r e i z e n
r e i z e n
Cittaslow in Polen: onthaasten op grote schaal Warmië-Mazurië staat bekend als de ‘groene long’ van Polen. Tussen meer dan duizend meren liggen oeroude bossen, glooiende akkers en enkele lieflijke stadjes. Negen daarvan behoren tot het Cittaslow-netwerk. Een garantie voor een uitstekende levenskwaliteit voor inwoners én toeristen. Cittaslow spruit voort uit de Slow Food-beweging, die eerlijk, puur en lekker eten promoot. Steden met een Cittaslow-keurmerk zetten in op het ‘goede leven’, hanteren zoveel mogelijk duurzame praktijken en koesteren hun cultureel, landschappelijk en culinair erfgoed. Sinds de start van Cittaslow, in 1998, zijn wereldwijd 176 steden en gemeenten toegetreden tot het net werk. In ons land zijn er vijf Cittaslowlocaties: Silly, Chaudfontaine, Enghien, Evere en Lens.
NL
28 r o t a r y c o n t a c t | j u l i - a u g u s t u s 2 0 1 3
Copernicus
Van de tien Poolse Cittaslow-steden lig gen er dus negen in Warmië-Mazurië, een uitgestrekte en dunbevolkte regio in het noordoosten van het land. Het ge bied is geliefd bij watersporters en na tuurminnaars. Maar ook liefhebbers van geschiedenis en cultuur komen hier aan hun trekken. Dit is de streek van Nicolas Copernicus, die er zijn meesterwerk De re volutionibus schreef. De Teutoonse ridder orde, die het gebied in de 13de eeuw ver overde op Pruisische stammen, liet tal
van indrukwekkende kastelen na. Ook de hogere clerus liet zich op bouwkundig vlak niet onbetuigd. Hun paleizen zijn net als de kerken opgetrokken in een typisch Poolse variant van de baksteengotiek. Eén van de fraaiste voorbeelden daarvan vinden we in Lidzbark Warminski. De historische hoofdstad van Warmië draagt vandaag met trots het Cittaslow-label. Elk jaar vindt er een driedaags kaasfestival plaats en er is ook een jacht- en wildfestijn. De trots van Heilsberg (zoals de vroegere
Duitse naam luidde) is het bisschoppelijk paleis, aan de oevers van de Llyna. Het geldt als het best bewaarde gebouw uit het Teutoonse tijdperk. Tot 1836 resideer den hier de bisschoppen van Warmië, wat van Lidzbark een belangrijk cultuurcen trum maakte. Eén van de bisschoppen was een oom van Copernicus. De astronoom werkte er enkele jaren als zijn lijfarts en secretaris. Waarschijnlijk schreef hij hier een eerste versie van zijn beroemde trak taat over het heliocentrische heelal. Ook Napoleon Bonaparte en de latere paus Pius II verbleven hier een tijdje. Eén van de kleurrijkste bewoners was prinsbisschop Ignacy Krasicki, een levensgenieter die één van de eerste Poolse romans schreef: een satire op het kloosterleven. Vandaag herbergt het kasteel een unieke collectie religieuze kunst. De zuidelijke vleugel is recent omgebouwd tot luxehotel. Vorig jaar kreeg het naar Krasicki genoemde hotel een Europese onderscheiding in de categorie ‘Best International New Hotel Construction & Design’.
plaats. Op 15 juli 1410 werden de zwaar bewapende Teutoonse ridders er versla gen door de Pools-Litouwse cavalerie. Daarmee was de macht van de Orde ge broken. Bijna 35.000 manschappen namen deel aan de strijd. De Slag werd later een belangrijk ijkpunt voor de Poolse identiteit – een beetje zoals de Guldensporenslag bij ons. Elk jaar wordt de veldslag rond 15 juli nog eens overgedaan door zo’n 2.000 reen actors. Het spektakel lokt tot 100.000 toe schouwers. Eind augustus 1914 kwam het in deze buurt opnieuw tot een bloedig treffen, dit maal tussen de Duitsers en de Russen. De Duitsers, onder leiding van de latere rijkspresident Paul von Hindenburg, be haalden een klinkende overwinning. Meer dan 90.000 Russische soldaten wer den gevangen genomen. In 1927 werd hier een somptueus memoriaal opgericht, waar Hindenburg na zijn dood in 1934 op bevel van Hitler werd bijgezet. In 1945
De huidige regiohoofdstad Olsztyn is met 175.000 inwoners te groot om aanspraak te maken op het predicaat ‘Cittaslow’. Daarvoor ligt de bovengrens immers op 50.000 inwoners. Olsztyn is een bruisende universiteitsstad met een mooi historisch
In Warmië-Mazurië is Copernicus alomtegenwoordig
centrum. De 70 meter hoge toren van de Sint Jacobskathedraal domineert de stad. Elke zomer kan je hier genieten van or gelconcerten. Van 1516 tot 1521 verbleef Copernicus als beheerder in de plaatse lijke burcht. Op de buitenmuur is nog een fragment te zien van een astronomische tabel die hij hier eigenhandig aanbracht. Een unicum! In het kasteel is een museum ondergebracht over de geschiedenis en cultuur van de regio. Bij de ingang tuurt Copernicus’ bronzen standbeeld de wereld in. Volgens de legende krijgt wie over zijn neus wrijft, een stukje van zijn wijsheid. Het proberen waard…
Wapengekletter
Langs met bomen omzoomde wegen rij den we tussen de bloeiende koolzaadvel den naar Grunwald. De zacht glooiende heuvels liggen er vandaag vredig bij, maar 600 jaar geleden vond hier één van de grootste veldslagen uit de middeleeuwen
nielde grote delen van het complex vóór de terugtrekking, maar een (geleid) bezoek loont zeker nog de moeite.
Streekproducten
Van een heel andere orde is een bezoek aan het openluchtmuseum van Olsztynek (‘klein Olsztyn’), ook een Cittaslow-lid. Het is het grootste erfgoedpark van Polen. Deze Poolse versie van Bokrijk zag het licht in 1913. Het herbergt een vijftigtal typische huizen, boerderijen, hutten en molens uit Warmië-Mazurië en Litouwen. Je kan er makkelijk een hele dag door brengen. Bij veel van de houten vakwerk huizen is de Duitse invloed duidelijk merk baar. Tijdens de zomer zijn er geregeld activiteiten, zoals kruidendagen en een boerenmarkt. Naast houtbewerking blijft landbouw tot op vandaag een belangrijke bron van in komsten voor de regio. Tal van kleinscha lige producenten bieden een waaier aan lokale topproducten, waar de plaatselijke gezinnen en restaurants dankbaar ge bruik van maken. Warmië-Mazurië is de eerste regio in Polen die is toegetreden tot het European Network of Regional Culinary Heritage. Streekproducten en traditionele gerechten worden er met liefde en respect bereid.
Het bisschoppelijk paleis in Lidzbark Warminski
O p het slagveld van Grunwald duidt een stenen mini-reconstructie de positie van beide kampen aan
brachten de nazi’s zijn stoffelijke resten over naar het westen van Duitsland en bliezen het monument op, om te voorko men dat het in handen zou vallen van het Rode Leger. Voor liefhebbers van militaire geschie denis is ook een bezoek aan Hitlers ‘Wolfsschanze’ een must. Het bunkercom plex, niet ver van Ketzryn, vormde in de periode 1941-45 het hoofdkwartier van de hoogste nazileiders. Er leefden en werkten tot 2.000 mensen. Hier pleegde Claus von Stauffenberg op 20 juli 1944 zijn mislukte aanslag op de Führer. De Wehrmacht ver
De regionale keuken combineert Poolse en Duitse invloeden. Vlees en aardappelen krijgen een prominente plaats. Worsten zijn er in alle soorten en maten, naast een rijkdom aan bereidingen met var kens-, runds- en kalfsvlees. Een typisch bijgerecht is bigos, Poolse zuurkool. Ook opgelegde peertjes kunnen heerlijk sma ken, bijvoorbeeld bij een stukje eenden borst. In dit waterrijke gebied staat er ook geregeld vis op het menu, zoals fo rel, karper en paling. De Polen zijn dol op soep, vooral in de winter. Erg populair is borscht, een van oorsprong Oekraïense bietensoep. Ook flaki, een bouillon op basis van vlees en ingewanden, is wijd verspreid. Als nagerecht opteren de Polen meestal voor fijn gebak of cake met bo ter. Het hele jaar door zijn er in WarmiëMazurië tal van culinaire festivals, rond thema’s als aardappelen, paddenstoelen, honing of wild. Vervolg p. 30 >> j u i l l e t - a o û t 2 0 1 3 | r o t a r y c o n t a c t 29