DHFF mag 5

#

5.

“Magazines both reflect society, and actively contribute to it through original writing and design. The magazine is living, evolving medium that at its best, is thrilling and invigorating to consume and create” Andrew Losowsky editor of Huffington Post. N.Y

Nodyn Note

C

roeso i Rhifyn 5 Cylchgrawn DHFF wedi ei wreiddio o Cellb, Blaenau Ffestiniog.

Yn y Rhifyn hon byddwn yn tarfod materion cyfoes Blaenau Ffestiniog gyda ambell i erthygl arall am fywyd tu hwnt ir Dref.

W

elcome to DHFF 5 a magazine conjured up at Cellb, Blaenau Ffestiniog.

This edition will look at present topics and life of the Town as well as introducing some articles of life beyond the Slate Castle’s of Stiniog.

Gwasanaeth cyfieithu LWC: I gysylltu efo’r genod anfonwch e-bost at Catrin Roberts cadwsboltatws@hotmail.co.uk Mae’r genod yn edrych ymlaen at glywed gennych chi.

A chofiwch: Mae angen LWC ar bawb.

Gyda cefnogaeth Prosiect YES

D

wi am ‘neud review o doiledau’r dynion, obviously.

Well! Fel ma’r rhan fwyaf o drigolion y dre’n gwybod, ac fel mae pobl sy’ ‘di pasio drwy Blaenau’n ddiweddar yn gallu gweld; mae Blaenau wedi cael sh*t load o bres. Lle gwell felly i wario dipyn ohono, ond ar y toiledau?

Fel ma toiledau cymunedol yn mynd, hwn ydi’r lle brafia’ i bî-pî dwi ‘di bod yn ers tro. ‘Dio ddim just y’ch bog-standard lle.

Mae’r ‘stafell yn olau a llachar, ac yn wir i chi, mae o’n gwneud dipyn go lew o wahaniaeth i’ch profiad yno.

Cewch chi ddadlau a gwadu gymaint a liciwch chi, ond mae’n wir: ma’ pobl yn dueddol o farnu rhywle am eu toiledau.

Mewn unrhyw ymweliad i dŷ, y tŷ bach di’r Achiles Heel ‘de?

Os ‘di hwnnw’m yn iawn, ma’ch parch chi at y lle’n mynd lawr y pan. A mae’r ‘run fath yn mynd am doiledau cymunedol mewn tref. Gallwn ni fod reit falch o’n toiledau swish newydd. Fydd pobl yn stopio cymud y piss allan o Blaenau.

Dwi wir yn gobeithio na fydd y lle yn cael ei fandaleiddio. Y peryg ydi, hefo cael toiledau mor neis, fod plant a phobl ifanc yn mynd i ddod yno i falu cachu a baeddu’r lle.

Final verdict: urinals 9/10, paniau 8/10, gwedd ar y cyfan 9.5/10

I

will do a review of men’s toilets, obviously.

Well! As most residents of the town know, and the people who’ve recently passed through Blaenau can see; Blaenau has recieved a sh*t load of money. So where better to spend a bit of it than on the toilets?

As communal toilets go, this is the nicest place to pee that I’ve been to in a long time. It’s not just your bog-standard place. The room is light and bright, and sure enough, it makes quite a bit of difference to your experience there.

You could deny it as much as you like, but it’s true: people tend to judge a place by it’s toilets. In any visit to a house, the toilet’s a bit of an Achilles Heel, isn’t it? If it’s not right, then your respect for the place is flushed down the pan. And the same thing goes for community toilets in a town. We can be quite proud of our swish new toilets.

People will stop taking the piss out of Blaenau.

I’m really hoping that the toilets won’t get vandalized.

The danger with having toilets as nice as this is that youths will vandalize the place and turn it back into the sh*t hole it once was.

Final verdict : urinals 9/10 , pans 8/10 , general aethetics 9.5/10

BOG STANDARD e Cybi

5.

SYRFFIO’R LLYN A e Daf Nant (Lluniau i’w gweld yn bar Cellb am y misoedd nesaf.

Photos on show in Cellb bar for the next few months)

C

yn i mi ddechrau, ‘sa well i mi esbonio taw syrffiwr “novice” ydwi ar y gora, neu ‘da i ddim’ os am fod ychydig yn fwy honest.

Ond dwi wedi bod ymysg cylch syrffio Abersoch ers riw 6 mlynadd bellach, wedi gweithio i siop ac academi syrffio Offaxis am flwyddyn cyn i mi adal i fynd i weithio dramor. Ac er na dydwi heb fod yn y môr am syrff ers riw 2 flynadd bellach ers bod dramor, tydy’n

chwant a’n nghariad i at y chwareon yma heb ildio yn y modd lleia. A nid fi’r unig un o bell ffordd yma ym Mhen Llŷn.

Er bo’ sawl man syrffio pennodol i’w gael ym Mhen Llyn, a lot o hogia Aberdaron yn rhan o griw syrffio lleol Pen Llŷn, gyda Porth Oer (Whistling Sands) ar ogledd y penrhyn yn cael tonnau da gyda’r amgylchiada cywir, a thraeth Aberdaron yn cael tonnau cystal yn y gaeaf, Abersoch sydd a’r diwylliant, y siopau a’r academia syrffio. Fanno

yw’r man sydd fwy gystylltiedig â syrffio, ac yn hwb i’r diwylliant.

Yn yr hâf ym mhentra’ Abersoch, ma’r ffasiwn a wisgai’r criw ifanc yn hynod o syrffiwr, a’r naws i’r pentra yn debygach i riw bentra ar draeth yn Awstralia neu Hawaii yn hytrach na pentra yng nghanol un o ardaloedd ffermio mwya Cymreig a gewch chi.

Mae yna siop syrffio i’w gael pob riw 15 llath ar y stryd fawr, a’r pybs, bwytai a’r caffis yn cynnal yr un fath o “vibe” idda nhw. Heidiau miloedd ar filoedd o

ymwelwyr i Abersoch bob blwyddyn, o bob cornel o Brydain, ac y bŷd a deud y gwir, yn dod a’i surfboards am y dwrnod, penwythnos neu wthnos, ac yn mynd ar ei pen i un o draetha’ cyfagos a chwilio am donnau. Neu os ma nhw’n gyfan gwbwl newydd, mi eith nhw ar wers efo Offaxis, sy’n cynnig gwersi ar draeth Porth Neigwl (Hell’s Mouth). Dyma’r traeth lle mae’r tonnau da i’w cael amla, riw 2 filltir o ganol pentra Abersoch, lle aiff pawb sy’n dysgu a sy’n neud o am hwyl, yn hytrach na’r rhai sy’ oddifri am eu syrffio. Ac am yr hynnu fisoedd lle ma’r dŵr dal yn ddigon cynnes i fod ynddo am chydig oriau, mae’r ardal yn fwrlwm efo syrffwyr, surfboards a surfer chicks.

Ond beth sydd i’w gael o fewn i ddiwylliant syrffio Pen Llyn yw cnychyn o syrffwyr da, profiadol, wedi i’w gadw at griw bach o riw 20-30 o hogia lleol.

Mae yna fannau syrffio i’w gael ym Mhen Llŷn lle dim mond yr rhain a’u ffrindiau sydd yn gwybod y lle ma nhw, a lle ma’r ffotograffwyr syrffio lleol yn gwybod i fynd i gael llynia da ohonnynt; mae yna rhei mannau i’w gael gan y syrffwyr yma nad ydwi hyd yn oed yn i wbod lle mae nhw, er y mod i di byw yma trw’n mywyd ac yn ffrindia efo’r rhai sy’n mynd yno, cymaint yw’r chwant am fan syrffio da heb gael pobl erill yno. Mewn byd perffaith, fysa’r syrffwyr yma yn cael y traeth i gyd i nhw eu hunain i fwynhau y tonna heb neb i fod yn eu ffordd.

Y broblem fwyaf ym Mhen Llŷn ydy fod na ond hyn a hyn o ddyddia syrffio da i’w cael bob mis, a ma’r rhan fwya o’r heini yn y gaeaf, pan mae’r swell fwya’. A pan mae yna donnau, lle cyfing sydd yna i ddal y tonna’ gora’, felly ma na lot o gystadleuaeth am y mannau hyn, ac mae’r gystadleuaeth yn gallu bod yn ddigon ffyrnig.

Dwi’n cofio’n ffrind i Dave Surfio, un o syrffwyr gorau Pen Llŷn cyn iddo fynd am Awstralia, yn mynd a fi i un o mannau’r syrffwyr lleol. Dim ond riw 6-7 o weithia ym Mhorth Neigwl yr o\n i wedi bod yn syrffio cyn hyn, a’r tonna’n riw ddwbwl be’ o ni di’w syrffio’n nghynt, a’r cerrynt odanai’n ddwywaith mor gryf. Wrth i mi gyradd y man yn y dŵr i allu dal y tonnau ‘ma, ar ôl stryffaglu am hydoedd yn erbyn y cerrynt a’r tonnau, daeth yna don o riw 8-9 troedfadd a’n nghododd oddi

ar fy surfboard ac yn fy nymchwel i’r dŵr. Codishi’n mhen allan o’r dŵr a gweld un o’n ffrindia o’r pentra yn dod syth at y mhen, cyn iddo droi’n sydyn i ffwrdd ohonnai wrth weld pen bach coll yn dod allan o’r dŵr. “Ti’n iawn Daf?” oedd be ddwedodd o, ond hyd heddiw dwi’n sicr taw ddim dyna be aeth trwy ei ben ar ôl i mi ddinistrio ton da iddo.

Yn wahanol i chwareon fel snooker, squash, neu dartiau, i enw ond chydig, lle ma’r adnoddau i’w chwarae wastad ar gael, trwy’r flwyddyn, mae syrffio yn dibynnu ar lot o ffactorau, yn enwedig yn rhywle fel Pen Llŷn, sy’n benrhyn cysgodol o fewn Môr Iwerddon. Mae rhaid cysidro’r swell, cryfdar y gwynt, cyfeiriad y gwynt a’r llanw, felly mae lot o sgyrsia rhwng y syrffwyr lleol i’w gwneud efo’r manylion hyn, ac os mae ‘na gyflwr syrffio da ar ei ffordd i’r ardal, fydd na sôn am y peth ym mhob bar, ym mhob caffi ac ym mhob siop, sydd wrth gwrs yn golygu fydd y mannau bach, cystadeluol, yn llond o bobl.

Dwi’n siwr allwch chi weld wan pan mae’r syrffwyr lleol yn cadw’r mannau gorau yn ddirgelwch ac fod y syrffwyr ifanc gorau i gyd yn mynd am Awstralia, lle di’r broblem yma ddim yn bodoli.

Ac masiwr oherwydd y busnas haul na, rhywbeth sy’n estron wrth gwrs i ni yma yng Nghymru.

Ond cyn i mi beintio llŷn digon sych a di-galon o syrffio, gad i mi esbonio un peth. Y rheswm fod na gymaint o gystadleuaeth am fan yn y dŵr, pam fod na fannau syrffio cydd i’w cael, pam fod hogia ifanc yr ardal yn heidio am Awstralia lle mae tonnau 24/7 i’w cael a pam y mod i’n ysu cael mynd yn ôl i’r dŵr. Achos doesna ddim un chwaraeon arall i’w cael sy’n cynnig yr un fath o rysh o adrenalin, yr un math o sialens, yr un math o ddefnydd o bob cyhyr yn y corff, yr un math o deimlad ar ôl gorffen ac yn sicr does dim un aiff a chi môr agos at fam natur yn ei chorymdaith yr un peth a syrffio. Mae sawl person wedi sôn am deimlo rhywbeth ysbrydol wrth syrffio, ac pan ewch allan ar ddiwrnod braf, yng nganol y mor, yn ista ar eich board, yn disgwl am don, i rhywyn eitha an-ysbrydol fel finna, does dim un chwareon arall allith rhoid yr un math o deimlad i chi â syrffio. Boed hynnu’n cwffio’n erbynn tonnau cryf neu’n dal eich ton cyntaf, does dim byd all gymharu.

9.

B

efore I begin, let me first explain that I am at best, a novice surfer, or If I’m entirely honest, absolutely no good would be a better turn of phrase. But I’ve been in and amongst the surf scene of Abersoch now for around 6 years, and have worked for the surf shop and academy Offaxis for a year before I left the area to go work abroad. And even though I haven’t been in the water for a good 2 years now, my yearning and love for the sport has not yielded in the slightest. And in the Pen Llŷn area, I’m far from the only one who feels the same.

Even though there are several good surfing spots to be found in Pen Llŷn, with a lot of the Aberdaron boys being part of the local surfing crew of Pen Llŷn, Whistling Sands (Porth Oer) on the north part of the peninsula getting some good surf along with Aberdaron’s main beach in the winter time, Abersoch has the surfing culture, shops and academies. This is the area most commonly connected with surfing, and is the hub to the culture.

In the summertime in the village of Abersoch, the fashion scene worn around the village is surfer, and the vibe found in the village is more akin to a village on a beach somewhere in Australia or Hawaii rather than a village amidst one of the most Welsh of farmlands as you will find. There is a surf shop to be found every roughly 15 yards, with the pubs, restaurants and cafes keeping the surfer vibe going. Amongst the thousands and thousands of tourists that hide there every year, coming from every corner of Britain, and from all over the world in fact, a vast group of them have come for the day, for the weekend or for longer, to enjoy the surf and the

surfing culture. They grab their boards and head for the waves, or if they’re completely new to the sport, they head to Offaxis to be taken on a lesson by one of their instructors to Hell’s Mouth (Porth Neigwl). This is the beach where the surf is most consistent, about 2 miles from the centre of Abersoch, where everybody goes to learn and improve their novice surfing skills, or if they just want a quick fun paddle in the waves, rather than those surfers who take their sport seriously. And for those few months where the water is warm enough to be in it for a couple of hours at a time, the area is bustling with surfers, surfboards and surfer chick.

But what is to be found within the surfing culture in Pen Llŷn is a nucleus of good and experienced surfers, kept to a small group of around 20-30 guys.

There are surf spots to be found in the area which is known only to this small group of surfers and their friend, and where the local surf photographers know where to get some good shots; there are some surf spots to be had by this small group that even I have no idea where they are, even though I’ve lived here all my life and friends with those who go there, such is the yearning for a good surfing spot unspoiled by a crowd.

In an ideal world, these surfers would have the good waves all to themselves without anyone getting in their way, and who can blame them.

The biggest problem with Pen Llŷn is that there is only a few good surfing days in every month, and most of those are to be found in the winter time, when the swell is at it’s biggest. And when there are waves to be found, there is only a narrow space to surf them, so there is a lot of competition had in these ares, and the competition can be fierce.

I remember a good friend of mine, Dave Surfio, one of the best surfers in the area before he left for Australia, taking me to one of these spots. I’d only been surfing about 6 or 7 times in Hell’s Mouth before this, and the waves here were around twice as big as what I’d surfed before, and the current twice as strong.

As I reached the prime position to catch some waves, after struggling against the waves and the currents to get there, a 8 to 9 foot wave picked me up and dumped me in the water. As I prodded my head up out of the water, I saw a friend of mine from headed straight for

my head, before he quickly swerved out the way of the confused looking head that had just propped up out of the water. “You alright Daf?” was what he said, but to this day I’m convinced that’s not what he thought to himself after I had just ruined a good wave for him.

In sports such as snooker, squash or darts, to name but a few, the resources to play them are continuously available, all year round, where as surfing depends on a lot of factors, especially in somewhere like Pen Llŷn, which is a sheltered peninsula within the Irish Sea. Considerations must be made towards the swell, the strength of the wind, the direction of the wind and the tide, therefore a lot of the conversations had between the local surfers revolve around these factors, and if any good surfing conditions has been predicted for the near future, it can be guaranteed that it will be discussed in every pub, cafe and restaurant in the village, which obviously means that each of the small, competitive surfing spots will be full of surfers. I’m sure you can now see why the local surfers keep the best spots a secret, and why many of the young surfers of the area emigrate to Australia, where this problem doesn’t exist. And probably something to do with that sunshine thing, which is an alien concept to us in Wales of course.

But before i paint a dour and disheartening picture of surfing, let me explain one thing. The reason there is so much competition for a spot in the water, why there are secret surfing spots to be had, why local lads head all the way to Australia for 24/7 waves and why I’m itching to get back in the water as soon as it’s possible. It’s because no other sport offers the same rush of adrenalin, the same kind of challenge, the same of use of every muscle in the body, the same feeling when you finish and without a doubt no other sport takes you so up close and personal with mother nature like surfing does. Several people have spoken of feeling something spiritual whilst surfing, and when you head out on a nice sunny day, sitting on your board, waiting for a wave, even for someone rather un-spiritual as myself, I can testify that no other sport gives you the same feeling as surfing does. Be that the fight against a strong wave or catching your first wave, nothing can compare.

B

laenau Ffestiniog. Yn hanesyddol mae’r dref wedi ei adeiladu i wneud y gorau o’r lechen, a prin dim byd arall. Ar frîg y bŵm chwarelu, fe saethodd tai a siopau i fyny i geisio ymdopi a’r mewnlifiad sydyn o bobl yn chwilio am waith ar y graig a’r diwydiannau cysylltiedig, ac am gyfnod roedd Blaenau yn dref llwyddiannus a llewyrchus dros ben. Y drydedd fwyaf yng ngogledd Cymru ar un tro. Pam felly mai dim ond y drydedd fywaf yng Ngwynedd ydi hi heddiw? Ydi maint Blaenau wedi crebachu? Do i raddau, ond y brif rheswm yw bod trefi eraill wedi cynyddu mewn maint wrth iddynt ddatblygu a moderneiddio i wneud y gorau o gyfleoedd yr ugainfed ganrif ar hugain tra bod Blaenau wedi sefyll yn llonydd. Wrthgwrs mae dirywiad y diwydiant llechi wedi cyfrannu’n sylweddol i sefyllfa presennol y dref. Ond ar ben hynny, mae disgwyliadau bobl am yr hyn mae nhw angen i fod yn hapus yn eu bywydau, a’r ffordd maent yn siopau am y pethau hyn wedi newid, a mae diffyg buddsoddiad preifat yn Blaenau i geisio cadw i fyny efo’r newid yma yn golygu fod bywyd y stryd fawr a’r economi cysylltiedig wedi dirywio.

Heddiw, mae bobl yn edrych tu hwnt i blaenau am eu anghenion dydd i ddydd a rydym nawr yn cael ein ystyried gan nifer fel ardal ‘difreintiedig’, ac felly efo anghenion gwahanol i ardaloedd ‘breintiedig’ - anghenion iechyd, angehnion addysgol, anghenion economaidd ac anghenion diwylliannol gwahanol. Mae gwasanaethau cyhoeddus yn ceisio dygymod a rhai o’r anghenion hyn, ond mae sefyllfa ariannol presennol y wlad yn golygu fod dyfodol y gwasanaethau yn gwynebu yr her fwyaf ers degawdau. Fydd rhaid cynllunio a newid ein gwasanaethau cyhoeddus i’r dyfodol wrth ceisio lleihau effaith y newid angenrheidiol ar y trigolion sydd yn eu defnyddio. Yn sicr byddai’r gwasanaethau y byddem yn eu derbyn mewn 5 mlynedd yn dra gwahanol i’r rhai rydym yn eu adnabod heddiw.

Mae gostyngiad mewn poblogaeth o ganlyniad i leoliad daearyddol a dirywiad economaidd y dref wedi cyfrannu i’r ddadl yn erbyn gwario arian cyhoeddus ar rhai gwasanaethau sydd heb nifer y defnyddwyr i’w gyfiawnhau. Hyn sydd wedi arwain i rhai o’r newidiadau sydd eisoes wedi digwydd i wasanaethau cyhoeddus yn Blaenau, ac er mor hawdd byddai ystyried hyn yn rhywbeth negyddol, yr eironi yw ein bod ni fel dref mewn sefyllfa llawer mwy parod a chryf na rhai i ymdopi a’r newidiadau sydd i ddod. Mae sawl un o’n asedau ni wedi wedi newid neu trosglwyddo i’r gymuned yn barod a mae nhw dal yn agored, a dal yn cael eu defnyddio - er dim yn yr union ffordd ac yr oeddynt o’r blaen. Rydym oll yn ymwybodol bod y Bwrdd Iechyd wedi cau yr Ysbyty Coffa, a bod Llywodraeth Cymru wedi clustnodi £4m i ddatblygu gwasanaethau Iechyd a Lles integredig yn y dref yn dilyn eu penderfyniad. Bwriad hyn fydd i annog mwy o gydweithio rhwng Gwasanaethau Iechyd Gyhoeddus (NHS) a gwasanaethau gofal a Lles Cyngor Gwynedd.

Efallai bod rhai wedi sylweddoli’r newid yn y Ganolfan Hamdden wedi i Ysgol y Moelwyn gytuno i rheoli’r adeilad i atal Cyngor Gwynedd rhag cau. Yn ddiweddar hefyd, mae’r parc wedi dod yn gyfrifoldeb i’r Cyngor Tref wedi iddyn nhw ei dderbyn gan Gyngor Gwynedd oedd wedi diddymu unrhyw gyllid ar ei gyfer ers sawl blynedd. Dyma’r math o newidiadu sydd ar y gweill i sawl gymued arall ar draws y sir a’r

wlad dros y blynyddoedd nesa. Blaenau ar y blaen unwaith eto! Pan yn cynllunio ein gwasanaethau i’r dyfodol, bydd rhaid cymryd cam yn ôl ac ystyried un cwestiwn sylfaenol - “beth sydd wir ei angen yma?” Gan na fydd rhyddid i ddarparu gwasanaethau ‘di-angen’ bellach, daw’n bwysicach byth i sicrhau’r gwasanaethau cywir yn y llefydd cywir ac am yr arian cywir.

Rydym wrthgwrs yn ymgyrchu i newid ffawd economaidd y dref ac mae sawl cynllun cyffrous ac uchelgeisiol ar y gweill i ehangu’r cynnig i ymwelwyr gyda’r bwriad o gynyddu gwariant yn lleol a chreu swyddi. Cam hanfodol i wireddu cynnydd economaidd yw sicrhau isadeiledd addas. Mae ymgyrch ar y gweill i gyfneiwd statws cefnffordd yr A470 i’r A496 fydd yn rhoid cyfrifoldeb am y ffordd rhwng y gylchfan wrth y Cwm i gyffordd Oakeley Drive yn nwylo Llywodraeth Cymru yn hytrach na Chyngor Gwynedd.

Fydd y ffordd yma wedyn yn gymwys am gyllidebau llawer uwch na sydd gan y Cyngor i wario gyda’r gobaith o neud gwaith uwchraddio sylwddol rhwng Caffi Ffrensh a Llechrwd. Mae hyn yn waith hanfodol os ydym am gadw ein ffatrioedd a chynhyrchwyr masnachol presennol, a denu mwy yn y dyfodol. Yn ogystal, mae isadeiledd dogfennol cryn mor bwysig, a rydym wedi gweld llwyddiant gyda statws Blaenau yn newid yn y ‘Cynllun Datblygu Lleol Gwynedd a Môn’ yn ddiweddar o fod yn ‘Anheddiad Allweddol’ ochr yn ochr a pentrefi megis Penrhydeudraeth a Trawsfynydd, i fod yn ‘Ganolfan Isranbarthol’ gyda statws chyfartal â Caernarfon, Pwllheli a Phorthmadog.

Mae adfywiad canol y dref a chanolfan beicio Antur Stiniog wedi gosod isadeiledd cadarn iawn i gryfhau economi’r stryd fawr. Rydym eto i weld gwelliant go iawn i fywydau’r trigolion, ond mae enghreifftiau go iawn i weld on cwmpas o fusnesau sydd yn llwyddo, a chyfleoedd newydd ar y gorwel. Mae llawer o waith i’w wneud eto wrthgwrs, ond mae’r lefel o gydweithrediad yn ogystal a phrofiad cymunedol i ddenu arian a cheru cynlluniau a phrosiectau sydd yn ennill gwobrau Cenedlaethol yn dangos cryfder yn y dref sydd sicr yn ased gwerthfawr, a rhywbeth i wneud y gorau ohonno.

Ymlaen er lles ein cymuned!

e Paul Thomas 01/12/13 Cynghorydd - Bowydd a Rhiw Aelod Cabinet - Gwynedd Iach 07780618755

MYND

A DOD 13.

N CAE IAGO

id Cwm Cynfal fyddai rhywun yn tybio yw’r lle mwyaf amlwg i agor busnes dyddiau ‘ma. Ond, fel nes i ddarganfod wrth ymweld â lladd-dŷ Cae Iago, weithiau mae gosodiad cefn gwlad yn berffaith ar gyfer gwneud hynny. Ar ôl bron i 30 mlynedd o fod ar gau, mae’r lladd-dŷ unwaith eto wedi agor.

Mae ‘na ddigon o gymeriad i’r lle, gyda digonedd o arwyddion lliwgar sy’ ‘di’i peintio â llaw (gan gynnwys yr arwydd o’r ffordd fawr). Hawdd ydi gweld fod y lle yn golygu lot i’r perchnogion.

“Ma di bod yn fwriad ail agor ers stalwm iawn” oedd ateb syml Evan Roberts am pam oedd o wedi penderfynu ail agor wrth i mi holi am ei gynlluniau a’i brosiect.

Fel un sy’n byw yno, mae Cwm Cynfal yn lle cyfarwydd iawn i mi. O beth yw ‘mhrofiad i o’r lle, doedd o ddim yn gwneud llawer o synnwyr i mi pam fyddai busnes yn ailddechrau yma ar ôl 30 mlynedd o fod ar gau, yn enwedig mewn marchnad sy’n lleihau. Wrth i mi siarad gyda Mr. Roberts, daeth hi’n reit amlwg i mi mai nid gosodiad drefol a phrysur sy’n gweddu orau i’w fusnes ef.

“Wel, maeo allan yn y wlad. Dio’n effeithio dim ar neb arall. Doesna’m tai wrth ymyl.” gan adio wedyn. “Ma’n hwylus ofnadwy, ma reit wrth ochor y ffordd fawr. Reit ar yr A470” …rhywbeth oni wedi anghgofio’n llwyr.

Mae ‘na “100 years” wedi’i ‘sgwennu ar ddrws flaen yr adeilad. Yn wir felly, dyma sut mae lladd-dŷ Cae Iago yn ennill y wobr am fusnes hynna’r cwm yn ogystal a’r fengaf.

Evan Roberts yw’r trydydd genhedlaeth i fod yn rhedeg y busnes.

“Ia, ddoth ‘y nhaid i yma gynta gan’ mlynedd yn ôl, a bwtchiar oedd o. A wedyn nhad ar ei ol o, a wedyn y finnau” “Oes gennych chi siop bwtchiar yn rhywle?”

“Nagoes. Dwi wedi bod ‘de. Ond dim bwriad i ail agor hwnnw. Nagoes tad. Dwi’m yn licio bod tu ol i gowntar!”

Dyma fi’n mynd ati i holi am y broses mae’r anifeiliaid yn mynd drwyddo ar y safle.

“Ma’n bwysig peidio stresio nhw. Ma isho’i trin nhw’n ara deg ac yn ofalus de.” Yn un o’r stafelloedd ôl, wedyn, fe geafis gip olwg sydyn ar gwpl o bapurau oedd i fyny ar y wal.

Yn ogystal a’r rheolau iechyd a diogelwch, ‘oedd ryw fath o ‘code of conduct’ arbennig Cae Iago ac yno y sylweddolais gwir werth cael lladd-dŷ sy’n cael ei redeg fel busnes teulu: mae’r broses yn cael ei barchu.

Yn amlwg, wrth i’r lle ail-gydio mae gan y busnes ddigon o le i dyfu. Ar hyn o bryd, mae 3 yn cael eu cyflogi yno. Ond nid dyma’r bwriad hir-dymor.

“Da ni’n lladd lot i ffermwyr ar hyn o bryd, on ma na bosib dyblu be da ni’n neud rŵan yn braf de.”

Y

ou wouldn’t think Cwm Cynfal is the most obvious place to open a business. But , as I discovered whilst visiting a the Cae Iago abattoir, sometimes a rural setting is perfect for it. After nearly 30 years of closure, the abattoir has opened once again .

The place has plenty of character, with a load of colourful hand painted signs (including the sign from the main road).

It’s easy to see that this place means a lot to the owners.

“I’ve had the intention of re-opening for a very long time.” was Evan Roberts’ simple answer to why he had decided to reopen when I asked about his plans and projects .

As someone who’s from here, Cwm Cynfal is a very familiar place to me. With my experience of the place was, it didn’t make much sense to me as to why someone would re-open a business after 30 years of being closed, especially in a dwindling market. As I spoke with Mr. Roberts, it became quite clear that it’s not a busy urban setting that suits him best for his business.

“Well, it’s out in the country. It doesn’t bother anyone else.

There are no houses nearby “ and later added “It’s really convenient , it’s right beside the main road. Right on the A470 “ …something i’d forgotten completely .

The words “100 years” are written on the front door of the building . And, with this, the Cae Iago Abattoir wins the prize for the oldest business in the valley as well as the youngest . Evan Roberts is the third generation to run the business .

“My grandfather came here first a hundred years ago, and he was a butcher . And then my father after him , and then I did too “ “Do you have a butcher shop? “ “No. We used to. But there’s no plan to re-open that. Oh no. I don’t like to be behind a counter!”

I went on to ask about the process that the animals go through on site .

“It is important not get them stressed. You need to handle them slowly and carefully.” In one of the back rooms , I got a quick glimpse at a couple of papers that were up on the wall.

In addition to the usual health and safety rules was Cae Iago’s own a sort of ‘code of conduct’. It was there and then that I realized the true value of having a family run business like this: the process is respected.

Obviously, as the place is just opening up again, the business has plenty of room to grow. Currently, 3 are employed there. But that’s not the long-term plan.

“We slaughter a lot for farmers at the moment , but we could easily take on twice the volume of work. “

(Bloopers: “A dim ond gwartheg a defaid da chi’n lladd?”

“Ia” “Da chi’m yn cael dim byd… wiyrd?”

“Na”)

e Dylan

15.

TRI-B REGGAE Y GOG… BANGOR › BETHESDA › BLAENAU

T

chww tchwww pawb ar gefn trên Seion…… pawb yn gyfforddus …..yna gadewch i DHFF fynd a chi ar siwrne hanes byr y tri B fawr o Reggae yng Ngogledd Cymru …..

Reggae y Gog …. Bangor > Bethesda>Blaenau…..

Tra roedd Reggae yn rhan o’r olygfa gerddorol yn ôl yn y saithdegau hwyr, doedd dim mwy na briwsionyn ar dirlun cerddorol yn cael ei hyrwyddo fel rhan o’r olygfa pync ac yn dilyn mudiad y “NEW WAVE”, felly hefyd drwy weddill Prydain.

Cafodd Reggae ddim sylw teg yma nes Hafau’r wythdegau cynnar pan ddaeth Roger Eagle i Fangor gyda’i sustem sain Reggae a Dub. Manteisiodd Ronnie Taylor a Dylan Femley ar y cyfle i hyrwyddo eu cariad tuag at y Reggae gyda bendith ac anogaeth Roger. Pan ffurfiwyd y “Tribulation Rockers” a’u sustem sain (wedi ei gwneud â llaw) ganddynt roedd y cyntaf o’i fath I Ogledd Cymru. 1985, dyma pan fachodd Reggae go iawn ym Mangor. Mae’r ‘Tribs’ yn dal yn fyw ac yn iach, a chyda casgliad anferth o gerddoriaeth bellach.

Tra fo Bangor wedi ei ddyladwy’n gref gyda’r Sustemau Sain, bu i Fethesda a Blaenau ddigwydd gyda cherddorion yn yr Iaith Gymraeg yn bennaf, yn taro allan cerddoriaeth wedi eu dylanwadu gan Reggae-PyncDub. Cafodd bandiau fel Llwybr Llaethog o Flaenau, a Maffia o Fethesda, i gyd gyda chysylltiad i Jarman o Gaerdydd.

Ddylem hefyd nodi ardaloedd eraill yng Ngogledd Cymru a ddaeth a’r sain Reggae ger ein bron (er ar raddfa tipyn yn llai), rhai fel Bryn Gwynfryn o Waunfawr a gysylltodd â band teithiol reggae o Lundain; “One Style MDV”, heb anghofio ‘Rhyl Reggae head Phil” a Jim Kilpatrick o Ruthun.

Yn ystod y nawdegau Blaenau Ffestiniog a’r band byw Anweledig fu’n tra-arglwyddiaethu’r tirlun cerddorol, a lleoliad chwedlonol ‘Hendre Hall’ oedd yn sefyll allan fel calon y gigs Reggae a sustemau sain.

Bellach rydym wedi symud ymlaen at ein hail genhedlaeth, ac mae brîd newydd o safleoedd Reggae, rhai fel Cellb ym Mlaenau Ffestiniog lle hyrwyddir rhai fel Julian Marley, Mighty Diamonds, Yellowman, The Abyssinians a Marcia Griffiths ….. gwelir hyrwyddwyr newydd yn ymddangos rŵan yn y mileniwm newydd gyda’u sustemau wedi ei gwneud â llaw Sain ‘Freedom’. Daw’r criw yma o sector reggae Callum Strugnell, Ben Winterbourn a Felix Wyer, a disgwyliwn dim llai, a chyflwyniad newydd o Reggae i’r ardal, ynghlwm a’r canwyr arferol i gyd fynd a’u dewisiadau newydd.

Cryfhau mae’r Reggae fel fo ‘Babylon’ yn gwanhau ! Buan ddaw pobl….

C

hooo Choo all aboard the Zion Train … are you sitting comfortably ... then let DHFF take you on a short history of the Three Capital B’s of Reggae in North Cymru ….

Reggae Gog land … Bangor, Bethesda, Blaenau Whilst Reggae was part of the music scene in the late seventies it was merely a bit part of the music landscape as elsewhere in Britain, being promoted as part of the punk and following new wave movement.

Only when Roger Eagle came to Bangor in the summers of the early eighties with his Reggae and Dub sound system did Reggae have it’s own platform.

Ronnie Taylor and Dylan Fernley took the chance to promote their love of Reggae with Roger’s blessings and encouragement. Their formation of Tribulation Rockers and their Hand built sound system was the first of it’s kind in North Wales. This is when Reggae really took a hold here in Bangor from 1985.’ The Tribs’ are still alive and kicking, with their monster collection.

Whilst Bangor mainly dominated in Sound systems the Blaenau & Bethesda scene was mostly led by Welsh Language Musicians cranking out Reggae-Punk-Dub influenced music, bands such as Llwybr Llaethog of Blaenau & Maffia of Bethesda were all linked with Jarman of Cardiff.

Its also worth noting that other areas in North Wales brought Reggae sounds to the masses (but on a smaller scale) such as Bryn Gwynfryn of WaunFawr who linked up with a travelling London reggae band called One Style MDV and lets not forget Rhyl Reggae head Phil and also Jim Kilpatrick in Rhuthun.

In the Nineties the Reggae musical landscape was dominated by Blaenau Ffestiniog live band Anweledig and Bangor’s legendary venue Hendre Hall seemed to be the hub of all Reggae gigs and sound systems A second generation on, we have a new breed of Reggae Venues such as Cellb in Blaenau Ffestiniog promoting the likes of Jamaican artist such as Julian Marley, Mighty Diamonds, Yellowman, The Abyssinians and Marcia Griffiths…. The Noughties 00’s also sees new breeds of promoters with their own refined hand built Freedom Sound System. This crew of reggae sectors, Callum Strugnell, Ben Winterbourn and Felix Wyer bring, as you might expect, an updated presentation of reggae to the area along with regular singers to accompany their fresh selections.

Reggae gets stronger as Babylon gets weaker! Buan ddaw pobol...soon come

e KING Johnty

17.

AR GAU? CLOSED?

E

r fod cymaint o bethau wedi datblygu yn y Blaenau yn ddiweddar megis y gwaith ail adfer yng Nghanol y Dref, agor Llwybrau Beics Antur Stiniog a nifer o fusnesau lleol wedi dangos diddordeb mewn datblygu syniadau a mentrau newydd, mae’n bechod o’r mwyaf gweld cymaint o’r gwasanaethau sydd ar gael yn y dref yn diflannu, a rheini yn cael eu gweld yn wasanaethau angenrheidiol i’r gymuned – gyda’r Ysbyty Goffa wedi cau a llwybrau beicio Antur mor brysur be os fysa rhywyn yn brifo, byddent yn gorfod cael Ambiwlans Awyr i’w cludo i Bangor sydd 30 milltir i ffwrdd, gwell synnwyr o lawer fyddai cael ysbyty Blaenau yn agored. Dim pwmp petrol yn y dref , methu rhoi petrol/diesel yn y car rwan, trafeilio mwy na 10 milltir i’r garej agosaf. Y Ganolfan Waith, swyddfa Cofrestru, Siop Gwybodaeth pobl ifanc, Llwyio’r Llwybr a Chymundeau’n Gyntaf i gyd wedi cau. Mae nifer o’r pethau sydd yn cael eu gweld yn cynrychioli statws TREF yn brysur ddiflannu – mae hyn yn sefyllfa drist iawn.

B

laenau Ffestiniog has seen some major developments recently with the regeneration of the Town and the opening of Antur Stiniog’s bike track bringing in a new beacon of light and hope to the Town. Unfortunately the people of Blaenau are seeing a major decline in the town’s amenities and services which are deemed essential to our everyday life - the closure of our hospital, what if someone gets hurt on the new bike track , the Air Ambulance would have to be called out to airlift the patient to Bangor, makes more sense to have our local hospital open. Our filling station has closed, can’t even put petrol/diesel in our car, job centre closed which means travelling to Porthmadog, the registrar office closed, the young people’s Information Shop and the Communities First Office have all closed and now there are threatening to close the Town’s Community Centre and Library.

Arts and cultural activity have become an increasingly important part of urban regeneration in Britain, though the bulk of effort and resources to date has been on capital investment… …DYFAL DONC A DYR GARREG

19.

P

an yr yrrwch lawr i isel diroedd Borthmadog ( y dre a ffurfiwyd o ganlyniad uniongyrchol i ddiwydiant llechi enwog Blaenau ), cewch eich croesawu gan wyneb y Moelwynion gydag Argae Stwlan wedi nythu fel dannedd hen gawr yn ei geg Mae fel rhywbeth allan o ffilm James Bond. Fe’u comisiynwyd yn 1963 er defnydd fel system storfa bwmp, a hwnnw’r CYNTAF o’i math ym Mhrydain.

Stwlan gyda’i lon tarmac serth yn troelli tuag at yr argae, breuddwyd ANFEILGERDD i bob cyffurgi cyflymdra ag adrenalin, a phechod garw na chynhelir fwy o adloniant yno ….. dychmygwch sut gystadleuaeth sgrialfwrdd, neu ras feic ffordd DH gellir ei gynnal yma!

Yn ôl yn y flwyddyn 2007, fe geisiodd Antur Stiniog gael traciau DH (‘down hill’) ar lethrau’r Moelwyn bach ger argae Stwlan gan ddefnyddio’r lon sydd eisoes yn bodoli fel y gwasanaeth ymgodi i’r beicwyr. Fodd bynnag, er waethaf sawl trafodaeth gyda’r tir feddianwyr ‘International Power’, fe benderfynon nhw i roi’r gora i’r syniad oherwydd …hyrrhyrrm ‘dyfyniad’ ; “We don’t want to encourage terrorist attacks on the site”.

Bechod garw fod ffasiwn ased yn cael ei anghofio fel hyn, fodd bynnag os teipiwch chi ‘Stwlan Dam’ yn ‘YouTube’, fe ddowch ar draws pethau eithaf cŵl, gan gynnwys clipiau ffilm o “GoPro” o sgrialu, a rali Ford.

Gwyliwch allan am y brawychwyr ‘na rŵan ….. sws sws mwhaha

W

hen you drive from the lowlands of Port (The place that Blaenau famous Slate Industry gave rise too) you are greeted by a dominating feature which the Moelwyn Mountains seems to be cuddling … this is …. Stwlan Dam ….. its like something out of a James Bond film, commissioned in 1963 to be used for the First the first major pumped storage system in the UK …. Stwlan and it winding steep tarmac road to the leading to the dam is an epic dream for all speed & adrenalin Junkies and its a shame that not more Entertainment is being held there …. imagine a Skateboard Competition, a DH Road-Bike Race being held here.

Back in 2007 Antur Stiniog tried to get their famous DH Tracks located on the slopes of Moelwyn Bach by Stwlan dam using the ready made road as a uplift for the riders however despite numerous discussions with the landowners ‘International Power’ decided to abort the idea based on the ...eherm “quote” - “We don’t want to encourage terrorist attacks on the site” ….

Its such a shame that an asset such as this is being neglected however if you type Stwlan Dam into Youtube you will find some pretty cool stuff including the GoPro footage of Skate boarding & a Ford rally……

Watch out for them terrorist you all ....kizz kizz mwah!

e Dylan

21.

RHYFEDDOADAU MR.SLEVIN THE WONDERS OF

23.

M

ae Neuadd y Farchnad, Blaenau Ffestiniog yn adeilad eiconig sydd wedi chwarae rhan ganolog yn hanes y dref. Dros y blynyddoedd by amryw o bobl leol yn ymdrechu i achub yr adeilad pan oedd dan fygythiad o gael ei chwalu i wneud lle i faes parcio. Ceisiodd grŵp Menter y Moelwyn am grant o £1m gan y Gronfa Loteri Fawr ar gyfer ailagor y neuadd fel canolfan gelfyddydol au gydag adnoddau amrywiol, ond daeth eu gwaith caled i ddim yn y diwedd.

Fodd bynnag, dydi’r gobaith am fywyd newydd i’r neuadd heb ddiflannu. Daeth iachadwr mawr i’r adwy gyda gwen fawr ar ei wyneb, ar ffurf Jacob Slevin, sydd wedi prynu’r adeilad a’i achub i’r cenhedlaethau sydd i ddod. Mae gan Jacob lwyth o syniadau cyffrous a gwahanol ar gyfer y neuadd ac mae ei weledigaeth yn chwa o awyr iach.

Medd Jacob, “Mae gennyf brofiad o 13 mlynedd yn gweithio mewn gweithgareddau chwaraeon awyr agored gwahanol i’r arfer, yn cynnwys bod yn berchen ar, a rhedeg, y siop barcutiaid mwyaf yn Ewrop, o bosib. Mae gennyf siop deifio sgwba a siop kayaks ac rydw i hefyd yn ymwneud â sgiliau fel jyglo, reidio beics un olwyn a bwyta tân. Mi oeddwn hefyd yn rhedeg gwyl barcuto a chwaraeon Gogledd Cymru ac wedi cydweithio gyda nifer o siopau eraill i drefnu sioe flynyddol i arddangos be sydd gan Gogledd Cymru i’w gynnig.

Medd Jacob eto, “Fyswn i wrth fy modd yn rhoi Blaenau ar y map ar gyfer digwyddiadau cyffrous yn y maes chwaraeon awyr agored amgen.” Mae ganddo syniadau mwy traddodiadol hefyd, fel Ffair Nadolig, stondinau bwyd lleol, crefftau lleol a cherddoriaeth.

Mae Jacob wedi ei ysbrydoli gan dref HebdeN Bridge yn Swydd Efrog. “Mae hi’n hen dref lofaol a ddioddefodd broblemau tebyg i Blaenau, fel siopau gwag a diweithdra, a dim byd yn digwydd yn y dref,” medd Jacob. “Deng mlynedd yn ôl cafodd y lle ei ddisgrifio fel hen dref pyllau glo gyda siopau gwag a diweithdra mawr a thai rhad. Heddiw mae Hebden Bridge yn gymuned ffynnianus ac yn un o ganolfannau twristaidd mwyaf Swydd Efrog, sydd yn ennill gwobrau am fenter a prosiectau cymunedol, yn ogystal â chynnal ŵyl gelfyddydol flynyddol enwog.

B

laenau Ffestiniog’s Market Hall is an iconic building rich in Blaenau’s History. For many years various Town folk tried to safeguard the building with threats that this important structure would be teared down to create a car park. Campaigners Menter y Moelwyn had applied for £1m from the Big Lottery Fund to go towards reopening the town’s Market Hall as a community arts and recreation centre with facilities but no fruit came from all of their hard labour.

However all was not lost as Blaenau had a beaming large smiling saviour named Jacob Slevin who bought the Market Hall and thus safeguarding the building for generations to come. Jacob has many great and wacky ideas for the Hall and his vision is just what Blaenau needs.

Jacob “I come with 13 years working in truly strange outdoor sports experience including owning and running the largest kite shop in Europe probably, scuba diving and kayak shop as well as i cant do but staff did juggling unicycling and at one time fire eating. And used to run the NW. Kite and sports festival and networked with many other shops to put a show in each year showing the best the NW had to offer” Jacob “ I would really enjoy putting blaenau on the map for doing amazing events” Some of his wacky ideas include a Christmas market / food stalls local arts and crafts music and glorious food” Jacob is inspired by a place called hebden bridge in Yorkshire “its an old mining town which had lots of problems with unemployment empty shops nothing going on.

10 years ago was described as old mining town 80% of shops empty huge unemployment and only known for cheap housing now it’s a thriving community and one of Yorkshires best tourist resorts. and now its booming and winning lots of awards for enterprises and community project and a famous art festival”

25.

SMALL WORLD

CAFFI’R BONT

Ble oeddech chi cyn dod i Flaenau a beth wnaeth i chi ddod yma?

Mi adewais i Lerpwl 26 mlynedd yn ôl, ers hynny dwi’di bod yn symud cwmpas ac yn berchennog ar ambell i beth. Cwpwl o flynyddoedd yn ôl bellach, mi oni angen rhywle i aros, feddylies i ‘erioed am ddod i Blaenau i fyw. Mi oni’n gweithio yng Nghriccieth, a nes i roi tua 80 o bobl ar y trên i Flaenau. Pan oedden nhw’n gofyn “Be sy’na i wneud?” fy ateb oedd “Yn syml, dim byd”. Fel arfer dw i’n ôl bws i ddod i’w codi nhw a mynd a nhw i Fetws.

Ydych chi’n hoffi caws?

Ydw. Stilton, ond gyda chraceri, bisgedi dwr, nhw’n ydy’r gora fel arfer!

Beth yn union ydych chi’n ei wneud yma?

Dwi wedi bod yn gweithio yn ôl ac ymlaen ar y lle ‘ma ers dwy flynedd, ond da ni wedi bod yn berchen arno ers tair. Twll drilio oedd o, yna clwb snwcer a rŵan hyn, lle ar gyfer ‘golf giamocs’, ond hefyd siop modeli reolaeth radio. Mae ‘na dal mwy o waith i’w wneud, cwpwl o fodeli dal i’w hadeiladu neu eu gorffen, mi fydd ‘na fodel rafftio’r dwr gwyn ger y lle chwech, gyda belt cludo ar y gwaelod.

A dweud y gwir doedd dim gwres pan ddos i yma i gychwyn, a dyna pam mae’na stof yng nghanol y cwrs “golf giamocs”. A diolch amdano, achos ges i pneumonia achos o’r oerni, a ges i frathrhew hefyd. Dychmygwch! Brathrhew yng nghanol tref yng Ngogledd Cymru! Fasa wedi bod yn haws gyda chymorth ond… dim cytundebau, dim cymorth, dim byd ond fi.

Ond y syniad yn ei gyfanrwydd yw bod neb isio talu dweud £20 ar rywbeth i ddarganfod nad yw’n gweithio, a beth wneith ddigwydd yma yw bod beth bynnag y gwelwch ar werth, a gallwch weld y modelau’n rhedeg.

Fi wnaeth y cwch yna tua 30 mlynedd yn ôl, fe’i rheolir gyda radio fel y mwyafrif o bethau yma, ac mae’n fersiwn mawr o’r un bach ar y pwll acw.

Where were you before Blaenau and what made you come here?

I originally came from Liverpool 26 years ago, I’ve been going around being the owner of various things, a couple of years back now, I needed a place to stay, never thought I’d live in Blaenau, I use to work in Criccieth, and put 80 odd, people on the train to Blaenau, when they asked, what is there to do? My answer was, simply nothing. Normally I get a coach to come get them, and take them to Betws.

Do you like cheese?

Yeah. Stilton, but with crackers, water biscuits, they’re normally the best ones!

What exactly are you doing here?

I’ve been working on this place, on and off for 2 years, but we’ve owned it for 3.

Was a Drill hole, then a snooker club, picture frame place, and now this, a crazy golf place, but also a model/RC shop. There’s still more work to be done, couple of model’s still to be made or finished, there’s gonna be a white water rafting model near the toilets with a conveyor belt at the bottom.

There wasn’t any heating in here when I came in first actually, so that’s why there’s a log stove in the middle of the crazy golf course. It’s really good actually, ‘cause I got pneumonia from the coldness, I actually got frostbite also. Can you imagine that? frostbite in the middle of a town in North Wales! It would have been easier with help but, no contracts, no help, just me.

But the overall idea is, that you don’t wanna pay, say, £20 on something to find that it doesn’t work, but what’ll happen here is whatever you see for sale, you can see working on the models.

I made that boat, about 30 years ago, its radio controlled like the most of the stuff here, and it’s a larger scale of the little one’s that go on the pond area there.

e Steff

M

ae Sue Roberts a Kevin Baldwin yn berchen dau fusnes bach ym Mlaenau Ffestiniog.

Mae Sue wedi byw ym Mlaenau ers dros 30 mlynedd bellach.

Mae ganddyn nhw siop lyfra bach pen uchaf y stryd yn ogystal â chaffi o’r enw ‘De Niros’ pen isaf y stryd.

Gall rhedeg dau fusnes fod yn dipyn o gamp, ond yn amlwg nid dyma yw barn Sue a Kev maen nhw am agor canolfan hwyl i blant dros ffordd i’w caffi.

Tri busnes !? AM HER! Ceir pob math o fwydydd yn y caffi, o frechdan cig moch i bryd stêc llawn. Beth bynnag y gofynnwch chi am, debyg iawn eu bod nhw’n ei wneud.

Ydych chi’n cynnal partïon? Pa fath o bartïon ydych chi’n eu cynnal? Mae caffi DeNiros yn cynnal pob math o bartïon, o bartïon pen-blwydd i bartïon Nadolig, meddyliwch am un a siŵr dduwch eu bod nhw’n medru ei gynnig. DeNiros yw’r lle i fod.

Pa fwyd ydych chi’n arbenigo ynddo? Mae gan gaffi DeNiros yn o’r

bwydlenni gora i lysfwytawyr yng Ngogledd Cymru, a’r llynedd fe bleidleisiwyd bod eu bwydlen nhw y gora yng Ngogledd Cymru. Mae ganddynt hyd at 20 gwahanol bryd llysieuol arno. Yn yr Haf mae caffi DeNiros ar agor o 9y.b. hyd at 9y.h., ac yn y gaeaf hyd at bwt cyn y Nadolig maent ar agor o 9y.b. hyd at 2.30y.p., ond yn yr wythnosau’n dilyn i fyny at y Nadolig maent eto ar agor hyd 9y.h.

Gobaith Sue a Kev yw y bydd y capel yn barod erbyn y Pasg flwyddyn nesa. Dywedodd Sue y bydden nhw’n gallu agor eu drysau erbyn y Pasg os fydd y gwaith i gyd yn cael ei gynnal mewn amser. Fe fydd yno gaffi i’r rhieni gael eistedd i lawr ac ymlacio tra fo’r plant yn cael chwarae. Fe fydd rhaid arwyddo fel yr ewch i mewn neu allan o’r adeilad, a chewch chi ddim gadael y plant yno ar ben eu hunain.

Ydych chi’n poeni am ddiogelwch eich plant yno? Fe fydd yna gamerâu CCTV I sicrhau na fod dim yn digwydd i’ch plant. Chewch chi ddim mynd i mewn heb blentyn. Mae’r adeilad yn ddiogel iawn, felly fydd yr un plentyn yn dianc heb eu rhiant. Oedran mynediad i’r

S

best menu in North Wales. They have over 20 different vegetarians items on it. In the summer DeNiros cafe is open 9am till 9pm, in the winter up until just before Christmas they are open 9am till 2:30pm but just before Christmas they are open until 9pm.

Suzanne and Kevin are hoping that the chapel will be ready by Easter next year. Suzanne told us that if all the work is done in time they will be able to open up by Easter. There will be a cafe where parents will be able to sit down and relax while their children go and play. Before you go in you will have to sign in and sign out, you can’t leave your child there. Are you worried about how safe your child will be? Well there will be CCTV to make sure nothing happens to your child. You won’t be allowed to go in without a child. The building is very secure, so no child will be getting out without his/her parents. You will only be able to get in with a parent. The age group for the fun center will be will be birth to 13 year old.

The work is being done on the inside at the moment and when the entire inside is finished the work will be done on

uzanne Roberts and Kevin Baldwin own two small businesses in Blaenau Ffestiniog. Suzanne has lived in Blaenau Ffestiniog for over 30 years. They have a small bookstore up on the other side of town and they are also running a small cafe called DeNiros. Running two businesses is hard enough, but Suzanne and Kevin doesn’t think this because they will be opening a children’s fun center over the road from their cafe.

Three businesses!? WHAT A CHALLENGE! DeNiros cafe do all sorts of food from a bacon sandwich to a steak meal. Whatever you ask for, they probably make it.

Do you hold parties? what parties do you do? Cafe DeNiros hold all sorts of parties from birthday parties to Christmas parties, you name it they do it. if you want a party, DeNiros is the place to go.

What are your specialties in food?

The DeNiros cafe has one of the top vegetarian menus there is in North Wales, their vegetarian menu was voted the

ganolfan hwyl i blant fydd hyd at 13 mlwydd oed.

Mae gwaith yn cael ei gynnal ar du fewn yr adeilad ar y funud, a phan fo’r tu fewn wedi ei gwblhau’n gyfan gwbl, fe fydd y gwaith ar y tu allan yn cael ei gynnal. Fe fyddan nhw angen cymaint â 36 ffenestr newydd i’r capel, ond dos eith pob peth fel ag y gobeithir, fe fyddan nhw’n agor Pasg 2014. “ Dw i eithaf sicr bydd hyn yn dŵad a llawer mwy o bobl i Flaenau, a dymunaf y gora i Sue a Kevin ar gyfer eu dyfodol agos.”

Geiriau Stephanie.

the outside, the will be needing 36 new windows for the chapel. But if all goes to plan they will be opening in Easter.

“I’m pretty sure that this will bring loads more people into Blaenau, and I hope all the best to you in the near future Kevin and Suzanne”- Stephanie’s words

I’W DDOD

DE NIROS COMING SOON

e Steff

29.

Beth yw dy enw ac o ble yr wyt ti’n dod yn wreiddiol?

Fy enw llawn yw Kurmang Aziz Rashid, a dwi yn dod yn wreiddiol o Kurdistan.

Mae pawb yn yr ardal yma yn fy ngalw yn Rashid neu Mr Rashid. Rashid oedd enw fy nhaid hefyd.

Pa fath o fwyd ydych chi yn arbenigo ynddo?

Bara, cacennau, a pasteiod. Pobi gwahanol fathau o fara. Dwi wedi dyfeisio pethau newydd sydd ddim ar gael yn Kurdistan. Gan fod costau llafur yn uchel a’r cynhwysion yn anodd i gael gafael arnynt ni fyddwn yn gallu eu gwerthu yn Kurdistan.

WORLD-FOOD

Pam Blaenau?

BWYD-BYD

Blaenau bendigedig! Oherwydd yr eira! Mae Blaenau yn le unigryw iawn, mae y mynyddoedd yn hongian dros canol y dref a nid yw hyn i’w weld yn unman arall. Dyna beth wnes i sylwi arno gynta a dweud “ Argol fawr! Dwi rioed wedi gweld dim byd fel hyn o’r blaen!” Ble arall wnewch chi weld mynyddoedd yn hongian uwchben canol y dref? Dim ond yn Blaenau, dyna dwi’n ddeud. Mae yn le unigryw iawn gyda llawer iawn i’w gynnig. Dwi’n cofio meddwl bod llawer o botensial yma hefyd! Mae yn le braf, gyda chymuned gryf ac mae y bobl yn gyfeillgar iawn o hyd. Mae’r mynyddoedd, yr afonydd a’r golygfeydd godidog yn fy atgoffa o fy nghartref yn Kurdistan. Dyna pam rwyf yn teimlo mor gartrefol yma dwi’n meddwl.

Da chi yn hoffi caws?

Hoffi caws? Wel… yndw… dwi yn hoffi caws, ond dwi ddim yn bwyta llawer ohono oherwydd y braster. Yndw dwi yn hoffi caws.

Da chi yn gwneud rhywbeth o gwmpas ardal Blaenau?

Bywyd y tu allan i’r becws? Dwi yn rhedeg lot fawr, marathon neu ddwy! Mae gennyf ras yfory ac os gwnaf orffen mewn dwy awr byddaf yn hapus iawn, mae’r ras ar dir gwastad,sydd yn dda i mi, dwi wedi brifo fy nhoes da chi’n gweld? Felly ras fory ydyw’r ras olaf am y flwyddyn yma, dwi wedi rhedeg deg yn barod!. Dwi wedi clywed fod ras 5k, 10k, marathon a hanner marathon yn cymeryd rhan mewn un diwrnod rhywbryd yn mis Ionawr a dwi am edrych i mewn i hyn. Mae’n debyg mai ar lan y môr mae’r holl beth yn cael ei gynnal a dwi yn gobeithio y bydd yn hollol wastad! Mae Caergybi yn eitha gwastad yn tydi?

What’s your name and where are you from originally?

I originally came from Kurdistan, and Kurmang Aziz Rashid is my real full name, but everybody around here calls me Rashid or Mr. Rashid, Rashid actually was my grandfather’s name, you know?

What’s your speciality in food here?

Bread, Cakes & Pastries. different types of bread. Invented new things, that’s not available in Kurdistan. I wouldn’t sell them there, with labour costs and hard to get the ingredients.

Why Blaenau?

Blaenau bendigedig! Cuz of the snow, Blaenau, it’s unique, theres mountains overhanging the town centre, you don’t see that anywhere else. That’s what first attracted me, I said; ‘God! I’ve never seen anything like it!’ Where would you ever see a mountain hanging over a town centre? Nowhere except Blaenau, that’s what I say.

So it’s a very unique place, and it’s got a lot to offer, I remember thinking that’s it’s got a lot of potential too! Its a very nice and friendly, but tight community, with the people. And the mountains and streams, spectacular scenery, reminds me of home, so I guess I feel at home here.

Do you like cheese?

Do I like cheese? Well.. Uh.. Yeah I like cheese. But I don’t eat much cuz of the fat.

Yeah I like cheese.

e Owain

Do you do anything around the Blaenau area?

So outside of my life in the bakery? I tend to go running a lot, a couple of marathon’s and such. If I do 2 hours in the race tomorrow I’ll be happy, the race is flat, but I’ve hurt my leg, you know? Tomorrow’s my last for this year, I’ve done ten already. I heard theres a 5K, 10K, half marathon and a marathon in 1 day some time in January, I’m gonna check that out. It’s on the beach, so it’ll be flat hopefully, Holyhead is pretty flat isn’t it?

31.

Enw a o ble rydych yn gwreiddio o?

Mae ei’n staff i gyd yn dod o Twrci sef Martin (wel dyna ma pawb yn ei alw) Hami a Mustafa

Beth ydi eich Bwyd mwya poblogaidd?

Keebabs lol ond efyd lot o pisas, ma pawb ai tast ei hun does ti’n cal y regiwlars yn dod mewn a cael ei nuggets a chips a ballu .. pan ma pobol yn cal pisas yr un fwya poblogaidd yw Blaenau special.

Pam Blaenau? lle ochi or blaen?

Dwi’n hoffi hi yma. Gynt roeddem yn Gaernarfon ond ma blaenau yn well!

Ti hoffi caws?

wrth gwrs pwy su ddim … mhhh tastus

Gai byrgyr sbeshal plis? ha iawn

What’s your names and where are you from originally?

All the staff members that work in Blaenau Kebab are from Turkey. There’s Martin, well, thats what everyone calls him, There’s Hami, Mustafa, and more.

What’s your speciality in food here?

Kebabs lol or they will get a pizza or whatever, but thats what people mainly get, but everyone is different, most of the people that come in always get their usual, like chicken nuggets, chips and garlic sauce,when they get pizzas they take the Blaenau special. Whatever you want they will have it basically.

Why Blaenau? Were you anywhere before?

I like it. We were in Caernarfon before for 6 years, I know a lot from there. So it’s better than Caernarfon, Blaenau is best!

Do you like cheese?

Of course man! Who doesnt? It’s very nice!

Can I have a special burger please?

Ha! Ok.

e Owain

WORLD-FOOD

BWYD-BYD 33.

Y

n stod alwediageth y Rhufeiniaid ym Mhrydain Ynys Môn oedd y ganolfan ar gyfer Derwyddiaeth ym Mhrydain .

Penderfynodd y Rhufeiniaid ei bod yn hanfodol i ymosod ar Ynys Môn a dinistrio y Derwyddon…

Mae mam Cymru wedi ei amgylchynu gan y môr a ‘r unig ddull realistig ir goresgynnydd ei gyraedd yn yr oes hono oedd o y môr ei hun .

Er bod y llain o ddŵr rannu Ynys Môn o dir mawr Cymru yn gul , mae’n cael ei fflysio gan lanw cryf a brith : Dyma gyfrif Tacitus o’r ymdrech cynta ir Rhufeniaid concro Mon ar lan Afon Menai : By the shore stood an opposing battle-line “ their hair flowing, carrying torches; and Druids among them, pouring out frightful curses with their hands raised high to the heavens” Heddiw, gall unrwy un groesi’r Fenai dros ddewis o ddwy bont ond byddwch yn ymwybodol tydi’r croeso dal he newid! (joc) Mae Ynys Môn yn Mecca ar gyfer caiacwyr môr o bob gallu ac mae lllanw wych ar gyfer yr arbenigwyr. Nid yw’n syndod bod ynys bach hwn yn bwysig i caiacio y DU. Gall arfordir gynnig cyffro i’r rhai mwyaf o ciacwyrboed yn ddechreuwyr neu’n broffesiynol.

A

t the time of the Roman occupation of Britain, Anglesey was the centre for Druidism in Britain. The Romans decided that it was vital to invade Anglesey and destroy the Druids …. Situated off the mainland of North Wales and surrounded by sea, the only realistic approach available to any would-be invader was from the sea itself. Although the strip of water dividing Anglesey from mainland Wales is narrow, it is flushed by strong tides and peppered by quicksands. :

Tacitus gives an account of the ensuing battle on the shores of the Menai Straits: By the shore stood an opposing battle-line “ their hair flowing, carrying torches; and Druids among them, pouring out frightful curses with their hands raised high to the heavens” Today one can cross the Straits via two bridges but be aware nothings much as changed in term of a welcome from the Islanders (only joking!) …

The island of Anglesey is a Mecca for sea kayakers of all abilities and has some awesome tidal races for the experts. It’s no surprise that this little island is a real hot-bed of UK sea kayaking, it’s coastline can offer excitement to the most hardened of salty sea kayak dogs, but it can equally entice the beginner to the charms of a sea kayak and the arms of the ocean

MOR~MON KAYAKING ISLAND~SEA

35.

DYLAN Powerade a Burgers.

Powerade and Burgers.

CYBI “I’m in Art School, darling”

STEPHANIE Sdydio “Ffeithiau” yn y Royal College of Knowledge yn bresennol.

Currently studying “Facts” at the Royal College of Knowledge.

Toasting squirells since 2012

OWAIN “Uffarn o beth da di hwn… Fairy liquid”

“This is great stuff, this…. Fairy liquid”

RHYS Dani’m yn siwr iawn be ma Rhys yn rhoi yn ei teabags.

We’re not quite sure what Rhys puts in his teabags.

IESTYN Iestyn ‘di lie detector Jeremy Kyle yn ei amser spar.

In his spare time, Iestyn is Jeremy Kyle’s lie detector.

(

cellb.org

A Stephanie O’neill (rhanfwyaf / mostly)

DIOLCH I…

…Alwyn Jones am Lyniau Landscape Stwlan,Hoci, Rygbi, Pel Droed Cor Rhainedd a Neaudd Farchnad, Blaenau Soverigns …Paul Toms am gyfranu erthygl ‘mynd a dod’ …Daf Nant am gyfranu erthygl ‘Syrffio’r Llyn’ …Jonhty am rhoi bon ar erthygl Tri-B Reggae …Alwen Willaims Ysgol y Molewyn …I Coleg harelch …Adran Iaith Gymraeg Cynulliad am neud hyn oll yn bosib …LWC am helpu gyda cyfieuthu rhai erthyglau … pob Lwc i chi ladies Diolch fwy fwy fyth i Blaenau am barhau i fod yn Blaenau … lle bach rhyfedd a unigryw yn y Mynyddoedd The man who can keep a secret may be wise, but he is not half as wise as the man with no secrets to keep.