18mm MACRO FUNCTIE!
250mm
Overal dichtbij! SIGMA 18-250mm f3.5-6.3 DC Macro OS* HSM
Uw foto’s zullen voorgoed veranderen. Veraf bestaat niet meer, want door de kortste scherpstelafstand in zijn klasse komt u dichterbij dan ooit. Dit objectief heeft een compacte en uiterst precieze bouw, razendsnelle en uiterst stille HSM autofocus motor, optische beeldstabilisatie en beschikt ook nog over een felbegeerde macrofunctie. Kortom, het meest veelzijdige objectief in zijn klasse. Nu met € 30,- Cashback!
Sigma 18-250mm f3.5-6.3 DC Macro OS* HSM
*Niet beschikbaar voor Sony en Pentax
Ontdek alle actie-objectieven op www.sigmawinterwinners.com Deze actie is geldig van 15 november 2013 t/m 31 januari 2014
Sigma 24-70mm f2.8 IF EX DG HSM
€ 499**
Sigma 105mm f2.8 EX DG OS HSM Macro
€ 759**
Sigma 120-400mm f4.5-5.6 DG OS* HSM
€ 1039**
Sigma 70-200mm f2.8 EX DG OS HSM
€ 859**
Sigma 150-500mm f5.6-6.3 DG OS* HSM
** = advies verkoopprijs
€ 699**
WELKOM
Welkom,
Fotografie en beeldbewerking zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden; toch zijn de twee niet altijd even goede vrienden. Bij de World Press Photo zorgt de combinatie regelmatig voor ophef. Zo ook begin dit jaar, toen hoofdprijswinnaar Paul Hansen het hele internet over zich heen kreeg: zijn foto zou gemanipuleerd zijn en dat is bij de persfotowedstrijd uit den boze. WPP stelde een onderzoek in en de fotograaf bleek volgens de regels gehandeld te hebben. Ja, hij ‘ontwikkelde’ zijn raw-bestand meerdere keren en stelde zo de uiteindelijke belichting samen uit verschillende lagen, maar gemanipuleerd werd er niet, concludeerde de organisatie. Anders was dat in 2010, toen Stepan Rudik, derdeprijswinnaar in de categorie sport, gediskwalificeerd werd. Hij werkte een klein storend element weg uit zijn foto. Daarmee heeft hij zijn foto gemanipuleerd en dus volgde diskwalificatie. De bewerking van de foto was echter veel extremer dan de manipulatie. De ingezonden foto bleek een enorme crop te zijn van het origineel, daarover geen woord. Puur het wegklonen van een storend stukje voet dat door de fotograaf als ongewenst element werd beschouwd, zorgde ervoor dat Rudik zijn prijs moest inleveren. Onlangs maakte de WPP bekend de regels voor 2014 aan te gaan passen, vanwege de grote discussie en speculatie over wat er wel en niet is toegestaan. Hoewel de organisatie het niet letterlijk zegt, lijkt de discussie over de foto van Hansen de oorzaak voor het aanscherpen van het reglement. Op moment van schrijven is nog niet duidelijk wat er gaat veranderen, de vernieuwde regels worden met de start van de inzendtermijn begin december bekendgemaakt. Als je het mij vraagt, moet je fotografen lekker hun gang laten gaan. Fotografie is per definitie manipulatie. Met de keuze voor je standpunt, dat wat je in beeld neemt of juist daarbuiten laat en het moment waarop je afdrukt, creëer je als fotograaf je eigen werkelijkheid. Wat maakt het dan nog uit dat iemand een colablikje in de achtergrond wegkloont? Had diezelfde fotograaf het blikje voordat hij de foto maakte handmatig verwijderd, of de compositie iets veranderd, dan was er niets aan de hand geweest. Ik snap dat er ergens een grens moet worden getrokken, maar doe dit dan op een inhoudelijk vlak. Zolang de bewerking of manipulatie de werkelijkheid niet verdraait, zie ik geen probleem.
Julian Huijbregts Hoofdredacteur julian@clipboard-publishing.nl
Julian Huijbregts
g
Blijf op de hoogte via Google+ www.digifotopro.nl/google+
f
Volg ons op Facebook www.facebook.com/DIGIFOTOPro
t
Leef met ons mee op Twitter www.twitter.com/dfpro
i
Bewonder onze plaatjes op Instagram www.instagram.com/digifoto_pro
Uitleg
Over onze reviews
Elke editie testen we diverse camera’s, objectieven en accessoires. Maar hoe testen we deze producten precies en hoe beoordelen we ze? Op deze pagina geven we je een overzicht van onze criteria en testmethoden.
BEDIENING
Bij de bediening beoordelen we niet alleen de ergonomie, maar ook de menustructuur van de camera.
Onder snelheid valt het autofocussysteem, maar ook de tijd die de camera nodig heeft om foto’s weg te schrijven.
BEHUIZING
Bij de beoordeling van de behuizing kijken we naar de bouwkwaliteit, maar ook het lcd en de zoeker nemen we in beschouwing.
D I GI F O
Brons
Een product dat doet wat het moet doen, maar niet echt uitblinkt krijgt een bronzen award.
Zilver
ZILVER
Producten die een goede indruk op ons achterlaten krijgen een zilveren award.
PR O • TO
Goud
Komen de prestaties van de camera ook overeen met wat je op basis van de prijs mag verwachten?
CATEGORIEËN
Camera’s delen we in onderstaande (sub) categorieën in. De scores en de awards zijn alleen onderling te vergelijken bij camera’s in dezelfde subcategorie. Krijgt een compactcamera van ons een Goud Award, dan wil dat niet zeggen dat deze camera even goed presteert als een spiegelreflex met diezelfde award.
SPIEGELREFLEXCAMERA’S (DSLR)
GOUD
PR O • TO
PLATINA
Instap Geavanceerd Professioneel
COMPACTE SYSTEEMCAMERA’S (CSC) Instap Geavanceerd High-end
Objectieven
De beoordeling van objectieven lijkt op die van camera's, maar we gebruiken hiervoor een aantal andere criteria. Scherpte Alle objectieven testen we op scherpte. Bij zoomobjectieven kijken we naar diverse brandpuntsafstanden.
Autofocus We kijken niet alleen naar de snelheid van de autofocus, ook de geluidsproductie en de nauwkeurigheid nemen we mee in de beoordeling.
Vervormingen Onder vervormingen rekenen we zaken zoals chromatische aberratie, vignettering, vertekening en flare. Een hoge score betekent dat het objectief weinig vervormingen heeft.
Behuizing Steekt het objectief degelijk in elkaar, zijn er bijvoorbeeld stof- en regenafdichtingen?
4
PR O • TO
ARD AW
SNELHEID
BRONS
ARD AW
De score voor de beeldkwaliteit beoordelen we aan de hand van de ruisprestaties, het dynamisch bereik en de kleurweergave van de camera.
PRIJS/KWALITEIT
D I GI F O
BEELDKWALITEIT
PR O • TO
ARD AW
Bij onze camera-reviews geven we scores voor vijf verschillende criteria. We beoordelen camera's per categorie, de scores van een compactcamera kun je dus niet direct met die van een spiegelreflex vergelijken. Ook zijn beoordelingen tijdsgebonden. Je kunt camera's van nu immers moeilijk vergelijken met camera's van een paar jaar geleden.
Wij kunnen niet bepalen hoeveel waarde jij hecht aan bepaalde eigenschappen van een objectief of camera, de ene persoon zal bijvoorbeeld snelheid belangrijker vinden dan de andere persoon. Daarom geven we scores voor de afzonderlijke criteria. Wel vellen we een eindoordeel in de vorm van één van onderstaande awards.
ARD AW
Camera's
Awards
D I GI F O
We testen de producten grotendeels in de praktijk. Een objectief of camera gebruiken we op dezelfde manier zoals we ook onze eigen apparatuur gebruiken. Daardoor lopen we tegen praktische bezwaren of voordelen op, die minstens zo belangrijk zijn als alleen de droge cijfers en testresultaten. Daarnaast kijken we ook onder gecontroleerde omstandigheden naar de belangrijke aspecten.
D I GI F O
AWARDS
Prijs/kwaliteit Komen de prestaties van het objectief ook overeen met wat je op basis van de prijs mag verwachten?
Weet een product ons echt te overtuigen, dan belonen we het met een gouden award.
Platina
Voor de echt uitblinkende producten is er de platina award. Een product moet ons volledig weten te overtuigen willen we deze award toekennen.
Onderscheidingen
Sommige producten hebben een opvallende eigenschap, zeer goede prijs-kwaliteitverhouding of steken boven de rest uit dankzij hun ontwerp. Hiervoor delen we de volgende onderscheidingen uit. Deze kunnen ook gecombineerd worden met een award. Innovatief
INNOVATIEF
Heeft een fabrikant lef en komen ze met nieuwe technieken of toepassingen? Dan kunnen ze een innovatie-award verwachten! Budget
BUDGET
Is het product vriendelijk voor je portemonnee, dan krijgt het een budget-award mee. Design
DESIGN
Niets zo persoonlijk als smaak, maar voor een bovengemiddelde aandacht aan het ontwerp kennen we een design-award toe.
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
Amsterdam
Eindhoven
Groningen
Nijmegen
Rotterdam
OPLEIDINGEN fotografie
basisopleiding opleiding tot fotograaf Fotografie: Marion van Dam. Ontwerp: Ăœppig Identity Store.
individueel traject
ontwikkel je talent in voltijd of deeltijd
www.fotoacademie.nl
karakter en visie
OPLEIDINGEN fotografie
WIE ZIJN WIJ
Over ons
Over ons
DIGIFOTO Pro wordt gemaakt door een vast team van redacteuren. Daarnaast maken we gebruik van freelancers en hebben we een aantal partners die op regelmatige basis artikelen aanleveren voor het magazine. Even voorstellen: REDACTIE
Julian Huijbregts
MET MEDEWERKING VAN:
HOOFDREDACTEUR
Als hoofdredacteur is Julian verantwoordelijk voor de inhoud van het magazine en de website. Naast het bepalen en uitzetten van de onderwerpen, het aansturen van de redactie en freelancers, kruipt hij ook regelmatig zelf in de pen. Dat levert meestal reviews van camera’s en objectieven op, maar voor een achtergrondartikel draait hij ook zijn hand niet om.
Alle redacteuren van Clipboard Publishing helpen een handje bij de totstandkoming van DIGIFOTO Pro.
julian@clipboard-publishing.nl
Jesse Kraal
Specialiteit: Techniek
REDACTEUR
Jesse droomt minimaal drie keer per week over camera’s en andere fotoapparatuur. Niets is bij hem onbekend. Van analoge grootformaatcamera tot de nieuwste fullframe-dslr’s, hij weet er alles van. Het is echter niet alleen techniek wat de klok slaat. Jesse beschikt ook over een grote dosis fotografiekennis. Kijk dus ook niet verbaasd op als je een interview of achtergrondartikel van zijn hand tegenkomt. jesse@clipboard-publishing.nl
Sanne Ruhaak
Raymond Luijbregts HOOFDREDACTEUR
WINMAG Pro en Baaz
Specialiteit: Interviews
REDACTEUR
Er gaan geruchten de rondte dat ze haar ondervragingstechnieken bij een niet nader te noemen geheim agentschap heeft opgedaan. Wij kunnen daar geen uitspraken over doen, maar we weten wel dat als we deze gretige reporter op pad sturen ze het onderste uit de kan haalt en terugkomt met een sterk interview. sanne@clipboard-publishing.nl Peter Guldenpfennig REDACTEUR
PARTNERS
DutchPhotoZone
Sinds 2008 werkt DIGIFOTO Pro samen met DutchPhotoZone (DPZ), hét forum voor de serieuze amateurfotograaf en (semi) professional. In elke editie tonen we je het werk van een van de DPZ-leden. www.dutchphotozone.com
6
Birdpix en Nederpix
In elke editie presenteren we werk van één van de leden van Birdpix of Nederpix. Deze communities richten zich respectievelijk op vogelfotografie en natuurfotografie. www.birdpix.nl www.nederpix.nl
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
INHOUD
10
SONY A7 EN A7R
Onze eerste ervaringen met de fullframe csc’s
20
BEELDBEWERKER JEFTA ARTS De onbekende stap tussen fotograaf en publicatie
82
HENK WILDSCHUT
Toont het ware verhaal achter de bio-industrie
98
STEVE MCCURRY
Wat gaat er schuil achter de foto’s van de meester?
118
TERUGKIJKEN EN VOORUITBLIKKEN
Wat bracht 2013 en wat kunnen we in 2014 verwachten?
REVIEWS
TECHNIEK
16 Panasonic GM1
De kleinste micro-four-thirds-camera ooit!
68 Sigma’s CEO Kazuto Yamaki
Nikkor 18-140mm 70 AF-S f/3.5-5.6 VR
En hun digitale opvolgers
Tussen standaardzoom en superzoom
72
Tamron SP 90mm F/2.8 Di VC USD
Over de nieuwe 24-105mm Art en meer
74 Retrofocus: Analoge compacts
16
asterclass: 110 MNatuurfotografie in de winter
Dikke jas aan en naar buiten!
Tamron’s klassieker in een nieuw jasje
INSPIRATIE pecialist: 32 SAdrian Sommeling
Knippen en plakken op hoog niveau
nterview: 42 ISebastian Magnani
Honden die pas echt op hun baas lijken
FOTOWEDSTRIJD EN WINNAARS 58 Fotowedstrijd: Bewerking
32
Maak kans op een Samsung NX300
78 Winnaar fotowedstrijd ‘Sport’ Roel Gaj over zijn spectaculaire finish
54 Spotlight: Sabrina de Vries Uit onze lezersgallery
60 Exposure: Johan Scholtens
Passie voor natuurfotografie
64 Spotlight: Maartje Roos Uit onze lezersgallery
42
80 Exposure: Elmar Dam
Bijzonder werk van DutchPhotoZone
94 Uit de schoolbanken Renee Joppe
58
130
AWARDS 2013
Welke producten wisten ons in 2013 het meest te overtuigen en waar kun je de komende jaren mee vooruit? Je leest het in ons awardoverzicht!
110
EERSTE INDRUK
Sony A7 en A7R
Eerste indruk: Sony A7 en A7R
EINDELIJK FULLFRAME COMPACTE SYSTEEMCAMERA’S!
Sinds de digitale revolutie zijn onze camera’s een stuk groter geworden. Niet zo vreemd, want de plaats van het rolletje is ingenomen door een sensor, processor en de nodige andere elektronica. In de A7 en A7R heeft Sony de spiegel en de optische zoeker achterwege gelaten, maar vastgehouden aan de klassieke afmetingen van het negatief. Niet eerder was een fullframe-camera met verwisselbare objectieven zo klein en licht. TEKST EN FOTOGRAFIE JESSE KRAAL
ang werd er gespeculeerd over een fullframe NEX, maar Sony besloot het over een andere boeg te gooien. Deels tenminste, want de Sony A7 en A7R hebben wel degelijk een fullframesensor, E-vatting en lijken in alles behalve de plaatsing van de elektronische zoeker op de highend NEX’en. De naam Sony NEX verdwijnt echter in zijn geheel van het toneel, alle nieuwe toestellen zullen als Alpha door het leven gaan, ongeacht de vatting. ‘Een bewuste keuze,’ zo vertelt een vertegenwoordiger van Sony ons, ‘in de toekomst zullen zowel de NEX- als de Alpha-lijn worden samengevoegd en door het leven gaan als Alpha’s.’ De
10
huidige NEX’en zullen blijven bestaan, maar hun opvolgers krijgen een naam die begint met een ‘A’, gevolgd door een nummer. Wat zijn de verschillen? Terug naar de A7 en A7R, de twee modellen die de fullframe-markt wel eens op zijn kop kunnen gaan zetten. Dat heeft deels met de gunstige prijs te maken, maar dat zegt uiteraard niet alles. Sony’s A900 was destijds ook de goedkoopste fullframe-camera, maar heeft achteraf gezien geen potten weten te breken. Gelukkig ontbreekt het de A7 en A7R niet aan onderscheidende specificaties, zoals veelbelovende sensoren, een lensvatting waarmee je alle kanten uit kunt en een uitstekende elektronische zoeker.
Het belangrijkste verschil tussen de Sony A7 en de A7R is de gebruikte beeldchip. In de A7 treffen we een 24-megapixelsensor met 117 fasedetectiepunten bovenop de 25 punten van het contrastautofocussysteem. De A7R krijgt weliswaar een veel hogere 36-megapixelresolutie, maar moet het zonder fasedetectiefocus doen. Daar bovenop kan de A7 maximaal vijf foto’s per seconden maken en is het mogelijk te kiezen voor een elektronisch eerste gordijn voor een kortere reactietijd, terwijl de A7R het moet doen met vier bps en een conventionele sluiter. Daarmee lijkt de A7 meer geschikt voor actie, terwijl landschap- of studiofotografen waarschijnlijk meer gecharmeerd zullen zijn van de A7R.
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
Camera Sony A7R Objectief ZEISS 16-35mm f/2.8 T* met LA-EA4-adapter Brandpunt 35mm Diafragma f/2.8 Sluitertijd 1/1250 ISO 100
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
11
EERSTE INDRUK
Sony A7 en A7R
Voor wie bij het horen van de resoluties meteen moet denken aan de Nikon D600/610 en D800: volgens Sony gaat het om nieuwe sensoren. De chips in de A7R en in mindere mate de A7 zijn aangepast voor de sterke hoek waaronder het licht kan invallen. Het objectief staat vanwege de korte registerafstand immers dicht op de sensor, wat bij een conventionele sensor (vooral bij gebruik van groothoekobjectieven) tot sterke vignettering en kleurverschuiving in de hoeken kan leiden. Sony heeft een vergelijkbare oplossing gekozen als CMOSIS (de maker van de sensor in de Leica M) en plaatst de microlensjes dichter op de pixels. Daarnaast zijn de microlensjes van de A7R richting de hoeken verschoven om de hoek waaronder het licht invalt op te vangen. Daarmee lijkt de A7R een aanzienlijk
12
M et de LA-EA4-adapter kun je Sony A-objectieven gebruiken op de A7 en A7R, met behoud van fasedetectiefocus, dankzij de halftransparante spiegel en focusmodule in de adapter.
Camera Sony A7R Objectief ZEISS 16-35mm f/2.8 T* met LA-EA4-adapter Brandpunt 35mm Diafragma f/3.5 Sluitertijd 1/1000s ISO 100
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
Camera Sony A7 Objectief Sony FE 28-70mm f/3.5-5.6 OSS Brandpunt 63mm Diafragma f/8 Sluitertijd 1/200s ISO 80
de camera afkomstig, zonder verdere aanpassingen. Bediening Hadden we met de bediening van de eerste NEX-toestellen nog wat moeite, met de NEX-6 en NEX-7 liet Sony zien dat de fabrikant qua ergonomie ook de veeleisende fotograaf wat te bieden hebben. Met de A7 en A7R gaat Sony nog een stap verder, de bediening doet wat ons betreft niet onder voor die van conventionele fullframe-camera’s van Canon en Nikon. Sony voorziet de camera’s van veel fysieke knoppen, waarvan meerdere door de gebruiker kunnen worden geprogrammeerd. De menu’s van de NEX-serie zijn overboord gegooid, de A7 en A7R laten zich bedienen als een Alphacamera en dat is een vooruitgang. Het kantelbare scherm, voor het eerst op een fullframe-camera, heeft een diagonaal van drie inch en telt 921.600 beeldpunten. Alleen het in- en uitzoomen op gemaakte foto’s gaat wat langzaam. De snelheid hiervan zou nog iets mogen worden opgevoerd in een eerste firmware-update. Waar we echt vrolijk van worden is de elektronische zoeker met 2,36 miljoen beeldpunten. Deze oled-zoeker is helder, scherp voordeel te bieden voor wie meetzoekerobjectieven van bijvoorbeeld Leica, Zeiss of Voigtländer wil gebruiken. Een uitgebreide test zal moeten uitwijzen in hoeverre de A7 en A7R in de praktijk van elkaar verschillen met gebruik van dergelijke objectieven. Beeldkwaliteit Onze eerste indruk van de beeldkwaliteit is erg positief, al moeten we ons oordeel nog baseren op jpg’s gemaakt met preproductie-exemplaren. Dat maakt met name het beoordelen van foto’s op hoge iso-waarden lastig, Sony gooit over de jpg’s een vrij stevig ruisfilter. Kijken we naar de resultaten, dan lijkt
14
de A7 op het eerste gezicht iets beter te presteren bij hoge iso-waarden, de jpg’s zijn bij iso 12.800 nog heel behoorlijk. De jpg’s van de A7R lijken iets meer last te hebben van detailverlies bij hogere gevoeligheden, al is dat mede te danken aan de hogere resolutie. Schaal je de foto’s terug, dan is het verschil al kleiner. Het detail in de foto’s bij lage iso-waarden is met name bij de A7R indrukwekkend en laat zich, niet verrassend, vergelijken met de Nikon D800. Ondanks het ontbreken van een laagdoorlaatfilter hebben we geen sporen van moiré kunnen terugvinden in onze foto’s. De foto’s in dit artikel zijn overigens rechtstreeks uit
D eze Sony Zeiss 2470mm f/4 met OSSbeeldstabilisatie komt begin 2014 op de markt.
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
Sony A7 en A7R
en heeft geen last van tearing of noemenswaardige vertraging. Autofocus en snelheid Dankzij de fasedetectiepixels op de sensor van de A7 is deze merkbaar sneller met scherpstellen dan de A7R. Het is dan ook jammer dat je de met halftransparante spiegel uitgeruste LA-EA4-adapter nodig hebt om ook met Alpha-objectieven vlot te kunnen focussen. De fasedetectiepixels werken alleen in combinatie met de nieuwe objectieven. De focussnelheid met deze adapter komt in de buurt van die van high-end-dslr’s als de D800 en de 5D Mark III, al lijkt er nog wel enig verschil merkbaar. Dit kan ook aan de wat oudere Sony Zeiss 85mm f/1.4 en 16-35mm f/2.8 liggen, die we met de adapter op de A7 hebben gebruikt. Zonder
camera herkent dan automatisch dat het gaat om aps-c-objectieven en past daar de beelduitsnede op aan. Ook het zoekerbeeld wordt vergroot tot de uitsnede van het objectief. Dat kan echter niet verbloemen dat je het met een stuk minder pixels moet stellen, daar koop je geen fullframe-camera voor. Een andere optie is om objectieven met andere vatting door middel van een adapter te gebruiken. Voor Sony’s eigen A-vatting is er de nieuwe LAEA4 die dankzij een halftransparante spiegel en een af-sensor zorgt voor meer dan acceptabele focusprestaties. Daarnaast zijn er de nodige fabrikanten die adapters maken. Zo heeft Metabones zelfs een adapter waarmee je Canon EF-objectieven kunt gebruiken met behoud van autofocus (al is de snelheid niet om over naar huis te schrijven) en
‘ Dankzij de korte afstand tussen de lensvatting en sensor, zijn vrijwel alle objectieven op de A7 en A7R te gebruiken’ adapter moet de A7R zijn meerdere erkennen in spiegelreflexen, al is de contrastautofocus merkbaar sneller dan de NEX-7. Voor de meeste doeleinden is de focussnelheid toereikend, maar voor snelle actie is de A7 de betere keus. In dat geval moet je wel een Hybrid-AFcompatibel objectief gebruiken, alle nieuw gepresenteerde FE-objectieven vallen daaronder. Met respectievelijk vijf en vier foto’s per seconde, zijn de A7 en A7R geen snelheidsmonsters. Wil je fotograferen met tussentijdse bijstelling van de autofocus, dan zakt de snelheid zelfs naar tweeënhalf een anderhalf beeld per seconde. Glaswerk Een van de zwakke punten van de nieuwe Sony’s is het objectievenaanbod. Bij de lancering zijn drie fullframe E-objectieven (FE) beschikbaar: een 35mm f/2.8 en 55mm f/1.8 van ZEISS en een 28-70mm f/3.5-5.6 OSS van Sony. In het voorjaar van 2014 komen daar een Zeiss 24-70mm f/4 OSS en een Sony 70-200mm f/4G OSS bij. Dat is uiteraard niet het hele verhaal, want ook alle E-objectieven voor de NEX’en kunnen worden gebruikt. De
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
diafragmaregeling. Sony zegt dergelijke partijen niet actief te ondersteunen en zal ook niet zelf met zo’n adapter komen, wel geeft de fabrikant aan blij te zijn met de ontwikkelingen op dat gebied. Dankzij de korte afstand tussen vatting en sensor (registerafstand), zijn vrijwel alle objectieven op de A7 en A7R te gebruiken. Dat maakt de camera’s interessant voor iedereen die een analoge meetzoeker heeft en de objectieven digitaal wil gebruiken. Heb je een analoge Leica in de kast liggen met een set mooie objectieven, maar is een digitale Leica M je te duur? Nu haal je voor een véél lager bedrag een fullframe-alternatief in huis. Voorlopige conclusie Voor het finale oordeel zullen we uiteraard een productie-exemplaar van de Sony A7 en A7R onder handen nemen, maar de eerste indruk die de nieuwe fullframe’s van Sony hebben achtergelaten is zonder meer positief. Sony weet beter dan met de A99 (en de oudere A900 en A850) camera’s neer te zetten die zich duidelijk onderscheiden van de concurrentie. De A7 kan de concurrentie aan met de Nikon D610
EERSTE INDRUK
en Canon EOS 6D, maar bijvoorbeeld ook met de Fujifilm X-Pro1, terwijl de A7R niet alleen de strijd aan gaat met de Canon 5D Mark III en de Nikon D800, maar zelfs de Leica M van repliek kan dienen. Het compacte formaat en de vatting die het mogelijk maakt om vrijwel al het denkbare glaswerk te gebruiken maken de A7 en A7R bijzondere camera’s waar we veel van verwachten.
SONY A7
Sensor 24,3-megapixel cmos Autofocus 117 fasedetectie af-punten Geheugenkaart SDXC of MS Pro Duo Zoeker Oled-EVF met 2,36 miljoen beeldpunten Scherm 3-inch lcd, kantelbaar, 921.600 beeldpunten Filmfunctie 1080p @ 60, 30, 25, 24 fps Afmetingen 127 x 94 x 48mm Gewicht 474 gram (incl. accu en geheugenkaart) Adviesprijs € 1500,- (body), € 1800,- (incl. 28-70mm f/3.5-5.6)
SONY A7R
Sensor 36,3-megapixel cmos Autofocus 25 contrast af-punten Geheugenkaart SDXC of MS Pro Duo Zoeker Oled-EVF met 2,36 miljoen beeldpunten Scherm 3-inch, kantelbaar, 921.600 beeldpunten Filmfunctie 1080p @ 60, 30, 25, 24 fps Afmetingen 127 x 94 x 48mm Gewicht 465 gram (incl. accu en geheugenkaart) Adviesprijs € 2100,- (body)
15
REVIEW
Panasonic GM1
Camera Panasonic GM1 Objectief 12-32mm Brandpunt 12mm Diafragma f/8 ISO 125 Sluitertijd 1/200
Panasonic GM1
KLEIN, KLEINER, KLEINST! De GM1 lijkt het antwoord van Panasonic op de high-end-compactcamera’s van de concurrentie. Met de zeer compacte 12-32mm kitlens past de camera in een ruime broekzak. Toch heeft het kleintje veel in huis, waaronder de zeer goede 16-megapixelsensor afkomstig uit de GX7. TEKST JULIAN HUIJBREGTS FOTOGRAFIE JESSE KRAAL
16
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
anasonic maakt al jaren micro four thirds-camera’s met compacte afmetingen, de GF3 en GF5 waren tot nu de kleinsten van het stel. Opvallend was dan ook dat de GF6, die Panasonic eerder dit jaar introduceerde, een stukje groter uitviel. Nu we de Panasonic GM1 in handen hebben snappen we die keuze. De GF6 is uitgerust met uitklapscherm en meer knoppen, gaat het je echt om formaat, dan is de GM1 de betere keuze. Geavanceerde micro four thirdscamera’s vormen tegenwoordig een volwaardig alternatief voor een complete dslr-uitrusting. Dankzij het zeer compacte formaat is de GM1 meer een concurrent van de high-end-compactcamera’s zoals de Sony RX100(II). Met mogelijkheid om objectieven te verwisselen en de grote 4/3-sensor heeft de GM1 ten opzichte van dat soort camera’s duidelijke voordelen in huis. Klein, dat is de GM1 zeker. De behuizing is zelfs iets minder groot dan de genoemde Sony. Met de 12-32mm-kitlens is het geheel wel een stukje dikker, maar je kunt de combinatie nog steeds kwijt in een jaszak of een ruime broekzak. De kit van camera en objectief is vederlicht: we meten 277 gram op de weegschaal inclusief accu en geheugenkaart. De GM1 is geen instapmodel aan de onderkant van het segment. Dat zie je aan de afwerking, voor de behuizing is gebruikgemaakt van metaal en aan de binnenkant vinden we veel elementen en mogelijkheden uit de GX7, het nieuwste topmodel van Panasonic. Bediening en snelheid Op de kleine behuizing vinden we een bescheiden aantal knoppen. Je zult het met één instelwieltje moeten doen; een geribbeld draaiwieltje achterop het
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
toestel dat zich soepel laat bedienen. Bovenop de GM1 zit het gebruikelijke pasm-wiel, een aan/uit-knop en schakelaar voor focusinstellingen. In het midden van deze schakelaar is de enige fysieke Fn-knop op de camera te vinden. Standaard wordt deze gebruikt voor het inschakelen van de wifi-functie. Wij hebben de knop meteen de functie AE-lock meegegeven, want die zit niet standaard op het toestel. Daarnaast zijn er nog vijf Fn-knoppen die je naar wens kunt instellen, maar deze bevinden zich als digitale knop op het scherpe 3-inch aanraakscherm (1,04 miljoen beeldpunten) dat bijna de hele achterkant van de camera beslaat. Het touchscreen en de digitale Fn-knoppen zijn prettig, gezien er op de behuizing weinig plaats is voor fysieke knoppen is dit een prima oplossing. Een zoeker heeft de GM1 niet en er is ook geen mogelijkheid om die extern aan te sluiten. Wel kun je met behulp van wifi het live-view-beeld van de camera doorsturen naar je smartphone of tablet. Panasonic voorzag diverse toestellen ook van nfc, dat ontbreekt op de GM1, de chip zou teveel plaats innemen. De wifi-verbinding moet je dus met de hand instellen, maar is dat eenmaal gedaan
‘Binnen een seconde is de GM1 ingeschakeld’
dan werkt het prima. Ook kun je gemaakte foto’s direct doorsturen naar je mobiele apparaten. Bij de GX7 werden we positief verrast door de snelle opstarttijd. Datzelfde geldt voor de GM1: binnen een seconde is de camera ingeschakeld en kun je fotograferen. Ook de contrastautofocus is razendsnel en het wegschrijven van bestanden gaat zeer vlot. Met maximaal 4 beelden per seconde doet de GM1 nauwelijks onder voor de geavanceerde GX7 die 4,3 bps haalt. Een kleine behuizing betekent een kleine accu en dat weerspiegelt in het aantal foto’s dat je kunt maken op een volle lading. 230 stuks zijn dat er, volgens de cipa-norm. Geen enorm aantal en een reserve-exemplaar is dan ook geen overbodige luxe. Bijzondere sluiter Panasonic heeft de GM1 zo klein kunnen maken door een nieuw sluitermechanisme te ontwikkelen dat tachtig procent minder plaats inneemt dan de traditionele mechanische sluiter in voorgaande micro four thirds-camera’s. Normaal gesproken werkt een sluiter met een springveer en twee gordijnen. De sluiter in de GM1 maakt gebruik van een stappenmotor en slechts één gordijn. Het eerste gordijn is vervangen door een elektronische sluiter: de sensor bepaalt elektronisch het begin van de belichting, met het tweede sluitergordijn dat wordt aangedreven door de stappenmotor wordt de belichting vervolgens beëindigd. Dit heeft wel een aantal gevolgen voor de GM1. Zo bedraagt de maximale flitssynchronisatietijd 1/50e seconde, flitsen met snellere sluitertijden is simpelweg niet mogelijk. Een flitsschoen ontbreekt overigens, je zult het met het ingebouwde exemplaar moeten doen. Het grootste gevolg van het nieuwe sluitermechanisme is de maximale sluitertijd bij gebruik van het mechanische
17
Panasonic GM1
sluitergordijn. Die bedraagt slechts 1/500e seconde. Desondanks geeft Panasonic een maximale sluitertijd van maar liefst 1/16000e seconde op, dat is echter alleen mogelijk door volledig gebruik te maken van een elektronische sluiter. Tot en met sluitertijden van 1/500e seconde hoor je een subtiel klikje bij het afdrukken. Zodra je een snellere sluitertijd kiest, hoor je geen klik meer: de sluiter werkt nu geheel elektronisch. Het voordeel is dat je zo compleet stil kunt fotograferen, maar bij snelle bewegingen kun je last krijgen van het ‘rolling shutter’-effect: bij snelle bewegingen van de camera of het onderwerp komen rechte lijnen scheef in beeld te staan. De GM1 is daarmee niet geschikt voor actiefotografen die bewegelijke onderwerpen fotograferen met sluitertijden sneller dan 1/500e seconde. Een groot nadeel kunnen we dat echter niet noemen, want de GM1 lijkt ons voor dergelijke toepassingen sowieso niet voor de hand te liggen. Statische onderwerpen kun je probleemloos fotograferen met de elektronische sluiter. Een portret schieten met volledig open diafragma bij fel zonlicht vormt geen enkel probleem. De bijzondere sluiter van de GM1 heeft ook een voordeel: omdat er maar één mechanisch gordijn wordt gebruikt veroorzaakt de sluiter minder trillingen. De kans op onscherpte in je foto’s is daardoor kleiner. Beeldkwaliteit Op het gebied van beeldkwaliteit weet de GM1 te overtuigen. Het kleine toestel levert aanzienlijk betere prestaties dan de GF6 die het met een oudere sensor moet stellen. Ook de Panasonic G6 wordt voorbijgestreefd. Dat is geen verrassing, want de beeldsensor is afkomstig uit de high-end Panasonic GX7. Dat toestel kwam in DIGIFOTO Pro 3.2013 al aan bod en kwam zeer goed uit onze test.
HANDGREEPJE
Wil je meer houvast, dan kun je de GM1 uitbreiden met een optioneel handgreepje. Deze DHW-HGR1 schroef je onder de camera, maakt het toestel iets hoger en zorgt voor een verdikking aan de voorkant van het toestel zodat je de camera kan vastklemmen met je vingers. Adviesprijs: € 79,-
12-32mm kitlens Panasonic verkoopt de GM1 in combinatie met een nieuwe kitlens. Deze 12-32mm f/3.55.6 is voorzien van OIS-beeldstabilisatie. Het objectief is zo klein, dat er geen plaats is voor een scherpstelring. Wil je gebruikmaken van handmatige focus dan kun je op het scherm van de camera de scherpstelafstand instellen. De optische prestaties van de kleine zoom stellen niet teleur. De beeldkwaliteit is vergelijkbaar met de 14-42mm II kitlens van Panasonic en die presteert behoorlijk goed voor een objectief in deze klasse. De 12-32mm zoom heeft iets minder bereik, maar biedt met 12mm wel duidelijk meer groothoek (24mm vs 28mm equivalent). Het zoomlensje is dan ook absoluut een waardevolle aanvulling op de GM1. Gelukkig zijn er voor micro four thirds meer compacte objectieven verkrijgbaar. De platte 14mm f/2.5 pancake is een ideale metgezel voor de camera als je het geheel compact wilt houden. Maar ook de hoogwaardige Olympus 12mm f/2, 45mm f/1.8 en de Panasonic 20mm f/1.7 II laten zich goed combineren met de piepkleine GM1. Filmfunctie De compacte systeemcamera’s van Panasonic staan bekend om de uitstekende filmkwaliteit. Dankzij de sensor uit de GX7 is de GM1 daarin geen uitzondering. Wel is er een belangrijk verschil met zijn grotere broer: filmen 1080p met 50 beelden per seconde behoort niet tot de mogelijkheden, want dat levert teveel warmteontwikkeling op in de kleine behuizing, aldus Panasonic. Je hebt keuze uit 30, 25 of 24 beelden per seconde bij full-hd-resolutie. In 720p-resolutie kun je wel filmen met 50 bps. De kwaliteit van de filmbeelden is zéér goed, storende effecten als moiré en aliassing zijn niet te vinden. Een microfooningang ontbreekt, wel kun je de niveaus van de ingebouwde microfoon weergeven en instellen. Het kleine formaat maakt de GM1 ook erg interessant als B-camera voor filmers: leuk om ergens weg te stoppen of aan vast te maken! Met een klein objectief is de camera nauwelijks groter dan een actioncam.
CONCLUSIE Om de GM1 zo ontzettend klein te maken heeft Panasonic wat concessies moeten doen. De bijzondere sluiter is een knap staaltje innovatie, maar komt wel met de beperking van maximaal 1/500e seconde bij gebruik van de mechanische sluiter. Geen onoverkomelijk probleem; met de elektronische sluiter zijn snelheden tot 1/16000e seconde mogelijk. Alleen voor razendsnelle actiefotografie met snelle sluitertijden is de GM1 minder geschikt vanwege het rolling shutter-effect bij gebruik van een elektronische sluiter. De bediening doet meer denken aan een compactcamera, niet verrassend gezien de behuizing net zo klein - of zelfs kleiner is. Het grote touchscreen komt goed van pas bij gebrek aan veel fysieke knoppen. Aan instelmogelijkheden zeker geen gebrek, de GM1 biedt vrijwel dezelfde opties als zijn grotere broers. Panasonic plaatst het toestel in een nieuwe line-up van hoogwaardige compacte camera’s en trekt daarvoor de uitstekende 16-megapixelsensor van de GX7 uit de kast. Zodoende behoort dit kleintje op gebied van foto- en filmkwaliteit tot de beste micro four thirds-camera’s van het moment en doet het toestel niet of nauwelijks onder voor veel aps-c-dslr’s.
SPECIFICATIES
Adviesprijs (GM1 + 12-32mm) € 699,Resolutie 16.1 megapixels Beeldsensor 4/3 (17,3 x 13mm) ISO-bereik 125-25600 Scherm 3-inch touchscreen (1,04 miljoen beeldpunten) Scherpstelling Contrast-autofocus Snelheid 4 bps Opslag SDXC Gewicht 277 gram (incl. kitlens en accu) Afmetingen 98.5 x 54.9 x 30.4mm Beeldstabilisatie In objectief Filmfunctie 1080p @ 30/25/24 fps
BEOORDELING
CATEGORIE
Beeldkwaliteit Bediening Snelheid Behuizing Prijs/kwaliteit
GEAVANCEERDE CSC PR O • TO
GOUD
ARD AW
18
Bij de GM1 zien we dezelfde resultaten: vanaf 1600 iso beginnen de eerste tekenen van ruis zichtbaar te worden, tot en met iso 6400 blijft het detailniveau voldoende en de afbeeldingen bruikbaar. Stel je de gevoeligheid hoger in, dan moet je flink inleveren op beeldkwaliteit. Het dynamisch bereik is bij lage iso-waarden uitstekend, zeker gezien het relatief kleine sensorformaat. De GM1 weet concurrenten zoals de Sony RX100(II) en de Nikon 1-camera’s de baas te blijven.
D I GI F O
REVIEW
INNOVATIEF
WWW.DIGIFOTOPRO.NL EDITIE 4-2013
Maak van je passie de liefde van je leven. Dat moment is ons doel. € 150,-
CASHBACK 01-11-2013 tot 01-02-2014
Touit 2.8/12 of 1.8/32
// FASCINATION MADE BY ZEISS
Touit 2.8/12 en Touit 1.8/32 Hetzelfde maar toch compleet nieuw. Dit is het moment om voor de tweede keer stapelverliefd te worden op je Sony NEX of Fuji X camera. Want met de nieuwe Zeiss Touit objectieven zal je camera je keer op keer fascineren met foto’s die je raken.
www.transcontinenta.nl/promoties Transcontinenta | Importeur Nederland | 0252-687555 | www.transcontinenta.nl/dealers