Boekenhoek

Boeken als poortjes naar de ziel

Als een kind met de dood wordt geconfronteerd, kan een boek van grote waarde zijn. Als bron van troost, of als middel om om te gaan met de al te pijnlijke werkelijkheid. Rebecca Dabekaussen, rouwtherapeut, benadrukt dat het belangrijk is om op zoek te gaan naar het meest geschikte boek voor jouw kind, en niet naar het eerste het beste te grijpen.

Sterven hoort bij het leven. Misschien voelt een kind dat intuïtief aan. ‘Kinderen zijn van nature uitermate geïnteresseerd in de dood,’ zegt Rebecca. ‘Toen mijn vader overleed, maakte mijn zoon van vijf heel veel tekeningen voor hem. Hij deed dat, omdat hij dan telkens die koude, stijve arm op kon tillen om de tekening eronder te leggen, als een onderzoeker. Door het kind ruimte te geven om zich te verhouden tot de dood, kan er iets heel moois ontstaan.’

De rol van toeschouwer

Maar het verlies van een dierbaar iemand is voor een kind natuurlijk ook heel pijnlijk. Hoe verwerkt het zo’n verdriet, als het nog niet over taal beschikt om er uitdrukking aan te geven? Hoe kun je als volwassene hierbij helpen? ‘Rond de tafel gaan zitten voor een gesprek is voor een kind veel te direct. Boeken rond de dood kunnen een opening bieden,’ legt Rebecca uit. ‘Het kind wordt bij het samen lezen als het ware een toeschouwer. Dat is een veilige positie die een beschermlaag biedt. Als ouder kun je door vragen te stellen samen met het kind de innerlijke wereld exploreren. Het verhaal vormt dan een poortje naar de gevoelswereld van het kind. Kijk, zo heeft het hoofdpersonage het beleefd. Hoe beleef jij het? Wat gaat er in jou om?’

Rouwen in stukjes

Het mooie van een boek is ook dat je het weg kunt leggen. ‘Kinderen rouwen in stukjes. Voor ouders

is dat soms verwarrend. Heb je het net over de dood gehad, zegt je zoon ineens: “Dan ga ik nu even voetballen, hè?” Zo kalmeren ze hun zenuwstelsel, dat nog niet sterk genoeg is om een al te groot verdriet te dragen. Juist hierin spelen boeken ook een mooie rol, omdat ze tastbaar zijn. Je leest er samen in, je klapt het dicht, en legt het weg. Dat is heel symbolisch. Op een later tijdstip kun je dan weer voorstellen om het weer eens in te kijken. Of het kind kan dat zelf doen. Waar leg je het boek? Ik adviseer ouders om bij die vraag stil te staan. Berg je het boek op in een la? Of leg je het tussen het speelgoed, zodat het kind het zelf op kan pakken als het dat wil? Zichtbaar op tafel, als uitnodiging? Er mág over gepraat worden, maar het hoeft niet …’

De eigen waarheid

Rebecca benadrukt dat het heel belangrijk is om het boek dat je samen met je kind gaat lezen, bewust te kiezen. ‘Er zijn heel veel boeken over doodgaan,’ benadrukt ze. ‘Juweeltjes van boeken! De meeste gaan echter over mensen of dieren die al gestorven zijn. Maar in de palliatieve fase, als iemand op sterven ligt of ernstig ziek is, moet het verhaal voor het kind heel praktische zaken oproepen als Wie zorgt er straks voor mij? en Wie brengt mij naar de voetbal als papa er niet meer is? Een boek moet ook uitnodigen om na te denken over filosofische vragen: Waar ga je naartoe als je doodgaat? Hoe blijven we in verbinding? Het is belangrijk dat een kind op zoek kan gaan naar de eigen waarheid, en een boek kan daartoe uitnodigen.’

Leren omgaan met verlies

Juist omdat verlies bij het leven hoort, pleit Rebecca er ten slotte voor om jonge kinderen te leren ermee om te gaan. ‘Wij kopen vaak een reservelievelingsknuffel voor onze zoon of dochter; als aapje kwijtraakt, ligt er een reserve-aapje in de kast. Maar wat als hij of zij zeventien is, en het vriendje of vriendinnetje maakt het uit? Hebben we daar dan ook een reserve van in de kast liggen? Uit onderzoek blijkt dat 86 procent van de twaalfjarigen al een betekenisvol verlies heeft meegemaakt. We kunnen hen dus maar beter voorbereiden op het moment dat de dood bij een dierbare op de deur klopt. Sta bewust stil bij een dood vogeltje in de tuin, een huisdier dat overlijdt, die kwijtgeraakte knuffel … En ook hier komen boeken van pas.’

Rebecca Dabekaussen heeft jaren ervaring als rouwtherapeut gespecialiseerd in het begeleiden van kinderen en jongeren bij verlies. Kijk zeker eens op www.blijvendverbonden.nl.

Aanraders volgens Rebecca:

Misschien is doodgaan wel hetzelfde als een vlinder worden ‘Voor als de dood nabij is. Om in gesprek te gaan over wat er gaat gebeuren, en te filosoferen over wat er na de dood is.’ Pimm van Hest - Lisa Brandenburg Prijs € 15,95

Overal en ergens ‘Heel mooi voor als iemand is overleden, om je samen af te vragen waar hij of zij zou kunnen zijn.’ Pimm van Hest - Sassafras De Bruyn Prijs € 15,95

Nooit alleen ‘Om stil te staan bij de dood in het algemeen. De zachtheid in de illustraties maakt dat je de zachtheid in jezelf aan kunt raken.’ Irène Bonacina Prijs € 16,95