Steun baanbrekend onderzoek met het LUF

IS EEN PIL TEGEN KANKER EEN kwestie van tijd?

Een pil tegen kanker, het liefst zonder zware bijwerkingen. Dat zouden we allemaal wel willen. Is het een kwestie van tijd voor zo’n pil er komt? We legden deze vraag voor aan drie Leidse wetenschappers en vroegen hoe zij zelf bijdragen aan nieuwe behandelingen tegen kanker.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: geen van hen denkt dat er één pil komt die tegen elke vorm van kanker helpt. Maar er is ook goed nieuws, alle drie zijn ze hoopvol over het verbeteren van huidige behandelingen en nieuwe therapieën die worden ontwikkeld. Zo wordt er gewerkt aan het verminderen van zware bijwerkingen van medicijnen, zeer toegepaste geneesmiddelen en helpt artificial intelligence om sneller en goedkoper medicijnen te maken. Met jouw steun kan de Universiteit Leiden eerder resultaten boeken bij dit soort wetenschappelijk onderzoek. Met jouw bijdrage van vandaag, werken wetenschappers van de universiteit aan de wereld van morgen. Draag jij ook bij? Kijk op: luf.nl/draag-bij/support-jouw-universiteit voor meer informatie.

Verzamelnaam

Jouw steun zou bijvoorbeeld bij onderzoek van Sjaak Neefjes terecht kunnen komen. Terugkomend op de vraag of er een pil tegen kanker komt: Neefjes denkt dat er nooit één pil tegen kanker zal komen. Hij is hoogleraar Chemische Immunologie aan de Universiteit Leiden en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), en hoofd van de afdeling Cel en Chemische Biologie (LUMC). ‘Kanker is een verzamelnaam van heel veel verschillende soorten ziekten. Net als dat je niet één antibioticum hebt tegen alle infectieziektes, krijg je ook niet één pil tegen kanker.’

Wat wel zeker is volgens Neefjes is dat er steeds betere behandelingen komen. Samen met wetenschappers van het LUMC en het Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek werkt hij zelf ook aan het verbeteren van therapie. Zij vonden een manier om de bijwerkingen te verminderen van het veelgebruikte antikankermedicijn doxorubicine. Neefjes: ‘Artsen noemen dit ook wel eens toxorubicine, omdat het zo giftig is. Patiënten kunnen dit medicijn maar een paar keer of helemaal niet krijgen vanwege de bijwerkingen. Het grootste probleem is hartfalen.’ De wetenschappers hebben in het lab een minder giftige versie van het geneesmiddel kunnen maken. ‘We hebben het al getest in muizen en in weefselkweek’, legt Neefjes uit. ‘Om het verder te testen is een bak met geld nodig.’ Investeerders zijn echter niet geïnteresseerd in het geneesmiddel, omdat het niet is te patenteren. Om het medicijn toch bij patiënten te krijgen, zet Neefjes de Spinozasubsidie in die hij in 2020 kreeg. ‘Zonder deze subsidie had het nog jaren geduurd voordat we verder konden gaan.’

Doelgerichte therapieën

Jan Verschuuren, neuroloog en immunoloog van het LUMC, legt uit dat er al pillen zijn tegen kanker, maar die pakken niet meerdere kankersoorten aan. ‘Het zou geweldig zijn, maar een one-size-fits-all-pil maken, is wel een hele grote uitdaging. Ik zie wel dat er steeds meer doelgerichte therapieën komen.’

En daar is Verschuuren zelf ook mee bezig samen met de afdelingen Neurologie, Pathologie en Longziekte in het LUMC. Voor de nieuwe behandeling maken zij gebruik van een fascinerend gegeven. Bij de helft van de patiënten met de zeldzame spierziekte Lambert-Eaton myastheen syndroom (LEMS) blijkt deze spierziekte veroorzaakt te worden door een kleincellig longcarcinoom. ‘Deze patiënten maken zelf antistoffen aan tegen de kankercellen. LEMS is eigenlijk een bijwerking van de reactie van het immuunsysteem op de kankercellen.’

Grotere overlevingskans

De overlevingskans van de patiënten met kleincellig longcarcinoom en LEMS is veel groter dan patiënten waarvan het immuunsysteem niet zelf antistoffen aanmaakt. Bij twintig procent van de patiënten met LEMS verdwijnt de tumor na chemotherapie en komt niet meer terug. Terwijl de meeste mensen zonder de spierziekte en met deze vorm van longkanker binnen een jaar overlijden.’ Verschuuren en de andere wetenschappers willen nu de antistoffen uit de patiënten met LEMS isoleren en namaken in het lab om er een geneesmiddel van te kunnen maken. Verschuuren en zijn collega’s hebben niet de luxe van een Spinozasubsidie en hopen daarom via donaties snel een half miljoen euro bij elkaar te hebben om hun onderzoek te kunnen starten.

Artificial intelligence

Ook Gerard van Westen denkt niet dat er ooit één pil tegen kanker komt, maar denkt wel dat er steeds betere methodes komen met minder bijwerkingen om kanker te behandelen. Zelf staat hij niet in een lab of aan het bed van patiënten, maar ontwikkelt hij nieuwe medicijnen vanachter zijn computer met behulp van artificial intelligence.

Dankzij computermodellen kan hij informatie uit een enorme hoeveelheid data halen. In een van zijn onderzoeken richt Van Westen zich op G Eiwitgekoppelde receptoren. Een groot deel van de medicijnen werkt via deze eiwitten. Ze zitten namelijk in het celmembraan, de barrière die de cel scheidt van de buitenwereld, en zijn daardoor makkelijk te beïnvloeden. Van Westen: ‘Met informatica en machine learning (vormen van artificial intelligence, red.) zoeken we in data van patiënten naar mutaties in deze eiwitten die zijn gelinkt aan kanker. Die maken we daarna na in het lab om te onderzoeken of ze een rol kunnen spelen bij kankerbehandelingen.’

Virtuele mens

Uiteindelijk willen Van Westen, zijn team en verschillende partners een compleet plaatje maken van alle tools die ze ontwikkelen door een virtuele mens te creëren. Daarmee kan je voorspellen wat kandidaatmedicijnen doen in het lichaam. ‘Medicijnen worden nu vaak getest in gezonde mannen. Het grote voordeel van de virtuele mens is ook dat we kunnen voorspellen hoe geneesmiddelen bij ouderen, kinderen en vrouwen werken.’ Het werk aan de virtuele mens is pas net gestart en wordt gefinancierd door de Nationale Wetenschaps Agenda.

Draag bij aan baanbrekend onderzoek

Meehelpen aan belangrijk onderzoek? Met jouw steun kunnen er eerder resultaten geboekt worden. Met jouw bijdrage van vandaag, werken wetenschappers van de Universiteit Leiden aan de wereld van morgen.

luf.nl/draag-bij/support-jouw-universiteit

Kijk voor mooie crowdfunding-projecten die jouw steun kunnen gebruiken ook eens op steunleiden.nl