CX (NL) by citrovisie

De originele Citroën Citroën CX CX

ISBN 978-90-815208-2-9

9 789081 520829

Met dit boek schept kenner Michael Buurma licht in de wereld die CX heet. Op haast encyclopedische wijze behandelt hij de creatie en evolutie van de CX, per modeljaar, per type en tot in de kleinste details. Rijk geïllustreerd met veelal nooit eerder gepubliceerd beeldmateriaal en samengesteld met veel oog voor detail, vormt dit boek een onmisbaar naslagwerk voor de echte liefhebber.

Michael Buurma

citrovisie

De Citroën CX, al net zo legendarisch als zijn voorganger de DS. Een grandioos gelijnde voiture die zelfs het slechtste wegdek verandert in een fluweelzacht tapijt. En wat te denken van het futuristische dashboard, dat rechtstreeks uit een ruimteschip afkomstig lijkt te zijn. Wie eenmaal gewend is aan het eigenwijze rem- en stuurkarakter, is verkocht voor de rest van zijn leven.

De originele

Michael Buurma

CIP-gegevens Buurma, M. J. D. De originele Citroën CX Eindhoven, 2014 Vierde (herziene) druk, eind 2020 360 pg, 22 x 24 cm ISBN 978-90-815208-2-9 NUR 462 Trefwoorden Citroën (automobielen); Geschiedenis Eindredactie en lay-out Thijs van der Zanden

www.citrovisie.nl

Inhoud Inhoud

Voorwoord

Inleiding

Creatie

Introductie

Productie

Evolutie Serie 1

100

Evolutie Serie 2

274

Bijlagen

322

modeljaar 1975 modeljaar 1976 modeljaar 1977 modeljaar 1978 modeljaar 1979 modeljaar 1980 modeljaar 1981 modeljaar 1982 modeljaar 1983 modeljaar 1984 modeljaar 1985

voorafgaand aan serie 2 modeljaar 1986 modeljaar 1987 modeljaar 1988 modeljaar 1989 modeljaar 1990 modeljaar 1991 aandachtspunten nieuwprijzen chassisnummers productiecijfers kleuren en bekledingen dank en bronnen

102 114 150 170 188 198 212 230 240 252 264

276 286 306 312 319 320 321 324 327 336 338 343 358

Het bureau d’études Begin jaren ’60 was Flaminio Bertoni bij Citroën verantwoordelijk voor de styling van de nieuwe modellen. Bertoni, een Italiaan die al sinds begin jaren ‘30 bij Citroën zat, had eerder gewerkt aan het design van onder andere de Traction Avant, de 2 cv en de DS. Naast Bertoni was er een aantal medewerkers met een meer technische rol, zoals André Estacque, in dienst sinds 1944, en André Barthélémy, Michel B ouzinac en Auguste Génovèse, die allen sinds 1954 deel uitmaakten van de ontwikkelingsafdeling van Citroën. In 1962 werd het team uitgebreid met stylist Robert Opron, die vanaf 1958 bij Simca had gezeten en daarna een poosje bij een ontwerpbureau aan huishoudelijke apparaten had gewerkt. Een jaar later werd ontwerper Michel Harmand aan het team toegevoegd. Bertoni kon het prima vinden met de getalenteerde Opron, maar aan hun samenwerking kwam een vrij abrupt einde toen de eerste begin 1964 na een kort ziekbed plotseling overleed. De op dat moment pas 32-jarige Opron werd gevraagd de leiding over de designers op zich te nemen. Het overlijden van Bertoni en de promotie van Opron maakten dat er dringend extra mankracht nodig was binnen het ontwerpteam. Opron benaderde hiervoor Jean Giret, waarmee hij bij zijn vorige werkgever had samengewerkt. De deal was

12 | Creatie

snel gemaakt, waarna Opron en Giret voor de tweede maal collega’s werden. Met de komst van Giret was de groep belangrijkste medewerkers die aan de basis van de CX zouden staan compleet. Aan het hoofd van de directie bij Citroën stond Pierre Bercot, die er al sinds 1937 werkte. Aanvankelijk lange tijd als naaste medewerker van directeur Pierre Boulanger, maar nadat deze in november 1950 verongelukte, nam Bercot het roer over. Bercot was een ontwikkeld persoon: hij was meester in de rechten, sprak diverse talen en was groot liefhebber van kunst en cultuur. Hij zag de opkomende populariteit van de auto in de jaren ‘60, waarmee mobiliteit binnen het bereik van de gewone man kwam, als een belangrijke stap in de geschiedenis van de mensheid. Bercot was ervan overtuigd dat dit nog maar het begin was. Geheel in de geest van de jaren ’60 had hij hooggespannen verwachtingen van de mogelijkheden die technologische vernieuwing bood en gaf hij het bureau d’études grote vrijheden om de meest extreme concepten te onderzoeken en uit te proberen. Op een gegeven moment werd er zelfs gewerkt aan zwevende auto’s die op vliegende schotels leken. The sky was the limit, niets leek onmogelijk.

Pierre Bercot gaf het bureau d’études de vrijheid om zelfs de meest fantasievolle creaties en technieken te onderzoeken, zoals onderstaand futuristisch voertuig.

De ID- en DS-modellen begonnen op leeftijd te raken. Ondanks een facelift in 1967, waarbij de lijnen van de voorzijde werden gemoderniseerd, bleven het complexe en dus dure auto’s om te produceren. Hier loopt het miljoenste exemplaar van de lopende band.

Links en boven: midden jaren ‘60 heeft men ook onderzocht of het mogelijk was de achterzijde van de ID en DS opnieuw vorm te geven. In dit project, dat voortijdig werd stopgezet, ligt qua belijning misschien wel de basis van de latere CX.

Helaas was Bercot minder geïnteresseerd in commerciëel haalbare ontwerpen, waardoor het optimisme vanaf de tweede helft van de jaren ‘60 werd overschaduwd door het feit dat Citroën geen model in de middenklasse aanbood. Tussen de 2cv en Ami 6 aan de onderkant van het gamma en de ID en DS aan de bovenkant, zat een gat. Een strategische fout, aangezien in de jaren ’60 het middenklassesegment een enorme groei doormaakte en Citroën hiervan niet kon profiteren. Aan de continue groei

die na de oorlog was ingezet en die ieder jaar het voorgaande jaar had overtroffen, kwam een eind. Daar kwam nog eens bij dat de bestaande modellen op leeftijd begonnen te raken. Hoewel de ID en DS in september 1967 nog waren voorzien van een nieuw gestileerd front, dateerde hun ontwerp onderhuids nog steeds van vlak na de oorlog. Het was erg complex en daardoor relatief duur om te produceren. In 1968 kwam de algemene directie van Citroën daarom met het plan om een opvolger voor de ID en DS te ontwikkelen: Project L. Creatie | 13

December 1969. Een ontwerpvoorstel van Luc Louis. In tegenstelling tot de ontwerpen op de vorige pagina treffen we in deze maquette eigenlijk geen extravagante stylingdetails aan. Op dit ontwerp, en dan met name de linkse zijde, is de styling van een rijdend prototype (zie verderop in dit hoofdstuk) gebaseerd.

18 | Creatie

Februari en maart 1970. Terwijl de eerste prototypen al rond reden ging het ontwerpproces door. Deze twee ontwerpen zijn gemaakt door Henri Dargent. Het is interessant om te zien dat er niet alleen gedacht is aan langgerekte Berlinemodellen, maar ook aan een meer hatchbackachtig ontwerp. Iets dat Renault en Opel tientallen jaren later ook nog eens zouden proberen met hun (overigens weinig succesvolle) VelSatis en Signum.

Creatie | 19

Boven: de Nederlandse dealers halen hun eerste demonstratiewagens op. Onder, links en rechts: de presentatie van de CX aan de Belgische dealers.

74 | Introductie

Op de AutoRAI van februari 1975 kon ook het Nederlandse publiek de CX komen bekijken. Boven, links en rechts: de laatste voorbereidingen voordat de deuren van de show opengaan: stofzuigen, tectyleren en de banden nog even mooi zwart maken.

Introductie | 75

Modeljaar 1975 1 september 1974 t/m 31 augustus 1975

In het kort De CX Berline werd in Frankrijk leverbaar vanaf 27 augustus 1974 als CX 2000 en CX 2000 Économique. Vanaf januari 1975 kwam daar de CX 2200 bij. Het grootste verschil tussen de CX 2000 en de 2200 was de motor. Beide modellen waren uitgerust met een watergekoelde viercilindermotor met een inhoud van 1985 cc bij de CX 2000 en 2175 cc bij de CX 2200. Het laat zich eenvoudig raden dat de getallen in de typenamen slaan op de afgeronde cilinderinhoud. Behalve op het motorische vlak onderscheidde de CX 2200 zich ook qua aankleding van de 2000, al waren de verschillen klein. Het meest opvallend waren de grotere wieldoppen. De CX 2000 Économique was vrijwel identiek aan de reguliere CX 2000, met uitzondering van de versnellingsbak. Deze had andere overbrengings verhoudingen waardoor het brandstofverbruik van de Économique gunstiger uitkwam. Niet gek met de oliecrisis nog vers in het geheugen. De topsnelheid van de Économique lag iets onder die van de standaard CX en de acceleratie van nul tot honderd duurde een fractie langer. Zoals gezegd waren in eerste instantie alleen de CX 2000 en 2000 Économique* verkrijgbaar; de CX 2200 werd pas vanaf januari 1975 leverbaar. Toch zijn hiervan al 61 exemplaren geproduceerd in 1974, op een totaal van 11.759 geproduceerde CX’en dat jaar.

* In Nederland was de CX 2000 Économique niet leverbaar.

102 | Evolutie - 1975

De CX 2000 was gedurende het eerste modeljaar op persfoto’s vrijwel altijd in de kleur Sable Cendré te zien; de 2200 werd altijd in de kleur Bleu Delta gepresenteerd. Omdat de CX 2200 pas later leverbaar werd, lag de nadruk bij de persfoto’s in eerste instantie vooral op de ‘bruine’ CX 2000.

Evolutie - 1975 | 103

De CX Pallas was identiek aan de CX Super, met daarbij: • verchroomde* sierlijsten aan de bovenzijde van de portieren; • verchroomde ruitomlijstingen met een zwarte rand; • een verchroomde buitenspiegel; • een verchroomd uitlaatsierstuk; • verchroomde dorpelbeplating; • beschermstrips over nagenoeg de hele flank; • beschermstrips op de bumpers en bumperhoeken; • een afdekplaat onder de achterbumper; • specifieke sterwieldoppen; • de aanduiding ‘Pallas’ op de kofferklep en de achter stijlen. • velours bekleding (lederen bekleding was een optie); • hoofdsteunen voorin;

• voorstoelen met kaartentassen aan de achterzijde van de rugleuning; • aanduiding ‘Pallas’ in het hart van het stuurwiel; • een verchroomde lijst tussen het bovenste en het onderste gedeelte van het dashboard; • een ornament van geborsteld aluminium op de asbakken; • met velours Tarragone beklede hemel en zonnekleppen; • binnenverlichting werkend op alle portieren; • een kaartleeslampje voorin; • plafonniers achterin; • hoogpolige moquette vloerbedekking; • deurpanelen, dashboard, stuur en console bekleed met lederachtig materiaal; • velours moquette op de hoedenplank; • beklede achterwielkuipen.

* In de documentatie die geraadpleegd is bij het samenstellen van dit boek wordt het onderscheid tussen chroom en roestvrij staal niet altijd even zorgvuldig gemaakt. Een onderdeel dat in 1975 beschreven werd als roestvrij staal, kan in 1976 zomaar ineens verchroomd worden genoemd, zonder dat duidelijk is of er echt iets veranderd is. Om verdere spraakverwarring te voorkomen, is ervoor gekozen om in dit boek de beschrijvingen uit de documentatie van Citroën aan te houden, ook al zijn die soms niet consequent.

120 | Evolutie - 1976

Citroën liet de Pallas vastleggen in uitgebreide fotosessies. Wie goed kijkt naar de interieurfoto, rechtsonder op deze pagina, ziet dat deze auto nog een prototype is uit 1975, want op de middenconsole ontbreken de twee luchtmonden.

Evolutie - 1976 | 121

Ook voor het interieur had men grote plannen. Zo moest onder andere dit nieuwe dashboard de Prestige op een hoger niveau tillen dan de reguliere CX.

Niet alleen het dashboard, maar ook de deurpanelen werden opnieuw ontworpen. Het feit dat Citroën met de aankle ding van de Prestige uiteindelijk veel dichter bij de standaard CX is g ebleven heeft ongetwijfeld te maken met de kosten van het produceren van alle afwijkende onder delen.

132 | Evolutie - 1976

November 1974: het zo goed als definitieve prototype van de Prestige is gereed. Slechts enkele details, zoals de spiegel en de typeaanduiding op de kofferklep en de C-stijlen wijken nog af. Let ook op de naad in de vinyl dak bekleding, deze zou op de productie versies ontbreken. Dit prototype was uitgerust met een separatieruit tussen de voorstoelen en de achterbank.

De productie van de CX Prestige vond plaats in Aulnay, op dezelfde productielijn als de andere modellen. Voor de Prestige had Citroën echter een speciale tussenhalte ingericht op de assemblagelijn waar alle specifieke onderdelen gemonteerd werden. De ongeveer tien Prestiges die per dag gebouwd werden, gingen daarna weer de gewone productielijn op, maar werden na het eindstation wel nog een keer extra grondig gecontroleerd.

De auto op de foto is niet symmetrisch: aan de linkerzijde staat er ‘Prestige’ op de C-stijl; rechts heet de auto Pallas. Zou Citroën van plan zijn geweest de Pallas in twee lengtes te gaan leveren en is pas in een later stadium besloten om de langere versie Prestige te noemen?

Evolutie - 1976 | 133

Modeljaar 1977 1 september 1976 t/m 31 augustus 1977 In het kort De CX bleef ook in 1977 onverminderd populair. Met name de dieselmodellen namen een groot deel van de verkopen voor hun rekening: in Nederland bijvoorbeeld zo’n 30%. De fabriek draaide op volle toeren en al in modeljaar 1977 liep de 200.000ste CX van de band. De tand des tijds had nog geen vat gekregen op het design: in Duitsland werd het ontwerp zelfs bekroond met de Bundespreis Gute Form 1976-1977, een prestigieuze designprijs die voor de eerste keer aan een niet-Duitse auto werd uitgereikt.

Minister Friedrich van Economische Zaken overhandigt de Gute Form-prijs aan Jacques Sonnery van Citroën Duitsland.

De kleine wijzigingen in aankleding en uitrusting die Citroën doorvoerde aan het begin van modeljaar 1977 mochten eigenlijk geen naam hebben. Op technisch vlak was het belangrijkste nieuws dat de 2347 cc motor uit de CX Prestige nu ook in de Super en Pallas geleverd kon worden. Deze 2400-modellen vervingen de 2200-versies. Eind 1976 werd de CX Break Familiale leverbaar, die door een rij extra zitplaatsen tussen de achterbank en de voorstoelen plaats bood aan acht personen. Het grootste nieuws in 1977 was echter de komst van de CX GTi, in mei. Deze auto was uitgerust met de motor uit de Prestige, gekoppeld aan een vijfversnellingsbak en voorzien van een injectiesysteem. Een auto die tot de verbeelding sprak, zeker wanneer het een versie betrof die voorzien was van lichtmetalen velgen en prachtige zwart-witte lederen bekleding... 150 | Evolutie - 1977

Evolutie - 1977 | 151

Evolutie gedurende modeljaar 1985 In oktober 1984 presenteerde Citroën op de autosalon van Parijs de CX 25 GTi Turbo, die dankzij een turbocompressor nog betere prestaties neerzette dan de GTi: meer vermogen (168 pk in plaats van 138), 40% meer koppel (het hoogste in zijn klasse) en een nòg hogere topsnelheid: maximaal 220 km/h en een acceleratie van nul tot honderd in slechts 8 seconden. 268 | Evolutie - 1985

Citroën had meer gedaan dan alleen een turbo op de bestaande motor monteren: grote delen van het motorblok waren opnieuw ontworpen. Daarnaast waren diverse onderdelen aangepast aan het rijden op hogere snelheden: de stabilisatorstangen waren dikker, de vering was gewijzigd en de koeling van de remmen was verbeterd.

Meer vermogen, meer koppel, meer snelheid... De CX GTi Turbo was een sterk wapen in Citroëns strijd om de CX een sportiever imago te bezorgen.

Evolutie - 1985 | 269

Deze ontwerpen uit 1982 tonen het quasi-definitieve interieur van de CX Serie 2, al zou het toetsenbordje boven de binnenspiegel niet in de seriemodellen zitten.

280 | Serie 2

Behalve aan het interieur was er vanaf het eind van de jaren ‘70 ook aan een modernisering van het exterieur gewerkt. Het eerste voorstel hiervoor was echter niet van Citroën zelf, maar kwam uit de koker van carrosseriebouwer Heuliez, die naar Citroën was gegaan met een ontwerp van een gefacelifte CX. Heuliezdesigner Yves Dubernard had een voorstel gemaakt met minder chroom, veel matzwart, een nieuwe grille en gewijzigde bumpers. Citroën was enthousiast en Heuliez bouwde zelfs een prototype dat een poosje bij Citroën heeft gestaan, maar uiteindelijk is er niets met het ontwerp gebeurd. Hetzelfde lot was ook een ontwerp van Bertone beschoren. Links: het prototype dat Heuliez bouwde, was voorzien van andere bumpers en veel matzwart in plaats van chroom. Boven: ook Bertone kwam met een voorstel. Serie 2 | 281

Modeljaar 1986 1 juli 1985 t/m 30 juni 1986 In het kort Op 28 juni 1985 verstuurde Citroën een persbericht met informatie over het gewijzigde CX-gamma, de Serie 2. De informatie mocht pas vanaf 10 juli gepubliceerd worden, de datum waarop de nieuwe modellen in Frankrijk op de markt kwamen*. De Serie 2 had een aantal belangrijke wijzigingen ondergaan, waaronder een nieuw dashboard dat wat praktischer was ingedeeld en kunststof bumpers die beter in het tijdsbeeld van de jaren ‘80 pasten dan de verchroomde bumpers van de CX Serie 1. Daarnaast was er wat geschoven met typebenamingen en had men enkele nieuwe versies gecreëerd, waarvan de CX 25 Prestige Turbo en de CX 22 TRS de belangrijkste waren. De officiële introductie van de Serie 2 vond plaats op de autoshow van Frankfurt. Tegen die tijd was ook de reclamecampagne losgebarsten, net als in 1985 ook nu weer met Grace Jones in de hoofdrol. Hier profiteerde Citroën mooi van het feit dat Jones sinds het voorjaar van 1985 extra bekendheid genoot dankzij haar rol in de nieuwste Bondfilm “A View to a Kill”. Om de overgebleven voorraad Serie 1-carrosserieën op te maken, verscheen al snel een nieuwe serie Leadermodellen, gebaseerd op de CX uit modeljaar 1985. Daarnaast bouwde Citroën in samenwerking met Air Fance de CX Concorde, een speciale serie luxe CX’en. Het project stierf echter een vroege dood en er werd slechts een handjevol Concorde’s geproduceerd. * In Nederland begon de levering na de zomer.

286 | Evolutie - 1986

Evolutie - 1986 | 287

Kleuren en bekleding Modeljaar 1977

CX Confort

CX Super

CX Pallas

CX GTi

CX Prestige

Voorstoelen en achterbank

Achter- en zijkant kunstleer Zitvlak en leuning Jersey **

Jersey **

Jersey Chevron ***

Jersey Côtelé + Jersey ****

Jersey Grande Grecque + Jersey ****

Rhovyline ***

Beige Gazelle

AC 079

Bruin

Beige Opale *

AC 078

Beige

Bruin

Chamois

Blanc Meije

AC 088

Bruin

Bruin of Blauw

Bleu Centauré *

AC 647

Blauw

Chamois

Bleu Océan (tot begin ‘77)

AC 648

Blauw

Bleu Régate * (vanaf mei ‘77)

AC 644

Grijs Acier

Brun Scarabée *

AC 427

Beige

Bruin

Chamois

Gris Largentière *

AC 082

Blauw

Bruin of Blauw

Chamois

Gris Vulcain *

AC 080

Beige

Bruin of Blauw

Chamois

Noir

AC 200

Blauw

Bruin of Blauw

Chamois

Vert Papyrus *

AC 536

Beige

Bruin

Chamois

* ** *** ****

Metallic lak Optioneel Targa Chamois Optioneel leer Chamois Optioneel leer Zwart + Lin

344 | Kleuren en bekleding

Kleuren en bekleding Modeljaar 1978

CX Confort

CX Super

CX Pallas

CX GTi

CX Prestige

Voorstoelen en achterbank

Achter- en zijkant kunstleer Zitvlak en leuning Jersey **

Jersey Côtelé **

Jersey Chevron ***

Jersey Côtelé + Jersey ****

Jersey Grande Grecque + Jersey ****

Rhovyline ***

Beige Gazelle

AC 079

Bruin

Beige Opale *

AC 078

Beige

Bruin

Chamois

Blanc Meije

AC 088

Bruin

Bruin of Blauw

Bleu Régate *

AC 644

Blauw

Grijs Acier

Chamois

Brun Scarabée *

AC 427

Beige

Bruin

Chamois

Gris Largentière *

AC 082

Blauw

Bruin of Blauw

Chamois

Gris Vulcain *

AC 080

Blauw

Bruin of Blauw

Chamois

Mandarine

AC 437

Beige

Bruin

Noir

AC 200

Blauw

Bruin of Blauw

Chamois

Rouge Masséna

AC 423

Beige

Bruin

Vert Papyrus *

AC 536

Beige

Bruin

Chamois

* ** *** ****

Metallic lak Optioneel Boxline Chamois op Confort en Super Optioneel leer Chamois Optioneel leer Zwart + Lin

Kleuren en bekleding | 345

De originele Citroën Citroën CX CX

ISBN 978-90-815208-2-9

9 789081 520829

Michael Buurma

citrovisie

De originele

Michael Buurma