Bijlage Appendix
Antropoceen Teken in het land Frank Wesselingh, geoloog bij Naturalis
Anthropocene Signing the land Frank Wesselingh, geologist at Naturalis
Er is bijna geen stukje Nederland dat niet door mensenhanden is aangeraakt. Zelfs de zeebodem buitengaats wordt gemiddeld meerdere keren per jaar omgewoeld door vissersschepen. Alleen de stukken op de Wadden — daar waar eb en vloed dagelijks zand- en kleideeltjes omwoelen, doen dansen en neerdwarrelen — zou je nog als natuurlijk kunnen zien. We leven in het Antropoceen. De tijd dat mens de aarde onder handen neemt en verandert, het landschap tekent en herschikt.
Almost no part of our country has escaped the hand of mankind. Even the floor of the North Sea is plowed on average several times a year by fishing trawlers. Only in the tidal areas of the Waddenzee do the daily flow of tides suspend tiny grains of sand and particles of clay, making them dance and settle again without human interference. We are living in the Anthropocene. Times whereby the hand of mankind modifies and changes the surface of the earth, signs and rearranges landscapes.
Zodanig verandert onze aarde dat we over 500 miljoen jaar in de geologische overlevering kunnen zien dat er in een korte tijdspanne radicale veranderingen hebben plaatsgevonden. Gesteentelagen van onze tijd zullen op veel plekken verhard blijken te zijn, de chemische samenstelling van afzetting en en fossielen zullen duidelijke anomalieën laten zien. In een kleine laag zullen sporen van de “Zesde Massa-extinctie” zichtbaar zijn, vooral in de vorm van het verdwijnen van soorten. Dat alles door de mens die in enkele duizenden jaren zijn voetsporen overal ter wereld heeft nagelaten, direct en indirect, door bijvoorbeeld klimaatverandering.
In five hundred million years from now the geological record will testify to of the radical changes during the Anthropocene. Rock units of these times will contain diverse hardgrounds. The chemical signature and the fossils will uncover large disruptions world-wide. A thin layer only will mark the Sixth Mass Extinction, with many species gone in the layers above. Changes that are the footprint of a short burst of human activities, modifying earth surfaces and climate systems.
Landschappen veranderen van nature. Meestal gaat dat in een slakkengangetje: een beek die in honderdduizenden jaren tijd een dalletje uitslijt. Maar de mens trekt het landschap letterlijk open om bijvoorbeeld kalk, zand, kool of andere grondstoffen te winnen. Of hij keert het zelfs ondersteboven: zand uit rivierafzettingen uit de ijstijd wordt van onder de zeebodem opgebaggerd en boven op het strand gespoten om de kust te beschermen. Fossielen van mammoeten en andere ijstijd-dieren op het strand getuigen van tijden dat de Noordzee droog stond. Zand uit de droge Noordzee dat wordt gebruikt om te voorkomen dat West-Nederland zal worden overstroomd door diezelfde Noordzee, dat alles door een oplopende zeespiegel waaraan de mensen notabene zelf mede de hand hebben met onze CO2 uitstoot. De littekens in het landschap die Cleo Wächter vastlegt zijn van voorbijgaande aard. Groeves worden zeldzamer in Nederland, omdat ze waardevol
Change is a natural feature of landscapes. Usually it occurs at a very slow pace. It may take a stream hundreds of thousands of years to excavate a valley- but humans literally open up the landscapes in a fortnight. Chalk, sand, coal and other commodities are sought after. Yet we turn the land upside down: ice age river sands are extracted below the seabed and put upon beaches in order to protect the Dutch shores. Mammoth and other ice age mammal remains on the beach testify of times when the North Sea was dry and cold. The terrestrial sands are used to prevent flooding of the western Netherlands by the same North Sea flooded by increasing high sea levels that result from our own CO2 production. The scars in the landscape documented in the works of Cleo Wächter are temporary though. Quarries become rarer. As their space encroachs on h ancient and valuable landscapes their leases are not renewed and new sites only sporadically developed. The ground coloured pastiche tones will soon be replaced by lush greens. Many famous and long-running quarries, among them the ENCI
landschap vernietigen worden afgravingen steeds minder toegestaan. De aardkleurige pasteltinten zullen plaatsmaken voor groene weelde. Tal van bekende groeves, zoals die van de ENCI in de Sint-Pietersberg, staan op het punt te sluiten. De wanden zullen worden afgewerkt om een “natuurlijk” landschap te laten wederkeren. De rauwe
near Maastricht, are about to close down. The walls will be reshaped in order to recreate a “natural” landscape. The raw ground and cliffs will soon be covered by natural grasslands or even the oaklinden forests that resemble the forests that the first inhabitants of the area encountered.
bergen grond en steenwanden zullen plaatsmaken voor nieuwe kalkgraslanden en misschien wel weer voor
We are on a threshold. Ten years ago the term “Anthropocene” would be a nice subject for geologists to contemplate over a beer. But now the period is on the brink of being formally established. The onset of the Anthropocene is difficult to determine. If us humans succeed in degrading the earth even further we should consider the name to be “Homogene”. Communities of animals and plants world wide deterioriate. They become dominated by fewer species, the most opportunistic that travel with the greatest opportunist of all: mankind.
eiken-linde bossen die lijken op de bossen waarin de eerste mensen in Zuid Limburg woonden toen ze het huidige Nederland binnentrokken. Juist nu staan we op de drempel. Tien jaar geleden was de term “Antropoceen” iets waarover liefhebbers van geologische tijdvakken besmuikte grapjes maakten op borrels en congressen. Nu dringt de vraag op of de term officieel moet worden vastgelegd, al zijn er veel vragen waar het Holoceen (het tijdvak waarin we nu officieel leven) eindigt en het Antropoceen begint. Als we als mensheid goed ons best doen de aarde verder uit te wonen dan zou de naam “Homogeen” zelfs nog meer op zijn plaats zijn. Flora en fauna verarmen wereldwijd en worden steeds meer gedomineerd d oor opportunistische soorten die met de mensen meekomen. De grootste opportunistische soort is notabene de mens zelf. In mijn beleving is er geen “goed”of “slecht” zoals mensen met de aarde omgaan, maar zijn er consequenties van onze daden waarover we na hebben te denken. Is de aarde over pakweg 500 jaar nog wel leefbaar? Is de mens daarbij de maat van alles? Het bewustzijn van ons handelen, onze impact, is cruciaal om na te denken hoe we met de aarde willen leven. Juist op dit vlak komen de wetenschap en de kunsten samen. Het “benoemen van onze daden” zoals Cleo dat noemt en waaronder ik ook het schetsen van toekomstscenario’s vat, is essentieel om ons bewustzijn te vormen en de beste wijze van actie te kiezen. De mensenhanden ontbreken in de beelden van “Antropoceen” en dat maakt voor mij het gevoel van onze impact alleen maar doordringender. Het staat voor mij voor het ontbreken van een diepe band met het landschap, van onthechting. Mijn wens is dat het werk mensen zal doen realiseren dat een mensenband belangrijker is dan een
In my opinion no “good” or “bad” exists for how we deal with our earth. But our behaviours have consequences - consequences we should consider. Will Earth be a good place to live in five hundred years from now? Will it even be hospitable? Will human well-being be possible at all? Awareness is the key. Being aware of our impact, our actions gives us reasons to consider how we would wish to live on and with the Earth. Awareness is where science meet art. The ownership of our deeds as Cleo puts it, is essential to become aware and modify our behaviours in the best possible ways. This also includes visualizing future scenarios. Hands of humans are lacking in the landscape stills of “Anthropocene”. It emphasises for me our impact even more. The lack of our hands is an illustration of the lack of a deep bond with our lands, it stands for detachement. It’s my wish that when looking at the photographs of Cleo you will realize that a bond with the land is more important than our hand in shaping the land. In ten years from now, the large holes of quarries and the raw mountains of rock and rubble in the pictures will probably be a lovely natural meadow with butterflies hovering over colourfull flowers. Butterflies that a generation ago came from south ern Europe and whose habitat shifted north with the warmer climates. Among the flowers there will be species that may have been introduced from other continents. Or the abandoned quarries are
mensenhand als het over onze verhouding met de aarde gaat. De gapende gaten van groeves en de rauwe aardbergen op de foto’s zijn over tien jaar wellicht geworden tot een lieflijk weitje met fladderende vlinders boven prachtig bloemen. Vlinders die een generatie geleden in Zuid-Europa voorkwamen en met de opwarming hun leefgebied naar het noorden hebben uitgebreid; bloemsoorten die misschien wel van een ander continent afkomstig zijn. Of de gaten waaruit grondstoffen zijn geput zijn veranderd in vijvers waarin Amerikaanse Kreeften en Roodwang schildpadden het naar hun zin hebben. Het is allemaal natuur. Alleen is het natuur waarin de mensenhand aanwezig is. Welkom in het Antropoceen.
transformed into small ponds and lakes – habitats for American lobsters and the redeared turtles that recently arrived in Europe feel at home. All is nature. But nature shaped by the hand of mankind. Everywhere. Welcome to the Anthropocene.
St. pietersberg 1802 & 2015 Mount Saint peter 1802 & 2015
Vernieling van de ‘negendrup’ door de ENCI Archieffoto’s uit 1928, 1958, 1969 en 1970 Demolishing of the ‘negendrup’(‘nine drips’) by ENCI Archival pictures from 1928, 1958, 1969 en 1970
Door zoutwinning veroorzaakte scheuren Foto’s voor de verzekering Cracks caused by salt mining insurance pictures
Drooglegging Noordoostpolder, 1942 Drainage North-East Polder, 1942