SA Droëbone somer 2015 by chillidesign

DROËBONE DRYBEANS

SOMER 2015 UITGAWE/EDITION 51

Common Bean Disease WORKSHOP

2015 Kongres 2015 SE WENNERS

DROËBONE DRYBEANS

bemarking • marketing

Inhoud • Contents Redaksionele Brief / Letter from the Editor Kersboodskap / Christmas message

4 5

Bemarking / Marketing 6 7 8

Hoe lyk die Droëbonebedryf tans? Global Pulse Industry Celebrates Launch of the UN International Year of Pulses 2016 Silwood Recipe development Competition

> 10

Produksie / Production

SUMMER 2015 UITGAWE/EDITION 51

10 Produksie-inligting vir nuwe toetreders tot die bonebedryf 12 Common Bean Disease Workshop on Angular Leaf Spot and Root Rot DPO-Groep / DPO Group 14 15 16 19 19 20

2015 Droëboneprodusent van die jaar 2015 Saadkweker van die jaar DPO-Kongres 2015 Kongresgangers se opinie Nicolette is ‘n nuwe aanstelling by ons Maak soos Durbaniete in Durban

Navorsing / Research 24 Bean Extracts for Obesity and Diabetes Mitigation: What’s the Status? Droëbone Produsente Organisasie (DPO) aanvaar geen verantwoordelikheid vir aansprake wat in advertensies gemaak word deur ander liggame of organisasies nie. Geen artikel, foto of reproduksie-materiaal hierin mag sonder verlof van DPO gereproduseer word nie, ingevolge Artikel 12(7) van die Wet op Outeursreg van 1987. Vir hergebruik deur media kontak die redakteur. Regstellings word slegs oorweeg indien ‘n tipografiese fout die bemarkingswaarde van ‘n advertensie of promosie verminder. Voorbladfoto/Cover photograph Jedrie Harmse • 082 578 7257 Ontwerp en uitleg/Design and lay out Chilli Design • 012 332 3833 Drukwerk/Printing Seriti Printing • (012) 333 9757

Trudy Pretorius - Redakteur/Editor 071 331 7589 Skryf aan/Write to: Posbus/PO Box 15587, Lynn East, 0039 Tel.: 012 819 8100, Faks/Fax: 012 819 8122 E-pos: trudy@beans.co.za, Internet: www.beans.co.za

Landboubesigheid/Agribusiness

> 12

27 Hernieubare energie tot die redding Internasionale Nuus/International News 28 US Dry Bean Council sets its sights on ambitious agenda for export market development Arbeidsake / Labour Matters 30 Billike werksgeleenthede 32 Vakbonde en Stakings in die werkplek Aktueel / Topical 34 35 36 37 38 39

Alles op sy tyd Silwood Recipe development Competition Two-course Mexican Tappas Forecasting the future Huldeblyk: Hennie Beetge Vlamme verswelg bestuurder

Vir die dames / For the ladies 42 43 44 45 45 46

Bekendes en hul Opinies Health tips and advice for ladies Health tips and advice for guys Beauty tips/Skoonheidswenke Make your own face mask in minutes Soos ’n magrietjie na die son gedraai

> 20

Someruitgawe • nr 51

> 16

> 18 > 14

A new year with new challenges await

Redaksionele brief Letter from the Editor Trudy Pretorius

’n Nuwe jaar met nuwe uitdagings lê voor

oos beloof, word ’n aparte pamflet om die produsent te help om die beste kultivars vir hulle omstandighede te kies, saam met hierdie uitgawe versprei. Ons wil graag ook van hierdie geleentheid gebruik maak om almal te bedank vir hul bydrae om die 2015 Kongres so 'n sukses te maak. Dit was weer eens vir ons ‘n voorreg om Syngenta se Droëboneprodusent van die Jaar sowel as Valtrac se Saadkweker van die Jaar by die afgelope 12de DPO Kongres aan te wys. Hoogtepunte en uitdagings Al het ons die afgelope twee jaar talle hoogtepunte en uitdagings ervaar, was ons groter doel om die bedryf as 'n geheel in dialoog betrokke te kry. Volgens die terugvoer wat ons ontvang het, het ons groot sukses daarmee behaal. Ons is baie bevoorreg om deel van 'n bedryf te wees waar daar samewerking tussen insetverskaffers en ander rolspelers is. Ons streef na Sukses deur Vennootskappe – ons doelwit is om op die skakeling met ons lede te fokus. ’n Nuwe jaar met nuwe uitdagings lê vir ons almal voor en hierdie was weereens ’n jaar waarin ek geleer het hoeveel ek het om voor dankbaar te wees en my wens vir ‘n ieder en ‘n elk van U is om alles wat mooi is te koester. Skryf die ware boodskap van Kersfees in julle harte, koester julle ouers, kinders en gesinne en bid vir vrede in elke huishouding. Mag julle 2016 gevul wees met liefde en inspirasie! Van die Redakteur: Trudy Pretorius

Summer edition • nr 51

s promised, a separate pamphlet to assist producers in selecting the best cultivar for their circumstances are included in this issue. We would like to use this opportunity to thank everyone for their contribution in making the 2015 Congress such a success.

Even though we experienced numerous highlights and challenges during the past two years, our aim was to create dialogue through the industry as a whole. According to feedback we received, this endeavour was a great success. We are very privileged to be part of an industry where there is co-operation between input suppliers and other role players.

We strive for Success through Partnerships – our aim is to focus on communicating with our partners .

A new year with new challenges awaits us all. Once again, this was a year during which I learned how much I have to be grateful for and my wish for each and every one of you is the opportunity to cherish the good things in life. Write the true message of Christmas in your hearts, cherish your parents, children and families and pray for peace in every household.

May your 2016 be filled with love and inspiration!

From the Editor: Trudy Pretorius

Christmas makes me think back to my childhood

Kersgroete van die Voorsitter Christmas message from the Chairman

Kerstyd laat my terugdink aan my jeugjare

Gideon Anderson

an alle mede-produsente en die ander ewe-belangrike rolspelers in die bonebedryf. Ons nader weer Kerstyd en dan wonder ons dikwels wat ons die afgelope jaar vermag het en dink oor dit wat ons nog wou vermag, maar skielik is ons aan die einde van 2015! Kerstyd laat my terugdink aan my jeugjare en aan dié wat diep spore in ons harte gelaat het. Die vraag waaroor Kersfees gaan, ontstaan nog gereeld, maar volgens my is dit die saamwees met jou gesin en dié wat jou kleinmenswees gekoester het. Alhoewel 2015 ’n baie moeilike bonejaar was, moet ons nie perspektief en hoop verloor nie. Die DPO bly nog steeds gefokus op hulle doel om na die belange van die bonebedryf om te sien. Dit is vir my verblywend om te sien dat die same werking en kommunikasie tussen die DPO en die produsente verbeter het en dit lei daartoe dat geleenthede in die bedryf beter benut kan word. Die afgelope DPO Kongres is ’n bewys daarvan. Ek glo dat die van u wat die kongres bygewoon het, dit ten volle geniet het en iets waardevols daaruit kon put. Daar moet in gedagte gehou word dat Integriteit en kwaliteit die steunpilaar van ’n goeie en gesonde bedryf is en dat doeltreffendheid altyd ’n prioriteit is. Ons het ’n ongelooflike gawe van ons Skepper ontvang – om te kan boer! Dit gee my gemoedsrus om te weet dat ons almal beleef en trotseer dieselfde probleme. Ons almal se betrokkenheid by georganiseerde landbou én ons liefde vir bone maak alles die moeite werd. Die bekommernisse is soms so baie dat ons vergeet om tyd te maak vir die goeie dinge in die lewe. Wees so besig met dankbaarheid oor die goeie dinge, dat daar hierdie Kerstyd nie tyd vir bekommernisse is nie. Ons beleef tans seker een van die moeilikste plantseisoene weens die droogte, maar laat ons nie moed verloor nie en gefokus probeer bly. Baie sterkte vir die komende seisoen.

o all co-producers and other equally important role players in the dry bean industry. We are approaching Christmas and we start reflecting on what we have accomplished during the past year and the things we still wanted to achieve, but suddenly we are at the end of 2015! Christmas makes me think back to my childhood and to those who left deep footprints in our hearts. The question always arises: what is Christmas really about? To me it is the time shared with loved ones and those who cherished you when you were young. Although 2015 was a very difficult bean year, we should not loose perspective or hope. The DPO still remains focused on its goal to look after the interests of the bean industry. I am glad to see that the cooperation and communication between the DPO and the producers have improved and this leads to more effective use of the opportunities in the industry. The past DPO Congress is proof thereof. I believe that those of you who attended the conference, have fully enjoyed it and were able to take something valuable from it. It must be kept in mind that quality and integrity are the mainstay of a good and healthy industry, and that efficiency is always a priority. We have received an incredible gift from our Creator – the ability to farm! It gives me peace of mind to know that all of us experience and face the same problems. Everyone is involvement in organised agriculture and our love for beans make it all worthwhile. The concerns are sometimes overwhelming and we forget to make time for the good things in life. I pray that you will be so focused on gratitude for the good things that there will be no time for worrying this Christmas. We are now experiencing probably one of the toughest plant seasons because of the drought, but let us not lose hope and try to stay focused. Good luck for the coming season.

Die Voorsitter Gideon Anderson

The Chairman Gideon Anderson

Someruitgawe • nr 51

bemarking • marketing

Hoe lyk die

Droëbonebedryf tans? Die styging in insetkoste was die afgelope drie jaar seker die belangrikste knelpunt. Oor hierdie tydperk het insetkoste met meer as 21 persent gestyg

Chris Kleingeld-Hoofbestuurder, DPO

ydens die Droëbone Produsente-Organisasie (DPO) se kongres op 20 Augustus 2015 het produsente, die handel en ander rolspelers die droëbone bedryf in oënskou geneem. ’n Aantal belangrike aspekte is uitgelig. Die styging in insetkoste was die afgelope drie jaar seker die belangrikste knelpunt. Oor hierdie tydperk het insetkoste met meer as 21% gestyg (7% per jaar). Hierteenoor was die produsenteprys die laaste drie jaar stabiel en het die laaste jaar selfs 12.4% gedaal. Produsente ervaar ’n kosteknyptang en kom al hoe meer onder druk om winsgewend te produseer. FARM GATE PRICE The farm gate price of dry beans in South Africa is derived from import parity from China and supply and demand has little or no effect on price determination. This is extremely bad for the producer because of low supply from farms due to drought or rain. A decrease in the supply of speckled beans of 29% year on year, had little or no effect on the farm gate price this year. In fact, despite of a decrease in supply, the farm gate price has decreased 12.4% compared to the last season. This has led to the fact that an average producer in the Free State lost R4 000 per hectare

Summer edition • nr 51

because of the low yields per hectare and the low import parity price from March to July 2015. Some traders are of the opinion that slower sales over the past twelve months are due to increased prices. We do not agree, because the farm gate price has decreased to the same levels as in 2012. The average quality of dry beans on the shelves are not good. Lower quality and a general slack in the economy probably has a greater effect on the slowing of sales than price. SAAMWERK Die landbousektor in Suid-Afrika is afhanklik van ’n gebalanseerde omgewing om te gedy. Tans is daar min of geen ondersteuning vir of begrip daarvoor om so ’n gebalanseerde omgewing te skep nie. Vir die sukses van landbou moet alle rolspelers landbou verstaan sodat die omgewing gesamentlik positief beïnvloed kan word. Die droëbonebedryf is nie ’n uitsondering in hierdie verband nie. Vennootskappe en samewerking deur alle rolspelers is nodig om die bedryf suksesvol te maak. Dit beteken noodwendig dat die optrede deur die rolspelers oor die algemeen tot voordeel van die bedryf moet wees. Beter begrip is nodig om die invloed van invoere op die bedryf beter te verstaan.

Die plaaslike bedryf moet metodes vind om beter internasionaal te kompeteer. Gesien in die lig van die relatiewe warm droë klimaat, lê die antwoord waarskynlik daarin om ’n produk van beter gehalte daar te stel as wat ingevoer word. DROë SEISOEN Die seisoen wat voorlê is waarskynlik een van die uitdagendste nog! Daar is steeds voorraad op plase. Ten spyte van ’n geweldige styging in invoerpariteit van vlakke bokant R15 000 per ton, is die vraag na bone sedert Augustus laag. Die risiko van likiditeit van voorraad is die afgelope seisoen deur die groothandelaars teruggeskuif na die plaashek. Laasgenoemde het finansierders se vergrootglas op insetfinansiering vir droëbone geplaas. Uiters droë toestande reg oor die land het die tradisionele plantdatums vir droëbone reeds uitgestel. Ons magteloosheid ten opsigte van die droogte laat ons weer besef ons leef uit Genade in afhanklikheid van ons Skepper. Al hierdie faktore maak dit bykans onmoontlik om die seisoen wat voorlê te beplan. Begrip, geloof in ons Skepper en samewerking tot bevordering van almal se belange is die deurslag vir sukses!

bemarking • marketing

Global Pulse Industry Celebrates Launch of the UN International Year of Pulses 2016

ome, November 10th 2015: Today, the United Nations (UN) is officially launching the International Year of Pulses 2016 (IYP) at the Food and Agriculture Organization (FAO) in Rome, Italy. “Pulses have great potential to help eradicate hunger, plus tackle many chronic health conditions, such as obesity and diabetes,” said Huseyin Arslan, President of the Global Pulse Confederation (GPC). “We congratulate the UN on its focus on pulses and their importance to global food security and nutrition.” With over 800 million people globally suffering from acute or chronic undernourishment and a rising tide of health problems linked to poor diets, the International Year of Pulses 2016 aims to demonstrate the integral role these nutrient-dense foods have in global food security and nutrition. IYP will create a unique opportunity to encourage connections throughout the food chain that would better utilize plant-based proteins, further global production of pulses (especially for smallholders), promote crop rotations and address the challenges in the trade of pulses. “Pulses” are the edible dried seeds of legume crops that include dry beans, dry peas, chickpeas and lentils. This diverse group of staple foods has been cultivated by civilizations across the globe for over 10,000 years. They are high in protein, fibre, various vitamins and amino acids and are hearty crops. Pulses are part of the ‘food basket’ used by the World Food Programme in food assistance strategies. One of the reasons the 68th

United Nations General Assembly declared 2016 the International Year of Pulses is that pulses can help improve human health and well-being including diabetes prevention and control, reductions in heart disease and cholesterol, and anemia prevention. Pulses are also often used in weight management and weight-loss programs. “Pulses are a nutrient powerhouse for the developed and developing world. This is why we are grateful to the UN and the FAO for declaring 2016 as the International Year of the Pulses. We hope this year will help put pulses at the heart of the discussions around the 2030 Agenda for Sustainable Development and the 17 Sustainable Development Goals recently adopted by the UN in New York and put pulses at the centre of people’s diets”, said Hakan Bahceci, Chair of GPC’s IYP Committee, GPC representative to the UN International IYP Steering Committee and CEO of Hakan Foods. In addition to providing a nutrient dense, low cost and low fat source of protein and fibre, pulses are also good for the planet. They have a low carbon footprint and enrich the soil where they are grown by feeding soil microbes and improving soil health, and reduce the need for fertilisers. They are also a water efficient source of protein: pulses require just 1/10 to 1/2 of the water used by other sources of protein. Putting pulses into a crop rotation improves a farm’s environmental stewardship “Pulses also offer broader societal benefits. In developing markets, pulses are often grown by smallholders, in particular women. Pulses provide these farmers with an additional source of food and

income. Boosting global pulse consumption would have the potential benefit of increasing incomes among these families,” said Pravin Dongre, GPC’s Executive Vice President and Chairman of the Indian Pulses and Grains Association (IPGA). Pulses could play a role in reducing global food system risks brought about by overreliance on a few staple crops such as wheat, maize, rice and create new investment opportunities. The Global Pulse Confederation calls for pulses to be prioritised in future agronomic research programs and placed at the heart of governments’ nutrition and food security strategies. To this end, GPC has partnered with over 20 organisations, including governments, research bodies, NGOs and academics to improve pulse research, production and consumption. 1. In addition to being delicious and easy to cook, pulses can help with: - Diabetes prevention and control - Reducing the risk of heart disease - Cholesterol reduction - Anemia prevention - Weight management

Pulses could play a role in reducing global food system risks brought about by overreliance on a few staple crops such as wheat, maize, rice and create new investment opportunities.

2. The Global Pulse Confederation (GPC) is the global not for profit trade organization for the global pulse industry value chain. As the sole international confederation for the industry, it enjoys membership from 18 national associations (federations) and over 600 private sector members in an industry worth over $100 Billion at the retail continue on p 46 >>>>

Someruitgawe • nr 51

bemarking • marketing

Silwood Recipe

development Competition Pat Hagan – Marketing Consultant in the Western Cape

Pulses is a part of the syllabus that has to be covered in order for the students to graduate. The Bean Competition is a compulsory competition for the 1st year students.

he annual Silwood Recipe Development Competition took place on the 4th September 2015. The theme this year was Mexican. The students also used this competition as part of the City and Guild Food preparation and Culinary Arts Syllabus(8065-02). Pulses is one of the parts of the syllabus that has to be covered in order for the students to graduate. The Bean Competition is a compulsory competition for the 1st year students. I chose 10 finalists out of 50 students. Those 10 finalists had to cook their dishes for us to judge. Vivian van Niekerk, a trained Chef who works for Tiger Brands was my assistant judge. We really enjoyed the diversity of dishes that the students made. Josh Lock was the winner with all the elements of his dish containing beans. He even had the most delicious red kidney bean ice cream. The flavours of his food was amazing and he was a well deserved winner. Our second price went to Anna Moretti with a very colourful and refreshing Spicy Quinoa and Black Bean Salad. The third price went to Ashley Davis for her Bean stuffed Jalapeno Poppers.These were very tasty and good use of beans in the dish.

Summer edition • nr 51

See the Two-course Mexican Tappas recipe on page 36

From left: Pat Hagan, Vivian van Niekerk (judge from Tiger Brnds), Josh Lock (the winner) and Alicia Wilkinson (head of theSilwood Cooking School). With the judging we focused on firstly the method of cooking the beans and the use of beans in the dish. Originality, appearance, taste and texture were other criteria that were looked at. Silwood celebrated its 50th anniversary last year. I was privileged to be invited to the launch of the cookery

book to commemorate the School’s rich history and special recipes. The Dry Bean Producers Organisation has had a long association with Silwood and we hope to continue that for many years to come. See recipe of Two Course Mexican Tappas on page 36

bemarking • marketing

Bone verras Skoliere P

at Hagan, die DPO se bemarkingskonsultant in die Wes-Kaap, het twee demonstrasies by die Westcliff Vaardigheidskool gaan doen. Die leerders het die demonstrasies baie geniet en was verras om te sien wat alles met bone gedoen

kan word. “Dit is ‘n oulike klompie leerders. Hoewel hulle die gewone akademiese vakke neem, neem hulle gasvryheidstudies as ‘n hoofvak. Die silabus hou hulle vir twee tot drie dae per week oor vier jaar in die kombuis!” vertel Pat.

Die leerders het die demonstrasies baie geniet en was verras om te sien wat alles met bone gedoen kan word.

“Dit is goed om die jongmense op skoolvlak reeds te leer hoe om gesond te eet, want die langtermyn voordele van gesond eet kan hulle lewenslank baat,” het Pat gesê.

Someruitgawe • nr 51

produksie • production

Produksie-inligting vir nuwe toetreders tot die bonebedryf Mossie Mostert – Droëbone Produsente Organisasie

aar is ondervind dat nuwe toetreders tot die bonebedryf dikwels weens ‘n gebrek aan voldoende bonekennis ontmoedigende opbrengste behaal. Die doel van hierdie reeks insetsels is om nuwe toetreders vir suksesvolle boneproduksie toe te rus.

Hierdie Die doelreeks van mik hierdie om nuwe reeks toetreders insetselstoeis om te rus nuwe vir toetreders suksesvolle vir boneproduksies suksesvolle boneproduksie toe te rus.

Planttyd Planttyd in die verskillende produksiegebiede verskil en word in Tabel 1 aangedui: - Plant vroegtydig om nie in die piek reënvaltydperk te oes nie. - Plant betyds sodat rypskade nie opgedoen word voordat die

Temperatuur - Bone is ‘n koelweer gewas, wat beteken die optimum temperatuur vir bone is tussen 18 en 26⁰C. Hierdie verwys na die mikroklimaat en is nie noodwendig die lugtemperatuur nie. - Bone blom normaalweg 45 tot 50 dae na aan planting. Sou die dagtemperature langdurig bo 30ºC bly, sal die blomme en jong peule afspeen wat lei tot ‘n baie lae opbrengs.

- Nagtemperature laer as 15ºC gedurende blomtyd veroorsaak dat baie peule met 2 - 3 pitte eerder as peule met 5 - 7 pitte ontwikkel. Lae temperature het dus ‘n nadelige effek tot op opbrengs. - Aanplantings onder besproeiing kan afgekoel word sodat die mikroklimaat binne die ideale temperature van 18ºC tot 26ºC val sodat volledige bestuiwing normaalweg kan plaasvind en slegs oortollige blomme deur die plante afgespeen word.

Tabel 1 Optimale planttyd Optimale Planttyd Provinsie

Nov

Des

Jan

Feb

Maart

April

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 Noord-Oos Vrystaat Suid-Vrystaat Oostelike Hoëveld Noord van Pretoria tot Musina Wes van Johannesburg en Suid van Rustenburg Tzaneen tot Hoedspruit Oos van Kruger Wildtuin Noord-Kaap Warmer gedeeltes van KZN Koeler gedeeltes van KZN

bone fisiologies ryp is nie. Plant moet dus ± 120 dae voor die verwagte ryp afgehandel wees.

Summer edition • nr 51

produksie • production Waterbehoeftes en plantpopulasie Besproeiingsprodusente gebruik normaalweg ± 750 mm water per hektaar om ‘n bone-oes suksesvol af te handel. Die presiese hoeveelheid besproeiingswater wat benodig word, word deur die grondtipe bepaal: - Lande met ‘n hoë klei inhoud sal minder water benodig as sand gronde – maar in welke geval sal daar meer dikwels besproei word. - Droëland-produsente moet eerstens bepaal hoeveel millimeter reën gemiddeld oor die 120 dae groei periode, in hulle streek gaan val en hul bonepopulasies vervolgens. Tabel 2 kan as riglyn gebruik word. Die keuse tussen 90 cm rye en 75 cm-rye kan beïnvloed word deur die kultivarkeuse wat ‘n produsent maak. - As regop-groeiers geplant

word, kan 75 cm rye gebruik word. Produsente kan ‘n keuse tussen die volgende kultivars maak: RS5, PAN 116, PAN 139 en PAN 9249. (Verwys na kultivar aanbevelings) Indien daar op ‘n rankertipe besluit word, insluitende OPSRS4, RS6, DBS 310, DBS 360, PAN 128, PAN 148, sal dit wys wees om die produksie in 90 cm rye te vestig. Nouer rye vir regop groeiers en wyer rye vir rankertipes, is bloot om die oesproses te vergemaklik, omdat die rankers vinnig die rye toe maak en ‘n probleem tydens oes veroorsaak. Onder besproeiïng, waar rankers in nouer rye (75 cm) geplant word kan die relatiewe humiditeit mate verhoog en sodoende ‘n gunstige omgewing skep vir swamsiektes bv. Sclerotinia. Produsente moet onthou dat alle pitte wat geplant word, nie tot volwaardige plante gaan

ontwikkel nie. 10% tot 15% van bonesaad sal moontlik nie ontkiem nie en indien dit wel ontkiem, die plantjies kan vrek voordat volwassenheid bereik word. Produsente hoort dus voor aanplanting na die kiemingspersentasie van die saadlot te kyk en, indien nodig, ‘n aanpassing in plantpopulasie te maak. Byvoorbeeld, as die kieming tussen 80% en 89% val, behoort daar 15% digter geplant te word. Hoë plantpopulasies kan daarenteen opbrengste ernstig knou in droë jare. Bemesting Daar moet altyd aan die hand van onttrekkingsyfers bemes word om te verseker dat daar onder gunstige toestande hoër opbrengste verkry word. Besluit op ‘n opbrengsmikpunt wat, met die beskikbare reënval realisties sal wees en bemes dienooreenkomstig aan die hand van tabel 3.

Tabel 2: Reënval Tipe produksie

Water mm

Plantpopulasies per hektaar Rye van 90 cm

Pitte/meter

Rye van 75 cm

Pitte/meter

Besproeiing

750

166 500

199 500

Droëland

700

154 845

Droëland

650

144 355

Droëland

600

133 200

Droëland

350

122 100

Droëland

500

111 100

Droëland

450

99 900

Droëland

400

88 750

6,6

Droëland

350

77 750

5,8

Besproeiingsprodusente gebruik normaalweg ± 750 mm water per hektaar om ‘n bone-oes suksesvol af te handel.

Tabel 3: Onttrekkingsyfer vir 1 ton bone Ton/ha

0,12

2,5

0,03

2,5

0,03

2,5

0,03

L.W.: Hierdie syfers verteenwoordig kilogram bemestingskomponente en nie kilogram kunsmis nie. Someruitgawe • nr 51

produksie • production

Common Bean Disease Workshop on Angular Leaf Spot and Root Rot

The USDA-ARS Feed-the-Future Grain Legumes Project, in collaboration with ARC-Grain Crops Institute, South Africa, hosted a consortium of 65 bean scientists from 14 countries.

Group of women scientists in attendance at the workshop

By Phil Miklas

he USDA-ARS Feed-theFuture Grain Legumes Project, in collaboration with Agricultural Research Council’s Grain Crops Institute, South Africa, hosted a consortium of 65 bean scientists from 14 countries. Of the 35 participants, 10 were from African countries, 9 participants from three South American countries, and 21 participants from the United States including 4 USDAARS scientists representing the ARS-FtF Grain Legumes Project. The event was held at the Pro-

Summer edition • nr 51

tea Hotel Kruger Gate, Skukuza, South Africa, on July 20-23, 2015. Three ARS Administrators were also in attendance including Dr. Roy Scott, Dr. Eileen Herrera and Dr. Chavonda Jacobs-Young. During the Gala-dinner Dr. Jacobs-Young presented Certificates of Appreciation to three outstanding partners who have made significant contributions to the ARS-FtF Grain Legumes Project. Other organisations who participated in and/or sponsoring the event included CIAT (International Centre for Tropical Agricuture), PABRA (Pan Africa Bean Research

Alliance), USAID- Legume Innovation Lab, and the Kirkhouse Trust (African Bean Consortium). Event sponsors included the Dry Bean Producers Organisation (DPO), PANNAR Seed and Syngenta South Africa. The workshop addressed two common bean diseases of global significance. Angular Leaf Spot, which is the most critical disease problem of common beans grown in Africa and South America and root rots which are endemic worldwide. The first two days at the workshop consisted of presentations by keynote speakers and participants concerning the

produksie â&#x20AC;˘ production

AWARDEES - receiving Certificates of Appreciation from Dr. Jacobs-Young for contributions to the ARSFtF, Grain Legumes Project included L-R Dr. Deidre Fourie, Plant Pathologist, ARC, South Africa, Dr. Susan Nchimbi-Msolla, Plant Breeder and Geneticist, Sokoine University of Agriculture, Tanzania and Dr. Consuelo Estevez de Jensen, Plant Pathologist, University of Puerto Rico.

The first two days of the workshop consisted of presentations by keynote speakers and participants concerning the past, present, and future research needs for combating these major disease problems

SEVEN ARS PARTICIPANTS - (left to right) Karen Cichy, Eileen Herrera, Phillip Miklas, Chavonda JacobsYoung, Roy Scott, Talo Pastor Corrales and Timothy Porch. past, present and future research needs for combating these major disease problems. During the third day participants were split into four working groups: angular leaf spot pathology, angular leaf spot breeding, root rot pathology and root rot breeding, with each group responsible for presenting future research needs. The fourth day was used for presentations

by experts to update the participants on breeding for resistance to bruchid seed weevils and important bean diseases caused by bacterial (common blight, halo blight), fungal (anthracnose, rust) and viral (bean common mosaic virus, bean common mosaic necrosis virus) pathogens. Significant impacts are expected from the global research strate-

gies. Collaborations developed by the consortium of scientists hope to better understand these pathogens, improve pathogen characterisation and host screening protocols and tools, and facilitate resistance gene discovery and deployment of improved common bean cultivars for enhanced control of angular leaf spot and root rot diseases worldwide.

Someruitgawe â&#x20AC;˘ nr 51

DPO-groep • DPO Group

2015 Droëboneprodusent van die jaar Innovasie maak PEC Trust die wenner

aul de Wet, sy vrou Tia en hul seuns ,Tian en PW boer in die Kestell-omgewing in die Oos-Vrystaat. Dié uitgebreide boerdery en besigheid word deur PEC Trust ge-administreer. Die plaas bestaan uit ongeveer 4700 hektaar waarvan 2 900 hektaar bewerk word in ’n somer- en winterseisoen. Met ongeveer 1 000 aanteelBonsmaras, bedryf hulle ‘n speenkalfproduksiestelsel. Die wisselbou saaiboerdery bestaan uit Droëbone op ongeveer 670

Nominasies vir die Droëboneprodusent van die Jaar geskied tydens amptelike vergaderings van die Droëbone Produsente Organisasie (DPO).

hektaar, asook koring, mielies en soja. ‘n Gesogte skoonmaakaanleg voorsien aan die behoeftes van baie produsente in die omgewing. Innovasie, voorbly met nuwe tegnologie en goeie risiko bestuur is hul hooffokus en die rede waarom hierdie boerdery die toekenning vanjaar kry. Nominasies vir die Droëboneprodusent van die Jaar geskied tydens amptelike vergaderings van die Droëbone Produsente Organisasie (DPO). Die nominasies word deur ‘n mede-produsent in-

Saam met die wenner, Paul de Wet en sy gesin, van links Gideon Anderson (Voorsitter DPO) en heel regs Chris Kleingeld (Hoofbestuurder DPO).

Summer edition • nr 51

gedien en deur ander produsente gesekondeer. Hierna word die aanvaarde nominasies geëvalueer. Elke kandidaat word individueel besoek en volgens dié kriteria geëvalueer: o Produksiebestuur o Bemarkingsbestuur o Finansiële Bestuur o Bestuursinligtingstelsel o Meganisasiebestuur o Arbeidsbestuur o Betrokkenheid (landbou & gemeenskap) o Algemene Boerderypraktyke

DPO-Groep • DPO Group

2015 Saadkweker van die jaar Beplanning is Janmar se sukses

anke en Marthie, van Janmar-boerdery, boer in die Ohrighstad-omgewing in die Laeveld. Hulle seun, Corjan, verleen hulp op finansiële gebied. Op ongeveer 1 200 hektaar, waarvan 200 hektaar onder besproeiing is, boer hulle met gewasse en beeste wat hoofsaaklik uit Drakensbergers en Simbra-kruisings bestaan. Hulle wisselbougewasse wat onder besproeiing gedoen word, is droëbone, mielies, soja, koring

en vroeë seisoen perskes asook geelperskes. Janke boer al van die 1980’s af en is ‘n langstaande saadkweker in die bedryf. Janmar-boerdery werk streng volgens ‘n begroting bly op hoogte van sake, en pas goeie risikobestuur toe. Beplanning word vir vyf jaar vooruit gedoen en is Janke se resep vir sukses én die rede waarom sy boerdery hierdie toekenning ontvang.

Janke en Marthie Mulder, saam met Gideon Anderson (Voorsitter DPO), Chris Kleingeld (Hoofbestuurder DPO) en heel regs Wynn Dedwith (Valtrac).

Someruitgawe • nr 51

DPO-groep • DPO Group

Bo: Ohrigstad se saadkwekers kuier saam na afloop van die kongres. Regs: Kongreslede tydens teetyd op die stoep van die hotel.

DPO-Kongres 2015 Die DPO het hulle kongres op 20 Augustus vanjaar in Durban gehou. Benewens die boereverteenwoordigers is verskeie rolspelers in die droëbonebedryf ook genooi om die kongres by te woon in pas met die tema 'Sukses deur Venootskappe'. Die kongres is baie gepas deur ds. Nico van Rensburg geopen. Hy het die windpomp as metafoor

gebruik en gesê, net soos die windpomp die Karoo landskap verander het, is dit klein wonderwerke wat die lanskap waar ons leef en werk kan verander. Hy sê die landbouer, deur al die eeue heen, het gesaai wanneer dit tyd was om te saai, al het hy gehuil terwyl hy saai. Die saaier het gesaai met 'n verwagting. Hy het

die woorde swanger en verwag vergelyk: "Swanger is 'n swaar woord wat wys op 'n swaar en moeilike tydperk wat voorlê, terwyl verwag 'n woord van hoop is waarin daar 'n afwagting vir iets goeds is wat in die toekoms wag," het hy die kongres bemoedig.

Alle hande aan die ploeg

n lyn met die kongrestema van vennootskappe het Christo van der Rheede, adjunk-uitvoerende hoof van Agri Suid-Afrika gesê alle rolspelers gaan hulle hande aan die ploeg moet slaan om landbou te red. Hy het die gehoor behoorlik aan sy lippe gehad met vele kwinkslae en spottenderwyse verwysings na sy Wes-Kaapse agtergrond. "Mense het 'n dokter so gemiddeld een maal per maand nodig, maar hulle het elke dag ‘n boer nodig," het hy vertel. Hy het egter op ernstiger noot verwys na die vele uitdagings

Summer edition • nr 51

wat boere in SA in die gesig staar, maar ook die geleenthede uitgewys. "Kyk Noord," het hy gesê, "daar is baie geleenthede in Afrika." Hy het gepraat oor produksiefaktore soos hulpbonne, kapitaal, arbeid en tegnologie. "Om hierdie goed te laat werk het ons entrepreneurs nodig, en dit lyk nie of hierdie "penny al gedrop" het onder boere nie," het hy gesê. "Dit is entrepreneurskap wat die geleenthede ontsluit." Hy sê boere moet 'agropreneurs' wees en landboubedrywe met 'n

menseliggaam vergelyk waar die senustelsel die visie en missie, die limfsisteem die waardes is, sintuie is bemarking en die asemhalingstelsel vergelyk hy met direkte en indirekte koste. Hy het die regering ook gemaan om hierdie liggaam te leer verstaaan en 'n omgewing te help skep waarin die liggaam kan gedy. Die liggaam werk egter nie in isolasie nie en is afhanklik van sy omgewing. "Dit is almal se besigheid om die liggaam optimaal te laat funksioneer tot voordeel van almal," het hy gesê.

DPO-groep • DPO Group

Ons is steeds hier I n sy voorsittersrede het Gideon Anderson gesê: “Al lyk die landbousituasie vir ons as droëboneboere nie beter as met die vorige kongres nie, is ons steeds hier.” Hy het ook by die kongrestema aangesluit en gesê dat produsente nie in ‘n vakuum funksioneer nie en dat produsente met ander

rolspelers bande moet bou om die bedryf in sy geheel te bevorder. Volgens hom het die DPO besef dat meer inligting oor oorsese markte nodig is en het oor die laaste aantal jare hieraan gewerk om beter en meer betroubare inligting te bekom. “Ons probeer om die hele

bedryf in dialoog te betrek en kommunikasie te verbeter tot die voordeel van almal in die bedryf,” het hy gesê. Gideon het sy bekommernis oor bakteriese siektes uitgespreek en gesê dat die probleem net al groter raak.

Gideon het sy bekommernis oor bakteriese siektes uitgespreek en gesê dat die probleem net al groter raak.

Bismark du Plessis, Springbok rugbyspeler was ’n onverwagte gas by vanjaar se kongres. Saam met hom van links is Henk Nieuwoud (Novon), Johan Scheepers (Fouriesburg) en Dirk Viljoen (Bethlehem).

DPO HOOFBESTUUR Voor van links: Jan Scheepers, Gideon Anderson (Voorsitter), Kobus du Preez (Vise-voorsitter) en Albert Botha. Agter van links: Bok van Zyl, Louw Schmidt, Albie van Zyl, Cor Cross, Chris Kleingeld (Hoofbestuurder) en Francois Botha.

Someruitgawe • nr 51

DPO-groep • DPO Group

GEMAAK IN CHINA

‘n

Baie interessante sessie tydens die kongres was die bespreking van samewerking met die droëbonebedryf in China. Tony Liu van Dalian Prestige, ‘n droëbone prosesseerder en uitvoermaatskappy in China, het die kongres toegespreek. Sy Engels is egter onvoldoende en daarom het die Verhoudingsbestuurder Maggy Liu die gesprek verder gevoer. Volgens Maggy is China ‘n groot landbouland, maar dat produksiegebiede voortdurend krimp. Hulle plant einde Mei en begin Junie en oes vroeg in September. Hulle bone word oral in die wêreld versprei en hulle voer tot ‘n miljoen ton per jaar uit. Sowat 400 tot 500 000 hektaar word onder bone geplant met ‘n opbrengs van ongeveer 1 125 kg per hektaar. ’n Groot deel van hulle bone word deur ‘peasant farmers’ op huurgrond verbou, waar die huurgeld hulle grootste uitgawe is. Dié boere word ook nie deur wetgewing beskerm nie.

Chinese afvaardiging saam met Gideon Anderson is van links Tony Liu en Maggy Liu.

Gideon Anderson, Christo van der Rheede en Chris Kleingeld.

Paul Corver (Harrismith), Willem Potgieter (Nigel) en Oelof de Meyer (Springbokvlakte).

Summer edition • nr 51

Dr Dedré Fourie (LNR) en Dries Steyn (oudhoofbestuurslid van Mooirivier).

DPO-Groep • DPO Group

BRIAN LEVER

JOHAN SWANEPOEL

WYNN DEDWITH

DUPREEZ KRITZINGER

Kongresgangers se opinie SA Droëbone het met ‘n klompie kongresgangers gesels en gevra hoe hulle hierdie kongres gevind het. BRIAN LEVER, die besturende direkteur van Advance Seed (koop en verkoop bone), sê dit was vir hom interessant om te hoor hoe produsente voel. “Dit is die eerste keer dat ek ‘n DPO-Kongres bywoon en dit was virseker die moeite werd. Ek dink die DPO is die enigste produsente-organisasie wat die moeite doen om die handel te betrek. Die bestuur van die DPO doen baie werk om die industrie te verbeter,” het hy gesê. JOHAN SWANEPOEL van Pride Milling (verwerkers) vertel dat hulle baie bone van Beanex inkoop. “Dit was beslis die moeite werd om die kongres by te woon, dit is vir ons ‘n uitstekende netwerkgeleentheid en dit is interessant om te sien wie almal in

die mark is. Dit is vir ons belangrik om konsekwentheid in die bedryf te bevorder. Ons maatskappy wil alles volgens die boek doen omdat voedselveiligheid so ‘n hoë prioriteit by ons geniet. Ons streef daarna om internasionale sertifisering te verwerf. Ek persoonlik was beïndruk met die kennis wat hier oorgedra is,” het hy gesê. WYNN DEDWITH die hoof uitvoerende beampte van Valtrac sê dat hy self ook boer en besef dat die bonebedryf nie ‘n eiland is nie. Hy het met baie ander bedrywe ook te make. Hulle is nou betrokke by die bonebedryf en maak ‘n groot bydrae tot die meganisasie van die bonebedryf. “Dit is goed vir my om hier te wees en die bedryf se behoeftes te toets sodat ons daarin kan bly voorsien. Ek dink die sprekers was baie relevant en die Chinese se bereidwilligheid om saam te werk was merkwaar-

dig. Ek dink net ons moet ons nie blind staar teen goedkoop invoere nie. Die Suid-Afrikaners kan goeie gehalte verskaf en ons moet voortdurend markte soek wat ons gehalte wil he,” het hy gesê. DUPREEZ KRITZINGER, produkbestuurder van Syngenta, sê dit is soos altyd vir hulle ‘n goeie geleentheid om veral met produsente te skakel. “Ons is trots daarop om die hoofborg van hierdie kongres te wees. Dit is ook vir ons ‘n goeie geleentheid om Syngenta se omvattende portefeulje produkte vir bone en die nuwe tegnologieë onder die leiding van Andreas Boon, aan hierdie boere bekend te stel. Ek dink dit was ‘n goeie mengsel van sprekers wat uiteenlopende gedagterigtings gedeel het. Dit was beslis nie die algemene goed wat ons hier gehoor het nie,” het hy gesê.

Ons streef daarna om internasionale sertifisering te verwerf. Ek persoonlik was beïndruk met die kennis wat hier oorgedra is,” het hy gesê.

Nicolette is ‘n nuwe aanstelling by ons

icolette Basson is vanaf 26 Oktober 2015 as Assistent Rekenmeester by DPO aangestel waar sy betrokke sal wees by Beanex en Seed Pro Processsors. Sy was voorheen deel van die Aartappel groep maatskappye, maar het besluit om haar kennis oor landbou te kom uitbrei by ons. Sy het groot geword in die Pretoria omgewing, is getroud en het een dogtertjie. Nicolette het haar matriek in 1998 aan die Wonderboom Hoërskool in Pretoria verwerf.

Someruitgawe • nr 51

Maak soos Durbaniete in Durban

Tydens die Kongres het die vrouens kans gekry om weg te glip vir ‘n georganiseerde damesprogram. Hulle het ‘n heerlike oggend by die Sibaya Vermaaklikheidsentrum in die Indian Delight Restaurant deurgebring waar hulle lekker kon proe aan kerriegeregte soos die bekende Durbanse ‘bunny-chow’. SA Droëbone het vir Hannie Anderson gevra om haar indrukke van die dag te deel.

Liewe DPO-vriendinne, … wat ‘n heerlike kuierdag was dit nie! Baie dankie vir elke vriendin wat soveel van haarself gegee het om dit so ‘n gesellige kuier te maak. Een of twee gedagtes het by my vasgesteek so in retrospeksie van ons dag: Die eerste is dat dit altyd vir my so ongelooflik verstommend is dat al kom ons uit verskillende streke, en het sommige mekaar dié dag vir die eerste keer ontmoet, dat ons steeds so spon-

taan kan saam kuier. Ek glo dit is omdat ons soveel in gemeen het en dat elkeen se boerdery vir haar ‘n passie is en dat ons gemeensame seëninge, die natuur en politieke probleme saam beleef en trotseer. En dan, so met al die etery saam het ek tot die besef gekom dat ons as “plaasdames” nie ‘n enkele tree hoef terug te staan by keurig-onthaal nie, inteendeel ek glo sommige van ons kan so ‘n dag met net soveel swier aanbied. Nogmaals baie dankie vir

julle positiewe gesindheid waarmee ons die dag kon geniet. Soos beloof, het Philip van Tonder van Indian Delights Restaurant sy resepte van die Kerrie-geregte vir ons beskikbaar gestel. Ek is baie dankbaar dat hy dit met ons deel. Sien die smulresepte hier onder en op bls 35. Wel dan – Bon Appetit, tot ‘n volgende kuier.

Hannie Anderson

GREAT CURRIES – From the Indian Delight Restaurant These recipes were sent for publication via Hannie Anderson by Philip van Tonder of the Indian Delights Restaurant where the Congress Ladies Program was hosted. Enjoy these great layered biryanies. LAMB CURRY Yields: 6 pax Ingredients: 1.2 kg lamb curry pieces 100 g jam tomatoes small cubes 100 g sliced onion 10 g biryani mix 10 g ginger, crushed 10 g garlic, crushed 3 g curry leaves 100 g herb coriander 3 g herb thyme 50 g medium mixed masala 300 g whole potato, cut into 4 pieces Salt – to taste 50 ml oil Method: Step 1: Pre-heat a pot to medium, add oil, fry the biryani mix until you start to smell the aromas from the spices, add curry leaves, sliced onion, ginger crushed and garlic crushed, fry until light brown. Step 2: When the mixture is ready, add the medium curry powder and cubed tomatoes then stir the mixture. Step 3: Add the lamb pieces and allow to cook half way through (until almost soft). Then add potatoes and salt to taste. Step 4: Allow to cook until potatoes are soft, garnish with coriander and thyme then remove from stove. Continue on p 35 >>>

Winter edition • nr 50

DPO-Groep • DPO Group

Damesprogram

Emsie Boshoff

Winteruitgawe • nr 50

Winter edition â&#x20AC;˘ nr 50

navorsing • research

Winteruitgawe • nr 50

navorsing • research

Bean Extracts for Obesity and Diabetes Mitigation: What’s the Status? By Dr. O.C Wokadala Researcher: Agricultural Research Council, Institute of Tropical and Subtropical Crops.

This article provides insight into dry bean extracts that are intended for reducing hyperglycemia in individuals with diabetes and for weight loss.

Introduction This article provides insight into dry bean extracts that are intended for reducing hyperglycemia in individuals with diabetes and for weight loss. These extracts are natural components in common beans and are consumed by human beings. The extracts have already been legalised in the USA and Europe – more than 200 products have been developed by different companies and have received a Generally-Regarded-asSafe (GRAS) status in the USA. This implies that there is a ready market for extracts processed by DBO and its partners in the USA and Europe. Bulk imports from China are already underway, albeit with low efficacy levels and relatively poor unreliable quality (based on Alibaba online product search). Complete utilisation of the dry beans includes the processing of by-products into process animal feeds or starch noodles for human consumption.

Summer edition • nr 51

Background Optimised dyhydrated neutraceutical extracts from the white kidney bean, intended for reducing post-prandial hyperglycaemia in diabetic individuals and for weight loss, have been a subject of research since the 1980’s mainly in the USA and more recently in Europe. These extracts are used as supplements offering nutritional value based on their ability to inhibit the activity of the digestive enzyme alpha-amylase in-vitro. It also interferes with carbohydrate digestion when taken before or with a carbohydrate containing meal (in-vivo). These extracts have been referred to generically as Phaseolamin. Market Assessment Considering trends in diabetes, obesity and cardiovascular diseases worldwide and in South Africa, there is a large market for complementary and alternative medicines (CAM) targeting these non-communicable diseases. Excess accumulation of body fat (overweight /obesity), a chronic disequilibrium between food consumption and energy expendi-

ture is becoming noticeably more prevalent. This is unfortunate for reasons other than poor physical appearance. An overweight /obese state increase the risk of hypertension, type II diabetes, arthritis, elevated circulating cholesterol, cancer and serious hormonal imbalances in women. This in turn can lead to sterility, chronic renal disease and even dementia and Alzheimer's disease. Although it took an inordinate length of time for widespread realisation, it is now generally recognised that overweight /obesity have reached epidemic proportions in many countries. Further more this health problem is not limited to America, and globally there are over one billion overweight adults according to the World Health Organization (WHO). In 2011 there were 366 million people worldwide with diabetes that is associated with obesity. By 2030 the number is expected to rise to 552 million. Most people with diabetes live in lowand middle-income countries, and these countries could expect the greatest increase over the next 19 years. It was predicted that there would be 2.3 billion overweight

navorsing • research

and 700 million obese people worldwide by 2015. Urbanisation, demographic and epidemiological transitions have rendered diabetes one of the major non-communicable diseases in South Africa. Studies have shown marked geographical and ethnic variations in the prevalence of diabetes . The mixed-ancestry population of South Africa has the second highest prevalence of diabetes, preceded only by the Indians. Diabetes mellitus (DM), particularly type II DM is highly associated with cardiovascular disease (CVD). Mortality from CVD is two- to four-fold higher in those with the disease. CVD is the second leading cause of death after HIV/AIDS and the South African National Department of Health has identified diabetes as a major risk factor. The proportion of life expectancy lost due to non-communicable diseases

(CVD, diabetes and hypertension) are the highest in the metros and least-deprived districts, where all metros show high agestandardised mortality rates for ischaemic heart disease, cerebrovascular disease and hypertensive disease. The prevalence of hypertension has increased since 1998. National household surveys in 2010 showed a hypertension prevalence of over 40% in adults aged 25. Treatment coverage was 35.7% with only 36.4% of hypertensive cases (on treatment) were controlled. Trends in global and South African non-communicable diseases indicates present- and future demand for Pphaseolamin both locally and globally. There is a phaseolamin product currently being sold in South Africa, imported from the USA, called Starch-lite® and contains Phase2® (Pharmachem, USA.) This suggests that

phaseolamin product have passed the legal requirements in South Africa, however, consultations with the Medicines Council of South Africa are needed. Worldwide phaseolamin extracts are currently used in various forms (e.g., tablets, capsules, chewables, powdered drinks, chewing gums and baking mixes) and in various products, marketed under ±200 different brands. Examples of these products are shown in Table 1. The extensive product range indicate that the manufacturing of bulk phaseolamin products for export can be a lucrative for DBO and its partners.

CVD is the second leading cause of deaths after HIV/ AIDS and the South African National Department of Health has identified diabetes as a major risk factor

Take Home Points • Dry bean extracts, referred to as phaseolamin, have been scientifically proven to have efficacy reduce weight, and control continue on p 26 >>>>

Table 1: Examples of commercialy available dietary supplement products containing phaseolamin extracts from the white kidney bean (Phaseolus vulgaris) Company

Product

Amount in Product

Approximate Total Daily

Recommended Use

Swanson Health Products Complete with Phasee 500 mg per tablet

2 tablet prior to a starch containing meal 1000 mg

Puritan's Pride, Inc.

500 mg per tablet

2 tablets before a starch-rich meal

3000 mg

The Vitamin Shoppe®

Phaseolamin 2250

500 mg per capsule

1 capsule before two largest meals

1000 mg

The Vitamin Shoppe®

Carb Tech

250 mg per capsule

1000 mg

Edge Labs

Carb Out

500 mg per 10.4g scoop

1 scoop with water prior to meal

1500 mg

Now Foods

All Natural Phase2e

500 mg per capsule

1 or 2 capsules before any meal containing complex carbohydrates or starches

3000 mg

Physicians Natural Products

Phase 2® white kidney bean

500 mg per capsule

1-2 capsules before any starch-rich meal

3000 mg

General Nutrition Corporation

Complete with Phasee 500 mg per tablet

2 tablets prior to a starch containing meal

1000 mg

Healthy Originse

Phase 2® white kidney bean

500 mg per capsule

1-2 capsules before any starch-rich meal

3000 mg

Naturade, Inc.

Diet Lean TM Carb Blocker

500 mg per tablet

2 tablets before starch-rich meal

3000 mg

Natrol, Inc.

Carb Intercept TM

500 mg per capsule

2 capsules with each carbohydrate containing meal

3000 mg

Perrigo Company

Dr. Steven Rosenblatt's 500 mg per caplet Ephedra Free Starch Blocker

2 caplets before each meal

3000 mg

Metabolife International, Inc.

Starch Buster TM

500 mg per tablet

2 tablets before a starchy meal

Leiner Health Products

Starch Away TM

500 mg per piece

1-2 pieces before a starchy meal

3000 mg

Someruitgawe • nr 51

CVD afte Nat fied

navorsing • research

<<<< Bean extracts from p 25

The effect of phaseolamin has been well studied for its in vitro and in-vivo capacity to inactivate amylase in the intestinal lumen.

post-eating hyperglycemia in diabetics. Several independent studies have been done in the USA and Europe to prove this. • Product efficiancy depends on the manufacturing process: If not well manufactured, they are not effective. • Bulk exportation of dry bean extracts to pharmaceutical companies in Europe is a lucrative option for South African pharmaceutical companies. • Processing and production of these extracts for local use is possible despite legal implications. Science behind the Effect of the Extracts On ingestion, starches are either converted to sugar monomers, which can be directly absorbed by the intestinal mucosa, or to oligosaccharides which require subsequent digestion prior to absorption. The enzyme responsible for this process is called alpha-amylase. Alpha-amylase catalyse the hydrolyses of the alpha-1,4-glycosidic linkages of starch molecules resulting in simpler saccharides such as maltose and glucose. In humans alpha-amylase is found in the saliva and pancreatic secretions. Enzyme released into the small intestine to enable hydrolysis of carbohydrates for subsequent absorption of sugar monomers through the mucosal cells. Glucose monomers metabolised through starch digestion are an important source of cellular energy. The end result is a reduction in carbohydrate-derived calories. The effect of Phaseolamin has been extensively studied for its in vitro and in vivo capacity to inactivate amylases in the intestinal lumen. In healthy individuals, clinical trials with alpha-amylase inhibitors have demonstrated inhibition of amylases reducing dietary starch digestion in the small intestine. In turn, decreased postprandial release of insulin and gastric inhibitory polypeptides have

Summer edition • nr 51

been observed. The alpha-amylase inhibitors have demonstrated a substantial decrease of postprandial glucose and insulin levels in the plasma both normal- and diabetic subjects. Moreover, when taken in conjunction with meals, alphaamylase inhibitors have proven effectivenes to decrease carbohydrate absorption without causing gastrointestinal discomfort. Safety and Ethical Issues Clinical trials with hundreds of healthy subjects receiving Phaseolamin supplements or as an ingredient in dietary supplements at levels ranging from 500 - 3000 mg / day for periods of 30 days to 24 weeks showed no treatmentrelated adverse effects. While the primary objective of these studies were to assess the effects of phaseolamin on glucose responses and weight loss, a subset of studies included some measures of safety such as hematology, clinical che-mistry and urinalysis. Numerous published scientific evidence clearly separates Phaseolamin products from the common nutritional supplements available on local-and international markets. A study was published in the South African Journal of Clinical Nutrition on nutritional supplement adverts showed up to 86.7% made health claims but only 6.6% cited research to support this. In addition cited research was judged to be largely inadequate based on study design and characteristics. The common white kidney bean has been present in the human diet since the earliest times. Raw or undercooked kidney beans naturally contains the anti-nutritive substances hemagglutinins (lectins) and trypsin inhibitors. These have been associated with adverse health effects in humans and other animals, and are of great toxicological concern. In contrast, routine tests on production lots conducted by Pharmachem have shown that these substances are

present at very low levels in Phaseolamin. The patented manufacturing procedures aim to completly remove or at least minimise these toxins to dietary acceptable levels. At the same time, these procedures aim to maximise the alphaamylase activity from these dry bean extracts. Adequate quality control procedures such as the Hazard Analysis And Critical Control Points Programs (HACCP) and Good Manufacturing Practices (GMPs) should be implemented during production in order to ensure safety. Throughout the manufacturing process inspections and testings are conducted at various critical points. Every lot of phaseolamin extract is tested for compliance to established specifications (e.g., microbiological activity, heavy metals and in vitro enzyme activity of 3000 alpha-amylase enzyme units). The American Food and Drug administration review of the GRAS status of Phaseolamin extracts having, considered all the avai-lable information, concluded with reasonable certainty that no harm will result from the use of Phaseolamin products (FDA, 2012). Regulatory implications in South Africa The process of registering pharmaceutical products in South Africa is complicated. This is dependent on DBO and its partners to consider investment in the manufacturing process to gain access to the South African market. The process would involve the licensing of DBO and its partners as manufacturers of Phaseolamin and the registration of Phaseolamin as a complementary – and alternative medicine. Bulk exportation of products to manufacturing countries in Europe and the USA could be a potential ventrue for DBO and its partners to access the Phaseolamin market. A process for standardising Phaseolamin extraction would be required by the DBO to facilitate such a venture.

Landboubesigheid AgriBusiness

Hernieubare energie tot die redding Deur: Christopher Gilmour: Beleggingsontleder, Absa Welvaart- en Beleggingsbestuur Private Kliënte

nergie is tans wêreldwyd by ’n kruispad: na meer as 150 jaar van fossielbranstof-gedomineerde energie, is hernieubare energie besig om op so ’n kragtige wyse terug te keer dat sommige waarnemers selfs van mening is dat hernieubare energie teen die helfte van die eeu die primêre vorm van alle energie gaan wees wat op die planeet verbruik word. Ook Suid-Afrika is reeds goed oppad na ’n groter hernieubare toekoms, wat beteken dat die heersende Eskom-ellendes dalk in die toekoms heelwat minder sal wees. Volgens REN21, was hernieubare energie reeds in 2013 verantwoordelik vir 19% van die wêreld se energieverbruik en vir 22% van die wêreld se energieproduksie. Van die 19% wat verbruik word, is 9% afkomstig van biomassa (hout, gewasse, landbou-afval ensovoorts), 4,2% van hitte-energie (nie-biomassa), 3,8% van hidroëlektriese bronne en 2% van ’n kombinasie van son-, wind- en geotermiese krag. Teen die einde van 2014 was hernieubare energie verantwoordelik vir 27,7% van die wêreld se kragopwekkingskapasi-teit, wat genoeg was om ’n geraamde 22,8% van die wêreld se elektrisiteit te voorsien. Dertig lande regoor die wêreld kry meer as 20% van hul energiebehoeftes uit hernieubare bronne. Ysland loop voor, met 100% hoofsaaklik uit ’n kombinasie van hidroëlektriese- en geotermiese energie. Duitsland kry 24% van sy energie uit hernieubare bronne, hoofsaaklik wind- en sonenergie

terwyl Denemarke meer as 50% hernieubare energie handhaaf, hoofsaaklik uit sy omvangryke windplase. Veranderlike hernieubare bronne soos wind- en sonenergie verkry hoëpenetrasievlakke in ’n toenemende aantal lande. In Australië, Europa, Japan en NoordAmerika was daar ’n be-duidende toename in die aantal residensiële elektrisiteitskliënte wat hul eie krag deur middel van fotovoltaïese (FV) panele op hul dakke of windturbines opwek en hul surplusproduksie terug aan die netwerk verkoop deur ’n meganisme wat “invoertariewe” genoem word. Bloomberg New Energy Finance voorsien die besteding van triljoene VS-dollars tussen nou en 2040 in hernieubare energie belegging en identifiseer ses sleutelparadigmaverskuiwings agter hierdie beweging: 1) sonkragpryse bly skerp daal; 2) belegging in sonkrag neem eksponensieel toe; 3) die sonkragrevolusie sal gedesentraliseer word, naamlik op mense se dakke; 4) die vraag na elektrisiteit is besig om wêreldwyd te daal; 5) die oplewing in die verbruik van natuurlike gas gaan waarskynlik net tydelik wees; en miskien die belangrikste, 6) aardverwarming neem teen ’n skrikwekkende pas toe en slegs ’n grootliks verhoogde verbruik van hernieubare energie kan hierdie aantog stuit en uiteindelik verminder. Die Rocky Mountain Institute in die VSA, ’n onafhanklike dinkskrum, glo dat daar teen die jaar 2030 nie ’n enkele huishouding in die suidelike state van die VSA sal wees wat aan nutsnetwerke gekoppel sal wees nie. In plaas daarvan sal hulle hul krag van FV-toestelle op dakke verkry en die energie stoor in die

batterye van nuwe tegnologieë soos dié wat deur Elon Musk se Tesla Corporation ontwikkel word. Hierdie benadering van “sonkrag plus battery” staan as “netwerkwegbreking” bekend en is duidelik slegte nuus vir groot nutsmaatskappye op die langtermyn. Tensy hierdie maatskappymodelle radikaal verander sodat dit die onverbiddelike vooruitgang van tegnologie, op die gebied van hernieubare energie, insluit. Wat is Suid-Afrika se posisie wat dit alles betref? Baie mense is verbaas om te verneem dat Suid-Afrika inderwaarheid op die voorpunt van dié vordering met hernieubare energie is en reeds ’n aansienlike hoeveelheid geïnstalleerde hernieubare-energietoestelle het, hoofsaaklik son- en windkragkapasiteit. Na raming nader SA se huidige geïnstalleerde hernieubare-energiekapasiteit 5 500 Mw of rofweg ’n agtste van Eskom se totale (teoreties) geïnstalleerde kapasiteit. ’n Groot hoeveelheid van hierdie kapasiteit kan egter nie aan die Eskom-transmissie-/ verspreidings-netwerk gekoppel word weens die diepgaande onstabiliteit van die netwerk nie. Dit is waarskynlik só dat minder as ’n kwart van die 5 500 Mw tans hul weg na die netwerk vind. Dit moet egter as ’n tydelike terugslag beskou word en sodra die netwerk voldoende gestabiliseer is om die inherenteafwisselende aard van hernieubare elektrisiteit te aanvaar, behoort dit die begin van ’n betekenisvolle bydrae te beteken. Die DTI (Department van Handel en Nywerheid) het ’n teiken van 20% hernieubare energie as deel van die totaal teen 2020 gestel.

Baie mense is verbaas om te verneem dat Suid-Afrika inderwaarheid op die voorpunt van dié vordering met hernieubare energie is en reeds ’n aansienlike hoeveelheid geïnstalleerde hernieubareenergie-toestelle het, hoofsaaklik son- en windkragkapasiteit.

Someruitgawe • nr 51

internasionale nuus international news

Every year USDBC uses a portion of its membership dollars to leverage a $1.3 million (sometimes more) grant from the US Department of Agriculture’s Foreign Agricultural Service (FAS).

US Dry Bean Council

sets its sights on ambitious agenda for export market development

griculture and trade are intrinsically linked. This is the bottom line that defines our principal mission at the US Dry Bean Council (USDBC). Every year USDBC uses a portion of its membership dollars to leverage a $1.3 million (sometimes more) grant from the US Department of Agriculture’s Foreign Agricultural Service (FAS). This grant mechanism creates a highly successful public-private partnership that sees US bean growers, processors and shippers earn almost $4 return on every $1 invested from the work of the USDBC. Through this successful partnership. USDBC deploys industry professionals around the world to guide USDBC members through the exercise of increasing demand and expanding markets for US (United States) dry beans globally. As an industry that relies on the exportation of about 20% of our annual produc-

Summer edition • nr 51

tion, we must have access to global markets and the know how to build strong demand for our products. American farmers are more reliant on foreign agriculture markets than are workers in any other sector of the U.S. economy. In fact, one out of every three acres of cultivated farmland in the US is dedicated to exports. With 95% of the worlds’ population living outside of the U.S.A, in nations where both population and GDP growth significantly outpace the U.S., our best and most significant prospects for increased consumption of U.S. dry beans are overseas. To that end, USDBC crafts a detailed promotion and trade strategy every year to look at specific prospects in an ever-changing global marketplace. USDBC anticipates that the next year will be one of significant competitive challenges as many bean-exporting nations are report-

ing excellent crops and some important target export markets are reporting self-sufficiency in bean production. In order to remain competitive and continue to grow markets, USDBC is focussing on several critical policy initiatives in the coming months: - New Trade Agreements – now that TPA (fast track authority) has been granted to the President, USDBC is participating in and giving priority to both the Trans Pacific Partnership (TPP) agreement and the Trans Atlantic Trade and Investment Partnership (T-Tip) with the European Union. The U.S.’ exports to its 20 Free Trade Agreement (FTA) partners have risen by 57% in the past five years, compared to just 44% for the rest of the world. These new trade agreements not only provide significant new market access

internasionale nuus international news

opportunities but also eliminates the trade barriers and disruptions to trade caused by over zealous and non scientific based regulatory and phytosanitary requirements. - Food Aid – USDBC has a long history of partnership with the U.S. government in providing food assistance to vulnerable populations around the globe. A strengthened round of efforts to reform food aid by both the Administration and Congress, threatens to replace all “in-kind food assistance” (commodity donations) with the use of cash vouchers for the local- and regional purchase of food. With a significant portion of USDBC exports going into food aid, the impact of eliminating “in-kind donations” would reverberate throughout the industry. USDBC has joined efforts with other commodity trade groups to defend the practice of “inkind food aid” over the questionable use of cash. - New Market Development – USDBC has always utilised a portion of the market development grant to explore and develop new, emerging and untested markets. With sophisticated market intelligence, USDBC believes that even net exporting nations, will import beans on a seasonal basis. This year USDBC will be implementing targeted market development programs in Central

America and the Dominican Republic, Brazil and throughout niche markets in South East Asia. USDBC is also initiating a market scoping and intelligence gathering initiative in India that will serve as a blueprint for the development of a broad based marketing strategy. - Domestic Policy – USDBC is strengthening its engagement in various U.S. based policy initiatives that impact the global competitiveness of bean exports. This includes support to Congressional legislation to ease U.S. port disputes and delays; participation in coalitions to advocate unified federal labeling on GMO’s as opposed to ad-hoc state by state requirements, appropriate tolerance levels for bean grading standards and advocating the importance of beans in U.S. dietary guidelines. Additionally, USDBC continues to implement a full slate of promotional activities around the world and participate in trade policy negotiations at the highest levels. It is critical for our success and the success of the industry to ensure that we continually update our global strategy to ensure that we are maintaining globally competitiveness and that industry specific policy concerns, both global and domestic, are heard at the highest levels. With offices around the world, USDBC never stops working to fulfill this mission.

Someruitgawe • nr 51

arbeidsake labour matters

Billike werksgeleenthede Deur Elmari Lemmer ORGANISASIE VIR WERKGEWERS ORGANISATION FOR EMPLOYERS

Tel: 0861 101 828 Faks: 012 664 2703 E-pos: info@lwo. co.za Adres: Privaatsak X121, Centurion, 0046 Unit 16, Central Office Park, 257 Jean Avenue, Centurion www.lwo.co.za

ie Wet op Billike Werksgeleenthede (Wet 55 van 1998) het ten doel om onregverdige diskriminasie in die werksplek uit te skakel deur gelyke geleenthede en billike behandeling te bevorder. Hierdie Wet maak ook voorsiening vir regstellende aksie van voorheen benadeelde aangewese groepe (swartmense, vroue en mense met gestremdhede met Suid-Afrikaanse burgerskap)

in terme van indiensname. Die volgende gronde vir onregverdige diskriminasie word deur die Wet gespesifiseer: “ras, geslag, swangerskap, huwelikstatus, familie verantwoordelikheid, etniese- of sosiale oorsprong, kleur, seksuele oriëntering, ouderdom, gestremdheid, godsdiens, MIV-status, gewete, geloof, politieke oortuigings, kultuur, taal, geboorte of enige ander arbitrêre gronde”. Onlangse wysigings aan hierdie Wetgewing (1 Augustus 2014) het hoofsaaklik betrekking tog

wie gesien word as ‘n “aangewese werkgewer”, en hoe gereeld verslae ingedien moet word by die Departement van Arbeid. Wie is ŉ “aangewese werkgewer”? Die Wet op Billike Werksgeleenthede is van toepassing op “aangewese werkgewers” – dit is enige werkgewer met 50 of meer werknemers, met ’n totale jaarlikse omset soos uiteengesit in Skedule 4 van die Wet: soos in die tabel hieronder:

Tabel 1: Bedryfs omset Landbou

R6 miljoen

Mynbou en Steengroewe

R22.5 miljoen

Vervaardiging

R30 miljoen

Elektrisiteit, Gas en Water

R30 miljoen

Konstruksie

R15 miljoen

Kleinhandel, Motorhandel en Hersteldienste

R45 miljoen

Groothandel, Kommersiële Agente en Geallieerde handel

R75 miljoen

Spyseniering, Akkommodasie en ander Handel

R15 miljoen

Vervoer, Stoor en Kommunikasie

R30 miljoen

Finansies en Besigheidsdienste

R30 miljoen

Gemeenskaps-, Spesiale- en Persoonlike dienste

R15 miljoen

Summer edition • nr 51

arbeidsake labour matters Wat word verwag van ‘n “aangewese werkgewer”? A. Billike Werksgeleenthede plan (EEA13) “Aangewese werkgewers” moet volgens die Wet ‘n plan opstel en implementeer om billike werksgeleenthede in hul werksplek te bewerkstellig. Hierdie plan word nie ingedien by die Departement van Arbeid nie, maar moet op die perseel beskikbaar wees vir inspeksie. Die plan is geldig vir een tot vyf jaar en moet die volgende inligting bevat: • Doelwitte vir elke jaar van die plan; • Regstellende aksie maatreëls; • Numeriese doelwitte om billike verteenwoordiging te bereik; • ’n Tydrooster vir elke jaar; • Interne monitering en evaluasieprosedures, insluitende interne dispuutoplossingmeganismes; en • Identifisering van persone, insluitend senior bestuur, om die plan te monitor en te implementeer. B. Billike Werksgeleenthede verslae (EEA2 en EEA4) Bykomend tot die plan, moet alle “aangewese werkgewers” jaarliks verslae by die Departement van Arbeid indien. Hierdie verslae rapporteer rondom vordering ten opsigte van die implementering van die plan. Daar is twee verslae wat ingedien moet word, naamlik die EEA2- en EEA4 verslae. Die EEA2 verslag fokus op die demografiese strukture van die werkgewers, spesifiek ten opsigte van geslag, ras en beroepsvlakke. Die EEA4 verslag vervat inkomsteverskille van die werksmagprofiel. Vir watter tydperk moet gerapporteer word? Die rapporteringsperiode vir die verslae is vasgestel as die tydperk vanaf 1 Oktober tot 30 September. Wanneer en hoe moet hierdie verslae ingedien word? “Aangewese werkgewers” kan verslae elektronies op die Departe-

ment van Arbeid se webtuiste indien. Die sperdatum hiervoor is 15 Januarie 2016. Elektroniese indiening is meer doeltreffend aangesien werkgewers die elektroniesingediende verslae asook die bewys van indiening per e-pos terug ontvang. Afskrifte van hierdie verslae (EEA2 en EEA4) moet ook op die perseel gehou word sou daar ’n inspeksie wees deur die Departement van Arbeid wees. C. Addisionele verpligtinge Aanstel van ’n Senior Billike Werksgeleenthede Bestuurder Die verantwoordelikheid vir die ontwikkeling, implementering en monitering van die plan moet toegeken word aan een of meer senior bestuurder wie aan die volgende vereistes voldoen: • Permanent in diens wees; • Direk aan die direkteur / eienaar / lid rapporteer; • Posbeskrywing moet sleutel billike werksgeleenthede uitkomste insluit; • Oor die nodige mandaat of outoriteit beskik; • Tyd af gegun word van ander verpligtinge; • Toegang tot nodige hulpbronne; en • Oor ’n toepaslike begroting beskik. D. Komitee • “Aangewese werkgewers” moet ‘n komitee in die werksplek stig om aspekte rondom voldoening aan dié Wet te bespreek tydens konsultasies. Die komitee moet uit die volgende persone bestaan: • Werknemers uit elke beroepsvlak (vaardig, semi-vaardig, ongeletterd, ensovoorts); • Werknemers uit aangewese groepe (swartmense, vroue en mense met gestremdhede); • Werknemers uit nie-aangewese groepe; en • Vakbonde in die werksplek.

af, huidige vlakke van diversiteit en vordering wat reeds gemaak is ten opsigte van gelyke geleenthede en billike behandeling in die werksplek. Tydens konsultasies moet die volgende bespreek word: • Analise van uitdagings en aksiemaatreëls in die werksplek; • Voorbereiding en implementering van die plan; en • Indiening van die verslae. E. Opstel van die analise (EEA14) “Aangewese werkgewers” moet ‘n analise van uitdagings en aksiemaatreëls in die werksplek opstel ten opsigte van die volgende: • Beleide en prosedures wat die onderverteenwoordiging van aangewese groepe en ‘n gebrek aan diversiteit in die werksplek kan aanspreek; • Praktyke en faktore wat billike werksgeleenthede positief kan bevorder; en • Onderverteenwoordiging van aangewese groepe en beroepsvlakke.

ORGANISASIE VIR WERKGEWERS ORGANISATION FOR EMPLOYERS

Tel: 0861 101 828 Faks: 012 664 2703 E-pos: info@lwo. co.za Adres: Privaatsak X121, Centurion, 0046 Unit 16, Central Office Park, 257 Jean Avenue, Centurion www.lwo.co.za

Die Wet op Billike Werksgeleenthede is ‘n baie belangrike aspek van arbeidsreg en daarom is dit noodsaaklik dat werkgewers seker maak dat hulle ‘n “aangewese werkgewer” is ten einde te verseker dat hulle tydig aan die vereistes voldoen.

Hoe gereeld hierdie konsultasies (vergaderings) gehou word, hang van die grote van die werkgewer

Someruitgawe • nr 51

arbeidsake labour matters

Vakbonde en Stakings in die werkplek Deur Morné Venter

ORGANISASIE VIR WERKGEWERS ORGANISATION FOR EMPLOYERS

Tel: 0861 101 828 Faks: 012 664 2703 E-pos: info@lwo. co.za Adres: Privaatsak X121, Centurion, 0046 Unit 16, Central Office Park, 257 Jean Avenue, Centurion www.lwo.co.za

ebeure rondom die gewelddadige stakings op plase in die Wes-Kaap asook die stakings te Marikana is nog vars in die geheue. Hierdie stakings het nie alleen gelei tot lewensverlies nie, maar het ook ‘n groot impak op besighede se winsgewendheid en voortbestaan, asook die groter ekonomie gehad. Volgens die Departement van Arbeid was daar ‘n sterk toename in die hoeveelheid stakings gedurende 2013, met 114 gevalle, meer as die vorige vyf jaar gekombineerd. Stakings wat meer organisasie spesifiek was, onder meer die Suid-Afrikaanse Posdiens, Anglo Platinum Thembelani-myne, SAA Tegnici en Rum-del Konstruksie, het die meeste stakings ondervind. Die hoofrede vir die meeste stakings was salaris en bonus verwant, alhoewel gemiddelde aanpassings van 8% meer as inflasie was. Die Wet op Arbeidsverhoudinge Wet 66 van 1995 (“WAV”) omskryf ‘n staking as “die gedeeltelike of volkome gesamentlike weiering om te werk, deur werknemers, met die oog op die regstelling van ‘n onderlinge

Summer edition • nr 51

belang of grief tussen werkgewer en werknemer”.

te staak moet ten minste 48 uur beloop.

Werkgewers het die volgende vrae:

Kan werknemers ontslaan word vir deelname aan ‘n staking? Die werkgewer kan steeds dissiplinêre stappe neem teen werknemers wie hulself skuldig maak aan wangedrag, tydens ‘n staking, soos intimidasie van niestakende werknemers, vandalisering deur hul optrede, ensovoorts tydens ’n staking. Hou in gedagte dat daar altyd eers ‘n dissiplinêre verhoor gehou moet word voor ‘n werknemer ontslaan kan word. Tydens die verhoor moet die werknemer die geleentheid gegun word om sy / haar saak te stel.

Mag werknemers staak? Werknemers het die reg, in terme van die Grondwet, om te staak. ‘n Staking kan dus wettig wees in terme van die Grondwet, maar kan wel onbeskermd wees wanneer die korrekte prosedure nie gevolg word nie. Wat is die korrekte prosedure vir werknemers om te staak? Die interne griewe prosedure moet eers gevolg word in die geval van ‘n dispuut in die werksplek. Indien die dispuut nie opgelos word nie, mag die dispuut verwys word na die Kommissie vir Versoening, Bemiddeling en Arbitrasie (“KVBA”). Die kommissaris kan dan ‘n sertifikaat wat werknemers toestemming gee om te staak uitreik. Indien die saak nie binne 30 dae bemiddel kan word nie en geen sertifikaat uitgereik is nie, kan die werknemers na die 30 dae verstryk het, kennis gee van hul intensie om te staak. Hierdie kennisperiode van die intensie om

Wat gebeur wanneer werknemers deelneem aan ‘n onbeskermde staking? Alhoewel deelname aan ‘n onbeskermde staking ‘n ontslagbare oortreding is, moet die werkgewer steeds die korrekte prosedure volg. Oorhandig ‘n eerste ultimatum om werknemers daarvan te verwittig dat hulle tans aan ‘n onbeskermde staking deelneem en dat die werkgewer die reg het om dissiplinêre stappe te neem. Werknemers word ook skriftelik aangesê om terug te keer werk toe, asook wat die

arbeidsake labour matters gevolge sal wees indien hulle nie gehoor gee nie. Die volgende stap is dan ‘n finale ultimatum. Dit is belangrik om werknemers genoeg tyd te gun om te herstel. Ultimatums moet duidelik en verstaanbaar wees in ‘n taal wat werknemers verstaan.

moet word nie en moet dit dus deur die partye ooreengekom word; en • Openbaarmaking van informasie: relevante inligting moet beskikbaar gestel word vir die vakbond om hul pligte uit te voer.

Wat is die rol van vakbonde in die werksplek? Stakings gaan dikwels gepaard met vakbondaktiwiteite. Elke werknemer het die reg om by ‘n vakbond aan te sluit en aan vakbondaktiwiteite deel te neem. Die wetgewer het beoog dat vakbonde ‘n positiewe invloed kan hê in die werksplek deur onderhandelinge te fasiliteer, op te tree as instrument om te kommunikeer met werknemers, help om wetgewing en vereistes aan plaaswerkers te verduidelik, asook om sy lede te help beheer tydens ‘n staking, of selfs ‘n staking voorkom. ‘n Vakbond kan ook voordele vir plaaswerkers beding soos begrafnispolisse, regshulp en verteenwoordiging, asook opvoedkundige programme.

Wat behels die erkenningsooreenkoms tussen die boer en die vakbond? Om te kan aanspraak maak op bogenoemde regte, vereis dié wet dat die vakbond ŉ prosedure volg, Dit behels dat die vakbond die werkgewer skriftelik in kennis moet stel van die regte wat die vakbond in die werksplek wil uitoefen. Die vakbond moet ook ŉ kopie van sy registrasiesertifikaat en lidmaatskap aansoekvorms as bewys dien van die hoeveelheid werknemers wat die vakbond verteenwoordig. Die wet stipuleer dat die werkgewer binne 30 dae van ontvangs met die vakbond moet konsulteer om ŉ erkenningsooreenkoms te sluit wat die bepalings en voorwaardes stipuleer waarop ooreengekom is, byvoorbeeld:

Op watter regte kan vakbonde aanspraak maak? Die WAV erken vakbonde se regte en reguleer ook die volgende regte: • Toegang tot die werksplek; • om plaaswerkers toe te spreek en na hul belange om te sien enige besoek moet voor die tyd met die werkgewer gereël word en die WAV bepaal dat besoeke op ŉ redelike tyd gehou moet word; • Aftrekking van vakbondregistrasiefooie die werkgewer is verplig om aftrekkings te maak en oor te betaal aan die vakbond; • Vakbondverteenwoordiging in die werksplek die vakbond kan werknemers verkies om as verteenwoordigers binne die werksplek op te tree; • Verlof vir vakbondaktiwiteite redelike betaalde tyd af vir verteenwoordigers om vakbondaktiwiteite by te woon - die wet bepaal nie hoeveel betaalde- of onbetaalde dae toegestaan

• bevestiging van die vakbond se regte; • toegang tot die plaas; • aftrekkings; • prosedures rakende werkvloerverteenwoordigers (“shop stewards”); • vergaderings tussen die vakbond, sy lede en die werkgewer; • onderhandelinge; • dispuutoplossing; en • ander algemene bepalings en voorwaardes. Wat is die verskil tussen ‘n vakbond met voldoende en meerderheid verteenwoordiging? Daar word onderskeid getref tussen vakbonde met voldoende en meerderheid verteenwoordiging binne die werksplek. Voldoende verteenwoordiging word in die praktyk en regspraak as 30% aanvaar en meerderheid verteenwoordiging as 50% + 1. Hierdie onderskeid het ŉ effek op watter regte die vak-

bond geregtig is. ŉ Vakbond met voldoende verteenwoordiging in die werksplek is slegs geregtig op die eerste twee regte soos hierbo uiteengesit, terwyl ŉ vakbond met ’n meerderheid verteenwoordiging binne die werksplek geregtig is op al vyf. Die wetswysigings wat op 1 Januarie 2015 in werking getree het, stipuleer dat ŉ kommissaris van die KVBA by magte is om regte wat gewoonlik net aan ŉ meerderheid verteenwoordigende vakbond toegestaan word, nou ook aan ŉ voldoende verteenwoordigende vakbond toe te staan. Boere moet proaktief optree: Dit is belangrik dat werkgewers proaktief optree ten einde die werkgewer-werknemer verhouding te versterk. Duidelike reëls en riglyne in die werksplek beperk misverstande en konflik wat produktiwiteit en ‘n positiewe werksomgewing bevorder. Ons beveel die volgende punte aan: • Verseker dat alle werknemers geskrewe dienskontrakte het en dat werknemers die inhoud daarvan verstaan; • Vaste prosedures in die werksplek byvoorbeeld ‘n dissiplinêre kode, griewe prosedure, verlof prosedure, ensovoorts bevorder goeie kommunikasie tussen die werkgewer en werknemer; • Voldoening aan relevante wetgewing – Sektorale Vasstelling 13 is van toepassing op die Landbousektor; en • Gereelde konsultasie met werknemers om enige probleme en / of veranderinge in die werks-plek te bespreek.

ORGANISASIE VIR WERKGEWERS ORGANISATION FOR EMPLOYERS

Tel: 0861 101 828 Faks: 012 664 2703 E-pos: info@lwo. co.za Adres: Privaatsak X121, Centurion, 0046 Unit 16, Central Office Park, 257 Jean Avenue, Centurion www.lwo.co.za

Vele besigheidsrisiko’s moet daagliks deur die werkgewer bestuur word. Die beste wyse waarop ‘n werkgewer arbeid as besigheidsrisiko kan aanspreek is om proaktief op te tree en te verseker dat die dienskontrakte, dissiplinêre kode, prosedures en beleid in plek is en hierdie dokumentasie aan toepaslike wetgewing voldoen.

Someruitgawe • nr 51

aktueel • topical

Alles op sy tyd Deur Ds Nico van Rensburg Uitvoerende Amptenaar NGK Sinode Wes-Transvaal

E Geestelike droogte - waar selfs hulle daaglikse lewens gestol het! Hulle wou nie kinders hê nie, huise bou nie, landerye bewerk nie en selfs nie meer bid of lofsing nie.

k was genader om die opening van die afgelope Droëbone Produsente Organisasie se tweejaarlikse Kongres waar te neem en “Droë” het my laat dink aan die Karoo, Psalm 126 en windpompe. Ek wil graag dié drie “fotos” bo-op mekaar sit om die ontdekking wat ek beleef het, te maak. Die Karoo was vir etlike millennia ’n droë, baie yl bewoonde gebied - selfs nadat die veeboere uit die Kaap na die binneland getrek het. Drinkwater vir mens en dier het die demografie sodanig beïnvloed. Die veeboere moes maar langs die enkele riviere vestig. Psalm 126 praat van so ‘n demografie. Die ballingskap waarin God se volk sonder land, sonder tempel en sonder sin moes leef. Geestelike droogte - waar selfs hulle daaglikse lewens gestol het! Hulle wou nie kinders hê nie, huise bou nie, landerye bewerk nie en selfs nie meer bid of lofsing nie. Toe beloof die Here voorspoed en ’n verwagting wat hy vir hulle wil gee. In die ballingskap én daarna. Toe skryf een van hulle die lied in Psalm 126. ’n Lied waarin hulle droom oor hoe die Here hulle wêreld sal verander. ’n Lied waarin hulle vrolik lag, sing en droom van die mooier môre.

Summer edition • nr 51

’n Môre wat selfs die Babiloniërs sal jaloers maak. Daarvoor sou ’n wonderwerk nodig wees - soos die Karoo, om ’n bewoonde veeboer landskap te word. Die tweede deel van die lied gaan op sy knieë en vra die Here dat ’n droë loop in die woestyn, spreekwoordelik, ’n magtige rivierstroom word. Ons weet natuurlik dat so ’n stroom ’n ramp en nie ’n wonderwerk is nie. Ons roep 1981 in herinnering toe Laingsburg en omstreke deur so ’n wonderwerk weggespoel is. Die lewensverliese en skade was ’n ramp waarvan die rimpelings steeds menselewens raak. Daarom antwoord die Here dikwels ons gebede met klein wonderwerkies. In die ballingskap het, Hy gewone mense gebruik om ’n verskil te maak. Dink maar aan Daniël, sy vriende: Sadrag, Mesag en Abednego, Ester, Esra en Nehemia. En uiteindelik Kores wat die volk na Sion laat terugkeer. Hulle bydrae was nie maklik nie. Daniël was in die leeukuil, sy vriende in ’n brandende oond. Ester in lewensgevaar en Nehemia moes sy gemaksone as skinker verlaat om die mure van Jerusalem onder groot teenstand te herbou. Hulle saai natuurlik onder trane in die droë bedding van die ballingskap. Tog, terwyl die trane loop sien hulle hoedat hulle al juigend die gerwe indra! In die Karoo was dit ook ’n klein wonderwerkie wat die landskap

verander het. Die ontwerp van die windpomp, ’n waterpomp wat tipies bestaan uit ’n voetstuk met ’n oorhoofse toring waarop ’n wiel vol lemme gemonteer word. Wanneer die wind waai draai die wiel wat windenergie in meganiese energie omsit. So word die suigpomp wat in die boorgat ingesink is in werking gestel - wat op sy beurt die water na die oppervlak pomp. Die eerste windpomp in die Karoo waarvan ons bewus is was ’n houtpomp naby Hopetown. Daar is ook ’n skets, gedateer 1884, van ’n windpomp op ’n volstruisplaas. En vandag is die hele landskap vol windpompe! As jy deur die Karoo reis is daar plaashuise wat soos oases lyk te danke aan die klein windpomp wonderwerkies. Vandag is Karoolam oral oor die wêreld ’n trotse Karoo lekkerny. Soos Jannie du Toit uit Lukas Maree se lied sing: “Waar die windpomp draai binne-in die wind se waai in ruik jy al die reën op jong gesaaides, ...” En nou sal jy vra? Mag ons boeregemeenskap in Suid-Afrika droom van ’n mooier môre? En in antisipasie begin lag en sing?” JA! Want jy is die Here se klein wonderwerk, die Ester of Daniël van die derde millennium. Begin dan om jouself te saai in die droë bedding van 2015. En sien al hoe jy die goue gerwe indra! Jesus self het immers soos ’n koringkorrel in die grond geval. Gesterf. Uitgespruit. En die lot van Sion verander.

aktueel • topical

<<< From page 20 DRIED BEAN CURRY Yields: 6 pax Ingredients: 600 gr sugar beans boiled (keep the water it was boiled in) 100 gr jam tomatoes small cubes 50 gr sliced onion 2 gr mustard seeds 5 gr biryani mix 5 gr ginger crushed 5 gr garlic crushed 1 gr curry leaves 10 gr herb coriander 5 gr herb thyme 25 gr medium mixed masala 300 gr Whole potato cut into 4 pieces Salt – to taste 30 ml Oil Method: Step 1: Pre-heat a pot to medium, add oil, fry the mustard seeds and biryani mix until you smell the aromas from the spices, add curry leaves, sliced onion, ginger crushed and garlic crushed, fry until light brown. Step 2: When the mixture is ready, add the medium curry powder then stir the mixture and add cubed tomatoes until it forms a paste, add potatoes and a little water, cook potatoes until almost soft. Step 3: When potatoes are almost ready, add the boiled beans with some of the water that it was boiled in, add salt to taste and allow to simmer until the sauce reaches a good consistency. Step 4: Garnish with coriander and thyme, then remove from stove.

Someruitgawe • nr 51

WINNING RECIPE FROM SILWOOD COOKING COMPETITION

aktueel • topical

Two Course Mexican Tappas Cannellini bean and Parmesan crackers with green chili, lime, haricot beans and Shrimp dip served with a side of sugar bean “guacamole”. Chocolate, almond and red kidney bean ice cream. Serves 4

Ingredients For the crackers: 80 g pureed red kidney beans 80 g cake flour 50 g grated parmesan 1 tsp fresh thyme leaves Freshly ground black pepper Salt For the shrimp: juice and zest of 2 limes 2 green chillies 1 onion 180 g cooked haricot beans 250 g shelled shrimp 100 ml vegetable stock Fish sauce Cooking oil Coriander for garnish For the guacamole: 1 ripe avocado 80 g cooked half white sugar beans 2 spring onions Zest of 1 lime and juice from 1/2 a lime Salt Pepper For the ice cream: 1 1/2 cup cream 2 egg yolks 20 ml unsweetened cocoa powder 70 g dark chocolate 50 g cooked red kidney beans 40 flaked almonds

Summer edition • nr 51

Method: The night before – Soak the following beasn in water: Cannellini beans, haricot beans, half white sugar beans and red kidney beans. Be sure to soak in enough water as the beans will absorb the water. Do not add salt to the water as it wil harden the beans during cooking. For the parmesan crackers – rinse the beans and discard the water. Cover with fresh cold water in a saucepan and bring to the boil. Simmer the beans for a further 45 minutes to 1 hour until they are soft. Allow the beans to cool. Once the beans are coolled, blend the beans by using a food processor until they are smooth. Mix the grated parmesan with the bean mixture and season it with salt, pepper and thyme. Mix in the sifted flour. On a floured surface of in between baking paper, roll out the dough to 1/2 cm thickness. Using a cookie cutter, cut out the biscuits to desired shape and size. Bake at 180°C on a silicone mat for approximatelly 15-20 minutes or until golden brown. Allow to cool on the baking tray before removing them. For the shrimp dip – rinse off the beans and discard the water. Cover with fresh clean water in a saucepan. Bring up to the boil for about an hour until the beans are soft. In a frying pan, sauté the onions until soft, add the finely sliced chili. Add the shelled shrimp and fry off until they are golden brown and cooked through. Add the juice and zest of both limes. Add the stock and allow it to reduce as you do not want the dip te be too runny. Once reduced, season with fish sauce. Serve hot, garnished with coriander. For the guacamole – rinse off the beans and discard the water. Cover the beans in a saucepan with fresh clean water. Bring up to the boil for about an hour until the beans are soft. Allow the beans to cool. In a food processor, blend the beans, do not blend until smooth as you want the guacamole to have texture. Remove the flesh and pip from the avocado and mash, it does not have to be completely smooth. Add the juice of half the lime to prevent the avocado from oxidizing. Mix the avocado- and bean mixture together. Add the finely chopped spring onion, (save some for garnish) mix in the zest of the lime and season with salt and pepper. Garnish with finely chopped spring onion. For the ice cream – rinse the beans and discard the water. Cover with fresh cold water in a saucepan and bring to the boil. Boil for 10 minutes to kill the toxins present in the beans. Simmer the beans for a further 45minutes to an hour until they are soft. Allow the beans to cool. In a food processor, blend the kidney bean, must not be smooth as there must be texture in the ice cream. Over a double boiler, whisk the egg yolks and cream together until the egg taste has been cooked out and the mixture is thick. Whisk in the sifted cocoa powder. Fold in the bean mixture, almonds and the melted chocolate. Once the mixture has cooled, churn in an ice cream machine. Freeze before serving. Garnish with flaked almonds.

aktueel • topical

Forecasting the future By Lisa Coetzee

ncient Greek philosopher, Theophrastus (300 BC), a student of Aristotle and Plato, was of the first to acknowledge and make inferences about plant disease. In an effort to control rusts and other diseases affecting their cereal crops, the Romans held festivals for the god, Robigus. Through the centuries many thought that the annihilation of their food sources and, as a result, constant famine, was the wrath of their gods. Subsequent to Greek and Roman times, plant disease epidemics have wreaked havoc through the centuries. Reigning from 1100 BC to the 1950’s, the feared illness, known as St. Anthony’s Fire now, known as ergot of rye, to the 1875 coffee rust epidemic in Ceylon which is the reason why the British are famously known for drinking tea as coffee became too expensive to purchase, plant diseases have affected socie-ties causing economic losses and health issues. However, following the devastating Great Irish Potato Famine, Anton de Bary established that the disease was caused by a ‘fungus’, Phytophtora infestans, and it was Louis Pasteur who proved the “germ theory of disease.” South African born scientist, James Edward Vanderplank, challenged and changed the way most plant pathologists thought

about plant diseases and is known as the “father of epidemiology.” He showed that the severity of disease is the result of a multiplicity of interactions that are dependent on the host status (level of resistance), the environment (including weather, biotic and agronomic activities in the field) and the amount and type of pathogen present. He and subsequent epidemiologists emphasised that the presence of a pathogen alone does not mean that disease can reach economic threshold levels and that cognisance needs to be taken of other so-called ‘driving variables’. Understanding and mathematically quantifying the interactions between host, pathogen and environment were introduced by Vanderplank and further developed by Waggoner, Horsfall, Kranz, Robinsen, Zadok, Schein, Jeger and Madden, to mention a few, and these have led to the development of plant disease models. Models can be used as tools for understanding a plant disease system and provide a method for decision making to manage risks associated with epidemics. The best description of the ideal model was stated by Van Maanen and Xu (2003) as being “sufficiently complex but no more necessary to answer the posed question.” In today’s modern agricultural system there are a myriad of questions

which can be asked by producers to best manage crop disease. Will the disease reach economic threshold? Would it be necessary to use fungicides? If so, when should the fungicides be applied? Am I applying chemicals unnecessarily? Models based on crop growth stages, time of disease onset, presence and amount of pathogen and in particular weather, could ensure that fungicide applications and other intervention techniques are more accurately timed and therefore more effective in reducing the causal organism, reducing the cost of control and creating a sustai-nable environment. In addition, there is diminished risks of resistance plant disease of causing agents to active ingrediens ensuring natural enemies of pathogens are protected an preserved. Although there are still much work to be done towards plant disease modelling, the use of statistical- and mathematical modelling is rapidly expanding in the plant pathology sector. Norman Borlaug said “our research should be good, but it should be good for something”, and that is why I, as a young plant pathologist, are involved in epidemiology, adapting international cereal disease forecasting models for South African conditions to assist local producers reduce the risk of crop loss more efficiently and effectively.

In an effort to control rusts and other diseases affecting their cereal crops, the Romans held festivals for the god, Robigus

Someruitgawe • nr 51

aktueel • topical

Huldeblyk:

Hennie Beetge

E Die Boerebloed het ook dik in sy are gevloei.

Wanneer dit bonedorstyd was, was Hennie self op die John Deere met die Dubble Master agter aan

k het baie min mense in my lewe leer ken of ontmoet wat so opgewonde kon raak oor selfs klein goedjies of geleenthede in die lewe soos Hennie. Met die Rugby Wêreldbeker voor ons sou hy reeds besig gewees het met reëlings vir waar en hoe ons daarna sou kyk. As daar ‘n geleentheid was om oor ‘n naweek te gaan visvang, het hy lank voor die tyd sy gereedskap reg gekry en almal om hom ook opgewonde gemaak. Sy geleenthede was dus nooit tot een dag beperk nie, maar hy het homself vooraf daarin uitgeleef. Ek onthou ook die slag toe Hennie, nadat hy die program op TV ‘Gold Rush’ gesien het, die klowe op die plaas ingevaar het op soek na goud. Daar was ook talle kere wat hy ‘n span bymekaar gemaak het om iewers in die veld te gaan kamp. Dit het hom onbeskryflike vreugde verskaf as hy in die veld kon wees. So was die reël van gholfdae ook vir hom ‘n passie. Net so was dit met die boerdery, JP Landgoed, waarvan hy deel was. Sy opgewondenheid het oorgeborrel as pluk- en oestyd aangebreek het. Sy Novaboord was sy trots en passie. Hy het geen moeite ontsien om te verseker dat die Nova’s meer as hul gevraagde aandag kry nie.

Winter edition • nr 50

Met koringstrooptyd sou jy hom nie langs die land weg kry nie en as die son sak was die braaier en vleis reg langs die land. Wanneer dit bonedorstyd was, was hy self op die John Deere met die Dubble Master agter aan. Hy kon jou ook deurlopend oor die opbrengs inlig soos hy gevorder het. Nodeloos om te sê dat, toe JP Landgoed in 2013 aangewys is as Droëbone Saad Produsent van die jaar, het Hennie gesorg dat ons ordentlik feesvier. Hy het nie die woord onmoontlik geken nie. Hy het kans gesien vir die onmoontlikste projekte of take. Hy sou eerder self iets probeer voordat hy dit vir iemand anders gee om dit te doen. Dié eienskap het hom dus geleer dat jou planne nooit moet opdroog nie. Sy handewerk sal nog vir baie jare duidelik sigbaar wees op JP Landgoed. Die Boerebloed het ook dik in sy are gevloei. Dit het dus soms op die tandebyt gekos om saam met hom te leef en te boer. As die vonke egter gespat het, was hy die eerste een wat water op die vuur sou gooi. Niemand moes dit waag om iets negatief oor sy gesin of familie te sê nie. Sou jy dit waag, moes jy vinnig koes. Sy swakheid was, soos met die meeste van ons mans, dat ons

nie weet hoe om vir ons gesinne en familie te sê hoeveel ons vir hulle omgee nie. As dit egter by persoonlike probleme gekom het, het die arbeiders altyd eerste na Hennie toe gegaan vir hulp. Dit is vir ons in Ohrigstadvallei baie hartseer om ‘n jong boer soos Hennie te moes verloor. Ek glo hy sou nog baie vermag het in die jare wat sou kom, iets wat elke boeregemeenskap nodig het. Ons troos is, dat hy in lewe nie tyd gemors het nie maar sy gemeenskap op sy beskeie manier gedien het. Buurman, ons mis jou, maar ons gun jou die vreugde aan die voetbank van ons Hemelse Vader. Marnus van der Walt Uittreksel uit begrafnisbrief

Reg�e mense is nie perfek nie en perfekte mense is nie reg�ig nie! Hennie Beetge is in Mei 2015 oorlede en volgens sy familie is sy plekkies op die plaas leeg. ‘Sloetjie”, soos sy familie hom genoem het, was “die gom wat alles aanmekaar gehou het”. Volgens Hennie se familie was hy ‘n regte mens!

aktueel • topical

Vlamme verswelg bestuurder

ie Zonnebloem Boerdery van Gideon Anderson het onlangs hulle werkswinkelbestuurder verloor toe hy teen ’n wegholvuur baklei het en deur die vlamme verswelg is. Hy is vroeg die volgende oggend oorlede. Sy vrou, Adri, het vertel dat haar man, wat die naweek aan diens was op die plaas, reeds die Saterdagnag uit is om te gaan vuur slaan. Sondagoggend is hy ouder gewoonte beeste toe waar hy ’n wakende ogie gehou het oor koeie wat besig was om te kalf. Omstreeks 12:00 het hy die huis ingestorm en vir Adri gevra vir ’n bottel water en ’n appel. Sy gaan gewoonlik saam met hom as hy moet vuur slaan, maar hy het haar hierdie keer oortuig om te bly omdat sy sukkel met griep. Hy het sy selfoon tuis gelaat om te laai en haar foon gevat. Skaars 45 minute later het Henry se foon gelui. “Dit was Kirch, die plaasbestuurder, hy het net vir my gesê ek moet Midmed toe ry – hy jaag met Henry soontoe want hy het gebrand,” vertel Adri. Kirch Muller is steeds getraumatiseerd deur Sondag se gebeure. Hy vertel dat die vuur Sondag weer opgestaan en oor ’n pad gespring het. Hulle het die draad na die buurman se plaas geknip om die vuur te probeer keer voor dit die kamp met die koeie wat kalf, bereik. Kirch het bestuur en Henry het die spuit beman. Skaars 20 meter van die grensdraad het Kirch gesien Henry sukkel met die spuit. Hy het uit die bakkie geklim om hom te help. Die wind het skielik gedraai en ’n golf vlamme het tot teenaan die bakkie se neus gelek. Kirch het terug in die bakkie gespring en agteruit gery. Die laaste wat hy gesien het was hoe Henry struikel en toe is die vlamme bo-oor hom. “Ek kon niks doen nie. Die

vlamme was net te groot.” Henry het sekondes later baie erg verbrand uit die vlamme gestap gekom. Kirch het met Henry Midmed toe gejaag. Oppad soontoe het hy Henry se vrou gebel asook die ambulans om hom halfpad te ontmoet. Henry het vir hom gesê: “Ek dink jy moet maar ry. Ek glo nie die ambulans gaan ons kry nie.” By Midmed wou die dokters nie hê dat Adri haar man dadelik sien nie. Sy is later in ’n kamertjie ingeroep en gesê dat sy haarself moet voorberei vir die ergste. Die dokter het gesê hy het derdegraadse brandwonde oor 98% van sy lyf. Teen 17:00 is Henry per helikopter na die Milpark Hospitaal in Johannesburg oorgeplaas. Adri het elke moontlike oomblik langs sy bed gewaak, maar hy is net voor 06:00 oorlede. Hy het vir die afgelope twee en halwe jaar by Gideon Anderson gewerk. Adri glimlag as sy haar man van die afgelope 20 jaar beskryf. Hulle het ontmoet toe sy as jong verpleegster gewerk het en hy by sy ma, wat die eetsaalmatrone was, gekuier het. Terwyl ek kos ingeskep het, het hy agter die toonbank gesit en vir my gesê: “Hallo, ek weet nie wat jou naam is nie, maar ek gaan nog met jou trou.” Die paartjie is in Oktober 1995 getroud. Adri vertel met trots van haar hardwerkende man wat vroegoggend uit is en laataand teruggekom het. As hy by die huis kom het hy altyd ’n bier geniet voordat hy tot drie borde kos verorber het. Hy was ’n uitstekende pa en ’n liefdevolle man wat graag geloop en fluit het. Henry het nie geglo aan kwaad wees nie. Selfs as hy deur mense te na gekom is, het hy nooit ’n wrok gedra nie. “Hy het altyd gesê dat hy eendag sy eie plaas gaan hê. Ek glo daar waar Henry nou is, boer

hy op die mooiste plaas ooit,” het Adri gesê. Hy laat sy vrou Adri, sy kinders, Christine, Hendrik, Hentjie en Wilna, sy ma Stephanie, twee broers, ’n suster, twee kleinkinders, uitgebreide familie en baie vriende agter. Adri bedank vir Gideon en Hannie Anderson asook vir Wilna en Igor en Deon en Tersia wat haar bystaan, rondry en met reëlings gehelp het.

Zonnebloem “Henry was ’n skakel in ons besigheid wat ons nie sal kan vervang nie. Hy was nie ’n werker van Zonnebloem Boerdery nie, hy was baie meer as dit. Hy was ’n ware vennoot en iemand wat ons boerdery sy eie gemaak het,” het Gideon Anderson gesê. Hy was totaal toegewyd en lojaal aan sy werk. Hy was ’n man wat nie na die horlosie gekyk het nie en soms vergeet het om te eet. “Daar was selfs dae wat ek in die aande vir hom moes sê dat ek hom gaan huistoe jaag indien hy nie dadelik huistoe gaan nie,” het Gideon vertel. Mense kon altyd op Henry se knoppie druk en almal kon op hom vertrou en staatmaak om die werk gedoen te kry. Hy het ’n passie vir sy werk gehad en het respek by sy kollegas en ander werkers verdien. “Ons werkers het hom ook as Kulu aangespreek. Ek het Henry nooit kwaad of onvriendelik by die werk gesien nie en sy vriendelikheid en goeie maniere het baie gehelp om almal se werk makliker te maak,” het Gideon gesê. “Henry jy was werklik ’n steunpilaar en ons almal by Zonnebloem Boerdery gaan jou ontsettend baie mis. Henry, baie dankie vir wie jy was en wat jy vir ons beteken het. “Hamba Kahle Kulu.”

Someruitgawe • nr 51

aktueel • topical

Winter edition • nr 50

aktueel • topical

Someruitgawe • nr 51

vir die dames for the ladies

Bekendes en hul Opinies SA Droëbone gesels met bekendes oor . . . Saamgestel deur: Machelene Joubert

Kosbare kosbaarheid Helena Hettema, ‘n vermaaklikheidskunstenaar, oor wat haar kosbaarste besitting is: “My gesondheid, fisies en geestelik! Die Romeine het gesê: “Mens sana in corpore sano” - ‘n gesonde gees gehuisves in ‘n gesonde liggaam. In ons bedryf is talent net die begin. ‘n Sterk gees en wil, ten spyte van terugslae, is vir seker die verskil tussen ‘n kunstenaar wat ‘n loopbaan kan maak of nie! Geesdrif en energie vir die lewe word gekoppel aan hoe ek voel en as ek goed voel is ek kreatief, kan ek skep en diep emosies op die verhoog weergee. As kunstenaar is dit dus noodsaaklik dat my liggaam en gees in balans is sodat die “show” kan aangaan.

Die beste uitvinding ooit Jakkie Louw, ‘n musikant, oor watter tegnologiese uitvinding sy lewe aansienlik vergemaklik: My iPhone 6 Plus - nie omdat dit ‘n duur foon is nie, maar omdat dit so handig is. Naas my kitaar, is dít die apparaat waarmee ek liedjies skryf, datums onthou, met my familie en “band” kommunikeer, musiek op toer luister, navorsing doen vir die boeke wat ek skryf en natuurlik idees vir nuwe liedjies kry. Daar is ook foto’s van my en ons kinders op, ek kan foto’s neem en op iCloud stoor.

Herinneringe uit vervloë dae Jorine Rich, ‘n sangeres, oor haar gunsteling jeugherinneringe: “Die hoogtepunt van my kinderdae was die tye toe ek saam my pa deur Botswana getoer het. Van die Makgadikgadi-panne met sy maanlig-nagritte, die pragtige Okavango Delta met wild sover as die oog kan sien, die Chobe-reservaat met die heerlikste kampvuur-kuiers tot by die Vic-valle - een van ons Skepper se mooiste juwele! “Ek onthou die lekker van bang wees as jy wakker word en ‘n trop leeus loop deur die kamp, met die versekering van ‘veiligwees’ as jou pa langs jou staan! “Vandag besef ek hoe bevoorreg ek was om te kon grootword met sulke amazing herinneringe; ek sal altyd dankbaar wees daarvoor!”

Summer edition • nr 51

vir die dames for the ladies

Health tips and advice for ladies Saamgestel deur: Machelene Joubert

Leanne Tee, a dietician for Pick ’n Pay

ake the right (food) choices. Avoid snacks such as sweets, biscuits and drinks high in sugar content if you need an energy spike or

have cravings, advises Leanne Tee, a dietician for Pick ’n Pay. “Sugar and sugary foods are empty calorie foods providing you with a lot of extra energy, but not much nutrition. If you feel in need of something sweet, cut up some fresh fruit or have dried fruits such as mango. Prepare a mug of hot chocolate using cocoa, hot fat free milk and sweetener for a low fat treat.” Leanne adds: “A serving of protein-rich foods also help to stabilise your blood sugar levels and will help prevent you from feeling hungry inbetween meals.” Sleep and brain ‘housekeeping’ “With the days getting longer and warmer it is tempting to play more and sleep less, but this has a cost,” warns Linda Scott, a nutritionist and natural wellness expert for McNab’s Natural Energy Products.

“The brain uses sleep to literally wash away the waste toxins that build up during a hard day of thinking. It seems our brains can’t perform thinking tasks and clean up at the same time – hence the need for regular, adequate sleep if we are to keep our brains in tip top working order.” Snack-wise at socials Overindulging at social events can be tempting, but you can still have a great time and stay healthy. Here’s how: • Eat before you go out - this will help to maintain your sugar and you won’t feel the need to snack constantly. • Beware: Certain fruit juices are full of sugar. If you do have a fruit juice, add half the glass with juice and the other half with water. • Choose healthier options such as fruit, vegetables and salads first if you are at a buffet. Source: Canderel.

Adequate sleep if we are to keep our brains in tip top working order.

Someruitgawe • nr 51

vir die dames for the ladies

Health tips and advice for guys

Ryan Henrico, owner of Body Guru Montana

G “A healthy diet is probably the most important factor to consider and should consist of three nutritious meals and two healthy snacks per day, while training should be a combination of weight and cardiovascular exercises.”

etting into shape is worth it ”In order to stay fit and healthy you need to train at least 3 to 4 times a week and follow a healthy diet,” advises Ryan Henrico, owner of Body Guru Montana, a gymnasium situated in Pretoria. “A healthy diet is probably the most important factor to consider and should consist of three nutritious meals and two healthy snacks per day, while training should be a combination of weight and cardiovascular exercises. “These two main components will help to improve your fitness, promote energy levels and lower hypertension (high blood pressure) as well as cholesterol.”

Winter edition Summer edition• •nrnr50 51

Compliled by: Machelene Joubert The pros of eating grass-fed beef According to Derek Bresgi, Chief Executive Officer of the Rare Meat Company, research has found that the beef of cattle which had been fed on grass contains more Omega 3 fatty acids, minerals, vitamins and antioxidants in comparison to the beef of grain-fed cattle. Grass-fed beef comes from cattle that feed only on grass and are farmed in a much more ethical and sustainable manner than grain-fed cattle,” says Bresgi. “It is also free from antibiotics and hormones, packed with flavour and contains less fat.” Don’t keep quiet about this It is a topic most men won’t

caught dead discussing: Erectile Dysfunction (ED). But did you know that studies have found that ED is often a warning sign for more severe, underlying illnesses such as high blood pressure, diabetes as well as heart and arterial diseases? Regardless of how selfconscious you may be or how embarrassing you may find it, go and see your doctor if you are suffering from ED - a visit to your local General Practitioner can prolong - and even safe your life. Source: Pfizer.

Beauty tips/ Skoonheidswenke

vir die dames aktueel • topical for the ladies

Compliled by: Machelene Joubert 3 CRUCIAL ITEMS TO PUT IN YOUR BAG

As mens gelukkig is, word jy sommer mooier vir ander mense en jouself.

SA Dry Beans asked Lourita Louw, a national trainer and marketer for Willa Krause, what three essential items a woman should always carry with her. Her answer? “Mascara, lip liner and perfume: With these three items in your handbag you are ready to take on the world. “Mascara: When you look at someone you look them directly into the eye; this is why it is very important to make your eyes look fresh and emphases it. Tip: Always replays your mascara every three months and don’t go to sleep while wearing mascara. “Lip liner: A woman without lip liner and lipstick is like a business man without a tie. Use the lip liner to colour in your lips before you apply lipstick. Tip: A waterproof base will help your lip-colour last longer. “Perfume: When you apply perfume don’t apply to areas where it can be exposed to the sun, since evaporation takes place easier.”

WEES GEMAKLIK IN JOU VEL ”Ware skoonheid kom van hoe jy ‘binne’ voel en wat jy van jouself dink,” glo Leandie du Randt, ‘n aktrise en skrywer van Gemaklik in jou eie lyf. “Hoe liewer jy is vir jou uniekheid en die lewe daarmee vier, hoe meer straal dit op jou gesig as nie net innerlike nie, maar uiterlike skoonheid ook. “As mens gelukkig is, word jy sommer mooier vir ander mense en jouself. Aanvaar wat jy nie kan verander nie en verander wat jy kan. Eet meer gesond, oefen en omarm (embrace) die res . . . Niemand is soos jy nie - no one can beat you at being you!”

Make your own face mask in minutes Is your skin feeling dull, dry and dreary? Matthew Ballenden, a food and nutrition guru, suggests making your own face mask by mashing and mixing the following ingredients together: 1/2 avocado, 1/4 cup of uncooked oatmeal,

1 tablespoon of apple cider vinegar, 2 tablespoons of honey and 1 teaspoon lemon juice. Put the mask on your face and rinse off after 20 minutes. “Avocados are loaded with Vitamin E, healthy fats and antioxidants to help keep your skin smooth, while the lemon

juice and apple cider vinegar contain citric acid which may help ‘brighten’ the skin. The apple cider vinegar may also help to reduce breakouts and/or redness,” says Ballenden. “Honey helps to brighten the skin and the uncooked oatmeal can work as an exfoliater while also soothWinteruitgawe Someruitgawe••nr nr50 51

vir die dames for the ladies

Soos ’n magrietjie na die son gedraai

Die magrietjie, daarteenoor, tel haar kop elke oggend op na die son en bring met haar geel-wit glimlag vreugde aan elkeen wat haar pad kruis.

<<<< Global Pulse from p 7

oe ek vanoggend deur my tuin stap en die vroegoggend wintersonnetjie op die wit blaartjies van die Namakwalandse Madeliefie sien speel, dink ek onwillekeurig aan die vergelyking wat Maretha Maartens tref wanneer sy in haar boek, Motte en Magrietjies, sê dat ons vroue soos óf motte, óf magrietjies, in die lewe optree. Óf ’n mot, wat in die gordynvoue skuil en vir die lewe wegkruip, terwyl sy gate vreet daar waar niemand haar kan sien nie. Gate van negatiwiteit, ondankbaarheid, kwaadpraat, moedeloosheid teen-oor die lewe daar buite en haar omstandighede in die algemeen, sommer veral teenoor die magrie-tjie met haar stralende glimlag, wat lyk asof sy geen krisisse beleef en geen swaarkry ken nie. Die magrietjie, daarteenoor, tel haar kop elke oggend op na die son en bring met haar geel-wit glimlag vreugde aan elkeen wat haar pad kruis. Sy lewe ’n lewe van dankbaarheid en groei net waar sy gesaai is – selfs in harde, ongenaakbare grond. Selfs al kry sy net af en toe ’n emmer uitgooi skottelgoedwater om haar te verfris.

Is dit nie ook waar van elkeen van ons nie? Gun die lewe ons nie eintlik elke dag ’n nuwe keuse nie? Kan ons nie elke dag ons eie ingesteldheid kies nie? Ja, ons kan nie noodwendig ons omstandighede verander nie, maar ons kan kies hoe ons oor daardie omstandighede dink, voel en optree: soos ’n mot, of soos ’n magrietjie… Ons kan elke oggend nuut kies hoe ons die kookwater van die lewe, van ons omstandighede en ons krisisse, gaan hanteer. Ons kan kies of ons gaan hard word, soos die eier in ’n kastrol kookwater. Of sag en later pap, soos die aartappel, in daardie selfde kookwater. Of sterk en geurig soos ’n teesakkie, wat dieselfde kookwater nodig het om haar ware krag en geur navore te bring. Baie van ons swig onder die druk van ons omstandighede en word pap en soms selfs kragteloos, sodat die lewe ons net verder kan kneus en stukkend druk. Ander lyk oënskynlik van buite af dieselfde, maar het binnekant hard geword – soms selfs kliphard, blou gekneus en smaakloos. Maar ander word sterk en geurig en versprei daardie geur om vriendinne saam te bring… word deel van lag en ge-

sels, koester en kuier, en herinneringe maak. Sou dit nie wonderlik wees as elkeen van ons elke nuwe môre kon kies om soos ’n magrietjie ons gesigte na die son te draai en te glimlag, omdat ons wéét dat die son elke dag sal opkom en dat daar EEN is wat reeds namens ons besig is om ons krisisse en omstandighede te hanteer nie? Sou dit nie wonderlik wees as ons elke oggend kon kies om soos die teesakkie in die kookwater te reageer nie? Om sterker en geuriger van elke krisis af weg te stap. Om vriendinne bymekaar te bring, eerder as om gate van onmin in ander se vriendskappe te vreet. Om ons geur te gebruik om ander se lewens te verryk en hulle te help om verfris te word en sterk genoeg te wees om hulle eie krississe en omstandighede te kan hanteer. Mag jy elke dag in hierdie nuwe seisoen opkyk na die son, glimlag en kies om te WEET waar jou krag in elke krisis vandaan kom. Mag jou geur en krag almal om jou versterk en verfris. En mag jy jou tee uit jou piering drink, omdat jou koppie van Sy seëninge oorloop.

level and over 60 million tons of pulse production and distribution in over 55 countries. GPC is headquartered in Dubai http://iyp2016. org/about-us/global-pulse-confederation-cicils-iptic 3. UN Assembly Resolution on the 2016 International Year of the Pulses: http://www.un.org/en/ga/ search/view_doc.asp?symbol=A/ RES/68/231&Lang=E

the world to engage in studies and efforts to highlight pulses in 2016, in particular, through a cycle of international conferences and events on pulses. One of the first such events is Little Beans, Big Opportunities: Realizing the Potential of Pulses to Meet Today's Global Health Challenges. This inaugural conference is scheduled for November 19th at the New York Academy of Sciences (www. nyas.org/IYP). For details of other events scheduled around the world to support IYP 2016 see here: (www.iyp2016.org).

2. The GPC also encourages everyone to eat more pulses next year, and specifically that all people consume them during the global Pulse Feast January 6, 2016. It is an easy commitment that can be made in everyone’s home that will raise consumers’ awareness of the nutritional benefits of pulses. 3. For recipes, nutrition and health information please visit: www. pulses.org or follow #LovePulses on Facebook, Twitter, Instagram, Pinterest and YouTube. 4. For industry news on IYP go to www.iyp2016.org

Upcoming Activities 1. The GPC is supporting FAO activities and is working with its members and partners around

Summer edition • nr 51

Trudie Badenhorst

Winter edition â&#x20AC;˘ nr 50