[Tasarruf]
1
Sezai Karakoรง Orta Okulu / Cihat Albayrak
[Tasarruf] İSRAF NEDİR? NEDEN TASARRUF?
2
Dünyadaki sınırlı kaynakların yok olmaması için sınırsız isteklerimizi sınırlamalı ve tüketim alışkanlıklarımızı kontrol altında tutmalıyız. Bu kitapçık, gündelik hayatımızda ihtiyacımızdan fazla tükettiğimiz suyu, elektriği, zamanı ve diğer pek çok şeyi nasıl daha etkili ve doğru miktarda kullanabileceğimizi ve bu davranış değişikliklerinin bize kazandıracaklarını ifade etmek üzere hazırlandı. Değerler Eğitimi kapsamında, Van Erciş’te Sezai Karakoç Orta Okulu öğrencileri ve Türkçe Öğretmeni Cihat Albayrak tarafından hazırlanan bu kitapçık; hangi alanlarda nasıl israf edildiğini ve bu israfın önüne nasıl geçilerek tasarruf edilebileceğini pratik örneklerle açıklamaktadır. Öncelikle öğrencilerin, tüketim alışkanlıklarını keşfetmeleri ve düzenlemeleri için farkındalık oluşturmasını hedeflediği gibi, velilerin de hem kendi hem de ailevi tüketim/israf/tasarruf dengelerini fark edip düzenleyebilmeleri için uygun bir dil oluşturularak hedef kitlenin anlayabileceği en iyi örnekler tespit edilmeye çalışılmuştır. Ucuz diye vurdumduymaz bir şekilde tükettiğimiz kaynaklar, gelecekte bize çok pahalıya patlayacak. Bugünden önlemlerimizi almak ümidiyle… Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
[Tasarruf]
SU Nasıl İsraf Ediyoruz?
3
> Bulaşıkları elde yukayarak > Şehir şebekelerindeki kaçaklar > İçme suyunu bahçe sulamada kullanıyoruz > Oto yıkama ve halı yıkamacılar şebeke suyu kullanıyor > Duş alırken, diş fırçalarken, suyu sürekli açık tutarak > Kullanılmış atık yağları lavaboya dökerek binlerce litre suyu kirletiyoruz
Nasıl Tasarruf Edebiliriz? Su dünyadaki en ucuz doğal kaynaktır. Ama bu ucuzluk bize gelecekte çok pahalıya patlayacak. Su, elektrik ve doğalgazdan daha pahalı olmalı ki, israf edilmesin. > Duş sürenizi 10 dakikadan 5 dakikaya düşürerek CO2 salınımını yılda 135 kg azaltırsınız > Damlayan musluklar onarılmalı > Çamaşır/bulaşık makineneleri tamamen doldurulmadan çalıştırılmamalı > Kullanılmış atık yağlar lavaboya dökülmemeli, pet şişelerde biriktirilerek toplama noktalarına ulaştırılmalı > Suyu çeşmeden içenler, özellikle yaz aylarında çeşmeyi biraz akıtıp soğuk olmasını bekleyerek su içerler. Bunu böyle yapmaktansa buzdolabınıza bir sürahi su koyabilir veya buz kullanabilirsiniz. > Aileler, ev içinde suyu israf etmemek adına, suyun önemini ifade eden konuşmalar yapmalı, çocuklar bu konuda bilinçlendirilmeli > Banyo yaparken suyu tasarruflu kullanmaya çalışmalı > Yerel yönetimler hane başına düşen adil kullanım limiti belirlemeli ve az kullanan aboneleri ödüllendirerek teşvik etmeli. Aşırı kullananları tespit ederek, kullanımı azaltmaya çalışmalı > Yağmur sularını kullanmak üzere, şehrin çeşitli noktalarında dev su tankları oluşturulmalı > Bahçeler şebeke suyu ile sulanmamalı > Okullar arasında en temiz ve en az su tüketen okullar yarışmalarla ödüllendirilmeli > Şehir şebekelerindeki kaçaklar tamir edilmeli > Sebze-meyveler musluk altında değil, leğen içine su doldurularak yıkanmalı, suda bekletilmeli > Her su faturası ödemenizde şunları kendinize sorun: İsrafa kaç liram gitti? Tasarruf etseydim kaç liram cebimde kalacaktı? Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
ELEKTRİK
[Tasarruf]
Nasıl İsraf Ediyoruz?
4 > Kullanmadığımızda bile bilgisayarları sürekli açık bırakarak > TV izleme süresini sınırlamayıp televizyonu bağımlılık haline getirerek > Evlerimizi hergün elektrikli süpürge ile süpürerek > Eski tip, çok elektrik harcayan lambalar kullanarak > Geceleri müstakil evlerde balkon, apartmanlarda ise ara salon lambalarını açık bırakarak > Gece lambası kullanarak > Henüz hava tam olarak kararmadan, perdeleri kapatıp lambaları açarak > Elektronik aletlerin fişlerini çekmek yerine, kumandadan kapatarak > Sokak lambalarını hava kararmadan açıp, sabah 8-9’a kadar kapatmayarak > Kaçak elektrik kullanarak > Cep telefonlarını gece şarja takıp, sabaha kadar şarjda bırakarak > Okullarda ve resmi kurumlarda gündüz vakti lambaları açık bırakarak > Çamaşır makinelerini çok sık ve tam doldurmadan kullanarak > İş yerlerindeki sanayi tipi makineleri gün boyunca sürekli açık tutarak > Buzdolaplarını tatile çıktığımızda ya da içlerinde çok az malzeme olduğunda da kullanarak > Elektrikli ısınma aletlerini kullanarak > Buzdolaplarının kapaklarını uzun süre açık bırakarak
Nasıl Tasarruf Edebiliriz? > Lambaların tozunu alın, tozlanan lamba, ışığın yüzde 50’sini yutar > Bir çamaşır makinesi tek çalıştırmada 176 litre su harcar. Makineyi tam doldurmadan çalıştırmazsanız su tasarrufu için büyük bir katkıda bulunmuş olursunuz. Makinanızı yılda bir kez daha az çalıştırırsanız, yılda 9 ton suyu kurtarırsınız > Evinizde kullandığınız televizyon, DVD oynatıcı, müzik seti gibi cihazların bekleme (stand by) konumunda da elektrik tükettiklerini unutmayın > Giyeceklerinizin düzgün bir şekilde asılması ütü ile daha az vakit geçirmenize, dolayısı ile daha az enerji tüketmenize neden olacaktır > Saç kurutma makinesi 10 dakika çalıştığında, 60 watt’lık bir lambanın 3 saat yanmasına eşdeğer elektrik tüketir > Evlerde sağlanacak %10 enerji tasarrufu ile 132 milyon dolar ülke ekonomisine geri kazandırılabilir Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
PETROL Nasıl İsraf Ediyoruz?
[Tasarruf]
5
> Çok kısa mesafelerde bile özel araçlarımızı kullanarak > Evimizi iş yerimize uzak olan bölgelerden seçerek > Toplu taşıma imkânının bulunduğu yerlerde, özel araç kullanarak > 20 yılı ömrü aşmış araçları, çok yakıt tüketen araçları kullanarak > Eğlence amaçlı gezilerimizi sınırlamayarak ve bu gezilerde toplu taşıma yerine özel araçları tercih ederek > Aşırı hızlı araç kullanarak > Ulaşımı bir ihtiyaç olarak değil, eğlence olarak görerek
Nasıl Tasarruf Edebiliriz? > Kısa mesafeler için bisiklet kullanırsak, hem doğayı koruruz, hem paradan tasarruf etmiş oluruz, sağlıklı kalırız, hem de petrolü israf etmemiş oluruz > Araçlarımızı yavaş kullanarak, daha az petrol tüketebiliriz > Özellikle soğuk havalarda, araçlar ısınmak için daha fazla yakıt harcadıklarından, bu dönemlerde özellikle toplu taşımayı tercih edebiliriz
Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
[Tasarruf]
ZAMAN
Zamanı israf etme şeklimiz, tasarruf edebileceğimiz yolu da gösteriyor.
Ölüm gelmeden önce bize verilen en kıymetli nimetlerden birisi de vakittir. Hep vaktimizin azlığından şikâyet ederiz. Evet, vakit azdır, yapılacak çok işimiz vardır. O yüzden zamanı israf etmemek gerekir…
6
Nasıl İsraf Ediyoruz? > İşlerimizi planlı yapmayarak > Okuyacağımız kitapları rastgele seçerek > Kendimize hedefler belirlemeyerek > Saat kullanmayarak > Hatalarımızdan dersler çıkarmayarak > Gereksiz yere konuşarak > Gereksiz yere konuşanları dinleyerek > Oyun/eğlence sürelerimizi aşırı uzatarak > Problemlere takılıp kalarak, kendimizi üzerek > Hangi gün, hangi saatte, ne yapacağımızı belirlemeyip seçmeyerek > Uyku süremizi düzenlemeyip ihtiyacımızdan az ya da fazla uyuyarak > Yeteneğimiz, gücümüz ya da imkânımız olmayan durumlarda ısrarla uğraşıp, yardım istemeyerek > Elbirliğiyle daha kolay yapılabilecek işleri tek başımıza yapmaya çalışarak > Yanlış arkadaşlar ve uğraşlar seçerek > TV’de programları seçerek izlemek yerine, sırf vakit geçirmek için TV izleyerek > Zamanımızı ‘boş zaman’ olarak niteleyerek > Bilgisayar ve internet kullanımını bağımlılık haline getirerek > Bize bir şey kazandırmayan ortamlarda, gereksiz yere bulunarak > Sonrasında pişman olacağımız işler yaparak ya da sözler söyleyerek > Özellikle resmi iş ve işlemlerde, yoğunluğun az olduğu gün ve saatleri seçmeyip, kuyrukta bekleyerek > İhtiyaç listesi ya da yapılacaklar listesi hzırlamadan, sırf alışveriş yapmak maksadıyla çarşıya çıkarak > Modern teknoloji ile daha hızlı/ekonomik yapılabilecek işleri, bizzat yapmayı seçerek > Uçak yerine otobüsle seyahat etmeyi tercih ederek > Ailemize, akrabalarımıza, yaşlılara; ileride çok özleyeceğimiz insanlara henüz hayattalarken vakit ayırmayarak > Biriktirerek daha kola yapılabilecek işleri teker teker yaparak Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
SAĞLIK
[Tasarruf]
Nasıl İsraf Ediyoruz?
7 > Cep telefonlarını gereksiz yere uzun süre kullanarak > Doktor tavsiyesi olmadan, kişisel bilgilerimize güvenerek, ağrı kesici ilaçları ve başka ilaçları, başımış/karnımız her ağrıdığında kullanarak > Gereksiz ilaç kullanımı (özellikle antibiyotikler) > Beslenmemize dikkat etmeyerek
Nasıl Tasarruf Edebiliriz? > Grip gibi hastalıklarda, ilaç kullanmak yerine, düzenli beslenerek ve mevsim sebze/meyvelerini tüketerek, dinlenerek ve temiz hava alarak iyileşmeye çalışabiliriz > Hastalıklarımızın erken teşhis edilebilmesi için, belli sıklıklarda kontroller/tahliller yaptırmalıyız > Mevsim sebze-meyvelerini tüketmeyi seçmeliyiz > Belirli besinleri çok miktarda tüketmek yerine, çok çeşitli besinleri az miktarda tüketmeyi tercih etmeliyiz > Süt ve süt ürünlerini sürekli tüketmeliyiz > Dişlerimizi düzenli olarak fırçalamalıyız > Beden temizliğimize dikkat etmeliyiz > Sigara içilen ortamlarda durmamalıyız Maalesef sağlığımızın kıymetini, yalnızca hastalandığımızda anlıyoruz. Oysa en iyi tedavi yöntemi, hastalıklara yakalanmamak için insanın sağlığına dikkat etmesidir. En iyi erken teşhis yöntemi, vücudumuzun yedek ğarçalarının bulunmadığını ve hayatın sonunda tekrar deneme çansımız olmayacağını bilmektir.
Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
[Tasarruf]
GIDA Nasıl İsraf Ediyoruz?
8 > Türkiye’de günde 4 milyon 600 bin ekmek çöpe atılıyor > Tüketemeyeceğimiz kadar gıda alarak > Yiyeceklerin saklama koşullarına uymayarak
Nasıl Tasarruf Edebiliriz? > Ekmek 36 saat tazeliğini korur > Dört gün beklemiş ekmek, bayatlamış sayılır > Ekmeği derin dondurucuda saklayın > Bayat ekmeği hiç yemeyecekseniz, ıslatıp kuşlara ve sokak hayvanlarına verin > Tüketebileceğiniz kadar gıda alın > Yiyecekleri önerilen saklama koşullarında muhafaza edin > Sahip olduklarınızı komşularınızla, akrabalarınızla, ihtiyacı olanlarla paylaşmayı alışkanlık haline getirin > Sizin ihtiyacınız olmayan, önemsiz/değersiz gördüğünüz yiyeceklere, başkalarının çok ihtiyacı olabileceğini fark edin > Her şeyi mevsiminde, doğal ve taze haliyle tüketin > Kızartmalar yerine, haşlamaları tercih edin
Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
[Tasarruf]
PARA Nasıl Tasarruf Edebiliriz?
9 > Makarna, bakliyat, deterjan, kişisel bakım ürünlerini toptan alarak > Peynir, et, sebze ve meyve gibi çabuk bozulan ürünleri ihtiyacımız kadar alarak; özellikle peynirler çok çabuk bozuluyor > Marketlerin indirim günlerini takip edin > Sebze ve meyve için semt pazarlarını tercih edin; ürünü kendiniz seçin, eve geldiğinizde yarısı çürük çıkmasın > Alışverişe gitmeden önce ihtiyaçlarınızı listeleyin > İhtiyacınız olmayan hiçbir şeyi satın almayın > Parayı amaç değil bir araç olarak görün ve kendinizden ya da ailenizden fazla değer vermeyin
DOĞAL ÇEVRE Biz doğayı korudukça doğa da bizleri korur. Havaya, suya, toprağa karışan kimyasal atıklar doğayı etkiliyor. Bu atıkların çoğalması insan sağlığını bozuyor. Kısaca çevre sorunları, sağlımızla yakından ilgilidir.
Nasıl koruruz? > Akar ve durgun sular, insan ve hayvan atıkları ile kirletilmemeli > Kanalizasyon borularındaki patlamalar hemen ilgililere bildirilmeli > Hayvanlar ve bitkiler korunmalıdır > Yakıtların tam yakılması sağlanmalıdır; böylece hem enerji kaybı, hem de hava kirliliği önlenmiş olur > Çöpler, çöp poşetinin ağzı sıkıca bağlandıktan sonra çöp kutusuna atılmalıdır > Ormanlar korunmalıdır > Ağaçlara zarar verilmemelidir > Çimlerin üzerinde ateş yakılmamalıdır > Hayvanlara zarar vermekten kaçınılmalıdır > Denizler kirletilmemelidir > Evcil hayvanların atıkları temizlenmelidir > Çevremizi sahiplenmeli, değerini ve önemini çocuklara öğretmeli, büyüklere anlatılmalıyız > Enerji tasarrufu yapılmalıdır > Biten piller pil kutusuna atılmalıdır > Piknikten sonra ateş söndürülmeli ve asla yerde çöp bırakılmamalıdır > Kâğıt, teneke, cam, pil gibi geri dönüşümü olan maddeler geri dönüşüm kutularına atılmalıdır Sezai Karakoç Orta Okulu / Cihat Albayrak
[Tasarruf]
10
Sezai Karakoรง Orta Okulu / Cihat Albayrak