SAMEN - het magazine van het Landelijk Steunpunt

Voor een brede ontwikkeling in onderwijs en kinderopvang

V erschijnt periodiek

SAMEN.

01

Er liggen elke dag weer volop kansen Ambassadeurs geven het voorbeeld “Een geboeid kind leert als een tierelier.”

Martijn van der Kroef

Praktische tips & Kant-en-klare tools

LESSONS LEARNED

wij

Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen kijkt terug

“Waarom moeilijk doen als het samen kan?”

C O L O F O N Om de ontwikkeling van brede scholen in het primair- en voortgezet onderwijs te stimuleren, richtte het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in 2009 het Landelijk Steunpunt Brede Scholen op. Om te zorgen voor een structurele koppeling met de kinderopvang werd in 2011 ook het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) opdrachtgever van het Landelijk Steunpunt.

Naast de ministeries van OCW en SZW zijn de PO-Raad, de VO-Raad, de Branche-organisatie Kinderopvang, de Belangenvereniging Ouders in de Kinderopvang en Peuterspeelzalen en de gezamenlijke ouderverenigingen in het onderwijs opdrachtgever van het Landelijk Steunpunt.

Het Landelijk Steunpunt werd bemand/bemenst door Job van Velsen, projectleider Simon Steen, bestuurder van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen Yvette Vervoort, adviseur Tonny van den Berg, adviseur Alice Jansen, adviseur Aimée de Wilde, gedetacheerd vanuit ministerie SZW Edward Moolenburgh, adviseur governance zaken Peter Warnders, projectsecretaris Margot Roelofs, secretariaat George Ongkiehong, cimon communicatie Ambassadeurs De ambassadeurs van het Steunpunt waren de praktijkexperts. Ieder van hen vertegenwoordigt een aansprekend voorbeeld van samenwerking binnen een brede school of IKC. Net als de brede school zelf zijn de ambassadeurs ieder uniek en vertegenwoordigen zij een diversiteit aan brede schoolthema’s. De ambassadeurs hebben vele bezoekers ontvangen in hun brede school/IKC en worskhops verzorgd. Voor het Steunpunt waren zij, met hun praktische kennis en ervaring, de brug tussen praktijk en theorie.

Fotografie: Steven Scholten, George Ongkiehong, tenzij anders vermeld.

Het schilderij en de gerichten: dank aan Wouter Stips.

Concept, vormgeving, redactie: cimon communicatie, Den Haag George Ongkiehong, Marcel Elzinga, Angelique Walison, Annemarie Rutgers, Marjolein van Rotterdam ‘Samen’ is een publicatie van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen naar een idee van George Ongkiehong en Job van Velsen.

Kennis van Brede School en IKC

SAMEN Ga je mee, dan gaan we samen, samen redden we het wel.

Samen hebben we het goed, Ik wacht wel even als het moet.

Voor u ligt een uniek magazine.

waarom van samenwerking. Over bestuurlijke borging, want

Gemaakt voor alle professionals die betrokken zijn bij een

dát maakt een brede school of IKC succesvol. Natuurlijk leest

brede school of IKC, of daarnaar op weg zijn. Wij bieden

u over het belang van de brede school voor kinderen, ouders

u dit aan als laatste product van het Landelijk Steunpunt

en maatschappij. Een planmatige en structurele aanpak van

Brede Scholen.

uw brede school is zo’n andere succesfactor. En misschien wel de allerbelangrijkste les is dat de mensen het succes

Het Steunpunt vervulde bijna zeven jaar lang, in opdracht

bepalen, de chemie tussen de samenwerkende professionals

van het ministerie van OCW en SZW, een ondersteunende en

en bestuurders op en rondom de werkvloer.

informatieve rol bij de brede schoolontwikkeling.

We kwamen als adviseurs op vele, vele scholen, brede

Wij zijn de brede school, schrijf ik elders in dit magazine.

scholen en kinderopvanglocaties. We bezochten gemeentes,

Dat bereik je niet alleen, dat doe je samen. Samen vraagt iets

BSO’s, naschoolse activiteiten, besteedden aandacht aan

van elkaar, zoals Wouter Stips dat ooit zo mooi in bovenstaand

thema’s als Kunst en Cultuur, Passend Onderwijs, Sport

gedicht schreef.

en Gezonde Leefstijl én Natuur en Milieu. Spraken met vele, vele mensen. Beantwoordden honderden vragen en

Persoonlijk heb ik de afgelopen zes jaar ervaren hoe

organiseerden tal van landelijke bijeenkomsten en bezoeken.

waardevol het is om vanuit verschillende perspectieven,

En naar aanleiding van die vragen ontwikkelden we, vaak

achtergronden en organisaties kennis te delen.

samen met onze directe partners, PO-Raad, ouderorganisaties

Juist de verscheidenheid van onze adviseurs en die van onze

en de Brancheorganisatie Kinderopvang praktische en

stakeholders, maakt dat we zo’n rijk en op de praktijkervaring

oplossingsgerichte handreikingen of instrumenten. Onze

gebaseerd magazine hebben kunnen maken. Ik hoop ook,

ambassadeurs, ervaren pioniers op brede schoolgebied,

namens al mijn collega’s, dat alle tips, handreikingen

vormden daarbij een onmisbare schakel. Of, zoals ik dat zie, wij

en instrumenten in dit magazine en in de toolkit www.

waren samen de brug tussen hoofd en handen.

bredeschool.nl u inspireren en verder helpen in de praktijk van uw brede school. En dat alle kennis en ervaring bijdraagt aan

Het waren zes waardevolle jaren.

de verdere ontwikkeling van de brede school, om daarmee de

Die ons, adviseurs, vele lessen hebben opgeleverd. Lessons

ontwikkeling van kinderen te verbreden en te verrijken.

learned is dan ook de rode draad in dit magazine. Wat hebben we met zijn allen de afgelopen jaren geleerd, welke inzichten zijn verkregen die u de komende jaren, bij de verdere

Ik wens u succes en plezier!

ontwikkeling en inhoudelijke vormgeving van uw brede school of IKC, van nut kunnen zijn? U vindt ze verpakt in de

Job van Velsen

vorm van interviews, publicaties, bijzondere activiteiten en waardevolle tips. U leest over het belang van visie en het

3 | SAMEN

FRANS VERSTRATEN

Samen voor een brede ontwikkeling. Brede school Noorderbreedte in Diemen geeft de doorgaande lijn tussen peuterspeelzaal en kleuterklas steeds beter vorm. Een portret van een IKC in wording, over mogelijkheden en moeilijkheden.

“Geefkinderen de ruimte” heet het actieplan van de PORaad, de Brancheorganisatie Kinderopvang en de MOgroep:

Foto’s: Ronald Tilleman

een actielijstje met tien punten om kinderen een goede start te geven. ‘We benaderen het kind vanuit instituties,

een integraal kindcentrum, een IKC zal zijn. Noorderbreedte

wet- en regelgeving. We willen dat veranderen, maar lopen

noemt zich officieel geen IKC, maar komt al aardig in de

tegen de grenzen van die regels aan’, zei Rinda den Besten,

buurt, zegt directeur Frans Verstraten. Job van Velsen van

voorzitter van de PO-Raad bij de presentatie. Ze pleit voor

het Landelijk Steunpunt Brede Scholen neemt er regelmatig

meer experimenteerruimte. Volgens Peter van Lieshout,

geïnteresseerden mee naartoe, omdat hij vindt dat

hoogleraar Maatschappijwetenschappen aan de Universiteit

Noorderbreedte aantoont dat je vanuit een bestaande situatie

Utrecht en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het

grote stappen kunt maken.

Regeringsbeleid, moet er nu juist een volgende stap gezet worden. ‘Geëxperimenteerd is en wordt er al.’

NASCHOOLSE ACTIVITEITEN In Noorderbreedte zitten twee basisscholen, van twee

VEEL BELANGSTELLING

denominaties (en twee schoolbesturen: openbaar en

Geëxperimenteerd wordt er bijvoorbeeld volop in de nieuwe

oecumenisch), een peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang.

brede school Noorderbreedte in Diemen; sinds augustus in

Een andere kinderopvangorganisatie, Kinderkorf, heeft een

bedrijf. En daar is veel belangstelling voor: van onderwijs,

vestiging pal naast Noorderbreedte. Iedere middag zijn er

kinderopvang en welzijn. Uit onderzoek van de Algemene

bovendien naschoolse activiteiten, van circus tot yoga, van

Vereniging van Schoolleiders (AVS) bleek dat twee derde van

Spaans tot koken. Dat gebeurt onder verantwoordelijkheid van

de schoolleiders verwacht dat de school van de toekomst

directeur Verstraten.

Ga voor een gedragen visie! Waarom willen we een IKC? En met wie willen we een IKC? ‘In mijn ogen gaat het er bij een IKC om kinderen en hun ouders een rijke leer- en ontwikkelomgeving te bieden, een plek waar je uitgedaagd of geholpen wordt.

LESSONS LEARNED

Een ‘scola’ in de oorspronkelijke zin van het woord: liefhebberij, stud ie, vrije tijdsbesteding. Dan moeten allereerst de doelen helder zijn, vanuit een visie en met gebruik van data en feiten. Om te voorkomen dat je verzandt in oeverloze overleggen waarvan je kunt afvragen wat de meerwaarde voor kinderen is.’ Job van Velsen.

6 | SAMEN

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

Niet alleen op cognitief gebied . Dat is wat alle organisaties bindt.” Hij vindt het jammer dat in Nederland alles zo overgereguleerd is. Graag zou Verstraten bso-medewerkers of peuterspeelzaalleidsters als klassenassistenten inzetten.

AMBASSADEURS Om tegemoet te komen aan de behoefte om aansprekende brede scholen te bezoeken heeft het Landelijk Steunpunt Brede Scholen een netwerk opgezet van goede voorbeelden: ambassadeurs. De ambassadeurs werken voor een echte ‘voorloper’ en/of zijn praktijk- of ervaringsdeskundige. Denk aan een schooldirecteur, brede school coördinator, locatiemanager kinderopvang of beleidsmedewerker van de gemeente. Daarmee vervullen ze een voortrekkersfunctie. Hun school onderscheidt zich op organisatiestructuur, samenwerking of gebouw en kan een voorbeeld zijn voor andere brede scholen.

Inmiddels zijn er meer dan zestig ambassadeurs.

Hij is sinds twee jaar directeur van beide scholen, dus al voor

“Zeker in het kader van passend onderwijs hebben we grote

de nieuwbouw. Voorheen zaten de scholen op verschillende

behoefte aan extra ondersteuning. We hebben geen blinde

locaties, nu in een gebouw. Sterker nog, de kinderen van de

leerlingen, maar verder, denk ik, alle mogelijke arrangementen.

verschillende scholen zitten bij elkaar in een unit. Een unit

Maar ook ons budget is beperkt. Los van de ingewikkelde

van groep 4 en 5 bijvoorbeeld bestaat uit vier groepen van

procedures.” Het zou helpen als de overheid oplossingen

zowel basisschool De Duif als van ‘t Palet. De lokalen zijn

aandraagt voor de problemen op het gebied van btw, cao’s

gegroepeerd rond een speel-leerplein. Na een klassikaal begin

en taakuren.

van de dag verzamelen de Duif- en Paletkinderen zich daar.

Daar ontmoeten ze elkaar en daar trekken ze samen op. Dat doen ook de kinderen van de peuterspeelzaal, onderdeel van Stichting Welzijn Diemen, en de kleuterklassen. De naschoolse activiteiten, waarvan in totaal 250 kinderen gebruikmaken, verspreiden zich door het hele gebouw, en de bso (voor en na school met 80 kinderen) is gevestigd in een paar units.

FORSE STAPPEN Verstraten wil in de toekomst graag nog een aantal forse stappen zetten. Zoals een ontwikkelvolgmodel va n 0 tot 13 jaar. “Wij werken samen aan de brede ontwikkeling van kinderen , zodat zij zich zoveel mogelijk en optimaal mogelijk kunnen omplooien. En zodat alle talenten aan bod komen.

7 | SAMEN

EVENEMEN Het Landelijk Steunpunt heeft alle ontwikkelingen op het terrein van brede scholen en Integrale Kindcentra onder de aandacht gebracht bij professionals in het onderwijs en kinderopvangorganisaties, schoolleiders en management kinderopvang, bestuurders en onderzoekers.

8 | SAMEN

ENTEN

Daartoe hebben wij vele bijeenkomsten, zowel op landelijk- als lokaal niveau, georganiseerd en bijgewoond. Met het geven van dit soort presentaties/lezingen geeft het Landelijk Steunpunt informatie en deelt haar kennis. Er wordt op deze manier gericht onder grotere groepen relevante brede schoolinformatie verspreid.

9 | SAMEN

Pilot ontwikkelarrangementen in Nijmegen, Wijchen en Zaanstad

GEMEENTEBREDE DAGARRANGEMENTEN De afgelopen drie jaar heeft in de gemeenten Nijmegen, Wijchen en Zaanstad de pilot Gemeentebrede Dagarrangementen plaatsgevonden . Het doel van de pilot was om binnen de huidige juridische en budgettaire mogelijkheden zoveel mogelijk sluitende dagarrangementen van onderwijs en opvang te realiseren voor ten minste de kinderen van werkende ouders. De praktische belemmeringen die hierbij ontstaan zijn in kaart gebracht.

En er is naar oplossingen gezocht binnen de bestaande wet- en regelgeving. Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen heeft de pilot begeleid.

De drie deelnemende gemeenten hebben de ambitie om

blauwdruk voor alle scholen. Maar elke school is anders,

ontwikkelarrangementen te realiseren voor alle kinderen. Dit

lokaal maatwerk is daarom nodig. De scholen maken de

zijn arrangementen die in tijd én inhoud aansluiten in plaats

plannen nu zelf. Op dit moment zijn de twaalf Open Wijk

van alleen in tijd. Zo willen de deelnemende gemeenten, ook

Scholen omgevormd tot brede school en er zijn vier nieuwe

in het naschoolse aanbod, bijdragen aan de ontwikkeling van

brede scholen bijgekomen. De andere scholen werken

kinderen en segregatie in de wijk voorkomen.

aan, ieder op zijn/haar manier, het realiseren van de

Drie vertegenwoordigers vertellen wat er is gelukt, wat nog

ontwikkelarrangementen.”

niet en wat er van de pilot te leren valt.

Kunt u in één zin zeggen wat in Nijmegen de conclusie is na

NIJMEGEN

drie jaar pilot?

Maria Buur is projectmanager van de gemeente Nijmegen en

“De pilot heeft het proces van het maken van ontwikkel-

sinds dit voorjaar als coördinator bij de pilot betrokken.

arrangementen absoluut ondersteund. We weten nu dat de goede wil het voor elkaar te krijgen er is. Iedereen onderschrijft

Hoe verloopt de realisatie van ontwikkelarrangementen in

het gedachtegoed van het ontwikkelarrangement. Wat ook

Nijmegen?

duidelijk is geworden is dat het niet eenvoudig is om het doel

“Het realiseren van ontwikkelarrangementen is een project

te bereiken en dat voor iedere school maatwerk nodig is.”

van de lange adem. In Nijmegen zijn we al heel lang bezig met brede scholen met een sluitend dagprogramma voor liefst

Kunt u een mooi voorbeeld van een positieve ontwikkeling?

alle kinderen. Eerst hadden we de Open Wijk Scholen, in 2010

“Dan noem ik het integraal kindcentrum De Wieken. Daar

besloten we om het breder te trekken en van de Open Wijk

is het gelukt om het aanbod van onderwijs en opvang als

Scholen, brede scholen te maken.”

een geheel uit te voeren door één team onder één leiding, vanuit één pedagogisch-didactische visie. Onderwijs en

Waar stond Nijmegen aan het begin van de pilot en hoe staat

kinderopvang werken er samen aan de brede ontwikkeling van

het er nu voor?

de kinderen. Het MT heeft van de bestuurders alleen kaders

“De ambitie was in de pilotperiode te komen tot 25 brede

gekregen waarbinnen zij de samenwerking in praktijk kunnen

scholen. In het begin van de pilot werkten we aan een

ontwikkelen.”

10 | SAMEN

Wat kunnen andere gemeenten leren van de pilot in Nijmegen,

model. Dit betekent dat alle kinderen om twee uur vrij zijn.

Wijchen en Zaanstad?

Hierdoor ontstond de wens om een in tijd én inhoud aansluitend

“Best veel! Er is materiaal voorhanden. Op de website

arrangement aan te bieden. Er is nu een beleidscommissie die

www.bredescholen-nijmegen.nl is het allemaal te lezen.”

bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeente, scholen en kinderopvang. En er is nu ook subsidie van de gemeente om de

WIJCHEN

ontwikkelen van de samenwerking zélf te stimuleren.”

Marlien Joosse is adjunct-directeur van kinderopvang De Eerste Stap in Wijchen. Sinds het begin, nu een kleine tien jaar

Welke knelpunten kwamen precies naar boven?

geleden, is ze betrokken bij de ontwikkeling van Brede Scholen

“Vooral de belemmeringen als gevolg van de verschillen in

in Wijchen. Ze is ook vanaf het begin betrokken bij de pilot.

de stelsels onderwijs en kinderopvang ervaren wij als een complicerende en vertragende factor. En als gevolg van de

Hoe staat het in Wijchen met de ontwikkelarrangementen?

afnemende vraag naar buitenschoolse opvang kunnen wij niet

“Scholen, kinderopvang en gemeente werken veel samen. We

meer bij elke school een bso-locatie openhouden. Dit maakt

zijn enthousiast - nog steeds! - maar de praktijk is weerbarstig.

het realiseren van een ontwikkelarrangement moeilijk. Het is

Wijchen kreeg bijvoorbeeld te maken met een krimpend aantal

roeien met de riemen die je hebt”

kinderen en met minder kinderen die naar de buitenschoolse opvang (bso) gaan. 20% van de kinderen gaat nu naar de bso

Wat is de conclusie na drie jaar pilot?

en veel kinderen gaan maar één dag. Dat maakt het moeilijk

“We zijn ons er nu van bewust dat het realiseren van een

een echt ontwikkelarrangement aan te bieden met een

ontwikkelarrangement mooi, maar moeilijk is. Het realiseren

inhoudelijke samenhang tussen onderwijs en opvang.”

van draagvlak op de werkvloer voor samenwerking in de brede school is nu de grootste uitdaging. De aandacht is daarom

Waar stond Wijchen aan het begin van de pilot en hoe staat het

vooral gericht op de basis, dat wil zeggen de pedagogisch

er nu voor?

medewerkers en leerkrachten. Zij moeten dezelfde taal gaan

“Het schoolbestuur had al gekozen voor het vijf gelijke dagen

spreken met name waar het gaat om zorgleerlingen.”

11 | SAMEN

Heb je een tip voor iedereen die met ontwikkelarrangementen

naschoolse activiteiten betaalbaar te houden. Iets anders

wil beginnen?

dat vaak ingewikkeld is: de huur en de huurcontracten. Je

“Betrek vanaf het begin ook de kinderopvang bij het

gebruikt elkaars ruimtes, de hoogte van de huurafdracht van

ontwikkelen van plannen. Ook als het lange-termijnplannen

onderwijs aan de gemeente kan voor de BSO bijvoorbeeld

zijn. Uit de ervaringen in Wijchen blijkt dat een brede school

te hoog uitpakken. Daardoor blijkt een inpandige bso soms

beter werkt als alle partners in één gebouw zitten.”

niet mogelijk, terwijl daar voor de kinderen en ouders veel voordelen aan zitten.”

ZAANSTAD Marja Bruinsma is sinds enkele jaren beleidsadviseur onderwijs

De problemen los je op als je een IKC maakt van de brede

Agora, en was o.a. directeur van een brede school. Ze is van het

school?

begin af aan bij de pilot ontwikkelarrangementen betrokken.

“Knelpunten die niet veroorzaakt worden door wet- en regelgeving, wel. We zijn nu zo ver dat op papier zo’n 50%

Hoe staat het ervoor met het Zaanse ontwikkelarrangement?

t.b.v. de realisatie van IKC’s geregeld is. Niet alles dus, maar

“Uitstekend ! Hoewel er nog veel te wensen valt, werken al

we vinden het nu tijd om gewoon te gaan beginnen. We

onze vijfentwintig basisscholen ook de twee buiten Zaanstad,

noemen het geen pilot omdat we er zeker van zijn dat deze

samen met kinderopvang en hebben een naschools aanbod. Zij

ontwikkeling doorgaat; het is een proeftuin. We starten

zijn in die zin dus een brede school en werken allemaal met een

met ‘het laaghangend fruit’. Eén van de twee scholen, De

ontwikkelarrangement. Brede school is in Zaanstad trouwens

Golfbreker, heeft alles in en om huis voor een grote kans van

al een enigszins verouderd begrip. Agora heeft als ambitie: alle

slagen. De school heeft techniek, kunst en cultuur ingebed

scholen IKC’s, integrale kindercentra. We ervaren dat je met

in haar onderwijs en naschools aanbod, een dependance van

één team, één beleid, één regie sneller resultaten kunt boeken.

de muziekschool zit in het gebouw, en heeft aan het plein, de

Nu is het nog zo dat pm-ers (pedagogisch medewerkers)

peuterspeelzaal en de kinderopvang van nul tot vier jaar. De

en leraren elk hun eigen leidinggevende hebben. Dat kan

samenwerking gaat goed en op het gebied van doorgaande

doeltreffender. Dit jaar starten we met de eerste twee IKC’s.”

lijnen tussen onderwijs en opvang is er al veel verkend.”

Hoe komt het dat het in Zaanstad steeds beter gaat?

Waar stond Zaanstad aan het begin van de pilot, en waar is de

“Gemeente, onderwijs en kinderopvang zitten grotendeels

gemeente nu?

op één lijn. Iedereen wil een kwalitatief goed arrangement

“Een onderzoeksvraag binnen de pilot was: komen de ervaren

dat past bij dat kind, op die school in die wijk. De gemeente

belemmeringen voort uit beleving of regelgeving. Wij hebben

ondersteunt dit streven met subsidiekaders die aansluiten

gemerkt dat het merendeel er van ontstaat als gevolg van

op de doelen en door het koppelen van subsidies. Subsidies

wet- en regelgeving, maar we willen ons er niet door laten

worden zo gerichter besteed.”

ontmoedigen. Kort gezegd zijn er drie punten die dankzij de pilot verbeterd zijn: we weten dat we hetzelfde willen, we zijn

Zijn er in de pilotperiode helemaal geen knelpunten naar boven

nauwer gaan samenwerken, en we hebben ondersteuning van

gekomen?

de gemeente die de subsidies slim inzet en écht stuurt op het

“Zeker wel! De wet- en regelgeving kan belemmerend werken,

ontwikkelarrangement.”

dit leidt soms tot inefficiëntie en ineffectiviteit. Dit kost geld. Een voorbeeld: als een kind binnen de BSO deelneemt

Wat kunnen andere gemeenten van Zaanstad leren?

aan een naschoolse activiteit, neem sport, geldt er een

“Dat het ongelooflijk belangrijk is om dezelfde doelen na te

heel andere leidster-kind ratio dan wanneer hetzelfde kind

streven omdat je dan veel meer bereikt. Dat hebben wij hier

vanuit onderwijs deelneemt aan dezelfde activiteit. Bij een

voor elkaar. Iedereen wil de doorgaande ontwikkelingslijn en

naschoolse activiteit kan bij wijze van spreken één leider

bij voorkeur binnen een IKC.”

sport geven aan dertig kinderen , bij de BSO is de verhouding vanaf acht jaar 1:10. Bovendien is er sprake van een maximale

Heb je tot slot één cruciale tip voor wie wil beginnen met een

groepsgrootte van 20 kinderen. Wat wij geleerd hebben,

ontwikkelarrangement?

is dat regelgeving één ding is en dat je met lef het verschil

“Schrijf je ambitie uit en streef ‘m na.”

kunt maken. Blijven zoeken naar hoe het wél kan. Wij zijn de discussie steeds aangegaan en het is gelukt de BSO en de 12 | SAMEN

wijk, klein290 aantal Poolse290 Toename300 aantal allochtone kinderen.

30 % 290 30 %300 bso 30allochtone % 290Gemiddelde 30 % immigranten.

290 ntal Toename aantal kinderen. %290 70290 % 29070290 50 300 50 50 300 0 Poolse immigranten.

aantal kinderen >

aantal kinderen > aantal kinderen > aantal kinderen >

aantal kinderen >

aantal kinderen > aantal kinderen >

aanta

aantal aantal kinderen > aantal kinderen > aantal kinderen >

aantal kinderen >

aantal kinderen >

aantal kinderen >

15.30

16.30

15.30

13.15

12.00 13.15

12.00

8.30

aantal kinderen > aantal kinderen >

18.30

16.30 18.30

14.30 16.30

12.45

12.00 14.30

12.45

12.00

8.30

8.30 18.00

16.30

15.30

13.15

12.00

aantal kinderen >

14.30 12.45

16.30 14.30

14.30 12.45

12.00

16.30 14.30

18.30 12.00 7.15 8.30

12.45

8.30

12.45

12.00

8.30

18.30

12.00 7.15 16.30

8.30 14.30

18.30 7.15 8.30

7.15

18.30 16.30 8.30

7.15 16.30

7.15

18.30

16.30

14.30

12.45

12.00

8.30

ddeld per jaar

18.30 7.15 8.30 12.45

12.00 7.15 16.30

16.30 14.30

14.30 12.45

14.30

8.30

12.45 12.00

14.30

12.45

12.00 12.45

12.00

8.30

8.30

7.15

18.30 7.15 8.30 8.30 7.15

7.15 16.30

14.30

12.00 7.15

8.30

7.15

aantal kinderen > aantal kinderen >

aantal

300 50

aantal kinderen > aantal kinderen >

aantal

aantal

20 50 20 20 bso bso 50 5 5 tso 520 520 tso tso 250 5 5 250 kdv continutso kdv kdv continu continu0 0 0en geweten 0 guesses’.

250 worden. talen250 250 talenkdv c uden te Het zijn dus naar beste eer ‘best psz psz psz psz psz 0 0 continupsz rooster rooster bso po tso bso po po rooste bso po tso bso po po nsa tencir400 tencirkdvin kdv hele 400 kdv kdv dan 40bso % 100 % dag 100 % per rooster 200 bso pokdv tso bso pototaal po nsa tso bso po nsa antal kinderen kleiner het jaar.

200voor kdv kdv kdv 400 kdv kdv 200 kdv pszpsz pszcuit andere psz psz 200 200 psz kdv cuit kdv 100 % kdv kdv andere 100 % kdv kdv kdv andere kdv psz psz psz psz 350 psz 350 ere psz psz 10 % psz kdv enschool per keer, afhankelijk van het activiteit. psz de ouders te duur is. kdv Enkele conclusiesRietvink uit het rapport van de pilot: type wat voor een deel Rietvink 350 400 van 400 Waterlelie kdv Waterlelieschool kdv psz psz 150 school 290 290 290 150 290 290 290 Rietvink, Zaandam, december Rietvink, 2014 Zaandam, december 2014 tijd 400 Rietvink, Zaandam, december Rietvink, 2014 Zaandam, december 2014 tijd in uren peri oolZaandam, elie 300 290 ll 290inhoudelijk 150 Beperkte 70 % tijd Met 290 ll 2014 70 % VVE 150 150 290 290 deelname, nauwelijks lijn. de projectgroepen pilotperiode VVEdoorgaande nk, Rietvink, Zaandam, december 2014 in uren per300Westerkim dag > is in detijd in ureneen pervoorstel dag > 300december tso tso 180 ll kwaliteitseisen 350 bso psz 250 350 bso psz 250 Uit de pilot blijkt datnsa* ercontinuvoor kinderen van werkende geformuleerd voor nieuwe voor deze tso continunsa* 100 talen- ouders bso bso kdv 100 talenpsz 350 250 100 rooster De meeste kinderen komen uit de wijk.

Decontinumeeste kinderen 100 5 % rooster De meeste kinderen komen uit de wijk.

De meeste kinderen komen uit de komen wijk. uit de wijk. bso 100 5 % nsa* 60 % nsa tencirnsa* 60 % nsa tencir40 % op alleuitpilotscholen een100aanbod van opvang gecombineerde groepen.

In het schooljaar 2015-2016 worden rooster 100buitenschoolse % uit de wijk.bso 200 % e meeste kinderen komen de wijk.andere De meeste kinderen komen 10 % 10 200 % Gemiddelde wijk,Poolse klein aantal Poolse immigranten.

Gemiddelde Toename wijk, kleinaantal aantal allochtone Poolse immigranten. kinderen.

Toename aantal allochtone kind Gemiddelde wijk, klein cuit aantal immigranten.

Gemiddelde wijk, klein300 aantal aantal allochtone Poolse immigranten. kinderen.

Toename aantal allochtone kinderen.

100 % cuitbso andere andere 10 %Toename 200 andere 280 280 300 280 280 30 % 20 30 % ntal Poolse immigranten.

Gemiddelde Toename wijk, klein aantal aantal allochtone Poolse immigranten. kinderen.

Toename aantal allochtone kinderen. nsa Rietvink 50 Rietvink (bso) is.50Hiermee is er in tijd een sluitend dagarrangement. de nieuwe kwaliteitseisen op een aantal locaties in Wijchen 20 ndere bso 50 school 20 300 280 280 school school 15020 150 school 50 Westerkim 50 290 ll 20 290 ll 20ervaringen chool 150 20 getest.

20 % 5 550 kdv Van een520 inhoudelijke doorlopende lijn van de school naar de en Zaanstad De van dit 180praktijkonderzoek ll bso 5bso 250 5 250 100 100 bso kdv 0 5 % kdv 0 nsa 5 % muziek 0 muziek 250 50 % het nsa 100 bso0nsa is echter die geen gebruik bso worden betrokken bij het project Het Nieuwe Toezicht van 0 geen nsasprake. Voor psz pszkinderen 10 % 20 30 bso % 20 30 % nsa 50 2 % 50 2 % bsoen Werkgelegenheid tso po bso bso po 50 % potso(herijking po nsa bso 20 20 po kdv 20 kdv maken van debso bso zijn erpo op bijna alle deelnemende scholen Ministerie van Sociale Zaken bso po tso po nsa bso 40 % tso nsa bso 50 40 bso 200 % psz 200 po tso po nsa 5 bso 5 kdv kdv 20 25 scholen, 25 variaties op dagarrangementen o kdv nsa psz psz 200 bso kdv 5 0 kdv een cursusachtig 50 % kdv kdv kdv naschoolse activiteiten aanbod van0 de kwaliteitseisen van de Wet kinderopvang). psz(nsa). Vaak psz psz psz psz tso kdv psz 0 bso po tso po nsa bso 400in de pilotpo 400 bso bso40 scholen tso 400 po nsa 400 psz kdv p kdv hebben we In de projectperiode van de in totaal 25 scholen bezocht. kdv psz Tamarinde Tamarinde kdv 150 bso po tso po nsa bso kdv 150 Elk op bezoek hebben we gesproken met de schooldirecteur, de locatie/regiomanager van2014 de kinderopvang en soms een vertegenwoordiger van welzijn (met name de scholen in Nijmegen).

400bijvoorbeeld 6 weken 400 van psz 50 % van elkaar 1 tot uur een Andere knelpunten die tijdens de pilotperiode aan de orde Rietvink, Zaandam, december tijd i psz achter psz %tvink, Rietvink, Zaandam, december 2014 tijd in uren per kdv1,5VVE kdv psz kdv Tijdens elk bezoek hebben we een rondleiding gehad door het gebouw en vaak ook met een paar leerkrachten en pm-ers kinderopvang gesproken. psz 150 VVE Zaandam, december 2014 tijd in uren per dag > VVE VVE aandam, december tijd intijd ureninper dag nk, Zaandam, december 2014 uren per> dag > 280 ll 2014 psz kdv ll vaste psz VVE Zaanstad, ma tijd280 in uren per dag Rietvink, Zaandam, december per dag > dag in>de week. De nsa sluit niet altijd directRietvink, aan op de zijn gekomen zijn depsz tussenschoolse opvang, financiering Zaandam, december 2014 tijdWesterkim, in uren pertijd dagin>uren Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van 2014 de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en 350 kinderdagverblijven, 350 psz 350 350 psz psz nsa* densa* overblijf buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten.

Westerkim, Zaanstad, ma ietvink, Zaandam, december 2014 tijdnsa* in uren per dag > en de deelname aan100 nsa* 100 350 psz 350 doorlopendeIn delijn. bollenschema’s is heten percentage instroom en deelname aan het deze arrangement per jaar weergegeven zijn en in deer kolommenschema’s onderwijstijden en er is geen inhoudelijke huisvesting.

Voor knelpunten volgens 70 dededeelname70van kinderen van 4-12 aan het dagarrangemen taalklas De meeste kinderen komen uit de wijk.

100komen uit de wijk. taalklas De60 meeste komen uit de wijk. nsa* nsa* % 60 nsa* nsa* 60 % 60 % Dat is eenkinderen fictieve dag waarop zowel dekinderen deelname aan de bso hoog is % als de deelname aan nsa en tso. In de praktijk is de deelname aan de bso op dinsdag en donderdag vaak het hoogst. O De meeste komen uit de wijk.

De meeste kinderen komen uit de wijk.

De meeste kinderen 70aantal e kinderen komen uit de wijk. meeste kinderen komen uit de woensdag en vrijdag is Poolse dat heel laag,immigranten. een aantal bso-locatiesToename is dan gesloten. aantal allochtone kinderen. nsa* 60 %wijk. bso Gemiddelde wijk, klein aantal Gemiddelde wijk, klein aantal Poolse immigranten.

Toename aantal allochtone kinderen. bso Gemiddelde wijk, klein wijk, Poolse immigranten.

Toename aantal allochtone kinderen.

De meeste kinderen komen uit de wijk.

Gemeleerde arbei Gemiddelde klein aantal Poolse immigranten.

Toename aantal allochtone kinderen.

Gemeleerde arbei 15immigranten. knd 300 280 280 de300 280 Verder blijkt uit deaantal pilot dat het aantal kinderen dat deelneemt projectgroepen mogelijkheden om hier huidige 280 wet- 280 knd 300 300binnen 280 n15 aantal Poolse Toename allochtone kinderen.

30 se Toename aantal allochtone kinderen. ntal Poolse immigranten.

Toename aantal allochtone kinderen. kleinimmigranten. aantal Poolse immigranten.

Toename aantal allochtone kinderen.

Poolse immigranten en 50 De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data.

De deelname gegevens van met name nsa blijken niet bijgehouden te worden. Het zijn dus naar beste eer en geweten ‘best guess 50 300 300 280 280 280 280 30 Poolse immigranten en 5 % %de verschillende onderdelen van gaan kinderen twee keer per week naar de buitenschoolse opvang en blijven dan ook over. Daardoor is het aantal kinderen per dag kleiner dan in totaal voor het hele jaar. grpaan 5550 grp 5 psz Gemiddeld het arrangement beperkt en regelgeving mee om teaanbod gaan.

Ditgroepje kost echter veel tijdvanen psz Hetzelfde geldt voor de naschoolse activiteiten. Vaak is dat een cursusachtig voor een van 15-20 kinderenwel per keer, afhankelijk het type activiteit.

10 250 250 250 van10bestuurders, 250 38 % kdv 38 % is.

Zowel de deelname aan de verschillende onderdelen als het energie managers en uitvoerders. kdv 0 muziek muziek kdv kdv 0 muziek muziek 250 250 nsa nsa 0nsakdv nsa 2% 2 % po 2 % 2 %400 po tso tso po nsa po bso 200 40 %2 % 40 % 40 % tso 40 % poVVE 400 200 200 nsa po bso200 400 VVE 200 200 bso bso E 350 psz 350 tso tsonsa* psz tso nsa* 350 400 z 400 nsa* 60 % Tamarinde Tamarinde nsa* 60 % Tamarinde Tamarinde 150 2013 150 150 150 50 %400 400 400 50 % 50 % Tamarinde, Zaanstad, %% Tamarinde, Zaanstad, tijd in urentijd peri 300 november 280 2802013280 300 november 150 150 VVE VVE nde, Zaanstad, november 2013 tijd in uren per dag280 > 280 ll kan partner280 280 ll 280 ll Ja,300 280 llImpuls 280 ook voor de ‘oude’ de kinderopvang en cofinancier zijn. De brede scholen, Bijlage 3: 23 scholen: 23 varianten in ontwikkelarrangementen Impuls brede scholen, sport en cultuur draagt vanaf 2012 de naam Brede impuls combinatiefuncties.

350 psz 250 350 psz 250 nsa* nsa* kdv 100 100 muziek 350 kdv 100 100 muziek 350 De250 350 ultuur? inzet van de middelen binnen de Brede impuls combinatiefuncties kan vanaf nsa 70 nsa 70 7 Poelenburg, taalklas taalklas dv 100 10060 % Poelenburg, taalklas taalklas 2% 23 scholen, 23 variaties op dagarrangementen nsa* 60 % 2% nsa* 25 scholen, 25 variaties op dagarrangementen 25 scholen, 25 variaties op dagarrangementen 70 70 1 januari 2012 naast de bestaande mogelijkheden (sport, onderwijs en cultuur) 40 % 200 problematiek.

40 % Poelenburg, 200 % krachtwijk met veel sociale bso bso krachtwijk met veel sociale problematiek. bso bso in15 eenknd andere school) chool) 15 knd 15 knd 15tsosectoren knd zoals welzijn, gezondheid en bso/ 200 worden 300 280 tevens ingezet voor nieuwe 30 280 280in de pilot50 In 300 de projectperiode hebben we van de in totaal 40 scholen 25 scholen bezocht. Elk bezoek hebben we gesproken met 280 de achtwijk met 300 veel sociale problematiek. tso 50 50van instroom en deelname aan ontwikkelarrangement gemiddeld perwelzijn jaar 2805 % 280 3050 30een vertegenwoordiger 300 280=280 280grp 5 % 50 5 280 % Bollen schooldirecteur, de locatie/regiomanager van de kinderopvang en soms (met name de scholen in 550 %300 150 150 % 5 Tamarinde grpkinderopvang.

5 5 50 % Tamarinde 50 280 grp 5 grp psz psz pszTijdens elk bezoek hebben we een rondleiding gehad door het gebouw en vaak ook met een paar leerkrachten en pm-ers = school Nijmegen).

280 ll psz 10 150 280 ll psz is dat de buurtsportcoach binatie kinderopvang Ja. Uitgangspunt een sport- en beweegaanbod kinderopvang gesproken.

10accommodatie) 10 = mfa (multifunctionele 250 38 % 38 % 100 250 38 % 38 % 100 wijs mogelijk? 250 muziek in ten minste twee sectoren. In het rapport ‘Aankdv de 0 0 taalklas 70 kdv= psz (peuterspeelzaal) 0 0 70 muziek aanbiedt/organiseert 250 38nsa %250 taalklas 100 Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en bsoworden 0 slag met0 de buurtsportcoach’ en de handreiking bso 15 knd bij70dit rapport 30 15 kndnsa 30 kinderdagverblijven, de overblijf en de deelname aan buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten.

50 2 %=psztso (tussenschoolse po tso tso po pobso 50 2% po po po nsa t opvang) 5% voorbeeldfuncties beschreven hoofdstuk 9). 30 % 5hoofdstuk 7 en grp 540(respectievelijk Innsa de bollenschema’s is het percentage instroom en deelname aan het arrangement per jaar weergegeven de psz % 5grp 10 50 40 % 200 nsa po tso po po bso tso po bso 10 en in de kolommenschema’s 200 = bso (buitenschoolse opvang; vanaf ongeveer 16.30 uur gaan er kinderen naar huis) 200 deelname van kinderen van 4-12 aan het dagarrangement per dag.

Dat is een fictieve dag waarop zowel de deelname aan de bso hoog is 200 200 bso bso10 38 % 38 % bso bso 0 tso. In de praktijk is de deelname aan de bso op dinsdag en donderdag vaak het hoogst. Op woensdag en 0 deelname aan nsa en als de commerciële Ja, dat kan. tso = nsa (naschoolse opvang) aantal 0 nsa bso po vrijdag is dat heel laag, een bso-locaties is dan gesloten. po tso po tso nsa pobso 400 bieder ook 400 = kdv (kinderdagverblijf) 150november nsa bso po bso tso 150november Tamarinde, Zaanstad, Tamarinde, 2013 Zaanstad, november 50 %150 Tamarinde Zaanstad, Tamarinde, 2013 Zaanstad, november 2013 tijd2013 in urentijd peri 400 150 bsopoTamarinde, %er zijn?Tamarinde kdv De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data.

De deelname gegevens per van met dag name nsa> blijken niet bijgehouden te worden.

150280 nde, Zaanstad, november Tamarinde, Zaanstad, november 2013 in uren per dag > tijd in uren = geentijd deelname voorschoolse voorziening ll kdv 2013 280 ll Het zijnZaanstad, dus naar beste eernovember en geweten ‘best guesses’. per weektijd naarin de uren opvang kdv partner Tamarinde, Tamarinde, 2013 Gemiddeld gaan kinderen per dag > en ik de cofinanciering Overleg met de gemeente en het betreffende kdvschoolbestuur/andere Zaanstad, november 2013 tijdtwee in keer uren per dag > buitenschoolse genoemd tenzij expliciet schema) 350is het aantal blijven dan ook(niet over. Daardoor kinderen per dag kleinerweergegeven dan in totaal voor hetin helehet jaar. Hetzelfde geldt voor de naschoolse 350 marinde, Zaanstad, november 2013 tijd in uren per dag >= gastouderopvang over de aanstelling van een combifunctionaris.

100 100 activiteiten.

Vaak is dat een cursusachtig aanbod voor een groepje van 15-20 kinderen per keer, afhankelijk van het type activiteit.

350 = aantal Poelenburg, kinderen dat gemiddeld Poelenburg, Poelenburg, 100 70306 100 Maak100 70 Poelenburg, taalklas 306 306 concrete afspraken over wie de werkgever wordt en hoeveel 306 Poelenburg, bso* 70 Kolommen Poelenburg, *taalklas 70uur waar70 krachtwijk Poelenburg, Poelenburg, krachtwijk met veel sociale problematiek. krachtwijk met veel sociale problematiek. per dag deelneemt aan de elementen van 306 306 met veel sociale problematiek. krachtwijk met veel sociale problematiek. in een andere school) * (in een andere school) krachtwijk met veel sociale problematiek. bso Bollen = instroom en deelname aan ontwikkelarrangement gemiddeld per jaar gewerkt wordt.

De functionaris moet gekwalificeerd zijn volgens de CAO * (in een andere school) chool) (in eenschool) andere school) Poelenburg, krachtwijk met veel sociale problematiek. *bso (in * een andere 15 knd 15 knd 300 8% 300= 30 30 achtwijk met veel problematiek. krachtwijk met veel sociale problematiek. het ontwikkelarrangement krachtwijk met veel sociale sociale problematiek.

50 kinderopvang.

50 school 30 30 Bollen= =mfa instroom en deelname aan ontwikkelarrangement gemiddeld per jaar 550 % 50 5 % (multifunctionele accommodatie) grp 5 3050grpbv 365300 psz uur contract, de kinderopvang is werkgever psz = psz (peuterspeelzaal) 10 = school 10 opvang) 10 financiering: 40% regeling viatso de gemeente, 30% onderwijsbestuur + 30% 10 250 tso = tso(multifunctionele (tussenschoolse = mfa accommodatie) 38 % 250 38 % 10 aantal uren per week dat kinderen deelnemen is zeer beperkt. = bso (buitenschoolse 0 opvang; vanaf ongeveer 16.30 uur gaan er kinderen naar huis) kinderopvang =0psz (peuterspeelzaal) 250 %als vakdocent gym 50 %0werkt feitelijk5018 uur 0 De functionaris = nsa (naschoolse opvang) 0 in het onderwijs en 18 = tso (tussenschoolse opvang) psz psz = kdv (kinderdagverblijf) po tso tso po Het bereik van het totale ontwikkelarrangement is dan ook po 400 = bso nsa bso 400bsoopvang; vanafpo (buitenschoolse ongeveer 16.30 uur gaan er kinderen naar po huis) uur als pedagogisch medewerker diepo sport en spel activiteiten verzorgt in de nsa po tso nsa tso po bso = geen deelname voorschoolse voorziening nsa po14 tso po bso200 200 % 400bso kdv 14 % = nsa (naschoolse activiteiten) kdv nsa kinderopvang. po = gastouderopvang (niet genoemd tenzij expliciet weergegeven in het schema) 200 zeer bsobeperkt.bso kdv kdv = kdv (kinderdagverblijf) 350 30 %bso

de projectperiode hebben vande deinintotaal totaal 40 scholen 25 25 scholen bezocht.

In deInprojectperiode hebben wewevan scholeninindedepilot pilot scholen bezocht.

Elk bezoek hebben gesprokenmet metde deschooldirecteur, schooldirecteur, de van van de kinderopvang en soms vertegenwoordiger van welzijn (met name (met de scholen Nijmegen).

Elk bezoek hebben wewe gesproken delocatie/regiomanager locatie/regiomanager de kinderopvang eneen soms een vertegenwoordiger van welzijn nameinde scholen in Nijmegen).

Tijdens elk bezoek hebben eenrondleiding rondleiding gehad gehad door enen vaak ookook metmet een paar leerkrachten en pm-ers kinderopvang gesproken.

Tijdens elk bezoek hebben wewe een doorhet hetgebouw gebouw vaak een paar leerkrachten en pm-ers kinderopvang gesproken.

Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en kinderdagverblijven,

Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en kinderdagverblijven, de overblijf en de deelname aan buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten. de overblijf en de deelname aan buitenschoolse opvang en aan naschoolse activiteiten.

In de bollenschema’s is het percentage instroom en deelname het arrangement per jaar weergegeven en in de kolommenschema’s de deelname van kinderen van 4-12 aan het dagarrangement per dag.

In deDat bollenschema’s is het percentage en deelname arrangement per weergegeven en in deiskolommenschema’s deop deelname kinderen van aanOp het rrangement daga per dag . is een fictieve dag waarop zowel deinstroom deelname aan de bso hoogaan is alshet de deelname aan nsa enjaar tso. In de praktijk de deelname aan de bso dinsdag envan donderdag vaak het4-12 hoogst.

Dat iswoensdag een fictieve dag waarop zowel deelname aan de bsois hoog is als de deelname aan nsa en tso. In de praktijk is de deelname aan de bso op dinsdag en donderdag vaak het hoogst. Op en vrijdag is dat heel laag,deeen aantal bso-locaties dan gesloten. woensdag en vrijdag is dat heel laag, een aantal bso-locaties is dan gesloten.

De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data. De deelname gegevens van met name nsa blijken niet bijgehouden te worden. Het zijn dus naar beste eer en geweten ‘best guesses’.

aantal kinderen >

aantal kinderen > aantal kinderen > aantal kinderen >

aantal kinderen > aantal kinderen >

aantal kinderen >

15.30

16.30

15.30

aantal kinderen > aantal kinderen >

18.00

13.15

12.00 13.15

12.00

8.30

18.00

8.30 18.00

16.30 18.00 16.30 15.30

15.30 16.30

15.30

13.15

13.15

12.00 13.15 12.00

12.00

350 Kolommen = aantal kinderen dat gemiddeld 400 = geen deelname voorschoolse 400 400306 per dag deelneemt aan de elementen van 400 306 400 306 voorziening 306 nsa 150 = gastouderopvang (niet genoemd tenzij expliciet weergegeven in het schema) 150 het ontwikkelarrangement 300 activiteiten300 350 Kolommen = aantal kinderen dat gemiddeld plein 300 per dag deelneemt aan de elementen van 350 350 40 %250 300 350ontwikkelarrangement 350 250 het 100

15.30 12.00 16.30

15.30 8.30 13.15

16.30

16.30

15.30 18.00

12.00 8.30 18.00 13.15

13.15 15.30

12.00 16.30

12.00

15.30 13.15

12.00

8.30

13.15 8.30 18.00

8.30

18.00

16.30

15.30

13.15

12.00

8.30

8.30

16.30

15.30

De gemeente betaalt 40% van de totale kosten aan de kinderopvang. De 350 kinderopvangbso* 30% vanbso* de totale kosten aan het schoolbestuur.

400 factureert 400306 8306 % 8 % van detachering Om btw als gevolg te voorkomen, zie de mogelijkheden zoals 150 300 Weten regelgeving sluiten niet aan bij wens beschreven in de factsheet van de VNG

12.00 16.30

15.30

8.30 13.15

12.00

8.30

8.30

8.30 18.00

er kinderen naar huis)

8.30

Gemiddeld gaan kinderen twee keer per week naar de buitenschoolse opvang en blijven over.nsa Daardoor het aantal kinderenteper dag kleiner totaal het eer heleen jaar.

De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data.

De deelname gegevens vandan metook name blijkenisniet bijgehouden worden.

Het dan zijnindus naarvoor beste geweten ‘best guesses’.

Hetzelfde geldt voor de twee naschoolse activiteiten.

Vaak dat een cursusachtig aanbod voor een groepje van 15-20 kinderen per keer, afhankelijk type activiteit.

Gemiddeld gaan kinderen keer per week naar deisbuitenschoolse opvang en blijven dan ook over.

Daardoor is het aantal kinderenvan perhet dag kleiner dan in totaal voor het hele jaar.

Hetzelfde geldt voor de naschoolse activiteiten. Vaak is dat een cursusachtig aanbod voor een groepje van 15-20 kinderen per keer, afhankelijk van het type activiteit.

aantal kinderen >

250

400

300

300

16.00

15.30

13.00

12.00

100 250

13.00

150 300

12.00

8.30

17.00

18.00 7.30 8.30

7.30 16.00

15.30

13.00

tso

350

300

200 350

kdv

300 ll

400

aantal kinderen >

aantal kinderen >

aantal kinderen >

kdv

20 %

12.00

8.30

7.30

en in het schema)

nsa activiteitenplein 40 %

aantal kinderen >

aantal kinderen >

Zaanstad, 2013 Tamarinde, Zaanstad, november 2013 tijd in urentijd peri go kdv kdv arinde, Zaanstad, november 2013 in uren pernovember dag kdv 2013 kdvTamarinde, Zaanstad, november 2013 tijd intijd urentijd dag nde, Zaanstad, november inper uren per> dag > > dv tijd in uren per dag > kdv kdv 300 (diverse) kdv kdv 105 105 tso tso kdv De Vuurvogel 105 De Vuurvogel ontwikkelarrangement 100 350 350 50 % 50 % 1 % 250 ik de uren verdelen, De manager kan in overleg met beide werkgevers afspraken maken omtrent de psz psz Poelenburg, Poelenburg, kdv 100 306 250 306 306 306 306 30 bso* Poelenburg, bso* * bso* 306 306 ll Er zijn dagenPoelenburg, en ziekte werktijden en vakantieopname. geenll voorschriften regelgeving, 200 problematiek.

200metproblematiek.

14 % 30614in de%bij 306 306 Eén van de grootste belemmeringen het vormgeven van krachtwijk veel sociale krachtwijk met veel 306 sociale in een anderePoelenburg, school) 200 chool) 300 300 krachtwijk met veel sociale problematiek.

8 % 8 % 300 300 met veel sociale problematiek. oor een manager zowel in de Cao Primair 8 Onderwijs % als in de Cao Kinderopvang, die een kdv achtwijk met veel sociale problematiek.

200 kdv 5020 % 50 300ontwikkelarrangement het is dat in 300 het naschoolse aanbod, 150 ool/IKC die twee bepaalde verdeling voorschrijven.

150 go 50 go 150 84 % 15 Dukendonck ereenkomsten heeft 84 % 2 150 2knelpunten 6250 (diverse) 105 kdv tso deDe 105wet- en tso die2(diverse) alle in de de kinderen naar bso gaan en detso kinderen dietso niet naar300 ll Als 15ervaren 250 worden 250 250 regelgeving Vuurvogel 100 n KO)?

100 105 De Vuurvogel 1% 1 % nsa 0 0 250 250 100 100 50zonder % % 306 llgezamenlijk 50 % 50306%llaan een50activiteit weggenomen zalactiviteitende de bso gaan, niet 0 psz nsa pleinrealisatie van het ontwikkelarrangement psz meer psz 300 tso 50 Dukendonck 50 kdvpsz nsa kdv bso potso 300 6 tso po bso po po bso n4 40 % psz 50 kdv % 200 200 50 15 25 6 84 14 %10minder 200 200 15 bso 14Dit po tso po bso nsa 2 84 % 14 % % tijd en geld kosten.

Dit is echter niet per se een mogen deelnemen. komt door de Wet kinderopvang.

2 % 14 % psz 30 % 6 30 % kdv 200 200 15 84 14 % % 2 0 80 % 0 0 1% 1% aantal kinderen >

aantal kinderen >

aantal kinderen >

18.00

17.00

15.00

13.00

12.00

8.30

aantal kinderen >

15.00

18.00

18.00

13.00

17.0017.00

16.00 12.0015.00 18.00 15.30 17.0013.00

12.00

16.00

8.30

8.30 13.00 15.30

0

12.00

13.00

12.00

aantal kinderen >

50

Tolhuis met veel groen, 33% bewoners is allochtoon. Veel zorggezinnen, veel verhuizingen.

De wijk begint meer gemixt te worden. 95% van de leerlingen komt uit de wijk.

Tolhuis met veel groen, 33% bewoners is allochtoon. Veel zorggezinnen, veel verhuizingen.

De wijk begint meer gemixt te worden. 95% van de leerlingen komt uit de wijk.

16.00

15.30 8.30 13.00

tso bso po po po bso po n

18.00 12.00 7.30 8.30 13.00 17.00

12.00 7.30 16.00

potso bso bso nsa

15.30

150

8.30

bso po po

18.00 7.30 8.30 13.00 17.00

12.00 7.30 16.00

15.30

nsa bso nsa 200 po tso 30 % nsa 30 % po200bso 150

8.30

7.30

8.30

7.30

18.00

8.30 13.00

12.00 7.30

tso bso

17.00

16.00

15.30

13.00

psz nsa psz nsa bso 14 % 30 %14po % 30 % 1% 1% 8.30

7.30

nsa 200 200 200 30 1% % 1%

12.00

8.30

7.30

40 oplossingbso voor aan de25 Ouders hebben alleen recht op kinderopvangtoeslag 10 % de beperkte deelname per 0 nsaals 200 dag nsa tso enbso ponsa bso tsonsa po po 20psz% tsopo po 400 bso po ns 400 80 % 150 150 400 30 % 150 150150 bso pogo tso po bso 30 % Dukendonck bso 400 een De Vuurvogel, Zaanstad tijd DensaVuurvogel, Zaanstad tijd in uren peri go 400 tijdens kdv het ontwikkelarrangement. go verschillende onderdelen van Er activiteit waarkdv groep, die po tso po nsa bso 1 een % gecombineerde 1 % 150 150 kdv 300 ll ?% per dag bso > De(diverse) Vuurvogel, Zaanstad tijd in uren 100 ?% (diverse) Dukendonck, 2013 pertijd tijd in ure kdv (diverse) De Vuurvogel, Zaanstad in>uren dag > kdv 105tijdper De Vuurvogel, Zaanstad tijdmei in uren dag 105 Dukendonck, Nijmegen, mei 2013 in uren per dag > is immers geen budget om voor alleNijmegen, kinderen iedere dag een bestaat uit zowel bso-kinderen als niet-bso-kinderen, aan tso 350 350 De Vuurvogel De Vuurvogel De Vuurvogel, Zaanstad tijd in uren per dag > 40 105 105 De Vuurvogel De Vuurvogel 50 100 100 350 10 % 25 100 100 350 350 1 % 1 % psz 1 % ogel bso* de100kwaliteitseisen van Vergrijzende wijk met krimpend leerling aantal en veel Tolhuis met veel groen, bewoners is allochtoon. zorggezinnen, verhuizingen.

100 wijk krimpend aantal en veel twee-verdieners.

306 deveelhuidige 30643 8033% % twee-verdieners. aanbod te financieren.

Het gatVeel tussen deze is Vergrijzende voldaan.

Hierdoor worden 306 306 Vergrijzende wijk naschools met krimpend leerling aantal enwijk veel twee-verdieners.

306 ll wet306 306 ll leerling *met Vergrijzende wijk met krimpend leerling aantal en veel twee-verdieners.

306 ll twee-verdieners. ll met De begint meer gemixt te worden. 95% van0de leerlingen komt uit de wijk.

306 306 306 306 306 krimpend leerling aantal en veel 306 n een andere school) De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid. po tso po nsa bso chool) De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid. * (in eenenandere school)* (in een andere school) De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid. nde wijk met krimpend leerling aantal veel twee-verdieners.

De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid.

306 300 8 % bso 300 deelname en een aanbod voor alle kinderen is heel50groot. dembo-opgeleid. kosten activiteiten bevolking is 300 gemiddeld De bevolking is gemiddeld kdv kdv 50 300 voor het aanbieden van naschoolse kdv kdv 50 50 ?% 300mbo-opgeleid.

Dukendonck, Nijmegen, mei 2013 tijd in uren per dag > kdv 50 vergelijkbaar 50 50 50 84 % 84 %2 15 met de kosten voor de buitenschoolse 84 % opvang, 846%2 2 2 6 tso 84 %2 tso 15 250 2 250 15 0 0 250 0 0 250 250 50 % 13 | SAMEN 50 % 0 0

CONGRES GEZONDE CONGRES BREDE SCHOOL

GEZONDE BREDE SCHOOL

Op 1 oktober 2014 organiseerde het Landelijk Steunpunt het Congres Gezonde Brede School: een uniek evenement geheel gericht op sport, bewegen en een gezonde leefstijl voor kinderen. Dagvoorzitter van dit congres was oud-topsporter Ben van der Burg!

14 | SAMEN

Ben begon zijn sportcarrière toen

schaatsen. Ik had echter weinig talent.

waarbij ik boven mezelf uitsteeg. Zo’n

hij twaalf jaar oud was en ging

Door mijn sterke wil werd ik ooit nog

ervaring is bijna mythisch.”

voortvarend van start. “Ik wilde vanaf

tweede van de wereld en haalde ik een

mijn twaalfde jaar de schaatstechniek

paar Nederlandse titels, maar ik was

onder de knie krijgen. Dat wilde ik

niet voor topsport in de wieg gelegd.

zo graag, dat het aardig lukte en

Het mooiste moment was een 1500

als gevolg daarvan ging ik ook hard

meter op een wereldkampioenschap 15 | SAMEN

BLIJER EN GELUKKIGER DOOR SPORT Ben legt uit waarom hij het zo belangrijk vindt dat kinderen jong beginnen met sporten. “Sporten is heel belangrijk. Je leert verliezen. Je leert ergens voor gaan. Je leert af te zien. Je leert inzicht krijgen. Je leert samenwerken.” Hij voegt daaraan toe dat we het fysieke aspect van ons leven te veel vergeten. “We schenken daar echt te weinig aandacht aan. Als je fysiek in vorm bent denk je beter, ben je blijer en gelukkiger.”

CONGRES GEZONDE BREDE SCHOOL

Practice what you preach: Op een congres over gezondheid moet natuurlijk ook gezond gegeten en bewogen worden!

Dat gezond eten en sporten belangrijk zijn, is voor velen niets nieuws. Topsporters moeten hier nog meer op letten om zo goed mogelijk in vorm te blijven. Ben vertelt over zijn ervaring met voeding tijdens zijn sportcarrière: “Ik heb van veel dingen spijt in mijn leven. Eén daarvan is dat ik tijdens mijn sportcarrière niet meer op mijn voeding heb gelet. Ik zou bij iedere inname van voedsel wel willen weten wat het met me doet.

We zouden kinderen veel bewuster van voeding moeten maken. We onderschatten het belang. Ik zie kinderen wel eens een zak chips naar binnen stouwen. Mijn maag draait dan om.”

16 | SAMEN

“Het begint met de kinderopvang. Als we het ergens laten liggen, dan is dat in de periode voor vier jaar. Voor brede scholen ligt er een extra kans dit op te pakken.”

- Rinda den Besten, voorzitter PO-raad

Chris Visscher, hoogleraar Jeugdsport aan de Rijksuniversiteit Groningen: Er MOET meer bewegingsonderwijs komen! Een kind maakt een versnelde

LESSONS LEARNED

ontwikkeling door als het tussen de vijf en tien jaar oud is, zowel motorisch als cognitief. Voor motorische activiteiten gebruikt een mens dezelfde hersenhelft als voor rekenen en taal. Bewegen draagt daardoor daadwerkelijk bij aan fysieke en mentale gezondheid, en ook aan betere schoolprestaties!

Het accent in het bewegingsonderwijs moet liggen op het leren bewegen, en niet zozeer op fitheid. De essentie van het vak is om kinderen beweging te leren.

17 | SAMEN

INTERVIEW

JO HERMANNS Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen organiseerde voor de ambassadeurs een masterclass over Passend Onderwijs.

Professor Jo Hermanns sprak tijdens deze bijeenkomst.

“Als je de cijfers bekijkt is er maar één conclusie: er komen

in het denkpatroon wordt gemaakt. “Geïndiceerde kinderen

steeds meer kinderen die ‘iets’ hebben. Tot een aantal jaar

zien we vaak als probleemkinderen. Maar die kinderen

geleden had één op de tien kinderen een indicatie voor iets

hebben helemaal geen probleem. Het zijn de ouders, de

speciaals. Afgelopen jaar was bij één op de zes kinderen ‘iets

leraren en de pedagogisch medewerkers die een probleem

mis’.” Hermans noemt een aantal harde cijfers: “Het aantal

hebben. Zij vinden het opvoeden lastig. Zij kloppen aan bij

rugzakkinderen is de afgelopen jaren toegenomen van 11.000

zorginstanties, in de hoop dat deze instanties het kind ‘beter’

naar 39.000. Het aantal kinderen dat bij Jeugdzorg loopt is

maken. Maar het zijn eerder de ouders, de leraren en de

meer dan verdubbeld van 40.000 naar 90.000 en ook bij GGZ

pedagogisch medewerkers die hulp nodig hebben.”

zien we praktisch een verdubbeling.”

De stijging van het aantal kinderen waar ‘iets mis mee is’, is volgens Hermanns een vreemde ontwikkeling. “Het aantal kinderen dat hulp nodig heeft is in werkelijkheid namelijk helemaal niet zo hoog.” Hermans haalt een aantal cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau aan:

“Het wordt tijd dat we eens naar de kinderen gaan luisteren.”

“De problemen van en met de jeugd nemen af in plaats van

Daarnaast moet de achterliggende gedachte veranderen.

toe. De jeugdcriminaliteit neemt bijvoorbeeld al jaren af.

“We moeten niet denken: ‘We gaan jou normaal maken’. Het

Jeugdgevangenissen staan voor de helft leeg.

moet zijn: ‘We gaan er uithalen wat erin zit’. Brede scholen

Bovendien worden kinderen steeds intelligenter. Eigenlijk

kunnen hierin een belangrijke rol spelen.” Op brede scholen

kun je stellen dat het historisch gezien nog nooit zo goed is

staat het kind namelijk vaak centraal. En dat werkt heel

gegaan met de opvoeding van onze kinderen.” Het aantal

goed volgens Hermanns. “Community-based care werkt

kinderen dat een probleem heeft zou volgens Hermanns

altijd beter dan institutionele hulp. En dat geldt ook voor de

rond de vijf procent moeten liggen, en niet rond de zestien

moeilijke doelgroepen.”

procent.

Wat volgens Hermanns ook belangrijk is, is dat er een omslag

Streef naar een goede overgang tussen de school en de bso. Realiseer je dat het niet het probleem van de school of de bso is. Het is ons probleem. Van ons samen. En

LESSONS LEARNED

betrek ook het kind erbij. Vraag aan het kind wat het wil. Geef ze de ruimte!

18 | SAMEN

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

Chantal Achterberg Mijn weg naar Olympisch Brons Chantal Achterberg: succesvol roeister. Ze vertegenwoordigde Nederland bij verschillende Europese- en wereldkampioenschappen. Op de Olympische Spelen van London won zij een prachtige bronzen medaille met de acht met stuurvrouw.

Maar hóe krijg je acht mensen opgelijnd om samen naar dat uliteme doel toe te werken, dat ene moment waarop alles samenvalt.

Mijn belangrijkste ‘lesson learned’ in de

Na een sessie met een sportpsycholoog,

hard mogelijk onze benen zouden plat

aanloop naar de Olympische Spelen van

waarbij elk teamlid (inclusief stuurvrouw

drukken. Voor onszelf, maar vooral voor

Londen? Niet iedereen doet alles op mijn

en coach) voor iedereen twee positieve

elkaar, voor onze gezamenlijke droom;

manier!

punten en één verbeterpunt mocht

een medaille op de Olympische Spelen.

Ik houd ervan om alles precies volgens

geven, kwam ik tot het inzicht dat mijn

het trainingsschema te doen. Staat er

communistische kant soms wel als

We voeren onze beste race van het

20 km op het programma, dan wil ik

vervelend kon worden ervaren. Dingen

seizoen en eindigden dichter bij Amerika

precies die 20 km volmaken en niet

kunnen ook op andere manieren worden

en Canada dan we ooit hadden gedaan.

aanleggen na 19 km. Staat er een

uitgevoerd en vaak is daar zelfs een

ergometertraining op het programma,

goede reden voor.

Door het vertrouwen dat we in elkaar

dan doe ik die op de ergometer, niet op

Het keywoord dat bij deze les hoort?

hadden konden we hier als team

de fiets. En moeten we boten opladen,

Vertrouwen!

optimaal presteren en de bronzen

dan wil ik dat heel het team klaar staat

medaille mee naar huis nemen.

om daarbij te helpen. Het gaf me op een

Uiteindelijk lagen we aan de

gegeven moment zelfs de bijnaam ‘de

startblokken van de finalerace en wisten

kleine communist’.

we van elkaar dat we elke haal zo

CHANTAL ACHTERBERG Chantal is afgestudeerd aan de TU Delft (Life Science & Technology) én aan de VU (Bewegingswetenschappen), waar zij soms ook gastcolleges geeft. En, momenteel óok volop in training voor hopelijk nieuw eremetaal.

Zij is spreker op het symposium Lessons Learned.

19 | SAMEN

Stilte in de storm Stilte, storm en verandering - Inspiratie. Dat zochten en vonden de ruim zevenhonderd bezoekers op de tiende Dag van de Cultuureducatie. Met vier plenaire presentaties en twee maal elf parallelsessies was er voor elk wat wils. Grote trossen paarse en witte ballonnen met het cijfer 10 verwelkomden de bezoekers in TivoliVredenburg. Tien, vanwege de tiende Dag van de Cultuureducatie en vanwege tien jaar ICC.

DAG VAN DE C

Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW): Het is van groot belang dat provincies, gemeenten, culturele instellingen en

LESSONS LEARNED

scholen nauw samenwerken om cultuuronderwijs op basisscholen naar een hoger plan te tillen. “Cultuuronderwijs is geen leuke franje voor erbij. Creativiteit en verbeeldingsvermogen zijn vaardigheden die steeds crucialer worden.�

Foto: Rob Nijpels

20 | SAMEN

E CULTUUREDUCATIE “We mogen weer praten over de

Tijdens elf ochtendsessies konden

(knippende vingers) om daarna echt

intrinsieke waarde van cultuur. En ook

bezoekers zich laten bijpraten

te plenzen (klappen op benen). Het

het woord Bildung, brede vorming, valt

over integrale kindercentra en

was een opwarmertje voor het mini-

weer. We hebben steeds minder last

conceptkaarten. Ze konden de kracht

concert van deelnemers aan De

van legitimatiestress.

van samen muziek maken ervaren

MuziekRoute. Binnen dit Utrechtse

Bovendien geeft het bestuurlijk kader

en de theatervoorstelling Perhaps all

muziekeducatieproject krijgen kinderen

stevigheid aan cultuuronderwijs,

the dragons bijwonen. Of zich laten

vanaf groep 3 zangles en vanaf groep 5

evenals het nieuwe leerplankader

inspireren door games om lessen

instrumentele les.

van SLO en de inspectie die scholen

uitdagender te maken dan wel de fijne

straks ook gaat beoordelen op

kneepjes van verandermanagement

Als besluit vatte een ‘changeologist’

cultuuronderwijs. Er komt meer muziek

opdoen. Die laatste sessie, verzorgd

met zijn jonglerende assistenten

in de klas, letterlijk en figuurlijk.” Aldus

door Martijn Mark van ING, viel in elk

Maaike en Michiel alle inzichten van

LKCA-directeur Van Munster.

geval in de smaak. ‘Leuk om het eens te

de dag nog eens samen. Veranderen is

“De intrinsieke waarde van cultuur is

horen van iemand uit een heel andere

belangrijk natuurlijk. Maar: ‘U hoeft het

mooi, maar cultuur moet niet met de

sector’, viel tijdens de lunch meermalen

niet allemaal alleen te doen’, ‘Drink bij

rug naar de samenleving gaan staan.

op te tekenen.

problemen eens samen oploskoffie’ en

Cultureel kapitaal wordt juist steeds

Na de middagsessies ging het regenen

‘Beoefen de kunst van het loslaten’.

belangrijker om je positie in de wereld

in de grote zaal. Eerst zachtjes

te kunnen bepalen.”

(handen wrijven), toen al wat harder Bron: Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst www.lkca.nl

21 | SAMEN

RIK SPANN

COLUMN

Controversieel en innovatief- onlosmakelijk verbonden.

Op 29 mei 1913 braken tijdens de première van

fans have never crossed, or even forgiven Davis for drawing. Een

Le Sacre Du Printemps van Igor Stravinski heftige rellen uit.

ander: I cynically saw it as part and parcel of the commercial

Voor- en tegenstanders van de muziek en de bijbehorende,

crap that was beginning to choke and bastardize the catalogs of

even revolutionaire choreografie van Vaslav Nijinski, gingen

such dependable companies as Blue Note and Prestige. Nu de

met elkaar op de vuist. “Ce n’est pas le sacre du printemps,

wereld tijd heeft gehad om te wennen aan het idee dat

mais le massacre du tympan.” (Het is niet het lenteoffer,

Le Sacre Du Printemps en Bitches Brew er altijd al waren,

maar de slachting van het trommelvlies), was er de dag

maar dat het publiek nog niet die zintuigen had ontwikkeld

na de opvoering in de kranten te lezen. Al lange tijd geldt

om ze waar te nemen, luidt het oordeel over een van Davis’

Le Sacre als een van de absolute meesterwerken uit de

meesterwerken anders: A controversial classic of musical

muziekgeschiedenis.

innovation.

In april 1970 werd Bitches Brew van Miles Davis op de wereld

Controversieel en innovatief zijn onlosmakelijk met elkaar

losgelaten. Een wereld die er nog niet helemaal klaar voor was.

verbonden. Duke Ellington noemde Miles Davis the Picasso Of

Een criticus schreef: Davis drew a line in the sand that some jazz

Jazz. Begrepen of niet begrepen worden is hier niet de issue.

RIK SPANN is muzikoloog en docent op Universiteit Neyenrode. Een veelgevraagd spreker zeer origineel fenomeen op de (inter)nationale podia. Via meer dan 1500 podium- en coachingsessies in meer dan tien landen inspireerde hij al duizenden professionals. Hij publiceert op het gebied van creatieve en emotionele kwaliteit voor organisaties. “De volwassenen van de toekomst zullen mensen zijn die flexibel om weten te gaan met veranderingen, alle ruimte krijgen voor zelfontplooiing en creativiteit.”

22 | SAMEN

Het werk moest er gewoon komen. Bedenk het! Voer het op! Zet het op de planken! Voor Miles zelf was het werk niet innovatief. Hij zelf was misschien al weer een stijl verder. Met cool jazz en modal jazz had hij al een aantal revolutionaire vernieuwingen doorgevoerd. Het was blijkbaar dagelijks werk voor hem om de bestaande verhoudingen niet al te serieus te nemen en zijn creatieve pijlen te richten op een uiteindelijk meegevende toekomst, die aanvankelijk altijd een beetje zenuwachtig begon te bibberen bij een release van alweer een slachter van het trommelvlies. Bitches Brew had de toekomst aan boord: enkele op de plaat geniaal spelende en improviserende musici maakten daarna naam met eigen projecten die al decennia lang gelden als het absolute summum van de jazzrock die Bitches Brew op de kaart zette.

Wayne Shorter en Joe Zawinul met Weather Report, Chick Corea met Return To Forever, John McLaughlin met zijn Mahavishnu Orchestra. To name a few. Wat eerst ondenkbaar was, was nu niet meer weg te denken. Wees een Picasso van je vak ! Alles wat jij bedenkt is denkbaar. Voer het op! Zet het op de planken!

Start shipping! Wat eerst ondenkbaar is, is ooit niet meer weg te denken. De kracht van de vernieuwer is het kunnen denken van het ondenkbare. De impact van de vernieuwer ontstaat pas bij de inslag. Idee wordt vorm wordt komeet.

De inslag doet de wereld schudden. Een wereld, die daarna weer wakker, vitaal en up to date is.

Geloof je me niet..? Woorden zijn ook niet nodig. We hebben de muziek. Luister naar Bitches Brew. Neem waar hoe je innerlijke critici met elkaar op de vuist gaan. Is dit une autre massacre du tympan,

SAMEN 01 .

Voor een brede ontwi kkelin

ng.

jnt periodie

g in onder wijs en kinde ropva

Verschi

Wilt u méér Samen?

of een in klank vertaalde aansporing om

k

aan jou!

LESSONS LEARNED

Ambassade

elke dag volop kanweer sen

urs geven

“Een geboe

id kind

leert als

het voorb

van der

LESSON LEARNE S D

Geef uw interesse aan voor wij de volgende edities van dit magazine.

Ga naar www.bredeschool.nl/samen

Het Land Brede Scholelijk steunpunt en kijkt terug

“Waarom moeilijk doen als het samen kan?”

Rik Spann is spreker op het symposium Lessons Learned.

eeld

een tiereli

Martijn

er.”

Kroef

Praktis Kant-enche tips & -klare too ls

✃

de Picasso van je vak te zijn ? De keuze is

Er liggen

23 | SAMEN

INTERVIEW

HENK PIJLMAN Een carrière in het teken van het aanpakken van onderwijsachterstanden. Op posities die er toe doen: als onderwijzer, politicus en directeur. Een unieke blik van verschillende kanten op het onderwijs, dat levert ons gesprek met Henk Pijlman op.

TOEN “Café Hammingh aan het Reitdiep in Garnwerd, ruim twintig

beginnen en als je de zaken die nu niet goed gaan, kon

jaar geleden al weer. Met een aantal mensen bij elkaar keken

aanpakken. Die dag in dat café zijn de Vensterscholen bedacht.

we naar de ‘school van de toekomst’. Met politiemensen,

Met als absolute gezamenlijke wens; het creëren van kansen

wijkverpleegkundigen, onderwijskundigen en onderwijzers.

aan kinderen, het aanpakken van achterstanden.”

Hoe zou die er uit zien, als je helemaal opnieuw zou mogen

“Ik realiseer me dat het nooit klaar is, het moet keer op keer worden aangejaagd.”

24 | SAMEN

“Destijds maakte ik mee dat de conciërge kinderen uit bed

“De school als centrum van de wijk. Ieder mens brengt vaak

haalde en naar school bracht, hopend dat er schone kleren

twee keer lange tijd door op dezelfde school, eerst als kind en

zouden liggen. Hoe kan je verwachten dat kinderen in deze

later als ouder. Maak er zo veel mogelijk een plek van waar

situatie lekker meedoen op school… We begrepen met

alles op gang wordt gebracht. De eerste jaren in Groningen

z’n allen dat er flink moest worden ingezet op zowel het

hebben we ontzettend veel bereikt, er was een enorm elan. Ik

binnen- als buitenschoolse. ‘You need a village to raise a

kijk daar met plezier op terug.”

child’. Huiswerkbegeleiding, tussen- en naschoolse opvang, muziek, sport, cultuur aanbieden om die negatieve spiraal te

“Nu ik niet meer zo direct betrokken ben bij de scholen,

doorbreken. Een netwerk om de school heen van instellingen

probeer ik de lijn door te zetten in mijn eigen praktijk als

die vaak langs elkaar heen werkten. Met maar één doel:

collegevoorzitter van de Hanzehogeschool. Bijvoorbeeld met

kinderen kansen bieden.”

het lectoraat Integraal Jeugdbeleid van Jeannette Doornenbal - en het ingebedde lectoraat Leren en Gedrag - willen we

“Door de brede steun in zowel politiek als bestuur die we in

bijdragen aan het ‘gezond’ opgroeien van kinderen in de

die tijd hebben gerealiseerd, volgden we een tienjarenplan.

noordelijke regio.”

De partners zeiden letterlijk: ‘als jij na een paar jaar weer doorgaat, blijven wij zonder mandaat achter, dat verdommen

TOEKOMST

we’. Dat was een mooi moment, want daardoor realiseerden

“Er moet een doorlopende leerlijn zijn, wat mij betreft is

we ons dat het een proces van lange adem zou worden

dat de toekomst. Het doorgeven van buitenschoolse en

waar iedereen ook in moest geven en nemen. Zodat we er

binnenschoolse aandacht voor kinderen. Op een aantal

gezamenlijk voor konden gaan. Ik ben erg blij dat we die

scholen gaat dat al heel goed, terwijl het soms alleen maar een

beweging in gang hebben gezet. Waarbij ik me realiseer dat

samenwerking is die te veel afhankelijk is van de goede wil van

het nooit klaar is, het moet keer op keer worden aangejaagd.”

mensen. Zeker in onze tijd, met name in de grotere steden, tref je precies dezelfde problemen aan qua achterstanden als wij al

NU

die jaren geleden. Daar is nog veel te winnen.”

“Wat me verbaasde is dat de drempels soms uit onvermoede hoek kwamen. Zo heb ik bijeenkomsten gedaan waar

“Ik weet niet of het in regelgeving zit, er is namelijk weinig

iedereen enthousiast was… behalve de ouders. Een typisch

discussie over de noodzaak. Tegenwoordig richten we ons veel

probleem van deze wijken zo bleek, want niemand wil worden

op excellerende studenten en honours-programma’s. Dat is

aangesproken op zijn achterstand. In iedere wijk moest je een

uitstekend, het zou denk ik goed zijn om grote prestaties in

oplossing op maat verzinnen. Soms subsidieer je dan sport

moeilijke scholen veel meer te belonen. Eigenlijk zouden de

en bied je dat gratis aan, terwijl dat in andere wijken weer

allerbeste mensen moeten werken in de moeilijkste wijken.

helemaal niet nodig is.”

Het idealisme dat je soms aantreft bij onderwijzend personeel is hartverwarmend.”

Ik heb vele lessen geleerd en ik pas ze nog dagelijks toe. Als ik terugdenk aan de Vensterscholen; de eerste jaren in Groningen hebben we ontzettend veel bereikt, er was een enorm elan. Ik kijk daar

LESSONS LEARNED

met plezier op terug.

De les: zie de school als centrum van de wijk. Ieder mens brengt vaak twee keer lange tijd door op dezelfde school, eerst als kind en later als ouder. Maak er zo veel mogelijk een plek van waar alles op gang wordt gebracht!

‘It takes village to raise a child’. Huiswerkbegeleiding, tussen- en naschoolse opvang, muziek, sport, cultuur aanbieden om die negatieve spiraal te doorbrelen. Een netwerk om de school heen van instellingen die vaak langs elkaar heen werkten. Met maar één doel: kinderen kansen bieden!”

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

25 | SAMEN

WIJ, SAMEN

Foto: Joost van Velsen

Bijna zeven jaar Landelijk Steunpunt Brede Scholen ligt achter ons. Wat begon als een driejarig project, waarvoor ik aangetrokken werd als projectleider, mocht nog ruim drie jaar langer doorgaan. Maar per 1 oktober 2015 is het klaar. De subsidie van beide ministeries stopt, is vlak voor de zomervakantie definitief besloten. Onze opdracht, de brede schoolontwikkeling praktisch en oplossingsgericht ondersteunen, aanjagen en inspireren heeft mogelijk ook bijgedragen aan uw brede school of IKC. Een nieuwe fase, van inhoudelijke inspiratie en uitwerking, is aangebroken.

26 | SAMEN

JOB VAN VELSEN De groei is nog steeds flink: van 1100 brede scholen in 2009

toe! Zelfs voor de kinderopvang breekt, getuige het nieuws dat

naar 2500 brede scholen nu.

op Prinsjesdag openbaar werd, de lente gelukkig weer aan.

En die groei zal alleen maar doorgaan, verwachten wij. Maar

Ook dat zal zeker bijdragen aan de verdere groei, kwalitatief

boeiender dan deze aantallen , althans dat vind ik, is het

en kwantitatief, van brede scholen, in welke verschijningsvorm

waarom. Waarom is die brede school toch zo populair?

dan ook.

Op veel brede scholen vind je het antwoord, je ziet het in praktijk gebracht. Samenwerking tussen de school,

Verbinding zoeken, benutten en versterken

kinderopvang en andere organisaties, specialisten, instellingen

Dat is wat we de afgelopen jaren hebben gedaan, en wat

brengt ieder verder, niet in de laatste plaats de kinderen. De

ieder van ons, adviseurs, ook na 1 oktober zal blijven doen.

wereld rondom de school ondersteunt, verrijkt, verbreedt

U heeft mij de afgelopen zeven jaar een beetje leren kennen,

en verdiept de ontwikkeling van kinderen en dat is wat in

dus u weet dat na 1 oktober de brede school niet uit mijn hart

toenemende mate op brede scholen en IKC ‘s gebeurd.

verdwenen is, integendeel, we staan aan de vooravond van verdere onderwijsinnovatie die feitelijk de brede school in

Ik ben er trots op!

essentie zou moeten zijn, dus wat mij betreft, we halen de

Dat wij, mijn collega’s van het Steunpunt samen met de

wereld binnen en treden de wereld tegemoet.

PO-raad, brancheorganisatie kinderopvang, VO-raad, Boink, platform ouders onderwijs, kortom, onze partners uit het

Voor ons ligt de toekomst en, in de breedste betekenis van

opdrachtgeversberaad, gefinancierd door twee ministeries,

het woord, ruimte. Voor doorontwikkeling, aanscherping,

aan die ontwikkeling mochten bijdragen.

inkleuren en voor nieuwe initiatieven op het gebied van brede scholen en IKC. Daarbij is dan niet de vraag of je daarbij moet

Samen ook met mensen die met hun voeten in de

samenwerken, maar hoe je verder samen gaat werken. En die

praktijk staan. Onze ambassadeurs met hun inspirerende

samenwerking, met wie dan ook, stopt niet. Ik zal ik in ieder

praktijkervaring. En heel veel andere organisaties. En met

geval de zo noodzakelijke én inspirerende verbinding blijven

alle professionals op de brede scholen. Dankzij hun vragen en

zoeken. Hopelijk met vele anderen.

input, konden wij aan de slag om daar (als pittbulls soms maar altijd met veel plezier!) oplossingen voor te vinden, modellen

Wij dragen het stokje over!

en brochures te schrijven. Direct bruikbaar in de praktijk.

Aan onze stakeholders. Aan onszelf. En ook aan u.

Want samen zijn wij de brede school.

Voor veel knelpunten zijn oplossingen gevonden de afgelopen jaren. De aansprekende voorbeelden zijn beschikbaar, het wiel

Job van Velsen

is zo’n beetje uitgevonden. De wereld lacht de brede school

27 | SAMEN

Verhalen van de ambassadeurs

Doorgaande lijn in beeld Instrument voor onderwijs en opvang

Handreiking IKC-raad

1

Wat zijn je drijfveren Wat is je ambitie TOOLKIT BREDE SCHOOL Om succesvol te kunnen werken aan een brede school of IKC is een gestructureerde

Planmatige aanpak

aanpak nodig. Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen ontwikkelde een aantal instrumenten om u daarbij te helpen.

Achtergrond Uit recente onderzoeken van Oberon en van Heers (promotieonderzoek, Universiteit van Maastricht) blijkt dat de brede school nog niet de gewenste resultaten oplevert.

De onderzoeken tonen vergelijkbare

Waar ligt je kracht?

Hoever reikt je kunnen

conclusies: kijk goed naar de doelgroep, stel heldere doelen, focus en werk volgens de plan-do-check-act (pdca) cyclus.

De stappen binnen deze cyclus zorgen gezamenlijk voor structurele aandacht voor kwaliteitsverbetering in een organisatie.

In deze toolkit vindt u instrumenten die u helpen bij het planmatig werken en treft u verhalen van ambassadeurs van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen die het planmatig werken succesvol in de praktijk brachten.

Kennis van Brede School en IKC

Rapport Brede School. IKC. Expertise. Advies.

Leidinggeven en teamvorming in de brede Kennis. Netwerken. Congressen. Advies. school Centraal in brede samenwerking

Voor de toekomst, voor kinderen

Meer informatie: http://toolkit.bredeschool.nl 28 | SAMEN

Onderwijs. Kinderopvang. Samen.

Handreiking praktische oplossingen

1

andreiking IKC-raad

1

Op weg naar een IKC

Kansen

1

matige npak

School

Verschijningsvormen Brede School en IKC

Bedreigingen .. en hun oplossingen!

IKC

School

MFA MFA

School & kinderopvang Peuter speel zaal

Kinder dag verblijf

BSO

29 | SAMEN

DOORGAANDE LIJN IN BEELD Een handig instrument voor uw praktijk De ontwikkeling van het kind is uitgangspunt bij de doorgaande lijn. Wat heeft een kind nodig om zich goed te ontwikkelen? Hoe zorgen we voor een natuurlijke brug tussen de verschillende leefwerelden waarin kinderen opgroeien?

Wij ontwikkelden een handig

Vervolgens staan alle praktijkaspecten

instrument waarmee u de doorgaande

benoemd. Deze aspecten beslaan

lijn van uw organisaties in beeld

de inhoudelijke en organisatorische

kan brengen. Het helpt u om inzicht

praktijk. De cirkel is rond als u aan de

te krijgen in alle aspecten die van

hand van de evaluatie uw doorgaande

belang zijn bij de doorgaande lijn. Het

lijn in beeld heeft.

instrument is opgezet aan de hand van de planmatige aanpak.

Een gezamenlijk visie is de basis voor

Interesse?

het vormgeven van de doorgaande lijn.

Download het instrument!

Een goede analyse (intern en extern) helpt u bij de keuzes waar u voor staat. Op basis daarvan formuleert u doelstellingen die u wilt bereiken om de doorgaande lijn goed vorm te geven.

30 | SAMEN

Doorgaand e lijn in beeld

Instrument

voor onderw

ijs en opvang

INTERVIEW

ROBERT-JAN SIMONS “Onderwijs betekent niet meer en niet minder dan ‘mensen helpen te leren’,” aldus Professor Robert-Jan Simons tijdens de landelijke IKC-dag. “Leren moet echter niet beperkt blijven tot iets wat kinderen op school doen, maar juist ook buiten school. We moeten stimuleren om binnenschools en buitenschools leren beter te combineren. Dat kan uitstekend binnen een IKC. Voor IKC’s is het belangrijk om ouders hierbij als co-docenten en co-opvoeders te betrekken.”

Een duidelijke visie geeft richting aan de

Het is van belang om verbreding van de

ontwikkeling van het kind. Daarnaast

doelstelling na te streven.”

zorgt een brede visie voor coherentie

Het onderwijs is vooral gericht op

in alle delen van de organisatie. “Het

cognitieve vakken. Simons pleit voor

voordeel van een visie is dat begeleiders

een bredere, holistische visie op leren.

ook zicht hebben op kinderen, en dat

Evidence based werken vindt hij daarbij

kinderen ook buiten school verder

belangrijk. “Wat we tot nu toe zien in

kunnen leren.” Scholen met een

de wereld is dat we een school hebben,

gedragen visie presteren beter. Maar

waarin je leert. Af en toe wordt de

Simons stelt wel eisen aan deze visie:

buitenwereld gesimuleerd in de school.

De visie moet helder zijn, omvattend en

Maar, er is ook nog zoiets als leren

precies en moet gedragen worden door

buiten de school.” We kunnen meer

alle factoren. Voor alle betrokkenen

gebruik maken van de verbinding tussen

moet de visie dezelfde betekenis

het leren binnen en buiten de school.

hebben. Een goede visie geeft sturing,

Simons onderscheidt zeven

is geworteld in leertheorieën en biedt

verschillende vormen van leren

ruimte voor eigen invulling. “IKC’s hebben behoefte aan een visie op leren.

• Kunst afkijken: leren door te imiteren • Participeren: leren in de samenleving met anderen • Kennis verwerven: objectieve kennis • Oefenen: in een veilig omgeving vaardigheden verder ontwikkelen.

• Ontdekken • Verbeelden: visualiseren • Doorzien: het intuïtieve denken, met gevoel Ieder mens heeft leervoorkeuren

“In IKC’s staat leren in het teken van de brede ontwikkeling van kinderen, op alle ontwikkelingsgebieden.”

waarbij hij vaak twee van bovenstaande manieren combineert. Als we weten wat ieders leervoorkeuren zijn, kan het onderwijs daarop inspelen.

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

31 | SAMEN

ANALYSE

ED BUITENHEK “Vertel in maximaal 25 minuten iets over twintig jaar brede school en gebruik daarbij zoveel mogelijk feiten en cijfers”. Dat was de opdracht die ik meekreeg voor mijn bijdrage aan het symposium ‘Lessons learned’ van het Landelijks Steunpunt Brede Scholen.

De opdracht bleek lastiger dan verwacht. Twintig jaar geleden (in 1995 werden er nog nauwelijks data verzameld rond brede scholen en de aanpalende dienstverlening van peuterspeelzalen, dagopvang en BSO. Voor alle scholen – dus ook voor brede scholen – is het relevant te weten waar nieuwe leerlingen vandaan komen. Ongeveer tien jaar geleden maakten nog bijna 90% van de peuters in Nederland gebruik van de peuterspeelzaal of de dagopvang.

Tot vier jaar geleden groeide het bereik van de kinderdagverblijven en werd de rol van peuterspeelzalen kleiner.

De afgelopen jaren hebben we gezien dat door bezuinigingen het gebruik van voorschoolse voorzieningen is afgenomen. Eind 2014 constateren we dat minder dan 70% van de peuters die instroomt op de basisschool een voorschoolse voorziening heeft bezocht en bijna één op de drie peuters zonder ‘vooropleiding’ in groep 1 start.

Bron: SZW, CBS Maatwerk 2015, bewerking BM&C

Met name lage- en middeninkomens gezinnen hebben de voorschoolse voorziening - en dan met name de dagopvang verlaten. De lobby om deze ontwikkeling een halt toe te roepen heeft succes gehad. Kinderopvang wordt vanaf 2016 weer een stuk toegankelijker door substantiële investeringen - € 290 mln. - in de kinderopvangtoeslag en een aanvullende € 60 mln. voor gemeenten om het door hen gesubsidieerde voorschoolse aanbod toegankelijk te houden.

De investeringen in de toeslagtabel zorgen de komende jaren voor een veel lagere ouderbijdrage dan in 2015. Die korting kan oplopen tot meer dan 40%: En omdat met name lage en middeninkomens het meest profiteren van deze extra investering is te verwachten dat die groep weer zal terugkeren. Dat moet helpen om het non-bereik van de voorschoolse voorzieningen terug te dringen.

Als het gaat om de dienstverlening van de buitenschoolse opvang (BSO) aan de brede school moeten we vaststellen dat op landelijk niveau slechts één op de vijf basisschoolleerlingen (20%) gebruik maakt van BSO. Dat aandeel groeit nog licht maar degenen die denken dat ooit het merendeel van de leerlingen de BSO bezoekt rekent buiten de parttime cultuur in Nederland.

Het merendeel (63%) van de peuterspeelzalen in Nederland zit bij, of in een school. De minderheid (35%) van dagopvang; en de helft (49%) van de buitenschoolse opvang in Nederland zit bij, of in een school.

32 | SAMEN

In mijn bijdrage zal ik nader inzoomen op een kansrijke voedingsbodem voor Uit de meest recente inventarisatie van het Bron:Landelijk CBS 2015 Steunpunt Brede Schol kansrijke voedingsbodem in de provincies Noord-Brabant en Zeeland te ligg Van de moeders op het schoolplein werkt inmiddels 80% en dat is aanzienlijk meer dan 15 jaar geleden.

Omdat echter slechts 25% van hen per week meer uren werkt dan de school in ‘opvang’ voorziet zal de buitenschoolse opvang in de huidige vorm nooit een veel hoger bereik dan nu krijgen.

Uit de meest recente inventarisatie van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen blijkt de meest kansrijke voedingsbodem in de provincies Noord-Brabant en Zeeland te liggen: Groningen en Friesland scoren het laagst qua aandeel

Bron LSBS 2015

brede scholen op het totaal. Daarmee

Groningen en Friesland scoren het laagst qua aandeel brede scholen op het lijkt er in het zuiden van het land een kansrijker voedingsbodem dan in Noo maar dat kan ook toeval zijn.

Geen toeval is dat het vormen van een brede school gemakkelijker wordt na school groter is, meer kinderen gebruik maken van voorschoolse en nascho voorzieningen in de wijk.

lijkt er in het zuiden van het land een kansrijker voedingsbodem dan in Noord-Nederland maar dat kan ook toeval zijn.

investeren Er bestaat een kansrijke voedingsbodemHet voor opnieuw de brede school!

in de toegankelijkheidLESSONS van voorschoolse en naschoo een nieuwe impuls in het toekomstperspectief van de brede scho LEARNED De lobby om deze ontwikkeling een haltis toedaarmee te roepen heeft succes gehad.

Kinderopvang wordt vanaf 2016 weer een stuk toegankelijker. De investeringen in de toeslagtabel zorgen de komende jaren voor een veel lagere ouderbijdrage. En omdat met name lage en middeninkomens het meest profiteren van deze extra investering is te verwachten dat die groep weer zal terugkeren.

Geen toeval is dat het vormen van een brede school gemakkelijker wordt naarmate een school groter is, meer kinderen gebruik maken van voor- en naschoolse voorzieningen in de wijk.

Het opnieuw investeren in de toegankelijkheid van voor- en naschoolse voorzieningen is daarmee een nieuwe impuls in het toekomstperspectief van de brede school. De auteur is spreker op het symposium Lessons Learned.

33 | SAMEN

GLUREN BIJ DE BUREN

Beter goed afgekeken dan er zelf pas na jaren achterkomen Het Landelijk Steunpunt bezocht jaarlijks met vele tientallen ge誰nteresseerden, verschillende scholen. Het doel: leer van elkaar!

Een voorbeeld uit 2014. Een bus vol belangstellenden nam een kijkje op basisschool Polsstok, ook wel bekend als DE Brede School.

34 | SAMEN

DE BREDE SCHOOL AMSTERDAM-ZUIDOOST

LEERORKEST EN SPORT Wij proberen zoveel mogelijk kinderen binnen te houden. Maar als het voor het kind beter is naar het speciaal onderwijs te gaan,

“900 kinderen komen vanuit de hele wijk naar DE Brede

verwijzen wij door.

School,” vertelt BartJan Commissaris, directeur van basisschool

In 2005 startte DE Brede School met het Leerorkest. Vanaf

Polsstok. DE Brede School bestaat uit drie basisscholen (de

groep 5 leren alle leerlingen een klassiek instrument bespelen. Zij

levensbeschouwelijke Polsstok, de openbare Bijlmerhorst en de

spelen wekelijks onder schooltijd een zelf gekozen instrument.

Islamitische As Soeffah), een voorschool, peuterschool en een

Er worden specifieke orkestpartijen ingestudeerd en de kinderen

TSO/NSO.

maken vanaf het eerste jaar direct deel uit van een orkest. Net als alle scholen in Amsterdam krijgt DE Brede School een clinic

SAMENWERKING

van Ajax, waarbij de voetballers de kinderen vaardigheden als

DE Brede School lag ooit in de schaduw van de flats van de

samenwerken leren.

Bijlmer. “In 2001 startten wij met de samenwerking tussen de drie scholen in de wijk om samen één brede school te vormen,”

PASSEND ONDERWIJS

legt Commissaris uit. Sinds 2011 heeft DE Brede School één

Op DE Brede School is het verwijzingspercentage naar het

voorschool, waar alle leerlingen terecht kunnen.

speciaal onderwijs al jarenlang vrijwel geheel nul. “Wij proberen 35 | SAMEN

zoveel mogelijk kinderen binnen te houden. Daarvoor hebben we ons team versterkt met onder andere een dyslexiekliniek en Logopedist. “Maar,” voegt Commissaris toe, “als het voor het kind beter is naar het speciaal onderwijs te gaan, verwijzen wij door. Leerkrachten adviseren sommige kinderen om bijvoorbeeld

VERBINDING MET DE WIJK “Wij zijn het kloppend hart van de wijk. Met alle sportverenigingen in de buurt hebben wij een verband. Bij ons meer aan sport of muziek te doen. Ook dit valt binnen het

zijn drie combinatiefunctionarissen actief die deels voor een

Passend Onderwijs.”

school, deels voor een sportvereniging werken. Als een sport

Gluren Bij de Buren, het is vanaf de eerste dag een doorslaand succes gebleken. Leren van elkaar, in optima forma. Kijken en luisteren naar de manier hoe een ander vorm geeft aan al haar

LESSONS LEARNED

activiteiten.. dat is echt van onschatbare waarde! Hoe heeft deze school de samenwerking tussen onderwijs, opvang en de gemeente gerealiseerd? Hoe werkt het met Integrale dagarrangementen en functiedifferentiatie? Afkijken hoe ontwikkeling van kinderen én de wijk centraal, een wijkbrede aanpak dus, nou in de praktijk is geregeld? Een doorgaande lijn, in beeld en met uitleg…? Ge-wel-dig om dat zo concreet te mogen zien!

“We zagen dat de meerwaarde van afstemmen niet alleen geldt voor de kinderen, ook onze organisaties varen er wel bij”.

“Hoe komt deze samenwerking tot stand, wat is de meerwaarde van deze taakdifferentiatie? Hoe zorg je voor een goede inhoudelijke samenhang? Dat waren prangende vragen die bij mij leefden. We mogen meekijken in de gezamenlijke aanpak en vragen over de kansen en dilemma’s en DAT was leerzaam!!”.

“Gluren bij de buren is een ideale manier om te zien hoe anderen te werk gaan, en om daar inspiratie uit te halen. We ontmoetten collega’s die met dezelfde ontwikkelingen als ik bezig waren. Een kijkje in andermans keuken, mét uitleg, onderbouwing en het begrip van lessen uit de praktijk!”.

36 | SAMEN

Bereik voorschoolse voorzieni CIJFERS (vervolg van pagina 33) in gemeente X in 2011 en 2014 lagerBereik bereik voorschoolse dagopvang voorzieningen onder peuters in gemeente X in 2011 en 2014 gedaald door lager bereik dagopvang niet wordt aangeboden in de wijk, benaderen wij bestaande verenigingen of ze een dependance willen. Dat hebben wij al gedaan met de sporten BMX en hockey. De plaatselijke nieuwe hockeyvereniging heeft nu al 140 leden.”

Wij hebben rond de 120 nationaliteiten op school.Wat kinderen meebrengen, is ons uitgangspunt.

Bereik voorschoolse voorzieningen onder peuters in gemeente X in 2011 en 2014 gedaald door lager bereik dagopvang Gemeente X in 2011 (voor harmonisatie)

De foto’s zijn van verschillende edities van ‘Gluren bij de Buren’.

Gemeente X in 2014 (na harmonisatie)

37 | SAMEN

Verschijningsvormen brede scholen Klassieke brede school

Netwerk in de buurt

Achterstandsbestrijding. Verrijken. Versterken

Achterstandsbestrijding. Verrijken. Versterken

van systeem om leerlingen heen: ouders en wijk.

van systeem om leerlingen heen: ouders en wijk.

Samenwerken tussen instellingen. Aansluiting

Doorgaande ontwikkelingslijnen.

bij de buurt. Sterke dienstverlening in de wijk.

Achterstandsbestrijding. Ouderbetrokkenheid.

Sociale (wijk)cohesie. Benutten gebouwen. Zorg

Doorgaande ontwikkelingslijnen.

in- en om de school.

Achterstandsbestrijding. Ouderbetrokkenheid.

Sociale (wijk)cohesie. Zorg in- en om de school.

Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes.

Gebruik van elkaars ruimtes. Gezamenlijke

De instellingen hebben ieder een eigen gebouw

buitenruimtes. Beheerder.

en maken gebruik van elkaars faciliteiten.

School

School

MFA MFA

Peuter speel zaal

MFA Bundelen van voorzieningen voor dorp, wijk of buurt. Efficiënt gebruik van voorzieningen en personeel.

Benutten gebouwen. Doorgaande lijn in voorzieningen.

Ontmoetingsfunctie gebouw (sociale cohesie).

Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes. Gebruik van elkaars ruimtes.

38 | SAMEN

Kinder dag verblijf

BSO

Om inzicht te geven in de verschillende verschijningsvormen van brede scholen die er in het land zijn, maakte het Landelijk Steunpunt een infographic. Hierin beschrijven we steeds van elke verschijningsvorm een aantal facetten: drijfveer, visie, doelgroep, programma, partners, financiering, huisvesting en regie. Vervolgens is bij ieder model beschreven wat de kansen en risico’s zijn. Onderstaande weergave is hier een korte samenvatting van.

Bekijk het volledige model op verschijningsvormen.bredeschool.nl

Compact model Dagarrangement voor onderwijs en opvang. Profilering van de school.

Doorgaande ontwikkelingslijnen. Achterstandsbestrijding.

Ouderbetrokkenheid. Sociale (wijk)cohesie. Benutten gebouwen.

Zorg in- en om de school. Dagarrangementen.

Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes. Gebruik van elkaars ruimtes. Gezamenlijke buitenruimtes.

IKC

School & kinderopvang Kinder dag verblijf

BSO

Integraal model Dagprogramma waarbij kind centraal staat, instellingsbelang op de achtergrond.

Sterke visie op ontwikkeling van het kind, in zijn of haar context.

Voor kinderen: doorgaande ontwikkelingslijnen in opvang, zorg, onderwijs en vrije tijd.

Visie op het kind is leidend. Efficiënte organisatie, mede afgestemd op behoefte ouders.

Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes.

39 | SAMEN

STICHTING KINDEROPVANG HEERHUGOWAARD Monique Bankras van de Stichting Kinderopvang Heerhugowaard (SKH) is sinds begin 2015 ambassadeur van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen. De Stichting Kinderopvang Heerhugowaard heeft kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en locaties voor buitenschoolse en tussenschoolse opvang. Daarnaast heeft de SKH een gastouderbureau, dat bemiddelt tussen ouders en gastouders.

De SKH heeft in totaal veertien locaties in Heerhugowaard. Daar

Campus Columbus is een kindcentrum waarin onderwijs, opvang

biedt de stichting bovenstaande vormen van kinderopvang aan. Een

en opvoeding verbonden zijn in één gebouw. De schooldirecteur

aantal locaties is gevestigd in een basisschool en vormt samen met

van Campus Columbus en de locatiemanager van SKH werken

de onderwijsinstelling een brede school. Het gaat om de locaties

nauw samen in een tot nu toe informeel managementteam. Er

De Cocon, De Kajuit, De Horst en Campus Columbus. De Cocon

is één teamkamer voor het hele team, dat op veel verschillende

is gevestigd in de school Atalanta. De Kajuit werkt samen met

gebieden samenwerkt. Zo doet de conciërge van de school hand- en

basisschool De Vaart en locatie De Horst is zit in de brede school De

spandiensten voor de kinderopvang. Daarnaast mogen de leerlingen

Horst. Tot slot is Campus Columbus gevestigd in de gelijknamige

van de school gebruik maken van de keuken van de bso. Verder is er

basisschool.

een warme overdracht tussen peuterspeelzalen en kinderdagverblijf

Op die laatste school, de Campus Columbus, hanteert men

naar de school.

het Dalton-concept. Niet alleen de school, maar ook de

En tot slot is de externe communicatie gebaseerd op één organisatie.

kinderopvangorganisatie werkt volgens dit principe. In het

Die communicatie verloopt via de website

Daltononderwijs ligt de nadruk op keuzevrijheid voor het kind,

www.campuscolumbus.nl

samenwerken met andere kinderen en de ontwikkeling van de zelfstandigheid van het kind.

40 | SAMEN

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

BREDE SCHOLEN IN ONTWIKKELING “There is not one best way to organise” Dat wordt bij de brede scholen wel heel duidelijk. Er zijn veel verschillende manieren om de samenwerking rondom kinderen vorm te geven.

- M. Weggemans

De wijk waarin een brede school staat,

Het tweede punt dat opvalt is

manier om hieraan vorm te geven

de behoeften van ouders en kinderen,

dat vrijwel alle brede scholen de

wordt niet bepaald door het model

beleidsmaatregelen van gemeenten

hiërarchische leiding bij het onderwijs

(IKC), maar door de behoeften van de

en ministeries én de persoonlijke

(de school) hebben belegd. Dat komt

professionals, ouders en kinderen.

ambities en competenties geven vorm

veel voor bij IKC’s, maar ook bij brede

en kleur aan een brede school. Het

scholen als netwerk in de wijk of

Landelijk Steunpunt Brede Scholen

multifunctionele accommodaties.

heeft in het hele land 60 voorbeelden

Met de kernpartners wordt veelvuldig

van al deze verschillende vormen

afgestemd, met de overige partners

van brede scholen. In de brochure

(zoals sport, kunst en cultuur) gebeurt

Verschijningsvormen brede scholen

dat incidenteel.

staan deze verschillende vormen beschreven.

IKC ontwikkeling is in volle gang, zoveel is wel duidelijk. Maar wat

Wij hielden een peiling onder onze

uit de peiling ook blijkt, is dat het

ambassadeurs gehouden: hoe wordt er

nog lang niet uitontwikkeld is. De

binnen jullie brede school of IKC leiding

mate waarin de schooldirecteur

gegeven. Wat voor soort brede school

integraal verantwoordelijk is bij de

zijn, jullie hoe geef je daar leiding aan?

ambassadeurs van klassieke brede

29 ambassadeurs hebben meegedaan

scholen, is nagenoeg hetzelfde als bij

aan deze peiling.

directeuren van IKC’s.

Veel directeuren van een IKC zijn deze

Wat allereerst opvalt is dat de aandacht

weg van integraal leidinggeven nog aan

verschuift van de klassieke brede

het ontwikkelen. Het lijkt erop dat de

school of netwerk in de buurt naar het

wens van veel brede scholen om door

IKC. Dat was voor ons niet helemaal

te ontwikkelen tot IKC een wens is om

verrassend. Zo kregen wij de afgelopen

meer te focussen.

jaren steeds meer vragen uit het land over IKC ontwikkeling. In 2010 hadden

Brede scholen willen een kleinschalige

we daar een enkele vraag over, in dit

organisatie (small), met prettige

huidige kalender jaar hebben we daar

sociale relaties (social), ten gunste

(teldatum 1 juli) al 44 vragen over

van een kwalitatief goede uitvoering

gekregen.

(smart) (Doornenbal, 2011). De beste 41 | SAMEN

INTERVIEW

MARTIJN VAN DER KROEF Soms verandert er in 20 jaar niet zo heel veel voor een bestuurder. Snel je draai vinden en trouw vasthouden aan je eigen principes, het lijkt een simpel recept voor een succesvolle carrière, volledig gericht op het welzijn en de talentontwikkeling van kinderen. Martijn van der Kroef, directeur van Kinderrijk, vertelt wat haar destijds bewoog én nog steeds beweegt.

“Een geboeid kind leert als een tierelier.”

42 | SAMEN

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

TOEN

NU

“Ik weet nog goed wat mij aanzette om te kiezen voor het werk

Al twintig jaar inmiddels, werkt Martijn (eigenlijk: Martijntje)

in de kinderopvang… de ontwikkeling van mijn eigen kinderen!

in een bestuurlijke functie. Destijds was kinderopvang nog

Heel dicht bij huis dus en ook ingegeven door onze eigen

gelieerd aan de gemeente maar een van de eerste grote

gezinssituatie, met twee hoogopgeleide ouders. Ik zag hoeveel

veranderingen die zij op haar naam heeft, was juist dat

éxtra ze kregen, hoe hun ontwikkeling op sociaal gebied liep,

loskoppelen en meer op eigen benen staan. Inmiddels heeft

prachtig gewoon. Niet alleen door de aandacht van de mensen

Kinderrijk een indrukwekkende staat van dienst, met ruim

om hen heen, maar ook door de variatie die zij in hun dagelijks

3.000 kinderen, en meer dan 430 werknemers.

leventje meemaakten. De vele verschillende gewoontes die je van anderen oppikt, zoals smaak en humor. En het vele buiten

“Wij bieden in en rond Amstelveen kinderopvang, waarbij we

kunnen zijn, niet te vergeten. Het inspireerde mij bijzonder. En

altijd eigen ruimtes hebben in de scholen. Soms in een IKC,

eigenlijk heb ik dat mijn hele zakelijke leven wel dicht bij me

vaak in een brede school. De vorm die wij daarin nastreven,

gehouden.”

lijkt eigenlijk wel wat op Montessori onderwijs, veel focus op het kind zelf en de eigen unieke mogelijkheden zoeken. Het

“In Almere zag ik als een van de eersten het goede voorbeeld

kind weten te boeien, dat is de crux. Een geboeid kind leert als

van ‘alles in één’. En dat het werkte. Ook de studiereizen

een tierelier.”

die ik destijds heb gedaan, gaven me zoveel nieuwe ideeën.

Denemarken, Zweden en Berlijn, ze staan me nog helder voor

“Daarbij zoeken we echt zo veel mogelijk de samenwerking

de geest. Studiereizen zijn geen snoepreisjes! Ik kan iedereen

met het onderwijs. Het valt me telkens weer op. Als je écht

echt vol overtuiging aanraden om dat te doen, waar haal je

samenwerkt, zie je dat je maar zo weinig verschilt. We zijn

anders je inspiratie vandaan?”

allemaal hetzelfde en hebben dezelfde doelen. Heel veel van onze leidsters hebben ook onderwijsbevoegdheid. Een groot voordeel, want ze zijn toch al in de school en kunnen dan ook af en toe invallen. Heerlijk flexibel, maar natuurlijk ook heel erg goed voor de herkenbaarheid voor zowel de kinderen als het personeel.”

“Mijn grootste les is dat er op scholen weer veel meer

LESSONS LEARNED

geëxperimenteerd moet worden.

Waar men durft te kijken naar waar je zelf in gelooft en niet naar belemmeringen. Een van mijn stokpaardjes is om iedereen die te maken heeft met kinderen in de leeftijd 0 tot 12, dezelfde opleiding te geven. In elk geval toch in de basis, waarbij je dan altijd aanvullende modules kunt volgen die je nodig hebt voor je specifieke omgeving. Ik hoop daar echt op, het zal de kwaliteit verbeteren en het onderlinge begrip flink versterken.”

43 | SAMEN

BREDE SCHOLEN EN IKC’S de huidige stand van zaken Afgelopen maand hielden wij een peiling onder 2400 brede scholen over de stand van zaken én uw plannen voor de komende twee jaar. Deze peiling leverde in 6 dagen 353 ingevulde vragenlijsten op. De vragenlijst is vooral ingevuld door directeuren (48%) en coördinatoren (15%) van de school.

De belangrijkste resultaten: we treffen een beeld aan van grote ambities, waarbij de omvorming naar een integraal model veel genoemd wordt.

Als belangrijkste drijfveer wordt genoemd, het optimaliseren van

Momenteel bestaat de helft van de

ontwikkelingskansen van kinderen d.m.v. het creëren van doorlopende

brede scholen uit een klassiek model

ontwikkelingslijnen en een breed aanbod. Ook het bundelen van

ofwel een netwerk in de buurt. Als de

voorzieningen voor ouders en kinderen, en het optimaliseren van

ambities worden gehaald, is over twee

mogelijkheden tot talentontwikkeling bij kinderen zijn veelgenoemde

jaar een derde van de scholen een IKC.

drijfveren.

Vooral het klassieke model zal steeds minder vaak voorkomen, terwijl de

Kijk voor alle resultaten op www.bredeschool.nl

andere vormen minder worden verlaten.

Mijn brede school lijkt het meest op:

44 | SAMEN

Onze ambitie is om over twee jaar om te vormen tot:

Pieterjan van Delden

COLUMN

Sterke netwerken groeien langzaam Voor het inrichten van brede scholen en de doorontwikkeling

condities voor de resultaten van samenwerking. Hier ligt wel

naar integrale kindcentra is samenwerking tussen organisaties

een potentie. Bij een ‘procesgevoelige’ ontwikkelingsstrategie

nodig. Maar de praktijk van die samenwerking is vaak

kunnen samenwerkingsverbanden uitgroeien tot krachtige

lastig. Er wordt soms langs elkaar heen gewerkt en dan

instrumenten om complexe maatschappelijke vraagstukken

valt het resultaat tegen. Maar soms zijn er ook successen!

aan te pakken. Uiteindelijk zullen ze dan onmisbaar blijken.

Wat bepaalt het resultaat van samenwerking? Op grond van mijn promotieonderzoek kom ik tot de conclusie dat

Pieterjan van Delden is organisatieadviseur bij Andersson

het succes vooral afhankelijk is van de inzet en energie van

Elffers Felix in Utrecht en onderzoeker bij TIAS, de business

professionals op de werkvloer. Tenminste als ze durven te

school van de Universiteit Tilburg.

pionieren. Gezamenlijke uitvoering en groepsbinding zijn meer bepalend voor het resultaat dan bestuursbesluiten en onderhandelingen. Alleen via praktisch samenspel kan de onderlinge acceptatie tussen de (vaak eerst behoedzame) professionals groeien. De doorgaans gevolgde aanpak van samenwerking heeft te weinig oog voor deze uitvoeringskant met als gevolg dat de resultaten uitblijven. Een versnelling is mogelijk met een exploratieve strategie die de partijen bij elkaar brengt, de professionals prikkelt en de belangen blootlegt. Samenwerken betekent ook confronteren.

In mijn onderzoek heb ik veel samenwerkingsgeploeter gezien, maar ook praktijksituaties waarin samenwerkingsverbanden maatschappelijk effectief waren. Deze situaties werden gekenmerkt door veel tijd en aandacht voor de gezamenlijke besluitvorming tussen de partners en voor de eisen van de uitvoering. Professionals durfden hier grenzen te verleggen. Leidinggevenden en bestuurders stelden het samenwerkingsdoel hoger dan hun organisatiebelang.

Overheden creëerden voorwaarden en prikkelden de partners om hun verantwoordelijkheid te nemen. Succesvolle

Sterke netwerken, ketensamenwerking in de publieke

samenwerking is afhankelijk van de samenloop van deze

dienstverlening, Uitgeverij Van Gennep, Amsterdam, 2009,

procescondities. Bestuurders en beleidsmakers hebben tot

ISBN 978-90-5515-4470

dusverre nog weinig oog gehad voor het belang van deze

PIETERJAN VAN DELDEN Pieterjan van Delden is senior management consultant at Andersson Elffers Felix te Utrecht. Hij promoveerde op Publieke Samenwerking. Op grond van onderzoek komt hij tot de conclusie dat succes vooral afhankelijk is van de inzet en energie van professionals op de werkvloer. Tenminste - als ze durven te pionieren!

De auteur is spreker op het symposium Lessons Learned.

45 | SAMEN

PETER VAN LIESHOUT Als lid van de WRR schreef Peter van Lieshout mee aan het rapport ‘Naar een lerende economie’ (2013). Het rapport benadrukt onder meer dat een duidelijk debat over 21st century skills belangrijk is voor de economie van Nederland.

In dit interview vertelt Peter waarom en hoe brede scholen en IKC’s daar een rol in kunnen spelen.

Wat moeten we onze kinderen meegeven om ervoor te zorgen dat zij in de toekomst goed functioneren op de arbeidsmarkt?

Een vraag die op dit moment steeds meer gesteld wordt

terwijl onderwijs

en die volgens Peter van Lieshout ook steeds meer gesteld

een belangrijk instrument is

moet worden. Volgens Peter ontbreekt het in Nederland op

om de samenleving in te richten.”

dit moment namelijk aan een gestructureerd debat over een goede onderwijsinhoud. “Als een nieuwe minister aantreedt,

COGNITIEF VERSUS SOCIAAL?

wordt er wel wat gesleuteld aan het curriculum, maar

“In het Nederlandse onderwijsbestek hebben de cognitieve

het is gebonden aan persoonlijke opinies. Er zijn ook wat

vakken een hogere status dan de sociale vakken. Een

actiegroepen, maar het blijft bij een enkele roepende in de

achterhaald concept. We maken onderscheid in praktijkgericht

woestijn.”

en theoriegericht onderwijs. Wie goed kan leren gaat naar de havo, wie beter is in praktijkonderwijs gaat naar het vmbo. In

PRATEN OVER ONDERWIJS

Vlaanderen vinden ze die tweedeling niet verstandig en doen

Peter pleit voor een debat over de inhoud van ons onderwijs.

ze het anders. Werkgevers vragen daar ook om. Zij zien dat de

Dat kunnen we eenvoudig tot stand laten komen, door met

succesvolle mensen op de arbeidsvloer niet per se de mensen

elkaar in gesprek te gaan. In landen als Australië en Schotland

zijn met de hoogste cijfers op de middelbare school. Bazen

gebeurt dat al. “Daar gaat men in gesprek, bijvoorbeeld met

van bedrijven zijn niet altijd degenen die vroeger de hoogste

werkgevers die pas afgestudeerden in dienst hebben genomen.

cijfers voor wiskunde haalden. Het is belangrijk dat we ook

Vinden zij dat de afstudeerders de juiste vaardigheden bezitten

in ons land sociale vaardigheden en cognitieve elementen

voor de baan die zij uitoefenen?” In Nederland zouden we

gelijkwaardiger ontwikkelen.” Een ander goed voorbeeld

die gesprekken ook moeten voeren. “Er is nu geen koppeling

komt volgens Peter uit Scandinavië. “In Zweden is er geen

tussen het slotonderwijs en wat de wereld daarna inhoudt,

tweedeling tussen HBO en Universiteit: geen splitsing tussen

46 | SAMEN

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

praktijk- en onderzoekgericht hoger onderwijs. Het ene is ook

vaardigheden, omdat ook andere domeinen zijn aangehaakt.

niet per se beter dan het andere. Zweden kent geen impliciete

Doorzettingsvermogen en samenwerken worden bijvoorbeeld

hiërarchie op dat gebied.”

in sportlessen gestimuleerd. Juist brede scholen moeten het onderwijsdebat stimuleren. Zij zijn immers al een stapje verder

MEER DAN KNAPPE KOPPEN

dan de rest, erkent Peter. Daarmee doelt hij onder meer op de

Om de koppeling te maken naar 21st century skills:

ontwikkeling die er de afgelopen jaren op brede schoolgebied

moderne, professionele werelden vragen een gelijkwaardige

plaatsvond. “In de brede school-, IKC- en kinderopvanghoek

ontwikkeling van sociale en cognitieve vaardigheden. “In

spreekt men vaak met een klagende ondertoon over die

tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, hebben we

ontwikkeling. Dat zegt eigenlijk meer over de standvastigheid

voor innovatie meer nodig dan alleen knappe koppen. We

van de betrokkenen dan over de ontwikkeling zelf. Je kunt

moeten af van het beeld dat alleen hoger opgeleiden binnen

wel zeggen dat zich de afgelopen vijftien jaar een revolutie

developmentafdelingen uitvindingen doen. Economieën

voltrok.” Peter onderbouwt dat met enkele voorbeelden. “Er

groeien niet door eenmalig research en development,

vond een vertienvoudiging plaats van kinderen die naar de

maar door doorgaande ontwikkelingen. Iedereen in een

opvang gaan, daarmee werd de opvang van een enigszins

bedrijf kan aan innovatie meewerken. Op allerlei plekken

elitevoorziening een breed beschikbare voorziening. Dat is

en deskundigheidsniveaus kan innovatie en groei ontstaan.

toch wel een wezenlijke transformatie. Brede scholen waren

Daarom hebben werkgevers tegenwoordig liever breder

15 jaar geleden pioniers. Nu is in bijna iedere wijk wel iets

opgeleide medewerkers.”

‘brede school achtigs’ te vinden. Ik verwacht dat het met het IKC de komende jaren ook zo zal gaan. Betrokkenen in de

DE ROL VAN DE BREDE SCHOOL

brede school vinden het vaak alleen nog niet genoeg. Hun

De brede school is ten opzichte van andere scholen beter

ambitieniveau ligt hoger. Daardoor lijkt het alsof er nog niks is

gepositioneerd om aandacht te besteden aan sociale

gebeurd, maar niets is minder waar.”

“Onderwijs is een belangrijk instrument om de samenleving in te richten.”

47 | SAMEN

WENSEN VOOR DE TOEKOMST Peter hoopt dat er in de komende vijftien jaar bereidheid is voor verdere afspraken over een samenhangend aanbod, waarin zowel sociale als cognitieve vaardigheden een plaats hebben. “De doorgaande lijn in brede scholen is daar belangrijk in, maar ik denk dat ook gemeenten steeds meer betrokken raken bij het formuleren van dit aanbod. Gemeenten zijn voor steeds meer domeinen verantwoordelijk. De jeugdzorg is een verantwoordelijkheid van de gemeente, evenals het primair onderwijs. Een verdere doorontwikkeling van het institutionele ligt voor de hand. Daar zien ook partijen de meerwaarde van in en ze zijn er optimistisch over.”

Ik zeg tegen het werkveld: “Werkveld,

LESSONS LEARNED

ga zo door!”

Dat klinkt makkelijk, maar als je ziet hoeveel er de afgelopen jaren tot stand is gebracht, dan is dat het niet. Het politieke klimaat is nu bovendien ook zo dat er een doorontwikkeling verwacht wordt en dat het nut daarvan ook gezien wordt. Grosso modo is er de afgelopen jaren een heel succesvol traject geweest. Het is nog niet af, maar er zijn nog wel

mogelijkheden voor vervolgstappen. Ik pleit voor een debat over de inhoud van ons onderwijs. Dat kunnen we eenvoudig tot stand laten komen, door met elkaar in gesprek te gaan! “

SAMEN 01 .

Voor een bred e ontw ikkel

ing in onde rwijs

ang.

ijnt period

en kind eropv

Versch

Wilt u méér Samen?

iek

Er liggen

elke dag volop kanweer Ambassad sen eurs geve n het voorb

“Een gebo

eid kind

eeld

leert als

een tiere

Martijn

van der

lier.”

Kroef

LESSO LEARN NS ED

Geef uw interesse aan voor wij de volgende edities van dit magazine.

Ga naar www.bredeschool.nl/samen

Het Land Brede Schoelijk steunpunt len kijkt terug

“Waarom moeilijk doen als het samen kan?”

48 | SAMEN

✃

Praktisch e tip & Kant-enklarestoo ls

“Het lijkt alsof er nog niks is gebeurd, maar niets is minder waar.”

49 | SAMEN

INTERVIEW

ANNETTE VAN VALKENGOED Laterna Magica is een Integraal Kindcentrum gevestigd op IJburg. De school is een van de voorlopers onder de IKC’s met innovaties als Natuurlijk leren en een doorgaande lijn van 0 tot 12 jaar. Reden genoeg om directeur Annette van Valkengoed uit te nodigen als spreker op het 10e Jaarcongres Brede School en om haar te interviewen over dit juweeltje van een IKC. Annette benadrukt meteen dat ze liever niet denkt in vaste

worden. “We willen kinderen leren nadenken over bronnen.

vormen, in termen als brede school en IKC. Ze beantwoordt

Wat is van waarde? Hoe kun je betrouwbare informatie vinden,

liever vragen als ‘Hoe ontstaat leren?’ en ‘Welke factoren

ordenen en opnieuw samensmelten tot iets nieuws? We leren

beïnvloeden leren?’. Van daar uit gaat ze aan de slag en

hen multimedia benutten om dingen te ‘creëren’, maar we

probeert ze barrières te slechten en bruggen te bouwen. Zo

vinden het ook belangrijk om onze kinderen te laten zien hoe

heeft ze ook het Natuurlijk leren en de doorgaande lijn in

je een goed digitaal burger wordt. Hoe je informatie kunt

Laterna Magica opgezet samen met het team en experts.

benutten voor je persoonlijke ontwikkeling op een manier die

“Een brede ontwikkeling voor kinderen”, dat is wat ze wil

goed is voor jezelf en voor anderen.” Annette denkt al jaren na

bereiken. “Ik vind het belangrijk dat kinderen verstand krijgen

over hoe zij met Laterna Magica richting constructivisme kan

van zichzelf en vooral van zichzelf in relatie tot hun omgeving.

komen en wat belangrijk is voor de leeromgeving van kinderen.

Op die manier leren kinderen zichzelf sturen en worden zij

Daarbij probeert ze voorschrijvende methodieken te vermijden

gevormd.” In het huidige onderwijs ligt teveel nadruk op een

en stimuleert ze ook haar medewerkers om vooral zelf na

behavioristische en cognivistische visie op leren, op kennis

te denken en waar nodig gebruik te maken van bronnen en

en vaardigheden, terwijl Annette graag meer aandacht wil

experts.

voor een constructivistische visie op leren, voor socialisatie en personificatie.

ONDERWIJS ONTWERPEN Tijdens haar opleiding werkte Annette het liefst met jonge

METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN

kinderen omdat daar de meeste ruimte was zelf onderwijs

21st century skills, met name metacognitieve vaardigheden zijn

te ontwerpen. Ze verdiepte zich tijdens haar studie in

onderdeel van de manier van leren op Laterna Magica. Annette

ervaringsgericht onderwijs en nam dat vervolgens mee haar

onderschrijft het belang van digitaal informatievaardig

klaslokaal in. “Ik haalde eerst al het kleutermateriaal eruit en

50 | SAMEN

Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl

“Hopen is een soort passief willen. Kom zelf in beweging.”

51 | SAMEN

bracht echt materiaal de klas in. Ik heb altijd vanuit de inhoud

VOOR IEDER KIND

gedacht.” Toen Annette merkte dat haar ervaringsgericht leren

“Bij Laterna Magica zijn kinderen met alle niveaus welkom.

ophield bij de deuren van haar klaslokaal, besloot ze over te

Kinderen hebben er een persoonlijk ontwikkelplan dat elke drie

stappen naar groep 3, om haar werk daar voort te kunnen

maanden wordt bijgesteld.

zetten.

Dat moet ook mogelijk zijn voor het voortgezet onderwijs.

Laten we niet meer denken in bestaande vormen, maar in

TEGEN DE STROOM IN

de term van een doorgaande lijn van 0 tot 18.” Annette heeft

Belemmeringen ziet Annette gelukkig niet zo snel. “Ik maak

een pedagogische leeromgeving voor ogen die fungeert als

mezelf gewoon verantwoordelijk. Ik denk: dit wil ik voor elkaar

een basisvoorziening die voor ieder kind toegankelijk is. Waar

krijgen en dan benut ik alle kansen die er zijn.” Zo roeide ze

jonge kinderen terechtkomen, moet niet meer afhangen van

met Laterna Magica ook een tijd tegen de stroom in. “We

de financiering van ouders. Laterna Magica is daarom erg blij

zijn met twee innovaties gestart waar de tijd toen helemaal

met de beweging www.kindcentra2020.nl. “We bieden hier

nog niet rijp voor was. Een tijd terug lag de nadruk vooral

een inclusieve leeromgeving, waarin ieder kind welkom is. We

op het verwerven van kennis. Het is een hele tour geweest

verwijzen daarom ook niet door naar het speciaal onderwijs.”

om dit allemaal vorm te geven.” Dat haar werk loont, ziet ze nu, nu anderen bij Laterna Magica komen kijken, om ervan

KANSEN BIJ DE OPLEIDING

te leren. De snelheid waarmee haar schoolconcept ineens

De aanpak van Annette is inspirerend, maar vraagt ook een

maatschappelijk wordt omarmd verrast Annette zelfs een

andere inzet van haar personeel, zo weet ze. “We vragen van

beetje. Dat was wel anders toen zij jaren geleden begon.

onze medewerkers om niet meer de methode stap voor stap door te nemen. Ik wil dat ze een brede ontwikkeling hebben

LATER SELECTEREN

en zelf in staat zijn om leersettingen te ontwerpen. Ze zijn

Annette heeft nog meer plannen voor de toekomst met

niet alleen uitvoerder, maar ook medeontwerper van hun

Laterna Magica. “In Nederland beginnen we te laat en

eigen praktijk.” Op dit moment liggen daarvoor nog kansen

selecteren we te vroeg. Ik wil proberen schotten weg te

op de opleidingsinstituten, meent Annette. “Als je opgeleid

nemen en minder vroeg leerlingen voor te sorteren op

wordt om methodes uit te voeren, wordt je potentie niet altijd

vervolgonderwijs. Mijn wens is dat we onze constructivistische

opgepikt. Nu is het voor ons zaak om goed te selecteren en hen

visie op leren van Laterna Magica door kunnen bouwen naar

perspectieven te bieden. Medewerkers van Laterna Magica

het voortgezet onderwijs. Dat gaan we ook doen. Ik wil dat

zijn allemaal HBO- of WO-geschoold en we bieden vervolgens

kinderen later een keuze maken voor hun vervolgopleiding

professionaliseringsmogelijkheden met een interne opleiding.

en dat ze op hun eigen tempo en op hun eigen niveau kunnen

Denk daarbij aan coaching, peer-feedback, co-teaching,

werken aan vakoverstijgende prestaties en onderzoeken.” Op

workshops . Het is niet dé oplossing om alleen masters in het

die manier zou het dus zomaar kunnen dat een leerling Engels

onderwijs te krijgen, maar de opleiding voor leerkrachten en

volgt op VMBO-niveau en Wiskunde op VWO-niveau.

pedagogen moet wel veel diepgaander en integraler.”

“Zet in op desamenwerking van hoogwaardige medewerkers.

Zorg dat mensen elkaar aan het werk zien en samen verantwoordelijk zijn, zodat er co-teaching ontstaat. Het werk is te complex om alleen te doen. Pas de organisatiestructuur aan, bijvoorbeeld door werken in units. Organiseer ondersteuning voor medewerkers, snel en onder handbereik.”

Maar vooral: “Hopen is een soort passief willen.”

52 | SAMEN

53 | SAMEN

BEURZEN ● CO

LESSONS LEARNED

Een beurs deelname, of hem organiseren… heeft altijd maar één doel… inspireren! Dat deden we door zo veel mogelijk advies, goede voorbeelden en informatie te geven. En de les? Die taak is

nooit klaar... en we krijgen er dan ook nooit genoeg van!

54 | SAMEN

CONGRESSEN

55 | SAMEN

De wereld van de toekomst is wat kinderen ervan maken...