ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ 2021 by Dimi Christopoulos

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΚΟΒΙΤΩΝ ΑΘΗΝΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑ

ΕΤΟΣ 39ο, ΤΕΥΧΟΣ 19, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2021

ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΚΟΒΙΤΩΝ ΑΘΗΝΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑ

ΕΤΟΣ 39Ο, ΤΕΥΧΟΣ 19, ΦΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2021

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ:

«ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΚΟΒΙΤΩΝ ΑΘΗΝΑΣ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΓΡΑΦΕΙΑ:

ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ 23 105 53 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. ΕΠΟΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: 2104833749, 2105746517 Email: akobitikos@yahoo.gr www.akobos.netfirms.com

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Λ. ΤΖΙΑΜΟΥΡΑΝΗΣ ΤΗΛ.: 2105746517, 6938461151 email: billakovos@outlook.com.gr ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΣΩΦΡΟΝΑΣ ΤΗΛ.: 2102481183, 6974220328 email: xsof111@otenet.gr EΠΙΜΕΛΕΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ-ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΤΗΛ.: 2104833749, 6976149033 email: dimicristop@yahoo.gr ΜΕΛΗ ΜΑΡΙΑ Ι. ΚΑΙΣΑΡΗ ΤΗΛ.: 6974000169 email: kessarimaria@gmail.com ΚΩΣΤΑΣ Χ. ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΤΗΛ.: 6948109103 email: kostpoulos@outlook.com.gr

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΕΣ: ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΛΥΜΠΕΡΗΣ Θ. TZΙΑΜΟΥΡΑΝΗΣ ΤΗΛ.: 6974572617 ΑΚΟΒΟΣ: ΚΩΣΤΑΣ Β. ΣΩΦΡΟΝΑΣ ΤΗΛ.: 6977578603 ΓΕΡΜΑΝΙΑ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Δ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΗΠΑ: ΓΡΗΓΟΡΗΣ Π. ΜΕΝΟΥΝΟΣ ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι διαφημίσεις έχουν καταχωρηθεί σύμφωνα με τις ανάγκες σελιδοποίησης Για τυχόν λάθη ευθύνεται ο «ΔΑΙΜΩΝ» του τυπογραφείου. Ζητάμε συγνώμη εκ των προτέρων.

ΑΚΟΒΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΓΟΥΠΑΤΑ: Χωριό, Δημοτική Κοινότητα σήμερα του Καλλικρατικού Δήμου Μεγαλόπολης με έδρα την ομώνυμη πόλη, (τέως Δημ. Διαμέρισμα του Καποδιστριακού Δήμου Φαλαισίας με έδρα το Λεοντάρι της Επαρχίας Μεγαλοπόλεως), του Νομού Αρκαδίας. Κάτοικοι 240 (απογραφή 2011). Βρίσκεται στις αρχές του Ταϋγέτου σε υψόμετρο 928 μ. Απέχει από Μεγαλόπολη 32 χλμ., από Καλαμάτα 28 χλμ. μέσω Πολιανής, 42 χλμ. μέσω Δυρραχίου και από Σπάρτη 55 χλμ. Ο οικισμός Γούπατα, βρίσκεται 5 χλμ., βόρεια του Ακόβου στους πρόποδες του ιστορικού υψώματος Δραμπάλα και είναι αναπόσπαστο τμήμα του.

ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Στο βάθος το ιστορικό ύψωμα Δραμπάλας όπου τον Ιούνιο 1825, διεχήχθη η ομώνυμη νικηφόρα μάχη (βλέπε σελ. 65, 68) Προτομή του Θ. Κολοκοτρώνη στον Άκοβο. Εκεί που παντρεύτηκε έκανε βιός και έζησε 12 χρόνια (βλέπε σελ. 15, 67, 73) Γενναίος Κολοκοτρώνης επικεφαλής των ελλήνων στην Δραμπάλα (βλέπε σελ. 97) Προτομή του Ακοβίτη Γεωργίου Γεωργαντά (Καπετάν Γιώργαρου) στον Άκοβο, συμπαραστάτη και παιδικό φίλο του Θ. Κολοκωτρώνη. Μαζί με τον γενναίο Κολοκοτρώνη αντιμετώπησαν τον Ιμπραήμ στη Δραμπάλα (βλέπε σελ. 73) Πάνος Κολοκοτρώνης, πρωτότοκος γιός του Θ. Κολοκοτρώνη που γεννήθηκε στον Άκοβο (βλέπε σελ. 13, 14) ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ: Η Μάχη του Ακόβου στα Κοτρώνια του Λαγοπάτη. Πίνακας του Ακοβίτη καλλιτέχνη Σωτηρίου Τζαμουράνη (βλέπε σελ. 80)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ • Λίγα λόγια για την προσπαθειά μας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Μήνυμα Αντιπεριφερειάρχη Πελοποννήσου Χρήστου Λαμπρόπουλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Χαιρετισμός στην έκδοση, του Συλλόγου Ακοβιτών Καλαμάτας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Η Πελοπόννησος υπήρξε η κοιτίδα της Επανάστασης. Του Αντιπεριφερειάρχη Πελοποννήσου Χρήστου Λαμπρόπουλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Πρόταση στην επιτροπή «Ελλάδα 2021» του Συλλόγου Ακοβιτών Καλαμάτας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Αρκάδες φιλικοί της επαρχίας μας, του Νίκου Παπαγεωργίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ο Άκοβος στους προεπαναστατικούς χρόνους του + Δημ. Σωφρονά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Άκοβος Αρκαδίας, του Γιάννη Λάσκαρη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Άκοβος, της Ειρήνης Αγησιλάου Θεοδωροπούλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ο Πάνος Κολοκοτρώνης, γνήσιο τέκνο του Ακόβου και το άδοξο τέλος του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Πού βρίσκεται το σπίτι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, από πού ήταν η γυναίκα του; Μια ανάλυση προς αποκάλυψη της αλήθειας, Του Χριστόπουλου Δημήτρη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ταξίδια του νου… Στο ξεχωριστό ιστορικό χωριό μας «Άκοβος Αρκαδίας», της Μαρίας Καίσαρη . . . . . . . . • Διαθήκη Κολοκοτρώνη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Η Πατρίς Ευγνωμονούσα, Ακοβίτες αγωνιστές στο Μανιάκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Παλιές Ακοβίτικες ιστορίες και αναμνήσεις της Αθηνάς Τενοπούλου - Σιεμέκη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Κουμπάρε τάξε!.., του Αντωνίου Ι. Παναγιωτόπουλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Η ιστορία της Οικογένειας Παυλάκη από τον Άκοβο Αρκαδίας, του Παναγιώτη Σ. Παυλάκη . . . . . . . . . . . . • Νοσταλγία, του Βασίλη Λ.Τζιαμουράνη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων στο Μαχαλά, της Κατίνας Μαγγανά-Λαμπρινίδου . . . . . . . . . . . . . • Σωτήρης Τζαμουράνης, Δημήτρης Τζαμουράνης, Ζωγράφοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Παρωνύμια Ακοβιτών, του Κώστα Χαρ. Πουλόπουλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ιανουάριος 1919. Τελευταία λειτουργία στην Αγία Σοφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ονομασίες αιγοπροβάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ιστορικά ΦΕΚ για τον Άκοβο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ξέρουμε ποιά είναι τα όρια του χωριού μας; Toυ Αντώνη Γ. Σωφρονά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ο αγωνιστής Παναγιώτης Προύντζος (πως ξεχάστηκε) Toυ Κώστα Προύντζου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ταξίδι στο χρόνο (φωτογραφίες Ακοβιτών και Φίλων) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Παραδοσιακή φορεσιά των Αρκάδων, του Γεωργίου Μενούνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Οδοντωτός - φαράγγι του Βουραϊκού, τoυ Γρηγόρη Φουσιέκη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ιμπραήμ πασάς, δυνάστης του ενός - ήρωας του άλλου, του Δημ. Χριστόπουλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ο Θ. Κολοκοτρώνης και ο Νικηταράς στον Άκοβο το 1821. Πριν ξεκινήσει η επανάσταση . . . . . . . . . . . . . . • Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης όσο ήταν στην Ζάκυνθο επικοινωνούσε με τον Άκοβο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Η μάχη της Δραμπάλας, οι Θερμοπύλες της Μεγαλόπολης, του Χριστόπουλου Δημήτρη . . . . . . . . . . . . . . . • Ιστορικά από ανέκδοτα έγγραφα για το μοναστήρι της Αγίας Σολομωνής Ακόβου, των Σπυρίδωνος Δ. Κοντογιάννη - Λεωνίδα Κ. Καίσαρη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Θεόδωρος κ. Κολοκοτρώνης «Ο Γερος του Μοριά», του Αντώνη Ν. Σωφρονά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Για την πανδημία. Όλες και όλοι την ζούμε, της Νάντης Α. Σωφρονά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Το Κασκόλ με τις κόκκινες πιτσίλες..., του Ηρακλή Τσαχτσίρη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Ιστορικά Δημοτικά Τραγούδια του Ακόβου, του +Σπύρου Κωστόπουλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Η φωνή των αγωνιστών του 1821 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Η Μάχη του Ακόβου του † Δημητρίου Ν. Σωφρονά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Εισαγωγή από Άκοβο, της Μαίρης Κολοβού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Οι μόρτες, οι μάγκες, ο Κουτσαβάκης και... ο Μπαϊρακτάρης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Γιατί ονομάστηκαν έτσι... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Προτομή Γενναίου Κολοκοτρώνη του Συλλόγου Ακοβιτών Καλαμάτας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Αναβάθμιση τελετής Επετείου της Μάχης της Δραμπάλας του Συλλόγου Ακοβιτών Καλαμάτας . . . . . . . . . . • Ο Συλλογός μας διαχρονικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

σελ. 4 σελ. 5 σελ. 6 σελ. 7 σελ. 8 σελ. 9 σελ. 9 σελ. 11 σελ. 12 σελ 13 σελ. 15 . σελ. 19 σελ. 20 σελ. 22 σελ. 23 σελ. 27 σελ. 32 σελ. 37 σελ. 39 σελ. 40 σελ. 41 σελ. 42 σελ. 44 σελ. 45 σελ. 47 σελ. 49 σελ. 51 σελ. 54 σελ. 58 σελ. 65 σελ. 66 σελ. 67 . σελ.68 σελ. 69 σελ. 73 σελ. 76 σελ. 77 σελ. 78 σελ. 79 σελ. 80 σελ. 92 σελ. 93 σελ. 95 σελ. 97 σελ. 99 σελ. 101

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΜΑΣ Αγαπητέ αναγνώστη, Αγαπητή φίλη και φίλε, Τα «ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ», που είναι ο σύνδεσμος για όπου γης ακοβίτικο κύτταρο, με τον γενέθλιο τόπο μας, είναι και πάλι στα χέρια μας. Διανύσαμε εννέα ολόκληρα χρόνια από την έκδοση του προηγούμενου τεύχους και τούτο επειδή δεν μπορούσαμε να καλύψουμε ένα τόσο υψηλό κόστος. Η παρούσα έκδοση οφείλεται στην καθοριστική προσφορά της Περιφέρειας Πελοποννήσου και ειδικά στον Περιφερειάρχη κ. Νίκα Παναγιώτη, ο οποίος έδειξε μέγιστο ενδιαφέρον για το περιοδικό σε, εθιμοτυπική επίσκεψή μας στην Περιφέρεια, όπου έτυχε να το ξεφυλλίσει καί πρότεινε την εξ ολοκλήρου χρηματοδότησή του. Εννέα ολόκληρα δύσκολα χρόνια από την οικονομική κρίση και την πανδημία, με το σύνολο της κοινωνίας να δίνει ξεχωριστές μάχες. Η πανηγυρικού χαρακτήρα έκδοση αυτή συμπίπτει με τη συμπλήρωση διακοσίων χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, αποτελείται από μικρές επαναστάσεις, σαν αυτή των Ακοβιτών με τις νικηφόρες μάχες της Δράμπάλας και Ακόβου (βλέπε σελ. 68,80). Η Ευγνωμοσύνη, σε ότι έχουν προσφέρει οι Ακοβίτες πρόγονοί μας στον απελευθερωτικό αγώνα, αναμφίβολα είναι το συναίσθημα ελπίδας, που διακατέχει όλους μας για ένα καλύτερο μέλλον. Εμείς, οι Ακοβίτες, δίκαια αισθανόμαστε υπερήφανοι για τους προγόνους μας για την καθοριστική συμβολή τους στο αίσιο αποτέλεσμα της Επανάστασης του Γένους. Το περιοδικό μας προσπαθεί ανέκαθεν να προβάλει με υπευθυνότητα την πλούσια ιστορία της γενέτειράς μας, να ενισχύσει, διατηρήσει τις αξίες, τους θεσμούς που μας εμφύτευσαν οι ρίζες μας, που σήμερα δοκιμάζονται, και πιστεύει πως τα πιο ωραία λόγια είναι οι πράξεις. Στην εποχή της αδικίας της κατανάλωσης, της ημιμάθειας, που όλα ισοπεδώνονται, όλα μετριούνται με το χρήμα, εμείς αντιμαχόμεθα. Σύλλογος και περιοδικό είμαστε όλοι που στηρίζουμε την επιβίωση, διατήρηση κάθε μορφής λαϊκού πολιτισμού του τόπου μας, που δεν είναι άλλη από την παρουσίαση των θεσμών μας. Δεν παραμένουμε αδιάφοροι, εκμεταλλευόμαστε στο έπακρο τις δυνατότητές μας, κινούμενοι πάντα στη ρότα των Ακοβίτικων αξιών, ηθών, εθίμων και παραδόσεών μας. Υπηρετούμε με πάθος την πολιτιστική ιστορία, την πνευματική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη του χωριού μας με σταθερό προορισμό στο όραμα και στη δημιουργία Στο τέλος, ίσως να μην έχουμε επιτύχει τα επιθυμητά, μας μένει όμως η χαρά της συνεχούς προσπάθειας που πρέπει να γίνεται από όλους μας. Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

4 | AKOBITIKA NEA

ΠΡΟΣ: ΣΥΛΛΟΓΟ ΑΚΟΒΙΤΩΝ ΑΘΗΝΑΣ-ΠΕΙΡΑΙΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» Αγαπητοί πατριώτες, Είναι πολύ σημαντική για τον τόπο μας η έκδοση περιοδικού σας και η συνεχής επικοινωνία μαζί σας μέσα από αυτό. Χαίρομαι ιδιαίτερα για το επετειακό αυτό τεύχος το αφιερωμένο στα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Το 1821 σηματοδότησε έναν αγώνα άνισο, ο οποίος όμως στέφθηκε με επιτυχία και οδήγησε στη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους με στρατιωτικές επιτυχίες που οφείλονταν πρωτίστως στη ομόνοια και στην προσήλωση στον κοινό στόχο. Αυτό είναι και το ζητούμενο στη σημερινή μας πορεία εν μέσω δύσκολων συγκυριών τόσο γεωστρατηγικών όσο οικονομικών και πολιτικών. Εύχομαι σε όλους το 2021 να είναι μία χρονιά δημιουργική μέσα στην οποία η Αρκαδία μας αλλά και η Ελλάδα ολόκληρη θα βαδίσουν σε δρόμους ανάπτυξης και ευημερίας . Ο ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ Π.Ε. ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Π. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ

AKOBITIKA NEA | 5

Χαιρετισμός στην έκδοση

ε συναισθήματα χαράς, συγκίνησης αλλά και υπερηφάνειας καλωσορίζουμε και χαιρετίζουμε την επανέκδοση του περιοδικού μας «ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ» και ευχόμαστε σε όλους τους Ακοβίτες και τους φίλους μας Υγεία, Προκοπή και Δημιουργία. Ο κάθε Ακοβίτης της διασποράς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην αλλοδαπή, είναι πρεσβευτής του τόπου καταγωγής μας και στο πρόσωπο του βλέπουμε και καμαρώνουμε τον πιο στενό μας συγγενή. Η δεύτερη και Τρίτη πλέον γενιά Ακοβιτών, δεν πρέπει να είναι οι Ακοβίτες που απομακρύνονται γενεαλογικά από τον Άκοβο, αλλά τα νέα παιδιά που ως συλλογικές και πολιτιστικές οντότητες οφείλουμε να ποτίζουμε τις ρίζες καταγωγής τους με ενδιαφέρον και σεβασμό. Και ένα τέτοιο ρόλο βλέπουμε να έχει και η έκδοση που κρατάμε στα χέρια μας. Θεωρούμε ηθικό χρέος μας στην 62χρονη ιστορία του Συλλόγου μας αλλά και στην μέχρι τώρα προσφορά μας στον πολιτισμό του τόπου μας, και δεσμευόμαστε πως θα είμαστε στην διάθεση της συντακτικής επιτροπής για οτιδήποτε μελλοντικά χρειαστεί. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΚΟΒΙΤΩΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

H Aγία Κυριακή στα Ακοβίτικα Καλαμάτας. 6 | AKOBITIKA NEA

Η Πελοπόννησος υπήρξε η Κοιτίδα της Επανάστασης

ι μεγαλύτερες μαχες, οι σημαντικότεροι ήρωες με δεσπόζοντα το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη , η απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, πρώτα κάστρα που απελευθερώθηκαν όπως της Μονεμβασιάς , η πρώτη πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους. Όλα διαδραματίστηκαν και εκτυλίχθηκαν στην Πελοπόννησο. Η Περιφέρεια Πελοποννήσου ως διοικητική οντότητα της μήτρας του Έθνους έχει χρέος να διοργανώσει εκδηλώσεις εμβληματικού χαρακτήρα, υψηλής αισθητικής και συμβολισμού βάζοντας το λιθαράκι της στη διαμόρφωση ενός νέου εθνικού αφηγήματος. Στην ανάγκη κυοφορίας μιας νέας Μεγάλης Ιδέας, ενός κεντρικού εθνικού προτάγματος στο οποίο βασισμένη η χώρα θα κληθεί να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις του σύγχρονου γεωπολιτικού γιγνεσθαι . Μέριμνα της Περιφέρειας αποτελεί η εξασφάλιση ευρείας συμμετοχής και απήχησης των επετειακών εορτασμών και η προβολή της ιστορικής αλήθειας. Επιπλέον στόχοι των Εκδηλώσεων είναι η επικοινώνηση των μηνυμάτων της Επανάστασης στη νέα γενιά και η ανάδειξη της διακριτής Ελληνικής Ταυτότητας. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τον Εορτασμό των 200χρονων από την Επανάσταση του 1821 έχει συσταθεί από το ΠΕΣΥΠ διαπαραταξιακή Γνωμοδοτική Επιτροπή στην οποία προεδρεύει η Εντεταλμένη Σύμβουλος για τις επετειακές εκδηλώσεις, κα Μαργαριτα Σπυριδάκου και στην οποία συμμετέχουν περιφερειακοί σύμβουλοι και προσωπικότητες από το χώρο του Πνεύματος , της Τέχνής και Πανεπιστημιακοί με καταγωγή από την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα η Επιτροπή έχει γνωμοδοτήσει και προετοιμάζονται δράσεις που αφορούν επετειακές εκδόσεις, ντοκιμαντέρ, φιλοτέχνηση προσωπογραφιών ηρώων της επανάστασης, επετειακά

βίντεο, συλλεκτικές κασετίνες αναμνηστικών ενώ είναι στο σχεδιασμό μας και προγραμματισμός μουσικών εκδηλώσεων, θεατρικών δρώμενων και επισκέψεων μαθητών στα Μουσεία τα σχετικά με τον Αγώνα του 21, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, δεδομένης της ιδιόμορφης κατάστασης που δημιουργεί η Πανδημία του COVID. Τέλος η Περιφέρεια Πελοποννήσου θα προχωρήσει στις απαραίτητες συνέργειες με άλλους φορείς που διοργανώνουν ανάλογες εκδηλώσεις για την ανάδειξη του κομβικού ρόλου της Πελοποννήσου στην Εθνική Παλιγγενεσία και τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Επιπλέον οφείλω να σημειώσω ότι η Π.Ε. Αρκαδίας προχωρά στην εκτέλεση έργων που αφορούν σε αποκατάσταση μνημείων και βελτίωση υποδομών πρόσβασης σε ιστορικούς τόπους που συνδέονται με το 1821 τους οποίους προσδοκούμε να κάνουμε σημείο αναφοράς για επισκέπτες από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό έχει προγραμματισθεί η εκτέλεση σειράς έργων εκ των οποίων ολοκληρώθηκαν ήδη ή εκτελούνται τα παρακάτω : 1. Αποκατάσταση Ζημιών των κτιρίων της Ιεράς Μονής Καλτεζών" Προϋπολογισμού: 160.000,00 . 2. "Επισκευή στέγης κτιρίου Καθηγητή Δημητρακόπουλου στην Τ.Κ. Καρύταινας Δήμου Μεγαλόπολης" Προϋπολογισμού: 24.800,00€ Χρηματοδότηση: 4o ΕΑΠ. 3. «Συντήρηση και αποκατάσταση βατότητας δρόμου από επαρχιακή οδό ΤΡΙΠΟΛΗΣ – ΠΙΑΝΑΣ – ΑΛΩΝΙΣΤΑΙΝΑΣ προς ΛΙΜΠΟΒΙΣΙ», Προϋπολογισμού: 74.400€ . 4. Πολιτισμός- φωτισμός μνημείων (Κάστρο Λεονταριου, γέφυρα Ξεριλα- γέφυρα Καρυταινας) 5. Στερέωση της πύλης του Κάστρου της Καρύταινας, Δήμου Μεγαλόπολης, Νομός Αρκαδίας 6. Αποκατάσταση τμήματος τειχών Κάστρου Καρύταινας, Δήμου Μεγαλόπολης, Νομός Αρκαδίας Ο ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ Π.Ε. ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Π. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ

AKOBITIKA NEA | 7

Πρόταση στην επιτροπή «Ελλάδα 2021»

νταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της Επιτροπής «ΕΛΛΑΔΑ 2021» για την υποβολή προτάσεων για δράσεις και εκδηλώσεις για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, ο Σύλλογος Ακοβιτών Καλαμάτας, με την ουσιαστική βοήθεια του Αστικού Συνεταιρισμού Κοινωνικού Σκοπού με τη διακριτική ονομασία PRATHA, κατάφερε να υποβληθεί πρόταση στην Επιτροπή, με τίτλο: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΠΑΛΑΣ: Μια συμφιλίωση με αξία. Η παραπάνω πρόταση υπογράφεται και από τους Σύλλογο Ακοβιτών Αθήνας - Πειραιά και Πολιτιστικό Σύλλογο Ακόβου, και επιχειρώντας να κάνουμε μια συνοπτική περιγραφή της θα σημειώναμε: Αφορά σε ένα σχέδιο εργασίας με διάρκεια ενός έτους. Θα παραχθεί ένα τεκμηριογράφημα με μορφή docudrama όπου θα απεικονίζεται η μάχη της Δραμπάλας. Θα κατασκευαστεί μια εκπαιδευτική, ιστορική και αλληλεπιδραστική ιστοσελίδα. Θα περιέχει πλούσιο υλικό τεκμηρίωσης, εκπαιδευτικό υλικό και ιστορικά στοιχεία που θα αποτελέσουν έναυσμα για περαιτέρω ανάπτυξη γνώσεων σχετικών με τη μάχη της Δραμπάλας και τα συναφή γεγονότα. Θα δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο ιστορικό, περιηγητικό πακέτο με στόχο την ανάδειξη της ιστορικής παρακαταθήκης για τις νεώτερες γενιές. Θα παραχθεί προωθητικό υλικό για δράσεις προβολής, διασποράς και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων και ενός λογότυπου ο οποίος θα συμβάλει στην αναγνωρισιμότητα της ιστορικής αυτής περιοχής. Όλα τα αποτελέσματα θα παρουσιαστούν στην ετήσια εκδήλωση μνήμης για την Μάχη της Δραμπάλας (Ιούνιος 2021). Μετά την 8 | AKOBITIKA NEA

ολοκλήρωση των υλικών και προϊόντων θα ακολουθήσει ενδελεχής προώθηση των αποτελεσμάτων σε φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, σε σχολεία και κατασκηνώσεις, σε ΚΑΠΗ και Συλλόγους εργαζομένων και σε ελληνικές κοινότητες στο εξωτερικό. Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχουμε κάποιο απτό αποτέλεσμα για την εξέλιξη της υποβληθείσας πρότασης. Σε κάθε περίπτωση όμως και αν δεν ενταχθεί στο υλοποιήσιμο έργο της Επιτροπής, θα καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την ένταξη της σε κάποιον άλλο φορέα υλοποίησης.

Επαφές, Συναντήσεις

Στο πλαίσιο της συνεργασίας και του κοινού στόχου, που είναι το καλύτερο για τον τόπο μας, ο Σύλλογος μας διατηρεί άριστες σχέσεις με τους φορείς του χωριού μας: την τοπική Κοινότητα, την Εκκλησία και τους Συλλόγους. Συμμετείχε σε διάφορες συσκέψεις και εκδηλώσεις που έγιναν τόσο στον Άκοβο, όσο και σε συναντήσεις εργασίας στο Δήμο Μεγαλόπολης και την Περιφέρεια Πελοποννήσου για την διεκδίκηση λύσεων σε διάφορα θέματα του χωριού. Στην πόλη της Καλαμάτας ο Σύλλογος μας διατηρεί άριστες και ουσιαστικές σχέσεις με τις αρχές της πόλης και έχει συχνές επαφές και συνομιλίες με τον εκάστοτε Δήμαρχο αλλά και τον Περιφερειάρχη μας. Επίσης καλές σχέσεις διατηρούμε και με τα ΜΜΕ της πόλης μας, τα οποία συχνά φιλοξενούν ειδήσεις μας, προβάλλουν το έργο μας και αναφέρονται με κολακευτικά σχόλια στο ακοβίτικο στοιχείο της πόλης και στον Άκοβο. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΚΟΒΙΤΩΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Αρκάδες φιλικοί της επαρχίας μας Επιμέλεια: Νίκος Παπαγεωργίου

νων, καταγόμενος από το Λεοντάρι της Μεγαλοπόλεως κι εγκατεστημένος στη Ζάκυνθο, όπου μυήθηκε από τον Αντ. Πελοπίδα (κι όχι τον Αριστ. Παπά), στις 27 Ιουνίου 1819, και πρόσφερε 100 γρόσια. ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του Θεοδ. Γιός του προηγουμένου και «έμπορος εις το πατρικόν του σπίτι», χρόνων 20. Μυήθηκε μαζί με τον πατέρα του και πρόσφερε 50 γρόσια. ΝΤΟΥΡΕΚΑΣ ΣΤΑΣΙΝΟΣ. Από το Λεοντάρι της Μεγαλοπόλεως, κατηχήθηκε από τον συμπολίτη του οικονόμο Παπαηλιόπουλο, και σκοτώθηκε αργότερα στον Αγώνα στο Μανιάκι.

ία πρωτότυπη ιστορική εργασία (και ιδιαίτερης τοπικής σημασίας) είναι η ανεύρεση των ονομάτων των μελών της Φιλικής Εταιρείας που οργάνωσε τη Μεγάλη Απελευθερωτική Επανάσταση του Εικοσιένα, παρουσιάζονται αλφαβητικά ΚΟΛΟΤΡΩΝΗΣ ΘΕΟΔΩπαρακάτω: ΡΟΣ του Κωνσταντή ΛιμποβιΚΑΤΡΙΒΑΝΟΣ ΑΛΕΞΗΣ (ο και σιώτης, και Ακοβίτης πρώην Τριβάνης των ρωσικών εγγράφων). Κλέφτης, και τότε «μαγιόρος Από του Ίσαρη της Μεγαλοπόλεως, εις Ζάκυνθον», χρόνων 48. μυημένος φιλικός, κατά τις πληροφορίες της Ρωσικής Αστυνομίας. Μυήθηκε από τον ΑναγνωΚΑΤΡΙΒΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (ο σταρά Παπαγεωργίου, την 1 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤ. Από την Μεγαλόπολη, μυημένος και Τριβάνης). Πιθανότατα αδελΔεκεμβρίου 1818. φός του προηγουμένου, Ισαραίος Φιλικός, κατά τις πληροφορίες της κι αυτός, και Φιλικός, κατά την Τσαρικής μυστικής Αστυνομίας. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ. Από την ΒερΤσαρική Αστυνομία. ΚΕΦΑΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ. Από το Δυρράχι της βίτσα (Τρόπαια) της Γορτυνίας. Ο Φωτάκος διηγείται ότι «προ της Επαναστάσεως ενεργούσε υπέρ Μεγαλοπόλεως. Αναφέρεται από τον Ανάγν Κοντάκη ότι μετέσχε σε μυστική αποστολή Φιλικών τον αυτής...». ΠΑΠΑΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ιερεύς και οικονόμος. Από Δεκέμβρη του 1819. ΚΕΦΑΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ. Από το Δυρράχι της το Λεοντάρι της Μεγαλοπόλεως. Είχε μυηθεί στη Μεγαλοπόλεως κι αδελφός του προηγουμένου. Είχε Φ. Ε. και κατηχούσε και άλλους συμπατριώτες του. ΣΑΛΑΜΟΝΟΣ ΠΕΤΡΟΣ. Προεστός του Λεονταμυηθεί στη Φ. Ε. (χωρίς να υπάρχουν σήμερα τα ρίου της Μεγαλοπόλεως, 45 χρόνων, μυήθηκε από στοιχεία του). ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΙΟΣ. Καταγόταν από τον κληρικό Δανιήλ Παμπούκη, στην Κόρινθο, στις το Λιμποβίσι (αλλά γεννήθηκε στη Στεμνίτσα) και 19 Ιουνίου 1819, και πρόσφερε 50 γρόσια. ΣΙΩΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ. Από του Ίσαρη της Μεγαβρισκόταν στη Ζάκυνθο, όταν μυήθηκε (πιθανότατα από τον πατέρα του, Θεόδωρο). Είναι στους φιλιλουπόλεως . Θεωρείται από τους μυημένους φιλικούς, πού σημείωσε η Τσαρική Αστυνομία. κούς (κατά Φωτάκο και Τ. Κανδηλώρο). ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΠΑΝΟΣ του Θεοδ. 20 χρόνων, ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ (ή Τουρκολέκας). Από το Τουρκολέκα της Μεγαλοπόλεως, 35 και βρισκόταν μαζί του στη Ζάκυνθο, όταν τον εμύησε ο πατέρας του, στις 20 Δεκεμβρίου 1818. χρόνων, «ποτέ πεντηκόνταρχος εις την δούλευσιν ΚΟΥΛΟΧΕΡΑΣ ΑΝΤ. Από το Τουρκολέκα της Μεγα- των Εγγλέζων». Μυήθηκε στην Καλαμάτα από τον λοπόλεως, κατηχήθηκε από τον Λεονταρίτη οικονόΗλία Χρυσοσπάθη, στις 18 Οκτωβρίου 1818, και μο Παπαηλιόπουλο. πρόσφερε 3 ολλανδικά φλωριά. ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΣ ΑΝΑΣΤΟΣ. Από τον Κραμπο- ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ. Τριπολιτσιώβό της Μεγαλοπόλεως, και μυήθηκε από τον Λεοτης έμπορος, 44 χρόνων, μυήθηκε από τον Πανανταρίτη οικονόμο Παπαηλιόπουλο. γιώτη Αρβάλη, στις 2 Οκτωβρίου 1819, και πρόσφεΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΣ ΘΕΟΔ. του Ν. Έμπορος, 57 χρό- ρε 500 γρόσια.

Η Ελευθερία είναι να είσαι αέρας... και να μην σε αναπνέει κανείς AKOBITIKA NEA | 9

Ο ΑΚΟΒΟΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Συμμετοχή των Ακοβιτών στα απελευθερωτικά κινήματα

τα «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΑ» Τόμος Η' της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών δημοσιεύονται έγγραφα και σχόλια του Αθ. Ε. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗ που είναι σχετικά με τις επαναστατικές κινήσεις στην Πελοπόννησο και ιδιαίτερα στην περιοχή της Καλαμάτας στα 1659, με την υποκίνηση του Βενετού Ναυάρχου Φραγκίσκου Μοροζίνη. Τα δημοσιευόμενα πάρακάτω έγγραφα που αφορούν και το χωριό μας τον ‘Ακοβο, ανευρέθησαν από τον ίδιο τον συγγραφέα στα Κρατικά Βενετικά Αρχεία. Από το όλο κείμενο παίρνουμε και καταχωρούμε εδώ μόνο, ό,τι είναι σχετικό με τον ‘Ακοβο της εποχής, εκείνης και τους κατοίκους του. Οι Ακοβίτες -πρώτοι και καλύτεροι- όπως γράφει ο Θεόδωρος Μαυροειδής ανταποκρίθηκαν αμέσως θετικά στην πρόσκληση του Μόροζίνη και δηλώνουν συμμετοχή στην επανάσταση. Από το έγγραφο που στέλνουν στο Βενετό Ναύαρχο διαφαίνεται ο ενθουσιασμός και η αποφασιστικότητά τους να πολεμήσουν και να χύσουν το αίμα τους ακόμη για να αποχτήσει ο τόπος την πολυπόθητη λευτεριά. Το έγγραφο που έστειλαν οι Ακοβίτες στον Μοροζίνη στα 1659, έχει ως εξής: «Θεός Από εμάς τους γέροντας τους Ακοβίτες μεγάλους και μικρούς από τον Αβίτζο Πραβάντο και Αντώνη Γεωργάκη Πραβάντο και Αναγνώστη Πραβάντο και Χαρίτο Μαστρογιάννη και Φίλη Πραβάντο εις την αφεντιά σου, Υψηλότατε και πολυχρονεμένε. Τον ορισμό σου μάθαμε και τον επροσκυνήσαμε και ο θεός ο Μεγαλοδύναμος να σε αξιώνει και να σε δυναμώνει εις το γένος το χριστιανικό εις την καλωσύνη και να γλυτώση το γένος των χριστιανών από τα χέρια των Αγαρηνών, όπου είναι χαμένοι άνθρωποι, από τα βάσανα και τα βάρη των ο Χριστός. Καθώς ήρθε ο παπάς από την Σίτζοβα ο Καλαμαράς και ο Γεώργος ο παπα-Καλός και μας το είπε έτζι ευχαριστήσαμε τον Θεόν και την Δέσποινα την Θεοτόκο και τους αγίους όλους και τους προφήτες πως το ήφερε ο Θεός όλη την καλωσύνη και έτζι εσυμφωνήσαν όλοι οι χριστια

νοί να χύσουν το αίμα τους εις τον ορισμόν του Υψηλοτάτου και πολυχρονεμένου αφεντός Τζενεράλη και όπου σου στέλνομε το γράμμα μας δια πίστεως αλήθειας να είναι η βουλή μας μία και καλή». Οι αναφερόμενοι στο έγγραφο, παπα-Καλαμαράς και Παπαγιώργης Καλός από την Αλαγονία, ήσαν απεσταλμένοι στον ‘Ακοβο, καθώς και στα γύρω χωριά, από τον ίδιο τον Μοροζίνη καί από τον συνοδεύοντα αυτόν έκπτωτο Πατριάρχη Ιωαννίκιο τον Β’. Όμως ο Κεχαγιάς της Καλαμάτας πληροφορείται τις κινήσεις των επαναστατών και στέλνει το παρα κάτω «μπου- γιουρτί»: στα χωριά και καλεί τους ραγιάδες να παρουσιαστούν, την ίδια μέρα, με τα άρματά τους και να υποταχτούν. «Εξ εμού του Κεχαγιά-μπέη Μορέως εισέ σας ραγιάδες του Βασιλέως μας. Ξέρετε την ώρα, όπου να ιδήτε τον ορισμόν μου και να κατεβήτε όλοι σας με τ’ άρματά σας εδώ στην Καλαμάτα, αν είστε ραγιάδες, ότι ετούτη την ώρα κάμνετε χρεία και όπου σας γράφω κατά όνομα και στείλετε τη γραφή από χωριό σε χωριό. Αρχή στους Κ(ου)ντζαβίτες Αναστασοβίτες, Τζερνικιώτες, Αορραχίτες, Πολιανίτες, Ακοβίτες, Βρωμοβρυσιώτες και όλα τα επίλοιπα χωρία, όσοι είναι ραγιάδες του Βασιλέως μου έρθουνε σήμερο το γληγορώτερο ακόμη και Σιτζοβίτες». Η κατάληψη όμως της Καλαμάτας από τους Έλληνες και τους Βενετούς στα 1659 κράτησε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Οι Τούρκοι την ξαναπήραν σύντομα και ο ζυγός στο σβέρκο των ραγιάδων γίνηκε ακόμη πιο βαρύς. Και ένα άλλο μπουγιουρτί του ίδιου Τούρκου Κεχαγιά της Καλαμάτας, που απευθύνεται την ίδια περίοδο στους Ακοβίτες και στους κατοίκους των άλλων γειτονικών χωριών με το οποίο τους ζητεί, να πιάσουν τις διαβάσεις για να εμποδί σουν τους Μανιάτες να καταλάβουν τα Ζευγολατειά. «Εξ εμού Τζεχαγιά του πολυχρονεμένου του Μεχμέτ πασά ορισμούς μου εισέ όλα τα χωριά, όσοι είναι ραγιάδες (του) πολυχρονεμένου του βασιλέα. Εισέ σας Κουντζαβίτες, Τζερνικιώτες, Αναστασοβίτες, Σιτζοβίτες, Μεγαλαναστα- σοβίτες, Αορραχίτες, Ακοβίτες, Βρω-

Μονάχα όταν είσαι γονατισμένος μπροστά σε ιδανικά, τότε είσαι πραγματικά μεγάλος 10 | AKOBITIKA NEA

μοβρυσιώτες, Πολια- νίτες, Αρφαριώτες ορισμούς μου. Και ναι τόμου τον ιδήτε, αν είστε ραγιάδες να βγήτε να φυλάξετε τα Διαβατά, ότι εμάθαμε πως θέλουν να βαρέσουνε οι Μιανιάτες τα Ζευγολατειά σε άλλα να μιγράμε (;) μένα να φυλάξετε, ότι α(ν) τα βαρέσουν να ηξεύρετε πως θα έρχεται σε σας μιρνά(;) σε πόσους το μπίλιτο ορίζω να το ηξεύρετε ορισμούς μου να τον ιδήτε όλα τα χωριά».

Ο ΕΒΛΙΓΙΑ ΤΣΕΛΕΠΗ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

Από τον Τούρκο Περιηγητή Εβλιγιά Τσελεπή, που στα 1669, κατευθυνόμενος από τον Μυστρά στην Καλαμάτα πέρασε από τη γειτονική μας Αλαγονία, πληροφορούμαστε απο τον Τόμο ΙΔ των Πελοποννησιακών 1978-1979, της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών, επίσης τα παρά κάτω, που έχουν σχέση και με τον ‘Ακοβο: «Βόρεια από τα χωριά αυτά (εννοεί τα χωριά της Αλαγονίας) υπάρχουν 20 μαχητικά χωριά (=βασιλικά γεράκια). Ανήκουν στην υποδιοίκηση του Λεονταριού. Τα χωριά Ντοράχ, Αβανόζ, Γιολανόζ, Ντορομαρός είναι τιμάρια και ζουν με την υποστήριξη των απίστων Μανιατών». Ο Εβλιγιά Τσελεπή, έχε ασφαλώς υπόψη του τις προηγούμενες επαναστατικές κινητοποιήσεις των χωριών της περιοχής του Λεονταρίου και ιδιαίτερα του Σαμπάζικου και δίκαια αλλά και με τη γνωστή Τούρκικη μοχθηρία τα αποκαλεί μαχητικά χωριά(=βασιλικά γεράκια). Είναι αξιοσημείωτο πάντως το γεγονός, ότι ξεχωρίζει και αναφέρει ονομαστικά από όλα τα «βασιλικά γεράκια» μόνο τα χωριά, Δυρράχι(Ντοράχ), Άκοβος(Αβανόζ) και Πολιανή (Γιολανόζ). + Δημήτρης Ν. Σωφρονάς

ΑΚΟΒΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣΑνυπότακτος και ελκυστικός Το χωριό που φέρει την υπογραφή του Κολοκοτρώνη

Ακοβος Αρκαδίας όπως απλώνεται στις παρυφές του αγέρωχου Ταϋγέτου είναι μια πρόκληση και ταυτόχρονα μύηση για τον περιηγητή των ορέων. Κάθε φορά που τον επισκέπτεσαι έχεις την αίσθηση πως έχει και κάτι διαφορετικό να σου παρουσιάσει και να σου προσφέρει. Ο Ακοβος ανυπότακτος στον χρόνο εμποτισμένος με τα χρώματα και τα αρώματα της φύσης κάθε εποχή είναι διαφορετικός. Το φθινόπωρο τον διαπνέει η γαλήνη και η πανδαισία των χρωμάτων που η φύση αρέσκεται να τον τυλίγει ενώ τα καλοκαίρια συντονίζεται στον ρυθμό των παραθεριστών που σαν μελίσσι ζωντανεύει το χωριό και αναπαράγει τις μνήμες τους για τον τόπο που λάτρεψαν και ρίζωσε βαθιά στις καρδιές τους.Τον χειμώνα καθώς σκεπάζεται από το χιόνι στέκεται υπομονετικός όμορφος και μειλίχιος κάτω από τον άσπρο μανδύα του, ενώ την άνοιξη ο Ακοβος μοιάζει ετοιμοπόλεμος σαν άλλοτε. Είναι το χωριό που ο Κολοκοτρώνης άφησε την υπογραφή του. Στο χωριό ο περιηγητής θα συναντήσει την πέτρα όπου ο Κολοκοτρώνης έχει χαράξει τα αρχικά του και είναι ένα ενθύμιο της αγάπης για ένα χωριό που λάτρεψε και έζησε πολλά χρόνια. Δίπλα από τον Άκοβο και η Δραμπάλα που έφερε τα πάνω κάτω στις βλέψεις του αδίστακτου Ιμπραήμ και άλλαξε το ρου της ιστορίας και την εξέλιξη στον απελευθερωτικό αγώνα της χώρας, ευεργετικά φυσικά για αυτήν. Είναι ένα τόπος που δικαιολογημένα δοξάζονται οι αγωνιστές του με λαμπρότητα από τους συλλόγους τους κατοίκους και τις αρχές του τόπου κάθε χρόνο. Οι φυσικές πηγές είναι ένα ιδιαίτερο γνώρισμα του χωριό ενώ τα σοκάκια και οι στριφογυριστοί ενioτε δρόμοι που σε οδηγούν στις γειτονιές του Ακόβου είναι μια πτυχή της περιήγησης με μεγάλο ενδιαφέρον καθώς συναντάς σημεία με απρόσκοπτη θέα, απολαμβάνεις συναπαντήματα με ανθρώπους που ζουν μόνιμα και έχουν να σου διηγηθούν απίστευτες ιστορίες ενώ μπορείς και απολαμβάνεις την άμεση επαφή με την χλωρίδα και την πανίδα του Ταϋγέτου.Πολλά χρόνια άκουγα ιστορίες για τον Ακοβο τα καλοκαίρια που παραθέριζα κατά τα παιδικά μου χρόνια στο Δυρράχι. Δυστυχώς άργησα πολύ και γνώρισα τόσο το χωριό όσο και τους ανθρώπους του την τελευταία δεκαετία. Οι άνθρωποι του Ακόβου έχουν αφήσει την δική τους υπογραφή στη μνήμη μου και κάθε εποχή είναι μια πρόκληση να ζήσω τις εναλλαγές του ανυπότακτου Ακόβου και να σμίξω με τους δραστήριους δημιουργικούς και γλεντζέδες Ακοβίτες. Γιάννης Λάσκαρης Περιηγητής Ακόβου και προσκυνητής του.

ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

Σανιδάς Ευθύµιος Ιωαννίνων 4-6, Μοσχάτο, Τ. Κ. 18345 n 210 941 4233 e sanidase@gmail.com

ΑΚΟΒΟΣ Της Ειρήνης Αγησιλάου Θεοδωροπούλου

πό μικρό παιδί σαν άρχισα να περπατάω και να φτάνω με δυσκολία στο ξύλινο μπαλκόνι, αγναντεύοντας μακριά στην αριστερή πλευρά του ορίζοντα, κάποια άσπρα λιθαράκια, πολλά μαζεμένα μαζί, μου φαίνονταν η πιο φωτεινή μεριά του κόσμου.. Χάζευα πότε μπουσουλώντας και πότε σιγά βαδίζοντας στα ξύλινα μπλε κάγκελα και προσπαθούσα να χώσω το κεφάλι μου ανάμεσά τους, μήπως διακρίνω καλύτερα τι περιείχε αυτό το λαμπροφωτισμένο τοπίο ... Από πίσω η γιαγιά η Αντρίκαινα αυστηρός φύλακας με κάτι σαρώματα στα χέρια και την πόδια διπλωμένη στη μέση ( πάντα κάτι σιγούρεψε κει μέσα), αυστηρή, ψηλή κι αγέρωχη με τις σκούρες αλατζιένιες φορεσιές της, με το μαύρο της τσεμπέρι και με αυστηρή ματιά με τρόμαζε: -Τι γυρεύεις ρε αβουτούλογο και χώθηκες στα παλουμάκια; Κάνε δώθε μη με βρει κανιά συφορά κι άιντε να με μολογάνε... Την κοίταζα με απορία .. -Άιντε κάνε δώθε θα ... βρεθείς από κα στο λινό, είναι γιομάτος σανίδες του πατέρα σου, θα λιανιστείς και θάχω το κρίμα στο λαιμό μου... Ήθελα δεν ήθελα προσπαθούσα να υπακούσω τη θυμωμένη της ορμήνια ...εντολή! Πάντα όμως κείνη η λαμπερή μεριά της γης που σαν παιδί έβλεπα, μου τραβούσε την προσοχή, τα μάτια, το μυαλό... Περνούσαν τα χρόνια και σαν παιδί του σχολείου πια, μάλλον πρώτη Δημοτικού, πήγαινα πάντα στο μπαλκόνι να διαβάσω, να χαζέψω, να παίξω με τις γάτες μου να κρυφτώ πίσω από τα λιόπανα και τα μεγάλα κοφίνια . που γεμάτα κάθε λογής προϊόντα, είτε γνέματα, είτε κουρελούδες ή άλλα με σκόρδα και κρεμμύδια σε πλεξίδες τυλιγμένες γύρω στο λαιμό τους, όλο αυτό το τοπίο γινόταν η παιδική μου χαρά

και στριφογυρίζοντας στα μπλε κάγκελα, έσκυβα κι έκοβα κανά φυλλαράκι βασιλικό ή μαντζουράνα ή ακόμα ολόκληρο γαρύφαλλο να δώσω στον πατέρα να μυρίσει και να βάλει μετά στο αυτί του μαζί με το ξυλομόλυβό του. Στη μάννα άρεσε πολύ ο βασιλικός ... τον .... έβαζε ή μάλλον τον .... φύτρωνε στη μύτη κι εγώ λαχταρούσα πως θα .... πεθάνει ... γιατί δεν ...ανάσαινε!! - μάννα θα σκάσεις βγάΤο Κουρμπάνι και οι «Παραδόσεις» του Δυτικά και απέναντι από το χωριό σε απόσταση 3 χιλιομέτρων περίπου, συναντάμε την εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, όπου πραγματοποιείται το μεγάλο πανηγύρι του χωριού στις 23 Απριλίου ή την δεύτερη ημέρα του Πάσχα. Η παλιά εκκλησία κατεδαφίστηκε και με πολύ γρήγορο ρυθμό χτίστηκε ένα επιβλητικό πανέμορφο εξωκλήσι βυζαντινού ρυθμού. Ο Άγιος Γεώργιος θεωρείται από τα παλιά χρόνια ο προστάτης του χωριού και το ομώνυμο πανηγύρι συγκεντρώνει πλήθος κόσμου από την γύρω περιοχή. Στον μεγάλο περίβολο της εκκλησίας έχει κατασκευαστεί στέγαστρο για τους προσκυνητές όπου αιωνόβια πουρνάρια συμπληρώνουν το όμορφο τοπίο και προσφέρουν τον ίσκιο τους. Σε αυτό το χώρο υπάρχει σφαγείο όπου γίνεται η θυσία του βοδιού, το από τουρκοκρατίας έθιμο του «ΚΟΥΡΜΠΑΝΙΟΥ». Μάθετε μέσα από αυτή την έκδοση του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Ακόβου Αρκαδίας ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το έθιμο του Κουρμπανιού αλλά και τις παραδόσεις που το συνοδεύουν.

Επιμέλεια αρχικού εντύπου: Θεοδώρα Γ. Σπανού

λε το βασιλικό από τη μύτη σου! Και κείνη η πάντα καλοσυνάτη, τετραπέρατη μανούλα μου γελούσε με την ανησυχία μου! Ε παιδί μου, θα πάω με βασιλικούς και μόσχους στ´άλλο ταξίδι,μου έλεγε γελώντας με τις υπερβολές μου... Κι ο καιρός περνούσε, μα κείνα τ´άσπρα σημάδια στην άκρη του ορίζοντα όλο και μεγάλωναν την έννοια μου... Πλησίαζε η γιορτή του Αγιωργιού Γινόταν και κάποιος γάμος στο χωριό και η νύφη θα έρχονταν από άλλο χωριό στο δικό μας Ήταν πια καιρός να μάθω κι εγώ το μικρό παιδί πως τ´άσπρα σημαδάκια κει στην άκρη του ορίζοντα, που με θάμπωναν κάθε ημέρα με τη γυαλάδα του ήλιου ήταν ένα πανέμορφο χωριό του τόπου μας, της Αρκαδίας που το λέγαν Άκοβο Χωριό με πολλά κρυστάλλινα νερά, όπως δηλώνει το όνομά του, προερχόμενο από το λατινικό acqua που σημαίνει νερό,καθώς στην περιοχή υπάρχουν πολλές πηγές με πεντακάθαρα νερά. Το χωριό χτίστηκε την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Εδώ άφησε ο Κολοκοτρώνης ως ενθύμιο μια πέτρα χαραγμένη με τα αρχικά του. Αγαπητός ο Άκοβος στα γύρω χωριά και ιδιαίτερα στο χωριό μου το Τουρκολέκα, το οποίο θα τολμούσα να ισχυριστώ πως οι περισσότερες οικογένειες αποτελούνται από Ακοβίτισσες οικοδέσποινες !! Θυμάμαι σαν όνειρο τον ερχομό της Κούλας από τον Άκοβο ντυμένη νύφη με γαμπρό τον Κουλουρά το νεότερο... Αισθάνομαι τυχερή που η σύζυγος του αδερφού μου του Παναγιώτη προέρχεται από τον Άκοβο, είναι τόσο έξυπνη, τόσο γλυκιά . Πραγματική αδερφούλα μου την νιώθω και λατρεύω τα ομορφόπαιδα που μας χάρισε και στόλισαν την οικογένειά μας.... Πριν κλείσω θα θελα να αναφερθώ με λίγα λόγια στο Αγιοργίτικο βόδι Άκουγα σαν παιδί αυτό το χαρακτηρισμό για ζώο που ήταν ελεύθερο κι έβοσκε όπου ήθελε -τηράτε μωρ γυναίκες πως τό´χουνε αμολυτό και ροκανάει ότι χλωρό βρεθεί μπροστά του!! Σαν το βόιδι του Αγιωργιού!

Την αξία του σεβασμού την καταλαβαίνουν μόνο όσοι έχουν μεγαλώσει με αξίες 12 | AKOBITIKA NEA

Ο Πάνος Κολοκοτρώνης, γνήσιο τέκνο του Ακόβου και το άδοξο τέλος του

Πάνος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε το 1798 στον Άκοβο Φαλαισίας . Ήταν ο πρωτότοκος γιος του ηγέτη της Ελληνικής Επανάστασης Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και της Αικατερίνης Καρούσου, κόρης προεστού του Ακόβου. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με τα αδέρφια και την μητέρα του ήρθε στον Άκοβο σε ηλικία 15 ετών (1785) στον οποίο έμεινε 12 συνεχόμενα χρόνια εως την ηλικία των 27 ετών (1797). 5 χρόνια ελεύθερος και 7 παντρεμένος. Παντρεύτηκε σε ηλικία 20 ετών, την Αικατερίνη Καρούτσου από τον Άκοβο, κόρη προεστού. Στον Άκοβο γεννήθηκαν τα πρώτα παιδιά του η Γεωργία και ο Πάνος, βαπτίστηκαν στην ίδια εκκλησία που είχε παντρευτεί ο πατέρας τους στην Αγία Σωτήρα του Ακόβου. Εζησαν στον Άκοβο την παιδική τους ηλικία μέχρι το 1806 όπου με τον διωγμό της κλεφτουρίας μετακόμισαν στην Ζάκυνθο. Ο Πάνος Κολκοτρώνης έζησε για πολλά χρόνια στη Ζάκυνθο και ήταν από τους πιο μορφωμένους αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης. Όπως αναφέρει ο Φωτάκος στο έργο του Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών, ο Πάνος Κολοκοτρώνης «εσπούδασεν εις την ακαδημίαν της Κερκύρας, εγνώριζεν εντελώς την παλαιάν γλώσσαν μας την Ελληνικὴν, ήτο μαθηματικός άριστος, εγνώριζε προσέτι καλώς την Ιταλικὴν γλώσσαν και ολίγον την Γαλλικήν, και εν ολίγοις ήτον ο δεύτερος του πολυμαθεστάτου Γεωργίου Σέκερη, διότι τότε η Πελοπόννησος δεν είχεν άλλους τοιούτους». Με την έκρηξη της Επανάστασης αποβιβάστηκε με τον αδελφό του Ιωάννη (γνωστότερο ως Γενναίο) στην Πελοπόννησο και συμμετείχε αρχικά στην εξέγερση των Ηλείων κατά των Λαλαίων Τουρκαλβανών (Απρίλιος 1821). Στη συνέχεια έλαβε μέρος στη Μάχη του Βαλτετσίου (12 - 13 Μαΐου 1821), στην πολιορκία και την κατάληψη της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821) και στην απόκρουση της στρατιάς του Δράμαλη στα Δερβενάκια (26 - 28 Ιουλίου 1822). Το 1822 ονομάστηκε χιλίαρχος και ανέλαβε πρώτος πολιτάρχης (δήμαρχος) της Τριπολιτσάς. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς παντρεύτηκε στο Ναύπλιο τη μικρότερη κόρη της Μπουμπουλίνας, Ελέ-

νη Μπούμπουλη. Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά. Το 1823 προβιβάστηκε σε στρατηγό και ανέλαβε φρούραρχος του Ναυπλίου (10 Ιουνίου) με απόφαση της Β’ Εθνοσυνελεύσεως, που συνήλθε στο Άστρος Κυνουρίας. Κατά τη διάρκεια της πρώτης εμφύλιας διαμάχης (Φθινόπωρο 1823 - Ιούλιος 1824) μεταξύ πολιτικών («Κυβερνητικοί») και στρατιωτικών («Αντικυβερνητικοί»), ο Πάνος Κολοκοτρώνης τάχθηκε με τους «Αντικυβερνητικούς», των οποίων ηγείτο ο πατέρας του Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Αρνήθηκε να παραδώσει την πόλη του Ναυπλίου και μετά τη χορήγηση αμνηστίας (Ιούλιος 1824) κινήθηκε προς την Πάτρα για να ενισχύσει την πολιορκία της πόλης, αλλά ανακλήθηκε στην Αρκαδία για να αντιμετωπίσει την επιδρομή των «Κυβερνητικών», κατά τη διάρκεια του Β’ Εμφυλίου Πολέμου. Το κυβερνητικό στρατόπεδο συγκροτήθηκε αυτή τη φορά από τη συμμαχία νησιωτών και ρουμελιωτών, με ηγέτη τον Υδραίο μεγαλοκαραβοκύρη Γεώργιο Κουντουριώτη. Αντίπαλοί τους οι «Αντικυβερνητικοί» Πελοποννήσιοι, πρόκριτοι και στρατιωτικοί υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Στις 13 Νοεμβρίου 1824 ο Πάνος Κολοκοτρώνης και οι άνδρες βάδιζαν μεταξύ των χωριών Θάνα και Μπεσίρι (σημερινό Παλλάντιο) Αρκαδίας, έχοντας κατεύθυνση προς το γειτονικό χωριό Σύλιμνα, όπου είχε στρατοπεδεύσει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Στόχος των «Αντικυβερνητικών» η Τρίπολη, την οποία κατείχαν οι «Κυβερνητικοί». Κατά τη διάρκεια της πορείας, ο Πάνος Κολοκοτρώνης πληροφορήθηκε ότι σε συμπλοκή νωρίτερα μεταξύ «Κυβερνητικών» υπό τον οπλαρχηγό Βάσο Μαυροβουνιώτη (αγωνιστής του ‘21 με καταγωγή από το Μαυροβούνιο, Βάσο Μπράγιοβιτς το πραγματικό όνομά του) και «Αντικυβερνητικών», είχε συλληφθεί ο Στάικος Σταϊκόπουλος. επιφανής «αντικυβερνητικός». Στην προσπάθειά του να τον απελευθερώσει δέχθηκε επίθεση από το σώμα του Μαυροβουνιώτη και οι άνδρες του διαλύθηκαν. Δίπλα στον Πάνο Κολοκοτρώνη έμειναν ο υπασπιστής του Γιάννης Βατικιώτης, ο γραμματικός του Θεόδωρος Ρηγόπουλος και ο φροντιστής του Ανούτσος Σαμαρόνης. Ξαφνικά κι ενώ εβάδιζαν προς το Μπεσίρι, γύρω

Τα πουλιά κυνηγούν τους ώριμους καρπούς, οι συκοφάντες τους μεστούς σε αρετή και αξία ανθρώπους AKOBITIKA NEA | 13

στις 4 το απόγευμα δέχθηκαν επίθεση. Μία σφαίρα διαπέρασε το κρανίο του Πάνου Κολοκοτρώνη με αποτέλεσμα να σκοτωθει ακαριαία. Η σορός του Κολοκοτρώνη λαφυραγώγηθηκε και εγκατέλειφθηκε. Του αφαίρεσαν ακόμη και τα εσώρουχά του και άφησαν το νεκρό σώμα του γυμνό. Ο Πάνος Κολοκοτρώνης ενταφιάστηκε την επομένη στο γειτονικό χωριό Σύλιμνα, όπου βρισκόταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο θάνατος του Πάνου Κολοκοτρώνη δεν εξιχνιάστηκε ποτέ. Η μοναδική μαρτυρία ήταν αυτή του αυτόπτη Θεόδωρου Ρηγόπουλου, ο οποίος εκτίμησε ότι ο θάνατός του ήταν τυχαίος και οφειλόταν στους πυροβολισμούς των ανδρών του Μαυροβουνιώτη, οι οποίοι δεν σκόπευαν για να σκοτώσουν, αλλά για να εκφοβίσουν. Ωστόσο, η ιατροδικαστική εξέταση του κρανίου του Πάνου, που έγινε το 1870 από τον γιατρό Ιωάννη Πύρλα, ανέτρεψε την εκδοχή του Ρηγόπουλου. Σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση, η είσοδος της σφαίρας «κείται επί της οπίσθιας χώρας του δεξιού βρεγματικού οστού. Η δε της εξόδου κείται επί του μετωπικού οστού προς τα όπισθεν και υπέρ άνω της αριστεράς ζυγωματικής αποφύσεως, (επί του μηνιγκίου)». Η σφαίρα δηλαδή μπήκε από το πίσω μέρος του κρανίου και βγήκε από τον κρόταφο, διασχίζοντας διαγώνια το κρανίο. Η βαλιστική έρευνα Ο πρώην αξιωματικός του στρατού Γιώργος Πραχαλιάς, τακτικό μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών, συμμετείχε στις βαλιστικές εξετάσεις που έγιναν και μάλιστα με αυτοψία στο σημείο της επίθεσης, ώστε να εξακριβωθεί η προέλευση της σφαίρας. Τα

συμπέρασμά του είναι ότι εάν ο πυροβολισμός είχε προέλθει από τους άνδρες του Μαυροβουνιώτη, που ήταν κρυμμένοι σε σημείο πολύ πιο ψηλά από τον δρόμο, η σφαίρα θα είχε μπει από το πάνω μέρος του κεφαλιού και θα είχε εξέλθει από το σαγόνι. Η πορεία της σφαίρας όμως, ήταν άλλη. Αυτός που πυροβόλησε βρισκόταν στο ίδιος ύψος με τον έφιππο Πάνο και πιθανότατα από το σημείο που αναφέρεται ότι κρύβονταν οι άντρες του Βούλγαρη. Σε αντίθεση με τους άνδρες του Μαυροβουνιώτη, οι οποίοι λόγω της μακρινής απόστασης πυροβολούσαν για εκφοβισμό, οι άνδρες του Βούλγαρη είχαν επιλέξει το συγκεκριμένο σημείο για να έχουν όσο το δυνατόν καλύτερο στόχο. Επομένως, ο θάνατος του Πάνου δεν μπορεί να ήταν ένα τυχαίο γεγονός, αλλά αποτέλεσμα δολοφονικής ενέδρας από τους κυβερνητικούς. Το κρανίο του Πάνου Κολοκοτρώνη, άγνωστο πώς, σώθηκε και φυλάσσεται στο Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής), διάτρητο από σφαίρες. Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Τρίπολη, η Ελένη Κολοκοτρώνη συνήψε ερωτική σχέση με τον στρατηγό και μετέπειτα πολιτικό Θεοδωράκη Γρίβα (1797-1862) κι ενώ ο σύζυγός της ήταν απασχολημένος με την εμφύλια διαμάχη. Τον παντρεύτηκε λίγους μήνες μετά τη δολοφονία του Πάνου Κολοκοτρώνη, το Μάιο του 1825. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απέκτησε το 1836 ένα εξώγαμο τέκνο από τη σχέση του με την Μαργαρίτα Βελισσάρη. Ονομάστηκε Πάνος, σε ανάμνηση του δολοφονηθέντος πρεσβύτερου αδελφού του. Ο Πάνος Κολοκοτρώνης (1836-1893) σταδιοδρόμησε στο Στρατό ως αξιωματικός του Πυροβολικού και διετέλεσε διοικητής της Σχολής Ευελπίδων (1881-1885). Επίλογος Ο Πάνος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε και έζησε σταν Άκοβο μέχρι τα 8 του χρόνια, υπήρξε γνήσιος Ακοβίτης γεννημένος απο Ακοβίτισσα Μάνα . Το άδοξο τέλος του θυμίζει το καταστροφικό αποτέλεσμα εμφύλιων διαμαχών και της ανθρώπινης πλεονεξίας. Ο Άκοβος έχει την υποχρέωση να αναδείξει την ιστορία του. Πηγή: Ομάδα Διαδικτύου

Τα μικρά ρυάκια φλυαρούν με θόρυβο γιατί δεν έχουν βάθος. Οι μεγάλοι ποταμοί κυλάνε σιωπηλα 14 | AKOBITIKA NEA

Πού βρίσκεται το σπίτι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, από πού ήταν η γυναίκα του;

Μια ανάλυση προς αποκάλυψη της αλήθειας Του Χριστόπουλου Δημήτρη Μηχανικού Η/Υ και Πληροφορικής με ειδίκευση στον πολιτισμό Προέδρου Συλλόγου Ακοβιτών Αθήνας-Πειραιά.

ε αυτό το άρθρο θα γίνει προσπάθεια αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας η οποία εδώ και δεκαετίες έχει αλλοιωθεί, σε σημείο ακόμα και μελετητές και τηλεοπτικές εκπομπές να αδικούν ιστορικά την Φαλαισία και τον Άκοβο για καίρια θέματα που έχουν σχέση με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Ξεκινάμε παρουσιάζοντας ως βάση μια σύντομη βιογραφία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη από το 177ο-1806. Σύντομη βιογραφία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη από 1770 εώς το 1806 1770: Την Δευτέρα της Λαμπρής 4 Απριλίου, γεννήθηκε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στο Ραμοβούνι της παλιάς Μεσσηνίας στη θέση Ρουπάκι δηλαδή χωριό ανάμεσα Τουρκολέκα και Άκοβο, που δεν υπάρχει σήμερα. Αν και η μητέρα του Ζαμπέτα (Ζαμπία) Κολοκοτρώνη, το γένος Κωτσάκη, ήταν από την Αλωνίσταινα, λόγω των Ορλωφικών ο Κωσταντής Κολοκοτρώνης ο πατέρας του, μαζί με την οικογένεια του έφυγαν διωκόμενοι από την Αλωνίσταινα. 1770-1780: Διέμενε οικογενειακώς στην Καστάνιτσα της Μάνης και στον πύργο του Παναγιώταρου, μέχρι την πολιορκία της Καστάνιτσας και του πύργου του Παναγιώταρου. Διέφυγαν με ηρωική έξοδο στην οποία βρήκε τον θάνατο ο Κωσταντής Κολοτρώνης και ο Παναγιώταρος. 1780-1783: Έμεινε στην Μηλιά στο πύργο της οικογένειας των Κριπαράκων, η Μηλιά είναι χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης, όπου διέφυγαν μετά την Καστάνιτσα και στο οποίο είχε διαφύγει και ο αδερφός του Κωσταντή ο Αναγνώστης. Αργότερα στην Μηλιά έφεραν και έθαψαν την σωρό του Κωσταντή. 1783: Η πείνα έπεσε στην Μηλιά και τα αδέλφια της Ζαμπέτας, οι Κωτσακαίοι, την πήραν μαζί

με την οικογένεια της στο πατρικό τους σπίτι στην Αλωνίσταινα. 1783-1785: Διαμονή στην Αλωνίσταινα. 1785: Μετά το περιστατικό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη με τον Τούρκο στην Τρίπολη και την αυξανόμενη δυσκολία να ζήσουν απαρατήρητοι, μεταφέρθηκαν στο χωριό Άκοβος, το γνωστό μέρος όπου είχε μετακομήσει και ο αδερφός του πατέρα του ο Αναγνώστης. Ο Άκοβος ανήκε τότε στα Σαμπάζικα της επαρχίας Λεονταρίου Μεσηνίας, σημερινή Φαλαισία και ήταν ιδιαίτερα δυσπρόσιτος τόπος με έντονο κλέφτικο στοιχείο. Μετακομίζουν στον Άκοβο και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης σε ηλικία 15 ετών διορίζεται αρματωλός στην επαρχία Λεονταρίου με χατίρι. 1785-1790: Διαμονή στον Άκοβο ως αρματωλός. 1790: Παντρεύεται σε ηλικία 20 ετών την Αικατερίνη Καρούτσου, κόρη προεστού του Ακόβου. Παντρεύτηκε στη Αγία Σωτήρα του Ακόβου, όπου αργότερα θα βαπτιστούν και τα 2 πρώτα παιδιά του. 1790-1797: Διαμονή στον Άκοβο ως οικογενειάρχης, νοικοκύρης, αποκτά σπίτι, περιουσία, χωράφια, ελιές, μύλο. Στον Άκοβο γεννιούνται και τα δύο πρώτα παιδιά του, η Γεωργία και ο Πάνος. Στη θέση του Δημοτικού Σχολείου ήταν το σπίτι του. 1798: Ξεκινάει την επαναστατική του δράση ως κλέφτης και πρωτοπαλίκαρο του Ζαχαριά. 1806: Εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στην Ζάκυνθο μετά τον μεγάλο διωγμό της κλεφτουριάς. Ποιο είναι τελικά το σπίτι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη; Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο πολεμικός Μωυσής των Ελλήνων που μας χάρισε την ελευθερία, είναι Πανελλήνιος ‘Ηρωας και ανήκει σε όλους. Παρόλα αυτά εδώ και δεκαετίες, σε πολλές αναφορές σε βιβλία και στην κοινή γνώμη, έχει καλ-

Η φλόγα, που τα μεγάλα πνεύματα άναψαν είναι δύσκολο να περιοριστεί στο τζάκι μιάς Ακαδημίας AKOBITIKA NEA | 15

λιεργηθεί η πεποίθηση ότι το σπίτι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη είναι στο Λιμποβίσι, όπου υπάρχει Λαογραφικό Μουσείο με αυτή την ονομασία, και πάμπολες πινακίδες που αναφέρουν ότι το σπίτι του είναι εκεί. Αυτό είναι αξιοπερίεργο, μιας και με βάση την προηγούμενη βιογραφία, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δεν φαίνεται να έζησε εκεί, και αν έζησε, έζησε μόνο για ελάχιστο χρονικό διάστημα, αφού ο τόπος εκεί δεν ήταν ασφαλής. Στο Λιμποβίσι ήταν το σπίτι των προγόνων του, όχι το δικό του. Αν μπορεί να θεωρηθεί κάποιο σπίτι του, τότε είναι το σπίτι όπου έζησε ειρηνικά, σαν οικογενειάρχης, έκανε παιδιά, είχε περιουσία και δικό του ιδιόκτητο οίκημα. Το σπίτι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη είναι στον Άκοβο. Για τον σκοπό αυτό γίνονται ενέργειες από 12ετίας να αναγερθεί το «Σπίτι του Κολοκοτρώνη» στον Άκοβο απέναντι από την προτομή του στην Αγία Σωτήρα (βλέπε σελ. 103). Το Λιμποβίσι και όποιο άλλο χωριό μπορεί να διεκδικεί τους προγόνους του τους Κολοκοτρωναίους, αλλά ο Άκοβος διεκδικεί τον ίδιο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Η γυναίκα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ήταν απο τον Άκοβο ή απο το Λεοντάρι; Δυστυχώς και εδώ ιστορικές ανακρίβειες που έχουν καλλιεργηθεί εδώ και δεκαετίες, προβάλλονται από πολλούς, κυρίως διαδικτυακά. Υπάρχει μεγάλο μέρος συμπατριωτών μας που πιστεύει, έχοντας διαβάσει σε ιστοσελίδες και άρθρα ή ακούσει σε τηλεοπτικές εκπομπές ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης παντρεύτηκε κόρη προεστού από το Λεοντάρι. Οτι δηλαδή ο πεθερός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο Χριστόδουλος Καρούτσος

ήταν προεστός που διέμενε στο Λεοντάρι και ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης παντρεύτηκε την κόρη του Κατερίνα εκεί και μετά την πήγε στον Άκοβο. Επειδή αυτές οι ανακριβείς πληροφορίες προσβάλουν την ιστορική μνήμη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και αναπαράγονται εδώ και δεκαετίες (δημοσιεύτηκαν ακόμη και σε τηλεοπτικές εκπομπές), έχει φτάσει η ώρα να αντιμετωπιστούν εδώ σε αυτό το άρθρο όπου θα αποδείξουμε με ιστορικές αναφορές αλλά και ερμηνεύοντας τα ιστορικά κείμενα ότι ο Καρούτσος και η κόρη του Κατερίνα έμεναν και κατάγονταν από τον Άκοβο και όχι από το Λεοντάρι ή Λιμποβίτσι. Ερμηνεύοντας τα απομνημονεύματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη Ο ισχυρισμός όλων όσων υποστηρίζουν ότι ο Καρούτσος και οι κόρη του ήταν από το Λεοντάρι είναι τα απομνημονεύματα του ίδιου του Θ. Κολοκοτρώνη, όπου αναφέρει «Έγινα είκοσι χρονών, υπανδρεύτηκα και επήρα ενός πρώτου Προεστού του Λεονταριού, τον οποίο χάλασε ένας πασάς εις το Ανάπλι». Την λέξη Λεονταριού την ερμηνεύουν κυριολεκτικά και ονοματίζουν το Λεοντάρι ως τόπο κατοικίας του προεστού Καρούτσου. Βέβαια στην ίδια σελίδα των απομνημονευμάτων υπάρχει η εξής αναφορά: «Ο Μπάρμπας μου ο Αναγνώστης ήλθε έπειτα εις του Λεονταριού την επαρχία εις την άκραν της Μάνης, Σαμπάζικα», ενώ σε άλλο σημείο πάλι στην ίδια σελίδα αναφέρει «Σαν εκαθόμαστε εκεί, άλλα μπουλούκια μ’έβαλαν αρματολόν εις την επαρχία του Λεονταριού». Στις παραπάνω προτάσεις χρησιμοποιεί ο Κολοκοτρώνης την ίδια λέξη «Λεονταριού» όμως από τα συμφραζόμενα συμπεραίνει κανείς ότι χρησιμοποιείται η λέξη αυτή σαν αναφορά στην επαρχία του Λεονταρίου και όχι σαν

Ο κάμπος τρέφει άλογα και τα βουνά λεβέντες «Λαικό» 16 | AKOBITIKA NEA

αναφορά στο Λεοντάρι. Οπότε όταν λέει πήρα την κόρη ενός προεστού του Λεονταριού δεν εννοεί το Λεοντάρι αλλά την επαρχία. Η παράδοση για το Κουρμπάνι στον Άκοβο. Πέρα από αυτή την λογική ερμηνεία των κειμένων, υπάρχει η τοπική ιστορία και οι παραδόσεις του Ακόβου που αποδεικνύουν ότι ο Καρούτσος, ο πατέρας της Κατερίνας Καρούτσου, συζύγου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ήταν από τον Άκοβο. Το μοναδικό στην Ελλάδα έθιμο του κουρμπανιού που γίνεται στον Άκοβο ανήμερα του Αγίου Γεωργίου έχει την απαρχή του στον ίδιο τον Καρούτσο, με βάση τις αφηγήσεις και την ιστορία που μας παραδόθηκε. Το κουρμπάνι είναι τάμα του ίδιου του Καρούτσου, επειδή κατάφερε να αποδράσει από τους Τούρκους (η αναλυτική ιστορία του Κουρμπανιού και του Καρούτσου υπάρχει στην ιστοσελίδα του Ακόβου http://akovos. gr). Δεν είναι λογικό ο Καρούτσος να είναι από το Λεοντάρι και να κάνει τάμα στον Άκοβο. Η επιβεβαίωση του ιστορικού Χρήστου Α. Στασινόπουλου. Ο Καρούτσος είχε τρεις κόρες, την Μαριώ, που παντρεύτηκε ο Ακοβίτης Γεωργάκης Μεταξάς, τη Σοφία, που παντρεύτηκε ο Σταματέλος Τουρκολέκας από το γειτονικό Τουρκολέκα (και οι δύο αυτές παντρεύτηκαν πριν από τη σύλληψή του πατέρα τους) και την Κατερίνα που αργότερα, στα 1790 την παντρεύτηκε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Για τον Καρούτσο, ο ιστορικός συγγραφέας Χρήστος Α. Στασινόπουλος στο βιβλίο του «Νικηταράς» γράφει τα παρακάτω: «Ο Νικηταράς αναφέρει πως ο προπάππος του ήταν προεστός. Το πιό πιθανό είναι πως μιλάει για της μάνας του τον παππού Δημ. Καρούτσο από τον Ά κ ο β ο , απόγονο κάποιου άλλου Καρούτσου, που η ζωή του θυμίζει μυθιστόρημα. Κρυμμένος θησαυρός, 29 χρόνια Τούρκικο μπουντρούμι, μαλλιά σαν του προβάτου κ.λ.π. Η μάνα του Νικηταρά είτανε κόρη του Δημητρίου Καρούτσου και την έλεγαν Σοφία. Η αδελφή της Κατερίνη παντρεύτηκε τον Θ. Κολοκοτρώνη, το Γέρο του Μόριά. Έτσι ο Σταματέλος Τουρκολέκας και ο Θ. Κολοκοτρώνης γίνηκαν μπατζανάκηδες» Ένας από του μεγαλύτερους ιστορικούς, ο Στα-

σινόπουλος, βεβαιώνει οτι ο Καρούτσος ο πεθερός του Θ. Κολοκοτρώνη ήταν από τον Άκοβο. Το χωριό Ντογατζήδες και η επιστολή των εγγονών του Καρούτσου. Είπαμε πιο πάνω πως ο Καρούτσος είχε μεγάλη κτηματική περιουσία, που έφτανε μέχρι τη Μεσσηνία, όπου επεκτεινόταν άλλωστε και η Επαρχία Λεονταρίου. Από τα «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΑ» Τόμος Η’, σελ. 441. «Στατιστικοί ειδήσεις περί Πελοποννήσου», ΤΑΣΟΥ Α. ΓΡIΤΣΟΠΟΥΛΟΥ, πληροφορούμαστε πως ο Καρούτσος είχε στην ιδιοκτησία του ένα ολόκληρο χωριό στην Μεσσηνία, τους Ντογατζήδες (σημερινή ονομασία Φίλια). Παραθέτουμε εδώ την σχετική παράγραφο που αφορά το χωριό αυτό, όπως απεγράφη στα 1828, από την πολιτογραφική Επιτροπή που είχε ορίσει ο Κυβερνήτης I. Καποδίστριας. «Ντογατζήδες». Εθνικόν του Ισμαήλη Αχμέτη Πιρόπουλου, Χουσείναγα Πιρόπουλου. Ζευγάρια 10, στρέμματα 700, καλλιεργημένα 500, ακαλλιέργητα 200. Ένας μύλος ιδιόκτητος του Κακίρη, από χωριό Σαντάνι, ένας μύλος του Θοδωρή Καλέμη ιδιόκτητος ερείπιος. Μουριές ρίζες 300, ελιές 40. Ένα σπίτι με 3 στρέμματα χωράφι, μια κάρυά, 2 ελιές ιδιόκτητες των κατοίκων Μιχαλαίων. Ο τόπος ήταν όλος ιδιόκτητος του Χριστοδούλου Καρούτζου και των κατοίκων χωριανών και εις τους 1783 εκρέμασεν εις το Ανάπλιο Βεζίρης τον Χριστόδουλο Καρούτζο και ο Λεονταρίτης Οσουμάναγας Πίρογλους έβαλε την γυναίκα του Χριστόδουλου εις φυλακήν και βιάζων με λησταρχίαν (;) της επήρε της γυναικός το ταπί από τας χείρας της, δίδοντας της γρόσια 500, παρομοίως και των κατοίκων τους το επήρε χωρίς να τους δώσει οβολόν. Ένα σπίτι εθνικόν ερείπιο. Οι αγάδες έπαιρναν τρίτο-γέννημα πινάκια 80. Ο σπαής τζουρούτης εις τον μουτακά Λεονταρίου. Ο δημογέροντας Θεόδωρος Καλέμης». Τον επόμενο χρόνο, μετά την απογραφή που έγινε το 1828, οι κληρονόμοι του Καρούτσου, Νικήτας Σταματελόπουλος (Νικηταράς), Ιωάννης Θ. Κολοκοτρώνης (Γενναίος) και Δημ. Καρουτζόπουλος, με το παρακάτω έγγραφο ζητούν από τον Κυβερνήτη την απόδοση σ’ αυτούς του χωρίου Ντογατζήδες. «Σωτ. Ν. Αθανασιάδη. Το έθιμο του «Κουρμπανιού στον Άκοβο - ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΩΝ

Η αξία μιας γάτας δεν έγκειται στο χρώμα που έχει το τριχωμά της αλλά στο εάν μπορεί να πιάνει ποντίκια AKOBITIKA NEA | 17

και οι νόμοι υπαγορεύουν. Βέβαιοι ότι δεν θέλει αποτύχωμεν, μένομεν με σέβας βαθύτατον. Εν Καρυταίνη τη 23 Μαρτίου 1829 οι ευπειθείς πολίται Νικήτας Σταματελόπουλος Ιω. Θ. Κολοκοτρώνης Δημ. Καρουτζόπουλος». Δηλαδή, οι ίδιοι απόγονοι και τα ανίψια του Θ. Κολοκοτρώνη με γράμμα τους επιβεβαιώνουν ότι ο παππούς τους ο Καρούτσος, ο πατέρας της Κατερίνας Καρούτσου ήταν από τον Άκοβο.

ΑΡΚΑΔΩΝ ΤΗΣ Π.Ο.Ε.». παραθέτουμε το γράμμα. «Προς τον εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος. Εις τον κάμπον της Μεσσηνίας ευρίσκεται ένα μικρόν χωρίον ονομαζόμενον Ντογατζήδες, το οποίον ήτον ιδιοκτησία του πάππου μας Χριστοδούλου Καρούτζου. Ούτος ήτο προεστός επί Τουρκίας εις την επαρχίαν Λεονταρίου, και οι Τούρκοι φθόνω κινούμενοι, τον εκατηγόρησαν εις τον τότε πασά ότι συναγροικείται με τους κλέπτας. Διό ο πασάς τον επροσκάλεσεν εις Ναύπλιον διά να τον εξετάση. Οι Τούρκοι οίτινες τόν διέβαλον, έκαμαν τρόπον και τον εφόνευσεν ο πασάς, και ούτως αυτοί συλλαβόντες την γυναίκα του και φυλακώσαντες αυτήν, την εβίασαν και τοις έδωσε πωλητήριον γράμμα δι’ αυτό το χωρίον και τη εμέτρησαν και γρόσια πεντακόσια. Οι βιάσαντες αυτήν Τούρκοι ωνομάζοντο Πυρραίοι. Ο πάππος μας ήτον από το Άκοβον της επαρχίας Λεονταρίου και μολονότι η υπόθεσις έτρεξε προ σαράντα περίπου ετών, μ ’ όλα ταύτα πολλοί ζώντες την ενθυμούνται και την ομολογούν. Όθεν επειδή το πράγμα έτρεξεν, και ηδικήθη από την τότε τυραννίαν ο πάππος μας, οι υποφαινόμενοι κληρονόμοι του βλέποντες κατά την επιθυμίαν μας ελευθέραν την πατρίδα μας, παρακαλούμεν την Σεβαστήν Κυβέρνησιν να ήθελε να δώσει την άδειαν να το λάβωμεν εις την επιστασίαν μας. Όταν δε λάβη ευκαιρίαν και εξετάση την υπόθεσιν, τότε ας αποφασίση όπως το δίκαιον

Τα απομνημονέυματα του Γεώργιου Γεωργαντά Ο Καπετάν Γεώργιος Γεωργαντάς ήταν Ακοβίτης πρωτοπαλίκαρο, συμπολεμιστής και συμπαραστάτης του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ηξέρε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη απο παιδική ηλικία και ήταν συνομίλικός του. Στα απομνημονέυματα του που παρέδωσε προφορικά στον γιό του το 1845 και τα οποία έχει εκδόσει ο Σύλλογος Ακοβιτών Αθήνας, αναφέρει οτι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ζούσε στον Άκοβο και οτι παντρέυτηκε την Κατερίνα Καρούτσου στον Άκοβο. «Με τον Θοδωράκη Κολοκοτρώνη είχαμε τα ίδια χρόνια. Όταν μεγαλώσαμε ο Θοδωράκης νυφεύτηκε τη κόρη του Καρούσου την κατερίνα, να κάνει δική του φαμίλια, ήταν δουλευταράς.» Σύνοψη Με βάση όλα τα παραπάνω στοιχεία που βασίζονται τόσο στην σωστή ερμηνεία κειμένων, στην τοπική παράδοση, αλλά και σε ιστορικές πηγές πιστεύω πως αποδείξαμε ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε παντρευτεί την Κατερίνα Καρούτσου από τον Άκοβο. Κατά επέκταση και ο πρωτότοκος γιός του ο Πάνος Κολοκοτρώνης που πολλά άρθρα αναφέρουν λανθασμένα ότι γεννήθηκε στο Λεοντάρι στην πραγματικότητα γεννήθηκε στον Άκοβο. Στον Άκοβο δηλαδή γεννήθηκαν τα πρώτα παιδιά του η Γεωργία και ο Πάνος.

Το μυαλό είναι το αλεξίπτωτο. Δεν εκπληρώνει το σκοπό του παρά αν είναι ανοιχτό 18 | AKOBITIKA NEA

ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ…

Στο ξεχωριστό ιστορικό χωριό μας «Άκοβος Αρκαδίας» Της Μαρίας Καίσαρη Γεν. Γραμματέας Συλλόγου Ακοβιτών Αθήνας - Πειραιά

ια ολόκληρη ζωή γεμάτη θύμησες παλιές, ζωγραφισμένες και πλημμυρισμένες με χαρά, ευτυχισμένα πρόσωπα, παιχνιδιάρικα πορταίτα, γελαστές φατσούλες, όλα αυτά τυλιγμένα στο κουβάρι των χρόνων αθωότητας και ξεγνοιασιάς. Κάποτε… Τότε… που δεν μας ένοιαζε τίποτα, που απλά ξέραμε ότι θα ταξιδέψουμε κρύβοντας μέσα μας τον πόθο για τη ζεστή γωνιά και τη μια μοναδική αγκαλιά από τον παππού και τη γιαγιά. Μια διαδρομή με μία μόνο αξία. Την αφετηρία και το τέρμα της με έναν μόνο σκοπό. Τον ίδιο πάντα!! Τότε που δεν υπήρχε καμία αναβολή και καμία αλλοίωση για το ταξίδι αυτό. Η εσωτερική ανάγκη για τον τόπο σου και η δίψα για το χωριό του παππού και της γιαγιάς σε μετέφερε με έναν ξεχωριστό τρόπο, γνωρίζοντας εκ των προτέρων την αξία της διαδρομής και το μυστικό που έκρυβες μέσα στη σκέψη σου. Τότε που η καθημερινότητα και οι υποχρεώσεις δεν σε κρατούσαν πίσω από τα θέλω της στιγμής. Έχοντας ολοκληρώσει τη διαδρομή συνειδητοποιούσες την αξία του σκοπού. Το χάδι και η ζεστή αγκαλιά, η βόλτα στα σοκάκια, η ελεύθερη μετακίνηση χωρίς εμπόδιο, το παιχνίδι, τα χαμόγελα και η ικανοποίηση που βρισκόσουν όπου είχες οραματιστεί..Γιατί αυτή είναι η σημασία. Ανεκτίμητη αξία η χαρούμενη δροσοσταλίδα στα μάτια του παππού και της γιαγιάς. Πάντα τους έβλεπες μαζί αγαπημένους, μονιασμένους και παρά τη δυσκολία των καιρών αντικρίζοντάς σε ήταν σήμα κατατεθέν. Η χαρά μιας παιδικής φατσούλας στο αντίκρισμα ενός παιχνιδιού έμοιαζε με την αλλαγή στο βλέμμα τους με το που δρασκέλιζες έναένα τα σκαλιά μέχρι το χέρι τους να αγγίξει το δικό σου. Η χαρά και η αδιάψευστη ζωντάνια τους ήταν η γιατρειά σου. Αυθεντία, μαγεία, οπτική ευρωστία, μέσα από το ονειρικά πλασμένο ταξίδι. Όλα αυτά πλημμυρισμένα και συγχωνευμένα με ανάμικτα συναισθήματα : συγκίνησης, χαράς, αγάπης,

ζεστασιάς. Μαζική διάταξη γύρω από το τζάκι στο Μαχαλά πάνω από τη βρύση και αφοσίωση σε κάθε ιστορία από του παππού τα χείλη. Το Γερό Ντανέλο. Ιστορίες δικές τους, ιστορίες μιας ζωής έχοντας γνώμονα τα χρόνια τα δικά τους, τις δυσκολίες της τότε εποχής, την κακουχία, τους πολέμους που μέσα από αυτά γίνανε ανθεκτικοί, δυνατοί και χωρίς ούτε ένα παράπονο. Η μορφή του αγαπημένου μας παππού κεντραρισμένη και δακρυσμένη στα δικά μας μάτια αλλά και στην αγάπη και τη φροντίδα της λατρεμένης μας γιαγιάς: Η Αννιώ του ήταν πάντα το στήριγμά του. Ένας ζεστός, γλυκύτατος άνθρωπος με αναρίθμητους ρόλους που πάντα στεκόταν στο πλευρό του. Αυτό το ταξίδι, το κάθε ταξίδι μοναδικό, αδιάλειπτο, με πολλές αξίες και με κύριο άξονα τη ζεστασιά και την αγάπη τους. Μία εικόνα χίλιες λέξεις!! Φωτογραφίζοντας και ακονίζοντας τις τότε σκηνές πόση ζωντάνια αντλούμε, πόση δύναμη εισπράττουμε, πόση αξία απεικονίζεται σε κάθε εικόνα!! Ο γυρισμός λίγο πικρός, λίγο σκληρός αλλά πλαισιώναμε πάντα ένα πλούσιο υλικό συγκινητικών στιγμών. Το τέλος του ταξιδιού είχε μακροσκελές περιεχόμενο. Ικανοποίηση και ευτυχία σε μία διαδρομή γεμάτη σπουδαιότητα, χωρίς ύλη. Δάκρυα και συγκίνηση γιατί τελείωνε… Μέχρι την επόμενη φορά που θα δημιουργούσαμε και θα υλοποιούσαμε ακόμα ένα ταξίδι. Τη διαδρομή χωρίς αριθμό αλλά με μια σταθερή πορεία. Αξία ανεκτίμητη… Τώρα ζούμε πολύ έντονα την κάθε στιγμή μέσα από φωτογραφίες, απεικονίζοντας τις σκηνές, το χαμόγελο, την ευτυχία, κάθε ζωντανό λεπτό και σκιαγραφείται στο μυαλό μας το πέρασμα των χρόνων, του παππού και της γιαγιάς που δυστυχώς δεν είναι πια κοντά μας… Είναι όμως ζωντανοί στις ζωές μας, στις καρδιές, στη σκέψη μας και πολύ ευτυχισμένοι ότι χάραξαν έναν δρόμο γεμάτο ζωντάνια, δράση, σκοπό, ιλαρότητα, γοητεία.. Γιατί το όνειρό τους ήταν όνειρο ζωής όπως το όραμα που ζούσαμε μέσα από το διαχρονικό ταξίδι που πάντα μας χάριζε μια μαγεία αγνή, αθώα, ξεχωριστή!! Αφιερωμένο στα παιδικά χρόνια στα χρόνια της κλεμένης αθωότητας που πάντα θα μας συνοδεύει…

Στο χέρι που προσφέρει ένα τριαντάφυλλο του μένει πάντα το άρωμα AKOBITIKA NEA | 19

Διαθήκη Κολοκοτρώνη Αριθμός Συμβολαίου 12776, σελίς 567) «Κατά το χιλιοστόν οκτακοσιοστόν τεσσαρακοστόν πρώτον έτος, την τρίτην του μηνός Μαΐου, ημέραν Σάββατον, ώραν εβδόμην πριν της μεσημβρίας, παρουσιασθείς εν τω συμβολαιογραφικώ μας γραφείω και οικία μου υπ’ αριθ. 37 τριάκοντα επτά, τη κειμένη παρά τω ανακτορίω, ενώπιον εμού του υπογεγραμμένου Συμβολαιογράφου Ναυπλίας Χαραλάμπους Παπαδοπούλου, κατοίκου Ναυπλίου, ο κύριος Ιωάννης του ποτέ Γεωργίου Κουτζοπαπά από το χωρίον Αχούρια της Μαντινείας, γνωστός μας υπηρέτης προ πολλών ετών του αντιστρατήγου κυρίου Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, ευρισκόμενος ήδη παρ’ αυτώ, μοι είπεν ότι απεστάλη πάρα του ειρημένου αντιστράτηγου κυρίου Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, να με προσκαλέση δια να απέλθω εις την εκλαμπρότητά του, κάτοικον μεν εις Αθήνας, αλλ’ ήδη διαμένοντα προς το παρόν εις το πέριξ της Ναυπλίας κτήμα του ονομαζόμενον Κιουλουτεπέ. Όθεν παραλαβών δύο μάρτυρας τους κυρίους τον Συνταγματάρχην Στρατιωτικόν Νομοεπιθεωρητήν Αργολιδοκορινθίας Αλέξιον Βλαχόπουλον και Νικόλαον Σπηλιάδην, κτηματίαν, κατοίκους Ναυπλίου κατά την ενορίαν της Παναγίας γνωστούς μας πολίτας Έλληνας και ασχέτους πάσης συγγενείας με την εκλαμπρότητά του και απήλθον εις το πέριξ της Ναυπλίας μνησθέν κτήμα του μετά των ειρημένων μαρτύρων, όπου εύρον την εκλαμπρότητά του τον γνωστόν μας αντιστράτηγον κύριον Θεόδωρον Κολοκοτρώνην υγιαίνοντα και έχοντα τας φρένας του σώας, τον οποίον ερωτήσας διατί με προσεκάλεσεν, απεκρίθη και ενώπιον των μαρτύρων, ότι θέλω να μου γράψης την διαθήκην. Όθεν προσεκάλεσα τους διαληφθέντας μάρτυρας να ορκισθώσιν δια να φυλάξωσι μυστικόν ό,τι ήθελον ακούσει εις την παρούσαν διαθήκην του, μέχρι δηλαδή της αποβιώσεως του ειρημένου αντιστράτηγου κυρίου Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, οίτινες επιθέσαντες τας χείρας των επί της εικόνος της Θεοτόκου ωρκίσθησαν ως εφε-

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Επιζωγραφισμένη λιθογραφία, A. Friedel, 1827. ξής: «και ορκιζόμεθα να φυλάξωμεν μυστικόν ό,τι ήθελεν ακούσωμεν εις την παρούσαν διαθήκην του αντιστρατήγου κυρίου Θεοδώρου Κολοκοτρώνη μέχρι της αποβιώσεώς του». Μετά δε την ορκοδοσίαν των μαρτύρων ήρξατο ο μνησθείς διαθέτης, η εκλαμπρότης του ο αντιστράτηγος κύριος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, να ομολογή ιδίω του στόματι οικειοθελώς και απαραβιάστως ενώπιόν μου και των ειρημένων μαρτύρων, του οποίου τους λόγους γράφω εγώ ο υπογεγραμμένος συμβολαιογράφος Ναυπλίας Χαράλαμπος Παπαδόπουλος εις την παρούσαν διαθήκην του απαραλλάκτως και αυτολεξεί, ως εφεξής : «Ζητώ από τον Θεόν συγχώρησιν και από εχθρούς και από φίλους και από συγγενείς. Αποφασίζω και αφίνω κληρονόμους τα παιδιά μου

Η ζωή του καθενός μας είναι σαν τα δακτυλικά αποτυπώματα. Ποτέ δεν είναι ολόϊδια 20 | AKOBITIKA NEA

τον Γενναίον και Κωνσταντίνον και Παναγιωτάκην και να λάβουν από όσην περιουσίαν και αν έχω κινητά και ακίνητα να γίνη εις τρία μερίδια, να λάβη εν μερίδιον ο Γενναίος, ένα μερίδιον ο Κωνσταντής και ένα μερίδιον να ήνε δι’ εμέ τον πατέρα τους αλλά όσον ζω εγώ όλη η περιουσία μου να ήνε εδική μου και όντας πεθάνω εγώ τότε να γίνη η μοιρασιά καθώς λέγω επάνω και αφ’ ου πεθάνω το ιδικόν μου μερίδιον να λάβη δύο μερίδια ο Γενναίος και ένα μερίδιον ο υιός μου Παναγιωτάκης, τον οποίον απέκτησα με την Μαργαρίταν θυγατέρα του Αγγελή Βελισσάρη από τα Χαλικιάνικα, τον οποίον Παναγιωτάκην να έχουν τα παιδιά μου ο Γενναίος και Κωνσταντίνος μέσα εις το σπίτι μας, να τον αναθρέψουν και να τον σπουδάσουν, ώστε να γενή είκοσι χρονών και τον οποίον Παναγιωτάκην τον κηρύττω και αναγνωρίζω ως υιόν μου και ως τοιούτον να τον γνωρίζουν και τα άλλα μου παιδιά και αφού γενή είκοσι χρονών τότε να λάβη το μερίδιόν του καθώς λέγω και ας ζήση με την μάνα του, ή όπως στοχασθή αυτός μόνος του, και αν πεθάνη ο Παναγιωτάκης, τότε το μερίδιον του, δηλαδή την κληρονομίαν όπου του δίδω, να την λάβουν τα παιδιά μου ο Γενναίος και Κωνσταντίνος και της μητρός του να έχουν να τής δίδουν πέντε χιλιάδες δραχμαίς δια τα γερατειά της και εν όσω ζη ο Παναγιωτάκης και γενή είκοσι χρόνων καθώς είπα να ήνε και η μάνα του μαζή εις το σπίτι μας και να συζή και τρέφεται με το παιδί της και η περιουσία μου, όση είνε και ορίζω κατ’ ευθείαν εις το όνομα μου και εις το όνομα του Γενναίου ακίνητα κτήματα, αυτοκίνητα, κινητά ήγουν τζεβαϊρικά ασημικά, άρματα σκεύη και έπιπλα του σπητιού να μοιρασθούν όλα κατά τον ανωτέρω τρόπον. Με όλον ότι είνε εις όνομα του Γενναίου τα κτήματα και αυτός τα καλλιεργεί και ενεργεί όλας μας τας υποθέσεις, άλλα όλα αυτά αποκτήθησαν εν ονόματι του οσπητιού μας και δια της συνδρομής της εδικής μου και της πατρικής ενεργείας, τόσον με λόγον, καθώς και με έργον και με χρήματα αλλά όλη η περιουσία του οσπητιού μας, καθώς επάνω λέγω εις την παρούσαν μου διαθήκην να μοιρασθή καθώς διατάττω χωρίς να γίνη διαφορετικά. Ο Γενναίος, επειδή είνε ο μεγαλήτερος των παιδιών μου, αυτός να εκτέλεση την διαθήκην μου και να μοιράση, καθώς λέγω, χωρίς να αδικηθή κανένα μου από τα παιδιά εις το παραμικρόν. Τα ζαπράζια (: ασημένια κοσμήματα της παρα-

δοσιακής φορεσιάς), όπου έχω από τον πατέρα μου, να τα πάρη ο υιός μου Κωνσταντίνος γιατί του τα είχα προ καιρού χαρισμένα. Η Γεωργίτσα του Γενναίου να προικισθή από μέσα το σπίτι μας δηλαδή από το κοινόν. Την εικόνα, όπου μου έχει χαρισμένην ο στρατηγός Ρεβελιώτης και το σπαθί μου όπου φορώ, να το λάβη ο υιός μου Παναγιωτάκης και να μην εμπούν σε μοίρασμα και ο Κωνσταντίνος ο υιός μου να παντρευθή μέσα από το σπίτι μας, δηλαδή όλα τα έξοδα. Την ταμπακέρα, όπου έχω από τον Κυβερνήτην, την χαρίζω του έγγονά μου του Κωνσταντάκη του Γενναίου. Αυτή η υστερνή μου θέλησις, και καθώς παραγγέλλω να εκτελεσθή η παρούσα μου διαθήκη, χωρίς καμμία φιλονεικία μεταξύ των παιδιών μου, εις τα οποία αφίνω την πατρικήν μου ευχήν, καθώς και εις όλους τους συγγενείς και φίλους μου και εχθρούς μου, αν είχα. Η περιουσία μου συνίσταται εις σπίτια, αμπέλια, σταφίδες, περιβόλια, μύλους, δέντρα διάφορα, πρόβατα, ασημικά, τζεβαϊρικά (: κοσμήματα), άρματα, σκεύη διάφορα, τραπέζας και λοιπά και να μοιρασθή μετά τον θάνατον μου, καθώς διέταξα». Τον ερώτησα αν έχη ευχαρίστησιν να αφήση τινά βοήθειαν εις φιλανθρωπικά καταστήματα, απεκρίθη: «έκαμα ό,τι ημπόρεσα και θέλω κάμει όσον θα ζήσω». Ταύτα ωμολόγησεν ενώπιον μου και των μαρτύρων ο διαθέτης κύριος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης οικειοθελώς ιδίω αυτού στόματι, και ταύτα πάντα έγραψα εγώ ο υπογεγραμμένος Συμβολαιογράφος Ναυπλίας Χαράλαμπος Παπαδόπουλος εις την παρούσαν του διαθήκην αυτολεξεί, ως εξεφράσθη, την οποίαν ταύτην διαθήκην του, αφ’ ου ανέγνωσα ευκρινώς ενώπιόν του και των ειρημένων μαρτύρων και αφού παρετήρησαν αυτήν και οι μάρτυρες, ότι έγραφα απαραλλάκτως κατά τας διατάξεις του αυτού διαθέτου, υπεγράφη παρά της εκλαμπρότητός του ιδιοχείρως του, υπεγράφη παρά των μαρτύρων και παρ’ εμού του Συμβολαιογράφου Χαράλαμπους Παπαδοπούλου». Θεόδωρος Κολοκοτρώνης Αλέξιος Βλαχόπουλος μάρτυς Νικόλαος Σπηλιάδης μάρτυς Ο Συμβολαιογράφος Χαράλαμπος Παπαδόπουλος Πηγή:ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. AKOBITIKA NEA | 21

Η ΠΑΤΡΙΣ ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΣΑ

ηρωϊκός τους θάνατος σκόρπισε πίκρα, ορφάνια και μεγάλη φτώχεια στις οικογένειές τους. Το ελληνικό Κράτος, όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις προσέφερε θαλπωρή και υποστήριξη στις χήρες και τα ορφανά τους. Δύο Διατάγματα της εποχής του Όθωνα καταδεικνύουν την έμπρακτη αυτή ευγνωμοσύνη. ΟΘΩΝ. κ.τ.λ. ς Καραϊσκάκη θυγάτηρ Ἐπειδή ἡ δευτέρα τοῦ ἥρωο ς ταγάς τοῦ ἀθανάτου πατρό Πηνελόπη, σεβόμενη τάς δια τα ον ήκ τόν μνηστῆρα της, ἀν της, μέλλει νά νυμφευθῇ μέ οιγένος, ἀπεφασίσαμεν νά πρ εἰς τό ἄξιον τῶν Νοταρῶν τρί όματι τῆς εὐγνώμονος πα κοδοτήσωμεν αὐτήν ἐν ὀν τήν νά παραχωρηθοῦν εἰς αὐ δος της, καί διατάττομεν κή ατι ημ χρ ς τοι ς, καί πρός τού πεντακόσια στρέμματα γῆ αχμῶν. περίθαλψις ἕξ χιλιάδων δρ γῆς θέλουν εἶναι ὅλα εἰς μα Τα πεντακόσια στρέμ τα ληρος πρέπει νά ἦναι κατάλ ἕν μέρος, τό δέ πέμπτον μέ λον διά σταφιδοφυτείαν. ραχωρηθῇ εἰς αὐτήν ὡς Ἡ δέ προῖκα αὐτή θέλει πα ς περί προικοδοτήσεως τοι ἰδιοκτησία ἐντελής κατά τού ισμούς. αύτης φύσεως γενικούς ὁρ ς κονομικῶν Γραμματεύς τῆ Οἰ ν τῶ ί Ὁ Ἡμέτερος ἐπ ς ντο ρό πα τοῦ τήν ἐκτέλεσιν Ἐπικρατείας ἐπιφορτίζεται ηἘφ ς τῆ διά ει δημοσιευθῇ διατάγματος, τό ὁποῖον θέλ ν ημεῖον ἀναγνωρίσεως τῶ μν μερ. τῆς Κυβερνήσεως ὡς τρί πα ἀειμνήστου ὑπέρ τῆς μεγάλων ἐκδουλεύσεων τοῦ ϊσκάκη. δος πεσόντος ἥρωος Καρα . (4 Μαΐου) 1835. Ἐν Ἀθήναις, την 22 Ἀπριλ

ΟΘΩΝ κ.τ.λ. Ἐπιθυμοῦντες ν’ ἀσ φαλίσωμεν τήν τύχη θυγατέρων τοῦ ἐνδό ν τῶν δύο ξως ὑπέρ Πατρίδος πεσόντος ἥρωος Μάρκου Μπότζαρη, εἰς τάς ὁποίας δέν ἄφ των εἰ μή τό ἔνδοξό ν του ὄνομα, ἀποφασ ησεν ὁ πατήρ ίζομεν νά προικοδοτήσωμεν αὐτά ς ἐν ὀνόματι τῆς εὐ γν ώμονος πατρίδος, καί διατάττομε ν αὐτῶν ἅμα νυμφευ νά παραχωρηθοῦν εἰς ἑκατέραν θοῦν. Πεντακόσια (500) στ ρέμματα ἐθνικῆς γῆ ἰδιοκτησίαν, καί ς, ὡς ἐντελῆ Ἕξ χιλιάδας (6.000) δραχμάς εἰς μετρητ ά. Το πέμπτον μέρος τῆ ς γῆς αὐτῆς πρέπει κατάλληλον διά σταφ νά ἦναι υδοφυτείαν. Ἐπιφορτίζομεν τόν Γραμματεύς τῆς Ἐπικ Ἡμέτερον ἐπί τῶν Οἰκονομικῶν ρα ντος διατάγματος, τό τείας μέ τήν ἐκτέλεσιν τοῦ παρόὁποῖον θέλει δημοσι Ἐφημερίδος τῆς Κυ βερνήσεως ὡς μνημ ευθῇ διά τῆς εῖ σεως τῶν ἐκδουλεύ σεων καί τοῦ ἡρωϊσμ ον ἀναγνωρίοῦ τοῦ ἀειμνήστου Μάρκου Μπό τζαρη. Ἐν Μεσολογγίῳ τήν 18 (30) Ὀκτωβ. 1838 22 | AKOBITIKA NEA

Ακοβίτες αγωνιστές στο Μανιάκι

τη μάχη στο Μανιάκι (20/6/1825) πολέµησαν 30 Ακοβίτες µε αρχηγό τον Γιάννη Μεταξά του Γεωργίου, ανηψιό της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Πατέρας του ήταν ο Γεωργάκης Μεταξάς από την Κεφαλονιά που έφερε τον τίτλο του κόµητος της Ενετικής Δηµοκρατίας. Όταν η Βενετία άλλαξε πολιτική και άρχισε να βοηθά τον Σουλτάνο κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεµο του 1770, οι Μεταξάδες εξεγέρθηκαν στην Κεφαλονιά. Ο δε Γεωργάκης Μεταξάς σκότωσε ένα Βενετσιάνο Αξιωματούχο και για να γλυτώσει κατέφυγε στον Μωριά και τελικά στον Άκοβο. Ο γιος του Γιάννης είναι ο πρώτος Μεταξάς που γεννήθηκε στον Άκοβο. Οι Ακοβίτες πολέµησαν κάτω από τις διαταγές του Πολιανίτη Παπαφλέσσα και του Δυρραχίτη Παναγιώτη Κεφάλα. Στη µάχη σκοτώθηκε και ο αρχηγός των Ακοβιτών, Γιάννης Μεταξάς. Η προφορική Παράδοση διέσωσε µερικά απ' τα ονόματα των Αγωνιστών που πήραν μέρος σ' αυτή τη μάχη. Καίσαρης Αθανάσιος, Καίσαρης Γεώργιος, Καίσαρης Δημήτριος, Καίσαρης Ηλίας, Καίσαρης Ιωάννης, Μενούνος Γεώργιος, Μεταξάς Γιάννης, Πουλόπουλος, Τζαµουράνης Ηλίας, Τζαµουράνης Κων/νος, Τζιαβάρας Γεώργιος, Τσιχριτζής Νικήτας Δεν είναι γνωστό αν σκοτώθηκαν και άλλοι Ακοβίτες στη µάχη αυτή και φυσικά ποιοί. ν είναι αλήθεια «Όχι πως πέθαναν δε η γη φανεί καλοκοιτάχτε, κι όπου ατειά της στήθεια πως αναπνέουν τα πλ όλοι ζωντανοί! εκεί από κάτω είναι τον καιρό, Καί μέσα στον ατέλειω στην αράδα, οι ήρωες θα μπαίνουν Μεγάλη Ελλάδα και τραγουδώντας τη ιο χορό! θα σέρνουν τον αιών ουλος Πολύβιος Δημητρακόπ

ΠΑΛΙΕΣ ΑΚΟΒΙΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Ζωή, εικόνες και χαμόγελα απ’ την ύπαιθρο Tης Αθηνάς Τενοπούλου-Σιεμέκη

ο χωριό Άκοβος βρίσκεται γεωγραφικά στην Αρκαδία. Η Αρκαδία είναι η θεϊκή κιβωτός και λίκνο του Δία, αφού εδώ, κατά τον μύθο, γεννήθηκε ο Δίας. Ο τόπος είναι ειδυλλιακός, έχει πλούσια μυθολογία, που πηγάζει απ’ τους αρχαίους θεούς και θεές, και σπουδαία ιστορία. Είναι η αξιόλογη πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά που πέρασε με τα χρόνια στις νεώτερες γενιές των Αρκάδων. Κι εγώ γεννήθηκα στην Αρκαδία, κι εμένα η Φύση από το λίμνο μου χαρά μου υποσχέθηκε Σίλλερ Κι όμως. Η ζωή των Αρκάδων στάθηκε στο διάβα της δύσκολη. Πόλεμοι και τουρκιά, σκλαβιά, αγώνες και μάχες, φτώχεια και πείνα. Αμέτρητες οι δυσκολίες. Αλλά οι Αρκάδες, στις πόλεις και στα χωριά τους, δεν άφηναν τη δυστυχία να κυριαρχήσει στη ζωή τους. Δεν το βάζανε κάτω. Η σεβάσμια Ακοβίτισσα κυρά, η κα Αντιγόνη, μας είπε ότι: «Ούλος ο κόσμος στα δύσκολα χρόνια ήτανε αγαπημένοι. Είχαμε τις φιλίες και τις συντροφιές μας. Πηγαίναμε στ’ αλλουνού το σπίτι. Παίζαμε, γλεντάγαμε, τραγουδάγαμε». Γυναίκες, άνδρες και παιδιά είχαν τόση ανάγκη να κάνουν χαρούμενη την πικρή τους ζωή, γι’ αυτό έβρισκαν τρόπους να συντροφιάζονται στα πανηγύρια, στις γιορτές, στα χωράφια και στα σπί-

τια για να μιλήσουν, να γελάσουν και να χαρούν. Οι άνδρες αντάμωναν στα μικρά καφενεία και πίνοντας το κρασάκι τους, έλεγαν ή σκάρωναν μικρές, εύθυμες ιστορίες για το χωριό τους. Ιστορίες καθημερινές, αλλά τόσο σημαντικές, που αποτύπωσαν τη νοοτροπία, τον τρόπο ζωής αυτών των ανθρώπων, το γλωσσικό τους τοπικό ιδίωμα και τα ήθη και έθιμά τους. Με λίγα λόγια, την πολιτισμική τους ταυτότητα. Με φαντασία ανέβαζαν το κέφι και το χιούμορ πάνω απ’ τα βάσανά τους, έτσι σαν αντίδοτο στην τραχειά τους ζωή. Αγαπημένη φιλική συντροφιά, βρεθήκαμε τελευταία στο φημισμένο για τους κρασομεζέδες στέκι της Ελισάβετ και του Θανάση, στο καλόγουστο παραδοσιακό Ακοβίτικο μαγαζί, το «Σαν Άλλοτε». Τι τίτλος, Θεέ μου, και πόσο ταιριαστός με τις παλιές, μικρές μας ιστορίες που ακούσαμε εκεί. Ευχάριστη η παρέα και ανάμεσά μας ο κ. Αντώνης Ευαγ. Σωφρονάς, ο χαρισματικός συντοπίτης που με την δεινότητα του λόγου του κατέχει την τέχνη να ζωντανεύει μοναδικά τους μύθους της Αρκαδίας και τις ιστορίες του χωριού του. Ιστορίες, που όμως μας είπε τις άκουγε από παιδί να τις διηγούνται οι μεγαλύτεροι, γελώντας και τσουγκρίζοντας τα ποτήρια τους με το αγνό ντόπιο κρασί. Η μνήμη περιπλανήθηκε σε ιστορίες χαρούμενες και χιουμοριστικές, πικάντικες, κάποιες φορές, αλλά ποτέ προσβλητικές ή χυδαίες. Όλες αληθινές; Μερικές φανταστικές; Ποιός ξέρει; Πάντως, τα ονόματα είναι φανταστικά και μπήκαν στη θέση των αληθινών για ευνοήτους

Δεν θα μάθουμε τι πρέπει να γίνουμε, αν δεν γνωρίζουμε τι είμαστε AKOBITIKA NEA | 23

λόγους. Και επειδή το γέλιο είναι πηγή χαράς, υγεία και το οξυγόνο στη ζωή μας, ας κατεβούμε στους κάμπους της Αρκαδίας και ας σκαρφαλώσουμε στα ψηλά βουνά της, μήπως αναζωογονηθούμε για λίγο, στους μαύρους καιρούς που ζούμε. Και να, εκεί στο μικρό χωριό, η μνήμη ξεπήδησε από τα βάθη του χρόνου, το βλέμμα άστραψε, ο κ. Αντώνης πήρε θέση και ο χαρούμενος λόγος άρχισε: Στις ράχες των βουνών κάθονται δύο κουμπάροι. Ο Μήτσος και ο Γιάννος. Ο Μήτσος στην ξεροβούνα και ο Γιάννος στην πεζούλα στ’ αγνάντι (απέναντι). Ο Μήτσος έχασε την αρνάδα του και φωνάζει δυνατά στον Γιάννο. «Έι, κουμπάρε, μήπως είδες την αρνάδα μου;» Και ο Γιάννος απ’ αντίκρυ του απαντά: «Τσού» (όχι). Ο Μήτσος δεν άκουσε τίποτα και τον ρώτησε ξανά και ξανά, «μην είδες την αρνάδα μου;», οπότε ο Γιάννος απάντησε νευριασμένος: «Τσου, σου είπα. Γιατί δεν ακούς μωρέ; Κουφός είσαι;»

Η φιλία... σμίγει τους φίλους.

Πέθανε ο Γεραντώναρος. Ο Παπαλιός, ο καλύτερός του φίλος και γείτονας ήταν στο κυνήγι για λαγούς. Πήγαν να τον φωνάξουν να έλθει γρήγορα, αλλά αυτός σημασία δεν έδωσε, αργούσε να γυρίσει. Ξαναπήγαν. «Έλα αμέσως, του είπαν. Γιατί αργείς;» Και ο Παπαλιός άστραψε: «Περιμένετε, τους φώναξε, μη μου φύγει ο λαός, ο Γεραντώναρος δεν φεύγει». Είναι δύο φίλοι, ο Γιώργης και ο Παναγής, που έγινε παπάς. Το ψυχοπαράσκευο ο Γιώργης ήθελε να κάνει τρισάγιο για τους γονείς του και φώναξε τον φίλο του Παπαπαναγή. Σκέφτηκε να βάλει ένα εικοσάρι στην τσέπη του παπά, χωρίς να βλέπει ο παπάς τι του βάζει. Τότες έβαλε το εικοσάρι στην τσέπη του Παπαπαναγή, αλλά δεν το άφηνε, το σκεφτόταν συνέχεια: να τ’ αφήσει, να μην τ’ αφήσει και καθυστερούσε να βγάλει το χέρι του απ’ την τσέπη του παπά. Τότε ο παπάς σταματάει το τρισάγιο και ρωτάει τον Γιώργη: «Γιώργη, τι κάνεις εκεί; Βάζεις ή βγάζεις;»

Και η... καλοφαγία

Ο Δημήτρης έτρωγε κάθε ημέρα λάχανα που τα έκοβε απ’ τον κήπο του. Η Μαριώ, η γειτόνισσα που τον έβλεπε να μαγειρεύει, τον ρώτησε: «Δημητρό, γιατί δεν τρως τίποτ’ άλλο;» Κι εκείνος φώναξε δυνατά ν’ ακουστεί η περηφάνεια του: «Γιατί τρω λάχανα; Άκου, γειτόνισσα, βαρέθηκα να τρω κάθε μέρα, Χριστού-

Λαμπρή κρέας. Άμα πιά».

Οι παππούδες αυτοσαρκάζονται και γελούν

Ο μπάρμπα Γιάννης καθόταν στην εξώπορτα του σπιτιού του στο χωριό και να σου περνάει το Δεσποινιώ, αφράτο, όμορφο και κουνιστό και του φωνάζει: «Καλημέρα, τι κάνεις μπάρμπα;» Και ο μπάρμπα Γιάννης στενάζει: «Αχ, τι να κάνω;» Και πάλι στεναγμός. «Αχ, και να ’θελες, αχ και να μπορούσα...». Ο μπάρμπα Αντώνης γέρασε αλλά πήγαινε κάθε μέρα στο χωράφι του σ’ έναν λόφο μακριά απ’ το χωριό να το ποτίσει, να το φροντίσει. Ο εγγονός του του έδωσε δώρο ένα κινητό για να επικοινωνεί στην ανάγκη. Την άλλη μέρα ο μπάρμπα Αντώνης στο καφενείο πήγε για καφέ, βρήκε τον φίλο του τον στραβολιά και του είπε ρουφώντας τον καφέ του: «Μου δώσανε ένα κουνητό. Το ’βαλα κι εγώ στην τσέπη μου και περπατούσα στο χωράφι και ακούω στο παντελόνι μου «φρου... φρου... φρου...» και πάλι «φρου... φρου... φρου...» και τότε είπα: ΛΕΣ;.. Και μετά με απογοήτευση και αναστεναγμό λέει στον φίλο του: «ΚΡΙΜΑ. Ψάχνω στην τσέπη μου βρήκα το κουνητό».

Και η γιαγιά γελάει

Σκαρφαλωμένο στο βουνό της Αρκαδία το χωριουδάκι. Τα παιδιά της οικογένειας πήγαν για δουλειά στο διπλανό χωριό. Εκείνη την ημέρα θα πήγαινε ο γεωπόνος να κάνει τεχνητή γονιμοποίηση στη γελάδα. Τα παιδιά άφησαν τη γιαγιά στο σπίτι στο χωριό να τον περιμένει. Ο γεωπόνος κάποια στιγμή έφτασε στο σπίτι και ρώτησε τη γιαγιά πού έχει τη γελάδα. Και η γιαγιά: «Καλώς τον, εσύ θα γονιμοποιήσεις τη γελάδα;» Και ο γεωπόνος: «Ναι, γιαγιά, πού είναι;» Κι εκείνη: «Μέσα στον στάβλο την έχω και σου ’χω βάλει ένα καρφί στον τοίχο για να κρεμάσεις το παντελόνι σου».

Και η γιαγιά θέλει να πιεί το κάτι τι της

Η γριά Μήτσαινα περνούσε έξω από την αυλή της γειτόνισσας, της κυρά Νικολούς. Η κυρά Νικολού μόλις είχε βγάλει απ’ το κατώι του σπιτιού κρασί με το ξύλινο κανάτι. Μόλις είδε τη γριά Μήτσαινα της λέει: «Περίμενε θειά, να σου φέρει ένα ποτήρι να σε κεράσω λίγο κρασί». Και η θειά της λέει: «Πού να πας τώρα καημένη για ποτήρι, δώσε μου να πιώ λίγο απ’ το κανάτι». Η Νικολού της το ’δωσε. Η θειά

Οι σωστές ιδέες είναι αλεξίσφαιρες 24 | AKOBITIKA NEA

το έτσουξε όλο και έδωσε πίσω το άδειο κανάτι λέγοντας με την αρκαδική προφορά της: «Τύφλα ντε;;;; Το ’πια όλο. Δεν τόδα μέσα στο ξύλο».

Και οι νέες έχουν κέφια

Η Μαριγώ, νια του χωριού, μαζί με 2-3 άλλες κοπέλες μαζεύανε χοντρολιές. Η Μαριγώ ανέβηκε σ’ ένα κλαδί στην ελιά και τη ράβδιζε. Μόλις κατέβηκε κάτω, τρέχει κοντά της η Κούλα και της λέει: «Μωρ’ Μάρω, ;;;;; ράβδιζες εσύ, από κάτω ο Δημητρός κοίταζε αυτό που φορούσες κάτω απ’ το φουστάνι σου. Γιατί τόν άφησες;» Και η Μάρω απαντά καμαρωτά και με σκέρτσο: «Πριτς. Αμ, δε που θα τον άφηνα. Το ’χα βγάλει». Η παρέα έχει κέφια. Τσουγκρίσανε τα ποτήρια. Στην υγειά όσων ;;;; στο χωριό και θυμούνται ακόμη. Ο κ. Σωφρονάς συνέχισε με το γνωστό κεφάτο ύφος του. Στο χωριό τα πειραχτήρια ρωτήσανε την κυρά Δημητρού: «Πιά είναι η πιο λυπημένη μάνα του χωριού;», κι εκείνη άστραψε και φώναξε με σαρκαστική διάθεση: «Η πιο λυπημένη μάνα; Ποιά; Είναι η γελάδα γιατί έχει άντρα βόδι και γιο μοσχάρι».

Και τα εσώψυχα βγαίνουν βόλτα

Ο Νικολός, ο πατέρας της οικογένειας, βρισκόταν στο μαντρί, μιά ;;;; δρόμο μακριά απ’ το χωριό και ο γιος ετοιμάζεται να πάει να τον βοηθήσει. Καί τότε: «Μάνα», λέει στη μάνα του, «θα πάω στον πατέρα, ;;;; πρόβατα. Τι να του πω; Τι να σου στείλει;» Και η μάνα πονηρά: «Πες του να στείλει καμιά βλαστήμια. Ξέχασε».

Αποστολή ερωτικής επιστολής

Νιός του χωριού ερωτεύτηκε μία νιά απ’ το χωριό και της έστειλε ερωτική επιστολή, λόγια τρυφερά, ερωτόλογα. Όταν ήταν η ώρα να υπογράψει για να φανεί ποιός είναι, φοβήθηκε να γράψει το όνομά του και υπέγραψε ως «Σκαπετοράχης». (Είναι αυτός που «σκαπέτησε» τη ράχη, που πέρασε τη ράχη και δεν φαίνεται). Έτσι έδειξε πως ντράπηκε για τα γλυκόλογα και έμεινε ανώνυμος. Έγινε χαμός στο χωριό και η νύφη μπαίνει στο σπίτι του γαμπρού κατά το έθιμο και ο πεθερός της φωνάζει δυνατά για το γούρι: «Με το δεξί νύφη, με το δεξί». Και η νύφη απαντά πονηρά: «Σιγά, το πολύ

που θά κάτσω...».

Ισότητα και περηφάνεια

Ο νοικοκύρης με την κυρά, την κυρά Δημητρού, πήγαν στο χωράφι έξω από το χωριό για δουλειά. Μάζεψαν ξύλα για το τζάκι, μάζεψαν και φρούτα και ό,τι άλλο είχε να τους φιλέψει η μάνα γη και τα ’βαλαν στο σακούλι που φούσκωσε μέχρι επάνω. Σουρούπωσε. Μην τους πιάσει η νύχτα πήραν το δρόμο του γυρισμού. Ο νοικοκύρης καβάλα στο μουλάρι μπροστά και η κυρά από πίσω ακολουθούσε σερνάμενη με το βαρύ σακούλι στον ώμο. Παραπέρα να ’σου η γειτόνισσα, η κυρά Γιαννού, που μάζευε κι εκείνη ξύλα. Η κυρά Δημητρού αγκομαχούσε λαχανιασμένη και η κυρά Γιαννού τη λυπήθηκε και της είπε: «Καλέ, βάλε το σακούλι στο σαμάρι». Η κυρά Δημητρού σήκωσε ψηλά το κεφάλι και φώναξε με νεύρο: «Δουλειά σου, εσύ. Ορμήνιες δεν θέλω». Ο μπάρμπα Γιώργης, καλόκαρδος και στρουμπουλός, διέκοψε ξαφνικά τον κ. Αντώνη, γιατί ήθελε να πει κι αυτός τα δικά του. Ο μπάρμπα Θανάσης έφυγε από το σπίτι στο χωριό πρωί πρωί να πάει στη νεραϊδόβρυση να γεμίσει το σταμνί νερό. Στον δρόμο μπερδεύτηκε και χάθηκε στα μονοπάτια, μακριά απ’ τη βρύση. Ώσπου νά ’σου ο Γιωργής, ο νιός του χωριού. Τον βλέπει στον δρόμο και τον ρωτά: «Πού πηγαίνεις μπάρμπα;» «Στη νεραΪδόβρυση να πάρω νερό». «Και τί δουλειά έχεις εδώ;», του λέει ο Γιωργής. «Δεν ξέρεις πώς να πας;» Και ο μπάρμπα Θανάσης στεναχωρημένα κλαψουρίζει «όι, όι (όχι, όχι) δεν θυμάμαι μπίιιτιιι.

Και να η εικόνα που ο μπάρμπα Γιώργης την είδε, όπως μας είπε, ο ίδιος

Ο Λιάς κι η Λιού ήρθαν για λίγες μέρες απ’ την Αθήνα στο πατρικό τους στο χωριό κι ετοιμάζονται να φύγουν. Ο Λεωνίδης, μπάρμπας τους, τους βλέπει στον μαχαλά (γειτονιά στην άκρη του χωριού). «Έι», τους φώναξε, «για πού το βάλατε βρε;» «Φεύγουμε, μπάρμπα». Κι εκείνος στεναχωρημένος που δεν τους χόρτασε, τους φώναξε με την αργόσυρτη φωνή του: «Πιλάλαα ρχώσαστε, πιλάλαα φεύγετε. Άι, αντέεστε στο καλό κι η Παναγιά μαζί σας». Ο μπάρμπα Γιώργης λαχάνιασε και σταμάτησε. Ο κ. Αντώνης δεν έχασε την ευκαιρία να συνεχίζει τις ιστορίες του με μία αθώα, απλοϊκή, που

Τα νερά και τα ποτάμια επικρατούν και βασιλεύουν στις κοιλάδες. γιατί κυλούν προς τα κάτω AKOBITIKA NEA | 25

την έλεγαν οι παππούδες στα παιδιά, για να γελάσουν εκείνα και να ησυχάσουν απ’ τις φωνές τους. Ο γέρο Νικολός με τον εγγονό του και το γατί του μικρού πήγαν στο ποτάμι που κυλούσε πλάι στο χωριό. Το γατί έπεσε στο ποτάμι κι ο παππούς έτρεξε και το ’πιασε να το σώσει. Ο εγγονός τρέχει να το δει και το βλέπει ψόφιο και παραπονεμένα λέει στον παππού: «Παππού γιατί δεν το ’σωσες;» Και ο παππούς του λέει: «Το ’σωσα. Το ’σωσα. Όταν το ’στιψα ψόφησε».

Χωρίς τίτλο

Μετά την Κατοχή, ο αδελφός πήγε και πήρε απ’ τα ξένα τα οστά του αδελφού του. Έφτασε στο χωριό με τα οστά στην κόφα (καλάθι) και όπως ήταν ήλθε στο μαγαζί να πιεί κάνα ποτήρι. Φωνάζει στον μαγαζάτορα: «Φέρε μας ένα κατοστάρι κρασί με δύο ποτήρια». Τα γεμίζει και βγάζει το κρανίο απ’ την κόφα. Τα τσουγκρίζει και λέει: «Γειά σου, αδελφέ», αλλά το κρανίο κύλησε και έπεσε κάτω. Κι ο αδελφός, ο κυρ Γιαννιός, φώναξε: «Α, αδελφέ, δεν πίνεις, αλλά μέθυσες».

Το θρυλικό έθιμο του χωριού. Το «Κουρμπάνι» (θυσία)

Του Αγίου Γεωργίου, στον Άκοβο, έχουμε, μας είπε ο κ. Αντώνης Ευαγγ. Σωφρονάς, το «κουρμπάνι», είναι η θυσία με το βόδι που το προσφέρουν οι Ακοβίτες στον Άγιο και στο πανηγύρι του Αγίου, έξω από το χωριό, μετά τον εκκλησιασμό, το μοιράζουν βραστό μόνο στους μη Ακοβίτες, στους ξένους, στους προσκυνητές απ’ τα γύρω χωριά.

Δέκα απλές στιγμές ευτυχίας Όταν βρίσκεις λεφτά που είχε ξεχάσει πως έχεις. Ζαν Ζακ Ρουσό Όταν βρίσκεις να παρκάρεις με τη μία, χωρίς να χρειαστεί πρώτα να κυκλώσεις το τετράγωνο. Βέμπλεν Θόρσταϊν Όταν συνειδητοποιείς πως, αν και ξύπνησες, είναι ακόμη νωρίς και μπορείς να ξαναπέσεις για ύπνο. Χένρι Ντέιβιντ Θόρο Όταν παίρνεις ένα χαλαρό μεσημεριανό υπνάκο, ενώ έξω ρίχνει ψιλόβροχο. Ρίτσαρντ Γκρεγκ

➊ ➋ ➌ ➍

26 | AKOBITIKA NEA

Ο κόσμος πολύς και κάποια χρονιά έβγαλαν σε δημοπρασία το δέρμα του βοδιού. Ο τελάλης του χωριού φώναζε δυνατά: «Τρέξτε χωριανοί, τρέξτε, τρέξτε». Κι επειδή κανένας δεν έτρεχε, σήκωσε πιο δυνατά τη φωνή του: «Άλλος χωριανοί, άλλος για τ’ Άη Γιώργη το τομάρι». Μόλις τελείωσε το θεραπευτικό μας δίωρο ταξίδι, του γέλιου, στα χωριά και στα βουνά της Αρκαδίας, με ιστορίες και εικόνες δοσμένες από τον κύριο Σωφρονά και τον μπάρμπα Γιώργη. Εικόνες από τον τόπο τους και πρωταγωνιστές εύθυμους συγχωριανούς κάποιας άλλης εποχής. Και τότε τι καλά, ξεχάστηκαν για λίγο όλα. Πού πήγε η Τρόικα, τα μνημόνια, το ΔΝΤ και όλα όσα ταλαιπωρούν τον τόπο μας και όλους μας τα τελευταία χρόνια; Ξεχάστηκαν για λίγο. Και να. Πάνω στην ώρα, κάποιος μας έστειλε το μήνυμά του απ’ τα βάθη των αιώνων. Το θυμήθηκε ο αισιόδοξος της συντροφιάς. Απ’ τα χορικά του τραγικού μας ποιητή Αισχύλου, μας είπε: «Όσο ζεις να χαίρεσαι καθόλου μη λυπάσαι γιατί η ζωή γρήγορα περνάει». Καλοδεχούμενο το μήνυμα. Σκεφτήκαμε: Γίνεται; ΝΑΙ ή ΟΙ; Η συντροφιά με όλο τον σεβασμό στο σήμερα, δέχτηκε σαν δώρο το πολύτιμο παράδειγμα των απλών, παλαιών Αρκάδων και τόνισε την ψυχή. Ο αισιόδοξος ας πάρει την ευθύνη. Εσείς τι λέτε;

Όταν τελειώνεις αυτό που άρχισες. Ερνστ Φρίντριχ Σουμάχερ Όταν δέχεσαι μία απρόσμενη φιλοφρόνηση. Ντουέιν Ελτζίν Όταν πέφτεις για ύπνο σε κρεβάτι με φρεσκοπλυμένα σεντόνια. Νίκολας Γκεοργκέσκου-Ρέγκεν Όταν κάνεις μία βόλτα στο ηλιόλουστο πάρκο, κρατώντας το χέρι εκείνης που αγαπάς. Σερζ Λατούς Όταν ακούς το κατάλληλο τραγούδι την κατάλληλη στιγμή. Σκοτ Νίαρινγκ Όταν λαμβάνεις ένα χειροπιαστό γράμμα που δεν είναι λογαριασμός (πράγμα πλέον σπάνιο). Ραλφ Μπόρσοντι

➎ ➏ ➐ ➑ ➒ ➓

Κουμπάρε τάξε!..

ην Τετάρτη 6 Ιουλίου 1960, τελείωσα τις εξετάσεις των προκριματικών μαθημάτων για τη συμμετοχή στις πτυχιακές εξετάσεις της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αν περνούσα τα τρία μαθήματα που κληρώθηκαν ως ο νόμος όριζε, μπορούσα να δώσω τα 13 υπόλοιπα μαθήματα στην εξεταστική περίοδο του Σεπτεμβρίου και στις μετέπειτα προς λήψη του πτυχίου. Οι εξετάσεις ήταν επιτυχείς, επομένως, άρχιζε και πάλι εντατικό το διάβασμα για τη λήψη του πτυχίου μετά από τέσσερα πλήρη συνεχή και ανελλιπή χρόνια φοίτησης. Την άλλη ημέρα, Πέμπτη πρωί-πρωί, στον σταθμό του τρένου των Αθηνών. Αναχώρησα για ελάχιστες και μόνον ημέρες για ξεκούραση στη γενέθλια γη, το Τουρκολέκα, και επιστροφή στην Αθήνα για εντατική μελέτη των 13 πτυχιακών μαθημάτων. Το μεσημέρι, ο μουντζούρης (τρένο) έφτασε στον σταθμό του Λεονταρίου, που εκείνον τον καιρό σημείωνε αξιόλογη κίνηση. Με μία τσαντούλα στο χέρι, που είχα πρόχειρα ρίξει μέσα σ’ αυτή δυό-τρία ρουχαλάκια και μία σακουλίτσα καραμέλες για τη μάνα, ακολουθώντας πάντα την προσταγή του πατέρα: «...Όταν έρχεστε στο χωριό, εμένα δεν θέλω τίποτε να μου φέρνετε, όμως στη μάνα σας να τις φέρνετε έστω δύο καραμέλες...». Σοφή η κουβέντα αυτή του πατέρα!.. Μέσα στο λιοπύρι, χωρίς καμμία καθυστέρηση, τράβηξα ποδαράτα για το Τουρκολέκα. Πέρασα το Λεοντάρι, τα Καλύβια, το βοϊδανάγλυφο με τον ψηλό πλάτανο και την κρύα βρύση, από όπου έπαιρναν οι ακόλουθοι του ασθενή Νίκωνα του Μετανοείτε νερό και το μετέφεραν επάνω στην πλαγιά του βουνού, στη σπηλιά, ΒΑ της Ποταμιάς, όπου είχε το κατοικητήριό του (μέσα 10ου αιώνα), μέχρι την ημέρα της ανάρ-

ρωσής του και αναχώρησής του για τη Μάνη. Η σπηλιά είναι γνωστή ως του Αγίου Νίκα, όπου έχουν αγιογραφήσει τον Ιεραπόστολο Άγιο και τον Άγιο Παντελεήμονα. Δροσίστηκα από το τρεχούμενο νερό μέσα από το πέτρινο καμάρι της βρύσης και συνέχισα. Διέσχισα την Ποταμιά, διάβηκα τον Ξερίλα (Κρανίων) και χωρίς διακοπή, μετά από 2,5 ώρες πεζοπορία, έφτασα στο Τουρκολέκα, στα 800 μ. υψόμετρο, όπου και το σπίτι μας. (Την Τρίτη το απόγευμα 12-9-2017, διέσχιζα τη νέα Εθνική οδό Σπάρτη - Λεύκτρο, μετά από μία σημαντική ερευνητική ιστορική επίσκεψη στη Μονεμβασιά. Το βλέμμα ου απροσδόκητα και αστραπιαία διήλθε από το κτίριο του σταθμού Λεονταρίου που το είδα χωρίς τη σκεπή του!.. Ενώ οδηγούσα, η μερική αυτή εικόνα της ερήμωσης μου προκάλεσε δυσάρεστες απανωτές σκέψεις, που υποχρεώθηκα να στραφώ προς τη συνοδηγό σύζυγό μου Ματίνα και να πω: «Ελλάδα το μεγαλείο σου. Ντροπή μας Νεοέλληνες, αφήσαμε να καταστρέφεται η μεγάλη κληρονομιά μας, μία κληρονομιά κτισμένη με κόπους, ιδρώτα και αίμα!!!...) Έξω από το σπίτι μας αντίκρισα βουνό άχυρο που απλωνόταν μέχρι και την ανοιχτή εξώπορτα. Αλώνισαν τα σιτηρά, τα λίχνισαν, τα πέρασαν από το δρυμόνι την προηγουμένη και την αυτή ημέρα και το άχυρο στη συνέχεια θα αποθηκευόταν. Δρασκέλισα το κατώφλι με το άχυρο της ανοιχτής εξώπορτας, οπότε είδα τους γονείς να κάθονται στην αυλή του σπιτιού, κάτω από τη βαθύσκια μουριά, όπου ξεκουράζονταν μετά από το κοπιώδες δύο-τριών ημέρων έργο του αλωνίσματος. Με είδαν και ξαφνιάστηκαν. Σηκώθηκαν, η μάνα με αγκάλιασε, με φίλησε και με καμάρνωνε! Φίλησα και το χέρι του πατέρα... και η μάνα με χαρά ξεφώνησε: Αντωνάκη μου, επάνω στην ώρα ήρθες. Θα ρίξεις το άχυρο στο καλύβι. Εδώ όποιος δεν δουλεύει δεν τρώει!.. Δεν με ρώτησαν οι καημένοι οι γονείς αν είμαι κουρασμένος, αν πεινώ ή διψώ, αλλά εκείνο που τους απασχολούσε έντονα ήταν πως οπωσδήποτε έπρεπε να αποθηκευτεί το άχυρο στο καλύβι,

Με την υπομονή και τη δουλειά το φύλλο της μουριάς γίνεται μετάξι Ισπανικό γνωμικό AKOBITIKA NEA | 27

επειδή Παρασκευοσάββατο είπε ο πατέρας: «Έχουμε σημαντικές δουλειές να κάνουμε και ο Θανάσης το ’σκασε!»... Αφού οι γονείς συνειδητοποίησαν την παρουσία μου, η μάνα με ρώτησε: «Αντωνάκη μου θα πεινάς!», και χωρίς άλλο μετακινήθηκε προς τον κήπο και γύρισε με έναν κόκορα με κομμένο το κεφάλι του! Μετά από δύο και πάνω ώρες, με τους γονείς και μετά από την αποθήκευση όλου του άχυρου στο καλύβι, καθίσαμε στο τραπέζι, όπου συζητώντας δειπνήσαμε με τον μαγειρεμένο με χυλοπίτες νοστιμότατο κόκορα. Εκεί ο πατέρας με πληροφόρησε κάπως ανήσυχος, «πως την Κυριακή έχουμε γάμο και είμαστε κουμπάροι. Ο Θανάσης θα στεφανώσει τον Νίκο Μανιάτη. Έφυγε και μας είπε, αν δεν προλάβω να έρθω, να κάνεις πατέρα εσύ τα στέφανα. Τώρα που ήρθες εσύ, Αντώνη μου, θα στεφανώσεις εσύ τα παιδιά». Του απάντησα: «Δεν έχω καλά ρούχα. Εγώ έχω συμφωνήσει να γίνω κουμπάρος του Αποστόλη του αδελφού του Νίκου». Κοφτά ο πατέρας απάντησε: «Αφού, παιδί μου, ήρθαν έτσι τα πράγματα, με τα ρούχα που φοράς θα κάνεις το στεφάνωμα των παιδιών και όταν βρει ο Αποστόλης τη νύφη τον στεφανώνεις και αυτόν». Η συζήτηση συνεχίστηκε με άλλα θέματα με τους γονείς. Το πρωί του Σαββάτου, η μάνα ζύμωσε και κέντησε με τέχνη και μεγάλη προσοχή το ζυμάρι που είχε ρίξει στο μεγάλο ταψί. Ήταν η πίτα που μαζί με ολόκληρο το σφαχτό, που έσφαξε ο πατέρας, αλλά και την μπουκάλα με κρασί. Το βράδυ θα τα πηγαίναμε στο σπίτι του κουμπάρου που είχε ετοιμάσει το προγαμιαίο δείπνο. Αυτό επέβαλε το έθιμο. Η μάνα ακόμη μου έπλυνε όλα τα ρούχα που φορούσα, έβαλε αναμμένα κάρβουνα στο σίδερο, το κούνησε πέρα δώθε μερικές φορές και τα σιδέρωσε, όπως κι όπως, για να τα φορέσω την άλλη ημέρα στα στεφανώματα. Το Σάββατο κύλησε με όλες αυτές τις δουλειές και εκεί στο σούρουπο επέστρεψε και ο αδελφός μου ο Θανάσης με καμιά τριανταριά κατσίκια που, ως ζωέμπορος, είχε αγοράσει και τα έκλεισε κάτω στον κήπο. Ο πατέρας του είπε: «Είναι όλα έτοιμα, να ετοιμαστείς νά πάμε σε λίγο στο τραπέζι... τα στέφανα θα τα αλλάξει ο Αντώνης, μια και είναι εδώ, και όχι εσύ. Τα κανόνισα εγώ με τον κουμπάρο και μείναμε σύμφωνοι...». Ο Θανά-

σης συμφώνησε, μάλιστα πρότεινε να φορέσω το κοστούμι του, αφού δεν είχα φέρει μαζί μου κοστούμι. Και η μάνα αποφασιστικά, ρητά, κομμένα, πετάχτηκε και είπε: «Το παιδί το έχω έτοιμο, με τα ρούχα πλυμένα, καθαρά και σιδερωμένα. Το παντελόνι και το κοντομάνικο πουκάμισο είναι καινούργιο, θα κάνει μια χαρά τα στέφανα και δεν θα τον φάει και η ζέστη...». Η απόφαση είχε ληφθεί και ήταν αμετάκλητη, οπότε άλλη κουβέντα δεν χρειαζόταν. Καθ’ όλα έτοιμοι, πήραμε οι τρεις άντρες το υφαντό κεντητό σακούλι με την πίτα μέσα, που ήταν το δώρο του κουμπάρου στα νιογάμπρια, ολόκληρο το σφαχτό, την τραμουζάνα με το κρασί και ανηφορήσαμε για τα Μανιατέικα, στο σπίτι του κουμπάρου, όπου είχαν μαζευτεί συγγενείς και φίλοι για το τραπέζι. Εκεί επισφραγίστηκε και η απόφαση από τον πατέρα και τον Νίκο, που του είπε: «...Νίκο, τελικά τα στέφανα θα τ’ αλλάξει ο Αντώνης, αντί του Θανάση»... Η χαρά και από τα δύο μέρη ήταν καταφανής και ο αδελφός του Νίκου, ο Απόστολος, μου είπε: «.. Αντώνη, φίλοι είμαστε, το ίδιο κάνει, τι να στεφανώσεις εμένα, τι τον Νίκο, αφού και οι δυο μας αγαπάτε...». Τούτο ήταν για εμένα μία ιδιαίτερη τιμή και μία πιο δεμένη ειλικρινής σχέση και με τα δύο αδέλφια που συνεχίζεται να υπάρχει αμείωτη μέχρι και σήμερα. Και τούτο είναι κάτι για τις ημέρες μας, που οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται όλο και πιο ιδιόρρυθμες, αρνητικές και απάνθρωπες!.. Η πραγματικότητα είναι πως τον φίλο και τον κουμπάρο τον επιλέγεις, τον συγγενή τον δέχεται και, κατά το δυνατόν, τον ανέχεσαι, επειδή είναι συγγενής, όποιος και αν είναι αυτός, ενώ τον φίλο και τον κουμπάρο τον αγαπάς και σε αγαπά, τον τιμάς και σε τιμά, αλλά και τον σέβεσαι και σε σέβεται. Αυτό τούτο είναι κανόνας απαράβατος, ιερός και αποδεκτός από τον σωστό Έλληνα και Χριστιανό Ορθόδοξο ανά τους αιώνες. Η τιμητική θέση για τον κουμπάρο περίμενε. Δεξιά και αριστερά μου οι γονείς και ο αδελφός μου ο Θανάσης και συνέχεια οι συγγενείς της οικογένειας, του κουμπάρου, όπως επέβαλε το τυπικό πρωτόκολλο. Οι προσκεκλημένοι στο προγαμιαίο αυτό δείπνο, απ’ ό,τι θυμάμαι πολύ καλά, ήταν πολλές δεκάδες. Τούτο μου έκανε μεγάλη εντύπωση, καθότι για πρώτη φορά βρισκόμουν

Η ιστορία είναι ένα μυθιστόρημα που έγινε. Το μυθιστόρημα είναι μια ιστορία που θα μπορούσε να γίνει! 28 | AKOBITIKA NEA

σε τέτοιο ευχάριστο γεγονός στο χωριό που συμμετείχα ενεργά, αλλά και αυτό ήταν η πρώτη μου κουμπαριά καλή, στεριωμένη, ευλογημένη που την ακολούθησαν και άλλες αρκετές, που για όλες είμαι τα μέγιστα ευχαριστημένος και περήφανος!.. Ξεκίνησαν το σερβίρισμα πρώτα από εμένα, μετά σ’ όλους τους άλλους, αφού το κυρίαρχο πρόσωπο, μετά από τον γαμπρό και τη νύφη, είναι ο κουμπάρος ή η κουμπάρα. Η σάλα του σπιτιού πλούσια φωτισμένη από λάμπες πετρελαίου, στολισμένη αρχοντικά και το καλοστρωμένο τραπέζι γεμάτο από τοπικά αγαθά. Γινόταν με επιδεξιότητα το σερβίρισμα και η τράπεζα ευλογήθηκε από τον ιερέα του χωριού π. Ευάγγελο, θείο του γαμπρού, αλλά και δικό μου. Το πιάτο πλούσιο, προκλητικό από κρέας, ασυνήθιστο για εμένα, που όταν το δοκίμασα νόμισα πως ήταν μοσχάρι! Όμως, ο πατέρας μου έλυσε την απορία λέγοντας: «...Είναι βετούλι, μουνούχι, που ζύγισε πάνω από 35 οκάδες. Το έθρεψε ο κουμπάρος για τον γάμο του, είναι νοικοκυραίοι οι άνθρωποι...». Τέτοιο κρέας, ομολογουμένως, δεν είχα φάει, αλλά ούτε και ξαναέφαγα στη ζωή μου. Που και που το θυμάμαι νοσταλγικά και νομίζω πως το βλέπω ατόφιο μέσα στο πιάτο ακόμη και σήμερα. Του έδωσα και κατάλαβε, αφού συνοδευόταν και από τα τόσα άλλα αγαθά και το καταπληκτικό ροζέ κρασί του κουμπάρου. Σιγά-σιγά άρχισε και το γλέντι με επιτραπέζια πρωτάκουστα από εμένα τραγούδια, που με μεγάλη προσοχή τα άκουγα. Μάλιστα, ταυτόχρονα, διδασκόμουν πολλά πράγματα για τη ζωή από αυτά, αφού έχουν βγει μέσα από την καρδιά του περήφανου ελληνικού λαού. Μετά τα μεσάνυχτα, το φαγοπότι και το γλέντι τελείωσε. Έπρεπε το πρωί να ετοιμαστούμε και με το συμπεθεριό να πάμε να πάρουμε τη νύφη από τον Άκοβο, που στο δείπνο όλοι, ένας με τον άλλον, σχολίαζαν: «... Ο Νίκος πέτυχε γιατί είναι πολύ καλή και όμορφη κοπέλα του Ακόβου, η Ειρήνη Ευθυμίου Σώφρονα...». Με περίσσια χαρά έφθανε ο σχολιασμός στα αυτιά μου και μέσα μου έλεγα: «Μπράβο, κουμπάρε. Φαίνεται πως θα είστε ένα ταιριαστό ζευγάρι που θα σταθεί και θα προχωρήσει δυνατά και ευτυχισμένο στη ζωή, αφού η ζωή θέλει πέραν απ’ όλα τα άλλα και την ομορφιά που είναι η συνισταμένη όλων των

δυνάμεων του σώματος και της ψυχής που χαρίζουν χάρη, δύναμη, καλοσύνη και επιτυχία». Δεν διαψεύστηκαν οι γνώμες και οι πληροφορίες των συνδαιτυμόνων του προγαμιαίου αυτού δείπνου, μα ούτε και η μυστική σκέψη μου, αφού ο χρόνος των 57 ετών ευλογημένης και ευτυχισμένης ανέμελης συμβίωσης του Νίκου και της Ειρήνης τα επιβεβαιώνει απόλυτα και τα επικροτεί επίζηλα! Ξημέρωσε Κυριακή 10 Ιουλίου 1960. Στην αυλή του σπιτιού, στη μουριά δεμένο περίμενε φαγωμένο, ποτισμένο, ξεκούραστο και σαμαρωμένο το μουλάρι με τεντωμένα τα αυτιά του σαν χωνιά και κουνώντας συνεχώς τη φουντωτή ουρά του για να μην το τσιμπάνε οι μουργέλες... Η μάνα έφερε ένα υφαντό, κρουστό και κεντητό κιλίμι. Το ρίξαμε και το απλώσαμε διπλό επάνω στο σαμάρι. Το έδεσα καλά με την τριχιά επάνω σε αυτό για να μη γλιστράει και πέσει. Δέσαμε και δύο λευκά μαντίλια (μισίνες) δεξιά και αριστερά, ψηλά, επάνω στο καπίστρι του ζώου. Η μάνα είπε: «...Έτοιμο για τον κουμπάρο το μουλάρι, λύσε το καπίστρι του, πάρτε το και πηγαίνετε στο καλό». Το ίδιο έγινε και με το άλλο μουλάρι που παρέλαβε ο αδελφός μου, ο Θανάσης. Καρφώσαμε και το μεταξωτό μαντίλι (μισίνα) στο αριστερό πέτο του κοντομάνικου πουκάμισού μου και ξεκινήσαμε για το σπίτι του κουμπάρου για να τον συνοδεύσουμε στη χαρά του και την ευλογημένη ημέρα για τη ζωή του, μαζί με όλους τους άλλους συγγενείς και φίλους συγχωριανούς. Ξεκίνησε το συμπεθεριό, πολλές πολλές δεκάδες καβαλάρηδες και πεζοί, με γαμπριάτικα τραγούδια, για τον Άκοβο, το χωριό της νύφης. Ζούσα πράγματι πρωτόγνωρες με πολλά συναισθήματα στιγμές και κατέγραφα ανεξίτηλες θαυμαστές εθιμοτυπικές εικόνες!.. Από τα Μανιατέικα κατεβήκαμε στο σταυροδρόμι Παλιολήνι, όπου προστέθηκαν και άλλοι στο καραβάνι του συμπεθεριού. Περάσαμε τον Κάναλο, μπήκαμε στον δρόμο για τον Άκοβο και εκεί στον Πλάτανο κατηφορίσαμε και ακολουθήσαμε το ρέμα και, τέλος, ανηφορήσαμε για τον ψηλό, τον Άκοβο, όπως τον ακολαούμε οι Τουρκολεκαίοι, και μετά από 2,5 ώρες περίπου αλησμόνητης του συμπεθεριού εκστρατευτικής γαμπριάτικης πορείας, φθάσαμε στην πλατεία του χωριού με τα πλατάνια και τα μαγαζάκια του, όπου και το σπίτι της νύφης. Εκεί, ξεπέζεψε όλο το συμπεθεριό.

Ο θεός τοποθέτησε τα μάτια μας μπροστά γιατί ξέρει ότι δεν έχει κανένα νόημα να κοιτάμε πίσω AKOBITIKA NEA | 29

Ο γαμπρός, περιβαλλόμενος από όλους μας, εκατοντάδα και πάνω, κατευθύνθηκε στην Εκκλησία, στον Άγιο Νικόλα, και προ της εισόδου αγέρωχος, λεβέντικα και καμαρωτός υποδέχθηκε τη νύφη, την μετά από λίγα λεπτά της ώρας σύζυγό του Ειρήνη, που την συνόδευαν οι δικοί της και όλο το χωριό. Είδα για πρώτη φορά την κουμπάρα. Την καμάρωσα, όπως και όλοι, είτε την γνώριζαν είτε την έβλεπαν για πρώτη φορά. Κοριτσόπουλο με χάρη, απλότητα, περηφάνεια, αλλά και ομορφιά στάθηκε κοντά στον μέλλοντα λεβέντη σύζυγό της. Μπήκαν μέσα στην Εκκλησία και πήραν θέση στο μέσο αυτής, λίγο πιο μπροστά από το Ιερό Βήμα του Ιερού Ναού. Τους πλαισίωσαν οι άνθρωποι και των δύο συμπεθεριών. Ο κουμπάρος με ασυνήθιστη για τέτοια γεγονότα περιβολή στάθηκε σιμά στον Νίκο και την Ειρήνη. Εκεί που όλοι, πάντα τούτο συμβαίνει, είχαν καρφώσει το βλέμμα τους στη νύφη και τον γαμπρό, άρχισαν να ασχολούνται με την περιβολή του κουμπάρου. Οι γνώμες και η κριτική πήγε σύννεφο, που συνεχίστηκε για ημέρες στον Άκοβο και μετά τον γάμο, όπως με πληροφόρησαν. Το ίδιο συνέβη και με τους Τουρκολεκαίους, που πολλοί το θυμούνται ακόμη. Από το Ιερό Βήμα πρόβαλε και ήρθε και στάθηκε προ των μελλόνυμφων ο εφημέριος του Ακόβου, η βιβλική καθ’ όλα αυτή μορφή, ο π. Αντώνιος Σπανός. Άρχισε το Μυστήριο με κατάνυξη και ευλάβεια. Παρακολούθησα την Ακολουθία του Μυστηρίου με ιδιαίτερη προσοχή και πολύ μεγάλη συναίσθηση, γιατί πρώτη φορά στη ζωή μου αξιωνόμουν να αλλάξω βέρες και στέφανα. Τελείωσε το Μυστήριο. Με χαρά ο π. Αντώνιος μου ευχήθηκε: «... Να σου ζήσουν οι κουμπάροι. Να τους δεις να ευτυχούν», και πρόσθεσε με αγάπη: «Αντώνη μου, τα έξοδα του κουμπάρου είναι δικά μου...». Και τούτο, επειδή ο μακαριστός π. Αντώνιος έτρεφε απεριόριστη αγάπη στο πρόσωπό μου και μου είχε σταθεί στις σπουδές μου σημαντικός βοηθός με ουσιαστική αγάπη. Η βιβλική μορφή του πάντα με συνοδεύει στη ζωή μου!.. Μετά το Μυστήριο, στην πλατεία, η οικογένεια της νύφης δεξιώθηκε τους ανθρώπους και των δύο συμπεθεριών με πλούσιο παραδοσιακό κέρασμα που συνοδευόταν από τραγούδια και χορό μέχρι να ετοιμαστεί η νύφη για να την πάρει ο γαμπρός

με το συμπεθεριό καβάλα στο στολισμένο γι’ αυτήν από τον γαμπρό μουλάρι και να ξεκινήσουμε την επιστροφή στο Τουρκολέκα. Εκεί που απολάμβανα και χαιρόμουν τα με μυσταγωγία γενόμενα της όλης παραδοσιακής, αλησμόνητης αυτής εκδήλωσης, μετά την τελετή του Μυστηρίου του γάμου, απροσδόκητα λεβεντόκορμος Ακοβίτης με άρπαξε από τη μέση και μια με σήκωνε στον αέρα και μια με άφηνε κάτω, φωνάζοντας: «Κομπάρε τάξε, κουμπάρε τάξε...». Μπροστά σε αυτήν την πρωτόγνωρη για εμένα προσταγή, που δεν ήξερα τι σημασία είχε η ενέργεια αυτή, κρατιόμουν με το στόμα κλειστό. Οπότε πετάχτηκε ο αδελφός μου, ο Θανάσης, και έταξε εκ μέρους μου σε όλους «ένα τραπέζι!» και έτσι απελευθερώθηκα από τα χέρια-τανάλιες του γίγαντα Ακοβίτη που, σύμφωνα με την τήρηση του εθίμου, ο κουμπάρος όφειλε να τάξει για να μπορέσει «να πάρει τη νύφη το συμπεθεριό και να ξεκινήσει το νυφικό της ταξίδι εποχούμενη επί ημιόνου ή αλόγου». Όμως, έταξε άλλος για εμένα, ώστε να χρωστώ τραπέζωμα, αλλά σε ποιους και πότε θα τους το προσφέρω; Μήπως έχει γίνει παραγραφή της όλης υπόσχεσης, αφού έχει περάσει μισός και πλέον αιώνας και η οποία έγινε άνευ υπογραφής!.. Αν υπάρχει εν ζωή και το θυμάται ο λεβέντης που μου ζητούσε επισταμένως: «Κουμπάρε, τάξε...», ας επικοινωνήσει μαζί μου. Να είναι βέβαιος πως θα τηρηθεί και θα εκπληρωθεί με τόκο και επιτόκια η υπόσχεση του αδελφού μου Θανάση, ο οποίος ήταν στην ουσία και ο υπεύθυνος προκειμένου να γίνει αυτό, το πολύ αγαπητό, ειλικρινά, κουμπαριό, που με έδεσε αρκετά και με τους Ακοβίτες, καθότι μετά από λίγα χρόνια στεφάνωσα τον γιό του Ακοβίτη ιερέα Βασιλείου Σπανού, τον Νίκο, το 1964, καθηγητή των Φυσικών, με την Ποτούλα Κάρβελη, που και τους βάπτισα μετά από μερικούς μήνες και τον πρωτότοκο γιο τους Βασίλειο, αξιόλογο σήμερα επιστήμονα ιατρό Καρδιολόγο των Αθηνών. Όλα έτοιμα για την αναχώρηση του συμπεθεριού. Ανέβασαν τη νύφη στο υπομονετικό ζώο, στο άλλο πήδησε και καβαλίκευσε ο γαμπρός, ακολούθησε ο κουμπάρος και ολόκληρο το συμπεθεριό, που ακράτητο ξεκίνησε τραγουδώντας: «Αφήνω γειά στις όμορφες και γειά στις Ακοβίτισσσες,

Και αν η αγάπη σου τους πνίγει, αγάπα εκεί που ξέρουν να κολυμπούν! 30 | AKOBITIKA NEA

μαυρομάτες...». Κατηφορίσαμε από τον Άκοβο, μπήκαμε στο μεγάλο ρέμα (ονειρεύομαι και αγωνίζομαι για χρόνια τώρα να γίνει σε αυτό ένα φράγμα μεταξύ Γουπάτων και Ψηλής Ράχης, για να καταστεί η όλη περιοχή ένας σημαντικός και θαυμαστός βιότοπος). Μπροστά, λοιπόν, ο γαμπρός, μετά η νύφη, ο κουμπάρος και όλο το έφιππο και πεζό συμπεθεριό. Εκεί, στο μέσο της διαδρομής, ο Θ.Θ.Ζ., καβάλα στο μουλάρι του, ξεπέρασε όλους και όρμησε να τσιμπήσει τη νύφη, όπως συνήθιζαν. Λίγο, όμως, έλειψε να ρίξει κάτω από το ζώο τη νύφη, παρά τις δυνατές διαμαρτυρίας φωνές μου, αφού δεν είχα γνώση τέτοιου εθίμου, αλλά και μήπως είχα τύχει άλλη φορά σε τέτοιο γεγονός; Οι εικόνες τέτοιες, όπως της άγριας ορμής προς τσίμπημα της νύφης, το πιάσιμο από τη μέση του κουμπάρου και τα τινάγματα αυτού στον αέρα με τα ουρανομήκη προστάγματα από τον λεβέντη «Ηρακλή» του Ακόβου: «κουμπάρε τάξε, κουμπάρε τάξε», αλλά και τη δική μου περιβολή, χωρίς κοστούμι και κουμπάρος με κοντομάνικο πουκάμισο, μου μένουν ανεξίτηλες. Μάλιστα, η τελευταία εικόνα επαναλήφθηυκε πιο έντονη και συγκινητική, όταν προ χρόνων, στο γάμο του γιου μου Δημήτρη, είδα τον Θεσσαλό κουμπάρο του να στέκεται ευθυτενής με τον γιό του, πίσω από το ζευγάρι και να αλλάζει τα στέφανα, ενδεδυμένος με σούπερ σύγχρονη περιβολή, που ήταν με μανίκια, όμως, λευκό πουκάμισο και ριχτό τούτο στην μέση και έξω από τη ζώνη!.. Πλησιάζοντας στο Τουρκολέκα, το συμπεθεριό φούντωσε το τραγούδι μέχρι που φθάσαμε στο αρχοντικό του γαμπρού, όπου είχαν συναχτεί όλοι εκείνοι που δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν, για να υποδεχτούν «τα νιογάμπρια». Πήδησε πρώτος ο γαμπρός από το ζώο, μετά ο κουμπάρος, που πήγα και κατέβασα από το μουλάρι την κουμπάρα Ειρήνη και την παρέδωσα στον γαμπρό με τη συνοδεία παρατεταμένων χειροκροτημάτων και θερμών ευχών, που ήταν παραδοσιακό μήνυμα, όπως σύρουν νύφη και γαμπρός πρώτοι τον χορό στην αυλή του σπιτιού του γαμπρού με τη συνοδεία του κουμπάρου και μετά να μπουν νύφη και γαμπρός στο σπίτι τους... Οι δέ υπόλοιποι να δέχονται πλούσια τα κεράσματα και να χορεύουν αδιάκοπα μέχρι που νύχτωσε, γιατί γάμος γινόταν και σήμαινε για την τοπική κοινωνία χαρά και γλέντι με ελπίδα για συνέχιση της ζωής, με καλούς οιωνούς για καλύτερες ημέρες για τους ανθρώπους του χωριού.

Ήταν ένας γάμος με γαμπρό Τουρκολεκαίο, που και αυτός πήρε σύζυγο από τον Άκοβο, χωρίς να είναι ο πρώτος, μα ούτε και ο τελευταίος. Έχω γράψει στο παρελθόν στο περιοδικό «Ακοβίτικα Νέα», ο Άκοβος για το Τουρκολέκα ήταν ένας «νυμφόκηπος» από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι και σήμερα. Όλες αδιάκριτα οι Ακοβίτισσες που παντρεύτηκαν Τουρκολεκαίους διακρίθηκαν και θεωρούνται ως εξαίρετες νύφες, ως υπομονετικές, ενάρετες και εύτεκνες σύζυγοι, καλές, με πολλή αγάπη μανάδες, άριστες αρχοντιάς νοικοκυρές με θρησκευτικές αξίες, με συμπεριφορά καλοσύνης και ευγένειας προς όλους τους ανθρώπους της κλειστής ορεινής κοινωνίας του Τουρκολέκα. Έδωσαν και δίνουν όλες οι Ακοβίτισσες νυφάδες μας, όμορφη μαρτυρία πιστών Ελληνορθόδοξων γυναικών και έτσι απερίφραστα τιμούν τον τόπο της καταγωγής τους, περισσότερο, όμως, τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. Ο γάμος των πολύ αγαπητών μου κουμπάρων, Νίκου και Ειρήνης, είναι ένας ευλογημένος και στεριωμένος με αρετή και αγάπη γάμος, για 57 ολόκληρα έτη μέχρι σήμερα και όσα ακόμη τους χαρίσει ο Θεός. Από τα μύχια της καρδιάς μου τους εύχομαι να είναι τα έτη της ζωής τους ακόμη πολλά, καλά και ευτυχισμένα, όπως υπήρξαν μέχρι και σήμερα, αφού έζησαν και ζουν με αγάπη υποδειγματική προς παραδειγματισμό, πρόοδο και προκοπή ζηλευτή. Να συνεχίσουν να καμαρώνουν τα παιδιά τους, Μαριγώ, Δημήτρη, τον βαπτιστικό μου, και τη Γεωργία, με τις ζηλευτές οικογένειές τους, αλλά και τα πολλά εγγόνια τους. Ακόμη, τους εύχομαι να έχουν την ευλογία του Θεού να χαρούν και να καμαρώσουν και πολλά δισέγγονα. Αντώνιος Ιωάν. Παναγιωτόπουλος

AKOBITIKA NEA | 31

Η ιστορία της Οικογένειας Παυλάκη από τον Άκοβο Αρκαδίας Tου Παναγιώτη Σ. Παυλάκη

ιστορία μιας οικογένειας μοιάζει –παραφράζοντας τον Καβάφη- με μια σειρά από κεριά. Τα αναμμένα είναι οι εν ζωή ευρισκόμενοι, τα σβησμένα είναι οι πρόγονοι, και τα μη ακόμη αναμμένα είναι οι αγέννητοι/ οι ερχόμενοι. Θα μιλήσω για τα σβησμένα και τα αναμμένα κεριά! Ξεκινώ λέγοντας ότι είμαι πολύ περήφανος για τους προγόνους μου, που κατόρθωσαν να επιβιώσουν σε εποχές δύσκολες, που δούλεψαν πολύ σκληρά και που προσέφεραν στον πόλεμο και στην κοινωνία. H ιστορία της οικογενείας μου λακωνικώς έχει ως εξής: Ο Γεώργιος εγέννησε τον Κωνσταντίνο. Ο δε Κωνσταντίνος εγέννησε τον Παναγιώτη. Ο δε Παναγιώτης εγέννησε τον Στυλιανό. Ο δε Στυλιανός εγέννησε τον Παναγιώτη. Ο δε Παναγιώτης εγέννησε τον Έκτορα-Στυλιανό. Έχουμε δηλαδή ιστορία 6 γενεών. Δεν θέλω να παρουσιάσω την οικογένεια Παυλάκη ως αγία, αλλά γενικά έχουμε καλό όνομα στον Άκοβο. Θεωρούμαστε ήπιοι άνθρωποι, τίμιοι, ότι κρατάμε τον λόγο μας, και ότι δεν έχουμε κάνει κακό σε κανέναν άνθρωπο. Όμως υπάρ-

Το ντουφέκι του ‘21 32 | AKOBITIKA NEA

χει παράδοση στην οικογένεια ότι 2 πρώτα ξαδέλφια έβγαλαν κάποτε μαχαίρια για κτηματικές διαφορές, αλλά ευτυχώς δεν χύθηκε αίμα. Αλλά αυτά νομίζω συμβαίνουν … και στις καλύτερες οικογένειες! Σύμφωνα λοιπόν με την προφορική παράδοση που έχει φτάσει μέχρι σήμερα σε εμάς, η ιστορία της οικογενείας μου αρχίζει μάλλον από τα Χανιά της Κρήτης, όπου υπάρχουν πολλοί με το οικογενειακό όνομα Παυλάκης. Είχα μάλιστα την ευκαιρία να διαπιστώσω ότι μοιάζουμε εμφανισιακώς. Όταν έκανα ειδικότητα στο ΣΩΤΗΡΙΑ (είμαι γιατρός παθολόγος), γνώρισα έναν ασθενή από τα Χανιά με επώνυμο Παυλάκης, ο οποίος έμοιαζε πάρα πολύ με τον θείο μου τον Θανάση (τώρα συγχωρεμένος) και στο σουλούπι αλλά και στα χαρακτηριστικά του προσώπου/κρανίου. Έτσι βεβαιώθηκα περί της καταγωγής μας! Το πιθανότερο είναι, πριν από 300-400 χρόνια κάποιος πρόγονός μας να έφυγε από εκεί λόγω βεντέτας και να κατοίκησε στην Μάνη. Υπάρχει η παράδοση στην οικογένεια ότι κάποιος Παυλάκης ήρθε στον Άκοβο από την Μάνη. Μπορεί και από εκεί να έφυγε διωκόμενος, είτε να βρήκε νύφη από τον Άκοβο και να εγκαταστάθηκε στο χωριό. Η μνήμη της οικογένειας φθάνει έως στο ’21, στους Γεώργιο Παυλάκη και

Κων/νος Παυλάκης και Αναστασούλα Γρατά Παναγιώτη Ραβάνη. Ο πρώτος προ-προ-πάππος μας, πολέμησε δίπλα στον Κολοκοτρώνη, ήταν σημαιοφόρος σε κάποιο στρατιωτικό τμήμα του, και του εδόθη για την προσφορά του στον Αγώνα ένα «χαϊμαλί», δηλ. ένα είδος παρασήμου. Αυτό δε το χαϊμαλί δυστυχώς κάπου χάθηκε στο διάβα των χρόνων. Όμως από τον καιρό του ’21 διεσώθη στην κατοχή της οικογένειάς μας ένα ντουφέκι. Ο δεύτερος προ-προπάππος μας, από την πλευρά της μητέρας μας Ελένης, έλαβε μέρος στην μάχη της Δραμπάλας και μάλιστα το όνομά του μνημονεύεται εις τα απομνημονεύματα του καπετάν Γεωργαντά μεταξύ των άλλων Ακοβιτών που πήραν μέρος στην μάχη. Ο Γεώργιος Παυλάκης λοι-

Οικογένεια Παναγιώτη Κ. Παυλάκη. Από αριστερά: Κωνσταντίνα, παππούς Παναγιώτης, Θανάσης, Στέλιος, γιαγιά Ελένη, το γένος Σοφρωνά πόν εγέννησε τον Κωνσταντίνο. Αυτός παντρεύτηκε την Αναστασούλα, το γένος Δημ. Γρατά, από την Αλαγονία, έκανε 2 κόρες και 6 αγόρια, εκ των οποίων ο παππούς μας Παναγιώτης Παυλάκης εγεννήθη το 1885. Ο παππούς μας σε νεαρή ηλικία ξενιτεύτηκε στην Αμερική, στο Σαν Φρανσίσκο, ακολουθώντας το παράδειγμα πολλών συγχωριανών του εκείνη την εποχή, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Εκεί δούλεψε για 7 χρόνια στις σιδηροδρομικές γραμμές και σε φάμπρικες που κατασκεύαζαν κάλτσες. Όμως επέστρεψε πάλι στην Ελλάδα, όταν η πατρίδα τον κάλεσε να την υπηρετήσει για τον πόλεμο του 1912-13 (Βαλκανικοί Πόλεμοι). Κατόπιν αποφάσισε να ζήσει στον Άκοβο και να νοικοκυρευτεί. Νυμφεύθηκε Το 1914 την γιαγιά μου Ελένη Παυλάκη, το γένος Σοφρωνά, η οποία ήταν τότε 17 χρονών. Έκαναν 9 παιδιά, από τα οποία έζησαν μονάχα τα τρία. Εκείνα τα χρόνια ήταν μεγάλη η βρεφική και παιδική θνησιμότητα. Θέριζε η φυματίωση, ο

τύφος και η ελονοσία, τα κρυολογήματα και οι παιδικές ασθένειες. Η συγχωρεμένη η γιαγιά μας, θυμάμαι, έλεγε πως κάθε οικογένεια είχε χάσει από αρρώστιες πάνω από τα μισά παιδιά της. «Το θανατικό ήταν μεγάλο, δεν υπήρχε γιατρός ούτε φάρμακα. Δεν υπήρχε ούτε ασπιρίνη». Μάλιστα και ο πατέρας μας παρά λίγο να πεθάνει από τύφο ως παιδάκι, γι’αυτό και τον ονόμασαν Στυλιανό, για να «στυλωθεί», να ζήσει. Τα παιδιά του Παναγιώτη Παυλάκη, όλοι τώρα θανόντες, ήσαν η Κωνσταντίνα, ο Θανάσης και ο Στέλιος. Η Κωνσταντίνα παντρεύτηκε τον Παναγιώτη Χριστόπουλο, Ακοβίτη, έκαναν 2 κόρες και έζησαν στο Περιστέρι. Ο Θανάσης παντρεύτηκε την Γαλάτεια Κουτσαβίτη χωρίς να κάνουν απογόνους, και έζησαν στην Νέα Σμύρνη και Γλυφάδα. Ο θείος μας ο Θανάσης, είχε τον «Γαλαξία», ζαχαροπλαστείο-καφετέρια στην κεντρική πλατεία της Νέας Σμύρνης, με πάπιες και συντριβάνια, πολύ φημισμένο στην εποχή του. Επίσης ο θείος ο Θανάσης είχε εργαστεί επί πολλά χρόνια στον

Αστέρα Βουλιαγμένης ως «μέτρ», και είχε δει από κοντά πολλούς διάσημους και VIP της δεκαετίας του ΄60 όπως ηθοποιούς του Χόλιγουντ, βασιλιάδες, ηθοποιούς, τραγουδιστές και επιχειρηματίες. Τον θυμάμαι τον θείο τα καλοκαίρια στον Άκοβο, κάτω από τον ίσκιο της μουριάς στην βεράντα, να μας μιλάει περί κοσμικής ζωής, για τα είδη των κοκτέιλ, και να παίζει ατέλειωτες ώρες τάβλι μαζί μου. Να πω εδώ ότι ο θείος είχε βαφτίσει τον Παπα-Θανάση, του οποίου ο γυιος ο Τάσος είχε βαφτιστεί από τον πατέρα μου. Πρέπει να αναφέρω επίσης ότι ο θείος είχε δύσκολες στιγμές στην ζωή του, μετά την Κατοχή, όταν στοχοποιήθηκε από συγχωριανό του ως κομμουνιστής. Τότε το έσκασε βράδυ από το χωριό για να μην τον πιάσουν και τον σκοτώσουν - δεν πρόλαβε ούτε τα παπούτσια του να πάρει - και έτσι περπάτησε έως την Καλαμάτα με γυμνά πόδια στα κακοτράχαλα μονοπάτια. Αργότερα δούλεψε ως σερβιτόρος στην ταβέρνα του Μουστρού στην Πλάκα στην Αθήνα, ο οποίος Μοστρός ήταν

Οι χαρταετοί σηκώνονται ψηλότερα όταν εναντιώνονται στον άνεμο παρά όταν συμμαχούν μαζί του! AKOBITIKA NEA | 33

δεξιός, οπότε ο θείος μπόρεσε να κρυφτεί εκεί για κάποια περίοδο ασφαλής, χωρίς να προκαλεί υποψίες. Γυρίζοντας τον λόγο πάλι για τον παππού τον Παναγιώτη, πρέπει να πούμε ότι διετέλεσε Πρόεδρος του χωριού για 25 χρόνια. Επειδή ήταν πρόεδρος του χωριού κατά την κατοχή, όταν ο Άκοβος ήταν υπό τον έλεγχο των αριστερών, του εδόθη ο χαρακτηρισμός ως «κομμουνιστής». Αυτή η ετικέτα συνόδευσε τους γυιους του καθ’όλην την ζωή τους, με προβλήματα στον στρατό, στην έκδοση επαγγελματικών αδειών, τα γνωστά σε όλους μας εμπόδια που έφερνε το μετεμφυλιακό δεξιό ελληνικό κράτος στους σεσημασμένους ως κομμουνιστές. Ο παππούς αγόρασε το σπίτι του το 1920 στο κυρίως χωριό, αφήνοντας τον Μαχαλά όπου ήταν το πατρικό του. Κάηκε το 1944 αλλά ξαναχτίστηκε την δεκαετία του ’60. Σήμερα εμείς τα εγγόνια του το διατηρούμε σε καλή κατάσταση. Ευρίσκεται μεταξύ Φικαριού και της πλατείας με το Ηρώο και τον πλάτανο, απέναντι από το σπίτι του Παπαγεωργίου (Κούτσικα). Σε αυτό το σπίτι λοιπόν ο παππούς έμενε με την οικογένεια του στο κατώι, και το ανώγειο το χρησιμοποιούσε ως μπακάλικο. Ήταν συγχρόνως μπακάλικο, καφενείο, ταβέρνα και χασάπικο, εν ολίγοις ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟΝ. Πωλούσε παστά ψάρια (σαρδέλες και μπακαλιάρο), κρασί, καφέ και ζάχαρη, όσπρια, σχολικά είδη (τετράδια και μολύβια), λουκούμια, σπιτικό σαπούνι, πακέτα με νήματα για τους αργαλειούς Μια φορά το μήνα, που πήγαινε για ανεφοδιασμό στην Καλαμάτα, έφερνε και εφημερίδες, τις οποίες τις διάβαζαν όλοι στο χωριό. Είχε μια απλωσιά στον εξωτερικό χώρο με παγκά34 | AKOBITIKA NEA

μορφή, που δεν πείραξε κανέναν στην ζωή του.

Ο πατέρας

Οι παππούδες μου από την πλευρά της μητέρας μου Ιωάννης Ραβάνης και Σοφία Τζιαμουράνη κια ολόγυρα και τραπεζάκια και καρέκλες παντού. Αυτή η γωνιά του μαγαζιού εχρησιμοποιείτο ως καφενείο. Εκεί μαζεύονταν οι άνδρες του χωριού για να πιουν τον καφέ και το τσιγάρο τους, να μάθουν τα νέα του χωριού, αλλά και το βράδυ να πάρουν το κρασάκι τους με μεζέ την σπεσιαλιτέ του Ακόβου: παστό χοιρινό σκέτο ή καγιανάς (με αυγά και ντομάτα). Το μαγαζί δούλεψε από το 1913 εως το 1944 όταν και κάηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς. Όμως σώθηκε το τεφτέρι, όπου έγραφε ο παππούς τα χρωστούμενα των συγχωριανών του και είναι έως τη σήμερον στην κατοχή μας. Σημειωτέον ότι, ένας από τους ελάχιστους Ακοβίτες που δεν μπήκαν ποτέ στο τεφτέρι του παππού μου, ήταν ο … άλλος μου παππούς ο Γιάννης Ραβάνης. Αυτός προτιμούσε, εάν δεν είχε λεφτά, να πεινάει παρά να αγοράζει και να χρωστάει. Τόσο περήφανος ήταν. Ο παππούς Παναγιώτης πέθανε σε μεγάλη ηλικία στην Αθήνα. Όσοι τον γνώρισαν, τον θυμούνται ως μια σεβάσμια

Ο πατέρας μας Στυλιανός Παυλάκης, γεννήθηκε στον Άκοβο το 1932 και πέθανε το 2018 στην Αθήνα στο Περιστέρι. Είδε ως παιδάκι 11-12 ετών τους Γερμανούς να μπαίνουν στο χωριό και να το καίνε, καίγοντας επίσης και το σπίτι του καθώς και το μαγαζί της οικογένειας. Είδε τον γερμανό στρατιώτη «να βάζει την μπούκα» (όπως διηγείτο η γιαγιά μας η Ελένη) του τυφεκίου του στο λαιμό της μάνας του, για να την αναγκάσει να μαρτυρήσει εάν κρύβεται ενήλικος άνδρας στο σπίτι. Πράγματι στο κατώι του σπιτιού φιλοξενούνταν 3 άγγλοι στρατιώτες, μέλη μιας συμμαχικής αποστολής, οι οποίοι όμως είχαν προλάβει και είχαν φύγει προ του ερχομού των Γερμανών. Ο πατέρας μαζί με τους συγχωριανούς του πείνασε κατά την Κατοχή. Έφαγε ψωμί από αλεσμένα βελανίδια καθώς δεν υπήρχε σιτάρι ή κριθάρι. Μάλιστα θυμάμαι τον θείο μου τον Θανάση να μου λέει μια ιστορία ότι οι Ακοβίτες βάλανε φωτιά σε μια δασική έκταση και, αφού «άνοιξε» η περιοχή, καλλιεργήσανε κριθάρι. «Ε αυτό το κριθαρένιο ψωμί που φτιάξαμε ήταν το κάτι άλλο. Ακόμα μου έχει μείνει η γεύση του στο στόμα μου». Ο πατέρας εγκατέλειψε το σχολείο στην β΄δημοτικού, όταν το σπίτι και το μαγαζί κάηκαν από τους Γερμανούς. Παραθέτω μια ιστορία που μας είχε πει για το σχολείο: « Το δυσκολότερο πράγμα για μένα ήταν όταν έπρε-

Μαγαζί Στυλ. Παυλάκη «η Πηγή. πε να μάθω την ώρα. Μας ζωγράφιζε στον πίνακα η δασκάλα ένα ρολόϊ. Μας έλεγε για τον μικρό και τον μεγάλο δείκτη. Μην κοιτάς τα σημερινά παιδιά. Τα ξέρουν όλα πριν πάνε καλά -καλά σχολείο. Εμείς δεν είχαμε ξαναδεί ρολόϊ. Εγώ με το «ΚΑΙ» καλά τα πήγαινα. Στο «ΠΑΡΑ» δεν ήξερα που παν τα τέσσερα. Δεν το καταλάβαινα καθόλου». Μετά την καταστροφή από τους Γερμανούς, χωρίς σπίτι, χωρίς μαγαζί, στον δρόμο όπως λέμε, ο πατέρας μας αναγκάστηκε να φύγει στην Καλαμάτα με όλη την οικογένεια, για να μείνει μαζί με την αδελφή του την Κωνσταντίνα, η οποία ήταν παντρεμένη και έμενε στην Καλαμάτα. Εκεί ο πατέρας δούλεψε μαζί με την οικογένειά του στα ρύζια. Ο ίδιος έλεγε ότι δεν υπήρχε χειρότερη δουλειά. “ήμουν σκυμμένος όλη την ημέρα - μέχρι τα γόνατα στο νερό -, έτρεμα από το κρύο και οι βδέλλες κολλούσαν πάνω στα πόδια μου και μου ρούφαγαν το αίμα». Δεν μπόρεσε να αντέξει πολύ και αποφάσισε ότι έπρεπε να μάθει κάποια τέχνη. Τότε μπήκε ως κάλφας (δηλ. ως μαθητευόμενος) σε τσαγκαράδικο για να μάθει την τέχνη του

Ο πατέρας στο Πυροβολικό ως οδηγός φορτηγού.

τσαγκάρη. Τέχνη που υπηρέτησε σε όλη του την ζωή, και η οποία ήταν πραγματικά όλη του η ζωή. Κυριολεκτώ όταν λέω ότι ήταν ένας τέλειος μάστορας σε αυτό που έκανε. Έκανε πράγματα που άλλοι τσαγκάρηδες δεν μπορούσαν να τα κάνουν. Έφτιαχνε γερό παπούτσι που κρατούσε για πολλά χρόνια. Θυμάμαι που έδινε κάθε χρόνο μερικά ζευγάρια παπούτσια στον Ακοβίτικο Σύλλογο για την χοροεσπερίδα του, για την λαχειοφόρο αγορά. Ο πατέρας έκανε το στρατιωτικό του στο Πυροβολικό στην Θήβα και στις Σέρρες. Ηταν εκπαιδευτής σε αυτοκίνητο-φορτηγό. Επειδή εξ ιδιοσυγκρασίας ο πατέρας είχε ήπιο χαρακτήρα, με μεγάλη υπομονή, ήταν πολύ αγαπητός στους εκπαιδευόμενους φαντάρους, οι οποίοι τον προτιμούσαν σε σχέση με άλλους εκπαιδευτές. Μάλιστα, μια φορά είχε σχηματιστεί ουρά μπροστά από το φορτηγό του πατέρα, ενώ μπροστά από το φορτηγό του άλλου εκπαιδευτή δεν υπήρχε κανένας. Αυτό έκανε εντύπωση σε έναν λοχαγό του στρατοπέδου, ο οποίος φέρεται να είπε: «Μα καλά, τι έχει αυτός ο Παυλάκης; Μέλι;» Μετά τον Στρατό εγκα-

ταστάθηκε στο Περιστέρι, επειδή εκεί ζούσαν και άλλοι Ακοβίτες, όπου και αγόρασε οικόπεδο, έχτισε σπίτι και άνοιξε το μαγαζί του, στην αρχή ένα μικρό τσαγκαράδικο, και με τα χρόνια το έκανε βιοτεχνία κατασκευής υποδημάτων. Το 1965 παντρεύτηκε την Ελένη Ραβάνη, κόρη του Ιωάννη Ραβάνη, Ακοβίτη που ζούσε στην Καλαμάτα και ήταν καλλιεργητής λαχανικών. Παντρεύτηκαν μετά από προξενιό και την έφερε στην Αθήνα. Ο πατέρας μου έκανε τρία παιδιά, την Παναγιώτα, την Σοφία, και τον Παναγιώτη, που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στο Περιστέρι. Η Παναγιώτα παντρεύτηκε τον Ανδρέα Παναγόπουλο και έχουν κάνει δύο παιδιά, τον Θοδωρή και την Στελλίνα. Η Σοφία παντρεύτηκε τον Σπύρο Ζαμπέλη και έχουν κάνει ένα παιδί, την Μαριαλένα. Ο Παναγιώτης παντρεύτηκε την Ακριβή Παπαρέπα, και έχουν κάνει τρία παιδιά, τον Έκτορα-Στυλιανό, την Πολυξένη και την Ελένη. Ο Παναγιώτης έλεγε από μικρός ότι έπρεπε να πάρει γυναίκα με ρίζες ακοβίτικες όπως έκανε ο πατέρας και ο παππούς. Έφθασε πολύ κοντά στο να το επιτύχει με μια καλή κοπέλα εξ Ακό-

Πόσο θα ήταν σκληρό να πεθάνω χωρίς να αφήσω τον κόσμο κάπως καλύτερο περνώντας απ' αυτόν Αβραάμ Λίνκολν AKOBITIKA NEA | 35

Οικογένεια Στυλιανού Παυλάκη

Ο πατέρας με την πρώτη μηχανή στον Άκοβο βου, αλλά τελικά δεν προέκυψε. Τελικά η τύχη τού επεφύλασσε σύζυγο από την Λαμία, η οποία όμως εκ του πατέρα της έχει ρίζες αρκαδικές. Οπότε εν μέρει εκπληρώθηκε αυτό που ως παιδί είχε κατά νου. Ο πατέρας ήταν δεμένος με τον Άκοβο και μας μετάγγισε την αγάπη για την γενέτειρά μας. Έτυχε να είναι αυτός που έφερε την πρώτη μοτοσυκλέτα στον Άκοβο.

Ήταν μια μηχανή BMW, για την οποίαν μας μιλούσε με καμάρι. Ήταν περήφανος για το χωριό του, «το μικρό Παρίσι» όπως το έλεγε, το επισκεπτόταν δε κάθε Αύγουστο ανελλιπώς. Κάθε χρόνο τον Αύγουστο που έκλεινε το μαγαζί του, πηγαίναμε οικογενειακώς στον Άκοβο και μέναμε για 20-30 ημέρες. Βοηθούσε και το γεγονός ότι οι παππούδες από την πλευρά της μητέρας μου έμεναν στην Καλαμάτα και για τον λόγο αυτό, κάθε 2-3 ημέρες πηγαίναμε Καλαμάτα είτε για μπάνιο είτε για ψώνια, αλλά πάντα για να επισκεφθούμε τους παππούδες, να φάμε μαζί τους, και αυτοί να δούν και να χαρούν τα εγγόνια τους. Έχουμε συνδυάσει τον Άκοβο και την Καλαμάτα με όμορφες αναμνήσεις της παιδικής μας ηλικίας. Οι αναμνήσεις αυτές είναι έντονες και θα παραμείνουν σε

Οικογένεια Ανδρέα Παναγόπουλου & οικογένεια Παναγιώτη Παυλάκη. Επίσης η Ελένη Παυλάκη και η ανεψιά Μαριαλένα 36 | AKOBITIKA NEA • 2020

Οικογένεια Παναγιώτη Παυλάκη

Οικογένεια Σπύρου Ζαμπέλη όλην μας την ζωή. Αναμνήσεις από παππούδες, από αγαπημένους θείους και θείες (Θανάσης, Γαλάτεια, Παναγούλα, Σταυρούλα), αναμνήσεις από θάλασσα και από βουνό. Αναμνήσεις από τον Άκοβο από τότε που ακόμα δεν είχε ύδρευση, και πηγαίναμε στην βρύση του χωριού και γεμίζαμε παγούρια και ντεπόζιτα. Αναμνήσεις από τότε που ο δρόμος Γιαννέικα-Άκοβος ήταν χωματόδρομος και που τα κοπάδια από κατσίκια και γαϊδούρια περνούσαν μέσα από την πλατεία του χωριού και μπροστά από την πόρτα του σπιτιού μας.

ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ Του Βασίλη Λ.Τζιαμουράνη

τα μέσα του περασμένου αιώνα, άρχισε να μην μας χωράει ο τόπος μας, το χωριό μας μας. Οι λόγοι πολλοί και γνωστοί κυρίως οικονομικοί. Το συναίσθημα της νοσταλγίας είναι ριζωμένο στην ψυχή μας στην ίδια μας τη φύση και παρατηρείται όχι μόνο στον άνθρωπο αλλά και στον κόσμο των ζώων και των πτηνών. Ξενιτεμένοι είμαστε όλοι εμείς, αφού δεν ζούμε μόνιμα στον Άκοβο και ζούμε είτε στην Αθήνα, Καλαμάτα ή μετανάστες στην Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία... Έχουμε συνειδητοποιήσει την έλλειψη της πατρικής μας γης, την απουσία των δικών μας, συγγενών, συγχωριανών και φίλων. Σκληρή είναι η στιγμή του αποχωρισμού. Πιστή απεικόνιση αυτής της τραγικής πραγματικότητας περιγράφει ο ποιητής Αλ. Ράλλης: «Στην πόρτα στέκει η μάνα μου και το άσπρο της αχείλι Σα φύλλο, τρεμοσείνεται, σαν ψάρι που σπαράζει Η αδερφούλα μου, « Έχε γεια» μου λέει με το μαντήλι Μια το σαλεύει κι έπειτα στα μάτια της το βάζει Και ο αδερφός ως τη γωνιά του δρόμου με πηγαίνει Με πρόσωπο σα χαρωπό, μ’ αθόλωτα τα μάτια....» Το σκηνικό έκλεισε για ν’ ανοίξει η αυλαία μετά από πολλά χρόνια, ίσως και ποτέ για μερικούς. Όλοι σιωπηλά ορκίστηκαν να δουλεύσουν σκληρά , να επενδύσουν και στον τόπο τους ,όπως το χωριατόπουλο που έφυγε για την μεγάλη πόλη της ξενιτειάς και κάποιος ηλικιωμένος τον συμβούλεψε: - «Τώρα παιδί μου θα’ χεις να ταξιδέψεις σε μεγάλο κι επικίνδυνο ωκεανό. - «Το ξέρω» είπε το παιδί και βγάζοντας από την τσέπη του την Αγία Γραφή και την εικόνα της Θεοτόκου πρόσθεσε: «Όμως έχω πυξίδα και θα μου δείχνει το σωστό δρόμο. Μου την έδωσε η μητέρα μου.» Ήταν ο κατόπιν Εθνικός Ευεργέτης Ριζάρης! Πέντε, δέκα, είκοσι, πενήντα χρόνια μακριά από τον τόπο μας. Τόσα και τόσα χρόνια νοσταλγίας. Ξένος που γεύεται τον απρόσωπο κοινωνικό περίγυρο. Ο καημός της ξενιτειάς είναι βαρύς για τον ξενιτεμένο που του πληγώνει και του σημαδεύει τη ζωή.

Και αντί λόγω του χρόνου να αμβλυνθούν και να ξεθωριάσουν από την μνήμη οι θυμήσεις του χωριού, άλλο τόσο πιο βαθιά τον κάνουν να νιώθει συνδεδεμένος και ριζωμένος με την πατρογονική ρίζα και την νοσταλγία. Τρέφεται με όνειρα κι ελπίδες και ανυπόμονα προσμένει την “Άγια” μέρα της επιστροφής, που δυστυχώς όμως δεν έρχεται για όλους. Η δημοτική ποίηση την ξενιτιά την θεωρεί σαν την μεγαλύτερη δυστυχία, σαν τη θλιβερότερη μοίρα του ανθρώπου και γι’ αυτό ο ξενιτεμένος πρέπει να φοράει διαρκώς μαύρα ρούχα. Μαρτύριο είναι η ξενιτιά και για τη μάνα, πατέρα, γυναίκα... Το παρακάτω λαϊκό τραγούδι προσπαθεί να το περιγράψει: «Την ξενιτιά, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη, τα τέσσερα τα ζύγησαν, βαρύτερα είν’ τα ξένα. Ο ξένος εις την ξενιτειά πρέπει να βάλει μαύρα, για να ταιριάζει η φορεσιά με της ψυχής τη λάβρα.» Σε όλους σχεδόν τους ξενιτεμένους από τα χωριά μας και τα πατρικά μας σπίτια, αν μπορούσαμε να ανοίξουμε την καρδιά τους θα διαπιστώναμε πως δεν πάψαμε ούτε στιγμή να τα αναπολούμε και να θυμόμαστε τον τόπο μας, την ιστορία, τα έθιμα, τις παραδόσεις του, τις φυσικές ομορφιές του. Σήμερα όλα σχεδόν είναι αλλιώτικα. Εσύ γερο-Άκοβε. Θεέ μας και πατέρα, είσαι η σημαία μας στης ξενιτειάς τα μέρη, όσος καιρός και αν πέρασε στα ξένα εδώ πέρα, η επιστροφή σε σένανε τον λυτρωμό θα φέρει.» Και βέβαια τα πιο αγαπημένα τους πρόσωπα, τη γυναίκα του (αν ήταν παντρεμένος), τη μάνα, τον πατέρα, την αδερφή, τον αδερφό, τους συγγενείς, τους φίλους, τους συγχωριανούς ή ακόμα και την αγαπημένη που πολύ πιθανόν περιμένει ακόμα, παρά τις πιέσεις των δικών της, για να παντρευτεί. «Με πήρε το παράπονο, γύρισα στην πατρίδα Και γύρισα στο σπίτι μου και στα γεννητικά μου Δε βρίσκω τον πατέρα μου, τη δόλια μου τη μάνα Που μ’έλουζε και μ’άλλαζε πέντε βολές το μήνα Φωνάζω μιά φωνάζω δυό, καμιά δεν απλογιέται Δε βρίσκω τους γειτόνους μου και τις γειτονοπούλες Οπού’παιζα τες Κυριακές και χόρευα το Πάσχα. Δεν βρίσκω μοσχοστάφυλο,κρασάκι σαν το γαίμα Αναθεμά σε ξενιτιά και ανάθεμα στα ξένα Που ξεγελούν τα μάτια μου και κάθονται στα ξένα Αλησμονούνε τα παιδιά, αδέρφια και ξαδέρφια.»

Ο τόπος δεν πεθαίνει όταν οι άνθρωποι φεύγουν, πεθανει όταν οι άνθρωποι πάψουν να τον αγαπούν AKOBITIKA NEA | 37

Η παλαιά κατεδαφισθείσα Εκκλησία. Και όταν φτάνει εκείνη η πολυπόθητη ημέρα της επιστροφής στο χωριό όλα αυτά που ονειρευόταν ότι θα δει και θα ζήσει πάλι “σαν τον παλιό καλό καιρό”, δυστυχώς δεν υπάρχουν. Διαπιστώνει με μεγάλο πόνο και πολλή πίκρα, αλλά και έκπληξη μαζί, ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει αλλά και τίποτε δεν του θυμίζει κάτι από τα παλιά. Το σπίτι, αν δεν έχει μισογκρεμιστεί ή γκρεμιστεί, με τους κήπους είναι εκεί, όμως πνιγμένους από βάτα, μπλεζίνες και αγκάθια. Ο κισσός ανεμπόδιστος πλέον έχει κατακλύσει κάθε χώρο κι έχει μπει μέσα στο σπίτι. Η αυλή χορταριασμένη και δυσκολοδιάβατη, για να μπει κάποιος στο κλειδαμπαρωμένο και ρημαγμένο το πατρικό σπίτι και γενικά είναι αισθητή η έλλειψη φροντίδας από ανθρώπινο χέρι: «Η ερημιά απλώνεται στα μουχλιασμένα σπίτια. Κρεμάστηκαν τα ξύφυλλα, χωρεύουν πέρα δώθε Οι σκουριασμένες σιδεριές μονότονα κινούνται Και μοιρολόγι νεκρικό τραγούδι του θανάτου Ακούγεται στο φύσημα του δυνατού αγέρα.» Δυστυχώς και τ’αγαπημένα πρόσωπα, που θα σε περίμεναν, οι γονείς, οι παππούδες βρίσκονται ήδη στην άλλη τελευταία τους κατοικία... «Τι στο χωριό σου τώρα, πια, να ξαναρθείς, σαν τι θαρρείς, φτωχέ μου, πως θα συναντήσεις; Χορταριασμένους τάφους, μοναχά θα βρεις ξεθωριασμένες, απ’το χρόνο αναμνήσεις.» Αλλά να και κάτι που σε φέρνει χρόνια πίσω και δεν έχει αλλάξει. Το σκολιό, η λιθόκτιστη παραδοσιακή βρύση της Αγίας Σωτήρας, εκεί που μαζευόντουσαν οι νέοι και οι νέες να πάρουν με την βαρέλα ή βίκα το νερό τους ή να ανταλλάξουν κάποιες γλυκές νοηματικές ματιές, και χτυποκαρδούσαν από τον κρυφό “Φτερωτό Έρωτα”. Την βρύση την δροσοστάλαχτη αυτή θα υμνήσει ποιητικά ο ποιητής Γ.Βερίτης: «Την πηγή του χωριού μου με τα λουλούδια γύρω που σκορπούσανε πάντα το λεπτό τους το μύρο. Την πηγή του χωριού μου δεν την έχω ξεχάσει κι ας μ’ασπρίσαν τα τόσα χρόνια που έχουν περάσει. Βραδινές προσευχές των παιδιάστικων χρόνων, που νικούσατε πάντα τον ανθρώπινο πόνο, 38 | AKOBITIKA NEA

με γλυκιά νοσταλγία σας γυρίζω στο νου μου, καθώς πάλι θυμάμαι την πηγή του χωριού μου.» Το καμπαναριό με τις καμπάνες του που μας μάζευε τότε στο σκολιό και την παλαιά εκκλησιά που μας έστελναν χαρούμενα ή λυπητερά μηνύματα. Τη θέση της τώρα έχει πάρει η δεσπόζουσα νεοαναγερθείσα εκκλησιά. Απέναντι ο λοφίσκος του Χαρελά, εκεί πέρασαν τα δώδεκα πρώτα μου χρόνια. Κινηματογραφικά περνούν από μπροστά μου οι σκηνές. Να η νάκα με το μωρό κρεμασμένο στην αγκορτσιά απέναντι στην Βεργατσούλα, με τους ηλιοκαμένους καλλιεργητές που δούλευαν ολημερίς διψασμένοι και μισοχορτασμένοι. Τα τροκάρια και τα γιδοπρόβατα να συνθέτουν μία μοναδική συμφωνική μουσική. Οι μνήμες των παιδικών σου χρόνων σου σφίγγουν την καρδιά, καθώς αναλογίζεσαι ότι όλα αυτά έχουν παρέλθει τελεσίδικα και ταξίδεψαν στο χρόνο χωρίς εισιτήριο επιστροφής. Όσο και να προσπαθεί κάποιος δεν μπορεί ν’αποκοπεί από τις ρίζες του. Αυτό το δέσιμο με τις παραδοσιακές ρίζες μας έχει πολλαπλή σημασία (ψυχολογική, συναισθηματική, πολιτιστική, κοινωνική, εθνική κλπ.) Με την ευκαιρία θα πρέπει να τονιστεί ότι, η γενεσιουργός αιτία ίδρυσης των Πατριωτικών Συλλόγων και των αδελφοτήτων στις μεγαλουπόλεις (Αθήνα, Καλαμάτα), στο εξωτερικό, ήταν ο καημός του ξενιτεμένου και η ψυχική του ανάγκη να ακουμπήσει σε ένα τοπικιστικό-πολιτιστικό υπόβαθρο που σου θυμίζει τον γεννήτορα τόπο και τις παραδόσεις του. Σήμερα που κυριαρχεί το πνεύμα της παγκοσμιοποίησης, της αλλοτρίωσης των πάντων, της περιθωριοποίησης των ιδανικών και αξιών, “να μάθουμε στα παιδιά μας να αγαπάνε το χώμα που τους γέννησε” κατά την εύστοχη και γεμάτη πατριωτισμό υποθήκη του Ήρωα Μάρκου Μπότσαρη στη γυναίκα του Χρύσω και τα παιδιά του, που για στερνή φορά έβλεπε, στέλνοντάς τους στην ξενιτιά στην Ανγκώνα της Ιταλίας, όσο θα βαστούσε ο Αγώνας. Και η τελευταία μας επιθυμία θα πρέπει να ταυτίζεται με αυτή του μεγάλου μας ποιητή Ανδρέα Κάλβου, που αποτυπώνει στην πρώτη του ωδή: «Ας μη μου δώση η μοίρα μου εις ξένην γην τον τάφο, είναι γλυκύς ο θάνατος. Μόνον όταν κοιμώμεθα Εις την πατρίδα.»

ΣΤΟ ΑΝΗΦΟΡΙ ΕΝΟΣ ΒΟΥΝΟΥ Σαν ανεβαίνω στο βουνό ευφραίνεται η καρδιά μου γίνομαι είκοσι χρονώ και σαλαγώ τα πρόβατα πίσω γυρίζοντας ξανά σε χρόνια παιδικά μου Α. ΤΡΟΥΛΛΟΣ

Αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων στο Μαχαλά Tης Κατίνας ΜαγγανάΛαμπρινίδου

άθε καλοκαίρι, μόλις σουρούπωνε, όλη η γειτονιά μαζευόταν μπροστά στην πόρτα μας (στου Πουλοπαμεινώντα), στη Μουρίτσα και κάναμε ρούγα.Πολλά παιδιά, οι γριές τραγουδούσαν και τα παιδιά χόρευαν. Μετά καθόμασταν στις πέτρες, καθίκλες, και ακούγαμε παλιές ιστορίες. Σε λίγο έρχονταν οι άντρες από το χωριό και οι γυναίκες ρωτούσαν «ποια τα νέα από την πρωτεύουσα»…Εκεί, στη μουρίτσα ήταν: ο Μακεδόνας (Κώστας Σωφρονάς), ο Κοτσαρίλης (Κ.Μενούνος), ο Συκολόγος (Κ.Σωφρονάς), ο Βάγιας (Θανάσης Σωφρονάς), ο Στογλοκώστας…. πολλοί ακόμα κι άλλοι πιο πάνω στην Τικλίτσα…Αξέχαστοι άνθρωποι! Γεμάτο ζωή το χωριό μας! Όταν πρωτοπήγα σχολείο, με μια πάνινη υφαντή τσάντα κι ένα φορεματάκι ραμμένο από τα χέρια της γιαγιάς μου Κωνσταντίνας, κάναμε μάθημα για λίγο καιρό στην Αγία Σωτήρα. Έριχναν τα μωσαϊκά στο σχολείο μας. Μας έδωσαν, λοιπόν το αναγνωστικό και η χαρά μου ήταν μεγάλη! Το μεσημέρι πήγα κατευθείαν στο χωράφι που έκαναν «ζευγάρι» και η γιαγιά μου μου έδωσε μια ντομάτα. Την έβαλα στη σάκα μου κι έφυγα να πάω στην Απάνω Βρύση για νερό. Τι ατυχία όμως…ο γάιδαρος μύρισε την ντομάτα, δάγκωσε την τσάντα και τα ζουμιά λέρωσαν το καινούριο βιβλίο…Κλάμα τότε γιατί το βιβλίο είχε μεγάλη αξία για μας…

1978 Δημοτικό Σχολείο Ακόβου: Σούλης Πολυχρονόπουλος, Κατίνα Μαγγανά.

ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΕΣΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΥΡΩ ΣΑΣ

Ένας λαός που έχει ξεχάσει τις παραδόσεις του, μοιάζει με τον άνθρωπο που έχει χάσει την μνήμη του Φώτης Κόντογλου AKOBITIKA NEA | 39

ΣΩΤΗΡΗΣ ΤΖΑΜΟΥΡΑΝΗΣ 83 ετών, ζωγράφος

Γε ν ν ή θ η κ ε στον Άκοβο και διαμένει στην Καλαμάτα. Είναι γνωστός επαγγελματίας ζωγράφος ανά το πανελλήνιο και εξωτερικό. Τα θέματα των έργων του περιλαμβάνουν κυρίως σκηνές από την Ελληνική Επανάσταση, θαλασσογραφίες και τοπία της Μάνης και της Πελοποννήσου. Εξέχουσα θέση στα έργα του καταλαμβάνουν η γενέτειρά του, ο Άκοβος, και ειδικά στην ιστορική του διάσταση, όπως οι μάχες στην Δραμπάλα, στα κοτρώνια του Λαγοπάτη, η Νεραϊδόβρυση, η βρύση της Αγίας Σωτήρας κ.ά. Οι Ακοβίτες και οι επισκέπτες είχαμε την τύχη να θαυμάσουμε από κοντά έργα του, στα αποκαλυπτήρια του ανάγλυφου πορτρέτου για την Ακοβίτισσα μάνα, γυναίκα, αγρότισσα, στις 11-8-18, σε αίθουσα του Δημοτικού Σχολείου. Στον υπέρ 50ετή καλλιτεχνικό του βίο έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις σε Αθήνα, Πειραιά, Καλαμάτα, και πολλές άλλες πόλεις της Πελοποννήσου. Έχει αποσπάσει το Α' Βραβείο σε πολλές από αυτές, η δε φήμη του έχει ξεπεράσει τά όρια της Ελλάδας και τα έργα του είναι γνωστά ανά την Ευρώπη και αλλού. Η δουλειά του έχει παρουσιαστεί σε έγκυρες εκδόσεις λευκωμάτων της ελληνικής Ζωγραφικής, τα δε παιδιά του και οι δύο εγγονές του έχουν μυηθεί καλλιτεχνικά και πάει «σόι τό βασίλειο».

40 | AKOBITIKA NEA

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΖΑΜΟΥΡΑΝΗΣ Ετών 54, ζωγράφος

Γεννήθηκε στην Καλαμάτα και ζει στο Βερολίνο της Γερμανίας, είναι γνωστός από τα έργα του παγκοσμίως, είναι εκπρόσωπος της Γερμανίας και διεθνώς αναγνωρισμένος ζωγράφος. Από μικρός εμπνεύστηκε σε έργα και χρώματα, μέσα στα οποία γεννήθηκε, αφού ο πατέρας του είναι ο γνωστός Ακοβίτης ζωγράφος Σωτήριος Τζιαμουράνης. Απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης, βρέθηκε, τον Αύγουστο του 1990, στο Βερολίνο και από τότε ζει και δημιουργεί εκεί, όπου ακολούθησε και μεταπτυχιακές σπουδές. Όταν ο Γκονίντο Βεστερβέλε, πρόεδρος των Φιλελευθέρων (FDP) ερωτήθηκε ποιός είναι ο αγαπημένος του πίνακας, απάντησε ο «Νάρκισσος» του Δημήτρη Τζαμουράνη. Ας σημειωθεί ότι δεν γνωρίζει προσωπικά ο πρόεδρος τον Δημήτρη. «Ουσιαστικά δεν κάνω τίποτε άλλο ως ζωγράφος, από το να αποτυπώνω την προσωπική μου ζωή και καθημερινότητα στο ίδιο μου το έργο», έχει πει για τα έργα του. Εμείς ως Έλληνες και Ακοβίτες δεν μπορεί παρά να νοιώθουμε υπερήφανοι για τον Δημήτρη και τον εμπνευστή του πατέρα του Τους ευχαριστούμε θερμά.

Η ζωγραφική είναι πολύ εύκολη όταν δεν ξέρεις να ζωγραφίζεις και πολύ δύσκολη όταν ξέρεις Έντγκαρ Ντεγκάς (Γάλλος ζωγράφος)

ΠΑΡΩΝΥΜΙΑ ΑΚΟΒΙΤΩΝ Αρβάλας = Σωφρονάς Βιργιάννης = Πολυχρονόπουλος Γαρουφαλής = Χριστόπουλος Γιόκας = Χριστόπουλος Γαλάνω = Πολυχρονοπούλου Γελαδάς = Πολυχρονόπουλος Γκιτακογιώργης = Παπαδόπουλος Γκούρλιας = Πολυχρονόπουλος Γκιούλης = Μενούνος Γεωργακέας = Χριστόπουλος Γληγοράκης = Φουσέκης Γλινάς = Σταθόπουλος Γκουμαλάς = Πολυχρονόπουλος Γκάνης = Σιεμέκης Θανασέας = Παπαδόπουλος Κακαβούλης = Τσιχριντζής Κατσαντώνης = Πολυχρονόπουλος Καράγιαννης = Παπαδόπουλος Καμπούρης = Σωφρονάς Καπλάνης = Σωφρονάς Κάρκαλης = Σταθόπουλος Κοτσάφτα = Μπένου Κωλαράς = Σωφρονάς Κωλοτρόκας ή Παλατέρνας = Αθανάσιος Τζαμουράνης του Γεωργ. Κωτσαρέλης = Μενούνος Κοψαλέτρης = ; Κουκος = Γιαννακόπουλος Κοντάϊος = Τζαμουράνης Κουκούδας = Καλογερόπουλος Κουτρουμπής = Τζαμουράνης Κουμαράς = Σπανός Κούτσικας = Παπαγεωργίου Κελεπούρης = Αθανασόπουλος Κοντοθόδωρος = Σωφρονάς

Κουσκούνης = Σωφρονάς Κρεκόνης = Μενούνος Λοχίας = Σωφρονάς Λούλος = Σωφρονάς Ληψής = Χριστόπουλος Λογονάκης = Πολυχρονόπουλος Λώτα = Πολυχρονοπούλου Μακάριος = Πολυχρονόπουλος Μαννίτσα = Τζαμουράνης Μανίκας = Σωφρονάς Μαρτσακώνης = Σωφρονάς Μαστρογκήτας = Βέκκος Μανιάτης = Πουλόπουλος Μακεδόνας = Σωφρονάς Μαστροθύμιος = Σωφρονάς Μαγδαλάς = Αθανασόπουλος Μάης = Σωφρονάς Μαλέος = Πουλόπουλος Μπούζω = Σωφρονά Μπούκουρης = Μενούνος Μπάλας = Ζαφειρόπουλος Μπενομήτσος = Σταματόπουλος Μαστρονικολής = Παπαδόπουλος Μπούκα = Τσιχριντζή Μητράκος = Μήτρος Μπλιώνης = Σωφρονάς Ντανέλλος = Καίσαρης Νταγιάντας = Πολυχρονόπουλος Ντιναράς = Μεταξάς Παναγιώταρος = Χριστόπουλος Παυλής = Μήτρος Πολός = Χριστόπουλος Πουλάκι-Κοντοχαραλάμης = Τζαμουράνης Παναγάκης = Παπαδόπουλος

Πίππης = Φουσέκης Πολυχρονάκης = Πολυχρονόπουλος Ποδάρας = Πολυχρονόπουλος Πιταράς = Πολυχρονόπουλος Ράνης = Τζιαμουράνης Ρεντζέος = Σωφρονάς Σαλάτας = Πουλόπουλος Σαπούνης = Πολυχρονόπουλος Σιούλης = Πουλόπουλος Σούχλος = Χριστόπουλος Σπιρίγγος = Σωφρονάς Σταυρίγκος = Τσιχριντζής Στογλής = Σωφρονάς Σταϊκούλιας = Σωφρονάς Σπηλιάκος = Σωφρονάς Συκολόγος = Σωφρονάς Τσόλακας = Χριστόπουλος Τσογκάκι = Πουλόπουλος Τσόκρης = Πουλόπουλος Τσιαναίος = Σωφρονάς Τριψάνας = Χριστόπουλος Τσαβαλής = Τζαμουράνης Τραχανάς = Τζιαμουράνης Τζουβελάκος = Τζούβελης Τζιράκος = Τζαμουράνης Τζίρος = Σταματελόπουλος Φιλόππης = Σταθόπουλος Φουντούλης = Μπένος Φυκάρι ή Φυκάρης = Μήτρος Φωτάκος = Σωφρονάς Χαρμπίλας = Μεταξάς Χασαπάκος = Πολυχρονόπουλος Ψηλαντής = Αθανασόπουλος Κώστας Χαρ. Πουλόπουλος

Πολλοί έχουν υποστεί πολλές θλίψεις για δυστυχίες που δεν ήρθαν AKOBITIKA NEA | 41

Ιανουάριος 1919

Τελευταία λειτουργία στην Αγία Σοφία

ρόκειται για τη συγκλονιστική ιστορία ενός Κρητικού ιερέα, του παπαΛευτέρη Νουφράκη, ο οποίος, τον Ιανουάριο του 1919, λειτούργησε την Αγία Σοφία έπειτα από 466 ολόκληρα χρόνια. Ο Αρχιμανδρίτης Λευτέρης Νουφράκης υπηρετούσε ως στραΠαπαλευτέρης Νουφρά- τιωτικός ιερέας στην Β΄ Ελληνική Μεραρκης. χία, την μία από τις δύο μεραρχίες που συμμετείχαν, στις αρχές του 1919, στο «Συμμαχικό» Εκστρατευτικό Σώμα στην Ουκρανία. Η ιστορία διασώθηκε από τον Αντώνη Σεβαστάκη, όπως την άκουσε από τον παππού του (βλέπε σχετικό βιβλίο φωτό), ο οποίος υπηρετούσε στην ίδια Μεραρχία. Ενεργώντας υπό τη γαλλική προτροπή ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τα ταραγμένα χρόνια λίγο μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στις αρχές

του 1919, αποφασίζει να συμμετάσχει σε μία παράτολμη ενέργεια αποστολής στη μεσημβρινή Ρωσία (Ουκρανία) ελληνικών στρατευμάτων προκειμένου να συμβάλουν στην καταστολή της επανάστασης των μπολσεβίκων. Η αποστολή αυτή του Βενιζέλου είχε συνδυασθεί με τις εθνικές μας διεκδικήσεις στην Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία, επιλογές που δεν ευοδώθηκαν, ύστερα μάλιστα και από τη Μικρασιατική Καταστροφή, που ακολούθησε! Τελικά, οι συνολικές απώλειες του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στη μεσημβρινή Ρωσία ανήλθαν σε 398 νεκρούς και 657 τραυματίες. Σε αυτό το εκστρατευτικό σώμα, το οποίο αποτελούσαν η 2η και η 13η Μεραρχία του Α΄ Σώματος Στρατού, συμμετείχε, ως στρατιωτικός ιερέας της 2ης Μεραρχίας, και ο παπα-Λευτέρης Νουφράκης από τις Αλώνες Ρεθύμνου. Η μεταφορά των ελληνικών δυνάμεων (2η και 13 Μεραρχία) άρχισε στις 2 Ιανουαρίου 1919, ενώ η 1η Μεραρχία παρέμεινε στην Καβάλα αναμένοντας διαταγές. Η 2η Μεραρχία στον δρόμο προς την Ουκρανία στάθμευσε για λίγο στην Κωνσταντινούπολη, η οποία, εκείνη την περίοδο, βρισκόταν υπό το καθεστώς «συμμαχικής επικυριαρχίας». Καθώς φαίνεται, στη διάρκεια του πλου προς την Πόλη, τόσο ο παπα-Λευτέρης όσο και διάφοροι αξιωματικοί

Όσο πιο μεγάλη είναι η τρικυμία τόσο πιο ψηλά πρέπει να στέκει ο καπετάνιος 42 | AKOBITIKA NEA

καταλήφθηκαν από τη μεγάλη νοσταλγία που γεννά σε κάθε Έλληνα η Κωνσταντινούπολη! Υπό την εντονότατη συναισθηματική επιρροή που προκαλούσε η ιδέα της Πόλης στους Έλληνες στρατιώτες, συνελήφθη η ιδέα να λειτουργήσουν στο σύντομο διάστημα της εκεί παραμονής τους τον αλειτούργητο ναό της Αγίας Σοφίας, που, ως γνωστόν, λειτουργούσε ως τζαμί. Την ιδέα του παπα-Λευτέρη Νουφράκη δεν άργησαν να εγκολπωθούν και μερικοί Έλληνες αξιωματικοί, μεταξύ των οποίων ο ταξίαρχος Φραντζής, ο ταγματάρχης Λιαρομάτης, ο λοχαγός Σταματίου και ο υπολοχαγός Νικολάου. Το παράτολμο σχέδιό τους ήταν να λειτουργήσουν την Αγία Σοφία, έπειτα από 466 ολόκληρα χρόνια! Παρά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες του εγχειρήματος, αλλά και την επικινδυνότητά του, όπως επίσης και τον κίνδυνο να δημιουργηθεί πολιτικό επεισόδιο, η «τρέλα» επικράτησε και όλοι έμειναν σύμφωνοι για την εφαρμογή του!

Οι δυσκολίες του εγχειρήματος

Ωστόσο, έπρεπε να λάβουν υπόψη τους και τις αντικειμενικές δυσκολίες που έπρεπε να αντιμετωπίσουν, όπως και τις πιθανές εκείνες που μπορούσαν να φέρουν μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις. Η Αγία Σοφία λειτουργούσε, όπως είπαμε, και ως τζαμί, άρα, εκτός του ότι θα φυλασσόταν καλά, πράγμα που έπρεπε να ληφθεί υπόψη, θα υπήρχε πάντα ο κίνδυνος του να εισέλθουν πιστοί μουσουλμάνοι για να προσευχηθούν. Επίσης, έπρεπε να υπολογίσουν τη σοβαρότητα τυχόν διπλωματικού επεισοδίου, το οποίο μπορούσε να προκληθεί και το πιθανό γεγονός να φέρουν σε πολύ δύσκολη θέση έναντι των Συμμάχων την ελληνική κυβέρνηση και τον ίδιο τον Ελευθερίο Βενιζέλο. Παρ’ όλες αυτές τις απαγορευτικές δυσκολίες, ο παπα-Λευτέρης είχε πάρει την απόφασή του: έστω και μόνος θα το προσπαθούσε. Το συναίσθημα του είχε πάρει τα λογικά! Έτσι, έδειξε μοναδική αποφασιστικότητα στον σκεπτικισμό των συνομιλητών του αξιωματικών. Εγκλωβισμένοι στον ρομαντισμό του εγχειρήματος και οι Έλληνες αξιωματικοί, παρά τις φανερές παρατυπίες, δέχθηκαν να συμμετέχουν. Μάλιστα, ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Λιαρομάτης θα εκτελούσε χρέη ψάλτη, και νεωκόρου ο υπολοχαγός Νικολάου.

«Εισελεύσομαι εις τον οίκον Σου...»

Το πλοίο που μεταφέρει τούς «ήρωές» μας αγκυροβολεί αρόδο. Με μία βάρκα, στην οποία επιβιβάζονται όλοι οι συμμετέχοντες στο σχέδιο, περνούν στη στεριά. Ο Έλληνας βαρκάρης τούς οδηγεί από τον συντομότερο δρόμο στην Αγία Σοφία. Μπροστά στην ανοιχτή πόρτα ο Τούρκος φύλακας κάτι ψέλλισε, ωστόσο, παραμέρισε, μάλλον φοβισμένος από την άγρια ματιά που του έριξε ο ταξίαρχος Φραντζής. Η ομάδα των Ελλήνων εισήλθε τότε στην Αγία Σοφία και σταυροκοπήθηκε. Δίχως να χάσουν καιρό πέρασαν στο εσωτερικό του επιβλητικού ναού και ο παπα-Λευτέρης αναφωνεί: «Εισελεύσομαι εις τον οίκον Σου, προσκυνήσω προς ναόν άγιόν σου εν φόβω...». Αμέσως μετά, εντοπίζει ένα μικρό τραπεζάκι και το τοποθετεί εκεί που βρισκόταν η Αγία Τράπεζα και το Ιερό. Βγάζει από την τσάντα του τα της Θείας Λειτουργίας, φορά πετραχήλι και με ανείπωτη ένταση και συγκίνηση αρχίζει τη Θεία Λειτουργία. «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων». «Αμήν», αποκρίνεται ο ταγματάρχης Λιαρομάτης, και η Θεία Λειτουργία στην Αγία Σοφία έχει αρχίσει. Όλοι οι συμμετέχοντες είναι συγκλονισμένοι... Τα ελληνικά υψώνονται ως τον περίτρανο τρούλο και στροβιλίζονται στον αέρα. Επικρατεί απίστευτη ένταση και όλοι παρακαλούν, εδώ που έφθασαν τα πράγματα, να καταφέρουν να ολοκληρώσουν αισίως τη Θεία Λειτουργία. Η ώρα περνά και ο ναός αρχίζει να γεμίζει με Τούρκους, οι οποίοι δεν μπορούν αρχικά να ξεκαθαρίσουν τι ακριβώς συμβαίνει και παρακολουθούν αποσβολωμένοι. Παρά την ένταση, που έχει φθάσει στο απροχώρητο με την είσοδο των Τούρκων στην Αγία Σοφία, η λειτουργία προχωρά κατά το Τυπικό. Τίποτα δεν επισπεύδεται, τίποτα δεν παραλείπεται, τίποτα δεν παρεκβαίνει μιας τυπικής Θείας Λειτουργίας. Στο μεταξύ, η εκκλησία έχει γεμίσει με Τούρκους. Ανάμεσά τους βρίσκονται και έκπληκτοι επίσης Έλληνες της Πόλης, οι οποίοι προσπαθούν να καταλάβουν τι συμβαίνει, αλλά και να κρύψουν την απρόσμενη συγκίνησή τους, ενώ ο παπα-Λευτέρης συνεχίζει το «Κύριε ελέησον»! Η λειτουργία ολοκληρώνεται δίχως να συμβεί κάτι ιδιαίτερο από αντιδράσεις, πέρα από τις μεγάλες απορίες που δημιούργησε στους παρευρισκομένους.

Το φως της αλήθειας όσους δεν φωτίζει τους τυφλώνει AKOBITIKA NEA | 43

Η αποχώρηση Στην αποχώρηση, ωστόσο, η ατμόσφαιρα έχει αρχίσει να ηλεκτρίζεται όταν οι Τούρκοι συνειδητοποιούν τι έχει συμβεί και αρχίζουν να κινούνται απειλητικά εναντίον των Ελλήνων αξιωματικών. Την τελευταία στιγμή, λίγο πριν η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο, εμφανίζεται ένας Τούρκος αξιωματούχος με συνοδεία και συνιστά στο πλήθος να απομακρυνθεί και να αφήσει τους Έλληνες να περάσουν, εκτελώντας προφανώς εντολές που κρίθηκε ότι είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας, το οποίος δεν ήταν εκείνη τη στιγμή να λιντσαριστούν οι Έλληνες αξιωματικοί μέσα στην Αγία Σοφία. Έτσι κι αλλιώς, έλαβαν υπόψη ότι στα ανοιχτά της πόλης υπήρχαν δύο ετοιμοπόλεμες ελληνικές μεραρχίες, όπως και το γεγονός ότι η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν ουσιαστικά υπό την επικυριαρχία των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στους οποίους βέβαια δεν συμπεριλαμβάνονταν οι Τούρκοι. Έτσι, το πλήθος απρόθυμα υποχώρησε και ανοίχθηκε ένας διάδρομος, μέσα από τον οποίο προχώρησαν ο παπα-Νουφράκης και οι άλλοι αξιωματικοί, προκειμένου να εγκαταλείψουν την Αγία Σοφία και να κατευθυνθούν προς την προκυμαία, εκεί που τους περίμενε η βάρκα. Στη διαδρομή προς την προκυμαία τούς επιτέθηκε ένας μεγαλόσωμος Τούρκος, ο οποίος πήγε να χτυπήσει τον παπα-Λευτέρη με ένα καδρόνι στο κεφάλι. Ευτυχώς, τον βρήκε στον ώμο και στη συνέχεια ο Λιαρομάτης και ο Σταματίου κατάφεραν να αφοπλίσουν τον Τούρκο που ήταν έτοιμος να δώσει το πιο δυνατό και, ίσως, τελειωτικό χτύπημα στον παπά. Έπειτα από λίγο επιβιβάζονται στη βάρκα και φθάνουν στην ασφάλεια τους ελληνικού πολεμικού πλοίου. Το επεισόδιο, ωστόσο, συνεχίστηκε μέσω της διπλωματικής οδού. Οι Τούρκοι προσέφυγαν στους Συμμάχους και οι Σύμμαχοι, με τη σειρά τους, διαμαρτυρήθηκαν σε έντονο ύφος στον πρωθυπουργό της χώρας, Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο τελευταίος αναγκάστηκε να επιπλήξει τον συμπατριώτη και συνονόματό του Κρητικό παπα-Λευτέρη, ωστόσο, σε ιδιωτική βάση, καθώς λέγεται, δεν παρέλειψε να του εκφράσει τον θαυμασμό του! ΠΗΓΗ: «ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ»

Ονομασίες αιγοπροβάτων Για να γνωρίζουμε τι ψωνίζουμε Η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών, όταν πηγαίνει στα κρεοπωλεία για να αγοράσει κρέας, και ειδικά αιγοπρόβειο, αγνοεί τι σημαίνει βεργάδι, βετούλι, ζυγούρι κ.λπ. Αγοράζει στα κουτουρού, όπως λέει ο λαός, και ό,τι του σερβίρει ο κρεοπώλης! Γι’ αυτό, παραθέτουμε παρακάτω τις διάφορες ονομασίες των αιγοπροβάτων, που έχουν σχέση κυρίως με την ηλικία των, ώστε να ξέρει ο καθένας τι να ζητάει, προκειμένου να ικανοποιεί τις... ορέξεις του!

ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΓΙΔΟΠΡΟΒΑΤΑ:

Βετούλι = κατσικάκι ενός χρόνου Βεργάδι = κατσίκι 2-3 χρόνων Μπερνάκι = αρνί ενός χρόνου Ζυγούρι = αρνί δύο χρόνων Κριάρι = αρσενικό πρόβατο Τράγος = αρσενικό γίδι Γκεμέμι - Μουνούχι (μονοιχισμένο) τραγί (Σημείωση: Όπως μας είπαν κτηνοτρόφοι, το καλύτερο και νοστιμότερο κομμάτι για μαγείρεμα είναι το αριστερό μπροστινό μέρος του βεργαδιού. Θεωρείται το πιο καθαρό και γλυκό κομμάτι, γιατί το βεργάδι κοιμάται με το δεξιό μέρος και πλακώνεται!)

ΘΗΛΥΚΑ ΓΙΔΟΠΡΟΒΑΤΑ:

Κατσικάδα ή Βετούλα = κατσικάδα ενός χρόνου Βεργάδα = 2 χρόνων και πάνω κατσικάδα Στερφόγιδα = τριών χρόνων και πάνω Μπερνάκα = αρνάδα ενός έτους Μηλιώρα = αρνάδα 1-2 χρόνων Στερφομιλιώρα = πάνω από 2 χρόνων αρνάδα Γκιόσα = προβατίνα μεγάλη

Πάντα είναι κατάλληλος χρόνος για να κάνεις αυτό που είναι σωστό 44 | AKOBITIKA NEA

Ιστορικά ΦΕΚ για τον Άκοβο ΦΕΚ 55/31-3-1903.

ΦΕΚ 218/9-11-1905.

ΦΕΚ 12/9-3-1876. ΦΕΚ 41/10-10-1869.

...............................

ΦΕΚ 177/2-8-1903.

AKOBITIKA NEA | 45

ΦΕΚ 668/Τευχος Δευτερο/12-11-1992.

ΦΕΚ 200 Α/29-11-1994.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕ:

•Τ ην Ελληνική Γλώσσα •Τ η δραχμή (το πρώτο παγκόσμιο νόμισμα - Britannica) •Τ ην Παιδεία - Φιλοσοφία - Διάλογο («Σχολές») •Τ ο Εμπόριο - Ναυτιλία •Τ ο 12θεο του Ολύμπου •Τ α Μαντεία ως Δίκτυο (Internet) •Τ ις Αμφικτιονίες •Τ ο Θέατρο - Μουσική - «Κουλτούρα» •Τ ην ένδυση (χλαμύδα κ.λπ.) •Δ είπνα - Συμπόσια («Δειπνοσοφιστές») •Τ η Δημοκρατία •Τ ους Ολυμπιακούς Αγώνες

46 | AKOBITIKA NEA

ΞΕΡΟΥΜΕ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ; Toυ Αντώνη Γ. Σωφρονά Αγαπητοί/ές συντοπίτες Ακοβίτες/ισες.

λοι και όλες που ζούμε ή καταγόμαστε γνωρίζουμε το χωριό μας τον Άκοβο, τον αγαπάμε τον πονάμε και θέλουμε να είναι ένας τόπος που μας κάνει να αισθανόμαστε καλοδεχούμενοι και μας καλοδέχεται. Τα όρια του χωριού μας όπως μας τα είπαν οι γονείς μας και όπως πιστεύουμε όλα τα χρόνια ότι είναι, δεν είναι έτσι. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια ύστερα από μια τυχαία συγκυρία άλλαξε αυτό που γνωρίζουμε οι περισσότεροι για το χωρίο μας Όμως τελικά μετά από αγώνα ετών καταλήξαμε ότι το 1986 χρονιά σταθμός καθορίστηκαν τα όρια του χωριού μας και τα χαρακτηριστικά του με Νόμο του Κράτους. Δυστυχώς και εγώ το έμαθα το 2016 όταν απευθύνθηκα στην Πολεοδομία του τότε Δήμου για να εκδόσω μία άδεια για να αντικαταστήσω τα ελενίτ στη σκεπή. Τότε δυστυχώς πληροφορήθηκα με μεγάλη μου έκπληξη από τον Δήμο Μεγαλοπόλεως ότι δεν είναι αυτοί αρμόδιοι, παραπέμποντάς με στο Δασαρχείο διότι η οικία μου «… ευρίσκεται εκτός ορίων του Οικισμού του Ακόβου». Μετά από 38 έτη, που όλοι γνωρίζαμε στο χωριό ότι οι ιδιοκτησίες μας είναι εντός οικισμού, τελείως τυχαία πληροφορήθηκα ότι πολλές ιδιοκτησίες μεταξύ των οποίων και η δική μου είναι πλέον εκτός Οικισμού με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Το οικόπεδό μου που πίστευα ότι βρίσκεται εντός των ορίων του χωριού μας βρίσκεται στην πραγματικότητα εκτός και μέχρι τότε που έχτισα το σπίτι βρισκόταν εντός των ορίων (Κοινοτική άδεια 1978). Η υπόθεση είναι δυστυχώς γνωστή στο Δήμο Μεγαλοπόλεως και στην Τοπική Κοινότητα Ακόβου από το 1986 όταν επί Νομαρχίας κου Νιώ-

Τα όρια του Οικισμού του Ακόβου όπως είναι σήμερα. τη καθορίστηκαν κα τροποποιήθηκαν τα όρια του Ακόβου όπως και των περισσότερων οικισμών και χωριών στην Αρκαδία με θλιβερά αποτελέσματα για το χωριό μας. Η υφιστάμενη πλέον κατάσταση θα πρέπει να απασχολήσει όλο το χωριό καθώς μεγάλος αριθμός ιδιοκτησιών συγχωριανών μας ευρίσκονται εκτός του οικισμού Ακόβου. Όπως προκύπτει από την απόφαση του τότε Νομάρχη καθορίστηκαν τα όρια και ορίστηκε κατηγορία στην οποία ανήκει ο Άκοβος χωρίς να

Στο φαγητό που δεν τρως, μην ρίχνεις αλάτι AKOBITIKA NEA | 47

ληφθεί καμία απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου και στη συνέχεια αφού δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και έγινε Νόμος του Κράτους, κοινοποιήθηκε στο χωριό μας και κανείς δεν μας ενημέρωσε ή ίσως δεν θέλησε ποτέ να μας ενημερώσει επισήμως. Μέχρι σήμερα παρότι έχω προσφύγει επανειλημμένως στην Κοινότητα , το Δήμο Μεγαλοπόλεως, την Περιφέρεια Πελοποννήσου καθώς και το Υπουργείο Εσωτερικών όλα παραμένουν στον αέρα αφού η Διοίκηση του Δήμου μας και οι εκπρόσωποί μας δεν κάνουν τις απαιτούμενες ενέργειες. Μόνο θα ήθελα να φανταστείτε τι θα συμβεί σε μία περίπτωση φυσικής καταστροφής (κατολίσθησης – σεισμού – φωτιάς κλπ) όπως η τελευταία φωτιά που κατέστρεψε τμήματα και αγροκτήματα του χωριού μας και θα έρθει το κράτος αρωγός στους πληγέντες αλλά ίσως και μόνο σε όσους είναι εντός των ορίων του χωριού. Κανένας δυστυχώς δεν μας εξασφαλίζει τι θα συμβεί ή αν θα μας βοηθήσει αν βρεθούμε στην δυσάρεστη αυτή θέση. Και το παράδοξο συνεχίζεται ακόμη και σήμερα με τη σημερινή ηγεσία του Δήμου να κωφεύει και να ρίχνει το θέμα στις καλένδες των έργων που θα χρηματοδοτηθούν κάποια στιγμή στο μέλλον για διόρθωση ; των λαθών που έγιναν και να εντάξουν και το θέμα μου. Δυστυχώς υφίσταται θέμα μόνο για δύο ιδιοκτησίες και για το υπόλοιπο χωριό θεωρείται μικρής έως ελάχιστης σημασίας. Ενδεικτικά ο Μαχαλάς στην μία πλευρά του χωριού από του Δημοσθένη που ήταν το τέλος του οικισμού επί της επαρχιακής οδού συρρικνώθηκε και πήγε στου Βασίλη Καίσαρη 300 μέτρα λιγότερο και τα ακίνητα που βρίσκονται στην είσοδο από την άλλη μεριά μετά του Κώστα του Τζιαμουράνη είναι εκτός οικισμού και ουδείς ενδιαφέρεται Όλοι όμως γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αρκετές ιδιοκτησίες οι οποίες βρίσκονται από το 1986 εκτός των ορίων του οικισμού αλλά τα τελευταία χρόνια πήραν ΑΔΕΙΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ ως ΕΝΤΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ! σύμφωνα με ποιο Νόμο άραγε;; και με την συμβολή ; ατόμων που γνώριζαν αλλά δεν ήθελαν να το κοινοποιήσουν στο χωριό. Η απάντηση του Δήμου τότε αλλά και σήμερα ακόμη είναι «…έτσι γινόταν τότε…» και «…θα φροντίσουμε να εντάξουμε την διόρθωση ….» και «… ότι δεν

έγινε τριάντα τόσα χρόνια θέλετε να το λύσω εγώ τώρα ;…» και χωρίς βεβαίως καμία δέσμευση χρονική και πολιτική. Το γεγονός ότι μέχρι πρότινος η Περιφέρεια Πελοποννήσου μας ενημέρωσε ότι ενήργησε προς το Δήμο Μεγαλοπόλεως : «…έδωσε κατευθύνσεις σχετικά με τον επανακαθορισμό ή τροποποίηση των ορίων στην περίπτωση που η αρμόδια Υπηρεσία του Δήμου διαπίστωνε λόγους νομιμότητας ή πλάνης περί τα πράγματα. Έως σήμερα δεν μας έχει διαβιβαστεί σχετικός φάκελος που να σχετίζεται με τις αρμοδιότητές μας.» χωρίς αποτέλεσμα, με δυσαρεστεί ιδιαίτερα. Δυστυχώς όμως η απογοήτευσή μου από την πλευρά της Διοίκησης του Δήμου Μεγαλοπόλεως και των εκπροσώπων του χωριού μας είναι μεγάλη και πέρα για πέρα δικαιολογημένη. Γνωρίζουμε όλοι ότι παρέμβαση έγινε προς την Τοπική Κοινότητα του Ακόβου και από τον Σύλλογο Ακοβιτών Αθηνών – Πειραιά «Ο Άγιος Γεώργιος», σχετικά με το θέμα των ορίων του οικισμού όμως απάντηση και πρόοδος και στην περίπτωση αυτή δεν φάνηκε. Δικαίως αναρωτιέμαι γιατί ; Όπως αντιλαμβάνομαι δυστυχώς, η Τοπική Κοινότητα και ο Δήμος δεν σκοπεύουν να απαντήσουν ούτε βεβαίως ο Δήμος Μεγαλοπόλεως να προχωρήσει στην επίλυση του προβλήματος το οποίο οι ίδιοι δημιούργησαν χρόνια πριν και το συντηρούν προσπαθώντας με διάφορα προσκόμματα και καθυστερήσεις να ροκανίσουν το χρόνο. Δεν επιθυμώ να μεταθέσω το πρόβλημα που μου δημιούργησε η Πολιτεία στα παιδιά μου και να μην μπορώ να διαχειριστώ εγώ την περιουσία, που απέκτησα με κόπο και θυσίες λόγω της μη εντάξεως του ακινήτου μου στον Οικισμό. Συνοψίζοντας για άλλη μία φορά τα αναπάντητα ερωτήματά μου επιθυμώ απαντήσεις: γιατί δεν ενημερώθηκαν οι κάτοικοι και Δημότες του Ακόβου για τον καθορισμό των ορίων του Οικισμού, την κατηγοριοποίησή του σε Στάσιμο, Αδιάφορο και Μεσαίο, με ποιο σκεπτικό και βάση ποίας νομοθεσίας συρρικνώθηκε ο Οικισμός αφήνοντας εκτός ορίων του ιδιοκτησίες και γενικά ακίνητα, τα οποία την περίοδο εκείνη υφίσταντο και μάλιστα κατοικούντο νόμιμα έως σήμερα και γιατί δεν κινούνται οι διαδικασίες όπως προτείνει η Περιφέρεια Πελοποννήσου εδώ και χρόνια;

Η προστασία του περιβάλλοντος είναι υπόθεση όλων μας 48 | AKOBITIKA NEA

Ο αγωνιστής Παναγιώτης Προύντζος (πως ξεχάστηκε) Toυ Κώστα Προύντζου (Αντιστράτηγου Π.Σ. ε.α)

Παναγιώτης Προύντζος που, ως καί ο Καποδίστριας, πήγε να τον γνωρίσει από κοντά στο χωριό του το Καρδαρά και να του βγάλει «ετσιθελικά» μία σύνταξη για τα γεράματά του, είναι ο Γενάρχης μιας ολόκληρης «φυλής» Προυντζαίων στην Κεντρική Πελοπόννησο. Οι πρωταγωνιστές του πολέμου και οι εμφύλιες διαμάχες τους παρελαύνουν στο βιβλίο, όχι σαν απλές αναφορές, αλλά με καινούργια κείμενα από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Τεκμηριωμένο και εξαιρετικά καλογραμμένο βιβλίο του θείου μου Φοίβου Προύντζου «Λησμονημένοι Αγωνιστές του 1821. Παναγιώτης Προύντζος και το χρονικό της οικογένείας του», που ήρθε στην ώρα του, πριν από τον εορτασμό του 2021, για να ρίξει μία «πλαγιοσκοπική» ματιά στα συμβάντα. Διαβάζοντας κανείς τις σελίδες του, θα νόμιζε πως η εθνική φαγωμάρα που έκανε τον Δ. Σολωμό σε μία από τις 158 στροφές του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» να γράψει «εάν μισούνται

Απομνημονεύματα Φωτάκου Ο Φωτάκος, πρώτος υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, το επιβεβαίωσε στο βιβλίο του «Βίοι Πελοποννησίων ανδρών», γράφοντας για τον Παναγιώτη Προύντζο: «Κατά τήν εποχή της επαναστάσεως, ο περίφημος και πασίγνωστος εις την περιοχήν καπετάνιος, εφάνη πρόθυμος με όλους τους συγγενείς του, αδελφούς, υιούς, γαμβρούς, ανεψιούς και εγγονούς, συμπληρωμένους εις ογδοήκοντα, να πολεμήσει υπέρ πατρίδος με μεγάλο ζήλον απ’ αρχής μέχρι τέλους αυτής, όπου και έπεσαν άπαντες εκτός τούτον αρχηγόν της οικογενείας. Αι θυσίαι και εκδουλεύσεις της οικογενείας τούτης δεν έχουν σύγκρισιν με καμμίαν άλλην οικογένεια της Πελοποννήσου. Αν

ανάμεσά τους δεν τους πρέπει ελευθεριά», είναι καταγωγική παθογένεια και όχι επείσακτη. Από τα εννέα χρόνια αγώνα για την απελευθέρωση, σχεδόν τα μισά υπήρξαν «αγώνες» με τα όπλα Ελλήνων στραμμένα κατά συν-Ελλήνων. Τρία χρόνια μετά την εξέγερση, η μέχρι τότε μισοαπελευθερωμένη χώρα είχε ήδη δύο κυβερνήσεις αλληλομαχόμενες. Ο Παναγιώτης Προύντζος ήταν ένας από τους πρώτους και μεγάλους καπετάνιους της Κεντρικής Αρκαδίας, από τους μεγαλύτερους τσέλιγκες της περιοχής που με δικά του έξοδα δημιούργησε και συντηρούσε έναν μικρό στρατό από συγγενείς και συγχωριανούς. Στα λημέρια του, πριν από την επανάσταση, έβρισκαν απάγκιο οι «κλέφτες» που έκαναν αργότερα την επανάσταση και στα χρόνια του διωγμού τους οι Κολοκοτρωναίοι εκεί έβρισκαν καταφύγιο. Ήταν κουμπάρος του Νικηταρά αφού είχε βαπτίσει το πρώτο του παιδί τον Νικήτα που πήρε το όνομα του νονού του Με την κήρυξη της επανάστασης, το ένοπλο σώμα του τάχθηκε κοντά στον Γέρο του Μοριά και μαζί του πολέμησε μέχρι το τέλος της, αφήνοντας στα πεδία της μάχης ογδόντα νεκρούς της οικογένειάς του μαζί και τα επτά του παιδιά!! μάλιστα θελήσει τις να τας αντιπαραβάλει με εκείνας των Μαυρομιχαλίων, θα τας εύρει μεγαλυτέρας και περισσοτέρας, εξαιρουμένης μόνο της καταγωγής και του γνωστού τουρκικού τίτλου του Μπάσμπογου, σημαίνοντος τον έχοντα Διοικητικήν εξουσίαν. Αλλά ως προς την θυσίαν την οποίαν έκαστος χρεωστεί να προσφέρει διά την ελευθερίαν της πατρίδος του, ο Προύντζος είναι άξιος παντός επαίνου, διότι προσέφερεν περισσότερα παντός άλλου Πελοποννησίου θύματα χωρία να σημειώσει το εθνικόν ταμείον ούτε οβολόν. Διά τας ολίγας μάλιστα γυναίκας αι οποίαι έμειναν εκ της οικογενείας ταύτης η Κυβέρνησις της Ελλάδος δεν έλαβεν καμμίαν πρόνοιαν. Μόνον ο αείμνηστος Κυβερνήτης έδιδεν εις τον γέροντα ζώντα τότε μικράν σύνταξιν, αλλά αφότου απέθανε ο γέρων, εσκοτώθη δε και ο Καποδίστριας, έμειναν χωρίς να τας ενθυμηθεί πλέον κανείς». AKOBITIKA NEA | 49

Ψήφισμα για περίθαλψη Ο θείος μου, συγγραφέας του βιβλίου, Φοίβος Προύντζος, μετά από μακροχρόνια προσωπική έρευνα σε ιστορικές πηγές, καταθέτει ακαταμάχητα γραπτά ντοκουμέντα, που πιστοποιούν την ιστορική αλήθεια όλων όσα γράφει στις σελίδες του. Μεταξύ αυτών και απόσπασμα πρακτικών της Ε΄ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων (Άργος 19.2.1832), που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Από αυτά προκύπτει ότι με εισήγηση του Θ. Κολοκοτρώνη είχε ληφθεί απόφαση για την περίθαλψη του γέροντα Παναγιώτη Προύντζου. Συγκεκριμένα, πρόκειται για το υπ’ αριθμ. 12 ειδικό ψήφισμα, στο οποίοι αναφέρεται: «Επροβλήθη και ενεκρίθη να προσκληθή η Κυβέρνησις όπως περιθάλψη τον γέροντα Παναγιώτη Προύντζο διά τάς σημαντικάς υπηρεσίας των υπέρ πατρίδος πεσόντων επτά νιών του και άλλων συγγενών του». Αλλά η απόφαση αυτή της Εθνοσυνέλευσης έμεινε στα χαρτιά αφού αναιρέθηκε από την επόμενη (Ιούνιος 1832) ελεγχόμενη από τον Κωλέττη και με πρόεδρο τον Πανούτσο Νοταρά για να εξασφαλίσει ακαταδίωκτο σε δικούς της ανθρώπους, ακύρωσε τις αποφάσεις της προηγούμενης. Έτσι, με μία μονοκοντυλιά σβήστηκε η προσφορά πραγματικών αγωνιστών, επιβεβαιώνοντας για μία ακόμη φορά ότι σ’ αυτό τον τόπο «ό,τι κερδίζεται με αίμα χάνεται από μελάνι».

50 | AKOBITIKA NEA

ΕΛΛΑΣ ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΣΟΥ! ΠΕΘΑΝΑΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ 500 ΚΑΙ 322 π.Χ. Πυθαγόρας, 500 π.Χ., ετών 80, στην εξορία από πείνα Μιλτιάδης, 489 π.Χ., ετών 65, στή φυλακή Αριστείδης, 468 π.Χ., ετών 72, στην εξορία από πείνα Θεμιστοκλής, 461 π.Χ., ετών 66, στην εξορία Αισχύλος, 456 π.Χ., ετών 69, στην εξορία Περικλής, 429 π.Χ., ετών 66, παραιτήθηκε λόγω κατηγορίας Φειδίας, 429 π.Χ., ετών 66, στη φυλακή Αναξαγόρας, 428 π.Χ., ετών 72, στην εξορία Ηρόδοτος, 426 π.Χ., ετών 59, στην εξορία Ικτίνος, 420 π.Χ., στην εξορία Σοφοκλής, 406 π.Χ., ετών 90, στην εξορία από πείνα Ευριπίδης, 406 π.Χ., ετών 74, στην εξορία Αλκιβιάδης, 404 π.Χ., ετών 48, στην εξορία Σωκράτης, 399 π.Χ., ετών 71, ήπιε το κώνειο Θουκυδίδης, 396 π.Χ., ετών 64, στην εξορία Αριστοφάνης, 385 π.Χ., ετών 61, στην εξορία από πείνα Πλάτων, 347 π.Χ., ετών 80, στην εξορία Ισοκράτης, 338 π.Χ., ετών 99, στην εξορία Δημοσθένης, 322 π.Χ., ετών 62, πήρε δηλητήριο Αιτία θανάτου; Ο φθόνος και η αχαριστία των Ελλήνων, που σήμερα γίνεται με πιο πολιτισμένο τρόπο!

Αν δεν το κόψεις, θα σε κόψει και θα σε κάψει

...ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Από το διαδικτυακό φωτογραφικό αρχείο Ακόβου που δημιούργησε ο Σύλλογος https://akovosphotoarchive.blogspot.com

αντής) Κωνσταντίνος Μενούνος (Κωνστ

Κωνσταντίνος Μενούνος (Κωνσταντής) και ο εγγονός Κωνσταντίνος Μενούνος του Γεωργίου

δέσμου Απο τις πρώτες εκδηλώσεις του Συν Ακοβιτών Αθήνας στον Άκοβο

Πάνω: Παναγιωτης και Γεώργιος Πολ υχρονόπουλος. Mέση οι γονείς τους Ολγα, Δημήτριος. Κάτω: Μιχάλης Πολυχρονόπου λος, Ολγα και η Κατινα Πολυχρονοπουλου.

Παναγούλα Παπαγεωργίου με τον μικρό Βαγγέλη Παπαγεωργίου.

ροστά: Κώστας ΠουΠίσω Δήμητρα Πουλοπούλου. Μπ ρία Πουλοπούλου, λόπουλος, Ελένη Πουλοπούλου, Μα Θεόδωρος Πουλόπουλος (Λάκης)

Οικογένεια Ηλία Ευσταθιας Παπαδημητρίου και οι κόρες Ντινα και Βούλα 1959 Αθηνα

Σταυρούλα Αντ. Σωφρονά, Αμερική 1940.

Δήμητρα Αθ. Πουλοπούλου, Κώστα ς Πουλόπουλος (1 έτους), Μπάμπης Πουλόπ ουλος, Δήμητρα Πουλοπούλου κρατάε ι τον μικρό Θεόδωρο (Λάκη). Άκοβος 196 5.

AKOBITIKA NEA | 51

Δημήτριος Πολυχρονόπουλος, Όλγα Πολυχρονοπούλου γονείς Γεώργιου Πολυχρονόπουλου

Ακοβίτικα 1969, Παναγιώτη ς Χριστόπουλος, ο Κωσταν τίνος Πολυχρονόπουλος, Όλ γα και Δημήτρης Χριστόπου λος. Πίσω ο ανιψιός τους Πανα γιώτης Χριστόπουλος.

Νεραϊδόβρυση 1981. Παναγιώτης Χριστόπουλος, Δημήτρης Ι. Χριστόπουλος, Δημήτρης Π. Χριστόπουλος (παιδί), Ιωάννης Χριστόπουλος, άγνωστο κοριτσάκι, Πελαγία Χριστοπούλου, Μαρία Χριστοπούλου (Γιώργαινα, Γιόκενα).

Καθιστοι: Δημήτρης Καισαρης «Γερό Ντανελος», Άννα Σοφρωνα. Όρθιοι: Άννα Καίσαρη, Ευγενία Καίσαρη στην Καλαμάτα.

Ακοβος Σκαφίδια 1981. Πίσω Ράνια Κουλουμπή, Χάρης Καλλίας. Μπροστά Σάβ βας Σωφρονάς, Σταυρούλα Καλλία Σωφρ ονά.

Εκδορμή του Συλλόγου Ακοβιτών (δεκαετία του 70) στον Άκοβο. Διακρίνονται δεξιά ο Αντώνης Σωφρονάς (κοιτάει κάμερα), αμέσως μετά ο Χριστόπουλος Ι. Δημήτρης (Λειψο Μήτσος) και ο Χριστόπουλος Γ. Δημήτρης (του Γιόκα).

Γιάννης Καισαρης, Άννα Καίσαρη και άγνωστος.

Γιορτή στην πλατεία του χωριού.

Ακοβος 1967. Λεωνίδας Κ. Καίσαρης, Γιαννούλα Καίσαρη, Γεωργία Καίσαρη μωρό η Ιωάννα Καίσαρη, Κώστας Καίσαρης.

Άκοβος 1956 Μωρογιάννης Νικήτας. Πολυχρονόπουλος Κων/νος, Χάππας Παναγιώτης και Σωφρονάς Π. Βασίλης (καθιστός).

Ηλίας και Βασίλης Καίσαρης.

Χρήστος Μενούνος, Κατίνα Μαγγα νά, Γιώργος Μενούνος Και Παμεινών ταινα.

1960 Σωφρονά Αγγελική του Παν. και Χάππας Βασίλειος του Χρήστου.

νά, Ντίνα Παυλοπούλου, Κατίνα Μαγγα τα. Ελένη και Αθανασία Μενούνου, Γιώ

Δεσπουλα Καίσαρη, Τερψιχόρη Καί σαρη, Άννα Σοφρωνά, Γιωργια Καίσαρη, Γαρυφαλλιά Καίσαρ η.

1950: Από γιορτή στον Άκοβο.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΚΑΔΩΝ Επιμέλεια: Μενούνος Γεώργιος, ειδικός Γραμματέας Συλλόγου Ακοβιτών Αθήνας Πειραιά

ατά την διάρκεια της οθωμανικής κατοχής οι Έλληνες ανέπτυξαν τον λαϊκό πολιτισμό τους καθώς η ελληνική φορεσιά διατηρεί στοιχεία από την αρχαιότητα. Είναι φανερό ότι οι φορεσιές από τόπο σε τόπο διαφέρουν αλλά διατηρούν μια τρομερή ομοιομορφία αν προέρχονται από την ίδια περιοχή. Η φορεσιά δεν εξυπηρετούσε μόνο τις ανάγκες του λαού αλλά εξυπηρετούσε και την επιθυμία για στολισμό. Έχει άμεση σχέση με το βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο μιας κλειστής και απομονωμένης πολλές φορές κοινωνίας. Οι φορεσιές σε όλη την Ελλάδα διακρίνονται σε κεντητές ή υφαντές διατηρώντας με θρησκευτική προσήλωση τα παραδοσιακά στοιχεία. Παρατηρώντας τις φορεσιές των Ελλήνων μπορούμε να διακρίνουμε πως τα καλλωπιστικά στοιχεία επηρεάζονται και από το ιδεολογικό στοιχείο. Σε αυτήν την περίπτωση η ιδεολογία παίρνει σάρκα και οστά μέσω των συμβόλων. Για παράδειγμα ο σταυρός συμβολίζει την θρησκεία, η καρδιά την αγάπη, ένα λουλούδι την νεότητα, ένας δικέφαλος αετός την υπερφυσική δύναμη, ένα δέντρο την μακροζωία , μια γοργόνα την προστασία από οτιδήποτε κακό. Η καθημερινή φορεσιά είναι δημιούργημα της καθημερινότητας του λαού η οποία εξυπηρετεί τις ανάγκες των ανθρώπων και μέσω αυτής διακρίνουμε το κοινωνικό , οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο του λαού ανά περιοχή. Οι πιο διαδεδομένες και καταγεγραμμένες φορεσιές είναι αυτές που αφορούν το εορταστικό και νυφικό κλίμα του εκάστοτε τόπου, επίσης, η φορεσιά διαφέρει από ηλικία σε ηλικία αλλά και από την κοινωνική θέση. Η γυναικεία φορεσιά διαφέρει ανάμεσα στην παντρεμένη γυναίκα, την αρραβωνιασμένη την χήρα, την ηλικιωμένη και της νεόνυμφης. Οι περιοχές που είχαν περιορισμένες εμπορι-

κές συναλλαγές και επικοινωνία με άλλες περιοχές είχαν δημιουργήσει αυστηρά ήθη και έθιμα και είχαν τον δικό τους τρόπο ζωής. Έτσι λοιπόν και η Αρκαδία έχει τον δικό της πολιτισμό τα δικά της ήθη και έθιμα τις δικές της συνήθειες και φυσικά τις δικές της φορεσιές.

Ανδρικές Φορεσιές

Φουστανέλλες, Γιλέκο, Φέρμελη, Ντουλαμάς, Καπότα, Ράσο, Πουκαμίσα, Βέστα, Πουκάμισο, Μπουντούρι, Μπενοβράκι, Μειντανογίλεκο.

Υλικά

Τα υλικά κατά τα οποία έφτιαχναν τις φορεσιές αποτελούνταν από Ζωικές και Φυτικές ίνες Ζωικές: Μαλλί από τα πρόβατα, Μαλλί από κατσίκια (γίδια) την λεγόμενη κοζιά και το μετάξι το οποίο καλλιεργούνταν στην Τεγέα. Φυτικές: Λινάρι, βαμβάκι και σπαρτό. Οι Αρκάδες αγόραζαν το βαμβάκι διότι δεν καλλιεργούνταν στην Αρκαδία , το λινάρι ήταν περιορισμένο σε καλλιέργεια ενώ το σπαρτό το προσέφερε απλόχερα η αρκαδική γη. Η Αρκαδική φοουστανέλα είναι μακριά και έχει μάκρος λίγο πιο κάτω από το γόνατο ενώ είναι φτιαγμένη από υφαντό ή λευκό ύφασμα του εμπορίου. Η φουστανέλα έχει 400 πτυχές και όχι πιέτες όπως πολλοί τις αποκαλούν. Τα μανίκια έχουν 5 εως 6 πιετάκια κατακόρυφα δεξιά κι αριστερά από το κούμπωμα ενώ ταυτόχρονα έχουν πολύ μεγάλο φάρδος. Το γιλέκο, το μειντανογίλεκο , η φέρμελη της Αρκαδίας έχει μπλε χρώμα με μαύρα κορδόνια , έχει κεντημένα σιρίτια, κουμπιά μαύρα πλεγμένα με βελόνι. Τα γαμπριάτικα γιλέκα τα κεντούσαν με χρυσογάιτανα. Εξάρτημα της φουστανέλας αποτελεί το σιλάχι, το πλεχτό μαύρο ζωνάρι το οποίο είχε μέγεθος 3 μέτρα με κρόσια. Στο κεφάλι φορούσαν (Κούρταλη, χ.χ.)μαύρο μαντήλι , μαύρες επίσης ήταν και οι περικνημίδες όπως και το γιλέκο με φούντες και τσαπράζια. Οι Αρκάδες φορούσαν αυτήν την φορεσιά προεπαναστατικά αλλά και κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821. Ο Όθωνας καθιέρωσε αυτήν την φορεσιά ως εθνική ενδυμασία.

Κάθε νέα γνώση αφαιρεί μια σταγόνα από τον ωκεανό της αγνοιάς μας (Νεύτων) 54 | AKOBITIKA NEA

Φουστανέλλα

Γιλέκο

Φέρμελη

Ντουλαμάς

Πουκαμίσα: Υφαντό καρό ύφασμα σε χρώμα λευκό, κυανούν, κόκκινο σκούρο. Αυτό φοριόταν στην ευρύτερη περιοχή της Τριπόλεως και κυρίως της Νεστάνης. Από τη μέση και επάνω είναι με πιέτες, ωμίτες και πλούσιο διάκοσμο από το ίδιο το ύφασμα ενώ από τη μέση και κάτω φτάνει στη μέση του μηρού με πολλές πιετούλες.Τα κουμπιά ήταν διαφορετικών χρωμάτων ενώ υπήρχε τσεπάκι λοξό με μαντηλάκια μικρά από τα χρώματα που είχε η πουκαμίσα. Στην επαρχία Γορτυνίας με πρωτεύουσα τη Δημητσάνα, το ρούχο αυτό ενώ είναι ίδιο και απαράλλακτό στην κατασκευή, είχε διαφορά στην ονομασία και το χρωματισμό. Στη Γορτυνία λοιπόν λεγόταν βέστα και τα χρώματα ήταν πιο σκούρα. Επικρατούσε το γκρι, το μπεζ και το πολύ σκούρο κόκκινο. Υπήρχε και άλλη μια διαφορά: καρό βέστες φορούσαν μόνον οι φτωχοί. Οι πιο πλούσιοι που ήταν καλοαναθρεμμένοι φορούσαν ριγέ σε χρώμα μπεζ ανοιχτά, με μπλε ραφ ρίγα. Μπουντούρι ή μπενοβράκι: Παντελόνι

φαρδύ, κάτω από το γόνατο σουρωτό στη μέση. Φοριόταν με πλεκτές μαύρες κάλτσες και τσαρούχια μαύρα με καρό υφαντά πουκάμισα χωρίς γιακά, μανίκια με μανσέτα και γιλέκο. Βλάχικη φορεσιά: Μεταγενέστερη. Μαύρο παντελόνι, μαύρο γιλέκο με κόκκινη επένδυση, κόκκινο μαντηλάκι τρίγωνο ή λευκό στο λαιμό, πουκάμισο άσπρο με φαρδιά μανίκια στη μέση, ζωνάρι πλεκτό. Το χρώμα του ζωναριού ήταν επί το πλείστον μαύρο, εκρού ή ριγέ γκρι-άσπρο.

Γυναικείες Φορεσιές

Οι φορεσιές εδώ είναι πιο ποικίλες. Κοινό βασικό ένδυμα των τύπων της γυναικείας φορεσιά; Είναι το πουκάμισο το οποίο θεωρείται ως εξέλιξη του αρχαίου χιτώνα της ρωμαϊκής τουνίκα ( tunica). Φορέθηκε σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, άλλοτε ως εξωτερικό ένδυμα στη θέση του φουστανιού, άλλοτε χειριδωτό (με μανίκι) και παρυφές κεντημένες με φανταχτερά χρώματα με διάφορες βελονιές, ριζοβελονιά, αλυσίδα, κομπο-

Καλύτερα να πετύχεις κάτι με το χαμόγελο, παρά με το σπαθί σου (Σαίξπηρ) AKOBITIKA NEA | 55

βελονιά, σταυροβελονιά. Στα χωριά της Αρκαδίας, γενικά στην ύπαιθρο, επικρατέστερη είναι η ριζοβελονιά, το ροκοκό, το φιλτιρέ και το ανεβατό. Πολλές φορές, όταν δεν υπήρχε η οικονομική δυνατότητα να αγοραστούν νήματα κεντήματος από μετάξι και βαμβάκι, οι γυναίκες έγνεθαν μόνες τους φιλόνημα από πολύ καλή ποιότητα μαλλιού ή σπάρτου, το λεγόμενο στημόνι και το κεντούσαν. Μπόλκες φούστες με κούδο και σουρωτό φουστάνι με πανοκόρμι, μαυροφούστανο, φούστες, πολύπτυχες, μεταξωτές βαμβακερές μόνόχρωμες καρό, γιουρτιά, μπελερίνες, καψόνια, σεγκούνια.

Η γνωστή φορεσιά της Αμαλίας:

Η φορεσιά καθιερώθηκε από τη βασίλισσα Αμαλία και προέκυψε από τον συνδυασμό στοιχείων τοπικών ελληνικών φορεσιών.Φορέθηκε από τις κυρίες της αυλής αρχικά και στη συνέχεια διαδόθηκε σε όλα τα αστικά κέντρα της Ελλάδος. Η κάθε πόλη είχε τη δική της φορεσιά Αμαλίας. Δεν έχουν απόλυτη ομοιομορφία. Η κάθε μία έχει το δικό της διάκοσμο. Αποτελείται από κοντογούνι, πάντα βελούδινο, πολύπτυχη φούστα με διαφορετικό σχέδιο, καπελάκι, το λεγόμενο φέσι με χρυσή ή χρυσοκίτρινη χοντρή φούντα, προσθήκες πανικιών από το ύφασμα της φούστας και από το ύφασμα της τραχηλιάς ή του πουκάμισου, συν τα κοσμήματα και τη ζώνη. Η αυθεντική φορεσιά Αμαλίας της Τρίπολης έχει δύο χρώματα. Είναι γκρενά και μαύρο κοντογούνι, λαδοπράσινο και κροκί φούστα από ύφασμα ταφτά. Το μαύρο συνδυάζεται με την κροκί και το γκρενά με το λαδοπράσινο. Η φούστα έχει πέντε (5) μέτρα φάρδος. Ο ποδόγυρος στολίζεται από πλισέ 10 πόντων τσακισμένος στο χέρι, η κουφή πιέτα στη μέση και δύο μονές στην κάθε πλευρά. Κόβεται οκτώ (8) μέτρα. Ράβεται με κουφές βελονιές επάνω στη φούστα. Ανοίγοντας τις πιετούλες του πλισέ μια μέσα και μία έξω σχηματίζει όμορφα λουλούδια. Εσωτερικά δεν μπαίνει φόδρα αλλά ύφασμα μαλακό βαμβακερό, καλής ποιότητας, στο χρώμα της φούστας. Μαυροφούστανο: Φοριόταν στην περιοχή της Τεγέας και λιγότερο στη Γορτυνία. Ενώ έχουν το ίδιο όνομα έχουν πολλές διαφορές στο κέντημα

και στο χρώμα του ποδόγυρου και γενικά στην κατασκευή. Στην Τεγέα είναι φουστάνι πολύπτυχο αχειρίδωτο μαύρο με βαθύ άνοιγμα στο στήθος από βαμβακερό χοντρό ύφασμα, υφαντό στον αργαλειό ή τους εμπορίου κεντημένο με χρώματα ζωηρά σε γεωμετρικά σχήματα σταυροβελονιά. Έχει ποδόγυρο κόκκινο του οποίου οι άκρες καργώνονται στη μέση, με ποδιά μεταξωτή, πουκάμισο με δαντέλα στα μανίκια και στην τραχηλιά, στο κεφάλι φέσι με φούντα χρυσοκίτρινη και από πάνω σιγκούνι βελούδινο. Στη Γορτυνία η φορεσιά αυτή ήταν πιο αυστηρή στην κατασκευή της, στα χρώματα της και στο κέντημα το οποίο δεν είχε καμία σχέση με της Τεγέας. Μαύρο υφαντό στον αργαλειό, πολύπτυχο φάρδους τριών (3) μέτρων με κέντημα τριάντα (30) πόντων σε μεγάλα και μικρά οβάλ σχέδια και μονά και διπλά κλωναράκια ποδόγυρο σε τσόχα χρώματος γκρενά. Πουκάμισο υφαντό άσπρο κεντημένο στα μανίκια με μικρά οβάλ σχεδιάκια που τελειώνουν σε δαντέλα με μύτες να σχηματίζουν σταυρό. Φούστα μιάμιση φορά η περιφέρεια της γυναίκας που τη φορούσε και σούρωνε με κορδόνι από το ίδιο ύφασμα και στον ποδόγυρο είχε δαντέλα όπως και τα μανίκια. Η ποδιά μαύρη από το ίδιο ύφασμα του φουστανιού, κεντημένη όπως και το πουκάμισο και γύρω-γύρω με τσόχα γκρενά, όπως το φουστάνι. Το διάκοσμο της τσόχας στην ποδιά είναι περίπου πέντε (5) πόντοι. Τη φορεσιά αυτή στην Γορτυνία τη φορούσαν νυφική ή γιορτινή και μάλιστα από ανθρώπους με υψηλό βιοτικό επίπεδο. Στη νυφική φορούσαν στο κεφάλι για πέπλο ένα στεματάκι κεντημένο, στη μέση ένα μεγάλο οβάλ εκρού και τρία χρωματιστά στην κάθε πλευρά και επάνω ραμμένο πέπλο μεταξωτό ύφασμα με λουλουδάκια εκρού. Στο λαιμό φορούσαν φλουριά και σκουλαρίκια από ένα φλουρί στο κάθε σκουλαρίκι. Εσωτερικά του φουστανιού φορούσαν πουκάμισο με ψιλή δαντέλα (κομπινεζόν). Αν τη φορούσαν για γιορτινή, τότε στο κεφάλι έβαζαν άσπρο μεταξωτό μαντήλι. Από πάνω φορούσαν λευκή μπελερίνα. Μπελερίνα: Ρούχο πλεγμένο με το βελονάκι από μάλλινο νήμα από πρόβατα.Το λεγόμενο στημόνι έπεφτε στους ώμους διπλό, σταύρωνε μπροστά και έδενε πίσω. Οι παρυφές τελείωναν με τη

Δουλειά με αγάπη γίνεται με φτερά. Χωρίς αυτή με δεκανίκια 56 | AKOBITIKA NEA

λεγόμενη πλόντρα, δαντέλα πλεγμένη συνεχόμενη υπόλοιπου ρούχου, σχέδιο πλεξίματος για το συγκεκριμένο ρούχο. Οι νύφες και οι κοπέλες φορούσαν λευκές, οι πιο μεγάλες φορούσαν μαύρες. Καψόνι: Ήταν η εξέλιξη της μπελερίνας. Τύπος κοντής καπούλας, πλεγμένης με στημόνι, με γιακά και κορδονάκι να δένει στο λαιμό. Βελέσι: Πλεγμένα επί το πλείστον μπαρολέ όπως οι ανδρικές φανέλες αλλά από τη μέση και κάτω και άλλα με κορμί τα οποία τα φορούσαν οι γυναίκες. Μπόλκα και φούστα με κούδα ή σούρα: Χαρακτηριστική καθημερινή φορεσιά της Αρκαδίας. Βέβαια υπάρχουν διάφορές διακόσμου από περιοχή σε περιοχή. Νεστάνη- Βαλτέτσι- Βλαχοκερασιά- Αλωνίσταινα- Δημητσάνα- ΛαγκάδιαΤρόπαια – Κοντοβάζαινα – Ηραία. Πάντα υφαντό καρώ, μονόχρωμο, στολισμένο με πλούσιο διάκοσμο από το ίδιο ύφασμα, τρίκλωνο,τετράκλωνο αλλά και το φακωτό που προορίζονταν για τα ανώτερα στρώματα. Μπόλκα: Ζακετάκι με πιετάκια με ωμίτη ή σκέτο γαζωμένο μέχρι το θώρακα τσακισμένα και στη μέση έχει γαζωμένο ζωνάκι επάνω, όσο η μέση της γυναίκα που θα τη φορέσει. Το ζωνάκι είναι λοξό από το ίδιο ύφασμα του ρούχου. Έτσι τις πιέτες τις κρατάει το ζωνάκι και εμπρός ανέβαινε προς τα επάνω έτσι να κρατάει το στήθος και σε περίπτωση εγκυμοσύνης να μην εμπόδιζε. Οι φούστες σκέτες ή με πανωκόρμι που επά-

νω από αυτές φορούσαν τις μπόλκες αλλά ίσιες εμπρός και πίσω με μια κουφή πιέτα στο κέντρο και από 2-3 μονές πιέτες στο πλάι. Έτσι δημιουργούνταν η κούδα, άλλες με φραμπαλάδες ( βολάν) άλλες λοξές και σούρα. Το μανίκι είχε πάντα δυο πιετάκια στον ώμο για να έχει άνεση. Τσεμπέρα-κεφαλομάντηλο-ποδιά: και αυτά διαφέρουν. Στη Γορτυνία ως επί το πλείστον ήταν ολόλευκη ή με λουλουδάκια μαύρα και η ποδιά ήταν υφαντή, κεντητή ή χρωματιστή από προβατόμαλλο. Στη Μαντινεία και στις άλλες περιοχές έχουν το κίτρινο, το μελί, το πολύ ανοικτό λαδί πάντα με τον ίδιο διάκοσμο. Οι ποδιές είναι βαμβακερές σε διάφορες ποιότητες τους αργαλειού ή του εμπορίου. Πλισέ με φραμπαλά ή δαντέλα. Γιούρδα ή γιουρντί: Εξωτερικό ρούχο που το φορούσαν πάνω από όλα. Αχειρίδωτο (χωρίς μανίκια) μαύρο από τραγόμαλλο με παρυφές ρελιασμένες με κόκκινη φάσα ή μπλε. Πίσω ακουμπούσε στη μέση και κάτω άνοιγε. Πίσω είχαν φούντες. Στην περιοχή της Τρίπολης φορούσαν και λευκά από προβατόμαλλο. Στην περιοχή Λεβιδίου, Καντήλας, Κακουρίου μέχρι το Φενεό, το 17ο αιώνα, φορούσαν πουκάμισο για φουστάνι, υφαντό στον αργαλειό, κεντημένο στα μανίκια, στο ποδόγυρο, στην τραχηλιά και από πάνω γιουρντί μάλλινο μαύρο, διακοσμημένο με σιρίτια από στριμμένες με μάλλινες κλωστές,τρίκλωστα χρωματιστά ή δίκλωστα και η ποδιά γινόταν από το ίδιο ύφασμα. Το τσεμπέρι ήταν σε μπεζ ανοιχτό ή κροκί με φλουριά στο λαιμό. Καποτάδες: ήταν οι τεχνίτες για τα ράσα και τις καπότες. Τερζήδες: για τα κεντητά. Μοδίστρες: για τα καθημερινά ρούχα. Χαρακτηριστική είναι η φορεσιά του Νικήτα Σταματελόπουλου γνωστού σε όλους μας Νικηταρά ο οποίος φορούσε την Αρκαδική φορεσιά στον αγώνα του 1821. Πηγή: http://conference.arcadians.gr/index. php?itemid=14 Κα Νίκη Κούλη - Κούρταλη (Κούρταλη, χ.χ.)

Είσαι νέος σε κάθε ηλικία, όταν κάνεις σχέδια για το αύριο AKOBITIKA NEA | 57

ΟΔΟΝΤΩΤΟΣ- ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΒΟΥΡΑΪΚΟΥ Toυ Γρηγόρη Φουσιέκη

ετά από μια εκδρομή που έκανα με φίλους τον περασμένο Μάιο στον Βουραϊκό με τον οδοντωτό μαγεύτικα τόσο πολύ από την φύση και το έργο που έκανα μια μικρή έρευνα στην βιβλιογραφία για τον οδοντωτό και σας την παρουσιάζω

Το ιστορικό και τα βασικά χαρακτηριστικά των οδοντωτών σιδηροδρόμων διεθνώς

Η κατασκευή της Σιδηροδρομικής Γραμμής Διακοπτού - Καλαβρύτων, ευρύτερα γνωστή ως Οδοντωτός, η οποία είναι οδοντωτή σιδηροδρομική γραμμή στενού εύρους στην Αχαΐα που συνδέει το Διακοπτό με τα Καλάβρυτα. Αποτελεί έργο της περιόδου του Χαριλάου Τρικούπη που ξεκίνησε το 1889 και εγκαινιάστηκε στις 10 Μαρτίου 1896 επί κυβερνήσεως Θεόδωρου Δηλιγιάννη. Αποτέλεσε ένα από τα δυσκολότερα έργα για την εποχή του λόγω του ιδιαίτερα δύσβατου εδάφους αλλά και του μεγάλου υψομέτρου στο οποίο κατέληγε, καθώς ο Οδοντωτός αποτελεί τον ορεινότερο σιδηρόδρομο της Ελλάδας. Ο Τρικούπης οραματιζόταν μια Ελλάδα εκσυγχρονισμένη και σε συνδυασμό με την έλλειψη σιδηροδρομικής γραμμής εκείνων των χρόνων και των προβλημάτων που επικρατούσαν στις ορεινές περιοχές όπως στα Καλάβρυτα προχώρησε στην δημιουργία ενός μακρόχρονου και πολυδάπανου έργου. Απευθύνθηκε σε εταιρίες του εξωτερικού για την μελέτη και την υλοποίηση του έργου, αναλαμβάνοντας το στο τέλος μια γαλλική εταιρεία, η οποία χρησιμοποίησε το σύστημα Abt για την δημιουργία του συγκριμένου σιδηροδρομικού έργου στην Πελοπόννησο. Τα όρια και η οικονομική εκμετάλλευση ενός σιδηροδρομικού μέσου μεταφοράς εξαρτώνται άμεσα από τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του δικτύου. Ειδικότερα, οι μεγάλες κατά μήκος κλίσεις δημιουργούν τα μεγαλύτερα προβλήματα. Η κίνηση, στις περιπτώσεις αυτές, είναι συνάρτηση της διατιθέμενης ελκτικής δύναμης, του βάρους, του τροχαίου 58 | AKOBITIKA NEA

υλικού και της πρόσφυσης τροχού- σιδηροτροχιάς. Ο συντελεστής τριβής σιδήρου δεν μπορεί να υπερβεί μια ορισμένη τιμή Ως εκ τούτου, η μέγιστη κατά μήκος κλίση της σιδηροδρομικής γραμμής, η οποία επιτρέπει μια οικονομικά οριακή εκμετάλλευση του δικτύου, είναι καθορισμένη. Για την εξασφάλιση της απαιτούμενης συμπληρωματικής δύναμης έλξης και τροχοπέδησης χρησιμοποιούνται σήμερα δυο τεχνικές: Η τεχνική της οδοντωτής ράβδου και η έλξη με καλώδια. Η τεχνική της οδοντωτής ράβδου απαιτεί μόνο κάποιες μετατροπές στην γραμμή και στο τροχαίο υλικό και εφαρμόζεται σε όλες τις κατηγορίες των σιδηροδρομικών μέσων μεταφοράς.

Σιδηροδρομικά μέσα μεταφοράς με οδοντωτή ράβδο

Η επιδομή των οδοντωτών σιδηρόδρομων περιλαμβάνει εκτός από τις δυο κλασικές σιδηροτροχιές της γραμμής και μια ενδιάμεση οδοντωτή ράβδο . Οι άξονες του κινητηρίου οχήματος είναι εφοδιασμένο με έναν ή περισσοτέρους κινητήριους οδοντωτούς τροχούς, που διατάσσονται οριζόντια ή κατακόρυφα. Τα οχήματα εξοπλίζονται, ως επί το πλείστον, με τροχοπεδημένους οδοντωτούς τροχούς. Η απαιτούμενη συμπληρωματική δύναμη έλξης και τροχοπέδησης εξασφαλίζεται με την εμπλοκή των οδοντώσεων της οδοντωτής ράβδου με τις οδοντώσεις των οδοντωτών κινητήριων κι τροχοπεδημένων τροχών Ο οδοντωτός σιδηρόδρομος χρησιμοποιείται κυρίως για προσέγγιση απομακρυσμένων ορεινών οικισμών και τουριστικών θέρετρων σε γραμμές με κατά μήκος κλίσεις μεγαλύτερες συνήθως του 5-6% και εφόσον δεν μπορεί να επιτευχτεί χάραξη διάμεσου ή γύρω από τον ορεινό όγκο με κλίση κατάλληλη για συμβατικό σιδηρόδρομο. Πολλές φορές το πρόβλημα της απότομης κατά μήκος κλίσης της γραμμής επιχειρήθηκε να λυθεί με ειδικού τύπου χαράξεις των συμβατικών σιδηροδρομικών γραμμών, όπως πχ με ελικοειδή χάραξη ή με διαδοχικούς σύρτες αναστροφής πορείας των συρμών. Οι μεγαλύτερες κλίσεις που έχουν εφαρμοστεί σε συμβατικού τύπου σιδηρόδρομο, είναι 12% σε δασικούς ατμοκίνητος σιδηρόδρομους στις Η.Π.Α

Το ιστορικό του Οδοντωτού

Η επαρχία Καλαβρύτων και η απόφαση κατασκευής του Οδοντωτού

και Αυστραλία. Πολύ μεγάλες επίσης κλίσεις έχουν υπερνικηθεί από συμβατικά διαξονικά τραμ με ισχυρούς ηλεκτροκινητήρες. Η ιστορία των οδοντωτών σιδηροδρομικών γραμμών είναι ταυτόχρονη ή και προγενέστερη της ιστορίας των συμβατικών σιδηροδρόμων. Ο λόγος είναι ότι οι πρώτοι μηχανικοί, που πειραματίζονταν στην κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών, πίστευαν ότι δεν υπήρχε η απαιτούμενη πρόσφυση μεταξύ των τροχών και της σιδηροτροχιάς και κατά συνέπεια, έπρεπε να προσθέσουν ένα δεύτερο μηχανισμό πρόσφυσης, Έτσι,πολλοί από τους πειραματικούς σιδηρόδρομους, που κατασκευάστηκαν στο πρώτο μισό του 19 ου αιώνα, ήταν οδοντωτοί. Η πρώτη εμφάνιση πειραματικής οδοντωτής σιδηροδρομικής γραμμής έγινε το 1812 από τους Murray και Blenkinsop. Με την εμφάνιση της μηχανής του Stephenson και την μετέπειτα διάδοση του συμβατικού σιδηροδρόμου, οι διάφορες πειραματικές οδοντώσεις εγκαταλείφτηκαν, αφού αποδείχτηκε ότι ήταν τελείως περιττές. Παρόλα αυτά, η ιδέα της οδόντωσης δεν εγκαταλείφτηκε, αλλά απλώς άλλαξε πεδία εφαρμογής. Είχε ήδη αρχίσει να γίνεται φανερό ότι η οδόντωση θα βοηθούσε το σιδηρόδρομο να ξεπεράσει μερικές από τις τεχνικές αδυναμίες του και κυρίως τη δυσκολία χάραξης σε ανώμαλη τοπογραφία εδάφους, η οποία απαιτούσε μεγάλες κατά μήκος κλίσεις γραμμής. Το 1866 ο Marsh κατασκεύασε στην Αμερική τον πρώτο ορεινό σιδηρόδρομο που ανέβαινε στο όρος Washington. Ο Marsh σχεδίασε ένα δικό του σύστημα οδόντωσης, το οποίο κατοχύρωσε με το όνομα του. Στην Ευρώπη, ο πρώτος οδοντωτός σιδηρόδρομος κατασκευάστηκε τέσσερα χρόνια αργότερα στην Ελβετία από τον Riggenbach.

Την περίοδο που ανέλαβε την εξουσία ο Χαρίλαος Τρικούπης το οδικό δίκτυο ήταν ελλιπέστατο και το σιδηροδρομικό ανύπαρκτο. Σιδηροδρομική γραμμή υπήρχε μόνο μεταξύ Αθηνών και Πειραιώς, συνολικού μήκους 8,5 χιλιόμετρα. Οι επαρχιακές κωμοπόλεις και τα χωριά και κυρίως εκείνα που βρίσκονταν σε ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές, διέρχονταν περίοδο παρακμής και μαρασμού. Ασφυκτιούσαν και μαραίνονταν από την οικονομική δυσπραγία, την κοινωνική απομόνωση και το μεταναστευτικό ρεύμα. Αρχικά επαρχιακοί και δημοτικοί δρόμοι δεν υπήρχαν στις ορεινές περιοχές ενώ οι χείμαρροι και οι μικροί ποταμοί παρέμεναν αγεφύρωτοι, καθιστώντας προβληματική κάθε μετακίνηση. Οι μετακινήσεις γίνονταν στις ράχες των ζώων και τον χειμώνα σε κάποια περάσματα δεν μπορούσαν ούτε τα ζώα να τα βγάλουν πέρα .Η απόσταση Διακοπτό- Καλάβρυτα για πολλά χρόνια εξακολουθούσε να υπολογίζεται σε ώρες πορείας και όχι σε χιλιόμετρα. Την εποχή εκείνη, η επαρχία Καλαβρύτων ήταν αρκετά πυκνοκατοικημένη με σημαντικούς οικισμούς, όπως τα Καλάβρυτα, η Κερπινή, η Κέρτεζη κλπ. Είναι γνωστό πως στην περιοχή αυτή είχαν την βάση τους και αρκετοί πρόκριτοι και απόγονοι κοτζαμπάσηδων του Μοριά, με ισχυρή πολιτική επιρροή. Ένας από αυτούς, ο βουλευτής Καλαβρύτων Αλέξανδρος Φωτήλας, πολιτικός φίλος του Χαριλάου Τρικούπη και υφυπουργός Συγκοινωνιών της κυβέρνησης του, ήταν αυτός που έπεισε τον μεγάλο έλληνα πολιτικό για το αναγκαίο της σιδηροδρομικής σύνδεσης των Καλαβρύτων με τον σιδηροδρομικό άξονα που αναπτυσσόταν κατά μήκος της παραλιακής ζώνης Κορίνθου –Πατρών, με σκοπό την έξοδο της επαρχίας Καλαβρύτων από την απομόνωση. Ο Χαρίλαος Τρικούπης αντιλαμβανόμενος την σκοπιμότητα αυτού του έργου το 1889 ανακοινώνει την τολμηρή κατασκευή της γραμμής για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Ως τόπος διέλευσης της σιδηροδρομικής αυτής γραμμής επιλέχθηκε το φαράγγι του Βουραϊκού. Ο Τρικούπης εκτίμησε ότι οι Έλληνες μηχανικοί δεν είχαν την απαραίτητη εμπειρία για να αναλάβουν την μελέτη και την δημιουργία της σιδηροδρομικής γραμμής, με αποτέλεσμα να απευθυνθεί τόσο στην γερμανική και γαλλική κυβέρνηση, με την τελευταία να συμφωνούν στην αποστολή 27 ειδικευμένων μηχανικών. AKOBITIKA NEA | 59

Ο Τρικούπης υποστήριξε καταρχήν την καθιέρωση γραμμών στενού εύρους για σιδηροδρόμους με τοπικό ή περιφερειακό χαρακτήρα. Με βάση αυτό το δεδομένο, Οι Γάλλοι μηχανικοί εκτίμησαν ότι για το πλάτος γραμμής 0,75μ, το κόστος κατασκευής δεν θα ξεπερνούσε τις 1.000.000 δραχμές και οι δαπάνες για την συντήρηση τις 10.000 δρχ/χρόνο . Πάντως η υιοθέτηση του πλάτους γραμμής των 0,75μ για την γραμμή Διακοπτού- Καλαβρύτων, τροφοδότησε αντεγκλήσεις μεταξύ Τρικούπη και Δηλιγιάννη, γιατί ο δεύτερος υποστήριξε πως έπρεπε να επιλεγεί το μετρικό πλάτος γραμμής για λόγους συμβατότητας με το κύριο μετρικό σιδηροδρομικό δίκτυο Πελοποννήσου. Όμως η πλειοψηφία την Βουλής συμφώνησε με την άποψη του Χαριλάου Τρικούπη. Ο ίδιος το θεωρούσε έργο τεράστιας σημασίας για τον τόπο, ώστε ονόμασε την Βουλή της περιόδου Σιδηροδρομική Βουλή. ( 1887-1890) . Η κατασκευή του τμήματος Διακοπτού- Καλαβρύτων, μήκους 22.345μ. ανατίθεται βάσει της τεχνικής μελέτης της Γαλλικής Αποστολής Μηχανικών στον Γάλλο εργολάβο Ατόν με δεκάμηνη προθεσμία και ξεκινάει το 1890, τον πρώτο καιρό δε προχωράει σχεδόν ανεμπόδιστα, λόγω του πεδινού και του ημιορεινού του εδάφους στα πρώτα 5,5 χλμ. περίπου της γραμμής. Οι ΣΠΑΠ συνεπικουρούν τον εργολάβο,μεταφέροντας σιδηροδρομικώς μέχρι το Διακοπτό υλικά για την κατασκευή του έργου. Όταν όμως το μέτωπο των έργων φτάνει στην αρχή της δύσβατης περιοχής, όπου υπήρχε η ανάγκη μεγάλων και απαιτητικών τεχνικών έργων, αρχίζουν οι καθυστερήσεις και το αρχικά προσβληθέν κονδύλι του προϋπολογισμού των έργων, ύψους 1.000.00 δρχ, εξανεμίζεται και τίθενται στο τραπέζι απαιτήσεις για συγκριτικούς πίνακες και πρόσθετα κονδύλια. Τελικά ο Ατόν αδυνατεί να προχωρήσει τις εργασίες και το Κράτος τον κηρύσσει έκπτωτο. Η συνέχεια των εργασιών ανατίθεται σε άλλους εργολάβους. Παράλληλα οι ΣΠΑΠ εκφράζον επιφυλάξεις για την αρτιότητα του έργου και ορίζουν δικούς τους μηχανικούς για την επιθεώρηση των κατασκευών . Οι μηχανικοί αυτοί συντάσσουν αναφορές με παρατηρήσεις, οι οποίες γνωστοποιούνται στο Δ.Σ των ΣΠΑΠ και κατόπιν διαβιβάζοντας στο Υπουργείο Εσωτερικών. Το 1892 στην Έκθεση του Δ.Σ των ΣΠΑΠ προς τους μετόχους της Εταιρείας για την ετήσια Γενι-

κή Συνέλευση, αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής: « ο Σιδηρόδρομος Διακοπτού- Καλαβρύτων, όν κατασκευάζει η Κυβέρνησις και του οποίου την εκμετάλλευσιν ανελάβομεν, θέλει αποπερατωθή κατά το τρέχον έτος. Αι έκτακτοι δυσχέρειαι, άς απήντησαν κατά την κατασκευήν και μελέτην του ειδικού υλικού του απαιτουμένου δια τους οδοντωτούς σιδηροδρόμους, ήρθησαν ήδη και αι εργασίαι βαίνουσιν ομαλώτερον. Η εις δημοσίαν χρήσιν παράδοσις της γραμμής ταύτης θέλει να συντελέσει εις την αύξησιν των εσόδων μας,το μεν,ως εξυπηρετούσα σπουδαίον πληθυσμόν της επαρχίας Καλαβρύτων, το δε, διότι θα επισύρη πολλλούς επισκέπτας δια το είδος του Σιδηροδρόμου και το γραφικόν της τοποθεσίας και προς επίσκεψιν των εκεί Μοναστηρίων του Μεγάλου Σπηλαίου κλπ ». Ουσιαστικά, το ανωτέρω απόσπασμα είναι η πρώτη δημόσια αναφορά για τον διττό χαρακτήρα της κατασκευαζόμενης γραμμής, που δεν θα ήταν μονάχα συγκοινωνιακός-μεταφορικός αλλά και τουριστικός. Στα μέσα του 1894 και υπό την πίεση που ασκούσε η δραματική οικονομική κατάσταση της χώρας λόγω της πτώχευσης του Ελληνικού κράτους ήδη από το 1893, σε συνδυασμό με την οξύτατη σταφιδική κρίση η Κυβέρνηση ζητά επίμονα από τους ΣΠΑΠ να παραλάβουν την γραμμή ενώ τα έργα κατά ουσίαν ήταν σχεδόν ημιτελή. Οι ΣΠΑΠ αρνούνται, επικαλούμενοι την ανάγκη πρόσθετων τεχνικών έργων για την ασφάλεια της γραμμής, αίτημα που ενισχύεται λόγω σοβαρών προβλημάτων κατολισθήσεων βράχων πάνω στη γραμμή, από τα σχεδόν κατακόρυφα πρανή του φαραγγιού. Παράλληλα διατυπώνεται το αίτημα αναθεώρησης των τιμολογίων για την μεταφορά επιβατών και εμπορευμάτων, δεδομένου ότι σύμφωνα με τα στελέχη της εταιρείας, τα προβλεπόμενα τιμολόγια από την σύμβαση παραχώρησης θα αποδεικνύονταν εντελώς ασύμφορα, λόγω των αυξημένων αναγκών συντήρησης του δικτύου όπως διαφάνηκε τελικά .Η Κυβέρνηση Δηλιγιάννη αποδέχεται τα συγκεκριμένα αιτήματα και υπογράφει στις 19 Δεκεμβρίου 1894 νέα σύμβαση, με σαφείς οικονομικές βελτιώσεις υπέρ του παραχωρησιούχου, η οποία όμως δεν εγκρίνεται από την βουλή και προκύπτει νέα καθυστέρηση. Τελικά η σύμβαση υπογράφεται στις 4 Ιουλίου 1895. Με την σύμβαση αυτή μεταξύ άλλων προβλέφθηκε μείωση του τροχαίου υλικού που είχε συμπεριλήφθη στην αρχική σύμβαση του 1889, όπως επί-

Ηξερε τα πάντα για την Χριστιανική πίστη, εκτός από τους τρόπους να την εφαρμόζει 60 | AKOBITIKA NEA

σης και το δικαίωμα χρήσεως από τους ΣΠΑΠ των υδάτων του Βουραϊκού για 50 χρόνια, προς παράγωγη ηλεκτρικού ρεύματος,τόσο για την κάλυψη ιδίων αναγκών, όσο και για τον ηλεκτροφωτισμό των πλησίον της γραμμής οικισμών. Συγκεκριμένα και επειδή η συντήρηση της γραμμής θεωρήθηκε δαπανηρή, η Κυβέρνηση μέσω της αναθεωρημένης σύμβασης προσέφερε αντισταθμιστικά προς την παραχωρησιούχο εταιρεία των ΣΠΑΠ το προνόμιο εκμετάλλευσης των υδατοπτώσεων που σχηματίζει η ορμητική κατηφορική ροη των υδάτων του Βουραϊκού για την δημιουργία υδροηλεκτρικής παραγωγικής μονάδας, με την οποία θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την ηλεκτροκίνηση της σιδηροδρομικής γραμμής Διακόπτου- Καλαβρύτων έτσι ώστε να μπορούν να μειώσουν το κόστος λειτουργίας της, αλλά και να ηλεκτροφωτίσουν τόσο τις δικές τους εγκαταστάσεις, όσο και τα χωριά ή τις κωμοπόλεις της περιοχής,πλησίον των οποίων διέρχεται η γραμμή ΔιακόπτουΚαλαβρύτων αλλά και η γραμμή Κορίνθου-Πατρών. Η ανωτέρω πρόβλεψη είχε στηριχτεί στην από αρχές του 1893 αναθεωρημένη και συμπληρωμένη τεχνική μελέτη της Γαλλικής Αποστολής Μηχανικών, με βάση την οποία είχε διερευνηθεί μεταξύ άλλων και η δυνατότητα εγκατάστασης υδροηλεκτρικής παραγωγικής μονάδας μεταξύ άλλων και η δυνατότητα εγκατάστασης υδροηλεκτρικής παραγωγικής μονάδας μεταξύ του τρίτου και δεκάτου-πέμπτου χιλιόμετρου της γραμμής, σε συνδυασμό με την μελλοντική ηλεκτροκίνηση της γραμμής. Η μελέτη αυτή κατέδειξε ότι υπήρχε δυνατότητα εκμετάλλευσης του μεγάλου καταρράκτη κοντά στο έκτο χιλιόμετρο της γραμμής για παροχή ισχύος κατ΄ελάχιστο 480 ίππων και κατά μέσο όρο 2.400 ίππων προκειμένου να τροφοδοτηθεί η ηλεκτροκίνηση είτε της γραμμής στο σύνολο της, είτε μόνο κατά μήκος του οδοντωτού της τμήματος. Όπως αναφέρουν στην μελέτη οι Γάλλοι Μηχανικοί, απευθύνθηκαν σε γνωστούς οίκους της Γαλλίας για την κοστολόγηση της εγκατάστασης και του σχετικού εξοπλισμού για την παράγωγη ηλεκτρικού ρεύματος και την ηλεκτροκίνηση του οδοντωτού σιδηροδρόμου. Θεώρησαν ότι η ηλεκτρική έλξη δεν θα μπορεί σε πρώτη φάση να ανταγωνιστεί τεχνοοικονομικά την ατμήλατη έλξη, επειδή το απαιτούμενο αρχικό κόστος επένδυσης της θα ήταν μεγαλύτερο από το αντίστοιχο κόστος της ατμήλατης έλξης που αφο-

ρούσε τα προγραμματισμένες για αρχική προμήθεια ατμάμαξες. Σε περίπτωση όμως που θα είχαμε αύξηση της κίνησης με περισσότερα από 3 τραίνα ημερησίως ανά κατεύθυνση, η εφαρμογή της ηλεκτρικής έλξης θα καθίσταντο τεχνοοικονομικά συμφέρουσα σε άμεση συνάρτηση με τον αυξανόμενο αριθμό των κυκλοφορούντων συρμών και όσο περαιτέρω αύξηση της ζήτησης μεταφορικού και επιβατικού έργου και της παρεπόμενης σιδηροδρομικής κυκλοφορίας θα σημειωνόταν, τόσο θα επιτυγχανόταν αύξηση του οικονομικού οφέλους της εταιρείας εκμετάλλευσης της γραμμής, λόγω αποδοτικότερης αξιοποίησης της ηλεκτροκίνησης30. Ήδη από το 1897 αρκετοί επιχειρηματίες εκδήλωναν το ενδιαφέρον τους προκειμένου να τους παραχωρηθεί αυτό το προνόμιο, ώστε να αναλάβουν αυτοί την κατασκευή και εκμετάλλευση της ηλεκτροπαραγωγού μονάδος με υπεκμίσθωση του προνομίου από τους ΣΠΑΠ ώστε να παρέχουν υπηρεσίες ηλεκτροφωτισμού και ηλεκτροδότησης των εργοστασίων του και της γραμμής του οδοντωτού. Οι ΣΠΑΠ πριν προβούν σε αυτήν την παραχώρηση, εκτέλεσαν μετρήσεις στο ρεύμα του πόταμου προκειμένου να επανεκτιμήσουν με ακρίβεια τις δυνατότητες του και στην συνέχεια να καθορίσουν ανάλογα το τίμημα της αποζημίωσης. Η πιο ακριβής μέτρηση πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 1898, οπότε η παροχή καταμετρήθηκε στα 520 λίτρα ανά δευτερόλεπτο. Στην αναθεωρημένη σύμβαση Ελληνικού Δημοσίου-ΣΠΑΠ ΤΟΥ 1895, εκτός από τις προαναφερθείσες αλλαγές και συμπληρώσεις, προβλέφθηκαν ακόμα η χρηματοδότηση από το ελληνικό κράτος της οποίας επιπλέον προμήθειας τροχαίου υλικού απαιτηθεί, η μείωση των ετών της παραχώρησης της εκμετάλλευσης από 92 σε 30, η αύξηση της ετήσιας αποζημίωσης της εταιρείας από 2.500 σε 4.000 δρχ. ανά χιλιόμετρο τα πρώτα 15 χρόνια . Η διάθεση από το Κράτος 10.500 δρχ. για συμπληρωματικά έργα, ενώ το τιμολόγιο της αρχικής σύμβασης αυξήθηκε κατά 150%. Βασικό νέο στοιχειό της σύμβασης ήταν η υποχρέωση της κυβέρνησης να αναλάβει την χρηματοδότηση της κατασκευής από τους ΣΠΑΠ μιας «αμυντικής» στοάς, μήκους 82 μέτρων, η οποία θα ήταν και το τελευταίο τεχνικό έργο πριν την έναρξη λειτουργιάς της γραμμής. Τελικά η γραμμή παραλαμβάνεται από τους ΣΠΑΠ τον Σεπτέμβριο του 1895 και τίθεται σε επίσημη

Τι το όφελος κι αν τρέχεις, όταν βρίσκεσαι σε λάθος δρόμο AKOBITIKA NEA | 61

λειτουργία στις 10 Μάρτιου 1896,όταν το τραινάκι πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι μέχρι τα Καλάβρυτα και μάλιστα με το πρώτο του επιβάτη τον Βασιλιά Γεώργιο τον Ά. Η ημερομηνία αυτή επελέγη ώστε τα εγκαίνια της γραμμής να γίνουν δυο εβδομάδες πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων που διεξήχθησαν τότε στην Αθήνα. Με τον τρόπο αυτό, αρκετοί ξένοι επισκέπτες και περιηγητές που ήρθαν από την Δυτική Ευρώπη με πλοίο μέσω Πατρών στην Ελλάδα έκαναν μια στάση στο Διακοπτό και συμπεριέλαβαν στο πρόγραμμα τους μια άνοδο με τον νεότευκτο Οδοντωτό στα Καλάβρυτα και τα ιστορικά, μοναστήρια της περιοχής, περνώντας μέσα από την ιδιαίτερου φυσικού κάλλους χαράδρα του Βουραϊκού. Το συνολικό έργο κατασκευής της γραμμής Διακοπτού-Καλαβρύτων χρειάστηκε αντί δεκάμηνου, όπως ήταν η αρχική του πρόβλεψη, 5 έτη επίπονων και δύσκολων κατασκευαστικών εργασιών, λόγω του δύσβατου ορεινού του εδάφους με συνολικό κόστος 3.5000.000 δρχ. Αυτή η υπέρβαση οδήγησε σε ματαίωση της κατασκευής του τμήματος Καλαβρύτων-Τριπόλεως. Το έργο ήταν πολύ δυσχερές λόγω του δυσπρόσιτου του εδάφους και οπωσδήποτε η κατασκευή του συνιστά έναν άθλο, εάν αναλογίσουμε τα τότε φτωχά τεχνικά μέσα. Τα συνεργεία δεν είχαν να αντιπαλαίψουν μόνον την φύση, αλλά μέχρι και με ληστές που συχνά τους επετίθεντο. Μάλιστα η εταιρεία διέθετε ως και ενόπλους φρουρούς για την απόκριση τους. Πολλοί εργάτες έπεσαν θύματα δηλητηριάσεων από φίδια, καθώς η σκαπάνη άνοιγε τις τρύπες τους στα βράχια.

Οι διαδικασίες κατασκευής και οι δυσκολίες που υπήρξαν μέχρι την υλοποίηση του

Λόγω της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς ανάμεσα στο παραθαλάσσιο Διακοπτό και το υψίπεδο των Καλαβρύτων, σε συνδυασμό με το σχετικά βραχύ μήκος της γραμμής που επέβαλε τμηματικά μηκοτομικές κλίσεις της χάραξης σε υψηλότερες τιμές από τις έως τότε αποδεκτές για σιδηρόδρομο συμβατικής προσφύσεως,αποφασίστηκε η εφαρμογή της τεχνολογίας του οδοντωτού σιδηροδρόμου. Επελέγη τύπος οδόντωσης Abt με διπλή οδοντωτή ράβδου (κρεμαγιέρα), της οποίας τα γρανάζια είναι διατεταγμένα μεταξύ τους έκκεντρα, τον οποίο είχε

εφεύρεση ο διάσημος Ελβετός μηχανικός οδοντωτών σιδηροδρόμων Carl Roman Abt, ήδη από το 1882. Είναι αξιοσημείωτο ότι η γραμμή ΔιακοπτούΚαλαβρύτων αποτέλεσε μία από τις πρώτες γραμμές που εφαρμόστηκε το συγκεκριμένο σύστημα ενώ την ίδια εποχή περίπου κατασκευαστήκαν άλλες 8 οδοντωτές σιδηροδρομικές γραμμές σε όλο τον κόσμο που είχαν κοινά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, δηλαδή διέθεταν γραμμή με τμήματα απλής πρόσφυσης και οδόντωσης, η οδόντωση τους ήταν διπλή τύπου Abt και η έλξη τους εξασφαλιζόταν με τετρακύλινδρες ατμάμαξες δυο κινητήριων οδοντωτών τροχών . Το πρόγραμμα του Χαριλάου Τρικούπη ήταν φιλόδοξο και του έδωσε την μορφή δημοσίου έργου που θα επιβάρυνε τον κρατικό προϋπολογισμό μέσω δημοσίου δανείου, λόγω του δισταγμού που υπήρχε της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να αναλάβει το ρίσκο για την κατασκευή της γραμμής. Στις 7 Απριλίου 1889 κυρώνετε με τον νόμο η σύμβαση κατασκευής του Οδοντωτού και της εκμετάλλευσης του για 92 έτη. Εκ μέρους του κράτους υπογράφουν ο Τρικούπης, ο υπουργός Εσωτερικών Στέφανος Δραγούμης και ο υπουργός Δικαιοσύνης Δημήτρης Ρουμπλιώτης και εκ μέρους των ΣΠΑΠ ο Α.Ν Σιμόπουλος. Μεταξύ των άλλων στην σύμβαση συμφωνήθηκε αρχικά η προμήθεια 3 ατμομηχανών, 6 βαγόνια, και 10 φορτηγών βαγονιών. Τέλος η κατασκευή σταθμού στα Καλάβρυτα, στάση στην Ζαχλωρού και μηχανοστάσιο στο Διακοπτό. Εγκατάσταση τηλεφωνικής γραμμής και φορολογική εγκατάσταση της εταιρείας

Η λειτουργία του μεταπολεμικά μέχρι σήμερα

Μετά την λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, σιγά άρχισε να αποκαθιστάται ο ήρεμος ρυθμός της καθημερινότητας στα Καλάβρυτα και την ευρύτερη περιοχή. Μέχρι το 1950, οι ΣΠΑΠ ήταν απασχολημένοι πρωτίστως με την ανακατασκευή των κατεστραμμένων υποδομών και του υλικού, επιδιόρθωσαν ολόκληρο το δίκτυο άρχισαν να κάνουν τις πρώτες σκέψεις για την αναβάθμιση του οδοντωτού που ήδη παρουσίαζε συμπτώματα « κόπωσης » και «γήρανσης » των μηχανών και των οχημάτων. Έτσι λοιπόν, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ΄50, άρχισαν να πραγματοποιούν βελτιώσεις και προσθήκες στα δρομολόγια και το τροχαίο υλικό της γραμμής παράλληλα ξεκί-

Η καλύτερη ηλικία είναι η ηλικία που ζείς σήμερα. Απολαυσέ την! 62 | AKOBITIKA NEA

νησαν να μελετούν ξανά το παλιό ξεχασμένο σχέδιο για την ηλεκτροκίνηση της γραμμής, που είχαν προμελετήσει οι Γάλλοι από το 1890. Επιλέγουν έτσι την προμήθεια νέων αυτοκινηταμαξών που ναι μεν θα ήταν ηλεκτροκινούμενες, όμως αντί να παίρνουν το ρεύμα από εξωτερική πηγή ενεργείας, να παράγουν το ρεύμα που θα διοχετεύεται στους ηλεκτροκινητήρες τους πάνω στον ίδιο τον συρμό, σε ξεχωριστό όχημα παράγωγης ενεργείας.

Τεχνική συγκρότηση της γραμμής και έργα υποδομής

Η γραμμή του Οδοντωτού Διακοπτού- Καλαβρύτων είναι η στενότερη εν ενεργεία οδοντωτή σιδηροδρομική γραμμή δημόσιας υπηρεσίας στον Κόσμο, με πλάτος 0,75 μ. Το συνολικό της μήκος είναι 22.350 μ. από άξονα ΑΑ Διακοπτού μέχρι άξονα ΣΣ Καλαβρύτων και 22.600 μ. και είναι η μοναδική σιδηροδρομική γραμμή στην Ελλάδα. Είναι γραμμή μικτής πρόσφυσης, συμβατικής και οδοντωτής, καθώς σε τρία τμήματα συνολικού μήκους 3.485 μέτρων και επί ανωφερείας με κατά μήκος κλίσης μεγαλύτερη του3,5%, φέρει διπλή κρεμαγιέρα τύπου Abt στον άξονα της γραμμής. Στα υπόλοιπα τμήματα η γραμμή είναι απλής πρόσφυσης. Οι σιδηροτροχιές που χρησιμοποιηθήκαν στην γραμμή ΔΚ από την κατασκευή του δικτύου μέχρι την ανακαίνιση της επιδομής που έγινε μεταξύ 2003-2009, ήταν βάρους 20χλγρ ανά μέτρο και ήταν εδρασμένες στο χώμα, πάνω σε μεταλλικούς και ξύλινους στρωτήρες. Με τα έργα ανακαίνισης της περιόδου 2003-2009, στρώθηκαν σιδηροτροχιές βάρους 31,6 χλγρ ανά μέτρο, πάνω σε μεταλλικούς στρωτήρες στα οδοντωτά τμήματα και ξύλινους στρωτήρες στα συμβατικά. Σε ορισμένα σημεία της γραμμής επίσης, τοποθετηθήκαν γρασσαδόροι λίπανσης των σιδηροτροχιών. Παράλληλα αντικαταστάθηκε η παλιά κρεμαγιέρα, με νέα ισχυρότερη και βαρύτερη, που η υψομετρική της διαφορά από την κεφαλή της σιδηροτροχιάς, είναι μεγαλύτερη από ότι η αντίστοιχη της παλιάς κρεμαγιέρας, ώστε να ακόλουθη πλέον το αντίστοιχο πρότυπο που εφαρμόζεται στις οδοντωτές; γραμμές της Ελβετίας. Έκτος αυτού, εκσυγχρονίστηκε επίσης ο εξοπλισμός της κρεμαγιέρας. Τοποθετηθήκαν ερμάρια με κατάλληλο εξοπλισμό για τον έλεγχο της πίεσης των λαδιών των αμορτισέρ που έχουν οι συσκευές εισόδου και εξόδου στην αρχή και στο τέλος της κρεμαγιέρας. Τα αμορ-

τισέρ αυτά βρίσκονται στο πρώτο τμήμα της κρεμαγιέρας το όποιο είναι σπαστό, επιτρέπει δηλαδή και την κατακόρυφη κίνηση. Πριν την αρχή της υπάρχει ένα σύστημα με « ράουλα», το οποίο περιλαμβάνει και συγχρονίζει τον οδοντωτό τροχό για να τον οδηγήσει ομαλά στην κρεμαγιέρα. Ακόμα πιο μπροστά είναι τοποθετημένος ένας επιπλέον μηχανισμός από καουτσούκ για να περιλαμβάνει τον οδοντωτό τροχό και να εξασφαλίζει την ελαστικότητα πριν την κρεμαγιέρα. Το σύστημα αυτό εξασφαλίζει πλέον ομαλή, αθόρυβη και χωρίς άσκοπες καταπονήσεις και φθορές εμπλοκή και απεμπλοκή των οδοντωτών τροχών στις εισόδους και εξόδους των οδοντωτών τμημάτων. Η γραμμή του οδοντωτού ΔΚ αναρριχάται από το επίπεδο της θάλασσας σε ύψος 720 μέτρων, στο οροπέδιο των Καλαβρύτων. Κύριο χαρακτηριστικό της οριζοντιογραφίας της χάραξης συνιστούν τα μικρά ευθύγραμμα τμήματα και οι πυκνές καμπύλες, που η ακτίνα τους κυμαίνεται στα ορεινά τμήματα από Rmin=40 μέτρα έως Rmax=100 σε ποσοστό 85% και από Rmin=100 μέτρα και άνω σε ποσοστό 15%. Η μέγιστη κατά μήκος κλίση της γραμμής στα τμήματα απλής πρόσφυσης έχει τιμή 3,4%, ενώ στα οδοντωτά τμήματα φθίνει το 14,5% με βάση τις μετρήσεις σχεδιασμού της χάραξης του 1890. Μεταγενέστερες μετρήσεις, προφανώς επί βραχύτερης απόστασης αναφοράς, έδωσαν τιμή 17,5 %., πλέον προσφάτως δημοσιευθείσα «Δήλωση Δικτύου» του ΟΣΕ, αυτή για το έτος 2017, αναφέρεται τιμή 20,2%). Το περιτύπωμα φορτώσεως της γραμμής, όπως ελέγχτηκε την 16/3/1994, είχε πλάτος 2,3 μέτρα και ύψος 3,16 μέτρα . Η μέγιστη υπερύψωση της γραμμής στις οριζοντιογραφικές καμπύλες είναι 63 mm, ενώ η μέγιστη εκπλάτυνση 9mm. Το μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος κατά άξονα στην γραμμή μέχρι το 2009 ήταν 4,5 τόνοι,,μετά το πέρας όμως των εργασιών αναβάθμισης της επιδομής και της υποδομής, αυξήθηκε σε 6 τόνους. Μήκος γραμμής:22,3 χλμ. Ελάχιστη ακτίνα καμπυλών: 40 μ. Ελάχιστη ακτίνα τόξου συναρμογής μηκοτομής: 2500 μ Μέγιστη κλίση : 20,2% Μεγίστη ταχύτητα: 40 χλμ/ώ

Η περιοχή του Χελμού

Η επίσημη ονομασία του Χελμού είναι Αροάνια όρη και βρίσκεται στα ανατολικά όρια της Αχαΐας,

Θυμός είναι ο αέρας που σβύνει το κερί της λογικής AKOBITIKA NEA | 63

Ο Οδοντωτός που διασχίζει το φαράγγι του Βουραϊκού ενώ ένα τμήμα του ανήκει στον νόμο Κορινθίας, συμβάλλοντας στον σχηματισμό της πεδιάδας του Φενεού. Πάνω του και στην περιφέρεια του συγκεντρώνει κάποια πολύ σημαντικά φυσικά αλλά και πολιτισμικά στοιχειά διαφόρων εποχών. Από τα πολιτισμικά στοιχειά τα πιο αξιόλογα είναι η κοιλάδα της Στύγας, η αρχαία Φενεός, η αρχαία Νωνακρίς, η αρχαία Κύναιθα, η Μονή της Αγίας Λαύρας, η Μονή του Άγιου Γεώργιου Φενεού. Τα ύδατα της Στύγας και η σύνδεση του με την ελληνική μυθολογία είναι σημαντικό πολιτισμικό στοιχειό της περιοχής. Η Στύγα είναι για τους αρχαίους ένα από τα τρία ποτάμια του Άδη . Όποιος εκτίθετο στα νερά του ποταμού αυτού, που μόνο στο σημείο αυτό έβγαινε από τον κάτω στον επάνω κόσμο, κινδύνευε να πεθάνει αμέσως. Όμως και όποιος παρέβαινε τον όρκο στη Στύγα ετιμωρείτο με θάνατο. Η αρχαία πόλη Νωνακρίς ήταν ο τόπος που συγκεντρώνονταν οι Αρχαίοι πριν πάνε να δώσουν τον φοβερό όρκο. Η αρχαία Φενεός βρίσκεται δίπλα στο χωριό Καλύβια, στις παρυφές της πεδιάδας του Φενεού και κάτω από την Ντουρντουβάνα. Τα ευρήματα της αρχαίας πόλης που διέθετε Ασκληπιείο, κλάπηκαν το 1992 από το αρχαιολογικό μουσείο που βρίσκεται στα Καλύβια. Η Μονή Αγίας Λαύρας έχει αρκετά κειμήλια και σημαντικό θρησκευτικό παρελθόν, Στα Καλάβρυτα βρίσκεται και η αρχαία πόλη Κύναιθα. Η Μονή Αγίου Γεωργίου Φενεού είναι ένα παλαιό μοναστήρι με σημαντική ιστορία, αλλά και αρχιτεκτονική, αισθητική αξία. Διαθέτει κρυφό σχολείο και αρκετά σημαντικές εικόνες, ενώ είναι πολύ σημαντική η φυσική θέση που κτίστηκε, στο νοτιοδυτικό τμήμα της πεδιάδας του Φενεού. Από το Φαράγγι 64 | AKOBITIKA NEA

του Βουραϊκού περνά ο μύθος που θέλει τον Ηρακλή να τραβά μια μαχαιριά με το σπαθί του στη θέση «Πόρτες» κόβοντας στα δύο το βράχο που του έκλεινε το πέρασμα για να φτάσει κατ’ άλλους στον Ευρυσθέα, κατ’ άλλους στην αγαπημένη του Βούρα την κόρη της Ελίκης. Από τη Βούρα, πήρε το όνομά του ο Βουραϊκός, που οι αρχαίοι τον έλεγαν «Ερασίνο». Άλλο όμως ο μύθος και άλλο ο νόμος της φύσης που δίνει στο μοναδικό αυτό φαινόμενο αξεπέραστη ομορφιά και στην περιοχή χιλιάδες τουρίστες καθώς έχει χαρακτηριστεί η θεαματικότερη σιδηροδρομική γραμμή των Βαλκανίων. Η κοιλάδα του Βουραϊκού ήταν λίμνη όπως και όλη η περιοχή γύρω από τα Καλάβρυτα. Τα νερά της «αναζήτησαν» διέξοδο προς τη θάλασσα και «έπλασαν» το μεγαλόπρεπο αυτό φαράγγι το οποίο αργότερα παραδόθηκε στην ορμή του ομώνυμου ποταμού που το βαθαίνει χρόνια τώρα με τρόπο που θα ζήλευε και ο μεγαλύτερος γλύπτης. Το φαράγγι του Βουραϊκού ξεκινά 3 χλμ. βόρεια του χωριού Κάτω Ζαχλωρού σε υψόμετρο 730 μέτρων και συνεχίζει παράλληλα με το ποτάμι διανύοντας απόσταση 20 χιλιομέτρων για να καταλήξει στο χωριό Διακοπτό (Δήμου Αιγιαλείας), μια διαδρομή διάρκειας μιας ώρας. Στην πλατεία του οικισμού Διακοπτού βρίσκεται ο παλαιός σιδηροδρομικός σταθμός όπου σύντομα θα ανακατασκευαστεί σε «Κέντρο Πληροφόρησης και Μουσείο Οδοντωτού» και η παλιά ατμομηχανή του Οδοντωτού, που ονομαζόταν Μουτζούρης. Καταρράκτες χειμάρρων, σπήλαια με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, η πλούσια εναλλασσόμενη βλάστηση από πλατάνια, έλατα, ελιές και πικροδάφνες φτιάχνουν ένα πρωτόγνωρης ομορφιάς τοπίο μοναδικό στην Ελλάδα. Αυτό το απροσπέλαστο μέρος το «δάμασε» με απόλυτο σεβασμό στη μοναδικότητά του, η τεχνολογία στις 10 Μαρτίου του 1896, όταν άρχισε το ταξίδι του ο «Οδοντωτό Σιδηρόδρομος». Το τρενάκι πρωταγωνίστησε και στην Εθνική Αντίσταση, καθώς και στα γεγονότα του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος όπου χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς για την μεταφορά των κλαπέντων από την λεηλασία της πόλης των Καλαβρύτων,. Με τον Οδοντωτό έχουν ταξιδέψει πολλές επώνυμες προσωπικότητες κατά καιρούς. Το 1930 ανέβηκε στα Καλάβρυτα με τον Οδοντωτό ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το 1936 ανέβηκε ο τότε Βασιλιάς Γεώργιος, ενώ το 1948 ο τότε Βασιλιάς Παύλος, που ήταν λάτρης της περιοχής,με το τρενάκι ακόμα ταξίδεψαν και άλλοι Πρωθυπουργοί και γνωστοί πολιτικοί, όπως ο Αλ. Παπάγος, ο Ν. Πλαστήρας, ο Κ. Καραμανλής, ο Γεώργιος και ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Ιμπραήμ πασάς, δυνάστης του ενός - ήρωας του άλλου

ε πρόσφατη επίσκεψή στο Κάιρο, κατηφορίζοντας με τα πόδια απο την παλαιότερη αγορά της Ανατολής, την αγορά του Αλ-Χαλίλι, συνάντησα σε μια πλατεία ένα μεγαλοπρεπές μπρούτζινο άγαλμα ενός έφιππου άνδρα. Ο καβαλάρης του αγάλματος καθισμένος αγέρωχα πάνω στο άλογο, έδειχνε μπροστά με το δεξι του χέρι. Μου θύμισε έντονα τον Κολοκοτρώνη οπως είναι στημένος στην Αθήνα. Ενδιαφέρθηκα και πήγα πιο κοντά να δω ποιος ήταν. Η επιγραφή έλεγε «Ibrahim Pasha». Λόγω της καταγωγής μου απο τον Άκοβο της Αρκαδίας, αμέσως κατάλαβα ποιος ήταν. Ήταν ο Τουρκο-Αιγύπτιος στρατηγός που είχε ερημώσει την Πελοπόννησο, προκαλώντας δυστυχία και καταστροφή. Ο στρατηγός που οριακά δεν καταφερε να καταπνίξει τον αγώνα για ελευθερία μας. Ο στρατηγός που αναμετρήθηκε για πρώτη φορά με τον Κολοκοτρώνη στη περίφημη μάχη της Δραμπάλας το 1825 η οποία διεξήχθη λίγο έξω απο το χωριό μου τον Άκοβο. Παρόλο που διανύω την πέμπτη δεκαετία της ζωής μου και θα ήθελα να είμαι πιο συνειδητοποιημένος, αναρωτήθηκα με αφέλεια, «τι κάνει αυτός ο σφαγέας εδώ;». Γύρισα και ρώτησα των αρχαιολόγο ξεναγό μας, λεπτομέρειες για το άγαλμα. Με ενήμερωσε πως ο Ιμπραήμ πασάς είναι μεγάλος ήρωας, μαζί με τον πατέρα του τον Μοχάμετ Άλι, έκαναν την Αίγυπτο αυτοκρατορία. Ανεξαρτητοποιηθηκαν από την Οθωμανική αυτοκρατορία και λιγο έλειψε να καταλάβουν και την Κωσταντινουπολή. Επί των ημερών του η Αίγυπτος επεκτεινόταν από το Σουδάν μέχρι την Συρία και την Κρήτη. Εκσυγχρονίσαν το αιγυπτιακό κράτος, την οικονομία, τις μεταφορές με βάση ευρωπαϊκά πρότυπα, δημιούργησαν σχολεία και πανεπιστήμια. Εκσυγχρόνισαν πολεοδομικά την πρωτεύουσα και παρείχαν συνθήκες ανάπτυξης και ευημερίας. Σύμφωνα με τον ξεναγό μας οι πιο ενδοξες μάχες του ήταν ενάντια στούς Τούρκους όπως μαρτυρούσαν και τα μπρούντζινα αναγλυφα που κοσμούσαν την βάση του αγάλματος και αναπαριστούσαν τις μάχες στην Άκρα και Κονία το 1832. Ο Ιμπραήμ γενήθηκε στην Καβάλα το 1789 και πέθανε το 1848, πριν απο τον πατέρα

του τον Μοχαμετ Αλί, απο φυματίωση που είχε κολλήσει σε μια αποστολή στον Νείλο. Όταν ανέφερα στον ξεναγό μας την ιστορία της εκστρατείας του στην Ελλάδα και την δεινά που προσβληθεί φάνηκε να ξαφνιάζεται. Η Ελλάδα ήταν μια μικρή παρένθεση της ζωής του μου ανέφερε, «Εμείς τον τιμάμε σαν μεγάλο στρατηγό, και εκσυγχρονιστή της χώρας». Οι απόγονοι του κυβερνούσαν την Αίγυπτο μεχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, εώς την επανασταση του Νάσερ το 1950. Η Αίγυπτος σήμερα εχει άριστες σχέσεις με την Ελλάδα και οι Έλληνες ειναι πολύ αγαπητοί σε όλους τους Αιγύπτιους. Ετσι καθόμασταν ειρηνικά πια δίπλα δίπλα, ο Άκοβίτης και ο Αιγύπτιος, μπροστά στο άγαλμα που για τον ένα αντιπροσωπευει τον δυνάστη που κατεκαψε την πατρίδα του πριν 200 χρόνια, ενώ για τον άλλο τον ήρωα της πάλαι ποτέ μεγάλης Αιγύπτου. Χριστόπουλος Δημητριος Πρόεδρος Συλλόγου Ακοβιτών Αθήνας-Πειραιά Περισσότερα για την μάχη της Δραμπάλας στην οποία αναμετρήθηκε για πρώτη φορά ο Ιμπραήμ με τον Κολοκοτρώνη και στην οποία αναχαιτίστηκε επιτυχώς ο τουρκο-αιγυπτιακός στρατός στο http:// akovos.gr όπου υπάρχει το σχετικό ντοκυμαντέρ.

Καψ’ τα Μπραΐμη

αρτά, τα δάση, τα χορ«Τι κι αν μας κάψτε τα σπ γη τον τόπο. Οι ρίζες απ' τη τάρια τι κι αν ρημάξετε θα ε βλαστάρια ξανά η ζωή καινούργια θα πετάξονν ια ινα θα γενούνε τα λιβάδ προβάλει δυνατή. Πράσ , τεί ασ επ σκ λουλούδια θα πάλι το μαύρο χώμα με δια οτά υνε τυλίξει τα σκ όταν -Μπραΐμη -θα σ' έχο ι σκορπιστεί». Του το'χε και η αραπιά σου θα έχε Μωριά διαμηνύσει τότε πολλές φορές ο Γέρος του σεοσκυνημένους με το «Τ που κυνηγούσε τους πρ φα ασ ι απ' τα νώτα τους κούρι και φωτιά», να ζχε για ύς, τους αφοσιωμένους λισμένους τους μπιστικο υ σμένους στις μάχες, πο να τους οδηγούσε ετοιμα με , αιο άλ λαού μας το κεφ θα έκλειναν οριστικά του . ισήμισι αιώνων σκλαβιά την αβάσταχτη των τεσσερ της Γιώργος Απηλιώ AKOBITIKA NEA | 65

Ο Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ ΣΤΟΝ ΑΚΟΒΟ ΤΟ 1821 ΠΡΙΝ ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

την εφημερίδα της επαρχίας μας «ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ», φύλλο της 5-4-83, σε σχετικό σημείωμά του ο Θ. Ν. Πελεκάσης αναφέρει μεταξύ των άλλων στηριζόμενος στο βιβλίο του Παπαβέργη, ότι οτις 12 Μαρτίου 1821 έγινε κοντά στο ιστορικό Μοναστήρι της Ρεκίτσας «μάζωξη και συννενόηση για την επανάσταση του 1821, από όλους τους καπεταναίους του Μόριά και χώσανε κάρβουνα για ενθύμιο». Στη «μάζωξη» γράφει πως, πήραν μέρος, Παπαφλέσ-

σας, Μαυρομιχαλαίοι, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Κεφάλας, Παπατούρτας, Πράτης, «καμιά σαρανταριά όλοι». Και συνεχίζει: «Ο Νικηταράς πήγε στα χωριά του Λεονταρίου και Τουρκολέκα, οι Μαυρομιχαλαίοι κατά τη Μάνη, ο Κολοκοτρώνης τους καρτερούσε στον «Ακοβο», ο Φλέσσας και Αναγνωσταράς στη Βρωμόβρυση, Πολιανή, ο Πράτης στην Αλαγονϊα, ο Κεφάλας και Παπατούρτας περίμεναν στο Δυρράχι και οι τρεις για τα Καλάβρυτα να ξεσηκωθούν όλοι την ίδια μέρα,στις

Ακοβος: Η πέτρα του Θ. Κολοκοτρώνη με τα αρχικά του ονόματος του που κατά την παράδοση χάραζε ο ίδιος το 1821. (Θ.Κ. 1821).

22 Μάρτη. Νικηταράς, Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Κεφάλας και Παπατούρτας μαζώχτηκαν όλοι, από Πολιανή οι Μεσσήνιοι, από Ακοβο Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, ενώθηκαν στο Δυρράχι, ξεκίνησαν το βράδυ και συγκεντρώθηκαν τη νύχτα δια μέσου Αγίου Νικήτα στη Μονή Βελανιδιάς Καλαμάτας, ενώθηκαν με τους Μανιάτες και Αλαγόνιους και τα ξημερώματα στις 23 Μάρτη έκαναν το γιουρούσι και πήραν την Καλαμάτα». Ο Θ. Κολοκοτρώνης ήρθε στο σπίτι του στόν ‘Ακοβο το Μάρτιο του 1821, όπου έμεινε αρκετές μέρες και οργάνωσε την επιχείρηση για την κατάληψη της Καλαμάτας, οπότε σε κάποια στιγμή ανάπαυλας και αναπόλησης «των χρόνων της νεότητάς του», χάραξε στη γνώριμή του πέτρα τα αρχικά του ονόματος του, θ. Κ. 1821. Ο Γέρος του Μόριά κατά τη 12χρονη διαμονή του στον ‘Ακοβο, όπως διηγούνταν οι παλαιότεροι, εσύχναζε εκεί, όπου άλλωστε ήταν «το προικιό του», και συνήθιζε να χρησιμοποιεί για κάθισμά του την πέτρα, που ήταν στον ίσκιο της υπάρχουσας τότε Πουρνάρας. Ήταν με άλλα λόγια το προσφιλέστερο «λημέρι» του ελευθερωτή της Ελλάδας. Πηγή: AKOBITIKA NEA

Δεν πρέπει να κρίνει κανείς τα πραγματά μιας εποχής με τις ιδέες μια άλλης 66 | AKOBITIKA NEA

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης όσο ήταν στην Ζάκυνθο επικοινωνούσε με τον Άκοβο

παρακάτω δυσανάγνωστη βεβαίωση Mercaforce στα Ιταλικά αποδεικνεύει οτι ο Κολοκοτρώνης απο την Ζάκυνθο, όπου κατέφυγε στο μεγάλο διωγμό του 1805 και έζησε μεχρι το 1821, συνέχισε την επικονωνία του με τους Ακοβίτες. Τον Ακοβίτη που αναφέρεται στην βεβαίωση αυτή με ημερομηνία 22/2/1815 πιθανότατ τον έστειλε ο Κολοκοτρώνης με το γράμμα του 25/12/1822 στηνΖάκυνθο για να φέρει στο μοριά την οικογένεια του. Παραθέτουμε την μετάφραση του εδώ: «ΑΑΙΕΕ αριθμ. 17952/22.2.1815 Με το παρόν γράμμα ομολογεί ο Κωσταντής Ακο-

βίτης του ποτέ Δημήτρη, κάτοικος εις την Σκοντράδαν του Παντοκράτορος, πως έλαβε από τον ευγενή κύριον καπετάν μαγιόρ Θεοδωράκη Κολοκοτρώνη, δανεικά τάλαρα κολωνάτα Τζισπάντας εκατόν, Νούμερο 100, με το διάφορο τους, προς δέκα τα εκατό (10%) και υπόσχεται να του τα επιστρέψει ή σε κάθε του καλή αναζήτηση, τόσον του άνωθεν ευγενή κυρίου καπετάν Μαγιόρ, ωσάν και όποιος άλλος ήθελε πρετεντάρει το παρόν να λαβαίνη τα άνωθεν ομπλιγάροντας τα καλά του εις μαρτυρίαν και βεβαιώσεις υπό χειρός του. Κωσταντής Ακοβίτης βεβαιώ, Σπύρος Σκούρτης μαρτυρώ.» Η Χειρόγραφη βεβαίωση

«Έκαμε συμπεθεριό με έναν ντόπιο προεστό, του τουφεκιού άνδρα τον έλεγαν Γεωργάκη Μεταξά. Έδωκε την θυγατέρα του, έφτιασε σπίτι. Μανθάνοντας ότι ο θείος μου έκαμεν αποικία εις τον Άκοβο εφύγαμε και επήγαμε εκεί.» Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη Γ. Τσερτσέτη AKOBITIKA NEA | 67

Η μάχη της Δραμπάλας,

οι Θερμοπύλες της Μεγαλόπολης Του Χριστόπουλου Δημήτρη, Προέδρου Συλλόγου Ακοβιτών Αθήνας-Πειραιά

μάχη των Θερμοπυλών έχει μείνει στην παγκόσμια ιστορική μνήμη σαν ένα μοναδικό παράδειγμα ανδρείας και τακτικής. Ένα παράδειγμα του πως η γενναιότητα, αν συνδυαστεί με σωστό εξοπλισμό και αξιοποίηση του εδάφους, μπορούν να καθηλώσουν ένα αντίπαλο που υπερέχει αριθμητικά σε μια «εκ του συστάδην» μάχη με μεγάλες απώλειες. Στο ιστορικό ύψωμα της Δραμπάλας αναμετρήθηκαν τον Ιούνιο του 1825 για πρώτη φορά ο Ιμπραήμ και ο Κολοκοτρώνης, στην τελευταία «εκ του συστάδην» μάχη ανάμεσα σε Οθωμανούς και Έλληνες. Το ύψωμα αυτό ανήκει σήμερα στο όρια του δήμου Μεγαλόπολης και βρίσκεται κοντά στο χωριό Άκοβος στον συνοικισμό Γούπατα. Η μάχη της Δραμπάλας μπορεί να παρομοιαστεί με τις Θερμοπύλες, αφού οι ομοιότητες ανάμεσα στα δυο γεγονότα είναι πολλές και χαρακτηριστικές. Η απόβαση του Ιμπραήμ βρίσκει τους Έλληνες διαιρεμένους και αναποφάσιστους για το πως να χειριστούν το θέμα. Η στρατιά του μεγάλη, άρτια εξοπλισμένη, με ευρωπαϊκά όπλα και πρότυπα οργάνωσης. Εξαϋλώνει κάθε προσπάθεια άμυνας της Ελληνικής κυβέρνησης, οδηγώντας στις καταστροφικές ήττες στην Σφακτηρία, στο Κρεμμύδι και στο Μανιάκι. Πολλοί ήρωες της επανάστασης νεκροί ανάμεσα τους και ο Παπαφλέσσας. Ο Ιμπραήμ καταλαμβάνοντας την Καλαμάτα έμοιαζε πια ανίκητος, σαν άλλος Ξέρξης πριν τις Θερμοπύλες. Η κυβέρνηση πανικοβάλλεται και ελευθερώνει τους οπλαρχηγούς της Πελοποννήσου από την φυλακή στην Ύδρα. Οι οπλαρχηγοί, με αρχηγό τον Θ. Κολοκοτρώνη, καταφέρνουν να συγκροτήσουν μια στρατιά 6.000 ανδρών σε χρόνο ρεκόρ (15 μέρες) και να οχυρωθούν στο μοναδικό στενό πέρασμα που υπήρχε ανάμεσα στον κεντρικό δρόμο από Καλαμάτα προς Τρίπολη, τα Δερβένια. Όμως, ο «προδότης Εφιάλτης» και η «ανοπαία ατραπός» υπήρχε και αυτή την φορά. Ένας Τούρκος Λεονταρίτης ενημερώνει τον Ιμπραήμ ότι υπάρχει μονοπάτι που παρακάμπτει την θέση άμυνας των Ελλήνων. Ο Ιμπραήμ οδηγεί τον στράτευμα του δια μέσου της Σορόκας στην Φαλαισία και στο νότα των Ελλήνων. Το τέλος της αντίστασης ήταν κοντά. «Ο Θεός έδωσε την υπογραφή του για την ελευθερία της Ελλάδος και δεν την παίρνει πίσω» είχε πει ο αρχιστράτηγος Κολοκοτρώνης και επαληθεύτηκε. Ο

ίδιος εκείνη την μέρα βρισκόταν στο χωριό Ακοβος για παραλαβή προμηθειών και στρατολόγηση και όχι στην μακρινή θέση οχύρωσης στο Δερβένι. Λαμβάνει γνώση του γεγονότος και σαν γνώστης του εδάφους (είχε ζήσει στον Άκοβο 12 χρόνια και η γυναίκα του ήταν Ακοβίτισσα) αντιδράει αστραπιαία. Διατάσει του Ακοβίτες να κατασκευάσουν αυθημερόν ταμπούρια στην Δραμπάλα, στέλνει σήμα να έρθει το μεγαλύτερο μέρος του στρατεύματος στην Δραμπάλα με εξαντλητική νυχτερινή πορεία, και αναχαιτίζει τους ανιχνευτές του Ιμπραήμ. Την επόμενη μέρα, ο Ιμπραήμ εγκλωβίζεται σε έναν αιματηρό τριήμερο «εκ του συστάδην» πόλεμο στο ύψωμα της Δραμπάλας. 3000 Ελληνες αντιμετώπισαν 25000 Τουρκο-Αιγύπτιους. Οι 300 Φαλαισιώτες και Ακοβίτες που είχαν οχυρώσει την προηγούμενη μέρα το ύψωμα της Δραμπάλας ήταν στην πρώτη γραμμή άμυνας, αρκετές Ακοβίτισες ακολούθησαν τους συζύγους τους στην μάχη, με καθοριστική συνεισφορά. Η μάχη της Δραμπάλας έδωσε στους Έλληνες χρόνο να ανασυνταχθούν, εδραίωσε την πεποίθηση ότι ο Ιμπραήμ δεν ήταν πια ανίκητος και οδήγησε στην νικηφόρα μάχη των Ελλήνων στους Μύλους. Η τελική καταστροφή του Ιμπραήμ ήρθε μέσω θαλάσσης (όπως μετά τις Θερμοπύλες ακολούθησε η Σαλαμίνα), 2 χρόνια αργότερα, στην ναυμαχία του Ναβαρίνου. Η πρώτη μέρα της μάχης της Δραμπάλας συνέπεσε με τον εορτασμό της Πεντηκοστής και στην κορυφή του υψώματος υπήρχε σαν καταφύγιο το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Σημαντική συνεισφορά στην μάχη είχε και ο κλήρος της περιοχής. Ως εκ τούτου, έχει καθιερωθεί με Προεδρικό Διάταγμα να εορτάζεται την πεντηκοστή, στο ύψωμα της Δραμπάλας Ακόβου όπου διεξήχθη και η μάχη (βλέπε σελ. 46).

Υπάρχουν δύο ειδών ελευθερίες, η ψεύτικη, οπότε είναι κανείς ελεύθερος να κάνει ότι θέλει και η αληθινή, οπότε είναι ελεύθερος να κάνει ότι πρέπει 68 | AKOBITIKA NEA

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΠΟ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΛΟΜΩΝΗΣ ΑΚΟΒΟΥ

Των Σπυρίδωνος Δ. Κοντογιάννη Λεωνίδα Κ. Καίσαρη

τα τεύχη 11 καί 12 τοῦ περιοδικοῦ «Ἀκοβίτικα Νέα», περιλαμβάνονται καί ἄρθρα τῶν ὑποσημειούμενων μέ τόν τίτλο «Τό Μοναστήρι τῆς Ἁγίας Σολομωνῆς» Ἀκόβου. Στό ἄρθρο αὐτό παραθέταμε μέ συντομία ἱστορικές καί ἀρχαιολογικές πληροφορίες σχετικές μέ τό Μοναστήρι τῆς Ἁγίας Σολομωνῆς καί ἰδιαιτέρως δίδαμε πληροφορίες γιά τό σωζόμενο μέχρι σήμερα «Καθολικό» της, μέ τήν ὑπόσχεση ὅτι, σέ σύντομο χρονικό διάστημα καί σέ ἑτοιμαζόμενη ἐκτενῆ ἀρχαιολογική καί ἱστορική μελέτη μας, θά δίδαμε λεπτομερέστερα καί περισσότερα στοιχεῖα γιά τό ἐκκλησιαστικό καί ἐθνικό αὐτό μνημεῖο -κατά τήν παράδοση Βυζαντινῆς Μονῆς- «ἡ ὁποία προσέφερε πολλά στό Γένος κατά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας καί ὑπῆρξε ἕνα ἀπό τά προπύργια τῆς Ὀρθόδοξης πίστης τῆς Ἑλληνικῆς παράδοσης». Ὅμως, παρά τή θέλησή μας, λόγοι ἀνεξάρτητοι, δέν μᾶς ἐπέτρεψαν νά φέρουμε σέ πέρας ἀκόμη τήν ἐν λόγῳ μελέτη μας. Ἐλπίζουμε ὅτι «αἱ σοφίαι Θεοῦ, οἱ στῦλοι οἱ ἑπτάριθμοι καί θείου φωτός, οἱ λύχνοι οἱ ἑπτάφωτοι, Μακκαβαῖοι οἱ πάνσοφοι σύν τῇ μητρί Σολομωνῇ τῇ Ἁγίᾳ καί Ἐλεάζαρ ἅμα», θά εὐλογήσουν τήν προσπάθειά μας γιά τήν ὅσο τό δυνατόν συντομότερη σέ χρόνο παρουσίαση καί προβολή τῆς Μονῆς τους. Στό ἄρθρο μας, λοιπόν, ἐκεῖνο, μεταξύ τῶν ἄλλων ἀναφέραμε καί τά ἑξῆς: «Ἡ ἱστορία τῆς Μονῆς τῆς Ἁγ. Σολομωνῆς συμπληρώνεται δεύτερον ἀπό ἀρκετά δικαιοπρακτικά ἔγγραφα σχετικά μέ κτηματικές διαφορές καί οἰκονομι-

κές δοσοληψίες της μέ τρίτα πρόσωπα. Τά ἐν λόγῳ ἔγγραφα, τά ὁποῖα ἀπόκεινται στά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους (Γ.Α.Κ.), μᾶς πληροφοροῦν ὅτι ἡ Μονή τῆς Ἁγ. Σολομωνῆς, μέχρι καί τό α΄ μισό τοῦ ΙΘ΄ αἰῶνα, εἶχε ἱκανή κτηματική περιουσία, ἀμπελῶνες κ.λπ., ὄχι μόνο στήν περιοχή γύρω ἀπ’ αὐτήν, ἀλλά καί σέ μετόχια της...». Τήν ἱκανή αὐτή περιουσία της ἡ Μονή τῆς Ἁγίας Σολομωνῆς τή διέθεσε γιά τήν ἱερή ὑπόθεση τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς Ἑλλάδος ἀπό τούς Τούρκους, κατά τή μεγάλη Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Μετά, ὅμως, τήν ἀπελευθέρωση καί τή δημιουργία τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους, ὅ,τι εἶχε ἀπομείνει ἀπό τήν κτηματική περιουσία τῆς Μονῆς ἤ ἐκποιήθηκε ἀπό τό δημόσιο, ἀφοῦ ἡ Μονή ὑπήχθη «εἰς τήν κυριαρχίαν τῆς Κυβερνήσεως», ἤ καταπατήθηκε ἀπό κατοίκους τῶν γύρω χωριῶν (Ἄκοβος, Δυρράχιο, Λεπτίνι κ.ἄ.). Σχετικά μέ τίς καταπατήσεις αὐτές γράφαμε στό προηγούμενο ἄρθρο μας, ὅτι σέ ἔγγραφα τοῦ ἔτους 1835, πού ὑπάρχουν στά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους, καταγράφεται καί διαμάχη κατοίκου τοῦ χωριοῦ Ἄκοβος πρός τούς μοναχούς καί τή Μονή τῆς Ἁγίας Σολομωνῆς γιά κτῆμα τῆς Μονῆς, τό ὁποῖο διεκδικοῦσε ὁ ἐν λόγῳ χωρικός, ἰσχυριζόμενος ὅτι τό εἶχε κληρονομιά ἀπό τούς γονεῖς του. Αὐτά τά ἔγγραφα, πέντε τόν ἀριθμό καί ἀνέκδοτα μέχρι τώρα, ἐκδίδουμε σήμερα γιά πρώτη φορά στίς φιλόξενες σελίδες τοῦ περιοδικοῦ «ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ». Τά ἀνωτέρω ἔγγραφα περιλαμβάνονται στόν «Φ. 367 (Φ. 366-368) ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΑ» τῶν Γενικῶν Ἀρχείων τοῦ Κράτους καί εἶναι στή σειρά τῶν περιεχομένων στόν ἐν λόγῳ φάκελλο ἐγγράφων τά ὑπ’ ἀριθμ. 5, 6, 7, 8 καί 9. Στά ἔγγραφα αὐτά, ἐκτός τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Ἁγίας Σολομωνῆς καί τοῦ διεκδικητικοῦ τοῦ κτήματος αὐτῆς, ὡς κληρονομίας του γονικῆς, Ἀναγνώστη Χρηστοπούλου, κατοίκου Ἀκόβου, ἐμπλέκονται καί οἱ δημόσιες ὑπηρεσίες: 1) Ἡ ἐπί

Πέφτει εκείνος που τρέχει, εκείνος που σέρνεται δεν πέφτει. Πλίνιος ο πρεσβύτερος

AKOBITIKA NEA | 69

τῶν Ἐκκλησιαστικῶν καί τῆς Δημοσίας Ἐκπαιδεύσεως Βασιλική Γραμματεία τῆς Ἐπικρατείας (= σημερινό Ὑπουργεῖο Παιδείας καί Θρησκευμάτων), ἡ Νομαρχία Ἀρκαδίας, τό Ἐπαρχεῖο Μεγαλοπόλεως καί τό Ἐκκλησιαστικό Ταμεῖον, τά πρόσωπα τά ὁποῖα προΐστανται τῶν ὑπηρεσιῶν αὐτῶν καί παρεμβαίνουν ὡς μάρτυρες στή διαμάχη, ὑπέρ τοῦ Ἀναγνώστη Χρηστοπούλου, κάτοικου τοῦ χωριοῦ Ἄκοβος. Τή λύση στή διαμάχη δίδει ὑπέρ τῆς Μονῆς τῆς Ἁγίας Σολομωνῆς ἡ ἐπί τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ταμείου Ἐπιτροπή μέ γνωμοδότησή της πρός τήν Ἐπί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν καί τῆς Δημοσίας Ἐκπαιδεύσεως Βασιλικήν Γραμματείαν τῆς Ἐπικρατείας, εἰς τήν ὁποίαν, μεταξύ τῶν ἄλλων, ἀναφέρεται ὅτι οἱ μάρτυρες, οἱ ὁποῖοι ὑπογράφουν τό «μαρτυρικόν» ὑπέρ τοῦ Ἀναγνώστη Χρηστοπούλου, κλήθηκαν καί ἔδωσαν καί προφορική μαρτυρία ἐνώπιον τοῦ Ἐπάρχου τῆς Μεγαλοπόλεως καί βεβαίωσαν ὅτι «ἠξεύρουν μέν ἐξ ἀκοῆς, ὅτι ἡ μήτηρ τοῦ ἀναφερομένου ἀφιέρωσεν εἰς τόν Ναόν τῆς Μονῆς Σολομωνῆς τόν ἀντιποιούμενον ἀγρόν δι’ ἕν σαραντάριον, ἀλλά δέν γνωρίζει τίς, ἄν καθ’ ὁλοκληρίαν ἔγινεν ἡ ἀφιέρωσις, οὐδέ ἄν ἐπί συνθήκῃ νά ἐπιστραφῇ ὁπόταν δοθῇ τό Σαραντάριον». Καί ἀκόμη ὅτι, τό ἐν λόγῳ κτῆμα «περί τούς τριάκοντα χρόνους ἐνέμετο ἡ Μονή», ἀφοῦ «ὅποιος ἄν ἐκαλλιέργῃ τόν ἀγρόν ἔδιδεν εἰς τήν Μονήν τό δικαίωμα τῆς ἰδιοκτησίας». Δέν θά σχολιάσουμε περισσότερο τά ἐκδιδόμενα ἐδῶ ἔγγραφα γιά νά μήν καταχραστοῦμε τή φιλοξενία τοῦ περιοδικοῦ. Τοῦτο θά πράξουμε στήν ἐκτενῆ μελέτη μας γιά τή Μονή τῆς Ἁγίας Σολομωνῆς, τήν ὁποία ἐλπίζουμε -ὅπως καί παραπάνω σημειώσαμε- σύντομα νά φέρουμε σέ πέρας. Ἰδού τά ἀνέκδοτα ἔγγραφα μέ τή σειρά πού εἶναι τοποθετημένα στόν «Φ. 367 (Φ. 366-368) ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΑ» τῶν Γενικῶν Ἀρχείων τοῦ Κράτους. Ἐκδίδονται μέ τόν τρόπο γραφῆς τῶν συντακτῶν τους, τήν ὀρθογραφία τους καί τίς συντμήσεις τους.

Οι επαναστάσεις είναι οι ατμομηχανές της ιστορίας Καρλ. Μαρξ

70 | AKOBITIKA NEA

1[5] θ.32.φ.1.ἀρθ.3.ἀρθ.στ΄4 ἐλήφθη 24 7βρίου 35 Ἀρ.Πρ.2024 Πρός τήν Βασιλεικήν Γραμματεῖαν τῶν ἐκκλησιαστῶν! β2695 Ελ. τῇ α΄ 8βρίου 1835 αρ.πρ.3350 Δ.922 Διευθύνεται πρός τόν Νομάρχην Ἀρκαδίας, διά νά πληροφορήσῃ τήν Γραμματείαν ταύτην περί τῶν ἐνδιαλαμβανομένων, ἐπιστρέφων καί τά ἔγγραφα <ἐν Ἀθήναις τῇ 25 Σεπτεμβρίου 1835. Ὁ ἐπί τῶν ἐκκλησ: κ.λπ.: Γραμματεύς τῆς ἐπικρατείας Ι. Ρίζος Ὁ ὑποσημειούμενος ἀναφέρωμεν ὅτι κατά τά 1803: ἐπέρασα εἰς τά νησιά ἀπό τόν κατατρεμόν τοῦ τυράννου, πλησίον εἰς τό αὐτό τό διάστημα, ἀπόθανεν ὁ πατήρ μου, καί ὕστερον μετά ὀλίγον καιρόν ἀπόθανεν, καί ἡ μήτηρ μου εἰς τόν θάνατόν της ἄφησεν λόγον προφορικόν ἕν χωράφιον ὀνομαζόμενον εἰς τῆς Παναγίας τό Κάμπον εἰς τήν ἐκκλησίαν διά ἕν σαραντάρι, καί ὁ λόγος τῆς ἦτον ὅτι ὅταν ἐγώ ἐπιστρέψω εἰς τήν πατρίδαν μου νά πληρόσῳ τό ἄνω σαραντάρι εἰς τήν ἐκκλησίαν καί νά πάρω τό ρηθέν χωράφιον εἰς τήν ἐξουσίαν μου καθώς καί πρότερον. Εἰς κερόν ὁποῦ ἦλθον εἰς τήν πατρίδα μου εἰς τά 1825: μέ τό ἦπον οἱ κάτοικοι τοῦ χωρίου ὁ Δημογέρων, καί λοιποί κάτοικοι, ὅτι ἡ μήτηρ μου εἶπεν τόν ἄνω λόγον εἰς τόν θειόν της, ὡς τό συμαρτηρικόν τοῦ χωρίου μου τό ὁποῖον ἐσωκλείω διά τῆς παρούσης μου, λοιπόν ἀκούγοντας ἐγώ τόν ἄνω προφορικόν λόγον τῆς μητρός μου, ἔδωσα εἰς τήν ἐκκλησίαν διά τόἄνω σαραντάρι, ἕν θυμιατόν τό ὁποῖον εἶχον ἀγοράσει ἕνα τάλιρον. Τῶρα λοιπόν ἐξάφνος βλέπω τό ρηθέν χωράφι νά τό ἔχουν εἰς τόν κατάλογον τοῦ Μοναστηρίου ὁποῦ αὐτό δέν ἦτον ποτέ, καθότι τό ἠξεύρουν καί ὅλοι οἱ κάτοικοι τοῦ χωρίου μου ὅτι ἦτον κατά τόν ἄνω προφορικόν λόγον τῆς μητρός μου, ὅθεν σπεύδω εἰς τήν Β: Γραμ: καί παρακαλῶ θερμῶς ὅτι νά ὑπερασπησθῇ τό δίκαιόν μου διά νά ἐξερέσῃ τό εἱρειμένον χωράφι· τό ὁποῖον νά τό λάβω εἰς τήν ἐξουσίαν μου, καί μένω μέ σέβας.Τή: 8: 7βρίου. 1835 Ἄκωβος ὁ εὐπειθής ὑπίκοος κάτοικος τοῦ χωρ:ἀκώβου Α: Χρηστόπουλος

9350 2[6] Οἱ ὑποφαινώμενοι κάτοικοι τοῦ χωρίου Ἀκώβου τῆς Μεγαλουπόλεως ὁμολογοῦμεν ἐν βάρῃ τῆς συνηδείσεως μας ὅτι τό χωράφι τό πατρικόν του κείμενον εἰς τήν θέσιν τή Παναγίας τόν Κάμπον, ἠξεύρωμεν ὅτι τό αὐτό χωράφι τό ἦχεν ἡ μητέρα τοῦ Κ(υρίου) Ἀνάγν. Χριστοπούλου συνχωρίου μας τό ἦχεν διά ἕν σαραντάρι βαλημένω εἰς τήν ἐκκλησία, καί ὁπόταν ἐλθῇ τό παιδί της ὁ Ἀναγν. νά δείνῃ τά πέντε γρόσια, δηλ:τό σαραντάρι, καί νά λάβῃ εἰς τήν ἐξουσίαν τό εἱρημένω χωράφι, καί κατ’ αἴτησίν του δίδωμεν τό παρόν μας μαρτυρικόν διά νά τοῦ χρησημεύσῃ ὅθεν καί ὅπου πρέπει καί ὑποσημειούμεθα. Τῇ 8: 7βρίου 1835: Ἄκωβος » νηκολος παπαγηοργήου μαρτυρο « θεοδορις παναγιοτοπλος μαρτιρο » Γιαν: θανασόπλος μάρτυς διεμοῦ Ἀνάστ. Δ. μαρτυρό Α:Τζιαμουράνις μάρτιρος Γεώρ: αθανασοπλος μαρτιρο Δι. ἐμου θ. παναγιοτόπλος δι εμου δια χιρός Γιώρ: μενούνος διμητράκης μενούνος μαρτυρο δι εμου διά χιρός Γιωρ: μενούνος παναγηότης σπανός μαρτηρό δια εμου θανάσης του ποληχρόνη Κόστα της, μιτρος μαρτηρό Αθανασής ποληχρονης μαρτηρο· ἐπικυροῦνται οἱ ἄνωθεν ὑπόγραφαίς ὁ Χ: Π. Τζηαμουράνης. 2 3[7] θ.32.φ.1.ἀρ.3.ἀρ.Γ΄ ἐλήφθη 6 9βρίου 35 Ἀρ. 2695 ἀρ. 3688 β. 2907 ἀπάντησις εἰς τήν ὑπ’ ἀρ. 2024 Πρός τήν ἐπί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Διαταγήν τῆς Βας. Γραμματείας κτλπ. Βασιλ. Γραμματείαν τῆς Ἐπικρατείας Περί ἀγροῦ ἀφιερωθέντος εἰς τήν μονήν Σολωμονής καί ἀντιποιουμένου παρά τοῦ κ. Χριστοπούλου Δ. 1189 Διευθύνεται πρός τήν ἐπί τοῦ ἐκκληυσιαστικοῦ Ταμείου Ἐπιτροπή διά νά γνωμοδοτήςῃ. <Ἐν Ἀθήναις τῇ 9 Νοεμβρίου 1835 Ὁ ἐπί τῶν ἐκκλησ: κτλ: Γραμματεύς τῆς Ἐπικρατείας Ι. Ρίζος Ἀπό τάς προφορικάς Μαρτυρίας, τάς ὁποίας ἔδωκαν ἐνώπιον τοῦ Ἐπάρχου Μεγαλουπόλεως, οἱ ὑπογεγραμμένοι ὡς μάρτυρες εἰς τό ἔγγραφον, τό ὁποῖον παρουσιάζη ὁ Α. Χριστόπουλος διά της πρός ἐμέ διευθυνθείσης ἀναφορᾶς του, γίνεται δῆλον, ὅτι ἠξεύρουν μέν ἐξ ἀκοῆς, ὅτι ἡ μήτηρ τοῦ ἀναφερομένου ἀφιέρωσεν εἰς τόν Ναόν τῆς Μονῆς Σολωμονῆς τόν ἀντιποιούμενον ἀγρόν δι’ ἕν σαραντάριον, ἀλλά δέν γνωρίζει τίς, ἄν καθ’ ὁλοκληρίαν ἔγινεν ἡ ἀφιέρωσις, οὐδέ ἄν ἐπί συνθήκῃ νά ἐπιστραφῇ ὁπόταν δοθῆ τό Σαραντάριον. Μαρτυροῦν ὅμως ὅλοι ἐκ συμφώνου, ὅτι μετά τόν θάνατον τῆς μητρός του, ὅποιος ἄν ἐκαλλιέργη τόν ἀγρόν ἔδιδεν εἰς τήν Μονήν τό δικαίωμα τῆς ἰδιοκτησίας, καί ὅτι τό προσφερθέν θυμιατόν ἀφιερώθη παρά τοῦ ἰδίου κατά τό 1835 εἰς τόν Ναόν τοῦ χωρίου των καί ὄχι εἰς τόν τῆς μονῆς, προσθέτουν δέ, ὅτι τό ἐκδοθέν Μαρτυρικόν ἐγένετο κατά χάριν, διότι κανείς δέν γνωρίζει θετικῶς τόν ἀληθῆ τρόπον τοῦ ἀφιερώματος, εἰ μή ὅτι περί τούς τριάκοντα χρόνους ἐνέμετο τόν ἀγρόν ἡ Μονή, ὁ ὁποῖος ἦτον ἰδιοκτησία τοῦ πατρός τοῦ ἀναφερομένου. Ταῦτα ἐπί τῆς ἀναφορᾶς του διευθυνθείσης πρός με διά τῆς ὑπ’ ἀρ. 2024 ἐπιταγῆς τῆς Βασιλικῆς Γραμματείας, ἥτις ἐπιστρέφεται ἔγκλειστος μετά τοῦ Μαρτυρικοῦ. Ἐν Τριπόλει τήν 2 Νοεμβρίου 1835 Εὐπειθέστατος Ὁ Διευθυντής τοῦ Νομοῦ Ἀρκαδίας Ἀδάμ. Δοῦκας Ὁ Γραμ: Δ:Καψάλης AKOBITIKA NEA | 71

4[8] Ἐλ. 6 9βρίου 35 2 Αρ.Πρ.2695 θ.32.φ.1.ἀρθ.3.ἀρθ.Γ 1189 Σ.Β. Νομάρχης Ἀρκαδίας ἐπί τῆς ὑπ’ ἀρ. 2024 περί ἀγροῦ ἀφιερωθέντος εἰς τήν Μονήν Σολωμονήν καί ἀντιποιου- Μένου παρά τοῦ Α. Χρηστοπούλου

Διευθύνεται πρός τήν ἐπί τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ταμείου Ἐπιτροπήν, διά νά γνωμοδοτήσῃ. Ἐν.Ἀθ.τῇ 9 Νοεμβρίου 1835 Ὁ Γραμματεύς

Τήν 2 Νοεμβρίου (ἐπεσυνήφθη καί ἡ ὑπ’ ἀρ. 2024, ἐπιστραφεῖσα παρά τοῦ Νόμ. Ἀρκαδίας) ΔΙΕΚΠ. 14 9βρίου ’35 5[9] Ἐλ. 18 9βρίου 35 3 Αρ.Πρ.2907 θ.32.φ.1.άρ.3.άρ.Γ΄ 1276 Α.Γ.

ἡ Ἐπιτροπή τοῦ Ἐκκλ. Ταμείου ἐπί τῆς ὑπ’ Ἀριθ. 2695 περί ἀγροῦ ἀφιερωθέντος εἰς τήν μονήν Σολωμονής καί ἀντιποιουμένου παρά τοῦ Α. Χριστοπούλου

Η Αγία Σολομωνή.

Διευθύνεται πρός τόν Νομάρχην Ἀρκαδίας εἰς ἀπάντησιν τῆς ἀπό 2 9βρίου καί ὑπ’ Ἀρ. 3688 ἀναφορᾶς του, διά νά ἀπαντήσῃ εἰς τόν ἀναφερόμενον κατά τήν γνωμοδότησιν τῆς Ἐπιτροπῆς,

18 9βρίου καί ἐπιστρέψῃ μετά ταῦτα την παροῦσαν Διεκπαιρ. 28 9βρίου 35

Ἐν. Ἀθ. 26 9βρίου 35 ὁ Γρ.

Οι Μακκαβαίοι Παίδες.

Θεμέλιο κάθε πολιτείας είναι η ανατροφή των νέων. Πυθαγόρας

72 | AKOBITIKA NEA

ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ «Ο ΓΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ» Παρουσίαση: Αντώνη Ν. Σωφρονά

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν η ενσάρκωση του, υπέρ της Ελευθερίας της Ελλάδας, αγώνα. Έγινε σύμβολο. Μέσα στο πλήθος των ηρώων ήταν ο ξεχωριστός. Στάθηκε ο μεγάλος αρχηγός. Ο μεγάλος δάσκαλος του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Ο πρωτεργάτης για τη δημιουργία της νεώτερης Ελλάδας. Οι τότε κυβερνήσεις τον «τίμησαν» για τις υπηρεσίες του με δύο φυλακίσεις και μια καταδίκη σε θάνατο, που ευτυχώς έμεινε ανεκτέλεστη και η Χώρα μας αλλά και το Έθνος ολόκληρο γλίτωσε το αιώνιο ανάθεμα. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ζει στις καρδιές όλων των απλών ανθρώπων, που είναι όμοιοι με εκείνους τους οποίους «ο Γέρος του Μοριά» είχε τη δύναμη να μεταμορφώνει από ειρηνικούς βοσκούς και γεωργούς, σε πολεμιστές άξιους να καταλαμβάνουν κάστρα δυνατά και να συντρίβουν φοβερές και πολυάριθμες στρατιές απίστων. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε, όπως αναφέρει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του, την Δευτέρα της Λαμπρής του 1770 στο Ραμοβούνι της παλιάς Μεσσηνίας, κάτω από ένα δένδρο. Πατέρας του ήταν ο περίφημος κλεφταρματολός Κωνσταντής Κολοκοτρώνης. Μητέρα του ήταν η Ζαμπέτα Κωτσάκη, η οποία ετοιμόγεννη, αναγκάστηκε να φύγει από το Λιμποβίτσι της επαρχίας Γορτυνίας μετά την αποτυχία του κινήματος του Ορλώφ και τα φοβερά αντίποινα που εξαπέλυσαν οι Τούρκοι. Τα παιδικά του χρόνια ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τα πέρασε στη Μάνη. Το 1780 ο Τούρκος Πασάς Χασάν Τζεναερλής επιτέθηκε με 6.000 στρατό στους αγωνιστές της Καστάνιστας Λακωνίας. Στις 19 Ιουλίου του ίδιου χρόνου, μετά από ηρωική έξοδο, σκοτώθηκαν ο πατέρας του και οι

περισσότεροι θείοι του. Ο μικρός Θόδωρος σώθηκε μαζί με τη μητέρα του και το θείο του Αναγνώστη Κολοκοτρώνη. Τρία χρόνια κρυβόταν με την οικογένεια του στην Μηλιά της Μάνης ώσπου πήγαν οι Κωτσακαίοι, τα αδέρφια της μάνας του και τους πήραν για να εγκατασταθούν στην Αλωνίσταινα. Το 1785 σε ηλικία 15 ετών εγκαταστάθηκε με το θείο του Αναγνώστη και την οικογένεια του, στο χωριό μας τον Άκοβο και την ίδια χρονιά έγινε αρματολός στην υπηρεσία του κλεφταρματολού Ζαχαριά. Στον Άκοβο παντρεύτηκε την κόρη του προεστού Δημήτρη Καρούτσου, Αικατερίνη, η αδελφή της οποίας, με το όνομα Σοφία, ήταν η μητέρα του Νικηταρά του Τουρκοφάγου, από το χωριό Τουρκολέκα. Στον Άκοβο έμεινε για δώδεκα χρόνια και κατά τον ίδιο «στον Άκοβο έκανα οικογένεια και απέκτησα βιός». Στον Άκοβο γεννήθηκαν και τα δύο πρώτα παιδιά του, ο Πάνος που σκοτώθηκε το 1824 στον εμφύλιο και η Γεωργία. Οι Τούρκοι όμως είχαν βάλει σκοπό να μην αφήσουν ούτε έναν Κολοκοτρώνη ζωντανό. Τούτο αναγκάζει τον Θεόδωρο να καταφύγει στη Ζάκυνθο το 1806, από όπου επιστρέφει στο Μοριά στις 3 Ιανουαρίου 1821 και λαμβάνει πλέον ενεργό μέρος στην επαναστατημένη Πελοπόννησο και μαζί με τους Μαυρομιχαλαίους, τον Παπαφλέσσα, τον Αναγνωσταρά, τον Νικηταρά και άλλους οπλαρχηγούς της περιοχής απελευθερώνει, στις 23 Μαρτίου 1821, την Καλαμάτα. Στη συνέχεια και μετά από πολλές μάχες, σε διάφορα μέρη του Μοριά, πολιόρκησε και την Τριπολιτσά με αποτέλεσμα, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, την άλωση της πόλης από τους Έλληνες, προσδίδοντας ιδιαίτερο κύρος στον Κολοκοτρώνη, αυξάνοντας συγχρόνως τη φήμη του και καθιστώντας τον, τον πλέον αδιαμφισβήτητο ηγέτη του Αγώνα της Εθνικής μας Ανεξαρτησίας. Ο Κολοκοτρώνης ήταν παντογνώστης, αγράμματος, σοφός. Μόνο τ’ όνομα του έγραφε (σημει-

Μια φορά εβαπτίστημεν με το λάδι, βαπτιζόμεθα και με το αίμα δια την ελευθερία της πατρίδας μας Θεόδωρος Κολοκοτρώνης AKOBITIKA NEA | 73

ώνει ο Τερτσέτης) κι έγινε Στρατάρχης, Αντιπρόεδρος Εκτελεστικού (Κυβερνήσεως), Αντιπρόεδρος Συμβουλίου Επικρατείας, πληρεξούσιος νομοθέτης. Ο ίδιος τον τοποθετεί στην τριάδα Ηρόδοτος, Όμηρος, Κολοκοτρώνης, ως προς τα απομνημονεύματα του και συνεχίζει: «Πριν τα γράψει, τα χάραξε πρώτα με το σπαθί του». Πολεμικό Μωυσή των Ελλήνων τον χαρακτηρίζει ο Ακαδημαϊκός Διον. Κόκκινος και συμπληρώνει: «Εάν η Ελληνική Επανάστασις συνέβαινε, σε εποχές και καιρούς που τα μεγάλα γεγονότα και οι ανθρώπινες πράξεις υμνούντο από επικούς ποιητές, το έπος θα έπαιρνε το όνομα ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ» «Λέοντα της Ελληνικής Επανάστασης» τον αποκαλεί ο εχθρικά διακείμενος Μπαρτάλδυ. Ο από 10 ετών ορφανός, και στη συνέχεια αγράμματος, πολύτεκνος και ανέστιος Κολοκοτρώνης, «έβαλε» το Θεό να υπογράψει για την ελευθερία των Ελλήνων. «Ο Θεός έβαλε την υπογραφή του για την ελευθερία των Ελλήνων και δεν την παίρνει πίσω». Έριξε τον επαναστατικό χείμαρρο στην σωστή κοίτη. «Το είπε ο Γέρος», έλεγαν. Για τον Κολοκοτρώνη γράφτηκαν και θα γραφτούν πολλά. Σήμερα, 178 χρόνια από το θάνατό του και 200 από την έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, θα πούμε λίγα για τις τελευταίες ημέρες της πολυτάραχης ζωής του και ας θεωρηθεί τούτο ευλαβικό μνημόσυνο. Μετά την αποφυλάκισή του (από την εις θάνατον καταδίκη του μαζί με τον εξάδελφό του Πλαπούτα) η οποία ήλθε με την ενηλικίωση του Όθωνα (20-5-1835), εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Οι ξένοι επισκέπτες που έρχονταν τότε στη νέα πρωτεύουσα ζητούσαν αμέσως να δουν τον Κολοκοτρώνη. Έβλεπαν με έκπληξη έναν μετρίου αναστήματος ηλικιωμένο άνθρωπο, αποτραβηγμένο από τη ζωή. «Αυτός είναι, έλεγαν, που αναστάτωσε τον κόσμο με τη φήμη του και τη σπαθιά που κατάφερε εναντίον μιας αυτοκρατορίας;». Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε σε όλους ότι παρεχώρησε την αρχηγία τόσο στον Καποδίστρια, όσο και στον Όθωνα, ενός κράτους που ο ίδιος δημιούργησε. Ο Όθωνας τον έκανε Αντιστράτηγο και Σύμβουλο Επικρατείας. Συμμετείχε μαζί με τους Ζαίμη, Γεννάδιο, Κου-

ντουριώτη στην Επιτροπή Εράνου για την ανέγερση του Πανεπιστημίου. Επιστατούσε καθημερινά και χαιρόταν για το επιτελούμενο έργο. Ήταν σεβαστός και όλοι προσηκώνονταν στο πέρασμα του, αναγνωρίζοντας την εθνική του προσφορά. Αναλογίζονταν τους χαμένους συγγενείς του για τους οποίους γράφει στα απομνημονεύματά του: «Από τα τριανταέξι πρωτοξαδέλφια μου μόνο τα οκτώ γλύτωσαν. Δεν είναι διάσελο οπού δεν είναι θαμμένος Κολοκοτρώνης». Πίστευε πως ήταν λάθος της ζωής του, που δεν πήγε από εχθρικό βόλι και αισθανόμενος ένα είδος ενοχής, έλεγε: «Θέλω να πάω από μια μπατάγια». Ο Κολοκοτρώνης είχε προαισθανθεί το τέλος του και ζούσε με ηρεμότητα και καλοσύνη μικρού παιδιού. «Ο χάροντας, έλεγε, δεν μου δίνει άλλη διορία. Θα πάω να ιδώ τα λημέρια μου και όσους από τους παλιούς ζούνε. Θα με ρωτήσουν από τον Κάτω Κόσμο τι κάνουν οι σύντροφοι μας στον Απάνου Κόσμο, να ‹χω να τους λέω». Έδεσε στα καπούλια του αλόγου του, με έναν ιμάντα, το μικρό του παιδί τον Πάνο Β΄ που είχε αποκτήσει όταν ήταν φυλακισμένος με μια όμορφη καλόγρια τη Μαργαρίτα Βελισσάρη, που τον περιποιόταν και ξεκίνησε για το Μοριά. Όπου και αν πήγαινε, όλοι έτρεχαν να τον ιδούν. Με όλους αγκαλιαζόταν και φιλιόταν. Δεν παρέλειψε να πάει και στον Άκοβο, να δει και εκεί συγγενείς, συναγωνιστές και φίλους. «Σας χαιρετώ», τους έλεγε. «Εγώ φεύγω». Φιλιώθηκε με όλους, ακόμη και με το διώκτη του υπουργό, Σχινά. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, πάντρεψε το γιο του Κολίνο με την κόρη του άλλοτε ηγεμόνα της Βλαχίας, Καρατζά. «Συμπεθέρεψε η γούνα με την κάπα», έλεγε. Ο Όθωνας είχε στείλει στο σπίτι του στρατιωτική μουσική. Σε δύο ημέρες βρέθηκε καλεσμένος στο μεγάλο χορό του παλατιού. Παρακάλεσε τον βασιλιά να διατάξει να παίξουν ελληνικούς χορούς, ο ίδιος παρακινούσε όλους να πιαστούν στο χορό. Σε κάποια στιγμή ο Αν. Δεληγιάννης, του είπε: - «Την ετσαλάκωσες Στρατηγέ» (δηλαδή εμέθυσες). - «Όχι βρε Άρχοντα, αλλά θέλω να γλεντήσω τα στερνά μου».

Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε; Πολέμα Νίκος Καζαντζάκης 74 | AKOBITIKA NEA

Για να μην την «αποτσαλακώσει» πήγε στο σπίτι του. Ξάπλωσε και το αίμα ανέβηκε στο κεφάλι του «προσεβλήθη καθ’ύπνον από αποπληξία», γράφουν οι εφημερίδες της εποχής. Δεν μπορούσε να κινηθεί. Η γυναίκα που ζούσαν μαζί δεν κατάλαβε στην αρχή τίποτα. Μόνο κατά τις τρεις μετά τα μεσάνυχτα ένοιωσε «πως ο Γέρος δεν ήταν καλά». Έφεραν τους καλύτερους γιατρούς της Αθήνας, Ρέζερ, Γλαράνη, Οικονόμου, αλλά ήταν αργά. Τον φλεβοτόμησαν, του έβαλαν βδέλλες, σινάπι (λαψάνα) και χιόνι στο κεφάλι. Όταν συνήλθε για λίγο, πριν ξεψυχήσει και είδε τόσους ανθρώπους συγκεντρωμένους γύρω του, είπε στο γιο του Γενναίο: «Σου αφήνω τόσους φίλους, όσα φύλλα έχουν τα κλαριά και φρόντισε να τους φυλάξεις». Το νέο διαδόθηκε αστραπιαία σε όλη την πόλη. Έκλεισαν τα μαγαζιά και τα εργαστήρια και ο κόσμος έφθασε έξω από το σπίτι του, που βρισκόταν στη σημερινή οδό Κολοκοτρώνη 25. Ήταν η ώρα 11η πρωινή της 4ης Φεβρουάριου 1843 όταν «έφυγε». Το Υπουργικό Συμβούλιο διέκοψε τη συνεδρίασή του και εκήρυξε πανελλήνιο πένθος. Σε λίγη ώρα από το σπίτι του, ακουγόταν γοερό το μοιρολόγι: «Σε κλαίνε χώρες και χωριά, σε κλαίνε βιλαέτια, σε κλαίει η Τριπολιτσά μαζί με την Αθήνα». Τον έντυσαν με τη στολή του Αντιστρατήγου, του έζωσαν το σπαθί που πρωτοξεκίνησε τον Αγώνα και για να αναπαύεται η ψυχή του και να εκδικείται και μεταθανάτια το βάρβαρο Ασιάτη κατακτητή, που ταπείνωσε με το σπαθί του, του έβαλαν να πατά με τα τσαρούχια του μια τουρκική σημαία. Η εξόδιος ακολουθία έγινε στον ναό της Αγίας Ειρήνης (οδός Αιόλου), που ήταν τότε Μητροπολιτικός ναός, όπου και εκφωνήθηκαν επικήδειοι λόγοι. Ακολούθως, με συνοδεία πλήθους κόσμου, η πομπή πέρασε μπροστά από τα Ανάκτορα (σημερινή Βουλή) και ο νεκρός οδηγήθηκε στο «ταφείο» (σήμερα Α΄ Νεκροταφείο) προς ταφή, όπου μέχρι σήμερα βρίσκεται ο τάφος του. Στον Άκοβο δεν άργησε να φτάσει το «θλιβερό μαντάτο». Λίγες μέρες μετά τον θάνατό του, πρώτος το έμαθε, από ένα συναγωνιστή του από το

Λεοντάρι που επισκέφτηκε τον Άκοβο, ο συντοπίτης φίλος και συναγωνιστής του στον Μεγάλο Αγώνα της Ελευθερίας και πρώτος μαχητής στη Δραμπάλα, Γεώργιος Γεωργαντάς «Καπετάν Γιώργαρος». Όλοι στον Άκοβο μαυροντύθηκαν με πρώτες τις γυναίκες. Χτύπησε πένθιμα η καμπάνα της «Αγιά-Σωτήρας» και όλοι που συγκεντρώθηκαν στον ίσκιο της «πουρνάρας», αποφάσισαν προς τιμήν του μεγάλου νεκρού, να του κάνουν το 40ήμερο μνημόσυνο. Έτσι κι έγινε. Οι συγγενείς του στον Άκοβο (Μεταξαίοι και Καρουτσαίοι), οι φίλοι του και συναγωνιστές του στην Δραμπάλα και σε όλους τους «ιερούς» αγώνες, τίμησαν το «Γέρο». Ο ίδιος ο Καπετάν-Γιώργαρος μετέφερε το δίσκο με τα κόλλυβα ως την Αγιά-Σωτήρα. Μετά το τέλος της λειτουργίας αρματωμένοι Ακοβίτες και λοιποί Φαλαισιώτες, απομακρύνθηκαν λίγο από τον υπόλοιπο κόσμο που παρευρισκόταν και κοιτάζοντας προς τη Δραμπάλα και συλλογιζόμενοι την προ 18 ετών τριήμερη μάχη, «άδειασαν» τις πιστόλες τους, προς τιμήν του Γέρου, «του μεγάλου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Ελευθερωτή του Γένους». Ο Άκοβος τίμησε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη με το άγαλμά του στον τόπο της θυσίας, στη Δραμπάλα και την προτομή του στην πλατεία της Μεταμόρφωσης. Στον ίδιο χώρο τοποθέτησε και την προτομή του Καπετάν-Γιώργαρου, Γεωργίου Γεωργαντά. Σήμερα προτείνω, να αναληφθεί πρωτοβουλία να τιμηθεί αναλόγως και ο Πάνος Κολοκοτρώνης, που αποδεδειγμένα γεννήθηκε στον Άκοβο, βαπτίστηκε στην Αγιά-Σωτήρα και τόσο άδοξα έπεσε θύμα του εμφυλίου. Είναι άξιο τέκνο του Ακόβου που σίγουρα, εκτός από την αξιοσύνη και τον ηρωισμό των Κολοκοτρωναίων διέθετε και την μόρφωση, που έλαβε στην Ζάκυνθο, από τους καλύτερους δασκάλους, στους οποίους ο πατέρας του είχε αναθέσει την μόρφωσή του. Πηγές: α) Ιστορικό Αρχείο ιστοριοδίφη Ν. Παπαγεωργίου. β) Για τον Άκοβο, αφήγηση του αείμνηστου Γεωργίου Ν. Τζιαμουράνη (Τζιράκου) στον επίσης αείμνηστο Δημήτριο Ν. Σωφρονά και στον γράφοντα, για τα ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ (Αθήνα-Μοναστηράκι, Σεπτέμβριος 1982).

Δεν είμαστε υπεύθυνοι μόνο γι' αυτό που κάνουμε, αλλά γι' αυτό που δεν κάνουμε Μολιέρος AKOBITIKA NEA | 75

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ Όλες και όλοι την ζούμε Της Νάντη Α. Σοφρωνά

ια πλανητική κατάσταση που μας συνδέει όλους σαν ανθρώπους, μας προξενεί πλήθος συναισθημάτων και μας ωθεί σε ποικίλες συμπεριφορές. Ο κάθε άνθρωπος την υφίσταται με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με τον τόπο που ζει, με την οικονομική, κοινωνική, οικογενειακή του κατάσταση, με τη ψυχοσύνθεση του, με το ψυχολογικό του υπόβαθρο. Όλους όμως μας συνδέει η ανησυχία για την υγεία μας, η ανυπομονησία και η ελπίδα να περάσει, να τελειώσει. Σε πολλούς ακόμη φαντάζει απίστευτη η δύναμη αυτού του απειροελάχιστου σε μέγεθος στοιχείου με την τεράστια επίδραση σε όλο τον πλανήτη. Ένας τόσο απροσδόκητος παράγοντας που έχει ανατρέψει πλάνα, σχέδια, υπολογισμούς, κανόνες, «χορεύει»συμμαχίες, οργανισμούς, εκτρέπει θεσμούς, νόμους, συμβάσεις δικαιωμάτων, συστήματα και μας απειλεί αυθάδικα με τις μεταλλάξεις του. Που αποδεικνύει τη γύμνια των ‘’δυνατών’’ και την αμετροέπεια των ισχυρών. Που μας αποκαλύπτει την αδυναμία μας να ελέγξουμε τα πράγματα στο βαθμό που νομίζαμε ή που θέλουμε. Που ξυπνάει φόβους, φοβίες, άγχη, μας αφυπνίζει σε υπαρξιακές ανησυχίες, μας φέρνει σε επαφή με το βαθύτερο εαυτό μας, με τις αδυναμίες, το ευάλωτο του, αλλά και τη δυνατότητα αντοχής και αντίδρασης σε όλα αυτά. Συμμορφωνόμαστε στα επιβαλλόμενα μέτρα, παίρνουμε προφυλάξεις, περιοριζόμαστε στην κίνησή μας, στις ασχολίες και δραστηριότητές μας, περιορίζουμε τις κοινωνικές επαφές, την εγγύτητα με τους οικείους μας. Δυσβάστακτοι περιορισμοί που μας προξενούν δύσκολα συναισθήματα. Ο ψυχισμός μας βιώνει καραντίνα στις ανάγκες, τις επιθυμίες του, τις σχέσεις του, στην ανθρώπινη συναναστροφή. Περίοδος αναταραχής, αμφιβολίας, αντιφα-

τικών μηνυμάτων, «επικοινωνιακής» τρικυμίας από τα μέσα ενημέρωσης, εποχή που είναι σαν να μας προσπερνάει ο χρόνος, οι εποχές, οι γιορτές, που οι εξελίξεις τρέχουν ξέφρενα και εμείς καθηλωμένοι περιμένουμε, εκτεθειμένοι σε κάθε είδους αξιόπιστη ή κακόβουλη ενημέρωση, αν δεν είμαστε πολύ επιλεκτικοί. Είναι η κρίσιμη περίοδος που χρειάζεται να αναζητήσουμε μέσα μας τη σχεδία ασφαλούς πλοήγησης μέσα σε αυτή την τρικυμία. Που ο ασφαλής τόπος μέσα μας καλείται να μας τροφοδοτήσει με κουράγιο, δύναμη, ανθεκτικότητα. Να μας εφοδιάσει και να μας στηρίξει στα δύσκολα, να μας εμπνεύσει σε τρόπους διαχείρισης της κατάστασης. Να ανιχνεύσουμε τις αναμνήσεις των δύσκολων καταστάσεων που έχουμε βιώσει και ξεπεράσει. Ας αναλογιστούμε τι ήταν αυτό που θέριεψε τη ψυχή μας και μας κράτησε όρθιους στα δύσκολά μας, που μας στήριξε, που μας ενίσχυσε, που μας κράτησε όταν λυγίσαμε, που τόνωσε τη θέλησή μας να μην τα παρατήσουμε. Ποιες δυνατότητες μας, ποιες ποιότητες μας μας αποκάλυψαν τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίσαμε μέχρι τώρα; ποιες αξίες μας μας δυνάμωναν, μας συνέδεσαν με το αστείρευτο δυναμικό μας; Ποιες δράσεις ή συμπεριφορές μας οδήγησαν να υπερβούμε τις δυσκολίες ; Ποιο ήταν το

Μη σπαθήσεις ποτέ το δάκτυλο που σου δείχνει το δρόμο 76 | AKOBITIKA NEA

υποστηρικτικό μας πλαίσιο; Πόσο όλα αυτά είναι και τώρα διαθέσιμα μέσα μας για να τα συναντήσουμε στη νέα πρόκληση; Καθώς τώρα στερούμαστε σημαντικά «δεδομένα» κίνησης, κυκλοφορίας, ζώσης αλληλεπίδρασης, ας εκτιμήσουμε από άλλη οπτική την κάθε μέρα μας, την κάθε στιγμή μας. Κάθε στιγμή είναι χρόνος που μπορούμε να τη ζήσουμε πιο συνειδητά, σε επαφή με το δώρο της Ζωής. Ανασαίνουμε, ζούμε, νιώθουμε, έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε πώς θα βιώσουμε τον περιορισμό. Μπορούμε να εστιάσουμε μόνο στα ζόρικα, τα δύσκολα, τα αγχωτικά για το μέλλον ή να ανοιχθούμε στις δυνατότητες που έχουμε. Να υποταχθούμε στο άγχος, την ανησυχία, την απαισιοδοξία και τίς σκοτεινές προβλέψεις για το μέλλον ή να στραφούμε στις δυνατότητες μας σε αντοχή και δημιουργική προσαρμογή . Δυνατότητες συνειδητότητας, ειλικρινούς αλληλεπίδρασης με τους άλλους, αλληλέγγυας δράσης. Η επικοινωνία με αγαπημένους ανθρώπους, έστω μέσω της τεχνολογίας, είναι πολύτιμη για όλους μας. Τα τηλεφωνήματα, οι διαδικτυακές συναντήσεις μας τονώνουν, μας δυναμώνουν, μας κρατούν σε επαφή. Η επικοινωνία θρέφει τη ψυχή και το νου μας. Η σωματική άσκηση, το νο 6 στην καθημερινότητά μας μπορεί να μας χαρίσει στιγμές ευεξίας. Ο ουρανός, ο ήλιος, η φύση μας φορτίζουν πάντα γενναιόδωρα. Η ενασχόληση με αγαπημένα χόμπυ, προσαρμοσμένα στις συνθήκες, μας τονώνει, μας χαροποιεί, μας αποφορτίζει. Ψυχική ανακούφιση και πληρότητα μπορούν να μας χαρίσουν δράσεις αλληλεγγύης. Υπάρχουν πολλές ανάγκες υλικές, επικοινωνίας, συντροφικότητας στους συνανθρώπους μας . Αν θέλουμε μπορούμε να ενισχύσουμε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης. Όσο προσφέρουμε, γεμίζει η ψυχή μας με δώρα χαράς και γαλήνης. Υπάρχουν τόσοι τρόποι να αντιδράσει κανείς, ας διαλέξουμε το δικό μας. Επιλέγοντας να εξελίξουμε την ανθεκτικότητά μας, να θυμηθούμε τις δυνάμεις μας, να συνυπάρξουμε αλληλέγγυα. Με ευγνωμοσύνη για την κάθε μέρα που έχει να μας χαρίσει τόσα δώρα, αρκεί να είμαστε ανοιχτοί να τα βλέπουμε, να τα νιώθουμε, να τα αναγνωρίζουμε. Ας περάσουμε τη δοκιμασία νικηφόρα σαν άνθρωποι που οδηγούν το καράβι της ζωής τους σε ταραγμένα νερά με πυξίδα την πίστη στη δύναμη της ψυχής τους και της αγάπης.

Το Κασκόλ με τις κόκκινες πιτσίλες...

Αναζητώ το κασκόλ μου, δεν ξέρω που μπορεί να το έχασα, το φορούσα πάνω από το παλτό μου κάθε χειμώνα. Είναι δύσκολο να σας το περιγράψω αλλά αν χρησιμοποιούσα μια λέξη θα έγραφα μοναδικό. Μοναδικό γιατί με το κασκόλ μου ταξίδεψα σε ξένες χώρες, με το κασκόλ μου ήπια καφέ στις πιο ωραίες πλατείες, περίμενα το τρένο ξημερώματα στο σταθμό. Το κασκόλ μου είχε μοναδική μυρωδιά, ήταν από το άρωμα που έβαζα κάθε ημέρα τόσα χρόνια. Αυτό μου δίνει και μια ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα αναγνωρίσω αυτή τη μυρωδιά που μόνο εγώ γνωρίζω περνώντας από το σημείο που το έχασα. Και τώρα…… Προσπαθώ να παρηγορήσω τον εαυτό μου, πολλές φορές τον κατηγορώ για την αμέλεια μου. Πιο πολύ όμως λυπάμαι γιατί με το κασκόλ μου τύλιξα το λαιμό αγαπημένου μου προσώπου μετά από χημειοθεραπεία στο νοσοκομείο. Ένιωθα ότι το αγκάλιαζα εκείνη τη στιγμή, μιας και δεν ήθελα να φανεί η συγκίνηση μου, έπρεπε να δείχνω ο δυνατός της υπόθεσης. Ίσως για να το αναγνωρίσετε σας βοηθήσει ότι είχε χρώμα καφέ με μικρές, μικρές κόκκινες πιτσίλες. Τα κρόσια του ήταν και αυτά καφέ σε πιο σκούρα όμως απόχρωση. Το κασκόλ μου ήταν το άλμπουμ των αναμνήσεων μου, κάθε κρόσι και μια ανάμνηση, κάθε κόκκινη πιτσιλιά και μια σκέψη,μια μυρωδιά. Ίσως αν το δω από την άλλη πλευρά, να είχε βαρύνει πολύ και ο κόμπος να ήταν πολύ σφικτός το τελευταίο διάστημα και αδύνατον να χαλαρώσει, η δύναμη των αναμνήσεων δεν το άφηνε. Δικαιολογίεςτο κασκόλ μου θα άντεχε και άλλο γιατί με κάποιο τρόπο θα άντεχα και εγώ όπως κάθε άνθρωπος. Για να παρηγορηθώ σκέφτομαι ότι θα έρθουν φέτος οι Αλκυονίδες ημέρες γρηγορότερα και δεν θα το χρειαζόμουν. Όποιος το βρει παρακαλείτε να στείλει μήνυμα, παρέχετε γενναία αμοιβή. Ένα καινούργιο πολύχρωμο κασκόλ με μακριά κρόσια. Ηρακλής Τσαχτσίρης AKOBITIKA NEA | 77

Ιστορικά Δημοτικά Τραγούδια του Ακόβου 1) Μαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι µαύροι Κλέφτες Ποτέ μας δεν αλλάζουμε και δεν λαμπροφορούμε, όλη τη μέρα Πόλεμο τη νύχτα Καραούλι. 2) Εγέρασα µωρέ Παιδιά, σαράντα χρόνια κλέφτης. Ζεστό ψωμί δεν έφαγα, γλυκό κρασί δεν ήπια, τον ύπνο δεν εχόρτασα και τώρ’ αποσταμένος, θέλω να πάω να κοιμηθώ, εστέρεψ’ η καρδιά µου, βρύση το αίμα τόχυσα, σταλαγματιά δεν μένει.

Εγώ θα πάω στη Ζάκυνθο από το µονοπάτι κι εσείς κινάτε σκορπιστά κι από κοντά να ΄ρθήτε. Σημείωση : Αυτά έγιναν στο μεγάλο διωγμό του 1806 που ακολούθησε µετά τον αφορισμό από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’ . Ο έλατος του Τζιαλντή ήτανε κοντά στο Ραπούνι στο δρόμο από το Χρυσοβίτσι προς την Στεµνίτσα. Η Κλινίτσα βουνό Β. της Στεμνίτσας. Ο Γιάννος ο Ζορμπάς προδόθηκε στο Ληνό της Μονής Αιμυαλών από έναν καλόγερο και ο Γιώργης πηγαίνοντας να αποχαιρετήσει την Μάνα του στην Πιάνα.

3) Τι έχεις καημένε Ξερακιά και στέκεις μαραμένος. Μην είν΄ τα χιόνια σου βαριά και το νερό σου κρύο; Δεν είν΄ τα χιόνια µου βαριά και το νερό μου κρύο, η Κλεφτουριά μ΄ αρνήθηκε και ροβολάει στους κάμπους. Σημείωση: Ξερακιάς είναι ο Αρκαδικός Ταύγετος. Οι κλέφτες άφηναν τα βουνά και κατεβαίνανε στους κάμπους σε μικρές περίοδες πουσυµβιβαζόντανε με τους Τούρκους.

7) Μωρ’ Περδικούλα του Μοριά κοσμοπερπατηµένη μην είδες Κλέφτες πουθενά, τον φετεινό χειμώνα; Πες τους να κάτσουν φρόνιμα, πολύ ταπεινωμένα. Δεν είν’ ο περυσινός καιρός, ο φετεινός χειμώνας. Και σεις βουνά του Λονταριού, με τα πολλά λημέρια τους Κλέφτες τι τους κάνατε, τους Κολοκοτρωναίους; Μας είπαν πέρα πέρασαν, στην Ζάκυνθο να πάνε.

4) Λάµπει η Ήλιος στα βουνά, λάμπει και στα λαγγάδια λάµπει και στ΄ Αρκουδόρεµα στο δόλιο το Ρουπάκι που ‘κει ΄ν΄ οι Κλέφτες οι πολλοί, οι Κολοκοτρωναίοι πόχουν τ΄ ασήμια τα πολλά τις ασημένιες πάλες που αυτοί δεν καταδέχονται στην γη να περπατήσουν. Καβάλα παν΄ στην Εκκλησιά και στην Αγιά Σωτήρα και ύστερα ξεπεζεύουνε στον ίσκιο της Πουρνάρας. Σημείωση: Από τη Ακοβίτικη αυτή παραλλαγή λείπουν οι υπόλοιποι στίχοι που δεν ταιριάζουν στην ευσέβεια του Κολοκοτρώνη. Ρουπάκι είναι η τοποθεσία µεταξύ Ακόβου και Τουρκολέκα στην Ρουπακόραχη, η οποία ελέγετο Ραμούνι και Ρωμιοβούνι γιατί μεναν µόνο Έλληνες (Ρωμιοί) ενώ στους γειτονικούς οικισμούς Άκοβος και Κλόγκοβα έμεναν και ξένοι. Η Πουρνάρα ήταν ένα χιλιόχρονο δένδρο που το κόψανε οι Ακοβίτες στα 1918. ΄Ητανε στα Ανατολικά της Αγιά Σωτήρας. ΑΠομεινάρια του οποίου κάηκαν από τις πυρκαγιές του 2017 5) Σάββατο βάλανε βουλή οι Κλέφτες κι οι Αρµατολοί και οι τρεις Καπεταναίοι, όλοι Κολοκοτρωναίοι. Μεσ’ στου Τζιαλντή σμείξανε κι εγλυκοφιληθήκανε. Ο Γιάννος πάει στους Αιμυαλούς, καημένε Γιάννο, δεν ακούς. Κι ο Γιώργος πάει στην Πιάνα, στην καημένη του τη μάνα. Κι ο Θοδωράκης o στρατηγός πάει στο Τζιάντε µοναχός. 6) Ο Θεοδωρής αγνάντευε ψηλά απ’ την Κλινίτσα που όλη η Τουρκιά σηκήθηκε και κυνηγάει τους Κλέφτες. Σήκω Γιάννο μ’ να φύγουµε στη Ζάκυνθο να πάμε τι μας εξώσαν τα σκυλιά κι οι άπιστοι Μουρτάτες. 78 | AKOBITIKA NEA

8) Ο Θοδωράκης κάθεται στης Ζάκυνθος το Κάστρο βλέπει τη θάλασσα πλατειά, και τον Μοριά αλάργα. τον πήρε το παράπονο και κάθεται και κλαίει. 9) Ακοβίτικη παραλλαγή στα 1821. Ο Θοδωράκης κάθεται στης Ζάκυνθος το Κάστρο βάνει το κιάλι και τηράει και τον Μοριά αγναντεύει: Βλέπει του Ακόβου τα Βουνά και τις ψηλές ραχούλες, βλέπει την Τραπεζόραχη, την ξακουστή Τραμπάλα. Τον πήρε το παράπονο, τα κιάλια του πετάει. Τρέχει μια βάρκα για να βρει και στον Μοριά να πάει, για ν’ ανεβεί στο Άκοβο, σε φίλους και δικούς του, να βρει το γέρο Γεώργαρο, τον φοβερό τον κλέφτη, για ν’ αρματώσουν Κλεφτουριά να διώξουνε τους Τούρκους. Σημείωση: Όλα αυτά ο Κολοκοτρώνης τα βλέπει φυσικά µε τα µάτια της ψυχής, αφού μεσολαβούσαν τόσα πολλά «Ουρέα τε σκιόεντα θάλασσά τε ηχήεσσα» Μαράθηκαν τα δέντρα κι όλα τα κλαριά Μαράθηκε τις ο Δήμος από τα κλαύματα του βγαίνει στα πέντε αλώνια κι αγνάντιο στο χωριό βλέπει φωτιές και καίνε µέσα στα σπίτια του κι ένα κακό μεγάλο μέσα στη στάνη του. Και η Μάνα του του λέει και τον παρηγορεί μην κλαις καϋμένε Δήμο και μην πικραίνεσαι σου φτιάνω άλλα σπίτια σου παίρνω πρόβατα κι ο Δήμος απαντάει και την παρατηρεί. Δεν κλαίγω για τα σπίτια και για τα πρόβατα μον κλαίγω τ’ άρµατά µου τα ασημοστόλιστα που πήραν οι Αραπάδες και θα µας πολεμάνε. Σημείωση: Ο Δήμος ήταν από την Πολιανή και την ώρα της αιφνιδιαστικής επιδροµής του Ιμπραήµ βρέθηκε στο απέναντι βουνό, στη θέση πέντε,Αλώνια. +Σπύρος Κωστόπουλος

Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΟΥ 1821

δύσκολη εποχή μας χρειάζεται πίστη, χρειάζεται τον Θεό, τον «ου μακράν από ενός εκάστου ημών υπάρχοντα», όπως είπε και ο Απόστολος Παύλος, μιλώντας στον Άρειο Πάγο. Και οι πρόγονοί μας, το 1821, πέτυχαν, γιατί είχαν πίστη και βαθύτατη συναίσθηση της ιερότητας του Αγώνα τους κατά των Τούρκων. Τούτο διαδηλώνεται γλαφυρότατα στις απλοϊκές αλλά συγκινητικές «διακηρύξεις» των Αγωνιστών, «εις μνήμην» του μαρτυρίου και των αγώνων των οποίων η ελληνική ψυχή συγκινημένη και υπερήφανη καλείται νά αναπολήσει και να προσευχηθεί. «Οι λειτουργοί του αληθινού Θεού του Υψίστου εφρόντισαν και ετοίμασαν το Έθνος των διά να επαναστατήσει... Ο κλήρος παρουσιάσθηκε εμπρός με τον σταυρόν και με το όπλον εις τας χείρας, και έδωσε το σύνθημα: Πατρίς και Θρησκεία». [Φωτ. Φωτάκος, ιστορικός της Επανάστασης, υπασπιστής του Κολοκοτρώνη] «Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στεριώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ Πίστεως και έπειτα υπέρ Πατρίδος...». [Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, προς τους μαθητές του πρώτου ελληνικού γυμνασίου] «Θεέ, σώσον την Ελλάδα». [Οι Φιλικοί] «Ο Θεός, ο δίκαιος και παντοδύναμος, ανάστησε αυτούνο το μικρό έθνος και θέλει να δοξάζεται απ’ αυτό το ορθόδοξο έθνος ορθοδόξως». [Μακρυγιάννης] «Οι Έλληνες, αποκαμόντες εκ των οσημέραι επιτεινομένων καταπιέσεων των Τούρκων, απεφάσισαν ομοθυμαδόν ν’ αποτινάξωσι τον ζυγόν ή ν’ αποθάνωσιν». [Παλαιών Πατρών Γερμανός] «Αγαπητοί γονείς, φίλοι, συγγενείς και λοιποί συμπολίται! Η Πατρίς μας, βλέπετε, κινδυνεύει τα έσχατα. Ημείς απεφασίσαμε να μείνωμεν εδώ [στην Ακρόπολη], διά να την υπερασπισθώμεν όλοι ομού με απόφασιν να χύσωμεν και την υστερινήν σταλαγματιάν του αίματός μας... Να παρακαλήτε τον Θεόν διά την σωτηρίαν της Πατρίδος. Η υπόθεσις της Πατρίδος είναι υπόθεσις του Χριστού». [Από γράμμα που έστειλαν, το 1822, 370 νέοι μέσα από την Ακρόπολη των Αθηνών] «Έλληνες! Θα νικήσουμε. Είναι θέλημα του Θεού. Είναι κοντά μας και μας βοηθάει, γιατί πολεμάμε για την πίστη μας, για την πατρίδα μας, τη λευτεριά μας. Και όταν ο δίκαιος Θεός μας βοηθάει, ποιος αχθρός ημπορείνα μας κάνει καλά». [Ο Γέρος του Μωριά]

«Ας δοξάσωμεν τον Κύριον με δάκρυα κατανύξεως διά την λαμπράν ναυμαχίαν, με την οποία ηυδόκησεν σήμερον να τιμήση τα άρματά μας». [Ναύμαρχος Σαχτούρης] «Πεθαίνομεν διά την πατρίδα μας, δια την θρησκεία μας, και πολεμούμεν όσο μπορούμεν εναντίον της τυραννία κι ο Θεός βοηθός». [Μακρυγιάννης] «Εγώ με τας προκηρύξεις μου και με την διαγωγήν μου πληροφορώ το Έθνος ότι πρέπει να έχομεν διοίκησιν, αλλά να λείψουν οι κακοδιοικηταί, εκείνοι που τρυπώνουν και μιλούν κρυφά και κάμουν φατρίες διά να λάβουν οφίκια, θα χαλάσουν την πατρίδα, καθώς ως τώρα την έδωκαν κατά διαβόλου. Εγώ έτσι γράφω και σε παρακαλώ να δώσεις έξω κόπιαν του γράμματός μου. Έτσι πρέπει να γράφεις και εσύ και μην ετρούπωσες αυτού και κοιμάσαι. Ενθυμήσου ότι η φαμίλια σου επρωτοκήρυξε τον πόλεμον του Σουλτάνου και έβαλε την Ελλάδα εις τοιαύτην κίνησιν». [Οδυσσέας Ανδρούτσος, από επιστολή στον Δημήτριο Υψηλάντη] «Ο Θεός μεθ’ ημών και ουδείς καθ’ ημών... Με την βοήθεια του Σταυρού επιτεθήτε». [Ναύαρχος Μιαούλης προς άπαντα τα πυρπολικά] «Νά ρίξωμεν την ημισέλινον των Τούρκων και να υψώσωμεν τον Σταυρόν». [Αλέξανδρος Υψηλάντης] «Εποχή μακαρία. Ο τύραννος πίπτει. Ο Σταυρός θριαμβεύει. Το έθνος των Ελλήνων αναγεννάται». [Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων] «Εγώ γνωρίζω τους μεγαλυτέρους μου, όσοι δουλεύουν διά Πατρίδα και Θρησκεία, δι’ αυτά οπού εσηκώσαμε τα άρματα». [Μακρυγιάννης] «Πεθαίνουμε, αλλά δεν προσκυνούμεν». [Πολιορκημένοι του Μεσολογγίου στον Κιουταχή και Ιμπραήμ] «Εν τούτω τω σημείω [του Σταυρού] νικώμεν. Ζήτω η Ελευθερία». [Ιερολοχίτες] «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος. Είναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητον ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την πατρίδα, διά να υψώσωμεν το σημείον δι’ ου πάντοτε νικώμεν, λέγω τον Σταυρόν, και ούτε εκδικήσωμεν την πατρίδα και την Ορθόδοξον ημών πίστιν». [Αλέξανδρος Υψηλάντης] AKOBITIKA NEA | 79

Η Μάχη του Ακόβου - Εξόντωση αποσπάσματος του Ιμπραήμ

Πως προήλθαν τα Ακοβίτικα τοπωνύμια «Του Λαγοπάτι τα Κοτρώνια», «Του Φραγκόπουλου» και «Του Ντεντάβαρι» ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΠΑΛΑΣ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Ο Ιµπραήμ, όπως είναι γνωστό μετά τη μάχη της Δραμπάλας 5-7 Ιουνίου 1825, προχώρησε κατ’ ευθείαν στην Τριπολιτσά την οποία και κατέλαβε αμαχητί, αφού δε άφησε εκεί αρκετό στρατό κατέβηκε ανεμπόδιστα στην Αργολίδα. Επί εξάμηνο περίπου αλώνιζε το Μωριά, σκοτώνοντας, λεηλατώντας και πυρπολώντας τα πάντα. Μόνος ο Θ. Κολοκοτρώνης τον αντιμετώπιζε µε το γνωστό κλεφτοπόλεμο. Με παγίδες, χωσιές, στρατηγήµατα, με αυτή την τακτική προσπαθούσε να αναχαιτίσει τους τρομερούς Αιγύπτιους. Οι ‘Έλληνες αγωνιστές δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν κατά μέτωπο τον άριστα εκπαιδευμένο και καλά εξοπλισμένο στρατό του Ιμπραήμ. Πάντως, όμως, γεγονός είναι πως με την τακτική τους αυτή παρενοχλούσαν σοβαρά και πολλές φορές έφερναν σε δύσκολη θέση τους επιδρομείς. Από το Δεκέμβριο του 1825 μέχρι τον Απρίλιο του 1826 ο ίδιος ο Ιμπραήμ απασχολήθηκε στο Μεσολόγγι. Βέβαια είχε αφήσει πίσω του αρκετό στρατό, όμως αντιμετωπιζόταν από τον Θ. Κολοκοτρώνη.

Ο Ιµπραήµ ξανάρχεται...

Το Μάιο του 1826 επανήλθε στο Μωριά αποφασισμένος αυτή

τη φορά με φωτιά και σίδερο να τον υποτάξει και να συντρίψει με το σκληρότερο τρόπο οποιαδήποτε αντίσταση. Από την Πάτρα που αποβιβάστηκε μέχρι που έφτασε στην Τριπολιτσά δεν συνάντησε καμιά αντίσταση. Κι έτσι στο πέρασμά του σκότωσε και σκλάβωσε χιλιάδες. Αλλά στο σημείο αυτό ας δώσουμε καλύτερα το λόγο στο Γέρο του Μωριά, ο οποίος στα αποµνημονεύµατά του λέει: «Ο Ιμπραΐμης εβγήκε με όλο του το στράτευμα εις την Πάτρα.... Σάν επέρασε όλο το στράτευμα εις την Πάτρα, εκίνησεν αμέσως και έκαμε όλα του τα στρατεύματα κατά την Πάτρα. Και εγώ μαθαίνοντας την είδηση τούτη, είχα δύο χιλιάδες και επεράσαμε αντίκρυ από την Τριπολιτσά, να ιδούμε πού θα κινηθεί, και ετραβήξαμε στης Καρύταινας την επαρχία. Ο Ιμπραΐµης με το στράτευμα κατέβηκε Καρύταινας κάμπο και Λεονταριού. Εγώ έστειλα το Γενναίο με πεντακόσιους νοµάτους και έπιασαν την Στεμνίτσα... Και εγώ εκρύφθηκα με το λοιπό στράτευµα, αν ιδώ τους Τούρκους να κτυπήσουν τον Γενναίο. να τους πάρω αποπίσω. Ο Ιμπραΐμης δεν ήλθε για τον Γενναίο. Έμαθε ότι τα γυναικόπαιδα επήγαν κατά την Μάνη και εκεί ακολούθησε. Το ορδί το είχε εις τον κάμπο. Ο λαός ακούοντας, ότι ο Ιμπραΐμης εβγήκε εις

τα πισινά χωριά καίοντας, ετραβήξανε κατά τη Μάνη, ως οπού εγύρισε το στράτευμα του... Κάπου έγινε και τουφέκι, κάπου εσκλάβωνε. ΄Εριξε το ορδί του εις το Νησί της Καλαμάτας». Ο αρχιστράτηγος δίνει μεγάλη σηµασία στα Δερβένια και στα άλλα περάσµατα. Μόνο εκεί είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί ο τροµερός αντίπαλός του και να παρεμποδιστεί το καταστροφικό του έργο. Η περιφέρειά µας από Καρύταινα, Λεοντάρι, ΄Ακοβο, Δυρράχι, Πολιανή είναι το κυριότερο ίσως από τα περάσματα των Αιγυπτίων για την Μεσσηνία, είτε για τα πισινά χωριά (Αλαγονία) κατευθύνονται, είτε για το Νησί της Καλαμάτας, όπου έχουν μεγάλο στρατόπεδο και τους εφοδιασµούς τους. Ο Ιµπραήμ είναι πια φανερό πως προετοιμάζεται για μεγάλη εξόρµηση στη Μάνη. Δεν θ’ αργήσει για τις επιθέσεις του στη Βέργα, τον Αλμυρό, το Δυρό. Ο κόσμος των επαρχιών Καρύταινας και Λεονταριού στο άκουσμα του θλιβερού μαντάτου πήρε τα βουνά. Η κατάσταση είναι τώρα χειρότερη απ’ ό,τι ήταν ένα χρόνο πριν. Τα γυναικόπαιδα των χωριών μας Ακόβου. Δυρραχίου. Λεφτινίου. Πολιανής κατέφυγαν και πάλι στον Άγιο Νικήτα. Ο Ιµπραήμ συνεχίζει να λεη-

Δεν κατηγορώ αυτούς που ασκούν την εξουσία, αλλα αυτούς που είναι πρόθυμοι να υπακούσουν Θουκιδίδης 80 | AKOBITIKA NEA

λατεί και να κατακαίει το Μωριά. Με φωτιά και τσεκούρι καταστρέφει τα πάντα. Η επανάσταση κινδυνεύει να σβήσει. Το χωριό μας όπως και όλη η περιφέρεια, κατά το χρονικό διάστημα 1825-26 υπόφερε πολύ από πείνα. Δεν ήταν δυνατό λόγω των συχνών επιδρομών των φουσάτων του Ιµπραήμ να γίνει οποιαδήποτε καλλιέργεια. Ο τόπος είχε ερημωθεί. Ψωµί ελάχιστο ή διόλου και λάδι καθόλου. Οι παλιότεροι όπως κι αυτοί τα’ άκουσαν από τους πιο παλιότερους είχαν να λένε: «στον καιρό της μεγάλης πείνας», εννοώντας την περίοδο εκείνη. ΄Εφαγαν αγκόρτσα, βελάνια, ρίζες αγριάδας. Μόνο στήριγμά τους ήταν η κτηνοτροφία. Όπως προηγουμένως είπαμε οι κάτοικοι της περιφέρειας έχουν πάρει τα βουνά. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως στον ‘Ακοβο. Λίγοι ψυχωµένοι άντρες είναι αποφασισμένοι να αντιδράσουν. Η τοπική μας παράδοση λέει πως εννέα Ακοβίτες κι ένας Αρφαραίος αποτελούν µια δυναμική ένοπλη οµάδα. Ο Αρφαραίος λεγόταν Λαγοπάτης. Από τους Ακοβίτες ένας μόνο μας είναι γνωστός, ο Παναγιώτης Τζιαµουράνης, που ήταν και αρχηγός της.

Ο Παναγιώτης Τζιαμουράνης

Γεννήθηκε στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 18ου αιώνα. Ήταν τέταρτος γιος, ο µικρότερος του Δημήτρη Τζιαμουράνη. Τα άλλα αδέρφια του ήταν ο Γιάννης, ο Κωνσταντής κι ο Νικήτας. Αρκετά χρόνια πριν την επανάσταση του 1821 διωκόμενος

Ακοβίτες Αγωνιστές ξεκινούν για του Λαγοπάτι τα Κοτρώνια. (Έργο του Ακοβίτη ζωγράφου Σωτήρη Τζαμουράνη) από τους Τούρκους κατέφυγε στη Ζάκυνθο κι εντάχθηκε στο εκεί. υπό τον Θ. Κολοκοτρώνη ένοπλο σώμα. Αρχές του 1821 ακολουθώντας το Γέρο ήρθε στο Μωριά κι έκτοτε παρέμεινε κοντά του ένα από τα αφοσιωμένα παλικαριά του μέχρι το τέλος του αγώνα.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΚΟΒΟΥ

Συμπεραίνουμε πως πρέπει να ήταν σταλµένος από τον Θ. Κολοκοτρώνη, στο ένοπλο σώμα του οποίου όπως είπαμε ανήκε, για να αντιµετωπίσει µε ενέδρες τα Τουρκοαιγυπτιακά αποσπάσµατα όσα επιχειρούσαν διαµέσου του Σαµπάζικου προσπέλαση τους στη Μεσσηνία. Βέβαια δεν µπορούσε να περιμένει μεγάλα πράγµατα από μια μικρή ομάδα, όµως το σχέδιο του Γέρου ήταν να κάνει κλεφτοπόλεμο, να προστατεύει τους άµαχους - τα γυναικόπαιδα, για να αποφύγουν την αιχµαλωσία και να

παρενοχλεί συνεχώς να μην αφήνει σε χλωρό κλαρί τον εχθρό. Είναι γνωστό πως οι Έλληνες ήταν επιδέξιοι σε αιφνιδιασµούς κι ενέδρες. Η µικρή αυτή ομάδα έμελλε να δώσει μια μεγάλη μάχη που είχε σαν αποτέλεσμα να εξοντωθεί ένα ολόκληρο απόσπασµα του Ιμπραήµ, όπως θα δούµε στη συνέχεια.

Το καραούλι στα κοτρώνια της Λεζονάς

Ενα χιλιόµετρο περίπου στα βόρεια του Ακόβου κοντά στη βρύση της Λεζονάς είναι κάτι µεγάλα ριζιμιά κοτρώνια κι εκεί σ’ αυτά έβαλε ο αρχηγός της ομάδας τον Αρφαραίο Λαγοπάτη σκοπό. Το μέρος είναι ο πλέον κατάλληλος τόπος για παρατηρητήριο, ώστε κι από μεγάλη απόσταση γίνεται αντιληπτός ο ερχομός οιουδήποτε στρατιωτικού τμήµατος. ΄Εστησε εκεί καραούλι το Λαγοπάτη µε την εντολή, άµα αντιληφθεί εχθρούς νάρχονται, νάρθει

Η εξέργερση είναι ο πιό δύσκολος από όλους τους πολέμους Πλάτων AKOBITIKA NEA | 81

κι αυτός πιο δω στα Πρετζοχώραφα και να τους ειδοποιήσει ρίχνοντας μια µπαταριά. Προτιµήθηκε στο καραούλι επειδή ήταν ξένος και δεν ενδιαφερόταν για τα νέα του χωριού, ενώ οι άλλοι οι εννέα Ακοβίτες ανησυχούσαν για τους δικούς τους και ήθελαν να πάνε εκεί μια ώρα αρχύτερα να δουν τι γίνονται. Με τον ερχοµό της ομάδας οι κάτοικοι του Ακόβου αναθάρρυσαν κι άρχισαν να επιστρέφουν από τα γύρω κρυσφύγετά τους, όπου είχαν καταφύγει όταν έµαθαν ότι ο στρατός του Ιµπραήμ είχε φτάσει στην Καρύταινα. Θα ήταν πάνω-κάτω μεσημέρι όταν ο Λαγοπάτης από το καραούλι του αντιλήφθηκε την εμφάνιση Τουρκοαιγύπτιων στο Γελαδάρι - πιο δω από τα Γούπατα (σήμερα η περιοχή λέγεται Πλατάνα χάρη του υπάρχοντος κοντά στη βρύση υπεραιωνόβιου πλάτανου), τρία τέταρτα της ώρας μακριά του. Τους παρακολούθησε για λίγο και όταν τους είδε να παίρνουν τον κάτω δρόµο και να κατηφορίζουν στου «Σιάντου» και να προχωρούν προς του «Σιαμπανοκότρωνα», έτρεξε όπως είχε προσταχθεί στην τοποθεσία Πρετζοχώραφα, κάπου τριακόσια μέτρα από το καραούλι του κι έριξε όπως ήταν δασκαλεµένος τους προκαθορισμένους πυροβολισμούς και μετά επέστρεψε στη θέση του κι άγρυπνα παρακολουθούσε τις κινήσεις του ερχόμενου εχθρικού εκείνου αποσπάσματος. Αποδεικνύεται έτσι ένας ευσυνείδητος, παρατηρητικός, ψύχραιμος και σβέλτος αγωνιστής και πολύ κατάλληλος για τη θέση που του εµπιστεύτηκαν.

Σηµειώνουµε πως η τοποθεσία Πρετζοχώραφα είναι «γούπατο» µέρος με κλίση Ν.Δ προς τον Άκοβο και κλειστό κατά τα βόρεια, ώστε οι πυροβολισμοί ακούστηκαν στο χωριό και όχι στη µεριά που έρχονταν οι εχθροί. Η κατάσταση στο χωριό όταν ακούστηκαν συνθηµατικοί πυροβολισµοί του Λαγοπάτη που σήμαιναν: «Ο Ιμπραήµ ξανάρχεται», οξύνθηκε και όσοι χωρικοί είχαν έρθει πριν, άρχισαν να τρέχουν πάλι από δω και από κει για να κρυφτούν. Οι ένοπλοι Ακοβίτες της ομάδας που είπαμε, στο άκουσµα των πυροβολισμών που ήταν και το σύνθημα περί ερχοµού εχθρικής δύναµης, συγκεντρώθηκαν κι όσο πιο γρήγορα γινόταν ξεκίνησαν για το καραούλι της Λεζονάς. Στο σημείο αυτό πρέπει να σταθούµε για λίγο και να θαυµάσουµε το θάρρος και την ψυχραιµία που έδειξαν τις κρίσιµες στιγµές οι πρόγονοί µας εκείνοι, που δε λιγοψύχισαν, δεν πανικοβλήθηκαν και δεν τράπηκαν σε φυγή, αλλά όπως οι δύσκολες περιστάσεις το απαιτούσαν στάθηκαν όρθιοι και αλόγιστοι, διατήρησαν τη συνοχή τους κι έτρεξαν και πήραν θέσεις την κατάλληλη ώρα και στο κατάλληλο σημείο για ν’ αντιμετωπίσουν τους τρομερούς Αιγύπτιους, που ακόμα κι αυτό είναι αξιοσημείωτο δεν ήξεραν πόσοι είναι, αν δηλαδή ήταν λίγοι ή πολλοί. ‘Οταν σε λίγο έφτασαν στους βράχους της Λεζονάς, οι Τουρκοαιγύπτιοι είχαν ανέβει στη «Σιαρνόλακα», κι έμπαιναν προς τη ρεματιά της «πέρα Σουλίνας», Β.Δ της Λεζονάς. Σε κανά τέταρτο της ώρας θάφταναν ακριβώς

πιο κάτω από αυτούς. Ο Λαγοπάτης τους είπε πως οι εχθροί «θάναι όλοι τους καμιά σαρανταριά». Χωρίς χρονοτριβή μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας έπιασαν τις κατάλληλες θέσεις. Τον τόπο τον γνώριζαν καλά αφού ήταν ντόπιοι. Πιο δω από τα κοτρώνια κατά το χωριό και πιο κάτω κοντά στο σηµερινό παλαιό δρόμο. Το µέρος προσφέρεται για μια πρώτης τάξεως ενέδρα. Καλύφτηκαν και µε το χέρι στη σκανδάλη των καριοφιλιών τους περίμεναν. Ήταν αποφασισμένοι για όλα, δεν τους φόβιζε ο θάνατος κι ας ήταν οι εχθροί, σύμφωνα με την εκτίμηση του Λαγοπάτη τετραπλάσιοι. Μήπως δεν πολέμησαν πέρυσι στη Δραμπάλα; Θα πολεμούσαν και τώρα στο δικό τους τον τόπο κι αυτό τους έδινε κουράγιο και δύναμη.

Οι Τουρκοαιγύπτιοι πέφτουν στην ενέδρα

Οι στρατιώτες του Ιμπραήµ αφού πέρασαν το Σταυροδρόμι, ανέβαιναν στις Ακουμπίστρες. Προχωρούσαν ανέμελοι και κουρασμένοι από τη μακρυνή πορεία τους, βέβαιοι καθώς φαίνεται ότι ο δρόµος τους είναι ελεύθερος. Από την Καρύταινα που ξεκίνησαν αρχικά και από το Λεοντάρι μετά (το Λεοντάρι απέχει από τον ΄Ακοβο τέσσερις ώρες ποδαρόδρομο) δεν συνάντησαν ψυχή. Τουφέκι δεν άκουσαν πουθενά, όλος ο κόσμος είχε πάρει τα βουνά. Κι επόµενο ήταν να νομίσουν πως κι εδώ στον ΄Ακοβο το ίδιο θα γινόταν. Όμως γελάστηκαν. Αφού τους άφησαν να κοντοζυγώσουν, σε απόσταση ανα-

Η επανάσταση είναι σαν το ποδήλατο. Αν σταματήσουμε να κάνουμε πεντάλ θα πέσουμε Φιντέλ Κάστρο 82 | AKOBITIKA NEA

πνοής από τα ταµπούρια τους, τους επετέθησαν με πυροβολισμούς, με πέτρες που κατρακυλούσαν και με άγριες φωνές κι εκείνοι αιφνιδιασθέντες τάχασαν αντί να σταθούν και να πολεμήσουν τόβαλαν στα πόδια, οπισθοδρόµησαν προς το Σταυροδρόµι και από εκεί τράβηξαν στο δρόμο που πάει στον Άγιο Θεράπη κατά τα βορειοδυτικά. ΄Ετσι τρέχοντας πέρασαν τις Αλαταρές, το Τυκλάλωνο, τον Άγιο Θεράπη, τις Ντουσικιές και οι Ακοβίτες πολεμιστές από κοντά τους κυνηγούσαν και τους πυροβολούσαν. ‘Οταν μετά τις Ντουσικιές, ύστερα από άγριο κυνηγητό, έφτασαν στην πιο πέρα αγροτική περιοχή της Τσιούκας μισή ώρα μακριά από τον τόπο της ενέδρας, τους στρίμωξαν για τα καλά και αποκαμωµένοι από την κούραση, και τον τρόμο καθώς ήταν και χωρίς ηθικό, μετά σύντομη µάχη τους σκότωσαν όλους, ενώ από τους Έλληνες δεν έπαθε κανένας τίποτα. Και μετά ικανοποιηµένοι για τη θριαμβευτική νίκη τους επιδόθηκαν στη λαφυραγώγηση των σκοτωμένων. Όμως ένας από τους Αιγύπτιους κι αυτός ήταν ο Διοικητής τους Αξιωματικός, επωφελούμενος της «απασχόλησής τους» αυτής διέφυγε της προσοχής τους και κρύφτηκε σε κάποιο θάμνο από τους πολλούς που ήταν εκεί τριγύρω και σιγά- σιγά αποµακρύνθηκε από το χώρο της μάχης. Προχωρώντας προς τα κάτω, η διαμόρφωση του εδάφους (πεζούλες) τον κάλυπτε, έφτασε κοντά στο ρέµα, καμιά τετρακοσαριά μέτρα μακριά, στο µαντρί του γέροντα

Τα Κοτρώνια του Λαγοπάτι. Γεωργίου Κωνσταντή Τζιαμουράνη (Τζίρου) ηλικίας 85-90 περίπου χρόνων, όπου ήταν ολοµόναχος, γιατί οι δικοί του όπως κι όλοι σχεδόν οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής στο άκουσμα ότι έρχεται στρατός του Ιμπραήμ είχαν καταφύγει με τα κοπάδια τους και τ’ άλλα ζωντανά και υπάρχοντά τους στον ‘Αγιο Νικήτα για να σωθούν. Ο Αξιωματικός όταν βρήκε μόνο του τον αδύναµο και άοπλο γέροντα, αμέσως και χωρίς να προκληθεί καθόλου και από κανένα, έβγαλε το σπαθί του από τη θήκη του και µε µανία τον καρατόμησε, του έκοψε δηλαδή πέρα για πέρα το κεφάλι του.

Εκτέλεση του Αξιωματικού που ήταν ο Γάλλος Ντεντάβαρι (DE DAVARI)

Ο πάρα πάνω Αξιωματικός µετά το βδελυρό έγκλημά του συνέχισε µόνος, κατάκοπος και τρομοκρατηµένος, σχεδόν εξουθενωμένος την πορεία του στο

ρέμα που χρησίμευε και σαν δρόµος όπως και σήμερα, ανάμεσα από πυκνά πλατάνια με σκοπό μάλλον να προχωρήσει και να φτάσει στο Λεοντάρι, όπου ήταν στρατόπεδο - καταυλισμός των Τουρκοαιγυπτίων. «Ομως δεν θα προχωρούσε για πολύ ακόµα. Κάπου εκεί κοντά του είχε στήσει καρτέρι η θεία δίκη και τον ανέμενε Στο συνοικισμό Συρακαίικα της Κοινότητας Τουρκολέκα που βρίσκεται απέναντι, µισή ώρα περίπου µακριά, ήταν παντρεμένος (σώγαμπρος) ο Γιάννης Τζιαμουράνης αδερφός του Παναγιώτη που φέρεται σαν αρχηγός της θρυλικής οµάδας των πολεμιστών που αναφέραµε. Από εκεί που ήταν παρακολούθησε τη µάχη στην Τσιούκα, αρµατώθηκε το καριοφίλι του στον ώμο και την κάµα του στη µέση και ξεκίνησε κατά κει για το µαντρί του θείου του, για να δει τι γίνεται. ΄Οταν κατέβηκε στο ρέμα βάδιζε σιγά σιγά και προφυλαχτά για κάθε

Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια μας στα σίδερα. Πολλά κεφάλια θα σπάσουν. Μα κάποια στιγμή, θα σπάσουν και τα σίδερα Νίκος Καζαντζάκης AKOBITIKA NEA | 83

Η διαδρομή από το Σταυροδρόμι στου «Φραγκόπουλου»

ενδεχόµενο. Σε µια στιγμή ανεπάντεχα και απότομα συναπαντήθηκε με τον παραπάνω Αξιωματικό και βρέθηκαν κοντά ο ένας στον άλλο τόσο, που οι δυο άντρες δεν προλάβαιναν να χρησιµοποιήσουν τα τουφέκια τους κι έτσι ήρθαν στα χέρια κι άρχισαν την πάλη σώμα με σώμα. Ο αρειμάνιος Γιάννης χωρίς μεγάλη δυσκολία αφού είπαμε πως ο αντίπαλός του βρισκόταν στο κακό του χάλι, τον έκανε καλά και τον σκότωσε επί τόπου. Αμέσως µετά του πήρε τα ρούχα, τα γρόσια και τ’ άρµατά του κι ένα μάτσο χαρτιά που βρήκε πάνω του και συνέ-

χισε την πορεία του για το χώρο της µάχης. ‘Οταν σε λίγο έφτασε στο μαντρίτου γερο-Γιώργη Τζιαμουράνη (Τζίρου) βρήκε εκεί τον αδερφό του Παναγιώτη με τους άλλους Ακοβίτες πολεμιστές που είχαν φτάσει στο µεταξύ και αποκεφαλισμένο το γέροντα θείο τους που ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός του πατέρα τους και διηγήθηκαν ο ένας στον άλλο τα όσα τους συνέβησαν. Ο Γιάννης τότε έβγαλε από το σιλάχι του τα χαρτιά που βρήκε πάνω στον Αξιωματικό και τα παρέδωσε στον αδερφό του και µετά επέστρεψε στο σπίτιτου στα Συρακαίικα.

Οι άντρες της οµάδας µετά το ηρωικό και λαμπρό εκείνο κατόρθωµα αναχώρησαν και διαμέσου του Τουρκολέκα πορεύτηκαν προς τα Δερβένια, όπου παρουσιάστηκαν στον Θ. Κολοκοτρώνη στον οποίο και ανέφεραν όλα τα παραπάνω σχετικά και του παρέδωκαν και τα χαρτιά. Όπως λέγεται, οι γραμματικοί του στρατηγού τα διάβασαν και διαπίστωσαν ότι στο απόσπασμα εκτός από Τουρκοαιγύπτιους συµμετείχαν και Γάλλοι µισθοφόροι και ότι Διοικητής τους ήταν ένας Γάλλος ονόματι Ντεντάβαρι (DE DAVARI).

Ποτέ μην παρακαλάς για κάτι που έχεις τη δύναμη να το κερδίσεις Εμίλ Γκαρτιέρ 84 | AKOBITIKA NEA

Εδώ κρίνουμε σκόπιμο να διευκρινίσουµε πως μετά την ήττα του Μ. Ναπολέοντος πολλοί Αξιωματικοί και άντρες της διαλυθείσης στρατιάς του, μη ανεχόμενοι την μετά το 1815 γαλλική μεταπολίτευση ή καταδιωκόμενοι από αυτήν κατέφυγαν στην Αίγυπτο, όπου έβλεπαν να τους διανοίγεται εξαίρετο πεδίο δραστηριότητας. Ο πασάς της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλής άντρας οξυδερκής, τους δεχόταν ευχαρίστως και τους προσλαμβανε στην υπηρεσία του. ΄Ετσι σηµαντικοί Γάλλοι Αξιωματικοί ανέλαβαν τότε την αναδιοργάνωση του στρατού του µε άριστα αποτελέσµατα. Μέσα σε λίγα χρόνια ο μεγαλεπήβολος εκείνος σατράπης είχε συγκροτήσει αξιόµαχο τακτικό στρατό. Πολλοί από τους Γάλλους αυτούς ακολούθησαν αργότερα τον Ιµπραήµ (θετό γιο του Μεχμέτ Αλή) κατά την εκστρατεία του στην Πελοπόννησο σαν επιτελείς, σύµβουλοι, πυροβολητές ή και ακόμα σαν απλοί μισθοφόροι πολεµιστές. Η µάχη του Ακόβου που εξιστορήσαµε είναι χωρίς αμφιβολία µια από τις πλέον αξιόλογες που έγιναν στο δύσκολο για την επανάσταση εκείνο χρόνο 1826. Και ακόμα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν σημαντική γιατί τόσοι λίγοι πολεμιστές - µόνο δέκα κατόρθωσαν κι εξόντωσαν ένα απόσπασµα του Ιµπραήµ αποτελούμενο από τριπλάσιους σχεδόν, εµπειροπόλεµους και τακτικούς πολεµιστές, με ηγήτορα µάλιστα Ευρωπαίο Αξιωματικό. Μετά τη μάχη της Δραμπάλας η µάχη αυτή είναι η μεγαλύτερη που έγινε στην περιφέρειά μας.

Xoρηγόσκαλα, Το «Ζάλογγο» της Μεσσηνίας

Η καθιέρωση νέων τοπωνυµίων

Συνεπεία της παραπάνω μάχης οι τοποθεσίες του Ακόβου που έγιναν τα γεγονότα αυτά, άλλαξαν ονοµασίες. Οι Ακοβίτες αµέσως µετά, εντελώς αυθόρμητα, τους έδωσαν καινούργιες. ΄Ετσι τα Κοτρώνια της Λεζονάς ονοµάστηκαν «του Λαγοπάτη τα Κοτρώνια» χάρη στο καραούλι του Αρφαραίου εκείνου Λαγοπάτη. Η περιφέρεια της Τσιούκας ονομάστηκε «Του Φραγκόπουλου» σε θύμηση του σκοτωμού εκεί Γάλλων (Φραγκόπουλων) µισθοφόρων του Ιμπραήμ. Η δε τοποθεσία στο ρέµα που σκοτώθηκε ο Γάλλος Αξιωματικός και η γύρω περιοχή ονοµάστηκε «Ντεντάβαρι» από το επώνυμό του DE DAVARI σε θύμηση του σκοτωμού του εκεί. Τοπωνύμια που καθιερώθηκαν και που έτσι πλέον είναι γνωστά και που λέγονται και γράφονται συνεχώς από τότε. Όπως λέγεται λίγα χρόνια

αργότερα και όταν η Ελλάδα έγινε ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος, ήρθαν στον ΄Ακοβο οι γονείς του Ντεντάβαρι (DE DAVARI) και ζητούσαν πληροφορίες για τις συνθήκες που σκοτώθηκε ο γιος τους και στη συνέχεια πήγαν επί τόπου, ψάχνοντας να βρουν τα οστά του.

Ο Γιάννης Τζιαμουράνης και ο Λαγός ή Λαγοπάτης

Ο άνθρωπος που σκότωσε το DE DAVARI αρχηγό του αποσπάσµατός του Ιμπραήμ και απεχθή δολοφόνο του γερο-Τζίρου, ο Ακοβίτης Γιάννης Τζιαμουράνης επέστρεψε στα Συρακαίικα στην οικογένειά του, τη στάνη του και το νοικοκυριό του. Σαν ξένος που ήταν (σώγαµπρος) του κόλησαν το παρωνύµιο «ο Ξένος», και µ, αυτό του γραψαν τα παιδιά του στα χαρτιά της Κοινότητας Τουρκολέκα και που έκτοτε το φέρουν οι απόγονοί του σαν επώνυμο αντί του αρχικού Τζιαμουράνης.

Η δειλία είναι χειρότερη και από τον φόβο. Γιατί είναι μητέρα και πηγή πολλών κακών πράξεων AKOBITIKA NEA | 85

Για το γενναίο και παρατηρητικό αγωνιστή Αρφαραίο Λαγοπάτη που ήταν καραούλι στα Κοτρώνια της βρύσης της Λεζονάς κατά την ιστορική εκείνη ημέρα δεν ξέρουμε τίποτα άλλο και δεν έχουμε πληροφορίες για τη μετέπειτα ζωή και τύχη του. Κατά μια άποψη το πραγµατικό του επώνυμο ήταν Λαγός και το Λαγοπάτης παρωνύµιο, που του δόθηκε επειδή ήταν γρήγορος στα πόδια. Γι’ αυτό και από παλιά μέχρι σήμερα η θέση όπου το καραούλι λέγεται και «του Λαγού τα Κοτρώνια» παράλληλα µε την κυρίως επικρατήσασα ονοµασία «του Λαγοπάτη τα Κοτρώνια». ‘Κι έτσι από τότε ο ήρωας εκείνος µνηµονεύεται καθημερι-

νά στον ΄Ακοβο χάρη στο τοπωνύµιο που φέρνει το επώνυµο και κυρίως το παρωνύμιό του.

Ο Παναγιώτης Τζιαμουράνης

Ο μόνος γνωστός από την πολεμική ομάδα των Ακοβιτών πέρα από το Λαγό ή Λαγοπάτη είναι ο Π. Τζιαμουράνης που αναφερθήκαµε στην αρχή. Είχε στενές Φιλικές σχέσεις µε την οικογένεια των Σταµατελοπουλαίων του Τουρκολέκα και συχνά περνούσε από το σπίτι τους. Εκεί γνώρισε την κόρη της οικογένειας μια ωραία και λεβέντισσα κοπέλα τη Μαργαρίτα ανιψιά του Νικηταρά. Κι επειδή εκείνον τον κρατούσε ο πόλεµος έκανε προξενιά και την παντρεύτηκε ο αδερφός του ο

Κωνσταντής. Ο άλλος αδερφός του ο Νικήτας σκοτώθηκε την 5 Ιουνίου 1825 στη Λοζά από το στράτευµα του Ιμπραήμ όταν µε τα κοπάδια της οικογένειας προσπαθούσε να προσπεράσει στον ‘Αγιο Νικήτα. Ο ίδιος μετά τη λήξη του αγώνα ήρθε στον ‘Ακοβο όπου κι έμεινε έκτοτε. Δεν ζήτησε καμιά αμοιβή. Έγινε ένας φιλήσυχος νοικοκύρης στην κατοπινή ζωή του. ΄Ομως πρέπει να μνηµονεύσουμε εδώ πως μεγάλη τιμή κι αιώνια δόξα ανήκουν και στους άλλους οκτώ πολεμιστές Ακοβίτες που δυστυχώς παρέμειναν άγνωστοι, ανώνυμοι και αφανείς που χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχαν ασφαλώς οι επώνυμοι κι επιφανείς. † Δημητρίος Ν. Σωφρονάς

Η ΘΥΣΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΟΥ ΑΚΟΒΟΥ (Από νεότερη ιστορική έρευνα και βιβλιογραφία σχετικά με την Μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια.)

Του Χριστόπουλου Π. Δημητρίου Προέδρου Συλλόγου Ακοβιτών Αθήνας-Πειραιά

Η Χορηγόσκαλα και η θυσία των γυναικών του Ακοβου

Παράλληλα με την μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια, μια άλλη ηρωική θυσία όμοια με τον Ζάλογγο διαδραματίστηκε από γυναίκες που έφυγαν από τον Άκοβο για να σωθούν και εγκλωβίστηκαν από το στρατό του Ιμπραήμ. Στις ιστορικές αναφορές του Κολοκοτρώνη περιγράφεται και η θυσία των

γυναικών πολλές από τον Ακόβο που έπεσαν στους βράχους για να μην πιαστούν ζωντανές από τους Τούρκους. Η τοποθεσία της θυσίας ονομάζεται Χωρηγόσκαλα ή Χορηγόσκαλα είναι στα μεθόρια της Αρτεμισίας (Τσερνίτσας) και της Νέδουσας (Μεγάλης Αναστάσοβας), όχι μακριά του Δυρραχίου. Παρουσιάζουμε απόκομμα πληροφορίων που αναγράφονται στη παγκόσμια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia (https://el.wikipedia.org/wiki/ Χωρηγόσκαλα) Ευρίσκεται σε Β.Δ μέρος της περιοχής της Αρτεμισίας, Νότια

της Νέδουσας, Νοτιοανατολικά του Δυρραχίου και περίπου 15 λεπτά ποδαρόδρομο από το εξωκλήσι του Αγίου Νικήτα. Από το σημείο αυτό, περνούσε ο συντομότερος ημιονικός δρόμος, ο οποίος συνέδεε τα Πισινά Χωριά του Μυστρά (σημερινά χωριά του Ταϋγέτου του Δήμου της Καλαμάτας) με τα Σαμπάζικα (Άκοβος Λεφτίνι, Γιαννοκάμαρα κ.λ.π.). Αποτελεί στενό ελικοειδές υπό μορφή σκάλας και επικίνδυνο ημιονικό πέρασμα ενός μέρους του πάνω σε σάρα, από την ορθοπλαγιά των πρόβουνων του Ταϋγέτου Κάπελη – Φτερού-

Οι δυσκολίες της ζωής πολλές φορές μας εμπνέουν. Το ρυάκι χάνει το τραγούδι ότα αφαιρέσεις τους βράχους 86 | AKOBITIKA NEA

φι, το οποίο σύμφωνα με τους Δασικούς Χάρτες (1945-2017) αποτελεί το όριο ανάμεσα στις σημερινές Τοπικές Κοινότητες Αρτεμισίας και Νέδουσας του Δήμου Καλαμάτας. Σήμερα διακρίνεται μόνο ένα μέρος απο τη σάρα, ενώ το υπόλοιπο τμήμα της έχει καλυφθεί από θάμνους και ότι είχε απομείνει από τον ελικοειδή δρόμο κατέρευσε μετά τους σεισμούς του 1981 και 1987. Θεωρούμε επίσης σκόπιμο να αναφέρουμε ότι ο βράχος από τον οποίον έπεσαν στο χάος οι γυναίκες αυτές μας είναι άγνωστος. Το γεγονός όμως αυτό θεωρείται ήσσονος σημασίας, γιατί αξία έχει ο ηρωισμός και η θυσία τους και όχι ποιός ακριβώς ήταν ο βράχος από τον οποίον πήδηξαν στο χάος. Άλλωστε, μετά από τόσα χρόνια, είναι αδύνατον να υπάρχουν ευρήματα που να μας οδηγήσουν σε ασφαλές συμπέρασμα. Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε από τη μελέτη του εδάφους. Η εκτίμηση μας είναι ότι , πρέπει να πήδηξαν απο κάποιο βράχο πριν από το ασκηταριό της Μεγάλης Αναστάσοβας.

Xoρηγόσκαλα, Το «Ζάλογγο» της Μεσσηνίας

Ειπώθηκε πιο πάνω πως για το καραούλι στου Λαγού ή Λαγοπάτη τα Κοτρώνια, την ενέδρα, τη μάχη στου Φραγκόπουλου και για το Γάλλο Ντεντάβαρι (DE DAVARI) είχαν καταγραφεί από την τοπική παράδοση, δηλαδή από αφηγήσεις γερόντων κατά την προ του 1940 χρονική περίοδο. Πολ-

λοί από αυτούς ηλικίας τότε 70-80 χρόνων τα είχαν επίσης ακούσει στα νεανικά τους χρόνια από τους ίδιους τους αγωνιστές παππούδες τους που είχαν πάρει μέρος στα διάφορα γεγονότα και μάχες στην επανάσταση του 1821. Ακριβή χρονολογία της µάχης δεν μας διέσωσε η τοπική μας παράδοση. Λέει µόνο ότι έγινε «την άλλη χρονιά από τη µάχη της Δραμπάλας». Στο έγγράφο αναφέρεται ότι οι Τουρκοαιγύπτιοι ανεχώρησαν από την Καρύταινα την 21η Μαΐου 1826. Η απόσταση Καρύταινα - ΄Ακοβος απ’ ότι ξέροµε είναι 8-9 ώρες ποδαρόδρομο. Αν λάβουµε υπόψη µας τη στρατηγική τακτική ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις αρχίζουν συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες, το μεσημέρι της ίδιας ημέρας κανονικά θα έφταναν στον ΄Ακοβο. Συνεπώς βγαίνει το συµπέρασμα ότι την ίδια ημέρα έγινε και η ανωτέρω μάχη. Παραθέτουμε απόσπασμα απο την επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς την Διοίκηση με ημερομηνία 1/6/1826 όπου αναφέρει για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν, την μάχη στον Άκοβο και τις γυναίκες που χάθηκαν. Περισσότερες ιστορικές πηγές που αναφέρονται στην Μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια και την θυσία των γυναικών του Ακόβου, υπάρχουν στο ιστορικό ιστολόγιό μας μέσω της ιστοδελιδας http:// akovos.gr. Εν συντομία αναφέρουμε τις παραπομπές εδω. Σπηλιάδης Ν., Απομνημονεύματα, 1857, τ. Γ’ σ. 21.

Γενική Εφημερίς της Ελλάδος. Βιβλιοθήκη της βουλής των Ελλήνων . (ΓΕΕ. / Φ.1 / αριθ. 59 / σελ. 233 στήλη β΄ & 234 στήλη α΄ / 22-5-1826) Ο Θρύλος για τις Γκρεμισμένες Γυναίκες, Αλαγονιακά του Αντωνίου Νικολ. Μασουρίδη σελ. 109 Απόσπασμα απο επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (Γ .Α.Κ. ) Βλαχογιάννη Φακ. 20 ( Ι-6-Ι826 ) «Προς την Σεβαστήν Διοικητικήν Επιτροπήν: Περί την πρώτην ώραν της νυκτός των 25, ήδη λήγοντος. αναφερόµενος. Ειδοποίουν την Διοικησιν την απόφασίν μου. και το κίνημά μου δια τον Αλμυρόν δια ν’ ανταµώσω εκεί τους Σπαρτιάτες καπεταναίους. Αλλ’ επειδή εις αυτήν µου την αναφοράν έλεγον ότι ακολούθως θέλει ειδοποιήσει την Διοίκησιν τον τρόπον κάθε ον έγινεν η κατάβασις των εχθρών εις τα Μεσσηνιακά φρούρια. σπεύδω να το εκπληρώσω ήδη μετά την επιστροφήν μου. δια της παρούσης μου. Οι εχθροί περί τας 21 του λήξαντος εσηκώθησαν από τον κάμπον Καρύταινας και εξακολουθούντες την οδόν ήτις έδειχνε την πορείαν των καταφευγόντων προς τα πισινά χωριά Καρυτινών και άλλων επροχώρησαν έως την Μεγάλην Αναστάσοβαν. Καθ’ οδόν, εις το χωρίον ΄Ακοβος, τυχόντες δέκα Ακοβίτες έκλεισαν εις έν μέρος εικοσιέξ εχθρούς. Εξ αυτών τους μεν οκτώ εφόνευσαν, τους δε 18

Κανένας δεν βρίσκεται τόσο ψηλά, που να μη μπορείς να ανέβει ψηλότερα AKOBITIKA NEA | 87

εξώγρησαν, εν οις και ένα επίσημον οφφικιάλον, τους οποίους, κυνηγούμενοι από άλλους εχθρούς εφόνευσαν. Οι εχθροί αιχμαλωτίσαντες ολίγας αδυνάτους ψυχάς, κατ, εκείνα τα μέρη, διευθύνοντο τας προς τα φρούρια της Μεσσηνίας οδούς, και οι εν όρεσοι ευρισκόµενοι με τας φάμελίας των Έλληνες έσπευσαν κατά πόδας των και πού μεν τρεις, πού δε δύο, πού τέσσαρας και πού δέκα εφόνευον. Ώστε ένας Αναστάσιος Κουρούσης ονομαζόμενος από του Κατζαρού εφόνευσε τέσσαρας. Και είκοσι περίπου γυναί-

κες με τα παιδιά των και παρθένοι θεωρούσαι εις εν µέρος, ονοµαζόμενον Χορηγόσκαλαν, ότι ήσαν εις κίνδυνον να ζωγρηθώσιν από τους εχθρούς, οι μεν, προτιμήσοσαι τον έντιμον θάνατον από την άτιμον δουλείαν, έπεσαν από τους κρημνούς. άλλαι δε κυλίουσαι πέτρας, εφόνευσαν εκ των εχθρών και ούτω διέφυγον επαξίως της ελληνικής γενναιοφροσύνης την αιχμαλωσίαν των και εξέπληξαν τους θεωρούντας την απόφασίν των Έλληνας και εχθρούς, ότι έσπευσαν ύστερον δια της Καλαμάτας και Νησίου, υπή-

Επίσημα Έγγραφα (Γ .Α.Κ. ) Βλαχογιάννη Φακ. 20 ( Ι-6-Ι826 ) Προς την Σεβαστήν Διοικητικήν Επιτροπήν: Περί την πρώτην ώραν της νυκτός των 25, ήδη λήγοντος. αναφερόµενος. Ειδοποίουν την Διοικησιν την απόφασίν μου. και το κίνημά μου δια τον Αλμυρόν δια ν’ ανταµώσω εκεί τους Σπαρτιάτες καπεταναίους. Αλλ’ επειδή εις αυτήν µου την αναφοράν έλεγον ότι ακολούθως θέλει ειδοποιήσει την Διοίκησιν τον τρόπον κάθε ον έγινεν η κατάβασις των εχθρών εις τα Μεσσηνιακά φρούρια. σπεύδω να το εκπληρώσω ήδη μετά την επιστροφήν μου. δια της παρούσης μου. Οι εχθροί περί τας 21 του λήξαντος εσηκώθησαν από τον κάμπον Καρύταινας και εξακολουθούντες την οδόν ήτις έδειχνε την πορείαν των καταφευγόντων προς τα πισινά χωριά Καρυτινών και άλλων επροχώρησαν έως την Μεγάλην Αναστάσοβαν. Καθ’ οδόν, εις το χωρίον ΄Ακοβος, τυχόντες δέκα Ακοβίτες έκλεισαν εις έν μέρος εικοσιέξ εχθρούς. Εξ αυτών τους μεν οκτώ εφόνευσαν, τους δε 18 εξώγρησαν, εν οις και ένα επίσημον οφφικιάλον, τους οποίους, κυνηγούμενοι από άλλους εχθρούς εφόνευσαν.

γαν εις τα φρούρια όπου και διατρίβουν. Όλα δε ταύτα μαρτυρούσι τα πτώματα των εχθρών, και τα τουφέκια και μπαγιονέττας των, τας οποίας επήραν οι ‘Ελληνες. Και όλη η φθορά των εχθρών είναι επέκεινα των πεντακοσίων οι οποίοι επλήρωσαν ακριβά την αιχμαλωσίαν άλλων τόσων αδυνάτων ψυχών όπου εις την παρούσαν από Πάτρας εκστρατείαν των έκαμαν. Και ταύτα μεν περί των εχθρών. ..... Τη 1 Ιουνίου 1826 Δερβένια Ο ευπειθής πατριώτης»

Οι εχθροί αιχμαλωτίσαντες ολίγας αδυνάτους ψυχάς, κατ, εκείνα τα μέρη, διευθύνοντο τας προς τα φρούρια της Μεσσηνίας οδούς, και οι εν όρεσοι ευρισκόµενοι με τας φάμελίας των ‘Ελληνες έσπευσαν κατά πόδας των και πού μεν τρεις, πού δε δύο, πού τέσσαρας και πού δέκα εφόνευον. Ώστε ένας Αναστάσιος Κουρούσης ονομαζόμενος από του Κατζαρού εφόνευσε τε΄σσαρας. Και είκοσι περίπου γυναίκες με τα παιδιά των και παρθένοι θεωρούσαι εις εν µέρος, ονοµαζόμενον Χορηγόσκαλαν, ότι ήσαν εις κίνδυνον να ζωγρηθώσιν από τους εχθρούς, οι μεν, προτιμήσοσαι τον έντιμον θάνατον από την άτιμον δουλείαν, έπεσαν από τους κρημνούς. άλλαι δε κυλίουσαι πέτρας, εφόνευσαν εκ των εχθρών και ούτω διέφυγον επαξίως της ελληνικής γενναιοφροσύνης την αιχμαλωσίαν των και εξέπληξαν τους θεωρούντας την απόφασίν των Έλληνας και εχθρούς, ότι έσπευσαν ύστερον δια της Καλαμάτας και Νησίου, υπήγαν εις τα φρούρια όπου και διατρίβουν. ‘Ολα δε ταύτα μαρτυρούσι τα πτώματα των εχθρών, και τα τουφέκια και μπαγιονέττας των, τας οποίας επήραν οι ‘Ελληνες. Και όλη η φθορά των εχθρών είναι επέκεινα των πεντακοσίων οι οποίοι επλήρωσαν ακριβά την αιχμαλωσίαν άλλων τόσων αδυνάτων ψυχών όπου εις την παρούσαν από Πάτρας εκστρατείαν των έκαμαν. Και ταύτα μεν περί των εχθρών.

Αν δεν υπάρχει δρόμος, εμείς θα τον ανοίξουμε Αννίβας 88 | AKOBITIKA NEA

Εγώ δε την Τετράδην προς την Μεσημβρίαν έφθασα εις Αλμυρόν. Αµέσως δεν έλειψα να προσκαλέσω τους στρατηγούς Ιωάννην Μαυρομιχάλην, Μούρτζινον και λοιπούς οπλαρχηγούς της Σπάρτης. Και ο μεν Μούρτζινος με τον Κουμουντουράκην και με άλλους Σπαρτιάτας Καπεταναίους ήλθαν την Πέμπτην. Ο δε Μαυρομιχάλης ευρισκόμενος εις Λιµένι και εμποδιζόμενος από εναντίων; ανέμους δεν είχε φθάσει έως προχθές την Κυριακήν, ότε βιαζόμενος να επιστρέψω εις το Γ ενικόν Στρατόπεδον, προς µεν τους παρευρεθέντας Μούρτζινον. Κουμουντουράκην, Καπετανάκην και λοιπούς ωμίλησα όσα ενόμισα ικανά να τους προσκαλέσουν εις την ένωσιν και απόφασιν να εκκινήσουν. οίτινες και πεισθέντες μου έδωσαν πλήρη υπόσχεσιν, ότι εντός ολίγον θέλει εκστρατεύσουν αφεύκτως και να συγκροτήσουν προς το παρόν Σπαρτιατικόν Στρατόπεδον εις Αλμυρόν και να συναγροικούνται και με ημάς. Προς δε τον στρατηγόν Ιωάννην Μαυρομιχάλην και λοιπούς μη παρευρεθέντας Καπεταναίους Σπαρτιάτας έγραψα όσα εγνώριζα αναγκαία να τους πείσουν εις την αυτήν απόφασιν, το οποίον ελπίζω ν» ακολουθήσωσιν όλοι συμφώνως και ούτως ανεχώρησα εκείθεν μετά του στρατηγού Νικηταρά, Π. Γ ιατρείκου. ελθόντος την ώραν του αναχωρισμούμου, Γ έροΠέτροβα και Κρίτζαλη. Και ημείς μεν εφθάσαμεν χθες ενταύθα, ο δε ΓεροΠέτροβας και Κρίτζαλης υπήγαν εις τας επαρχιας των και σημερον ερχονται και αυτοί δια να σύσκεφθώµεν και διορίσωμεν την θέσιν όπου έκαστος πρέπει να καταλάβει. Το εδώ ευρισκόμενον στράτευμα, κατά την γενοµένη παρά του στρατηγού Κολιόπουλου χθεσινήν καταμέτρησιν συµποσούται περίπου των πέντε χιλιάδων. Ο στρατηγός Θεοχαρόπουλος και κυρ. Δημητράκης Δηλιγιάννης δεν έφθασαν εισέτι εδώ. Εβιάσθησαν πάρα πολύ παρά του στρατηγού Κολιόπουλου και Γενναίου, και ελπίζω να φθάσωσι σήμερον ή αύριον. Και εγώ δε άµα φθάσας δεν έλειψα να βιάσω και πάλιν και αυτούς και τας λοιπάς επαρχίας όλας να φθάσωσι. Προσπαθώ ακουράστως, δεν λελιπω διόλου αφ΄ ότι γνωρίζω ότι δύναται να συντελέση προς εμψύχωσιν των Ελλήνων και βλάβην του εχθρού. και εύχομαι να μη αποβούν και οι τωρινοί κόποι μου εις µάτην. Προσπαθώ περιπλέον να εκκινήσω δια τα’ αυτόσε ζώα να μας μετακοµίσωσι τροφάς αλλά κυρίως πρέπει και η Διοίκησις να φροντίση αυτόθεν να µας στείλη δια να μην έχωμεν πόλεμον και την έλλειψιν αυτών, ήτις επαπειλεί καθ, ημέραν την λιποταξίαν των στρατιωτών. και μας σταλθώσιν οµοίως και πολεμοφόδια διότι πενήντα περίπου αιχμά-

λωτοι γυναίκες. όπου έφυγαν από τους εχθρούς, όλοι μας πληροφορούν ότι ο εχθρός κατ, αυτούς σκοπεί να κάμει το κίνημά του και να µην ήθελεν να ευρεθώμεν ελλιπείς από αυτά. Οι κύριοι Πραστιώται, Αγιοπετρίται και Κρανιδιώται ούτ, εκινήθησαν, ούτ΄ έχουν ίσως σκοπόν να κινηθούν, εν’ όσω δεν βλέπουν να τους εκκινήση εκτελεστική δύναμις και εμέ να είμαι πλησίον των. Η Διοίκησις, εις απόκρισιν των περί τούτων αναφορών μου, δεν µε ειδοποίησε τίποτε, και, αν και τώρα δεν εισακουσθώ, να τοις σταλή μία ικανή εκτελεστική δύναµις, δια να τους στείλη εδώ, είμαι αναγκασμένος να υπάγω ο ίδιος και να κάμω προς αυτούς το χρέος μου. Προσμένω την απάντησιν της Διοικήσεως και μένω ευσεβάστως. Ας μας σταλθή, με τον παρόντα, και ένα ρέζιμον χαρτί, διότι δεν έχομεν. Τη 1 Ιουνίου 1826 Δερβένια Ο ευπειθής πατριώτης Θ. Κολοκοτρώνης

Τα συμβάντα το 1826 σύμφωνα με το Ν. Σπηλιάδη Σπηλιάδης Ν., Απομνημονεύματα, 1857, τ. Γ’ σ. 21. Η μάχη κατά του Ιμπραήμ το 1826 και η αυτοθυσία των Ελληνίδων γυναικών του Μοριά, αναφέρεται και στα Απομνημονεύματα του Σπηλιάδη: «Ο Ιµπραχίμ µεσούντος του Μαΐου εξεκίνησε δια την Μεσσηνίαν. Εις τα στενά του Λεονταρίου εύρεν αντίστασιν και εβιάσθη να οπισθοδρομίση εις Τριπολιτσάν. Την 18, καιτην 19 παραλαβών και άλλους στρατιώτας, απήλθεν εις την πεδιάδα της Καρυταίνης, και εδοκίµασε να περάσει από τα στενά της Πολιανής. Εις το ∆υρράχι ευρέθη τυχαίως ο Νικηταράς, και τον αντέκρουσε, και τον εβίασε να οπισθοδρομήση. Αφήσας δ’ εις την ειρηµένην πεδιάδα τα ήµισυ στρατεύµατα, εστράτευσε με τα λοιπά εις την Επαρχίαν του Φαναρίου. ∆ιευθύνθη δε εις Ανδρίτσαινα από τρία μέρη, από τον Αγιοθανάση, από τας Καρυάς, και από τον Κράμποβον. αύτοθι ευρίσκοντο ως πεντακόσιοι Έλληνες, και μη δυνάμενοι ν’ αντισταθώσιν εις δυνάμεις πολύ ανωτέρας εχθρών, αφού εφόνευσον εξήντα εξ αυτών και απεχώρησαν εις τα υψηλά. Εισέβαλον λοιπόν οι Τούρκοι εις την πόλιν εκείνην, εφόνευσαν τρεις γυναίκας και πέντε άνδρας, ηχµαλώτισαν ως διακοσίους εβδομήντα αόπλους, έκαυσαν τινάς οικίας, επήραν όσα ζώα επέτυχον και ανεχώAKOBITIKA NEA | 89

ρησαν εις τα οπίσω. Μετά ταύτα εκινήθησαν εις την Μεγάλην Αναστάσοβαν, όπου ηχμαλώτισαν τινάς αδυνάτους, και απήρχοντο εις Μεσσηνίαν. Εις Άκοβον διαβαίνοντας είχον αποκλείσει οι κάτοικοι είκοσι έξ Τούρκους, εφόνευσαν τους οκτώ και συνέλαβον τους δέκα οκτώ παραδοθέντας αλλά τους εφόνευσαν και αυτούς, επειδή καταδιώκοντο υπ’ άλλων Τούρκων. Πολλαί γυναίκες εκινδύνευον να ζωγρηθώσιν εις την λεγοµένην Χορηγόσκαλαν. Τινές εξ αυτών κατεκριµνήσθησαν εις τα βάραθρα και απώλυντο. άλλαι δε ήρχισαν να κυλίωσι λίθους μεγάλους εναντίον των εχθρών εφόνευσαν και επλήγωσάν τινάς, και εσώθησαν. Οι διεσκορπισμένοι εις τα όρη ένοπλοι Έλληνες εκτύπησαν εις διάφορα μέρη τους Τούρκους, και που μεν πέντε, που δέκα και αλλού πλειοτέρους, εφόνευσαν ουκ ολίγους. Ούτως ο εχθρός μετέβη τέλος εις την Μεσσηνίαν.»

Γενική Εφημερίς της Ελλάδος ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. (ΓΕΕ. / Φ.1 / αριθ. 59 / σελ. 233 στήλη β΄ & 234 στήλη α΄ / 22-5-1826) ΓΕΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΝ ΝΑΥΠΛΙΩ, ΣΑΒΒΑΤΩ, 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 1826 ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ Εγχώριοι Ειδήσεις Από Ναυπλίου Περί την 21 του παρελθόντος μηνός, σηκωθέντες οι εχθροί εκ του κάμπου της Καρυταίνης εξηκολούθησαν την οδόν, ήτις έφερε προς τα Πισινά Χωρία όπου κατέφυγον πολλοί Καρυτινοί και άλλοι και επροχώρησαν έως εις την Μεγάλην Αναστάσοβαν. Καθ’ οδόν, εις το χωρίον Άκοβον, τυχόντες δέκα Ακοβίται, έκλεισαν εις εν μέρος εικοσιέξ εχθρούς, εκ των οποίων τους μεν οκτώ εφόνευσαν, τους δε δεκαοκτώ εζώγρησαν, εν οις και ένα σημαντικόν αξιωματικόν, τους οποίους διωκώμενοι έπειτα παρ’ άλλων εχθρών εφόνευσαν. Οι εχθροί αιχμαλωτίσαντες ολίγους τινάς αδυνάτους κατ’ εκείνα τα μέρη διευθύνοντο προς τας εις τα φρούρια της Μεσσηνίας φερούσας οδούς . και οι εν όρεσι μετά των οικογενειών των ευρισκόμενοι Έλληνες έπεσαν κατά πόδας, και που μεν δύο, που δε τρείς και τέσσαρας και που δέκα και περισσότερους εφόνευον .και τις Αναστάσιος Κουρούσης ονομαζόμενος από Κατζαρού εφόνευσε τέσσαρας . και είκοσι περίπου γυναίκες μετά των παιδίων των, και παρθένοι, θεωρούσε εις εν μέρος, ονομαζόμενον Χορηγόσκαλα, ότι ήσαν εις κίνδυνον να ζωγρηθώσι παρά 90 | AKOBITIKA NEA

των εχθρών, αι μεν αυτών, προτιμήσασαι το έντιμον θάνατον παρά την άτιμον δουλείαν, έπεσαν κατά κρημνών, άλλαι δε κυλίουσαι πέτρας κατά των εχθρών εφόνευσαν εξ αυτών ικανούς, και ούτω διέφυγον επαξίως της Ελληνικής γενναιοφροσύνης την αιχμαλωσίαν, και εξέπληξαν τους θεωρούντας την απόφασιν των Έλληνας και εχθρούς . Ούτοι δε οι ύστεροι διαπεράσαντες διά Καλαμάτας και Νησίου υπήγαν εις τα φρούρια όπου και διατρίβουν . Όλα δε ταύτα μαρτυρούσι τα πτώματα των εχθρών, τα τουφέκια και αι λόγχαι, τα οποία επήραν οι Έλληνες . Και η όλη φθορά των εχθρών είναι επέκεινα των πεντακοσίων . Και ούτως επλήρωσαν ακριβά τον φόνον και την αιχμαλωσίαν των αδυνάτων, τα οποία έκαμαν εις την από Πατρών εκστρατείαν των . Ο γενικός αρχηγός Θ. Κολοκοτρώνης υπήγεν εις Αρμυρόν, και προσκαλέσας εκεί τους στρατηγούς Ι. Μαυρομιχάλην, Δ. Μούρτζινον, Κουμουντουράκην, Καπετανάκην και λοιπούς οπλαρχηγούς της Σπάρτης, ωμίλησε προς αυτούς όσα η φρόνησις υπαγόρευε, παρακινών και προτρέπων αυτούς εις ένωσιν, και απόφασιν να εκκινήσωσι τους Σπαρτιάτας κατά του κοινού εχθρού, οίτινες και πεισθέντες έδωκαν υπόσχεσιν, ότι εντός ολίγων ημερών θέλουσιν εκστρατεύσει αφεύκτως, και θέλουσι συγροτήσει προς το παρόν το Σπαρτιατικόν στρατόπεδον εις Αρμυρόν, και εκείθεν θέλουσι συνενωθήσθαι μετά του γενικού αρχηγού, και των λοιπών οπλαρχηγών εις τα κατά του εχθρού κινήματα . Ούτω παρουσιάζονται πάλιν εις το θέατρον του πολέμου και οι Σπαρτιάται, και ούτως αποβάλλουσιν αφ’ εαυτών την κατηγορίαν των λοιπών αδελφών των, ότι αδιαφορούσιν εις τον κοινόν υπέρ πίστεως και πατρίδος πόλεμον. Το εις Δερβένια της Μεσσηνίας ευρισκόμενον στρατόπεδον συμποσούται, κατά την παρά του στρατηγού Κολιόπουλου γενομένην κατά την 31 Μαϊου καταμέτρησιν εις 5.000 . Επεριμένοντο προσέτι εκεί και ο στρατηγός Θεοχαρόπουλος και ο Κ. Δ. Δεληγιάννης . Ο γενικός αρχηγός, και οι λοιποί οπλαρχηγοί δεικνύουσι μεγίστην προθυμίαν εις την ταχυτέραν στρατολογίαν, και ο λαός τρέχει ευχαρίστως εις τα όπλα . ώστε εντός ολίγων ημερών καθίσταται ικανόν το εις Δερβένια στρατόπεδον ν’ απαντήση εις παν κίνημα του εχθρού, εάν ούτος ήθελεν κινηθή .

Αλαγονιακά Αντωνίου Νικολ. Μασουρίδη σελ. 109 Εκτός από αυτό το γεγονός, υπάρχουν και προφορικές μαρτυρίες που αναφέρουν τουλάχιστον άλλη μία παρόμοια περίπτωση, η οποία διαδραματίστηκε

ένα χρόνο πριν, μετά την πτώση της Καλαμάτας τέλος Μαΐου του 1825, την οποία καταγράφει ο Αντώνιος Μασουρίδης στο βιβλίο του «Αλαγονιακά»: .΄Ωσαύτως άναφέρεται, ότι παρά την παλαιάν ήμιονικήν οδόν την άγουσαν είς Καλάμας και άνω της Στράκοβας πρό της θέσεως Μπονάση ρέμα συνεκρούσθη μεγάλη έκ Τουρκοαιγυπτίων ομάς προς μικράν τοιαύτην έξ Αλαγονίων (1) συνοδευομένων και ύπό τινών γυναικών. Η σύγκρουσις, ως ήτο επόμενον, άπέβη μετά τον φόνον αρκετών πολεμίων, κατά των ΄Αλαγονίων(1), αί γυναίκες των όποίων, ίνα μη αίχμαλωτισθώσι και ατιμασθώσι έκρήμνισαν εαυτάς κάτω των προς την δεξιάν όχθην του Νέδοντος ποταμού άποκρήμνων βράχων. Τοιαύτη και τοσαύτη ‘υπήρξεν η φιλοπατρία των άνδρών και η εντιμότης των γυναικών της Άλαγονίας (1), της υπό της πολιτείας και ιστορίας ατυχώς αγνοηθείσης, αί ‘οποίαι, ως αί Σουλιώτισσαι έκ του Ζαλόγγου, έκρήμνισαν έαυτάς χάριν της τιμής των και της έλευθερίας των. Έκτοτε δε το μέρος τούτο όνομάζεται μέχρι σήμερον «Γκρεμισμέναις γυναίκες». Του συμβάντος τούτου άγγελθέντος ύπό τινός διαφυγόντος, οί Αλαγόνιοι (Πισινοχωρίται ), συγκεντρωθέντες έν σπουδή επετέθησαν κατά των προς την Μεγ. Άναστάσοβα όδευόντων πολεμίων, τους όποίους έκτός όλίγων παραδοθέντων κατέκοψαν.

1) Άλαγονίαν λέγοντες ένοούμεν πανταχού του βιβλίου τούτου τά έξ χωρία του τέως δήμου Αλαγωνίων και όχι την άδικον, άπροσδιόνυσον και έμπριστικην της ήσυχίας των Αλαγωνίων μετονομασίαν του χωρίου Σίτσοβα εις Αλαγονία. Παραπομπές [1] Ηλία Αθ. Λαζάρου Σμηνάρχου (ΤΥΕ) ε. α. ¨ Όπισθεν του Μυστρά. Τόμος Α σελ. 148 έως 160. « ISBN : 978 -618-83741-0-2

Η ΛΗΘΗ ΤΩΝ ΕΡΗΜΩΝ Ατέλειτη γιορτή στα αλήθεια σαν κρατάς την νιότη στην ψυχή της καρδιάς ας γίνει συνήθεια για να'χει το μυαλό ανακωχή Μάθε τις πληγές του ευατού σου φύλαξέ τον να γίνει του χεριού σου κέραστον κρασί βγάλτον απ' το χθές Ανεμοσκόρπισε σ' αλώνι στην έρημο τους κόκκους κάθε σου απελπισίας καν΄το πρόβλημα σου κέρινο κι ας το να καεί καταμεσής της Τυνησίας ΗΛΙΑΣ Κ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

AKOBITIKA NEA | 91

Εισαγωγή από Άκοβο Νυφάδες που ήλθαν στο Λεπτίνι 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37.

Βασίλω Πολυχρονοπούλου Κατερίνη Καλογεροπούλου Δεσπούλα Τζαμουράνη Κωσταντίνα Μενούνου Γιαννούλα Παπαγεωργίου Τασία Παπαδημητρίου Αννιό Σωφρονά Σταυρούλα Πολυχρονοπούλου Θεοδώρα Τζαμουράνη Σοφία Τζαμουράνη Παναγούλα Σπανού Παναγιώτα Σωφρονά Παναγιώτα Παπαδοπούλου Χαρικλειό Μενούνου Παναγιώτα Σωφρονά Γιαννούλα Σωφρονά Παναγιώτα Σωφρονά Βασίλω Σεϊμέκη Βασίλω Σπανού Θανάσω Λυμπέρη Όλγα Μενούνου Σταυρούλα Χριστοφυλάκη Αθανασία Τζαμουράνη Μαρία Παπαγεωργίου Βασίλω Παπαδημητρίου Παναγιώτα Σαφιόλη Φλώρο Σωφρονά Αθηνά Μενούνου Ευθημία Σωφρονά Μαριώ Σαφιόλη Βγενικούλα Σπανού Σταυρούλα Φουσέκη Κατερίνα Μενούνου Ευθημία Τζιχριντζή Σταυρούλα Σταθοπούλου Ευγενία Παπαδοπούλου Σταυρούλα Πολυχρονοπούλου

σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος

Ηλία Κουμούτσου Νικήτα Φίλιου Αντωνίου Βρώτσου Ιωάννου Βρώτσου Γρηγορίου Βρώτσου Αντωνίου Κεφάλα Δημητρίου Κολοβού Παναγιώτη Βρώτσου Παναγιώτη Βρώτσου Ανδρέα Κολοβού Νικήτα Μαυρίκη Αναστασίου Μαυρίκη Νικολάου Μαυρίκη Δημοσθένη Μαυρίκη Κωνσταντίνου Μαυρίκη Νικολάου Μαυρίκη Αναστασίου Μαυρίκη Παναγιώτη Παπαδοπούλου Νικήτα Πετρούλια Παναγιώτη Πετρούλια Δημητρίου Πετρούλια Αναστασίου Πετρούλια Ηλία Πετρούλια Γρηγορίου Πετρούλια Ιωάννου Σπυροπούλου Λεωνίδα Σπυροπούλου Δημητρίου Φίλιου Ηλία Φίλιου Νικολάου Φίλιου Φίλαντρου Φίλιου Βασιλίου Φίλιου Γρηγορίου Φίλιου Ιωάννου Κολοβού Γεωργίου Κολοβού Νικολάου Κολοβού Λάμπρου Σπυροπούλου Παναγιώτη Κολοβού

ΣΥΝΟΛΟ: 37 Όλες αυτές οι νυφάδες πέρασαν από την Σκαλίτσα.

92 | AKOBITIKA NEA

Εξαγωγή από Λεπτίνι εις Άκοβον 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

Σγούρου Παναγιώτα Σβούρου Ευαγγελία Κολοβού Γιαννούλα Κολοβού Ασιμήνα Κολοβού Παναγιώτα Κολοβού Σταυρούλα Κολοβού Αγγέλω Κολοβού Κατερίνη Κολοβού Χρυσάνθη Κολοβού Παναγούλα Κολοβού Άννα Βρώτσου Γιωργίτσα Μαυρίκη Σταυρούλα Μαυρίκη Τασία Φίλιου Αφροδίτη Φίλιου Τασία Παπαδοπούλου Σταυρούλα Παπαδοπούλου Μαρία Σπυροπούλου Παρασκευή

σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος σύζυγος

Γεωργίου Μήτρου Γεωργίου Καίσαρη Σιεμέκη Καίσαρη Μεταξά Γεωργίου Μήτρου Κωνσταντίνου Σωφρονά Κωνσταντίνου Παπαδημητρίου Ευαγγέλου Σωφρονά Σωτ. Παπαγεωργίου Γεωργίου Σταθοπούλου Αθανασοπούλου Παναγιώτη Μενούνου Νικολάου Τζαμουράνη Βασιλείου Σωφρονά Αντωνίου Τζανέτου Κωνσταντίνου Μενούνου Μιχάλη Παπαδοπούλου Δημητρίου Μήτρου

ΣΥΝΟΛΟ: 19 Από αυτές οι 17 πέρασαν και αυτές από την Σκαλίτσα.

Σημείωμα του επιμελητή: Ένας ιδιαίτερα ενδιαφέρων κατάλογος με την «Εισαγωγή» και «Εξαγωγή νυφάδων» από και προς τον Άκοβο, δουλειά του Αναστασίου (Τάσιου) Νικήτα Μαυρίκη. Μας ενεχείρισε το τετράδιο με τις καταγραφές ο γιος του Νικήτας Μαυρίκης, τον οποίο ιδιαίτερα ευχαριστούμε γιατί όλα αυτά αποτελούν ένα κομμάτι της ιστορίας μας. Ατυχώς, δεν έχει χρονολογίες, όμως, από τα πρόσωπα που καταγράφονται είναι σαφές ότι αποκαλύπτεται η περίοδος από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1960. Η επισήμανση «περάσανε από τη Σκαλίτσα» δείχνει μέχρι και τη δεκαετία του ’50, γιατί ως τότε ο δρόμος -μονοπάτι- προς Άκοβο περνούσε από τη Σκαλίτσα στο Λεπτίνι. Οι δύο «νυφάδες», και τελευταίες, που δεν πέρασαν από εκεί, παντρεύτηκαν πιθανότατα μέσα στη δεκαετία του 1960, όταν πλέον είχε διανοιχτεί ο σημερινός δρόμος. Δεν γνωρίζω αν υπάρχουν παραλείψεις. Ευκαιρία να συμπληρωθεί ο κατάλογος από τους γνωρίζοντες. Στην αντιγραφή κρατήσαμε την ορθογραφία του πρωτοτύπου, με τη σειρά της καταγραφής και πιθανές επαναλήψεις. Μαίρη Κολοβού

Οι μόρτες, οι μάγκες, ο Κουτσαβάκης και... ο Μπαϊρακτάρης

άνε, πια, πάρα πολλά χρόνια αφ’ ότου ο Πειραιάς έπαψε να έχει μάγκες. Η ιστορία τους σταμάτησε στα 1940 με 1950, χωρίς οι τελευταίοι εκπρόσωποι του είδους να έχουν την αίγλη των πρώτων, έστω αν η «βασιλεία» τους κράτησε πάνω από 100 χρόνια. Όλα, βλέπετε, εκφυλίζονται! Πολλοί συγχέουν το «μόρτης» με το «μάγκας». Το όνομα «μόρτης», όμως, βγαίνει από την ιταλική λέξη «μόρτο», που σημαίνει θάνατος. Όταν τον Μεσαίωνα, είχε πέσει στην Ευρώπη το «μαύρο θανατικό», δηλαδή η χολέρα, στη Φλωρεντία, που είχε και τα περισσότερα θύματα, δεν υπήρχαν πια νεκροθάφτες για να θάψουν τους πεθαμένους. Οι πλούσιοι κάτοικοι της πόλης, τότε, για να μην αφήνουν τους νεκρούς τους στους δρόμους, πλήρωναν μεγάλα ποσά σ’ αυτούς που τούς έθαβαν. Έτσι, όλα τα αποβράσματα της κοινωνίας βρήκαν την ευκαιρία να πλουτίσουν. Σχημάτισαν, λοιπόν, διάφορες ομάδες, που τις ονόμασαν «μορταρίες», και αναλάμβαναν να θάβουν τους πεθαμένους. Και από τότε η λέξη σήμαινε κακοποιό και αλήτη, ενώ στην εποχή μας ακούγεται συχνά, χωρίς να σοκάρει, και σημαίνει έξυπνος, πονηρός! Αντίθετα, η λέξη «μάγκας» έχει την προέλευσή της στα ηρωικά ελληνικά χρόνια. Κατά την εποχή του Απελευθερωτικού μας Αγώνα, οι στρατολογημένοι από τους οπλαρχηγούς διαιρούνταν σε ενωμοτίες. Κάθε ενωμοτία ονομαζόταν «Μάγκα» και ο αρχηγός της «Μάγκατζης». Ήταν τιμή και δόξα, λοιπόν, να είσαι Μάγκας και να ανήκεις στους Μάγκες. Ξαφνικά, όμως, συνέβησαν τα γεγονότα που έδωσαν κακή σημασία στη λέξη: Στις 7 Δεκεμβρίου 1831, οι πληρεξούσιοι της «εν Άργει Εθνικής Συνελεύσεως» ήρθαν στα χέρια και χωρίστηκαν σε δύο κόμματα. Ο Ιωάννης Κωλέτης, τότε, ακολουθούμενος από πολλούς πληρεξουσίους και οπλαρχηγούς Στερεοελλαδίτες, άρχισε να στρατολογεί οπλοφόρους για να πάει στο Ναύπλιο να καθαιρέσει τον Αυγουστίνο Καποδίστρια,

που, μετά τη δολοφονία του αδελφού του, είχε αναγνωρισθεί, από το αντίθετο κόμμα, Κυβερνήτης της Ελλάδος. Ο Κωλέτης στρατολογούσε κάθε άτακτο στοιχείο και έτσι δημιούργησε ένα μπουλούκι από κακοποιούς, που έκαναν τόσες αταξίες και κλεψιές, ώστε οι άλλοι Μάγκες των διαφόρων οπλαρχηγών ονόμασαν -κατ’ ευφημισμό- τους Μάγκες του Κωλέτη «Μοσχομάγκες», αντί Βρωμομάγκες. Έτσι, όλοι οι οπαδοί του κωλετικού κόμματος πήρα το όνομα Μοσχομάγκες και το κόμμα του Μοσχομαγκιτικό. Με τον καιρό, όταν στα 1843, ο Κωλέτης σχημάτισε κυβέρνηση, μάγκες και μοσχομάγκες ονομάστηκαν όλα τα χαμίνια που έβρισκαν άσυλο στα διάφορα υπόγεια και στους «τεκέδες». Υπήρχαν, λοιπόν, τριών λογιών κακοποιοί την εποχή εκείνη: οι Μόρτες, οι Μάγκες και οι Μοσχομάγκες. Λίγο αργότερα, προστέθηκαν σε αυτούς οι Νταήδες και οι Αντάμηδες, που ήταν, όμως, παρακλάδια των πρώτων. Οι τελευταίοι έκαναν δικό τους «σινάφι» και τρομοκρατούσαν τα «πέριξ» με κλεψιές, μαχαιρώματα και φόνους καμιά φορά. Για να περάσει κανείς βράδυ από τις γειτονιές τους (Δραπετσώνα, Χατζηκυριάκειο, Καμίνια) -αν δεν ήταν κάτοικος της συνοικίας-, έπρεπε να πληρώσει τον απαραίτητο φόρο. Αν ήταν φτωχαδάκι, περιοριζόταν μόνο στην καπνοσακούλα του. Αν καταλάβαιναν, όμως, ότι το έλεγε η τσέπη του, δεν του άφηναν τίποτα. Του έπαιρναν πορτοφόλι, ρολόι, αλυσίδα, μπαστούνι, καπέλο, και ακόμα σακάκι, παντελόνι και παπούτσια. Όλο αυτό το «πλιάτσικο» το έβρισκες την επομένη στα παλιατζίδικα, που πουλιέται σε τιμή ευκαιρίας. Όλοι αυτοί χρησιμοποιούνταν από τα διάφορα κόμματα ως μπράβοι και τραμπούκοι. Φορούσαν ειδική περιβολή, μαύρο στενό παντελόνι, μεσάτο σακάκι, που περνούσαν μόνο το ένα του μανίκι, κόκκινο ζωνάρι, που άφηναν τη μία του άκρη να σέρνεται, πολύ μυτερό μποτίνι με κουμπιά στο πλάι και ψηλό τακούνι, σκληρό «καβουράκι» επάAKOBITIKA NEA | 93

νω σε λαδωμένες αφέλειες, μπαρμπέτες, χοντρό δαχτυλίδι από ασήμι, με νεκροκεφαλή στη μέση, και κομπολόι. Μερικοί έβαζαν και σκουλαρίκι στο αριστερό τους αυτί. Κάτι που κάνουν και σήμερα πολλοί άνδρες. Ακόμα και το βάδισμά τους ήταν ιδιόρρυθμο. Έκαναν μικρά και πηδηχτά βήματα και έγερναν ολόκληροι από το δεξιό πλευρό. Όσο δε πιο βραχνή ήταν η φωνή τους, τόσο και πιο «σκληροί» άντρες θεωρούνταν. Τα πραγματικά τους ονόματα είχαν εξαφανισθεί. Όλοι είχαν πάρει παρατσούκλια: ο Βραχνός, ο Αράπης, ο Αγγινάρας, ο Μάπας, ο Κεφτές, ο Στραβαρίδας, ο Χηρογιός, ο Μαχαιράκιας, ο Σουγιάς και άλλα. Οι τελευταίο μάγκες του Πειραιά ήταν, κυρίως, όσοι έπιασαν στα χέρια τους το «μπουζούκι». Ο Βαμβακάρης, ο Μπάτης, ο Κερομύτης, ο Γκόγκος, ο Παναγιώτης Τούντας, ο Σ. Περιστέρης, ο Ανέστης Δελιάς, ο Παπαϊωάννου και τόσοι άλλοι. Αλλά αυτοί ήταν αριστοκράτες μάγκες. Γι’ αυτό, ίσως, και η «μαγκιά», με την παλιά της έννοια, εκφυλίστηκε!

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΑΒΑΚΗΣ

Από τους πιο ονομαστούς μάγκες του Πειραιά ήταν ο Δημήτρης Κουτσαβάκης. Γεννήθηκε από πατέρα μάγκα και αργότερα έγινε βαρκάρης. Ο Κουτσαβάκης ήταν πασίγνωστος στον Πειραιά και τον έτρεμαν όλα τα λιμάνια της περιοχής. Τον Απρίλιο του 1864, κατετάγη στο Ιππικό, με τον Διονύση Διονυσιάδη, αργότερα ιδρυτή του ομώνυμου θεάτρου, τον επιλεγόμενο «το παιδί της χήρας». Έτσι, ο Κουτσαβάκης, ιππεύς τώρα του Στρατού, έγινε αρχηγός παρέας αποτελούμενης από τον Διονυσιάδη, τον Μπεκάτσα, τον Αϊβαλιώτη, τον Γκράβιζα και τον Ψαρώνη, που κατέβαιναν κάθε τόσο στην Αγορά και στις συνοικίες κι έσπαζαν στο ξύλο τους πρώην... συναδέλφους τους! Η αστυνομία τους υποβοηθούσε ή, μάλλον, έκανε τα στραβά μάτια. Κατά τα άλλα, ήταν καλοί στρατιώτες, ντυ μένοι πάντα καθαρά και κομψά, πειθαρχημένοι στους ανωτέρους τους κι όταν δεν είχαν υπηρεσία, πήγαιναν στις διάφορες ταβέρνες, έπιναν τη ρετσίνα τους και έλεγαν τα τραγουδάκια τους. Ο Κουτσαβάκης είχε περίφημη φωνή και έπαιζε θαυμάσια κιθάρα. Όταν τραγουδούσε, σώπαιναν

όλοι για ν’ ακούσουν την «κελαϊδίστρα» του. Στις γειτονιές μισάνοιγαν τα «γρίλια» των παραθύρων και οι κοπέλες αναστέναζαν. Όταν απολύθηκε από τον Στρατό, ο Κουτσαβάκης έγινε βαρκάρης, παντρεύτηκε, έκανε παιδιά και τα σπούδασε. Πέθανε γέρος και φτωχός στον Πειραιά. Οι συνάδελφοί του, βαρκάρηδες, τον έθαψαν με συνεισφορά. Άφησε, όμως, πλούσια κληρονομιά... το όνομά του, σε όλους τους ψευτοπαλληκαράδες του μέλλοντος. Τα γνωστά «κουτσαβάκια».

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΪΡΑΚΤΑΡΗΣ

Ο Δημήτρης Μπαϊρακτάρης, αξιωματικός του Στρατού, διορίστηκε από τον Χαρίλαο Τρικούπη διευθυντής της Αστυνομίας για να καθαρίσει την Αθήνα από τα κακοποιά στοιχεία. Οι Αθηναίοι του 1890 στέναζαν από τους τραμπούκους, τους μάγκες, τους ληστές, αλλά και τούς γραφικούς... «κουτσαβάκηδες», που είχαν το άντρο τους στη συνοικία του Ψυρρή, όπου κανείς δεν τολμούσε να μπει. Ούτε κι αυτή η Αστυνομία! Άλλα ο Μπαϊρακτάρης με τον βούρδουλα στο χέρι και μερικούς αστυφύλακες τσάκισε τους κακοποιούς μέσα στο άντρο τους. Τους έκοβε το μανίκι, που δεν φορούσαν ποτέ -για να χειρίζονται με ευκολία το μαχαίρι-, ψαλίδιζε τις μύτες των παπουτσιών τους, αλλά και το μισό μουστάκι. Αυτό ανάγκαζε τους μάγκες κουτσαβάκηδες να εξαφανίζονται από την πιάτσα για μεγάλο διάστημα, έως ότου μεγαλώσει το μουστάκι. Κατά τους Ολυμπιακούς του 1896 έφερε τους κλέφτες πορτοφολάδες στο φιλότιμο και δεν έγινε καμμία κλοπή - για να μην ρεζιλευτεί η Ελλάδα. Τους έκανε αστυνόμους και κυνηγούσαν αυτοί τους ξένους πορτοφολάδες! Ο Μπαϊρακτάρης ήταν τολμηρός, δίκαιος και σκληρός άνθρωπος του καθήκοντος. Χαστούκισε μάλιστα έναν κομματάρχη του Τρικούπη όταν του ζήτησε να βγάλει από το κρατητήριο κάποιον εγκληματία που ήταν του κόμματος. Στα «Παρκερικά» ξυλοκόπησε δύο Άγγλους ναύτες και τους πέταξε στη θάλασσα, γιατί πείραξαν μία Ελληνίδα. Εκείνος έπεισε τον Τρικούπη να ψηφίσει τον νόμο για τα πνευματικά δικαιώματα των συγγραφέων. Εξιχνίασε με πρωτότυπο τρόπο πολλά εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην Αθήνα και συνέβαλε στην αντιμετώπιση των γυμνιστών στο Φάληρο.

Συνεταιρίσου με τη φύση. Κάνει περισσότερες από τη μισή δουλειά και δεν ζητάει αμοιβή Μπέρναντ Σω

94 | AKOBITIKA NEA

ΓΙΑΤΙ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΑΝ ΕΤΣΙ... Κηφισιά

Μπύθουλας

Μερικά χιλιόμετρα έξω από την Αθήνα υπήρχε κάποτε μία μεγάλη τοποθεσία που την έλεγαν Αλωνάρα. Ως το 1865 περίπου, το μέρος αυτό ήταν κατάφυτο από λογής λογής δέντρα. Οι κάτοικοι της Αθήνας, τα καλοκαίρια, που ξεροψήνονταν στα στενόχωρα σπιτάκια της μικρής τότε πρωτεύουσας, πήγαιναν στην Αυλωνάρα εκδρομή για να δροσιστούν. «Εκεί φυσά», έλεγαν ο ένας στον άλλον. Και αυτό το έλεγαν τόσο συχνά, που η περιοχή από παραφθορά αυτών των λέξεων έγινε Κηφισιά.

Οι ονομασίες Μπούθουλας, Βούθουλας ή Μπύθουλας αφορούσαν διαφορετικές περιοχές της παλιάς Αθήνας, από τις μικρές λίμνες ή τα στάσιμα νερά, που υπήρχαν εκεί. Μπύθουλα ονόμαζαν οι παλαιοί Αθηναίοι μέρος της σημερινής περιοχής του Κολωνού, όπου λίμναζαν στάσιμα νερά σε έναν ξεροπόταμο που υπήρχε εκεί. Η περιοχή έμεινε περισσότερο γνωστή από τη λαϊκή θρυλική κοκέτα της εποχής, Μαντάμ Σουσού. Επίσης, Μπύθουλα ονόμαζαν οι παλαιοί Αθηναίοι τη σημερινή θέση της Αγίας Φωτεινής στον Ιλισό ποταμό, όπου υπήρχε μικρή λίμνη με έναν μικρό καταρράκτη. Έτσι στην εποχή του Όθωνα, ο χώρος ήταν αρκετά ειδυλλιακός και οι νεαρές Αθηναίες κατέβαιναν εκεί και έπλεναν τα ρούχα τους, καθώς και τα μικρά παιδιά που έκαναν εκεί μπάνιο. Τότε, δεν υπήρχε ακόμη ο Εθνικός Κήπος αλλά ούτε και το Ζάππειο. Η περιοχή αυτή λεγόταν και «βατραχονήσι».

Κολωνάκι Πήρε το όνομά του από το αρχαίο «κολωνάκι» που βρίσκεται στο κέντρο περίπου της ομώνυμης πλατείας. Το κολωνάκι ήταν εκεί για παλούκωμα, όπως συνηθιζόταν κατά την Τουρκοκρατία.

Μεταξουργείο Η ονομασία της προήλθε από εργοστάσια κατασκευής μεταξωτών υφασμάτων, το 1835. Το εργοστάσιο εγκαταστάθηκε στην ημιτελή οικία του πρίγκιπα Καντακουζηνού (που διατηρείται μέχρι σήμερα στις οδούς Μ. Αλεξάνδρου, Μυλλέρου, Γιατράκου). Το Μεταξουργείο είναι από τις παλιές γειτονιές της Αθήνας και από εκεί ξεκινούσαν οι αποκριάτικες «ατραξιόν» της παλιάς πόλης, όπως το «γαϊτανάκι».

Μοναστηράκι Συνοικία της Αθήνας, τμήμα της μεγάλης συνοικίας της Πλάκας. Βρίσκεται νότια της συνοικίας Ψυρρή. Το όνομά της ήταν «Μοναστήριον», από ένα παλιό μοναστήρι, του οποίου σήμερα σώζεται ένας μικρός ναΐσκος στον οποίο τιμάται η Κοίμηση της Θεοτόκου. Παλαιότερα, το όνομα του ήταν «Γύφτικα» από τα σιδεράδικα της περιοχής, «Αμπατζήδικα» από τα τσαρουχάδικα και «Γιουσουρούμ» από το όνομα ενός Εβραίου εμπόρου, του Νώε Γιουσουρούμ, που είχε το κατάστημά του εκεί και πουλούσε μεταχειρισμένα είδη.

Παντρεμενάδικα Το Μετς είναι μία συνοικία της Αθήνας απέναντι από το Ζάππειο, στους πρόποδες του λόφου Αρδηττού. Το όνομα το πήρε από έναν παλιό εξοχικό κέντρο που ήταν κοντά στον Ιλισό. Την εποχή του βασιλιά Γεωργίου του Α΄ υπήρχαν ξύλινα κέντρα αναψυχής, στα οποία σύχναζαν ερωτικά ζευγάρια. Η συνοικία αυτή παλαιότερα ονομαζόταν ¨Παντρεμενάδικα».

Πλάκα Για την προέλευση του ονόματος της συνοικίας αυτής υπάρχουν πολλές εκδοχές. Κατά τον Δ. Καμπούρογλου, η ονομασία οφείλεται σε μία μεγάλη πέτρινη πλάκα που βρέθηκε κοντά στο εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου (μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του θεάτρου Διονύσου).

Η υπόληψη δεν κερδίζεται με το να την ζητάς απλώς. Πρέπει να την κατακτήσεις AKOBITIKA NEA | 95

Κατά άλλη εκδοχή, η ονομασία προέρχεται από την αλβανική λέξη «πλιάκα», που σημαίνει παλαιός. Επικράτησε κατά την εγκατάσταση Αρβανιτών «γκαγκαρέων», κατά τον 17ο αιώνα, στην περιοχή γύρω από την Ακρόπολη, που ήταν έρημη και εγκαταλελειμμένη κατά τους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους. Οι Αρβανίτες αυτοί έλεγαν ότι κατοικούν στην «πλιάκα» Αθήνα και έτσι έμεινε το όνομα.

Τζιτζιφιές Εκεί όπου παλιά βρισκόταν η διασταύρωση της παραλιακής λεωφόρου με τη λεωφόρο Θησέως ήταν το κέντρο ενός συνοικισμού που ονομαζόταν Τζιτζιφιές. Η περιοχή πήρε το όνομά της από τα δέντρα τζιτζιφιές που φύτρωναν εκεί. Επί Τουρκοκρατίας, αυτή η περιοχή λεγόταν «Αράπικα». Την ονόμαζαν έτσι οι Αθηναίοι εκείνης της εποχής επειδή εκεί στην ακρογιαλιά συνήθιζαν το καλοκαίρι να πηγαίνουν και να ξαπλώνουν νωχελικά οι αράπηδες των Αθηνών που έμεναν τότε κάτω από άθλιες συνθήκες, σκορπισμένοι στις βόρειες σπηλιές του βράχου της Ακρόπολης.

Φιλοπάππου

Φιλόπαππος Γάιος-Ιούλιος-Αντίοχος (1ος αιώνας μ.Χ.): Ύπατος και άρχων των Αθηνών από τη Συρία (εγγονός του βασιλιά της Συρίας Αντίοχου Δ΄). Ευεργέτησε την Αθήνα και ανακηρύχθηκε Αθηναίος πολίτης. Στον ομώνυμο λόφο απέναντι από την Ακρόπολη έκτισε το ομώνυμο μνημείο στη μνήμη του παππού του και άλλων επιφανών. Κατά την αρχαιότητα, ο λόφος του Φιλιπάππου λεγόταν «Μουσών», επειδή ήταν αφιερωμένος στις μούσες.

Χαυτεία Στη διασταύρωση Πανεπιστημίου, Αιόλου και Πατησίων υπήρχε ένα καφενείο, το καφενείο των «Γερόντων», αργότερα «Ευ φρονούντων». Από το όνομα του ιδιοκτήτη του, Κ. Χάφτα, πήρε το όνομα η περιοχή.

Ψυρρή Η συνοικία του Ψυρρή, μία από τις παλαιότερες

96 | AKOBITIKA NEA

συνοικίες της Αθήνας, βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας και περικλείεται από τις οδούς Ευριπίδου, Γερανίου, Σοφοκλέους, Αθηνάς, Ερμού, Πειραιώς και Αγίων Ασωμάτων. Η λέξη Ψυρρή(ς) πιθανότατα σημαίνει Ψαριανός και προέρχεται από τις παλαιότερες ονομασίες του νησιού των Ψαρών. Από την περίοδο της Τουρκοκρατίας και μέχρι το 1870, ήταν μία από τις καλύτερες περιοχές της Αθήνας. Πολλοί γνωστοί, σημαντικοί άνθρωποι, την είχαν επιλέξει για κατοικία τους. Στην οικία του Θεόδωρου Μακρή, επί της οδού Θέκλας, διέμεινε ο Λόρδος Βύρων, όπου και γνώρισε την κόρη του Μακρή, Θηρεσία, και την ερωτεύτηκε. Μετά την απελευθέρωση, εγκαταστάθηκαν στου Ψυρρή πολλές αρχοντικές οικογένειες, όπως αυτή του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Ιωάννη Καρατζά. Εκεί ήταν και το αρχοντικό του Κυριάκου Πιττάκη, του γνωστού για τις ανασκαφές στην Ακρόπολη αρχαιολόγου. Ένας από τους σημαντικότερους κατοίκους της περιοχής ήταν και ο Αλεξάνδρος Παπαδιαμάντης, που για πάνω από 20 έτη διέμενε σε ένα κελί στους Αγίους Αναργύρους. Γι’ αυτό του δόθηκε το προσωνύμιο «ο ερημίτης του Ψυρρή». Από το 1870, όμως, η συνοικία αυτή μετατράπηκε σε μία από τις πιο επικίνδυνες των Αθηνών. Αιτία ήταν οι περίφημοι «κουτσαβάκηδες», δηλαδή οι διάφοροι μάγκες που ζούσαν μέσα στην παρανομία και απειλούσαν ακόμα και τη ζωή των κατοίκων. Εγκαταστάθηκαν στου Ψυρρή, λόγω της ανάπτυξης του εμπορίου εκεί και, συνεπώς, της κυκλοφορίας του χρήματος. Η αστυνομία αδυνατούσε να επέμβει. Τελικά, η δράση των κουτσαβάκηδων σταμάτησε απότομα τον Δεκέμβριο του 1893, όταν ο τότε αστυνομικός διευθυντής Αθηνών-Πειραιώς Δημήτριος Μπαϊρακτάρης καθάρισε την περιοχή από τα κακοποιά στοιχεία. Σήμερα, είναι μία από τις τουριστικότερες περιοχές της Αθήνας, που ακόμα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα εγκληματικότητας.

Ψυχικό Κάποιος κτηματίας άνοιξε ένα πηγάδι επάνω στον δρόμο που οδηγούσε στην Κηφισιά, για να πίνουν οι κουρασμένοι οδοιπόροι. Το έκανε για να σώσει την ψυχή του. Για «ψυχικό».

Προτομή Γενναίου Κολοκοτρώνη

ριν από λίγα χρόνια ο Σύλλογος μας ανέλαβε τη πρωτοβουλία για την φιλοτέχνηση και τοποθέτηση της προτομής του Γενναίου Κολοκοτρώνη στον Άκοβο, στην πλατεία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, δίπλα στις προτομές των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Καπετάν Γιώργαρου. Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης ήταν αγωνιστής του 1821 και πολιτικός. Διετέλεσε Πρωθυπουργός της Ελλάδας από τις 26 Μαΐου έως τις 10 Οκτωβρίου του 1862. Ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε το 1805 και ήταν δευτερότοκος γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και της ακοβίτισας Κατερίνας Καρούτσου. Το προσωνύμιο «Γενναίος», με το οποίο είναι γνωστός, του δόθηκε από τους συναγωνιστές του, λόγω της γενναιότητας που επεδείκνυε στα πεδία των μαχών κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στη Ζάκυνθο, όπου είχε καταφύγει η οικογένειά του. Γράμματα δεν έμαθε και από τα πρώτα εφηβικά του χρόνια εργάστηκε «ως μούτζος εις τα πλοία», όπως αναφέρει στα «Απομνημονεύματά του. Μόλις ξέσπασε η Επανάσταση επέστρεψε στην Πελοπόννησο και τέθηκε υπό τις διαταγές του πατέρα του.Παρά το νεαρό της ηλικία του, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης έλαβε μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και τον επόμενο χρόνο στην πολιορκία της Πάτρας. Στη συνέχεια μετέβη στη Δυτική Ελλάδα, επικεφαλής 400 ανδρών, για να λάβει μέρος στην εκστρατεία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου στην Ήπειρο, αλλά επέστρεψε στην Πελοπόννησο πριν από την καταστροφική μάχη του Πέτα. Μέσα στο 1822 έλαβε μέρος στη μάχη των Δερβενακίων και το 1823 στην πολιορκία και άλωση του Ναυπλίου και της Ακροκορίνθου. Επέδειξε αξιοσημείωτες στρατιωτικές ικανότητες και προήχθη στο βαθμό του χιλίαρχου. Στο διάστημα των εμφύλιων συγκρούσεων (1823-1824) τάχθη-

κε στο πλευρό του πατέρα του, αλλά δεν φυλακίστηκε, όπως ο Γέρος του Μοριά. Κατά την επιδρομή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο ανέπτυξε σημαντική πολεμική δράση και διακρίθηκε στις μάχες των Τρικόρφων,της Πολιανής,της Δραμπάλας και της Δαβιάς . Τον Μάρτιο του 1827, επικεφαλής στρατιωτικού σώματος, έφθασε στην Αττική για να ενισχύσει τον αγώνα του Καραϊσκάκη. Μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη επέστρεψε στην Πελοπόννησο και συνέχισε τον αγώνα του κατά του Ιμπραήμ. «Μέχρι της αναχωρήσεως του Ιμπραήμ (1828) κατά τας περιστάσεις έκαμε πολλούς ακροβολισμούς και εις πολλάς θέσεις. Ο Γενναίος ήταν ο μόνος στρατηγός, που έμπαινε εις το ρουθούνι των Αράβων, εζάλισε κατά τούτο τον Ιμπραήμ και το μαρτυρεί όλη η Πελοπόννησος» γράφει ο ιστορικός του Αγώνα Φώτιος Χρυσανθόπουλος (Φωτάκος). Κατά την καποδιστριακή περίοδο, έλαβε μέρος στην πολιορκία και την άλωση της Ναυπάκτου (Απρίλιος 1829) και προήχθη στο βαθμό του συνταγματάρχη. Μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια,

Δεν φτάνεις ποτέ από τη σπορά στον θερισμό αν δεν απομείνεις τον σκληρό χειμώνα και δεν απολαύσεις τη χαρούμενη άνοιξη

AKOBITIKA NEA | 97

του οποίου υπήρξε θερμός φίλος, η δράση του υπήρξε παράλληλη με τη στάση του πατέρα του, όπως και κατά την πρώτη περίοδο της βασιλείας του Όθωνα. Μετά τη χορήγηση χάριτος και την αποφυλάκιση του καταδικασμένου σε θάνατο πατέρα του, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης διορίστηκε υπασπιστής του Όθωνα και το 1841 προήχθη σε υποστράτηγο. Πιστός στον Όθωνα, τάχθηκε κατά της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, γεγονός που τον οδήγησε σε ολιγόμηνη φυγή από την Ελλάδα. Μετά την επάνοδό του διορίστηκε Γερουσιαστής, διατηρώντας παράλληλα και τη στρατιωτική του ιδιότητα.. Στις 26 Μαΐου 1862 σχημάτισε την τελευταία κυβέρνηση του Όθωνα, σε μία προσπάθεια να σώσει το θρόνο. Το αντιοθωνικό ρεύμα είχε φουντώσει και ο Γενναίος Κολοκοτρώνης αντιλαμβανόμενος τις δυσκολίες των περιστάσεων υπέβαλε δύο φορές την παραίτησή του, τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του 1862. Και οι δύο παραιτήσεις δεν έγιναν δεκτές και τελικά η κυβέρνησή του ανατράπηκε στις 11 Οκτωβρίου 1862, με την έξωση του Όθωνα. Έζησε για λίγο στην Ιταλία και τον Φεβρουάριο του 1863 επέστρεψε στην Ελλάδα, αλλά δεν αναμίχθηκε έκτοτε στην πολιτική.

Λέξεις που χάνονται Αποτσιάλισα = (αόρ.) κουράστηκα περιμένοντας, εξύλιασα Απόπαιδο (και αποπαίδι) = παιδί που έχει στερηθεί το δικαίωμα κληρονομιάς Απόριμμα (το) = προϊόν αποβολής, μτφ. μικρός και άσχημος Απορίνω = (ρ.) αποβάλλω («απόρριξε φοράδα») Αποσκιά (η) = υπήνεμη, δροσερή τοποθεσία Απόσκια (τα) = απογευματινός ίσκιος Αποσπόρι (το) = υστερότοκο παιδί Απόφωνο (το) = θλιβερή είδηση, αντίλαλος από κλαυθμούς οικείων για θάνατο Αραβάνι (το) = τρόπος καλπασμού αλόγων Αραδαριά (η) = λοφοσειρά Άρατα (τα) = μακρινά μέρη (αλβ. Arati = εξορία), «έγινε άρατος», «πήγε στ’ άρατα» = εξαφανίστηκε Άραχλος = (επίθ.) δυστυχισμένος, κακομοίρης Αρ(γ)ιεύω (και αριώνω) = (ρ.) αραιώνων Αρ(γ)ιωμάδα (η) = κενό ανάμεσα στις σανίδες 98 | AKOBITIKA NEA

Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης μας έχει αφήσει δύο πολύτιμα έργα, πηγές για την ιστορία της Επανάστασης και την πρώτη περίοδο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους: τα «Ελληνικά Υπομνήματα, ήτοι επιστολάς και διάφορα έγγραφα αφορώντα την Ελληνικήν Επανάστασιν» και τα «Απομνημονεύματα» του. Από το 1828 ήταν παντρεμένος με τη Φωτεινή Τζαβέλα, κόρη του Σουλιώτη πολέμαρχου Φώτου Τζαβέλα, η οποία διατέλεσε κυρία επί των τιμών της βασίλισσας Αμαλίας, και απέκτησαν έξι παιδιά: Τον στρατιωτικό, πολιτικό και λογοτέχνη Θεόδωρο Κολοκοτρώνη-Φαλέζ, τη Γεωργίτσα Πετιμεζά, την Αικατερίνη Ροδίου, την Ελένη Ζώτου, τη Ζωίτσα Μανέτα και την Ευφροσύνη Κολοκοτρώνη. Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης πέθανε από ανίατη ασθένεια στις 23 Μαΐου 1868. Η φιλοτέχνηση της προτομής του Γενναίου, έχει ανατεθεί στον γλύπτη και Δ/ντη του Εικασικού Τομέα της Δημοτικής Επιχείρησης Φάρις του Δήμου Καλαμάτας, κο Λαμπρινίδη Παναγιώτη. Το έργο είναι σχεδόν έτοιμο και εφόσον το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες το καλοκαίρι του 2021 θα τοποθετηθεί στη θέση του και θα γίνει η τελετή των αποκαλυπτηρίων. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΚΟΒΙΤΩΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

«μα είχε αργιωμάδα η πόρτα της κι είδα το πρόσωπό της» (δημ. τραγούδι) Αρματώνω = (ρ.) ετοιμάζω, στολίζω, «καράβι αρματώσανε, νύφη να παν να φέρουν» (δημ. τραγ.) Αρματωσιά (η) = τα φορέματα της νύφης Αρμολόι (το) = συναρμολόγημα, ευθυγράμμιση Αρούπωτος = (επίθ.) αχόρταγος Αρουλιέμαι = (ρ.) ωρύομαι («αρουλιώνται τα σκυλιά») Ασπροκώλης = πτηνό που έχει άσπρα οπίσθια (βλ. γκζίτα) Αστράρι (το) = η φόδρα Ασπρούδα (η) = 1) άσπρα σταφύλια, 2) χιονοστιβάδα Αστράχα (η) = το γείσωμα της στέγης (αλβ. streha) Ασυγκόλευτος = (επίθ.) αχόρταγος, λαίμαργος Ασυφταίλα (η) = λαιμαργία, πλεονεξία Άταρο-ς = (επίθ.) μαλθακό, όχι συμπαγές («άταρο το αυγό, άταρο το μωρό») Άτσαλος = (επίθ.) απρόσεκτος, ατημέλητος Άφημα (το) = ό,τι αφήνει κανείς, απαλλαγή Αφερούμ (το) μπράβο, συγχαρητήρια (τ. aferim)

Ετήσιες εκδηλώσεις Συλλόγου Ακοβιτών Καλαμάτας Με μεγάλη επιτυχία υλοποιούνται οι ετήσιες εκδηλώσεις του Συλλόγου μας. Το Δ.Σ. με ιδιαίτερη φροντίδα επιμελείται το περιεχόμενο της κάθε εκδήλωσης και εξασφαλίζεται έτσι το καλό αποτέλεσμα και αυτό αποδεικνύεται από την γεωμετρική αύξηση των Συμετοσχόντων σε κάθε μας εκδήλωση. Στόχος μας είναι το πάντρεμα της διασκέδασης με τον πολιτισμό και αυτό είναι κάτι που αρέσει και είναι αποδεκτό από τον κόσμο. Ενδεικτικά αναφέρουμε την προβολή διαφόρων slide show φωτογραφιών από το χωριό μας, από παλιές καθώς και από πρόσφατες δράσεις του Συλλόγου μας. Το υλικό ψηφιοποιήθηκε με ιδιαίτερο μεράκι από το Μέλος μας Φουσιέκη Γρηγόρη που σήμερα χρησιμοποιείται και από το Σύλλογο Ακοβιτών Αθήνας - Πειραιά και είναι αναρτημένο στις ιστοσελίδες του. Στην τελευταία μας εκδήλωση, μια σχολή χορού της πόλης μας, μας έδειξε την δουλειά της και χόρεψε για μας χορούς latin.

Αναβάθμιση τελετής Επετείου της Μάχης της Δραμπάλας

α τελευταία χρόνια με ιδιαίτερη επισημότητα αλλά και λαμπρότητα, στο ιστορικό ύψωμα της Δραμπάλας, γίνονται οι επετειακές εκδηλώσεις εορτασμού της ομώνυμης μάχης των επαναστατημένων Ελλήνων κατά των στρατευμάτων του Ιμπραήμ. Με αθόρυβη αλλά και επίμονη δουλειά του Συλλόγου Ακοβιτών Καλαμάτας καθιερώθηκε η αναπαράσταση της Μάχης της Δραμπάλας. Δημιουργήθηκε ένα θεατρικό δρώμενο όπου ζωντανεύουν στιγμές της μάχης με την οπτική γωνία ενός αγωνιστή της, του Ακοβίτη Καπετάν Γιώργαρου, όπως αυτές καταγράφονται σε κείμενα του. Το δρώμενο διανθίζεται με μουσική και ποίηση από Κάλβο, Σολωμό και η παρουσίαση του γίνεται σε υψηλά καλλιτεχνικά πρότυπα αφού σε αυτό συμμετέχουν ερασιτέχνες αλλά και επαγγελματίες ηθοποιοί. Εδώ θα θέλαμε να πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον σκηνοθέτη μας Τσαπόγα Γιώργο, τον ηθοποιό Αλέκο Κολιόπουλο, τον τραγουδιστή Παναγιώτη Μάλαμα, στους συλλόγους ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΟΝΕΣ, Πολιτιστικό Σύλλογο Βέργας, τους Φίλους της Παράδοσης καθώς και τον Χορευτικό όμιλο Μεγαλόπολης καθώς χωρίς αυτούς δεν θα μπορούσαμε να τα είχαμε καταφέρει. Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλουμε και στο Δήμο Μεγαλόπολης, την Τοπική Κοινότητα Ακόβου αλλά και στους Πολιτιστικό Σύλλογο Ακόβου και Σύλλογο

Ακοβιτών Αθήνας - Πειραιά που από την πρώτη στιγμή αγκάλιασαν το εγχείρημα και υπήρξαν σπουδαίοι αρωγοί αυτής της προσπάθειας.

AKOBITIKA NEA | 99

Πανηγύρι Αγίας Κυριακής στα Ακοβίτικα Μια σκέψη χρόνων, για πανηγύρι στα Ακοβίτικα, πήρε σάρκα και οστά και έγινε πραγματικότητα. Μια εκδήλωση Σταθμός του Συλλόγου Ακοβιτών Καλαμάτας. Μια εκδήλωση με έντονη συναισθηματική φόρτιση για Όλους μας. Ζωντάνεψαν εικόνες και μνήμες από το μακρινό παρελθόν. Είχαν περάσει πάνω από σαράντα χρόνια από τις τελευταίες πανηγυρικές εκδηλώσεις στην περιοχή. Τότε που γίνονταν χοροί, με γνωστά ονόματα της Αθηναϊκής νυκτερινής διασκέδασης, και στα τρία ακοβίτικα καταστήματα της περιοχής των: Χριστόπουλου, Πιέρρου και Γιαννόπουλου και τα Ακοβίτικα έσφυζαν από ζωή και κίνηση. Στις 7 Ιουλίου 2017, τα Ακοβίτικα έζησαν ξανά αυτές τις στιγμές. Και για τα τρία χρόνια η παρουσία του κόσμου καταλυτική και ξεπέρασε κάθε αισιόδοξη προσδοκία μας. Ήταν ιδιαίτερα τα συναισθήματα που ζήσαμε, και έβγαιναν από τα πρόσωπα όλων, αλλά κυρίως των μεγάλων σε ηλικία ανθρώπων. Είναι μια προσπάθεια που άξι-

ζε και αγκαλιάστηκε θερμά από το κοινό της Καλαμάτας και ιδιαιτέρως από την τοπική κοινωνία, στην οποία φέρνει στην μνήμη τις νοσταλγίες και θύμισες του παρελθόντος. Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους αυτούς που μας τίμησαν με την παρουσία τους και συνάμα μας συγκίνησαν με τα θερμά τους λόγια. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους Πατέρες και το εκκλησιαστικό συμβούλιο του Ιερού Ναού της Αγίας Κυριακής. Υποσχόμαστε να γίνουμε καλύτεροι και να δώσουμε συνέχεια σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις.

Συναυλία - Αφιέρωμα στον Νίκο Γκάτσο Μια καταπληκτική μουσική εκδήλωση έγινε στον Άκοβο, τον αύγουστο του 2019, με μεγάλα ονόματα καλλιτεχνών αλλά και με μεγάλο θέμα: μια συναυλία Αφιέρωμα στην Μελοποιημένη Ποίηση, Αφιέρωμα στον Νίκο Γκάτσο, η οποία άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην πολιτιστική ζωή του χωριού μας. Κάτω από το αυγουστιάτικο ολόλαμπρο φεγγάρι μάγεψαν με τις ερμηνείες τους ο Γιάννης Θωμόπουλος και η σοπράνο Τζούλη Ζιάβρας. Ακούστηκαν αγαπημένα τραγούδια ελλήνων συνθετών όπως του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζηδά100 | AKOBITIKA NEA

κη, του Δήμου Μούτση, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Λουκιανού Κηλαηδόνη και άλλων, σε στίχους του Νίκου Γκάτσου. Η παρουσία του κόσμου ήταν καταλυτική. Πλημύρισε ο Άκοβος από ανθρώπους απ όλα τα χωριά της περιοχής, από την Μεγαλόπολη και την Καλαμάτα. Ευχαριστούμε όλους όσους ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμά μας, τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση αλλά και το χωριό μας. Ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ στην Ακαδημία «Μουριά» που πάντα δίνει δυναμικό παρόν σε όλες τις εκδηλώσεις του Συλλόγου μας.

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΑΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ λυση διαφόρων θεμάτων και να ζητάει πληροφορίες, ενημέρωση, διευκρινίσεις, τηρουμένων των κείμενων διατάξεων. Όργανα που αποφασίζουν για θέματα του Συλλόγου είναι ΜΟΝΟ η Γ.Σ. και το Δ.Σ.

Ι. ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Ο Σύλλογός μας με βάση τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα και τις διατάξεις του καταστατικού του, είναι Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, αυτοδιοικούμενο και αυτοδιαχειριζόμενο. Εκπροσωπείται από τον Πρόεδρο και Γεν. Γραμματέα και σε απουσία αυτών από οποιοδήποτε μέλος του Δ. Σ. σε κρατικές αρχές,συσκέψεις με άλλους φορείς, συνεστιάσεις κ.λ.π. Βασική αρχή του είναι η δημοκρατική λειτουργία, ώστε να εξασφαλίζεται σε κάθε μέλος του το δικαίωμα να εκφράζει και να υποστηρίζει ελεύθερα τις απόψεις του, μέσα στα πλαίσια του νόμου και του καταστατικού του. Εφαρμόζει απαρέκκλιτα την αρχή της κομματικής ουδετερότητας και στις συνεδριάσεις, της Γ.Σ., του Δ.Σ., των διαφόρων Επιτροπών, στις συσκέψεις που διοργανώνει ή συμμετέχει και γενικά στις δραστηριότητές του δεν αναμειγνύονται θέματα που δεν έχουν σχέση με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του και που άμεσα ή έμμεσα έχουν κομματικό χαρακτήρα. Ο Σύλλογος διοικείται και αποφασίζει για την δράση του, σε απόλυτη ανεξαρτησία από κάθε Κρατική, Δημοτική, Τοπική Αρχή ή άλλη παρέμβαση. Ως Ν.Π., όπως τα Φ.Π. μπορεί να απευθύνεται στις Αρχές του Κράτους,με ευρεία έννοια, με υπομνήματα, αιτήσεις, παραστάσεις κ.λ.π. καταθέτοντας και προτάσεις για την επί-

ΙΙ. ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Ως γνωστόν ο Σύλλογος ιδρύθηκε το 1958 απο ένθερμους Ακοβίτες, που η εσωτερική μετανάστευση τους οδήγησε στην Αθήνα. Από την ιστορική έρευνα που πραγματοποιήσαμε, διαπιστώσαμε ότι ο Σύλλογος (Σύνδεσμος) Ακοβιτών λειτούργησε στην Αθήνα από το 1908. (Βλέπε ημερολόγιο 2008). Ο Σύλλογος κατά την υπερεξηντάχρονη λειτουργία του, όχι μόνο κατόρθωσε να ενώσει τους εδώ διαμένοντες Ακοβίτες, αλλά έχει να επιδείξει και πληθώρα δραστηριοτήτων και έργων που πραγματοποίησε στον Άκοβο όπως ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω: Το Πάσχα του 1959 οργάνωσε και πραγματοποίησε την πρώτη εκδρομή με λεωφορείο στον Άκοβο και έγινε η πρώτη επαφή με τον επίσης νεοσύστατο Σύλλογο Ακοβιτών Καλαμάτας. Εκδρομές πραγματοποίησε και τα επόμενα χρόνια στον Άκοβο, του Αγίου Γεωργίου, της Παναγιάς,στην επέτειο εορτασμού της Μάχης της Δραμπάλας, από τα πρώτα χρόνια καθιέρωσής της μέχρι πρόσφατα, και σε τόπους ιστορικούς, αρχαιολογικούς, θρησκευτικούς, όπως και σήμερα πραγματοποιεί. Αρχαία Μεσσήνη το 2017, Δελφοί Αράχωβα το 2018, Αρχαίο Θέατρο Μεγαλόπολης -ΔΕΗ - Δημητσάνα το 2019, επίσης περίπατο στον Αρχαιολογικό Χώρο Κεραμικού - Αρχαία Αγορα - Γενάγηση σε έκθεση της ΕΥΔΑΠ κ.λ.π. ΙΙΙ. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕ 1. Κάθε χρόνο έστελνε στο Δημοτικό σχολείο του Ακόβου γραφική ύλη για τους μαθητές και βιβλία για την βιβλιοθήκη του Σχολείου. 2. Το 1960 αγόρασε οικόπεδο για λογαριασμό του Σχολείου και κατασκεύασε τουαλέτες. Επίσης τον ίδιο χρόνο ανέλαβε και κατασκεύασε τοίχο αντιστήριξης στην πλατεία Αγίου Νικολάου. 3. Με μέριμνα του Δ.Σ. και δαπάνη του Νικήτα Μπένου (Γενικού Γραμματέα του Δ.Σ.), την ίδια χρονιά, κατασκεύαστηκε στην κεντρική πλατεία AKOBITIKA NEA | 101

Ακόβου το υπάρχον μνημείο πεσόντων. 4. Το 1968 έγινε, με πρωτοβουλία και μέριμνα του Συλλόγου, γενική απογραφή Ακοβιτών στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 5. Το 1976 αποφασίστηκε απο την Γ.Σ. η ανέγερση ξενώνα στον Άκοβο. Εξελέγη Επιτροπή για την διενέργεια εράνου για τον σκοπό αυτό. Συντάχτηκε από μέλος του Δ.Σ. (Δημήτρη Τζιαμουράνη) σχέδιο του έργου και σε λίγο χρονικό διάστημα είχε συγκεντρωθεί το σεβαστό ποσό για την εποχή, των 135.000 δρχ. Επίσης ανέλαβε το έργο εργολάβος ο οποίος έλαβε και προκαταβολή. Το έργο όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, γιατί το τότε Κοινοτικό Συμβούλιο δεν παραχώρησε στο Σύλλογο το δωρηθέν για τον σκοπό αυτό οικόπεδο, (κάτω από την Εκκλησία του Αγίου Νικολάου), από τους αδελφούς Τσιχριτζή, Πολύβιο και Φίλιππο. 6. Το 1977-78 σε συνεργασία με το Κοινοτικό Συμβούλιο,με παραστάσεις σε πολιτικούς φορείς, ενήργησαν για την ύδρευση, ασφαλτόστρωση του δρόμου Γιαννέικα-Άκοβος-Δυρράχι, την διάνοιξη του δρόμου Ακόβου-Πολιανής, την διάνοιξη και τσιμεντόστρωση κοινοτικών, αγροτικών δρόμων κλπ. 7. Το 1975 πρωτοστάτησε με τον Σύλλογο Ακοβιτών Καλαμάτας για την καθιέρωση του εορτασμού της επετείου της Μάχης της Δραμπάλας, αναλαμβάνοντας εξ’ολοκλήρου την διοργάνωσή της, ενισχύοντάς την και οικονομικά (βλέπε Π.Δ/ γμα 366/29-11-1994). Σήμερα η επέτειος γίνεται με μεγάλη επισημότητα από την Περιφέρεια,με την ενεργό συμμετοχή του Δήμου Μεγαλόπολης και των Συλλόγων, Καλαμάτας, Ακόβου, Αθήνας. Τα πέντε τελευταία χρόνια η αναβάθμιση είναι εμφανής και με την παρουσίαση δρώμενου από τους «ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΟΝΕΣ», βασισμένο στα «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΑΝΤΑ». Εκεί πρωτοακούστηκε και «το τραγούδι της Δραμπάλας», σε εκτέλεση του Παναγιώτη Μάλαμα. Οργανώθηκε και διεξήχθει μαθητικός διαγωνισμός ζωγραφικής από μαθητές των σχολείων Μεγαλόπολης, με θέμα την «Μάχη της Δραμπάλας», όπου βραβεύτηκαν τα 3 καλύτερα έργα. Επίσης έγινε ζωντανή παρουσίαση του αυθεντικού οπλισμού των αγωνιστών του 1821. 8. Μετά την κατεδάφιση της παλιάς Εκκλησίας, συστάθηκε Ερανική Επιτροπή από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο για την διενέργεια εράνου, προκειμένου να αρχίσει η ανέγερση της Νέας Εκκλησίας Τα περισσότερα μέλη του Συλλόγου μας και όλα τα μέλη του Δ.Σ., συμμετείχαν ενεργά με το 102 | AKOBITIKA NEA

γνωστό σε όλους μας αποτέλεσμα. Πρωτοστατούσε βέβαια ο αγαπητός και σεβαστός μας Παπαθανάσης, που πολλές φορές είχε επισκεφτεί το Σύλλογο, για μια κοινή προσπάθεια. 9. Το 1980 υπογράφησαν τα συμβόλαια αγοράς των ιδιόκτητων Γραφείων του Συλλόγου (οδός Μενάνδρου 23), απο τους αδελφούς Σιεμέκη. Αργότερα (2007) έγινε και η πολεοδομική τακτοποίησή τους. 10. Το 1981 το Δ.Σ. αποφάσισε την έκδοση του περιοδικού «ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ», το οποίο έτυχε ευρείας αποδοχής και διανέμετο δωρεάν σε όλους τους συμπατριώτες και φίλους. Η αξία του φαίνεται σήμερα περισσότερο από ποτέ, διότι καταγράφει γεγονότα, προτάσεις και καταστάσεις που σήμερα δεν θα μας ήταν γνωστά. Αποτελεί ένα πραγματικό πνευματικό θησαυρό για τον Άκοβο τους ανθρώπους του και την Ακοβίτικη ιστορία. Το περιοδικό δεν εκδίδεται τακτικά για οικονομικούς λόγους. Για την τακτή έκδοσή του απαιτείται χορηγός ή χορηγοί όπως συνέβη με τα τρία τελευταία τεύχη καθώς και με το παρόν. Υπόψη ότι η έκδοσή του απαιτεί τουλάχιστον 5.000 ευρώ περίπου. Για το περιοδικό « Α. Ν.» πρωτοστάτησαν οι +Δημήτρης Ν. Σωφρονάς, +Θανάσης Αρ. Παπαδόπουλος, Αντώνης Γ. Σωφρονάς Αντώνης Ν. Σωφρονάς και +Ηλίας Νικ. Μενούνος. 11. Το 1983 το Δ.Σ.αποφάσισε και αγόρασε στεγασμένο χώρο, συνέχεια του ήδη αγορασθέντος Γραφείου. Έγινε άρτια οργάνωση του Γραφείου αυτού ώστε να διαθέτει ό,τι είναι απαραίτητο για την άψογη λειτουργία του. 12. Το 1985 το Δ. Σ. αποφάσισε την οικονομική ενίσχυση των σεισμοπαθών Καλαμάτας και της Κοινότητας Ακόβου. Επίσης ενίσχυσε οικονομικά την Παναρκαδική Ομοσπονδία Ελλάδος,για την απόκτηση στέγης, καθώς και την Ένωση Φαλαισιωτών. 13. Το 1990 το Δ. Σ.αποφάσισε και κατασκεύασε εξ’ολοκλήρου με έξοδά του το μνημείο πεσόντων στην Δραμπάλα, όπου από τότε η εκδήλωση γίνεται στον φυσικό χώρο της ιστορικής μάχης, στο χώρο θυσίας. Έντονο ενδιαφέρον έδειξε η τότε Κοινότητα Ακόβου και τα σχέδια έγιναν με προσφορά του Μηχανικού Αν. Κάβουρα. 14. Το 1992 το Δ. Σ.αποφάσισε και κατασκεύασε βάθρο στην Αγία Σωτήρα Ακόβου, όπου τοποθετήθηκε η ιστορική πέτρα του Θ. Κολοκοτρώνη με το ιδιόχειρο μονόγραμμά του. (Βλέπε σελίδα 66).

15. Το 2003 με δαπάνες του Συλλόγου, αποπερατώθηκε η αποφασισθείσα φιλοτέχνηση της προτομής του Ακοβίτη ήρωα της Εθνεγερσίας Θ. Κολοκοτρώνη, η οποία τοποθετήθηκε στην πλατεία Αγίας Σωτήρας Ακόβου (δίπλα από την πέτρα). Η πλατεία διαμορφώθηκε από τον Δήμο Φαλαισίας, που κατασκεύασε και το βάθρο, τα δε αποκαλυπτήρια έγιναν με κάθε επισημότητα στις 14-8-2005. 16. α) Ο Σύλλογος συμμετείχε οικονομικά, σε όλη τη διαδρομή του μέχρι σήμερα, σε ενέργειες Ακοβίτικης σημασίας όπως, βοήθεια αναξιοπαθούντων Ακοβιτών, συμμετοχή σε εκδηλώσεις με πολλούς πολιτιστικούς φορείς κλπ. Με την καθιέρωση του “Ακοβίτικου Ανταμώματος” ενίσχυε κατά τα πρώτα χρόνια, οικονομικά τον Σύλλογο Ακόβου. β) Το 1981 και το 1991 που διενεργήθηκαν απογραφές πληθυσμού της Ελλάδος, ο Σύλλογος οργάνωσε εκδρομές, με δωρεάν λεωφορείο στον Άκοβο ,για να ενισχυθεί έτσι ο πληθυσμός του χωριού μας. Το 2011 πολλά μέλη μας μετέβηκαν μεμονωμένα. 17. Έκδοση ημερολογίου που διανέμεται δωρεάν, από το 2006 μέχρι σήμερα ανελιπώς. Η έκδοση από το 2006 μέχρι φέτος, γινόταν με χορηγούς και εκ των ενόντων. Την δαπάνη του 2019- 2020 κάλυψε εξ’ολοκλήρου ο Σύλλογος και το 2021 -2022 την κάλυψαν χορηγοί και ο Σύλλογος (βλέπε σελίδα 5). 18. Κατασκευή βοηθητικών χώρων και χώρων υγιεινής στα Γραφεία του Συλλόγου. 19. Εξασφαλίστηκε ο εξοπλισμός που προβλέπεται για το Αγροτικό Ιατρείο Ακόβου. Χορηγός ο εκλεκτός συμπατριώτης μας Χαράλαμπος Αθ. Τζιαμουράνης (Νάσου). Αντικαταστήσαμε με καινούριο το υπάρχον κλιματιστικό με δαπάνες μας. Πρόσφατα αγοράσαμε εκτυπωτή για τις ανάγκες του Αγροτικού Ιατρείου άλλα δυστυχώς μέχρι σήμερα το ιατρείο λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος από τους αρμοδίους δεν λειτουργεί. Σημειώνουμε ότι ο εξοπλισμός έγινε σύμφωνα με τις υποδείξεις του Κέντρου Υγείας Μεγαλόπολης. 20. ΑΓΑΛΜΑ Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ ΣΤΗ ΔΡΑΜΠΑΛΑ Το 2009 με πρωτοβουλία και μέριμνα του Συλλόγου μας, με την ενεργό συμμετοχή του Δήμου Φαλαισίας,των Συλλόγων Ακόβου, Καλαμάτας και Αμερικής με την αρωγή συμπατριωτών και φίλων

μας, τοποθετήθηκε το άγαλμα του Θ. Κολοκοτρώνη στην Δραμπάλα. Η τοποθέτηση αναμφισβήτητα είναι αιτία αναβάθμισης της εορτής για την επέτειο, κοσμεί τον χώρο και αναδεικνύει την ιστορία μας. Ο χώρος τοποθέτησης του αγάλματος, προοριζόταν, με συμφωνία του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Γουπάτων και του Δήμου Φαλαισίας, να παραχωρηθεί στην Cosmote, για την τοποθέτηση κεραίας-πυλώνα κινητής τηλεφωνίας. Η ομόφωνη αντίδρασή μας, μαζί με πολλούς Ακοβίτες και αρχικά και τον Σύλλογο Καλαμάτας, ήταν άμεση με αποτέλεσμα ο ιστορικός χώρος της Δραμπάλας να μείνει ανέπαφος και να αφεθεί στην Ιστορία του, τιμή στην αντρειοσύνη των Ακοβιτών και Φαλαισιωτών που αντιστάθηκαν στον Ιμπραήμ. 21. Ο Σύλλογός μας με παραστάσεις στον Δήμο Φαλαισίας, κατόρθωσε να γίνει διάνοιξη του δρόμου από “πηγάδι Παυλή” μέχρι “πηγάδι Μήτρου (Βίγλας)” και με την παραχώρηση μέρους του τότε δημοτικού οικοπέδου και των ιδιοκτησιών του Αντώνη Ν. Σωφρονά και κληρονόμων Γ. Μήτρου (Μητράκου). Ο δρόμος αυτός μετέπειτα, με ενέργειές μας, τσιμεντοστρώθηκε από τον Δήμο Μεγαλόπολης. Μια άλλη πρόταση που τρέχει αρμοδίως είναι η ονοματοδοσία του δρόμου αυτού σε οδό «ΓΕΩΡΓΊΟΥ ΜΉΤΡΟΥ». Σήμερα εξυπηρετεί τα μέγιστα όλους μας και είναι ένας δεύτερος δρόμος μέσα στο χωριό εισόδου-εξόδου. 22. ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟ ΦΑΛΑΙΣΙΑΣ ΣΤΟΝ Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Με πρόταση του Συλλόγου μας, το οικόπεδο κάτω από την Εκκλησία, παραχωρήθηκε από τον Φίλιππο και Πολύβιο Τσιχριτζή στην κοινότητα Ακόβου με σκοπό την ανέγερση ξενώνα. Τούτο όπως προαναφέραμε, δεν επετεύχθη και παρέμεινε στην ιδιοκτησία της Κοινότητας Ακόβου και μετέπειτα του Δήμου Φαλαισίας. Ενόψη της συγχώνευσης του Δήμου Φαλαισίας με τον Δήμο Μεγαλόπολης, ζητήσαμε να μεταβιβαστεί από τον Δήμο Φαλαισίας στον Ι. Ν. Αγίου Νικολάου, πράγμα που έγινε και σήμερα αναγείρεται το Εκκλησιαστικό Μουσείο. 23. ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Πέρασαν πάνω από τριάντα χρόνια αφότου θέσαμε για πρώτη φορά το θέμα συντήρησης των εικόνων της παλιάς Εκκλησίας. Οι εικόνες σήμερα ευρίσκονται σε ακατάλληλο χώρο, στο υπόγειο της Νέας Εκκλησίας χωρίς την απαιτούμενη συντήρηση και γιατί όχι και χωρίς φύλαξη. Παλαιότερα για το θέμα είχαμε απευθυνθεί στην Ι. Σύνοδο, AKOBITIKA NEA | 103

η οποία μας παρέπεμψε στον Μητροπολίτη μας, ο οποίος μας συνεχάρει για το ενδιαφέρον μας και μας παρέπεμψε στη συνέχεια στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της Ενορίας μας, το οποίο δεν απάντησε και δεν έδειξε κάποιο ενδιαφέρον. Επισημαίνουμε τη σειρά εγγράφων που του έχουμε απευθύνει και ουδεμία απάντηση λάβαμε. Έχουμε την άποψη οι εικόνες πρέπει να τύχουν άμεσης συντήρησης για να είναι και έτοιμες για έκθεση στο Μουσείο όταν τούτο αποπερατωθεί. Αλλά το κυριότερο να μην καταστρέφονται. Τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη συναντήσαμε στον Άκοβο το 2008 και εκφράστηκε θετικά για τη διάσωση και διαφύλαξή τους. Το ίδιο έπραξε και με πρόσφατη επιστολή του. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό (βλέπε από 25/12/2004 έγγραφο μας που ανακοινώνεται στην αρμόδια σελίδα του Συλλόγου μας στο διαδίκτυο). 24. ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ ΣΤΟΝ ΑΚΟΒΟ Εδώ και πάνω από 12 χρόνια είχαμε την διαβεβαίωση από τον τότε Δήμο Φαλαισίας ότι το σπίτι του Θ. Κολοκοτρώνη θα γίνει με μέριμνα του Δήμου, στον χώρο της Μεταμόρφωσης. Για τον σκοπό αυτό αγοράστηκε οικόπεδο. Πριν τέσσερα χρόνια μας διαβεβαίωσε ο Δήμος Μεγαλόπολης ότι όλα έχουν τακτοποιηθεί και εντός του 2018 θα έχει ολοκληρωθεί το έργο, διότι έχει εξασφαλιστεί η σχετική πίστωση. των 90.000 ευρώ έγιναν και γίνονται συντονισμένες ενέργειες και επαφές για να αρχίσουν επιτέλους οι εργασίες κατασκευής του. 25. ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Προ πενταετίας περίπου, οργανώθηκε να λειτουργήσει μόνιμα στον Άκοβο Λαογραφικό Μουσείο. Με μέριμνα και του πολιτιστικού Συλλόγου Ακόβου, λειτούργησε σε αίθουσα του Σχολείου για ένα καλοκαίρι. Το γιατί διαλύθηκε δεν το γνωρίζουμε και ποιός ήταν ο σκοπός της βραχύβιας λειτουργίας του. Την λειτουργία ενός τέτοιου Μουσείου την θεωρούμε απαραίτητη. 26. ΠΑΛΑΙΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ Με την πρωτοβουλία της Κοινότητας και την συμπαράσταση του Συλλόγου μας, το παλαιό ελαιοτριβείο με το 668Β/18-11-1992 Υπουργική Απόφαση χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία μαζί με τον εξοπλισμό του (βλέπε σελίδα 46). Έκτοτε αφέθηκε στην τύχη του και δεν έτυχε της ειδικής αυτής προστασίας και ειδικότερα του Ν.1469/1950 όπως αναφέρει. Ουδέν ενδιαφέρον 104 | AKOBITIKA NEA

έδειξαν για το θέμα και οι μετέπειτα Πρόεδροι και Δήμαρχοι της περιοχής. Η σταθερή διαχρονική θέση μας είναι το παλιό Λιτριβιό με τα μηχανήματά του να τύχει από τις αρμόδιες Αρχές της ειδικής Κρατικής προστασίας που το Π. Δ. επιτάσσει. 27. ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΑΓΙΟ ΓΕΩΡΓΙΟ Με πρωτοβουλία του Συλλόγου μας και δαπάνη του ιδρυτικού μέλους μας Γεωργίου Ν. Τζιαμουράνη (Τζιράκου), ο δρόμος προς τον Άγιο Γεώργιο έγινε αμαξιτός. Αργότερα, με πρότασή μας, έγινε η ονοματοδοσία του από τον Δήμο σε “οδό Γεωργίου Τζιαμουράνη (Τζιράκου)”. Η οδοσήμανση έγινε με δαπάνη του Συλλόγου μας, μαζί με την οδοσήμανση στον κεντρικό δρόμο που δείχνει την διαδρομή προς Δραμπάλα. Σήμερα απαιτείται η άμεση ασφαλτόστρωσή του, που πολλές φορές έχουμε προτείνει αρμοδίως. 28. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΑΚΟΒΟΥ Ο Άκοβος εκτός από την Δραμπάλα διαθέτει ακόμα δύο ιστορικά Μνημεία,την Αγία Σολομωνή και τον Άγιο Νικόλαο (Νεκροταφείο). Οι δύο αυτές Εκκλησίες χρειάζονται ειδική προστασία και ανάδειξη, ούτως ώστε μαζί με την Δραμπάλα και τον Άγιο Γεώργιο (Κουρμπάνι) να αποτελέσουν ιστορικό, θρησκευτικό και προσκυνηματικό τουρισμό.Για τον σκοπό αυτό προ ετών υποδείξαμε στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο τον τρόπο ενεργειών του προς τις αρμόδιες Αρχές καθότι είναι αποκλειστική αρμοδιότητά του. Το θέμα δεν προχώρησε με αποτέλεσμα και τα δύο αυτά μνημεία να έχουν αφεθεί στην τύχη τους (βλέπε σελίδα 69). 29. ΠΡΟΤΟΜΗ ΓΕΩΡΓΑΝΤΑ Στις δεσμεύσεις που ως Σύλλογος αναλάβαμε απέναντι στην Ιστορία του τόπου μας της γενέτειρά μας τον Άκοβο, ήταν και η τοποθέτηση της προτομής του συναγωνιστή του «Γέρου του Μοριά», Γεωργίου Γεωργαντά «Καπετάν Γιώργαρου». Για τον σκοπό αυτό,το 2017 με πρωτοβουλία του Συλλόγου μας, φιλοτεχνήθηκε προτομή του, την δαπάνη την οποία κάλυψαν κατά 2/3 οι ιατροί Γιώργος Σωφρονάς, Γωγώ Καραπατά-Σωφρονά και κατά το 1/3 ο Σύλλογός μας. Η προτομή τοποθετήθηκε στον ιστορικό χώρο της Πλατείας Μεταμόρφωσης, δίπλα στην προτομή του «Γέρου του Μοριά.» Σχετικά με την άποψη ότι γεμίσαμε τον Άκοβο με αγάλματα δεν τη συμμεριζόμαστε διότι δεν ευστα-

θεί. Η τοποθέτηση των αγαλμάτων και προτομών ήταν ένα χρέος πρός τον εθνεγέρτη ήρωα Θ. Κολοκοτρώνη που στον Άκοβο πανδρεύτηκε, ανδρώθηκε, έκανε βιός και οικογένεια και στον συμπολεμιστή του Ακοβίτη ήρωα Γεώργιο Γεωργαντά, τα απομνημονεύματα του οποίου πρωτοδημοσιεύτηκαν από τον Σύλλογό μας στα Ακοβίτικα Νέα. Πρόσφατα δε ανατυπώθηκαν σε ξεχωριστό φυλάδιο, με δαπάνη του Παναγιώτη Δημ. Χριστόπουλου και διατέθηκε δωρεάν. Η τοποθέτηση των αγαλμάτων ανέδειξε και την ιστορικότητα του χωριού μας, η οποία θα εμπλουτιστεί περαιτέρω και με την ανέγερση-κατασκευή του σπιτιού του Κολοκοτρώνη, που όπως προείπαμε μόνο υποσχέσεις από τον Δήμο εισπράξαμε. Στο τρίτο (κενό) βάθρο σύντομα θα τοποθετηθεί η προτομή του δευτερότοκου Γενναίου Κολοκοτρώνη, γιού του Θ. Κολοκοτρώνη που πολέμησε στη Δραμπάλα που φιλοτεχνείται από τον Σύλλογο Ακοβιτών Καλαμάτας (βλέπε σελίδα 97). 30.ΑΚΟΒΙΤΙΣΣΑ ΜΑΝΑΓΥΝΑΙΚΑ-ΑΓΡΟΤΙΣΣΑ. Για να τιμήσουμε την Ακοβίτισσα μάνα-γυναίκα-αγρότισσα, φιλοτεχνήθηκε με δαπάνη μας ανάγλυφο πορτρέτο και τοποθετήθηκε με δαπάνη του Συλλόγου Καλαμάτας και του Πολιτιστικ ο ύ Σ υ λ λ ό γ ο υ Α κ ό β ο υ σ τ ο Σ χ ο λ ε ί ο . Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 11-8-2018. Παράλληλα με τα αποκαλυπτήρια λειτούργησε και έκθεση ζωγραφικής με του εξέχοντα Ακοβίτη ζωγράφου Σωτήρη Τζαμουράνη. Επίσης έγινε έκθεση παλαιών φωτογραφιών με θέμα τη ζωή της Ακοβίτισσας Μάνας - αγρότισας. Η ενέργειά μας αυτή ήταν ένας φόρος τιμής για την Ακοβίτισσα μάνα μας. 31. ΑΚΟΒΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΜΝΗΜΗΣ Ο Σύλλογος εξέδωσε ταινία μικρού μήκους με θέμα «Άκοβος μονοπάτια μνήμης», που προβλήθηκε στον Άκοβο στα αποκαλυπτήρια του πορτρέτου της μάνας και σε πολλές άλλες εκδηλώσεις, όπου απέσπασε τα ευμενή σχόλια των παρευρισκομένων. Η δαπάνη της ταινίας καλύφθηκε απο τους χορηγούς: Σωφρονά Γ. Ευγενία (1.000€), Μήτρο Γ. Παναγιώτη (100€), Χριστόπουλο Δ. Παναγιώτη (100€), Μπένο Γ. Νικόλαο (100€), Κομμώσεις Β. Μ. Κ. Κατερίνα και Μαριλή Βασάλου (50€) και

το Συνεργείο Αφοί Σταθόπουλοι (Βαγγέλης και Μπάμπης) (50€). 32. ΔΩΡΕΑ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ Ο αείμνηστος Γεώργιος Γρ. Μήτρος, εν ζωή εγνωστοποίησε, στον Δήμο Μεγαλόπολης, την δωρεά οικοπέδου 200 τ.μ. περίπου. δυτικά της Εκκλησίας Αγίου Νικολάου Ακόβου. Μετά τον θάνατό του η δωρεά ολοκληρώθηκε από την οικογένεια (κληρονόμους) και έγινε αποδεκτή από τον Δήμο Μεγαλόπολης με την 414/18 απόφαση του Δ.Σ. του. Ο σκοπός της δωρεάς του εκλιπόντα ήταν η δημιουργία χώρου αθλοπαιδιών. 33. ΓΑΜΟΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΕΝΟΥΝΟΣ Τον Οκτώβριο 2018 στον Άκοβο έγινε ο Γάμος της Μαρίας Μενούνος με τον Κέβιν Αντεργκάρο. Παραυρέθηκαν όλοι οι κάτοικοι του χωριού και η απόφαση αυτή της Μαρίας, ήταν τιμητική για το χωριό μας. Ο Σύλλογός μας, ανταποκρίθηκε και στο αίτημα του τότε Προέδρου του χωριού μας, Κώστα Σωφρονά για οικονομική βοήθεια προς κάλυψη εξόδων ευπρεπισμού των κοινόχρηστων χώρων του χωριού με το συμβολικό ποσό των 100 ευρώ, διότι ο Δήμος Μεγαλόπολης αδυνατούσε να ανταποκριθεί. 34. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ α) Από το 2002 δημιουργήσαμε, την ιστοσελίδα (www.akovos.gr) για την προβολή και παρουσίαση στο διαδίκτυο ιστορικής ύλης, βιβλίων,άρθρων για τον Άκοβο και που αποτελεί κύρια πηγή ενημέρωσης και προβολής του Ακόβου παγκοσμίως. Η ιστοσελίδα εχει βίντεο από την γιορτή της επετείου της Δραμπάλας και εμπλουτιστεί με πρωτοποριακές εφαρμογές όπως η εφαρμογή τρισδιάστατων γραφικών, βιντεο με την Εορτή της Μάχης της Δραμπάλας, τον διαδραστικό χάρτη Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων για τα αξιοθέατα και τα ιστορικά μνημεία του Ακόβου,αλλά και βίντεο από τις εκδηλώσεις ιστορικών αναπαραστάσεων που έχουν γίνει στο χωριό κατά την Επέτειο εορτασμού της Μάχης της Δραμπάλας. β) Το 2020 δημιουργήσαμε ιστοσελίδα στην οποία ανακοινώνουμε την αλληλογραφία του Συλλόγου μας για να γίνονται γνωστές οι ενεργειές μας σε κάθε ενδιαφερόμενο https://akovitesathinas. blogspot.com. γ) Επίσης το 2020 δημιουργήσαμε ιστοσελίδα εικονικής περιήγησης 3600 μοιρών στον Άκοβο, όπου ο επισκέπτης θα περιηγείται εικονικά στο Άκοβο και σε πολλά μέρη του.. http://akovos.gr/ publications/eikonikiperiigisiAkovos.html. Η

AKOBITIKA NEA | 105

σελίδα αυτή θα εμπλουτίζεται συνεχώς. δ) Στο ιστολόγιο «φωτογραφικό αρχείο Ακόβου» που δημιουργήσαμε ανακοινώνονται παλιές ιστορικές φωτογραφίες του Ακόβου και των ανθρώπων του http://akovosphotoarchive.blogspot.com 35. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΥΣΚΕΥΗΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ Έχουμε επισημάνει επανειλημμένως,στον Δήμο Μεγαλόπολης την ανάγκη τοποθέτησης,συστήματος συναγερμού στα αγάλματα που στήθηκαν στον Άκοβο και ειδικότερα σ’αυτό της Δραμπάλας. Ο Δήμος Μεγαλόπολης μας υποσχέθηκε ότι θα λύσει το θέμα. 36. ΕΚΔΟΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΚΟΒΟ Η αναγγελθείσα παλαιότερα έκδοση βιβλίου από τον Συλλογό μας για τον Άκοβο και τους ανθρώπους του, ματαιώνεται επειδή δεν εξασφαλίστηκε η χρηματοδότησή του. 37. ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΟΝ ΑΚΟΒΟ Με πρόταση και συντονισμό που αμέσως υιοτετήθηκε από το Δ.Σ., του Γιάννη Λάσκαρη, περιηγητή-προσκυνητή του Άκοβου Γραμματέα του Δημοτικού Συμβουλίου και Δημοτικού Συμβούλου Μεσσήνης, διοργανώθηκε για πρώτη φορά από τον Σύλλογό μας,έκθεση βιβλίου στον Άκοβο. Παρουσιάστηκε από τον Αρκάδα δημοσιογράφο Γιάννη Παρασκευόπουλο με συντονιστή τον φιλοακοβίτη Γιάννη Λάσκαρη, το βιβλίο «Η ΧΑΜΕΝΗ ΚΟΡΗ», της Μαίρης Κολοβού (Πρόεδρο του Συλλόγου «Η ΛΕΠΤΙΝΙΩΤΙΚΗ ΡΟΥΓΑ»). Η έκθεση έγινε στο παλιό καφενείο «ΦΩΤΑΚΟΣ» που μας παραχώρησε ο γιατρός Γιώργος Σωφρονάς. Ήταν μια εξαίρετη βραδυά,πρωτόγνωρη για τον Άκοβο και με μεγάλη συμμετοχή. Τα βιβλία που επωλήθησαν στην εκδήλωση ήταν προσφορά της «Λέσχης Ανάγνωσης και Διάδοσης Βιβλίου Μεσσήνης», μελών και φίλων του Συλλόγου μας. 38. Έγινα παραστάσεις από μέλη του ΔΣ.: α) Στον Αντιπρόεδρο της Βουλής Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλο και παραδόθηκαν δύο μελέτες του Συλλόγου που αφορούσαν στην εγκατάσταση πινακίδων ιστορικής ενημέρωσης καθώς και δράσεις που απαιτούνται ενόψει του εορτασμού το 2021 για τα 200 χρόνια από την επανάσταση, β) Στον Υφυπουργό Εξωτερικων Κωνσταντίνο Βλάσση όπου και εκεί παραδόθηκαν οι ίδιοι φάκελλοι και του ζητήθηκε η παρεμβασή του για επίλυσή τους, γ) Στην Περιφέρεια Πελοποννήσου και Δήμο Μεγαλόπολης με όλους τους Ακοβίτικους φορείς για θέματα που αφορούν το χωριό μας. 39. Δημιουργία λογοτύπου για τον Άκοβο για τα 106 | AKOBITIKA NEA

200 χρόνια από την επανάσταση του 1821 (βλέπε σελίδα 8). 40. Εκδήλωση ιστορικής μνήμης για τον Γέρο του Μοριά με τον Σύλλογο Αρκάδων Ηλιούπολης και με ομιλητή τον ιστορικό ερευνητή Γεώργιο Μπραχαλιά. 41. Υποβολή ολοκληρωμένης πρότασης στην επιτροπή «Ελλάδα 2021» για να συμπεριληφθεί ο Άκοβος και οι Μάχες της Δραμπάλας και Ακόβου, στους εορτασμούς του 2021. 42. Ενέργειες με όλους τους φορείς του χωρίου για την ανέργεση μνημείου Εθνικής Αντίστασης, περιόδου 1941 - 1944. Πολύ σύντομα θα αρχίσου οι εργασίες. 43. Σύνταξη μελέτης που υποβλήθηκε αρμοδίως για την δημιουργία περιπατιτικών μονοπατιών με προορισμό τιν Άκοβο. 44. Έγιναν συναντήσεις Ακοβιτών και φίλων: α) Στην Πλατεία Θεάτρου με μουσική β) στα Κάτω Πατήσια με τον Γιάννη Λεμπέση γ) στην Πλάκα με την Νάντια Καραγιάννη 45. Συμμετοχή του προέδρου του Συλλόγου μας Δημήτρη Χριστόπουλου, στην επιτροπή Δήμου Μεγαλόπολης για επικείμενο τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. ΙV. ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Σήμερα ο Σύλλογός μας για να συνεχιστεί η ανοδική πορεία του, πρέπει να πλαισιώνεται-στελεχώνεται από άτομα με όρεξη, μεράκι και αγάπη για τον Άκοβο που όλοι έχουμε. Οι νεώτεροι καλούνται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, με τις ιδέες τους και τη βοήθεια της τεχνολογίας που κατέχουν, μαζί με την εμπειρία των παλαιοτέρων για ένα νέο ξεκίνημα. ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα (8-2-21) μετά τις παραιτήσεις του Παναγιώτη Γ. Μπένου και της Αναστασοπούλου Παναγιώτας). 1. Χριστόπουλος Π. Δημήτρης - Πρόεδρος 2. Τζιαμουράνης Π. Βασίλης - Αντιπρόεδρος 3. Καίσαρη Ι. Μαρία - Γενική Γραμματέας 4. Πουλόπουλος Χ. Κώστας - Ταμίας 5. Μενούνος Κ. Γιώργος - Ειδικός Γραμματέας 6. Σταθοπούλου Π. Κατερίνα - Έφορος 7. Σωφρονάς Ν. Αντώνης - Μέλος 8. Πολυχρονόπουλος κ. Παναγιώτης - Μέλος 9. Πουλόπουλος Κ. Παναγιώτης - Μέλος