DIGIFOTO Pro 5.2017 by Clipboard Media

Nieuw: Samyang AF 35mm F/1.4 voor Sony FE Top resolutie over het gehele beeldveld is het belangrijkste kenmerk van de Samyang AF 35mm F/1.4. Het objectief bestaat uit 11 elementen in 9 groepen en bevat 2 asferische lenzen en 2 lenzen met een hoge refractie, plus Ultra Multi Coating. Het optische design minimaliseert aberraties en onnodige lichtspreiding om zo een uitstekende resolutie te leveren. Snel, precies en een stil autofocus komen met Samyang’s uitstekende optische technologie samen om zo elk moment scherp vast te leggen. De Samyang autofocus objectievenlijn voor de Sony FE camera’s bestaat daarnaast nog uit de AF 35mm F/2.8 FE pancake, AF 14mm F/2.8 FE en AF 50mm F/1.4 FE.

Volg ons op www.facebook.com/Samyangbenelux

Transcontinenta BV | Importeur Benelux | E: Samyang@transcontinenta.nl | T: +31(0)252 687555 www.samyangbenelux.com

WE ZIJN JARIG!

Een uitgave van Clipboard Publishing BV Delftweg 147 2289 BD Rijswijk Nederland Tel: +31(0)15 7600.700 info@clipboard-publishing.nl www.clipboard-publishing.nl Uitgever Linda Oenema linda@clipboard-publishing.nl Tel: +31(0)15-7600.700 Concept en idee Jascha Vink jascha@clipboard-publishing.nl Tel: +31(0)15-7600.771 Redactie Jasper van Bladel Peter Güldenpfennig Mark IJsendoorn Dré de Man Bart Remmers redactie@thecontentgroup.nl +31(0)15-7600.707

Tijdens het maken van DIGIFOTO Pro worden we er constant aan herinnerd hoe divers fotografie eigenlijk is. Je kunt fotografie zien als puur een technisch procedé, maar aan de andere kant is het ook een volwaardige kunstvorm. Voor sommigen ís fotografie zelfs hun hele leven of tenminste een erg belangrijk gedeelte daarvan. Kortom: fotografie blijft een boeiend en fascinerend onderwerp om over te schrijven en te lezen. In deze DIGIFOTO Pro nemen we je weer mee langs al deze verschillende facetten. We spreken portretfotograaf Koos Breukel over zijn helden en inspiratiebronnen en gaan op zoek naar het verhaal achter de opkomst en ontwikkeling van autofocus in de jaren zeventig en tachtig. Ook laten we je interessant werk zien van Marc Boom en Jeroen Passchier én zijn we met Sony afgereisd naar Japan en Thailand om daar een bezoek te brengen aan het hoofdkwartier en verschillende Sony-fabrieken. Ook de nieuwste apparatuur ontbreekt niet, zo zijn we op pad geweest met de bijzondere Leica M10 en kun je reviews lezen van de nieuwe Sigma 14mm f/1.8 en de Tamron 18-400mm. Redactie DIGIFOTO Pro

Marketing & PR Tim Beemer Sven de Heer Sanne van de Wijngaard marketing@clipboard-publishing.nl +31(0)15-7600.700 Traffic Manager Lindsay van Veelen traffic@clipboard-publishing.nl Tel: +31(0)15-7600.700 Sales Bart Arkesteijn Mitchell Koymans Janick ter Mors Kick van Poeteren Jascha Vink sales@clipboard-publishing.nl +31(0)15 7600.770 Vormgeving Martijn Herremans Lloyd Troost Ron de Vos Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem Distributie Benelux Betapress BV, Gilze Imapress, Turnhout, België ISSN 2468-869X

Abonnementen Jaarabonnement Nederland (6 edities): € 29,75 Jaarabonnement Europa (6 edities): € 72,50 Losse edities: € 5,95 Prijswijzigingen voorbehouden Telefoon: 015-7600700 E-mail: abo@clipboard-publishing.nl

DIGIFOTO PRO 5

Het abonnement wordt automatisch verlengd. Opzeggen kan schriftelijk of per e-mail uiterlijk 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Eerder verschenen edities zijn na te bestellen via www.digifotopro.nl/nabestellen of door een e-mail te versturen naar abo@clipboard-publishing.nl.

DIGIFOTO Pro is powered by

I AM CELEBRATING 100 YEARS

R AT B E L

ION SPEC

I AL

200

TOT

€

CASHBACK

CADEAU

Nikon trakteert. Ontvang nu 100 dagen cashback en een cadeau op geselecteerde Nikon producten. Actieperiode 16 oktober 2017 t/m 23 januari 2018. Kĳk voor de voorwaarden op nikon.nl/cashback

AWARDS | UITLEG

Over onze reviews

Elke editie testen we diverse camera’s, objectieven en accessoires. Maar hoe testen we deze producten precies en hoe beoordelen we ze? Op deze pagina geven we je een overzicht van onze criteria en testmethoden. We testen de producten grotendeels in de praktijk. Een objectief of camera gebruiken we op dezelfde manier zoals we ook onze eigen apparatuur gebruiken. Daardoor lopen we tegen praktische bezwaren of voordelen aan die minstens zo belangrijk zijn als alleen de droge cijfers en testresultaten. Daarnaast kijken we onder gecontroleerde omstandigheden naar de belangrijke aspecten.

Camera's

Bij onze camera-reviews geven we scores voor vijf verschillende criteria. We beoordelen camera's per categorie, de scores van een compactcamera kun je dus niet direct met die van een spiegelreflexcamera vergelijken. Ook zijn beoordelingen tijdgebonden. Je kunt camera's van nu immers moeilijk vergelijken met camera's van een paar jaar geleden.

Awards

Wij kunnen niet bepalen hoeveel waarde jij hecht aan bepaalde eigenschappen van een objectief of camera, de ene persoon zal bijvoorbeeld snelheid belangrijker vinden dan een ander. Daarom geven we scores voor de afzonderlijke criteria. Wel vellen we een eindoordeel in de vorm van één van onderstaande awards.

BRONS

Beeldkwaliteit

De score voor de beeldkwaliteit beoordelen we aan de hand van de ruisprestaties, het dynamisch bereik en de kleurweergave van de camera.

Bediening

Bij de bediening beoordelen we niet alleen de ergonomie, maar ook de menustructuur van de camera.

Snelheid

ZILVER

Objectieven

De beoordeling van objectieven lijkt op die van camera's, maar we gebruiken hiervoor een aantal andere criteria.

Onder snelheid valt het autofocussysteem, maar ook de tijd die de camera nodig heeft om foto’s weg te schrijven.

Scherpte

Behuizing

scherpte. Bij zoomobjectieven

Alle objectieven testen we op

brandpuntsafstanden.

Prijs/kwaliteit

Onder vervormingen rekenen

Categorieën

Camera’s delen we in onderstaande (sub) categorieën in. De scores en de awards zijn alleen onderling te vergelijken bij camera’s in dezelfde subcategorie. Krijgt een compactcamera van ons een Goud Award, dan wil dat niet zeggen dat deze camera even goed presteert als een spiegelreflexcamera met diezelfde award.

Spiegelreflexcamera’s (dslr) • Instap • Geavanceerd • Professioneel

Compacte systeemcamera’s (CSC) • Instap • Geavanceerd • High-end

DIGIFOTO PRO 5

Vervormingen we zaken zoals chromatische aberratie, vignettering, vertekening en flare. Een hoge score betekent bijvoorbeeld dat het objectief weinig vervormingen heeft.

Autofocus We kijken niet alleen naar de snelheid van de autofocus, ook de geluidsproductie en de nauwkeurigheid nemen we mee in de beoordeling.

Behuizing Steekt het objectief degelijk in elkaar, zijn er bijvoorbeeld stof- en regenafdichtingen?

Prijs/kwaliteit Komen de prestaties van het objectief ook overeen met wat je op basis van de prijs mag verwachten?

Een product dat doet wat het moet doen, maar niet echt uitblinkt krijgt een bronzen award.

Zilver

Producten die een goede indruk op ons achterlaten krijgen een zilveren award.

Goud

Weet een product ons echt te overtuigen, dan belonen we het met een gouden award.

Platina PLATINA

kijken we naar diverse

Bij de beoordeling van de behuizing kijken we naar de bouwkwaliteit, maar ook het lcd en de zoeker nemen we in ogenschouw.

Komen de prestaties van de camera ook overeen met wat je op basis van de prijs mag verwachten?

GOUD

Brons

Voor de echt uitblinkende producten is er de platina award. Een product moet ons volledig weten te overtuigen willen we deze award toekennen.

Onderscheidingen

Sommige producten hebben een opvallende eigenschap, zeer goede prijs-kwaliteitverhouding of steken boven de rest uit dankzij hun ontwerp. Hiervoor delen we de volgende onderscheidingen uit. Deze kunnen ook gecombineerd worden met een award.

Innovatief

Hebben fabrikanten lef en komen ze met nieuwe technieken of toepassingen? Dan kunnen ze een innovatie award verwachten!

Budget

Is het product vriendelijk voor je portemonnee, dan krijgt het een budget award mee.

Design

Niets zo persoonlijk als smaak, maar voor een bovengemiddelde aandacht voor het ontwerp kennen we een design award toe.

OPEN YOUR EYES. WAYNE JOHNS | WWW.WAYNEJOHNS.COM

FUJIFILM-X.COM/GFX

MIDDENFORMAAT

FUJIFILM G FORMAAT 43.8X32.9MM SENSOR 51.4 MEGAPIXEL RESOLUTIE X-PROCESSOR PRO 425 PUNT AUTOFOCUS SYSTEEM ISO GEVOELIGHEID VAN 50-102.400 MEERDERE BEELDVERHOUDINGEN

INHOUD

Marc Boom Op zoek naar Vincent

16 Koos Breukel

Over zijn inspiratiebronnen

44 Marc Boom

Op zoek naar Vincent

66 Jeroen Passchier

Mysterieus collodium-werk

56 Je computer is ook belangrijk

Wat heb je nu precies nodig voor fotobewerking?

78 Geheugenkaarten

Klein, maar ontzettend belangrijk

96 Techniek: de smartphonecamera

Hoe werkt de camera in je smartphone eigenlijk?

DIGIFOTO PRO 5

38 Leica M10

Is de M10 de ultieme digitale M? 7

De kleinste studioflitser ter wereld Profoto A1 Elke cm van de A1 is een Profoto lamp, alleen kleiner. Zijn ronde kop levert een licht dat zowel natuurlijk als mooi is. En het is zeer makkelijk in gebruik, met een zeer snelle recycletijd en een accu met lange levensduur, dus je zult nooit een foto missen. Onderweg, met de flitser op de camera of er vanaf, dit is lichtvormen op zijn best en overal. Ontdek meer op profoto.com

INHOUD

88 DIGIFOTO Pro in Japan

We gingen met Sony naar Japan en Thailand voor een bezoek aan hun fabrieken

24 Canon EOS 6D Mark II

Ideale instap-fullframe

38 Leica M10

Is de M10 de ultieme digitale M?

26 Sigma 14mm f/1.8 DG HSM Art

Groothoek & lichtsterk

28 LEICA SUMMICRON-M 35mm f/2 ASPH

Een bijzonder eigen karakter

60 Nieuwe objectieven Fujifilm GFX 50s

Groothoek & Tele

74 Tamron 18-400mm Een enorm bereik 100 Olympus M.Zuiko Digital ED 45mm F1.2 PRO

Nieuw PRO-objectief van Olympus

30 Je foto’s veilig op een NAS

Is een NAS een goede keuze?

82 Fotoserie Beauty of Rust De schoonheid van een autowrak 34 De cloud

Alles over de cloud

Koos Breukel

Over zijn inspiratiebronnen

112 Fotowedstrijd: Nazomer

Doe mee met onze nieuwe fotowedstrijd ‘Nazomer' en win prachtige prijzen!

118 Awards

Alles Awards uit deze editie op een rij 80

DIGIFOTO PRO 5

112

Fotoserie Beauty Of Rust De schoonheid van een autowrak

NIEUWS

Het beste nieuws van de afgelopen tijd De herfst heeft nu echt zijn intrede gedaan en alle cameramerken en fabrikanten zijn weer hard aan het werk. Op de redactie werden wij dan ook weer overspoeld door berichten over nieuwe en geüpdatete producten. De belangrijkste nieuwsberichten zetten wij hier voor jou op een rij. TEKST REDACTIE

SONY PRO SUPPORT NU OOK IN NEDERLAND Sony heeft in september bekendgemaakt dat het ondersteuningsprogramma voor professionele fotografen nu ook in Nederland beschikbaar is. Fotografen die zijn aangesloten bij het PRO Supportprogramma van Sony krijgen advies en ondersteuning als ze problemen hebben met hun materiaal en zijn altijd zeker van materiaal op het moment van een defect. Mocht er een camera reparatie nodig hebben, dan biedt de Sony PRO Support een gratis collect-and-returndienst zodat je geen tijd en geld kwijt bent met het versturen en ophalen van je camera. Ook levert Sony gratis een vervangend toestel ten tijde van de reparatie. Ook krijgen leden tweemaal per jaar recht op sensorreiniging en een checkup van de firmware. Deze ondersteuningsdienst is gratis voor professionele fotografen die minstens twee Sony a-body’s heeft en minstens drie a-objectieven.

Info sony.nl

POLAROID IS TERUG

Op de dag 80 jaar nadat Polaroid het leven zag, en zestien jaar na het faillissement, is de moeder van de instant-foto’s weer terug met de nieuwe OneStep 2-camera en nieuwe film.

Info polaroid.com, transcontinenta.nl

De camera ontworpen als opvolger van de Polaroid OneStep die instantfotografie 40 jaar geleden zo populair maakte. De nieuwe OneStep 2 is een instant-camera met een minimalistisch ontwerp dat daardoor voor iedereen zeer makkelijk in gebruik moet zijn. De camera is uitgerust met een flitser, een zelfontstanner en een stevige accu waarmee je maar liefst 60 dagen foto’s kan maken. Ook komt Polaroid met een nieuwe film, de i-Type instant film, in zwart-wit, kleur en verschillende speciale edities. De film is ontwikkeld om de speciale sfeer waar Polaroid bekend mee is geworden goed vast te leggen. De nieuwe Polaroid OneStep2 camera is al beschikbaar voor een adviesprijs van € 120,- en de i-Type instant film is verkrijgbaar voor € 16,- per pak met acht films.

DIGIFOTO PRO 5

Lensbaby heeft aangekondigd met twee nieuwe objectieven op de markt te komen. De Composer Pro II met Sweet 80 biedt de bekende Lensbaby-onscherpte met een grotere brandpuntsafstand en de Creative Bokeh Optic met speciale bokeh-voorzetstukjes. De Composer Pro II met Sweet 80 is een 80mm f/2.8-objectief met een diafragma met 12 bladen en biedt de mogelijkheid om tot 15 graden tilt toe te voegen. Daardoor krijg je de mogelijkheid om je scherpstelpunt uiterst nauwkeurig te bepalen en de rest van het beeld bijzonder onscherp te krijgen. Het tweede nieuwe objectief van Lensbaby is de Creative Bokeh Optic. Een 50mm objectief met een magnetische rand aan de voorzijde waarop je creatieve openingen kan bevestigen waardoor de bokeh een speciale vorm krijgt. En voor iedereen die niet tevreden is met de standaard meegeleverde openingen, zijn er twee kale plaatjes meegeleverd, waar je zelf mee aan de slag kan. De Composer Pro II met Sweet 80 krijgt een adviesprijs van € 380,- en de Creative Bokeh Optic gaat rond de € 100,- kosten.

ADVERTENTIE

TWEE NIEUWE OBJECTIEVEN VAN LENSBABY

Bestsellers CameraTools Dagelijks worden er talloze producten gekocht bij CameraTools, maar sommige producten zijn populairder dan andere. Dit zijn de 5 bestsellers van CameraTools van de afgelopen tijd.

Nikon D850 Het prachtige verjaardagscadeau van Nikon

Canon EOS 6D Mark II De nieuwe instap- full frame-camera van Canon

Info lensbaby.nl Info transcontinenta.nl

LACIE 2BIG DOCK MET THUNDERBOLT 3-TECHNOLOGIE

Loupedeck Console LD-1 Lightroom bedienen met echte knoppen, nu in prijs verlaagd

LaCie heeft onlangs de prijzen en beschikbaarheid van de nieuwe 2big professionele 2-bay RAID opslagoplossing bekendgemaakt. De LaCie 2big Dock is nu standaard voorzien van Thunderbolt 3 technologie voor sneller dataverkeer en een soepelere workflow. Met deze Dock kan je binnen een handomdraai je laptop veranderen in een complete Workstation. Deze dock

is niet alleen een opslagsysteem met maximaal 20TB aan opslagruimte, maar is ook te gebruiken om je laptop aan te sluiten op een extern scherm en is uitgerust met een sd-kaartsleuf én een CF-kaartsleuf zodat je al je data rechtstreeks op de dock kan opslaan. Met slechts één enkele kabel voor de aansluiting van laptop, SD-kaarten, Compact Flash-kaarten en andere toestellen, vereenvoudig en centraliseer je het beheer van je desktop. De LaCie 2big Dock zal beschikbaar zijn in vier versies, van 8 tot en met 20TB aan opslagruimte, en zal vanaf € 689,verkrijgbaar zijn.

irui Monopod S P-224S Kunststofvezel monopod met extra stabilisatie

Fujifilm X-T20 Compact maar verrassend compleet

Info lacie.com

DIGIFOTO PRO 5

SPOTLIGHT | MAURICE HERTOG

CAMERA CANON EOS 5D MARK III | BRANDPUNT 17MM | DIAFRAGMA F/11 | SLUITERTIJD 0,8 SEC. | ISO 100

‘Pentire Head is een landtong aan de Noordkust van Cornwall in Zuidwestelijk Engeland. Ons hotel lag aan het begin van deze landtong en elke avond liep ik de route vanaf de parkeerplaats naar de top van de rotsige punt. Elke avond was de zonsondergang niet om over naar huis te schrijven; de laatste avond werd mijn moeite echter beloond met deze bijzondere sfeer. Het ruige landschap leverde de rest!'

CAMERA CANON EOS 5D MARK III | BRANDPUNT 17MM | DIAFRAGMA F/15 | SLUITERTIJD 5 SEC. | ISO 100

‘De reis naar Texel is voor ons een routine geworden, zo vaak komen we er. Maar dit was de eerste keer dat de boot uit de vaart was vanwege de storm. Na drie uur mochten we over naar het eiland en de hele dag en de dag erna werden we gegeseld door regen en wind. Aan het einde van de tweede dag ging de storm eindelijk liggen en werd het droog. Net buiten een van de strandpaviljoenen ligt dit bootje. Door het juiste standpunt te kiezen en de donkere lucht te gebruiken, ontstond deze prachtige sfeer.

Maurice Hertog (39) ‘Zoals elke landschapsfotograaf ben ik geboeid door prachtig licht. Door de lens zie ik prachtige beelden op deze mooie aarde. Die schoonheid van de aarde waarop wij leven, wil ik uitdragen met mijn beelden. Ik ben autodidact en sinds 2011 landschapsfotograaf. Fotografie is mij al vanaf kleins af aan bijgebracht en hoewel ik pas in het digitale tijdperk daadwerkelijk met fotografie begon, heb ik als kind en tiener nog regelmatig met de analoge kleinbeeldcamera’s van mijn vader gewerkt. Ik werk voornamelijk in Zuid-Limburg, daar waar ik vandaan kom en nog steeds woon, al ben ik ook regelmatig te vinden in zuidelijk Engeland en op Texel, waar ik graag en regelmatig kom en geniet. C. Canon EOS 5D Mark III W. mauricehertog.nl

‘Het is altijd fijn als je gebruik kan maken van een collega met lokale gebiedskennis. Zodoende reed ik op een prachtige lenteavond naar het Noordlimburgse Ospel. De zon ging snel onder en we konden nog niet beslissen over een goede compositie. Uiteindelijk viel mijn keus op het knuppelpaden die hier over het veen lopen. De sfeer werd alleen maar versterkt door de bijzonder kleurrijke zonsondergang die we voorgeschoteld kregen! ' CAMERA CANON EOS 5D MARK III BRANDPUNT 17MM DIAFRAGMA F/16 SLUITERTIJD 5 SEC ISO 100

ADVERTORIAL

Marsel van Oosten over zijn workflow

De workflow van een professionele reisfotograaf Veilige opslag van je bestanden is voor professionele fotografen van levensbelang. Als je hele levenswerk op één harde schijf staat is het wachten tot het moment dat je in één keer alles kwijt raakt. Voor Marsel van Oosten is veilige opslag helemaal belangrijk: hij is het grootste deel van het jaar op reis waardoor de kans dat er iets mis gaat een stuk groter wordt. Marsel vertelt hoe hij hiermee omgaat.

Tegenwoordig zijn mijn bewerkte bestanden uit Photoshop rond de 2GB en soms loopt dat op tot 4GB. Met zulke bestanden moet je een krachtige computer hebben, anders duurt het allemaal veel te lang. Al mijn foto’s staan op mijn LaCie 5big Thunderbolt, niet op mijn computer. Zowel lezen als schrijven van de bestanden gaat razendsnel, dus ik merk geen irritante vertragingen als ik in Photoshop aan het werk ben. In principe zet ik de foto’s die ik tijdens een reis maak eerst op mijn laptop. Daar organiseer ik alles op, maak selecties en vervolgens maak ik een back-up. Ik heb al mijn beelden dus dubbel. Aan het einde van de reis maak ik een tweede back-up op een andere schijf zodat ik het hele project weer van mijn laptop kan verwijderen. Voor de daarop volgende reis herhaal ik deze strategie. Eenmaal thuis sluit ik mijn externe schijf aan op mijn LaCie 5big en zet alles over. Mijn LaCie 5big heeft 30 TB aan ‘enterprise grade’ harde schijven - dat is de hoogste kwaliteit schijven die er te krijgen zijn. Ik weet uit ervaring dat harde schijven kunnen crashen, vandaar ik een groot voorstander ben van RAID-systemen. Ook als een schijf crasht is er niets verloren. Maar

MARSEL VAN OOSTEN

k heb een kantoor in Nederland, maar ik werk ook vaak in Zuid-Afrika, zeker als ik meerdere reizen in zuidelijk Afrika heb. Dan moet ik tussen de reizen door aan mijn foto’s kunnen werken anders wordt mijn achterstand te groot. We hebben een vaste plek in Zuid-Afrika waar we meestal zitten, dus daar moet ik alles kunnen doen wat ik thuis ook doe. Geloof het of niet, maar ik neem mijn MacPro en mijn LaCie 5big gewoon mee als handbagage in een Pelicase. De enige reden dat dit kan is dat mijn MacPro en mijn LaCie 5big heel compact zijn.

dat is op zich niet genoeg, dus ook thuis zorg ik dat er een back-up wordt gemaakt. Dat doe ik met een tweede LaCie 5big, die ik elders heb opgeslagen. Als er wordt ingebroken of mijn huis brandt af, dan ben ik in ieder geval niet al mijn foto’s kwijt. Ik neem op reis altijd een aantal externe harde schijven mee. Ik gebruik een LaCie Rugged RAID voor mijn back-ups. Die bestaat feitelijk uit twee schijven en als er een van crasht, dan is er geen data verloren. Bovendien kan het ding tegen een stootje en dat is gezien de gebieden en omstandigheden waarin ik vaak werk een groot voordeel. Daarnaast heb ik een aantal Seagate schijfjes waarop mijn bewerkte hoge resolutie beelden heb staan voor als ik een verzoek krijg van een uitgever/tijdschrift voor een bepaalde foto, en een waarop een bootable back-up staat van mijn laptop.'

LaCie 5big

MARSEL VAN OOSTEN Marsel is fulltime reisfotograaf. Hij reist al tien jaar de hele wereld over en daarnaast organiseert hij fotoreizen op de meest bijzondere plekken. Marsel wordt onder andere ondersteund door LaCie. INFO SQUIVER.COM & LACIE.COM

DIGIFOTO PRO 5

INTERVIEW | KOOS BREUKEL

Portretfotografie

Opvallend aan de portretten van Koos Breukel is dat ze niet noodzakelijkerwijs flatteus voor de geportretteerde zijn, maar altijd ongewoon, of zo je wilt afwijkend. “Een portret moet een raadsel zijn, niet op te lossen, waardoor je blijft kijken. Vaak komt dat niet door mij maar door de persoon voor de camera. Dan gebeurt er gewoon iets. Soms voel ik het meteen, soms zie ik het veel later.”

‘Hé, jij hebt een goede kop!’ Nooit heeft hij fotograaf willen worden, laat staan portretfotograaf. Toch geniet Koos Breukel (1962) faam als de beste portretfotograaf van Nederland. Wie en wat waren zijn bronnen van inspiratie op weg naar de Olympus van de vaderlandse portretfotografie? TEKST CEES VISSER FOTOGRAFIE KOOS BREUKEL

Jacques-Yves Cousteau

Koos Breukel, Amsterdam

Koos Breukel is één van Nederlands bekendste portretfotografen. Tijdens zijn loopbaan als fotograaf heeft Breukel ontelbare portretten gemaakt van bekende en onbekende mensen. Zijn portretten zijn menselijk, naturel en puur. Geboorte, leven, ziekte en dood zijn kenmerkende thema’s in het werk van Breukel. W. koosbreukel.com

India - 1993

DIGIFOTO PRO 5

“Ik heb eigenlijk nooit portretfotograaf willen worden. Sterker, ik heb nooit fotograaf willen worden, maar oceanograaf. Ik was helemaal gek van Jacques Cousteau. Toen ik dertien jaar was, kocht en las ik zijn boeken over duikboten en diepzeeduiken. Die boeken stonden boordevol foto’s, daarover wilde ik alles weten. Mijn moeder was amateurfotograaf en had een koffer vol met grote 6x9negatieven. En mijn broer, die wel klaargestoomd werd om fotograaf te worden, had allerlei apparatuur. Ik ben toen die negatieven van mijn moeder gaan afdrukken op fotopapier dat ik bij de V&D kocht, om te ontdekken dat die grote negatieven tot een heel scherp resultaat leiden. Eerder dan de foto zelf heeft de techniek achter de foto mijn belangstelling voor fotografie gewekt.”

Sweet Life (1966), Ed van der Elsken “Ed van der Elskens meest pretentieuze boek; in meerdere talen uitgegeven, enorme oplages. Ik was 14, 15 jaar. Het boek vond ik in de kast van de vader van mijn vriendinnetje en het gaat heel erg over wereldreizen. Als je jong bent, fantaseer je over hoe je de wereld kunt ontdekken. Door dit boek

Sweet Life (1966) Ed van der Elsken

leerde ik dat als je nieuwsgierig bent, en je een camera hebt, deuren opengaan. Dan sta je opeens tegenover gasten van de Japanse maffia, zoals hier. De foto die het hem deed, is de foto van een haai die uit zee op het dek van een schip wordt gehesen. Nu wist ik dat de haai een soort schuurpapierhuid heeft, met allemaal weerhaken. Als Van der Elsken grootbeeld had gebruikt, had je de huid van de haai tot in detail kunnen zien. Deze foto is korrelig, wat ik toen wel jammer vond. Maar het boek toont ook foto’s gemaakt onder heel moeilijke lichtomstandigheden. Dat technische aspect interesseert me.

INTERVIEW | KOOS BREUKEL

grotere handigheid in hoe je mensen voor je kunt winnen. Laat ze weten dat je oprecht nieuwsgierig bent en geef ze een bijzonder gevoel. Het moet wel echt zijn. In die tijd doken bijvoorbeeld veel foto’s van Paul Huf op, maar dat vond ik niks. Die mensen op zijn foto’s waren te ontspannen, die mensen waren te mooi. Zo zijn ze helemaal niet. Ja, zo willen ze misschien zijn, maar zo zijn ze niet. Ik doe het niet voor de mensen, maar ga juist een relatie aan met de foto.”

Bert van Goethem “Dat was in 1983, dat weet ik nog goed. Via de School voor Fotografie & Fotonica in Den Haag waarop ik zat, een fotografieopleiding die later in de Koninklijke Academie is opgegaan, liep ik stage bij Bert van Goethem, de oprichter van Pf. Van Goethem was een industriële fotograaf, deed landschappen. Veel werk van hem zat in de kunstuitleen. Hij was wel een big shot. Had zijn eigen fotostudio en koffers vol met Hasselblad-apparatuur. Ik moest dan die cassettes vervangen, waardoor ik begon te begrijpen wat een goede camera zo’n Hasselblad toch eigenlijk was. Intussen had ik mijn eigen oeuvre opgebouwd en ik liet hem mijn portretten zien.

Bert van Goethem - 2015

Wat ik van Van der Elsken ‘leerde’, is de brutaliteit waarmee hij mensen op straat aansprak. ‘Hé man, jij hebt een goede kop! Mag ik die even van je lenen?’ En dan klik-klik, en bam!, een klap op de schouder. ” “Aan hem dacht ik weleens toen ik mijn eerste foto’s schoot in Alphen aan de Rijn, waar ik toen woonde: vrienden, mijn moeder, heel vaak mijn moeder, punkers, transseksuelen, naakten van mijn vriendinnetjes en Ambonezen. In Parijs, waar mijn moeder me mee naartoe nam, kwam ik erachter dat mijn nieuwsgierigheid het kon winnen van mijn schroom om mensen op straat te fotograferen. Als de foto lukte, hield ik daar een heel goed gevoel aan over. Het is ongemakkelijk

‘Wat ik van Van der Elsken ‘leerde’, is de brutaliteit waarmee hij mensen op straat aansprak’ natuurlijk, mensen fotograferen, dat blijft. Soms kreeg ik een afwijzing en was ik een dag van slag. Wil ik dit wel?, vroeg ik me dan af. Straks krijg ik een klap voor me kop. Maar je krijgt een steeds

Hij zei: ‘Volg je hart, jij kan het gewoon.’ Dat gaf me zelfvertrouwen. Van hem leerde ik ook om lef te hebben. Hij deed veel commercieel werk en kreeg dan van die doorgesnoven reclamejongens over de vloer. Die was ie dan weleens zat. Een keer stond zo’n gozer in een wit pak druk te bellen, met de rug naar hem toe. Pakt ie een spuitbus om de verf zo op die witte rug te spuiten. Trouwens, voor Pf moest Van Goethem een interview doen met een nieuw fotografietalent, van wie ik dan een portret moest maken. Dat was Rineke Dijkstra met wie ik nu nog steeds een goede vriendschap heb.”

Picasso door Irving Penn (1957) “Tijdens La Grande Parade (1984), de afscheidstentoonstelling van Edy de Wilde als directeur van het Stedelijk Museum in Amsterdam, was ergens onder een trap kabinet gemaakt. Er hingen overal schilderijen, maar daar hingen foto’s. Eén van die foto’s was het portret van Picasso met die

DIGIFOTO PRO 5

Anthe van Bers - 1999

INTERVIEW | KOOS BREUKEL

hoed en cape, gemaakt door Irving Penn. Daar stond onder ‘platinaprint’, een techniek van afdrukken. Waanzin-nig mooi. Die ogen van Picasso zijn zwart, maar in zijn linkeroog zie je, als je heel goed kijkt, de ramen van een kasteel. Ik raakte niet op die foto uitgekeken, nog steeds niet. Ik kon tijdens die expositie alleen maar naar die foto en die kralen van ogen kijken. Het gekke is dat die foto raakvlakken heeft met wat ik lelijk vind. Maar omdat hier een soort mysterie in stand wordt gehouden, vind ik het wel goed. Penn fotografeerde met daglicht, het liefst uit een raam wat op het noorden stond. Daarmee krijg je een heel constant licht, een licht dat veel gebuikt is door portretschilders en Victoriaanse fotografen. Het is fotografie die een hinkstapsprong verwijderd is van de schilderijen van La Grande Parade.” “Penn leerde mij een manier van ervaren. De ervaring die hij overbracht, is dat je een mens zo vastlegt dat die foto heel lang meegaat, een onbeperkte houdbaarheidsdatum krijgt. Waar

Worlds in a Small Room (1974) Irving Penn

‘m dat in zit? Dat is een raadsel dat je niet kan verklaren. Als je trouwens goed naar zijn werk kijkt, dan zie je dat die mensen daarop bijna in slaap vallen. Hij liet ze maar zitten en staan. Penn had zelf een slaapziekte, die man zocht iets van zichzelf bij die mensen. Nog een eyeopener was Penns boek Worlds in a Small Room (1974), een verslag van zijn wereldreizen; Peru, Afrika, Nieuw-Guinea, Griekenland, New York en Parijs. Je leven als fotograaf moet je zo vormgeven

dat je altijd kunt werken. Als je op een plek komt en je spreekt de taal niet, dan moet je de mensen zo nieuwsgierig maken dat ze naar jou toekomen. En je moet ze iets

‘Avedon en Penn, maar ook Diane Arbus – in wie ik ook veel inspiratie vond - hadden alle drie een eigen karakter, en daardoor een eigen manier van werken’ teruggeven in de vorm van een portret. Ik heb met dit boek in mijn achterhoofd reizen gemaakt naar India en Nieuw-Guinea.”

Portraits (1976) van Richard Avedon “Ook Richard Avedon kwam in mijn leven via het kabinet van La Grande Parade, waar zijn portret hing van de schilder Willem de Kooning. De pose vond ik mooi, een soort overgave, niets aan geposeerd, die man stond daar gewoon maar. Ik kwam toen in aanraking met documentairefotograaf Taco Anema, hij liet mij het boek Portraits van Avedon zien. Als een boek mijn leven veranderde, dan die. Maar ik had geen geld om dat boek te kopen. Nu kon je dat ding ook nergens krijgen, dus heb ik ‘m uit een gemeentebibliotheek gestolen. Ja, dat is dit exemplaar. ” “Wat ik heel goed hieraan vind, is de serie over zijn stervende vader. Die heeft me nooit losgelaten en vind ik nog steeds één van de beste portretseries ooit omdat ze zo ongelofelijk persoonlijk is. Voor mij werd het vanzelfsprekend dat je werk persoonlijk moest zijn. Je kan gewoon je eigen familiealbums maken, als je het maar goed doet. ” “Die relatie van Avedon met zijn vader is interessant. Die vader had een eigen modehuis en bracht modetijdschriften mee naar huis. Hij had ook een traditie: een familiefoto. Dan huurde hij een dure auto waar de hele familie dan omheen ging staan, hond erbij. Avedon heeft met die foto’s van

Portraits (1976) Richard Avedon