Mock ruins -/+ by Christos Montse

mock ruins

-/+

4 κήποι στο ημιτελές σώμα της Αθήνας

Μοντσενίγος Χρήστος Σκευάκη Ελένη-Μαρία

Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος επιβλέπων

Παναγιώτης Τουρνικιώτης επιβλέπων

Ιούλιος ‘17

i n d e x

ΕΙΣΑΓΩΓΗ . . . . . . . . . . . . . . . . σελ 10 - 33

ΓΕΡΑΝΙΟΥ & ΠΕΙΡΑΙΩΣ . . . . . . . . . . . . . . σελ 36 - 53

ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ & ΠΕΙΡΑΙΩΣ . . . . . . . . . . . . . . σελ 56 - 75

ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ & ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ . . . . . . σελ 95 - 78

ΠΛΑΤΑΙΩΝ & ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ . . . . . . . . . . . . . . . σελ 98 - 111

παρούσα διπλωματική επιχείρησε να διατυπώσει τον εαυτό της ως μια άσκηση παραλλαγής σε έναν κανόνα. Ο κανόνας αποτελεί φυσικά αποκύημα της φαντασίας μας. Αντί να αναφερόμαστε σε αυτόν ως υπόθεση εργασίας, προσδίδοντας του χαρακτηριστικά εργαστηριακού πειράματος, προτιμήσαμε να του αναγνωρίζουμε την ασάφεια προσωπικών φαντασιώσεων και μιας πρόθεσης προς το μέλλον. Το μέλλον του κέντρου της Αθήνας και — γιατί όχι; — των περισσότερων πόλεων που μπορεί να μοιράζονται με την Αθήνα συμπτώματα παρόμοια. Ενδεχομένως τη στιγμή της υλοποίησης να καταφέρναμε να αποδείξουμε πως οι παράμετροι της άσκησης όπως τους ορίσαμε ήταν αρκετοί για να μας μεταφέρουν από την φαντασίωση στην πράξη. Αντικείμενο μελέτης αποτελούν τέσσερα υφιστάμενα κτίσματα του κέντρου της Αθήνας, συγκεντρωμένα στην ευρύτερη περιοχή Μεταξουργείου-Κεραμεικού —όπως ορίζεται στην περίπτωση μας από τους άξονες της ιεράς οδού, της οδού Πειραιώς, της Αγ. Κωνσταντίνου και της Αχιλλέως μέχρι την εκβολή τους στην πλατεία Καραϊσκάκη— και το σενάριο μετατροπής τους σε κήπους καθ’ ύψος. Κοινή αφετηρία και για τις τέσσερις δομές αποτελεί η ημιτελής τους κατάσταση. Μη έχοντας σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ολοκληρωθεί, τα τέσσερα κτίσματα επιλέγονται μέσω μιας ορισμένης διαδικασίας εκλογής από ένα ευρύτερο σύνολο καταγεγραμμένων κατασκευών που σαν κοινό τους στοιχείο, μετέχουν όλα σε μια κατάσταση εκκρεμότητας. Το πείραμα θέλησε, μέσω της διεξαγωγής του, να καταδείξει πως μια μετέωρη συνθήκη μπορεί να περιεργάζεται σενάρια δυναμικής έκφρασης. Αν και φαινομενικά ανενεργά,

τα κτίσματα παρουσιάζουν μέσω της εγγύτητας και της κοινής τους κατάστασης χαρακτηριστικά ενός δυνητικού συσσωματώματος. Λόγω της ανωνυμίας και της κλίμακάς τους —μιας και τα περισσότερα είναι προϊόντα της οικοδομικής έκρηξης των δεκαετιών του 60 και 70 και επομένως σχεδόν αποκλειστικά ιδιωτικά— δεν μπορούμε να ισχυριστούμε για κανένα πως φέρει από μόνο του τους καρπούς μιας νέας άνθησης. Προσθετικά όμως, συστήνουν ένα αυθαίρετο κοινό έδαφος, πρόσφορο σε δυνατότητες που ζητά δομή γεωμετρική και βαθμούς ελευθερίας. Η πρόταση για τα τέσσερα κτίσματα είναι ενδεικτική. Επιχειρεί να διατυπώσει γενικές περιπτώσεις-πρότυπα. Δεν επιχειρεί, όμως, να συστήσει μια τυπολογία καθώς πέραν του κοινού στοιχείου της κατασκευής από οπλισμένο σκυρόδεμα, δεν φαίνεται να προκύπτει, μέσα από αυτή εδώ την εργασία, η ποικιλομορφία και οι διακυμάνσεις που θα καθιστούσαν κάτι τέτοιο σαφές. Η κατά αύξοντα ρυθμό συνολική επιφάνεια και το κλιμακούμενο μέγεθος των κτισμάτων που επιλέχθηκαν αποτέλεσε αφετηριακή συνθήκη καθώς επέτρεψε μια παλινδρομική κίνηση από το μικρότερο στο μεγαλύτερο. Η τελευταία, σε κάθε της επανάληψη, έκανε τις προτάσεις μας πλουσιότερες. Οι τέσσερις κήποι μας, υβριδικές δομές μεταξύ πόλης και φύσης, συλλειτουργούν και συναθροίζονται ως κλιμακούμενα επεισόδιο μέσα στην πόλη. Ημερολόγιο Οδός Μπουμπουλίνας Η ημιτελής οικοδομή του αριθμού 38 γίνεται σταθερό κάδρο στις συναθροίσεις δύο φοιτητών αρχιτεκτονικής και φόντο του τελευταίο χώρου εργασίας που η σχολή τους παραχωρεί. Η όψη του γιαπιού της Μπουμπουλίνας χάσκει σε απόσταση αφής επιτρέποντας —ή εκβιάζοντας;— την εισχώρηση σε βάθη ιδιωτικά. Μια ανεκπλήρωτη ιδιωτικότητα, ξεχειλωμένη κλειδαρότρυπα, τοίχοι και γυμνά πατώματα. Με συνέπεια βαφτίζουν κάθε αναβολή του τέλους των σπουδών έσχατη μέχρι να συμφωνήσουν στην επόμενη. Στο βάθος το γιαπί.

Τεκμηρίωση/Έρευνα Κτιριακό απόθεμα Λέξη κλειδί στη συζήτηση γύρω από την Αθήνα. Τυπικά όρος ομπρέλα κάτω από τον οποίο μπορούν να χωρέσουν κάθε είδους ανενεργά κελύφη αν και τις περισσότερες φορές την εν λόγω συζήτηση μονοπωλούν κτίσματα “Γαργαντούες”, μεγάλα αστικά ναυάγια στην Αθηναϊκή θάλασσα που φέρουν την υπόσχεση θησαυρών αστικής ταυτότητας —για λόγους συντομίας παραπέμπουμε απλά στις περιπτώσεις του Μινιόν της Πατησίων και του Πύργου του Πειραιά. Για τις ανάγκες της διατύπωσης του κανόνα μας, ημιτελείς οικοδομές σαν εκείνη της οδού Μπουμπουλίνας αποδείχτηκαν πολύ περισσότερο χρήσιμες. Έστω γιαπί: Η εμφάνιση ενός λεπτεπίλεπτου σκελετού από οπλισμένο σκυρόδεμα, μπορεί να γίνει επικίνδυνα ερεθιστική για έναν αρχιτέκτονα. Από τη μία, του επιτρέπει να κάνει συνδέσεις με σχήματα και μορφές —πρότυπα που διδάχθηκε καθόλου αργά μέσα στις σπουδές του, κλείνοντας του το μάτι στην κατεύθυνση του κορμπυζιανού Dom-Ino. Η ανανέωση του αντισεισμικού κανονισμού δεν επιτρέπει πλέον σε κανέναν να ανεγείρει τέτοιες κατασκευές, οι οποίες, μη έχοντας επωμιστεί το βάρος των φορτίων με τα οποία μελετήθηκαν, έχουν υποστεί αδιαμαρτύρητα και αποτελεσματικά το πέρασμα δύο σεισμικών δονήσεων. Επιπλέον και για την επίμαχη περιοχή, το προεδρικό διάταγμα του ‘88, έχει ορίσει οικοδομικά πρότυπα στα όρια του αστικού εξευγενισμού, που φανερώνουν μια εχθρότητα απέναντι στις κατασκευές-απομεινάρια που περιεργάζεται η μικρή μας άσκηση. Θεσμικά πρόκειται για μη-κτίρια αφού η κατεδάφιση τους θα ήταν ασύμφορη, προσθέτοντας απλά σε ένα πλέγμα ήδη ασύνδετων και δύσκολων στην διαχείριση τους μικρών υπαίθριων χώρων, ενώ η ολοκλήρωση και ο κτιριακός εκσυγχρονισμός τους, εξ’ ορισμού απαιτητικός, δεν βρίσκει αυτονόητα κάποια προφανή λειτουργία ή σκοπό να στεγάσει. Πολύ περισσότερο θα τις χαρακτηρίζαμε καθαρές δομές, μιας και εμφανίζουν σαν πρωταρχικό υλικό εργασίας την ευστάθεια τους, την δυνατότητα τους να στέκονται ή την βιτρουβιανή firmitas.

Υπόμνημα αξονομετρικού αναπτύγματος: Η πρώτη στάθμη αντιστοιχεί στο “απόκομμα” αστικού ιστού που ορίσαμε. Ακολουθούν σαν στάθμες η υπάρχουσα τοπογραφία, ο αστικός ιστός, οι ανοιχτοί χώροι και οι χώροι πρασίνου ως πλήρη και τελικά οι κυρίαρχες χαράξεις που σχετίζονται με την κίνηση και την κυκλοφορία .

levels

ροές & άξονες

αστικό κενό

αστικό πληρές

δειγματοληπτικός έλεγχος

ανάγλυφο & τοπογραφία

Χαρτογραφώντας την κλειδαρότρυπα

Από την άλλη, στα υποψιασμένα μάτια, τούτες οι κατασκευές λειτουργούν σαν υπενθύμιση του τι θα μπορούσε να είναι. Όντας εφαρμοσμένες περιπτώσεις της τυποποιημένης κατασκευής, οι ημιτελείς οικοδομές του Μεταξουργείου επισημαίνουν ελαττώματα και παραλείψεις στην παράδοση της αρχιτεκτονικής του οπλισμένου σκυροδέματος, πολύ περισσότερο ριζωμένες από την ειδική περίπτωση του καθεστώτος παραγωγής κτισμένου χώρου της Αθήνας. Παραλείψεις που επισημαίνουν πως η ηθική του διεθνισμού και η ιδεολογία της τυπολογίας στέρησαν από ένα ρευστό και εύπλαστο υλικό τις δυνατότητες γλυπτικής του έκφρασης. Mε άλλα λόγια πως οι καιροί μάς ξεπέρασαν και οι νέοι κατασκευαστές δεν βρήκαν τη σωστή στιγμή τις σωστές μορφές για να εξαντλήσουν εκφραστικά την θαυματουργή καινοτομία του νέου υλικού. Υπό αυτό το πρίσμα, διατυπώθηκε σαν παράμετρος της εργασίας μας να μπορέσουν τέτοιες εκφράσεις να βρουν χώρο στα “ζητούμενα” του μικρού αυτού πειράματος.

Ο Γενικός οικοδομικός κανονισμός είναι μάλλον ιδιαίτερα λακωνικός όσον αφορά τις δυνατότητες ανανέωσης της οικοδομικής άδειας. Μας ενημερώνει απλά πως η δυνατότητα ανανέωσης σχετίζεται άμεσα με την κατάσταση ολοκλήρωσης του οικοδομικού έργου. Πιο χαρακτηριστικά, οικοδομικά έργα στα οποίο δεν έχει ολοκληρωθεί ο φέρων οργανισμός μπορούν να ανανεώσουν την άδεια τους με την προϋπόθεση πως ο φέρων οργανισμός θα τροποποιηθεί/εκσυγχρονιστεί βάσει των νέων αντισεισμικών διατάξεων. Η δεύτερη και τρίτη περίπτωση παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και πυκνώνουν το μυστήριο. Σε περίπτωση ολοκλήρωσης του φέροντος οργανισμού αλλά μη αποπεράτωσης των όψεων, η επίμαχη άδεια δύναται να ανανεωθεί μόνο για διάστημα ενός χρόνου. Αντιθέτως, σε οικοδομικά έργα με ολοκληρωμένη και την όψη, η οικοδομική άδεια δύναται να ανανεωθεί επ’ αόριστον. Αν η οικοδομική άδεια λειτουργεί σαν μέτρο του βαθμού έγκρισης του κράτους απέναντι σε οικοδομικές εργασίες πάσης φύσεως, μπορεί κανείς πάνω στα προηγούμενα να κάνει ενδιαφέρουσες σκέψεις. Χωρίς να μπορεί να διευκρινιστεί το τι συνιστά μια ολοκληρωμένη όψη, το νομοθέτημα την καθιερώνει ως συνθήκη επαρκή να εξασφαλίσει το έργο από την αβεβαιότητα και να επικυρώσει τον χώρο που κατάλαβε μέσα στον ιστό της πόλης για να κατασκευαστεί. Η ημιτελής οικοδομή της οδού Μπουμπουλίνας εμπίπτει στην ενδιάμεση κατηγορία. Αφήνοντας εκτεθειμένο τον σκελετό του από οπλισμένο σκυρόδεμα και μη έχοντας κατασκευάσει την τελική επιφάνεια-όριο στα πρόθυρα της οικοδομικής γραμμής, το κτίσμα περιέρχεται νομικά σε κατάσταση οικοδομικής στασιμότητας και επιδέχεται κυρώσεις που θέλουν τον ιδιοκτήτη να καταβάλει την τιμή ανανέωσης της άδειας κάθε φορά που δεν καταφέρνει να το ολοκληρώσει μέσα σε διάστημα ενός χρόνου. Ο πολεοδομικός κανονισμός με τη σειρά του, καταχωρεί τέτοιες κατασκευές ως επονείδιστες και βλαπτικές και υποχρεώνει τον ιδιοκτήτη να μοντάρει την πληγή, έστω στην ισόγεια στάθμη, χωρίς να διευκρινίζει αν αυτό συμβαίνει για να απαγορεύει

Υπόμνημα αξονομετρικού αναπτύγματος: Η πρώτη στάθμη αντιστοιχεί στο “απόκομμα” αστικού ιστού της περιοχής. Ακολουθούν σαν στάθμες η κατανομή των ανοιχτών, δημόσιων ή πράσινων χώρων και πεζοδρόμων, μια καταγραφή κενού-πλήρους , ένας χάρτης συσχέτισης των εντοπισμένων ημιτελών οικοδομών σε σχέση με άλλες εγκαταλελειμμένες κατασκευές αλλά και ιδιωτικά πάρκινγκ και τέλος μια χαρτογράφηση των στοών ως μάζα

sampling

παράλληλες χαρτογραφήσεις του ημιτελούς

Κατεύθυνση ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ απόπειρα απόδοσης και καταγραφής της συνθετότητας

την είσοδο από έξω προς τα μέσα ή να αποτρέψει την αντίστροφή διαφυγή. Σε κάθε περίπτωση, τα μονταρισμένα αυτά ισόγεια διεγείρουν τη φαντασία για τον πιθανό πλούτο κειμηλίων που μπορεί να έχει συσσωρευτεί μετά από χρόνια (νομικά) ακαθόριστης κατοίκησης. Ψάχνοντας κτίρια δίχως όψη Με όσο θάρρος μας έχει απομείνει μετά από 7 χρόνια σπουδών και κρατώντας κατά νου τη βεβαιότητα πως οι πόλεις, ακριβώς ως “σύνθετα ζώα” δεν τεμαχίζονται ούτε μπορεί μια πιθανή δειγματοληψία να μελετήσει σε βάθος το αποσπασμένο μέλος, χαράξαμε έναν κύκλο, ακτίνας περίπου 2 χιλιομέτρων με κέντρο το τελευταίο καμαρίνι της αίθουσας 228 του κτιρίου Μπουμπουλίνας, δίπλα στο παράθυρο. Το εύρος του χαραγμένο κύκλου είναι τόσο για να προλάβει να περικλείσει ένα εύρος περιοχών και γειτονιών σε προσπάθεια να προσδώσει ίσως όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλομορφία στο υπό εξέταση δείγμα. Μέσα στο όρια του κύκλου περικλείονται οι γειτονιές εκατέρωθεν της Πατησίων, η Κυψέλη μέχρι τα σύνορά της με το Πολύγωνο και τις παρυφές του αττικού άλσους, τα Εξάρχεια και το ιστορικό τρίγωνο, ο λόφος της ακρόπολης, η οδός Πειραιώς και οι περιοχές στις οποίες, κατά σύμβαση, θα αναφερόμαστε με τα ονόματα Μεταξουργείο και Κεραμεικός καθώς και οι παρυφές της Ιεράς οδού. Με την πρώτη κουκκίδα πάνω στον χάρτη, οφείλει κανείς να διαχειριστεί τις φρούδες ελπίδες, πως μια περισσότερο αναλυτική χαρτογράφηση θα βρει μεταξύ αυτών των κουκίδων κρυφά νοήματα, σενάρια σύνδεσης, ακόμα και συνωμοσίες. Μπορεί αυτοί οι ευσεβείς πόθοι να μην επιβεβαιώθηκαν, σύντομα όμως η αυτοσχέδια χαρτογράφηση είχε καταστήσει σαφές ότι τέτοια κτίσματα δεν συναντώνται και τόσο σπάνια και πως με τον τρόπο τους συστήνουν αραιώσεις και πυκνώσεις που γεννούν περισσότερα ερωτηματικά. Με μια ματιά στον υπό σχεδιασμό χάρτη μας ήταν σαφές πως απαντήσεις έπρεπε να αναζητηθούν στο Μεταξουργείο. Κατά την διαδικασία αυτών των εκτιμήσεων, τα κτίσματα υπό εξέταση ταξινομήθηκαν λοιπόν και αξιολογήθηκαν ως προς ορισμένα δομικά χαρακτηριστικά τους, δηλαδή τη συνολική επιφάνεια, τον αριθμό των ορόφων, το εκτιμώμενο ύψος και τη συνολική τους δόμηση. Τα κριτήρια αυτά συνιστούν μια ομάδα χαρακτηριστικών — που εμφανίζεται ως ένα μεγάλο slider — στο οποίο η τοποθέτηση κάθε κτιρίου είναι λίγο πολύ αντικειμενική. Στη συνέχεια εισάγουμε ένα δικό μας μετρικό μέγεθος που

Υπόμνημα χαρτών από πάνω προς τα κάτω // Απεικόνιση της χτισμένης περιοχής σε προοπτική προβολή παράλληλα στην Πειραιώς // Διάκριση πολεοδομικών περιοχών σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα του 1984. Οι επιθυμητές συνθήκες δόμησεις στις περισσότερες δεν θα επέτρεπαν σε κτίσματα σαν τα δικά μας να αναγερθούν σήμερα // Αρίθμηση των ημιτελών οικοδομών κάθε μεγέθους που εντοπίσαμε και καταγράψαμε

mapping

ονομάσαμε “ραδινότητα” και πρόκειται ουσιαστικά για τον λόγο του ύψους κάθε κτιρίου προς την επιφάνεια του. Για μας, αυτό το μέγεθος επιχειρεί να προσεγγίσει πόσο πυργοειδές και ευδιάκριτο είναι το κάθε κτίριο μέσα στον χώρο της πόλης, παράμετρος σημαντική για την συμβολική δύναμη των folly που επιχειρούμε να σχεδιάσουμε, γι’ αυτό και αποκόβεται από τα υπόλοιπα δομικά χαρακτηριστικά και μετράται σε δικό του slider. Τέλος τα κτίσματα μετρώνται ως προς την εγγύτητα σε άλλες ημιτελείς οικοδομές και την εγγύτητα τους σε δημόσιους χώρους και διαβάσεις. Η τοποθέτηση στους δύο τελευταίους sliders είναι πια περισσότερο διαισθητική και κατ’ εκτίμηση, διατηρεί όμως ένα μικρό μέτρο αντικειμενικότητας. Στόχος αυτής της συνδυαστικής αποτίμησης είναι να ξεχωρίσουν τελικά τα κτίσματα που βρίσκονται συχνότερα δεξιότερα των τριών sliders. Κριτήρια περισσότερο σχετικά με χωρικές ποιότητες ή επιμέρους συσχετίσεις με τον περιβάλλοντος χώρο της πόλης λαμβάνονται φυσικά υπ’ όψιν στην εκλογή όπου και κρίνουν το αποτέλεσμα η φύση τους όμως θεωρήθηκε υποκειμενική και επομένως δεν συμπεριελήφθη στην συγκρότηση του πίνακα Καταλήξαμε σε αυτά τα τέσσερα γιατί ακριβώς εντοπίζουμε σε αυτά όχι μόνο ένα πλήθος χαρακτηριστικών που εξ’ αρχής μας προσανατόλισαν προς κτίσματα ημιτελή αλλά και ένα σημαντικό στοιχείο κλιμάκωσης. Τέσσερα κτίσματα ευδιάκριτα αλλά όχι ακριβώς ξεχωριστά, ταξινομημένα σε σειρά μεγέθους και έτσι ερριμμένα στο εναλλασσόμενο αστικό σκηνικό που θα μπορούσαν άθελα τους να αποτελούν μια αυτοσχέδια διαδρομή. Κάπου εδώ η χαρτογράφηση έπρεπε να δώσει την θέση της στον σχεδιασμό.

Σε αυτή τη σελίδα // Φωτογραφική καταγραφή. Οι φωτογραφίες από το αρχείο μας Στην επόμενη σελίδα // πίνακας καταγεγραμμένων ημιτελών κατασκευών κατάταξη κτηρίων με βάση τις προεπιλεγμένες μεταβλητές. Από δεξιά προς τα αριστερά: τα δομικά χαρακτηριστικά (επιφάνεια, αριθμός ορόφων, εκτιμώμενο ύψος, συνολική δόμηση, λόγος ύψους προς επιφάνεια), η εγγύτητα σε άλλα γιαπιά και η εγγύτητα σε δημόσιους χώρους & διαβάσεις.

0,4+ Â½

αναζητήσουμε σε αυτές το “εν δυνάμει” που μπορεί να μας αποκαλυφθεί σαν σχεδιαστική πρόθεση. Σε αυτό το πλαίσιο, η εικόνα της φθοράς στην αρχιτεκτονική εμφανίζεται με την εικόνα του ερειπίου. Βρισκόμενη στην προνομιακή θέση να απολαμβάνει τόσο την κατάσταση του τεκμηρίου—του ελάχιστου δείγματος μιας εποχής που μας μιλά γι αυτή μέσα από το παραπέτασμα της φθοράς— αλλά και την ρομαντική εναπόθεση των περισσότερων που βλέπουν σε αυτό μια παρελθούσα εποχή, συνήθως ένδοξη και σίγουρα προτιμότερη από τη σημερινή, το ερείπιο βρίσκεται συχνά στη θέση να αναλαμβάνει και ιδεολογικό βάρος. Τα απομεινάρια του κλασικού πολιτισμού της Αθήνας έχουν εκτοξευθεί στην κατηγορία του εθνικού θησαυρού και συνιστούν την ταυτότητα ακόμα και της σύγχρονης πόλης. Η αξία τους δέ, δεν έγκειται μόνο στην παλαιότητα τους αλλά και στο ότι ο ρόλος τους είναι πλέον παιδευτικός.

ερείπια “μαϊμού“

ο 1830, η ανοικοδομημένη τράπεζα του Λονδίνου του Sir John Soane παρουσιάζεται μέσα από την αξονομετρική απεικόνιση των ακουαρελών του J.M. Gandy σε ερειπιακή κατάσταση στο Royal Academy. “Θα αφαιρέσω την οροφή αυτού του εξαίσιου εθνικού κτηρίου . . . το εσωτερικό θα αποκαλυφθεί στα μάτια σας με τρόπο όμοιο με μια κρεατόπιτα όταν αφαιρούμε την κρούστα της.’’ Η επιλογή αυτή, η παρουσίαση δηλαδή ενός νέου έργου σε μια μη-πραγματική κατάσταση φθοράς, με το χρόνο(ή τη Φύση) να έχει ήδη αποδώσει στο εικονιζόμενο το στάτους του ερειπίου αλλά και η ίδια η αξονομετρική τομή σαν μέσο αναπαράστασης δεν μπορούν να αφήσουν αυτή την εργασία ασυγκίνητη. Το στοιχείο που υπολείπεται από την αντίληψη της φύσης είναι η κατανόηση της ως γίγνεσθαι, δηλαδή ως δυναμική συνθήκη αλλαγής και μετάβασης. Το κυρίαρχο όμως αφήγημα της οικολογίας παραμένει ένας διευρυμένος ανθρωπισμός και η χρονική της αντίληψη παραμένει με τη σειρά της ανθρωποκεντρική. Με την δική της σειρά, η αρχιτεκτονική τοποθετείται παραδοσιακά απέναντι στο πρόβλημα του χρόνου και τη συγγενική ιδέα του “μεγαλώματος” (growth) με τρόπο που ο χρόνος ταυτίζεται με την εναλλαγή “κατοίκου” ή χρήστη μαζί με τις προγραμματικές αλλοιώσεις που μπορεί αυτή να επιφέρει. Η δική μας διατύπωση θέλησε, λοιπόν, εν μέρει να κοιτάξει την πόλη εκτός του προγραμματικού, χωρίς το βάρος της λειτουργίας ή της ωφέλειας, προσπαθώντας να κατονομάσει εμφανίσεις του πραγματικού που καθιστά η παράμετρος χρόνος.

Εμείς, απ’τη μεριά μας, φιλοδοξούμε να καταγράψουμε ερείπια μια άλλης, περισσότερο υβριδικής κατηγορίας, προσδίδοντας στα φίλτρα της αναζήτησής μας δύο παραμέτρους. Η πρώτη είναι η δυναμική συνθήκη στην οποία ήδη αναφερθήκαμε. Δεν φιλοδοξούμε φυσικά στο να φέρουμε στο επίκεντρο τη φθορά ως διαδικασία υλικής τροποποίησης σε βάθος χρόνου, αλλά πολύ περισσότερο στο να αναδείξουμε ένα νέο είδος φθοράς στην πόλη του σήμερα, ως μια διαδικασία διαρκούς κίνησης μέσα και έξω από το νόημα. Η δεύτερη παράμετρος είναι αυτή της ανωνυμίας. Στη συνάντηση των δύο αυτών παραμέτρων βρήκαμε στις ημιτελείς οικοδομές της Αθήνας και στην εικόνα του Γιαπιού το Νέο Ερείπιο. Η ημιτελής οικοδομή ως ερείπιο και δοχείο προσδοκιών δεν είναι το μόνο ερείπιο που προκύπτει ως αποτέλεσμα κατεργασίας. Τα folly της ευρωπαϊκής κηποτεχνίας ήταν στην πλειοψηφία τους κατεργασμένα ερείπια, ομοιώματα κατασκευών που προσποιούνταν

Στις επιστήμες της ζωής, χρόνος και φθορά είναι κάθε άλλο παρά αποσυνδεδεμένες ή αντίθετες. Σε επίπεδο ανάγνωσης της πόλης, εμείς μπορούμε να γυρέψουμε, για αρχή, σηματοδοτήσεις της φθοράς —συνήθως στατικές και απολιθωμένες— και να

την φθορά και υπερέβαιναν την λειτουργία αναλαμβάνοντας ρόλο διακοσμητικό. Η θέση τους μέσα στον σχεδιασμένο πλαίσιο του ευρωπαϊκού κήπου ήταν καθαρά σηματοδοτική. Στην πραγματικότητα, μέσω της επιπολαιότητας και της ευθυμίας που συχνά αποδίδουμε στον διάκοσμο, αυτά τα κτίσματα γίνονταν σημάνσεις par excellence, γεμίζοντας εκλεκτικά με νόημα τις μικρογραφίες κόσμων. Η μορφή τους μετέφερε γούστα, αισθητικές αντιλήψεις, προσωπικές φιλοσοφίες, κυρίαρχες τάσεις ακόμα και πολιτική βούληση. Το λεξικό της Οξφόρδης ισχυρίζεται πως πήραν την ονομασία τους γιατί συχνά η δαπανηρή τους κατασκευή ερμηνεύονταν από τη μεριά του κατασκευαστή ή ιδιοκτήτη ως ένδειξη τρέλας. Η ολοκλήρωση της εικόνας τους συχνά συντελούνταν τη στιγμή που το επιμελώς ατημέλητο, φυσικότροπο δάσος που τα περιέλαβε τα διεκδικούσε, καταλαμβάνοντας τα, κάνοντας ταυτόχρονα την επιτηδευμένη τους φθορά να μοιάζει ξανά φυσική και πιστοποιώντας την εμμονή του δυτικού μυαλού με το ρομαντικό θέαμα της φθοράς. Μας επιτρέπεται να επιστρέψουμε στα δικά μας folly. Προϊόντα μιας άλλης σπατάλης, φύσεως οικονομικής, συχνά διατυπωμένης ως χρυσή περίοδος της ελληνικής οικοδομής ή οικονομίας, στέκουν σήμερα ως πλεονασματικά υπολείμματα ενός παράλογου θεάτρου υπερβολικής ζήτησης και γρήγορης απαξίωσης. Η χειρονομία μας φιλοδοξεί στο να εγγράψει τις ημιτελείς αυτές οικοδομές σε ένα νέο καθεστώς σπάταλης και απόλαυσης μακριά από τον χρησιμοθηρικό ορίζοντα μιας κάποιας διατήρησης.

Στην προηγούμενη σελίδα // από πάνω προς τα κάτω, απόδοση σε χάρτη των τριών περιοχών-γειτονιών στις οποίες εντοπίσαμε τα επικρατέστερα προς μελέτη κτίσματα και γραφηματική αξονομετρική απόδοση τους όπου επιχειρείται να αποδοθεί η κλιμάκωση των χρήσεων τους από το μικρότερο στο μεγαλύτερο κτίριο. Σε αυτή τη σελίδα // από πάνω προς τα κάτω, κατανομή των χρήσεων που εισάγονται στις τέσσερις περιπτώσεις και γραφηματική απόδοση των αντίστοιχων νέων στοιχείων που κατασκευάζονται στο εσωτερικό τους. Στην επόμενη σελίδα // από αριστερά προς δεξιά, κατάλογος των ειδών των πτηνών που απαντώνται συχνότερα στην Αθήνα. Θελήσαμε οι προτάσεις μας να μπορούν να λάβουν από την αρχή σαν παράμετρο την ύπαρξη τέτοιων μη ανθρώπινων πλασμάτων σε πιθανά σενάρια συμβίωσης μαζί τους // Κατάταξη των πιθανών φυτεύσεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις προτάσεις μας βάσει των αναγκών τους σε ηλιακή έκθεση.

flora

& fauna 27

Η δομή του πειραματισμού Διατύπωση Κανόνα

Υπόθεση εργασίας: Έστω δοσμένη ημιτελής οικοδομή. Δοθέντος του στατικού της συστήματος – δομικών της χαρακτηριστικών και της θέσης της στο ευρύτερο αστικό πλαίσιο, αναζητούνται οι τρόποι μετατροπής της σε ιδιότυπου σχηματισμού κήπο και αστικό βιότοπο.

Εργαλεία σχεδιασμού:

1ο Βήμα. εκτίμηση της δομικής κατάστασης του κτίσματος. Η πρόσβαση σε σχέδια ξυλοτύπων είναι φυσικά κρίσιμη αλλά η αναζήτηση τους για τέτοια κτίσματα είναι δύσκολη στην πολεοδομία. Σε αυτήν την περίπτωση καταφεύγουμε σε επί τόπου αποτύπωση και παρατήρηση της δομής όπου είναι δυνατόν—πχ από το γυμνό κάτω μέρος φατνωματικής πλάκας— και διασταύρωσης των στοιχείων με τα υπάρχοντα σκαριφήματα κάτοψης. σημείωση: ήδη στο πρώτο βήμα είναι κρίσιμη μια “αισθητική” ή και φορμαλιστική εκτίμηση του φέροντος οργανισμού, η αναζήτηση δηλαδή μιας “τάξης” κρυμμένης μέσα στο σκυρόδεμα.

εκτομή εννοούμενη ως επέμβαση στον φέροντα οργανισμό και την υπάρχουσα υλική κατάσταση των κτισμάτων μέσω αφαίρεσης μάζας. Η εκτομή σχεδιάζεται και πραγματοποιείται σε συνεχή ανάδραση με ειδικό στατικό επιστήμονα και την κατασκευαστική ομάδα εμφύτευση εννοούμενη σε δύο επίπεδα: 1. χρήση σπόρων αναρριχητικών φυτών γρήγορης ανάπτυξης και μειωμένων αναγκών ηλιακής έκθεσης έτσι τοποθετημένων ώστε η ανάπτυξη τους να κυριεύσει τη δομή του κτίσματος 2. χρήση ειδικότερων φυτεύσεων και ανθών σε σημεία του κτίσματος που οι συνθήκες ηλιασμού και ανάπτυξής τους είναι κατάλληλες ή χρησιμοποιώντας τη γενική φύτευση της περίπτωσης 1 ως υπόβαθρο. Χρήση κτιριακών μοσχευμάτων εννοουμένων ως νέων τεκτονικών δομών ή στοιχείων αρχιτεκτονικού “λεξιλογίου” στο πλαίσιο που εξυπηρετούν το νέο καθεστώς ύπαρξης των κτισμάτων ή εντείνουν χαρακτηριστικά που σηματοδοτούν τη νέα τους ταυτότητα ως υβριδικοί τόποι.

2ο Βήμα. Συμπληρωματικές αναγνώσεις του κτίσματος. Εκτιμούνται αρχικά “σκληρά” στοιχεία που αφορούν το κτίσμα όπως η συνολική του διαθέσιμη επιφάνεια, το εμβαδόν της πλάκας σε περίπτωση τυπικού ορόφου, την πιθανή χρησιμότητα των ήδη υπαρχουσών κινήσεων – κλιμακοστασίων και στη συνέχεια εκτιμώνται πιο πορώδεις ιδιότητες του όπως η σχέση του με τον ακάλυπτο, ο βαθμός εισχώρησης του στο οικοδομικό τετράγωνο ή σε άλλον ανοιχτό χώρο, το βάθος διείσδυσης του ηλιακού φωτός και οι ποιοτικές διακυμάνσεις της κίνησης του φωτός μέσα στο κτίριο γενικά.

πρακτικό είναι ταυτισμένες με χώρους πρασίνου και πάρκα. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί η δυνατότητα του κτίσματος να επεκταθεί προγραμματικά, η πλαστική έκφραση του σκελετού αναπροσαρμόζεται και ενημερώνεται, βάσει της νέας περίστασης, προκειμένου να σχηματοποιηθούν και στη συνέχεια να παγιωθούν οι ζωτικής σημασίας και προσφάτως διαγνωσμένοι χωρικοί θύλακες Βάσει των προηγούμενων προσδιορίζεται η αρχιτεκτονική έκφραση των χωρικών μοσχευμάτων και διαπραγματεύονται οι όροι ένταξής τους μέσα στο υπάρχον κτίσμα. Στη συνέχεια ακολουθεί ο ακριβέστερος σχεδιασμός του.

3ο Βήμα. Σχεδιασμός πρωταρχικής εκτομής στην κατεύθυνση στατικής ανακούφισης του κτίσματος. Στο στάδιο αυτό μελετάται η πιθανότητα απογύμνωσης του δοσμένου σκελετού από μη ωφέλιμες υλικές μάζες, όπως στοιχεία μη φέρουσας τοιχοποιίας, τα φατνώματα των σύνθετων πλακών, ευρύτερες επιφάνειες εκτός της ενισχυμένης ζώνης, διαστήματα της επιφάνειας της πλάκας που βρίσκονται μεταξύ των δοκών όπου αυτό δεν τραυματίζει ανεπανόρθωτα τη διαφραγματική λειτουργία της πλάκας. Στόχος εδώ είναι να ανασυσταθεί το κτίσμα ως τρισδιάστατο πλέγμα ή υποδοχέας της πρώτης φύτευσης.

6ο Βήμα. Αφού έχει διαπιστωθεί αν η εισαγωγή των μοσχευμάτων επιβαρύνει ή υποστηρίζει στατικά τις υπάρχουσες δομές, ακολουθεί η ενημέρωση και ο τελικός ανασχεδιασμός του πρωταρχικού σχεδίου της εκτομής, συνοψίζοντας τις προηγούμενες “μετρήσεις” κινούμενος είτε στην κατεύθυνση της εκλέπτυνσης είτε σε αυτήν των περαιτέρω ενισχύσεων. Σε περίπτωση που η στατική διάγνωση αποζητά ενισχύσεις του φέροντος οργανισμού, αυτές σχεδιάζονται με πρόθεση να γίνονται αντιληπτές και ως αρχιτεκτονικά στοιχεία

4ο Βήμα. Ειδική επεξεργασία σε τρία επίπεδα. Πρώτον, έχοντας σχεδιάσει στο προηγούμενο βήμα έναν οδηγό αναρρίχησης από σκυρόδεμα, εισάγεται πια αναπαραστατικά η παρουσία του πρασίνου, στο απογυμνωμένο κτίριο-πλαίσιο που μας ακολουθεί μετά την επεξεργασία του προηγούμενου βήματος. Καθιέρωση της φύτευσης ως συνθετικό εργαλείο.

7ο Βήμα. Με πλήρη την ανακατανομή κενού-πλήρους και την ανασυγκρότηση των κτιρίων, ξαναμελετάμε το ποσοστό της ηλιακής πρόσληψης προκειμένου να διαπιστωθούν περιοχές υψηλότερης ή και μικρότερης ηλιοφάνειας. Το στάδιο αυτό επιτρέπει την πλήρη εποπτεία των φυτεύσεων χρησιμοποιώντας και σαν υποθετικό υπόβαθρο φύτευσης τις αναρριχητικές φυτεύσεις, συνήθως μικρών απαιτήσεων ηλιασμού που έχει ήδη παρασταθεί στο στάδιο της αρχικής εκτομής.

Κατά δεύτερον, ξεκινά μια φορμαλιστική αναζήτηση πάνω στο κτίσμα, επιχειρώντας να αναδείξει γλυπτικές διεξόδους και εκφραστικές δυνατότητες του εκάστοτε ειδικού κτίσματος που δε συνάδουν απαραιτήτως ή έρχονται ακόμα και σε αντίθεση με τον διαγνωστικό έλεγχο που πραγματοποιήθηκε στο δομικό του σκελετό. Εδώ, έρχονται στη συζήτηση χρήσιμες έννοιες όπως κατακορυφότητα, πλέξη, πυκνότητα και αναδεικνύονται επιμέρους προοπτικές πλαστικής αναδιατύπωσης των κτισμάτων που διακρίνονται από εκείνες των φυτεύσεων. Τρίτον, γίνεται εκτίμηση του κάθε κτίσματος ως λανθάνοντος δυναμικού, όπου προσδιορίζεται η χωρητικότητα, το ποσό της αναξιοποίητης επιφάνειας και το χωρικό περιθώριο εμπλουτισμού του με περισσότερες χρήσεις. Σε αυτό το σημείο, εισάγεται σαν παράμετρος η σύσταση ενός λεξιλογίου χρήσεων που θα μπορούσαμε να πούμε πως αναπτύσσονται περιφερειακά των χώρων πρασίνου. Πιο απλά, αναζητούνται χρήσεις και δραστηριότητες που παραδοσιακά και σε επίπεδo ασυνείδητο αλλά και

variations . . . . 30

on a theme ! 31

wayfinding master plan

Γερανίου & Πειραιώς 4 όροφοι + ισόγειο, 121 τ.μ

ο κτίριο βρίσκεται στη συνάντηση της οδού Πειραιώς με τον πεζόδρομο της Γερανίου και αποτελείται από δύο ζώνες, μια περισσότερο επιμήκη και μια πιο τετραγωνισμένη, οι οποίες και συγκλίνουν στην γωνιακή απόληξη. Η σύγκλιση των δύο πτερύγων δημιουργεί χώρους λοξών θεάσεων της Πειραιώς. Στη μεταξύ τους γωνία γίνεται και η σύγκληση των φατνωμάτων της μιας με την άλλη ζώνη. Στο σημείο της ένωσης υπάρχει ενισχυτική δοκός που ξεκινά από το υποστύλωμα επί της Πειραιώς και φτάνει σε εκείνο επί της Γερανίου. Η σχέση της δοκού με μια δεύτερη συνδετήρια δοκό που βρίσκεται ένα επίπεδο βαθύτερα δημιουργούν ένα τριγωνικό φάτνωμα στη μεταξύ τους επιφάνεια. Ολόκληρο το κτίσμα περιβάλλεται από πυκνές κατακόρυφες περσίδες από σκυρόδεμα που πιθανότατα προσθέτουν ακαμψία μεταξύ των πλακών ενώ εντείνουν τη δραματική παρουσία του φωτός στο εσωτερικό του. Στο ισόγειο οι στοές που αντιστοιχούν στις δύο πτέρυγες σχηματίζουν ένα ευρύ διώροφο χώρο, σήμερα φραγμένο, που χρησιμοποιείται από την υπηρεσία καθαρισμού του Δήμου ως αυτοσχέδιος αποθηκευτικός χώρος. Στο ψηλοτάβανο αυτό χώρο δεσπόζει ένα ιδιότυπο πατάρι με κυκλική οπή πιθανότατα για την προσθήκη σημειακής σκάλας. Το τελείωμα του κεντρικού κλιμακοστασίου είναι ιδιαίτερα έντεχνο με το

κάτω μέρος της σκάλας να εξέχει κάθετα από το υπόλοιπο κλιμακοστάσιο σχηματίζοντας ένα είδος μετώπου. Αυτή η εκκεντρική στροφή της εισόδου σηματοδοτείται από μια τριγωνική φωτιστική οπή ανάλογων διαστάσεων με το τριγωνικό φάτνωμα των ορόφων. Κάθε πλατύσκαλο της σκάλας σχηματισμού Π διευρύνεται ανοιγόμενο σε μικρούς σκοτεινούς χώρους, προορισμένους πιθανότατα για εγκαταστάσεις υγιεινής που μένοντας σήμερα ασυμπλήρωτοι παρέχουν διαπεραστικές ματιές στις άμεσα προσκείμενες από κάτω και πάνω πλάκες καταργώντας την αίσθηση του τυπικού ορόφου.

πλέγμα διασταυρούμενων “δρόμων”-δοκών. Τα άδεια φατνώματα της Γερανίου λειτουργούν σαν τρισδιάστατη χτιστή πέργκολα για την ανάπτυξη αναρριχητικών φυτών χωρίς μεγάλες ανάγκες ηλιασμού που στην μέγιστη ανάπτυξη τους θα βρουν διέξοδο να αναπηδήσουν στα κενά διαστήματα. Τα τετραγωνικά φατνώματα της Πειραιώς, δώδεκα σε κάθε στάθμη, συμπληρώνονται στον εκάστοτε όροφο με έξι ειδικά σχεδιασμένους φυτοθύλακες και έξι χάλκινες βρύσες με εναλλάξ τρόπο ώστε οι έξι βρύσες της ανώτερης πλάκας να ποτίζουν σημειακά τους από κάτω φυτοθύλακες, τονίζοντας την παρουσία του νερού σαν λεπτές εναλλάξ κατακόρυφες δέσμες. Η ασαφής περιοχή της γωνιακής σύνδεσης δουλεύεται με τέτοιο τρόπο διαδοχής κενού και πλήρους ώστε να σχηματίζει αυτοσχέδια καθιστικά σε split levels. Αυτό επιτυγχάνεται αφαιρώντας ολοκληρωτικά σε κάθε στάθμη την υπολειπόμενη ενισχυμένη ζώνη είτε του όγκου της Πειραιώς είτε εκείνου της Γερανίου, διατηρώντας την άλλη συνεχίζοντας στην επόμενη στάθμη αφαιρώντας την αντίθετη. Ο ζιγκ ζαγκ τραυματισμός της ενισχυμένης ζώνης υποστηρίζεται ενισχύοντας τόσο τα περιμετρικά υπολείμματα της κομμένης περιοχής όσο και τη μη τραυματισμένη επιφάνεια. Αυτό το μοτίβο αλλεπάλληλων κοπών ακολουθείται μέχρι την στάθμη του δώματος όπου επιπλέον αποκόπτεται το τελευταίο σκέλος της σκάλας του κλιμακοστασίου από τον πύργο των ανελκυστήρων, αφήνοντας το πλατύσκαλο να ισορροπεί σε μια χειρονομία μετεωρισμού.

Περιεργαστήκαμε αρχικά το ισόγειο αφαιρώντας την επιφάνεια της οροφής που αντιστοιχεί στις δύο πτέρυγες χωρίς να τραυματίσουμε τα δοκάρια με τέτοιο τρόπο που σε κάτοψη τονίζεται ο άξονας της Γερανίου σαν μια υπερυψωμένη πλατφόρμα. Τονίσαμε, στη συνέχεια, το σημείο θέασης στην άκρη της εξέδρας με σημειακή κοπή τεσσάρων περσίδων από το περίβλημα του κτίσματος. Η μόνη υλική προσθήκη που πραγματοποιήσαμε στην περίπτωση της Γερανίου είναι η ελλειπτική σε κάτοψη σκάλα που συνδέει την στάθμη του πρώτου ορόφου με το μετέωρο πατάρι του ισογείου αναρτώμενη από τη στάθμη του δεύτερου ορόφου με μεταλλικές ντίζες. Το πατάρι είναι ουσιαστικά προσβάσιμο μόνο μέσω αυτής της σκάλας και όχι από το ισόγειο, αποτελώντας έναν μικρό χώρο παρένθεση στην κεντρική κυκλοφορία του κτίσματος. Οι τέσσερις πάνω όροφοι συνιστούν ενιαίο όγκο γι’αυτό και η κατεργασία τους έπρεπε να πετύχει έναν βαθμό συνέπειας. Οι πλάκες του μετώπου επί της Πειραιώς διαθέτουν φατνώματα διαστάσεων 70x75 cm εκτός από εκείνα στο σημείο της γωνιακής ένωσης όπου οι διαστάσεις τους παρεμβάλλονται από το διαγώνιο δοκάρι. Πραγματοποιείται εκτομή στις τρεις καθαρές στήλες φατνωμάτων ενώ δεν τραυματίζεται η κεντρική ζώνη φατνωμάτων, διαχωρίζοντας ουσιαστικά τον όγκο στη μέση και ορίζοντας την περασιά μιας εν δυνάμει δοκού που ξεκινά κάθετα στο μέτωπο της Πειραιώς και διασταυρώνεται κάθετα με το περιμετρικό δοκάρι του πρώτου όγκου για να καταλήξει να “χτυπάει” λοξά τη δοκό του δεύτερου. Αυτός ο όγκος διαθέτει φατνώματα διαστάσεων 75x245 cm από τα οποία απογυμνώνονται τα έξι πρώτα, μετρώντας από το κλιμακοστάσιο προς την Πειραιώς. Με τον τρόπο αυτό η αποκάλυψη των φατνωμάτων και στους δύο όγκους μέχρι τα σημείο που δεν παρεμβάλλονται με τις ενισχυμένες περιοχές της γωνίας καθαρίζει και καθορίζει το ασαφές περίγραμμα των πλακών και τις μετατρέπει σε ένα οπτικά πιο σύνθετο

δεξιά // από πάνω προς τα κάτω: κάτοψη στάθμης 2ου τύπου κάτοψη στάθμης 1 ου τύπου κάτοψη ενιαίου χώρου ισογείου τομή εγκάρσια παράλληλα στην οδό Πειραιώς αριστερά // προοπτική “σε έκρηξη” απεικόνιση της ανέλιξης των φυτεύσεων καθ’ ύψος

+10.20

+7.00

+3.70

με τη φορά των δεικτών του ρολογιού: όψεις-τομές και κάτοψη της νέας ελλειπτικής σκάλας. Η αναρτημένη από ντίζες κλίμακα παίρνει τη μορφή “τσαλακωμένου” ελάσματος και είναι προσβάσιμη από την στάθμη του πρώτου ορόφου . Παρέχει πρόσβαση στο πλέον απρόσιτο πατάρι του ημιορόφου αφού η προϋπάρχουσα οπή δεν αξιοποιείται για την κατακόρυφη κίνηση αλλά παραμένει ανενεργή. Ο χώρος του παταριού δεν έχει πρακτική αξία. Περισσότερο νοείται ως ένα απρόσιτο θεατήριο. Η εμφανής του θέση εντείνει την εντύπωση πως το κτίριο είναι προσπελάσιμο με απρόβλεπτους τρόπους

επιλεκτική αξονομετρική απεικόνιση του μετώπου επί της Πειραιώς όπως θα ήταν εμφανές από την μεριά του ακαλύπτου, με έμφαση στο δίκτυο των σωληνώσεων. Οι χάλκινοι σωλήνες λειτουργούν ως χειρολισθήρες και σημάνσεις της ενδεδειγμένης πορείας ενώ ταυτόχρονα αποτελούν και το ποτιστικό δίκτυο. Στην κατάληξη τους στον όγκο επί της Πειραιώς περιβάλλουν τον χώρο της φύτευσης και συνθέτουν ένα τρισδιάστο ποτιστικό θέαμα . Η κατακόρυφη πτώση του νερού ακολουθεί την λογική ενός εναλλάξ ψηφιδωτού όπου η πορεία του νερού της κάθε κρήνης διακόπτεται στην από κάτω στάθμη από έναν φυτοθύλακα. Σε κάθε στάθμη οι ενεργές κρήνες διαδέχονται τις προηγούμενες σε σχηματισμό “ζιγκ-ζαγκ“.

τομή διαμήκης παράλληλη στη Γερανίου

Προοπτική απόδηση καθώς ανέρχεται κανείς την Πειραιώς με κατεύθυνση την Ομόνοια Επόμενες σελίδες: εικόνες από τους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου

Μενάνδρου & Πειραιώς 5 όροφοι + ισόγειο + 3 ρετιρέ 107 τ.μ

ρόκειται για επταώροφη στενομέτωπη οικοδομή με τρία ρετιρέ και μέτωπο επί της οδού Μενάνδρου η οποία συνορεύει με κενό χώρο στην γωνιακή απόληξη του οικοδομικού τετραγώνου ο οποίος σήμερα χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης. Το κλιμακοστάσιο της οικοδομής έρχεται σε σύγκλιση με την ακάλυπτη μεσοτοιχία που αφήνει ο ανοιχτός χώρος με το γειτονικό κτίριο που βρίσκεται επί της οδού Πειραιώς. Το κτίριο που χρησιμοποιείται ως ξενοδοχείο διαθέτει ένα ρετιρέ και η μεσοτοιχία του κυριαρχείται από μεγαλειώδη τοιχογραφία-γκράφιτι μιας απόδοσης του έργου “Χέρια που προσεύχονται” του Άλμπρεχτ Ντύρερ. Η γωνία σύγκλισης του κλιμακοστασίου με την μεσοτοιχία έχει ελαφρώς έκκεντρη σε σχέση με την γωνιακή απόληξη του οικοδομικού τετραγώνου δημιουργώντας έναν ισχυρό άξονα θέασης προς την Πειραιώς και μια απροσδόκητη αστική κόγχη. Αρχικές προβληματικές ο τονισμός και η ανάδειξη της εσωτερικής κατακορυφότητας του κτίσματος, η εκφραστική χρήση των ρετιρέ και η ισχυρή σύνδεση – ενεργοποίηση του υπαίθριου χώρου. Στην περίπτωση των επτά τυπικών ορόφων, το εσωτερικό άρχισε να γίνεται αντιληπτό σαν ένα ενιαία κενό οπότε επεξεργαστήκαμε αρχικά την αφαίρεση ολόκληρης της φατνωματικής περιοχής και την διατήρηση μόνο της περιμετρικής

ενισχυμένης ζώνης σε όλες της στάθμες η μη επαρκής όμως περιμετρική διαδοκίδωση του κτίσματος δεν φαίνεται να το επέτρεπε οπότε και άρχισε η διερεύνηση μιας επεξεργασίας που θα αποκαθιστούσε την ακαμψία του όγκου σε τρεις διαστάσεις και όχι σε επίπεδο διαφραγματικής λειτουργίας. Έτσι σε σημείο κοντά στο κέντρο βάρους της πλάκας φυτεύεται νέο υποστύλωμα που εκτείνεται μέχρι και την τελευταία στάθμη του ρετιρέ, εκτείνοντας κάθετα στο υπάρχον περίγραμμα των δοκών της κάθε στάθμης, νέα δοκάρια-κλαδιά. Σε κάθε στάθμη αντιστοιχεί ένα δοκάρι που κάθε φορά επιχειρείται να συναντήσει ένωση υπάρχοντος δοκαριού με περιμετρικό υποστύλωμα. Το δοκάρι της επόμενης στάθμης είναι στραμμένο 90 μοίρες από το προηγούμενο με τέτοιο τρόπο ώστε στο εσωτερικό υψίκορμο κενό του κτιρίου το σύστημα υποστύλωμακλαδιά-δοκάρια να διαβάζεται σαν ένας σύνθετος στρόφαλος σε στρέψη που ακινητοποιεί το υπάρχον περίβλημα σημειακά. Η στροφικότητα του καθώς και το γεγονός πως αχρηστεύσαμε το υπάρχον κλιμακοστάσιο αφαιρώντας του μέρος του πλατύσκαλου, οδήγησαν στην συμπλήρωση της σύνθεσης από μια σπειροειδή σκάλα της οποία τα πλατύσκαλα συμπίπτουν κάθε φορά με το δοκάρι-κλαδί. Οι δύο κατώτερες πλάκες δεν απογυμνώνονται από την φατνωματική περιοχή παρά τέμνονται στο ακριβές περίγραμμα που χρειάζεται για την διέλευση της σκάλας. Με τον τρόπο αυτό το κτίσμα συγκεντρώνει μεγαλύτερες χτισμένες πυκνότητες στη βάση του.

Η σύνδεση της βάσης του κτίσματος με τον υπαίθριο χώρο του παρκινγκ πετυχαίνεται με την γλυπτική προσάρτηση μιας απότομης ράμπας που ξεκινώντας από την γωνιακή απότμηση του οικοδομικού τετραγώνου προς της Πειραιώς και ελισσόμενη προς τα πάνω εισχωρεί στην στάθμη του παταριού που βρίσκεται μεταξύ ισογείου και πρώτης στάθμης. Στη συνέχεια εκτινάσσεται ξανά από εκεί στροφικά δημιουργώντας μια ακτινική βίγλα και αποστέλλοντας το βλέμμα ξανά προς την Πειραιώς καταλήγει σε πλήρη κύκλο στην στάθμη του πρώτου ορόφου. Το ελεύθερο ακτινικό σκέλος της ράμπας ακουμπά σε μια δοκό που με την σειρά της μεταφέρει τα φορτία σε ένα λεπτό κυλινδρικό υποστύλωμα στο κέντρο του νοητού κύκλου ελιγμού του σκέλους της ράμπας. Οι τρεις αδιατάραχτες πλάκες των ρετιρέ στρώνονται με ειδική επιφάνεια φυτοθύλακα και ανθίζουν σταδιακά με τέτοιο τρόπο ώστε σε απόλυτη άνθηση οι φυτεύσεις να ξεχειλίζουν και να κατρακυλούν προς τις κατώτερες στάθμες του κτίσματος. Όσον αφορά το τελείωμα του κτίσματος στον ουρανό, ολοκληρώνεται με μια ψευδαίσθηση βάρους αφού η πλάκα του τελευταίου ρετιρέ επεκτείνεται σε μια μεταλλική εξέδρα ή βατήρα στην απόληξη του οποίου εφαρμόζεται ένα σχεδόν ημισφαιρικό μεταλλικό σκίαστρο. Οι σωληνώσεις θα καλυφθούν με αναρριχητικά που θα ανέβουν από το κεντροβαρικό υποστύλωμα κάνοντας την διάτρητη σφαίρα να λειτουργήσει σαν ομπρέλα ενώ η κυκλική οπή στην μέση λειτουργεί ως σημείο απόδρασης του βλέμματος και εισχώρησης μιας λεπτής δέσμης φωτός.

Το σύνολο περικλείεται μέσα σε ένα κυλινδρικό πλέγμα αναρτήσεων από σκυρόδεμα που φυτεύονται σε δακτυλίους ακαμψίας στις τρεις στάθμες που διατηρείται χωρίς εκτομή η επιφάνεια των πλακών. Τα κατακόρυφα διαστήματαπλαίσια που ορίζουν αυτά τα κυλινδρικά μέρη συμπληρώνονται από μη φέρουσες τοιχοποιίες των οποίων η δομική μονάδα, ένα διάτρητο τρισδιάστατο τούβλο, μεταμορφώνει τον κύλινδρο σε ένα διαφώτιστο τοιχίο που επιτρέπει την διέλευση του αέρα από την μία, και σε έναν ζωντανό κατοικήσιμο τοίχο από την άλλη. Στο σημείο αυτό εισάγεται η παράμετρος της ανοιχτότητας των κατασκευών σε μη ανθρώπινες μορφές ζωής που ενδεχομένως καταφέρουν να συστήσουν ένα οικοσύστημα. Οι μικρές κοιλότητες που διαπλέκονται στην τρυφερή επιφάνεια του κυλίνδρου σχεδιάζονται κατ’ αυτόν τον τρόπο για να ενθαρρύνουν της εγκατάσταση πτηνών που ίσως έχουν καταφέρει να προσελκύσουν τα είδη των πεταλούδων που θα συγκεντρώσουν οι εκάστοτε φυτεύσεις.

δεξιά // από πάνω προς τα κάτω: (από αριστερά προς δεξιά) κάτοψη στο εσωτερικό κενό κάτοψη στη στάθμη της ράμπας κάτοψη στο σκίαστρο του δώματος τομή διαμήκης παράλληλα στην οδό Μενάνδρου αριστερά // προοπτική “σε έκρηξη” απεικόνιση της ανέλιξης των φυτεύσεων καθ’ ύψος

αριστερά // από πάνω προς τα κάτω: όψη-τομή της τελευταίας στάθμης και του σφαιρικού στεγάστρου κατά μήκος, εγκάρσια όψη της τελευταίας στάθμης κάτοψη της τελευταίας στάθμης. προοπτική απόδοση από κάτω της τελευταίας στάθμης // Η τελευταία στάθμη του ρετιρέ προεκτείνεται με τη μορφή μιας ελαφριάς

+31.50

κατασκευής που λειτουργεί ως εξέδρα - βατήρας ανοιγόμενη προς την θέα. Το περίγραμμα του κτίσματος συμπληρώνεται από ένα πλέγμα σωληνώσεων που σχηματίζει έναν διάτρητο σφαιρικό όγκο. Με την πλήρη ανέλιξη των φυτεύσεων, η κατασκευή θα λειτουργεί ως σκίαστρο μ ε την κυκλική της οπή στραμμένη προς τη θέα να επιτρέπει τη διείσδυση του φωτός μέσα από το φύλλωμα, δίνοντας συνολικά στην απόληξη του κτιρίου τον χαρακτήρα ενός ιδιωτικού δωματίου. δεξιά // προοπτική απόδοση του “δεντροειδούς” υποστυλώματος στην καρδιά του κτιρίου. Το υποστύλωμα από σκυρόδεμα ανέρχεται μέχρι την τελευταία πλάκα. Το σύστημα των δοκών αναπτύσσεται αντίστροφα στη φορά του ρολογιού με ένα δοκάρι σε κάθε προϋπάρχουσα στάθμη του κτίσματος, δημιουργώντας την αίσθηση της συστροφής. Γύρω από το σύστημα υποστυλώματος- δοκών ανέρχεται ελισσόμενο, ένα κυκλικής χάραξης κλιμακοστάσιο. Τα στοιχεία από σκυρόδεμα δίνουν την αίσθηση πλαστικότητας καθώς χυτεύονται σε καλούπια από ελαφρές μεμβράνες υφάσματος ( fabric formwork ). Η ακαμψία μεταξύ πλακών και υποστυλώματος- κλίμακας εξασφαλίζεται από κατακόρυφα στοιχεία οπλισμένου σκυροδέματος που ακολουθούν

+31.50

τη συστροφή του συστήματος και κατανείμουν τις εντάσεις σε κυκλικές στεφάνες στο χείλος των κυκλικών οπών ή στο ύψος κάθε προϋπάρχουσας πλάκας. Αυτό το δευτερεύων σύστημα στήριξης δημιουργεί εναλλασσόμενα ελλειπτικά τοιχώματα γύρω από τη σκάλα τα οποία συμπληρώνται με διάτρητους , ανοιχτούς πλίνθους τύπου Erwin. Οι επιφάνειες που δημιουργούνται είναι πορώδεις και δεκτικές στην κατοίκηση από πουλιά. Η σύνδεση της ισόγειας στάθμης με την πρώτη και δεύτερη στάθμη του κτίσματος επιτυγχάνεται με την κατασκευή μιας “γλυπτικής” ράμπας που ανέρχεται μέσα από τον χώρο του κενού οικοπέδου σαν δημόσια πρόσβαση μέσα στο κτίσμα. Αφού ανέβει κανείς στην πρώτη στάθμη, η ράμπα συστρέφεται 360 Ο σχηματίζοντας έναν εξώστη προς την πόλη, πριν καταλήξει στην στάθμη του δευτέρου ορόφου.

τομή διαμήκης κάθετη στη Μενάνδρου

Προοπτική απόδηση της γωνίας Μενάνδρου και Πειραιώς από το απέναντι πεζοδρόμιο Επόμενες σελίδες: εικόνες από τους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου

πέργκολα από σκυρόδεμα. Διακρίναμε συνολικά στο κτίριο δύο παραλληλόγραμμες πτέρυγες —μια παράλληλη στην Αγίου Κωνσταντίνου και μια στη Δεληγιώργη— οι οποίες συγκλίνουν σε οξεία γωνία δημιουργώντας ένα σημείο έντασης βλέμματος στο εσωτερικό του κτιρίου. Η επιφάνεια της πλάκας μεταξύ των δύο πτερύγων καταλαμβάνεται από τα φρεάτια των ανελκυστήρων και το κλιμακοστάσιο του ξενοδοχείου δημιουργώντας μια αίσθηση πνιγηρότητας καθώς δεν αφήνουν το νότιο φως να εισχωρήσει στο κτίσμα. Η περίπλοκη διαδοκίδωση και η γωνιώδης σχέση των δύο πτερύγων έδωσαν την ιδέα μετατροπής του κτίσματος σε πλέγμα κατακόρυφων και οριζόντιων στοιχείων ως πλαίσιο ανάπτυξης των φυτεύσεων. Η κεντρική περιοχή της πλάκας λοιπόν αφαιρείται εξολοκλήρου απογυμνώνοντας τα τοιχώματα των ανελκυστήρων και αφήνοντας τα να αναδειχθούν σαν ενιαίος ελεύθερος πύργος ή ένα σύμπλεγμα από εσωτερικούς εξώστες στην καρδιά του κτίσματος. Η πτέρυγα της Αγίου Κωνσταντίνου απογυμνώνεται από τη στάθμη του ισογείου μέχρι το μέσο του ύψους του κτίσματος συγκεντρώνοντας τη συνεχή της μάζα προς τα πάνω και ανοιγόμενη στο ισόγειο, φέρνοντας το δημόσιο μέτωπο του πεζοδρομίου βαθύτερα μέσα στο κτίριο. Ο απογυμνωμένος σκελετός του μετώπου κατακλύζεται από φυτεύσεις. Με τη σειρά της, η πτέρυγα της Δεληγιώργη διατηρεί την επιφάνεια των πλακών από το ισόγειο μέχρι και το ύψος της διπλανής συγγενεύουσας ημιτελούς οικοδομής, συστήνοντας ουσιαστικά ένα ενιαίο συνεχές μέτωπο ενώ απογυμνώνεται από τη μέση και πάνω εντείνοντας την εισχώρηση του νότιου ήλιου, ο οποίος εισχωρεί πια στο διανοιγμένο τριγωνικό αίθριο που δημιουργεί η εκτομή, ζεσταίνοντας τις περιβάλλουσες πλάκες ενώ μέχρι σήμερα περιοριζόταν από την μάζα της απέναντι πολυκατοικίας. Με τον τρόπο αυτό το κτίσμα, αν και περίοπτο από την πλατεία και από τις τρεις πλευρές του, αποκτά διαβαθμίσεις διαφάνειας, μάζας, φωτός και πράσινης επέκτασης, αλλάζοντας μαζί με το βλέμμα που το περιεργάζεται.

Δεληγιώργη & Αγ.Κωνσταντίνου 7 όροφοι + ισόγειο + ρετιρέ 351 τ.μ

την εν λόγω περίπτωση αντιμετωπίσαμε το πρόβλημα της συναρμογής δύο ημιτελών οικοδομών σε μια. Η πρώτη και περισσότερο χαρακτηριστική αποτελεί επταώροφη κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα στη γωνιώδη συμβολή των οδών Αγίου Κωνσταντίνου και Δεληγιώργη. Το κτίσμα σχεδιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 60 ως ξενοδοχείο. Σήμερα δεσπόζει στην πλατεία Καραϊσκάκη λόγω της γωνιακής του θέσης και της λεπτότητας των φερόντων στοιχείων από σκυρόδεμα. Το δώμα δεν τελειώνει σε ρετιρέ αλλά σε κάποιου είδους roof garden με

Όσον αφορά το δεύτερο κτίριο, αποτελεί πολύ πιο σύγχρονη κατασκευή, εμφανώς σχεδιασμένη και κατασκευασμένη σε καθεστώς εντελώς διαφορετικού αντισεισμικού κανονισμού και φαίνεται πως προορίζονταν για κτίριο γραφείων και κατοικιών. Τα δύο κτίσματα μοιάζει πολύ αμυδρά να μπορούν να συσχετιστούν με έναν ακαθόριστο ακάλυπτο μεγάλου βάθους που διασχίζει λοξά το κέντρο του οικοδομικού τετραγώνου και καταλήγει άμορφα με τη μορφή ενός άχαρου

χώρου στάθμευσης στο μέτωπο της οδού Ακομινάτου. Με την πύκνωση πια των χρήσεων που συμπληρώνουν τη σύσταση των πράσινων μας κτιρίων, η συμβολή Δεληγιώργη και Αγίου Κωνσταντίνου γίνεται η πρώτη δοκιμή να ενταχθεί σε ανάλογο κέλυφος μια ιδιότυπη ή υβριδική μορφή χώρου άθλησης σε διάλογο ή και σε αντίστιξη με το καθιερωμένο γυμναστήριο. Ο αρχιτεκτονικός καθορισμός της υποδομής συμβαίνει μέχρι και την τρίτη στάθμη, σε μεγαλύτερη εγγύτητα με το έδαφος και όσο υπάρχει διαθέσιμη επιφάνεια και από τα δύο κτίσματα. Η οργάνωση του χώρου ξεκινά από τον τονισμό της νοητής χάραξης που ξεκινά κάθετα στην Αγίου Κωνσταντίνου και περνά από το κλιμακοστάσιο του πρώτου κτίσματος. Επεκτεινόμενη προς την Δεληγιώργη, η χάραξη διασχίζει το δεύτερο κτίσμα δημιουργώντας έναν ισχυρό και τελείως νέο άξονα ταυτόχρονης οργάνωσης των δύο κτιρίων αλλά και θέασης της εσωτερικής αιχμής που έχουμε δημιουργήσει με την αφαίρεση της τριγωνικής καρδιάς του πρώτου κτιρίου.

Η γωνιακή όψη από την μεριά της πλατείας δέχτηκε ειδική επεξεργασία καθώς κρίναμε πως θα μπορούσε λόγω της απρόσκοπτης θέασης της από την πλατεία να δεχτεί σηματοδοτήσεις τοπόσημου. Αν και συμπληρώνεται από το ίδιο πορώδες τούβλο με τον κύλινδρο της Μενάνδρου, οι πόροι αποκτούν διαβαθμισμένη κλειστότητα και μέχρι την κορύφωση της όψης στον ένατο όροφο οι πληρώσεις έχουν γίνει πια συμπαγής. Στην τελευταία στάθμη πριν το ανοιχτό δώμα, πραγματοποιούμε μια σφαιρική τομή που ακρωτηριάζει και το υποστύλωμα δίνοντας αίσθηση αιώρησης στο δώμα ενώ με την προσθήκη στο κάθετο επίπεδο μιας πλάκας στην χάραξη του κύκλου της κοπής δημιουργείται ένας εξώστης προς την πόλη και αντίστροφα μια οπή εισόδου του δυτικού φωτός αυτή τη φορά μέσα στο κτίσμα. Το κτίριο λοιπόν σβήνει στον ουρανό σε ένα πλαίσιο θέασης του ηλιοβασιλέματος. Όσον αφορά το πορώδες της ισόγεια στάθμης, ένα σύστημα από ράμπες, σκάλες και λεπτούς υπερυψωμένους διαδρόμους επικάθεται πάνω από το έδαφος προσπαθώντας να αποδώσει συνέχειες και να κατευθύνει στην καρδιά του οικοδομικού τετραγώνου. Αρχικά μια ράμπα ανέρχεται παράλληλα με την Αγίου Κωνσταντίνου συναντώντας έναν διάδρομο που ακολουθώντας την κυρίαρχη διαγώνιο μας κατευθύνει προς ένα κόμβο μπροστά από το κλιμακοστάσιο της Δεληγιώργη. Εκεί η πλατφόρμα διακλαδίζεται ανοιγόμενη αρχικά σε μια καθοδική ράμπα παράλληλα στην Δεληγιώργη που καταλήγει στην στοά του γειτονικού κτιρίου ή σε μια δεύτερη πλατφόρμα που ελισσόμενη μεταξύ των υποστυλωμάτων δημιουργεί μια αμβλεία γωνία με την κεντρική διαγώνιο κατευθυνόμενη προς τον ακάλυπτο. Εκεί ξανατεμαχίζεται χωριζόμενη σε μια ράμπα που τελικά εξέρχεται από το οικοδομικό τετράγωνο στη στάθμη του πεζοδρομίου και σε μια σκάλα που κατεβαίνει απευθείας σε έναν υποβαθμισμένο ελλειπτικό κρατήρα, μια νέα καρδιά του οικοδομικού τετραγώνου που επιχειρεί να λειτουργήσει σαν κρυμμένο δημόσιο πλάτωμα.

Ο άξονας παίρνει αρχικά την μορφή μιας ράμπας, η οποία εμφανιζόμενη σε τρεις στάθμες ενοποιεί τα δύο κτίσματα με το ισόγειο, και στην συνέχεια με την μορφή διαδρομών που εμφανίζονται σε όλες τις κοινές και για τα δύο κτίρια πλάκες. Οι διάδρομοι, περνώντας μέσα από τα φρεάτια των ανελκυστήρων, λειτουργούν σαν περάσματα μεταξύ της πτέρυγας της Δεληγιώργη που συγκεντρώνει τις περισσότερο κοινές λειτουργίες ενός γυμναστηρίου και της πτέρυγας της Α. Κωνσταντίνου που επαναλαμβανόμενη άλλωστε σε εννιά ορόφους δημιουργεί περισσότερες δυνατότητες για θεματικές διαμορφώσεις χώρων άθλησης. Η διαγώνιος βοηθά και στη σύσταση του κυλινδρικού φρεατίου που σχεδιάζεται για να συγκεντρώσει τους υγρούς χώρους αλλά και για να επανακατανείμει την κυκλοφορία και να αλλάξει τις συσχετίσεις χώρων στη νότια πτέρυγα της Δεληγιώργη ορίζοντας ένα περισσότερο δημόσιο πέρασμα και έναν πιο απομονωμένο χώρο. Ο κυλινδρικός όγκος βρίσκεται σε εγγύτητα με το κλιμακοστάσιο του δεύτερου μικρού κτίσματος που διατηρείται και εξασφαλίζει μια κίνηση εξυπηρέτησης για τις τρεις πρώτες στάθμες και το ισόγειο. Στην τελευταία στάθμη του μικρότερου κτίσματος προβαίνουμε σε μια ακόμη γλυπτική διόρθωση αφαιρώντας εξ’ ολοκλήρου το ρετιρέ. Παρ’ όλα αυτά η πρόσβαση δεν παρεμποδίζεται προς την θέση που το κλιμακοστάσιο συναντούσε την πλάκα του ρετιρέ. Αντίθετα η σκάλα τελειώνει στο κενό δημιουργώντας άτυπα ένα σημείο θέασης.

δεξιά // από πάνω προς τα κάτω κάτοψη / άποψη δώματος - πέργκολας κάτοψη κοινής στάθμης κάτοψη ισόγειας στάθμης τομή στον ακάλυπτο και τη δομή περιπάτου, παράλληλα στην Αγίου Κωνσταντίνου αριστερά // προοπτική “σε έκρηξη” απεικόνιση της “ζιγκ-ζαγκ” εναλλαγής των φυτεύσεων καθ’ ύψος

+29.80

+26.60

+23.40

+20.20

+17.00

+13.80

+10.60

+7.40

+4.20

κάτω // προοπτική απεικόνιση της πλατφόρμας της ισόγειας στάθμης και της σύνδεσής της με την κυκλοφορία του υπόλοιπου κτίσματος. Η πλατφόρμα παραλαμβάνει με ράμπες τη δημόσια κίνηση και την κατανέμει σε όλες τις κατευθύνσεις συμπεριλαμβανομένου του υποβαθμισμένου επιπέδου στην καρδιά του οικοδομικού τετραγώνου. Η πλατφόρμα μέσω των ελιγμών της επιτρέπει την προσέγγιση των τριών ραμπών που κατασκευάζονται στον χώρο που καταλάμβανε το κλιμακοστάσιο. Οι τρεις ράμπες εξασφαλίζουν την δημόσια προσπέλαση των κοινών ορόφων των δύο κτισμάτων παρέχοντας ταυτόχρονα ισχυρές διαγώνιες θεάσεις εντελώς ξένες στη δομή των κτισμάτων, θέτοντας τελικά τους όρους της χωρικής μεταστροφής τους. Το άνω μέρος του κλιμακοστασίου διατηρείται.

απέναντι σελίδα, από αριστερά προς δεξιά Λεπτομέρεια της σημειακής στήριξης της ράμπας ανόδου // Το άκρο κάθε ράμπας στηρίζεται στο σημείο της συστροφής της σε δύο δοκάρια και ένα λεπτό υποστύλωμα, κατασκευασμένα και τα δύο με υφασμάτινα καλούπια ( fabric formwork ). Τα άλλα δύο άκρα της ράμπας στηρίζονται στις υπάρχουσες πλάκες ή σε ενισχυμένα υπάρχοντα δοκάρια. απόδοση της γωνιακής όψης Δεληγιώργη & Αγίου Κωνσταντίνου. // Τα πλαίσια που σχηματίζονται μεταξύ των δοκών και των υποστυλωμάτων συμπληρώνονται με τοιχοποιίες ανοιχτών πλίνθων τύπου Erwin. Σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί μια κλιμάκωση του φωτός στο εσωτερικό του κτιρίου αυτές οι τοιχοποιίες είναι περισσότερο διάτρητες στις κατώτερες στάθμες και σταδιακά γίνονται κλειστότερες. Στην τελευταία στάθμη πριν το roof garden γίνονται πια συμπαγείς και μέσα τους κρύβονται στηρίξεις που κατανείμουν τα φορτία του roof garden, επιτρέποντας έτσι στο σημείο αυτό να διακοπεί το υποστύλωμα και υποστηρίζοντας μια τέλεια σφαιρική τομή. Η απόδοση της σφαίρας ενισχύεται από την εκτόνωση της πλάκας προς τα έξω σε έναν κυκλικής κάτοψης εξώστη. Έτσι το κτίριο κορυφώνεται με ένταση σε ένα σημείο με ισχυρή θέα, παράγοντας έναν χώρο με τα χαρακτηριστικά του ημιορόφου της Γερανίου και του εξώστη της Μενάνδρου.

πάνω // Προοπτική εγκάρσια τομή στην πτέρυγα επί της Αγίου Κωνσταντίνου. Λόγω του τραυματισμού των πλακών που έχουμε ήδη περιγράψει υπονομεύεται η διαφραγματική τους λειτουργία. Προκειμένου να υποστηρίξουμε τη δυνατότητα εφαρμογής των προτάσεων μας, προβήκαμε στον ενδεικτικό σχεδιασμό σημειακών ενισχύσεων ή νέων δομικών στοιχείων γνωρίζοντας ότι σε περίπτωση μελέτης εφαρμογής το σύνολο των υπαρχόντων δομικών στοιχείων, ειδικά στην περίπτωση του κτίσματος της Δεληγιώργη, θα έπρεπε να ενισχυθούν είτε με προσαύξηση των διατομών, είτε με μεθόδους περισφίξεως τους με ανθρακονήματα. Οι κατώτερες στάθμες του κτίσματος που αλλοιώνονται μέσω εκτομών στην πτέρυγα επί της Αγίου Κωνσταντίνου, ενισχύονται μέσω τεσσάρων δοκών μη σταθερής διατομής που συνενώνουν τα υπάρχοντα υποστυλώματα, τα οποία ούτως ή άλλως δεν βρίσκονταν σε περασιά. Τα νέα δοκάρια καταλήγουν σε ένα τοιχείο, προέκταση του κεντρικού “πύργου” - συμπλέγματος τοιχωμάτων στην καρδιά του κτιρίου που σχηματίσαμε ενισχύοντας τα προϋπάρχοντα τοιχεία που υπήρχαν σε αυτήν την θέση για την στήριξη του ανελκυστήρα.

τομή στη διαγώνιο του κλιμακοστασίου, κάθετη στο μέτωπο της Αγίου Κωνσταντίνου

Προοπτική απόδηση της γωνίας Αγίου Κωνσταντίνου & Δεληγιώργη από την Πλατεία Καραϊσκάκη Επόμενες σελίδες: εικόνες από τους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου

Πλαταιών & Παραμυθιάς 3 όροφοι + ισόγειο + 2 ρετιρέ 1697 τ.μ

ο κτιριακό συγκρότημα στη διασταύρωση των οδών Πλαταιών και Παραμυθιάς εισάγει μια νέα τάξη μεγέθους μακριά από τις προηγούμενες τρεις υποπεριπτώσεις και κατ’ επέκταση απαιτεί νέο χειρισμό. Σε πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, διακρίναμε μέσα στις αρχιτεκτονικές απεικονίσεις που αποσπάσαμε από την πολεοδομία τρεις διακριτές κτιριακές ενότητες και τις καθιερώσαμε ονοματικά. Θα αναφερόμαστε σε αυτές με τις ονομασίες κτίριο 1 (εκείνο που βρίσκεται επί της οδού Πλαταιών και κυριαρχεί στην γωνία Πλαταιών & Παραμυθιάς) κτίριο 2 (το υπόλοιπο μέτωπο της οδού Παραμυθιάς) και κτίριο 3 (ο πίσω όγκος στο εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου και οι περιοχή σύνδεσης μεταξύ των τριών κτιρίων). Τα κτίρια 1 και 2 βρίσκονται στην ίδια κατάσταση, με εκτεθειμένο τον φέροντα οργανισμό και τις πληρώσεις από τούβλο ασοβάτιστες ενώ οι πλάκες τους έχουν φατνωματική δομή με ένα σύνθετο σύνολο ενισχυμένων ζωνών που πέραν του περιγράμματος εμφανίζονται και στο εσωτερικό των πλακών ως πλατιά δοκάρια με κυλινδρικά υποστυλώματα στα σημεία κάθετης συνάντησης οριζόντιων και καθέτων. Επιπλέον το κτίριο 1 διαθέτει μεγάλα φρεάτια επαγγελματικών ανελκυστήρων.

συνιστά απαραίτητο σύνδεσμο και δεν ενοχλεί φτιάχνοντας έναν υποβαθμισμένο εξώστη μεταξύ των δύο ψηλών εσωτερικών μετώπων, συνθήκη που θεωρήθηκε ενδιαφέρουσα γι’ αυτό και δεν προβήκαμε σε τομή μεταξύ τους.

Αντίθετα το κτίριο 3 είναι σοβατισμένο και πιο κοντά στην ολοκλήρωση με φατνωματικές πλάκες που γεφυρώνουν πολύ μεγαλύτερα ανοίγματα της τάξης των 13-15 μέτρων και περιμετρικά δοκάρια μεγάλων κρεμάσεων. Το ισόγειο του κτιρίου 2 στεγάζει κατάστημα αλυσίδας σούπερ μάρκετ ενώ του Κτιρίου 2 μοιάζει εγκαταλελειμμένο με εξαίρεση ορισμένα σημεία που μοιάζει να χρησιμοποιούνται ως αποθήκη. Το κτίριο 3 είναι προσβάσιμο από την οδό Πλαταιών και παρέχει τη μόνη πρόσβαση στον ακάλυπτο. Χρησιμοποιείται σαν παρκινγκ για το σουπερ μάρκετ.

Στο κενό γραμμικό χώρο που δημιουργήθηκε μεταξύ των κτισμάτων σχηματίζεται μια ράμπα που κρίθηκε σημαντικό να μην παρεμβάλλεται στο ανοιχτό ισόγειο. Ξεκινώντας από την πρώτη στάθμη του κτιρίου 3, βρίσκει πλατύσκαλα στο κτίριο 1, αλλάζει κατεύθυνση δύο φορές στο μέτωπο της Παραμυθιάς και καταλήγει στην τελευταία στάθμη του κτιρίου 3 σχηματίζοντας σε τομή ένα στραμμένο κατά 90 μοίρες Μ. Λόγω του μεγάλου ελεύθερου ανοίγματος και της απουσίας υποστυλωμάτων ξεκινήσαμε τη διερεύνηση του προγράμματος από το κτίριο 3. Στο ισόγειο διαμορφώνεται πισίνα αθλητικής χρήσης ενώ στην στάθμη του πρώτου ορόφου ένα γήπεδο μπάσκετ του οποίου η σέντρα τρυπιέται και καλύπτεται με γυαλί επιτρέποντας ματιές στο νερό της κατώτερης στάθμης αλλά και διερχόμενες αντανακλάσεις. Σε μια τολμηρή χειρονομία, οι επόμενες τρεις πλάκες αφαιρούνται ολοσχερώς και αντικαθίστανται από ένα αναρτημένο αμφιθέατρο, το οποίο ανοίγεται ξεκινώντας στην τρίτη στάθμη καταλήγοντας στην τελευταία όπου συνδέεται με την εκβολή της ράμπας .Το αμφιθέατρο επιχειρεί να “διορθώσει” τις ατέλειες του κτίσματος τονίζοντας τις εκφραστικές χαράξεις και αποκρύπτοντας αναντιστοιχίες όπως η μη τήρηση περασιών στα δομικά στοιχεία. Στηρίζεται σε δύο ισχυρές δοκούς που γεφυρώνουν λοξά τα υποστυλώματα που διαχωρίστηκαν με την αφαίρεση των πλακών. Στο σημείο έδρασής του στον ενδιάμεσο όγκο—μεταξύ της πλάκας της τρίτης και της πλάκας της δεύτερης στάθμης— ολόκληρο το ύψος του ορόφου χτίζεται και μετατρέπεται σε υψίκορμη δοκό που λαμβάνει πλευρικές ωθήσεις ενώ λειτουργεί ως φόντο στην μπασκέτα διαχωρίζοντας το γήπεδο από τον υπόλοιπο όροφο και ορίζοντας άτυπα έναν χώρο αποδυτηρίων ή παρασκηνίου. Στον εν λόγω ενδιάμεσο όγκο, πραγματοποιούνται τομές σε όλο του το ύψος, αυξάνοντας την εισχώρηση του φωτός και συνεχίζοντας ή πλαισιώνοντας τις δυνατές γραμμές του αμφιθεάτρου.

Το κάθε κτίσμα έμοιαζε να επιδέχεται τις δικές του γλυπτικές διορθώσεις με τρόπο που δεν συνιστούσε καμία εμφανή χειρονομία μεταξύ τους άρθρωσης. Εντοπίσαμε τελικά ως περισσότερο προβληματικό, πέραν του μεγάλου συνολικά όγκου και αισθήματος μάζας του συγκροτήματος, την ίδια τους την σύνδεση. Επιχειρήσαμε λοιπόν μια γλυπτική ανάδειξη με εργαλείο τον διαχωρισμό. Αρχική διευθέτηση έδωσε η παράμετρος της κλιμάκωσης του προγράμματος από τα τρία προηγούμενα κτίρια. Έχοντας λοιπόν κατακτήσει την υβριδική εισαγωγή του γυμναστηρίου στους κήπους μας, έπρεπε εδώ να αναζητηθεί μια ευρύτητα αθλητικών χρήσεων αλλά ενδεχομένως και ένα σύνολο ευδιάκριτων δημόσιων χρήσεων που θα μπορούσαν τώρα πέραν του πρασίνου να πλαισιώσουν συνολικά και τον αθλητισμό. Έχοντας οδηγηθεί στην κατεύθυνση της τομής και της ασυνέχειας, αντίστοιχα διαπιστώσαμε πως δεν ήταν εμφανές και ένα ενιαίο υπόβαθρο φύτευσης. Ορίσαμε λοιπόν σαν πράσινη έκταση το κοινό δώμα των κτισμάτων 1 και 2, μελετώντας το σαν έναν πράσινο τάπητα ή ένα συνεχές λιβάδι το οποίο σε σημείο μεγίστης ανθοφορίας θα επεκτείνονταν κάθετα προς τις κατώτερες ενότητες, η επιφάνεια του λοιπόν, σχήματος Γ αποκλείστηκε από την κεντρική χειρονομία διαχωρισμού παραμένοντας κοινή. Η εκτομή ορίστηκε ως η ελάχιστη απαιτούμενη χειρονομία ώστε να διαχωριστούν επαρκώς οι τρεις ενότητες γι αυτό και ξεκινά παράλληλα στον αρμό διαστολής των κτιρίων 1 και 2 που βρίσκεται κάθετα στην οδό Παραμυθιάς και αφού αφαιρέσει ένα ολόκληρο διάστημα από την όψη, εισχωρεί παράλληλα στην Πλαταιών διαχωρίζοντας το κτίριο 1 από το κτίριο 3. Η εκτομή ξεκινά από την στάθμη της πρώτης πλάκας και πάνω για να μην διαλύσει την εντύπωση ενός συνεχούς μετώπου στην ισόγεια στάθμη. Τα κτίρια 2 και 3 συναντώνται στη χαμηλή τριώροφη απόληξη του κτιρίου 3 στην καρδιά του οικοδομικού τετραγώνου. Η περιοχή

Το Κτίριο 1 μοιάζει πια να παρεμβάλλεται στην μετάβαση από το γήπεδο του μπάσκετ μέχρι την απόληξη του αμφιθεάτρου. Η χρήση που του αντιστοιχεί ορίζεται ως ανάκτηση της ενέργειας που χάθηκε κατά τον αθλητισμό μέχρι την επάνοδο στο δημόσιο δώμα. Σε συνάρτηση με τον πολυεθνoτικό χαρακτήρα της περιοχής και με διάθεση υποστήριξης αυτής της

ποικιλίας, μετατρέπουμε τις πλάκες του κτιρίου 1 σε ένα ιδιότυπο pop-up store με κυλιόμενες κουζίνες εθνικής μαγειρικής που μπορούν να εναλλάσσονται συνεχώς κάνοντας την κίνηση μέσα στο κτίριο να μοιάζει με μια βόλτα φαγητού που εκτείνεται στο φυτεμένο δώμα με τη λογική αστικού πικνίκ. Αυτό, σε σχέση με την ανάγκη γλυπτικής εξάχνωσης των γωνιών και την ενίσχυση της παρουσίας του φωτός, μεταφράστηκε σε έναν σχηματισμό V στην τομή που επιτρέπει το νότιο φως να εισέλθει στη βάση του κτίσματος, εξαφανίζοντας εντελώς τη γωνία της Πλαταιών, ενώ στην κατεύθυνση του Βορρά εξαϋλώνει την γωνία μόνο εσωτερικά —επιτρέποντας μια ανοδική κίνηση που διαστέλλει την εμπειρία, αφού κάθε φορά η στάθμη στην οποία ανεβαίνεις είναι μεγαλύτερη από την προηγούμενη. Σε αυτό το ιδιότυπο αίθριο που βραχύνεται προς τα πάνω σχηματίζεται ένα ολισθαίνον κλιμακοστάσιο στο οποίο το πλατύσκαλό μετακινείται σε κάθε άνοδο επιτρέποντας να ανέβεις κάθε φορά σε διαφορετικό σημείο της πλάκας. Στο ισόγειο του αίθριου, στον άξονα της γωνίας της ΠλαταιώνΠαραμυθίας, εισάγεται μια στατική επιφάνεια νερού που κατοπτρίζει την γωνία περισσότερο. Στις πρώτες δύο στάθμες, απογυμνωμένες και σπηλαιώδεις καθώς φαίνονται για όποιον τις προσεγγίζει από την Πλαταιών, υπονομεύουμε την καθαρότητα του V σχεδιάζοντας έναν τριγωνικό αμφιθέατρο που επιτρέπει την άνοδο από το διάχυτο ισόγειο στο πλατύσκαλο εισόδου αυτής της διαδρομής φαγητού. Το κτίριο 2, έχοντας υποστεί την αρχική τομή, δεν τραυματίζεται περισσότερο άλλα μάλλον συμπληρώνεται με κλειστούς χώρους που προσφέρουν εξυπηρετήσεις, όπως χώρους υγιεινής και γραφειακές ή αποθηκευτικές ενότητες. Οι τρεις τελευταίες του στάθμες που είναι προσβάσιμες μόνο από το κλιμακοστάσιο της Παραμυθιάς και δεν επικοινωνούν με το υπόλοιπο κτίσμα, μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα ως αίθουσες συλλογικών δραστηριοτήτων, θεατρικών ομάδων ή χορού, χωρίς να παρεμβάλλονται στη σύνθετη ζωή του υπόλοιπου συγκροτήματος. Η νεροτσουλήθρα της οροφής, που καταλήγει σε μια πισίνα στον ακάλυπτο, επιχειρεί να κρατήσει το ενδιαφέρον των παιδιών ή να λειτουργήσει μαζί με το τεχνητό αγρό της οροφής σαν παρένθεση δροσιάς κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών.

100

101

δεξιά // από πάνω προς τα κάτω: (από αριστερά προς δεξιά) κάτοψη-προοπτική άποψη πρώτης στάθμης —μπάσκετ κάτοψη-προοπτική άποψη 2ης στάθμης — αμφιθέατρο αξονομετρική απεικόνισης της κατασκευής του αμφιθεάτρου αριστερά // προοπτική “σε έκρηξη” απεικόνιση των πλακών και του φυτεμένου δώματος

105

+22.90

+8.85

πάνω // απεικονίσεις του εσωτερικού κλιμακοστασίου από αριστερά προς δεξιά, σε κάτοψη, σε διαμήκη όψη-τομή προς το εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου,, σε εγκάρσια όψη-τομή και σε διαμήκη όψη-τομή προς τα έξω. Κάθε σκέλος της σκάλας βρίσκεται μετατοπισμένο σε σχέση με το προηγούμενο με τέτοιο τρόπο ώστε βαθμιαία το κλιμακοστάσιο να μετακινείται από το εσωτερικό του κτιρίου προς την περιφέρεια και συγκεκριμένα προς την όψη επί της οδού Πλαταιών. Η μετακίνηση αυτή γίνεται και στις δύο διαστάσεις δίνοντας την εντύπωση μιας διαγωνίου κίνησης των κλιμάκων. Η ολίσθηση του τυπικού κατακόρυφου κλιμακοστασίου αποσκοπεί στην ενεργοποίηση του ομοιογενούς και μη ιεραρχημένου χώρου του εσωτερικού στην κατεύθυνση κατάργησης των τυπικών ορόφων αλλά και στον χωρικό εμπλουτισμό της διαδρομής με τρόπο που κάνει την πλήρη άνοδο μέχρι την κορυφή του κλιμακοστασίου αναγκαία. δεξιά // Προοπτική τομή κατά μήκος του αρμού διαστολής με κατεύθυνση το εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου. Η ράμπα σχήματος Μ δεν ενοποιεί το κτίσμα με την εισόγεια στάθμη του όσο αποκαθιστά την εσωτερική συνέχεια που απέσπασε η αρχική τομή που χώρισε τον κτιριακό όγκο στα τρία. Η ράμπα ανέρχεται από την στάθμη του γηπέδου μπάσκετ στον πρώτο όροφο και μέσω των ενδιάμεσων στάσεων και της στροφής της, επιτρέπει την πρόσβαση σε κάθε ανώτερη στάθμη, καταλήγοντας την απόληψη της κατασκευής του αμφιθεάτρου. Στις στάθμες των τριών ενδιάμεσων πλατύσκαλων, η ράμπα συναντά κάθετα τους λεπτούς διαδρόμους “λαιμούς” που εισχωρούν στην πτέρυγα επί της οδού Πλαταιών, αποκαθιστόντας την σύνδεση του με τις άλλες δύο πτέρυγες οι οποίες παρέμειναν συνδεδεμένες μέσω του χαμηλότερου μεταξύ τους κτιριακού όγκου στο εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου.

Επόμενες σελίδες: απεικονίσεις των εσωτερικών χώρων του κτιρίου

+22.90

+8.85

108

109

110

111

Και οι ευχαριστίες : Αντώνη Γιώργο Ζήση Θανάση Μαρίζα Νατάσα Νίκο Παναγιώτη Στέλιο Τηλέμαχε Φιλάνθη & teenager σας ευχαριστούμε για όλα