Zet uw hele bedrijf in de cloud
Maak een einde aan uitpuilende ordners en archiefkasten. Zet ook uw bedrijf in de cloud, dan heeft u overal en altijd uw documenten bij de hand. Het kan met Exact Online. Of u nu kiest voor de boekhouding, urenregistratie of voorraadbeheer. U start al vanaf € 29,- per maand voor Exact Online boekhouden.
Probeer Exact Online nu 30 dagen gratis en vrijblijvend uit. Ga naar exactonline.nl Exact Online. Dé online bedrijfssoftware.
WINMAG PRO
WELKOM
Er is iets groots gaande
Het klinkt uit mijn mond waarschijnlijk niet echt onverwacht: ik ben gefascineerd door technologie. Ik voel me meer dan bevoorrecht om in die wereld, al is het aan de zijlijn, mijn boterham te verdienen. De laatste jaren was mijn verwondering altijd het grootst bij de ontwikkeling van tastbare zaken. De technologische rat race van smartphones, tablets, laptops en alle subgenres die daaruit voortvloeien volgde en versloeg ik met net zoveel plezier als verbazing. ‘ When information becomes cheap, attention becomes expensive’
CLIPBOARD PUBLISHING BV Delftweg 147 2289 BD Rijswijk, Nederland Tel: *31(0)15-7600700 Fax: *31(0)15-7600760 info@clipboard-publishing.nl www.clipboard-publishing.nl UITGEVER Linda Oenema linda@clipboard-publishing.nl MARKETING & PR Tim Beemer tim@clipboard-publishing.nl Giancarlo Idili giancarlo@clipboard-publishing.nl HOOFDREDACTEUR Raymond Luijbregts raymond@clipboard-publishing.nl REDACTIE Rick Francissen, Ymke Frijters, Peter Güldenpfenning, Julian Huijbregts, Jesse Kraal, Sanne Ruhaak redactie@clipboard-publishing.nl MEDEWERKERS Edwin Feldmann, Dennis Gandasoebrata, Hilco de Roo, Bram Semeijn, Ronald Smit, Edmond Varwijk, John deWitt VORMGEVING Lloyd Troost, Angelique van der Voort, Ron de Vos
Toch lijkt de ontwikkeling op dit vlak een beetje af te zwakken. Momenteel zijn wat mij betreft de interessantste ontwikkelingen niet meer te bespeuren op het vlak van de harde waren, maar in waar het uiteindelijk om draait: data, of liever gezegd: content. In al zijn verschijningsvormen. Er is iets groots gaande. Met zijn allen produceren we dagelijks een enorme hoeveelheid data. Niet voor niets is ‘big data’ een buzzwoord. Uit onderzoek blijkt dat 99 procent van alle data in de afgelopen drie jaar geproduceerd is. Sta even stil bij de betekenis van dat gegeven. De grote ontsluiting van al die data vindt plaats via allerlei netwerken, natuurlijk vooral via het internet en komt uiteindelijk via de eerder genoemde hardware bij de gebruiker op het netvlies. Via blogs, via sociale netwerken, via YouTube en Google Maps, maar ook via private en publieke clouds. Die ‘datapile’ biedt allerlei voordelen, het is een enorme bron van vaak gratis beschikbare informatie en social media zorgen voor meer kennisdeling dan ooit tevoren. Maar die information overload schept ook uitdagingen. Want hoe wordt je als bedrijf nog gehoord? Het lijkt niet op schreeuwen in de woestijn, maar schreeuwen op het Leidseplein tijdens Koninginnedag. Hoe val je met je lokale business nog op? Maar ook: hoe zorg je voor de veiligheid van je eigen data? Google Now! is een goed voorbeeld van waar het heengaat en hoe het web langzaam maar zeker intelligent wordt. Die intelligentie is broodnodig, de hoeveelheid data maakt dat mogelijk maar tegelijkertijd noodzakelijk. In dat umfeld liggen kansen voor bedrijven. When information becomes cheap, attention becomes expensive. Denk daar maar eens over na. Raymond Luijbregts | Hoofdredactie WINMAG Pro
TRAFFIC MANAGER Kim Stolk kim@clipboard-publishing.nl SALES Bart Arkesteijn, Guido van Belle, Mitchell Koymans, Kick van Poeteren, Joost Pronk, Stephen Tukker, Jascha Vink sales@clipboard-publishing.nl Tel: *31(0)15-7600770 WEBDEVELOPMENT Lars van der Schans ABONNEMENTEN abo@clipboard-publishing.nl DRUKKERIJ Senefelder Misset, Doetinchem DISTRIBUTIE NEDERLAND Betapress BV, Gilze DISTRIBUTIE BELGIË IMAPress BV, Turnhout WINMAG Pro 4 - 2013
3
WINMAG PRO
INHOUD
15
SDN: maak netwerkbeheer intelligent
Software-defined networking breekt radicaal met starre switches en rekent ook (of vooral) af met dure managed switches. Een zeer flexibel configureerbaar netwerk is het resultaat. Maar hoe werkt dat precies?
24 Review: Office
30 Linux-
alternatieven voor Windows 8
Linux-gebaseerde desktopomgevingen bieden een steeds interessanter alternatief. Een ronde langs verschillende huidige gratis opties.
voor iOS
Of een platform binnen een zakelijke omgeving bruikbaar is, is onder meer afhankelijk van de beschikbaarheid van apps en toepassingen die het zakelijk gebruik mogelijk maken. Goed nieuws voor gebruikers van iOS-apparaten, zoals de iPad en iPhone: Microsoft Office lijkt steeds dichterbij te komen.
36 BlackBerry
Enterprise Service op de werkvloer
‘Waarom niet het persoonlijke en het zakelijke verenigen in een device en hiermee tegelijkertijd druk weghalen bij IT-managers?’ We spreken met Roy Petyers van BlackBerry en we gaan aan de slag met BlackBerry Enterprise Service.
COPYRIGHT© CLIPBOARD PUBLISHING Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, gekopieerd of op andere wijze worden verspreid zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.
45 Pijnloos
patchen en updaten met Windows 8
Het nieuwe design van Windows 8 heeft voor veel rumoer gezorgd. Ook de distributie van software via de Windows Store, stelt IT-afdelingen voor nieuwe uitdagingen.
49 Wifi: verlichting of
concurrentie voor de operator?
Terwijl KPN en Vodafone dure 4G netwerken aanleggen, schieten de gratis wifi hotspots als paddenstoelen uit de grond. Zijn al die hotspots welkome verlichting voor de operators of lopen de operators straks nog centen mis?
ABONNEMENTEN WINMAG Pro verschijnt 6x per jaar. Abonnementsprijs per jaar € 39,50 WINMAG Pro abonnementenservice Delftweg 147, 2289 BD Rijswijk (ZH), Nederland +31.(0)15 - 760 07 01 e-mail: abonnementen@clipboard-publishing.nl
OPZEGGINGEN Schriftelijk en uiterlijk 2 maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Het abonnement wordt zonder je tijdige tegenbericht ieder jaar verlengd. Verhuisberichten graag doorgeven aan abonnementen@clipboard-publishing.nl
WINMAG Pro is de peetvader van de MKB Best Choice-awards, welke je ook op deze site terugvindt. Producten en diensten die we hebben onderscheiden met dit logo zijn veilige en/of verstandige ict-investeringen en voldoen volgens ons aan de huidige eisen en wensen van zakelijke computergebruikers.
MKB
BEST CHOICE 2013
WINMAG Pro 4 - 2013
5
WINMAG PRO
INHOUD
41
74 Scrum versus
waterval: Hoe manage ik mijn project?
ICT-projecten lopen nogal eens in de soep, omdat er sterk wordt vastgehouden aan een vooropgezet plan. Agile projectmanagement is beter bestand tegen veranderlijkheid, maar wordt lang niet altijd toegepast. Zijn projectmanagers hardleers of zit er toch nog wel iets in de klassieke aanpak?
74 110
110 Review: Officejet Pro X576dw MFP 100
41 Wat betekenen
de winstcijfers van Apple echt?
Sinds Apple haar winstcijfers over het afgelopen kwartaal bekendmaakte en duidelijk werd dat ondanks een recordverkoop van iPhones de omzet en winst daalde, regent het speculaties op internet. Op welke trend duiden de cijfers en (hoe) kan Tim Cook het tij nog keren?
67 Boekhouden? Online!
Online boekhouden wint aan populariteit. De aanbieders melden mooie groeicijfers. Niet zo gek: het is gebruiksvriendelijk en goedkoop. De webgebaseerde pakketten wordt bovendien steeds geavanceerder. Zelfs een koppeling met een webshop is al mogelijk.
HP en inkjettechnologie zijn al decennialang aan elkaar verbonden. De doorontwikkeling van inkt bij HP heeft nu geleid tot een product dat je rustig revolutionair mag noemen.
42 Virtual reality in een zakelijke omgeving
Veel technische innovaties beginnen op speelse wijze. Veel technologieën zijn immers geboren op zolderkamers van jongens en meisjes zonder vooropgezet plan, maar met een sloot aan ideeën. Van alle technologieën spreekt virtual reality nog het meest tot de verbeelding. Zou deze technologie de sprong van zolderkamer naar zakelijke omgeving kunnen maken?
100 Review:
Samsung ATIV Book 7
Omdat je niet de hele dag op kantoor zit, wil je ook voor de momenten onderweg een machine waarmee je lekker productief kunt werken. Samsung heeft met de ATIV Book 7 een allround ultrabook uitgebracht waarmee je precies dat kunt doen. WINMAG Pro 4 - 2013
7
START
TRENDS EN ONTWIKKELINGEN
Dell: rechtstreekse financiering voor IT
Zit je om ICT verlegen, maar kun je de investering niet in een keer ophoesten? Voortaan biedt Dell zakelijke klanten in Nederland en België een directe financieringsservice.
Dell heeft in juni een volledige banklicentie ontvangen van de Ierse centrale bank. Bovendien heeft het bedrijf de Dell-gerelateerde activa, verkoop- en dienstverleningsactiviteiten overgenomen van CIT Vendor Finance. Hierdoor kan Dell klanten rechtstreeks van financiering voorzien in een select aantal Europese landen. Dat kan uitkomst bieden in een tijd waarin banken steeds strengere voorwaarden stellen voor financieringen.
‘In onze visie is het niet voldoende alleen technologische oplossingen te bieden waarmee bedrijven kunnen groeien. We moeten klanten ook toegang bieden tot de daarvoor benodigde financiering, zeker in de actuele economische omstandigheden’, aldus Cormac Costelloe, directeur van Dell Financial Services EMEA. www.dell.nl
Marktaandeel BlackBerry in VS zakt in Het met zichzelf worstelende BlackBerry is nog niet uit de ellende. Het marktaandeel van de smartphonefabrikant ligt in de VS nog altijd onder dat van 2012. Dat concludeert marktonderzoeker Kantar Worldpanel. Kantar Worldpanel onderzocht de marktaandelen van de belangrijkste mobiele platforms. Daaruit bleek dat BlackBerry in het tweede kwartaal van dit jaar een marktaandeel in de
VS heeft van 1,1 procent. In hetzelfde kwartaal vorig jaar was dat nog 4 procent. Ook Android zakte iets terug in de VS, van 52,6 naar 51,5 procent. iOS deed het iets beter aan de andere kant van de oceaan en steeg van 39,2 naar 42,5 procent. Microsoft groeide ook, met 4 procent marktaandeel zijn ze nu BlackBerry voorbijgegroeid op de Amerikaanse markt. www.blackberry.com
Hot item Google Chromecast Content laten zien via een monitor of tv kan op veel verschillende manieren, de een wat moeilijker dan de ander. Google maakt het echter weer wat makkelijker met Chromecast, een dongle die content van het web via een stream naar een monitor of tv stuurt. Chromecast is een 8
WINMAG Pro 4 - 2013
dongle die je in de hdmi-poort van een tv of monitor steekt, waarna je via een app op je smartphone, tablet of laptop online-content kunt streamen. Op het moment worden enkel Youtube, Netflix, Google Play en Chrome ondersteunt, waarbij die laatste zich nog in de betafase bevindt.
Of en welke services in de toekomst Chromecast-ondersteuning krijgen is nog niet bekend, maar het lijkt ons enkel een kwestie van tijd voordat dit volgt. Het kunnen streamen van bijvoorbeeld een Powerpoint-presentatie zou een logische keuze zijn.
Op het moment is de Chromecast-dongle enkel verkrijgbaar in Amerika voor 35 dollar. Of en wanneer Chromecast naar Europa komt is nog niet bekend. www.google.com/ chromecast
80 Zoveel inch meet het nieuwe display uit de V-series van NEC. De beeldschermen zijn uiteraard niet bedoeld om achter te werken, maar voor het weergeven van content. ‘Displays met een standaardformaat zijn simpelweg ‘ramen’ die content weergeven, terwijl de V801 een deur naar nieuwe mogelijkheden is. Klanten zullen het gevoel krijgen deel uit te maken van de weergegeven content. De combinatie van een hoge kwaliteit, lage-reflectie panel en componenten, rijke aansluitmogelijkheden en volledige management functies, bieden gebruikers het totaalpakket dat nodig is om effectief te kunnen communiceren met hun publiek’, aldus NEC in het persbericht. Het beeldscherm is vanaf nu te koop.
Niet voor niets de grootste van Nederland! KLEYN VANS is de nummer 1 van Nederland in bestelwagens, bestelbussen en bestelauto’s. We hebben een ruim en gevarieerd aanbod van merken en soorten, en een voorraad die dagelijks wordt vernieuwd.
Het meest complete aanbod Deskundig advies De beste prijs Uitgebreide inspectie Financiering op maat Centraal ĂŠn online
www.bestelbus.nl Azewijnseweg 9 | 4214 KC Vuren | T +31 183 668 444
THE USED VANS DEALER
START
TRENDS EN ONTWIKKELINGEN
Steve Ballmer gaat met pensioen
Deel CEO van Microsoft, Steve Ballmer, gaat binnen een jaar met pensioen. Dit heeft Microsoft bekendgemaakt. Ballmer blijft tenminste aan totdat er een geschikte opvolger is gevonden.
18
Windows 8.1: we wisten dat de update kwam, alleen nog niet wanneer. Nu kun je de datum afstrepen in je agenda: 18 oktober is Windows 8.1 als update te downloaden of compleet als nieuw pakket aan te schaffen. In Windows 8.1 zijn diverse verbeteringen doorgevoerd naar aanleiding van open aanmerkingen van consumenten. Uiteraard blijft de Metro-interface, maar het is straks wel mogelijk om het systeem direct op te starten in de desktop-modus als je dat wilt. Voor velen zal het wel even slikken zijn om erachter te komen dat de geliefde startknop is weggebleven. Wel zit er een knop die lijkt op de startknop, maar hieronder schuilen vooral configuratiefuncties. Meer over Windows 8.1 lees je op pagina 53.
10
WINMAG Pro 4 - 2013
De aankondiging van Microsoft komt op een moment dat het bedrijf in een overgangsperiode zit. John Thompson, het hoofd van de raad van bestuur bij Microsoft, zegt in het officiële bericht: ‘De raad zet zich in voor de transformatie van Microsoft naar een succesvol bedrijf dat apparatuur en services levert. In dit licht focussen we ons op het kiezen van een CEO die samen met de bedrijfsleiding de route en uitvoering uitstippelt voor het bedrijf in deze hoog competitieve industrie.’
Nieuwe Kobo-tablets met HDschermen Wie op zoek is naar een tablet voor niet te veel geld en toch wil profiteren van een mooie schermresolutie, heeft nog maar weinig keuze. De nieuwe Nexus 7 is met zijn full-hd-beeldscherm op moment van schrijven nog niet in Nederland te koop (we hebben al wel de review op www. winmagpro.nl/nieuwenexus7). Toch is er goed nieuws: Kobo heeft twee tablets op de markt gezet met een full-hd en zelfs een qHD-resolutie. Deze Kobo Arc 7 HD en Kobo Arc 10 GHD zijn respectievelijk 7-inch en 10-inch, draaien op Android 4.2. De tablets liggen momenteel in de winkel voor adviesprijzen van 380 euro en 200 euro, inclusief btw. www.kobobooks.nl
GEEN SUCCES Hoewel Microsoft geen reden geeft voor het vertrek van Ballmer speelt het falen van Ballmer om nieuwe Microsoft-producten een succesvol in de markt te zetten ongetwijfeld mee. Windows 8 en de relatief dure Surface-tablets zijn beide niet de klappers waar Microsoft op hoopte. Voor Windows 8 staat inmiddels een oplossing op stapel, Windows 8.1, een update die 18 oktober zal verschijnen. REORGANISATIE Ballmer is niet onomstreden. Zo vertrokken onder zijn leiding gewaardeerde Microsoftmedewerkers als Steve Sinofsky en Ray Ozzie. Ook is hij niet vies van rigoureuze reorganisaties. Onder de leiding van Ballmer werd het bedrijf eerder dit jaar volledig gestroomlijnd, waarbij afdelingen binnen het bedrijf verdwenen en er nieuwe divisies voor in de plaats kwamen die zich richten op functies in plaats van producten. Dit alles met het oog op de nieuwe koers die Microsoft wilt gaan varen waarbij de speerpunten cloud, big data, social en mobility leidend zijn.
6 maal bekroond door de Consumentenbond.* Geteste versie: G Data InternetSecurity 2013
“Eenvoudigweg de beste: InternetSecurity van G Data!” GDR2014 Anz NL 200x265 • 2116300713
NIEUW! Nu verkrijgbaar: generatie 2014. *Regelmatig publiceert de Consumentenbond een uitgebreide vergelijkende test van security software. Ook dit jaar, met alweer G Data InternetSecurity als testwinnaar. Na 2005, 2007, 2008, 2011 en 2012 nu dus ook bekroond als de beste in 2013.
De beste bescherming tegen virussen en alle gevaren van het internet. G Data InternetSecurity 2014 is dankzij de nieuwe CloseGap-technologie snel en grondig. Meer informatie en een gratis testversie: www.gdata.nl
G Data. Security Made in Germany.
LAST MINUTE
APPLE
Apple presenteerde onlangs nieuwe iPhones. Inderdaad, meervoud: voor het eerst in de geschiedenis brengt de fabrikant twee verschillende smartphones tegelijkertijd op de markt. Wat zijn de verschillen? Tekst _ Raymond Luijbregts raymond@clipboard-publishing.nl
VINGERAFDRUKSCANNER
Met de biometrische scanner kun je snel aankopen doen op iTunes en je telefoon unlocken.
De nieuwe iPhone 5s is sneller, heeft een biometrische scanner in de home-knop en registreert je bewegingen beter
Dit zijn de nieuwe iPhones
iPhone 5S: sneller en veiliger Allereerst het nieuwe vlaggenschip: de iPhone 5S. Op het eerste gezicht is de telefoon niet veranderd; het uiterlijk is vrijwel gelijk. Dat is geheel in de lijn met de eerdere S-releases, die altijd hetzelfde oogden als hun directe voorganger. 12
WINMAG Pro 4 - 2013
Voor het event gingen op internet geruchten de ronde: de S in de iPhone 5S (ook de naam was al gelekt) zou wel eens kunnen staan voor ‘security’, want het zou een biometrische scanner krijgen. En inderdaad, de geruchten bleken te kloppen. Het is ook meteen de grootste vernieuwing wat ons betreft. De ‘Touch ID’, zoals deze sensor heet, is vrijwel
onzichtbaar gemonteerd in de home-knop onder het beeldscherm en beschermd met een laagje saffier. Door de knop aan te raken kun je het toestel ontgrendelen, maar ook aankopen op iTunes doen. Direct na de lancering ontstond enige ophef. Zou je zomaar je vingerafdruk vertrouwen aan een groot Amerikaans bedrijf als Apple,
vallend onder de Patriot Act, en wetende dat de NSA dit jaar nog flink in opspraak kwam met hun PRISM en Xkeyscoreprogramma’s? De meningen waren sterk verdeeld. Feit blijft dat smartphones niet eerder een dergelijke beveiliging aan boord hadden. Volgens Apple is het in ieder geval een waardevolle toevoeging. Veel mensen beveiligen hun telefoon volgens hen niet, omdat ze een code teveel gedoe vinden. De Touch ID zou aan dat ongemak een einde moeten maken. TWEE KEER ZO SNEL Een andere vernieuwing is – hoe kan het ook anders – de nieuwe processor. De nieuwe A7-chip, moet de iPhone 5S een stuk sneller maken dan zijn voorganger, volgens Apple zijn de processorkernen twee keer zo snel. De cpu heeft een vernieuwde architectuur en is 64-bits, volgens de fabrikant een unicum in smartphoneland. IOS 7 sluit daar bij aan, met een volledig 64-bits systeemarchitectuur. Ook de prestaties van de grafische chip zou twee keer zo snel zijn als die van de iPhone 5. Nieuw is ook een speciale chip die helpt bij het registreren van bewegingen: de motion coprocessor. Dat zou vooral voor fitness-apps waardevol zijn: deze chip kan bewegingsinformatie namelijk rechtstreeks naar apps sturen. Gelijkgebleven is het beeldscherm. Het meet nog altijd 4 inch en heeft een resolutie van 1136 x 640. CAMERA Ook de camera van de 5S is flink onder handen genomen. Het resultaat: een 15 procent grotere sensor en een f/2.2-objectief. Daarnaast bevat het toestel twee led-flitsers, een gelige voor donkere omgevingen en een witte voor lichte omgevingen. Dat moet een natuurlijker ogende flitsfoto’s opleveren. Apple noemt dit True Tone Flash. Ook legt Apple de nadruk op gemak: zo is automatische beeldstabilisatie aan boord en kiest de camera zelf de juiste iso- en witbalansinstellingen. In burst-modus schiet de camera 20 beelden per seconde, waarna het automatisch ‘de beste’ presenteert. Filmen kan voortaan met 120 frames per seconde, waardoor je het beeld vier keer langzamer in ‘slow motion’ kunt afspelen. De goedkoopste uitvoering van de iPhone 5S moet in Nederland 699 euro opbrengen, inclusief btw. Voor dat bedrag krijg je 16 GB opslagruimte. De 32GB en 64GB-varianten kosten respectievelijk 799 en 899 euro.
Iphone 5C: goedkoper en gekleurd Naast de 5S heeft Apple ook een goedkopere variant van de iPhone 5 aangekondigd: de iPhone 5C. Hoewel de pers massaal een budgettoestel verwachtten, is het toestel dat niet echt: de goedkoopste variant kost zonder abonnement 599 euro. De iPhone 5C heeft een kunststof behuizing en komt in verschillende kleuren. Opvallend, want Apple is altijd van het strakke design geweest waarbij felle kleurtjes nauwelijks gebruikt werden. Daar stappen ze nu vanaf met de iPhone 5C. Dankzij de kunststof behuizing kan de smartphone goedkoper geproduceerd worden dan andere modellen iPhones. De processor in de 5C is een Apple A6 dual coreprocessor van 1,3GHz. De specificaties van het scherm zijn verder gelijk aan die van de iPhone 5 (een 4-inch scherm met een resolutie van 1136x640 pixels), net als de 8-megapixel camera. Wel is de accu in dit model wat groter. Verder draait deze smartphone op het spiksplinternieuwe iOS 7. Van de telefoon verschijnt zowel een 16 GB- als een 32 GB-model. Hoewel de kunstofbehuizing Apple-die hards misschien tegenstaat is er een goede
reden voor de keuze van Apple om de iPhone 5C te introduceren. Het bedrijf wil erg graag de Chinese markt veroveren en tot nu toe moest het bedrijf lijdzaam toezien hoe Samsung deze markt voor hun neus wegkaapte met goedkopere varianten van hun succesvolle Galaxylijn. Nu hoopt Apple een sterke troef in handen te hebben met de iPhone 5C. Ondanks dat de diverse kleuren en de kunststof behuizing niet echt des Apples aanvoelt heeft het bedrijf wel haar best gedaan om de ‘iPhone-feel’ te behouden. Zo is de behuizing uit eenstuk en zijn er verder geen naden te bespeuren op de smartphone. Vanaf 20 september zal de iPhone 5C onder meer in de VS, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië verkocht gaan worden. Wanneer de telefoon naar Nederland komt is nog niet bekend, maar het is aannemelijk dat dit voor het einde van het jaar zal zijn. Volgens Apple zullen dan 100 landen bevoorraad zijn met de iPhone 5C. De iPhone 5C zal hier 599 euro kosten, voor de de 32 GBvariant betaal je 699 euro.
De iPhone 5c is een goedkopere variant met plastic behuizing en komt in verschillende kleuren
iOS 7 IS VOLLEDIG 64-BIT Naast de nieuwe iPhones had Apple ook wat nieuws over iOS 7 in petto. Misschien wel de grootste vernieuwing in het nieuwe besturingssysteem is niet zozeer het nieuwe jasje, maar de compleet opnieuw gebouwde binnenwerk. Dat bestaat namelijk geheel uit 64-bits-code. Ook alle apps zijn hierop aangepast. Normaal legt Apple niet heel veel nadruk op de technische details, maar dit vond het bedrijf uit Cupertino de moeite waard om stevig te benadrukken. Het OS zou probleemloos overweg moeten kunnen met 32-bits-apps. iOS 7 draait op de iPhone 5, 4S, 4. Ook alle iPads vanaf versie 2, de iPad mini en de vijfde iPod Touch werken met de nieuwe versie. Meer details over met name het opgefriste uiterlijk lekten al eerder uit. De apps iPhoto, iMovie en iWork zijn voortaan gratis bij elk nieuw iOS-apparaat.
WINMAG Pro 4 - 2013
13
Juridisch advies voor een vast tarief Zo kan het dus ook
“Van mijn leveranciers verwacht ik een heldere begroting vooraf en geen meerwerk of onverwachte kosten op de factuur. Zo doe ik ook graag zaken met mijn advocaat. ”
idische mogelijkheden
Snel weten wat uw jur
zijn?
ment Check Doe de Doatecu n.nl/document-check www.omniusadvoc
Meest gekozen diensten: Leveringsproblemen € 295,- | Merkinbreuk € 395,- | Ontslag medewerker € 595,- | Geschil compagnon (advies) € 295,Opstellen contract € 295,- | Aanvraag faillissement debiteur € 445,- | Meer tarieven op: www.omniusadvocaten.nl
Zo kan het dus ook
Omnius advocaten biedt alle juridische diensten die u als ondernemer nodig heeft. In elke fase van uw bedrijfsvoering. Zakelijk, maar ook privé. Met vaste heldere tarieven. Zodat u vooraf precies weet wat u krijgt. En wat u ervoor betaalt. Omnius is een uniek landelijk dekkend kwaliteitsnetwerk van advocaten en juristen met een keurmerk voor service en vakkundigheid. Dicht bij u in de buurt en ook ’s avonds en in het weekend bereikbaar. Maak vrijblijvend kennis en ontdek dat juridische dienstverlening ook anders kan. Afgestemd op wat ú wilt.
Juridische intakebalie:
(3 cpm)
0900 - 8048
(3 cpm)
www.omniusadvocaten.nl Omnius Advocaten is het grootste kwaliteitsnetwerk van zelfstandige advocaten met kantoren in de regio’s: Almelo • Almere • Amstelveen • Amsterdam • Arnhem • Assen • Barendrecht • Culemborg • Delft Den Haag • Deventer • Gouda • Groningen • Leeuwarden • Maastricht • Mijdrecht • Nijmegen • Roermond • Rotterdam • Spijkenisse • Tiel • Tilburg • Utrecht • Wageningen • Zierikzee • Zoetermeer • Zwolle
SOFTWARE-DEFINED NETWORKING
ACHTERGROND
SDN: maak netwerkbeheer intelligent
Hét toverwoord in IT-land is momenteel SDN, wat staat voor Software-defined networking. Deze techniek breekt radicaal met starre switches en rekent ook (of vooral) af met dure managed switches. Een zeer flexibel configureerbaar netwerk is het resultaat. Maar hoe werkt dat precies? Tekst _ Ronald Smit ronald@clipboard-publishing.nl
‘Het probleem van ‘managed switches’ is dat ze beduidend duurder zijn dan domme switches’
WINMAG Pro 4 - 2013
15
ACHTERGROND
SOFTWARE-DEFINED NETWORKING
et probleem met alle netwerkgerelateerde technologieën is dat er nogal fors met vakjargon wordt gegooid. Helemaal te vermijden is het ook in dit artikel niet, maar we proberen het zo eenvoudig mogelijk te houden. SDN is namelijk voor elk bedrijf dat een heel klein of enorm groot datacenter in huis heeft erg interessant. Voor heel kleine bedrijfjes of eenmanszaken heeft de techniek weinig nut, voor het koppelen van vijf pc’s onderling en delen van apparaten als een printer en natuurlijk internet blijft de aloude router eventueel in combinatie met een simpele switch de meest praktische oplossing.
BOEKTIP DAY ONE ENHANCED: AN INTRODUCTION TO SOFTWARE ENHANCED NETWORKS (E-BOOK) Hoe pakt SDN uit in de praktijk? In dit boek schetsen de Junipertechneuten Tom Nadeau en Dan Backman bepaalde situaties voor de introductie van SDN, en hoe de techniek nu zou kunnen zorgen voor een soepelere gang van zaken. Het boek maakt toch behoorlijk ingewikkelde materie inzichtelijk en levendig, op zich al een knappe prestatie. Het boek kun je gratis downloaden via iTunes of via de website van Juniper. Auteurs Tom Nadeau, Dan Backman Info www.juniper.net
16
WINMAG Pro 4 - 2013
VERKEERSREGELING OUDE STIJL Bij grotere bedrijfsnetwerken waar veel dataverkeer centraal via een datacenter verloopt kan veel geld en tijd bespaard worden met SDN. Bij deze techniek wordt het beheers- en datagedeelte van switches (en ook routers) gescheiden. Om SDN te begrijpen beginnen we even helemaal bij het begin: de ‘domme’ netwerkswitch. Dit apparaat kun je het best zien als een digitale verkeersregelaar die pakketjes met gegevens van het ene netwerkapparaat naar het andere stuurt. Als je bijvoorbeeld een bestand van je pc naar een NAS verplaatst, zorgt de switch dat alle datapakketten die deze transactie genereert alleen tussen pc en NAS verlopen, de rest van het netwerk heeft dus geen ‘last’ van het dataverkeer. Bij grotere netwerken krijgt een standaard switch het echter stevig voor z’n kiezen, want er wordt heel veel dataverkeer tussen onderlinge apparaten uitgewisseld. Om te zorgen dat er geen digitale files ontstaan is de ‘managed switch’ in het leven geroepen. Hier kun je via een webinterface allerlei zaken regelen, denk aan bijvoorbeeld ‘voorrangsregels’ voor bepaalde datapakketten of het reduceren van de snelheid (bandbreedte) die individuele gebruikers op het netwerk krijgen. Ook tijdsafhan-
kelijke snelheidslimieten zijn mogelijk, op drukke momenten kun je via zo’n managed switch voorrang geven aan écht belangrijke datastromen en de rest even wat minder snel laten verlopen. Wat dat betreft is de analogie met de 130 km-zones op de vaderlandse snelwegen snel gemaakt: bij weinig drukte (bijvoorbeeld ’s avonds en ’s nachts) mag iedereen gas geven, er is toch ruimte zat. In de spits loopt ook een vijfbaans weg vol en als je iedereen dan iets langzamer laat rijden kun je veel meer verkeer kwijt op dezelfde weg. Zou je één van die vijf banen alleen voor urgent verkeer (brandweer, politie etc.) vrijhouden, dan zie je ook direct het voordeel van ‘traffic shaping’: het verkeer over die vierde baan zal nooit gehinderd worden door langzame auto’s (packages). CENTRAAL BEHEER VIA SDN Het probleem van ‘managed switches’ is dat ze beduidend
duurder zijn dan domme switches waaraan niets valt te configureren. Bovendien zit je als systeembeheerder eigenlijk min of meer vast aan één merk of type managed switches, al was het maar om te voorkomen dat je je vertrouwd moet maken met een kakafonie aan gebruikersinterfaces en instelmogelijkheden. Dat aspect drijft de kosten vaak nog wat verder op, want even ‘switchen’ naar een goedkoper merk managed switch om een bestaand netwerk mee uit te breiden wordt daardoor niet gewaardeerd door het IT-personeel. Precies op dit vlak komt SDN om de hoek kijken, want hiermee wordt een universele beheerdersomgeving gecreëerd voor je hele netwerk, ongeacht merk of type switch. Sterker nog: je kunt gewoon lekker goedkope ‘domme switches’ gebruiken in je netwerk, het hele managed deel wordt overgenomen door SDN.
voor dit artikel bedacht) aangestuurd. OpenFlow is dus een besturingsprotocol dat de switches verteld hoe ze zich moeten gedragen en oudere switches kennen dit systeem uiteraard nog niet. Bekende namen als IBM, HP en ook Google hebben aangegeven OpenFlow volledig te gaan ondersteunen of doen dat in hun nieuwste producten al. Met een beetje geluk zou je oude switch middels een firmware-update dus gereed zijn te maken voor de toekomst. Mocht dat niet het geval zijn en je datacenter staat op uitbreiden, dan is het verstandig om alleen nog switches aan te schaffen die het OpenFlowprotocol ondersteunen. Zeker als je bedrijf snel groeiende is en er in de nabije toekomst meer en meer capaciteit van het datacenter wordt verwacht bespaart dat uiteindelijk veel geld, maar ook heel veel tijd vanwege de uniformiteit van netwerkconfiguratie.
In z’n meest simpele vorm bestaat SDN uit een server die fungeert als netwerkbeheerderssysteem, een digitale verkeersregelaar. Deze ‘supermanager’ staat boven alle onderliggende switches – slim of dom – verheven en via deze server stel je tot op packageniveau het gedrag van je netwerk in zonder dat je nog na hoeft te denken of individuele configuraties van een ruimte bomvol switches. Ga even terug naar de analogie van de snelweg: je kunt iedere snelweg een eigen wegbeheerder geven die per weg apart beslist hoe het verkeer wordt geregeld. Daar waar wegen samenkomen zal dan steeds koortsachtig overleg gevoerd moeten worden over de te volgen techniek, kortom: de oude situatie met afzonderlijk configureerbare switches. Geef nu elke wegbeheerder een telefoonverbinding naar een centrale ‘superwegbeheerder’ die opdrachten geeft aan
lokale wegbeheerders. Deze ‘eindbeheerders’ (ofwel de switches) hoeven dan zonder nadenken alleen nog de door de superwegbeheerder (die het grote overzicht heeft) uit te voeren. Dat versimpelt de beheerderstaak van een landelijk wegennet aanzienlijk en zorgt voor een soepele doorstroming van het verkeer. OPENFLOW Kun je nu meteen een server inrichten om al je oude switches in je datacenter via SDN te beheren? Dat hangt een beetje af van de leeftijd van deze apparatuur, want het struikelblok is dat al deze switches met het OpenFlow-protocol overweg moeten kunnen. Via OpenFlow worden alle switches via de ‘supermanager’ (dat is geen vakterm overigens, maar een woord speciaal
SDN-CASES
Heb jij ervaring met SDN en gebruik je het in jouw organisatie? We zijn benieuwd naar praktijkervaringen met deze technologie. Stuur ons jouw ervaring en wie weet kunnen we jouw verhaal als case publiceren op de website. Laat je horen via social media of e-mail.
SCHAALBAAR Voor SDN lijkt een grote toekomst in het verschiet te liggen, ook vanwege de goede schaalbaarheid. De techniek leent zich goed voor het meegroeien met je organisatie, niet zozeer in investering in hardware als wel in kennis en beheersbaarheid. Begin klein en groei uit tot een multinational: in principe groeit je datacenter mee zónder WIKIPEDIA OVER SDN
‘ Software-defined networking (SDN) is an approach to computer networking which abstracts the distributed systems, the control plane and the data plane.’ dat je daarvoor steeds weer nieuwe beheerderstechnieken moet leren. Onder alle omstandigheden blijft er één centrale beheerder die het dataverkeer op het netwerk – hoe uitgebreid ook – onder alle omstandigheden effectief in de hand houdt.
WINMAG Pro 4 - 2013
17
ACHTERGROND
SAM
Softwaregebruik zonder risico’s
Software asset management
Software is een belangrijke factor in veel bedrijfsprocessen. Het is tevens een kostenpost waar bedrijven maar moeilijk grip op krijgen. Software asset management kan je daarbij helpen. Tekst _ Edmond Varwijk edmond@clipboard-publishing.nl
18
WINMAG Pro 4 - 2013
icenties voor softwaregebruik zijn vaak moeilijk te begrijpen terwijl software zelf haast vluchtig lijkt en zonder goede controle al snel veel breder wordt ingezet dan waar het voor is ingekocht. Software Asset Management (sam) heeft zich inmiddels bewezen als de manier om het gebruik van software en het beheer van softwarelicenties onder controle te krijgen. Is sam ingericht, dan weet een bedrijf op elk moment wat de status en financiële waarde van de softwareportefeuille is. Bovendien zijn op elk moment rapportages mogelijk over welke software in het bedrijf bepaalde software geïnstalleerd is, de intensiteit van het gebruik, en bijvoorbeeld de ruimte voor uitbreiding van het gebruik van de software zonder dat nieuwe licenties moeten worden gekocht.
27% ILLEGAAL
Het doel van Software Asset Management (sam) is niet het voorkomen van boetes wegens het schenden van licentieregels of het illegaal gebruik van software, dus geheel zonder geldige licentie. Het voorkomen van boetes is een bijproduct van het compliant zijn. Dat veel bedrijven pas aan sam denken wanneer het verzoek van de Business Software Alliance (BSA) om inzage te geven in het gebruik van software binnen de organisatie op de deurmat ligt, is echter niet onlogisch. Niets doen aan licentiebeheer stoort de bedrijfsvoering veelal niet en dus blijft het lang achterwege. Volgens de BSA, een wereldwijd opererend samenwerkingsverband van alle grote softwareleveranciers gericht tegen illegaal softwaregebruik, wordt in Nederland gemiddeld 27 procent van alle bedrijfssoftware, illegaal gebruikt. Wachten op een controle door de BSA is echter niet verstandig. Behalve dat zo’n overval doorgaans een grote impact heeft op een organisatie en veel resources weghaalt uit de dagelijkse werkzaamheden, eindigt zo’n controle bijna altijd in een boete of juridische strijd.
De aanleiding om met sam te beginnen kan heel divers zijn. Vaak is er een vermoeden dat het goedkoper kan zoals wanneer een net ingekocht softwareproduct bij een andere afdeling ongebruikt op de plank blijkt te liggen. Ervaring leert dat je met sam al snel tien procent en meer op de kosten voor software kunt besparen. Ook het streven compliant te zijn is steeds vaker de aanleiding. Is het niet gedreven door wet- en regelgeving dan wel vanuit een initiatief voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, die hogere ethische normen oplegt aan de bedrijfsvoering en waartoe het zich houden aan licentieregels en netjes afrekenen voor softwaregebruik behoort. Van alle aanleidingen is het gevoel dat men niet in control is de grote gemene deler. INVENTORY Aan de basis van sam ligt een goede administratie van licenties én het gebruik van de daarbij behorende software. Om te weten welke software daadwerkelijk binnen een organisatie is geïnstalleerd wordt een inventory gemaakt, vaak met behulp van een klein programma dat als agent op elke pc en server wordt geïnstalleerd. De inventory bevat na de scan alle software, ook die welke niet centraal gedistribueerd is maar door eindgebruikers zelf is geïnstalleerd. Over de legaliteit van het gebruik zegt de inventory niets. Dat geldt ook voor de volgende stap, de metering.
Hierbij wordt het effectief gebruik van de geïnstalleerde software gemeten. Dit biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid software die wel geïnstalleerd is maar bewezen niet gebruikt wordt, te deïnstalleren. Afhankelijk van de bij de software horende licentie kan zo de installatie van de software op een plek waar deze is gevraagd en ook gebruikt zal worden, mogelijk zonder dat een nieuwe licentie moet worden gekocht. Het derde onderdeel van sam is de licentiebibliotheek of portefeuille. Om deze te vullen worden alle documenten die horen bij de aankoop en het gebruik van software verzameld. Relevante gegevens zoals de geldigheid als ‘proof of license’, de looptijd, de inhoud van de overeenkomst en het gebruiksrecht dat eraan ontleend kan worden, worden opgenomen in de sam-tooling. Door de informatie uit inventory en metering te koppelen aan de licentiebibliotheek kan gekeken worden of het softwaregebruik
‘ Met sam kun je al snel meer dan 10 procent op de softwarekosten besparen’
gedekt is door geldige licenties of niet. Bovendien kan doordat alle benodigde informatie nu verzameld is en installatie en gebruik dankzij de softwareagent zelfs gemakkelijk geüpdate kunnen worden, op elk moment een overzicht worden gemaakt van overschot en tekort aan licenties. Dit is een sterk antwoord op elke vraag naar het softwaregebruik, of deze nu afkomstig is van een leverancier of een belangenorganisatie die strijdt tegen illegaal gebruik van software. Maar ook vragen van het eigen management kunnen vanuit de licentiebibliotheek snel gegeven worden zoals de status van compliantie, incompliantie en overcompliantie, aflopende contracten, en eventuele risico’s. Ook het begroten van de kosten van het verlengen en uitbreiden van softwarelicenties wordt gemakkelijker wanneer de licentiebibliotheek volledig en up-to-date is. SAM IS EEN PROCES Sam is echter geen set van hulpprogramma’s voor inventory en metering, sam is een proces. Zodra bekend is welke software gebruikt wordt, moet beleid opgesteld of aangepast WINMAG Pro 4 - 2013
19
ACHTERGROND
SAM
sam-programma’s. Bekende sam-producten zijn Snow Software, BDNA, New Boundary en Flexera. De software verschilt vooral in de kwaliteit van de herkenning van geïnstalleerde software en de rapportagemogelijkheden. sam-software kan op het eigen domein worden geïnstalleerd maar wordt steeds vaker als SAAS-oplossing aangeboden. De sam-partner host en beheert de servers, terwijl de klant betaalt op basis van pay per use of per desktop.
‘ Sam-leveranciers leveren steeds vaker ook de ontbrekende licenties’ evenals procedures voor werknemers om voortaan op een gecontroleerde manier software in- of uit gebruik te nemen. Tevens is een plan nodig voor voortdurend softwarebeheer. Om op lange termijn succesvol te zijn, heeft sam directe relaties nodig met nagenoeg alle IT-processen binnen een bedrijf, inclusief ondersteunende zoals inkoop en auditing.
Ook wanneer sam is ingericht met een externe partner, verantwoordelijk voor softwaregebruik en compliancy blijft altijd de organisatie die de software gebruikt. Een uitzondering hierop kan de werkplek uit de cloud of de gesourcde werkplek zijn. Daarbij is de licentieplicht vastgelegd in het contract tussen de aanbieder of beheerder en
‘ Wachten op BSA-controle is niet verstandig’
Voor de implementatie van sam kiezen veel bedrijven voor een gespecialiseerde partner die bekend is met de verschillende samhulpprogramma’s en ook verstand heeft van de afnemer. Behalve dat deze contracten tijdens de IT-organisatie en IT-processen. Dergelijke de implementatie van sam bekeken moeten bedrijven leveren dan behalve de expertise van de worden op de afspraken rondom licentieplicht, sam-tooling ook hulp bij de implementatie ervan verandert het aan de uitvoering van sam binnen de én bij het koppelen en zo nodig aanpassen van organisatie niets. bestaande processen. Veel van deze leveranciers werken als ‘one-stop-shop’ en verkopen behalve Of een bedrijf kiest voor software asset sam ook graag de ontbrekende softwarelicenties management is een keuze. De complexiteit van aan je. Het aantal sam-specialisten dat echt alleen de IT van nu waarbij software zowel op het eigen sam levert en niet ook zelf licenties domein als ‘buiten de deur’ in verkoopt is klein, maar neemt nu een cloud kan staan en toch de belangstelling voor sam groeit, door de eigen medewerkers JOUW ERVARING wel toe. Grote softwareleveranciers wordt gebruikt, op ook nog eens zoals Adobe, Symantec, IBM en steeds meer apparaten, roept Gebruik jij op de Microsoft hanteren zelf ook lijsten echter om het scheppen van werkvloer een sammet sam-leveranciers die door duidelijkheid rondom compliancy oplossing? We zijn hen voldoende vertrouwd worden van softwaregebruik. Wachten om de sam-rapportages die je in lijkt hiermee geen optie, het risico benieuwd naar jouw reactie op hun vragen aanlevert, als is al snel te groot. verhaal. Laat van je geldig en correct over te nemen. horen via e-mail of SAM, SAAS EN SOURCING De meeste sam-leveranciers bieden de klant de keuze uit meerdere 20
WINMAG Pro 4 - 2013
social media en wie weet staat jouw case in de komende editie.
EXPERT
SAM
Ronald Scherpenisse
‘Sam is niet een tool, sam is een proces’
ACHTERGROND
Manager advies bij Comsoft. Kijk voor meer informatie over Comsoft op de website: www.comsoft.nl
Comsoft kun je het beste omschrijven als een allround software-specialist. Je kunt bij hen terecht voor advies over en licensering van software. Daarbij is Software Asset Management een belangrijk onderdeel, want zeker vanaf een werkplek of 250 is dat niet iets wat je als bedrijf zelf nog goed kunt overzien. Tekst _ Raymond Luijbregts
en belangrijke reden om SAM in je bedrijfsvoering te integreren is compliancy: voldoe je aan de wetgeving en is al je software netjes gelicenseerd? Met name het in kaart brengen van de risico’s die gepaard gaan met het eventueel niet-voldoen is beslist geen sinecure. ‘Natuurlijk is het voor een bedrijf belangrijk om compliant te zijn wat betreft softwarelicenties, maar belangrijker is het nog om een goed inzicht te krijgen in het geheel. Bij een migratie is het bijvoorbeeld best mogelijk dat je een tijdje niet helemaal compliant bent. Dat krijg je alleen goed in kaart met een partner die in die materie is gespecialiseerd.’ Op basis van dat inzicht kun je veel betere en gecalculeerde beslissingen nemen, die bovendien ergens op gebaseerd zijn. Als je niet weet wat je doet, kan je dat veel geld kosten of imagoschade opleveren. De cloud heeft daar bovendien geen einde gemaakt. ‘Je bent misschien niet zo snel niet-compliant in de cloud - betaal je niet, dan krijg je immers geen toegang – maar eerder overcompliant. Dat kost ook geld.’ SAM is dus waardevol, maar hoe zet je het in? ‘SAM is geen tool die je even in je bedrijf implementeert’, licht Ronald toe. ‘SAM is een compleet proces.’ Een ingewikkeld proces bovendien, want er zijn veel factoren in het spel, waarbij advies door professionals handenvol geld kan besparen. Wij kunnen daarin als consultant-partner optreden.’
en diensten uit de cloud. Gebruik is cruciaal, want daarmee voorkom je dat licenties onnodig worden aangeschaft of verlengd.’ ONAFHANKELIJK Comsoft kan naast consultancy en sam ook direct de (ontbrekende) licenties leveren. Het bedrijf is partner van allerlei generommeerde softwareleveranciers als Adobe, Microsoft en VMware. Toch is het advies volgens Ronald altijd onafhankelijk. ‘Maakt een klant gebruik van een duur pakket van een van onze partners dat hij of zij eigenlijk niet nodig heeft, dan adviseer ik een passender pakket, eventueel uit de cloud. Ondanks dat onze partners daar misschien minder omzet aan overhouden. De klant staat altijd centraal.’ BEDRIJFSMATIGE APP STORES Een ontwikkeling die sam steeds lastiger maakt is de bring your own device-ontwikkeling. Een goed antwoord op de byod en de ‘software-chaos’ die daarmee gepaard gaat, is volgens Ronald een ‘zaakeigen’ appstore. ‘Door (mobiele) apps te bieden vanuit een gecontroleerde omgeving heb je veel meer grip op de software die binnen je bedrijf gebruikt wordt. Je kunt zelf de voorwaarden aan de software stellen’. Ook een goed mobile device management helpt mee aan het verlagen van risico’s, eventueel in de vorm van een mdm-oplossing. Maar het managen van devices zelf is daarbij niet altijd de juiste weg. ‘Het is niet altijd verstandig om smartphones en tablets van werknemers dusdanig intensief te managen dat je toegang hebt tot alle data op zo’n toestel. Dat geeft veel privacy-issues. Met name app-management wordt steeds belangrijker. Daarmee maak je aan de ene kant weinig inbreuk op iemands privacy, maar kun je wel zorgen voor een betere compliancy wat betreft de licenties en tegelijkertijd grip krijgen op het gebruik van zo’n apparaat. Wij kunnen samen met de klanten ook wat dit betreft adviseren over de beste oplossing, en ze eventueel daarin voorzien.’
‘ De cloud heeft geen einde gemaakt aan de noodzaak van sam’
Dat wil overigens niet zeggen dat Comsoft niet beschikt over software om het gebruik en de licensering van software in kaart te bregen. ‘We kunnen zowel onpremise als in de cloud de oplossing SAM 365 (op basis van Snow Software) beschikbaar, waarmee je niet alleen de gebruikte software in kaart brengt, maar ook kunt registreren of bepaalde software wel gebruikt wordt. Dat kan voor zowel traditionele on-premise-software, als voor software
SAMAPP
Een goed software asset management is voor veel bedrijven cruciaal, zeker in deze tijd. In hoeverre ben jij er met je organisatie mee bezig? Comsoft heeft een app beschikbaar gesteld die middels gerichte vragen in kaart brengt hoe de situatie bij jouw bedrijf is. Op die manier zorgt Comsoft voor een betere bewustwording. Kijk en oordeel zelf, zoek op ‘SAMapp’ in de Windows Store of ga direct naar http://bit.ly/197Zanr
WINMAG Pro 4 - 2013
21