erfgoedbrochure_lowres by Chirojeugd Vlaanderen

retro!

de Chiro gaat Als jeâ&#x20AC;&#x2122;t mij vraagt:

CHIRO

Chirojeugd Vlaanderen

Kipdorp 30 | 2000 Antwerpen [ Tel.] 03-231 07 95 [ Fax ] 03-232 51 62 [ E-mail ] info@chiro.be [ Site ] www.chiro.be

retro!

de Chiro gaat

Wat kom je zoal te weten in deze brochure en (p 6 )

niet sjorr n e n n u k . .. o ir h ie van de C ingen... rdrijvingen en

Over vette ove

misvatt

) Chiro Retro d(pe C8hiro?

is te maken? 4 Hoe retro met erfgoed o ir h C e d ft 4 Wat hee m, de hiro? , het Chirohee p retro in de C to en er en kl p o o ir h is C at e 4 W rchtgravin, d l achter de Bu og veel meer 4 Het verhaa hirovlag, en n C e d , ak iv b kentekens, retro gaan? ok jouw groep 4 Hoe kan o

) verleden (p ts28anders geweest zijn. Wil je o ir h C t e h in ik Een du moet nogal ie ? stillekes? Dat ren ogroep Chiro in de ja van jouw Chir en ed rl g van de ve et h naar e ontwikkelin d en an ta ts op zoek gaan n r het o eerst meer ove l (p. 28 ) 4 Lees dan l van nationaa aa rh ve . red het et h x o appen x S.O.S st 6 ts nationale Chir h ec sl punt in epsarchief op 4 Stel je gro s de regels f (p. 58 ) en dat volgen en tt Chiro-archie ro o ir h C oude verzamelen rviews af van weten... het en et 4 Neem inte o m s n x Ge zou ee van de kunst en (p. 88 ) it het verled u n se is en ig van getu

ft goed! (p 9e8go)ede r e d e B ! d e o g Erfgoed! Sterft irokleren, de vlag van vroeger of di best oude Ch 98. vind je op p. Hoe bewaar je Het antwoord ? rd oo itk flu ouwe trouwe

est, (p 106le) zant geweest! fe is â&#x20AC;&#x2122;t t, s e fe Is â&#x20AC;&#x2122;t nooit zo p het is hier nbiolegum slaagd ju

Tips voor een ge

. Zet

tje van komen urlijk een fees tu na t oe m art en daar n in de kijker. Je groep verja Chiroverlede t he um le bi psju tijdens je groe

Inhoudsopgave

Weet je niet go ed

Tips voor...

wat gedaan? Je vind een hele

boel tips op p.

114.

4 het opbouw en van een tent oonstelling x Ko dat zien: ingred mt dat zien, ko iënten voor ee mt n boeiende te (p. 108 ) ntoonstelling 4 het schrijven van een public atie x Boeken, websites: tips kranten, artike voor een Chiro ls en Retro publicat 4 om het verle ie den opnieuw to t leven te roepen wat ’t gefeest x ’t Is niet mee is... r 4 om een jubi leumfeest te be kostigen x Als broek maar ni we daar ons Ch et aan scheuren iro-

Verklarende woo rd Colofon (p 142 )

enlijst (p 132 )

Inhoudsopgave

die van de chiro... ku Die van de Chiro kunnen niet sjorren! Een bende halve garen die niets liever doet dan maniakaal volksdansen en kneuterig knutselen! Ja, ja, want dat is het enige wat die van de Chiro kunnen! Strookt dat beeld met de werkelijkheid? Natuurlijk niet! Het zijn grove overdrijvingen, bij de haren getrokken clichés, van de pot gerukte vooroordelen. Waar halen ze het vandaan? We moeten jou er niet van overtuigen dat Chiro meer is, vééél meer dan dat. Al schuilt er in elk cliché natuurlijk wel een tikkeltje waarheid... Zo klopt het dat ‘die van de Chiro’ ooit niet konden, of beter MOCHTEN sjorren. Toen de Chiro in de jaren 1930 werd opgericht, waren andere jeugdbewegingen zoals de KAJ en de scouts niet zo blij met die nieuwe concurrent. Om de lieve

Enkele clichés doorbroken

vrede te bewaren, werden er verschillende akkoorden gesloten. Met de scouts werd afgesproken dat de Chirojeugd niet in tenten op bivak zou gaan en dat er geen overlevingstechnieken zouden worden aangeleerd. Bij de Chiro moest de nadruk liggen op samen spelen in de natuur, niet op overleven. Op die manier bewaakten de scouts hun eigenheid. En ja, het klopt ook dat de Chiro iets met het katholieke geloof heeft. Sterker nog, zonder het katholieke geloof zou de Chiro nooit hebben bestaan. Meer daarover lees je op p. 28. En hoe zit het eigenlijk met dat volksdansen en knutselen? Zij staan al op het programma sinds de jaren 1940. Maar volksdansen was vooral begin de jaren 1960 populair. In die tijd werkten de Jongensen Meisjeschiro nog strikt gescheiden van elkaar. Volksdansen was één van de weinige activiteiten die jongens en meisjes samen mochten doen. Raar

unnen niet sjorren

maar waar: ooit was volksdansen vooruitstrevend en gewaagd! Al die clichés, er zit vaak veel meer achter dan je denkt. Ze gaan terug tot diep in het Chiroverleden. Omdat ze al zo lang meegaan, zijn die clichés ook zo hardnekkig. De enige manier om er tegenin te gaan, is door ze te begrijpen. En daarvoor moet je de Chirogeschiedenis in duiken. Het verleden, geschiedenis, vroeger... DOODSAAI

‘Die van de chiro kunnen niet sjorren’

Als dat geen vet overdreven cliché is! Een duik in het verleden hoeft geen saaie, slaapverwekkende bedoening te zijn. Toch niet als je het op een originele en eigentijdse manier aanpakt. Laat het duidelijk zijn: de Chiro heeft een onwaarschijnlijk boeiend verleden. Het bivak, de liederen, de formatie, de vlag, de Chirokleren, de leidingskring, het Christus Koningfeest, het Chirosymbool, jaarthema’s, het afdelingsleven, samen spelen, enz. Het gaat allemaal al een heel lange tijd mee. Dus wat houdt jou nog tegen om eens flink in het verleden te gaan graven? Op zoek naar de dingen en gewoonten die van jouw groep CHIRO maken.

Enkele clichés doorbroken

chiro retro! Kledingstukken uit de jaren 1960, oude meubels, de muziek waar je ouders naar luisterden, enz. Het kan je koud laten, maar je kunt het net zo goed ‘cool’ vinden. Sommigen vinden het misschien oude brol, maar de meesten noemen het vintage, old school of RETRO. Conclusie: de dingen en verhalen van vroeger zijn minder oubollig dan ze op het eerste gezicht lijken! Aan oude liedjes, kleren, verhalen, spelen en spullen is er in de Chiro geen gebrek. De Chiro is dan ook op en top retro! Bovendien hebben al die Chirodingen ook nog eens een echte culturele waarde. Wablief!? Chiroliedjes en oude uniformen waardevolle cultuur? Inderdaad. Nergens ter wereld is de jeugdbeweging zo groot en populair als bij ons. De jeugdbeweging is een kenmerk van onze samenleving. In de meezinger Vlaanderen Boven zingt Raymond van het Groenewoud niet voor niets dat in Vlaanderen ‘de Chiro paraat staat’. De Chiro zit in onze cultuur ingebakken. En daar mogen we gerust ongegeneerd trots op zijn. De Chiro is cultureel erfgoed!

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

1. Erfgoed? Wat is dat? foto’s van vroeger, een oud strijkijzer, Suske en Wiske, Sinterklaas, blikken koekendozen, Carnaval, konijn met pruimen, Geraardsbergse mattentaarten, knikkers, sjoelbakken en krullenbollen, de parafix, heiligenbeelden, Jo de Pinguïn, hiphop, dagboeken, een kunstwerk van Panamerenko, de Waterdans, Bal in de straat, het verhaal van Reinaart de vos, Vlaamse punkrock, kapelletjes langs de weg, Halloween, dialect, Mega Mindy, mandenvlechten, smileys, Nederlandse kleinkunst, Gentse waterzooi, IPod, de mijnen van Beringen, speculaaspasta, enz. Een hele boterham! Erfgoed is dan ook een ruim begrip. Het slaat op alles wat we overerven van vorige generaties én wat we de moeite waard vinden om te bewaren voor toekomstige generaties. Alles? Ja, echt alles. Gebruiksvoorwerpen, gebouwen, boeken, foto’s, maar ook verhalen, rituelen, gebruiken en feesten, enz. Het is allemaal erfgoed! Om de hele erfgoedboterham wat overzichtelijk te houden, heb je drie soorten erfgoed:

4 Dingen

tekeningen, sc hilderijen, bee lden, poppen Chirokleren, d , fotoâ&#x20AC;&#x2122;s, ocumenten, m unten, muziek menten, kledin instrugstukken, kast en, tafels, enz. Al die dingen kun je in je h anden nemen plaatsen of ve , verrroeren. Daa ro m spreken w wel eens van e ook roerend erfg oed.

4 Doen, vertellen

en zingen

gebruiken, s, sagen, recepten, sprookjes, legende ten, technieken, len, bivak, ambach feesten, talen ritue s, bijnamen , stoeten, processie ns da el, ne to n, re liede enz. ,sporten en spelen, kunt ze doen in de brouwerij. Je n ve le n ge en br Ze zijn ontastniet vastnemen. Ze of vertellen, maar erieel erfel. Vandaar: immat ie er at m im of ar ba goed.

4 Plaatsen

haven, oude boerdemonumenten, wolkenkrabbers,, de parken, kapelletjes, rijen, Chirohemen, kastelen, tuinen, enz. kerken, bossen, windmolens, Bokrijk, ouwen wel aanraken, Je kunt die landschappen en geb aar eventjes te vermaar het is onmogelijk om ze zom r al die waardevolle plaatsen. Een verzamelterm voo oed. plaatsen is dan ook onroerend erfg

2. Chiro Retro Erfgoed! Wat heeft de Chiro zoal te bieden op erfgoedgebied? Heel wat! Dingen, plaatsen, doen, vertellen en zingen: de Chiro heeft en doet het allemaal. Check it out!

woorden met Tip: De betekenis van de in de verklaeen sterretje vind je terug gina 132. rende woordenlijst op pa

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 Dingen 4 Wie: De Burchtgravin*,

a.k.a. ‘Edelvrouwe van de minid’, ‘Koningin der dapperheid’, ‘Onze zaamheid’, ‘Hertoginne van de zuiverhe

Lieve Vrouw’, ‘Heilige Maagd’

4 In de Chiro sinds...

dus! de jaren 1950. Een stokoude dame,

4 Betekenis

dan de Moeder Maria! De Burchtgravin is niemand minder o dan ‘Burchtgravin’? Waarom noemden ze haar in de Chir de Christus KoningDie ‘ridderlijke’ naam past volledig in mantiek die in de mystiek* en de middeleeuwse burchtro Als moeder van beginjaren het Chiroleven bepaalden. bool voor geborgenheid Christus stond de Burchtgravin sym baden haar als beschermen veiligheid. Leden en leiding aan der dat ze in de Chiroloheilige van de Chirojeugd. Geen won ze haar beeldje rijkelijk kalen een centrale plaats kreeg en dat werkjes. versierden met bloemen en knutsel

4 Pittige weetjes

erp van het stenaar F. Van Reeth een eerste ontw , Rond 1950 maakte de kun t in het pleisteren Mariabeeldje verkoch Burchtgravinbeeld. Jarenlang werd e kleuren. Nu is de Burchtgravin niet De Banier*. Je had ze in verschillend enkele groepen die zelf de beeldjes meer verkrijgbaar, al zijn er nog wel gieten. e Chirohit het liedje ‘De Burchtgravinne’ een war , De Burchtgravin heeft met op haar naam staan! In sommige overal kom je de Burchtgravin tegen. , In velden en langs wegen, ep een Mariakapelletje gebouwd met gemeenten heeft de lokale Chirogro . daarin the one and only burchtgravin gelijk aan d ston avin , Een bivak zonder Burchtgr tijdens onheil! Daarom verhuisde het beeldje kplaats. de zomermaanden mee naar de biva de burchtgravin bij , Tot voor enkele jaren was uitstek veel groepen hét afscheidscadeau bij In sommige voor aftredende leiders en leidsters. elijksgegroepen werd ze ook wel eens als huw schenk gegeven. Die tip kwam voor , ‘Hou je hoofd er even bij!’ De nek van het beeldje is erg broos. de meeste Burchtgravinnen te laat. n heel wat Burchtgravinnen letterlijk Hierdoor hebben in de loop der jare e e er met sommige van die onthoofd het hoofd verloren. En wat gebeurd rd tot stoepkrijt! exemplaren? Ze werden gedegradee

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 WAT: Bivak

4 Doen, vertellen en zingen

4 een Chirotraditie sinds... prille Chirobegin, dus!).

4 Betekenis

de jaren 1930 (al vanaf het

Waarom koken Chiroleden niet zelf hun potje op bivak*? Waarom neemt de Chiro kookmoekes en –vakes mee? Waarom gaan niet alle groepen volledig op tentenb ivak? Waarom slapen veel Chirogroepen in gebouwen? Waa rom gaat de Chiro niet per afdeling, maar met de hele groep op bivak? Waarom organiseert de Chiro tijdens het bivak een familiedag? Waarom? Waarom? Waarom toch? Veel vragen met maar één antwoord : de Chiro werkt volgens de familiale methode* (vanaf de jare n 1980 heet dat de gemeenschapsgerichte methode). Een Chirogroep is als een familie: iedereen moet er zich thuis voe len. Dat is één van de grondbeginselen van de Chirowerkin g. Het is daarom dat het bivak al sinds de jaren 1940 een ‘huiselij ke’ sfeer uitstraalt: samen op bivak, sam en onder één dak, samen het eten van de kookouders verorberen, samen spelen op familied ag.

4 Pittige weetjes

, Het gebruik van het bivakthema groeide uit de wachtwoordwerking*. In de jare n 1950 kregen de leden tijdens het jaar iede re maand een werkpuntje of wachtw oord , iets in de trant van ‘gehoorzaam de leider’ of ‘dra ag je lach voor de dag’. Op bivak drijv en ze dat nog verder door. Per dag heb je één wachtwoord, heel belerend en sterk kath olie k getint – een groot verschil met de bivakthe ma’s van tegenwoordig, die overlopen van de creativiteit, absurditeit en humor. , Dat de Chiro op bivak niet zelf kookt is natu urlijk ook een gevolg van het akkoord dat in de jaren 1930 met de scouts werd afge sloten (zie ook p. 6). , Sommige groepen trekken na de ochtend gymnastiek hun Chirokleren aan om ze direct na het ontbijt om te ruilen voor spelkled ij. Volstrekt absurd? Misschien, maar ook die gewoonte vindt zijn wortels in het verl eden. Vroeger gingen ze voor het ontb ijt eers t met heel de groep keurig in uniform naar de mis. Pas daarna werd er gegeten en gesp eeld. , Veldbedden of zachte matrassen? Dat ken den ze vroeger niet. Elk lid kreeg een grot e stoffen zak die ze moesten opvullen met stro van de boer. , Bivaktijden veranderen. Begin de jaren 1980 spreken ze voor het eerst over gem engde bivakken en raakt het tentenbivak mee r en meer ingeburgerd. Het Chirobo ek* uit 1995 besteedt aandacht aan milieuvriendeli jk bivakkeren en aan de toegankelijk heid voo r alle kinderen en jongeren, ook moeilijk bere ikbare groepen en minderbedeelden. In 2004 verschijnt er een nieuw Bivakboek. Een nieuwigheid daarin is het ‘anders op biva k’ gaan. ‘Alternatieven’ die aangereikt worden , zijn een volledig tentenbivak, een biva k van een groep met voornamelijk allochtone lede n, een uitwisseling met jongeren uit and ere landen (Roundabout), een ecologisch biva k, een bivak dat openstaat voor persone n met een handicap, voor vluchtelingen en voo r kansarmen.

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

Meer lezen?

Op! Naar â&#x20AC;&#x2122;t bivak! (1956) | Zo bivakkeren wij! (1959) | Het Aktieboek (1978) | Het Bivakboek

(1980) | Het Chiroboek (1995) | Het Bivakboek (2004)

x Al die publicaties zitten in de Kipbib, Nationaal secretariaat Chirojeugd-Vlaanderen vzw, Kipdorp 30, 2000 Antwerpen. Tel.: 03-231 07 95. e-mail: documentatie@chiro.be

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 WAT: De Chirokledij, ook 4 Chiroplunje vanaf...

4 Dingen gekend als het uniform

net na de Tweede Wereldoorlog

4 Betekenis

Al van bij het ontstaan hecht de Chiro veel belang aan stijl, symbolen en rituelen, omdat die een boodschap kun nen overbrengen zonder dat daar veel woorden voor nodig zijn. Dat aanvoelen zonder spreken noemen we bij de Chiro de intuĂŻtieve methode*. Het dragen van de Chirokledij is zoâ&#x20AC;&#x2122;n stilz wijgend maar veelzeggend symbool. Het drukt ver bondenheid en gelijkwaardig heid uit. Van uniform naar Chirokled ij In de loop van de geschiedenis

verandert de Chiro drie keer van

outfit.

Leden: lichtblauw kleedje, goudgele das met lederen ring, lederen riem met Chirogesp, donkerblauwe muts, witte kousen, kentekens Leidsters: lichtblauwe bloes, donkerblauwe rok, riem met Chirogesp, donkerblauwe muts, witte kousen, kentekens

meisjesuniform 1946-1974

Donkerblauwe overgooier in jeansstof, geel hemd, leidsters dragen een fluitkoord in de kleur van hun afdeling

meisjesuniform 1974-1995

Beige rok of broekrok), rood T-shirt, donkerblauw hemd, leidsters dragen een fluitkoord

1946

1974 1 988 19 95

Chirokleren 1995-...

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

Roestbruin hemd met borstzakken, schouderstukken en open kraag, goudgele das met lederen ring, zwarte ribfluwelen (â&#x20AC;&#x2DC;floerenâ&#x20AC;&#x2122;) broek, Chiroriem, lichtgrijze sportkousen, grijze sokken, zwarte hoge marsschoenen, kentekens, leiders dragen een witte fluitkoord

jongensuniform 1946-1974

Korte donkerbruine short, beige hemd, leiders dragen een fluitkoord in de kleur van hun afdeling

jongensuniform 1974-1995 Beige short of lange broek, rood T-shirt, donkerblauw hemd, leiders dragen een fluitoord

Chirokleren 1995-...

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

1946 1974

1988 1995

4 Dingen 4 Pittige weetjes Chirokledij

, De Chiro wordt in de jaren 1930 opgericht, maar pas na de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) worden de eerste officiële uniformen verkocht. Waarom wachten ze daar 10 jaar mee? Daar zijn twee redenen voor: p De KAJ-beweging* is aanvankelijk niet opgezet met nieuwkomer Chirojeugd. De KAJ vreest dat de Chiro snel zal uitbreiden en leden zal afsnoepen. Daarom gooit ze het op een akkoordje. De Chiro mag haar werking voortzetten, maar haar leden mogen geen uniform dragen. Na de oorlog worden de plooien met de KAJ gladgestreken en krijgt de Chiro meer vrijheid. In 1942 legt de Chirotop enkele normen vast waaraan een officieel Chirop uniform moet voldoen. Tijdens de oorlog is textiel echter schaars. De jongens kunnen de eerste uniformhemden dan ook niet kant-en-klaar kopen. Ze moeten zelf een oud hemd laten verven in de officiële bruine kleur. , De fluitkoord van de leiding wordt pas in 1949 ingevoerd. Daarvoor dragen Chiroleiders een lederen schouderriem. , De kousen een handpalmbreedte onder de knie, een perfect geknoopte das, een strakke broek,enz.: het eerste uniform kun je bezwaarlijk de ideale ravotkledij noemen. Er werd dan ook niet in gespeeld. Chiroleden droegen het uniform enkel bij plechtige bijeenkomsten, optochten en grote evenementen. Voor spelactiviteiten mochten ze iets lossere kleren aantrekken. , Van uniform wisselen? Dat doe je niet zonder kleerscheuren. Telkens wanneer het nationale niveau beslist om de Chiro in een nieuw jasje te steken, wekt dat bij de lokale groepen een storm van protest op. In 1974 zijn er groepen die het nieuwe uniform omschrijven als ‘carnavalskostuum’ en ‘landlopersvodden’. De beige rokjes en shorts uit 1995 vinden veel groepen aanvankelijk te ‘scoutsachtig’. Hoe gehecht ben jij aan de huidige Chirokleren? Vanaf het einde van de jaren 1970 gaan veel groepen zelf een , groeps-T-shirt ontwerpen. In de jaren 1980 krijgt de Chiro een T-shirt: lichtgroen met in het , donkergroen ‘Chiro’ erop. Voor de speelclub is er het Rupsje Ribbel*-T-shirt. , Sinds 1995 draagt de Chiro geen uniform meer maar ‘Chirokleren’ – een betekenisvolle naamsverandering. De Chiro maakt hiermee duidelijk dat ze openstaat voor creativiteit en diversiteit. Er is nu ook een heel assortiment aan Chirokleren. Niet iedereen moet er hetzelfde uitzien. De Chiro is geen uniform blok.

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 Wat: Het heem of Chirolo

4 Plaatsen kalen

4 In de Chiro sinds... jaar en dag

4 Betekenis

Het woord ‘heem’* betekent eig enlijk gewoon ‘thuis’ en dat slaa t meteen de nagel op de kop. De Chirolokalen zijn een plek waar kinderen en jon geren zich moeten thuisvoelen. Hoe? Door ervoor te zorgen dat elke afdeling bij voo rkeur een eigen lokaal heeft en door het heem in een eigen Chirostijl in te rich ten. Wat dat juist inhoudt, is in de loop der jare n wel gewijzigd.

Het heem in de jaren 1950

Orde en tucht gaan verloren wa

nneer de leden geen respect hebben voor het heem. In de jaren 1950 zijn ver zorging, zuiverheid en christe lijkheid de sleutelwoorden. De muren worden liefst in lichte pastelk leuren geschilderd. Helle kleure n worden afgeraden. Aan de muren mogen er teksten en prenten hangen, maar dan wel netjes ingekaderd. Vaste decoratiestukken zijn: een kruisbeeld, de Burcht gravin, bloemen en planten, de afdelin gsbanier, de Belijdenis, het ma andelijkse wachtwoord, een afdelin gsschild en een mededelingen bord. Om alles netjes te houden, org aniseert een groep een paar kee r per jaar een grote schoonmaakdag.

Het heem vanaf de jaren 1960

Vanaf de jaren 1960 en 1970 wo rden thema’s als creativiteit, exp ressie, openheid en leeftijdsgebonden spelen heel belangrijk. En dat zie je ook in het heem. Zo vinden ze dat elke afdeling een leeftijdseigen lokaal moet krij gen. Voor de speelclub is dat een speelse ruimte vol koffers, kisten, poppenkas ten en met een schildermuur. Het rakwilokaal is een verzamelru imte met tentoonstellingshoekjes, een toneelruimte, een herbar ium en terrarium. Het ideale titolok aal is rood, heeft een knutselhoek en eventueel plaats om te koken. Voor de keti’s en asp i’s mag het dan weer allemaal iets kleiner en knusser zijn. Voor de meubels wordt er voorgeste ld om oude kasten, tafels en stoelen op te lappen en er een kleurig likje verf aan te geven. Verder drukt de Chiro erop dat het heem geen Chiro-eilandje mag zijn. Het moet openstaan voor andere jeugdbeweginge n die op weekend willen komen, voor mensen uit de buurt die een feestje geven, enz. Veel Chirohemen verbergen pra chtige muurtekeningen. Som mige zijn zelfs heel oud. Ken jij de ontstaansgeschiedenis van de muurtekeningen in jouw Chiroh eem? Zijn er bij die zeker bew aard moeten worden? Leg ze dan voor de veiligheid vast op foto !

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 Dingen 4 Wat: kentekens

en symbolen g

tstaan van de bewegin

t on 4 In de Chiro sinds... he

4 Betekenis

t in de jaren 1960 een symbool erop. To t me f sto s kje stu n zij iro Kentekens afdelingsleven. De Ch belangrijke rol in het n ee s en ek nt ke n ele sp oude even op: wat. We sommen de heeft er dan ook heel n 1) Het afdelingsteke opname in de leden na hun officiële iro Ch de n ge kre en Dat tek te worden, moest ijving*. Om ingelijfd nieuwe afdeling: de inl jvoorbeeld orwaarden voldoen (bi vo n va um nim mi n ee je aan men, de regels van naar de activiteiten ko een aantal keer op rij en, enz.). bepaalde spelen kenn 2) Het belofteteken n in een afdeling maanden meedraaide le ke en en led e uw nie n. Tijdens de Nadat lofte* voor te bereide Be n hu om d dig no werden ze uitge aan de afdelingsgeest n ze trouw te blijven fde loo be ing gg fle beloftea zwart-en-geel ns ontvingen ze een lge rvo Ve . len ea -id g, en aan de Chiro die van de Vlaamse vla uren dezelfde zijn als kle die t Da . men aa ek ‘Vl tet belof ed worden tot fiere jeugd moest opgevo is geen toeval: de Chiro -meisjes’. sche Kristi*-jongens en

t niet op hun 3) Het burgerteken rs en leden droegen he ide Le . en tek iro Ch talen ee toonden ze ook in Dat is een wit me of schoolkleren. Hierm rkwe n hu op l we , Chiro-uniform . t ze bij de Chiro waren het dagelijkse leven da van de leiding 4) Het belofteteken n. est de Belofte aflegge Ook de leiding mo erk voor leiding t in de kleur 5) Het afdelingskenm hun schouder een lin n aa g din lei de g oe 60 dr Tot in de jaren 19 . ng van de afdeli ngsschild ar vroeger bestond 6) Het speciale leidi leidingsploeg gelijk, ma de in en ere ied is ig ne Tegenwoord amide had je de gewo ie. Onderaan in de pir ch rar hië e rs, lijk t)e ide d(s du n lei er ee groeps daarboven stonden de rs, t)e d(s lei ng eli afd je de nationale leid(st)ers en ding. Aan de top had lei ds on rb ve en stgevolgd door de gewe iding. leiding of Landsbondle

vervolg kentekens en symbolen

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 Dingen

Beloftes en inlijvingen zijn ond ertussen uit de Chiro verdwene n, de rol van kentekens is veranderd. Sym bolen spelen nog wel een bel angrijke rol. Het meest herkenbare symbool is zonder twijfel het Chiroteken . Dat is in de loop van de Chirogeschiedenis enkele keren aangepast. We schetsen hier de evolutie. 1) Het eerste Chiroteken. De X en de P verwijzen naar de Gri ekse schrijfwijze van de hoofdletters C en R, ofte wel Chi en Rho. Dat zijn de eer ste letters van ‘Christus’. In de beginjaren wil de Chiro zich heel duidelijk als godsdienstige beweging profileren. Het Chi -Rho-teken is een pak ouder dan de jeugdbeweging Chiro. Het werd onder andere gebruikt door de eerste christenen, die het vooral op sarcofagen schreven. Je vindt het ook terug bij andere christelijk geï nspireerde bewegingen, zoals de KSA*. 2) Het Chiroteken in de jare n 1960. De XP blijft bestaan. Daarnaast gebruiken ze nu ook een half open cirkel met een kruis in de ope ning. 3) Het huidige Chirosymboo l. In 1984 vervangen ze het oude XP-teken door een P met een halve cirkel erdoor. Met die wijziging ma akt de Chiro duidelijk dat ze een gemeenschap wil zijn (de cirkel), maar wel één die openst aat voor alle kinderen en jonger en (open cirkel). De Chiro is gee n eiland, geen apart kliekje, ma ar een open groep die verbonden is met de omgeving, de buurt, het netwerk en de wereld.

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 doen, vertellen en zingen 4 Wat: Muziek 4 De Chiro zingt al sinds... de

jaren stillekes

4 Betekenis

nds bij het sformatie, op tochten, ‘s avo Zondag tijdens de opening tijdens de onde, na het middagmaal, kampvuur, tijdens de zangst uit te gen ft niet veel nodig om in zin Startdag enz.: de Chiro hee dig. van de Chiro is dan ook onein barsten. Het liedjesrepertoire iedjes, djes, nazingliedjes, afdelingsl Van stapliedjes, jaarthemalie herhaes tot irritant lange liedjes vol bivakliedjes en uitbeeldliedj s aan ker ssie wel een paar tijdloze kla ling. Elke generatie voegt er toe. schept een band, in de Chiro? Samen zingen gen on gez eel zov er rdt Waarom wo De teksten van Chiroept een bepaalde sfeer op. het creëert groepsgevoel, het belangrijk zijn. In aan die voor de beweging ’s ma the k vaa ook n jde sni roliederen , in de jaren 1960 en 1970 ral religieuze strijdliederen de jaren 1950 zingen ze voo , enz. Er zit dus maatschappijkritische liedjes 0 198 n jare de in en, der protestlie dan je denkt! echt wel meer in een liedje ziekkorps) De muziekkapel* (of het mu rariteit, maar vroeger hadden Vandaag is het misschien een pel: een soort minifanveel groepen een muziekka fare binnen de Chirogroep. eigen trommel- & In de jaren 1950 paste een n binnen de riddersymklaroenenkorps als gegote ad door de hele Chiroboliek, die als een rode dra eren, met vlaggen en werking liep. Keurig march ziekkapel. Het muziekwimpels, en voorop: de mu bij speciale gelegenheden, korps trad enkel naar buiten bedevaarten. zoals groepsoptochten en n die er een muziekkorps op Nu zijn er nog zo’n 40 groepe n geregeld samen. Er worde na houden. Die werken ook atpla isseld. Op meerdere partituren en ervaring uitgew nde * georganiseerd: feestviere sen wordt zelfs een taptoe andere korpsen uit. eid bij die gelegenh en dig no rps kko zie mu t me groepen vervolg muziek

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

20 4 doen, vertellen en zingen 4 Pittige weetjes

half uur zangstonde. iedere zondag ongeveer een ze n lde hie r ege Vro , twijfel de gitaar! nt aller tijden? Dat is zonder me tru -ins iro Ch ste lair pu t , Het po Chiro ontstaan zijn, zijn nie rockgroepen die binnen de De kt! roc iro Ch De , te tellen.

Meer lezen (horen of zingen?) Surf naar www.chiro.be/retro

Daar vind je een volledig overzicht van alle uitgaven, platen, cassettes, cdâ&#x20AC;&#x2122;s en liedjes.

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 Dingen 4 Wat: De Chirovlag of groepsbanier* 4 In de Chiro sinds... 1935

4 Evolutie:

1935 – eind de jaren 1960: gele vlag uit stof met een zwart XP-teken voor de jongens en een wit XP-teken voor de meisjes (zie ook ‘kentekens en symbolen’).

Eind de jaren 1960jaren 1970 vlag met cirkel en kruis

1984 tot 1997 gele vlag uit nylon met het huidige Chirosymbool in het bruin

1997 tot vandaag rode vlag uit nylon met beige en blauwe vlakken en een blauw Chirosymbool

4 Betekenis ‘s Morgens op bivak: opstaan, ochtendgymnastiek, formatie, tijd om de vlag te hijsen, maar wat blijkt? Moord! Brand! Terreur! Iemand heeft de Chirovlag gepikt! De meeste groepen vinden het echt niet grappig als er iets met hun vlag gebeurt. Vlaggen betekenen iets, ze hebben een sterke symbolische lading. Afhankelijk van de periode krijgt de Chirovlag een andere betekenis. Op de oudste Chirovlag of banier prijkt een XP-symbool of Chi-Rho-teken. De XP-vlag is van oorsprong een oorlogsvlag. Ze wordt voor het eerst gebruikt in het leger van de Romeinse keizer Constantijn, een gedreven voorvechter van het Christendom. Dat ook de Chirojeugd die vlag gebruikt, is geen toeval. Van de jaren 1930 tot en met de jaren 1950 worden de Vlaamse katholieke jeugdbewegingen omschreven als een religieus ‘leger van leken’. Jeugdbewegingsleden moeten ten strijde trekken voor Christus Koning en het christelijke geloof. In vervolg vlaggen

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 Dingen

elen hun dus iets heiligs. Groepen behand de beginjaren heeft de banier jes en ze krijgt een niet gebruikt worden in spellet vlag met veel respect. Ze mag akplek en tijdens feestavonden. ereplaats in het heem, op de biv aardig leger van Chiro zich niet langer als strijdv Vanaf de jaren 1960 profileert de invulling. Een een andere, minder religieuze Christus. De vlag krijgt dan ook actief is. Ze staat er op die plaats een Chirogroep wapperende vlag toont aan dat g nog de nodige . Daarom verdient ze ook vandaa zelf ep gro de r voo l boo sym dus hoort niet thuis in handdoek, geen poetsvod en ze eerbied. De Chirovlag is geen samenkoelplaats waaronder jong en oud zam ver een is Het . ffer dko klee de ver men.

4 Pittige weetjes

vlaggen. Naast de ro niet ĂŠĂŠn, maar verschillende , Lange tijd had de Chi ren, de gsvlaggen in de afdelingskleu groepsbanier had je de afdelin vlaggen van de groepsbanier), de vendel bivakbanier (een steviger versie rden voor (die enkel gebruikt mochten wo noenen*. De het vendelzwaaien) en de pen wimpels die pennoenen waren driehoekige het afdelingseen belangrijke rol speelden in afdeling leven. Vroeger verdeelden ze elke dels. In onder in kleine groepjes of ven tegen elkaar spelen moesten die vendels het opnemen. rovlag gewoon , Vandaag kun je de Chi ier. Dat was kant-en-klaar kopen in De Ban bood vroeger niet het geval: De Banier een handpakketjes stof aan met daarbij te maken. leiding om een stoffen XP-vlag hoorde een meta, Bij de eerste Chirovlag . Zo kon de len banierspits met Chiroteken ochten. vlag mee tijdens marsen en opt op een overdreven , De Chiro heeft nooit De leden manier gedweept met de vlag. af op de en de leiding leggen geen eed ele rituelen t trouw. Wel kent de Chiro enk vlag en we zweren haar ook nie avondvlagde en , zoals de vlaggengroet die te maken hebben met de vlag wacht: twee de Jongenschiro ook de vlaggen gengroet. Na WOII ontstaat in mige groenacht de groepsbanier. In som kerels bewaken gedurende de op bivak d tot een spel dat nog ieder jaar pen is vlaggenwacht uitgegroei gespeeld wordt.

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

Meer weten

over vlaggen in en buiten de Chiro? De Keure (1955) x te raadplegen op www.chiro.be/retro | Het Chiroboek (1995) | Geens F.H. (2002) Banistiek: er wappert een vlag.

4 Dingen

4 Wat: spelen: bosspelen, kringspelen, pleinspelen, sportspelen, fantasiespelen, dorps- en stadsspelen, creatieve en expressieve spelen, rustige spelen, hevige spelen, binnenspelen, buitenspelen, enz. 4 In de Chiro sinds... het ontstaan van de beweging

(en zelfs ietsje vroeger)

4 Evolutie Al in de patronaten*, de voorloper van de Chiro, is spelen één van de belangrijkste activiteiten (zie ook p. 28). Een Chirospel bestaat bij voorkeur uit een aantal regels en wordt ingekleed in een thema. In de jaren 1930 en 1940 zijn ridders, de kruistochten en de Guldensporenslag* populaire thema’s. Spel is een vorm van ontspanning, maar vaak is het ook erg spannend. Tot in de jaren 1960 worden Chirogroepen binnen hun leeftijd scategorie nog eens opgedeeld in kleinere groepen of vendels*. In spelen nemen zij het tegen elkaar op. Competitieve spelen zijn dan ook heel populair. Wanneer de vendelwerking verdwijnt, neemt ook de competitieve sfeer van de Chiro af, al blijven natuurlijk nog veel spelen draaien om winnen. Behalve aan spel blijft de Chiro ook aandacht besteden aan sport en bewegingscultuur. Vooral ploegsporten als voetbal, volleybal en honkbal zijn populair en staan regelmatig op het programma. In de jaren 1960 komen ook de creatieve spelen op. Door de groeiende interesse voor expressiviteit en creativiteit worden knutselen en toneelspelen populair. Naar het einde van de jaren 1960 gaan ze op nationaal niveau meer en meer aandacht besteden aan maatschappelijk engagement, maar veel groepen vinden spelen belangrijker dan actie voeren . Daarom komt spel in de jaren 1970 opnieuw hoog op de nationale agenda te staan. De Chiro is een spel- én een maatschappijbeweging. De Chiro draait om spelend opvoeden en spelend samenzijn. Spelen en allerlei activiteiten ondernemen, daar blinkt de Chiro tot op heden nog altijd in uit.

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 Dingen 4 Wat: Tijdschriften

4 In de Chiro sinds... het ontstaan

van de beweging

4 Betekenis

Spelen, activiteiten, het jaarth ema, groepsinfo, bivak, enz.: je leest er alles over in de Chirotijdschriften. Voor de Chiro zijn tijdschriften altijd al een belangrijk communicatiemiddel geweest. Door de jaren heen heeft de Chi ro heel wat bij elkaar geschreve n. Je hebt de nationale tijdschriften, de ver bondelijke en de gewestelijke. Daa rnaast geven de meeste groepen een paar kee r per jaar een tijdschriftje of kra ntje uit. Ze allemaal opsommen, is onmogelijk. Daa rom beperken we ons hier tot de tijdschriften die de nationale Chiro door de jare n heen verspreid heeft.

De oude Chirotijdschriften kun je raadplegen in de bibliotheek van de Chiro Wil je dat? Neem contact op met Chirojeugd-Vlaanderen vzw | Kipdorp 30 | 2000 Antwerpen | tel.: 03-231 07 95 | e-mail: documentatie@chiro.be

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

4 doen, vertellen en zingen 4 Wat: Bijnamen 4 In de Chiro sinds... er mensen zijn Voorbeelden Pink, Witte Willems, Zwatte Janssens, Lange Voos, Tette, Por, Billenman, Herr Fristi, De Prof, den Das, Mentos, Hanziebar, Marino Falko, Jos Tomaat, Rosse Modest, Pijp, Snoekem, SliSSe, De Boobie, den Banaan, Happy Keppi, de kakzak, de krolly, den dévé, fikske, den droggy, de rotten appel, brambo, de Jezus, den tamme, den horny, de buis, de pil, de Vapo, de Pluto, de Pino, de Makke, den Desse, den DJ, den “Uitschot”, Ternelle, Krulle, Banckaerte, Zorba, Powertrol, Luize, Woenie, Maertepik, Tiene van’n Tweeën, Fulle, Spiere, Chuck, Burnie, Sabam, Rakette, Sambrero, Nekke, Woordje, de Mus, Tuffie, Proske, Stroefel, de Visboer, Groovie Verhoevie, Pancake, Boerie, Pirre, Zip, Wipo, Zjang, Stek, Sjap, den Tippex, de Woody, den Broemer, de Simba, de Koran, Domi, Tjop Tjoy, de Woeps, de Djiezes, de Strop, de Pee (grote en kleine), de Paster, de Kocky, het Velleke, de Kartonnen Willy, de Fats, Patéke, de Piwi, den Oetepoet of Oetie, Kassius, de Paesjie, de Foxie, den Tand, de Falcon, de Faeshaas, Zathalie, het schaap, het Kalfke, den Urbie, Kokkinoe, Buffel/Bunny

4 Bijnamen erfgoed? Laat me niet lachen!

Het zal je misschien verbazen, maar jawel, bijnamen zijn wel degelijk erfgoed. Niet alleen omdat sommige mensen hun Chirobijnaam een leven lang meedragen, maar vooral omdat bijnamen deel uitmaken van het Chiroleven. Ze behoren tot het alle(zon)daagse. In bijna elke groep zijn er wel leden of leid(st)ers met bijnamen.

4 Verklaring De verhalen achter die bijnamen zijn heel uiteenlopend. Sommige zijn een verbastering van de voor- of achternaam, er zijn bijnamen die naar een uiterlijk kenmerk of typisch gedrag verwijzen, bijnamen waar een grappige anekdote aan verbonden is, bijnamen die iets over het beroep of de studies van de persoon zeggen, volstrekt absurde bijnamen, enz.

p hoo en s e e vl rtor boo felix

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

3. Retro gaan: zo doe je dat

Retro gaan

le manier naar het heden halen ... dat is het verleden op een origine je t het erfgoed en de geschiedenis van me n gaa slag de aan f atie cre is dat ... eigen groep

Er zijn verschillende manieren waarop jouw groep retro kan gaan. 1. Dompel jezelf onder in de geschiedenis van jouw groep. Neem een duik in het Chiroverleden! Feiten en verhalen verzamelen, ordenen, onderzoeken en beluisteren. Een hele uitdaging! (p. 28) 2. Zoek welke kostbare Chirospullen er bij jou op zolder, in de kelder of in het heem liggen. Zorg ervoor dat die stukjes erfgoed optimaal bewaard worden voor de toekomstige generatie Chirojeugd. Zeer belangrijk! (p. 98) 3. Maak van je jubileum een nooit gezien retrofeest. Aan mogelijkheden geen gebrek! Wil je een tentoonstelling, een boek, een website of een fenomenaal evenement? Blader dan snel naar p. 106

deel 1 | Inleiding: Chiro Retro

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

EEN DUIK IN HET CHIR Je hoort oud-leiding soms wel eens diep zuchten: “De Chiro, het is niet meer wat het geweest is!”, gevolgd door een klagerige uitstoot als “In onze tijd...”. Ja, hoe zat dat nu eigenlijk in ‘onze’ tijd? Was de Chiro van vroeger zo anders? Droegen ze toen al beige shortjes en rokjes? Zongen ze dezelfde liedjes als vandaag? En ging de leiding toen ook al op IK en SB? Tijd voor een grondig onderzoek! De vraag is alleen, hoe begin je daaraan? Wie het verleden van zijn of haar groep wil bestuderen, bereidt zich best goed voor. Elke Chirogroep heeft haar eigen verhaal. Sommige groepen zijn zo oud als de nationale Chiro. Andere bestaan pas een paar jaar. Er zijn groepen die vroeger niet gemengd werkten, maar waar jongens en meisjes vandaag vredig samen Chiro maken. En dan is er nog het verhaal van de groepen in de stad en dat van de groepen op het platteland. Elke groep heeft op haar eigen unieke manier Chirogeschiedenis geschreven. Er zijn met andere woorden duizenden Chiroverhalen, maar ze hebben wel allemaal één ding gemeen: Chiro. Voor je je

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

tanden in je eigen Chiroverhaal zet, is het daarom belangrijk dat je eerst wat meer leest over het ontstaan en de ontwikkeling van de grote Chiro: het verhaal van nationaal, zeg maar. Zo zul je bepaalde woorden, conflicten, gewoonten en tradities beter kunnen kaderen.

Het verhaal van nationaal 1. Er waren eens... de patronaten Het nationaal verhaal begint zo’n goede 150 jaar geleden, halfweg de 19e eeuw. Op dat moment is België nog erg landelijk, al komt hier stilaan verandering in. De steden groeien en de industrie met haar grijze fabrieken doet haar intrede.

OVERLEDEN Voor gewone mensen is het leven in de stad alles behalve een lachertje, en ook de arbeiderskinderen hebben het hard te verduren. Zo gauw ze kunnen, moeten ze meedraaien in de fabrieken. Naar school gaan is dus wel het laatste van hun zorgen. Omdat de Kerk vreest dat net die jeugd het slechte pad zal kiezen, richt ze in de grootste Vlaamse steden parochiale jeugdverenigingen op: de patronaten*. Hier hopen ze de volksjeugd af te schermen van de verderfelijke buitenwereld en geven ze hen een ernstige opvoeding mee. In het patronaat krijgt de arbeidersjeugd op zondag â&#x20AC;&#x201C; hun enige vrije dag â&#x20AC;&#x201C; een goed gevuld programma voorgeschoteld. De nadruk ligt op godsdienstige vorming. Spelen doen ze er ook, maar altijd onder het wakende oog van pries-

29 ters en vrome leken. Omdat de jeugd zelf niet veel te zeggen heeft, kunnen we het patronaat nog geen jeugdbeweging noemen. Het is eigenlijk een soort beschermende jeugdzorg. Hoe past de Chiro nu in dat plaatje? De Chiro groeit uit de patronaten wanneer die ten onder dreigen te gaan. Dat is net na de Eerste Wereldoorlog (1918). Ondertussen is het onderwijs beter uitgebouwd en zijn er meer sociale voorzieningen voor het volk. Patronaten worden een vorm van vrijetijdsbesteding en krijgen concurrentie van nieuwe ontspanningsmogelijkheden zoals cinema en sportclubs. Bovendien spreekt de belerende toon van de patronaten jongeren niet langer aan. De jeugd wil zelf het heft in handen nemen. En dat mogen ze: in een nieuw soort jeugdwerk dat begin de jaren 1930 opkomt, de jeugdbeweging. Het gevolg is dat de patronaten moeten opboksen tegen jeugdbewegingen als de KSA*, de KAJ* en de BJB* (later KLJ*). Die nieuwkomers maken met hun strakke uniformen, vaandels*, banieren* en marsliederen een enorme indruk op de

In het patronaat wordt voornamelijk binnen gespeeld.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

naoorlogse jeugd. Het zijn trouwens de jongeren zelf die er de leiding nemen. De patronaatsleiders beseffen dat ze moeten vernieuwen, maar bij gebrek aan overleg en coördinatie komt een vernieuwingsbeweging maar moeizaam op gang.

2. De Jos brengt nieuw leven Even ziet het er dus niet goed uit voor de patronaten. Daar komt verandering in wanneer Jos Cleymans* in 1934 op het toneel verschijnt. Cleymans heeft van de kerkelijke overheid de opdracht gekregen om zich over de jongenspatronaten te ontfermen. Hij komt op de proppen met enkele nieuwe ideeën en technieken die het patronaat opnieuw aantrekkelijk moeten maken. Hij giet zijn vernieuwende visie in een aanstekelijk artikel, ‘Nieuw Leven’*, dat in oktober 1934 verschijnt in het leiderstijdschrift Het Katholiek Patronaat*. Over de vernieuwing van het meisjespatronaat wordt voorlopig nog niet gesproken.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Maar waarom is Jos Cleymans eigenlijk zo gebeten om de patronaten van de ondergang te redden? Om dat te begrijpen, moet je eerst wat meer weten over de Katholieke Actie*.

Hoe kun je een saai patronaat opnieuw hip maken? Jos geeft enkele nuttige tips Steek je licht eens op bij andere jeugdverenigingen. Ik deed veel inspiratie op bij de Duitse jeugdbewegingen Neudeutschland* en Quickborn*. Ook de Vlaamse KSA en de Tiense Kristi-jeugd* brachten me op ideeën. Een hecht groepsleven, spelen in openlucht en godsdienstige inspiratie. Ik nam het gewoon van hen over. Maak gebruik van een overkoepelend thema. Ik koos voor ‘het ridderschap in dienst van Christus Koning’. Dankzij het succes van de Katholieke Actie wist iedereen waar ik het toen over had. Ik zag de patronaatsleden als koene ridders die ten strijde zouden trekken voor het katholieke geloof. Het Christus Koningthema bepaalde heel het Chiroleven: afdelingskreten, liederen, gebeden, jaarthema’s, enz. Christus Koning had zelfs een eigen feestdag!

Velen van jullie vieren die tot op de dag van vandaag. Wist je trouwens dat het woord Chiro uit het Christus Koningthema is ontstaan? De Griekse letters ‘Chi’ en ‘Rho’ zijn de eerste letters van Christus. Pak uit met een opvallende stijl! Vlaggen, banieren, wimpels, trommels, marsen, kentekens, strijdliederen enz. De jeugd van de jaren 1930 was er dol op. Het doet misschien wat militair aan, maar dat paste in het thema. Ha ja: wij vochten vanuit onze katholieke overtuiging voor onze held Christus Koning. Laat de jeugd zelf het spel voorbereiden en begeleiden. Niet zoals in de oude patronaten, waar oudere dames en heren voortdurend streng toekeken. Laat de leiders zelf verantwoordelijkheid opnemen.

2.1. De Katholieke Actie Na de Eerste Wereldoorlog krijgt de Kerk het hard te verduren. Het is de geestelijke overheid niet meteen duidelijk hoe ze moet omgaan met de modernisering die de naoorlogse samenleving is binnengeslopen. Het aantal priesterwijdingen daalt en de Kerk vreest een algemene zedenverwildering. Om die tendens de kop in te drukken, lanceert Paus Pius XI een tegenbeweging: de Katholieke Actie (KA)*. Het plan is dat de gewone mens een actieve rol gaat spelen bij het herwinnen van katholieke zieltjes. Hoe pakt de Kerk dat aan? Door her en der katholieke verenigingen uit de grond te stampen!

In Vlaanderen wil de KA vooral de jeugd bereiken. Om dat zo goed mogelijk te doen, richt de Kerk per sociale stand een jeugdbeweging op. De arbeidersjeugd kan naar de KAJ gaan, de boerenjeugd naar de BJB en de studenten naar de KSA. Al die katholieke jeugdverenigingen worden samengebracht onder één koepel, het Jeugdverbond voor Katholieke Actie (JVKA)*. Ook de patronaten sluiten zich bij het

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

JVKA aan, maar anders dan de jeugdbewegingen richten zij zich op alle jongeren, ook op de hele jonge. Met zo’n brede doelgroep beschouwen de standenjeugdbewegingen de patronaten als een geduchte concurrent. Vooral de KAJ heeft het moeilijk met die situatie. Zo ontstaat er een hevig conflict dat – volgens de kerkelijke overheid – maar beter zo snel mogelijk opgelost kan worden. Na veel geharrewar komen ze overeen dat de patronaten geen leden mogen hebben die ouder zijn dan 14. Die jongeren moeten doorgestuurd worden naar de voor hen gespecialiseerde standenjeugdbeweging. De patronaatsleden mogen ook geen uniform of andere uiterlijke kentekens dragen. Jos Cleymans is het hier echter niet mee eens. Hij ziet de toekomst van de patronaten veel groter. Volgens hem moet het patronaat net dé jeugdbeweging van de KA worden. Dat wil KAJ-proost Cardijn* dan weer absoluut vermijden. Binnen de KA is er dus een ware machtsstrijd om de jeugd. In 1935 wordt Cleymans pastoor van Willebroek. Toeval? Sommigen beweren dat hij met opzet een andere opdracht kreeg: Cardijn wilde hem weg.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Vrolijke, vrolijke vrienden? 4 De patronaten versus de scouts De relatie tussen de patronaten en de scouts is erg dubbelzinnig. Het scoutisme komt net voor WOI uit Groot-Brittannië overgewaaid. Ook de patronaten zijn wel te vinden voor de survivaltechnieken van het scoutisme*. Zo ontstaan er binnen sommige patronaten scoutsgroepjes. Maar wat blijkt? Veel van die groepjes groeien uit tot zelfstandige scoutsbewegingen, vooral in de steden. Het spreekt voor zich dat de patronaatsbestuurders daar niet om kunnen lachen. 4 En wat met de KAJ? Zowel de patronaten als de KAJ richten zich voornamelijk op de gewone volksjeugd. Op nationaal niveau staan Cleymans en Cardijn lijnrecht tegenover elkaar. Ook op lokaal niveau wil het in de jaren 1930 en 1940 niet altijd boteren tussen de KAJ en de latere Chiro. Als de +14-jarigen naar de KAJ overschakelen, zal het patronaat immers snel zonder leiding vallen. Toch is het niet al geruzie dat de klok slaat. Er is ook sprake van samenwerking. In veel parochies is het net de KAJ die voor de 7- tot 12-jarigen met een Chirogroep van start gaat. Van een haat-liefdeverhouding gesproken! 4 Doen! Is jouw Chirogroep in de jaren 1940 of 1950 ontstaan? Ga dan zeker eens na hoe de verhoudingen in jouw parochie lagen.

3. De patronaten worden Chirojeugd Nu Jos Cleymans weg is, moet iemand anders zijn schouders onder de vernieuwing zetten. In 1938 wordt Leo Van Hoebroeck* nationale proost van de patronaten. Het eerste wat hij doet, is een studiekring* oprichten. Die moet de nieuwe ideeën verder uitdiepen en verspreiden. Niet eenvoudig, want ondertussen breekt de Tweede Wereldoorlog uit (1940-1945). De Duitse bezetters verbieden alle groepsactiviteiten die niet religieus zijn en ze censureren alle tijdschriften en publicaties. Ondanks de moeilijke oorlogsomstandigheden spoort Van Hoebroeck groepen aan om verder te werken. Enkel de vernieuwingsgezinde patronaten slagen daarin. Niets staat de vernieuwing nu nog in de weg. De patronaten krijgen een nieuwe naam: de ‘Chirojeugd’*. Net na de oorlog roept de studiekring zichzelf uit tot Landsbond. Hierdoor is er voor het eerst een overkoepelende structuur die alle patronaten – of beter: Chirojeugdgroepen – bij elkaar houdt. Als verbinding met de lokale groepen ontstaan de verbonden en de gewesten. De Landsbond publiceert brochures, mappen en boeken, en organiseert vorming voor leiders. In maart 1941 verschijnt het eerste nummer van het

tijdschrift Mededeelingen van Chirojeugd*. Het conflict met de KAJ sleept nog een tijdje aan, maar in 1946 wordt de Chirojeugd officieel erkend als volwaardige jeugdbeweging.

Waar blijven de meisjes in dat verhaal? Tot nu toe stonden de meisjespatronaten in de kou, maar met Van Hoebroeck komt hierin verandering. Hij richt in 1941 een zelfstandige meisjesbeweging op die zich ontwikkelt naar het voorbeeld van de jongens.

Doen alle meisjes mee met de Chirojeugd? Nee, in WestVlaanderen richt het bisdom Brugge voor de meisjes een eigen jeugdbeweging op: de Kroonwacht*. Pas in 1965 sluit de Kroonwacht bij de Chirojeugd aan.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

4. De Chirojeugd? Hoe marcheert dat?

In 1942 overlijdt Van Hoebroeck onverwacht aan een beroerte. Hij wordt als proost opgevolgd door Albert Peeters*. Peeters schrijft enkele handboeken, waaronder het basiswerk Grondslagen der Chirowerking*. Wat houdt

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

de Chirojeugd juist in en hoe gaat de beweging te werk? Je leest het allemaal in dat handboekje. Opvallend is dat heel wat ideeĂŤn en werkwijzen tot op de dag van vandaag het Chiroleven bepalen â&#x20AC;&#x201C; al zijn er natuurlijk ook grote verschillen. Wat zijn zoal de opvallendste kenmerken van de Chirojeugd?

... een jeugdbeweging met een goed uitgebouwd pedagogisch systeem A) De groeimotieven De Chirojeugd is een godsdienstige jeugdbeweging. Kinderen groeien er uit tot goede christenen die zich inzetten voor hun medemensen. Hoe doen ze dat? Door de drie groeimotieven* te volgen. Voor de jongens zijn dat blijheid, kranigheid en kameraadschap, voor de meisjes blijheid, kranigheid en zonnige goedheid. B) De drie basismethoden De Chirojeugd wil haar godsdienstige idealen volgens drie methoden bereiken. De drie basismethoden* spelen ook vandaag nog een rol.

1. De familiale methode* Een Chirogroep is als een familie. Iedereen is er met elkaar verbonden en voelt er zich verantwoordelijk voor elkaar.

Het is daarom dat... 4 De Chirolokalen ‘heem’ worden genoemd, een ander woord voor ‘thuis’ 4 De Chiro met de hele groep op bivak gaat en niet per afdeling zoals bij de scouts oorspronkelijk de gewoonte is.

2. De esthetische of intuïtieve methode* Chiro is niet iets dat je volledig kunt uitleggen. Je moet het voelen en meemaken. De Chiro roept dat gevoel op via een eigen, opvallende stijl. Piekfijne Chirouniformen, marsliederen, een veelvoud aan formatievormen, groeps- en afdelingsbanieren, fluitsignalen, een keurig versierd heem: het is niet louter uiterlijk vertoon. Al die elementen scheppen eenheid en roepen verbondenheid op. 3. De actieve methode* De Chirojeugd nodigt jongeren uit op om zelf verantwoordelijkheid op te nemen. Leiders en leidsters moeten inspirerende persoonlijkheden zijn die hun leden motiveren om deel te nemen aan het groepsleven.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

... een beweging die werkt met jaarthema’s, wachtwoorden en actiepunten Vanaf de jaren 1940 werkt de Chiro met een jaarthema*. Het zal je niet verbazen dat de jaarthema’s uit de beginjaren erg christelijk zijn. Tip: Een lijst van alle jaarthema’s vind je op www.chiro. be/oude_jaarthemas.

Om het jaarthema levendig te houden, wordt er elke maand een wachtwoord* verspreid. Dat is een maandelijkse spreuk waarrond gewerkt en geleerd wordt. De wachtwoordjes worden in de leidingstijdschriften gepubliceerd en uitgelegd.

Maand September Oktober November December Januari Februari Maart April Mei

... de belijdenis Wie uit de jaren 1950 kent niet de Belijdenis*? Dat is de poëtische verwoording van het Christus Koningideaal en de groeimotieven.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

En dan zijn er nog de actiepunten. Dat zijn duidelijk geformuleerde opdrachten die de leiding en de leden moeten uitvoeren Wachtwoorden en actiepunten 1946-1947 Wachtwoord Als een vlag in storm!

actiepunt

Godsdienstig

n met een

Werk beginne kruisteken

den

bben (Pater-

Wapens bijhe noster)

Houd u fier!

eken voor Verzorgd kruist overledenen bed (hanHouding bij ge den en oogen)

! In houwe trouw cht Blijf op de wa

Onze Vader

Uw rijk kome

d! Tot strijd berei ijten!

Dapper doorb

Ons is de zege

en! Met rein blazo

H. Mis in de we

Akte van berou

in Flinke houding

de kerk

ten

3 Weesgegroe

punt

Zedelijk actie

zijn Overal op tijd Handen uit de

zakken

Woord houden Niet bluffen Snoepcenten

offeren

Oorlog aan de

leugen

Niet snoepen

in de week

ing (niet Kranige houd en) liggen of hang Gesprekken

... een beweging met eisen en beloftes Tegenwoordig hoef je je niet meer te bewijzen in de Chiro. Dat was in de beginjaren van de Chiro wel anders. Echte Chirojongens en -meisjes voldeden aan bepaalde eisen* en vaardigheden. Zo wist een goed lid hoe de Chirogroep in elkaar zat, en kende hij of zij de Chiroliedjes en spelregels uit het hoofd. Eens je die en andere eisen onder de knie had, mocht je de inlij-

vingseis afleggen. Je werd dan officieel in je afdeling opgenomen of ingelijfd. Na enkele maanden mocht je de Belofte* afleggen. Dat leverde het fel begeerde belofteteken op (zie ook p. 17). De Belofte was de stap die je kon zetten om geheel in de geest van je afdeling te leven en om de Belijdenis na te leven. Een moment om trots op te zijn!

... een beweging van vendels en pennoenen Iets wat de Chiro van nu niet meer kent, is de vendelwerking*. Een Chirogroep uit de jaren 1950 bestond uit drie afdelingen. Elke afdeling werd verder onderverdeeld in groepjes of vendels. Bij de jongens stonden aan het hoofd van zoâ&#x20AC;&#x2122;n vendel een vendelleider en een voorman, bij de meisjes een

vendelleidster* en een hulpvendelleidster*. Tijdens optochten droegen de voormannen en hulpvendelleidsters het pennoen*. De vendels hadden behalve een eigen pennoen ook een eigen naam, een hoekje in het heem, een beschermheilige, een eigen wapenschild en een ordekreet. In bijna alle spelen vormden de vendels een vast team en moesten ze het tegen elkaar opnemen. Zo konden ze punten bij elkaar sprokkelen. Hierdoor heerste er bij de prille Chirojeugd een sterk competitief sfeertje. Doen! Ga eens na of iemand van jouw oud-leiding nog een pennoen bezit!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

... een beweging met een strakke zondagindeling

4 8 uur: Gezamelijke groepsmis 4 11 uur: Vendelleid(st)ersvergadering 4 14 uur: Opening 4 14.30 uur: Lof (gebedsdienst met zang) 4 15 uur: Buitenspel 4 16 uur: Koffie

... een beweging van burchtknapen en zonnekinderen Kwiks, tiptiens of toppers? Die kennen ze in de jaren 1950 niet. De afdelingsnamen van toen verwijzen naar het ridderlijke Christus Koningthema. Bij de meisjes gaan ze in de jaren 1940 al van start met een sterrekesafdeling.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

4 17 uur: Buitenspel en stijloefeningen zoals die zijn voorgeschreven in de Keure 4 18.30 uur: Binnenspel 4 19.30 uur: Zangstonde 4 19.45 - 20 uur: Sluiting

Om de oudere leden beter voor te bereiden op het leiderschap wordt er binnen de kerelsafdeling een aspirantenwerking op gericht. In 1959 worden de aspiâ&#x20AC;&#x2122;s een op zichzelf staande afdeling.

... een beweging van fiere, Vlaamse jeugd! “Ik wil een fiere, Vlaamse Christijongen zijn” – “Ik wil een fier, Vlaams Christimeisje zijn” Zo begint de Belijdenis. De Chiro is christelijk en Vlaams tegelijkertijd. De strijd voor meer Vlaamse onafhankelijkheid wordt gevolgd, maar de Chiro begeeft zich nooit op het politieke pad. Dat maakt dat de Chiro tegenover de Vlaamse kwestie* een zeer wisselend standpunt heeft. Hoe het ook zij, tot aan de jaren 1970 nemen veel Chirogroepen deel aan de IJzerbedevaart* en het Vlaams

Nationaal Zangfeest.* Nadien verdwijnt de Vlaamse zaak meer en meer naar de achtergrond.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

5. De Chiro van 1945 tot 1964: groter, sterker en breder In 1945 is de Tweede Wereldoorlog eindelijk voorbij. De studiekring heeft tijdens de oorlogsjaren uitgemaakt hoe de nieuwe beweging er zal gaan uitzien. Nu is het tijd om dat alles in werking te laten treden. Voor de Chirojeugd breken er gouden tijden aan. Het ledenaantal neemt fors toe en aan de top blijven ze nieuwe ideeën uitwerken. Om de nieuwe Chirogeest te verspreiden zet de Landbond alle mogelijke middelen in: tijdschriften, boekjes, film, grote optochten. In een mum van tijd groeit de Chiro uit tot een vaste waarde in Vlaanderen.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

De Keure Als je oude foto’s van de Chiro bekijkt, valt het op dat bijna alle groepen er hetzelfde uitzien. Hoe kregen ze dat in hemelsnaam voor elkaar? Wel, dankzij de Keure*! In de jaren 1950 is de Keure dé leid raad voor een vlot en vooral keurig groepsleven. Hoe hoog mag ik mijn uniformkousen dragen? Welk kenteken mag ik op mijn rechtermouw naaien? Hoe stel ik een muziekkapel samen? Welke aantreedvormen zijn er zo allemaal? Je leest het allemaal in de Keure. Tip: Wil je de Chirojeugd van tegenwoordig eens laten voelen hoe het vroeger was? Surf naar www.chiro.be/retro of bekijk de Chiro-retro-spelfiches. Je vindt er heel wat inspiratie in voor een spelnamiddag in oude Chirostijl!

De afdelingsboekjes

Licht en Gloed

lijk ‘Een jongen die rond de meisjes fladdert is rond elen dart en en dans t kom die er, een vlind de lamp, tot het beestje tegen het hete licht aanvliegt en ergens als ’n vod neertuimelt. Kerel, hou je hart schoon, speel niet met het uwe en zeker niet met dat van ‘n meisje’ (Stamboekje Kerels)

‘Fladder niet rond jongens, en ma ak van je hart geen speelgoed. Zo loop je zelf niet het risico eens als versleten kinderspe elgoed in de hoek te blijven liggen’ (Kristimeisjesstamboekje)

Een belangrijk communicatiemiddel zijn de leidings– en ledentijdschriften. Chiroleiders lezen Gloed*, de meisjes Licht*. Voor de leden is er Trouw* voor de jongens en Lente* voor de meisjes.

en ‘Laat de herbergen aan de duivenmelkers de danszalen voor die jongens die op geen enkele andere manier lichaamsbeweging kunnen nemen’

(Stamboekje Kerels)

‘De aantrekkelijke juwelen van een meisje zijn: een prettige glimlach en graag gegeven hulp’ (Kristimeisjesstamboekje) Typisch voor de jaren 1950 zijn de afdelingsboekjes* voor leden. In die kleine gestencilde uitgaven leren ze alles over hun afdeling, maar ook hoe een goed Chirolid zich behoort te gedragen. Tips voor het leven, dus!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Chiro in de cinema

Haal het in De Banier!

De Chiro probeert in de jaren 1950 haar leden op een eigentijdse manier te bereiken, via de langspeelfilm. De Chirofilms worden in verschillende lokale bioscopen getoond. In Licht der Bergen (1956) moet de brave Chiroleider Herman het opnemen tegen de ontspoorde kwajongens van de bende van Storms.

Een grote beweging als de Chiro kost geld. Om niet financieel afhankelijk te zijn van anderen wordt in 1946 de nationale verkoopdienst opgericht: ‘de Chirobanier’. Hier kunnen zowel de jongens als de meisjes hun uniformen, kentekens, keukenmateriaal en zakkalenders kopen. De naam van de verkoopdienst wordt in 1957 afgekort tot ‘De Banier’*.

In de stomme film Jeugdstorm (1948) trekken de jongens van Chiro Boechout naar het Limburgse Lommel, waar ze avontuur afwisselen met momenten van inkeer.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

De Chirojeugd zet een stapje in de wereld Na de Tweede Wereldoorlog heeft de Chirojeugd genoeg zelfvertrouwen om een sprong in de grote wereld te wagen. De beweging organiseert grote evenementen die een enorme indruk nalaten op deelnemers en toeschouwers.

Een greep uit het ‘grootse’ verleden: 4 Op een Landdag* komen alle leiders of leidsters samen. Ze worden er op de hoogte gebracht van nieuwe ideeën en initiatieven. Vanaf 1963 zijn de Landdagen gemengd. Nu nog leeft die traditie verder, in de jaarlijkse Startdag. 4 In de jaren 1950 is op bedevaart gaan een geliefde activiteit. Twee bedevaarten springen er bovenuit door de massale opkomst: de Lourdesbedevaart in 1958 en de bedevaart naar Scherpenheuvel in 1954. 4 Een Chiromale*? Wat is dát voor iets!? De Chiro trok twee keer per jaar op bedevaart. In mei gingen ze op Meivaart, in het najaar op Chiromale.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

De Chiro is geen eiland

De Chiro uit de jaren 1930 en 1940 heeft veel weg van een veilig afgeschermd jeugdrijk waar Christus Koning de plak zwaait. In de jaren 1950 komt hier verandering in. Op nationaal niveau beseffen ze dat de Chiro veel opener moet worden. Ook nietleden moeten kunnen meegenieten van de Chirowerking. Daarom gaan ze experimenteren met open werkvormen of verbrede werking*. Onder het motto ‘De Chiro is geen eiland, maar een theebuiltje* dat heel de parochie moet doordringen’ worden er in de jaren 1950 en 1960 verschillende initiatieven gelanceerd.

Pat*, het bonte Een vo blad orbee ld van zijn de verbre patclu de we bs. Da initiat rking t is ee ief voo n paro r jong jaar. D c hiaal e ren on e Patw der de erkin jonge 14 g* gro rentijd eit uit schrift eerst h e P t in 195 at dat 4 wor voor h versch d et t uitge ijnt om geven de tw een g . Pat ee we root s ken, m ucces men. kun je aar De clu h e t niet b s die h en, sla noeieruit an we voortv l aan. lende l oeiE r best soorte aan ve n: ruil speelc r s clubs, chillubs. filmcl ubs en

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Jeugdhuizen worden de zoVoor de +14-jarigen gemeenschapgenaamde jongeren t zijn jeugdclubs pen* opgericht. Da Chiro moeten die de aspi’s van de en hiervoor uitbouwen. Zij nodig die niet bij de leeftijdsgenoten uit 1960 zullen die Chiro zijn. In de jaren appen mee aan jongerengemeensch de jeugdhuizen de basis liggen van en. zoals we ze nu kenn

6. Hoogtepunt en keerpunt: Top 64 Catechese en bezinning Vanaf 1954 g aat de Chiro de jeugdcommunieb onden* steu n en. Zij houden zich bezig met de catechesevorming van de parochiale jeugd. De samenwerkin g wordt in 19 57 stopgezet, maar krijgt een staa rt je in de dienst PJZ* (P arochiale Jeu gdzorg). De voornaam ste bezigheid van PJZ is kinderen jo ngerencatech ese en de uitgave van bezinningsb oekjes.

Op 24 mei 1964 zakken meer dan 60Â 000 Chiroleden af naar het Antwerpse Bosuilstadium voor Top 64*, een spectaculair belijdenisfeest. Ze zien er hoe op indrukwekkende wijze de Chirostijl gedemonstreerd wordt. Top 64 vormt de kroon op dertig jaar Chirowerk. Feilloze blauwe en bruine uniformen, honder-

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

den groepsbanieren, trompetgeschal en tromgeroffel, massazang en dans: de Chiro leeft en dat mag gezien worden! Maar de Top is niet enkel een apotheose, het is ook de start van een vernieuwingsbeweging. Op nationaal niveau beseffen ze dat de Chiro haar werking grondig moet aanpassen, willen ze de jeugd blijven bereiken. In de jaren 1960 wordt Europa overspoeld door een moderniseringsgolf die ook de jongeren meesleept. Flowerpower, de studentenopstanden, de seksuele revolutie, de afbrokkeling van de christelijke moraal, de hippiecultuur, het Tweede Vaticaans Concilie*, de opkomst van nieuw-links*, enz. De jaren 1960 zijn een woelige periode vol vernieuwing en omwenteling. De veranderingen in de samenleving brengen eind de jaren 1960 ook enkele opvallende veranderingen in de Chiro op gang.

Exit Christus Koning, enter Jezus Christus De jeugd voelt zich minder verbonden met het strenge kerkelijke instituut. Naar het lof gaan, strijden voor Christus Koning, enz.: het spreekt hen allemaal minder aan. De Chiro heeft hier oor naar, maar dat wil nog niet zeggen dat ze heel haar christelijke bagage overboord gooit. Wel legt ze andere accenten. In plaats van te strijden voor Christus Koning roept de beweging nu op om bewust samen te leven naar het voorbeeld van Jezus. Er wordt ook meer ruimte gelaten voor persoonlijke invulling van het geloof. Opvallend is dat de Chiro zich vanaf de jaren 1960 gaat omschrijven als ‘christelijk’ in plaats van ‘katholiek’. In die periode vervangen veel groepen hun katholieke naam door een andere, meer neutrale. Zo wordt Chiro St.-Theresia uit Dilbeek Chiro Iris, Chiro St.-Gerolf uit Waarschoot wordt Chiro Dakan en Chiro St.-Lutgardis uit Gentbrugge wordt Chiro Jolé.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Een open en creatieve geest De jeugd eist meer betrokkenheid en inspraak. Jongeren willen dat hun stem gehoord wordt, ook in de jeugdbeweging. De Chiro gaat zich dan ook veel dem ocratischer, spontaner en opener ops tellen. De nieuwe Chirogeest is... ... minder autoritair! Streng leid ing geven wordt vervangen door een lossere vorm van begeleiden. ... minder katholiek belerend! Voo rtaan heet de piester-bestuurder gewoon proost*. ... minder competitief. Gedaan met de onderling strijdende vendels. In de plaats daarvan worden creativiteit en exp ressie gepromoot. ... er eentje zonder de Keure! In de jaren 1960 verdwijnt die stijlbijbel stila an naar de achtergrond. Belofte, inlijvingseis , pennoenen en avondwoord behoren allemaa l tot het verleden. Weg met de strakke stijl, leve de spontaniteit! ... tiptop in orde! Zo goed als alle afdelingen krijgen een nieuwe naam en nieu we symbolen. Het afdelingsleven draait niet lang er rond Christus Koning en wordt veel vrijer. Vindt iedereen die veranderingen goed? Absoluut niet. Veel groepen zijn erg gehecht aan de stijltradities van de Keure. Op het nationaal secretariaat stromen de boze brie ven toe. Een Chirogroep zonder duidelijke stijl voorschriften? Wordt dat geen zootje ongeregeld? En wat met de intuĂŻtieve methode? Is er nog wel sprake van verbondenheid? Volgens de Landsbond* is er gee n reden tot paniek. Met haar rijke liederensch at, de jaarthemaâ&#x20AC;&#x2122;s en het uniform blijft de Chiro haar eigenheid behouden.

Gemengd Jongens en meisjes samen in de Chiro? Daar kijken we tegenwoordig niet meer van op, maar in de jaren 1960 wisten ze nog niet goed of het wel kon. Ergens vonden ze het en nodig dat meisjes en jongens sam hoe opgroeien. De vraag was alleen ver je daarin moest gaan. De Chiro probeerde voorzichtig er gemengde activiteiten uit. Zo zijn en sinds 1963 gemengde landdagen s gen jon leidingscursussen en hebben Somen meisjes hetzelfde jaarthema. af ook mige groepen organiseren nu en toe een gemengde namiddag.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

7. De Chiro in de jaren 1970: een maatschappij- of een spelbeweging? Na Top 64 er zijn heel wat oude tradities en gewoontes gesneuveld. Het wordt nu stilaan duidelijk dat de Chiro niet langer uitsluitend een Katholieke Actiebeweging is. Maar wat voor beweging is de Chiro dan wel? In de jaren 1970 gaan ze op zoek naar een antwoord op die vraag. De zoektocht wordt in 1970 ingezet met het jaarthema Impuls 70.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

maatschappij

Ra ra ra, wie bennekik? SPEL

Een maatschappijbeweging? De heersende maatschappelijke tendensen geven ook in die periode verder vorm aan de Chiro. De maatschappelijke betrokkenheid van de beweging blijft groot. Op Impuls 70 wordt het Impulsmanifest* voorgesteld. Hierin roept de Chiro haar leden op om actief deel te nemen aan de maatschappij. Van aan de zijlijn kritiek geven, volstaat niet langer.

van 1971. Op die dag trekken overal in Vlaanderen Chirogroepen de straat op om van zich te laten horen. Op een ludieke manier kaarten ze maatschappelijke problemen aan.

De Chiro organiseert geregeld momenten waarop ze maatschappelijke wantoestanden aanklaagt. Voorbeelden zijn de vele vredesmanifestaties en de Jimpdag*

Een spelbeweging? Vanaf het midden van de jaren 1970 stelt de Chiro zich de vraag of haar oproep tot maatschappelijk engagement niet te ver

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

gaat. De beweging wil geen actiegroep zijn. Kinderen en jongeren komen in de eerste plaats naar de Chiro om te spelen, niet om op de barricades te springen. De Chiro is dus een spelbeweging. Geen maatschappijbeweging dan? Toch wel. De Chiro verzoent beide elementen door te stellen dat spel de wereld kan veranderen. Een paar jaar na Jimp wordt nu Jimping* georganiseerd, een dag waarop Chiroleden de buurt spelenderwijs leefbaarder willen maken.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Het maatschappelijk belang van spel wordt verwoord in de Spelleeflijn. Na veel wikken en wegen wordt op de Landdag van 1978 ‘Samen beweging maken’ de nieuwe visie van de Chiro voorgesteld. Voortaan is de Chiro een geloofs-, spelen maatschappijbeweging. Uit die visie vloeit de Streeflijn* voort. Dat is net als de Belofte een poëtische verwoording van waar de Chiro voor staat. Hoe groepen de Streeflijn in de praktijk kunnen omzetten, lezen ze in het Aktieboek.*

8. Niet zo prachtig, die jaren 1980 In de jaren 1980 zien alle Vlaamse jeugdbewegingen hun ledenaantal drastisch dalen. Hoewel de Chiro standhoudt, verliest ook zij meer dan 20Â 000 leden en een honderdtal groepen. De jeugd is niet meer zo optimistisch als in de voorgaande jaren, wordt er beweerd. Protest en engagement geraken uit de mode. Toch weigert de Chiro toe te geven aan dat doemdenken. Ze blijft kinderen en jongeren aanporren om op te komen voor vrede, solidariteit en verbonden-

heid. Spel blijft hierbij een belangrijk wapen. Nu de Chiro een crisis doormaakt, komen ook enkele zwaktes bovendrijven. Die moeten dringend aangepakt worden.

deel 1 | Een duik in het Chiroverleden

Wat zijn de opvallendste knelpunten?

4 Het is me wat met die van

’t stad

In de jaren 1980 krijgen vooral de stadsgroepen het hard te ver duren. Zij verliezen het meeste leden. Om dat men vreest dat die trend zich sne l over heel de Chiro zal verspreiden, wordt led enwerving een prioriteit. In 198 6 gaa t de Chiro van start met een jaarlijkse bek endmakingsactie waarbij de gro epen nationale folders en affiches krijgen. De slogan ‘Als je ’t mij vraagt: Chi ro’ is geb oren. Tip: Surf naar www.chiro.be voo r een overzicht van de bekend makingsaffiches.

zellig samen

4 Jongens en meisjes, gevoor het eerst

en groepen In de jaren 1960 organiser ies de jaren 1970 zijn er paroch gemengde activiteiten, in in de s samen op bivak gaan en waar de meisjes en jongen en. ste gemengde Chirogroep jaren 1980 ontstaan de eer in r brengt voor de groepen Die nieuwe groepsstructuu bijmet zich mee. Wat doen ze kwestie veel onzekerheid gste am? Smelten enkel de jon voorbeeld met de groepsna isjes de oudste? Nemen de me afdelingen samen of enkel s over of omgekeerd? de tradities van de jongen

4 Een nieuwe kijk

Na 40 jaar nemen ze voor het eerst de basismeth oden onder de loep. In plaats van drie kiest de Chiro er nu voor om met vier basis methoden te gaan werken. De vroegere esthetische methode wordt opgesplits t in de intuïtieve methode en de ervaringsgerichte methode. De twee ande re methodes krijgen een andere naam: in plaats van de familiale methode spreken ze nu van de gemeenschapsgerichte methode, de actieve methode word t de zelfactieve methode. De aanpassing van de basismethoden is een eerst e stap richting vernieuwing, maar het is niet voldoende. De visie die in 1978 werd neergeschreven, moet opnieuw geactualiseerd worden. In 1989 wordt de nieuwe Chirovisie gelanceerd. Ze is opgebouwd rond drie waarden*: ‘innerlijkh eid’, ‘rechtvaardigheid’ en ‘graag zien’. Die waarden worden toegelicht in drie Spiegelteksten*.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

9. De jaren 1990: Met kans tot opklaringen De jaren 1990 worden direct goed ingezet met Krinkel* ’90. De Chiro stelt er de visie en drie waarden voor aan de leiding. Meteen mogen ze ook hun mening geven. Dankzij die dialoog tussen leiding en kader kunnen ze verder sleutelen aan de Chirowerking. Na de crisisjaren breken nu betere tijden aan.

Een

droomscenario

Op Krinkel ’95 en in Het Chiroboek wordt de vernieuwde Chirovisie bekendgemaakt. Die wordt omschreven als de Chirodroom: een droom op een betere wereld. Die droom berust op de drie Chirowaarden en wordt gerealiseerd via de gemeenschapsgerichte, de actieve en de intuïtieve methode. De ervaringsgerichte methode wordt geschrapt omdat ze vervat zit in de andere drie.

w en blau ieuwe d o o r , n eige an de

De Chiro droomt in kleur

de uniOok in de jaren 1990 blijft de Chiro geloren v het ou e kleu d 5 9 n 9 ij de 1 z in in t Dat s ie ven in de realisatie van een betere wereld. r e leren d n r het e e o s o V n e . Chirok g en Maatschappelijke thema’s als natuurvervuien jon ervang uren. is drag n le form v e k d e ling, verkeersveiligheid en diversiteit krijgen ie d lf esch s deze Chirog meisje veel aandacht. De Chiro gaat samenwerken met allochtone organisaties. Vanuit haar christelijke inspiratie staat de Chiro open voor alle kinderen en jongeren. Ook kinderen met een handicap zijn welkom.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Chiro dot com In de jaren 1990 ontdekt de Chiro – samen met de rest van de wereld – het internet. De Chirowebsite wordt in 1996 gelanceerd. Hierop is al snel een stortvloed aan informatie te lezen. Heel wat uitgaven staan nu online. Niet alleen de nationale Chiro, ook veel lokale groepen ontwikkelen een eigen website. Het gemeenschapsgevoel van de Chiro krijgt zo een virtueel staartje.

Steun op maat

Elke Chirogroep is anders en verdient steun op maat. Dat is de taak van de gewesten, verbonden en stadswerkers. Vooral in de steden is die steun noodzakelijk. Stadsgroepen hebben een kleiner netwerk, ze trekken vaak armere kinderen aan en jongeren haken af wegens de vele ontspanningsmogelijkheden in een stad. Daarom komen er in de jaren 1990 stadswerkers in Gent, Antwerpen en Brussel. Omdat de specifieke problemen van Chiro in de stad niet beperkt zijn tot de grootsteden worden ook groepen in middelgrote steden Ribbels zoals Turnhout, Aalst en Oostende meer en meer Pinkels, petoeten, sterretjes, spruiten, ondersteund. Tot vandaag is er speciale aanmini’s, sloebers, kadeekes, reinaertjes, bengels, dacht voor de werking van stadsgroepen. biekes, enz. Veel groepen splitsen de speelclubafdeling in twee aparte afdelingen op. In 2002 erkent de Chiro die nieuwe afdeling voor 6-8-jarigen ook officieel: de ribbels. De groepen die zelf al een naam verzonnen hadden, mogen die wel nog blijven gebruiken.

Op naar de 100 000 Midden de jaren 1990 stijgt het ledenaantal van de Chiro opnieuw. Met 96 000 leden en leid(st)ers, in 970 lokale groepen, blijft de Chiro de grootste jeugdbeweging van Vlaanderen.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

10. 75 jaar Chiro

In oktober 2009 wordt de Chiro 75 jaar. Het jaar voorafgaand aan dat jubileum staat volledig in het teken van dat feest. Het feestjaar begint met de Startdag in Gent. Vanaf dan trekt Chiro Expo door heel Vlaanderen. En in april bieden de Chirogroepen met Olé Pistolé een gratis ontbijt aan bij hen in de buurt. De afsluiter is het Krinkelbivak in Merksplas. Info vind je op www.chiro.be.

Meer weten over de geschi

edenis van de Chiro?

Teksten en boeken over de ges

chiedenis van Chirojeugd Vlaa

nderen: 4 ‘Het verhaal van nationaal’ op www.chiro.be/retro) 4 Baeten W. (1995) Patronaten worden Chiro: jeugdbeweging in Vlaa nderen van 1918 tot 1950. Leuven: Davidsfonds. 4 Lettany E. En Robberecht F. (red .) (1984) Vijftig jaar zondag: een verh aal over de Chiro van vroeger en nu. Antwerpen: Chirojeugd Vlaa nderen

Instellingen waar veel van en ove r de Chiro bewaard wordt: 4 Het Katholiek DocumentatieOnderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (KADOC) Dat is een instituut verbonden aan de KULeuven. Hier worden alle documenten, tijdschriften, boeken, affiches en foto’s van de Chiro verzameld en bewaard. Als je ze wil raadplegen, neem je op voorhand contact op met KAD OC. De medewerkers van KADOC zullen je zeker verder helpen. Adres KADOC | Vlamingenstraat 39 | 300 0 LEUVEN | tel. 016-32 35 00 | fax 016-32 35 01 website: kadoc.kuleuven.be 4 De bibliotheek van Chirojeugd -Vlaanderen vzw, de Kipbib Wil je die raadplegen? Neem contact op met Chirojeugd-Vlaand eren vzw | Kipdorp 30 | 2000 Antwerpen | tel. 03-231 07 95 | e-m ail: documentatie@chiro.be

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Het verhaal van jouw Chirogroep? Zoek het uit! Hiphiphip hoera! Jouw groep verjaart en dat moet natuurlijk gevierd worden. Voor veel groepen is een jubileum het moment om eens in het eigen verleden te duiken, op zoek naar het verhaal van hun Chirogroep. Wie heeft er allemaal in de leiding gezeten? Nam mijn groep deel aan Top 64? Naar waar ging mijn groep op bivak? Welke bivakthema’s zijn zoal de revue gepasseerd? In een ideale wereld stap je gewoon naar de persoon die al die tijd nauwgezet alles mooi en ordelijk bewaard heeft, je opent enkele archiefdozen, en voilà: je hebt je verhaal. In de werkelijkheid is het allemaal veel ingewikkelder. Oude verslagboeken, foto’s, contracten, bivakkrantjes, verhalen van vroeger, enz.: ze liggen niet zomaar voor het rapen. De meeste groepen moeten al dat materiaal eerst opsporen, verzamelen en er een samenhangend verhaal van zien te maken.. In veel gevallen heeft het Chiroverleden iets weg van een onopgelost mysterie. Je weet dat er vroeger van alles gebeurd is, alleen weet je niet goed wat, door wie en waarom. Er zit dus niets anders op dan in de huid van een detective te kruipen en op zoek te gaan naar feiten en getuigen die het Chiroverleden kunnen ophelderen. Waar vind je die?

Feiten vind je op twee plaatsen: 1. In oude ledenlijsten, verslagen van vergaderingen, kasboeken, Chirokrantjes, op foto’s en filmpjes, enz. Kortom, je treft ze aan in alle documenten die verband houden met de werking van jouw Chirogroep. Je vindt ze in het archief van jouw groep. 2. Daarnaast vind je ook een heleboel feiten in teksten die anderen over jullie Chirogroep schreven, bijvoorbeeld in krantenartikels of in het tijdschrift van de heemkundige kring. Dat noemen we documentatie.

De getuigen die jij voor je verhaal zoekt, zijn mensen die ooit een belangrijke rol gespeeld hebben in de Chiro. Dat zijn onder andere oud-leiding, proosten, VB’s, kookouders, enz. De informatie die zij met

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

zich meedragen is van onschatbare waarde. Omdat hun boeiende verhalen nooit opgeschreven werden, loont het de moeite om die mensen te gaan interviewen. Het verleden achterhalen aan de hand van interviews noemen we mondelinge geschiedenis. Tijd voor actie nu! Laat de Sherlock Holmes in je opborrelen, toon Mr. James Bond hoe het echt moet. Achterhaal aan de hand van feiten en getuigenissen het verleden van jouw groep.

1. SOS, red het Chiroarchief! Het zal je misschien verbazen, maar die drie foto’s hebben iets met elkaar gemeen. Wat? Het zijn alle drie foto’s van een Chiroarchief. Toegegeven, foto 1 en foto 3 zien eruit als een berg oud papier, klaar voor de vuilbak. Die chaotische papierberg lijkt in de verste verte niet op het ordelijke en overzichtelijke archief van foto 2. Stel dat je over enkele maanden een jubileum viert. Vanzelfsprekend wil je op dat grote evenement alle oud-leiding uitnodigen. In welk archief denk je dat je het snelst oude leidingslijsten vindt? Of waar vind je in één knip info over de vorige bivakken? Inderdaad, archief nummer 2. Als je iets over het verleden wilt ontdekken, kun je maar best over een goed uitgebouwd en ordelijk archief beschikken.

ze foto’s?

Herken jij één van de verdachten op de

1 deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Waarom een archief bijhouden? 4 Een tentoonstelling samenstellen voor het jubileumfeest? Geen probleem als je een rijkelijk gevuld archief hebt. Je hebt alle oude chirokrantjes, affiches en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zomaar bij de hand. 4 Een student wil over jouw Chirogroep een eindwerk of thesis schrijven? Geen probleem! Hij of zij moet gewoon het groepsarchief doornemen. 4 Inspiratie nodig voor een spelprogramma? Kijk eens tussen de oude spelvoorbereidingen in het groepsarchief! 4 Op zoek naar oud-leiding, oudproosten en oud-kookploeg? Gewoon even het archief raadplegen!

4 Problemen met de eigenaar van de Chirolokalen en andere juridische kwesties? In je archief vind je de nodige informatie om dossiers te onderbouwen. 4 Al dat werk dat jij met jullie leidingsploeg in de Chiro steekt! Dat mag gerust geweten zijn, ook later nog. Bewijs jullie Chiro-inzet! Toon de volgende Chirogeneraties hoe jullie het waarmaakten! Bewaar daarom al jullie verslagen, spelvoorbereidingen, contracten, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s, publicaties, brieven, enz. in jullie groepsarchief.

3 deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Hoe zit het eigenlijk met jouw Chiroarchief?

Doe de test Lees de vraag en antwoord eerlijk. Heb je alle vragen opgelost, kijk dan hiernaast voor jouw score. Voor elk antwoord krijg je punten. Tel je punten samen en bereken je score. Ontdek hoe schitterend of verschrikkelijk jouw archief eraan toe is.

1. Mijn groep bewaart... gramma’s. a) ... alleen foto’s en activiteitenpro iets Daar ben je achteraf tenminste nog mee. en, verslagen b) ... alle ledenlijsten, leidingslijst foto’s, van vergaderingen, bivakkrantjes, n, filmpjes, brieven aan ouders en lede gen en nvra eaa facturen, rekeningen, subsidi nog veel meer. een nieuwe c) ... zo goed als niks. Wanneer er , worden leidingsploeg de fakkel overneemt en en slag rver de oude ledenlijsten, vergade m is er echt brieven weggegooid. In ons hee te stockegeen plaats om al dat oud papier ren. ’s, enzovoort? 2. Documenten, verslagen, foto Mijn groep ordent ze... gooit alles na a) ... niet! Ah ja, want mijn groep t netjes! een paar jaar weg. Opgeruimd staa zit bijvoorb) ... per thema en per jaartal. Zo alles van beeld alles van het bivak samen, kring, de fuif, alle verslagen van de leidings enz. Veel strucc) ... door alles in dozen te steken. mijn tuur zit er misschien niet in, maar groep houdt wel alles bij.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

en, versla3. Mijn groep bewaart document gen, enz. in... Zo komt er a) ... plastic dozen met een deksel. kunnen er geen stof aan de documenten en aan. geen muizen of ander ongedierte romdie al dt b) ... nogmaals, mijn groep hou e maar mel niet bij. Wij hebben och arm bivakmaen elamper ruimte om al ons spe teriaal op te bergen. kartonnen c) ... speciale, goed afgeschermde dozen. roarchief 4. Waar kunnen mensen jullie Chi vinden? het containera) Op de afdeling oud papier in park plaats b) Ons archief wordt niet op één e plaatsen. lend chil bewaard, maar op vers ‘iets’ van Bijna elke oud-leid(st)er heeft wel uden. Er zijn of haar Chiroverleden bijgeho ele volle zijn een paar oude rotten die enk er hebdozen op hun zolder of in hun keld is wel wat ben zitten. Ook in het Chiroheem materiaal te vinden. de lokale c) We hebben een afspraak met Zij hebheemkring (of archiefinstelling). te en ben in hun lokalen voldoende ruim houden onze archiefdozen bij.

61 De resultaten: 13-15: Proficiat! Jouw groep beschikt over een pracht van een archief. Misschien zijn er hier en daar nog wat schoonheidsfoutjes, maar die zijn gemakkelijk weg te werken. Het verleden achterhalen? Met jullie archief mag dat geen probleem zijn. 5. Heeft jouw groep een arch ivaris? a) Ja! Ieder ja ar stellen we ie m and aan die alle documen ten verzamelt en ordelijk bijhoudt. b) Niet nodig : we houden to ch niets bij! c) Niet echt. Eigenlijk houd t iedereen gewoon de pap ieren bij die hi j of zij belangrijk vind t. Sommigen b ew aren ze een hele tijd , anderen gooi en ze na verloop van ti jd gewoon weg .

Vraag 1: Vraag 2: Vraag 3: Vraag 4: Vraag 5:

A 2 1 2 1 3

B 3 3 1 2 1

C 1 2 3 3 2

9-12: Niet slecht! Jouw groep zit duidelijk op de goede weg. Jullie hebben aandacht voor het verleden en houden heel wat documenten bij. Alleen kan het allemaal iets overzichtelijker en duurzamer. Hoe je dat voor elkaar krijgt, lees je verderop. 5-8: Alarm! Paniek! Horror! Het archief van jouw groep is in slechte staat en moet dringend onder handen genomen worden. Jullie staan er wellicht niet bij stil, maar dat â&#x20AC;&#x2DC;oud papierâ&#x20AC;&#x2122; zijn belangrijke historische bronnen. Ze staan vol belangrijke weetjes uit het verleden. Niet getreurd! Met wat goede wil en enkele praktische tips heeft jouw groep binnenkort een archief om van te snoepen. Lees snel de rest van de handleiding en ga aan de slag. Veel succes!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Een archief, wat is dat? Juist of fout?

1. In een archief worden alle documenten bijgehouden die verband houden met de activiteiten van een Chirogroep. Juist! Bijvoorbeeld: Activiteit

Document

Vergadering

Verslag van die vergadering

Bivak

x Documenten van de bivakvoorbereiding x Deelnemerslijst x Contracten x Het bivakreglement x De dagindeling x De uitwerking van het bivakthema x Het bivakboekje x De bivakevaluatie

De jaarlijkse fuif

x Documenten van de fuifvoorbereiding x Ontwerp van flyers, affiches en toegangskaart x Brieven aan en van het gemeentebestuur, Sabam x Bestelbons (brouwer, discobar) x Factuur (brouwer, discobar, dj) x Rekeningen van aankopen x Eindafrekening x Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s

2. Het Chiroboek, het Bivakboek, Dubbelpunten, stripboeken, sprookjesboeken: dat is allemaal archief! fout! Niet alles wat van papier is, mag in het archief. Enkel documenten die door jouw Chirogroep geschreven of getypt werden, maken deel uit van jouw archief. Het Chiroboek, het Bivakboek en Dubbelpunt zijn uitgaven van Chirojeugd-Vlaanderen vzw en worden in het nationale archief bijgehouden.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Moet je oude Dubbelpunten en boeken dan weggooien? Natuurlijk niet: je vindt er heel wat spelideeĂŤn en Chiroweetjes in! Hou ze dus gerust bij, maar in een aparte doos of kast.

3. Krantenartikels waarin jouw Chiro aan bod komt? In het archief ermee! fout! Die krantenartikels werden niet door jouw Chirogroep geschreven, maar door een journalist. Ze horen thuis in het archief van de krant waarvoor die journalist ze schreef. Hoewel ze geen deel uitmaken van het groepsarchief, houd je ze wel bij. Waarom? Omdat krantenknipsels een leuke herinnering zijn en omdat ze ook nog eens erg handig zijn

uden krantenTip: Ook bibliotheken ho t veel krantenknipsels bij. Heb je zelf nie s langs bij de knipsels, ga dan zeker een bib in jouw buurt.

Tip: Check altijd de gegevens van het artikel met de gegevens die je terugvindt in je groepsarchief. Journalisten durven soms een eigen draai te geven aan de feiten. bij het in kaart brengen van het verleden van je Chirogroep. Het is bijkomende documentatie. Houd ze bij in een aparte krantenknipselmap. Zeker doen!

4 Het oud archief is waardevol omdat het vertelt hoe jouw Chirogroep vroeger werkte. 4 Het actief archief is waardevol omdat je er documenten in vindt die voor de huidige werking nog interessant zijn. Verkoopt jouw groep jaarlijks wafels? Dan kijk je voor je bestelt best eens na hoeveel je er vorig jaar verkocht hebt.

Opmerking: Na verloop van tijd wordt het actief archief een stukje van het oud archief. Daarom is het belangrijk dat je ook vandaag zorg draagt voor het groepsarchief.

4. Een archief? Dat is alleen maar wat oud papier. dat dacht je maar! 5. Filmpjes, cdâ&#x20AC;&#x2122;s en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s? Die horen thuis in het archief. Juist! 6. Waar blijf ik met mijn oude uniform en mijn vlag? In het archief natuurlijk! toch niet!

Een Chirogroep leeft! Zolang een groep activiteiten organiseert, groeit ook het archief. De ledenlijsten van vorig jaar, het bivakboekje van de afgelopen zomer, het verslag van de vergadering van vorige week? Ook dat is archief.

Natuurlijk is er een verschil tussen het oud archief en het actief archief.

Voorwerpen horen niet thuis in het archief. Natuurlijk moet je ze wel bewaren en liefst zo goed mogelijk. Hoe je ze best bewaart en waar, dat lees je op pag. 98.

7. Wat ik van de Chiro op de computer heb staan, moet niet in het archief. fout!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Ook digitale bestanden horen thuis in het archief. Wellicht bestaat een groot deel van je actief archief uit digitale bestanden. Vandaag sturen veel mensen een e-mail in plaats van een brief. Verslagen worden getypt en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s worden met een digitale camera gemaakt. Als je dat alles gewoon van je computer verwijdert, wis je een hele brok belangrijk verleden. Hoe je met digitale bestanden moet omgaan, kom je op p. 85 te weten.

Leve de archivaris

n van oude, stoffige n rare snuiter die bij het zie Een archivaris? Is dat gee dat zich afzonl gaat? Een asociaal type bo de uit dig lle vo n nte docume d kan de Chiro niet tenwereld? Met zo ieman dert van het leven in de bui veel aanvangen! een Elke Chirogroep heeft nood aan

gedreven archivaris!

oudt, vormen later itale bestanden die hij of zij bijh dig en â&#x20AC;&#x2122;s foto en, ent um doc De Waarom? Als je niets bijhoudt, lijkt sploeg zoal gepresteerd heeft. het bewijs van wat jouw leiding geschiedenis. De heeft. Er ontstaat een gat in de n taa bes it noo tie era gen w jou het alsof g, asociaal geval) komst (en is dus zeker geen stoffi archivaris waakt dus over de toe er, een jeugdraadverantrojaar naast een groepsleid(st) Stel dus in het begin van elk Chi archivaris aan. antwoordelijke ook een groeps woordelijke en een financieel ver and die orde op w groep door en door kent, iem jou die and iem = is ivar arch de Een goe lijkheid een grote zin voor verantwoorde zaken kan stellen, iemand met

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Een ordelijk archief in zes stappen Dit stappenplan helpt je om een groepsarchief samen te stellen, te ordenen en te bewaren. Het helemaal doorlopen is een hele opdacht. Lukt dat niet meteen? Dan is het al een begin als je een aantal tips kunt meenemen en waarmaken.

1. Op het nationaal secretariaat van de Chiro Hier bewaart de Chiro de aansluitingslijsten van alle groepen. Vooral de oude, nog met de hand ingevulde formulieren staan vol interessante weetjes.

/ Stap 1

Welke gegevens vind je erop terug? 4 Leiding: de namen, de oude adressen, het beroep of de studierichting, de afdeling waarvan ze leiding waren, de functie binnen de Chirogroep, gevolgde leidingscursussen (Vendelleidersdagen*, Heibrandcursus*, Scholingsbivak*, Kaderbivak*) 4 De naam van de proost 4 Leden: het aantal per afdeling, het aantal leden die hun Belofte*, Inlijvingseis* en Pinkstereed* aflegden 4 De werking: het aantal leidingskringen per maand, het aanvangsuur van de zondagactiviteiten 4 Het heem: het adres, op oude formulieren vind je soms ook iets terug over de indeling van het lokaal 4 De bivakbestemming 4 Chirotijdschriften: aantal abonnees 4 Info over de muziekkapel* 4 Deelname aan de verbrede werking*: Patwerking (van 1954 tot 1964)*, jongerengemeenschappen*, jeugdcommuniebond*

Ga op zoek naar goed materiaal

Zonder oude verslagboeken, brieven en krantjes kun je natuurlijk niets beginnen. Als er bij jou in de Chiro nooit iemand geweest is die zich met archiveren beziggehouden heeft, moet je zelf aan het verzamelen slaan. Waar vind ik archiefmateriaal?

en tegen een kleine Tip: Je kunt die formulier en opsturen. vergoeding laten kopiĂŤren t nationaal secretariaat, Neem contact op met he en | tel. 03-231 07 95 | Kipdorp 30, 2000 Antwerp ro.be fax 03-232 51 62 | info@chi

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Gezocht: oud-leiding

Hoe vind je oud-leiding? d je die niet? Vraag zoek naar oude leidinglijsten. Vin op ief arch eps gro en eig je in 4 Ga at bewaard worden. op het nationaal Chirosecretaria dan de aansluitingslijsten op die t. Mensen verhuizen en zijn wellicht niet meer correc lijst e oud op s ven ege esg adr 4 De pt als je ook de foongids. Zoek op naam. Het hel nu eenmaal. Kijk in de online tele t je al heel wat mogelijkheden uit. naam van de partner kent. Zo slui ag aan één van hen een Chiro nog geregeld samen? Vra 4 Komt de oud-leiding van de recente adressenlijst. en de ouders nog op dat in de vuilbak. Met wat geluk won 4 Gooi de oude adressen niet evens van zoon- of dochterlief. adres. Vraag hen de contactgeg Stel een oud-leidingslijst op! gegevens: Noteer op die lijst de volgende 4 Naam en voornaam 4 Adres 4 E-mail 4 Gsm- en telefoonnummer 4 Naam van de partner 4 Periode in de Chiro 4 Beroep Superhandig als je oud-leiding

2. Bij oud-leiding Met wat geluk vind je nog heel wat oude documenten en foto’s bij oud-leiding. Het heeft geen zin om met elke oudleider of –leidster contact op te nemen. Maak een selectie van mensen van wie je weet of vermoedt dat ze nog wel wat op zolder liggen hebben. Bij wie ga je zeker langs? 4 Oude groepsleid(st)ers, kasverantwoordelijken, secretarissen en archivarissen (de oude aansluitingslijsten zijn hierbij een grote hulp!) Tip: Vraag aan de oud-leiding die je

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

voor een activiteit wil uitnodigen

contacteert of zij nog andere mensen kennen die je zeker niet over het hoofd mag zien. 4 Oud-leiding die verantwoordelijkheid droeg over grote Chiro-evenementen. Bijvoorbeeld: een jubileumfeest, de jaarlijkse fuif, Chirofeesten, enz. 4 Sommige groepen werken met een bivakleider of -leidster. Speur deze mensen zeker op! 4 Mensen die in hun studententijd een eindwerk of thesis over jouw Chirogroep schreven.

3. Bij mensen die nauw bij de Chirowerking betrokken zijn of waren 4 De proost Die draait meestal lange tijd mee in de Chiro. Hij kan je vast en zeker verder helpen. Misschien ligt er nog iets van de Chiro in de pastorij of in het parochiearchief. Bijvoorbeeld: oude foto’s of documenten over de Chirolokalen. Op zoek naar een vroegere proost? Neem contact op met het bisdom. Je vindt de contactgegevens via www.kerknet.be. 4 De VB En niet vergeten: oud-VB’s! 4 Kookouders Bij hen zal je vooral bivakfoto’s, bivakrecepten en oude kasboeken terugvinden. Tips: 1) Verwittig vooraf dat je langskomt. Geef mensen de tijd om hun Chiromateriaal bij elkaar te zoeken. Stuur een brief waarin je duidelijk vertelt wat je plannen zijn. 2) Vraag of je het materiaal dat je meekrijgt mag houden of bewaren. Het heeft geen zin om een archief samen te stellen als je het nadien weer uit elkaar moet halen. Garandeer dat je het archief goed zult bewaren. Hoe dat moet, lees je in stap 6. 3) Als een oud-leider of -leidster zijn of haar archief in bewaring geeft, stel dan een contract op. Beschrijf hierin het materiaal dat je meekrijgt. Vermeld ook wat je met het materiaal gaat doen. Een voorbeeldcontract vind je op www.chiro.be/retro 4) Mag je het geleende materiaal niet houden? Maak dan van alles een kopie of scan het in (= digitaliseren).

4. In het Chiroheem Oude kaften, dozen met bivakprogramma’s, oude flyers van de fuif, vergeelde bundeltjes van misvieringen, enz. Ga eens na welk archiefmateriaal er in jouw heem rondslingert.

/ Stap 2

Ken je eigen Chirogroep

De bezoeken aan oud-leiding, proosten en VB’s hebben heel wat opgeleverd. Nu moet je op de één of andere manier orde scheppen in die chaotische papierstapel. Voor je aan het ordenen slaat, is het belangrijk dat je weet hoe jouw groep in elkaar steekt. Ontleed eerst de werking van jouw Chirogroep. Wat moet je zeker nagaan? 4 Welke personen maken deel uit van de Chirowerking? Bijvoorbeeld: leiding, leden, een VB, een proost 4 Welke activiteiten organiseert of organiseerde jouw groep zoal? Bijvoorbeeld: zondagnamiddag, bivak, fuif, uitstappen, eetfestijnen, enz. 4 Hoe ziet het netwerk van jouw groep eruit? Met welke instanties en andere verenigingen onderhouden jullie contacten? Bijvoorbeeld: Chirojeugd-Vlaanderen vzw (de Grote Chiro), het gewest, het gemeentebestuur, het stadsbestuur, vzw Chirolokalen , de KWB, de scouts

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Opdracht

Ken je Chirogroep!

Ontrafel samen met je ploeg hoe jouw groep in elkaar zit Overloop samen met je ploeg de volgende lijst en kruis aan welke personen, activiteiten en netwerkcontacten voor jouw groep van toepassing zijn. Waarschijnlijk zul je de lijst zelf moeten aanvullen.

Wat of wie

Tips van de lei4 Neem de taakverdeling ij. ding en de jaarplanning erb d-leiou de 4 Doe ook rondvraag bij t zij andere ding. De kans is groot da dan jullie. activiteiten organiseerden enten van Als je in je archief docum dt, weet je ‘vreemde’ activiteiten vin an komen. tenminste waar ze vanda arop je het 4 Maak een bivaklijst wa hema jaar, de plaats en het bivakt vermeldt.

Die documenten zou ik wel eens kunnen tegenkomen

Personen Leden

y Ledenlijsten y Verzekeringspapieren y Folder of brief voor ledenwerving

Leiding

y Leidingslijst y Kopieën van attesten (bv. animatorattest) y Lijst met de taakverdeling (secretaris, financieel verantwoordelijke of kasverantwoordelijke, groepsleiding, verslagverantwoordelijke, drankkasverantwoordelijke) y Kasboek van de kasverantwoordelijke y Lijsten met drankverbruik

Activiteiten Activiteiten leiding Leidingskring

y Verslagen y Werkdocumenten en vergaderstukken y Briefwisseling

Leidingsweekend (begin van het jaar en bivakvoorbereiding)

y Werkdocumenten y Verslagen y Contract gehuurd lokaal

Activiteiten leden Activiteiten

y Voorbereiding van het activiteitenprogramma (per afdeling)

y Briefjes die aan leden meegegeven worden y Foto’s van activiteiten

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Wat of wie

Die documenten zou ik wel eens kunnen tegenkomen

Afdelingsweekends

y Documenten voorbereiding y Programma y Briefjes/uitnodigingen leden

Andere

...

Speciale activiteiten Christus Koning

y Viering Christus Koning y Voorbereiding van het programma y Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s

Bivak en/of buitenlands bivak

y Documenten bivakvoorbereiding (bivakreglement, dagindeling, enz.)

y Uitwerking bivakthema y Bivakprogramma per afdeling y Inschrijvingsformulier leden y Deelnemerslijst y Bivakcontracten y Aanvraagformulieren tenten y Aanvraag nachtspelen, bosspelen y Verzekeringspapieren y Bivakboekje y Documenten bezoekdag y Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s y Documenten en/of uitnodigingen fototentoonstelling of diavoorstelling

y Andere Pasdagen Chirokleren

y Briefjes aan leden y Prijslijsten y Bestelformulieren

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Wat of wie

Die documenten zou ik wel eens kunnen tegenkomen

Feestjes en uitstapjes (Halloweenfeestje, SintMaarten zingen, Sinterklaas, kerstfeestje, Driekoningen, Carnaval, paasfeestje, afscheidsfeestje, groepsfeest, bonte avond)

y Documenten voorbereiding y Uitnodigingen y Lijst van benodigdheden y Foto’s

Bedevaart (bijvoorbeeld de bedevaart naar Lourdes in 1958)

y Voorbereidingsdocumenten y Uitnodigingen y Contracten y Brieven

Jubileum

y Voorbereidingsdocumenten y Uitnodigingen y Programma y Bestelbons brouwer, discobar, enz. y Brieven aan en van gemeente of stad y Formulieren uitleendienst gemeente of stad y Subsidieaanvraag projectsubsidies of jubileumsubsidies y Andere

Fuif en festival

y Aanvraag aan gemeente of stad y Aanvraag Sabam y Bestelformulieren drank en discobar, y Contracten dj y Promomateriaal y Toegangskaart y Factuur brouwer y Factuur discobar y Factuur dj y Lijst met aankopen y Foto’s y Enz.

Eetfestijn (spaghettislag, pannenkoekenslag, mosselfeest, wafelenbak, barbecue, enz.)

y Uitnodiging y Promomateriaal y Formulieren bestellingen y Facturen y Eindafrekening y Foto’s

Verkoop (wafels, toiletpapier, kerstkaartjes, kerststronken, bloemen, enz.)

y Promomateriaal y Formulieren bestellingen y Facturen y Eindafrekening

Papierslag

y Promotiemateriaal y Eindafrekening

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Wat of wie

Die documenten zou ik wel eens kunnen tegenkomen

Andere

...

Netwerk Contacten oud-leiding

y Oud-leidingslijst y Uitnodiging oud-leidingsfeestje y Foto’s oud-leidingsfeestje y Brieven aan oud-leiding y Werkdocumenten oud-leidingsdag

Contacten oudercomité

y Lijst met de leden van het oudercomité y Brieven aan oudercomité, bijvoorbeeld werving y Verslagen vergaderingen

Vzw lokalen

y Statuten y Ledenlijst y Documenten algemene vergadering y Notulen algemene vergadering y Financiering en boekhouding

Ouders

y Werkdocumenten en uitnodiging ouderdag y Voorbereidingsdocumenten en uitnodiging vader- of moederweekend

Contacten Chirojeugd Vlaanderen

y Documenten en briefwisseling leidingscursussen (SB, Afdelingsbivak, Expressiebivak)

y Briefwisseling in verband met nationale activiteiten zoals Top 64, Impuls 70, Krinkel, 75 jaar Chiro

Contacten gewest

y Documenten en briefwisseling leidingscursussen (IK*, SB*)

y Briefwisseling Contacten gemeente of stad

y Subsidieaanvragen y Documenten jeugdraad

Contacten andere verenigingen (bijvoorbeeld jeugdbeweging, KWB, sportverenigingen)

y Uitnodigingen voor open activiteiten, feesten en evenementen

Leg nu dat lijstje even opzij en ga verder naar stap 3.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

/ Stap 3

van de groep interpreteerde.

Grote schoonmaak

Je kunt niet alles bewaren. Voor je gaat ordenen, is een grondige selectie nodig. Hou rekening met de volgende zaken! 1. Archieven mogen niet vermengd worden Stel: je krijgt van een oud-leider een aantal dozen vol kaften waarin brieven, verslagen en andere documenten zitten. De oud-leider in kwestie was behalve leider van de Chiro ook animator bij de speelpleinwerking. In de gekregen dozen vind je zowel documenten uit zijn Chirojaren als uit zijn speelpleintijd. De documenten van de speelpleinen horen vanzelfsprekend niet thuis in jouw Chiroarchief. Bezorg ze aan de verantwoordelijke van het speelpleinarchief. 2. Mini-archieven mag je niet uit elkaar halen Een mini-archief is bijvoorbeeld het persoonlijk archief van een leider. Stel: je krijgt het archief van Jos Bertels, leider van 1960 tot 1968. Jos heeft veel documenten uit zijn leiderjaren bijgehouden. Bovendien heeft hij er, naar eigen gevoel, zelf structuur in gebracht. Zo heeft hij al zijn zondagsprogramma’s in één kaft bij elkaar gestoken, in een andere map bewaart hij alles over zijn bivakken. Haal die kaften niet zomaar door elkaar. Ze vertellen ons hoe leider Jos de werking

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Behoud de structuur van dat miniarchief en bewaar het samen in één doos, of in één reeks van dozen als het mini-archief van leider Jos heel omvangrijk is. Schrijf op de doos: ‘archief leider Jos Bertels (1960 tot 1968)’.

3. Verwijder papieren die weinig zeggen! Bedankbriefjes, post-its, volgekribbeld kladpapier, lege bladen en dubbels mag je verwijderen. Ze bevatten niet veel of overbodige informatie. 4. Verwijder documentatie en krantenknipsels. Gooi ze niet weg, maar bewaar ze apart. Documentatie = Sprookjesboeken, stripboeken, liedjesboeken, knutselboeken, het Chiroboek, het Speelclubboek, het Tochtenboek, het Bivakboek, krantenknipsels 5. Verwijder metalen paperclips, plastic verpakkingen en stof. Ze beschadigen papier! N Metalen paperclips geven roest af. Oplossing: plastic paperclips of een zuurvrije map om bundels samen te houden. N Plastic verpakking brengt een chemische reactie op gang. Hierdoor gaat de inkt op het

papier zich vasthechten aan de plastic verpakking. Gevolg: onleesbare tekst. Oplossing: een zuurvrije map om bundels samen te houden

Opgelet Medische fiches mag je niet langer dan ĂŠĂŠn jaar bewaren. Ze bevatten persoonlijke informatie en moeten om die reden vernietigd worden.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

/ Stap 4

Orden je archief

Als je al het overbodige en schadelijke materiaal uit je archief verwijderd hebt, kun je beginnen ordenen. Ga eerst even na hoe (wan)ordelijk jouw archief is.

Een beetje orde

Met wat geluk zit er al structuur in het archief. Je voorgangers hebben bijvoorbeeld alles van het bivak in een aparte kaft bewaard. Zo’n bundeling documenten is een dossier. In het dossier bivak vind je bijvoorbeeld een deelnemerslijst, het contract van de bivakplaats, formulieren van de tenten, papieren van de verzekering, een uitwerking van het bivakthema, het bivakboekje en de bivakprogramma’s per afdeling. Andere mogelijke dossiers zijn ‘fuif’, ‘Sinterklaasfeest’, ‘pannenkoekenslag’, enz… Hou die dossiers samen. Het bespaart je heel wat tijd en moeite!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Pure chaos

Jullie groepsarchief is een samenraapsel van losse papiere n. Er is in de verste verte geen stru ctuur in terug te vinden. Is dat het gev al? Dan mag je zelf een structuur vastleg gen. Dit doe je aan de hand van een ordeningsschema.

Het ‘ken je Chirogroep’-lijstje (stap 2) komt nu goed van pas!

Voorbeeld van een ordeningsschema

I. Werking van de groep 1. Leiding 1.1. Algemeen: leidingslijst, adressenlijst, kopieën van leidingsbrevetten (IK, SB, enz.), enz. 1.2. Leidingskring: uitnodigingen, agenda’s, verslagen, werkdocumenten, enz. 1.3. Leidingsweekends: uitnodigingen, agenda’s, verslagen, werkdocumenten, huurovereenkomst, enz.

Een orde ningssch ema opstellen!? Enkele tip s Tip 1: D eel in van algemeen naa r specifiek 2. Leden en afdelingswerking . B ijvoorbee 2.1. Algemeen: ledenlijsten, adressenlijsten, wervingsacties ld: Leidin 2.2. Ribbels: voorbereiding programma, briefwisseling, uitnodiging en documenten g: Algeme en => afdelingsweekend, foto’s leidingskri ng (= wek 2.3. Speelclub: voorbereiding programma, briefwisseling, uitnodiging en documenten elijks) => le idingswee afdelingsweekend, foto’s k end (= een paa 2.4. Rakwi’s: voorbereiding programma, briefwisseling, uitnodiging en documenten r keer per jaar) Leden afdelingsweekend, foto’s : Algemee n => rib2.5. Tito’s: voorbereiding programma, briefwisseling, uitnodiging en documenten bels afdelingsweekend, foto’s 2.6. Keti’s: voorbereiding programma, briefwisseling, uitnodiging en documenten Tip 2: G afdelingsweekend, foto’s eef de rub rieken in je schema 2.7. Aspi’s: voorbereiding programma, briefwisseling, uitnodiging en documenten een duide lijke afdelingsweekend, documenten en formulieren aspifuif, foto’s naam zod at je mete e n door hebt 3. Speciale (niet-wekelijkse) activiteiten waarover h et gaat. 3.1. Christus Koning: uitnodiging, misviering, programma 3.2. Sinterklaasfeest: uitnodiging, werkdocumenten, programma, foto’s 3.3. Kerstfeestje leden: uitnodiging, werkdocumenten, programma, foto’s 3.4. Kerstfeestje leiding: uitnodiging, werkdocumenten, programma, foto’s 3.5. Bonte avond: promotie, uitnodigingen, werkdocumenten, programma, foto’s, film 3.6. Oud-leidingsfeestje: uitnodiging, werkdocumenten, programma, foto’s 3.7. Jaarlijkse fuif: promotie, werkdocumenten, contracten, formulieren van bestellingen, foto’s 3.8. Jaarlijkse Chirofeesten: promotie, werkdocumenten, contracten, formulieren van bestellingen, foto’s 3.9. Bivak: deelnemerslijst, info over de bivakplaats, briefwisseling (bivakbaas, gemeente, Chirojeugd Vlaanderen, enz.), huurovereenkomst bivakplaats, huurovereenkomst tenten, huurovereenkomst bivakmateriaal, programma’s, documenten bivakthema, dagboeken, foto’s, film 3.10. Jubileum 25-jarig bestaan: promotie, uitnodigingen, werkdocumenten, programma, foto’s, film 4. Publicaties 4.1. Chirokrantje: werkdocumenten, kladversies, het krantje zelf

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Voorbeeld van een ordeningsschema vervolg

4.2. Bivakkrantje: werkdocumenten, kladversies, het krantje zelf

5. Administratie en financiën 5.1. Boekhouding: rekeningen, bankuittreksels, kasboek 5.2. Verzekeringen

II. Contacten netwerk 1. Vzw lokalen 1.1. Statuten 1.2. Algemeen: ledenlijsten 1.3. Werking: uitnodigingen, agenda, verslagen, documenten i.v.m. onderhoud, documenten verhuur 1.4. Administratie en boekhouding: rekeningen onderhoud lokalen, verzekering, verhuur 1.5. Bouwdossier: plannen, foto’s 2. Oudercomité 2.1. Vergaderingen: uitnodigingen, agenda, verslagen, enz. 3. Contacten met koepelorganisaties Chiro 3.1. Nationaal (Chirojeugd Vlaanderen): briefwisseling 3.2. Gewest: uitnodigingen, briefwisseling, verslagen van vergaderingen, enz. 4. Vertegenwoordigingen 4.1. Jeugdraad: briefwisseling, verslagen vergaderingen 4.2. Gemeente- of stadsbestuur: briefwisseling, aanvraag subsidies 4.3. Parochieraad 5. Contacten andere organisaties 5.1. Briefwisseling KWB, andere Chirogroepen, naburige scoutsgroep, sportclub

Hopen, bergen, massa’s foto’s Heeft jouw Chiro groep gigantisch veel foto’s? Overw eeg dan een apart fotoarchie f waarin je enkel foto’s bewaart. Da t is dan wel een deel van het grot e archief. Tips 4 Haal fotoalbu ms niet uit elkaar 4 Vergeet de fo to’s niet te beschrijven: wie, wat , waar, wanneer? (zie stap 5)

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

/ Stap 5: Beschrijf wat er in jouw

archief zit

Maak je archief vlot raadpleegbaar. Hoe? Maak een inventaris. Het is niet de bedoeling dat je alles tot in het detail beschrijft. De inventaris van een archief is zoals die van een boek: je beschrijft de grote delen. Wat is een goede beschrijving? De datering van de docum enten. 4 De jaaraanduiding volstaa t 4 Vermeld je toch een ma and? Schrijf die dan voluit. Bijvoorbeeld: Bonte avond. 24 mei 1993

r gaat Beschrijving van de inhoud. Waa de bundel papier over? eren’ Bijvoorbeeld: ‘Dossier bivak Neeroet ’ of ‘Verslagen leidingskring

zijn De aard van de bundel papieren: het dossiers, brieven, facturen, reke n, ente cum kdo wer ten, ningen, contrac enz.? verslagen, ledenlijsten, brochures,

2.5. Dossiers bivak 2.5.1. Bivak Neeroeteren - 1956 - Deelnemerslijst, contracten, programma’s, thema, bivakboekje - 3 omslagen

Een nummer. mering. 4 Gebruik een doorlopende num s doo de op ook mer num het ijf 4 Schr Zo . aart bew eel iefd waarin je het arch t. zoek je wat g teru een met je vind

De verpakking van docum enten. Je archief wordt veel overzichtelijker wannee r je documenten die bij elkaar horen ook samenbund elt, in een kartonnen kaftje te stek bijvoorbeeld door ze en. Zo zou je bijvoorbeeld de ver slagen van de leidingskring in één omslag kunnen steken. Welke soorten verpakking zijn er zoal? 4 Een stuk = 1 los docum ent Bijvoorbeeld: Overlijdens bericht leider Jan Bierkens. 10 augustus 1986. 1 stuk 4 Een omslag = enkele loss e documenten bijeengehouden door een stuk pap ier, envelop of kaftje Bijvoorbeeld: Verslagen en werkdocumenten leidingskring. 1997-1998. 2 omslagen 4 Een pak = een dikke bun del documenten (ongeveer 2 cm) Bijvoorbeeld: Bonte avo nd. Programma en uitwerking. 24 mei 1993. 1 pak 4 Andere drager dan pap ier, zoals video, cd-rom, dvd, foto Bijvoorbeeld: Bonte avo nd. 24 mei 1993. 1 videoband

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Voorbeelden beschrijving

VOORBEELD 1 I. Speciale activiteiten 2.1. Christus Koning 2.1.1. Christus Koningviering. 1993. Misviering, zondagsprogramma. 1 omslag 2.1.2. Christus Koningviering 1994. Misviering, zondagsprogramma. 1 omslag 2.1.3. Christus Koningviering 1996. Misviering, zondagsprogramma. 1 omslag 2.1.4. Foto’s Christus Koning. 1993-1996. 2.2. Kerstfeestje 2.2.1. Kerstfeestjes leden. Uitnodiging en programma. 1993-1999. 1 omslag 2.2.2. Kerstfeestjes leiding. Uitnodiging en programma. 1993-1999. 1 omslag 2.2.3. Foto’s kerstfeestje leiding. 1993-1997. 2.3. Sinterklaasfeestje. 2.3.1. Uitnodigingen, programma, bestellingen en facturen snoepgoed. 1993-1995. 1 omslag 2.3.2. Uitnodigingen, programma, bestellingen en facturen snoepgoed. 1996-1999. 1 omslag 2.3.3. Foto’s Sinterklaasfeestje. 1993-1999 2.4. Bonte avond 2.4.1. Bonte avond. 24 mei 1997. Optredens. 1 videoband 2.4.2. Bonte avond 27 mei 1998. Optredens. 1 videoband 2.4.3. Bonte avond 15 mei 1999. Optredens. 1 dvd 2.5. Dossiers bivak 2.5.1. Bivak Neeroeteren. 1956. Deelnemerslijst, contracten, programma’s, thema, bivakboekje. 3 omslagen 2.5.2. Bivak Essen. 1957. Deelnemerslijst, contracten, programma’s, thema, bivakboekje, dagboek kerels. 3 omslagen (... ) 2.5.22. Bivak Sprimont 2002. Deelnemerslijst, contracten, programma’s, thema, bivakboekje. 4 omslagen 2.5.23. Bivak Sprimont 2002. Bivaklied. 1 cd 2.5.24. Bivak Sprimont 2002. Sfeerbeelden bivak. 1 dvd

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

VOORBEELD 2 III Contacten netwerk 1. Vzw lokalen 1.1. Oprichting (statuten) 1.2. Algemeen 1.2.1. Ledenlijsten. 1995-2000. 1 omslag 1.2.2. Stukken in verband met aanmelding en vertrek leden. 6 stukken 1.3. Uitnodigingen, werkdocumenten en verslagen van vergaderingen 1.3.1. Vergaderingen. 1998-2000. Uitnodigingen, agenda, werkdocumenten verslagen: 1 omslag 1.3.2. Vergaderingen. 1999-2000. Uitnodigingen, agenda, werkdocumenten, verslagen: 1 omslag 1.4. Administratie en boekhouding 1.4.1. Onderhoud lokalen. 1995-2000. Verzekering, keuringsverslagen brandveiligheid en elektriciteit. 2 omslagen 1.4.2. Verhuur lokalen. 1995-2000. Agenda, huurovereenkomsten. 3 omslagen 1.4.3. Boekhouding. 1995-2000. Rekeningen, kasboek, financieel jaarverslag. 4 omslagen.

VOORBEELD 3 BESCHRIJVING FOTOARCHIEF

I Feestjes en vieringen

1. Christus Koning 1.1. Christus Koning 1997 Datering: 23 november 1997 Fotograaf: Dirk De Nayer Aantal: 3 kleurenfoto’s, 2 zwart-witfoto’s 1.2. Christus Koning 1998 Datering: 24 november 1997 Fotograaf: Dirk De Nayer Aantal: 3 kleurenfoto’s, 2 zwart-witfoto’s

II Bivak

1. Bivak Neeroeteren 1.1. Foto’s speelclub Datering: 11 tot 21 juni 1991 Fotograaf: Erik Nevelsteen Aantal: 15 kleurenfoto’s 1.2. Foto’s rakwi’s Datering: 11 tot 21 juni 1991 Fotograaf: Ellen Talboom en Iris Degracht Aantal: 20 kleurenfoto’s

Maak je groepsarchief bekend via Archiefbank Vlaanderen Je archief is geordend en beschreven. Het is belangrijk dat je mensen laat weten dat jouw groep over een goed bewaard archief beschikt. Hoe doe je dat? Eenvoudig: door je aan te melden bij Archiefbank Vlaanderen, via www. archiefbank.be.

Archiefbank Vlaanderen is een online databank die informatie over Vlaamse privĂŠarchieven verzamelt. De Archiefbank toont niet de archiefdocumenten zelf, wel waar je ze kunt vinden. Het is een soort gouden gids waar je gegevens vindt over archieven van personen, families en organisaties. Waar worden die bewaard? Wat is hun inhoud? Zijn ze raadpleegbaar? Bestaat er een inventaris van?

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

/ Stap 6

Bewaar jouw archief zo goed mogelijk

Mijn archief bewaren? Waar doe ik dat? Niet elke ruimte is geschikt voor het bewaren van documenten en audiovisueel materiaal. Een goede archiefruimte mag niet te koud, niet te warm, niet te vochtig, niet te licht en niet te stoffig zijn. We sommen de mogelijke bewaarplaatsen op. En geven de voor- en nadelen. Zelf bewaren 1. Bij een leid(st)er thuis Voordelen

Nadelen

Een ge誰nteresseerd persoon zal er alles aan doen om het archief zo goed en netjes mogelijk te bewaren

Wat gebeurt er als de leid(st) stopt met de Chiro? 4 Wordt hij of zij vervangen door een even gedreven persoon? Of net niet? Want dan dreigt er veel materiaal verloren te gaan. 4 Verhuizen alle archiefdozen naar het huis van de nieuwe verantwoordelijke? Dat is erg omslachtig en bovendien niet goed voor het archief. 4 Verhuist het archief mee, dan dreigt het versplinterd te geraken. Terug naar af, dus. De leid(st)er zal het archief wellicht op zolder of in de kelder bewaren. Die ruimtes zijn meestal geen geschikte bewaarplaats. Ze trekken vocht, schimmel en ongedierte aan.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

2. In de Chirolokalen Voordelen

Nadelen

Je hebt je archief altijd bij de hand – heel handig als je bijvoorbeeld oude spelletjes zoekt!

De meeste Chirohemen zijn alles behalve geschikt om papier, dia’s en foto’s te bewaren. Slechte isolatie, geen constante temperatuur, onaangenaam bezoek van insecten en knaagdieren, enz.

Archiveren wordt sneller in de werking opgenomen. Het wordt een gewoonte. Ieder nieuw werkjaar steek je alles van het vorige jaar netjes erbij in het archief.

In een Chiroheem wordt er gespeeld, geknutseld, gefuifd, gegeten, gebivakkeerd, enz. Niet meteen de ideale archiefsfeer!

Bivakverhuis, schilderwerken, grote schoonmaak: een archief wordt snel verward met oude rommel. Kun je garanderen dat het archief niet weggegooid wordt?

’s ook nten en foto me u c o d r a a Bew /retro www.chiro.be

Niet iedere Chirogroep heeft het heem voor zich alleen. Veel hemen worden tijdens weekends en de zomervakantie verhuurd. Sommige groepen delen hun lokalen met een andere vereniging. Je hebt geen controle over wat anderen met je archief doen.

een hiro Retrosite C e d p o t d n ep vi bent, kun je Elke Chirogro ls je ingelogd A . a in g a p b ploaden. eigen we ude foto’s u o en n te en hier docum ordelen? rdevolle Wat zijn de vo k-up van waa ac b n ee kt 4 Je maa en foto’s. ep documenten van jouw gro hiro-erfgoed C et h de t ie n w ku lf lt ze 4 Je nen. Je bepaa to en er d an . aan bekijken menten kan zien hoe foto’s en docu roepen laat je g e er d an et iro wel is. 4 Samen m en van de Ch ed rl ve et h s rijk en diver Zeker doen!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

In bewaring geven Zelf bewaren heeft veel nadelen. Daarom is het misschien wel beter als je het groepsarchief in bewaring geeft. Wie kan je archief bewaren? Een lokale archiefinstelling of heemkring Neem vooraf contact op. Vraag of de heemkring jullie archief kan bewaren. Zoek je de heemkring bij jou in de buurt? Surf naar www.heemkunde-vlaanderen.be. Bij links vind je de heemkringen met een eigen website. Is dat niet het geval? Neem dan contact op met: Heemkunde Vlaanderen vzw, info@ heemkunde-vlaanderen.be of tel. 015-20 51 74.

Een heemkring? Wat is dat? Heemkundige kringen bewaren het lokale erfgoed voor de toekomstige generaties. Net als jouw ploeg zijn het ijverige vrijwilligers die zorge n dat de werking draait. Ze houden zich o.a. bezig met de geschiedenis van hun gemeente op te zoeke n. De resultaten van die opzoekingen schrijven ze neer in een tijdschrift of jaarboek. Bij bepa alde gelegenheden (50-jarig bestaan van een veren iging of een ander jubileum) geven ze ook apart e publicaties uit. Verder organiseren heemkringen tentoonstellingen, lezingen, vertelavonden, wandelingen en zoektochten om het lokale erfgoed bekend te maken bij het publiek. Vaak houden ze zich ook bezig met de instandhouding van belangrijke gebouwen en landschappen. Sommige heemkring en verzamelen oude objecten in een lokaal muse um. Sommige beheren een archief- en document atiecentrum. Daar verzamelen ze boeken over de gemeente, dagen weekbladknipsels, bidprentjes, geboortekaartjes, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en oude prentkaarten, archi even van lokale bedrijven en verenigingen, enz. Chiro en de heemkring: een goed voorbeeld De Chiro van Koekelare gaf haar archief in bewaring bij de Spaenhiers, de archeologisch-h istorische kring van Koekelare. Op hun website, www.spaenhiers. be, vind je meer informatie over hun uitgebreid Historisch-Archeologisch Documentatiecentrum (HADOC). Elke eerste en derde zaterdag van de maand kun je dat archief raadplegen . Een voorbeeld dat navolging verdient! Als er geen heemkring is in je geme ente kun je ook eens informeren bij het gemeentea rchief.

Voordelen

Nadelen

Het archief wordt in goede omstandigheden bewaard.

Je hebt het archief niet bij de hand, maar je kunt het natuurlijk wel altijd opvragen en gaan inkijken.

Je archief wordt op een centrale plaats bewaard. Het wordt niet uit elkaar gehaald.

Niet alle heemkringen of lokale archiefinstellingen zijn bereid om jouw archief te bewaren, of ze beschikken niet over de geschikte infrastructuur.

Je schenkt het archief niet weg, maar geeft het in bewaring. Jouw groep blijft met andere woorden de eigenaar. Dat leg je best vast in een bewaarovereenkomst. Je vindt een voorbeeld op www.chiro.be/retro Hoewel je het archief niet bij de hand hebt, blijft het in je eigen streek bewaard. Met jullie toestemming kunnen studenten en geschiedkundigen jouw archief zonder problemen inkijken.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Archiefstukken bewaren? Hoe doe ik dat? Is er bij jou in de buurt geen heemkring die het Chiroarchief wil bewaren? Dan zul je het zelf moeten doen. Als je een archief zelf bewaart, doe dat dan zo goed mogelijk. Papier Papier blijft niet eeuwig goed. Het is voortdurend onderhevig aan verval. Dat kun je jammer genoeg niet tegenhouden, maar je kunt er wel alles aan doen om het aftakelingsproces te vertragen. Hoe? 4 Bewaar papier in zuurvrije mapjes en dozen (zie foto) . Zuurvrije dozen zijn verkrijgbaar bij papierhandels, kopieerzaken en jawel: ook in De Banier. 4 Schrijf nooit op het papier, enkel op de mapjes waarin je het papier bewaart. Doe dat met potlood. 4 Bewaar papier in een ruimte waar het niet vochtig is en waar er geen dag- of zonlicht binnenpriemt. 4 Hou papier ver weg van plaatsen waar knaagdieren,

insecten en schimmels het voor het zeggen hebben. Affiches Plooi affiches niet op, maar bewaar ze plat of opgerold.

Cd’s, diskettes, dvd’s, audio- en videocassettes 4 Cd’s en dvd’s: x Berg cd’s en dvd’s niet op in een papieren of plastic hoesje, maar in een cd-doosje. Zo is de cd beter beschermd tegen krassen en blutsen. x Leg cd’s en dvd’s niet op elkaar. Plaats ze rechtopstaand. x Neem een cd of dvd vast met een vinger in het gaatje en de andere vingers rond de rand. x Schrijf niet op een cd of dvd, maar op het doosje. x Bewaar cd’s en dvd’s op een koele, droge en donkere plaats. x Maak een reservekopie. 4 Audio- en videocassettes x Maak een digitale kopie x Steek cassettes in een plastic verpakking. Vermijd metaal, karton en papier.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Meer weten 84

x Plaats cassettes rechtop, niet liggend x Zon, warmte en vochtigheid? Daar houden cassettes absoluut niet van. x Ga niet uit de bol met pauzeknoppen. Ze stoppen de cassette heel abrupt. Gebruik de stopknop. x Spoel een cassette altijd volledig terug voor je ze teruglegt. x Je kunt de levensduur van cassettes verlengen door ze één keer per jaar te ‘verluchten’. Dat doe je door ze gewoon even af te spelen. Foto’s en dia’s 4 Bewaar foto’s op een plaats waar de temperatuur niet te fel schommelt. 4 Licht doet foto’s vervagen. Bewaar ze daarom in een donkere ruimte. 4 Schrijf nooit met balpen of vulpen op de achterkant van de foto. Maak aantekeningen met een zacht potlood. 4 Neem foto’s voorzichtig vast. Plooi ze niet. 4 Hou foto’s uit de buurt van metaal, verf en plastic. Vermijd fotoalbums met plastic kaftjes. Je bewaart foto’s best in een fotoalbum met fotohoekjes of rug aan rug in zuurvrij papier (verkrijgbaar in fotozaken of papierhandels). 4 Digitaliseer je fotoarchief door oude foto’s in te scannen. 4 Dia’s bewaar je in plastic laderdozen.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

over archiveren en archieven bewaren? Surf naar: www.heemkunde-vlaanderen.be | www.helpdesklokaalerfgoed.be | www.archiefbank.be | www.faronet.be Lees meer in: 4 ADVN, AMSAB, KADOCK.U.Leuven, Liberal Archief (2005) Hoera, een jubileum?! Een vormingsproject voor verenigingen. Leuven. 4 Coppens H. en Velle K. (1996) ‘Zorg voor lokale archieven’. In: Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Deel 3. Gent. 4 De Keyser Bart, e.a. (2007) Aan de slag met archief en documentatie: handleiding voor de lokale erfgoedhouder. Mechelen: Heemkunde Vlaanderen. 4 Rombauts W. (1997) Conservering van archieven: inleiding tot de problemen. Brussel: Algemeen Rijksarchief. 4 Verschelde M. (2004) Zakboekje archiveren. Brugge: Van den Boele.

Digitale kwalen Wat doe ik met de documenten die op mijn computer staan? Het verslag van de vorige vergadering? Uittypen en doormailen! De foto’s van het bivak? Op de website ermee! Andere jeugdbewegingen uitnodigen voor de jaarlijkse Chirofeesten? Via mail! Een fuifaanvraag bij het gemeentebestuur? De brief van vorig jaar copy-pasten, wat aanpassen, opslaan, afprinten en opsturen! Leden verwittigen dat het over drie weken Sinterklaasfeest is? Via de ledenpagina op de website! Tegenwoordig zijn er nog maar weinig Chirogroepen die niet via hun website of via e-mail communiceren. Verslagen, brieven, werkdocumenten, uitnodigingen, foto’s: het staat allemaal op de computer. Tot dusver hebben we het over oud archiefmateriaal gehad. Dat bestaat voornamelijk uit papier, schriftjes, fotoboeken en audiocassettes. Het oude archief is met andere woorden tastbaar. Het meer recente of actief archief leidt een digitaal bestaan en is dus minder tastbaar. Dat het actief archief niet tastbaar is, heeft zo zijn voordelen: het neemt weinig plaats in beslag, informatie kan snel worden opgezocht en doorgestuurd, enz. Maar een actief archief met enkel digitale

bestanden heeft ook grote nadelen: 4 Het archief raakt veel gemakkelijker versnipperd. Elke leid(st)er heeft wel iets op zijn of haar computer staan. De vraag is of al die documenten en foto’s ooit samengebracht worden. 4 Waardevolle documenten kunnen in één druk op de deleteknop worden verwijderd, voorgoed… En dat gebeurt sneller dan je denkt: je computer puilt uit van de bestanden, je koopt een nieuwe pc, je stopt met de Chiro, enz. 4 Het helpt als je jaarlijks alle Chirobestanden van je ploeg verzamelt en op één cd brandt of op een externe harde schijf opslaat. Maar ook dan is er een probleem. De wondere wereld van de technologie staat niet stil. Computersoftware verandert

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

zo snel dat digitale gegevens over enkele jaren niet meer leesbaar zijn.

86 Het antwoord op al jouw digitale kwaaltjes 1. Digitale bestanden van de Chiro? Opslaan of afprinten? Beide. Omdat je niet kunt garanderen dat de bestanden die je opslaat over een paar jaar nog leesbaar zullen zijn, print je de belangrijkste documenten best af. 2. Pfff... moet ik echt alles afprinten? Dat is niet nodig. Voor digitale bestanden geldt hetzelfde stappenplan als voor het oude archief: Stap 1: Verzamel alle digitale bestanden van je ploeg. Stap 2: Hou een grote schoonmaak. Delete de inhoudsloze en onbruikbare bestanden. Stap 3: Orden de bestanden in mapjes. Geef ze een duidelijke naam zodat je weet wat erin zit. Laat de mapjes overeenkomen met het tastbare archief dat je in genummerde dozen bewaart. Stap 4: Print de bestanden af en bewaar ze in zuurvrije dozen bij de rest van het archief. Sla ze ook digitaal op. Een gouden cd-rom of externe harddisk zijn het meest geschikt als drager. Let op! Ontstaat een document in enkele stappen? Print dan alle versies af!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Stap 5: Vergeet de geprinte documenten niet te beschrijven. 3. Wat doe ik met al mijn digitale foto’s? Stap 1: Verzamel op het einde van het jaar alle digitale foto’s. Stap 2: Maak daaruit een selectie. Stap 3: Druk de fotoselectie af op fotopapier. Bewaar ze voor de zekerheid ook op een digitale drager (cd, usb-stick, dvd) en – als dat mogelijk is – op je website. Stap 4: Bewaar de afgedrukte foto’s in je archief. Maak een digitale reservekopie (op gouden cd-rom, dvd of externe harddisk). Sla foto’s op in een TIFF-bestand van minstens 300 dpi (dat kun je instellen wanneer je foto’s oplaadt of inscant). Stap 5: En natuurlijk moeten de foto’s ook beschreven worden (zie p. 78). Belangrijk: Of foto’s nu afgedrukt worden, op de computer staan of op een cd’tje gebrand zijn, probeer zoveel mogelijk te vermelden waar en wanneer de foto gemaakt werd en wie of wat erop staat.

4. Weblogs, forums, online kalenders en informatiepagina’s? Is mijn website ook archief? Ja! Een website geeft een goed beeld van hoe het er in jouw groep aan toegaat. Laat die waardevolle info niet verloren gaan. Je kunt geregeld teksten afprinten, maar er bestaat ook speciale software om webpagina’s en websites te archiveren. Je kunt die software gratis downloaden (tik gewoon ‘software’, ‘archiveren’, en ‘websites’ in). Meer info: www.expertisecentrumdavid. be/docs/archiveren_websites.pdf

5. Al dat verzamelen, ordenen en printen, is dat niet belachelijk veel werk? Niet als je het slim aanpakt!

Spreek met je ploeg een bepaalde dag af waarop iedereen alle Chirodocumenten bij elkaar brengt. Kaften en losse papieren en foto’s verzamel je in het heem, digitale bestanden worden naar één persoon doorgestuurd die de bruikbare documenten en foto’s afprint. Op het einde van de dag heb je alles mooi geordend en in dozen gestoken.

Tip: Een Chiro jaar eindigt in de zomer met het bivak en gaat in sep tember of oktober opnie uw van start. O rganiseer jouw archiefd ag op het ein d e van het werkjaar. Dan zijn alle activi te iten afgerond.

, een barbecue, Tip: Wat hapjes, drankjes om er een enz.: niets houdt je tegen ken! gezellige boel van te ma

Meer weten www.expertisecentrumdavid.be

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

2 ‘Ge zou eens moeten weten...’

Getuigenissen verzamelen uit het verleden

Straffe verhalen, gekke anekdotes, dolle fratsen, wonderlijke herinneringen: daar is de Chiro heel sterk in. Die unieke getuigenissen mogen dan ook zeker niet ontbreken in jouw Chiroverhaal. In het archief zul je ze niet snel vinden. De doorsnee Chiroleider of -leidster is nu eenmaal geen glamoureuze filmster die te pas en te onpas zijn of haar mémoires laat optekenen. Je zult er dus op een andere manier achter moeten zien te komen. Hoe? Door interviews af te nemen van interessante getuigen die maar al te graag hun boeiende boekje over het verleden opendoen.

Waarom verhalen verzamelen? 4 Je schrijft een Chiroboek of maakt een tentoonstelling? Anekdotes en persoonlijke herinneringen maken de soms wat feitelijke, droge geschiedeniskost een heel pak pittiger.

len de geschiedenis door de ogen van de ‘gewone Chiroman of -vrouw’. Zo kleuren ze de officiële Chirogeschiedenis.

4 Ledenlijsten, verslagen en foto’s. Je kunt er veel uit leren, maar ze vertellen niet hoe leden vroeger de Chiro beleefden. Via verhalen kom je vaak belangrijke historische informatie te weten waarvan niets tastbaars te vinden is. 4 Verhalen bieden een frisse, levendige kijk op het verleden. Ze vertel-

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Bijvoorbeeld: In 1973 beslist men op nationaal niveau om de oude uniformen te vervangen door overgooiers in blauwe jeans en korte, bruine shorts. Die nieuwe outfit is hipper dan de oude lichtblauwe kleedjes en ribfluwelen kniebroeken. Althans volgens ‘Chiro nationaal’…

Want wat blijkt uit interviews met oud-leiding? Zij vinden die nieuwe uniformen eerder carnavalskostuums, alles behalve hip dus. Daarom zijn er enkele groepen die het oude uniform niet willen inruilen en het dan maar zelf gaan naaien.

n de waarDe waarheid en niets da heid? kleurd. Herinneringen zijn altijd ge nogal eens af Daarom durven verhalen rkelijk aan te wijken van hoe het er we terhoofd toeging. Hou dat in het ach intervieat ga wanneer je oud-leiding h en toets de wen. Wees daarom kritisc die je in jouw getuigenissen aan feiten archief vindt.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Verhalen verzamelen? Hoe pak ik dat aan?

‘Ik ga een oud-leid(st)er interviewen en ik neem mee... een boekje om af en toe iets in te noteren, een balpen, een paar goede trappisten om de tong wat los te maken, een koppel vrienden om er een gezellige boel van te maken en voilà: we kunnen een deftig klapke slaan’. Een goed interview is toch wat meer dan gewoon ‘een klapke slaan’. Je gaat de verhalen van je getuigen immers verwerken in een boek, in een tentoonstelling, in een tocht of op je website. Je pakt het dus best zo correct en professioneel mogelijk aan.

/ Stap 1.

Goed begonnen, half gewonnen!

Bereid een interview altijd goed voor. Hou in je voorbereiding rekening met de volgende zaken. A. Baken je onderwerp af 4 Oud of jong? Jouw Chirogroep heeft ongetwijfeld een magistraal rijk verleden. Omdat je onmogelijk elk stukje Chiroleven kunt belichten, moet je een keuze maken. Wat wil je precies te weten komen? 4 Aan onderwerpen geen gebrek: bivak, de Chirozondag, het uniform, liefdeskoppeltjes in de Chiro, oude rituelen, het ontstaan van jouw Chirogroep, jouw Chirogroep tijdens een bepaalde periode, enz. 4 Een goede interviewer kent zijn of haar onderwerp. Ga in krantenartikels, boeken en in je Chiroarchief op zoek naar achtergrondinformatie. Bijvoorbeeld: Je interviewt iemand over het Chiroleven in de jaren 1950. Dan kun je maar best mee zijn met begrippen als ‘vendels, ‘het lof’, ‘de Belofte’, ‘kroonmeisjes’, ‘burchtknapen’, ‘Christus Koning’, ‘pennoen’, enz.

Leestip: naal’ (p. 28 ) 4 Het ‘verhaal van natio 4 www.chiro.be/retro deren van aten worden Chiro in Vlaan 4 Baeten W. (1995) Patron vidsfonds. 1918 tot 1950. Leuven: Da r de Chiro jaar zondag: een verhaal ove 4 Lettany E. (1984) Vijftig . en: Chirojeugd Vlaanderen van vroeger en nu. Antwerp

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

B. Kies goede getuigen 4 Het spreekt voor zich dat je een oud-leidster uit de jaren 1980 geen vragen stelt over het Chiroleven in de jaren 1950. Spreek dus de juiste persoon aan. Op p. 66 lees je hoe je aan contactgegevens van oud-leiding geraakt. 4 Verwittig je getuige op voorhand. Vertel hem of haar kort waarom je een interview wilt doen, waarover het zal gaan en wat je er achteraf mee gaat doen. C. Zorg ervoor dat je volgende documenten klaar hebt 4 Een themalijst x Lijst met alle onderwerpen waarover je vragen gaat stellen. x Tijdens het interview laat je alle vooropgestelde thema’s aan bod komen. De volgorde doet er niet toe. x Mogelijke thema’s: het ontstaan van de groep, spel, bivak,… Je vindt een voorbeeld van een themalijst op www.chiro.be/retro

4 Een vragenlijst x Lijst met alle vragen die je wilt stellen. Als basis gebruik je de themalijst. x Het is niet de bedoeling dat je alle vragen letterlijk stelt. Een interview is geen kruisverhoor! Hou het zo spontaan mogelijk. x Vermijd ja-neevragen. Surf naar www.chiro.be/retro voor voorbeeldvragenlijsten

4 Een identificatiefiche x Formulier waarop je de gegevens van de verteller invult: naam, leeftijd, beroep, leid(st)er van..tot.., enz. x Waarom is dit belangrijk? Zo kunnen latere onderzoekers zich ook een beeld vormen van de getuige. Surf naar www.chiro.be/retro voor een voorbeeld van een identificatiefiche 4 Een contract x Dit laat je door de verteller ondertekenen, voor je met het interview van start gaat. x Waarom een contract? Je krijgt persoonlijke informatie te horen en daar worden best afspraken over gemaakt. De verteller kan eventueel beslissen dat je bepaalde fragmenten niet openbaar mag maken. x In het contract beloof je dat je het verhaal correct zult gebruiken en dat je het interview goed zult bewaren.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Surf naar www.chiro.be/retro voor een voorbeeldcontract interviewerverteller

D. Breng de opnameapparatuur in orde 4 Wat heb je nodig? Een cassetterecorder, een solid state recorder (digitaal) of een camera. Test het materiaal voor je op pad vertrekt. Wil je een goede geluidskwaliteit? Zorg dan voor een externe microfoon. Eén microfoon is voldoende, maar het is beter dat zowel jij als je getuige een eigen microfoon hebben. 4 Waar vind je opnameapparatuur? x Bij de erfgoedcel in jouw buurt. Veel erfgoedcellen lenen opnameapparatuur uit als het voor een mondelinge-geschiedenisproject is. x Bij de uitleendienst van de gemeente, stad of provincie

Wat is een erfgoedcel? Bepaalde steden en streken hebb en met de Vlaamse gemeenschap een erfgoedovereen komst afgesloten. Hierin beloven ze het lokale of regio nale erfgoed zichtbaarder te maken. Hoe? Door een erfgoedcel op te richten. Wat doet een erfgoedcel? x Erfgoedcellen houden zelf geen archieven en voorwerpen bij. x Ze brengen het lokale of regio nale erfgoed in kaart. x Ze organiseren activiteiten voor een zo breed mogelijk publiek. x Ze hebben aandacht voor het behoud en beheer van erfgoed. x Ze ondersteunen lokale erfgo edprojecten, bijvoorbeeld mondelinge geschieden is. Samenwerking Chiro Muizen en de erfgoedcel van Mechele

In 2005 vierde de Chiro van Muizen haar 60e verjaardag. Naar aanleiding van dat jubileum namen enkele oud-leiders interviews af van voormalige leden en oud-leiding. Zij wilden weten hoe het er vroeger in hun Chirogroep aan toeging. De verzamelde verhalen vormden de basis van het boek ‘Chiro Muizen. Van patronaat tot moderne jeugdbeweging’. Voor de illustraties werden heel wat foto’s uit privéalbums gedigitaliseerd en op cd-rom gebrand. De erfgoedcel van Mechelen ondersteunde dat project vooral financieel. In totaal werkten de oud-leiders van Muizen zo’n 2 jaar aan het project. Op tijd begin nen, dus! Tip: Erfgoedcellen kunnen niet alle projecten begeleiden. Ze moeten zien wat binnen hun beleid en planning past. Voor grote proje cten zoals dat van de Chiro van Muizen neem je tijdig contact met hen op. Meer weten over de erfgoedcel bij jou in de buurt? Surf naar www.erfgoedcellen.be.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

/ Stap 2.

Een goed interview afnemen? Zo doe je dat!

Ben jij een geboren interviewer? Schrap wat niet past 1. De ideale plaats voor een interview is... a. Het Chiroheem b. Gezellig op café c. Bij de getuige thuis 2. Wanneer laat ik de getuige het contract ondertekenen? a. In het begin van het interview b. Ergens middenin c. Op het einde, vlak voor je naar huis gaat 3. Een goede vraag... a. is kort en helder geformuleerd b. bestaat uit een korte toelichting en daarna de vraag c. mag in het dialect gesteld worden

5. Tijdens het interview schrijf je best niets op. a. Inderdaad, schrijven werkt enorm storend. b. Fout, je schrijft best zoveel mogelijk. Zo toon je dat je echt gefascineerd bent. c. Fout, je schrijft op hoe je getuige reageert: lachen, boos of stil worden, enz.

6. Tijdens een interview zijn krantenknipsels, foto’s, oude bivakboekjes, oude uniformstukken, enzovoort ... a. verboden want ze werken storend b. toegelaten want ze kunnen het geheugen helpen opfrissen 7. Welke van de onderstaande elementen verwijder je best uit de kamer tijdens het interview? a. Een gsm b. Andere mensen c. Een kooi met vrolijke kanariepietjes

4. Een goede interviewer toont betrokkenheid. Dat doet hij of zij door... a. af en toe eens aanmoedigend ‘hm’ of ‘ja’ te zeggen b. te knikken, geïnteresseerd te kijken c. af en toe zelf ook eens een anekdote te vertellen

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

ANTWOORDEN

1. Antwoord c is correct: 4 Thuis voelt de getuige zich het meest op zijn of haar gemak. 4 Het is er meestal ook rustig. 2. Antwoord a: 4 Zo maak je van in het begin duidelijk wat je bedoelingen zijn. 3. Antwoord a en c zijn correct: 4 Vermijd lange, omslachtige vragen. 4 Het is de getuige die het woord met voeren, niet jij. 4 Het interview moet goed verstaanbaar zijn. Duidelijk gesproken taal is dus een must. Maar als dialect beter bekt, is dat zeker toegestaan. Dat geldt zowel voor de getuige als voor de interviewer. 4. Antwoord b is correct: 4 Je maakt een geluidsopname van een oud-leidster of -leider, niet van jezelf. Het is niet de bedoeling dat jij voortdurend aan het woord bent. 4 Om je getuige aan te moedigen, gebruik je best non-verbale signalen (mimiek en gebaren). Verwittig je gesprekspartner daarvan op voorhand, anders vindt die het misschien vreemd dat jij zo weinig reageert in het gesprek. 5. Antwoord c is correct: 4 Het is niet de bedoeling dat je alles neerpent wat je getuige zegt. Je neemt het gesprek immers op. Maar wat je niet kunt opnemen, moet je beschrijven. Zo kun je niet horen wanneer iemand glimlacht of bedenkelijk kijkt. 4 Noteer ook woorden of namen waar je de spelling niet van kent. Na het interview kun je de juiste schrijfwijze vragen. 6. Antwoord b is correct: 4 Een gsm, gezellig keuvelende mensen of kwetterende kanariepietjes? Het werkt allemaal storend tijdens een interview. Zet je gsm af, spreek je getuige onder vier ogen en verplaats de kanariepietjes naar een andere ruimte.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

/ Stap 3.

Wat doe ik na het interview?

4 Blijf nog eventjes napraten met je getuige. 4 Zorg ervoor dat je interview niet domweg gewist wordt of dat je er iets overheen opneemt. Hoe? Door je opname te beveiligen (lees hiervoor de handleiding van de opnameapparatuur) en door een reservekopie te maken. 4 Schrijf je interview letterlijk uit! Een saaie, maar belangrijke klus. Iets opzoeken in een geschreven tekst gaat een pak sneller dan een opname beluisteren. Schrijf tussen haakjes de non-verbale info die je op de interviewfiche verzameld hebt. 4 Maak een bandinhoudsfiche. Dat is zoals de inhoudstafel van een boek. In plaats van een paginanummer geef je de tijdsaanduiding die je op de opnameapparatuur vindt. Zo vind je fragmenten sneller terug. bandinhoudsTip: Een voorbeeld van een o.be/retro fiche vind je op www.chir

/ Stap 4.

Bewaar je interview voor de toekomst!

Het afgenomen interview is een belangrijke historische bron. Je moet het dus bewaren A. Je bezorgt de opnamen aan een heemkring of een lokale archiefinstelling 4 Vraag op voorhand of ze de opnames in de best mogelijke omstandigheden kunnen bewaren. 4 Bezorg hen ook de bijbehorende documenten: themalijst, vragenlijst, identificatiefiche, het contract, het uitgeschreven interview en de bandinhoudsfiche. 4 Je geeft de opnamen in bewaring. Jouw groep blijft de eigenaar. Leg deze afspraken vast in een bewaarovereenkomst. Surf naar www.chiro.be/retro voor een voorbeeldcontract. B. Je bewaart de opnamen zelf 4 Hoe je video’s, cassettes, cd’s en dvd’s bewaart, lees je op p. 83-84 4 Bewaar digitale opnames op je computer, een harddisk of op een digitale tape. Maak altijd een reservekopie op een gouden cd-rom.

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Niet verder vertellen? Omgaan met roddels

financiën ‘De Jean beheerde in mijn tijd de egeld van de Chiro. Ze zeggen dat hij ger zakken n het geld uit de Chirokas in zijn eige stak.’ jk ze ‘Danny de Vilder, ‘de Gendarm’ geli er, leid zeggen, dat was een hele strenge vertellen niet normaal. Ik heb eens horen teren een dat hij rakkers die niet wilden luis uffagehele namiddag opsloot in het cha kot.’ oelige Roddels, beschuldigingen, gev e om. informatie: ga er voorzichtig me f geen tera Zorg ervoor dat je getuige ach dorp of last krijgt met de mensen uit het t. ech de buurt, of erger: met het ger peld Een roddel kan als laster bestem rk jezelf worden en dat is strafbaar. We en degene dus niet in de nesten. Niet alle er die de roddel vertelt, kan van last roddel de beschuldigd worden. Ook wie nt strafbekendmaakt, is op dat mome baar!

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Creatief met Chiroverhalen Wat kan je zoal doen met de verzamelde verhalen? 4 Verwerk ze in een boek over de Chiro. Dat is wat enkele oud-leiders van de Chiro van Muizen deden. 4 Maak een dvd vol Chiroverhalen. Chiro Gaverke uit Waregem trok voor hun 50/60jarig bestaan met camera en microfoon naar oud-leiding. Ze stelden hen vragen over het uniform, de lokalen, de fuiven, het bivak, de zondagmiddag, enz. Die verhalen brachten ze samen op een dvd: Chiro Gaverke? Beregoed... in beeld! 4 Laat verzamelde Chiroverhalen verder leven op een blogsite Verzamel aan de hand van interviews verhalen van vroeger. Plaats ze op een blog. Iedereen die dat wil, kan zijn of haar verhaal toevoegen. Zo kun je meteen ook de straffe verhalen van de huidige Chirogeneratie verzamelen.

Meer weten

Surf naar /mondelingegehttp://oralhistory.be schiedenis Lees nรงois (2003) GeDe Wever B. en P. Fra elinge geschiedenis stemd Verleden: mond V als praktijk. Brussel: VC en Wageman T. Du Bois-Reymond M. chiedenis: over the(1983) Mondelinge ges ndelinge bronnen. orie en praktijk van mo Amsterdam Bekijk oska, Charlotte Bruno De Wever, Bjรถrn Rz an horen zeggen: oxV d-b Dv 05) Crul (red.) (20 in de praktijk. Mondelinge geschiedenis Brussel: VCV

deel 2 | Een duik in het Chiroverleden

Erfgoed? Sterft goed

Kostbare Chirospullen bewaren Een schilderij van Rembrandt, een vleugelpiano van begin de negentiende eeuw, een hoepelrok uit de zeventiende eeuw, een antiek heiligenbeeld: geen haar op ons hoofd dat eraan denkt om die waardevolle voorwerpen schaamteloos op een vuilnisbelt te dumpen. Ze zijn van onschatbare culturele waarde. We doen er alles aan om ze te bewaren. Wat minder snel in ons opkomt, is dat ook de Chirovlag, Chirokleren, muziekkapelinstrumenten en andere Chirovoorwerpen het bewaren waard zijn. Een Chirorok is immers geen zijden baljurk. Er wordt aan getrokken en gehangen, het is ‘maar’ speelkledij. Als iemand die oude Chirokleren bijhoudt, is het meestal als herinnering aan ‘die goeie ouwe tijd’. Toch hebben ook die voorwerpen een grote culturele waarde. Ze vertellen iets over het leven van alledag: over hoe kinderen en jongeren hun vrije tijd doorbrengen, over de Vlaamse spelcultuur, over het Chiroleven van vroeger en vandaag. Bijhouden is de boodschap!

deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

1. Moeten ik echt elk Chirovoorwerp bewaren? Nee, het is bijvoorbeeld niet nodig om het decor van het bivakthema of een zelf ineengestoken wigwam te bewaren. Je kunt er natuurlijk als herinnering wel een foto van maken. Naast het groepsarchief (zie p. 58) zijn de volgende voorwerpen zeker het bewaren waard: 4 De Chirokleren (of het uniform), inclusief de fluitkoord en kentekens 4 De Chirovlaggen 4 Bivakaandenkens 4 Typische Chirobeelden zoals de Burchtgravin Gooi die stukken zeker niet weg!

ed! Bederft goed! 2. Waar bewaar ik waardevolle Chirovoorwerpen? Bescherm waardevolle voorwerpen zo goed mogelijk! Ze voorgoed achter slot en grendel steken, heeft geen zin. Eens je oud-leiding bent, wil je af en toe die oude Chirospullen nog wel eens tonen, bijvoorbeeld bij een re端nie of op een tentoonstelling. Maar in de tussentijd berg je ze dus ergens veilig op. Waar? Er zijn twee mogelijkheden: zelf bewaren of in bewaring geven

1. Zelf bewaren Liefst volgens de regels van de kunst! Enkele bewaartips:

Chirokleren 4 Rook niet in de kamer waar je oude uniformstukken bewaart. 4 Berg uniformstukken proper op. Dat wil zeggen: zonder moddervlekken, kruimels of stof. Doe je dit niet, dan trek je ongedierte aan. En die knauwen zich een weg door onze overheerlijke Chirokleren!

4 Check geregeld of je geen sporen van ongewenste beestjes vindt: gaatjes in de stof, uitwerpselen, cocons, schimmelspikkels. 4 Gebruik je een kledinghoes? Zorg dan dat die niet van plastic is. Propere, ongeverfde hoezen mogen wel. 4 Berg uniformstukken in een goed afgesloten kast op. Blootstelling aan licht doet de kleuren vervagen. 4 Oude uniformstukken hang je op: Hemden, kleedjes en overgooiers x Hang ze aan een beschermde en verzachte kleerhanger. Omwikkel de kleerhanger met synthetische watten, proppen zuurvrij papier en witte katoenen stofstroken. Zo rust je uniform op een zacht kussen. x Gebruik in je kussenlaag ZEKER geen katoenen watten want die slorpen vocht op.

deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

100

Rokken, shorts en T-shirts x Hang ze aan een kleerhanger aan de daarvoor bestemde haken. x Naai lussen in de kleren om ze beter op te kunnen hangen. Gebruik hiervoor lint.

Chirovlaggen 4 Nylon vlaggen Bewaar ze opgevouwen tussen zuurvrij zijdepapier (verkrijgbaar in papieren schilderwinkels) 4 Katoenen vlaggen x Berg vlaggenmasten en banierspitsen apart op. Gebruik hiervoor zuurvrij papier. x Bewaar ze opgerold rond een staaf.

Fluitkoorden 4 Bewaar oude fluitkoorden liggend in een doosje of in een lade. 4 Wikkel de koorden in zuurvrij papier (verkrijgbaar in papieren schilderwinkels) 4 Gebruik zeker geen plastic of krantenpapier als verpakking. Plastic geeft zuren en gassen af, krantenpapier kan inktsporen achterlaten. 4 Je kan meerdere koorden in ĂŠĂŠn doos opbergen, als je ze van elkaar scheidt met zuurvrij papier. 4 Gebruik zeker geen elastiekjes om de koorden vast te binden. 4 Verwijder het fluitje want dat gaat na verloop van tijd roesten

deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

Hoe rol je de vlag op? a) Neem een schoon stuk witte, katoenen doek. b) Leg de vlag met het XP-symbool naar beneden. c) Leg op de vlag een vel zuurvrij papier. d) Neem een staaf en omwikkel hem met schoon wit katoen. e) Rol de vlag rond de staaf. Zorg dat de stof mooi effen ligt. Bind rond de opgerolde vlag zeker geen koord. f) Berg de staaf liggend op

NIET

Wat je met oude (of nieuwe) Chirovlaggen doet

afwassen

gebruiken als verkleedkleren

De Burchtgravin 4 Bewaar dit beeldje in een kamer met een vaste temperatuur (tussen 16째18째). 4 Gips is heel stof- en vlekgevoelig. Was je handen voor je het beeld aanraakt. 4 Stof de Burchtgravin zeker niet met een natte doek af. Vocht trekt schimmels aan. 4 Verpak het beeld zeker niet in plastic of krantenpapier. Plastic geeft zuren en gassen af, krantenpapier kan inktsporen achterlaten. 4 De nek van het Burchtgravinbeeldje is heel dun, waardoor hij snel breekt. Oppassen geblazen!

101

2. In bewaring geven

dweilen

Wat als ik mijn oude Chirospullen niet zelf kan of wil bewaren? Verban ze zeker niet naar het containerpark of de verkleeddoos! Ga na of er bij jou in de buurt een instelling is waar ze oude voorwerpen bewaren.

paarden vangen

Mogelijke bewaarinstellingen: 4 De heemkring , een lokaal museum of documentatiecentrum De heemkring of het documentatiecentrum bij jouw in de buurt? Surf naar naar www.heemkundevlaanderen.be. Bij links vind je

op picknicken deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

de heemkringen met een eigen website. Is dat niet het geval? Neem dan contact op met: Heemkunde Vlaanderen vzw, info@heemkundevlaanderen.be of tel. 015-20 51 74

102

4 KADOC (Katholiek DocumentatieOnderzoekscentrum voor Religie, Cutluur en Samenleving)

Dit instituut is verbonden aan de Katholieke Universiteit van Leuven. In KADOC bewaren ze alles van de Grote Chiro: documenten, tijdschriften, boeken, affiches, foto’s en ook voorwerpen zoals vlaggen en uniformstukken.

Meer weten

website: www.kuleuven.ac.be/kadoc

Als je ’t mij vraagt: pure

piraterij!

ts vinden is niet Een geschikte bewaarplaa taal en pleister zo eenvoudig. Textiel, me deringsproceszijn onderhevig aan verou eg weinig aan te sen. Daar valt spijtig geno gen van buitenaf, doen. Maar de bedreigin aan doen! daar kunnen we wel wat

deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

De Top vyf5 van 4 Mensen x Mensen gaan stoffige voorwerpen te lijf met veel water en zeepsop. Dat trekt schimmels aan! Tip: Gebruik een droge stofdoek. x Ze zetten kostbare voorwerpen in vochtige, slecht geïsoleerde, overbelichte ruimtes. Tip: zie nummer 2,3 en 4 x Ze verpakken voorwerpen in krantenpapier of plastic zakjes. Plastic geeft zuren en gassen af, krantenpapier kan inktspo-

ren achterlaten. Tip: Gebruik zuurvrij zijdepa pier (te verkrijgen in papieren schilderhandels) 4 Licht x Licht doet papier verouderen, foto’s verkleuren, textiel afbreken en rafelen. Tip: Bewaar oude Chirospullen lichtvrij. Hang gordijnen die geen licht doorlaten.

de meest gevreesde erfgoedpiraten! 4 Vocht x In een te droge ruimte, gaan natuurlijke materialen, hout, papier en textiel uitdrogen en barsten. Tip: Bij koud weer wordt de lucht droger. Plaats een potje water op de radiator of – nog beter - gebruik een luchtbevochtiger. x Te veel vocht zorgt ervoor dat metaal sneller afbreekt. Zo zal ijzer gaan roesten. Tip: Ruikt een kamer muf? Dan is ze waarschijnlijk te vochtig! Tip: Zorg ervoor dat de vochtigheid in de bewaarruimte niet schommelt. Zomaar een raam open zetten of de verwarming verhogen is een slecht idee. x Vocht trekt schimmel aan. Die ongewenste groene gast lokt ongedierte en heeft de onhebbelijke gewoonte zich te vermenigvuldigen. Schimmels veroorzaken ook huidirritatie, astma, allergieën, enz. Een zwam waar niet mee te zwammen valt! Tip: Haal beschimmelde voorwerpen weg uit de bewaarruimte en maak ze schoon.

4 Temperatuur x Temperatuurschommelingen doen metaal en hout uitzetten en krimpen. Gevolg: ze gaan barsten en krommen. x Bij een wisselende temperatuur gaat verf sneller afblad-

103

deren. Tip: Hou waardevolle spullen uit de buurt van radiotoren, warme lampen, vuurtjes, en slecht geïsoleerde kelders en zolders. Tip: De ideale temperatuur ligt tussen 16° en 18°

4 Vieze beestjes x Hun favoriete tijdverdrijf? Kruipen, knabbelen, knagen, bijten, happen, vreten en knauwen! Ze zijn verlekkerd op alles waar natuurlijke vezels in zitten: kleren, papier en hout. Smakelijk! Tip: Laat geen etensresten rondslingeren. Dat trekt die piraten op pootjes alleen maar aan. Tip: Berg kleren proper op in de kast. Tip: Maak geregeld de ruimte schoon waarin je waardevolle dingen bewaart. Tip: Duiken die knagende monsters toch op? Ga ze dan zeker niet te lijf met chemische producten. Die zijn slecht voor de voorwerpen en voor mensen.

deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

Meer weten over erfgoed bewaren?

104

Websites Loots E. (2005) Hebben en houden, tips om je erfgoed gezond te houden. Antwerpen: Culturele Biografie. www.faronet.be/files/pdf/pagina/hebben_en_houden.pdf | www.erfgoedsite.be | www.helpdesklokaalerfgoed. be

Publicaties 4 De Vlaamse Gemeenschap (2004) Verzekerde bewaring. Brussel: Vlaamse Gemeenschap 4 ADVN, AMSAB, KADOCK.U.Leuven, Liberaal Archief (2005) Hoera, een jubileum?! Een vormingsproject voor verenigingen. Leuven

deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

105

deel 3 | Erfgoed, bederft goed, sterft goed

106

’t is feest, ’t is feest ‘t is hier nog nooit z

Tips voor een geslaagd jubileum Over enkele maanden is het zover: je Chirogroep wordt … jaar! Leden, ouders, de proost en de oud-leiding: iedereen verwacht een dijk van een feest! Veel groepen kiezen voor een feestweekend met een activiteitenaanbod waar zowel jong als oud zich in kunnen vinden. Een

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

jubileum is ook hét moment om ‘iets’ met of over het verleden te doen. Hét moment dus om eens voluit retro te gaan. Aan mogelijke activiteiten geen gebrek. In dit deel bespreken we de meest voorkomende jubileumactiviteiten en we geven mee waar en hoe je aan subsidies geraakt.

eest, zo plezant geweest!

107

1. Een tentoonstelling 2. Een publicatie (boek, tekst, krantje, website) 3. Het verleden tot leven wekken 4. Subsidiemogelijkheden voor jubileumactiviteiten en erfgoedprojecten Voor al die activiteiten geldt één gouden regel: Schiet op tijd in actie!!!

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

1. Komt dat zien, komt dat zien!

108

Ingrediënten voor een boeiende Chirotentoonstelling Een tentoonstelling? Te veel verzamelwerk, te saai, alleen maar interessant voor oud-leiding, niet spectaculair genoeg, plaatsgebrek, te duur, niet actief, niet iets waar ik de leidingsploeg voor kan motiveren, een veel te hoog aquariumgehalte (met gapende mensen die rondjes draaien). Maar het kan ook anders! Een tentoonstelling hoeft echt geen gortdroge visbak vol oude spullen te zijn. Een intrigerend verhaal, sprekende stukken, gevatte teksten, leuke werkvormen, een briljant decor: Maak van je tentoonstelling een belevenis!

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Ingrediënten 1. Bedenk een intrigerend verhaal Een tentoonstelling is als een film: zonder een boeiend verhaal sta je nergens. De eerste vraag die je met je ploeg dus stelt, is: ‘Wat gaan we vertellen?’ Mogelijke ‘verhaallijnen’ 4 Een chronologisch verhaal Je vertelt de geschiedenis van je groep: het ontstaan, de ontwikkelingen in de jaren 1950, enzovoort. Tip: Een goed gevuld en geordend archief komt hier goed van pas! 4 Een thematisch verhaal Wat roept de Chiro bij jouw op? Welke thema’s zijn volgens jou typisch Chiro? Gebruik dit als basis voor jouw tentoonstelling en werk de gekozen thema’s verder uit. Mogelijke thema’s: ‘bivak’, ‘uniform’, ‘leiding’, ‘spelen’ jaarthema’, activiteiten die geld in het laatje brengen’ 4 Een blik in de toekomst Welke verhalen, spullen, plaatsen en tradities moeten volgens jullie zeker aan de volgende generatie doorgegeven worden? Wat is jullie Chiroerfgoed? Bepaalde liedjes, jullie memorabele feesten, de muurtekeningen in het speelclublokaal, jullie geniale bivakthema’s, de guitenstre-

ken van de leidingsploeg, enz. Breng het allemaal samen en toon het aan het grote publiek. Wat bepaalt jouw verhaal mee? 4 Het doelpubliek Wie verwacht je? Oud-leiding zal graag oude foto’s en voorwerpen zien, voor Chiroleden mag het er actief en speels aan toegaan, bezoekers die de Chiro niet kennen hebben een extra woordje uitleg nodig. 4 De locatie Hoeveel plaats heb je? Kun je iets aan de muur hangen? Moet je panelen voorzien? Is de ruimte voldoende belicht? Kost de locatie geld? Wie werkt het verhaal uit? 4 Richt een werkgroep op die geregeld samenkomt. Voor een historische tentoonstelling vraag je best ook oud-leiding. 4 Lees zeker iets over de geschiedenis van de Chiro! Je vindt een uitgebreide tekst op www.chiro.be/retro

2. Deel je verhaal in hoofdstukken in Voor een chronologische tentoonstelling zullen dat tijdsperiodes zijn.

3. Zoek sprekende stukken Foto’s, affiches, Chirokrantjes, vlaggen, uniformen, kentekens, liedjesteksten, bijnamen, filmpjes, muziekfragmenten, oude brieven, de Burchtgravin, oude bivakaandenkens, ...

109

Voor een tentoonstelling zijn goede stukken enorm belangrijk. Zij brengen het verhaal tot leven. Ze roepen bij de bezoekers een karrenvracht aan herinneringen op. Neem je verhaal erbij en ga na welke stukken erin passen. Maak hier een lijst van. Let op: ‘stukken’ is een ruim begrip. Ook geuren, smaken en klanken roepen Chiroherinneringen op! Bijvoorbeeld: de geur van spek en zweetsokken in een legertent, de smaak van stevige bivakkost, de klank van waterspelletjes.

Voor een thematische tentoonstelling zijn dat de gekozen thema’s, bijvoorbeeld ‘bivak’, ‘uniform’, ‘Chirokrantje’.

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

110

Waar vind ik geschikte tentoonstellingsstukken? 4 Het nationaal Chirosecretariaat x Hier kan je gratis een tentoonstellingskoffer ontlenen. Je betaalt enkel een waarborg. x Inhoud koffer: oude uniformstukken, oude affiches, oude foto’s en oude vlaggen. x Contact: bel 03 231 07 95 of mail info@chiro.be 4 Bij oud-leiding of proosten Stuur hen een brief waarin je uitlegt wat je zoekt en waarom. Vraag hen om contact op te nemen als ze kunnen helpen. 4 De lokale heemkring Kijk of zij oude foto’s, teksten, boekjes, vlaggen of uniformstukken hebben liggen. 4 Het Chiroheem Wat doe ik met de verzamelde stukken? 4 Berg ze veilig op. 4 Heb je veel stukken verzameld? Maak dan een selectie. Kies de meest sprekende of de best bewaarde. 4 Schrijf goed op welk voorwerp van wie is. Bezorg de ontleende stukken na de tentoonstelling aan de juiste persoon terug.

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

4. Schrijf gevatte teksten De stukken die je toont, zeggen veel, maar niet alles. Daarom verwerk je best ook enkele tekstbladen of -kaartjes in je tentoonstelling. We zetten alle mogelijke tentoonstellingsteksten even op een rijtje. Titels 4 Geef de onderdelen van je tentoonstelling titels. Zo krijgt de tentoonstelling structuur en hou je de bezoekers bij het verhaal. 4 Je kunt de titels eenvoudig houden, maar er is niets dat je tegenhoudt om origineel uit de hoek te komen. 4 Voorbeeldtitels thema ‘bivak’: ‘Op bivak’, ‘Leven op het ritme van de wind en van de zon’ (uit het Bivaklied), ‘Kamperen is de mooiste zomersport’, ‘Snikhete groetjes uit ...’ Vlagtekst 4 Een vlagtekst leidt een hoofdstuk in en geeft achtergrondinformatie. 4 Vlagteksten moeten niet lang zijn (minder dan een halve A4) en worden liefst in het groot afgedrukt zodat iedereen ze duidelijk kan lezen. Tip: In dit boekje vind je teksten over het uniform, de vlag, de Burchtgravin en spelen (p. 10) en korte geschiedenistekstjes (p. 28). Die kun je zeker gebruiken!

Legendes Dat zijn tekstjes bij de stukken. 4 Wie of wat zie je? 4 Uit welke periode stamt het stuk? 4 Wie is de eigenaar? Voorbeeld:

Colofon Op het einde van de film verschijnt de generiek. Aan de uitgang van een tentoonstelling vind je een colofon. Dat is een opsomming van alle mensen die meegewerkt hebben aan de tentoonstelling (leden, leiding, oud-leiding, de gemeente of stad, sponsors).

111

Voorbeeldje nodig? Het colofon van de tentoonstelling ‘Chiro Expo’ vind je op www. chiro.be/retro Catalogus In een tentoonstelling kruipt veel tijd. Het zou dus jammer zijn als er van al dat werk geen tastbare herinnering overblijft. Overweeg daarom om een catalogus of een brochure samen te stellen. Hierin geef je kort wat uitleg over de geschiedenis en de werking van jouw Chirogroep en over de tentoonstelling. Dat kun je heel uitgebreid doen of heel bondig. Wat kun je zoal in die catalogus zetten? Foto’s van de Albert PeeLeider Willy de Wilde en nationale proost stukken met legendes erbij, aart in 1958 ters tijdens de nationale Lourdesbedev eventueel bijkomende foto’s, en) (Fotoarchief Chirojeugd Vlaander een korte geschiedenis van jouw Chirogroep, de vlagteksten en het colofon.

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

5. Het decor

112 Soorten presentatiemeubelen

loonste nt tent ja il r b ! Een Check ! rhaal? e v s Check g ? n li kken u t s e d ken eck! Spre en? Ch t s k e t e n en Vlott stukke e d je r aa en? uitstall Iets w t n u k e op in ord teksten je nog t e o Dat m en. breng

Wat?

Ideaal om …

Waar vind je die?

Vitrinekasten

… kostbare stukken uit te stallen die niet mogen aangeraakt worden.

De gemeentelijke, stedelijke of provinciale uitleendiensten

Sokkels (vierkante of ronde blokken) Panelen

… een topstuk te tonen, een uniek Chirovoorwerp dat je in de kijker wil zetten.

De gemeentelijke, ste-

… het ophangen van foto’s, teksten of affiches.

De gemeentelijke, ste-

delijke of provinciale uitleendiensten

TV’s of projectiemateriaal

… filmpjes of montages van digitale foto’s te tonen.

Kaders

… foto’s mooi te presenteren. Tip: je kan zelf kaders maken uit papier

x De Banier! x Je kunt zelf kaders maken uit papier

Chiromeube-

… je tentoonstelling een vette Chiroknipoog te geven. Let op dat je de stukken niet beschadigt Voorbeelden: Kleurrijke kasten of tafels, barkrukken, legernetten of tentzeilen waaraan je de stukken bevestigt, rekken uit het materiaalkot, oude kratten, metalen tonnen in plaats van sokkels, op elkaar gestapelde banden, koord, een wasdraad met uniformen, gesjorde constructies, een stapelbed, een zelfgeknutselde toog, waskommen als kaders, een prikbord, een kapotte televisie waarin je iets toont, een nagemaakte hudo, enz.

In het Chiroheem

len

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

natuurlijk!

Bijkomende tips 4 Hang foto’s op met dubbelzijdig papierplakband. Gebruik zeker geen plastic plakband, punaises, kopspeldjes of lijm. 4 Hang foto’s niet te hoog of te laag. De gemiddelde kijkhoogte van een volwassen mens is 1,60m. Verwacht je veel kinderen? Hang de foto’s dan wat lager. 4 Verspreid affiches, foto’s en teksten evenwichtig over de panelen. 4 Zorg voor voldoende licht. Plaats indien nodig extra klemspotjes of lampen. 4 De uitleendiensten van gemeente, stad of provincie lenen gratis of tegen een schappelijke prijs tentoonstellingsmateriaal uit. Vaak vind je online een lijst met het beschikbare materiaal, een reglement en een aanvraagformulier.

6. Voer promotie Wat zeker niet mag ontbreken, is volk. Veel volk! Want zeg nu zelf: een tentoonstelling zonder bezoekers heeft weinig zin. Promotips: 4 Nodig leden, ouders, oud-leiding, proost, VB’s, kookouders en het oudercomité uit via een persoonlijke uitnodiging. 4 Kondig je tentoonstelling aan op je website. 4 Stuur een uitnodiging aan het ge-

meente- of stadsbestuur (de burgemeester, de schepen van jeugd, de cultuurraad, de jeugdraad), naar andere jeugdbewegingen en naar de lokale heemkring. 4 Plaats een aankondiging in lokale tijdschriften en in Dubbelpunt. Hou rekening met de deadlines. Stuur je aankondiging bijvoorbeeld zo’n twee maanden op voorhand naar de Dubbelpuntredactie. 4 Breng de lokale pers op de hoogte via een persmap en nodig hen ook uit op de opening. 4 Wil je echt veel volk bereiken? Verspreid dan affiches en flyers.

113

7. De opening Na uren, dagen, maanden werk, is het zover: de tentoonstelling staat er! Maak van de opening een feest! Speeches, een receptie, veel volk in Chirokleren, enz. Het geeft je tentoonstelling net dat tikkeltje meer!

8. Pimp je tentoonstelling in Chirostijl! De Chiro? Dat is spelen, experimenteren, samen gekke dingen doen, ongegeneerd buiten de lijntjes kleuren. Het spreekt dan ook voor zich dat je die creatieve lijn in je tentoonstelling doortrekt. Maak er een Chirobelevenis van!

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Museum voor één dag

114

Wil je een tentoonstelling organiseren, maar heb je geen zin om zelf aan het verzamelen te slaan? Doe dan een blitzberoep op leden, leiding, kookouders, op alle Chiromensen die je kent. Vraag hen mee te werken aan jouw ‘Chiromuseum voor één dag’. Hoe ga je te werk? 1. Stuur een paar dagen (of weken) voor jouw feestweekend een feestelijk kaartje naar alle mensen die ook maar iets met jouw Chirogroep te maken hebben. Via die weg vraag je hen of ze op ... (dag en tijdstip) naar het Chiroheem willen komen en ‘iets’ (een voorwerp, een foto, een verhaal) uit hun Chiroverleden of –heden willen meebrengen. Geef enkele voorbeelden: een uniformstuk, een oud bivakboekje, het recept van hun favoriete bivakgerecht, een Chirovlaggetje, een pennoen, een kenteken, een straf verhaal, de spelregels van hun favoriete spel, een foto 2. Richt je heem in als museum (met tafels, sokkels, panelen, kasten, rekken). Hier kunnen de mensen hun voorwerp of verhaal kwijt. 3. Zorg voor kaartjes waarop de mensen hun voorwerp kunnen beschrijven. Wat is het? Hoe oud is het? Wat is het verhaal achter het voorwerp? 4. Op het einde van de dag wordt het museum plechtig geopend: lintje doorknippen, een drankje en een hapje, enkele speeches. Hipperdetip! 4 Het museum voor één dag kun je perfect combineren met andere jubileumactiviteiten, bijvoorbeeld een eetfestijn, een bonte avond, een spelnamiddag, enz. 4 Neem foto’s van alle voorwerpen, verhalen en teksten. Dan kun je nadien een museumcatalogus, -krantje, -fotoboekje of -webpagina samenstellen. Een leuke herinnering aan een memorabele dag!

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Opendozendag Chiro uit de oude doos? Als dat maar geen fossiele bedoening dreigt te worden! Betrek er daarom je leden bij wanneer je een tentoonstelling maakt. Hoe ga je te werk? 4 Geef al je leden een doos en een kaartje met een vraag erop. De bedoeling is dat zij het antwoord op de vraag gaan uitwerken in een kijkdoos. 4 Kopieën van oude foto’s, voorwerpen, teksten…Voor de uitwerking kan alles! Voorbeeldvragen: 4 Als ik aan de Chiro denk, dan denk ik eerst en vooral aan ... ? 4 Bivak is ... ? 4 Welk Chirospel vind jij het leukst om te spelen? 4 Stel: je gaat naar de hemel en je mag maar één Chiroherinnering bewaren. Welke herinnering neem je mee? Hipperdetip! 4 Je kunt ook bokalen, glazen potten, blikken koekendozen, plastic dozen of kijkkastjes gebruiken. 4 Een ‘serieuze’ historische tentoonstelling en een opendozendag hoeven elkaar niet uit te sluiten. Wat afwisseling is altijd leuk. 4 Heeft jouw Chirogroep creatieve oudleiding? Ook zij kunnen een kijkdoos samenstellen. Je tentoonstelling wordt dan een samensmelting van oude en nieuwe dozen.

Een TENToonstelling

Heeft jouw groep zelf tenten? Waarom zou je die dan niet opstellen en inkleden als tentoonstellingsruimten? In elke tent komt een andere tijdsperiode of een ander thema aan bod. Hipperdetip! 4 Hang niet enkel foto’s en uniformen in de tenten, maar richt ze volledig in! 4 Chiro in de jaren 1960? Dat wordt een tent vol flowerpower, gebatikte doeken, peacetekens en liedjes van toen. 4 Het thema ‘leiding’? Die tent kun je inrichten als een leidingskot met op de ‘vergadertafel’ enkele tentoonstellingsstukken. 4 Vraag aan oud-leiding of ze willen gidsen en verhalen vertellen.

Het gastenboek/vriendjesboek aan de uitgang Veel tentoonstellingen hebben rin kunnen de bezoeeen gastenboek liggen. Hie kers iets neerpennen. t dacht je dan van Vind je dat te traditioneel? Wa van een blanco een vriendenschrift? In plaats ang invulformuliegastenboek leg je aan de uitg de formulieren staan ren of ‘vriendjesbladen’. Op n: naam, bijnaam, rubrieken die je moet invulle het Chiroliedje dat mijn favoriete Chirospelletjes, ak eet/at ik het liefst ik het liefst zing/zong, op biv in de Chiro ooit van al, de strafste stoot die ik uithaalde was

Rarara? Maak je tentoonstelling interactief! Hoe? Door er spelen quizelementen in te verwerken

115

Ideeën 4 Ga op zoek naar foto’s en bijnamen van oud-leiding en van de huidige leiding. Hang de foto’s en de bijnamen willekeurig op een paneel of magneetbord. Opdracht voor de bezoeker: hang de bijnaam bij de juiste foto! 4 Wat weet jij nog van de bivakthema’s? Hang de naam van het bivakthemapersonage bij de juiste foto. 4 Welke leiders en leidsters waren ooit (of nog altijd) een koppel? 4 Enz. Tip voor technisch talent Maak zelf een Electro-spel. Electro is een vraag-en-antwoordspel. Het spelbord bestaat uit twee delen. Met behulp van twee snoertjes verbind je de prenten van het ene deel met dat van het andere deel. Wanneer je de juiste plaatjes met elkaar in verband brengt, gaat er een lichtje branden. Zelf een Electro-spel maken? Je vindt verschillende handleidingen op het internet.

lieren tot één boek, Nadien bundel je alle formu Chirogroep. het vriendjesalbum van jouw Hipperdetip! je een voorbeeldOp www.chiro.be/retro kun blad downloaden!

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Levensgrote leidingsstamboom

116

Wat zou de Chiro zonder leiding zijn? Die mag je gerust even in de bloemetjes – of beter: in het boompje – zetten. Maak een grote stamboom waarin je de namen van alle leiders en/of leidsters hangt die jouw Chirogroep gekend heeft.

Tentoonstelling 50/60 jaar Chiro Gaverke Beregoed 50/60 jaar Chiro Gaverke, dat deed bij de leiding heel wat creativiteit opborrelen. Het resultaat goten ze in een actieve tentoonstelling, volledig in Chirostijl.

4 Stel een frigo tentoon met daarin typische bivakgerechten, befaamde bivakmenu’s en recepten

De tentoonstellingstips van Chiro Gaverke: 4 Plaats een bord met daarop alles wat ooit verloren gegaan is in de Chiro. Bezoekers kunnen op post-its zelf iets aan het bord toevoegen. 4 T-shirts, affiches, leidingswoorden, allerlei Chirogadgets, zangboekjes, tijdschriften, enz.

4 Voorzie een schoolbord met krijt en de opdracht: “Wie heeft de grootste Chirofamilie? Teken je eigen Chirostamboom!”

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

ooit ‘hot topics’ waren in je groep, zoals: “Moet onze Chirogroep gemengd worden?” Bezoekers kunnen bij de stellingen op een originele manier hun stem uitbrengen: een voorwerp op een weegschaal leggen, gekleurd water in een buis spuiten.

117

4 Leg in de tentoonstellingsruimte grote dobbelstenen, volgeplakt met Chirofoto’s van vroeger en nu. 4 Zoek allerlei voorwerpen waar een straf verhaal aan vasthangt. Bijvoorbeeld: de grasmachine waar een leider ooit zijn eigen tenen mee afreed. 4 Maak een affichemuur met affiches van fuiven. 4 Zet er een kastje met een heleboel laden. In elke lade steek je een stukje geschiedenis. 4 Zet op de tentoonstelling een kastje met laden waarin je kunt zien wat de Chiro zoal gedaan heeft om ‘geld in het laatje te brengen’.

4 Installeer een tv achter een luikje. Wie het luikje omhoog trekt, ziet foto’s en verhalen die van straffe gebeurtenissen. 4 Hang aan een muur stellingen die

4 Maak een bord met krantenknipsels over je groep. 4 Hang een stratenplan op waarop de plaatsen van de Chirohemen zijn aangeduid. Op de kaart hangen er ook foto’s. Hoe zag het heem er vroeger uit en hoe nu?

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

118

4 Maak een Electro-spel. Opdracht: verbind de juiste foto met het juiste spel (bijvoorbeeld vleeshoop, marcheren, dikke bertha, enz.)

4 Vraag aan de kookploeg om een kunstwerk te maken waarmee ze een impressie van de Chiro weergeven. De koks van Chiro Gaverke maakten een maquette van een bivakplaats waarin allerlei straffe anekdoten verwerkt waren.

4 Maak een filmpje van mensen rond een kampvuur die over het bivak vertellen. Toon dat filmpje op de tentoonstelling.

4 Vraag een mode-ontwerpster om de Chirokleren van de toekomst te ontwerpen.

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Meer weten

over tentoonstellen? 4 Greet De Neef, Bart d’Hondt, Peter Heyrman, Godfried Kwanten, Hendrik Olivier en Frank Seberechts. (2004), Hoera, een jubileum! Een vormingsproject voor verenigingen: syllabus. Leuven, Provincie Vlaams-Brabant i.s.m. ADVN, AMSAB, KADOC en Liberaal Archief, 2004 4 KUNSTWERK(t), i.s.m. RASA (2006) Praktijkboek voor tentoonstellers.

2. Boeken, kranten, artikels en websites Tips voor een Chiro Retropublicatie

119

25 jaar Chiro St. Martinus. 50 jaar jeugdbeweging te Velzeke (1989) | 25 jaar Chiro O.L.Vr. Olen 1954-1979 (2004) | Chiro Lourdes: 35 jaar als een spelende beweging (1981) | Chiro Doewa Lokeren van vroeger en nu (1994) | Chiro Muizen: van patronaat tot moderne jeugdvereniging (2005) | 25 jaar Chiro Webbekom (2003) | 50 jaar Chirojongens Jap (1983) | 50 jaar Chiro Herent (1994) | Chiro Mere dat zijn wij!: een prachtig jubileumboek over 50/60 jaar Chiroleven te Mere (2007)

Allemaal boeken waarin groepen hun eigen Chirogeschiedenis beschrijven, een geweldig hebbeding voor de echte Chirofanaat! Maar een Chiroboek schrijf je niet in één-twee-drie. Voor je aan het schrijven gaat, bedenk dan eerst: 4 Zijn er voldoende mensen die willen meehelpen aan het boek? 4 Zitten er veel mensen op een Chiroboek te wachten? 4 Zal je boek wel verkocht geraken? Er zijn ook andere publicaties mogelijk: 4 een speciale editie van je Chirokrantje (vol interviews met oud-leiding) Voorbeeld: Chiro Lichtervelde gaf naar aanleiding van hun 50-jarig bestaan

een speciale editie van hun Chiroblad ‘Flopke’ uit. Je vindt het terug op www.chirolichtervelde.be/50j_j.pdf 4 Laat de geschiedenis aan bod komen op de website van je groep (met oude foto’s en documenten) Voorbeelden: x Chiro Mere heeft een deel van hun archief (krantjes, foto’s) gedigitaliseerd en op hun website gezet: www.chiromere.be. x Chiro Dakan uit Waarschoot schetst de evolutie van hun Chirogroep, geïllustreerd met oude foto’s: www.chirodakan.be. x Chiro Muizen heeft een heel pak oude foto’s gedigitaliseerd. Je vindt ze op www.chiromuizen.be. 4 Een artikel in een lokaal tijdschrift of een nieuwsbrief. Neem hiervoor

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

120

contact op met de heemkring. 4 Een fotoboek: veel oude en nieuwe foto’s met maar een beetje uitleg. Geef je toch liever een boek uit? Dan komen de volgende tips zeker van pas.

1. Begin op tijd 4 Documenten en getuigenissen verzamelen, materiaal doornemen, zaken opzoeken, schrijven, nalezen, herschrijven, nog eens nalezen, nog eens herschrijven, laten nalezen, layouten, laten drukken, enz. Daar ben je een hele tijd mee zoet! 4 Reken op 1 tot zelfs 2 jaar. Wil je het boek tijdens het jubileumweekend voorstellen? Schiet dan niet pas drie maanden van tevoren in actie.

2. Werk niet eenzaam en alleen 4 Stel een werkgroep of gelegenheidsredactie samen met daarin leiding en oud-leiding. 4 Zoek mensen met een bepaald talent: een vlotte schrijver, een historicus, een graficus, iemand met contacten in de drukkerswereld, een fotograaf 4 Bepaal op voorhand de taken van de werkgroep: wie schrijft? Wie leest na? Wie verzorgt de lay-out? 4 Stel iemand aan die de vergaderingen leidt en over de deadlines waakt.

3. Bedenk vooraf hoe je het boek aan de man gaat brengen Enkele mogelijkheden:

Aanpak

Voordelen

Nadelen

Eerst schrijven, dan verkopen Je laat een aantal exemplaren drukken en verkoopt ze achteraf.

4 Geïnteresseerden kunnen direct een exemplaar krijgen. 4 Is je boek niet op tijd af? Dat is geen grote ramp. Je hebt mensen geen deadline beloofd.

4 Wat als je te weinig of te veel exemplaren drukt? Geraak je dan nog wel uit de kosten? Het is moeilijk in te schatten wie je boek zal kopen.

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Aanpak

Voordelen

Nadelen

Eerst verkopen, dan schrijven Je werkt met een voorintekenlijst. Je bezorgt mensen van tevoren een foldertje met daarin een intekenstrook, die tegen een bepaalde datum binnengebracht moet worden.

4 Je weet exact hoeveel boeken je moet laten drukken. Geen overschot, dus! 4 Bestel een paar extra exemplaren voor late beslissers. 4 Je kunt geïnteresseerde kopers vooraf laten betalen. Zo zijn je kosten al meteen gedekt.

4 Nog voor het boek af is, moet je reclame maken. Iedereen moet de kans krijgen om een exemplaar op de kop te tikken. 4 Mensen kopen op voorhand je boek. Je moet dus weten wat het gaat kosten en dat is moeilijk in te schatten. De prijs van een boek hangt immers af van de oplage, het aantal pagina’s, papierkwaliteit, enz. Overleg met de drukker en vraag een richtprijs. 4 Je belooft mensen dat je boek tegen een bepaalde datum af zal zijn. Stel je kopers niet teleur! Je hebt een strikte deadline waaraan je jezelf moet houden.

Tip: Breng naast leden en (oud-)leiding ook de volgende mensen op de hoogte: de heemkring, het gemeentebestuur, lokale tijdschriften en kranten

121

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

122

Aanpak

Voordelen

Nadelen

Druk je boek via het internet Er bestaan websites die schrijvers de mogelijkheid bieden hun boek via een website te publiceren. Die druktechnologie heet ‘print on demand’.

4 Geïnteresseerde lezers nemen zelf het initiatief om het boek te bestellen. Je moet het boek natuurlijk nog wel zelf promoten. 4 De prijs van het boek wordt meteen berekend. 4 Je zit niet met overschot aan onverkochte boeken.

4 Je moet een deel van de winst afstaan.

Hoe gaat dat in zijn werk? 1. Je schrijft je boek en maakt er een pdf-bestand van. 2. Je laadt het bestand via de website op. 3. Je stelt in hoe je boek er moet uitzien. 4. Je boek wordt via de website te koop aangeboden. Je krijgt een deel van de winst. Bijvoorbeeld: www.wwaow. be

4. Verzamel voldoende feiten, foto’s en verhalen van vroeger Waar?

4 In het groepsarchief (zie p. 58 ) 4 Door oud-leiding te interviewen (zie p. 88 ) 4 Door teksten over de nationale Chirogeschiedenis te lezen (zie p. 28 ) 4 In het gemeente- of stadsarchief 4 In oude krantenknipsels (zie p. 63 )

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

5. Maak notities 4 Noteer tijdens het lezen interessante informatie 4 Schrijf erbij waar je de informatie vandaan haalt (bronvermelding!). Je vermeldt: de auteur, jaar van uitgave of datum, titel van het boek of artikel, de krant of het tijdschrift waarin het artikel verscheen, uitgeverij en plaats van uitgave.

6. Bepaal de structuur van het boek 4 Nog voor je begint te schrijven, leg je de structuur vast. Die is voorlopig en kan dus nog worden aangepast. Het is een houvast! 4 Ga na: Welke onderwerpen moeten zeker aan bod komen? In welk deel of hoofdstuk worden ze beschreven? Welke onderverdelingen zijn er binnen een hoofdstuk? 4 Maak een voorlopige inhoudsopgave. 4 De meeste boeken over het Chiroverleden verlopen chronologisch. Deel voor de structuur de geschiedenis in enkele perioden in. Je kunt de

indeling van de nationale Chirogeschiedenis volgen (zie p. 28 ), maar dat hoeft zeker niet: elk Chiroverhaal is anders.

123

7. Schrijf je boek uit 4 Hou goed je publiek voor ogen. Schrijf je voor oud of voor jong? Pas je taalgebruik aan. 4 Gebruik veel illustraties en prenten die illustreren wat je vertelt. 4 Bedenk sprekende titels.

8. Lees alle teksten goed na 4 Werk alle spellings- en typfouten weg. Niet meteen de tofste bezigheid, maar wel heel belangrijk. Tek-

d? terug. Hoe is een boek opgeboaruw d je in de meeste boeken de volgende elementen vin

f. Ma Dat bepaal je natuurlijk zel 4 Een voorwoord meegewerkt. en die aan het boek heeft ere ied je nk da be rin Hie meldingen van de juiste stukken, tussentitels en ver ofd ho de t me ve ga op ds 4 Een inhou paginanummers. . en, als je er veel gebruikt g 4 Een lijst met afkorting lijke Werknemersbewegin ste Kri B: lieke Actie of KW tho Ka : KA : eld tknapen’, VB. rbe rch oo ‘bu , Bijv n’ erking’, ‘pennoe elw nd ‘ve ls zoa , en ord Chirowo 4 Een lijst met typische (zie p. 132) 4 Een inleiding wat er in het boek staat. voor door kort te vertellen lijk x Hierin bereid je de lezers af zijn. Zo heb je een duide nneer alle hoofdstukken wa s pa je rijf sch ng idi x De inle zicht op de inhoud. 4 Bronvermeldingen kken. r 4 Verschillende hoofdstu eft je tekst meer structuu met tussentitels. Het ge in r de ver n kke stu ofd ho Deel de 4 Het besluit kje visie op de toekomst. , maar even goed een stu zijn g tin vat en sam een van het bivak, de ken Dat kan stijdschrift, een dagboek ing leid d an esc ing een : 4 Eventuele bijlagen tekens hebt geraadpleegd. daarin alle bronnen die je t me am fie gra lio bib Een 4 en datum van uitgave, na de medewerk(st)ers, plaats van n me na de t me n ofo 4 Een col k. dzijden, de hoeveelste dru van de drukkerij, aantal bla . achterkaft gedrukt wordt 4 De flaptekst die op de deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

124

sten vol fouten zijn namelijk lastig om te lezen. 4 Laat meerdere mensen de tekst nalezen. Een extra spellingscheck kan nooit kwaad.

9. Lay-out Eens je boek nagelezen is, moet het gelay-out worden. Een frisse lay-out zorgt ervoor dat het boek vlot leest. Lay-outen is een vak apart. Je laat het best over aan iemand die verstand van zaken heeft.

10. Naar de drukker Zoek verschillende drukkerijen op en vraag hen om een prijsofferte te maken. Maak een vergelijking en kies er de meest geschikte uit.

11. Maak promotie voor je boek Werk je met een intekenlijst? Maak dan promotie voor het boek naar de drukker gaat. Laat je het boek eerst drukken? Ook dan is reclame noodzakelijk! 4 Stuur alle mogelijk geïnteresseerden een brief waarin je jouw boek voorstelt. Bijvoorbeeld: ouders en leden, oud-leiding, oud-proosten en VB’s, kookploegen, de lokale pers, het gemeente- of stadsbestuur (de burgemeester, de schepen van jeugd, de jeugdraad, de cultuurraad, enz.), de lokale heemkring 4 Organiseer een plechtige voorstelling van het boek. Dat kan bijvoorbeeld tijdens jullie feestweekend!

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

12. Zorg dat je boek raadpleegbaar is Belangrijk! Bezorg bepaalde instellingen een exemplaar van je boek. Aan welke instellingen bezorg je een boek? 4 De Koninklijke Bibliotheek van België Dat is wettelijk verplicht. Wanneer je een publicatie begint te verspreiden, heb je 15 dagen om 2 exemplaren aan de Koninklijke Bibliotheek te bezorgen. Let op: onder ‘publicatie’ verstaan ze zowel boeken als dvd’s, cd’s en cd-roms. Meer info: www.kbr.be/collections/ depot_legal/depot_legal_nl.html 4 KADOC (Katholiek Documentatieen Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving) Zij verzamelen onder andere alle publicaties die uitgegeven worden door jeugdbewegingen. Ze bewaren bijvoorbeeld alles van de nationale Chiro, maar ook lokale Chiro-uitgaven zijn meer dan welkom. Contactgegevens: KADOC | Vlamingenstraat 39 | 3000 Leuven | tel. 01632 35 00 | fax 016-32 35 01 | kadoc. kuleuven.be 4 De bibliotheek van Chirojeugd Vlaanderen (Kipbib) Contactgegevens: Nationaal secretariaat Chirojeugd-Vlaanderen vzw | Kipdorp 30 | 2000 Antwerpen | tel. 03-231 07 95 | documentatie@chiro. be 4 De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Tips voor een vlot leesbare tekst

4 Schrijf zoals je spreekt. ‘Da wil nie zeggen da ge in ’t dialect moe gan schrijven’. Zor g er gewoon voor dat je alledaagse woorden gebruikt. Schrijf bijvoorbeeld ‘al’ in plaats van ‘reeds’, of ‘voor’ in plaats van ‘ten behoeve van’. 4 Maak korte zinnen. Geen zinnen waar de ene bijzin de and ere opvolgt want dan gaat je tekst heel moeilijk lezen en kom t de boodschap die je wilt ove rbrengen niet goed over, wat natuurlijk niet fijn is voo r de lezer, als je begrijpt wat ik bedoel. Zet geregeld een punt en begin een volgen de zin. 4 Gebruik zoveel mogelijk act ieve zinnen, zo weinig mogelijk passieve. Lees zelf maar het verschil: x In 1986 worden door de Chi ro voor het eerst bekendmakin gsaffiches verspreid (passief ) x In 1986 verspreidt de Chiro voor het eerst bekendmakingsa ffiches (actief ) 4 Zet je zinnen in de tegenw oordige tijd. Dat brengt meer leve n in de tekst. x Het verhaal van de Chiro beg on zo’n goede 150 jaar geleden, halfweg de 19e eeuw. Op dat moment was België nog erg landelijk, al kwam hier stila an verandering in. (verleden tijd) x Het verhaal van de Chiro beg int zo’n goede 150 jaar gelede n, halfweg de 19e eeuw. Op dat moment is België nog erg landelijk, al komt hier stilaan ver andering in. (tegenwoordige tijd)

Meer schrijftips: Surf naar www.w

125

ablieft.be/tekstadvies/files/2

Contactgegevens: Hendrik Consciencebibliotheek | Hendrik Conscienceplein 4 | 2000 Antwerpen | tel: 03 206 87 10 | consciencebibliotheek@stad. antwerpen.be 4 De lokale bibliotheek en/of de lokale heemkring Die zijn vanzelfsprekend geïnteresseerd in alles wat over de streek verschijnt. Hipperdetip Kijk eens hoe andere groepen het gedaan hebben. Doorblader enkele goede

0_Tips_van_Wablieft.pdf

voorbeelden van Chiroboeken. Op www.chiro.be/retro vind je een lijst met geschiedenisuitgaven van Chirogroepen.

Meer weten

over publiceren? - Greet De Neef, Bart D’hondt, Peter Heyrman, Godfried Kwanten, Hendrik Olivier en Frank Seberechts. (2004), Hoera, een jubileum! Een vormingsproject voor verenigingen: syllabus. Leuven, Provincie Vlaams-Brabant i.s.m. ADVN, AMSAB, KADOC en Liberaal Archief, 2004

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

126

3. Het is niet meer wat het gefeest is... Breng het verleden tot leven! Tijdens een jubileumfeest kan het Chiroverleden op verschillende manieren aan bod komen. Bijvoorbeeld op een tentoonstelling of in een boek. Maar je kan het verleden ook tot leven wekken. Laat leden, oud-leiding en andere mensen het Chiroleven van vroeger herbeleven! Doe iets actiefs! Een tocht, een spel, enz. Doe hier inspiratie op voor jouw Retro-activiteit!

Roep de muziekkapel opnieuw samen . eumfeest

Dat is wat Chiro Kriko deed tijdens hun jubil

Leidster Els De Vos vertelt: niseerden we een (oud-)leidingsfeest. Enkele Naar aanleiding van ons 50-jarig bestaan orga . die avond op een ludieke manier te verrassen oud-leidsters kwamen op het idee om iedereen geheim af om de oude – niet meer bestaande Twee weken voor het feest spraken ze in het ezien gingen op zoek naar oude uniformen. Aang – muziekkapel opnieuw samen te roepen. Ze Voor kt. maa bijge paste) werden er enkele kleedjes niet iedereen een uniform vond (of er nog in om muziekkapel van Melsele. Die waren bereid de instrumenten namen ze contact op met de hun instrumenten even af te staan. aan groepsleidster) de allereerste groepsleidster Tijdens het feest waren Elke en ik (de huidige de llen over het ontstaan van Chiro Kriko, over het interviewen. We vroegen haar iets te verte pel Chirowerking van vroeger, over de muziekka die toen nog bestond – en net op dat moment van viel de muziekkapel binnen en lieten ze zich hun beste kant zien.

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Ga met jong en oud op bivak

127

Oud of jong? Maakt niet uit. De beste Chiroherinneringen zijn die van het bivak. Dus waarom zou je in plaats van een jubileumweekend niet gewoon een jubileumbivak organiseren? Een bivak waar jong en oud samen spelen, eten, zingen en bovenal Chiro beleven. In augustus 2005 trok Chiro Iris uit Dilbeek naar de Hoge Rielen voor een vijfdaags bivak. “(... ) dit is geen toeristische uitstap of nostalgische samenscholing, maar een buitengewoon echt bivak anno 2005. Buitengewoon alvast wegens het deelnemersveld. De jongsten, ware zuigelingen nog; de oudsten echte actieve senioren. En daartussen een redelijke spreiding doorheen alle generaties. Zowel de pioniersgeneratie uit de fifties als de hedendaagse. Allen beheersen zij de rituelen van openingen en sluitingen, van ‘Wij hijsen bij’ tot ‘Daal nu bij het zinken’. Allemaal even echt. Niks doen alsof. Aan de sfeer is geen ontkomen. Het ongrijpbare fenomeen van een jeugdbeweging ontrekt zich. Alleen wie het ooit meemaakte, kan het vatten. Iedereen is hier gelijk. Meedoen is vanzelfsprekend. (...) Een uitgebreide waaier van keuzeactiviteiten zet iedereen voortdurend in gang. Vluchten of stoppen is geen keuze. Een creatieve kernploeg overwint elke aarzeling. “Tuimel, tuimeling, smijt jezelf erin”. In de toernooien volleybal, in dans en toneel, in kaartavond en touwenparcours, in grote dagtocht, oriëntatieloop, in fotozoektocht, atletiek, in zangstonde, in quiz, in vertrouwensspelen en samenwerkingsspelen, in hindernissenparcours, in moord- en avondspel, in sluipspelen en kampvuren. Ja, ook in bosspelen, natuurlijk.” Uit: Van Trezeke tot Iris: 50 jaar Chiroleven te Dilbeek (2005), p. 100-101

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Zing samen de liedjes van vroeger en nu

128

En dat op een gigantische, generatieoverschrijdende zangstonde. Rond een kampvuur of in een feestzaal, in een tent, begeleid met muziek, uit volle borst, enz. Maakt niet uit, als er maar gezongen wordt. “Hierna was het tijd voor een mooie zangstonde met liederen van toen en nu. Het was ontroerend mooi als jongleiding enthousiast samen te zingen met de oud- en nog oudere leiding” Uit Woutertje: krantje van Chiro Roosbeek (november 2006)

Kies samenspel Chiror het kan net zo goed het motto van jouw Dat was het jaarthema van 1974-’75. Maa s is meer spelen van vroeger en van nu spelen. Niet feest worden. Met jong en oud samen de Chiro dan samenspel!

Mogelijke spelvormen:

voorwerpen en ver4 Organiseer een zoektocht naar foto’s, op een originele halen uit het Chiroverleden. De tocht kan zeepkisten. manier afgelegd worden, bijvoorbeeld in de nieuwe en de 4 Richt een keuzeruimte in met spelen uit de oud-leiding of oude doos. Vraag aan enkele mensen van n nemen. zij de oude spelen voor hun rekening wille wat hun favoriete spelen zijn. Maak 4 Vraag aan leden, leiding en oud-leiding samen en al spelend overlopen wordt. hier een tijdloze top 10 (of top 100) van die g leiding, leiding en sympathisanten. Elke ploe 4 Organiseer een tienkamp tussen oudnende span tegen elkaar opnemen in 10 razend heeft minstens 10 spelers. Zij moeten het quizspelen en samenwerkingsspelen. kampen (of spelen) zoals estafettespelen, Tip: Je vindt een heleboel spelideeën in de

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

/retro! Chiro Retro Spelfiches en op www.chiro.be

Geen inspiratie voor een Chiro Retro-event? Doe dan een beroep op H.U.G.O. Hij ontstopt elk stukje Chiroverleden!

129

H.U.G.O.? Wie? Vergeet H.U.D.O.! Lang leve H.U.G.O.! De betekenis van die letters mag je zelf invullen. Hier is alvast een poging: Hou Uw Geheugen Open Hulp Urgente Geheugenobstipatie Help Uw Geheugen Ontstoppen Help Uw Geschiedenis Overleven Hou Uw Generatie Overeind Haal Uw Geschiedenis Op Handel Uit Geschiedkundige Overwegingen Haal Uw Grootmoeder Omhoog Hef Uw Grootmoeder Op Haal Uw Geschiedenis Overhoop ... Daarnaast is HUGO ook nog een sympathieke (en uiteraard zeer knappe en sexy) loodgieter die met zijn knalgroene mobiel heel Vlaanderen doorkruist. Op eenvoudig verzoek komt hij ook bij jou op bezoek... en laat dan vervolgens zijn mobiel voor twee weken achter op jullie terrein! In HUGO’s mobiel vind je een hoop creatieve activiteiten, tips en materiaal om met iedereen van de groep – van de jongste leden tot de leiding – aan de slag te gaan met jullie eigen ‘cultureel erfgoed’. Dat is ideaal voor groepen die verjaren, maar ook zonder feestelijk excuus kun je met HUGO gaan graven in het geheugen van je groep. Hoe kun je H.U.G.O. inhuren? HUGO is een realisatie van Mooss, een organisatie die kinderen en jongeren op een actieve manier wil laten kennismaken met kunst en erfgoed. Je kunt Hugo’s mobiel via hen aanvragen. Meer weten? Surf naar www.mooss.org. Contactgegevens: Stapelhuisstraat 15 | 3000 Leuven | tel. 016-65 94 65 | fax 016-65 94 69 info@mooss.org

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

130

4. Als we daar onze Chirobroek maar niet aan scheuren! Subsidiemogelijkheden voor jubileum- en erfgoedprojecten Een jubileumfeest kost geld. Gelukkig kun je bij de meeste gemeenten, steden en provincies gaan aankloppen

Steden en gemeenten Elke gemeente of stad mag zelf haar subsidierichtlijnen bepalen En dat kan van gemeente tot gemeente of van stad tot stad verschillen. Je vraagt dus best zelf informatie.

Waar? 4 Ga langs bij de jeugddienst. Zij zullen je zeker verder helpen. Je vindt een adressenlijst op www. jeugdwerknet.be/adressen 4 Surf naar de website van jouw gemeente of stad. Hier vind je vaak subsidiereglementen en –aanvraagformulieren.

Welke gemeentelijke en stedelijke subsidies bestaan er zoal? 4 Subsidies voor de jubileumviering van een vereniging. Let op! Die subsidie geldt meestal enkel voor verenigingen die 25, 50, 75 of 100 jaar bestaan. 4 Projectsubsidies Veel gemeenten verlenen subsidies aan culturele projecten of aan jongereninitiatieven.

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Projectsubsidies worden enkel gegeven aan eenmalige initiatieven. Het initiatief moet een duidelijk begin en einde hebben, zoals bij een tentoonstelling, een spelnamiddag of een feestweekend het geval is.

Provincies Overstijgt een activiteit het lokale veld? Dan kun je bij de provincie gaan aankloppen. Elke Vlaamse provincie geeft subsidies voor historische projecten of erfgoedprojecten. Een gewoon jubileumfeest valt hier niet onder. Een groots opgezet project waarbij verschillende Chirogroepen betrokken zijn, maakt meer kans.

Andere 4 De Cera Foundation ondersteunt maatschappelijke projecten van vrijwilligers. De projecten moeten wel tot één van de zes domeinen behoren waarbinnen Cera actief is. ‘Kunst en Cultuur’ is er daar één van. Een historische tentoonstelling of een geschiedenisuitgave vallen hier zeker onder. Meer info: www.cera.be (maatschappelijke projecten) of telefonisch 070/69.52.42

131 4 De Koning Boudewijnstichting lanceert projectoproepen waar verenigingen op kunnen reageren. Kijk eens na of er een projectoproep loopt waarbinnen jouw Chiro-erfgoedproject kan vallen. Meer info: www.kbs-frb.be of telefonisch 02-511 18 40 4 Ga langs de Erfgoedcel bij jou in de buurt. Voor erfgoedprojecten kunnen zij subsidieadvies geven. Sommige erfgoedcellen kunnen zelf ook helpen bij de financiële ondersteuning van projecten. Meer info: www.erfgoedcellen.be

deel 4 | ‘t is feest, ‘t is feest

Verklarende woordenlÿst 132

4 Actiepunt(en) Onderdeel van de Chirowerking van de jaren 1940 tot en met 1960. Een actiepunt was een krachtig geformuleerde, katholiek geïnspireerde opdracht die Chiroleden en -leiding moesten uitvoeren. De actiepunten waren de concrete invulling van de maandelijkse wachtwoorden. Een actiepunt werd tijdens de openingsformatie door de groepsleid(st)er voorgesteld en toegelicht. Zie ook: wachtwoord 4 Actieve methode Oude benaming voor de participatieve methode, één van de drie basismethoden waarmee de Chiro haar doelen en waarden wil bereiken. Zie ook: basismethoden, participatieve methode 4 Afdeling(en) Onderverdeling binnen een lokale Chirogroep. In een Chirogroep worden de leden onderverdeeld in leeftijdsgroepen of afdelingen. De opsplitsing van de afdelingen gebeurt op basis van de psychologische ontwikkeling van kinderen en jongeren. Elke afdeling heeft een eigen naam, kleur, symboliek en afdelingsfiguur. Zie ook: ribbels, speelclub, rakkers, kwiks, toppers, tippers, kerels, tiptiens, aspiranten 4 Afdelingsboekje(s) Kleine invulboekjes voor Chiroleden, die deel uitmaakten van het Chiroleven in de jaren 1950 en 1960. In de afdelingsboekjes of stamboekjes vonden Chiroleden informatie over hun afdeling, de opdrachten die ze behoorden te vervullen en de kennis waarover ze moesten beschikken. Zie ook: afdeling 4 Aktieboek Publicatie voor Chiroleiding uit 1978. In het Aktieboek werden de visie en de standpunten van de Chiro van toen samengevat en ter discussie gesteld. In de jaren 1970 stelde de Chiro zich maatschappijkritisch op en riep ze haar leiding op om actie te ondernemen. 4 Aspiranten – aspi’s Naam van de afdeling voor 16- tot 18-jarigen, zowel bij de Jongens- als de Meisjeschiro. De aspirantenafdeling ontstaat begin de jaren 1950 als deelgroep binnen de kerelsafdeling die zich op het leidingschap voorbereidt. In 1959 worden de

Verklarende woordenlijst

aspiranten een op zichzelf staande Chiroafdeling. Zie ook: kerels 4 Banier (De) 1. Oude naam voor Chirovlag, ook groepsbanier genoemd. 2. Naam van de verkoopdienst van de Chiro die in 1946 de naam ‘De Chirobanier’ kreeg. In 1957 kortten ze die naam in en sindsdien spreken we van ‘De Banier’. De eerste winkel opende in februari 1946 in Antwerpen. Nadien volgden er nog winkels in Leuven, Roeselare, Gent, Brussel, Hasselt, Mechelen, Turnhout, Brugge, Aalst en Sint-Niklaas. 4 Basismethoden Essentieel onderdeel van het pedagogische systeem dat in de jaren 1950 onder impuls van nationale Chiroproost A.F. Peeters uitgewerkt wordt. De Chiro heeft drie basismethoden waarmee ze haar visie en de bijbehorende waarden wil realiseren. Tot aan de jaren 1980 waren dat de esthetische, de actieve en de familiale methode. In 1984 werden die methoden herbekeken en herdoopt tot de intuïtieve, de zelfactieve, en de gemeenschapsgerichte methode. Er wordt ook een vierde methode toegevoegd: de ervaringsgerichte. Die laatste wordt sinds de jaren 1990 niet meer als een aparte methode beschouwd. Tegenwoordig werkt de Chiro opnieuw vanuit drie methoden: de intuïtieve, de participatieve en de gemeenschapsgerichte methode. Zie ook: actieve methode, Chirowaarden, esthetische methode, familiale methode, gemeenschapsgerichte methode, intuïtieve methode, participatieve methode 4 Belijdenis Poëtische verwoording van het katholiek geïnspireerde ideaal dat de Chiro tot aan de jaren 1970 nastreeft. 4 Belofte Plechtige verklaring die Chiroleden in de jaren 1950 en 1960 jaarlijks moesten afleggen na enkele Chirozondagen. Hiermee verbond het Chirolid zich ertoe zich volledig toe te leggen op de afdeling waartoe hij of zij behoorde. Na de Belofte kreeg het Chirolid het belofteteken of –schild, dat op het uniform gedragen werd. Zie ook: Belofteschild

4 Belofteschild Ruitvormig schild met het oude XP-Chiroteken. Zie ook: Belofte 4 Bivak Naam van het meerdaagse kamp dat Chirogroepen jaarlijks in de zomer organiseren. 4 BJB Afkorting van Boerenjeugdbond. De jeugdbeweging, BJB, ontstond in 1927 vanuit de Boerenbond en onder impuls van de Katholieke Actie. De BJB richtte zich uitsluitend op de boerenjeugd en was dus een standsgebonden jeugdbeweging. Later breidde de BJB zijn doelgroep uit tot alle jeugd op het platteland. Dat leidde in 1965 tot een naamsverandering van BJB naar Katholiek eLandelijke Jeugd, afgekort KLJ. Zie ook: Katholieke Actie, KLJ 4 Burchtgravin(ne) Naam die de Chiro aan Onze Lieve Vrouw geeft. De Burchtgravin speelt in de jaren 1950 en 1960 een grote rol in het Chiroleven, dat doorweven is met middeleeuwse ridderromantiek. Vanaf 1951 verkoopt De Banier gipsen Burchtgravinbeeldjes. Die worden tijdens vieringen en bedevaarten vereerd en versierd. Vanaf de jaren 1970 daalt de populariteit van de Burchtgravin, al zijn er nog veel groepen die haar lange tijd als afscheidgeschenk aan oud-leiding geven. In 1996 stopt De Banier de verkoop van het beeld, dat vervangen wordt door de Chirosculptuur. Zie ook: Banier, Christus Koning 4 Burchtknapen Oude naam van de afdeling voor 9-11-jarigen bij de Jongenschiro. In 1966 wordt de naam ‘burchtknapen’ vervangen door ‘rakkers’. Zie ook: afdelingen, rakkers 4 Cardijn, Jozef (1882-1967) Stichter, bezieler en lange tijd proost van de jeugdbeweging KAJ. Zie ook: KAJ 4 Chiroboek Chiropublicatie uit 1995, waarin de Chirowerking, -visie, -waarden en -methoden worden toegelicht en geïllustreerd met voorbeelden van lokale groepen.

4 Chiromale Door de gewesten georganiseerde bedevaart die doorgaans in het najaar plaatsvond en waaraan lokale groepen konden deelnemen. De eerste Chiromale vond plaats in Antwerpen, op 3 februari 1946. In de jaren 1960 verdwijnt die traditie.

133

4 Chirowaarden De Chiro heeft drie waarden die de visie en droom van de beweging belichamen. Die waarden zijn: Graag zien, Rechtvaardigheid en Innerlijkheid. Ze worden uitgewerkt in drie Spiegelteksten en de Chiro wil ze realiseren via de drie basismethoden. Zie ook: Basismethoden, Spiegelteksten 4 Christus Koning 1. Titel die aan Jezus wordt gegeven. De term verwijst naar één van zijn drie Messiaanse functies: Koning, Priester en Profeet. De figuur van Christus Koning speelt een belangrijke rol in de Katholieke Actiebeweging die in de jaren 1930 het katholieke verenigingsleven bepaalt. De Katholieke Actie roept leken op om het Christendom te heroveren op de secularisering. Ze wil Christus Koning opnieuw laten heersen over de wereld. De Chiro ontstaat voor een groot deel in de schoot van de Katholieke Actie. Zij neemt als vanzelfsprekend de figuur van Christus Koning over in haar werking. Eind de jaren 1960 maakt de Chiro, onder invloed van het Tweede Vaticaanse Concilie, komaf met het militante Christus Koningverhaal en slaat ze een meer breeddenkende, christelijke weg in. Zie ook: JVKA, Katholieke Actie, Tweede Vaticaans Concilie 2. Het hoogfeest van Christus Koning van het Heelal dat eind november gevierd wordt binnen de rooms-katholieke Kerk, op de 34e en laatste zondag van het liturgisch jaar. 3. Chirofeest dat gevierd wordt op de Kerkelijke dag van Christus Koning. Daarvoor was het een feestdag van de Katholieke Actie. Alle jeugdbewegingen die zich achter de Katholieke Actie schaarden, namen eraan deel door een misviering en eventuele andere activiteiten te organiseren. Vandaag zijn er nog veel Chirogroepen die Christus Koning vieren, meestal met een groepsviering en een gezamenlijk spel. Zie ook: Katholieke Actie

Verklarende woordenlijst

134

4 Cleymans, Jos (1866-1938) Bezieler en eerste proost van de Chirobeweging. Als secretaris van het Jeugdverbond voor Katholieke Actie kreeg hij de opdracht om de patronaten nieuw leven in te blazen. Uit die vernieuwingsimpuls zou uiteindelijk de Chiro groeien. Zie ook: JVKA, patronaten 4 Eisen(werking) Methodiek die de Chiro toepaste in de jaren 1950 en 1960. Om Chiroleden te laten groeien in zelfwerkzaamheid moesten ze bepaalde eisen behalen. De belangrijkste waren de Chiro-eis, de Keure-eis, de speleis en de liedeis. Na het volbrengen van die eisen mochten Chiroleden de Belofte afleggen. Naast de vier belofte-eisen waren er nog een tiental andere, waaronder godsdienstkennis, voordrachtkunst, heimatkunde, enz. De eisenwerking sloot aan bij de actieve methode. De Chiro nam die methodiek over van de Nederlandse jeugdbeweging Jonge Wacht en van het scoutisme. Zie ook: actieve methode, Belofte, Landsbond, scoutisme 4 Esthetische methode Oude benaming voor de intuïtieve methode, één van de drie basismethoden waarmee de Chiro haar doelen en waarden wil bereiken. Zie ook: basismethoden, intuïtieve methode 4 Familiale methode Oude benaming van één van de drie basismethoden waarmee de Chiro haar doelen en waarden wil bereiken. Vandaag spreekt de Chiro van de gemeenschapsgerichte methode. Toen A.F. Peeters het pedagogische systeem uitwerkte, vond hij het belangrijk dat er binnen de Chirogroep opvoedingsrelaties bestonden. Het Chiroleven moest gezien worden als een essentiële aanvulling op het familieleven. De geest van verbondenheid was vroeger en ook vandaag heel belangrijk voor een Chirogroep. Zie ook: basismethoden, gemeenschapsgerichte methode, Peeters 4 Gemeenschapsgerichte methode Eén van de drie basismethoden waarmee de Chiro haar visie en bijbehorende waarden wil realiseren. Ze werd in 1984 vervangen door de gemeenschapsgerichte methode. De Chiro streeft naar

Verklarende woordenlijst

verbondenheid, niet enkel binnen de eigen groep, maar ook met de buurt, met de wereld, met wat anders is. Zie ook: familiale methode 4 Gloed Naam van het vroegere tijdschrift voor Chiroleiders, uitgegeven van 1946 tot 1974. In 1975 smolten de Jongens- en Meisjeschiro samen tot één beweging wat zich ook weerspiegelt in het leidingstrijdschrift. Voortaan gaf de Chiro voor leiders en leidsters hetzelfde tijdschrift uit: ‘Dubbelpunt’. 4 Groeimotieven Een belangrijk onderdeel van het pedagogische systeem in de jaren 1950 en 1960. De groeimotieven vertalen het katholiek geïnspireerde Chiro-ideaal op maat van kinderen en jongeren. Er zijn drie groeimotieven die – naargelang de leeftijd van de Chiroleden – meer of minder uitgediept worden. Voor de jongens zijn dat blijheid, kranigheid en kameraadschap. Bij de meisjes gaat het over blijheid, kranigheid en zonnige goedheid. 4 Groepsbanier Oude benaming voor de Chirovlag 4 Grondslagen der Chirowerking Chiropublicatie uit 1947, geschreven door nationale proost A.F. Peeters. In dat basiswerk lichtte Peeters de Chirowerking en de pedagogische visie toe. Zie ook: Peeters, Albert 4 Guldensporenslag Veldslag die op 11 juli 1302 werd uitgevochten nabij Kortrijk. Een leger voetvolk, samengesteld uit ambachtslieden en boeren uit onder andere Brugge, Gent en Ieper, nam het op tegen een Fransgezind ridderleger onder leiding van de Franse koning, Filips de Schone. Het volksleger werd de Liebaards en later Klauwaerts genoemd, de Fransgezinden de Leliaards. De slag werd uitgelokt door de Brugse Metten, een verrassingsaanval van de Bruggelingen op de Fransen. Als straf stuurde koning Filips de Schone een leger naar Vlaanderen dat tijdens de Guldensporenslag door de Klauwaerts verslagen werd. De Guldensporenslag werd later één van de symbolen van de Vlaamse Strijd. Het was lange tijd een populair romantisch thema, ook in de Chiro van de jaren 1950. Zie ook: Vlaamse Kwestie

4 Heem Verouderde naam voor lokalen. Letterlijk betekent heem ‘thuis’, wat past in de familiale sfeer die de Chiro in de jaren 1950 wilde oproepen. Zie ook: familiale methode 4 Heibrand Eén van de vier jeugdverblijfhuizen waarvan de Chiro eigenaar is, gelegen in Westmalle. In 1950 koopt de Landsbond de vervallen villa ‘Bois Joli’, later Heibrand, om er leidingscursussen te laten plaatsvinden. In 1954 vindt de eerste Heibrandcursus plaats. De andere verblijfscentra zijn Heidepark in Waasmunster (aangekocht in 1974), De Karmel in Brugge (aangekocht in 1988) en De Kalei in Dilsen-Stokkem (aangekocht in 1999). Zie ook: Landsbond 4 Hulpvendelleidster Functie binnen de vendelwerking van de meisjes. De hulpvendelleidsters moesten het pennoen dragen. Bij de Jongenschiro was dat de taak van de voorman. Zie ook: vendel(werking) 4 IJzerbedevaart Jaarlijke evenement in Diksmuide, ter nagedachtenis van de gesneuvelde Vlaamse soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. De IJzerbedevaart is een belangrijk symbool van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd. Zie ook: Vlaamse Kwestie 4 IK (Inleidingscursus) Tweedaagse cursus voor Chiroleiding, georganiseerd door de gewesten. De IK is het eerste deel van de driedelige animatorcursus die de Chiro organiseert en is bedoeld voor jongeren die pas in de leiding staan. Er wordt vooral rond spel en begeleiding gewerkt. Zie ook: SB 4 Impulsmanifest Publicatie die op de Impulsdag van 1970 werd voorgesteld. In dat manifest vertaalde de Chiro heersende maatschappijtendensen zoals democratisering en co-educatie naar Chirodoelstellingen en -werkwijzen. 4 Inlijving Rituele opname van Chiroleden in een nieuwe afdeling. De inlijving maakte deel uit van het Chiroleven van de jaren 1950 tot en met 1960.

Om ingelijfd te worden, moest het Chirolid aan bepaalde voorwaarden voldoen die voor iedere afdeling werden vastgelegd in de afdelingsboekjes. Tijdens de openingsformatie werden de ingelijfde Chiroleden afgeroepen, waarop ze het afdelingskenteken kregen dat op de linker uniformmouw werd bevestigd. Zie ook: afdeling, afdelingsboekje

135

4 Intuïtieve methode Eén van de drie basismethoden waarmee de Chiro haar visie en bijbehorende waarden wil realiseren. Voor de aanpassing van de basismethoden in 1984 werd die methode ook de esthetische genoemd. De Chiro heeft een eigen, herkenbare stijl (formaties, rituelen, symbolen, Chirokleren, liederen) waaraan de buitenwereld haar herkent. Bij Chiroleden versterkt de stijl de beleving van het Chirogevoel. De intuïtieve methode slaat op het gevoelsmatig beleven van een boodschap. Zie ook: basismethoden 4 Jaarthema Overkoepelend thema waarbinnen de Chiro een jaar lang haar werking inkleurt. Al in 1936 werkte de Chirojeugd met een jaarthema. In de beginjaren hadden die een duidelijk katholieke inkleuring. Sinds de jaren 1970 zijn het meer maatschappelijk geëngageerde thema’s of thema’s die een bepaald aspect van de Chirobeweging belichten, bijvoorbeeld spel. 4 Jeugdcommuniebonden Organisaties die instaan voor de catechesevorming van de parochiale jeugd. Vanaf 1954 steunde de Chiro die bonden in het kader van de verbrede werking. In 1957 werd de samenwerking stopgezet, maar catechese bleef een belangrijk Chirothema in de PAJEZO-commissie (Parochiale Jeugdzorg). Daaruit groeide de dienst PJZ, die bezinningsmateriaal uitwerkt voor de periode van de advent, de vasten en de zomervakantie. In 2002 veranderde PJZ van naam, sindsdien heet de dienst Spoor ZeS, met een klemtoon op de ‘Z’ van Zingeving en de ‘S’ van Solidariteit. Binnen PJZ ontstond in 1998 de dienst bezinningen. Die organiseert begeleide bezinningsdagen voor scholen. In 2001 kreeg die dienst de naam Zin-d’erin(g). Zie ook: verbrede werking

Verklarende woordenlijst

136

4 Jeugdstorm Langspeelfilm van de Chiro uit 1947. De film werd geregisseerd door Guust Geens, die zich voor het verhaal baseerde op de jeugdroman ‘Het lied van de Donau’ van de Oostenrijkse pater Franz Weiser. 4 Jimp Naam van de nationale actiedag die de Chiro op 2 mei 1971 organiseerde, geïnspireerd door het Impulsmanifest. Tijdens de Jimpdag organiseerden Chirogroepen over heel Vlaanderen acties om maatschappelijke wantoestanden aan te klagen. 4 Jimping Naam van de nationale speldag die de Chiro op 5 mei 1974 organiseerde. Met Jimping maakte de Chiro duidelijk dat ze spelenderwijs aan een betere wereld wil bouwen. 4 Jongerengemeenschap Voorloper van de jeugdhuizen. In het kader van de verbrede werking ging de Chiro in de jaren 1950 van start met jeugdclubs voor +14-jarigen. Hiermee legde ze de basis voor de jongerengemeenschappen die vanaf de jaren 1960 mee vorm gaven aan de jeugdhuizen. In 1969 erkende de overheid de jeugdclubs als zelfstandige jongerenbeweging. Zo ontstond los van de Chiro de vzw Jongerengemeenschappen (JGM). Eind 2004 fusioneerde JGM met de Vlaamse Federatie van Jeugdhuizen en Jongerencentra (VFJ). Sinds 2007 gaat die gezamenlijke werking door het leven als de federatie Formaat, jeugdhuiswerk Vlaanderen. Zie ook: verbrede werking 4 Jongknapen Oude naam van de afdeling voor 6-8-jarigen bij de Jongenschiro. De afdeling jongknapen ontstond in 1955. De naam werd in 1966 vervangen door ‘speelclub’. Zie ook: afdelingen, speelclub 4 JVKA Afkorting voor het Jeugdverbond voor Katholieke Actie. Het JVKA was de overkoepelende beweging van de jeugdbewegingen die onder impuls van de Katholieke Actie ontstonden. Zie ook: BJB, KLJ, KAJ, KSA 4 Kaderbivak Meerdaagse vormingscursus voor gewestleiding,

Verklarende woordenlijst

verbondsleiding en/of nationale medewerk(st)ers. Het eerste kaderbivak werd in 1947 georganiseerd door de Landsbond. Deelnemers moesten minstens 21 jaar zijn en minstens 2 jaar in de leidingsploeg meedraaien. Sinds de jaren 1990 wordt het kaderbivak ‘KIC’ genoemd, de afkorting van Kaderinleidingscursus. Er bestaan drie KIC’s (KIC1, KIC2 en KIC3) die op elkaar voortbouwen. Zie ook: Landsbond 4 KAJ-VKAJ Afkorting van de Vlaamse jeugdbeweging (Vrouwelijke) Katholieke Arbeidersjeugd, ook wel Kajot(s)ters genoemd. De KAJ ontstond in 1924 als emancipatiebeweging voor jonge arbeiders, onder impuls van de Katholieke Actie. Drijvende kracht achter de beweging is de priester Jozef Cardijn. In 1926 werd de Vrouwelijke Katholieke Arbeidersjeugd (VKAJ) gesticht. De KAJ-VKAJ is oorspronkelijk een standenspecifieke jeugdbeweging die zich uitsluitend richt op arbeidersjeugd. Vandaag staat de beweging open voor alle jongeren. Zie ook: Cardijn, Katholieke Actie 4 Katholieke Actie Massabeweging die door paus Pius XI werd gestart om de secularisering van de samenleving tegen te gaan. Het vernieuwende element van de Katholieke Actie was dat de Kerk de gelovige leek opriep om priesters bij te staan in hun strijd tegen het geloofsverval. In de praktijk uitte zich dat in de uitbreiding en centralisering van het katholieke verenigingsleven. In Vlaanderen richtte de Katholieke Actie zich voornamelijk op jeugdverenigingen die per stand opgericht werden. Zie ook: BJB, JVKA, KAJ, KSJ, KLJ 4 Katholiek Patronaat (Het) Leiderstijdschrift van de Vlaamse patronaten dat van 1914 tot 1934 sporadisch verscheen en van 1934 tot 1940 maandelijks. In oktober 1934 verscheen het invloedrijke artikel ‘Nieuw Leven’, waarin Jos Cleymans een eerste aanzet gaf voor de Chirobeweging. In 1941 werd de naam van het tijdschrift veranderd in Mededeelingen van Chirojeugd. Zie ook: Cleymans, Jos, patronaat 4 Kerels Afdelingsnaam voor 14-16-jarigen bij de Jongens chiro.

4 Keti’s Naam van de afdeling voor 14-16-jarigen bij een gemengde Chirogroep. Keti is een samentrekking van kerel en tiptien. Zie ook: afdelingen, kerels, tiptiens 4 Keure (De) Chiropublicatie die voor het eerst verscheen in1947 en waarin uitvoerig de Chirostijl beschreven wordt. Eind de jaren 1960 wordt de Keure voor de laatste keer gedrukt en raakt de oude, strenge Chirostijl in onbruik. 4 KLJ Afkorting van de Vlaamse jeugdbeweging Katholiek Landelijke Jeugd, die groeide uit de BJB . Zie ook: BJB 4 Knapen Oude afdelingsnaam van de 11-14-jarigen bij de Jongenschiro. De naam knapen wordt in 1966 vervangen door ‘toppers’. Zie ook: toppers 4 Krinkel Groot, gezamenlijk bivak voor Chiroleiding dat om de 4 of 5 jaar plaatsvindt. De eerste Krinkel vond in 1982 plaats op de Hoge Rielen. Nadien volgde er nog een editie in 1990, 1995, 2000, 2004 en 2009. De naam verwijst naar de uitdijende kringen die ontstaan op een wateroppervlak wanneer er een steen in wordt geworpen. Zie ook: bivak 4 KristiOude aanduiding voor christen of christelijk

4 Kroonmeisjes Oude afdelingsnaam van de 11-13,5-jarige leden in de Meisjeschiro, van 1954 tot 1966. Nadien heette de afdeling even zonnemeisjes. In 1969 veranderde de Chiro die naam in ‘tippers’. Zie ook: zonnemeisjes, tippers

137

4 Kroonwacht Niet meer bestaande West-Vlaamse jeugdbeweging voor meisjes. Na de Tweede Wereldoorlog riep de Landsbond de verbonden van de patronaten op om zich aan te sluiten bij de Chirojeugd. Bijna alle verbonden volgden die oproep, met uitzondering van het West-Vlaamse verbond: dat verkoos om onafhankelijk te werken. Zo kregen de West-Vlaamse meisjes een eigen jeugdbeweging. Op 18 januari 1965 sloot de Kroonwacht zich bij de Meisjeschiro aan. Die werd op slag de grootste meisjesbeweging van het land. 4 KSA-VKSA Afkorting van de Vlaamse jeugdbeweging Katholieke Studenten Actie. De KSA ontstond in 1927 in het scholierenmilieu, onder impuls van de Katholieke Actie. Iets later werd voor de meisjes de VKSA opgericht. De KSA-VKSA is oorspronkelijk een standenspecifieke jeugdbeweging die zich uitsluitend richt op arbeidersjeugd. Vandaag staat de beweging open voor alle jongeren. Zie ook: Katholieke Actie 4 Kwiks Naam van de afdeling voor 9-11-jarigen bij een Meisjeschirogroep. Zie ook: afdelingen, Zonnekinderen

4 Kristi-jeugd Niet meer bestaande jeugdbeweging uit Tienen. De Kristi-jeugd ontstond in 1933 toen priester Anton Aarts (1902-1978) de jongenspatronaten vernieuwde door er scoutingmethoden te introduceren. Al snel kwam hij in aanvaring met de KAJ, die de geestelijke overheid overtuigde om de Kristi-jeugd te verbieden. Jos Cleymans liet zich bij het uitwerken van de Chirojeugd door de Kristijeugd inspireren

4 Landdag Jaarlijkse studiebijeenkomst van Chiroleiders of –leidsters in de jaren 1940 tot en met de jaren 1970. Tijdens de landdagen lanceerde de Chiro nieuwe initiatieven, ideeën en aandachtspunten. Tussen 1946 en 1954 vond er jaarlijks één plaats. Nadien gebeurde dat nog maar sporadisch, om na 1978 volledig te verdwijnen. Vandaag ontmoeten leiders en leidsters elkaar op de Startdagen.

4 Kristimeisjes Oude afdelingsnaam van de 13,5-16-jarige leden in de Meisjeschiro. In 1968 werd die naam vervangen door ‘tiptiens’.

4 Landsbond Oude naam voor het nationale bestuursorgaan van de Chiro. In de jaren 1940 bundelden enkele Antwerpse patronaatsheren en priesters hun krachten

Verklarende woordenlijst

138

in een studiekring. Ze zorgden voor de inhoudelijke invulling van de Chirobeweging, maar ze werkten ook de nationale structuur uit. Die Antwerpse studiekring riep zich na de Tweede Wereldoorlog uit tot Landsbond der Chirojeugd. De Landsbond bestond uit de Landsbondraad en de Landsbondleiding. Sinds de jaren 1970 spreekt de Chiro van de Nationale Leiding en de Nationale Raad. 4 Lente Naam van het tijdschrift voor Chiromeisjes dat van 1944 tot 1970 verscheen. In de jaren 1970 kreeg elke afdeling een apart tijdschrift, aangepast aan de leeftijd. 4 Licht Naam van het tijdschrift voor Chiroleidsters, uitgegeven van 1942 tot 1974. In 1975 smolten de Jongens- en Meisjeschiro samen tot één beweging, wat zich ook weerspiegelde in het leidingstrijdschrift. Voortaan gaf de Chiro voor leiders en leidsters hetzelfde tijdschrift uit: Dubbelpunt. 4 Licht der Bergen Langspeelfilm van de Chiro uit 1955. De film werd geregisseerd door Guust Geens en Hugo Van den Hoegaerde, die zich voor het verhaal baseerden op de gelijknamige jeugdroman van de Oostenrijkse pater Franz Weiser. 4 Mededeelingen van Chirojeugd Leiderstijdschrift van de Chirojeugd, uitgegeven van 1941 tot 1946. Mededeelingen van Chirojeugd werd in 1946 opgevolgd door het tijdschrift Gloed. 4 Muziekkapel Een aan een lokale Chirogroep verbonden muziekgroep. De samenstelling van de muziekkapel of het muziekkorps werd uitvoerig beschreven in de Keure. De belangrijkste instrumenten zijn trompetten, marstrommels en landsknechttrommels. Muziekkapellen werden ingezet bij gezamenlijke activiteiten, zoals de mars en Landdagen. Vroeger hadden veel Chirogroepen een muziekkapel. Tegenwoordig zijn ze eerder een uitzondering. 4 Neudeutschland Een niet meer bestaande Duitse katholieke scholierenbeweging die na de Eerste Wereldoorlog ontstond. Neudeutschland was één van de bui-

Verklarende woordenlijst

tenlandse jeugdbewegingen bij wie Jos Cleymans de mosterd ging halen. Vooral de religieuze sfeer, het gemeenschapsleven en de terugkeer naar de natuur spraken hem aan. 4 Nieuw Links Verzamelnaam voor de maatschappijkritische bewegingen die vanaf het einde van de jaren 1960 opmars maken. De nieuw-linkse bewegingen zetten zich af tegen de rechtse bewegingen, maar evenzeer tegen traditionele linkse stromingen zoals het socialisme en het communisme. 4 Participatieve methode Eén van de drie basismethoden waarmee de Chiro haar visie en bijbehorende waarden wil realiseren. Via die methode wil de Chiro kinderen en jongeren stimuleren om deel te nemen aan het Chiroleven en bij uitbreiding aan de samenleving. In de loop van de Chirogeschiedenis kreeg die methode twee keer een andere naam. Tot 1984 sprak de Chiro van de actieve methode, nadien van de zelfactieve, en sinds 1990 van de participatieve methode. Zie ook: actieve methode, basismethoden 4 Patclubs – Patwerking Verzamelnaam voor allerhande open hobbyclubs die in de jaren 1950 in het kader van de verbrede werking vanuit de Chiro ontstonden. De Patclubs konden veel vormen aannemen: ruilclubs, speelclubs, filmclubs, leesclubs, enz. Anders dan de jeugdbeweging werkten die clubs niet met een lidmaatschap. De Patwerking werd vanaf 1957 stilaan afgebouwd. Zie ook: verbrede werking 4 Patronaten Oudste vorm van parochiale jeugdzorg, ingericht op initiatief van priesters en vrome leken. In de negentiende eeuw werden er in Vlaanderen her en der patronaten gesticht naar Frans voorbeeld. De voornaamste bekommernis van de patronaatsbestuurders was de godsdienstige en intellectuele opvoeding van de arbeiderskinderen. Na de Tweede Wereldoorlog gingen veel patronaten experimenteren met uit het buitenland overgewaaide jeugdbewegingsmethoden. Uit die vernieuwingsimpuls groeide uiteindelijk de Chirobeweging. 4 Peeters, Albert (1915-...) Nationale proost van de Meisjes- en Jongenschiro

van 1942 tot 1969, lid van de Antwerpse studiekring die zich na de Tweede Wereldoorlog uitriep tot Landsbond van de Chirojeugd. Als proost werkte Peeters de pedagogische visie van de Chiro uit en schreef hij mee aan verschillende Chiropublicaties. Zie ook: Landsbond 4 Pennoen Driehoekige wimpel met drie lussen om aan een stok te bevestigen. De pennoenen zijn één van de vaste attributen van de vendels, die in de jaren 1950 en 1960 mee vorm gaven aan het Chiroleven. Elk vendel bezat een eigen pennoen, dat met het nodige respect behandeld moest worden. Zie ook: vendel(werking)

4 Rakwi’s Naam van de afdeling voor 10-12-jarigen bij een gemengde Chirogroep. Rakwi is een samentrekking van rakker en kwik. Zie ook: afdelingen, rakkers, kwiks 4 Rupsje Ribbel Afdelingsfiguurtje van de speelclub, ontstaan in 1986. Zie ook: speelclub

4 PJZ Afkorting van Parochiale Jeugdzorg. Zie: jeugdkommuniebonden

4 SB (Scholingsbivak) Vijfdaagse cursus voor Chiroleiding, jaarlijks georganiseerd door de verbonden. Het SB is het tweede deel van de driedelige animatorcursus die de Chiro organiseert. De cursus is bedoeld voor alle Chiroleiding en is het vervolg op de IK. Deelnemende leiding krijgt informatie over de leefwereld van jongeren, de Chirovisie, de werking van lokale leidingsploegen en van de grote Chiro. Zie ook: IK

4 Proost Geestelijke begeleider van een vereniging. In de begindagen van de Chiro werd een groep geleid door een volwassen priester-bestuurder. Hij had het laatste woord. Eind de jaren 1960 ging de Chiro onder invloed van de democratisering een minder autoritaire stijl promoten. De priester-bestuurder werd vervangen door de proost, een geestelijke die vooral een begeleidende functie heeft. Toen het aantal priesterwijdingen begon te dalen en veel groepen geen proost meer vonden, introduceerde de Chiro de VB of Volwassen Begeleider. Zie ook: VB

4 Scoutisme – scouting – scouts Internationale jeugdorganisatie, begin van de twintigste eeuw opgericht door de Britse militair Baden-Powell. De methodiek van het scoutisme werd net voor de Eerste Wereldoorlog in België geïntroduceerd, onder andere in de patronaten. Algauw ontstonden binnen de Belgische scouting twee strekkingen: een pluralistische en een katholieke. Tegenwoordig zijn er in België vijf erkende scoutsbewegingen: Scouts en Gidsen Vlaanderen, FOS Open Scouting, les Scouts, Les Guides Catholiques de Belgique en Les Scouts et Guides Pluralistes. Zie ook: patronaten

4 Quickborn Duitse, katholieke jeugdbeweging die net voor de Eerste Wereldoorlog ontstond. Quickborn was één van de buitenlandse jeugdbewegingen bij wie Jos Cleymans de mosterd ging halen. Vooral het streven naar een hechte jeugdgemeenschap, de eenvoud, de aandacht voor lichaamsbeweging en bezinningsmomenten spraken Cleymans erg aan. Zie ook: Cleymans Jos, Neudeutschland

4 Speelclub Naam van de afdeling voor 7-9-jarigen, zowel bij meisjes-, jongens- als gemengde Chirogroepen. Zie ook: afdelingen

4 Rakkers Naam van de afdeling voor 10-12-jarigen bij een Jongenschirogroep. Zie ook afdelingen, burchtknapen

139

4 Spiegelteksten Poëtische omschrijving van de drie Chirowaarden. De Spiegelteksten werden in 1989 geschreven en zijn een creatie van de toenmalige nationale proost Carlos Desoete. Zie ook: Chirowaarden 4 Sterrekes - Sterretjes Afdelingsnaam van de 7-9-jarige leden in de Meisjeschiro. Die afdeling ontstond vanuit de basis en werd in 1953 door de Landsbond erkend. Eind de jaren 1960 verandert de naam in ‘speelclub’.

Verklarende woordenlijst

140

4 Streeflijn Poëtische verwoording van de mens-, geloofs-, en maatschappijvisie van de Chiro die eind jaren 1970, na meer dan dertig jaar, wordt geherformuleerd. De Streeflijn is de opvolger van de Belijdenis. Zie ook: Belijdenis 4 Taptoe Bijeenkomst van meerdere muziekkapellen die samen optreden. Zie ook: muziekkapel 4 Theebuiltje Beeld dat voormalig nationale Chiroproost A.F. Peeters gebruikte in een toespraak op de Landdag van 1961 om de verbrede werking uit te leggen. Hiermee maakte hij duidelijk dat de Chiro geen eiland is maar een theebuiltje dat heel de omgeving doordringt. Zie ook: verbrede werking 4 Tippers Naam van de afdeling voor 12-14-jarigen bij een Meisjeschirogroep. Zie ook: afdelingen, kroonmeisjes, tito’s 4 Tiptiens Naam van de afdeling voor 14-16-jarigen bij een Meisjeschirogroep. Zie ook: afdelingen, kristimeisjes, keti’s 4 Tito Naam van de afdeling voor 12-14-jarigen bij een gemengde Chirogroep. Tito is een samentrekking van tipper en topper. Zie ook: afdelingen, kroonmeisjes, tippers, toppers 4 Toppers Naam van de afdeling voor 12-14-jarigen bij een Jongenschirogroep. Zie ook: afdelingen, knapen, tito’s 4 Top 64 Grote Chirobijeenkomst die plaatsvond op 24 mei 1964 en waaraan zo’n 60 000 Chiroleden en –leid(st)ers deelnamen. De Top eindigde met een slotmanifestatie in het Antwerpse Bosuilstadium. Dat was een belangrijk keerpunt in de Chiroge schiedenis. Na de Top werd de katholieke Christus Koningthematiek en de soldateske jeugdbewegingsstijl stilaan afgebouwd. De Chiro moderniseerde haar werking.

Verklarende woordenlijst

4 Trouw Naam van het vroegere tijdschrift voor Chirojongens, dat van 1944 tot 1970 verscheen. In de jaren 1970 kreeg elke afdeling een apart tijdschrift, aangepast aan de leeftijd. 4 Tweede Vaticaans Concilie Een concilie is een vergadering van bisschoppen onder leiding van de paus. Er worden belangrijke besluiten genomen over het geloof en de katholieke Kerk. Het Tweede Vaticaanse Concilie vond plaats van 1962 tot 1965. De Kerk besloot er zich te vernieuwen en zich onder andere opener op te stellen naar andersdenkenden toe. 4 Vaandel Vlag die aan een stok wordt gedragen en het embleem of symbool van een vereniging draagt 4 VB Afkorting voor volwassen begeleid(st)er. Dat is een volwassene die zich engageert in een lokale Chirogroep en de leiding met raad en daad bijstaat. De functie van VB wordt eind de jaren 1970 in het leven geroepen omdat het aantal proosten in de Chiro snel daalt. Aanvankelijk was het de bedoeling dat VB’s het pastoraal werk van de proost op zich namen. In de praktijk vullen VB’s meestal zelf in wat hun taak is. 4 Van Hoebroeck, Leo (1903-1942) Nationale proost van de Meisjes- en Jongenschiro van 1937 tot 1942, oprichter van de Antwerpse studiekring die zich na de Tweede Wereldoorlog zou uitroepen tot de Landsbond van Chirojeugd. 4 Vendels – vendelwerking Tot in de jaren 1960 werd een Chiroafdeling verder onderverdeeld in kleine groepjes of vendels. Aan het hoofd van een vendel stond de vendelleid(st)er, die een voorman (bij de jongens) of hulpvendelleidster (bij de meisjes) kiest. Samen waren zij de kernleden die tijdens een wekelijkse vergadering of vendelronde door de leiding en proost gevormd werden. Wat ze daar leerden, gaven ze door aan hun vendel. De vendelwerking bepaalde ook het spelverloop. Tijdens bepaalde spelen namen de vendels het tegen elkaar op voor punten. Ook in het Chiroheem waren de vendels zichtbaar aanwezig. Elk vendel

had een eigen hoekje, dat ze zelf inrichtten. Zie ook: hulpvendelleidster, vendeleid(st)er 4 Vendelleid(st)er Functie binnen de vendelwerking. De vendelleid(st)er staat aan het hoofd van een vendel. Zie ook: vendel(werking) 4 Verbrede werking Verzamelnaam voor verschillende initiatieven waarmee de Chiro ook de jeugd probeert te bereiken die niet bij een jeugdbeweging aangesloten is. In de jaren 1950 begon de Chiro te experimenteren met verschillende vormen van open jeugdwerk, bijvoorbeeld jeugdcommuniebonden, Patwerking en jongerengemeenschappen. Ook nu nog houdt de Chiro zich met verbrede werking bezig, bijvoorbeeld via Z’in-d’erin(g). Zie ook: jeugdcommuniebonden, jongerengemeenschappen, Patwerking, PJZ 4 Vlaamse Kwestie – Vlaamse Beweging Beweging die op gang kwam na de oprichting van België in 1830. Het toenmalig bestuur in Brussel koos het Frans als officiële taal van België. De Vlaamse Beweging reageerde tegen die achterstelling van de Vlaamse cultuur. Aanvankelijk hield de Vlaamse Beweging zich voornamelijk bezig met de emancipatie van de Nederlandse taal. Later groeide ze uit tot een socio-economische beweging die strijdt voor de erkenning van de Vlaamse identiteit en politieke zelfstandigheid.

4 Zin-d’erin(g) Dienst van de Chiro die klasbezinningen en leerkrachtenvorming organiseert, in 1998 opgericht, onder andere om ook tijdens de week overnachtingen te realiseren in de Chirojeugdverblijven. Via die werking wil de Chiro ook jongeren en hun begeleiding bereiken die geen lid zijn. De begeleiding gebruikt de Chiromethoden om ook bij die jongeren de Chirowaarden aan te kaarten. Zie ook: basismethoden, chirowaarden, verbrede werking

141

4 Zonnekinderen Oude afdelingsnaam van de 9-11-jarige leden in de Meisjeschiro. In 1953 werd die afdeling opgesplitst in de Sterrekes (8-10-jarigen) en de Zonnekinderen (10-12-jarigen). In 1966 veranderde de naam Zonnekinderen in Zonnemeisjes en in 1969 in kwiks. Zie ook: kwiks, sterrekes 4 Zonnemeisjes Oude afdelingsnaam van de 11-13-jarige leden in de Meisjeschiro vanaf 1966. In 1969 verving de Chiro die naam door ‘tippers’. Zie ook: tippers

4 Vlaams Nationaal Zangfeest Groot zangfeest dat jaarlijks plaatsvindt om het Nederlandstalige lied en het Vlaamse muziekpatrimonium in ere te houden. Daarnaast streven de organisatoren ook naar zelfbestuur voor Vlaanderen. Het Vlaams Nationaal Zangfeest is één van de symbolen van de Vlaamse strijd. Zie ook: Vlaamse Kwestie 4 Wachtwoord – wachtwoordwerking Onderdeel van de Chirowerking van de jaren 1940 tot en met 1960. Een wachtwoord was een aspect van de Belijdenis dat extra belicht wordt. Elke maand stond er een ander wachtwoord centraal. De wachtwoorden moesten leden en leiding aanzetten tot nadenken en een diepere beleving van het geloof. Zie ook: actiepunt(en)

Verklarende woordenlijst

Colofon 142

Deze publicatie werd bijeen gedacht en geschreven door De Werkgroep Erfgoed 75 jaar Chiro in samenwerking met KADOC-KULeuven, Documentatie- en Onderzoekscentrum voor religie, cultuur en samenleving, Faro, Heemkunde Vlaanderen en de Onderzoekseenheid Moderniteit en Samenleving Katholieke Universiteit Leuven. Een geweldige dankjewel aan Veerle Van Looveren, Geertje Cools, Damien Benoit, Andy Demeulenaere, Bart Boone, Vanessa Braekeveld, Pieter De Vis, Eleke Langeraert, Erika Van Beek, Jan Vanhee, Sofie Verhoeven, Peter Heyrman, Luc Vints, Alexis Vermeylen, Greet De Neef, Daphné Maes, Wim Vanhaecke, Björn Rzoska en prof. dr. Louis Vos, Walter Baeten, Alex Lefevere, Greetje Hannes, Frans Nys, Jorijn Neyrinck van Tapis Plein vzw, Chris Ferket van Mooss vzw, Pieter Wouters, Guy Redig, Els Van Effelterre, Dries Van Den Broucke, Pascal Ennaert, Marc Jacobs, Erfgoedcel Mechelen, Steven Andries, HADOC, Chiro Jokido Gentbrugge, Chiro Kriko Sint-Niklaas, Chiro St. - Maarten Koekelare, , Chiro Dakan Waarschoot, Chiro Alhambra en Camora Mol-Rauw, Chiro Lichtervelde, Chiro Iris Dilbeek, Chiro Arika Herk-de-Stad, Chiro Faidoli Mere, Chiro Gaverke Beregoed Waregem en alle mensen die ooit getuigenissen, verhalen, foto’s en ideeën hebben aangeleverd. Eindredactie: Janna Lefevere Taalcorrectie: Bart Boone Illustraties en ontwerp doos: Inge Bogaerts (www.dinge.be) Vormgeving: Jan Van Bostraeten Druk: Drukkerij De Vroey Wettelijk depot: D/2008/2909/10

met steun van de vlaamse gemeenschap

Colofon