Quellen / Literatur

alander ➝allander aalääne ( aagläänt  ) anlehnen : I bì ìm Rùgge sò mied,  i mues aalääne ( U ) aalänge ( aaglängt  ) anfassen, berühren : I ha dr Hùnd  wèllen aalänge, aber är hèt mi bìsse ( U )  ; Läng  mi nìt aa  ! ( U )  ; *woo ö ` pper d Hutt aalängt <  veraltend  > in jeder Beziehung : I bìn e Baasler woo mi  d Hutt aalängt ( U ) Aalass ➝Aalòss aalässlìg ( Präp  )  anlässlich : Mìr hänn aalässlìg dr  lètschte Sìtzig fèschtgstèllt, ass mr drei Sache z klääre hänn ( T ) Aalauff ( m, -lö ` i= )  Anlauf : Ooni Aalau= kan i nìt  ü `ber die Hü ` ü `rde gùmpe ( U )  ; Nìmm nòmòll en 

Aalau= ùnd bròbiers  ! ( U ) Albdraum ( m,-drö ` im  )Albtraum :Dää Albdraum ìsch zùm Glü `gg verbii ( Fz ) albe ( Adv  ) jeweils, manchmal, gewöhnlich : Z Baasel  aa mim Rii. Mìr gùmpen albe drii ( Ff  )  ; ➝als1 , 

➝amigs, ➝amme Albi ( m  ; Name  ) Albert : Du säisch es Albi, jètz miemer die bèschti Siten uusekeere ( Tn) alee ( Interj  )  vorwärts! : Mached bìtz vòòrwäärts –  alee  ! ( U )  ; *alee hòpp ( verstärkend  )  vorwärts! :

Alee hòpp, an d Aarbet ( Ti ) aaleege ( aaglèggt  ) 1. sìch sich anziehen : I gang mì  jètz gò aaleege ( Tq  )  ; *sìch anderscht aaleege sich umziehen: Du wòttsch dì sìcher zèèrscht anderscht aaleege ( Ti ). 2. etw anziehen : Muesch e Kappe aaleege ( U ). 3. anlegen, festmachen : D Schì= dien  am Haafe aaleege ( U ) Aaleegi ( f, Aleegene  ) Kleidung, Art und Gesamtheit der Bekleidung : Schòrsch, lueg mòll dini Aaleegi  aa, die hèt jò ü ` ü `berall Lö `cher ùnd Flìgge ( U ) Algèèrier ( m, -  ), Algèèriere ( f, -  )/Algèèrierin ( f, -ne  )

Algerier, Algerierin : Sini Frau ìsch Algèèrierin ( If ) Äälì ( n, -  ) <  veraltend  > ( kindliche) Liebkosung,Wangean-Wange-Legen : Si hèt e gläi Äälì vòn em griegt  ( U ) aaliege ( aaglooge  ) anlügen : Muesch mi jètze nìt aaliege ( U ) Alkòhool ( m,oPl  )Alkohol : Ùnd schliesslig wäiss schò jeede Zwäärg : Dr Alkòhool ìsch Dö `ifels wäärgg  !  ( Fb ) all ( Indefinitpron  )  alle, jede ( bei Zeitangaben) : D 

Granggeschwèschter hèt all halb Stùnd s Fieber  gmässe ( Tl ) allander ( indekl Pron  ) jede/ jeder/ jedes zweite: I  bì ìm Milidäär bi den Aargauer iidäilt gsìì, ùnd  die hänn ussgrächned allander Jòòr genau ü `ber  d Faasnacht e Schiesskùùrs abghalte ( V ) – auch  alander allbòtt ( Adv  ) alle Augenblicke, immer wieder : I ha allbòtt kalti Fiess ìm Wìnter ( U )  ; ➝allibòtt allergattig ( Indefinitpron  ; indekl  )  allerlei, verschiedenerlei : Es hèt allergattig Sùmpfgreeser ghaa,  ùnd me hèt die schöönschte Mö `lch kö `nne fange  ( Vm ) – auch allergattigs allergattigs ➝allergattig allersits ( Adv  ) allerseits : I wü `nsch allersits e schööne Daag ( If ) alles ( Indefinitpron  ; unbest Zahlwort  )  alles : Jètz  ìsch dòch nò alles guet uusekoo ( U )  ; *allem aa nach allem zu schliessen, anscheinend : Du muesch,  wien iichs gsee, allem aa Näärve wien e Drootsäil  haa ( V ) allewiil ( Adv  ) immer, stets : S ìsch schò allewiil so  gsìì ( U )  ; E Zùùgfäärtlì mìt dr Dütsche Baan ìsch  allewiil lùschtig ( If )  ; ➝allewiile allewiile ( Adv  ) immer, stets : Er ìsch siim Brueff nò  allewiile noochegange ( Zm)  ; ➝allewiil allgemäin allgemein : I hò=, es sig die allgemäini 

Aasìcht ( Ps ) alli ( Indefinitpron  ; Dat : allne/alle  ) alle : Mr hänn  alli emool e schlächte Daag ( Ti ) allibòtt ( Adv  ) alle Augenblicke, immer wieder : Was du  mìr verzèllsch, ìsch allibòtt saumäässig ü `ber drììbe ( Tc )  ; ➝allbòtt Allschwiil ( n  ; Name  ) Allschwil, Baselbieter Gemeinde unmittelbar südwestlich von Basel : Dasch äine, wò  nòch em Banndaag z Allschwiil hèt wèlle vòm 

Dreimeeterbrätt aabebrü `nzlen ùnd drbii ussgrùtscht ìsch ( W ) allwä, allwää ➝allwääg, allwäg allwääg, allwäg ( Adv  ) 1. vermutlich, wahrscheinlich :

I ha allwäg schlìmm ussgsee ( Zm) – auch allwä,  allwää.  2. sicher nicht, auf keinen Fall : Dä jùng 

Schnùùderi mues jètz allwääg sìtzen ìm Dram  ( U )  ; Jä das saag i jètz dììr allwäg, han i Dùùbel 

aagschrììben ù= dr Stììrn  ? ( If ) – auch allwä, allwää  ; *jò allwäg! nein!, sicherlich nicht! ( als Gegenbehauptung) : D Wèttstäibrùgg ìsch hü ` tt gspèèrt.  – Jo allwäg  ! ( K  ) aaloo ( aagloo  ) 1. anlassen, anwerfen : Muesch dr Mòtòòr aaloo ( U ). 2. in Betrieb lassen, brennen lassen :

An ere rooten Ample sòtt me dr Mòtòòr nìt aaloo,  sòndern abstèlle ( U )  ; Sö `lli s Liecht aaloo  ? ( K  ) Aalòss ( m, -lö ` ss  ) Anlass, Veranstaltung : Mììr frö ` ien  ùns ù= dr näggschti Aalòss, wò mììr ùns wäärde  see ( Fz ) – auch Aalass Alpe ( Pl  ; Name  ) Alpen : Fùùrt mìt den Alpe – freji 

Sìcht ù= s Mìttelmèèr  ! ( Ip)

als1

( Adv  ) jeweils, früher jeweils, gewöhnlich : Es ìsch  e ganz äigeni Stìmmig gsìì, wènn i als eläi ìm 

Vòòr huus gsìì bì ( Ze)  ; ➝albe, ➝amigs, ➝amme  ;  *als wie immer, ständig : Ùnd du wììrsch als wie  dìgger ( Tä) als 2 ( Konjunktion  ) als, wie : Är ìsch jü `nger als iich  ( Tu) – auch as alsfùùrt ( Adv  )<  veraltend  >immerfort, ständig : Kaasch s Lääben äinewääg nìt gniesse,wìlls alsfùùrt häisst :

Fü `r daas muesch biesse ( Ff  ) alsò ( Adv  ) also : Alsò jètz ü `berdriibe Sì nìt  ! ( Td) –  informell auch asò Alt ( m,  -e  ) 1. <  salopp  >  Vater : Doo seesch dr Alt, wènn dr Gläi aaluegsch ( U ). 2. <  salopp  >  Ehemann : Wie alt ìsch ö `ire Alt  ? ( If ). 3. <  salopp, veraltend  > Chef, Patron : Do ìsch dr Alt gange ùnd  hèt mìt eme Drìtt s ganz Gstèll wììder zämmegschlaage ( Tw ). 4. <  salopp, veraltet  > Hauptmann :

«  Sìì sìnn vò Baasel  ?  » – frògt en dr Alt. «  Jäwòll, 

Hèèr Hauptmaa  !  » ( V ) alt ( èlter, èltscht  ) alt : I bì schliesslìg alt gnue ( Tä)  ; *alti Gaarde <  folkloristisch  >  Seniorenabteilung einer Fasnachtsclique : Fü `r alli, wò mäine, die alti 

Gaarde wùùrd nùr su=e amene Bùmmel – ììr  hänn rächt ( Fz )  ; *en alte Huet aagoo nichts angehen : Das goot dòch dää en alte Huet aa ( Pw )  ; *käi alte Huet <  veraltend  >  nichts : Ìr Lääbe gìlt  ene käi alte Huet ( Pa )  ; *ö ` ppis ìsch en alte Huet etw ist altbekannt : Das Theema ìsch en alte Huet  ( Iz ) altbache altbacken : Das ìsch en altbachene Bruuch  ( U )  ; ➝altbächelìg altbächelìg leicht altbacken : Das Gläid wììrggt rächt  altbächelìg ( U )  ; ➝altbache alte ( galted  ) altern, alt werden : S goot em guet, är  hèt äifach rächt galted ( K  )  ; ➝altere

Alte1

( Pl  ) 1. alte Leute : D Ìntòleranz vò den Alten  ìsch verständlìg ( Tc ). 2. <  salopp  > Eltern : Dasch  wììder thüpisch die Alte ( Tl ) Alte 2 ( m, -  ) 1. <  salopp  ; Jugendspr  > Kumpel, Freund,

Alter ( Anrede) : Alte, was lau=t hü `tt  ? ( U ). 2. ( aus 

Adj alt +Subst  ) *das ìsch en Alte das ist ein alter

Witz/das ist ein alter Hut, etw ist altbekannt : S Gulö ` ö `r vò dr Sèsõ – das ìsch zwòòr en Alte, wììrd  allewiil nò ìn de Bruundöön ghalte  ! ( Zz ) Alter ( n, -  ) Alter : Bemèèrggenswäärt ìsch s Alter vò  de Kandidaate ( Rb ) altere ( galtered  ) altern, alt werden : Lägg, hèt die galtered, dò seet jò ìri Mueter nò bèsser uss ( Im )  ; ➝alte Altfrangg ( m,  -e  ) <  folkloristisch  >  traditionelle Fasnachtsfigur ( alter Mann, meist mit Dreispitz auf dem Kopf) : Mi Noochber macht als Altfrangg  bìme Schissdräggzü ` ü `glì mìt ( U ) Alti ( f,  -e  ) 1. <  derb  >  Mutter : Mini Alti ìsch viil z  sträng ( K  ). 2. <  derb  > Ehefrau, Freundin : Hèsch 

Zò= mìt dr Alte  ? ( U ). 3. Tiermutter : Si suugen an  de Zìtze vò dr Alte ( K  ) Altjòòroobe ( m, -ööbe  )  Silvester : Am Altjòòroobe  stigt e brächtig Füürwäärgg, ùm s nö `ie Jòòr z begriesse ( U ) altjü ` mpferlìg altjüngferlich : Die  altjü `mpferlìgi 

Schacht le, die ( U ) altmöödig <  veraltend  > altmodisch : Das ìsch en altmöödigs Gòschdüüm ( U )  ; ➝altmoodisch altmoodisch altmodisch : Du hèsch rächt, i bì z altmoodisch ( T )  ; ➝altmöödig aaluege ( aagluegt  )  anschauen, betrachten : I bì ìm 

Zòl li gò d Èlèfanten aaluege ( U ) Alumiiniùmdalbe ( f, oPl  ) <  veraltet, scherzhaft  > 

Bach lettenquartier, Paulusquartier : Är woont ìn dr 

Alumiiniùmdalbe ( U ) aalütte ( aaglü ` tte  ; mit Dat  )  anrufen : Muesch ìm 

Ùngg le Franz nò aalütte ( Tr) am… nooche ( Präp mit Dat+Subst  ) am… entlang :

Am Thuunersee nooche ìschs bsùnders brächtig  gsìì ( V )

am ( Präp+Art m/n Dat  ) 1. am, an dem : I ha mr dr 

Kòpf am Stuelbäi aagschlaage ( Ta). 2. um : Ùnd  so hämmer ùns am Èlfi drò=e ( Fz ) aamache ( aagmacht  ) 1. befestigen : Mach das Bìld an  d Wand aa ( U ). 2. bereiten : S Ässen ìsch fèèrtig,  muesch nùmme nò dr Salaat aamache ( K  )  ; Zòpfdäigg wììrd mìt Mìlch aagmacht ( K  ). 3. anzünden, einschalten : S Liecht aamache ( U ). 4. anregen, animieren : Die Kieche hänn mi so aagmacht, i ha  grad drei Stü ` gg gnoo ( K  ). 5. ( herausfordernd) ansprechen und dabei ( sexuelles) Interesse zeigen : Ich  gang gò die Frau aamache ( U ). 6. jdn behelligen, belästigen : Schäisse, jètz han i dì grad wèlle dùmm aamache ( If ) aamächelìg appetitlich,attraktiv,verlockend : Das Waartzìmmer hèt käi aamächelìgi Atmòsfääre ( Tc ) Aamäise ( f, -  ) Ameise : Ich ha nüt gègen Aamäise ( If ) aamälde ( aagmälded/aagmòlde  ) anmelden : Dä Maa hèt sìch delefoonisch aagmäälded ùnd ìsch kùùrz drùfaaben ù=daucht ( Tö ) amänd ( Adv  ) vielleicht, möglicherweise, etwa, zu guter

Letzt : Das ìsch amänd dòch nò guet glò=e ( U ) –  auch emänd Amboos ( m, Amböös  ) 1. Amboss : Dr Schmììd scha=t  ù= em Amboos ( U ) – auch Ambòss. 2. <  veraltet  > 

Hintern : E baar Minute spööter hänn dr Dìgg ùnd dr Schòòrsch dr Amboos vòll griegt ( V ) – auch 

Ambòss Ambòss ➝Amboos Ambulanz ( f, -e  ) Krankenwagen, Ambulanz : Wènn d 

Ambulanz dùrch d Stadt faart, duet si hòòrne ( U ) ame1, amene ( Präp+unbest Art  ) an einem : Ùnd du,  du sìtzisch ame Dìsch ( Fz )  ; Dr Mòòrgeschträich  ìsch amene Määntig ( U ) – auch aneme

ame2 ➝amme Aamelòppe ➝Ammelòppe amene ➝ame1, amene Amèèrika ( n  ; Name  ) Amerika (Kontinent oder USA) :

Stèll dìr vòòr, me hätti ìm Grìschtò= Kòlùmbùs  sällmòll gsäit, ass äär Amèèrika nìt entdègge  dö ` ö `rfi, wìll s Gäld fääli ( Td)  ; Hü `tte hèt s Baaseldütsch sèèr viil Wö ` ö `rter us Amèèrika ( U ) Amerikaaner ( m, -  ), Amerikaanere ( f, -  )/Amerikaanerin ( f, -ne  ) Amerikaner, Amerikanerin : Gròsmuet er : Amerikaanere, aber ù=gwachsen ìn Lu zäärn 

( If )  ; S kö `nnt en Ängländer òder au en Amerikaaner sii ( Ta) amerikaanisch amerikanisch ( den Kontinent oder die

USA betre=end, von dort stammend) : Biisoon sìnn  nòrdamerikaanischi Wìldrìnder ( K  )  ; Zùm Bi -  spill suecht dì amerikaanischi Fìlmschauspììlerin

Dschuulia Ròberts e Zìmmer ìm Gläibaasel ( Rb ) aamietig <  veraltet  > angenehm, nett, sympathisch: Das

Lòkaal ìsch äigendlìg ganz aamietig ( U ) amigs ( Adv  ) jeweils, gewöhnlich, manchmal : I gang  ìm Sùmmer amigs ìn Zììrkùs ( U )  ; ➝albe, ➝als1 ,  ➝amme amme ( Adv  ) jeweils, manchmal, gewöhnlich : Ù= em 

Wääg ìn si Stammbäiz ìsch er amme d Freiestrooss dùrabbùmmled ( Zm) – auch ame  ; ➝albe,  ➝als1 , ➝amigs Ammediislì ( n,  -  ; aus frz  manche en amadi, best.  kurzer Ärmel  ) ( gestrickter) Pulswärmer : Sì hèt mr 

Ammediislì gstrìggt ( U ) ämmel, ämel ( Adv  ) jedenfalls : Wo hèsch sì häär  ? – 

Ämmel nìt gstoole ( Zm) Ammelètte ➝Òmmelètte Ammelòppe ( m, -  ; aus frz envelope  ) <  veraltet  > Briefumschlag : Wènn wùùrds Ììne basse, mi Ammelòppe z empfange  ? ( Ts  ) – auch Aamelòppe, Ãwelòppe ( veraltet  ) aamoole ( aagmoolt  ) 1. bemalen, anstreichen : I due  mi Wèllò aamoole ( U ). 2. <  abwertend  > schminken : Wie hèt dènn die sìch aagmoolt  ? Seet us, als  mö `cht si ö `pper gò verschrègge ( K  ) Ampele ➝Ample Ample ( f, -  ) ( Verkehrs-) Ampel : An ere rooten Ample  sö `tt me dr Mòtòòr abstèlle ( U ) – auch Ampele Amsle ( f,  -  ) 1. Amsel : D Amsle hèt schò wììder e 

Wùùrm zem Drägg usszooge ( U ). 2. <  veraltet,  abwertend  > Prostituierte : Männer mache grùndsätzlìg nie s Rìchtige. Du bìsch jò schò mìt eren 

Amsle ü `berfòòrdered ( Im ) Amt ( n, Ämter  ) Amt : S Amt fü `r Ùmwält hèt gmässen ùnd thèschted ( Fb ) Ämtlì ( n, -  ) Aufgabe in Verein, Kommission, Gemeinschaft etc : Schaad, dass em die Zü ` ü `rcherbuude,  woon är scha=t, käi Zit mè lòsst, das Ämtlì witerzfiere ( Fz )

amüsiere, sìch ( amüsiert  ) sich amüsieren : Mues mi  näbem Scha=e au e bìtz amüsiere ( If ) an ( Präp  ) an : S ìsch e Hèèr an dr Dü ` ü ` re ( Ta) – auch  a  ; *an ö ` pperem sii jdn ho=nungsvoll mit Bitten bedrängen : Jètz ìsch sì schò wìder an mìr wäge däm 

Veräinsdrä=e ( K  )  ; *s ìsch an ö ` pperem jd ist an der Reihe : Jètz ìsch s dèfinitiv an ììm, wie die Sach  ussgoot ( K  ) aanää ( aagnoo  ) annehmen : Ich nìmm aa, du bìsch  ìm Bìld ü ` ü `ber die Vòòrkòmmnìs ( Tc ) aanaagle ( aagnaagled  ) festnageln : Das Bìld sö ` tt men  aanaagle  ( U )  ; S Lòòrlì ìsch ù= em Baarhògger  gsässe, aagnaagled, wie wènns zwäi Dònne  schwäär gsì wäär ( Zg) anäimfùùrt ( Adv  ) <  veraltend  >  immerzu, ununterbrochen : S Kìnd hèt anäimfùùrt ghüült, wèlls esò 

Häimwee ghaa hèt ( U ) – auch ìnäimfùùrt Änd ( n, -  ) Ende, Schluss, Lebensende, Tod : Das wäär s 

Änd vò minere Karriere ( Ti )  ; ➝Ändi ander/andere/anderi ( n  ), ander/anderi ( f  ), ander/ anderi ( m  ) ( Indefinitpron  ) anderes, andere, anderer : Dä ìsch viil nätter als dr ander ( Tr)  ; Es gìt käi  anderi Frau ìn miim Lääbe ( Ti )  ; S andere Kìnd  hèt miese dehäim bliibe ( K  )  ; *anderi Auge mache staunen : Wènn du wü `sstisch, was ich wäiss,  wùrdsch anderi Auge mache  ( U )  ; *en anders

Luege sii etw anderes sein; anders aussehen : Das  ìsch dènn en anders Luege gsìì, wò sì gmèèrggt  hänn, wäär mi Mueter ìsch ( U ) anders ➝anderscht andersch ➝anderscht anderscht ( Adv  ) 1. anders : Aber das ka mè dòch au  anderscht saage ( Tf) – auch anders, andersch.  2. <  Jugendspr  > sehr, total, brutal : Das ìsch anderscht gäil  ! ( If )  ; Das schmèggt jò anderscht  gruusig  ! ( If ) – auch anders, andersch anderthalb ( Bruchzahl  ) eineinhalb, anderthalb : Baukö `schte vò anderthalb Milioone Frangge ( Rb ) –  auch äinehalb ändgü ` ltig endgültig : Dr Dùùrchbrùch bì dr Kasäärnen aabe zùm Rii kùnnt ändgü `ltig nìt zstand ( Rb ) Ändi ( n, -  ) Ende, gegen Ende, am Ende : Do sìmmer  schò fascht am Ändi aaglangt gsìì ( Fz )  ; D Süschèsìtzig hèt Ändi Sèptämber stattgfùnde ( Zm)  ; ➝Änd, ➝änds Andi 1 ( f/n  ; Name  )  Andrea : D Andi ìsch ùnseri 

Frü `n din ( K  )

Andi 2

( m  ; Name  ) Andrea, Andreas : Dr Andi kùnnt  au ìn s Kinò ( U ) Andiifi ( m, -  ) Endivien : Andiifi-Salaat ìsch kö `schtlìg  ( U ) – auch Antiifi änds gegen Ende, Ende : Änds Wìnter ìsch dö ` ö `rt oobe  alle Schnee ewägg ( V )  ; ➝Ändi ändsalleränds ( Adv  ) <  veraltet  > zuallerletzt, schliesslich : Ùnd ändsalleränds mien dòch au d Groossbaasler baraad sii fü `r s grooss Fèscht ( Th) Ändspììl ( n, -  ) Endspiel : S gìt e haarts Ändspììl ìn 

Room ( If ) Ändstazioon ( f, -e  ) Endstation : Mr sìnn an d Ändstazioon vòm Drämmlì zäpft ( Vm ) Ändsträich ( m,  -  ) letzter Trommelstreich, Ende der

Fasnacht : D Jääger hänn noohäär nò witer gässled,  bìs mìr dènn vòr em Hòtel Baasel dr Ändsträich  ghaa hänn ( Fz )

ane ➝anno aane1 ( gaant  )  ahnen : Mr hänn gaant, es bruucht  schòn e Wìlle, die Gliggekasse z fü `lle ( Fz )

aane2

( Adv  ; meist mit zweitem Adv oder Präp verbunden  ) hin, her : I ha gaar nìt gwü `sst, wo den  aane bìsch ( Ta)  ; Du hättsch nìt dö ` ö `rfe do aanekoo ( Ti )  ; I gedrau mi nìt z nooch an s Zìmmer  aane ( Tg ) ääne ( Adv  ) jenseits, drüben : Äänen am Rii ìsch s Gläibaasel ( wènn men ìm Groossbaasel ìsch  ) ( U ) aanebrìnge ( aanebròcht  ) 1. hinbringen, herbringen :

I kaan ene dr Angge schò aanebrìnge ( U ). 2. zustande bringen : Jètz hämmer wììder e Hammer  aanebròcht ( Fz  ) äänedraa ( Adv  ) jenseits, jenseits davon : Nùmme grad dr Rii ruscht äänedraa ( Pb  ) aanedue ( aanedoo  ) hinbringen, hinlegen, hinstellen :

Wo hèsch dr Kò=er aanedoo  ? ( Te) äänedùùre ( Adv  ) jenseits/drüben hindurch : Stoosch  ìm Gässlì, äänedùùre gseesch dùr d Nacht d Ladäärne ( Pb  ) aaneflèxe ( aanegflèxt  ) <  neu, salopp  > sich entspannen, rumhängen, abhängen : Kùmm, mr flèxe nö ` imen aane ùnd drìnggen e Bier ( U ) aanegoo ( aanegange  ) hingehen : Ùnd woo bìttè ìsch  sì dènn aanegange  ? ( If )