MICHAEL DAMBÖCK | W W W.MICHAELDAMBOECK.COM
EEN NIEUWE STANDAARD IN SYSTEEM CAMERA‘S
26.1 MEGAPIXEL I X-TRANS CMOS 4 SENSOR I X PROCESSOR 4 I GROTE ELEKTRONISCH ZOEKER PROFESSIONELE VIDEO RECORDING IN 4K I NIEUW HOOGWAARDIG AF-SYSTEEM
FUJIFILM-X.COM
WELKOM
Welkom
Met de Photokina in Keulen nog redelijk vers in ons geheugen, ontkomen we op deze plek natuurlijk niet aan een terugblik op een van de drie grootste beurzen op het gebied van fotografie. Dit is als vanouds dé plek waar toonaangevende merken hun nieuwste gear introduceren. Maar hoe kon het dan zijn dat grote spelers als Canon, Nikon en Sony in de periode voorafgaand aan Photokina hun kruit al verschoten? Vooral Canon en Nikon met hun spiegelloze fullframe systemen, de Canon EOS R en de Nikon Z6 en Z7. Hierdoor dreigde de Photokina een beetje saai te worden. Maar niets bleek minder waar. Zo zorgde onder andere Fujifilm, Sigma en Panasonic voor het nodige vuurwerk in Keulen. Want wat te denken van de aankondiging van liefst twee nieuwe middenformaat camera’s door Fujifilm, de GFX 50R en de GFX 100S. Fujifilm richt zich met deze nieuwe, zo op het eerste oog zeer indrukwekkende gear, op alle vormen van fotografie - van landschap, tot commercieel en van wildlife tot aan bruiloft en sport -. Met name de specs van de Fujifilm GFX 100S doen de liefhebber duizelen. Zo is deze middenformaat 's wereld eerste spiegelloze camera met maar liefst 100 megapixels! Daarnaast zorgde natuurlijk ook Panasonic voor spektakel met de lancering van de Lumix S-series, een full-frame spiegelloos camerasysteem. Helemaal als een donderslag bij heldere hemel kwam dit nieuws overigens niet. Geruchten hierover deden al geruime tijd de ronde op internet. Maar toch! Als eerste introduceert Panasonic de Lumix S1R en Lumix S1 camera’s. Beide modellen zijn uitgerust met 's werelds eerste 4K 60p en 50p videofunctie. Ander mooi gear-nieuws kwam uit de hoek van Sigma met de aankondiging van liefst vijf nieuwe objectieven. De 70/200mm f/2.8 DG OS HSM | Sports, de 28mm f/1.4 DG HSM | Art, de 40mm f/1.4 DG HSM | Art, de 60-600mm f/4.5-6.3 DG OS HSM | Sports, en de 56mm f/1.4 DC DN | Contemporary. En daar bleef het niet bij in het Sigma kamp. Zo onthulde Sigma CEO Kazuto Yamaki eveneens de komst van een full-frame camera. Deze krijgt een L-vatting van Leica en komt ergens in 2019 op de markt.
Een L-vatting, vraag je jezelf wellicht af. Maar gelet op ander nieuws uit het SIGMA-, Panasonicen Leica-kamp is dat niet zo vreemd. Zo maakten de drie partijen tijdens de persdag wereldkundig dat zij de handen ineen slaan. Geruchten hierover zongen overigens ook al langer rond. Dit doen ze ‘om samen aan de toenemende vraag naar high-end digitale camera's en hoogwaardige objectieven te kunnen voldoen’. Deze samenwerking, The L-Mount Alliance genoemd, zorgt ervoor dat Panasonic en Sigma gebruik kunnen maken van de L-mount van Leica. Kortom, saai? Dat dachten wij niet! De fotografiewereld is volop in beweging en in transitie en dat zagen we ook in Keulen duidelijk terug. En natuurlijk ook weer in deze DIGIFOTO Pro. Zo spraken wij in Keulen met toonaangevende figuren in de fotografie-industrie. Je leest hun verhalen en opinies terug in deze uitgave. Evenals reviews met onder andere de Sigma 60600mm f/4.5-6.3 DG OS HSM | Sports, de Canon EOS R, de Tamron 17-35mm f/2.8-4 Di OSD én een hands-on met het nieuwste wapentuig van Sony, de Sony FE 24mm f/1.4 G Master. Last but not least staat dit nummer natuurlijk ook weer vol met inspirerende en leerzame achtergrondverhalen en tutorials. Genoeg reden om door te lezen. Veel lees- én kijkplezier! Redactie DIGIFOTO Pro
Een uitgave van Clipboard Media & Content Delftweg 147 2289 BD Rijswijk Nederland Tel: +31(0)15 7600.700 info@clipboardmedia.nl www.clipboardmedia.nl Uitgever Linda Oenema linda@clipboardmedia.nl Tel: +31(0)15-7600.700 Concept en idee Jascha Vink jascha@clipboardmedia.nl Tel: +31(0)15-7600.771 Redactie Geert van der Klugt Dré de Man Bart Remmers Jordi Smit Remco Stunnenberg Christel de Wolff redactie@thecontentgroup.nl +31(0)15-7600.707 Met dank aan Johan Elzenga Scott Kelby Raf Olaerts Cees Visser Marketing & PR marketing@clipboardmedia.nl +31(0)15-7600.700 Traffic Manager Lindsay van Veelen traffic@clipboardmedia.nl Tel: +31(0)15-7600.700 Sales Bart Arkesteijn Mitchell Koymans Jascha Vink sales@clipboardmedia.nl +31(0)15 7600.770 Data Analist Sven de Heer Content manager Martijn Herremans Vormgeving Lloyd Troost Ron de Vos Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem Distributie Benelux Betapress BV, Gilze Imapress, Turnhout, België ISSN 2468-869X
Abonnementen Jaarabonnement Nederland (6 edities): € 29,75 Jaarabonnement Europa (6 edities): € 72,50 Losse edities: € 5,95 (prijswijzigingen voorbehouden) Telefoon: 015-7600700 E-mail: abo@clipboardmedia.nl
DIGIFOTO PRO 5
Het abonnement wordt automatisch verlengd. Opzeggen kan schriftelijk of per e-mail uiterlijk 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Eerder verschenen edities zijn na te bestellen via www.digifotopro.nl/nabestellen of door een e-mail te versturen naar abo@clipboardmedia.nl.
Copyright © Clipboard Media & Content Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, gekopieerd of op andere wijze worden verspreid zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. DIGIFOTO Pro is powered by
3
ADVERTENTIE Foto: Martijn Kort met NiSi V5 Pro filterhouder ,Pro CPL, ND1000 en Soft GND 4
NIE
UW
Als fotograaf weet Martijn Kort de kwaliteit en duurzaamheid van perfect ‘glas’ enorm te waarderen. Zijn bewuste keuze voor het werken met NiSi ND, GND en CPL filters en ZEISS objectieven is dan ook niet zo verwonderlijk. “De creatieve opties die zowel de NiSi filters, als de ZEISS objectieven mij brengen, hebben een grote invloed op mijn fotografie. Ik ben dan ook verheugd dat alle input van ons, als NiSi ambassadeurs, gebruikt is bij het samenstellen van de nieuwe NiSi Benelux Landscape Set. Met deze set kan iedereen eenvoudig en snel aan de slag, met professioneel resultaat”. Voor meer informatie: www.nisifiltersbenelux.com
Transcontinenta B.V. | NiSi distributeur Benelux | www.facebook.com/nisifiltersbenelux
AWARDS | UITLEG
Over onze reviews
Elke editie testen we diverse camera’s, objectieven en accessoires. Maar hoe testen we deze producten precies en hoe beoordelen we ze? Op deze pagina geven we je een overzicht van onze criteria en testmethoden. We testen de producten grotendeels in de praktijk. Een objectief of camera gebruiken we op dezelfde manier zoals we ook onze eigen apparatuur gebruiken. Daardoor lopen we tegen praktische bezwaren of voordelen aan die minstens zo belangrijk zijn als alleen de droge cijfers en testresultaten. Daarnaast kijken we onder gecontroleerde omstandigheden naar de belangrijke aspecten.
Camera's
Bij onze camera-reviews geven we scores voor vijf verschillende criteria. We beoordelen camera's per categorie, de scores van een compactcamera kun je dus niet direct met die van een spiegelreflexcamera vergelijken. Ook zijn beoordelingen tijdgebonden. Je kunt camera's van nu immers moeilijk vergelijken met camera's van een paar jaar geleden.
Awards
Wij kunnen niet bepalen hoeveel waarde jij hecht aan bepaalde eigenschappen van een objectief of camera. De een zal bijvoorbeeld snelheid belangrijker vinden dan de ander. Daarom geven we scores voor de afzonderlijke criteria. Wel vellen we een eindoordeel in de vorm van één van onderstaande awards.
BRONS
Beeldkwaliteit
De score voor de beeldkwaliteit beoordelen we aan de hand van de ruisprestaties, het dynamisch bereik en de kleurweergave van de camera.
Bediening
Bij de bediening beoordelen we niet alleen de ergonomie, maar ook de menustructuur van de camera.
Snelheid
ZILVER
Objectieven
De beoordeling van objectieven lijkt op die van camera's, maar we gebruiken hiervoor een aantal andere criteria.
Onder snelheid valt het autofocussysteem, maar ook de tijd die de camera nodig heeft om foto’s weg te schrijven.
Scherpte
Behuizing
scherpte. Bij zoomobjectieven
Alle objectieven testen we op
brandpuntsafstanden.
Prijs/kwaliteit
Onder vervormingen rekenen
Categorieën
Camera’s delen we in onderstaande (sub)categorieën in. De scores en de awards zijn alleen onderling te vergelijken bij camera’s in dezelfde subcategorie. Krijgt een compactcamera van ons een Goud Award, dan wil dat niet zeggen dat deze camera even goed presteert als een spiegelreflexcamera met diezelfde award.
Spiegelreflexcamera’s (dslr) • Instap • Geavanceerd • Professioneel
Compacte systeemcamera’s (CSC) • Instap • Geavanceerd • High-end
DIGIFOTO PRO 5
Vervormingen we zaken zoals chromatische aberratie, vignettering, vertekening en flare. Een hoge score betekent bijvoorbeeld dat het objectief weinig vervormingen heeft.
Autofocus We kijken niet alleen naar de snelheid van de autofocus, ook de geluidsproductie en de nauwkeurigheid nemen we mee in de beoordeling.
Behuizing Steekt het objectief degelijk in elkaar? Zijn er bijvoorbeeld stof- en regenafdichtingen?
Prijs/kwaliteit Komen de prestaties van het objectief ook overeen met wat je op basis van de prijs mag verwachten?
Een product dat doet wat het moet doen, maar niet echt uitblinkt krijgt een bronzen award.
Zilver
Producten die een goede indruk op ons achterlaten krijgen een zilveren award.
Goud
Weet een product ons echt te overtuigen, dan belonen we het met een gouden award.
Platina PLATINA PLAATTTIINA
kijken we naar diverse
Bij de beoordeling van de behuizing kijken we naar de bouwkwaliteit, maar ook het LCD en de zoeker nemen we in ogenschouw.
Komen de prestaties van de camera ook overeen met wat je op basis van de prijs mag verwachten?
GOUD
Brons
Voor de echt uitblinkende producten is er de platina award. Een product moet ons volledig weten te overtuigen willen we deze award toekennen.
Onderscheidingen
Sommige producten hebben een opvallende eigenschap, zeer goede prijs-kwaliteitverhouding of steken boven de rest uit dankzij hun ontwerp. Hiervoor delen we de volgende onderscheidingen uit. Deze kunnen ook gecombineerd worden met een award.
Innovatief
Hebben fabrikanten lef en komen ze met nieuwe technieken of toepassingen? Dan kunnen ze een innovatie award verwachten!
Budget
Is het product vriendelijk voor je portemonnee, dan krijgt het een budget award mee.
Design
Niets zo persoonlijk als smaak, maar voor een bovengemiddelde aandacht voor het ontwerp kennen we een design award toe.
5
INHOUD
86
Canon EOS R
Uitstekend nieuw begin
Interviews 14 X-photographer Joep van Aert
'Ik maak dingen niet mooier of groter dan ze zijn'
38 SIGMA CEO Kazuto Yamaki San
Dromen van een Barry Lyndon-objectief
Objectieven 26 Tamron 17-35mm f/2.8-4 Di OSD
34
Pentax-D FA* 50mm f/1.4 SDM AW
Een veelzijdige topper
42
SIGMA 60-600mm f/4.5-6.3 DG OS HSM Sports
54
6
Grootse prestaties voor betaalbare prijs
Een unieke alleskunner
32
Fujifilm GFX 50R
Middenformaat binnen handbereik
Nikon Z 24-70mm f/4.0 S objectief
Nieuwe maatstaven?
DIGIFOTO PRO 5
Interviews 46 76
Martijn Kort
NiSi en ZEISS ambassadeur
Doodsfotografie
Troostende Beelden
Achtergrond 10
Verscherpen van je foto's
92
Beeldbewerking in Lightroom Classic CC
46
Martijn Kort
NiSi en ZEISS ambassadeur
Hoe doe je het goed?
Vergroot je begrip
108 EIZO legt uit
Verschil grafische en videomonitor
42
Gear 72
Microsoft Surface Studio
Size matters
Boeken
76
34
116 Scott Kelby
Hoe doe je dat in Photoshop?
Frank Doorhof
Handboek Modelfotografie
72
117 Martin Hogeboom Everyday people
Joep van Aert
Hardwell – 2 Years As One
Fotowedstrijden
92
38
112 Fotowedstrijd: Minimalisme
Fotowedstrijd Je kans op eeuwige roem!
114 Winnaar fotowedstrijd: Winter in zwart-wit
114 Winnaar fotowedstrijd: Winter in zwart-wit
Canazei
DIGIFOTO PRO 5
112
Canazei
7
RUBRIEK | ARTIKEL
Het beste nieuws van de afgelopen tijd De cameramerken en fabrikanten hebben de afgelopen tijd weer niet stilgezeten. Op de redactie werden wij overspoeld door berichten over nieuwe producten. De belangrijkste nieuwsberichten zetten wij hier voor jou op een rij. TEKST REDACTIE
PANASONIC KOMT MET SPIEGELLOZE FULL-FRAME SYSTEEMCAMERA’S
Panasonic lanceert twee spiegelloze systeemcamera’s met een full-frame sensor van 35 mm: de S1R en de S1. Deze modellen zijn uitgerust met 's werelds eerste 4K 60p/50p video-opnamefunctie en het Dual I.S.-beeldstabilisatiesysteem. Beide camera’s zullen deel uitmaken van de LUMIX S-serie en worden volgend voorjaar wereldwijd geïntroduceerd. Dankzij de L-Mount van de Leica Camera komt er een breed scala aan objectieven beschikbaar voor dit systeem. De LUMIX S-serie biedt gebruikers specialistische mogelijkheden om indrukwekkende beelden te maken. De camera’s zijn robuust en gebruiksvriendelijk - beide essentiële eigenschappen voor professionele fotografen
en videografen. Ze zijn uitgerust met een spectrum aan technologieën en nieuwe innovaties als beeld- en signaalverwerking, optische en warmtebehandelingstechnologie en meer. De combinatie van deze technologieën zal de gebruiker nieuwe mogelijkheden bieden in foto- en videografie, zo claimt Panasonic. Beide camera's krijgen twee slots voor een XQDen SD-geheugenkaart. Hiermee zijn de S1R en de S1de eerste
Panasonic camera uitgerust met deze combinatie. Een robuust kantelbaar lcd-scherm over drie assen vergroot het gebruiksgemak. Panasonic gaat het assortiment objectieven dat compatibel is met de LUMIX S-serie ook verder uitbreiden en is van plan meer dan 10
objectieven te ontwikkelen voor 2020, waaronder een 50mm f/1.4 objectief, een 24-105mm standaard zoomlens en een 70200mm telezoomlens.
Prijs N.N.B. Info www.panasonic.com/nl
INTRODUCTIE LEICA SOFORT BLACK
Leica Nederland presenteert het nieuwste lid van de Leica SOROFT familie: de Leica SOFORT Black. Deze veelzijdige direct-klaar camera is voorzien van een uniek Leica design, speciale functies en is de ideale introductie tot instant-fotografie. Foto’s uit de Leica SOFORT Black zijn binnen enkele seconden zichtbaar en kunnen gemakkelijk gedeeld worden. Dat is het leuke van direct-klaar fotografie. De Leica SOFORT Black onderscheidt zich van andere instant-camera’s door de luxe uitstraling en styling speciaal ontwikkeld voor deze camera door het Leica design team. En naast diverse modi als 'Automatic’, ‘Party & People’, ‘Sport & Action’, ‘Macro’ en creatieve programma’s voor meervoudige belichte opnamen, biedt de Leica SOFORT Black ook een modus voor selfies en een zelfonspanner met twee verschillende vertragingen. Om het
8
maken van selfies makkelijker te maken beschikt de Leica SOFORT Black ook over een rechthoekig spiegeltje aan de voorzijde van de camera. De SOFORT Black heeft een ingebouwde flitser die volledig kan worden overgelaten aan de automatische flitsfunctie van de camera, of je kunt hem zelf in-of uitschakelen. Prijs € 310,- | Info www.leica.com
DIGIFOTO PRO 5
POPULAIRE GR LINEUP VAN RICOH PENTAX KRIJGT NIEUW VERVOLG
De populaire GR lineup van Ricoh Pentax krijgt met de GR III een nieuw vervolg. De GR III die begin 2019 op de markt verschijnt, bevat een bijgewerkte sensor en een nieuw ontworpen objectief. De RICOH GR III is momenteel in ontwikkeling en erft het basisconcept uit de inmiddels twintig jaar oude en legendarische GR-serie. Hij bevat echter totaal nieuwe technieken en componenten. Zo wordt de GR III uitgerust met een grote 24 megapixel APS-C CMOS-sensor. Dit zorgt voor beelden van een hoge
resolutie. Voor het eerst heeft een camera uit de GR-serie een 3-assige stabilisator. Deze is gebaseerd op sensoren. Hierdoor kun je volgens Pentax mooie en vloeiende beelden filmen zonder dat ze schokkerig zijn. De GR III weegt inclusief geheugenkaart en batterij slechts 257 gram. Het is een compacte en lichte camera die
een geweldige beeldkwaliteit levert, zo claimt Pentax. Deze nieuwste compact camera is uitgerust met een handig 3-inch LCD-scherm met touchscreen. Dankzij deze nieuwe toevoeging worden de mogelijkheden en het gebruiksgemak vergroot. De
exacte introductiedatum van de RICOH GR III is nog niet bekend maar hij verschijnt naar verwachting begin 2019 op de markt.
Prijs N.N.B. Info www.nikon.nl
SIGMA INTRODUCEERT VIJF NIEUWE OBJECTIEVEN
SIGMA introduceerde tijdens Photokina liefst vijf nieuwe objectieven. Hiermee kan SIGMA nu spreken van een volledige lijn van objectieven, aldus Jan-Willem Verschuuren, General Manager van SIGMA Benelux. Zo wordt de SIGMA lijn de komende maanden uitgebreid met een SIGMA 70/200mm f/2.8 DG OS HSM | Sports, de 28mm f/1.4 DG HSM |
Art, de 40mm f/1.4 DG HSM | Art, de 60-600mm f / 4.5-6.3 DG OS HSM | Sports, en de 56mm f/1.4 DC DN | Contemporary.
De SIGMA 28mm f/1.4 DG HSM Art is een groothoek prime objectief. Dit objectief is vanaf januari 2019 leverbaar.
De SIGMA 40mm f/1.4 DG HSM Art is een exceptioneel prime objectief gebaseerd op de cine objectieven van SIGMA. Dit objectief is vanaf november 2019 leverbaar.
De SIGMA 60-600mm f/4.56.3 DG OS HSM Sports is ‘s-werelds eerste 600mm telezoomobjectief met 10x optische zoom. Dit objectief is sinds oktober leverbaar. Lees onze review met dit objectief op pagina 42.
De SIGMA 70-200mm f/2.8 DG OS HSM Sports is een lichtsterk telezoomobjectief voor de professional met 9 FLD glaselementen en een robuust maar licht ontwerp dankzij gebruik van magnesium onderdelen. Dit objectief is van december leverbaar.
De SIGMA 56mm f/1.4 DC DN Contemporary is een compact midtele objectief voor APS-C mirrorless camera’s. Het objectief is sinds begin oktober te koop.
Prijs N.N.B.
Prijs N.N.B.
Prijs € 1899,-
Prijs N.N.B.
Prijs € 499,-
DIGIFOTO PRO 5
9
ACHTERGROND | VERSCHERPEN
10
DIGIFOTO PRO 5
Het verscherpen van je foto's
Algemene principes, jpgen RAW-verscherping Het verscherpen van jouw beelden is als zout in het eten: zonder verscherping ziet je foto er futloos uit, maar met te veel verscherping is een foto nauwelijks te genieten. Dat laatste kan objectieffouten corrigeren maar het levert lelijke, onnatuurlijke lijntjes op. Het kan zelfs bokeh vernietigen. Hoe doe je het goed? TEKST DRE DE MAN
FOTOGRAFIE REMCO STUNNENBERG
Iedereen die fotografeert, past verscherping toe, vaak zelfs zonder het te weten. Maak een foto met een camera, en er wordt verscherping toegepast. Bewerk een foto vanaf RAW en er wordt ook verscherping toegepast. Verhoog het contrast en de scherpte-indruk van een foto verandert ook. Maar is een contrastverhoging dan ook een verscherping? Voor we verder praten, is het zaak om verscherping eerst goed te definiëren. Verscherping is het scherper maken van een foto. Maar wat is scherpte? Scherpte is niets anders dan een contrastverschil tussen twee lijntjes. Geeft een objectief bijvoorbeeld 50 zwart-witte lijnparen weer, en maak je het contrast heel laag, dan wordt het beeld één grijze soep en zie je geen fijne lijntjes meer. Verhoog je het contrast, dan zie je de lijntjes beter. Maar dit heeft wel een nadeel: het hele beeld wordt contrastrijker dan je zou willen. Verscherping is een slimme oplossing voor dit probleem: het verhoogt het contrast alleen op de overgangen van lijntjes, op de zwart-witte grensvlakken. Bij het testen gebruiken we vaak zwartwitte lijnparen, maar in de praktijk kan het natuurlijk ook een blauw-gele overgang zijn, of een grijsgroene, of noem maar op.
Voorbeeld lijnen laag en hoog contrast
Vaak wordt verscherping gezien als een onnatuurlijk digitaal effect, als een truc of kunstgreep. In de zilverhalogenide fotografie (dus voor de digitale fotografie) werd er echter ook al verscherpt, en die verscherping kon je niet eens uitschakelen. Bij iedere filmontwikkeling treedt namelijk een contrastverhoging op de overgangen op. Dit komt omdat er aan de rand van een licht vlak meer (niet uitgeputte) ontwikkelaar beschikbaar is dan verderop en aan de rand van een donker vlak juist iets minder. De ene film (Kodachrome) of ontwikkelaar had dat meer dan de andere. Op die manier kon je de verscherping variëren. Bij het scannen van film voordruk werd er ook nog eens verscherpt. Zonder verscherping zou een digitale foto vaak onnatuurlijk onscherp zijn. Onscherper dan een ouderwetse foto op film in ieder geval. Verscherping is dus zoals in de inleiding al aangegeven: het zout in het eten. Maar net zoals je bij het ene gerecht meer zout nodig hebt dan bij het andere, moet je ook bij foto’s de ene keer meer verscherpen dan de andere keer. Hoe weet je nu hoeveel je moet verscherpen? Je kunt uiteraard gewoon lukraak wat proberen en kijken. Die aanpak vereist overigens wel een scherpe en goed gekalibreerde monitor. Sowieso moet je voorzichtig zijn met de beoordeling, want je went aan het beeld en hebt daardoor de neiging de verscherping steeds hoger
Het principe van verscherping
DIGIFOTO PRO 5
11
ACHTERGROND | VERSCHERPEN
in te stellen. Vaak is het goed om even afstand te nemen en na een paar minuten opnieuw naar je beeld te kijken. Let ook op de vergroting! Bij honderd procent ziet het beeld er heel anders uit dan bij 25, vijftig of tweehonderd procent. Al die percentages zijn belangrijk. Maar afgezien daarvan, is het goed om te weten welke zaken de noodzaak en (on)mogelijkheid van verscherping beïnvloeden. We zetten ze puntsgewijs op een rij. H et onderwerp. Een teer portret verdraagt minder verscherping dan een foto waarbij je de lijnen van een verweerd gezicht wilt accentueren of een architectuurfoto. D e verlichting. Heel vlak licht levert weinig contrast en dus weinig scherpte op. Omgekeerd levert strijklicht, met name op structuren als houtnerf of natuursteen, al snel een heel scherpe indruk op. Gevolg? Verscherping is snel te veel van het goede. Nevel of dauw zorgt ook voor onscherpte, maar wel van een bijzondere, en niet zelden fraaie soort. H et ene objectief geeft details veel contrastrijker weer dan het andere objectief. Dit valt deels met verscherping te compenseren. Verscherping maakt een mooie, onscherpere achtergrond (Bokeh) scherper. Hier past terughoudendheid – of een techniek waarbij je de achtergrond minder verscherpt dan de rest van het beeld. Verscherping vergroot ruis in sterke mate. D e camera en de uitgangsfoto. Afhankelijk van vooral het anti-moiréfilter is meer of minder verscherping noodzakelijk. Ook het aantal megapixels en uiteraard de instellingen bij de jpgverwerking in de camera of bij de RAWverwerking hebben grote consequenties voor de latere verscherping. D e manier waarop een foto bekeken wordt. Wordt de foto uiteindelijk in 1000 x 768 pixels op een telefoonscherm bekeken, dan past een verscherping met een zeer grote radius. Zeer grote vergrotingen, vragen om een verscherping met een kleine radius.
geschiedt door het kiezen van jpg- of RAW-instellingen voor de verscherping. In de camera (vaak in het opnamemenu) wordt bepaald hoe sterk de jpg verscherpt wordt. Bij jpg’s heeft dat grote consequenties. Is deze verscherping te sterk, dan kun je die nooit meer ongedaan maken. Is hij te zwak, dan is er vaak wel een mouw aan te passen bij de verdere bewerking, maar dat brengt extra werk met zich mee. Bij het maken van RAW’s doe je dat in de RAW-converter, bijvoorbeeld Lightroom en Adobe camera RAW. In beide gevallen gaat het erom zo veel mogelijk details uit de foto te halen zonder zichtbare nadelen van de verscherping. Door het vermijden van die nadelen, kan de eerste versie de indruk wekken dat een foto niet scherp genoeg is, terwijl hij na verwerking
• •
'Zonder verscherping zou een digitale foto vaak onnatuurlijk onscherp zijn'
• •
• •
•
•
Verscherping in stappen Verscherping vindt plaats op verschillende momenten in het beeldvormend proces. Ook nu kun je het weer vergelijken met koken: aan het begin gooi je er wat zout en peper bij, halverwege wat meer en aan het eind breng je het gehele gerecht op smaak. Bij het verscherpen heb je ook meerdere stappen: I n de camera of bij de RAW-bewerking. De eerste verscherping van een foto
• 12
•
perfect is. Bij het maken van RAW’s is het vaak aan te bevelen de verscherping in de camera hoger in te stellen. Dat maakt het beoordelen van de scherpte van het beeld gemakkelijker en je krijgt een voorvertoning van de scherpte die je na bewerking zult zien. Verscherping na bewerking. Bij de tweede en meest belangrijke stap, ga je de foto dicht in de buurt brengen van wat je in je hoofd hebt. Je gaat het contrast en de kleuren aanpassen en aan het eind van dat proces ook de verscherping hiervan aanpassen. Doe dat niet omgekeerd, want een verscherping die vóór een contrastverhoging prima lijkt, kan na contrastverhoging veel te sterk zijn. Het doel van deze stap, is het maken van een foto (TIFF of PSD) die de meest ideale weergave is van de originele foto. De verscherping - aan het eind van dit proces - hoort daarbij. Voor kiekjes kan dat uiteraard een beetje overkill zijn, maar bij alle foto’s die mogelijk later groot afgedrukt worden of verder verspreid, is dat een heel belangrijk stap. Verscherping ten behoeve van het uitgavemedium. Verscherping van zeer kleine details die uiteindelijk niet meer zichtbaar zullen zijn, is niet nodig bij een foto die op een website op 300 x 450
•
pixels gebruikt wordt, maar kan meestal geen kwaad (tenzij er moiré optreedt). Bij een A2-afdruk op glanzend papier of een vertoning op een 8k-scherm daarentegen, worden de kleinste details belangrijk en is een (te grote) verscherping met een te grote radius heel storend zichtbaar. Bij afdrukken op mat of halfmat papier is de verscherping bijzonder ingewikkeld, daarover straks meer. Verscherping door het uitgavemedium. Projectoren en tv-schermen (anders dan computermonitoren) hebben ook een ingebouwde verscherping. Die komt dus nog eens bovenop je eigen verscherping. Heb je invloed op deze verscherping, dan kun je alles op elkaar afstemmen. Zo niet, dan moet je een inschatting maken van de gemiddelde verscherping in het uitgavemedium.
In de camera of bij de RAW-bewerking Voor het verscherpen van je beelden in de camera had je vroeger één instelling, een combinatie van hoeveelheid en detail. Tegenwoordig zijn het er bijna altijd minimaal twee. De eerste is de gewone verscherping, die vooral betrekking heeft op details. De tweede is clarity, helderheid, ook wel lokaal contrast genoemd. De nieuwste camera's van Nikon hebben ook nog eens verscherping van het middenbereik. Het verscherpen van het middenbereik biedt je de mogelijkheid om de verschillend te behandelen. Deze mogelijkheid is ook beschikbaar in Nikon Capture NX-D. Adobe biedt deze mogelijkheid ook, maar dan moet je in feite twee keer verscherpen. In Lightroom impliceert dit dat je het bestand apart als een TIFF moet opslaan en dat bestand later opnieuw moet verscherpen.
Clarity/helderheid/lokaal contrast Deze instelling verschilt van de gewone verscherping, aangezien hij alleen betrekking heeft op de middentonen. Meestal heeft verscherping betrekking op de echt scherpe, bijna zwart-witte lijnen. Bij clarity draait het om de subtielere schakeringen, structuren en kleuren die een foto een scherp aanzien geven, zonder de nadelen van de vaak onnatuurlijke benadrukking van de kleinste details. Hiervoor geldt echter nog meer dan voor de ‘gewone' verscherping, dat overdaad schaadt. De middentonen bepalen het aanzicht van de bokeh, dus een te hoge instelling maakt het bokeh onrustig en daarmee lelijk.
DIGIFOTO PRO 5
Verscherping in (Adobe Camera) RAW RAW-Verscherpen kent bij Adobe vier verschillende parameters. Daarnaast is er nog clarity (zie bovenstaande). En ook het verwijderen van nevel zou je een vorm van verscherping kunnen noemen. Al draait het daarbij met name om contrast. Details spelen hierbij een veel minder prominente rol al kunnen die er door deze instelling wel erg uitspringen. De vier parameters van Adobe vind je onder de detail-tab (bij Lightroom). Het zijn: hoeveelheid, straal, detail en masker.
Masker. Masker doet het omgekeerde van detail: het bepaalt wat er niet verscherpt wordt. Hoe groter de waarde voor masker, hoe meer er wordt uitgesloten van verscherping. Deze optie is vooral handig om grote, egale vlakken niet te verscherpen.
Details. Deze parameter is bepalend voor de details die je wilt verscherpen. Kies je hier voor nul, dan worden alleen de grote vlakken verscherpt. Kies je voor honderd dan worden juist de allerfijnste details verscherpt. De kleinere instellingen zijn dus ideaal voor structuren, de grotere instellingen voor onscherpe foto’s. Samen met een grote radius en een grote verscherping, werkt het als een paardenmiddel om onscherpe foto’s op te knappen. Je moet er wel rekening mee houden dat bij instellingen boven de dertig, de aanwezige ruis in het beeld extra geaccentueerd wordt.
Hoeveel. Deze instelling is heel simpel. Hij bepaalt hoe sterk de contrastverhoging op de overgangen is. Hoe sterker, hoe groter de scherpte-indruk, maar ook hoe lelijker de verscherping wordt. Hij gaat hand in hand met de tweede instelling, radius (straal)
'Bij het verscherpen heb je te maken met meerdere stappen' DIGIFOTO PRO 5
Straal. De straal is bepalend voor de grootte van het overgangsgebied. Met andere woorden, hoe groot de rand is die geaccentueerd wordt. Bij een grote straal lijkt de versterking ook groot. Het nadeel hierbij is dat de rand die door het verscherpen ontstaat, heel duidelijk zichtbaar wordt. Foto’s die gemaakt zijn met een slecht objectief of die als gevolg van beweging of slecht scherpstellen niet voldoende scherp zijn, kun je door te kiezen voor een grote straal nog heel aardig ophalen. Ook is het mogelijk om je beeld eerst te verscherpen met een kleine straal en daarna nog met een grote. De straal bepaalt dus niet hoe groot de details zijn die verscherpt worden. Dat wordt door de volgende parameter bepaald.
13
INTERVIEW | JOEP VAN AERT
'Er lopen veel talentvolle fotografen rond die geen goed podium vinden voor hun werk'
14
DIGIFOTO PRO 5
Joep van Aert, Rotterdam
Fotograaf Joep van Aert werd bekend door de foto’s die hij tijdens de tour van dj Hardwell maakte. Hij bracht hier een boek van uit en zat bij tv-shows als RTL Late Night. In samenwerking met een groot aantal elektronische muziekartiesten zoals Hardwell en partners als Red Bull, beschikt Joep inmiddels over een uitgebreid portfolio van enkele van de grootste evenementen en artiesten ter wereld. In zijn commerciële werk streeft hij er naar de wensen van de klant te combineren met een authentiek imago, een die boeiend en geloofwaardig is voor de doelgroep. Deze liefde voor 'het echte' is altijd aanwezig en komt voort uit zijn passie voor straatfotografie. Naast zijn commerciële werk zijn documentaire- en portretfotografie zijn favoriete genres om autonoom werk te creëren. Joep is dol op het werk van meesters als Henri Cartier Bresson en Robert Doisneau, maar zijn grootste bron van inspiratie was en is Anton Corbijn. 'Zijn werk vind ik zo enorm bijzonder. Dat spreekt mij enorm aan. Zeker in mijn beginjaren was hij mijn grote voorbeeld. Inmiddels ben ik vooral bezig met mijn eigen stijl. Daardoor begrijp ik nu overigens wel veel meer van de stijl van Corbijn. Hoe hij werkt, hoe hij zijn werk ontwikkelt, hoe hij het drukt...' www.joep.photo.nl
Fujifilm ambassadeur Joep van Aert
'Ik maak de dingen niet mooier of groter dan ze zijn' Hij volgde de theaterschool in Rotterdam maar ontdekte al tijdens zijn studie dat fotografie hem meer lag dan acteerwerk. Dankzij een unieke kans om dj Hardwell twee jaar lang te volgen, raakte de fotografiecarrière van de nu dertigjarige Joep van Aert vervolgens in een stroomversnelling. Wij spraken met Joep, sinds enkele jaren ook X-Photographer – Fujifilmambassadeur – over zijn verleden en natuurlijk over het hier en nu. TEKST REMCO STUNNENBERG
FOTOGRAFIE JOEP VAN AERT
We bellen met Joep terwijl hij net met twee van zijn beste maten is aangekomen in de Champagnestreek in Frankrijk. Hier laten ze de komende dagen hun werk even helemaal voor wat het is. Ze zijn afgereisd naar deze prachtige Franse streek om hun vriendschap te vieren. Daar hoort natuurlijk Champagne bij. Maar voor ons gesprek stelt Joep het proosten nog even uit. Om te beginnen keren we terug in de tijd. Naar het moment waarop Joep besluit zich fulltime te richten op fotografie. 'Ik had die keus amper gemaakt toen ik de unieke kans kreeg om dj Hardwell twee jaar lang te volgen. Daarmee kwam mijn carrière als fotograaf in een stroomversnelling. Samen met Hardwell vloog ik de hele wereld over en kreeg ik de kans te fotograferen op de grootste festivals. Ik stond ineens tussen de top van de muziek- en eventfotografen. Ik ging van 0 naar 100 in minder dan een
DIGIFOTO PRO 5
15
INTERVIEW | JOEP VAN AERT
seconde. Van af en toe een foto maken naar foto's schieten op de grootste shows ter wereld, omringd door topfotografen. Ik moest mezelf in een enorm tempo ontwikkelen. Dag en nacht lag mijn focus op fotografie.' Via het bekende kanaal YouTube, maar ook aan de hand van boeken, breidde Joep zijn kennis uit. Alle beschikbare informatie slokte hij op. Dit alles resulteerde in 2017 onder andere in een prachtig boekwerk, 2 Years As One, waarin Joep zijn tijd met de internationaal bekende dj beschrijft. In woord, maar uiteraard ook in beeld.
Theaterschool De liefde voor fotografie kreeg Joep van huis uit mee - zijn vader was een groot liefhebber - maar zelf begon hij er pas echt mee tijdens zijn opleiding aan de theaterschool in Rotterdam. 'Ik vond het jammer dat er nooit foto’s werden gemaakt
'Met professionele modellen werken heeft niet mijn voorkeur' van de repetitieprocessen en dus begon ik dat zelf te doen. Mijn afstuderen aan de theaterschool viel vervolgens precies samen met de enorme bezuinigingen in de kunstwereld. Het was me dus vrij snel duidelijk dat ik het daarin niet moest gaan zoeken. Die wereld is bovendien erg
gesloten. Dat was toen en volgens mij nu niet anders. In mijn tijd was er ook alleen maar vraag naar namen als Barry Atsma en Chantal Janzen. Op Joep van Aert zat in die wereld niemand te wachten. Ik kwam kortom binnen in totaal de verkeerde periode en dus ben ik vol gaan inzetten op fotografie.' Het brengt hem weer terug bij zijn samenwerking met Hardwell. 'Dankzij die samenwerking kwam ik op veel bijzondere locaties en bleven mijn beelden niet onopgemerkt bij verschillende organisaties. Zij wilden mijn foto’s graag gebruiken. Zonder Robbert (Hardwell) was ik waarschijnlijk niet of niet zo snel gekomen waar ik nu ben. Ik denk dat er een hoop talentvolle fotografen rondlopen die geen goed podium vinden voor hun werk. Ik heb het geluk gehad dat ik mijn werk
16
DIGIFOTO PRO 5
BRESSER PT SERIE PROFESSIONELE BI-COLOR LED
Mastering the Power of Light and Darkness
De afgebeelde camera’s en/of smartphones zijn niet bij de levering inbegrepen. Drukfouten en wijzigingen voorbehouden. Alle prijzen zijn per stuk, in euro’s inclusief BTW
ADVERTENTIE
BRESSER PT-15B PRO LED
BRESSER PT-30B PRO II LED
• 15 WATT LICHTOPBRENGST • CRI-WAARDE >95 • ALUMINIUM BEHUIZING EN KLEPPENSET (PT-15B PRO II) • NP-F550 ACCU’S MET LADER (PT-15B PRO II) • NEIGKOP MET BALHOOFD • DIMBAAR VAN 10 - 100% • BI-COLOR, TRAPLOOS INSTELBAAR VAN 3200K-5600K
• 30 WATT LICHTOPBRENGST • CRI-WAARDE >95 • ALUMINIUM BEHUIZING EN KLEPPENSET • NP-F550 ACCU’S MET LADER, NEIGKOP MET BALHOOFD • AFSTANDSBEDIENING • DIMBAAR VAN 10 - 100% • BI-COLOR, TRAPLOOS INSTELBAAR VAN 3200K-5600K
BRESSER PT-15B PRO LED Vanaf € 69,00 Euro
BRESSER PT-30B PRO II LED € 175,00 Euro
o.a. verkrijgbaar bij:
Photostudio Equipment and Optics
Smirnoffstraat 8
-
7903 AX Hoogeveen
-
+31 (0)528 23 24 76
-
info@folux.nl
-
www.folux.nl
INTERVIEW | JOEP VAN AERT
gelijk aan een groot publiek kon tonen. Dat heeft ervoor gezorgd dat mijn carrière een kickstart kreeg.’ Dat brengt ons gesprek bij nu. De beroepsfotograaf staat al lang niet meer altijd in een hoog aanzien. Prijzen voor fotografie staan bovendien onder enorme druk. Is er nog wel toekomst voor de fotografie? Joep: 'Ergens herken ik dit beeld wel, maar ik mag zelf absoluut niet klagen wat betreft werk. Ik heb het echt druk en dat is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. De vraag bij zowel bedrijven als merken naar beeld is groot. Dankzij de komst van de sociale media misschien wel groter dan ooit. Ondertussen is er ook een enorme overvloed aan beeld. Maar juist door die overvloed zijn bedrijven kritischer geworden. Het maakt dat ze juist op zoek zijn naar uniek, eigen en kwalitatief hoogstaand en professioneel beeldmateriaal. Ik ben dus helemaal niet zo negatief en draai het juist om. Er liggen juist veel kansen. Zo zie ik ook dat steeds meer bedrijven afstappen van het gebruik van stockbeelden en een eigen fotograaf inhuren, ook weer met datzelfde idee: het aanleggen van een beeldbank met uniek en echt eigen, gepersonaliseerd beeld.' Het maken van dat soort beeld is voor Joep daily business. Zo werkt hij bijvoorbeeld voor het Nederlands
18
pakkenmerk OppoSuits. Daarvoor schiet hij alle campagnes. En ook voor Red Bull doet hij veel fotografiewerk. 'Super gave opdrachtgevers waardoor mijn werk ook heel erg gevarieerd blijft.'
Niet mooier dan het is Wie het beeld van Joep bekijkt, herkent een duidelijke lijn in zijn werk. Hij legt de dingen
bij voorkeur vast zoals ze zijn. Hij maakt de dingen niet mooier of groter dan ze zijn. 'Dat is inderdaad niet mijn stijl. Ik hou het met mijn werk liever dicht bij de realiteit. Kijk naar bepaalde campagnes... Die zijn zo gelikt. Maar hoe kun je jezelf ergens mee identificeren wanneer dat heel ver afstaat van de realiteit? En is dat niet het doel van iedere campagne? Dat je mensen met jouw
DIGIFOTO PRO 5
brand verbind! Leuk hoor dat daar iemand met een heel tof horloge om op een berg in Zuid-Afrika staat, maar hoe kan ik mij daarmee vereenzelvigen?' De kracht van het werk van Joep is om het dicht bij huis en bij het brand te houden. 'Op die manier pak ik mijn fotoshoots ook inderdaad altijd aan. Ik werk bij voorkeur met “echte mensen�, mensen die ook daadwerkelijk bij een bedrijf
'Hoe kun je jezelf ergens mee identificeren wanneer dat heel ver afstaat van de realiteit?' of brand werkzaam zijn. Met professionele modellen werken heeft niet mijn voorkeur. Zo ben ik recent met een motormerk naar Biarritz afgereisd. Daar is jaarlijks een groot motorevent. Bij dit soort fotografie zie je niet zelden van die standaardbeelden. Terwijl het bij motorrijden juist draait om sfeer, de community, het gevoel van vriendschap, het avontuur. Ik gaf aan dat we juist die elementen moesten vastleggen. Een documentairachtige aanpak. Vastleggen wat er gebeurt. Vervolgens zijn we daar met drie gasten naar toe gegaan en hebben daar rondgereden en ons ondergedompeld in dat event. Dat heb ik op documentaireachtige wijze vastgelegd. Dat is de manier waarop ik het liefste schiet.' Bij die aanpak past geen extern licht of studiowerk. Joep: 'Voor sommige shoots ontkom ik er niet aan te flitsen. Maar ik probeer dat inderdaad zoveel mogelijk te voorkomen. Zoals ik ook de voorkeur geef aan
DIGIFOTO PRO 5
werken op locatie. Studio's zijn niet mijn habitat. Mensen zijn op locatie vaak veel meer op hun gemak. Wanneer ik merk dat ze dat niet zijn, ga ik samen met die persoon op zoek naar een locatie waar ze zich wel op hun gemak voelen. Het persoonlijke contact draagt voor mij heel erg bij aan het
eindresultaat. Om die reden ga ik vaak eerst met iemand een stukje lopen voordat ik begin met fotograferen. Zo ontstaat er iets tussen mij en het model. Dat maakt niet alleen het fotograferen veel aangenamer, het levert ook gewoon veel betere resultaten op. En ja, dat is tijdrovend, maar het levert
uniek beeld op. Mensen hebben vaak een bepaald beeld van hoe ze eruitzien. Daarnaast hebben ze een beeld van hoe ze eruit willen zien en ik heb op dat moment ook een beeld van die mensen. Dat alles moet samenkomen. Dat lukt het beste wanneer die mensen zich op hun gemak voelen.'
19
INTERVIEW | JOEP VAN AERT
Licht en compact Door de jaren heen ontdekte Joep dat hij bij voorkeur werkt met lichte en compacte apparatuur. Dat deed hem enkele jaren geleden besluiten de overstap te maken naar Fujifilm. De eerste camera waarmee hij werkte van Fujifilm was de X-100. 'Die kreeg ik van iemand te leen en ik was er meteen door gecharmeerd! De vorm, de looks, de compactheid, het kleurenprofiel! Met dank aan die camera werd het fotograferen nog leuker. Dat ding voelde meteen heel natuurlijk aan. Echt een openbaring! Vervolgens kocht ik zelf de X-E2. Daarmee begon ik ook al snel professioneel werk te maken. Vervolgens nam Fujifilm contact met me op. Via-via hadden ze gehoord dat ik zo enthousiast was over het merk. Nadat ik mijn portfolio aan ze had toegestuurd, ging de bal rollen... Echt te gek! Ik sta enorm achter het merk en achter de kwaliteit van Fujifilm. Hoe gaaf is het dan dat je dat in de vorm van een ambassadeurschap mag uitdragen?' 'Wat ik het meest onderscheidend vind aan Fujifilm is dat ze echt bouwen aan een community', vervolgt Joep. 'Ze leggen bovendien het oor te luister bij gebruikers. En daar handelen ze ook naar in de vorm van firmware-updates. Daarmee is Fujifilm wat mij betreft onderscheidend. Na zo'n update is het net of je een nieuwe camera hebt! De autofocus is daarna ineens veel sneller, objectieven stellen sneller scherp... Nieuwe functionaliteiten, nieuwe filmsimulaties... Dat is echt te gek.'
20
Mist Joep nooit de fullframe? Zijn antwoord is kort: Nee! 'Ik heb voor mijn werk geen fullframe nodig. Volgens mij is dat sowieso vooral een ding van fotografen. Voor klanten maakt het echt niet uit. Die zien echt geen verschil tussen APS-C of fullframe. Weet je waar je verschil ziet, tussen APS-C en middenformaat. Ik krijg op mijn werk nooit de reactie dat het er anders uitziet. Sterker, ik krijg altijd complimenten over de kleuren en de scherpte. En ja, inderdaad, fullframe sensoren kunnen net wat meer licht opvangen. Maar ik voorspel dat het slechts een kwestie van tijd is voordat er een APS-C-sensor verschijnt met dezelfde capaciteit als een fullframe sensor.'
Minimalisme Tot slot. We mogen de dertigjarige Joep rekenen tot de jonge garde van professioneel fotografen. Er ligt kortom nog een enorme wereld voor hem open. Tot waar reiken zijn ambities? 'Ik wil echt meer eigen werk gaan maken en kom er ook steeds meer achter wat ik echt mooi en leuk vind om te maken. Rustige, minimalistische shots. Die stijl wil ik veel meer gaan volgen. Doordat ik weet dat ik die kant nog meer op wil, krijg ik in mijn werk ook steeds meer focus. Het wordt nog minder schreeuwerig, subtieler én met een heel duidelijke focus op het onderwerp. Waar het op neer komt, is dat ik meer dan ooit schiet vanuit mijn eigen natuur. Waar dat eindigt...'
In de cameratas van Joep
Joep werkt met de Fujifilm X-T2 en met de X-E2. Deze gebruikt hij in combinatie met de volgende objectieven, de Fujinon XF 27mm f/2.8, de XF 56mm f1.2R, de XF 18-55mm f/2.8-4 R LM OiS en de XF 23mm f/1.4R. 'De XE-2 is voor mij overigens dé camera, mijn main body! Ik ben gek op die rangefinder stijl en hij is nog compacter dan de XT-2. De AF van de XE-2 is voor mij precies goed genoeg. De XE-2 herbergt ideale prestaties in combinatie met ultieme compactheid. Dé perfecte camera.'
DIGIFOTO PRO 5