tsa bophelo jwa gagwe. Go tswa go molwetse go ya ka maikutlo a gagwe go ka neelana ka boitekanelo jwa gagwe mo phatlalatseng.
Ke tlhotleletso efe mo tikologong ya badiri e e fang balwetse tshono ya go ka fenya balwetse jo jwa lehuba?
Tikologo ya tiro ga e tsenye lehuba mo bathong kana badiri. Bolwetse botswa mo moweng ka megare go fetela go yo mongwe.
Ke keletso e fe eo Setlamo sa Suidwes senang le yona go balwetse ba lehuba?
Re rotloetsa badiri go ka itlhatlhoba fa ba nang le matshwao a lehuba. Setlamo se sa Suidwes se gatella thata gore molwetse yo o tshwaeditsweng ke Lehuba a fetse tiriso ya gonwa melemo ka tshwanelo goya ka faster a laetsweng ka teng ke dingaka le baoki. Lehuba le ka phekolega.
TB is nie ’n doodsvonnis nie Marlis de Greeff (Bestuurder: Administrasie en Diensbillikheid het eerstehandse kennis van iemand na aan haar wat met tuberkulose gediagnoseer is. Sy deel die pad wat sy en Rebecca Mofokeng saam gestap het. “Toe my huishulp, Rebecca Mofokeng (55 jaar oud) my een dag vertel dat sy met TB gediagnoseer is en dat sy vir ses maande hospitaal toe moet gaan, was ek maar redelik geskok. Sy is dan my regterhand en so lank al deel van ons gesin! Ek het egter haar doktersbriewe deeglik gelees en besef dat indien sy haar medikasie reg gebruik, sy gesond kan word. Ons as gesin moes ook bloedtoetse laat doen om seker te maak ons het
14
die gees van ons mense
nie tuberkulose onder lede nie. Dit is ’n langsame proses vir Rebecca om gesond te word en ek as werkgewer het gesien dat sy swak word en nie meer alles kon doen soos voorheen nie. Nadat sy egter ontslaan is, kon sy haar werk hervat en ons De Greeffs het probeer om die werk vir haar ligter te maak omdat sy steeds maklik moeg raak. Rebecca woon saam met haar dogter, Elizabeth (39) en kleinseun Thabo (14) en moet steeds een maal ’n maand vir ’n opvolgondersoek gaan om seker te maak die siekte is nie terug nie. Sy moes ook haar dieet aanpas en baie vars vrugte en groente en vleis eet. Rebecca is nou al meer as ’n jaar voltyds terug by ons en sy lyk sommer stukke beter! Ons is so dankbaar dat sy – en ons – in staat is om haar siekte te bestuur. Wat ek geleer het, is dat TB nie ’n doodsvonnis is nie en dat met die regte sorg en medikasie, genesing moontlik is.”
vryburg "We do have the luxury of forklifts, but prefer to get some physical exercise now and then…"
Wie sit nou waar? Die werk moes voort gaan terwyl sommige personeel onlangs na ander kantore trek. Al was die lessenaars beknop en die kantore in chaos, het hulle steeds skouer aan die wiel gesit.
Eugan Badenhorst (regs) is hierdie maand se wenner van die koopbewys. "Eugan wen die prys vir volgehoue uitmuntende diens by ons brandstofpompe," sê Robbie Dawes (links).
Annette Neethling lyk skoon verlore in haar leë kantoor.
maatskappy-esprit
Teamwork rules
Die klein lessenaars beperk nie vir Morné Steenkamp (links) en Marnus Malherbe om hulle werk te doen nie. Te midde van die deurmekaar werksomgewing, is daar tyd vir ’n glimlag.
Ontmoet die personeelkomitee "Ons wil werklik ’n verskil in die werks plek maak." Aan die woord is Franjo Viljoen, voorsitter van die nuutverkose personeel komitee. Dié komitee, wat jaarlikse deur personeel verkies word, se verantwoordelikhede is uiteenlopend. esprit het by Franjo gaan hoor wat hulle op die spyskaart het. "Personeel het dikwels nie die vrymoedigheid om hulle probleme, klagtes en ongelukkighede in die werksomgewing met die bestuur te bepreek nie. Ons tree as ’tussen ganger’ op om sulke knelpunte met Menslike Hulpbronne te bespreek sodat dit aandag kan kry," sê Franjo.
Die komitee is ook verantwoordelik om sosiale geleenthede, soos Loslitdag, te organiseer. "Ons wil die ’Gees’ van die Suidwes-Groep onder personeel bevorder sodat ons Suidwes se naam met trots aan kollegas en die publiek kan uitdra. As ons personeel meer betrokke kan kry, sal dit menseverhoudings ook verbeter." Franjo se taak as voorsitter is om die perso neelkomitee te bestuur en leierskap te neem om te verseker dat die doelwitte en verantwoordelikhede van die komitee bereik word. Met so ’n toegewyde en dinamiese leier, gaan die komitee ’n verskil kan maak.
GEES-VOORLOPERS>> Voor: Petro Vermeulen (Krediteure), Herman van Schalkwyk (HUB), Franjo Viljoen (Voorsitter) en Rahaba Bahesi (Menslike Hulpbronne). Agter: Sylvia Taljaard (Suidwes Fin), Santa Serfontein (Graan), Madeleen Malherbe (Korp Finansies), Kobus Moolman (Meganisasie), Jandrie Roux (Sekretariaat), Juanita Treurnich (Handel) en Sanmarie le Roux (Instandhouding) Afwesig: Hendrik Engelbrecht (Sekretariaat)
augustus 2016
esprit de corps
15
spesiale oomblikke
Slof-slof kantoor toe
Leeudoringstad Kontreiwinkel Ons is veral beïndruk met William Bezuidenhout (links) se skoeisel. Petra Steyn, Annetjie Marx, Jani Muller en Debbie Delport wys hulle pantoffels. Agter is Jannie Lombard en Ryno Rall.
Om met jou pantoffels werk toe te kom kan ’n affêre afgee. Sommige kollegas het dit egter ’n stappie verder geneem en sommer met hulle gesigmaskers by die werk opgedaag – en daarmee die prys vir die oorspronklikste uitbeelding gewen. Die Nasionale Slipperdag-projek is deur die personeelkomitee aangebied en hulle het almal uitgedaag om met kamerjas en pantoffels op te daag. "Al die afdelings het spontaan deelgeneem en hulle R10’e vir die reach for a dream-projek, met glimlagte geskenk," sê Sunelle van Rooyen.
<< KOFFIE IN DIE BED? Rozanne Nagel en Karina van Zyl van NWET snoesig op die bed wat in die voorportaal opgemaak is.
Regs: Die wenners van die Pantoffeldag-trofee is van links Annemarie Fouché, Anize Hoffman en Sunelle van Rooyen.
16
die gees van ons mense
lief & leed
Ervaar die gees van ons mense Esprit deel graag in die lief en leed van die personeel en ons nooi julle uit om julle nuusbrokkies vir ons te stuur. Annemarie Fouché (PA vir Groep HUB) stel vir elke uitgawe die lief en leed-nuus saam. Stuur julle bydraes aan annemarief@suidwes.co.za Julle is in ons gedagtes: • Ben Fepane (Algemene werker Bultfontein Kontreiwinkel), was in ’n motorongeluk. • Chris Venter (Asst Silo-bestuurder Vryburg) se skoonma is oorlede. • Nita Steyn (Sr Klerk Hoopstad-silo) se skoonpa is na ’n hartaanval oorlede.
personeel-esprit
Bondeltjies liefde
• Thys Visagie (Sr Asst Silo-bestuurder Hallatshope), het ’n hart omleidingsoperasie ondergaan. • Annemarie Fouché (PA vir Groep HUB, HFB en HUB Handel) se man, Arno, en hulle baba, Juandré, was in die hospitaal opgeneem.
langdienstoekennings 5 Jaar • Mev E Van Wyk Marais (Vryburgonderdele) • Mnr MG November (Hertzogville Kontreiwinkel) • Mnr PM Melamu (Migdol-silo) • Mnr TC Nieuwoudt (Christianaonderdele) • Mev SA Geldenhuys (Finansiële Krediteure: Handel) 10 Jaar • Mnr JD Nell (Migdol Kontreiwinkel) • Mev AC Kruger (Migdol Kontreiwinkel) • Mev V Oldewage (Versekering Bothaville) • Mej J Janse van Rensburg (Versekering: Christiana)
10 jaar Petrus Mbalula (Hoopstad-silo) ontvang sy 10-jaar dienssertifikaat van Willie Botha (Silo-bestuurder).
• Mnr MP Mbalula (Hoopstad-silo) • Mej EF Oosthuizen (Christiana Kontreiwinkel) • Mnr IF Baesi (Hoofkantoor Leeudoringstad) • Mev H Thiart (Hertzogville-silo) 15 Jaar • Mnr E Seekoei (Christiana-silo) 25 Jaar • Mev JM Pretorius (Leeudoringstadsilo) • Mnr KH Seiphetlho (Bloemhof-silo) 30 Jaar • Mev KE Ganthusi (Bloemhof-silo) • Mev DJ Mohale (Hoopstad-silo) 40 Jaar • Me L Grobbelaar (Hoofklerk: Graanlogistiek)
Bertus (Sr Bestuurder: Graanverkryging) en Charlene Pretorius se dogtertjie, Eliana, is op 2 Augustus gebore.
5 jaar MG November (Algemene werker, Hertzogville) ontvang sy 5-jaar dienssertifikaat van Barry de Wet (Takbestuurder).
Martiné (Hoofklerk Suidwes Fin) en Ian (Hulplyn Spesialis NWET) Vermeulen se baba, Iané, is op 18 Junie gebore
augustus 2016
esprit de corps
17
Hoe-hoe kleurvol
w ind d ie wa a i, haan d ie kra a i, b ok st aan op sy ton e st eel d ie boer se bon e. b oer kom met ’n kweper la t slaan hom op sy lin kerbla d.
Johan van der Watt (Aankoper/ Stoorman, Hertzogville Kontreiwinkel) se seun Hanco (9 jaar) het die prent van die uil wat in die vorige uitgawe was, so mooi ingekleur. Baie geluk, Hanco, jou prys sal binnekort aan jou gestuur word.
Soek die verskille
D ie D ie die en D ie en
Soek die verskille: Wenner Daar is 11 verskille. Die korrekte antwoord wat uit die hoed getrek was, is dié van Corrie Oldewage. Baie geluk, jy wen die boek Bielie Bybel-pretboek 2 met die komplimente van Lux Verbi Uitgewers. Jou boek sal spoedig by jou uitkom.
wegsteek-kompetisie Daar kruip op sommige bladsye verskeie
weg.
Tel hoeveel keer elkeen van die verskillende varkies in esprit verskyn (hierdie vier uitgesluit). Die eerste korrekte inskrywing wat uit die hoed getrek word, ontvang die boek, Mosaïek Jou volledige gids, wat deur LAPA uitgewers geskenk is. Stuur jou antwoord aan: esprit.kompetisie@gmail.com Merk in die onderwerplyn: Hoeveel varkies Sluit jou naam, van en kontakbesonderhede by jou inskrywing in. Sperdatum: 20 September 2016
18
Die korrekte aantal vlamme wat in die Junie/Julie-uitgawe versteek was, was 10.Die eerste korrekte antwoord wat uit die hoed getrek was is, Lorraine Samaai (Hoofklerk: Finansiering) Hier is die bladsye waarop die vlammetjies weggesteek was. Bls 3, 7, 9, 12, 17(2), 21, 22, 27, 28.
die gees van ons mense
Kleur die prentjie in volgens die nommers: 1. Grys 2. Pienk 3. Rooi 4. Pers
Evardi Boshoff is ’n jongman wat weet waarheen hy oppad is. Dié matriekseun wat in Hoërskool Lichtenburg is, het onlangs ’n volle studiebeurs van die Universiteit van KwaZulu Natal ontvang en hy het hiermee ook toegang tot die Sharks Ruby-unie gekry. Petrus (Sr Bestuurder: Graanhantering) en Anne-Marie Boshoff is die trotse ouers van hierdie uithaler rugbyspeler. Francois Schoeman, ’n talentwerwingsbestuurder, het Evardi raakgesien toe hy in die Luiperds akademie-week in Durban gespeel het. Esprit het met Evardi gesels oor sy drome, uitdagings en die lewenslesse wat die sport hom leer. Wat geniet jy die meeste van rugby? Die adrenalien wat pomp as ek ’n gaping
ie twee Wenk: d oet at julle m woorde w s ry ie p te vind om d raaivleis Kyk of jy al met b die verskuilde wen, het oen! woorde in die lys .. en . te d
kan vind. Kyk deeglik, daar is twee verskuilde woorde wat nie op die lys is nie. Stuur die twee woorde wat nie op die lys voorkom nie, na esprit.kompetisie@gmail.com. Die eerste korrekte inskrywing wat uit die hoed getrek word, wen ’n lekker prys!
ANGUS BASTER BIER BRAAIBROODJIES BRAAIVLEIS BRANDEWYN BREIWERK GIF KONTREIWINKEL KULTIVAR MELKTERT MIELIES NEWHOLLAND OES PRESISIEBOERDERY SHEBA SONNEBLOM TREKKER VELLIES WOLKE
vat! ’n Hoogtepunt was beslis die eind wedstryd van die PUK-reeks waar Lichtenburg Hoërskool teen Noordheuwel as die wenner uit die stryd getree het.
popcorn
Mik vir ’n blink toekoms Watter lewenslesse leer rugby jou? Volharding - om dit wat ek wil bereik, bewaarheid te maak en om in ’n span saam te werk. Wie is jou rolmodel en hoekom? Daniel Carter – hy was vir ’n baie lang tyd as die beste losskakel in die wêreld beskou. Ek speel self ook losskakel en kan baie by hom leer. Evardi vertel hy sal rugby sy loopbaan wil maak en wil graag vir die Blou Bulle speel, maar gaan hom ook in ’n besigheidsrigting kwalifiseer. Hierdie is ’n jongman om dop te hou!
Wille woordsoek M
S
X
Z
G
M
O
I
O
X
T
Z
J
P
R
Y
N
H
J
R
Z
P
Q
J
G
D
C
K
T
S
Z
Z
V
B
R
S
E
S
A
E
N
B
R
A
A
I
B
R
O
O
D
J
I
E
S
B
W
R
S
T
K
Y
O
M
Z
A
E
U
K
N
J
S
D
P
R
A
H
A
L
S
U
E
W
S
I
K
V
R
X
L
T
R
H
A
Z
L
O
V
A
A
S
X
F
E
K
E
E
T
K
J
E
R
A
E
B
T
L
I
P
B
E
D
M
E
D
W
L
H
G
O
H
I
E
N
B
F
L
T
P
Q
V
Z
R
V
I
N
B
I
B
B
V
D
D
I
Z
A
A
L
A
U
M
L
E
E
E
X
A
E
E
L
A
I
I
W
W
E
N
U
P
B
B
S
R
C
N
D
I
R
E
S
K
K
M
W
V
I
D
K
T
I
A
B
F
I
G
S
U
I
B
M
M
O
L
B
E
N
N
O
S
E
N
T
U
G
I
E
S
M
E
L
K
T
E
R
T
C
C
K
S
R
B
W
U
S
A
N
G
U
S
U
L
Z
Q
S
E
I
L
L
E
V
R
X
E
Q
W
W
X
G
M
R
N
I
E
S
A
X
Q
A
P
L
M
R
G
F
D
Y
A
T
H
O
C
K
Y
P
C
L
F
L
U
T
P
A
D
S
D
Q
L
R
T
L
L
X
S
T
J
U
T
L
P
X
H
Z
J
X
Q
A
B
J
T
O
N
J
L
X
E
J
W
A
T
N
U
L
R
B
L
X
F
U
W
S
C
V
T
Q
C
Y
F
V
A
Y
H
S
B
L
H
L
V
F
W
G
G
B
M
E
C
M
L
C
L
M
O
G
U
A
Z
Q
X
I
M
G
U
P
H
H
S
I
A
Q
H
V
augustus 2016
esprit de corps
19
agterstoep
kompetisie wat is die prentjie?
Kinders moenie in die water mors nie
d
ie helfte van die dorp se krane is droog. Nie permanent nie, en ons is lankal gewaarsku, want daar word ondergronds gewerk en die nuut verkose raadslede (nuwe besems wat skoon vee) het kennisgewings opgesit. Dis vreeslik. G’n skottelgoedwasser en wasmasjien kan loop nie. G’n stort, warm of koud, nie. Toilette wat met swembadwater gespoel word. G’n besproeiing in die tuin nie. Vir 48 uur! Wat my laat dink aan my ouma Matsie se lewe, sonder water in krane tot sy van haar geboorteplaas af weggetrek het. Vanselfsprekend sonder elektrisiteit. Sy is ‘n skamele 100 jaar of so gelede gebore, een van ‘n tweeling, in die diep valleie van die Oos-Kaap. Hulle het die Groot Griep oorleef en op die dorp gehoor van die Groot Oorlog. Grootoupa Rooibaard het met vee en vrugte geboer, haar kinderjare was vol droogtes en oorstromings, puttoilette met spinnekoppe, plakkate om die nek wat sê “I am a donkey” as jy Afrikaans praat. Nie dat sy enduit skoolgegaan het nie. Hier by standerd 6 het hulle haar en haar broer uitgehaal, want die Bybel sê basta met geleerdheid. Sy wou ‘n onderwyser word, maar sy het by ‘n lekkergoedfabriek in Oos-Londen gaan werk en my oupa ontmoet toe hy vir bewaardersopleiding in die stad was. Ek weet nie hoe hulle liefdesverhaal verloop het nie, kan my nie indink nie. Ouma was 18, Oupa was 28. Hy het nooit gepraat nie. Ek het geweet hoe sy stem klink omdat hy aan tafel gebid het. Ouma Matsie het ‘n blink watertenkie met ‘n houtkraantjie in die kombuis gehad. Te pragtig, iemand het selfs ‘n liedjie daaroor geskryf wat my niggie my geleer het: Kinders moenie in die water mors nie, die oumense wil dit drink. Ek was verstom toe ek by die skool hoor ander kinders ken ook die liedjie oor my ouma se water. Al was die liedjie ook nie heeltemal waar nie, want dit het niks gesê van die pak wat jy gekry het toe jy die kraantjie oopdraai en nie weer kan toedraai nie totdat die hele vloer nat en die tenkie leeg is, en Waarom keer niemand hierdie stout kind nie?! Een keer het Ouma-hulle se plaaswerf langs die Groot Visrivier in ‘n eiland verander toe die water net bly kom en kom het, en Ouma-hulle was vir ses weke van die buitewêreld afgesny. Toe die ergste reën oor was, het ‘n polisiehelikopter by hulle kom land om te hoor of hulle nog lewe, en die polisieman het my ma gebel en my ma het ophou huil. Na vier weke kon oom Hans Markotter met sy perd by hulle uitkom. Hy en Oupa het ‘n katrolstelsel oor die rivier geprakseer waarmee hulle boodskappe en proviand kon stuur. Weke later kon ‘n trekker eers weer deurkom tot by hulle, en dit was maande voor die paaie vir gewone voertuie begaanbaar was. Oor daardie watersnood het Ouma net gesê: Die Groot Vis het vir ons ‘n drom paraffien uitgespoel, en ‘n blikkie droë gis, net toe ons s’n op is. Sy sou nie gedink het ‘n wateronderbreking is iets om oor huis toe te skryf nie. e
20
die gees van ons mense
Wat is die prentjie? Die prentjie is vergroot, wat dink jy kan dit wees? Die regte antwoord wat uit die hoed getrek word, wen die boek Komplot wat deur Human en Rosseau-uitgewers geskenk is.
Stuur jou inskrywing aan die redakteur, Nici Harmse, by esprit.kompetisie@gmail.com Sluitingsdatum: 20 September 2016 Merk jou inskrywing so: esprit: wat is die prentjie? Onthou om jou naam en kontakbesonderhede in te sluit. Ons plaas die weninskrywing in die September-uitgawe. Die Russiese intelligensie dienste beplan om Verwoerd te vermoor. Hulle kontak in SuidAfrika is Thomas Jacobs, ’n Suid-Afrikaanse anargis wat in die Spaanse Burgeroorlog geveg het. Na die ontnugte ring van die oorlog vestig Thomas hom naby Colesberg, ver van politieke knoeiery. Maar die politiek haal hom in. ’n Ou kameraad is na Colesberg oppad, waar hy sy eertydse vriend ’n laaste keer vir die saak wil werf ... Komplot is ’n ambisieuse spanningsverhaal waarmee Krüger bewys hoekom hy as een van die beste spanningskrywers in Afrikaans gereken kan word.
Alle boeke van Lux Verbi is beskikbaar in boekwinkels en op die webwerf: www.luxverbi.co.za
Produksie, uitleg en ontwerp deur Chillidesign 082 578 7257 • 012 332 3833