Asia Indigenous Peoples Pact www.aippnet.org ខែឧសភា ឆ្នាំ 2014
សេចក្តេ ី សខេបអំពស្ថ ី ា នភាពរេ់សៅនន
ជនជាតិស ើមភាគតិចក្នខតំ បន់អាេុី ុ
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
សេចក្តីសផតើម មានជនជាតិទដើមភាគតិច២ភាគ៣ ក្នុងចាំទោម៣៧០លាននាក្់ ខដលបានក្ាំណត់ អតតសញ្ញាណែលួនឯង ថាជាជនជាតិ ទដើមាភាគតិចទៅក្នុងតាំបន់ អាសុ៊ី ខដលមានវបបធម៌ និ ងភាស្ថយ៉ា ងសមបូណ៌ខបប។ ពួក្ទគមាន របនពណ៊ីវបបធម៌យ៉ាងរ ឹងមាាំ ខដលផារភាាប់ទៅនឹងជ៊ី វ ិតរស់ទៅ គឺពឹងខផែក្ទៅទលើ ទឹក្ ដ៊ី នរពទឈើ និងធនធានធមម ជាតិខដលមានទៅក្នុងមូ លដ្ឋឋន។ ពួក្ទគមានរបវតតិស្ថស្តសតដូចៗគ្នន និងការផាភាាប់ នូ វភាពជាមាាស់ទៅទលើទឹក្ដ៊ី របស់ពួក្ទគ ខដលបានបនតរអភិវឌឍ និងរក្ារគប់ រគងការទរបើរបាស់ដ៊ីធ៊ីល និងធនធានតាមរបពនធ័ទាំទនៀមរបនពណ៊ី ខដលជាជរងុក្រទពយសមបតតិទាំងរូប៊ីនិងអរូប៊ី។ ជារួម មានពាក្យជាទរចើនខដលរដ្ឋឋភិបាល និងមនុ សសមួ យចាំនួនបានទរបើ ក្ុងការទៅទ្ ន ម ោះ សាំទៅទៅទលើ
ជនជាតិទដើ មភាគតិច ដូចជា៖ ជនជាតិភាគតិច ក្ុ លសមព័នធភាំន មនុ សសក្ុ លសមព័នធ មនុ សសតាំបន់ភាំន ជនជាតិទដើម រក្ុមអាំបូរទដើម។ ពាក្យទាំងទនាោះមិនបានស្ថទរព៊ី សាំោក្់ ជនជាតិទដើ មភាគតិចទ
ើយ
ទដ្ឋយស្ថរខតទាំងទនោះគឺជា
ពាក្យបនាទបបទនាថក្ ឬជាសញ្ញាខដលបានក្ាំណត់ ថា ជនជាតិទដើមភាគតិចជារក្ុមខដលមានវបបធ៌មបុពវកាល ឬ វបប ធម៌ទដើរថយទរកាយ។ ទៅក្នុងទវ៊ីបអាសុ៊ីពាក្យថា “ជនជាតិទដើមភាគតិច គឺ ជាពាក្យសពទ័ខដលបងករនូវវ ិវាទ “។ ទេតុ ការណ៍ទាំង ទនាោះ ទបើ ទទោះប៊ី សិទិធជាបុគគល និង សិទិធជាសមូេភាព ខដលបានក្ាំណត់ែួនឯងថាជាជនជាតិ ល ទដើមភាគតិចរួច
1 2
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
ទេើយក្ត៊ី ក្៍ ទៅខតទទួ លរងនូវការគាំរាមក្ាំ ខេងជាទរៀងរាល់នថៃ។ការរ ាំទលាភបាំពានខដលទ ខដនដ៊ីរបស់ពួក្ទគរតូវបានដក្េូតទដ្ឋយសាំអាងថាសរមាប់ការអភិ វឌឍរបស់រដឋ បោ ត លឲ្យមានការរ ាំទលាភកាន់ខតធៃន់ធៃរ និងខ្លាំងទ
ើញជាញឹក្ញាប់ទនាោះ
គឺ
និងគទរមាងរក្ុមេុនឯក្ជនខដល
ើងៗទៅទលើសិទិធសមូេភាពរបស់ពួក្ទគ
ជាពិ ទសសទៅទលើ
សិទិធដ៊ីធ៊ីល ខដនដ៊ី និងធនធាន។ ទសចក្ត៊ីរបកាសជាឯក្ទតាភាគ៊ី ស៊ីព ត ៊ី ការបទងកើតឧទានជាតិ និងតាំបន់អភិ រក្ស ការ ផតល់ដ៊ីសមបទន សរមាប់ ការរុក្រក្ខរ ៉ា ការកាប់ នរពទឈើ
ចាំការទឈើ ដ្ឋាំ និងឧសាេក្មមន៊ីសារណក្មម ការទញ(
រួមទាំងការអភិវឌឍទេដ្ឋឋរចនាសមព័នធសរមា )យក្ខរ ៉ាទរកាមដ៊ីប់ការអភិ វឌឍជាតិ
បានដក្េូតនូវរទពយសមបតតិ
និង
ទធវើឲ្យជនជាតិ ទដើមភាគតិចភាគទរចើនទៅទវ៊ីបអាសុ៊ី រតូវបានទគទបាោះបង់។ ការដ្ឋក្់ ឲ្យមានក្មាលាំងទយធាទៅទលើខដន ដ៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទដើមប៊ីរបឆ្ាំងនឹងសក្មមភាពតវា៉ា ោមួយ
ក្៏ ជាសក្មមភាពរ ាំទលាភសិទិធពលរដឋ
និងសិទិធ
នទយបាយ របស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិចយ៉ា ងធៃន់ធៃរ មានដូចជាការសាំលាប់ ការចាប់ែួនតាមអាំ ល ទពើចិតត និងការទធវើ ទរណឌក្មមនរពនផស។ ការបងខិតបងខាំឲ្យទទួ លយក្ និងការខដលមិនទទួ លស្ថគល់សិទិធ ទាំងឡាយរបស់ពួក្ទគ គឺ ក្ាំពុង រ ៊ីក្រាលដ្ឋលជទមាលោះកាន់ ខតធាំទ
ើងៗ
បងករឲ្យមានការបទណតញទចញទដ្ឋយបងខាំ
រទង់រទយយ៉ា ងធាំ អសនតិសុែទសបៀង បាំបាត់ជាតិ ពនធុ បាំផ្លលញភាតរភាពបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច។
ការបាំផិច ល បាំ ផ្លលញបរ ិស្ថថនក្នុង
និងការទធវើឲ្យចុោះទែាយននរបព័នធទសដឋក្ិចាវបបធម៌ និងការ
ទាំងទនោះគឺក្ាំពុងទធវើឲ្យពួក្គ្នត់ កាលយជាអនក្ងាយរងទរគ្នោះ
ព៊ី ការ
រ ាំទលាភសិទិធមនុ សសកាន់ ខតខ្លាំង ជាពិ ទសសស្តសត៊ីជនជាតិទដើ មភាគតិច ខដលជារក្ុមគួ រឲ្យរពួយបារមភបាំផុត ។ ទបើទទោះប៊ីជារបទទសភាគទរចើ នទៅតាំបន់ អាសុ៊ី បានទបាោះទឆ្នតអនុមតិ ទលើទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជា ជាតិស៊ីព ត ៊ី សិទិធជនជាតិទដើមភាគតិច (UNDRIPរបទទសែលោះ
យ៉ា ងោក្៏ទដ្ឋយ២០០៧ឆ្នាំ ខែក្ញ្ញា ១៣ទៅនថៃទ៊ី )
និងមិ នអនុវត បដិទសធមិ នទគ្នរព្តសិទិធសមូ េភាពជនជាតិជាតិ ទដើមភាគតិច ជាពិទសសរចាំទពាោះដ៊ីធ៊ីល ខដនដ៊ី និង ការទរបើ របាស់ធនធានធមមជាតិ និងសិទិធស័យ វ សទរមចផងខដរ។
រដឋទៅតាំបន់ អាសុ៊ីមួយចាំនួនខដលបនតអនុវតតរបព័នធ
ចាប់បានបនសល់ទុក្ព៊ី សម័ យអាោនិគម បានរ ាំទលាភសិទិក្ ធ ុងការខបងខចក្ ន ចាត់ខចង និងសទរមចទលើក្មមសិទិធ
ការទរបើ របាស់ រគប់ រគង និ ងទធវើជាមាាស់ទលើធនធាន រតួតព៊ីនិតយ និងអភិ វឌឍ។ របព័ នធទាំងទនោះបានដ្ឋក្់ បនទុក្ធៃន់ ទលើជនជាតិ ទដើមភាគតិ ច ជាញឹក្ញាប់មិនបានទទួ លស្ថគល់នូវរបវតតិស្ថស្តសត និងតាមខបបរបនពណ៊ីននកាទរបើរបាស់ ដ៊ីធ៊ីល និងធនធាន ខដលពួក្ទគបានការពារ និងរគប់រគងជាបនតបនាទប់ទរចើនសតវតសខផែក្តាមរបនពណ៊ីរបស់ពួក្ទគទ
ើ
យ។ ទាំងទនោះក្៏បានទធវើឲ្យបាត់បង់ នូវចាំទណោះដឹងជនជាតិ ទដើមភាគតិចក្នុងក្ិចាសេរគប់ រគង និងទសសនៈរបស់របស់ ពិភពទលាក្
ខដលបានពរងឹ ងពួក្គ្នត់ឲ្យទចោះអភិវឌឍមាននិរនតរភាព
នូវទ៊ីក្ាំទណើតនិងឯក្ភាពវបបធម៌ដ៍ផុយស្សួយ
របស់ពួក្ទគ ឲ្យគង់វងសជាទរចើនសតវតសទៅមុែទទៀត។ ទបើទទោះប៊ីជាអាំ ទពើរ ាំទលាភសិទិធទចោះខតបនតទក្ើតមានក្៏ ទដ្ឋយ ក្៏សេគមន៍ជនជាតិ ទដើមភាគតិច និងរក្ុមអងគ ការទៅក្នុងតាំបន់អាសុ៊ី បានបនតពរងឹង និងបទងកើនភាពខ្លាំងទៅប៉ាុ នាមនឆ្នាំចុងទរកាយទនោះ។ អងគការជាទរចើនបានបនត បទងកើតទ ើងទៅថានក្់មូលដ្ឋឋន ថានក្់ ទរកាមជាតិ និ ងថានក្់ជាតិទេើយទៅក្នុងចាំទោមស្ថថប័នទាំងទនាោះក្៏ មានយុវ ជន
និងស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចផងខដរ។ ទៅក្នុងរបទទសទណបា៉ា ល់ យុទធនាការសុាំឲ្យមានតាំ ោងទផសងៗរបស់ពួក្ទគមានទៅក្នុងសថបន័សភា
តាំោងជនជាតិទដើ មភាគតិចក្ាំ ពុងទធវើ
ដូទចនោះទេើយការទមទរក្នុងការបទងកើត
របព័នធសេព័នធទដ្ឋយខផែក្ទលើអតតសញ្ញាណជនជាតិទដើមភាគតិចទៅខតជាបញ្ញ ា របឈមដ៍ធាំទៅទ
ើយ ។ ទៅក្នុង
2 3
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច
របទទសឥណ ទៅអាសុ ៊ី ូឌ ទនសុ៊ី សមព័នធជាតិជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាឈិទពឡាេគូ (AMAN)បានឈនោះក្ត៊ីទៅក្នុងតុលាការធមម ទរឿងទនោះបានខសតខដល ទ
មិនខមនជានរពទឈើ របស់រដឋ ទលើក្រណ៊ីខដលបានរបកាសថានរពទឈើ របនពណ៊ី
នុញ្ាងឲ្យ
ើញព៊ីភាពវ ិជាមានននសិទិធរបនពណ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ។ ជនជាតិទដើ មភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី
ជាមួយស្ថថប័នថានក្់តាំបន់ និ ងថានក្់អនតរជាតិ
ក្៏ បានបទងកើនទាំ នាក្់ទាំនង និងការចូ លរួមរបស់ែួនយ៉ា ល ងលែផងខដរ
ខដលរួមទាំងជាមួយទ៊ី ភានក្់ ងារ និងដាំ ទណើរការរបស់អងគការសេរបជា
ជាតិ ។ តាមរយៈការតសូមតិរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាពរបស់ពួក្ទគ ទដើមប៊ីបានចូ លរួមទពញទលញ និងទដ្ឋយរបសិទិធ ភាពទៅក្នុងបញ្ញ ា នរពទឈើ និ ង ក្មមវ ិធ៊ី ទរ ៉ាដបូក្ និងការកាប់បាំផ្លលញនរព ព៊ី ការទរចរ ឹល ត់ បនថយការបាំ ភាយឧសមន័កា( ក្នុងរបមានដូចជា ពួក្ទគបានមានជាតាំោងទៅក្នុងក្មមវ ិធ៊ីទរ ៉ាដបូក្ទៅថានក្់ជាតិ )ទឈើ ទទសទវៀតោម ក្មពុជា ទណបា៉ា ល់
និងរបទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី។
ពួក្ទគបានបនតរួមចាំខណក្ដ្ឋក្់បញ្ូា លបញ្ញ ា សិទិជ ធ នជាតិទដើមភាគតិច
និង
ក្ងវល់នានាទៅក្នុងក្ិចាចចារសត៊ីព៊ី បាំ ខរបាំ រល ួ អាកាសធាតុ
និងសនធិសញ្ញាសត៊ីព៊ីអភិរក្សជ៊ីវៈចរមុោះ ក្នុងចាំ ទោមបញ្ញ ា ទផសៗទទៀត ។ ពួក្ទគបានភាាប់ទាំនាក្់ទាំនងជាមួយនឹ ងអងគការសងគមសុ៊ីវ ិល សមាគមរបជាជាតិ អាសុ៊ីអាទគនយ៍ អាស្ថ( ( ជាមួ យគណៈក្មាមធិការអនតររដ្ឋឋភិបាលអាស្ថនសត៊ីព៊ីសិទិធមនុសស ជាពិ ទសស )នAICHR) ទបើទទោះប៊ី ជាជនជាតិទដើម ភាគតិចទៅខតជារក្ុមខដលមិ នរតូវបានដ្ឋក្់បញ្ូា លទៅក្នុងទសចក្ត៊ីរបកាសរបស់អាស្ថនសត៊ីព៊ីសិទិម ធ នុសស
និងទៅ
ក្នុងការងាររបស់គណៈក្មាមធិ ការអនតររដ្ឋឋភិ បាលអាស្ថនក្៍ ទដ្ឋយ ។ ជាឆរត័ ននអងគការថានក្់តាំបន់
អងគការក្តិ កាជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី (AIPP) គឺជាសមព័នធថានក្់តាំបន់
ខផនក្មួយននចលនាខដលក្ាំពុងមានការទងើបទ
ើង ខដលមានអងគការសមាជិក្ចាំនួន ៤៧ មក្ព៊ី១៤របទទស ។ ជាអងគ
ការខដលមានក្មមវ ិធ៊ីពរង៊ីក្សេរបតតិបតិ ការជាមួ យអងគការជាង៨០ និងស្ថថប័នមក្ព៊ីថានក្់មូលដ្ឋឋន រេូតដល់ថានក្់ ស្ថក្ល
ទលើសព៊ីទនោះទៅទទៀត
តិចទៅថានក្់តាំបន់។
បានក្ាំពុងខតពរងឹងក្ិ ចាសេការ និងស្ថមគគ៊ីភាពក្នុងចាំទោមជនជាតិ ទដើមភាគ
ក្ិចាសេការទនោះកាន់ ខតមានការរ ៊ីក្ចទរមើនតាមរយៈននការបទងកើតបោ ត ណក្នុងក្ិចាសេការ
ជាមួយអងគការ និងស្ថថប័ននានាដូចជា បោ ត ញអនក្ការពារសិទិធមនុ សសជនជាតិ ទដើមភាគតិច (IPHRD) បោ ត ញ សទមលងជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី (IVAN) បោ ត ណតាមដ្ឋន និងព័ត៌មានននបាំ ខរបាំរល ួ អាកាសធាតុ (CCMIN) និងបោ ត ញជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅតាំ បន់អាសុ៊ី សត៊ីព៊ីឧសាេក្មមន៊ីសារណក្មម និ ងថាមពល (AIPNEE) ។ ទដ្ឋយបាំទពញទៅតាមតរមូវការដ៏ធាំទធងរបស់ជនជាតិ ទដើ មភាគតិចទៅតាំបន់ អាសុ៊ី ក្ាំពុងទផ្លតតទៅទលើការបទងកើនការផសពវផាយ
និងពរងឹងសមតថភាពទៅថានក្់មូលដ្ឋឋន
អងគការទអអាយភ៊ីភ៊ី
និងយុទធស្ថស្តសតតសូមតិនិង
បញ្ុា ោះបញ្ូា លរបក្បទដ្ឋយនិ រនតរភាព និងការទធវើការងារជាោ ត ញទៅថានក្់ ជាតិ ថានក្់តាំបន់ និងថានក្់អនតរជាតិ ស៊ីព ត ៊ី បញ្ញ ា សិទិធមនុ សស បរ ិស្ថថន បាំខរបាំ រល ួ អាកាសធាតុ ការពរងឹងសិទិធអាំោចស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច ការអភិវឌឍ របក្បទដ្ឋយទចរភាពនិ ងបញ្ញ ា ទផសងៗទទៀត
។
សក្មមភាពសាំខ្ន់ៗរួមមានការផលិតសាំភារៈរបជារបិ យ៍អប់រ ាំ
សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច សិកាខស្ថលាថានក្់ សេគមន៍
វគគបណុត ោះបោ ត ល
ការបញ្ជ្ញ្ញ ា បសត៊ីព៊ីសិទិធស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច និងក្ងវល់របស់ពួក្ទគ
សិកាខស្ថលា
ការពរងឹងស្ថថប័ន
ទសសៈក្ិចាផ្លលស់បូរបទពិ ត ទស្ថធន៍
ក្ិចា
សនទនា និងការផារភាាប់ ជាមួ យស្ថថប័នពាក្់ព័នធ សត៊ីព៊ីដាំទណើរការ និងយនតការ។ ទបើទទោះជាយ៉ា ងទនោះក្៏ទដ្ឋយ
ដូចរបាយការណ៍សទងខបទនោះបានបងាាញ
គឺជនជាតិ ទដើ មភាគតិចទៅតាំបន់
3 4
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច អាសុ៊ីរតូវទធវ ទៅអាសុ ៊ី ើដាំទណើរខវងឆ្ៃយទទៀត ក្នុងការទធវើឲ្យសិទិធសមូ េភាពរបស់ពួក្ទគកាលយជាការពិត
ជាពិ ទសសទលើសិទិធ
ដ៊ីធ៊ីល និងធនធានធមមជាតិ។ របាយការណ៍សទងខបទនោះបានបងាាញព៊ី ស្ថថនភាពរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទលើវ ិស័យ មួយចាំនួនដូចជា៖ ការទទួ លស្ថគល់តាមផលូវចាប់ ដ៊ី និងធនធាន
សិទិទ ធ ទួលបានការកាន់ កាប់ដ៊ីធ៊ីល
សិទិធទទួលបានកាន់កាប់ខដន
ស្ថថនភាពស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិច សិទិធមនុសស ការដ្ឋក្់ពរងាយទយធា និងសនតិសុែជាតិ ប
រ ិស្ថថន និងបាំ ខរបាំរួលអាកាសធាតុ ការអភិ វឌឍន៍ របក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព និងបញ្ញ ា ពាក្់ព័នធទផសងៗ។
ការទទួលស្ថាល់ខាខផលវចាប់ ូ ការទទួ លស្ថគល់ជាផលូវការខ្ងផលូវចាប់
តិច
និងលក្ខណ័ឌខដលរដឋទៅតាំ បន់អាសុ៊ីបានផតល់ឲ្យជនជាតិ ទដើមភាគ
មានភាពែុ សគ្ននព៊ី របទទសមួ យទៅរបទទសមួ យ។ ទៅក្នុងរបទទសែលោះ ជនជាតិទដើមភាគតិចមានការទទួល ស្ថគល់ព៊ីរដឋធមមនុញ្ា ប៉ាុខនតទៅរបទទសែលោះទទៀតពួក្ទគមិនរតូវបានរាប់បញ្ូា លទៅក្នុងចាប់ ជាមូលដ្ឋឋនខ្ងដ៊ីធ៊ីល ឬការ ទរបើ របាស់ និង ការអនុវតតនូវពាក្យ ខតទទោះប៊ីជា ។ ទៅខតមានការខែវងគាំនិតគ្ននទៅទ ក្
ក្៏ការទទួលស្ថគល់ខ្ងផលូវចាប់ ទក្ើតមានទេើយក្ត៊ី
ើយ »ជនជាតិទដើមភាគតិច«
យ៉ា ងោក្៏ ទដ្ឋយ្៍ទៅខតមិនបានបានធានាដល់ការអនុវតត
ទពញទលញនូ វសិទិធរបស់បុគគល និងសិទិធសមូេភាពទៅទ
ើយខដរ។ ទៅក្នុងរបទទសក្នុងតាំបន់អាសុ៊ីមួយចាំនួន សិទិធ រតូវបានទគក្ាំណត់ ដ្ឋក្់ លក្ខែណ័ឌ ឬមិនរតូវបានអនុ វតតឲ្យបានរតឹមរតូវទ ើយ ។ វាក្៏ មិនបានរគប់ដណតប់ដល់ជន ជាតិទដើមភាគតិចទាំងអស់ទៅក្នុងរបទទសទនាោះខដរ រក្ុមេុនឯក្ជនបានទទួលផលរបទយជន៍ ។
និ ងខថមទាំងរតូវទគលាក្់ បាាំងមិ ននិយយ
ទពលខដលរដឋ ឬ
អវតតមានខ្ងផលូវចាប់ជាទេតុ បោ ត លឲ្យជនជាតិ ទដើមភាគតិចមិ ន
ទទួលបានសិទិធ និងទសវាសងគម រួមទាំងសិទិធសមូ េភាព ខផែក្ទលើចាប់ សិទិធមនុ សសជាតិ និងអនតរជាតិ ។
ទៅក្នុងរបទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី ធមមនុញ្ា )២ ក្ថាែណឌ ១៨ មារតា(ទទួ លស្ថគល់ និងទគ្នរពទាំទនៀមទាំលាប់ សេគមន៍ និងសិទិធរបនពណ៊ីខដលមានជាយូរយមក្ទេើយ អនុទលាមតាមការអភិវឌឍសងគម និងទគ្នលការណ៍ របស់រដឋ។ ចាប់មួយចាំនួនសត៊ីព៊ីក្ាំខណទាំរង់ក្សិក្មម /៩ រក្ិ តទលែ(២០០១ចាប( បទបញ្ញ ា នផទក្ុងសត ន ៊ីព៊ីក្សិក្មម )្់ ៥/
( និងសិទិធមនុសស ១៩៦០ចាប់ ៣៩« សិទិធមួយចាំនួនននទទួលស្ថគល់តាមរយៈលក្ខែ័ណឌ ផតល់ជាបនាទល់ )១៩៩៩/ ។ តាមបាប់សេគមន៍បទវណ៊ីជាមូលដ្ឋឋន ឬ »មា៉ា សុ៊ីយ៉ារា៉ា កាត រដឋធមមនុញ្ាសេព័នធមា៉ាទ
សុ៊ីទទួលស្ថគល់សញ្ញាណជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងមារតា ១៦០ និងមារតា )២(
(១៦១ក្យ ។)្៉ា្ ងោក្៏ទដ្ឋយ មារតាទាំងទនោះទៅមានការខែវងគាំនិត ទៅ )ដូចក្នុងក្រណ៊ីជនជាតិស្ថបាជាទដើម( ដូចក្រណ៊ីមួ យចាំនួនរបស់ជនជាតិស្ថរាវា៉ា ក្់ខដលរដឋមិនបានរាប់បញ្ូា លក្នុងបញ្ា៊ី(
មិនទន់មានភាពទពញទលញ
ទទ ។)ដូចជាជនជាតិអូរាង ាំ អាសល៊ីរតូវបានទគលុបទចញទាំងស្សុង( ទេើយនិងមិនរតូវបានដ្ឋក្់បញ្ូា ល យ៉ា ងោក្ត៊ី
)ពិស្ថតរ្ោះ
ការទទួលស្ថគល់ទៅក្នុងរដឋធមមនុញ្ាមិនបានរបរពឹតិតទៅទដ្ឋយការសេការគ្ននតាមវ ិធានការោមួ យ
ក្នុងការធានាថា ពួក្ទគទទួ លបានការគ្នាំរទជាចាាំបាច់ និងការទគ្នរពសិទិធខដលមានការទទួលស្ថគល់ រួមទាំងដ៊ីធ៊ីល និង ខដនដ៊ី របរចិញ្ាឹមជ៊ីវ ិតតាមរបនពណ៊ី និងឯក្ស្ថរនានាខដលបញ្ញ ា ក្់ព៊ីសញ្ញ ា តិ ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចជាជាទរចើ ន រក្ុម
ជាពិ ទសសរក្ុមមក្ព៊ី តាំបន់ដ្ឋច់ស្សយល
ជួបការលាំបាក្ជាខ្លាំងក្នុងការទទួលបានសញ្ញ ា តិ ទដ្ឋយស្ថរការ
4 5
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច
ទៅអាសុ ចុ ោះសាំបុរតក្ាំ៊ី ទណើតមានការយឺតយ៉ា វ ឬទដ្ឋយស្ថរពិបាក្ទៅដល់ការ ិយល័យចុោះបុរតក្ាំ ទណើត ។ សិទិធសេគមន៍ខដលមានវបបធម៌ ជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅរបទទេវ៊ីល៊ីព៊ីនឬសិទិធជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវ បានធានាទៅក្នុងចាប់ រដឋធមមនុញ្ា )២២ ខផនក្ ២ មារតា(និ ង ខចងទៅក្នុងចាប់ស្ថធារណៈ ៨៣៧១ ឬចាប់សិទិធ ជន ជាតិទដើមភាគតិច (IPRA និង ចាប់ទនោះការពារ ។ )ទលើក្ក្មពស់បូរណៈភាពវបបធម៌ជនជាតិទដើមភាគតិច សិទិធកាន់ កាប់ និងអភិវឌឍដ៊ីឬតាំបន់ របស់ដូនតាែលួន និង សិទិធទទួលបានការរពមរពាងទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន។ ប៉ាុខនត
ការអនុ វតតសិទិធ សិទិធទទួ លបានការរពមរពាងទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន(FPICនិងសិទិធដ៊ីធ៊ីលទៅមានបញ្ញ ា ជា ) និងការរ រតូវបានទរបើ របាស់ជាទេតុបោ ត លឲ្យមានជទមាលោះ និង ទរចើន្ាំទលាភសិទិធដ៊ីធ៊ីលរបស់ពួក្ទគ។ ចាប់ជាក្់លាក្់មួយចាំនួនទៅនតវា៉ា ន់ ឬចិន ចាប់មូលដ្ឋឋនរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចឆ្នាំ ឧទេរណ៍ដូ ចជា( ចាប់ ស៊ីព ត ៊ីលក្ខណ័ឌ សរមាប់ជនជាតិទដើ មភាគតិច ២០០៤ ឆ្នាំ ចាប់អប់ រ ាំសរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច
២០០៥
)២០០១បានការពារសិទិធជនជាតិទដើមភាគតិច រួមទាំងការទធវើវ ិទស្ថធនក្មមរដឋធមមនុញ្ា សត៊ីព៊ីភាពជាតាំ ោង )២០០៥( ជាអក្ុ សល
។ និងការចូ លរួមក្នុងឆ្ក្នទយបាយ និងវបបធម៌ ក្នុងការការពារភាស្ថ ទៅក្នុងសភារបស់ជនជាតិ បាន ខតខផនក្ែលោះទនាោះ មានចាំណុចជាន់គ្ននទរចើ នទៅក្នុងចាប់ខដលដ្ឋក្់បញ្ូា លការអនុវតត និង មានចាំណុចមិនស្សបគ្នន ទធវើឲ្យរាាំងសទោះដល់ដាំទណើរការរ ៊ីក្ចទរមើនននរបពនធ័សវយ័រគប់រគង
និងការអភិ វឌឍរបក្បទដ្ឋយនិ រនតរភាពរបស់ជនជាតិ
ទដើមភាគតិ ច ។ ទលើសព៊ី ទនោះទទៀត មានខតជនជាតិ ទដើមភាគតិច១៦រក្ុមប៉ាុទោណោះ ខដលរតូវបានទទួលស្ថគល់ជាផលូវ ការ និង យ៉ា ងទោចោស់ មានជន ជាតិទដើ មភាគតិច ព៊ីងពូ ចាំនួន៩រក្ុម ទៅតាំបន់វាលទាំន(្ បខដលក្ាំពុង ) រក្ុមប៉ា៤៦១ មានខតរក្ុមជនជាតិ
ឥោ ឌ ខដរដូចគ្ននទៅ ទមទរឲ្យមានការទទួ លស្ថគល់ជាជនជាតិ ទដើមភាគតិច។
ឬរក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិចខដល ខដលរតូវបានទទួ លស្ថគល់ជារក្ុមក្ុលសមព័នធ ៦៣៥ក្នុងចាំ ទោមរបមាណ ទោណោះ ខដលជាសពទ័មួយជនជាតិ ទដើមភាគតិចបានស្ថគល់។ អាឌ៊ីវា៉ាសុ៊ី មានទ្មោះថា ទៅជប៉ាុន តាាំងព៊ី ឆ្នាំ ២០០៨ និងបនាទប់ព៊ីរយៈទពលជាង១០០ឆ្នាំននការបងខាំឲ្យរស់ទៅលាយ
ាំគ្នន និង ទគ្នល
នទយបាយទរ ើសទអើង ស្ថថប័ នចាប់ននរបទទសមួយទនោះ ជា នអនូ ជនជាតិ ទ៊ីបាំផុតបានទបាោះទឆ្នតទទួ លស្ថគល់ )សភា( បញ្ញ ា ទៅខតមា យ៉ា ងោក្៏ ទដ្ឋយ ។ ស្ថសនានិងវបបធម៌ែុសៗគ្នន ជនជាតិទដើ មភាគតិចខដលមានភាស្ថនដូចជា ការអប់ រ ាំ ស្ថថនភាពទសដឋក្ិចាសងគម និងគុ ណភាពននការរស់ទៅ ឬសិទិធរបស់ពួក្ទគទលើខដនដ៊ីជាទដើម ។ ជន“ បានទរបើរបាស់ពាក្យ ២០០៩ ទគ្នលនទយបាយជាតិស៊ីព ត ៊ី ការអភិវឌឍជនជាតិទដើមភាគតិចឆ្នាំ ទៅក្មពុជា ទៅក្នុងឯក្ស្ថ ខដលមានចាំនួនតិច ”ជារក្ុមជនជាតិទដើម“ខដលមានន័យរតង់ ថា ”ជាតិទដើមភាគតិចររបស់ែួន ល សាំទៅ ទលើរបជាជនខដលមិនខមនជាជនជាតិខែមរ ជនជាតិចាម ចិ ន ឡាវ ឬជនជាតិ
ិញ ពាក្យទនោះក្៏រតូវ ។ )ទវៀតោម(
ទៅក្នុងរដឋធមមនុញ្ាទវៀតោម ។២០០២ ឆ្នាំ និ ងចាប់នរពទឈើ ២០០១ ទៅក្នុងចាប់ភូមិបាលឆ្នាំ បានទរបើផងខដរ )៥ មារតា(ជនជាតិ ទដើមភាគតិច រតូវបានទគទៅថា ជាជនជាតិភាគតិច ខដលមានសិទិធទរបើ របាស់ភាស្ថ និងសាំទណរ ផ្លទល់ែួន ល មានសិទិធអភិ រក្សអតតសញ្ញាណ និ ងរក្ាទាំ ទនៀមទមាលប់ របនពណ៊ី និងវបបធម៌ របស់ពួក្ទគ។ ទាំងរបទទសបង់កាលទដសនិងម៊ីយនមា៉ា មិនបានផតល់ការទទួលស្ថគល់ជាផលូវការតាមចាប់ចាំទពាោះជនជាតិទដើម
ភាគតិចទៅតាម ជទរមើសរបស់ពួក្ទគទ
ើយ។ ចាប់ធមមនុញ្ារបទទសបង់កាលទដស ខដលមិនបានទបាោះទឆ្នតអនុមតិ ទស
5 6
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច
ចក្ត ៊ីរបកាសអងគ ត ៊ី សិទិធជនជាតិទដើមភាគតិច (UNRDIP)ទនាោះ បានចាត់ទុក្ជនជាតិទដើមភាគតិ ច ទៅអាសុ ៊ី ការសេរបជាជាតិស៊ីព
ជា ការទធវើវ ិទស្ថធនក្មម ។)ក្២៣ មារតា(និងរក្ុមសេគមន៍ រក្ុមជាតិពនធុ រក្ុមក្ុ លសមព័នធជាតិស្ថសសន៍ ភាគតិច “ ។ រតូវបានទថាកលទទសទដ្ឋយជនជាតិទដើ មភាគតិចទៅទូ ទាំងរបទទសទនោះ ២០១១ ទៅក្នុងឆ្នាំ ³
ទៅទនបា៉ា ល់ខដលមានចាប់ធមមនុញ្ាថ៊ីម នឹងរតូវរបកាសឲ្យទរបើរបាស់ ឆ្ប់ៗទនោះ ជនជាតិទដើមភាគតិចក្ាំពុងទធវើ យុទធនាការទមទរសិទិធស័យ វ រគប់រគងទរកាមរបព័នធរដ្ឋឋភិ បាលសេព័នធទដើមប៊ីអាចរគប់ រគងទលើការអភិ វឌឍសងគម វបប ធម៌ និងនទយបាយរបស់ពួក្ទគ។ ខតទទោះប៊ីជាយ៉ា ងោក្៏ ទដ្ឋយ ក្៏យ៉ាងទោចោស់ ៣៩ ននចាំនួនរបជាជនសរុប% រតូវបានទទួ លស្ថគល់ជាជនជាតិទដើមភាគតិច និ ង រដ្ឋឋភិបាលក្៏ បានផតល់សចាាប័នទលើសនធិសញ្ញារបស់អងគការពល ក្មមអនតរជាតិទលែ ១៦៩ សត៊ីព៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច និងរបជាជនក្ុ លសមព័នធ ទដ្ឋយពួ ក្ទគទៅខតមានភាពជាតាំោង ក្នុងវ ិស័យនទយបាយទៅក្នុងរបទទស ដាំទណើរការបទងកើតចាប់ ធមមនុញ្ា។ តិចតួច
ទដ្ឋយភាពជាតាំ ោងទដ្ឋយទសរ ៊ីរបស់ពួក្ទគរតូវបានទគដក្ទចញព៊ី
ទៅក្នុងរបទទសមួ យចាំនួន ពាក្យ ទដ្ឋយទធវើឲ្យ មិ នរតូវបានទរបើ របាស់ឬទទួ លស្ថគល់ទទ ”ជនជាតិទដើ មភាគតិច“ មិនបានទរបើរបាស់ពាក្យ រដ្ឋឋភិ បាលទៅរបទទសឡាវ សវ័យសទរមចកាលយទៅជាបញ្ញ ា ធាំមួយ។ និង សវ័យអតតសញ្ញាណ ណត់ថារបទទសឡាវរតូវបានក្ាំ ទេើយទរកាមចាប់រដឋធមមនុញ្ារបស់ែួន ល ទនោះទទជាសងគមខដលមានចាំរោះ ុ ជនជាតិ ភាគ
តិច ក្៍ដូចជា និងទាំ ទនៀមទមាលប់ របស់ និងទលើក្ក្មពស់វបបធម៌ អភិរក្ស ទាំងអស់មានសិទិធការពារ ”ជនជាតិ ភាគតិច” )៨ មារតា( ជាតិស្ថសន៍ែួន។ ល ប៉ាុខនតមិនបាន
បានទទួលស្ថគល់សេគមន៍ របនពណ៊ី
ទរកាមចាប់ រដឋធមមនុញ្ាថ៊ីមរបស់ែួន ល ទៅរបទទសនថ ៥
ទទួលស្ថគល់ពាក្យថា ែណៈខដលរបជាជនគ្នមនរដឋរជក្ទកានជាងពាក្់ក្ោ ត លលាន ទទ”ជនជាតិទដើមភាគតិច“ នាក្់ គឺជាជនជាតិទដើមភាគតិច
របាយការណ៍(UNHCR ២០១៤ទេើយជិ តពាក្់ក្ោ ត លននពួក្ទគគឺ មិនមានសញ្ញ ា តិ ជា )
របស់របទទសនថមិនបានទលើក្ទ
ើងព៊ី សិទិធពលរដឋទទ ២០០៧ រដឋធមមនុញ្ាឆ្នាំ ពលរដឋទៅទ
ទនោះក្៏មិនខមនជាសមាជិក្នន សនធិសញ្ញាអនតរជាតិ ោមួ យទ
ើយទទ។ទេើយរបទទស
ើយទក្់ទងនឹងអនក្ខដលគ្នមនរដឋរជក្ទកាន។
ទដ្ឋយ
ស្ថរខតមិនមានសិទិធជាពលរដឋ ជនជាតិ ទដើមភាគតិចរតូវបានចាត់ទុក្ថាជា និ ងរតូវ ”របជាជនទរៅសងគមគ្នមនចាប់ “ មិ នទទួលបានសិទ
មានការទរ ើសទអើង
ទាំទនើងចិ តតបានទគចាប់ែួនតាម្ធ ល ្ិជាមួលដ្ឋឋន និងទសវាសងគមដូចជាការ
អប់រ ាំ និងសុែមាលភាព ទសរ ៊ីភាពចលនា និ ងភាពជាមាាស់ទលើដ៊ីធ៊ីល។
ការមិនបានអនុ វតតននទគ្នលគាំ និតរបស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិ ច
ខដលបានទទួ លស្ថគល់ទៅក្នុងលិែិតុបក្រណ៍
សិទិធមនុសសអនតរជាតិ ទៅខតជាក្ងវល់ដ៏ធាំមួយសរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិចរាប់ លាននាក្់ ។ គាំនិតខដលថាពលរដឋ ទាំងអស់ននរដឋមួយគឺ ជាជនជាតិទដើមភាគតិច និងមានសិទិធទសមើៗគ្នន រតូវបានទគទរបើ របាស់ជាការទដ្ឋោះស្ថរសរមាប់ការ ការណ៍ជាសក្ល
៦
ុងក្ិចារបជុាំពិនិតយទ ើងវ ិញទលើរបាយ ៧ ទរៀបចាំ ទដ្ឋយរក្ុមរបឹក្ាសិទិធមនុសសអងគការសេរបជាជាតិ ឆ្នាំ ២០១២ ទៅរបទទសឥោ ឌ ទៅ
មិនទទួលស្ថគល់ជនជាតិទដើមភាគតិច
ដូចជាទៅរបទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី
បង់កាលទដស និង ទៅរបទទសចិន។ ជាបនតបនាទប់
អាំ
រដ្ឋឋភិបាលបានបដិទសធការអាំ ពាវនាវសុាំការទទួ លស្ថគល់សិទិធ
សមូេភាពទដ្ឋយរក្ុមខដលក្ាំណត់ែួនឯងថាជាជនជាតិ ល ទដើមភាគតិច។ ការបដិ ទសធជាបនតបនាទប់ទដ្ឋយរដឋទាំងទនោះ ទលើជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចទៅក្នុងរបទទសរបស់ពួក្ទគ
ខដលទទួលរងការទរ ើសទអើង និងការមិនយក្ចិតតទុក្ដ្ឋក្់ ជា 6
7
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ ៊ី វបានទគទបាោះបង់ របព័ នធ នឹងរតូ
គឺជាការរបឆ្ាំងទៅនឹងទគ្នលការណ៍ទទួលបានយុតិតធម៌សងគមដូចខដលបានបញ្ញ ា ក្់
ទដ្ឋយទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិ ស៊ីព ត ៊ីសិទិធជនជាតិទដើ មភាគតិច ។
ីធ្លី ដ ន ី និខធ្នធានសផេខៗ ជនជាតិទដើ មភាគតិចមានសិទិធទលើដ៊ីធ៊ីល
ខដនដ៊ី និងធនធានខដលពួក្ទគបានកាន់ កាប់តាមរបនពណ៊ី
បាន
រគប់រគង ឬបានទទួ លជារបនពណ៊ី )UNDRIP មារតា២៦ និងមារតាពាក្់ព័នធ ២៥)។ ដ៊ីធ៊ីល និងធនធានខដលពាក្់ពនធ័
គឺជាមូ លដ្ឋឋនរគឺោះសាំខ្ន់សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិ ច។ ធនធានទាំងទនាោះ
បានបទងកើតជាមូ លដ្ឋឋនក្នុងការគ្នាំរទទសដឋក្ិចាក្ុងការរស់ ន ទៅ និងជារបភពននជាំទនឿ
វបបធម៌ និងជាអតតសញ្ញាណ
សងគមរបស់ពួក្ទគ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់ អាសុ៊ីក្ាំពុងខតបនតរបឈមនឹងការដទណើត មយក្ដ៊ីធ៊ីល និងការបាំផិច ល បាំផ្លលញព៊ី ការអភិវឌឍរទង់រទយធាំ
និងការទញយក្ធនធានព៊ីសាំោក្់ រដ្ឋឋភិ បាល និងជារបទយជន៍ រក្ុមេុនឯក្
ជនទៅទលើខដនដ៊ី របនពណ៊ីរបស់ពួក្ទគ។ សិទិធជាមូ លដ្ឋឋនកាន់កាប់ ដ៊ីធ៊ីលតាមខបបរបនពណ៊ីរបស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិ ច ខតងខតរតូវបានដក្េូតឲ្យទៅសាំរាប់ ខតសមបទន និង ការដក្សិទិធកាន់កាប់ ឬឯក្សិទិធ។
ការគាំរាមក្ាំខេងទផសង
ទទៀតទនាោះគឺនិនានការននការលាំទអៀងរគប់រគងជាបុគគលទៅទលើសិទិធដ៊ីជាសមូេភាព ខដលក្រណ៊ីទនោះអាចទបើក្ចាំ េរឲ្យ ដ៊ីធ៊ីល និងធនធានរបស់ពួក្ទគកាលយជាឯក្ជនភាវូបន៊ី យក្មម
និងអាចលក្់ ដូរបានដូចរូបភាពននការអភិវឌឍជាទដើម។
ទបើទទោះប៊ីជាមានការទសនើសុាំទៅរដ្ឋឋភិបាលឲ្យមានការទគ្នរពទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិ ស៊ីព ត ៊ី សិទិធជនជាតិ ទដើមភាគតិ ច និងបទបញ្ញាតិតស៊ីព ត ៊ីការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និងមានការការផតល់ដាំណឹងជាមុន (FPIC) ក្៏ទដ្ឋយ
ក្៏
ទគ្នលនទយបាយថានក្់ ជាតិ ជាទរចើនបានដ្ឋក្់ ទចញទរកាមរូបភាពននការអភិ វឌឍទសដឋក្ិចាខដលនាាំទៅរក្ការបាត់បង់ ដ៊ី ធល៊ី និងវបបធម៌ ទៅទ៊ីបាំផុតបានទធវើឲ្យអនតរាយដល់ការរស់ ទៅរបស់ពួក្ទគ
កាលយជាមនុ សសរក្ុមមួ យទផសងទទៀត។
ទៅក្នុងរបទទសទវៀតោម មានរបជាជនជនជាតិទដើមភាគតិច នត របមាណជា៩០០០០នាក្់ រតូវបានបងខាំ ឲ្យផ្លលស់ទ៊ីលាំទៅទដើមប៊ីស្ថងសង់ វារ ៊ីវបបក្មមសុនឡា ខដលអនក្ជាំនាញទវៀតោមអោះអាងថានឹងទធវើឲ្យពួក្ទគបាត់ បង់ដ៊ីក្ សិក្មមជាទរចើនទៅក្នុងឆ្នាំ២០១០។ ទៅក្នុងតាំបន់ នរព ង់ ននរបទទសក្មពុជា ខដលជាជរមក្របស់ជនជាតិទដើមភាគតិ ច ក្ួយ ការផតល់ដ៊ីរាប់មុឺនេិចតាននដ៊ី នរពសរមាប់ ការទញយក្ខរ ៉ា ការកាប់ ទឈើ និងចាំការទៅសូខដលបងខាំឲ្យទបាោះបង់ ទចាលការរស់ទៅតាមខបបរបនពណ៊ីរបស់ពួក្ទគ។
ចាប់ព៊ីឆ្នាំ១៩៩៦ ដល់ឆ្នាំ២០១៣ មានរក្ុមេុន១១៧បានទទួ ល
អជាាប័ណណដ៊ីសមបទនទសដឋក្ិចា (ELC) ខដលមាននផទដ៊ីសរុប១( លានេិចតា៥.រក្សួងក្សិក្មម រុកាខ របមាញ់ និង ៩
ទនស្ថទ%៥០ឬជាង )នននផទដ៊ីដ្ឋាំដុោះទៅក្នុងរបទទស
ខដលភាគទរចើ ននននផទដ៊ីទាំងអស់ទនោះគឺជាខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិ
ទដើមភាគតិ ច។ ទបើទទោះប៊ីជារដ្ឋឋភិបាលក្មពុជាបានរបកាសផ្លែក្ផតល់សមបទនដ៊ី ទសដឋក្ិចាទៅក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០១២ យ៉ា ងោក្៏ ទដ្ឋយ ក្៏ន៊ីតិវ ិធ៊ី ននការរតួតពិនិតយទ
ើងវ ិញទលើដ៊ីសមបទន ខដលមានស្ស្ថប់បានបទងកើតឲ្យមានជទមាលោះទៅ
ក្នុងសេគមន៍។ ទនោះបានរួមបញ្ូា លទាំងការទធវើអនុបទយគទៅជាដ៊ីឯក្ជនទលើដ៊ីរបនពណ៊ីជាសមូ េភាពរបស់សេ គមន៍ និងការគរមាមក្ាំខេង និងបាំភិតបាំភ័យសេគមន៍ ជនជាតិទដើ មភាគតិច និងអនក្តាំោងរបស់ពួក្ទគ ខដល បដិទសធមិ នទទួលយក្ក្មមសិទិធដ៊ីធ៊ីលជាលក្ខណៈបុគគល និង ខដលបានតវា៉ា ទមទរក្មមសិទិស ធ មូ េភាព។
ទៅក្នុង
7 8
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ក្រណ ៊ី ដ៍ចរមូ ទៅអាសុ ៊ី ងចរមាសទនោះ
អាជាាធរថានក្់មូលដ្ឋឋននិងអាជាាធរថានក្់ជាតិ រតូវបានគ្នាំរទទដ្ឋយរក្មេុនដ៊ី សមបទន
ទសដឋក្ិចា ។
ទៅឆ្នាំទនោះ
មានសេគមន៍ ជនជាតិទដើ មភាគតិចមួ យចាំនួនទៅក្មពុជា
បានចាប់ ទផតើមតវា៉ា ជាមួយរក្ុមេុន
ដ៊ីសមបទនទសដឋក្ិចា។ ទៅក្នុងពាក្យបណឹត ងរបឆ្ាំងទៅកាន់ទសនាធិការផតល់របាក្់ក្មា៊ីឯក្ជនមួយរបស់ធនាគ្នរពិ ភព ទលាក្ គឺស្ថជ៊ី វក្មមអនតរជាតិទៅកាត់ ថា អាយខអេវសុ៊ី (IFCខដល ១៧តិ ចចាំនួនជាតិ ទដើមភាគសេគមមន៍ជន ) ទៅក្នុងទែតតរតនគិរ ៊ីបានតវា៉ា របឆ្ាំងនឹងរក្ុមេ និងជនជាតិកាចក្់ ទាំពួន ចារា៉ា យ មានរក្ុមជនជាតិ ទដើម្ុនខដលយក្ ដ៊ីសេគមន៍ែុសចាប់ មួយទ្មោះថា រក្ុមេុន េងអាញ់ោកយឡាយ (HAGL) ខដលជាទុនវ ិនិ ទយគរបស់ស្ថថប័ ន អាយទអេវសុ៊ី (IFC) តាមរយៈមូលនិធិសមធ៌មរបស់របទទសទវៀតោម។
រក្ុមេុនឯក្ជនទវៀតោមមួយទនោះបាន
យក្ដ៊ីចាំការ ដ៊ី វាលទមមចិ ញ្ាឹមសតវ និងបាំ ផ្លលញនរពទឈើ បាំ ផ្លលញនរពជាំ ទនឿ ខដលនាាំទៅរក្ការបាត់បង់ ខដនដ៊ីរបស់សេ គមន៍ រពមទាំងការរស់ទៅ និងរបនពណ៊ីវបបធម៌ផងខដរ។ ទៅក្នុងពាក្យបណឹត ងខដលបានទមទរយក្ដ៊ី របស់ពួក្ទគ មក្វ ិញ បានបងខាំឲ្យស្ថថប័នអាយខអេវសុ៊ី (IFC) ទធវើការទសុើបអទងកតទៅទលើរក្ុមេុនទវៀតោមមួ យទនោះ ក្នុងការ រ ាំទលាភទលើចាប់របទទសក្មពុជា និងចាប់អនតរជាតិ ក្៏ដូចជាទសុើបអទងគតទលើការរ ាំទលាភទលើទគ្នលនទយបាយការពាប រ ិស្ថថន និងសងគមរបស់ស្ថថប័ នអាយខអេវសុ៊ីែួនឯងផងខដរ។ ល ការពរង៊ីក្ដ៊ី ដ្ឋាំដុោះចាំការដូងទរបង ទណសុ៊ី និងមា៉ា ទ
ក្៏បានយក្ដ៊ីធ៊ីលរបស់សេគមន៍ជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅរបទទសឥណូឌ
សុ៊ីផងខដរ។ សថិតក្នុងស្ថថនភាពខដលដ៊ី ធ៊ីក្ ល ាំពុងខតទៅទសសសល់តិចតួចទនាោះ
របស់រដឋសរមាប់ទរបើរបាស់របស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិច
ការខបងខចក្ដ៊ី ធ៊ីល
រតូវបានយក្ទៅទរបើមតងបនតិចៗក្នុងការដ្ឋាំដុោះដាំ ោាំដូងទរបង
ខដលផលិតដូងទរបង៨៥%ននផលិតផលដូងទរបងសរុបទៅទលើពិភពទលាក្ទៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩-២០១០ (FAO)។ ទៅ ឧបទវ៊ីបមា៉ា ទ
សុ៊ី មានខតដ៊ី រដឋរបខេល២០០០០េិចតាខតប៉ាុទោណោះ
ទុក្សរមាប់ ការរបក្បមុែរបរ
១០
ខដលបានដ្ឋក្់ ជាដ៊ីរដឋបាលសេព័នធ និងរក្ា
និងការទរបើរបាស់របស់ជនជាតិទដើ មភាគតិច
ដ៊ីបាំរុងទុក្ទនោះមានរតឹមខត១៥នន%
តាំបន់ដ៊ីខដលបានតាាំងទ៊ី លាំទៅ។
ទៅក្នុងរបទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី ការទទួលបានដ៊ីសរមាប់ ការដ្ឋាំដុោះដាំោាំដូងទរបង បានបទងកើតឲ្យមានការរ ាំទលាភសិទិធដ៊ីធ៊ីលសេគមន៍មូលដ្ឋឋនយ៉ា ងធៃន់ធៃរ។ ទៅនថៃទ៊ី៦ ខែមិនា ឆ្នាំ២០១៤ សមាជិ ក្ សេគមន៍ មានក្់ ននរក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិច សូគូអាោក្់ដ្ឋឡាាំ រតូវបានទគសមាលប់ និងមនុសស៥នាក្់ ទទៀតបានរង របួស
ទៅក្នុងការប៉ាោះទងគិចគ្ននជាមួ យសនតិសុែសត៊ីព៊ីបញ្ញ ា សមបទនដ៊ី ដ្ឋាំដាំោាំដូងទរបងខដលជាក្មមសិទិធរបស់រក្ុម េុន ភ៊ីធ៊ី ទអស្ថតិចភឺស្ថដ្ឋ ទៅសូមា៉ារតា។ ទលើសព៊ីទនោះទទៀត ទសចក្ត៊ីសទរមចរបស់តុលាការធមមនុញ្ាបានរបកាស នាទពលថម៊ីៗទនោះថា
នរពទឈើ របនពណ៊ីខដលមិនខមនជាក្មមសិទិធរបស់រដឋ
គឺជានរពទឈើ ខដលសថិតក្នុងស្ថថនភាពទរគ្នោះ
ថានក្់ទរពាោះនឹងអាចមានការអនុវតតន៍មិនសមស្សប។ ក្នុងការទឆលើយតបទៅនឹងក្រណ៊ីបណឹត ងរបស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិច កាលព៊ី នថៃទ៊ី១៦ ខែសភា ឆ្នាំ២០១៣ តុលាការបានបញ្ញ ា ក្់ព៊ីសិទិធរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចជាង៤០លាននាក្់ ទៅ ១១
ក្នុងរបទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី ក្នុងការរគប់រគង និងកាន់ កាប់ទលើដ៊ីនរពរបស់សេគមន៍ ។ ទបើ ទទោះប៊ីជាយ៉ា ងទនោះក្៏ទដ្ឋយ ក្៏ អាជាាធរមូលដ្ឋននទៅមានការរបទងើ យក្ទនតើយទៅក្នុងការទចញទសចក្ត៊ីខណនាាំអាំព៊ីការអនុវតត ក្នុងការទទួ លស្ថគល់ នរពទឈើ របនពណ៊ីដល់ជនជាតិទដើមភាគតិច។ ទលើសព៊ី ទនោះទទៀត
រដ្ឋឋភិ បាលបានក្ាំពុងខតជាំរុញការអនុ វតតន៍ខផនការ
ទមសត៊ីព៊ីការជាំរុញ
និងបទងកើនការអភិ វឌឍទសដឋក្ិារបស់របទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី
ខដលក្នុងទនាោះរួមមានគទរមាងខដលមាន ការបាំផិលចបាំ ផ្លលញ ដូចជាគទរមាងម៊ីេ៊ីវ (MIFEE) និងគទរមាង យូរម ូ ូ កា (Urumuka) និងគទរមាងវារ ៊ីអគគិសន៊ី មា៉ាមបឺ រា៉ាម៉ាូ (Mamberamo
ទៅបា៉ា ពូ )រពមទាំងគទរមាងពរង៊ីក្ការរុក្រក្ខរ ៉ាខ្នតធាំទៅចាំក្ោ ត លននទកាោះកាល៊ីមា៉ាន់តាន់
ទេើយ
8 9
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុង៊ី អស់ទនោះគឺសុទធខតសថិតទៅក្នងតាំបន់ជនជាតិ ទដើមភាគតិចរស់ទៅ។ គទរមាងទាំ ុ
របភពចាំបងមួ យទទៀតខដលបាំ ផ្លលញដ៊ីធ៊ីលរបស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិច ទនាោះគឺ ការរុក្រក្ខរ ៉ារទង់រទយធាំ ខដលការ
រុក្រក្ទនោះគឺជាវ ិស័យមួ យខដលទធវើឲ្យទសដឋក្ិចាតាំបន់ មានការទក្ើនទ
ើង។ មានរក្ុមេុនខរ ៉ារាប់ រយខដលក្ាំពុងទធវើរបតិ បតតិ
ការទៅទលើខដនដ៊ី របស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងតាំបន់ អាសុ៊ី ខដលទៅក្នុងទនាោះមិនមានរក្ុមេុនោមួយបានឆលង កាត់ដាំទណើរការ ការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និងមានការផតល់ដាំណឹងជាមុន (FPIC) ជាមួយសេគមន៍ខដលរងទរគ្នោះ ទ
ើយ។
ខតជាការពិតមានរដ្ឋឋភិ បាលែលោះបានផតល់ទសវាការពារសនតិសុែឲ្យទៅរក្ុមេុនទាំងទនាោះទប់ទល់នឹងការ
ើងននការតវា៉ា របស់សេគមន៍មូលដ្ឋឋន ខដលរងផលប៉ាោះពាល់ទៅវ ិញ ទៅក្នុងរបទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី ឧទេរណ៍( បងករឲ្យ មេុនរុក្រក្ខរ ៉ានិងក្ងទោនបា៉ា រា៉ា ការពាររក្ុ ការទរបើរបាស់ក្ងក្មាលាំងរបដ្ឋប់ អាវុធ ។)និងរបទទសភ៊ី ល៊ីព៊ីន ទក្ើនទ
ការសម
មានការរ ាំទលាភសិទិធមនុ សសយ៉ា ងធៃន់ធៃរមានដូចជា្ល្ ប់មនុសសទរៅរបព័នធតុលាការ
ចាប់ែួនតាមអាំ ល ទពើចិតត និងការ
ុាំែួនសេគមន៍ ល
ការទធវើទរុណក្មម
ក្៏ដូចជាការ ាំទលាភផលូវទភទទលើស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចផងខដរ ។
ទៅក្នុងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន មានទាំងរក្ុមេុនក្ាំពុងរុក្ខរ ៉ា និងរក្ុមេុនក្ាំពុងដ្ឋក្់ ពាក្យទសនើសុាំខដលទគរាយ ការណ៍ថានឹងទធវើការរុក្រក្ស្សទប់ខរ ៉ាទរកាមដ៊ី ជាពិ ទសសខរ ៉ាមាស និងស្ថពន់ ខដល៦០ននតាំបន់រក្ ុ រក្ទនាោះគឺ សិត ថ ទៅ% រក្ុមសេគមន៍ ខដលតវា៉ា ជាមួយគទរមាងរុក្រក្ខរ ៉ា
ទលើខដនដ៊ីជនជាតិទដើមភាគតិ ចភាគខ្ងទជើងននតាំបន់ែូឌ៊ី
ឺរា៉ា។
ការសមាលប់តាំោងសេគមន និងការទរបើ របាស់ក្មាលាំងទយធាទៅក្នុងតាំបន់។ រងនូ វការបញ្ជ្ងាកបបានទទួល្៍ជនជាតិ ទដើមភាគតិ ច ទេើយក្នុងក្ាំ
និងសមាជិ ក្របស់រក្ុមមោជនខដលបានតវា៉ា របឆ្ាំងនឹងគទរមាងរុក្រក្ខរ ៉ាទនោះ
មានចាំនួន៤៤នាក្់
ុង៤៥ខែននដាំ ទណើរការសក្មមភាពរបស់រក្ុមេុនរុក្រក្ខរ ៉ា។
ទៅក្នុងរបទទសនថ ទបើ ទទោះប៊ីជាមានការវ ិវឌឍវ ិជាមានខផនក្ទគ្នលនទយបាយខដលទក្់ទងទៅនឹងជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចដូចជា ទសចក្ត៊ីសទរមចរបស់គណៈរដខមញ្ជ្នត៊ីក្ុងការស្ថ ន ត រទ ើងវ ិញនូវជ៊ី វភាពរស់ទៅតាមខបបរបនពណ៊ី របស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិច ចាវល៊ី និ ងកាខរ ៉ានកាលព៊ីឆ្នាំ២០១០យ៉ា ងោក្៏ ទដ្ឋយ រ ៊ីក្ចាំទរ ើនោមួយទក្ើតទ ទៅអូឌ៊ីស្ថ
ក្៏ទៅខតមិនទន់ទ
ើញមានការ
ើងទទ។ របទទសឥោ ឌ ខដលជាតាំបន់ របស់រក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិច ដុងញ្ជ្ោគ បានរបឆ្ាំងរាប់ ឆ្នាំមក្
ទេើយទៅនឹងខផនការរក្ ៉ាុ រក្ខរ ៉ារបស់រក្ុមេុន វា៉ា នដ្ឋនតា ទៅក្នុងទនាោះមានខត១២ក្នុងចាំទោមសេគមន៍ទាំង១០០ ខដលរងផលប៉ាោះពាល់ បានទទួលក្ិចារបឹក្ាទយបល់ជាមួយអាជាាធរមូលដ្ឋឋន ទទោះប៊ីជាមានទសចក្ត៊ីសទរមចរបស់ តុលាការក្ាំ ពូលកាលព៊ី ខែទមស្ថ
ឆ្នាំ២០១៣
សត៊ីព៊ីការរបឹក្ាទយបល់ជាមុនជាមួយសេគមន៍មូលដ្ឋឋនមុននឹង
គទរមាងការរុក្រក្ខរ ៉ាចាប់ ទផតើមក្៏ទដ្ឋយ។ របាយការណ៏មួ យរបស់អងគការពលក្មមអនតរជាតិ
១២
សត៊ីព៊ីរបទទសឥោ ឌ ជន
ជាតិទដើមភាគតិចបានអោះអាងថា ជាងពាក្់ក្ោ ត លននធនធានខរ ៉ាទៅក្នុងរបទទស គឺ បានមក្ព៊ីការរ ាំទលាភបាំពានសិទិធ រក្ុមក្ុលសមព័នធ។
ជនជាតិទដើ មភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ីនឹងអាចជួបរបទោះនូវការបាត់បង់ដ៊ីធ៊ីល ទៅទពលខដលសមាេរណក្មមទសដឋក្ិចាអាស្ថនចូ លមក្ដល់។ ទេដ្ឋឋរចនាសមព័នធ ថាមពលខ្នតធាំ
និងការបាំ ផិលចបាំផ្លលញកាន់ ខតទរចើន
ទគ្នលបាំណងទនោះរួមបញ្ូា លទាំងគទរមាងអភិ វឌឍន៍
ការដឹក្ជញ្ូា ន និ ង ទូរគមនាគមន៍
ខដលទាំងទនោះមិនរតឹមខតកាត់ បនថយខដន
9 10
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
ដ៊ីរបនពណ៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិចប៉ាុទោណោះទទ ប៉ាុខនតមានការទក្ងរបវ ័ញ្ាយក្ធនធានធមមជាតិរបស់ពួក្ទគខថមទទៀត រួម មានធនធានខរ ៉ា និងរបព័នធចរនតទឹក្សរមាប់បាំទពញតរមូវការវ ិស័យឋាមពល។ ក្នុងចាំ ទោមខផនការទេដ្ឋឋរចនាសមព័នធ ទាំងទនាោះរួមមានរបព័នធថាមពល របព័នធបាំពង់ឧសម័នអនតរអាស្ថន របព័ នធផូវជាតិ ល អាស្ថន របព័នធផូលវខដក្សឹងាបុរ ៊ី និងគុនម៊ីង
និងបោ ត ញទូ រគមនាគមន៍ ថានក្់តាំបន់។ ទៅក្នុងតាំបន់ទមគងគ គទរមាងស្ថងសង់ទាំនប់វារ ៊ីអគគិសន៊ី ២ក្នុង ចាំទោមគទរមាងស្ថងសង់ចាំនួន១១ ខដលបានទរគ្នងទុ ក្យូរមក្ទេើយទៅទនលទមគងគទរកាម ទៅក្នុងទនាោះមាន៩ ទាំនប់វារ ៊ីអគគិសន៊ីទៅក្នុងរបទទសឡាវ និងមាន២ទៅក្នុងរបទទសក្មពុជា ខដលគទរមាងទាំងទនោះបានចាប់ទផតើមផ្លលស់បូរទ៊ី ត
លាំទៅរបស់ជនជាតិទដើ មភាគតិច និងសេគមន៍មូលដ្ឋឋន។ គទរមាងអភិ វឌឍន៍ និងការទរបើរបាស់ធនធានខដលនឹង ស្ថងសង់ ទ
ើង គឺ នឹងទក្ើតទ
ើងទៅក្នុងខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច។
េិទធិមនុេេ ការស្បើ្ាេ់ក្ម្ល ំខសោធា និខ ចាប់េនតិេខ ុ ជាតិ សិទិធមនុ សសរបស់ជនជាតិទដើ មភាគតិច នទយបាយប៉ាុ ទោណោះទទ
មិនរតឹមខតរគបដណតប់ ទលើសិទិធពលរដឋជាបុគគល
និងសិទិធ
ខថមទាំងដ្ឋក្់ បញ្ូា លនូវសិទិធសមូេភាព ខដលរួមទាំងសិទិធទលើដ៊ីធ៊ីល និងធនធាន សិទិទ ធ ទួ ល
បានការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន និងសិទិច ធ ូលរួមក្នុងការទធវើទសចក្ត៊ីសទរមចចិតត។ ការរ ាំទលាភសិទិធ មនុសសជាទរចើនខដលជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចជួបរបទោះទក្ើតទ
ើងទដ្ឋយស្ថរការមិនទទួលស្ថគល់សិទិធសមូ េភាពរបស់
ពួក្ទគទលើដ៊ីធ៊ីល និងធនធាននានា។ ទនោះបោ ត លឲ្យមានការបទណតញទចញទដ្ឋយបងខាំព៊ីដ៊ីរបនពណ៊ីរបស់ពួក្ទគ ផ្លលស់ទ៊ីលាំទៅ និ ង ការដ្ឋក្់ ឲ្យមានក្ងទយធាទទៀតផង
ការ
ខដលជាការរ ាំទលាភយ៉ា ងធៃន់ធៃរទលើសិទិធបុគគល និងសមូ េ
ភាពរបស់ពួក្ទគ។ ក្ងទយធា និងក្មាលាំងសនតិសុែទផសងៗ រតូវបានទគបញ្ូា នមក្ទដើមប៊ីបញ្ជ្ងាកបការតសូរបស់របជាជន
របឆ្ាំងនឹងគទរមាងអភិ វឌឍន៍ នានា ខដលបោ ត លឲ្យមានការរ ាំទលាភយ៉ា ងធៃន់ធៃរទលើសិទិធពលរដឋ និ ងសិទិធនទយបាយ រួមទាំងការទចាទរបកាន់បទទលមើស និងការមូ លបងាកច់ ចាំទពាោះអាំទពើ ស្សបចាប់ របស់ពួក្ទគ។ ទៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ យ៉ា ងទោចោស់មានការរ ាំទលាភសិទិធមនុសសចាំនួន ៩៧ ក្រណ៊ី ខដលមានជនរង ទរគ្នោះជាជនជាតិទដើ មភាគតិចចាំនួន ១០២( ទៅតាំបន់ អាសុ៊ី ៩ ទៅក្នុងរបទទសចាំនួន ៦២១,បោ ត ញអនការពារសិទិធ មនុសសជនជាតិ ទដើម ភាគតិ ច,១១ ក្រណ៊ីគឺ ជាការរ ាំទលាភសិទិធបុគគលខដលមានជនរងទរគ្នោះចាំនួន ៥៩ ។)៦៤២នាក្់ និង ៣៨ក្រណ៊ី
គឺជាការរ ាំទលាភសិទិធសមូេភាពខដលមានជនរងទរគ្នោះចាំនួន ៩០ការរ ាំទលាភសិទិធ
កា និង ការទបៀតទបៀន
ការចាប់ែួនតាមអាំ ល ទពើ ចិតតនិងការ
ុាំែួន ល
បុគគលមានដូចជាការចាប់ពរងាត់ រគាំរាមក្ាំ ខេង
ការសមាលប់ ទរៅរបព័នធតុលា ការបាញ់សមាលប់ និងការបាំផុទោះរគ្នប់ខបក្មិនទរ ើសមុែ ការបាំផិលចបាំ ផ្លលញ ការដក្េូតរទពយរទពយសមបតតិ
ការទធវើទរុណឌក្មម
ិ៍ ត ម ស។ មា៉ា ងវ ិញទទៀត ទភទ និ ងការទបៀតទបៀនទក្រខ្ ការផ្លលស់ទ៊ីលាំទៅទដ្ឋយបងខាំ
នាក្់។ ៩៩៧,
ការយក្មនុ សសទៅទធវើជាខែល
ទេើយចាំទពាោះស្តសត៊ីវ ិញ ទទួលរងការរ ាំទលាភផលូវ
ការរ ាំទលាភសិទិធសមូ េភាពទរចើ នមានដូចជា
ការចាប់ យក្ដ៊ីធ៊ីល
និងការរ ាំទលាភការរពមទរពៀងទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន ភាគទរចើនទដ្ឋយស្ថរ
ការទធវើសមបទនដ៊ីទសដឋក្ិចាសរមាប់ទធវើចាំការទឈើ ដ្ឋាំ ខរ ៉ា ទាំនប់វារ ៊ីអគគ៊ីសន៊ី និង គាំទរាងទញយក្ឋាមពល និងធនធាន ទផសងៗ។ ការរ ាំទលាភបាំ ពានទាំងទនោះបានកាលយទៅជាបនទុក្កាន់ខតធៃន់ធៃរ ទដ្ឋយការមិនទគ្នរពសិទិក្ ធ ុងការចូ ន លរួមឲ្យ
10 11
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច
ទៅអាសុ៊ី បានទពញទលញ និងមានរបសិទិភា ធ ពក្នុងការសទរមចចិតត រគប់បញ្ញ ា ខដលពាក្់ព័នធជាមួ យជនជាតិ ទដើមភាគតិច និង ការទរ ើសទអើ ងពូជស្ថសន៍។
ទសចក្ត៊ីរពួយបារមភគឺក្ាំពុងទក្ើ តទ អនក្រងទរគ្នោះជាសក្មមជនសិទិធមនុសស។
ើងផងខដរ
ទលើអនក្ការពារសិទិម ធ នុសសជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងចាំ ទោម
អនក្ការពារសិទិធមនុសសជនជាតិ ទដើមភាគតិចរបខេល ៤០០០ នាក្់
ទទួលរងនូ វការរ ាំទលាភសិទិធមនុសសតាមទាំ រង់ទផសងៗដូចជា
ការរ ាំទលាភទលើរប ូ រាងកាយ
បាន
ការចាប់ពរងាត់ និងការ
សមាលប់ ទរៅរបព័នធតុលាការក្នុងរយៈទពលជាងប៊ីឆ្នាំក្នលងមក្ទនោះ។ ជនរងទរគ្នោះចុងទរកាយគឺ ទលាក្ វ ៊ីទលៀម បូ ោកទ៊ី ខដលរតូវបានទគបាញ់សមាលប់ ទៅទែតតក្ាំទណើតរបស់គ្នត់ទៅតាំបន់ែូឌ៊ី
ឺរា៉ា របទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ក្នុងខែទមស្ថ ឆ្នាំ ២០១៤
។ ក្រណ៊ីទាំងទនោះមានតិចតួចប៉ាុណ
ក្នលងមក្្ណទ្ ្ោះ ខដលរតូវបានចាត់ វ ិធានការតាមផលូវការ ។ យ៉ា ងទោច
មាន៣៥ក្រណ៊ីក្នុងចាំ ទោម៩៧ក្រណ៊ីតាមរយៈលិែិតនិ ងញ្ា តិត មនុសសទដ្ឋោះស្ស្ថយបញ្ញ ា
និ ងសិទិធជនជាតិទដើមភាគតិច
រតូវបានដ្ឋក្់ជូនអាជាាធរជាតិ
និងស្ថថប័នសិទិធ
។)បោ ត ញអនក្ការពារសិទិធមនុសសជនជាតិ ទដើមភាគតិច(
ទលើក្ខលងខតគណៈក្មាមធិការបរ្ធានាធិបត៊ី េ៊ីល វ ៊ីព៊ីនសត៊ីព៊ីសិទិធមនុ សសមួ យទទខដលមានការទឆលើយតបយ៉ា ងសក្មម និងបានផតល់ពត៌មានចុ ងទរកាយចាំទពាោះលិែិតខដលបានដ្ឋក្់ជូន
ទរៅព៊ីទនោះទទួ លបានតិចតួច ឬមិនមានការទឆលើយ
តបទស្ថោះខតមតង ព៊ី អាជាាធរជាន់ែពស់រដ្ឋឋភិបាល។ ការគាំរាមក្ាំ ខេងមួយចាំ ទពាោះសិទិធជនជាតិទដើមភាគតិច
គឺជាចាប់សនតិសុែជាតិខដលរដ្ឋឋភិបាលទៅតាំបន់
អាសុ៊ីបានអនុមតិចាប់ ក្ុងការរបយុ ន ទធរបឆ្ាំងជាស្ថក្លនឹ ងអាំទពើទភរវក្មម។ ជាទូ ទៅ ការពរង៊ីក្អាំ ោចរបស់រដ្ឋឋភិ បា
លក្នុងការចាប់ែួន ល និងការ ុាំែួន ល និងទដើមប៊ីរគប់ រគងសិរ ៊ីភាពជាមូ លដ្ឋឋនននការបទញ្ាញមតិ ការជួបជុាំ និងការ បទងកើតសមាគម ចាប់ ទាំងទនោះរតូវបានទរបើ របាស់ទដើមប៊ីប ញ្ជ្ងាកបការតសូរបស់សេគមន៍ និងទដើ មប៊ីយក្ទលសចាំទពាោះ ការ
ុាំែួនែុ ល សចាប់ ការសមាលប់ និង ដ្ឋក្់ឲ្យមានក្ងទយធា។ ទៅក្នុងចាប់មួយចាំ នួន អាំ ទពើទភរវក្មមរតូវទគឲ្យនិ យម ន័យមានលក្ខណៈទូលាំទូលាយ ដូចទៅរបទទសឥណូឌ ទនសុ៊ី និង បង់កាលទដស ឲ្យនិយមន័យថាជាការរបឆ្ាំងនឹ ង បទដ្ឋឋនសិទិធមនុសសខដលមានការទទួ លស្ថគល់ជាអនតរជាតិ។
ចាប់ទ៊ី ៨៧ ព៊ី ការរបឆ្ាំងនឹងអាំទពើ ទភរវក្មមរបស់
របទទសបង់ កាលទដស ខដលអនុញ្ញាតឲ្យមានការទចាទជាបទទលមើស ទរពាោះការតវា៉ា ទដ្ឋយអេឹងានានា មិនបានស្សប ទៅតាមទគ្នលការណ៍ចាប់ ខដលមានខចងទៅក្នុងសនធិសញ្ញាអនតរជាតិស៊ីព ត ៊ី សិទិព ធ លរដឋ និងនទយបាយទ )១៥ខដលតរមូវថា
ើយ មារតា(
ទាំងការទទួ លែុ សរតូវខផនក្រពេមទណឌ និង ការដ្ឋក្់ ទទសគឺរតូវបានក្ាំ ណត់ទដ្ឋយបទបញ្ញាតិត
ខដលមានភាពចាស់លាស់និងមានភាពជាក្់ ខសតង និង អាចអនុវតតបាន
ទៅទពលខដលអាំទពើ ឬការែក្ខ្នោមួ យ
បានទក្ើតទ
ើង។ ទៅឥណូឌ ទនសុ៊ី សភាបានអនុម័តចាប់ របតិសក្មម បនាទប់ព៊ីមានការបាំផុោះរគ្នប់ ទ ខបក្បងាូរ្មទៅ ទកាោះបាល៊ី ខដលផទុយនឹងចាប់រពេមទណឌខដលមានស្ស្ថប់ អនុញ្ញាតឲ្យមានការកាត់ ទទសរបោរជ៊ីវ ិតនិងការចាប់ ទផតើមភសតុតាងដាំបូងមានភាពជាក្់លាក្់តិចតួច។ ទៅរបទទសមា៉ា ទ
សុ៊ី ចាប់វ ិធានការណ៍ពិ ទសសសត៊ីព៊ីបទទលមើសខ្ងសនតិសុែ
បទដ្ឋឋនសិទិធមនុសសអនតរជាតិ ទមា៉ា ង
និងឲ្យមានការ
ដូចជាអនុញ្ញាតិឲ្យប៉ាូល៊ីស
ក្៏ មិនបានទឆលើយតបទៅនឹង
ុាំែួនជនសងស័ ល យមិ នឲ្យជួ បអនក្ខ្ងទរៅរយៈទពល៤៨
ុាំែួនទដ្ឋយមិ ល នមានការបញ្ញ ា ឬមិ នទទួលបានការកាត់ ទសចក្ត៊ីអស់រយៈទពល២៨នថៃ
ខដលប
11 12
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ ៊ី ោ ត លឲ្យមានការរបឈមនឹ ងការទធវើទរុណឌក្មម។
ក្ងក្មាលាំងប៉ាូល៊ីសរតូវបានទគសងស័យមិ នរតឹមខតការរបរពឹតិតអាំទពើ
នរពនផសប៉ាុ ទោណោះទទ ខថមទាំងរតូវទគសងស័យថាបងករឲ្យមានការស្ថលប់ ទៅក្នុងមនទ៊ីរ ពិទសសទៅស្ថថន៊ី យ៍ប៉ាូល៊ីស។
នាយក្រដឋមញ្ជ្ន៊ីតចាាំផទោះរបស់មា៉ាទ ជាតិទដើមភាគតិច៤នាក្់ផងខដរ
ុាំឃាំងរបស់ពួក្ទគទទៀតផង
ជា
តាាំងព៊ី ឆ្នាំ ២០០៩ ដល់ខែស៊ីោ ឆ្នាំ ២០១៣ ទយងតាមទសចក្ត៊ីខថលងការណ៍របស់
សុ៊ី បានឲ្យដឹងថា
១៣
ប៉ាូ ល៊ីសបានបាញ់របោរទៅទលើមនុសសចាំនួន ១២៤ រួមទាំងជន
។ មិនមានអងគភាពោមួយតាមដ្ឋនការសមាលប់ របស់ក្ងក្មាលាំងសនតិសុែទនោះទទ។
ទៅខែ វ ិចឆិកា ឆ្នាំ ២០១៣ ប៉ាូ ល៊ីសបានចាប់ែួនអន ល ក្តវា៉ា ជនជាតិទប៉ា ោាំងចាំនួន ១០នាក្់ ទៅមូ រម ុ ខដលទធវើការបិទផលូវ អស់ជាទរចើ នសបាតេ៍ ទដើមប៊ីតវា៉ា នឹងខផនការរបស់រដ្ឋឋភិបាលស្ថរា៉ា វា៉ា ក្់ឲ្យពួក្ទគតាាំងទ៊ី លាំទៅថម៊ី ទដើមប៊ីបនតការស្ថងសង់
ទាំបន់វារ ៊ីអគគ៊ីសន៊ីខដលក្ាំពុងជនលិចភូមិឋាន និងបានជទមលៀសជនជាតិ ទដើមភាគតិចទប៉ា ោាំងជាង ១៣០០នាក្់ទចញព៊ី ភូមិ ។ ទៅរបទទសឥោ ឌ
ចាប់ ស៊ីព ត ៊ីការទប់ស្ថកត់ សក្មមភាពែុសចាប់ខដលបានទធវើវ ិទស្ថធនក្មម
ទៅខតដ្ឋក្់
បរមាមទលើអងគការចាំនួន ៣២ ខដលរតូវបានោមឃត់ទៅក្នុងចាប់ទប់ស្ថកត់អាំទពើ ទភរវក្មម ខដលបានលុបទចាលក្នុង
ចាំទោមរបទទសខដលរដ្ឋឋភិ បាលទៅតាំ បន់អាសុ៊ីទនោះខតមតង ព៊ីអាជាាធររដ្ឋឋភិ បាលអងគការទាំង ៣២ មាន ១១ គឺ ជាអងគ ការរបស់រក្ុមជនជាតិ ភាគតិ ចមក្ព៊ីភាគឦស្ថន។
ការទធវើវ ិទស្ថធនក្មមចាប់ ស៊ីព ត ៊ី ការទប់ស្ថកត់សក្មមភាពែុ សចាប់
(UAPAស្ថថប័ន ឬ សមាគមបុគគល« ទដើមប៊ីដ្ឋក្់បញ្ូា លពាក្យ »បុគគល« បានពរង៊ីក្ការក្ាំ ណត់និយមន័ យននពាក្យ ) ជ មក្ទរបើរបាស់ទដើមប៊ីចាប់ែួនសក្មម ល ជនជនចាប់ ទនោះរតូវបានទគយក្
។»បុគគលឬយ៉ា ងោនជាតិ ភាគតិចទៅរដឋមា៉ា
ន៊ីពូរភាគឦស្ថន ខដលក្នុងចាំទោមពួ ក្ទគទាំងទនាោះ ទលាក្បណិឌ ត ប៊ី ោយ៉ា ក្់ ទសន ខដលរតូវបានចាប់ែួនទៅខែ ល ឧសភា ឆ្នាំ ២០០៧ ទដ្ឋយរដ្ឋឋភិបាល ចាត់ទ៊ីោក និងខដលអនក្ឈនោះពានរងាវន់ណូខបលទាំង ២២ រូប ទមទរឲ្យទដ្ឋោះ
ខលងរូបទលាក្វ ិញ ទៅក្នុងលិែិតមួយទផាើជូនរដ្ឋឋភិ បាលឥោ ឌ ខដលបាននិយយថា គ្នត់រតូវបានទចាទរបកាន់ « ទដ្ឋយរាប់ បញ្ូា លគ្ននជាមួ យ ។»ខដលមិនស្សបតាមបទដ្ឋឋនសិទិធមនុសសអនតរជាតិ ទរកាមចាប់ សនតិសុែនផទក្ុងចាំ ន នួនព៊ីរ នរយៈទពលននការអាំោចធាំទូលាយខដលអនុ ញ្ញាតឲ្យបទងកើ អាចនឹងទធវើឲ្្
ុាំែួនយមានការភ័ ល យខ្លចចាំទពាោះការ
ការទធវើវ ិទស្ថធនក្មមចាប់ទប់ ស្ថកត់សក្មមភាពែុសចាប់
ុាំែួន ល និង រារាាំងបុគគលចាំ ទពាោះការទរបើរបាស់សិទិធចូលរួម។
ទលើសព៊ីទនោះទទៀត ចាប់អាំោចពិទសសរបស់ក្ងក្មាលាំងរបដ្ឋប់ អាវុធទៅឥោ ឌ
ខដលបទងកើតបទបញ្ា តិតមិន
មានភាពចាស់លាស់ និងបានផតល់អាំោចវ ិស្ថមញ្ា ដល់ក្មាលាំងរបដ្ឋប់ អាវុធ រតូវបានយក្ទៅអនុ វតតទៅតាំបន់ ខដល ទគទៅថា មានការរ ាំខ្ន រួមទាំងតាំបន់ មា៉ាន៊ីពូរ បោ ត លឲ្យមានការរ ាំទលាភសិទិធមនុសសខដលមិនមានការដ្ឋក្់ ទទសទ ណឌ។ ចាប់ ទនោះខដលនាាំឲ្យមានការតវា៉ា ជាទរចើនដូចជាការទធវើក្ូដក្មមអត់អាោរទៅមា៉ា ន៊ី ពូររបស់ក្ញ្ញា អ៊ី រម ៉ាុ ចានូ ស្ថម៊ី ឡាបាន កាលយជាការរពួយបារមភព៊ីការរ ាំទលាភសិទិម ធ នុ សសទៅក្នុងតាំបន់ ទេើយក្នុងចាំទោមក្ងវល់ទាំងទនោះមានដូចជា
ការសមាលប់ តាមអាំ ទពើចិតត ការទធវើទរុណឌក្មម អាំ ទពើនរពនផស អាំ ទពើអមនុសសធម៌ ការមិនឲ្យតនមល និង ការបាត់ ែួនទដ្ឋយប ល ងខាំ។
12 13
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
ស្រេតជ ី នជាតិស ើមភាគតិច ស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចបានទដើរតួ នាទ៊ីយ៉ាងសាំខ្ន់ របក្បទដ្ឋយការទទួ លែុសរតូវទៅទលើ ផលិតក្មម ទសបៀង
និងការរគប់រគងធនធានទៅក្នុងសេគមន៍។
តិចទលើដ៊ីធ៊ីល
ខដនដ៊ី
ការមិនទទួ លស្ថគល់សិទិធសមូេភាពរបស់ជនជាតិ ទដើមភាគ
និងធនធានរបស់ពួក្ទគគឺជាការមិ នទទួលស្ថគស់តួនាទ៊ី របស់ស្តសត៊ីទៅក្នុងសងគម។
ជាលទធផល
ចាំទណោះដឹង និងជាំនាញរបស់ពួក្ទគទក្់ ទងនឹងក្សិក្មមចិញ្ាឹមជ៊ីវ ិតរតូវបានទគចាត់ទុក្ថាមិនមានស្ថរៈសាំខ្ន់ មិនមានលក្ខណៈវ ិទាស្ថស្តសត។
និង
ការកាប់បាំផ្លលញនរពទឈើ និងកាដក្េូតធនធានធមមជាតិទផសងៗទទៀតព៊ី តាំបន់ ជន
ជាតិទដើមភាគតិចខដលជាតាំបន់ពួក្ទគបានអភិវឌឍន៍ចាំទណោះដឹង និងជាំ នាញ ទនាោះនឹងនាាំទៅរក្ការបាត់បង់នូវតនមលនន ចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ីវបបធម៌ របស់ពួក្ទគ។ ទដ្ឋយស្ថរខតការបាត់បង់ សិទិធកាន់ កាប់ និងរគប់រគងទលើដ៊ីធ៊ីល និងធនធាន និងការបាត់បង់ របភពទសដឋក្ិចាចិញ្ាឹមជ៊ីវ ិត បានកាលយជាឧបស័គគដល់ស្តសត៊ី ក្នុងការបាំ ទពញតួនាទ៊ី និងការចួលរួមរបស់ ពូក្ទគទៅក្នុងការអភិ វឌឍន៍របក្បទដ្ឋយនិ រនតរភា។ ទលើសព៊ីទនោះស្តសត៊ីខតងខតរបឈមមុែនឹងការទរ ើសទអើងក្នុងការទទួ ល បានការអប់ រ ាំ ការទទួ លបានទសវាសុែភាព និងការចូលរួមទៅក្នុងដាំ ទណើរការននការសទរមចចិតត។
ស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចទដ្ឋយអាស្ស័យទលើគុណធម៌ ទលើទយនឌ័រ និងជាតិពនធុរបស់ែួន ល បានទទួ លរងនូវ
ផលប៉ាោះពាល់ និងងាយរងទរគ្នោះព៊ី ការបាត់បង់មតងបនតិចៗនូវរទបៀបរស់ទៅតាមខបបរបនពណ៊ី ព៊ីការផ្លលស់បូរទ៊ី ត លាំទៅ ជទមាលោះ និងការទក្ើនទ
ើងនូវភាពរក្៊ី រក្ ។ ទៅក្នុងរបទទសឡាវពួក្ទគរតូវបានបងខាំឲ្យទធវើជាក្មមក្រចាំោក្ស្សុក្ និងជា អនក្រក្របាក្់ក្នរមរបចាាំនថៃទៅក្នុងក្សិដ្ឋឋនដាំោាំក្សិឧសាេក្មមជាទដើម ។ ទៅក្នុងរបទទសខដលមានតាំបន់ ជទមាលោះ ដូចជារបទទសភូមា និងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ទភទព៊ីសាំោក្់ពួក្ទោនរដ្ឋឋភិបាល។
ពួក្ទគបានទទួលរងនូ វការទបៀតទបៀនទក្រខ្ ៍ ត ម ស និងការចាប់ រ ាំទលាភផលូវ
ទៅភាគឦស្ថនរបទទសឥោ ឌ
និងទៅខដនដ៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចក្នុង
របទទសភូ មា ការជួញដូ រស្តសត៊ី និងក្ុមារសរមាប់ការបាំ ទរ ើផលូវទភទ និងទធវើពលក្មមទដ្ឋយបងខាំបានកាលយជាបញ្ញ ា ចាំបង ការជួ ញដូរស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិចទនោះបានទក្ើ តទ
ើងទដ្ឋយស្ថរខតមានការទក្ើនទ
១៤
។
ើងនូវចាំនួនស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគ
តិចខសវងរក្ការងារទធវើទៅក្នុងទ៊ីរក្ុង ឬទៅទរៅរបទទសទដើ មប៊ីរទរទង់ជ៊ីវភាពរគួស្ថររបស់ពួក្ទគ ។ ទដ្ឋយទេតុែវោះ ជាំនាញ និងចាំ ទណោះដឹងពិតរបាក្ដខដលតាំបន់ទ៊ីរក្ុងរតូវការ ពួក្ទគបនតិចមតងៗបានបងខាំចិតតកាលយទៅជាស្តសត៊ីបាំទរ ើតាមផទោះ ឬកាលយទៅជាជនរងទរគ្នោះព៊ីការរ ាំទលាភបាំពានផលូវទភទរួមទាំងការចាប់រ ាំទលាភ
ខដលក្តាតទាំងទនោះបានបងខាំពួក្ទគធាលក្់
ក្នុងអាំទពើទពសាចារ ឬជាស្តសត៊ីបទរមើផូលវទភទជាទដើម ។
ស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចខដលបានរបឆ្ាំងតវា៉ា នឹងគទរមាងអភិវឌឍន៍ ទៅទលើដ៊ីធ៊ីរល បស់ពួក្ទគ បានទទួ លរងការ បាំភិតបាំភ័យ និងមានែលោះទទៀតរតូវបានទគសមាលប់ទទៀតផង។ ទៅភាគខ្ងតបូងននរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ជូវ ៊ីកាបា៉ា នជាអនក្ ដឹក្នាាំរក្ុមជនជាតិ ទដើមភាក្តិចបលអានខដលបានតសូរបឆ្ាំងនឹងការរុក្រក្ខរ ៉ាជាមួ យនឹ ងក្ូនរបុសរបស់នាង២នាក្់ ១៥
រតូវបានទគបាញ់សមាលប់ ទៅក្នុងខដនដ៊ីក្ាំទណើតរបស់នាងកាលព៊ីនថៃទ៊ី១៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១២ ។ ជាតិទដើមភាគតិច បង់ មា៉ាល បាលអាន ខដលបានបតឹងដល់ទមភូមិរបស់ពួក្ទគ
អនក្ដឹក្នាាំស្តសត៊ីជន
នឹងការចូ លរុក្រក្ខរ ៉ារបស់រក្ុមេុនមួយ
ទ្មោះ ខអសអឹមអាយ (SMI) ទៅក្នុងខដនដ៊ីរបស់ពួក្ទគទនាោះរតូវបានទគបដិទសធទដ្ឋយទេតុថាពួក្ទគគឺ ជាស្តសត៊ី និ ង ព៊ីទរពាោះខតទមភូមិទនាោះបានជាប់ពាក្់ព័នធជាមួយរក្ុមេុន ខរ ៉ាទនាោះ ។
13
14
;
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច
ខែឧសភា ២០១៤
ទៅអាសុ ទលើ៊ី សព៊ីទនោះទៅទទៀត
និងអាំទពើេិងាទៅក្នុង
ស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិចបានរបឈមនឹងការទរ ើសទអើង
សងគមជនជាតិទដើមភាគតិចែលូនឯង។ ទៅក្នុងសេគមន៍ែលោះ ស្តសត៊ីរតូវបានទគឲ្យតាំនលតិចជាងបុរស និងមិនរតូវបាន ទគអនុញ្ញាតិឲ្យចូលរួមទៅក្នុងក្ិចារបជុាំសទរមចចិតតក្ុងការងារសេគមន៍ ន ទ ើយ។ ទៅក្នុងសងគមជនជាតិទដើមភាគតិ ច ជាទរចើន ទគ្នលនទយបាយ និងក្ិចាការស្ថធារណៈមួយចាំ នួនទទៀត រតូវបានរគប់រគងទដ្ឋយបុ រសខដលស្តសត៊ីរគ្នន់ ខត
ជារក្ុមគ្នមនអាទិភាព ឬក្៏ ជារក្ុមខដលមិនអនុញ្ញាតិ ឲ្យចូ លរួមទៅក្នុងការសទរមចិតតទៅក្នុងស្ថថប័នរបនពណ៊ីដូចជាទៅ
ក្នុងថានក្់ភូមិ ឬថានក្់រក្ុមរបឹក្ាក្ុលសមព័នធជាទដើម។ ក្រណ៊ីទាំងទនោះបានបនតទក្ើតមានទ ើង នឹងរតូវបានដ្ឋក្់ជាំនួស ទដ្ឋយរបព័ នធរដឋបាលរបស់រដ្ឋឋភិបាលដូចជារបព័នធអាជាាធរមូលដ្ឋឋនជាទដើម។ ទបើ ទទោះប៊ីជាស្តសត៊ីមានសិទិធទបាោះទឆ្នត និងជាផលូវការមានសិទិទធ សមើភាពក្នុងការទទួលបានតួ នាទ៊ីដូចបុរស
ខតពួក្ទគមិនបានចូលរួមឲ្យសក្មមទទទៅក្នុង
សក្មមភាពទផសងៗ និងដូ ទចនោះក្នុងជួរអាជាាធរមូលដ្ឋននភាគទរចើនគឺជាបុ រស ។
ដ៊ីធ៊ីគ ល ឺជាធនធានសាំខ្ន់ សរមាប់ស្តសត៊ីក្ុងក្រណ ន ៊ី មានការខបក្បាក្់ ការខលងលោះ រតូវទគទបាោះបង់ ទចាល ស្តសត៊ី
ខដលធាលប់ទរៀបការទរចើនដង ឬក្៏ស្តសត៊ីទមមា៉ា យ ។ ប៉ាុខនតសិទិធក្ុងការទទួ ន លបានរទពយសមបតតិគឺជាបញ្ញ ា ទរ ើសទអើងមួ យទទៀត
សរមាប់ស្តសត៊ីជនជាតិទដើ មភាគតិច។ ទៅក្នុងរបទទសឥោ ឌ ភាគក្ោ ត ល និងទៅតាំបន់ជនបទននរបទសទនបា៉ា ល់ ការ របមា៉ា ញ់ អាំទពើ អាបធមប់បានទក្ើតទ ើងយ៉ា ងទលឿនទៅតាមភូមិជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចជាទរចើនរបឆ្ាំងជាមួ យស្តសត៊ីទមមា៉ា យ ខដលទទួ លបានមរតក្ព៊ីប៊ីតរបស់ពួក្ទគ
១៦
ទដ្ឋយសាំអាងទលើទេតុផលទផសងៗជាទរចើន។ ទៅក្នុងរបទទសឡាវ ទដ្ឋយ មានការទលើក្ខលងទៅក្នុងរក្ុមជនជាតិទដើមភាក្តិចទរៅ ស្តសត៊ីជាទូ ទៅមិនទទួលបានការទគ្នរពចាំ ទពាោះសិទិធកាន់ កាប់
ដ៊ីធ៊ីល និងរទពយសមបតតិទៅទពលមានការខលងលោះ កាលយជាស្តសត៊ីទម៉ាមា៉ាយ និងស្តសត៊ីទៅល៊ីវ ។ស្តសត៊ីទមមា៉ា យោក្់ប៊ីដូចជារតូវ ពឹងខផែក្ទលើក្ូនរបស់ពួក្ទគក្នុងការទទួ លបានមត៌ក្ ខដលជាទូ ទៅស្តសត៊ីរតូវបានទគទមើ លទ
ើញថាជាអនក្ខដលទមើលខថ
ក្ូន និងជាអនក្ខដលរតូវទទួ លមត៌ក្សរមាប់ក្ូន ខតមិនខមនជាការទទួ លមត៌ក្ទដ្ឋយែលួនឯងទនាោះទទ។ ស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចទៅក្នុងរបទទសក្មពុជា ោក្់ប៊ីដូចជាទដើរមុនទគក្នុងការទទួ លបានសិទិធកាន់កាប់ដ៊ីធ៊ីល
រួមជាមួ យនឹងបត៊ីរប
ស់ពួក្ទគ ទដ្ឋយមានទ្មោះពួ ក្ទគទាំងព៊ី ទលើបលង់ក្មមសិទិធ ។ ការចាប់ជាំរ ឹតក្ូនរក្មុាំ
ការចាប់បងខាំឲ្យទរៀបការ
និងអាំទពើេិងាក្នុងរគួស្ថរទៅខតទក្ើ តមានទៅទ
ើយទៅក្នុង
សងគមជនជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើន ។ ទៅរពាំខដនរវាងរបទទសភូ មា របទទសចិ ន និងរបទទសនថ ក្នុងចាំ ទោមក្រណ៊ី សងស័យទាំង១៣៣ក្រណ៊ីននការជួ ញមនុ សស មានស្តសត៊ី និ ងទក្មងស្ស៊ី ១៦៣នាក្់មក្ព៊ី រដឋកាឈិន និងតាំបន់ ខ្ងទជើងនន
រដឋស្ថន ខដលបានបញ្ញ ា ក្់ ទៅក្នុងឯក្ស្ថរក្នុងឆ្នាំ២០០៤ ដល់២០០៧ ទេើយ៩០នាក្់ក្ុងក្រណ ន ៊ី ខដលបានបញ្ញ ា ក្់ ថា រតូវបានជូ ញដូរ និងបងខាំឲ្យទរៀបការជាមួ យបុរសទៅទរៅរបទទស និង៩៤ននអនក្ទាំងទនាោះរតូវបានបញ្ូា នទៅរបទទស% ចិន
១៧
។
ក្នុងរក្មែ័ណឌទគ្នលនទយបាយចាប់ និ ងលក្ខ័ណឌផលូវចាប់របស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិច ក្៏បានកាលយជា ឧបសគគផងខដរសរមាប់ ស្តសត៊ីក្ុនងការទទួ លបានទសវាសងគម ជាពិទសស ទសវាសុែភាពឲ្យបានរគប់ រគ្នន់ ។ ទៅក្នុង របទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីនទៅមិ នទន់ មានរបព័នធក្ុងការក្ត់ ន រតា មុឹងោកន់
ឬចុោះបញ្ា៊ីក្ាំទណើតសរមាប់ សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច
របាយការណ៍របស់ទអអាយភ៊ីភ៊ីទៅកាន់ ទវទិការអចិនញ្ជ្នតអងគការសេរបជាជតិស៊ីព ត ៊ីបញ្ញ ា របស់ជនជាតិ ទដើ ម (
ភាគត្ិច ខែមក្រា ឆ្នាំ២០១៤ ខដលទនោះជាឧបសគគមួយក្នុងការទទួ លបានទសវាសុែភាពជាចាាំបាច់បាំផុតផងខដរ ) ដូចគ្ននទនោះខដរបញ្ញ ា ចាំបងខដលបានទក្ើតទ
ើង របស់ពួក្ទគ។ឧបស័គគននការទរបើរបាស់ភាស្ថ និង ទរៅព៊ីក្ងវោះលទធភាព
14
15
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច
គឺ ការទទួល៊ី បានសញ្ញ ា តិសរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិ ចទៅក្នុងរបទទសនថ ជាយូរយោស់មក្ទេើយទនាោះ ខដលជិ ត ទៅអាសុ និងេុ៊ីវ មញ្ជ្ន៊ីតសរមបសរមួលគទរមាងទអដស៍ េវុងេគូល ដ្ឋវ ៊ីដ( រួមមានសិទិធ បានទធវើឲ្យពួ ក្ទគគ្នមនសិទិធទទួ លបានទសវាសងគមមូ លដ្ឋឋន )ងបាងក្ក្របចាាំទៅអងគការយូទនសកូក្នុងទ៊ីរក្ុ ៤នាក្់ក្ុងចាំ ន ទោម១០នាក្់មិនទួលបានសញ្ញ ា តិ
និងសក្មមភាពរក្របាក្់ចាំណូលនានា ការអប់ រ ាំ ខថទាំសុែភាព។ ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងតាំបន់អាសុ៊ីអាទគនយ៍
បានរបឈមនឹងអារតាែពស់ននការឆលងជាំ ងឺទអដស៍ និងការរ ាំទលាភបាំ ពានផលូវទភទតាមរយៈវ ិស័យទទសចរណ៍ ទសចក្ត៊ី( )២០១៣ ខែវ ិចឆិកា ៥៨គណៈក្មាមធិ ការសត៊ីព៊ីតួនាទ៊ី របស់ស្តសត៊ីក្ុនងសម័ យរបជុាំទ៊ី ខថលងការណ័៍ របស់ទអអាយភ៊ីភ៊ី។ ទបើ
ទទោះប៊ី ជាមានការផតល់សចាាប័ នទលើសនធិសញ្ញាសត៊ីព៊ីការលុបបាំបាត់ការទរ ើសទអើងរបឆ្ាំងនឹ ងស្តសត៊ី មិនបានរបទសើរទ
ើងគួ រឲ្យ
ក្ត់សមាគល់ទៅទ
ើយ។
(CDAWព៊ីរដឋភាគ)
ក្៏ស្ថថនភាពរបស់ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងនាមជាស្តសត៊ី ទរចើនទៅតាំ បន់អាសុ៊ីក្៏ទដ្ឋយ
ទទោះប៊ី ជាយ៉ា ងោក្៏ទដ្ឋយ
ក្៏មានការរ ៊ីក្ចទរមើនែលោះខដរក្នុងការចូ លរួមក្នុងវ ិស័យនទយបាយរបស់ស្តសត៊ីជន
ជាតិទដើមភាគតិច។ ទៅក្នុងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ថវ ិកាចាំនួន៥និងអាជាាធរមូ លដ្ឋឋនរតូវបានទគខបង របស់ភានក្់ ងារជាតិ % របទទសមានធមមនុញ្ាខចងព៊ី សិទិស្តធ សត៊ីក្ុងវ ន ិស័យនទយ និងការអភិ វឌឍ។ ខចក្សរមាប់សក្មមភាពទយនឌ័របាយខដល
ធានាក្នុងការការពារសិទិធស្តសត៊ីជនជាតិទដើ មភាគតិច និងការរបឆ្ាំងនឹងអាំ ទពើេិងាទលើស្តសត៊ី និងចាប់ការពារក្ុ មារខដល បានផតល់ឳកាសឲ្យស្តសត៊ីបានអងគុយទៅក្នុងទ៊ីស្ថនក្់ ការរបស់ប៉ាូល៊ីសក្នុងតួនាទ៊ី ជាអនក្រគប់រគងការងារស្តសត៊ី និងក្ុ មារ ។ សមាសភាពស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងសភាធមមនុញ្ាននរបទទសទនបា៉ា ល់
ទរពៀងធមមនុញរបស់ែួនទ ល
បចាុបបននក្ាំពុងខតទធវើទសចក្ត៊ី ើងវ ិញទរកាមរបព័នធរដ្ឋឋភិ បាលរបជាធិបទតយយ ។ រក្សួងចាប់ទៅក្នុងរបទទសឥោ ឌ ក្ាំពុង
ខក្ខរបចាប់ ទដើមប៊ីឲ្យស្សបជាមួយនឹងទគ្នលការណ៍ និងទគ្នលនទយបាយសិទិម ធ នុ សសអនតរជាតិ ខដលទក្់ទងទៅនឹ ង សមភាពទយនឌ័រ និ ងយុតិតធម៌ទយនឌ័ រ ។
ទៅក្នុងចាំ ទោមចាប់ ទាំងទនោះគឺ មានចាប់ ផ្លន់ ឆ្យយទ៊ី ឆ្នាំ១៩៩៦ ខដលបានធានាសិទិធនទយបាយដល់ស្តសត៊ី ចាប់ោមឃត់ ទលើនថលបោ ត ការឆ្នាំ១៩៦១ ចាប់ពាក្់ព័នធនឹងេិងាទលើស្តសត៊ី ទភទ
ខដលរួមមានទសចក្ត៊ីទរពៀងចាប់ព៊ីបរមាមននការរបមាញ់អាំទពើ អាបធមប់ឆ្នាំ១៩៩៩
ទលើស្តសត៊ីទៅក្ខនលងទធវើការ
ចាប់ការទបៀតទបៀនផលូវទភទ
និងការការពារស្តសត៊ីព៊ីអាំទពើេិងាក្នុងរគួស្ថរក្នុងឆ្នាំ២០០៥។ ទៅក្នុងរដឋចារខ្ន់ ទសចក្ត៊ី សទរមចនាទពលថម៊ីៗទនោះរបស់តុលាការក្ាំ ពូលសត៊ីព៊ីរក្ុមរបឹក្ាភិបាលក្ុ លសមព័នធបានដ្ឋក្់ បញ្ូា លបទបញ្ញាតិតខដល ៥០ននសមាជិ រក្ុមប%រ្្ឹក្ាទនោះរតូវខតជាស្តសត៊ី ។
ទទោះយ៉ា ងោក្៏ទដ្ឋយ ជាទូ ទៅ កាយល់ដឹងព៊ី សិទិធស្តសត៊ី និងចាប់ជាតិ និងអនតរជាតិដូចជា សនធិសញ្ញាសត៊ីព៊ី ការ លុបបាំ បាត់ ការទរ ើសទអើ ងរបឆ្ាំងនឹងស្តសត៊ី (CEDAW ខដលរតូវបានផតល់សចាាប័ នទដ្ឋយរបទទសភាគទរចើនទៅអាសុ៊ី ) ទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិ ស្ និងត៊ីព៊ីសិទិធជនជាតិទដើមភាគតិច ក្៏ ទៅមានការយល់ដឹងតិចតួចទៅទ
ើយ
សរមាប់ស្តសត៊ីជនជាតិទដើ មភាគតិច ។
15 16
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
បរ ិស្ថាន និខ បដ្មប្មួលអាកាេធាតុ ទទោះប៊ី ជាមានការបាំ ភាយឧសម័នផទោះក្ញ្ាក្់តិចតួចក្ត៊ី ក្៏ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅខតមានភាពខ្លាំងរទាំរទទៅនឹង ផលប៉ាោះពាល់ ព៊ីបាំខរបាំ រល ួ អាកាសធាតុ និងមានដាំ ទោោះស្ស្ថយរបក្បទដ្ឋយរបសិទិធភាពខដលក្ាំពុងខតរតូវបានអនុវ តត។
ការរស់ទៅ
និងរបព័នធរគប់រគងធនធានខបបរបនពណ៊ីរបស់ពួក្ទគ
បានបងាាញព៊ី ការទរបើរបាស់ធនធាន
របក្បទដ្ឋយការរបុងរបយ័តន និងមាននិរនតរភាព ខដលក្នុងទនាោះខថមទាំងបានបាំ ទពញទ ើងវ ិញទៅអវ៊ីខដលពួក្ទគរតូវ ការទទៀតផង។ ខតទទោះប៊ីមានការថយចុោះនននរពទឈើ និងការបាត់បង់ដ៊ីធ៊ីល និ ងបរ ិស្ថថនរបស់ពួក្ទគទដ្ឋយស្ថរការ ទញយក្ធនធានេួសទេតុ
និងការរបឈមទៅនឹងលក្ខែណឌអាកាសធាតុមានការទក្ើនទ
ើងក្៏ ទដ្ឋយ
បញ្ញ ា ទាំង
ទនោះបានកាត់បនថយសមតថភាពរបស់ពួក្ទគក្នុងការទដ្ឋោះស្ស្ថយ និ ង សរមបទៅនឹងការខរបរបួលអាកាសធាតុ។ ជន ជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើនទៅតាំបន់អាសុ៊ីក្ាំពុងកាលយជាជនរងទរគ្នោះទដ្ឋយស្ថរការខរបរបួលអាកាសធាតុ និងក្ាំពុងខត ទដ្ឋោះស្ស្ថយផលប៉ាោះពាល់ខដលបានកាលយទៅជាបនទុក្ខថមទទៀតខ្ងរូបរាងកាយ និងេិរញ្ា វតថុសរមាប់ទាំងបុ រស និង ស្តសត៊ី ។
ពយុោះទ៊ីេុងទ្ វ ម ោះ នេយ៉ា ន កាលព៊ី ឆ្នាំមុនខដលបានសមាលប់មនុសសជាង៦០០០នាក្់ និ ងបានបនសល់ទុក្អនក្ គ្នមនជាំរក្៤លាននាក្់ ទៅេវ៊ីល៊ីព៊ីន ខដលក្នុងទនាោះសេគមន៍ជនជាតិ ទដើមភាគតិច ជាពិទសសជនជាតិ ទដើមភាគតិច
តាក្់បាណូ ទៅរបជុាំទកាោះកាឡាទមៀន និង ជនជាតិ ទដើមភាគតិចទូ មា៉ាន់ឌុក្ ទៅទកាោះបា៉ា ោយក្៏ បានកាលយជាជនរង ទរគ្នោះ និង ជាអនក្ខដលរតូវការការពាបាល និង ស្ថតរនិតិសមបទទ
ើងវ ិញ ។ ទៅស្សុក្តាោេុ របទទសទណបា៉ា ល់
ស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចមា៉ា ោកទៅភូមិទសតាាំងក្ាំពុងរបឈមនឹងការែវោះ ទឹក្ផឹក្ ទេើយពួក្ទគរតូវទដើ រមួយទមា៉ា ងជាទរៀង រាល់នថៃទដើមប៊ីទៅដល់របភពទឹ ក្ ។ មា៉ា ងវ ិញទទៀត ស្តសត៊ីទៅស្សុក្មូ តាាំងសពវនថៃក្ាំពុងពឹ ងខផែក្ទលើទឹក្ទភលៀងជាំនួសរគ្នប់ រពិលសរមាប់ ការផគត់ផគង់ទឹក្របស់ពួក្ទគ ែណៈខដល ទឹក្ទភលៀងមានកាន់ខតទរចើន និង រគ្នប់ រពិលកាន់ ខតចុោះថយទៅ ។ លក្ខែណឌអាកាសធាតុ ខដលមានការខរបរបួល បានបងខាំឲ្យពួក្ទគផ្លលស់បូរដាំ ត បូលផទោះបុរាណខដលទធវើព៊ីថមលាយភក្់ ទចញ ទដ្ឋយទរបើស័ងកស៊ីជាំនួសវ ិញ ខដលពួក្ទគរតូវចាំ ោយបខនថម និង ខថមទាំងទធវើឲ្យបាត់បង់ចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ីព៊ី ការទរបើ របាស់ភក្់ និងថមក្ុងការសង់ ន ផទោះ ។ យ៉ា ងោក្៏ ទដ្ឋយ ធាតុ
មិនរតឹ មខតជនជាតិទដើមភាគតិចទទខដលទទួលរងផលប៉ាោះពាល់ព៊ីការខរបរបួលអាកាស
ដាំ ទោោះស្ស្ថយទដើមប៊ីភាពបនាុខាំ ដលក្ាំពុងរតូវបានទលើក្ក្មពស់
ដល់ពួក្ទគខដរ។
និងអនុវតតទូលាំទូលាយក្៏ក្ាំពុងនាាំការលាំបាក្
ដាំទោោះស្ស្ថយទាំងទនោះមានដូចជា ជ៊ី វៈឧសម័ន វារ ៊ីអគគិសន៊ី និងទរាងចរក្ឋាមពលទរកាមដ៊ី និង
របភពឋាមដនទទទៀត តាំបន់នរពស្សូបកាទបាន និងក្មមវ ិធ៊ីអភិរក្សនរពទឈើ សរមាប់ ទញយក្កាទបាន ។ វ ិធានការបនាុាំ ទាំងទនោះ ក្ាំពុងបងករការបាំផិលចបាំផ្លលញដល់សេគមន៍ ជនជាតិទដើមភាគតិច និងខដនដ៊ី របស់ពួក្ទគ ទដ្ឋយស្ថរដ៊ីនិងនរព
ដូនតារតូវបានដក្េូតសរមាប់ដ្ឋាំដាំោាំជ៊ីវឧសម័ន និ ងជាទរចើន ទពាត ដូងទរបង ចារតូផ្ល អាំទៅ សខណតក្ មានដាំ ោាំ( និងសរមាប់ ទផសងទទៀត )ទរាងចរក្ថាមពលទរកាមដ៊ី វារ ៊ីអគគិសន៊ី( សរមាប់គទរមាងឋាមពលក្ទក្ើតទ
ើងវ ិញ )ទទៀត
របទទស ទៅទកាោះប័រទនអូ ។ និងជូនដាំណឹងជាមុនព៊ីពួក្ទគ ខដលមិនមានការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី នរពស្សូបកាទបាន ជនជាតិ មា៉ា ទ
សុ៊ីទដើមភាគតិចចាំនួន ១០០០០នាក្់ រតូវបានទគបទណតញទចញក្នុងឆ្នាំ ២០១១ ទដ្ឋយស្ថរទាំនប់វារ ៊ីអគគិ
សន៊ីបាគុន ខដលជនលិចនផទដ៊ីចាំនួន ៧០០គ៊ី
ូខម៉ា រតរក្ឡា ។ ជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅឥណូឌ ទនសុ៊ី និងទៅមា៉ា ទ
សុ៊ី
16
17
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច
ទៅអាសុ បានបាត់ បង់៊ី ដ៊ីនរព ទដ្ឋយស្ថរការពរង៊ីក្ចាំការដូងទរបង។ ការពរង៊ីក្ចាំ ការដាំ ោាំជ៊ីវឧសម័នរតូវបានទគបា៉ា ន់ របមាណថា បានទធវើឲ្យជនជាតិទដើមភាគតិ ចចាំនួន ៦០លាននាក្់ទៅអាសុ៊ីផ្លលស់បូតរទ៊ីលាំទៅ ។ ក្មមវ ិធ៊ីអភិរក្សរបស់រដ្ឋឋភិបាល និងនដគូ ក្៏ បានប៉ាោះពាល់ធៃន់ធៃរដល់ជន )និងតាំបន់ ការពារ ដូចជាឧទានជាតិ ( និង ជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចខដលពឹងខផែក្ទលើនរពទឈើ ។ ជាតិទដើមភាគតិចធនធានទឆនររតូវបានទគបទណតញទចញទដ្ឋយ បងខាំព៊ីតាំបន់អភិរក្ស និងរតូវទគចាត់ទុក្ថាជាអនក្បាំ ផ្លលញធមមជាតិ ។ជនជាតិទដើមភាគតិ ចរតូវទគចាត់ទុក្ថាជាសរតូវនន ការអភិ រក្ស និង ជាលទធផល របព័នធរគប់ រគងធនធាន និង ការចិ ញ្ាឹមជ៊ី វ ិតទដ្ឋយនិ រនតរភាពរបស់ពួក្ទគរតូវបានទគកាត់ ផ្លតច់ និងខថមទាំងថាជាអាំទពើ ទលមើសចាប់ ទទៀតផង ។ ការបទណតញទចញជនជាតិ ទដើមភាគតិច និង ការដ្ឋក្់បរមាមទលើ សក្មមភាពចិញ្ាឹមជ៊ី វ ិតរបស់ពួក្ទគទៅក្នុងតាំបន់អភិ រក្ស មានជទមាលោះគ្ននទៅវ ិញទៅមក្
។
មា៉ា ងវ ិញទទៀត
បោ ត លឲ្យមានអសនតិសុែទសបៀង បាត់ បង់ជ៊ីវចរមុោះ និង ការកាប់ទឈើ និងការទនស្ថទសរមាប់អាជ៊ីវក្មមខដលមានផល
អវ ិជាមានចាំ ទពាោះបរ ិស្ថថន សិទិធ និងការរស់ទៅរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច បានកាន់ កាប់ទលើដ៊ីធ៊ីល និងទឹក្របស់ពួក្ទគ និងទក្ើតទ
ើងជាលាំដ្ឋប់ ។
ក្៏ប៉ាុខនតជនជាតិទដើមភាគតិចក្៏ មានចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ីខដលអាចរួមចាំ ខណក្ដល់ការទដ្ឋោះស្ស្ថយខដលអាច សទរមចបាន សរមាប់ បញ្ញ ា ខដលបងករទ
ើងទដ្ឋយការខរបរបួលអាកាសធាតុផងខដរ ។ ទៅរបទទសបង់ កាលទដស អនក្
ភូមិបានបទងកើតសួនបខនលអខណតតទឹក្ទដើមប៊ីធានាការរស់ទៅរបស់ពួក្ទគ
ចាំខណក្ទៅទវៀតោម
សេគមន៍ បានដ្ឋាំ
ទដើមទកាងកាងទៅតាមទឆនរទដើ មប៊ីបនាយរលក្ពយុោះរតូពិច ។ ជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ីបានរគប់រគងធនធាននរព
របស់ពួក្ទគទដ្ឋយសមូ េភាព និងនិរនតរភាពជាយូរមក្ទេើយ ទដ្ឋយរួមចាំខណក្ជួយកាត់បនថយការបាំភាយឧសម័នផទោះ ក្ញ្ាក្់ ។ ប៉ាុ ខនតការរគប់រគងទនោះ មិនរតូវបានទទួ លស្ថគល់ និងទទួលសាំណងរគប់រគ្នន់ ទៅទ
ើយទទ
តាមរយៈសនធិ
សញ្ញារក្បែ័ណឌអងគការសេរបជាជាតិ សត៊ីព៊ីបាំខរបាំ រល ួ អាកាសធាតុ (UNFCCC។ និងទទវរភាគ៊ី និងភានក្់ងារពេុភាគ៊ី ) ទទោះប៊ីទទួ លរងឥទធិពលព៊ី ការខរបរបួលអាកាសធាតុ
និងការទដ្ឋោះស្ស្ថយ
និងទទោះប៊ី មានចាំទណោះដឹងខដល
អាចទដ្ឋោះស្ស្ថយបញ្ញ ា ទាំងទនោះក្៏ទដ្ឋយ ក្៏ជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅខតមានការចូ លរួមតិ ចតួចទៅក្នុងក្ិចាចចារននសនធិ
សញ្ញា រក្បែ័ណឌអងគការសេរបជាជាតិស៊ីព ត ៊ីបខរមបរមួលអាកាសធាតុ និងដាំ ទណើរការសទរមចចិតតនានា។ មានខត តាមរយៈទវទិកាជនជាតិ ទដើមភាគតិចអនតរជាតិ ស៊ីព ត ៊ី បាំខរបាំ រួលអាកាសធាតុ ខដលបានបទងកើតទ ខដលជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅជុាំវ ិញពិភពទលាក្
ើងទៅក្នុងឆ្នាំ
២០០០
អាចគ្នាំរទការបញ្ុា ោះបញ្ូា លនិងការតសូមតិរបស់ពួក្ទគទៅក្នុងក្ិ ចា
របជុាំ UNFCCC ។ ការមក្ដល់ននក្មមវ ិធ៊ី ទរ ៉ាដបូក្ (REDD+ទៅក្នុងការចចារព៊ីការខរបរបួលអាកាសធាតុបានបទងកើត ) បានសេការជាមួយរដ្ឋឋភិបាលទៅរគប់ជាន់ និ ង និងក្ងវល់របស់ែួន ល ឳកាសឲ្យជនជាតិទដើមបានទលើក្ទ ើងព៊ីបញ្ញ ា ែណៈខដល យ៉ា ងោក្៏ ទដ្ឋយ ។ និងអងគការសងគមសុ៊ីវ ិលទទៀតផង និងជាមួ យភានក្់ងារអងគការសេរបជាជាតិ ថានក្់
តាំ ោងទៅក្្ ជនជាតិទដើ មភាគតិចមាននុងក្មមវ ិធ៊ីទរ ៉ាដ អងគការសេរបជាជាតិ និងទៅក្នុងឥណទននដគូកាទបាននរព ទឈើ របស់ធនាគ្នរពិភពទលាក្ និងក្មមវ ិធ៊ីវ ិនិ ទយគនរពទឈើ ក្ងវល់ភាគទរចើនរបស់ពួក្ទគជាពិ ទសសទក្់ទងនឹងការ ទទួលស្ថគល់នរពទឈើ
និងសិទិស ធ មូ េភាពរបស់ពួក្ទគ
ខដលទលើក្ទ
ើងទៅក្នុងរបទទសខដលទទួលយក្ក្មមវ ិធ៊ីទរ ៉ា
ដបូក្ ដូចជាទនបា៉ា ល់ ម៊ីយ៉ាន់មា៉ា ក្មពុជា ឥណូឌ ទនសុ៊ី និងទវៀតោម ទៅមិនទន់ ទដ្ឋោះស្ស្ថយឲ្យបានទពញទលញទៅ ទ ើយទទ ។ ដូទចនោះការចូ លរួមរបស់ពួក្ទគក្នុងដាំទណើរការទរ ៉ាដបូក្នឹងបនតទផ្លតតទៅទលើការទដ្ឋោះស្ស្ថយបញ្ញ ា ទាំងអស់ ទនោះ ។
17 18
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
ការអភិវឌ្ឍសោយនិរនតរភាព និខ បញ្ហ ា សផេខៗ តាមរយៈការកាន់ កាប់ខដនដ៊ី និងការពារភូមិក្ាំទណើតរបស់ពួក្ទគ ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី បាន ចូលរួមក្នុងការអភិវឌឍរបក្បទដ្ឋយនិ រនតរភាពតាមរយៈ
ចាំ ទណោះដឹងនិងការរបតិបតតិតាមខបបរបនពណ៊ីរបស់ពួក្ទគ។
ចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ី ជាពិទសសចាំ ទណោះដឹងរបស់ ស្តសត៊ីជនជាតិទដើម ភាគតិចគឺ មានស្ថរៈសាំខ្ន់ ោស់ ក្នុងការធានា សនតិសុែទសបៀង ទធវើឲ្យរបទសើទ ើងនូវជ៊ីវចាំ រោះ ុ ការទរបើរបាស់ថាមាំបូរាណ និង បទចាក្វ ិទាននការបទងកើតថម៊ីរបស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិ ច ។ មុែរបរតាមរបនពណ៊ីខដលពឹងខផនក្ទលើការទរបើ របាស់ និងការរគប់រគងធនធានធមមជាតិទដ្ឋយនិរនតរ ភាពរបស់ពួក្ទគ ទៅខតជារបភព ដ៏សាំខ្ន់ក្ុងជ៊ី ន វភាពរគួស្ថរសរមាប់ ជនជាតិទដើមភាគតិច ភាគទរចើនទៅតបន់ អាសុ៊ី ខដលមានរបមាណ ៥០ ទៅ៩៥ % ទៅ ននជ៊ី វភាពរស់ទៅរបស់ ពួក្ទគ ។
ការរបតិបតតិរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព ជាមួ យនិងចាំ ទណោះដឹ ង យ៉ា ងោក្៍ ទដ្ឋយវាក្ាំពុងខតបាត់បង់ទៅ ែណៈ ខដលជនជាតិ ទដើមភាគតិចបាត់បង់ដ៊ីធ៊ីល និងធនធានជាទរចើ នរបស់ពួទគខដលរតូវបានបាំផិលតបាំផ្លលញទដ្ឋយគទរមាងទសដឋ ក្ិចាជាទរចើន ។ ក្នុងក្ិចាែិតែាំ របឹងខរបងងននការអភិវឌឍថានក្់ជាតិ រដ្ឋឋភិ បាលជាទរចើ នទៅតាំបន់អាសុ៊ី បានចាប់ នដគូ ជាមួយស្ថថប័នេិរញ្ា វតថុអនតរជាតិជាទរចើ នដូចជា ធនាគ្នរពិភពទលាក្ និងធនាគ្នរអភិវឌឍន៍អាសុ៊ី ខដលគទរមាងរបស់
ពួក្គ(((មានដូចជា ទាំនប់វារ ៊ីអគគសន៊ីខ្នតធាំ សមបទនដ៊ី ពាណិជាក្មមក្សិក្មម និងរួមទាំងគទរមាងអភិរក្ស)នាាំឲ្យជន ជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងរបទទសជាទរចើ នរបឈមនឹ ងការផ្លលស់បូតរទ៊ី តាាំង និង បាត់បង់ជ៊ីវភាពរស់ទៅតាមរបនពណ៊ី
និងបញ្ញ ា ទផសងៗទទៀត ។ ទទោះប៊ីជាស្ថថនប័ន េិរញ្ា វតថុទាំងទនាោះមានទគ្នលនទយបាយការពារខដលអោះអាងថាមាន ទគ្នលបាំណងការពារសិទិឋជនជាតិទដើមភាគតិចខដលប៉ាោះពាល់ និងបទញ្ាៀសការឈឺចាប់ យ៉ាងោក្៏ ទដ្ឋយ ក្៏បទបញ្ា
តិតស៊ីព ត ៊ីការទគ្នរពសិទិឋសមូ េភាពរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិ ច ជាពិ ទសស ការទគ្នរពសិទិធដ៊ីធ៊ីល ខដនដ៊ី និ ង ធនធាននានា របស់ពួក្ទគ
ទៅខតមានភាពទន់ទែាយ
ទេើយការអនុ វតតទៅខតមានបញ្ញ ា
។
ទទោះប៊ីជាធនាគ្នរពិភពទលាក្និង
ធនាគ្នរ អភិវឌឍនអាសុ៊ីមានទគ្នលបាំណងចូ លរួមចាំ ខណក្យ៉ា ងសាំខ្ន់កាត់បនថយភាពរក្៊ីរក្ និង អភិវឌឍន៍ ជាតិ ក្៏ ទដ្ឋយ ក្៏បញ្ញ ា ទាំងអស់ទនាោះបនតបងករផលប៉ាោះពាល់អវ ៊ីជាមានដល់ជនជាតិ ទដើមភាគតិ ច ទរចើនទ
ើងៗ
និងមិនបានទទួលផលព៊ី ការអនតរាគមននការអភិវឌឍ
ជនជាតិ ទដើមភាគតិចជាំ នោះទដើ មប៊ីទមទឲ្យមានការ
ខដលកាលយជាជនរងទរគ្នោះ
របស់ស្ថថនប័នេិរញ្ា វតថុអនតរជាតិទាំងទនាោះទទ។
ទទួ លែុសរតូវព៊ីសាំោក្់
ធនាគ្នរពិភពទលាក្
និងធនាគ្នរ
អភិវឌឍន៍ អាសុ៊ី ឲ្យឋិតទៅទរកាមយនតការសិទិឋមនុ សសជាមូ លដ្ឋឋនចាំ ទពាោះការភិ វឌឍនានា។ នឹងមានការអភិ វឌឍរបទភទទនោះជាទរចើ នទទៀតរតូវបានទគរ ាំពឹ ងថា
នឹងទក្ើតមានទៅក្នុងសេគមសេរបជា
ខដលបចាុបបននរតូវទគចាត់ទុក្ថាជាមជឈមណឌលននក្ាំ ទណើនទសដឋក្ិចា ចាំទពលខដលមានវ ិបតតិទសដឋ ក្ិចាពិភពទលាក្ ។ ជាមួ យនឹងក្តាតជាំរុញការអភិវឌឍរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាពទនោះ សេគមន៍សេរបជាជាតិ អាសុ៊ីអាទគន ជាតិអាសុ៊ីអាទគនយ៍
យ៍ )អាស្ថន(គឺក្ាំពុងខតដ្ឋក្់ បញ្ូា លក្ិចាែិតែាំរបឹងខរបងរបស់ែួន ល ទដើ មប៊ីសទរមចឲ្យបាននូវសេគមន៍ ទសដឋក្ិចាទ៊ីផារ ខតមួយទៅឆ្នាំ២០១៥ ។ ទដើ មប៊ីនឹងសទរមច ទគ្នលបាំណងខ្ងទលើទនោះ គឺរតូវបទងកើនការវ ិនិទយគឲ្យបានទរចើនក្នុងវ ិស័
យ ខរ ៉ា ថាមពល និងវ ិស័យទេដ្ឋឋរចនាសមព័នឋដឹក្ជញ្ូា នរូបវ ័នតក្ុងការផារភា ន ា ប់ រវាងរបទទសក្នុងសេគមន៍ អាស្ថន ខដលនឹងទធវើទ
ើងតាមរយៈរបព័នឋដឹក្ជញ្ូា នពេុគាំរម ូ ួ យ ដូ ចជាតាមផលូវទឹក្ ផលូវទគ្នក្ និងអាកាស ខដលមានទ្មោះថា “ទសដឋក្ិចានបតង” ។
18 19
សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់ អាស្ថន
ការខថលងបាំនភលអាំព៊ីការអភិ វឌឍរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព
យក្របជាជនជាធាំ និងសរមាប់ការពារបរ ិស្ថថនទនាោះគឺ រគ្នន់ ខតជាការនិ យយឲ្យរួចខតព៊ី មាត់ប៉ាុនទោណោះ ។ មានទគ្នលនទយបាយ
និ ងវ ិធានការជាក្់លាក្់ ោមួ យ
ខដល
មិនទន់
សរមាប់ ការការពារតាមផលូវចាប់និងការការពារបរ ិស្ថថន
ទដើមប៊ីការពារសិទិឋជនជាតិ ទដើ មភាគតិចទលើដ៊ីធ៊ីល ខដនដ៊ី និ ងធនធានរបស់ពួក្ទគទទ ។ វ ិធ៊ីស្ថស្តសតននការអភិវឌឍរបស់ សមាគមន៍ អាស្ថន ក្ឺ ខផែក្ទលើគាំរូននការធាលក្់ចុោះក្ាំទណើនទសដឋក្ិចាខដលសងកត់ធៃន់ទលើ ការចាំ ោយទុនទរចើនគទរមាង ទេដ្ឋឋរចនាសមព័នឋធាំៗ ដូចជាឋាមពល ការដឹក្ជញ្ូា ន និងគទរមាងខរ ៉ាខដលពិតជាផតល់ផលចាំទណញជាទរចើន ដល់រក្ុម េុនជាំនួញធាំៗបនាទប់មក្ពួក្ទគកាលយជាអនក្មានអាំ ោច។
ផលិតក្មមក្សិក្មមសាំរាប់ ចាំណ៊ីអាោរគឺបានផគតផគងរគប់
រគ្នន់ចាំទពាោះខតដាំ ោាំរបទភទជ៊ីវឧសមន័សាំរាប់ ការនាាំទចញខតប៉ាុាំទោណោះ។ ខផនការទមរបស់អាស្ថន
គឺ បានយក្ទ្មោះ
ការអភិ វឌឍន៍របក្បទដ្ឋយនិ រនតរភាព គឺទាំនងជាបោ ត លឲ្យមានការទធវើដក្េូតធនធានដ៍សមបូណ៌ខបបជាទរចើនទទៀត ទៅក្នុងខដនដ៊ី របស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិច ការគាំរាមក្ាំខេងសិទិធមនុសសនិងជទមាលោះ ការរ ៊ីក្រាលដ្ឋលននមេនតរាយ ក្៍ដូចជាការទបាោះបង់ ទចាលនូវសេគមន៍ ជនជាតិ ទដើមភាគតិច ខដលជាអនក្ខដលទគទមើ លមិនទ ើញ ទៅក្នុងតាំបន់ អា សុ៊ី។
ែណៈខដលដ៊ីធ៊ីល
និងធនធាននានារបស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិចក្ាំពុងខតរតូវបានទគរបវ ័ញ្ាយក្សរមាប់
“ការ
ក្នុងវ ិស័យខដលទគបានទបាោះបង់ទចាលភាគទរចើនបាំផុត ។ ការខដលទមើ លមិ ន ើញវតតមានរបស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិច គឺបានឆលុោះបញ្ញ ា ាំងដល់របទទសរក្៊ី រក្ទៅអាសុ៊ីនូវទសវាសងគមទន់ទែាយ ជា
អភិវឌឍជាតិ “ ពួក្ទគគឺជាខផនក្មួយ ទ
ពិទសសក្នុងវ ិស័យអប់រ ាំ និងសុែភាពខដលបងាាញព៊ីក្ាំេុសឆគងននការផតល់ទសវាសងគម ខដលបានព៊ី ការអភិ វឌឍរបទភទ ទនោះ ។ ទដ្ឋយទយងទៅតាម នាយក្ដ្ឋឋនក្ិចាការសងគម និ ងទសដឋក្ិចាននទលខ្ធិ ការដ្ឋឋនរបស់អងគការសេរបជាជាតិ បានឲ្យដឹងថា
ជនជាតិ ទដើ មភាគតិចសថិតក្នុងសុចានាក្រែពស់បាំផុតននការមិនទទួ លបានទសវាសុែភាពសមរមយ និ ង
គ្នមនសមមារត ។ ស្សុក្មួ យទៅភាគខ្ងទជើងទែតតោជាងរបទទសទវៀតោម មានខត២៤ភាគរយប៉ាុ ទោណោះននរគួស្ថរ សរុបមាន
ទឹក្ខដលអាចផឹ ក្បាន និងគ្នមនបងគន់ទរបើរបាស់។ អវ៊ីខដលគួរឲ្យក្ត់ សមាគល់ ទៅរបទទសនថវ ិញក្ុ លសមព័នឋ
តាំបន់ភាំនមួយចាំនួនខដលមិនទទួលបានសញ្ញ ា តិ ការណ៍រួមរបស់គទរមាងេុ៊ីវរបស់អង្
ក្៏មិនអាចទរបើ របាស់ទសវាសុែភាពបានខដរ
ទអដស៍/គការសេរបជាជាតិបានឲ្យដឹងថា
។
ទយងតាមរបាយ
ជនជាតិ ទដើមភាគតិចក្៏ក្ាំពុង
របឈមនឹងការឆលងទរាគតាមការរួមទភទខដលអាចការពារបាន ទដ្ឋយស្ថរខតែវោះការអប់រ ាំ និងទ៊ីតាាំងភូមិស្ថស្តសតខដល ទៅឆ្ៃយដ្ឋច់ព៊ីទគ ទេើយនិងទដ្ឋយស្ថរការរបកាន់ ពូជស្ថសន៍ ។ មូ លនិធិអនតរជាតិ សរមាប់អភិវឌឍន៍ក្សិក្មមបានឲ្យ ដឹងថាជាង៤០%ននទក្មងស្ស៊ីក្ុលសមព័នធទៅរបទទសនថខដលបានចាំោក្ស្សុក្មក្ទ៊ី រក្ុងទដើមប៊ីរក្ការងារ
បានធាលក្់
ែលួនជាអនក្ទធវើការ ឧសាេក្មមផូវទភទ។ ល ការតាាំងទ៊ី លាំទៅថម៊ីក្៏ទធវើឲ្យទក្ើនទ ើងផងខដរនូវការងាយរងទរគ្នោះខ្ងសុែ ភាព ។ ទៅក្នុងមោតាំ បន់ទទនលទមគងគខដលជាជាំរក្ននរក្ុមជនជាតិទដើ មភាគតិចទាំង ៩៥រក្ុមរស់ទៅក្នុងរបទទសភូ មា
ក្មពុជា ឡាវ ទរៀតោម និងនថ ខដលជាក្ខនលងមានការផ្លលស់បូរលាំ ត ទៅដ្ឋឋនយ៉ា ងទរចើនទដ្ឋយស្ថរគទរមាងអភិវឌឍន៍ ឬ ទដ្ឋយស្ថរទគ្នលនទយ បាយរបស់រដ្ឋឋភិ បាល ការអប់រ ាំអាំព៊ីសុែភាព គឺមិនរតូវបានទគទរបើ របាស់ជាភាស្ថរទដើ មទ ើយ ។ ទយងតាមអនក្ជាំនាញបានឲ្យដឹងថា ភាពែវោះខ្តននការទទួលស្ថគល់លក្ខណ័ឌ របស់ពួក្ទគតាមផលូវចាប់ បាន
ទធវើឲ្យសុែភាពជនជាតិ ទដើមភាគតិចរាប់លាននាក្់ជុាំវ ិញតាំ បន់អាសុ៊ី ធាលក្់ ក្ុងស្ថ ន ថ នភាពទរគ្នោះថានក្់ ព៊ី ទរពាោះវាបានរារាាំង ដល់ការរបមូលទិននន័យ
ភាពថានក្់ ជាតិ ភាគទរចើន ។
ខដលទធវើឲ្យបញ្ញ ា ខ្ងសុែភាពរបស់ពួក្ទគរតូវបានលាក្់ បាាំងទៅក្នុងការសទង់មតិ ខ្ងសុែ ទដ្ឋយទិននន័យមិនមានរគប់ រគ្នន់ដូទចនោះ បញ្ញ ា សុែភាពពិ តរបាក្ដរបស់ពួក្ទគ និងការ
អនតរាគមន៍ មិនអាចនឹងក្ាំណត់ឲ្យបានចាស់លាស់ទនាោះទទ ។
19
ទៅក្នុងវ ិស័យអប់រ ាំ ក្ុ មារជាទរចើនមក្ព៊ីរក្ុមជនជាតិ ភាគតិ ច និងរក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិច ភាគទរចើនក្ាំពុង របឈម មុែនឹងការមិនបានចូលស្ថលាទរៀន ។ សិសសជនជាតិទដើ មភាគតិចចូ លទរៀនបានចាំនួនតិចតួច និងអរតា ទបាោះបង់ ការសិក្ាមានចាំនួនទរចើន
ទេើយលទឋផលការអប់រ ាំទែាយជាងរបជាជនខដលមិនខមនជាជនជាតិ ទដើមភាគ
តិចទៅក្នុងរបទទសខតមួ យដូ ចគ្នន ។ ទៅក្នុងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីនខដលភាគទរចើនជនជាតិទដើមភាគតិចរស់ទៅក្នុងតាំបន់ ភូមិស្ថស្តសតទៅដ្ឋច់ ទដ្ឋយខ ក្ព៊ីទគ ទដ្ឋយទទួលបានទសវាសងគមជាមូលដ្ឋឋន ទៅមានក្រមិតទនាោះ ពួក្ទគមានការ អប់រ ាំតិចតួចជាងទគបាំផុតក្នុងចាំទោមរក្ុមជាតិពនធុទាំងអស់ ។ ទទោះប៊ី ទគ្នលទៅអភិវឌឍន៍ សេសសវតសនឹងសទរមច ឲ្យបានការអប់រ ាំរតឹមក្រមិតបឋមសិក្ាជាសលក្ទៅឆ្នាំ២០១៥ក្៏ទដ្ឋយ មិនទទួលបានការយក្ចិតតទុក្ដ្ឋក្់ទ
ក្៏ ក្ុមារជនជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើនទៅខត
ើយ ។
ជាទូទៅអវ៊ីខដលជនជាតិ ទដើមភាគតិចជួបរបទោះទនាោះគឺភាគទរចើនននរបព័នឋអប់រ ាំ និងក្មមវ ិធ៊ីសិក្ា មិនបានឆលុោះ
បញ្ញ ា ាំងព៊ីតនមល និងវបបធម៌លែបាំផុតរបស់ពួក្ទគទនាោះទទ ខតខថមទាំងបទនាថក្តនមលសមតថភាព វបបធម៌ ភាស្ថ និងការរស់ ទៅរបស់ពួក្ទគទៅវ ិញ ។
អនុស្ថេន៍ ក្នុងការបងាាញព៊ីស្ថថនភាពបចាុបបននននជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចទៅអាសុ៊ី ទរកាម ៖
អនុស្ថសន៍មួយចាំនួនរតូវទធវើទ
ើងដូចខ្ង
សរមាប់រដឋទៅតាំបន់អាសុ៊ី៖ 1. បទងកើតយនតការសរមាប់ ក្ិចាពិភាក្ា និងការពិទរគ្នោះទយបល់យូរអខងវង ជាមួ យជនជាតិ ទដើមភាគតិច ទៅក្នុង របទទសរបស់ពួក្ទគតាមរគប់ មទធាបាយទដើមប៊ីជាំរញ ុ ការទាំ នាក្់ទាំនងឲ្យបានលែ របទសើរទ
ើង ទេើយនិងទដើមប៊ី
ឲ្យពួក្ទគអាចអនុ វតតទពញទលញនូវសិទិឋសងគម នទយបាយ ទសដឋក្ិចា និងសិទិវឋ បបធម៌ ទេើយនិងសិទិឋសមូេ ភាពក្នុងនាមជាជនជាតិ ទដើមភាគតិច ទដ្ឋយគ្នមនលក្ខណៈបងាាញព៊ី ការទរ ើសទអើង ទដ្ឋយមានទសរ ៊ីភាពរួចផុត ព៊ីរគប់ទរមង់ននការទរ ើសទអើងទទោះប៊ីទគមានពូជស្ថសន៍ ជាតិពនឋុ ស្ថសនា ជាំ ទនឿ រក្ុម វណណ ៈ ទភទ អាយុ ពិការភាព ឬទរមង់ ទផសងៗទទៀតក្៍ទដ្ឋយ ។ 2. ទធវើការក្ាំណត់ រពាំដ៊ី និងខដនដ៊ី របស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិចឲ្យបានសមរមយទដ្ឋយទយងទៅតាម វ ិធានរបនពណ៊ី និងដាំទណើរការខដលអនុ ទលាមតាមទសចក្ត៊ីរបកាសរបស់អងគការសេរបជាជាតិ ស៊ីព ត ៊ី សិទិឋជនជាតិទដើមភាគ តិច (UNDRIP) និងរតូវធានាឲ្យមានការការពារដ៊ី ធ៊ីល និ ងធនធាននានាព៊ី ការដក្េូតទដ្ឋយែុសចាប់ ការ ទក្ងរបវ ័ញ្ានិងក្ាំណត់ទុក្ជាតាំបន់អភិរក្ស ឬតាំបន់ឧទានជាតិ ទដ្ឋយគ្នមនការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និង ផតល់ ដាំណឹងជាមុន។ 3. ធានានូ វការទទួ លបានយុតិតធម៌សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិ ច
រួមទាំងស្តសត៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិចតាមរយៈស្ថថ
ប័នយុតិតធម៌ ជាក្់លាក្់ ស្ថថនប័នសិទិឋមនុ សសជាតិ និងទរមង់ននការផតនាទរទទស ទុក្ដ្ឋក្់ចាំទពាោះវ ិធានរបនពណ៊ី ស្ថថនប័ន និងដាំ ទណើការទផសងៗទទៀត ។
រួមបញ្ូា លទាំងការយក្ចិតត
20
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
4. អនុវតតឆនទៈនទយបាយក្នុងការបញ្ាប់ វបបធម៌និទណឌភាព និងរតូវអនុ វតតវ ិធានការជាក្់ លាក្់ទដើមប៊ី បញ្ឈប់ក្ាំ លាាំងទយធាទៅតាំបន់ខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវកាត់ ទទសអនក្រ ាំទលាភបាំពានសិទិឋមនុសស និងរតូវ ធានាឲ្យមានភាពយុតិតធម៌ ការសងជាំងឺចិតត និងការស្ថតរទ
ើងវ ិញនូ វនិតិសមបទរដល់ជនរងទរគ្នោះ ទដ្ឋយស្ថរ
ការរ ាំទលាភសិទិធមនុ សស។ 5. ធានាថាខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់ អាសុ៊ី មានទសរ ៊ីភាពមិនទៅទរកាមការអនតរាគមន៍ព៊ីទយធា របស់រដ្ឋឋភិ បាល ទេើយនិងរតូវធានាថាការតាាំងមូ លដ្ឋឋនទយធា
ការទបាោះជាំរ ាំ ឬបនាទយេវឹក្េវឺនទោន
ទៅតាំបន់ ខដនដ៊ី របស់ជនជាតិ ទដើមភាគតិ ចខដលគ្នមនការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និង ផតល់ដាំណឹងជាមុន ទនាោះ រតូវខតដក្ទចញជាបនាទន់ ។ 6. អនុមតិយក្រទបៀបវារៈអភិ វឌឍន៍ទរកាយឆ្នាំ២០១៥ និងយនតការនានាក្នុងលក្ខណៈខដលពួ ក្ទគទគ្នរព និងគ្នាំរទ ការរបតិបតិតទាំងស្សុង និ ងតាមលក្ខណៈបរ ិស្ថថនរបស់សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវអនុមតិរក្បែ័ណឌ ចាប់ចរមុោះ
ខដលទទួ លស្ថគល់នូវការកាន់ កាប់ តាមក្មមសិទិធខបបរបនពណ៊ី ការរគប់រគងធនធាននានា និង
ការរបតិបតតិការទរបើ របាស់របក្បទដ្ឋយនិ រនតរភាពសរមាប់ សុែមាលភាពជនជាតិ ទដើមភាគតិចទាំងអស់ ។ 7. រតូវធានាការចូលរួមរបស់ស្តសត៊ី និងយុវជនជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងដាំទណើរការននការសទរមចចិតត ខដលប៉ាោះ ពាល់ដល់ពួគទគ រួមបញ្ូា លទាំងតាមរយៈការផតល់នូវធនធានឲ្យបានរគប់រគ្នន់ និងឧិកាសសរមាប់ ការចូ ល រួម និងរតូវពរងឹងនូ វការអនុ វតតសនធិសញ្ញាននការលប់បាំបាត់ការទរ ើសទអើងរបឆ្ាំងនិងស្តសត៊ីទភទ ។ 8. សរមាប់គណៈក្មាមធិ កាអនតររដ្ឋឋភិបាលអាស្ថនសត៊ីព៊ីសិទិឋមនុសស រតូវទទួ លស្ថគល់សិទិធជនជាតិទដើ មភាគតិច ទេើយដ្ឋក្់ បញ្ូា លក្នុងទសចក្ត៊ីខថលងការសិទិម ធ នុសសរបស់សមាគមអាស្ថន មួយ
ទេើយនិ ងរតូវបទងកើតរក្ុមការងារ
សរមាប់ ទធវើការទដើមប៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច ទេើយសរមាប់ សមាគមទៅតាំបន់ អាសុ៊ីខ្ងតបូង
សេការថានក្់តាំបន់
ខផនក្ក្ិចា
ក្៏រតូវបទងកើតគណៈក្មមការសិទិធមនុ សសមួ យ និងរក្ុមការងារទធវើការទដើមប៊ីជនជាតិ ទដើម
ភាគតិចផងខដរ។ សរមាប់ភានក្់ងារ មូលនិធិ និងក្មមវ ិធ៊ីអងគកាសេរបជាជាតិ៖ 1.
រតូវបទងកើត
ឬពរងឹងក្មមវ ិធ៊ី ជាក្់លាក្់ទៅថានក្់ជាតិ
និងថានក្់តាំបន់ក្ុងភាពជានដគូ ន ជាមួយជនជាតិទដើមភាគតិច
ទដើមប៊ីទឆលើយតបនូវតរមូវការនិ ងភាពចាាំបាច់ របស់ពួក្ទគ
និងទដើមប៊ីចាត់ តាាំងឲ្យមានជនបទងាគលជនជាតិទដើមភាគ
តិចក្នុងចាំទោមបុគគលិក្របស់ពួក្ទគទៅថានក្់ ជាតិ និងថានក្់តាំបន់។ 2.
រដឋ និងនដគូរបស់ែួនរតូ ល វទលើក្ក្មពស់ចាំទណោះដឹង និងការអនុវតតនូវទគ្នលនទយបាយ និង ទគ្នលការណ៍ខណនាាំ ន៊ីមួយៗរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅថានក្់ ជាតិ និងថានក្់ មូលដ្ឋឋន។
21
22
;
ខែឧសភា ២០១៤
ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថនភាពជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាសុ៊ី
3.
រតូវគ្នាំរទការខបងខចងទិននន័យតាមរក្ុមអាំព៊ីជនជាតិ ទដើមភាគតិចទៅថានក្់ជាតិ ជាពិ ទសសទដើមប៊ីទរៀបចាំ សនទសសន៍ ននការអភិវឌឍមនុ សស
និងក្ាំ ណត់ការវាស់ខវងខដលសមស្សបទលើការអភិ វឌឍ
និងសុែមាលភាពរបស់ជនជាតិ
ទដើមភាគតិ ចឲ្យស្សបតាមការទទួលស្ថគល់ និងការអនុ វតតនូវសិទិធបុគគល និ ងទិសិស ធ មូ េភាពរបស់ពួក្ទគ។ 4.
សរមាប់ក្មមវ ិធ៊ីអភិវឌឍរបស់អងគការសេរបជាជាតិ រតូវទធវើឲ្យរស់ទ
ើងវ ិញនូ វក្មមវ ិធ៊ី ថានក្់តាំបន់របស់ជនជាតិ ទដើម
ភាគតិច និងរតូវធានាឲ្យមានការផតល់មូនិធិសមស្សប និងការអភិ វឌឍក្មមវ ិធ៊ី របស់ែួនក្ន ល ុ ងភាពជានដគូ ជាមួយនិង អងគការជនជាតិ ទដើមភាគតិចនានា ។ 5.
ភានក្់ងារអភិ វឌឍន៍អនតរជាតិរតូវអនុមតិយក្រទបៀបវារៈអភិវឌឍន៍ទរកាយឆ្នាំ២០១៥ និងយនតការនានាក្នុងលក្ខណៈ ខដលពួក្ទគទគ្នរព និងគ្នាំរទការរបតិបតិតទាំងស្សុង និងតាមលក្ខណៈបរ ិស្ថថនរបស់សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគ
តិច រតូវអនុមតិរក្បែ័ណឌចាប់ចរមុោះខដលទទួលស្ថគល់នូវការកាន់កាប់តាមក្មមសិទិធខបបរបនពណ៊ី ការរគប់ រគង ធនធាន និងការរបតិបតតិការទរបើរបាស់ទដ្ឋយនិ រនតរភាពសរមាប់សុែមាលភាពជនជាតិ ទដើមភាគតិចទាំងអស់ ។
ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី សូមទធវើការអោះអាងជាថម៊ី
នូវការអនុវតតជាបនាទន់ចាំទពាោះអនុស្ថសន៍របស់ទវទិកាអ
ចិនញ្ជ្នយ ត ៍អងគការសេរបជាជាតិស៊ីព ត ៊ីបញ្ញ ា ជនជាតិទដើមភាគតិចចាំទពាោះរដ្ឋឋភិបាលអាសុ៊ីទៅឆ្នាំ២០០៧
ក្៏ដូចជាអនុ
ស្ថសន៍ខដលមានក្នុងទសចក្ត៊ីខថលងការអាសុ៊ីសរមាប់សននិស៊ីទពិភពទលាក្សត៊ីព៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចឆ្នាំ ២០១២ និងឯក្ ស្ថរលទឋផលឆ្នាំ២០១៣ ទៅទ៊ីអាល់តា ។ Asia Indigenous Peoples Pact ខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៤
22
23
ក្ាំ ណត់ សមាគល់៖ 1
Article 23A, inserted through the Constitution (15th Amendment) Act, 2011, reads: “The culture of tribes, small ethnic groups, ethnic sects and communities: The state shall take steps to protect and develop the unique local culture and tradition of the tribes, minor races, ethnic sects and communities.” 2 2007 interim Constitution of Nepal, article 35, paragraph 10, 2007, article 45 «Legislature – Parliament», paragraph c.,article 21 «right to social justice» and article 33, d., article 35, paragraph 14., part 7. 3
Nepal for the first time officially recognised and listed 61 indigenous peoples groups in 1996 and 59 indigenous nationalities in 2002 under the National Foundation for Development of Indigenous Nationalities Act of 2002. However, controversial recommendations for a revision of the list have recently been made. 4 Human Rights Council, Fifteenth session, Report by the Special Rapporteur on the situation of human rights and fundamental freedoms of indigenous people, James Anaya A/HRC/15/37/Add.1, par. 282-290. 4 UNHCR, http://www.unhcr.org/pages/49e489646.html, accessed 4 April 2014. 6
General Assembly, Sixty-first General Assembly Plenary, 13 September 2007, idem.,In 2010, an indigenous community was granted a collective title for the first time. Protection of indigenous peoples’ land rights is, however, vastly inadequate and threatened by the increase in granting of concessions for plantations, mining and hydroelectric dams.
7
“General Assembly Adopts Declaration on Rights of Indigenous Peoples”, (GA/10612), 13 September, 2007, Department of Public Information, New York. As cited in Bengt G. Karlsson, “Asian Indigenousness: The Case of India” (2008) 3:4 Indigenous Affairs 26. 8
The Bangladesh Presentation to the (United Nations) Working Group on Indigenous Peoples, on Friday 2 August 1985 in Geneva. In Reply to the Submissions made by The Anti-Slavery Society and the representative of the Chittagong Hill Tracts, Ven. Agga Vansa Mahathera. See online: < http://cwis.org/GML/UnitedNationsDocuments/#wgip13 > 9
12th Permanent Forum on Indigenous Issues Joint Intervention: Tribal Link Foundation, Asia Indigenous Peoples Pact, Cultural Survival,
College at Brockport May 22 12th session: New York, NY 20‐ 31 May 2013 Agenda Item 7 (b) Dialogue with the Special Rapporteur on the rights of indigenous peoples. 10 Colin Nicholas, 2000, The Orang Asli and the Contest for Resources, IWGIA and Centre for Orang Asli Concerns, Copenhagen and Subang Jaya 11 Case No.35/PUU-X/20; (May 16, 2013), Mahkamah Konstitusi Republik Indonesia [Constitutional Court of the Republic of Indonesia], accessed 3 April 2014. 12 India today, http://indiatoday.intoday.in/story/a-report-by-international-labour-organisation-states-that-indias-mineral-wealth-isobtained-by-violating-tribal-rights/1/128945.html, accessed 3 April 2014. 13 http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2013/eap/220209.htm, Feb 27 2014. 14 IWCF and AIPP 2010. 15 AIPP, Briefing Paper: Indigenous Women in Asia - Challenges in their access to justice, 6 March 2013. 16 PFII/2012/EGM, United Nations, Department of economic and social affairs, International Expert Group Meeting, Combating violence against indigenous women and girls: article 22 of the UNDRIP, 18-20 January 2012. 17 Miley, Misti 2008. Indigenous Peoples’ Human Rights Report in Asia 2008. An Introduction and Overview ofthe Situation of Indigenous Peoples in Burma, p. 81
23
24