OVER DE RING - BOEK 1 - finale aanbevelingen

over de ring BOEK 1: EINDRAPPORTAGE

FINALE AANBEVELINGEN

finale aanbevelingen

Sinds januari 2016 wordt de leefbaarheid van de Antwerpse Ring onderzochtin het project OVER DE RING. In september 2017 werd het team van de intendant versterkt door vijf andere ontwerpconsortia, om eerste fase leefbaarheidsprojecten over en rondom de Ring te definiĂŤren en uit te werken. Voorliggend document vormt deel van de rapportage van het OVER DE RING proces.

Boek 1, finale aanbevelingen, geeft een synthese van de resultaten,opgebouwd rond het beleidsadvies van de intendant aan de overheden, voor de selectie van eerste fase investeringen; Boeken 2 tot en met 7 tonen de ontwerpen die gemaakt werden voor de ringzone, opgedeeld over zes segmenten; Boek 8 bundelt de diverse technische evaluaties: leefbaarheid, MKBA, draagvlak en ruimtelijke kwaliteit; Boek 9 geeft een overzicht van de rol van participatie tijdens het ontwerp.

Afsluitend is er een epiloog over de procesmatige aanpak van het intendantschap: de Ringtherapie.

TEAM VAN DE INTENDANT

ORG urbanism, ARUP, Common Ground, DELTARES Dit is boek 1, het syntheserapport met finale aanbevelingen, opgesteld door de intendant en zijn team.

Dankwoord

Aan de 3800 mensen die betrokken zijn: experten, burgers, ambtenaren en bestuurders. Dank voor het vertrouwen en uw kritisch constructieve medewerking aan het project voor de Antwerpse ring. Met het risico dat ik mensen vergeet, wens ik een paar namen expliciet te vernoemen. Dit proces is voltrokken door de systematische steun en inzet van onder meer Bart Van Camp, Manu Claeys, Wim Van Hees, Koen Kennis, Jan Van Rensbergen en uiteraard Peter Vermeulen. Deze mensen aan de top van het bestuur, de actiegroepen, burgerbewegingen en BAM hebben een centrale, vormende rol gespeeld. Onze brede missie omvatte het ophalen van innovatie uit de maatschappij en deze institutioneel te integreren, om zo tot een betere leefbaarheid voor de stad te komen. Dit duwde elk van ons uit zijn of haar comfortzone. Onze opdrachtgever, Filip Boelaert, en zijn leidend ambtenaar, Bert De Bondt hebben elke dag (en soms nacht) met grote steun, advies en openheid bijgedragen. De steun van Burgemeester De Wever, Minister Weyts en hun Kabinetten is evenzeer van groot belang gebleken.

Ook heel veel dank en waardering voor de 2,5 jaar durende systematische inzet, deelname, het zoeken en dialogisch redeneren van: Kitty Haine en Nele Plevoets, en ook Tinne Buelens, Britt Niemans, Heidi Vandenbroecke, Griet Lambrechts en Ward Van Aerschot (Stad Antwerpen / AG Vespa); Yannick Dufraimont, Gert Osselaer, Dries Degroof (BAM); Pol Van Steenvoort, Andre Loeckx, Veerle Janssens en Christophe Lambrecht (Ringland); Anne Baudouin (Straten-Generaal); Joke Laukens (Damwijk); Stijn Janssens (Vito); Dick Botteldooren (UGent); Paul Lermitte (Gruunrant); Koen Van Keer, Jef Van De Wiele, René Maes en Greet Dejonghe (Natuurpunt); Tom Janssens, Kathleen Huet en René Grispen (MOW); Geert De Blust (INBO); Wouter Van Herck, Brunhilde Foulon, Heidi Cuypers (AWV); Bart Van den Bossche; Roger Corbreun (De Lijn); Sofie Troch en Bert Fouckaert (Dept. Omgeving, Vlaanderen); Kathy Berx (Gouverneur Provincie Antwerpen); de gemeente Zwijndrecht met haar Burgemeester Van de Vijver, Greet Berghmans en Steven Vervaet. We zagen hen in eer en geweten mee zoeken naar kansen en doorbraken, die de hele gemeenschap op beide Schelde-oevers baten kan leveren.

De inzet van de ontwerpteams is tomeloos geweest, en ook zij verdienen uitvoerige dank, om in een andersoortig proces met zeer veel drukpunten, zich flexibel, open en met inzet voor verbetering tot het einde, te geven. De teams hadden meer dan een dozijn medewerkers die hard gewerkt hebben, en ik durf, hen onrecht aandoend, hier enkel de trekkers en leiders te vernoemen: Johan Van Reeth en Ellen Steenwegen (team Noord), Luc Wallays en Maarten Moers (team West), Hendrik Bloem (team Noordoost), Freek Persyn en Harold Vermeiren (team Oost), Paola Vigano en Michaël Stas (team Zuidoost), en Henri Bava en Annelies Nijs (team Zuid). Vanuit de stad werd elk team ondersteund door een buddy; ook hun rol was essentieel.

De Ringdagen waren een succes dankzij een groot aantal medewerkers van de stad Antwerpen en Vlaanderen, in het bijzonder Catherine Hechter en Piet Van Laecke.

Ook Joeri De Bruyn en de mensen van Sylvester waren een grote meerwaarde.

Ook wens ik ook de sterkhouders uit ons eigen team in de bloemetjes te zetten.

Voor onze mensen is dit traject evenzeer intensief, innovatief, en bij wijlen uitputtend geweest. Matthias Blondia (de secondant) heeft dit traject heel de rit ondersteund, van strategisch advies, inhoudelijke ondersteuning en productie, tot en met het huishouden op de Jordaenskaai, onze uitvalsbasis. Sanne Peeters (de interndant) was een rots in de branding, en zorgde voor de interne afstemming van ons team, bestaand uit meer dan 20 experten. Zo heeft Michiel Dure met een aantal medewerkers (Rolf Van der Leeuw, Benoit Burquel, Arnout Sabbe, Nitay Lehrer, Milda Pacevičiūtė, Marina Salimgareeva en Daniel Roche) de hele rit door ontwerpend onderzoek geleverd om de vraagstukken-du-jour in kaart te brengen en analytisch te ontwarren. Hella Rogiers heeft, samen met Griet Noë en anderen de participatie vorm gegeven op een doorslaggevende manier. Nee, geen communicatie of branding: maar daadwerkelijke samenwerking via dialoog. Arup heeft met Daan Boddeke voor de algemene begeleiding, Wiebe Mulder en Martin van Oosten voor verkeerskunde, en Stijn Joosten voor civieltechnische analyses, geholpen om belangrijke doorbraken te leveren. De vertaalslag van engineering naar stedelijke ruimte is niet evident, en deze samenwerking is daarin uiterst belangrijk. Deltares (Mark de Bel) heeft steeds voor ogen helpen houden hoe de kosten-baten analyse een rol kon spelen en het geheel moest informeren. Tenslotte werkte onze raad van Wijzen vooral op de achtergrond, maar gaf cruciaal advies voor moeilijke beslissingen. Marcel Smets heeft hierin een cruciale rol gespeeld op de inhoud van de ontwerpen; Louis Prompers op het proces van stakeholdermanagement en voorbereiding van uitvoering; Maarten Van Acker als wandelende Ring-encyclopedie die inhoudelijke ondersteunde waar nodig; en Henk Ovink voor het garanderen van de vrijheid van denken en handelen van eenieder, in een proces dat wel tot samenhang leidt, en waarbij zijn Rebuild By Design als voorbeeld strekte, en strekt.

Dit project is meer dan een louter professionele dienstverlening geworden. ik heb mijn hart verloren in Antwerpen, en ben mijn gezin ook dankbaar voor hun flexibiliteit doorheen dit alles. En nu hopen maar dat het in Vlaanderen en Antwerpen met een rotvaart vooruit gaat!

de voormalige Intendant voor leefbaarheid in de Antwerpse Ringzone 2016-2018, Alexander D’Hooghe

6

finale aanbevelingen

I AANBEVELINGEN OVER DE RING

INVESTERINGSCATALOOG RINGPROJECTEN: FICHE

1. Aanbevelingen voor selectie van leefbaarheidsprojecten p.12 2. Ruimtelijk-stedenbouwkundige principes over de hele ring p.42

II PROJECTEN: BESCHRIJVING EN EVALUATIE 1. Projectfiches en -evaluaties

III VISIE PER ZONE 1. Zone Noord p.208 2. Zone Noordoost p.218 3. Zone Oost p.226 4. Zone Zuidoost p234 5. Zone Zuid p.246 6. Zone West p.254

p.62

EVALUATIE

p.64

p.66

PROJECT N2 p.68

p.70

PROJECT N3 p.72

p.74

PROJECT N4 p.76

p.78

PROJECT N1

0. Over de Ring en verder p.10

PROJECT N5 p.80

p.82

PROJECT NO1 p.84

p.86

PROJECT NO2 p.88

p.90

PROJECT NO3 p.92

p.94

PROJECT NO4 p.96

p.98

PROJECT NO5 p.100

p.102

PROJECT O1 p104

p.106

PROJECT O2/3 p.108

p.110

PROJECT O4 p.112

p.114

PROJECT O5 p.116

p.118

PROJECT ZO1 p.110

p.122

PROJECT ZO2 p.124

p.126

PROJECT ZO3 p.128

p.130

PROJECT ZO4 p.132

p.134

PROJECT ZO5 p.136

p.138

PROJECT ZO6 p.140

p.142

p.144

p.146

PROJECT Z2 p.148

p.150

PROJECT Z3 p.152

p.154

PROJECT Z4 p.156

p.158

PROJECT Z5 p.160

p.162

PROJECT Z6 p.164

p.166

PROJECT Z1

PROJECT Z7 p.168

p.174

p.176

p.178

PROJECT W1 p.180

p.182

PROJECT W2 p.184

p.186

PROJECT W3 p.188

p.192

PROJECT W4 p.190

p.192

PROJECT Z8

PROJECT W5 p.194

p.196

PROJECT W6 p.198

p.200

p.202

p.204

STUDIES (© Stad Antwerpen)

7

finale aanbevelingen

8

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

9

I AANBEVELINGEN OVER DE RING 0. OVER DE RING EN VERDER

1. AANBEVELINGEN VOOR SELECTIE VAN LEEFBAARHEIDSPROJECTEN 1.1. Beschikbare Financiering Aanbeveling is voor gesloten budgetten, locaties, functies Investeringskost als leefbaarheidsenveloppe: 1.25 Mia EUR Aanvullende Funding van andere instanties Combi-mobiliteitsdeal met NMBS en de Lijn?

1.2 Objectiverende Evaluaties Leefbaarheidsperformantie Ruimtelijke Kwaliteit MKBA Draagvlak 1.3 Aanbevelingen voor te selecteren projecten Grootstedelijk Park Noordelijke Rechteroever Landschapspark West Ambitieus Bermenlandschap Gehele Ring Drie Multimodale Knooppunten in de Ringzone Zuid-Oostelijke Ring: studeren, nu toegang bestaande parken verbeteren 1.4 Overblijvende Kritische Puzzelstukken 1.5 Symbiose met de Oosterweelverbinding 1.6 Samenvattend overzicht: Aanbeveling Budget- en ontwerpwijzigingen t.o.v. ingediende Ringprojecten Samenvatting Aanbevelingen

2. AANBEVELING OVER RUIMTELIJK-STEDENBOUWKUNDIGE PRINCIPES

10

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

0. OVER DE RING EN VERDER Intro.

Dit slotverslag van de Intendant voor de R1 omvat een aanbeveling voor selectie van leefbaarheidsprojecten, en een voorstel tot goedkeuring van de lange-termijn ruimtelijke principes voor de Ringzone in haar geheel.

We bevelen een aantal haalbare, ambitieuze leefbaarheidsprojecten voor de Ringzone aan (1.1). Deze vormen een selectie uit een investeringscataloog van 44 ringprojecten.

In hoofdstuk 2 vindt u van elk project een korte beschrijving en evaluatie. Externe experten hebben de projecten geëvalueerd over leefbaarheidsperformantie, ruimtelijke kwaliteit, kosten-baten analyse, draagvlak, en haalbaarheid. Deze evaluaties vormen de basis van de aanbeveling. Daarnaast leggen we ook een algemeen kader van langere-termijn stedenbouwkundig-ruimtelijke principes ter goedkeuring voor (1.2) Dit kader is gedistilleerd uit ontwerpvisies van 6 verschillende ontwerpconsortia voor de gehele ring, en vormt de basis voor toekomstige (overkappings)projecten in de Ringzone. Deze vindt u in hoofdstuk 3.

[De daaropvolgende hoofdstukken bevatten gedetailleerde uitwerkingen van elk ringproject, van elke visie, elk evaluatierapport, en de volledige draagvlakmeting].

Dit is het resultaat van een intens werkproces. de zogenaamde hogedrukketel. Deze ketel heeft over twee en half jaar 3800 mensen geëngageerd, waarvan ongeveer 300 experten en ambtenaren, en ongeveer 3500 burgers, bedrijven en verenigingen. Daarbij is de samenwerking tussen bestuur en actiegroepen opmerkelijk en zonder precedent, en bewijst de maturiteit van beide.

Het vertrouwen in dit proces is gegroeid door een aantal vroege doorbraken. Deze bepalen, samen met het beslist beleid, de krijtlijnen van het geleverde werk. Zo is het Sint-Anna bos gered (september 2016), is er een gezamenlijk concept gevonden voor de toekomstige SRW/ DRW herinrichting van de Zuidelijke ring (juni 2016 - februari 2017), zijn zes van de zeven verzoekschriften tegen de OWV-verbinding teruggetrokken (en de 7de verworpen, september 2017), is er een maatschappelijk akkoord over de OWV-verbinding met als hoofdfunctie stadsregionale stromen, is er een maatschappelijk akkoord voor een noordelijke bypass incl. A102 voor doorgaande stromen, is er een maatschappelijk akkoord over de modal shift 50/50 en haar vervoersregio (Toekomstverbond, maart 2017). Een aantal van deze punten waren ook reeds voorzien in het Masterplan 2020, maar zijn nooit uitgevoerd en worden bij deze krachtig herbevestigd. Bovendien is er consensus over een andere werkmethode. Elk van de grote projecten wordt begeleid en uitgewerkt door ‘werkbanken’, waar administraties, experten en burgers werken aan oplossingen over vraagstukken waar het bestuur advies over wenst.

—

Het Toekomstverbond kende ook een bedrag van 1.25 Mia EUR – 1 Mia EUR door Vlaanderen en 250 Mio EUR door Antwerpen – voor leefbaarheidsprojecten, waaronder overkappingen, in de ringzone.

Dit is dan wel het slotverslag van het intendantschap, maar het is zeker niet het eindpunt van het overkappingsproject. In zekere zin begint het pas écht. De projecten moeten vanaf nu concreet vorm krijgen, en in het voorliggende rapport laten we bewust ruimte om in de toekomst nog bij te leren.

Foto van de ‘Radio Over de Ring’ tijdens de Ringdagen van eind mei 2018 (© Stad Antwerpen)

“Dit is het resultaat van een intens werkproces van 2,5 jaar, dat ongeveer 3.800 mensen geëngageerd heeft.”

11

12

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

1. AANBEVELINGEN VOOR SELECTIE VAN LEEFBAARHEIDSPROJECTEN Beschikbare Financiering.

Aanbeveling is voor gesloten budgetten, locaties, functies De taak van het intendantschap is om het bestuur te adviseren over de toewijzing van de beschikbare middelen voor haalbare, performante leefbaarheidsprojecten om zo de overkapping van de Antwerpse Ring effectief aan te zetten.

Al het voorbije ontwerp- en ontmijningswerk zijn slechts hulpstukken om heldere, haalbare projectdefinities in beeld te krijgen: een budget, waarmee op een specifieke locatie, nieuwe functionaliteiten geleverd worden met bepaalde baten. We bevelen geen finale ontwerpen en dimensies aan, maar projectlocaties met gewenste functies, baten, en budget. Deze aanbeveling is voor gesloten budgetten, die enkel aan een indexering (vanaf 2017) onderworpen worden.

De basisconcepten van het ontwerp zijn wel belangrijk omdat zij in een co-creatieproces tot stand gekomen zijn, en toekomstige aanpassingen dus best op gelijkaardige wijze met de omwonenden doorgesproken worden. Het budget omvat ook de studiekosten voor de betreffende projecten, en een provisie voor onvoorziene kosten.

Ook de btw is opgenomen in het bedrag.

Investeringskost als leefbaarheidsenveloppe: 1.25 Mia EUR De aanbeveling assumeert een gesloten enveloppe van 1.25 Mia EUR, waarvan 1 Mia van Vlaanderen, en 250 Mio van de Stad Antwerpen en haar Haven. De MKBA scoort de verschillende combinaties van ringprojecten ongeveer neutraal. We kunnen dus stellen dat deze investeringskost zichzelf terugverdient in

brede zin in maatschappelijke baten. De grote bevolkingsdichtheid rond de ring speelt een grote rol hierin. Deze som komt bovenop de substantiële overkappingen en overkappingskosten die reeds in het budget voor de OWV-verbinding zijn opgenomen. Antwerpenaren van verscheiden komaf hebben regelmatig hun waardering voor de som aan beschikbare middelen uitgesproken.

Aanvullende Funding van andere instanties Sommige leefbaarheidsprojecten leveren aanvullende inkomsten door vastgoedoperaties.

Deze zijn helder en conservatief in beeld gebracht door AG Vespa. Zelfs met inbegrip van alle mogelijke kosten (sanering, residuele grondverwerving, beheerskosten), zijn er beperkte opbrengsten (planbaten en stedenbouwkundige ontwikkelingskost). Zo is er een budget waarmee sommige publieke ruimtes die grenzen aan de ringzone, gerealiseerd kunnen worden buiten het budget van de ontwikkelingsopbrengsten. Ook daarover volgt een aanbeveling. De goedgekeurde ambitienota voor de R1 (november 2016) suggereerde de oprichting van een hoederentiteit voor het beheer van publieke assets in deze zone. AG Vespa neemt – in afwachting van de oprichting hiervan – momenteel de operationele leiding op inzake grondbeheer, onder toezicht van Vlaanderen. Een onafhankelijke schatting voor de hoederentiteit ziet beperkte maar reële opbrengsten bij sommige projecten door grondverkoop en ontwikkeling Deze studie is beschikbaar. Als de leefbaarheidsinvestering voorafgaat aan deze opbrengsten, dient de hoederentiteit (of de overheden waaruit ze is

—

De 6 ontwerpteams maakten een visie op voor de lange termijn, en een visie voor de minder lange termijn - deze laatste werd opgedeeld in strategische ringprojecten, die samen een ambitieus project voor de Ringzone opleveren zoals op bovenstaande kaart.

13

14

samengesteld), hier een risico op te nemen.

Gezien de beperkte bedragen en risico’s en omdat AG Vespa bewezen heeft dit soort operaties aan te kunnen, bevelen we aan om dit risico te nemen.

Indien de leefbaarheidsinvestering later komt, kan een deel van deze inkomsten rechtstreeks aangewend worden om de werken te betalen. We ramen deze conservatief op 35 Mio EUR. Daarmee kan je het Spoorpark (binnenzijde Spoor-Oost) realiseren.

Sommige leefbaarheidsprojecten zouden kunnen worden gesteund vanuit complementaire overheden. Zo heeft het Agentschap Natuur en Bos, en de Zoo van Anwerpen, hun steun uitgesproken voor sommige projecten. Ook met de Provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg zijn gesprekken over gedeelde projectbaten geweest. In geen van deze gevallen zijn mogelijke bedragen over complementaire financiering uitgesproken. Tenslotte is het mogelijk om voor sommige projecten Europese subsidies te zoeken.

Een slimme uitwerking van de finaciering met complementaire overheden, zou extra kansen kunnen creëren. We bevelen dit aan, maar doen geen enkele voorafname over mogelijke bedragen.

Wij ramen de gecombineerde waarde van deze aanvullende financiering (vastgoed en complementaire overheden) dus conservatief op 35 Mio EUR. Combi-mobiliteits-deal met NMBS en de Lijn?

Andere projecten leveren belangrijke aanvullende baten indien de aanbieders van openbaar vervoer (de Lijn, NMBS en Infrabel) mee investeren, zowel operationeel (verhoging frequenties lijnen of nieuwe lijnen), als in verbetering van de stationsinfrastructuur.

Dit betreft de projecten voor het bus- en tramplein

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

aan Luchtbal, met bijkomende doorsteek onder de sporen; het project voor Schijnpoort, waar een busplein voorzien wordt in combinatie met de openwerking en verbinding van de metro met de trein; en het project voor Station Zuid, met een brugverbreding en spooroversteek nabij de Silvertoplaan.

De hoofdinvestering op 1.25 Mia maakt deze omgevingen al commercieel aantrekkelijk voor uitbaters van openbaar vervoer; de combi-mobiliteits-aanvullingen leggen het publiek domein aan dat specifiek voor de beleidsdoelstellingen uit het Routeplan 2030 moet dienen. Voorbeelden zijn een busplein, en doorsteek onder de sporen, en stationsplein, etc.

Deze specifieke projecten halen hun waarde slechts als deze openbaarvervoersbedrijven ook een frequente(re) bediening aanbieden op deze locaties. Om die reden worden de betreffende investeringen gekoppeld aan elkaar in een aparte aanbeveling. Dit is met de bedoeling om de investering pas te doen op het ogenblik dat er met de NBMS en de Lijn een akkoord is over hun operationele bijdrages (verhoging frequenties, extra lijnen). Al deze projecten zijn civieltechnisch perfect haalbaar, hebben groot draagvlak, maximaliseren de winsten van de leefbaarheidsinvestering, en zijn vandaag bestelbaar. Ze kosten 85 Mio EUR. Wij bevelen aan om deze niet op te nemen in het budget omwille van de residuele onzekerheid over een akkoord, en ook omdat combi-mobiliteit, routeplan en modal shift 50/50 aanvullende investeringsprioriteiten zijn die weliswaar overlappen, maar niet identiek zijn met het leefbaarheidsproject. We bevelen deze project aan in de sterkst mogelijke termen, omdat de winsten van het leefbaarheidsproject pas dan hun potentieel helemaal realiseren. De ontwerpteams

—

Foto van de tentoonstelling tijdens de Ringdagen van eind mei 2018. Tijdens deze 5 Ringdagen kwamen meer dan 2.000 bezoekers kennis maken met de tentoongestelde maquettes en plannen. (© Stad Antwerpen)

hebben ook vroege projectdefinities voor combimobiliteitsprojecten voor Berchem station (met overkapping) en aan de Turnhoutsepoort (buiten de ringzone, zonder NMBS) voorgesteld. Deze zijn zeker te bestuderen, en kunnen indien klaar in een verdere toekomst ook in dit akkoord ondergebracht worden.

Ruimte voor Kunstintegratie Hoewel het slechts in beperkt mate een expliciet thema geweest is, bleek uit het afgelegde traject dat er kansen ontstaan om aan de hand van hedendaagse beeldende kunst identiteit en

betekenis te geven aan de nieuwe publieke ruimte. Binnen de projecten (en toegekende budgetten) zal hier rekening mee moeten gehouden worden. Het Middelheimmuseum is een logische partner om daarrond een strategie uit te werken.

15

16

Objectiverende Evaluaties Externe evaluaties hebben de baten voor elk van de puzzelstukken in beeld gebracht: simulatie evolutie luchtkwaliteit, simulatie geluidsreductie in wijken, simulatie geluidsreductie in openbaar domein, simulatie evolutie groentekorten i.h.k.v. norm voor buurt- en wijgroen, aanbeveling ecologische experten, aanbeveling mobiliteitsexperten, aanbeveling ruimtelijke kwaliteitsexperten, MKBA, draagvlakanalyse, en haalbaarheidsanalyse. Volgende hoofdlijnen gelden daarbij.

Leefbaarheidsperformantie Luchtkwaliteit Luchtkwaliteit heeft een afnemend onderscheidend vermogen. Door de verbetering in het wagenpark (die zich elk jaar meetbaar doorzet) neemt de luchtkwaliteit toe. Als deze trend zich doorzet, worden de baten van een overkapping beperkter. De concentratie aan tunnelmonden neemt ook af. Over het algemeen toont deze kaartvergelijking de enorme vooruitgang die in het vooruitzicht is als de verschillende ringprojecten uitgevoerd zouden zijn tegen 2030, in vergelijking met de werkelijke situatie in 2016.

Geluidsreductie Bermen en wallen van 8m hoogte (t.o.v. snelweg) of meer, dicht bij de ring, en steil aan de snelwegzijde, kunnen zeer hoge geluidsbaten geven indien zij over grote lengte uitgevoerd worden. Simulaties tonen winsten boven 14 dB nabij de snelweg, en nog 10 dB zelfs 600m van de snelweg. Dit soort bermen zullen we aanbevelen voor de gehele ring.

Enkel hoogbouw (hoger dan de 3de verdieping) ervaart geen baten van een berm, en heeft voor

finale aanbevelingen

17

finale aanbevelingen

geluidsreductie onvermijdelijk een overkapping nodig.

Groentekorten De bermen helpen met groentekorten, omdat heel wat van het bestaande groenareaal van de ringzone vandaag onbruikbaar is (wegens zeer lawaaierig). We gaan hier uit van 4m2 per inwoner op 400m afstand (buurtgroen), 8m2 op 800m afstand (wijkgroen). Veel van de voorgestelde overkappingen helpen hier, weliswaar in sterk variĂŤrende mate. Niet alleen de nieuwe groengebieden werden geĂŤvalueerd, maar ook de nieuwe verbindingen (over de ring) naar bestaande groengebieden. In het noorden en oosten zijn groentekorten het meest uitgesproken weggewerkt, daar zijn immers ook de grootste overkappingen voorgesteld. De som van alle ringprojecten volstaat niet om alle groentekorten weg te werken. Vooral in het zuiden en het oosten blijven er nog groentekorten bestaan.

2020

Ecologie en klimaat (ecosysteemdiensten) De ecologie van de ringzone is vooral gebaat bij het verbinden van groengebieden die vandaag door infrastructuur doorsneden zijn. Om die reden scoren de beperkte kapstukken over de snelweg op Linkeroever, de brug over het Albertkanaal, en de ecoduct Brialmont erg hoog. Ook de vergroening langs het Lobroekdok vervolledigt een missing link in het ring-ecosysteem. De mate waarin het bermenlandschap baten oplevert voor waterbeheer, scoort het ook zeer goed in de ecologische evaluatie Mobiliteit De ringfietssnelweg (uitbreiding en versterking van bestaande ringfietspad) scoort sterk, vooral als de figuur volledig kan gemaakt worden en (grotendeels) conflictvrij wordt. De fietsbrug over de schelde, maar ook de bermenprojecten

2030

—

De NO2 jaargemiddeldes voor 2020 (boven) en 2030 (onder), waarbij de onderste situatie de combinatie van alle voorgestelde ringprojecten omvat. Het gebruikte verkeersscenario omvat OWV, tangenten en sturing maar nog geen modal shift (bron: VITO)

18

die telkens deze functionaliteit bevatten, scoren daarom goed. Ook de stationsprojecten- en overkapping voor Zuid, Berchem, Turnhoutsepoort, Schijnpoort en Luchtbal scoren goed. De projecten die toegankelijkheid voor bestaande parken verbeteren scoren ook goed. ande parken verbeteren scoren ook goed.

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

ontwerpers deze openingen vakkundig hebben weggewerkt. De actiegroepen hebben mee draagvlak gecreëerd voor de mogelijk te selecteren projecten. Hun publiek gemaakte wensen voor selectie overlappen in grote mate met datgene wat uit voornoemde objectiverende aanbevelingen aan bod komt.

Ruimtelijke Kwaliteit De experten ruimtelijke kwaliteit adviseren een ambitieus bermenlandschap omheen de hele ring aan. Ze adviseren ook een groot park/kap op rechteroever, vanaf de Groenendaallaan tot aan de zuidgrens van Spooroost (het zgn. Waterpark). Ze adviseren ook het Landschapspark op Linkeroever aan. Daarnaast stellen zij ook dat de kapstukken die bij grote regionale plekken horen (voornoemde stationsomgevingen) zinvol zijn.

MKBA De MKBA haalt de grootste baten uit projecten met focus op geluidsreductie, mobiliteit, en stadsontwikkeling. Met deze prjecten kan je combinaties maken waarvan de baten de kosten benaderen. Het gaat hier over overkapping in de buurt van hoogbouw, ambitieuze bermenprojecten, de fietsersbrug, en een aantal stationsomgevingen met verdichtingskansen (Schijnpoort, Spooroost, Zurenborg-Luysbekelaer, Luchtbal, Berchem. Zuid, LO).

“Het draagvlak is substantieel, al vermelden respondenten vaak het belang van mobiliteit als evenwaardig aan dat van de overkapping zelf”

Draagvlak Het draagvlak is substantieel, al vermelden respondenten vaak het belang van mobiliteit als evenwaardig aan dat van de overkapping zelf. Men begrijpt waarom in het zuiden en zuidoosten nog geen grote overkappingen kunnen komen, al is het zinvol dat hier een lange-termijn perspectief geboden wordt door hier verder op te studeren.

Er is ook begrip dat de openingen in de kap onvermijdelijk zijn voor tunnelveiligheid, omdat de

—

Kaarten uit de groenanalyses tonen de groenwinsten op wijk- en buurtniveau in de Ringzone

19

Waterpark - extra voor overkapping verbindingsweg

-

+

-

+

O3

Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark

-

+

-

-

O4

Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne

+

+

-

O5

De Knoop: Turnhoutsepoort ZUIDOOST

+

+

ZO1

Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer

-

ZO2

Grote Markt Berchem

ZO3

Ecobrug Brialmont

ZO4

Groene Grote Steenweg

ZO5 ZO6

20

Z1

+

+

-

+/-

+

€

+/-

+/-

+ + +

+

+

-

-

-

+/-

+

-

+

-

-

+

-

+/-

+

+

+

+

-

-

+

-

+

-

+

+

-

-

-

Bermenproject Longitudinaal Ringpark

+

De Nieuwe Singel ZUID Scheldebalkon

+

+

-

+

+

-

-

-

-

-

+

+

+

-

+

48.000.000

€

€

35.000.000

€

35.000.000

€

122.000.000

€

122.000.000

+/-

€

11.000.000

+/-

€

98.000.000

€

250.000

+

-

+ + ---

+/-

€

250.000.000

€

250.000

€

250.000

+/-

+

-

+/-

€

44.000.000

€

32.000.000

€

32.000.000

-

+/-

-

-

€

29.000.000

€

29.000.000

+

+

++

€

23.000.000

€

23.000.000

€

23.000.000

+/-

+ +

+

-

-

+/-

€

2.000.000

€

2.000.000

-

-

+

+

+

+

€

28.000.000

€ €

81.000.000 22.000.000

-

+

-

+/-

+/-

+

+/-

€

140.000.000

+

-

+

+

+

++

€

176.000.000

€

35.000.000

-

+ +

+

-

+/-

+

+/-

+/-

€

145.000.000

€

145.000.000

+

-

-

-

-

-

+

-

-

€

625.000

€

625.000

+

+

+

+

-

+

+

+

++

€

53.000.000

€

55.000.000

“Als men de evaluaties + vergelijkt, komen +een + aantal ringprojecten helder in beeld voor + + + + een aanbeveling + omdat ze op alle +of + + het merendeel van de + criteria hoog scoren” + +

-

+

-

+/-

+

+/-

€

3.000.000

€

3.000.000

-

-

-

+

+

+/-

€

3.500.000

€

3.500.000

-

-

-

-

€

6.000.000

€

6.000.000

-

-

-

+

+

-

-

€

30.500.000

€

500.000

-

-

-

+/-

-

-

€

8.000.000

€

8.000.000

-

+

-

+/-

-

-

-

+/-

-

-

+

+/-

+ +

-

+/-

+

+/-

-

-

+/-

+ + + + + + + +

finale aanbevelingen

Z2 Park knoop Zuid +voor fietsverbinding Aanbevelingen te Z3 Station Zuid selecteren projecten Z4 Nieuwe kap Jan de Voslei en verlaging onderliggende A12 Z5

+

+ + +

Heraanleg huidige kap Jan de Voslei

Voor elk van de ringprojecten is een Z6 Bermenlandschap van knoop Zuid tot Lemanstraat synthese van de betreffende evaluaties Z7a Herinrichting bruggen Van Rijswijck en Legrellelaan gemaakt (zie hoofdstuk 2).

Als menJ.de Z7b Fietsverbinding Legrellelaan naar Nachtegalenpark evaluaties vergelijkt, komenParken: een aantal ringprojecten helder in beeld voor eenLemanstraat Z7c Fietsverbinding Generaal aanbeveling, omdat ze op alle of het Z8 Proefproject Tunnelmonden merendeel van deze criteria hoog scoren.

WEST Deze projecten omvatten substantiële W1 Regionaal Park fase 1: Fietsverbinding Laar- & Palingbeek investeringen voor de overkapping Regionaal Park fase 1: Ecopassage + Water er rond van het Oosterweeltraject, een groot W2 Regionaal Park fase 2: Blancefloerlaan landchapspark op Linkeroever, een Regionaal Park fase 2: Aanleg Middenvijver + Waterwerken actief, ambitieus bermenlandschap W3 Geluidsproject Zwijndrecht langsheen de volledige ring, een aantal - Burcht stationsprojecten, en meer beperkte W4 Geluidsproject Linkeroever investering (en kapstukken) maar wel W5 Fietsnetwerk/Vlonders + fietsbrug E17 met duidelijke leefbaarheidsbaten, op de W6 Scheldebrug andere delen van de Ring.

OVERKOEPELEND Studie verkeerskundig systeem ZO en tunnelveiligheid toekomstige overkappingen

+

+

-

+

-

-

-

-

+

+ + + +

+

-

-

-

-

+

+

totaal beschikbaar aantal (deel-)projecten

44

aanbeveling te bestellen voor realisatie

22

aanbeveling te bestellen voor realisatie in minimale versie

1

aanbeveling te bestellen voor verdiepende studie

4

aan te bevelen vanuit ander budget

6

totale aanbeveling

33

€

48.000.000

€

48.000.000

€

122.000.000

€

55.500.000

€

250.000

€

finale aanbevelingen

22.000.000

21

€

€

55.000.000

€

3.500.000

€ €

500.000 196.500.000

€

25.000.000

-

€

65.000.000

€

25.000.000

+

€

8.500.000

€

8.500.000

+/-

€

15.000.000

€

12.000.000

€

12.000.000

+/-

€

48.000.000

€

48.000.000

€

48.000.000

+

€

36.000.000

€

36.000.000

€

36.000.000

+/-

€

46.000.000

€

26.500.000

€

26.500.000

+/-

€

49.000.000

€

49.000.000

€

2.000.000

€ € €

49.000.000 2.000.000 2.000.000

+/-

35.000.000

22

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

+

-

-

- +

N2

Bermenlandschap N2 Bermenlandschap R1-Noord R1-Noord

+

+

-

+ +

Verlaagde heraanleg Verlaagde R1 zone heraanleg Groenendaallaan R1 zone Groenendaallaan

+

+

+

Verlaagde heraanleg Verlaagde R1 noordwaarts heraanleg R1 noordwaarts

-

-

-

ruimtelijke kwaliteit

draagvlak

haalbaarheid

haalbaarheid

14.000.000 14.000.000 €

14.000.000

++ € € 35.000.000

35.000.000 35.000.000€

€

35.000.000 35.000.000 €

35.000.000

+ € € 70.000.000 35.000.000 € € +/5.000.000 € €

70.000.000 70.000.000€

€ 70.000.000 70.000.000 €

70.000.000

- +

-

+€ + 5.000.000 20.000.000€ ++ +€ + 298.000.000 € € 298.000.000 298.000.000€ +++ +€ +/- 22.000.000 ++ € € 22.000.000 22.000.000€

€ 20.000.000 20.000.000 €

20.000.000

+ +

+++

€ 298.000.000 298.000.000 €

298.000.000

162.000.000 € 292.000.000 €

-

-

+

+

+

+/--

-

+/-

--

+

+

+

- + - + + - +++ + + + + + + + + + + + + +/-+

N5

Groen hart N5 Luchtbal-Lambrechtshoeken Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken NOORDOOST NOORDOOST

-

+

+

+

- -

- +

- +

-

+/+/-

NO1

Steenborgerweert-Merksem-Dam NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam

+

+

+

+

+

+

NO3

Bermenlandschap NO3 Bermenlandschap Albertkanaal Albertkanaal

+

+

-

+

NO4

Kalverwei -NO4 open sleuf Kalverwei met schermen - open sleuf met schermen

+

+

+

-

-

NO5

Kalverwei - extra voor Kalverwei ribbenkap - extra voor ribbenkap OOST OOST Station Schijnpoort NO5 Station Schijnpoort

+ +

++ ++ ++ ++ -+

+++

Kap Sportpaleis NO2

++ + + + + - + ++ ++ - + ++ + - + + + +/-+ - - +/-++

+

NO2

+ +

O1

Waterpark O1 - zonderWaterpark verbindingsweg - zonder verbindingsweg

+

+/-+

-

+/-€

-

+/-

35.000.000 35.000.000€

-

+/€ € 162.000.000

162.000.000 162.000.000€

++ € € 15.000.000

15.000.000 15.000.000€

++ € € 147.000.000 + 6.000.000 € €

147.000.000 147.000.000€

-

+€ + +++ +€ + ++ +€ + ++ +/-€ +

159.000.000 124.000.000€

-

+/+/-

+ 159.000.000 € € +/€ € 32.000.000

-

-€

+€

-

6.000.000 6.000.000€

-

-

-

22.000.000

€

+ Waterpark - extra voor Waterpark overkapping - extraverbindingsweg voor overkapping verbindingsweg +

+

+

-

+

O3

Nieuw OostO3- Ontwikkeling Nieuw Oost Spoor - Ontwikkeling Oost + Spoorpark Spoor Oost + Spoorpark

+

-

-

O4

+ + Bermenlandschap O4 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Schijnvallei Lo-Deurne + Kap Ter Lo-Deurne

-

+

O5

De Knoop: Turnhoutsepoort O5 De Knoop: Turnhoutsepoort ZUIDOOST ZUIDOOST

+

+

-

-

ZO1

Nieuw-Zurenborg ZO1 & Nieuw-Zurenborg Luysbekelaer & Luysbekelaer

-

+

-

-

ZO2

Grote MarktZO2 Berchem Grote Markt Berchem

+

+

+

+

ZO3

Ecobrug Brialmont ZO3 Ecobrug Brialmont

-

+

-

+

ZO4

Groene Grote ZO4Steenweg Groene Grote Steenweg

+

+

-

-

ZO5

Bermenproject ZO5 Longitudinaal Bermenproject Ringpark Longitudinaal Ringpark

+

+

-

+

ZO6

De NieuweZO6 Singel De Nieuwe Singel ZUID ZUID

+

+

-

-

Z1

Scheldebalkon Z1

-

-

-

-

Z2

Park knoopZ2Zuid + Park fietsverbinding knoop Zuid + fietsverbinding

+

+

-

+

Z3

Station Zuid Z3

+

-

+

Z4

+ + - A12+ Nieuwe kapZ4Jan deNieuwe Voslei en kap verlaging Jan de Voslei onderliggende en verlaging A12 onderliggende

Z5

Heraanleg huidige Z5 Heraanleg kap Jan dehuidige Voslei kap Jan de Voslei

-

-

-

Z6

+ Bermenlandschap Z6 Bermenlandschap van knoop Zuid totvan Lemanstraat knoop Zuid tot Lemanstraat

+

+

Z7a

+ + Herinrichting Z7a bruggen Herinrichting J. Van Rijswijck bruggen en J. Legrellelaan Van Rijswijck en Legrellelaan

-

Z7b

+ Fietsverbinding Z7b Parken: Fietsverbinding Legrellelaan Parken: naar Nachtegalenpark Legrellelaan naar Nachtegalenpark

Z7c

Fietsverbinding Z7c Generaal Fietsverbinding Lemanstraat Generaal Lemanstraat

-

Z8

Proefproject Z8Tunnelmonden Proefproject Tunnelmonden + WEST WEST + + Regionaal Park W1 faseRegionaal 1: Fietsverbinding Park faseLaar1: Fietsverbinding & PalingbeekLaar- & Palingbeek

-

+

15.000.000

€ 147.000.000 147.000.000 €

147.000.000

€

6.000.000 6.000.000 €

6.000.000

€ 124.000.000 124.000.000 €

124.000.000

32.000.000 185.000.000 € 28.000.000

185.000.000

15.000.000 15.000.000 €

15.000.000

32.000.000 32.000.000€

+/+€ + 28.000.000 € € 28.000.000 28.000.000€ +€ + -221.000.000 +/-+/€ € 221.000.000 15.000.000€ € ++ + +€ + 48.000.000 € € 48.000.000 48.000.000€ € +/-€ + +/+/€ € 35.000.000 35.000.000€ 35.000.000 + + +/-€ + 122.000.000 € € 122.000.000 122.000.000€ € +/+/- +€ +/€ 11.000.000 11.000.000

+ - - + +/-- + + - + + + - + + + - - -- - +/-+ + - + - + - + +/-- + + + + + - ++ + - + +/-+ + - -

+/-

+-

+ +/-

+

+

Regionaal Park faseRegionaal 1: Ecopassage Park fase + Water 1: Ecopassage er rond + Water er rond-

-

+ +

55.500.000 € 250.000 250.000 €

55.500.000

€

250.000 250.000 €

250.000

€

32.000.000 32.000.000 €

32.000.000

-

+

Geluidsproject W3 Zwijndrecht Geluidsproject - Burcht Zwijndrecht - Burcht

W4

Geluidsproject W4 Linkeroever Geluidsproject Linkeroever

-

+

W5

Fietsnetwerk/Vlonders W5 Fietsnetwerk/Vlonders + fietsbrug E17 + fietsbrug E17

+

W6

+ +

Scheldebrug W6 Scheldebrug OVERKOEPELEND OVERKOEPELEND Studie verkeerskundig Studie systeem verkeerskundig ZO en tunnelveiligheid systeem ZO en tunnelveiligheid + toekomstige overkappingen toekomstige overkappingen

totaal beschikbaar aantal totaal (deel-)projecten beschikbaar aantal (deel-)projecten44

29.000.000 29.000.000€

++ € € 23.000.000

23.000.000 23.000.000€

+/+/-

+/€ € 2.000.000

2.000.000 2.000.000€

+

+€ +

28.000.000 22.000.000€

-

+/+/-

+/-€

+

+ 28.000.000 € € +/140.000.000 €

140.000.000

-

+++

+€ +

++ € € 176.000.000

176.000.000 35.000.000€

35.000.000

-

+/+/-

+€ +/-

+/€ € 145.000.000

145.000.000 145.000.000€

145.000.000

+ -

++

- +

-

- +

-

- +

-

- -

-

--

+€

-

€ € 625.000

625.000 625.000€

-

+++

+€

+

++ € € 53.000.000

53.000.000 55.000.000€

+-

+

+/-

+/-€

+

3.000.000 3.000.000€

- - +- +-- +- - - - ++ - -

-

+/-

+€ +

-

+€

-

6.000.000 6.000.000€

-

--

+/€ € 3.000.000 +/3.500.000 € € € € 6.000.000

+€

-

€ € 30.500.000

30.500.000 500.000€

+/--

3.500.000 3.500.000€

-

- +

- +

+/--

- -

-

--

+/-€

-

€ € 8.000.000

8.000.000 8.000.000€

-

+-

+/-+

--

+/-€

65.000.000 25.000.000€

- -

+/--

-

-+

+/-€

+ € € 8.500.000

8.500.000 8.500.000€

-

+ +/-

+/-€

-

+/+/-

+

+/+

-

+/+/-

-

+ +/-

+€ +€ +€ +€

+ + + + + + +

€ € 65.000.000

-

+++++ ++ ++-

+

-

+ -+

-

+ +/-

+

+

-

-

-

+

++

+/--

- -

+/-+

-

+ +

+-

+/-+

-

-

-

+/-+

-

-

+ -+

+-

++++-

-

-

-

+

+-

+- +-

-

44

+/€ € 15.000.000 +/48.000.000 € € + 36.000.000 € € +/€ € 46.000.000

35.000.000

€

€ € 29.000.000

+/-€

+

Regionaal Park faseRegionaal 2: AanlegPark Middenvijver fase 2: Aanleg + Waterwerken Middenvijver + Waterwerken + + W3

+++

35.000.000 85.000.000 €

85.000.000

€

22.000.000 €

22.000.000

€

28.000.000 €

28.000.000

€

35.000.000

250.000

29.000.000 €

23.000.000 23.000.000 €

€

2.000.000 81.000.000 €

€

22.000.000 22.000.000 €

23.000.000 81.000.000 22.000.000 €

625.000

€

55.000.000 55.000.000 €

55.000.000

3.000.000 €

3.500.000 3.500.000 €

3.500.000

6.000.000

€ €

500.000 500.000 € 196.500.000 € 8.000.000

500.000 196.500.000

€

25.000.000 25.000.000 €

25.000.000

8.500.000

15.000.000 12.000.000€

€

12.000.000 12.000.000 €

12.000.000

48.000.000 48.000.000€

€ 48.000.000 48.000.000 €

48.000.000 36.000.000

36.000.000 36.000.000€

€

36.000.000 36.000.000 €

46.000.000 26.500.000€

€

26.500.000 26.500.000 €

26.500.000

+/€ € 49.000.000

49.000.000 49.000.000€

€

2.000.000€

€ 49.000.000 49.000.000 € € 2.000.000 € € 2.000.000 2.000.000 €

49.000.000 2.000.000 2.000.000

+/-

€ €

48.000.000 €

122.000.000

-

-

+

+/+/-

35.000.000

+€ + +€ -

+- +- +- + +/-+ +/-++ - + + - ++ + + - + +/-+ + +/-+ - + -+- - + + + + + ++ - -

+/+

48.000.000 48.000.000 € 122.000.000 122.000.000 €

€ +/+ 98.000.000 € € 98.000.000 250.000€ - € + 250.000.000 --+/€ € 250.000.000 250.000€ +/+€ € € 44.000.000 32.000.000€ 44.000.000

+/-€

Bus- en stationsverBus- en stationsverProberen te knopingen en -pleinen knopingen en -pleinen financieren via zijn erg belangrijk voor de zijn erg belangrijk voor de opbrengsten over de modal shift, en worden modal shift, en worden rest van de ringzone commercieel commercieel van hoederentiteit, dan aantrekkelijk en mogelijk aantrekkelijk en mogelijk wel extra funding door gemaakt door de 1,25 gemaakt door de 1,25 co-investeringen van miljard, we bevelen ze miljard, we bevelen ze meewerkende daarom aan als 'reserve'daarom aan als 'reserve'overheden projecten projecten

292.000.000

15.000.000 15.000.000 €

+- ++- + + + + + - - ++ - + + + - ++ + + - - + +/-- + + + + + + +/-- + + + - + +/-+ + - -

MOBILITEITSPROJECTEN

35.000.000

€

+

TE FINANCIEREN UIT MOBILITEITSOPBRENGSTEN PROJECTEN VASTGOED

437.000.000

- -

+

Regionaal Park W2 faseRegionaal 2: Blancefloerlaan Park fase 2: Blancefloerlaan

€

- -

+

Station Zuid

437.000.000 €

14.000.000 14.000.000€

+

+ +

Scheldebalkon

€ +/€ € 14.000.000

+

Stationsomgeving N4 Luchtbal Stationsomgeving Luchtbal

Kap Sportpaleis

€1.249.000.000 35.000.000

+ +

- -

+€ + +++ +€ + ++ +/-€ +

€ 1.800.125.000 1.249.000.000 €

++ ++

Groene brug N3over het Groene Albertkanaal brug over het Albertkanaal

W2

1.800.125.000€ 2.772.125.000€ € 2.772.125.000

€

Proberen te financieren via opbrengsten over de rest van de ringzone van hoederentiteit, dan wel extra funding door co-investeringen van meewerkende overheden

+ - ++ + + + - ++ + + +/-+ + +

N4

Stationsplein + Doorbraak Stationsplein Luchtbal + Doorbraak Luchtbal

AANBEVOLEN AANBEVELING VOOR AANBEVELING VOORUIT TE FINANCIEREN OPBRENGSTEN BUDGET PER BASISINVESTERING 1,25 BASISINVESTERING 1,25 VASTGOED PROJECT miljard miljard

Raming van de teams Raming Projectbudgetten van de teams Projectbudgetten (sommige nagerekend minimaal door of (sommige minimaal of werd nagerekend door werd BAM en herzien vermeerderd met oog met op BAM en vermeerderd met herzien met oog op % voor studiekost, haalbaarheid btwen en % voor studiekost, btw en haalbaarheid en onvoorzienigheden functionaliteit) onvoorzienigheden functionaliteit)

NOORD

fiche

N3

W1

TOTAAL EVALUATIE CRITERIA

geluidsoverlast

groentekorten mobiliteit

Omgeving Oosterweelknoop N1 Omgeving-Oosterweelknoop Noordkasteel - Noordkasteel

mkba TOTAAL EVALUATIE CRITERIA

luchtkwaliteit

NOORD

N1

TOTAAL

groentekorten

ecologie en klimaatadaptatie

fiche

TOTAAL

AANBEVOLEN GESCHATTE KOST GESCHATTE KOST BUDGET PER PER PROJECT PER PROJECT PROJECT

EVALUATIES

mkba ecologie en klimaatadaptatie draagvlak leefbaarheidsluchtkwaliteit index ruimtelijke kwaliteit geluidsoverlast

mobiliteit

leefbaarheidsindex

EVALUATIES

35.000.000€

35.000.000

23

24

finale aanbevelingen

Grootstedelijk Park Noordelijke Rechteroever Beschrijving Op Rechteroever kan een grootse parkfiguur ontstaan. We bevelen deze aan. Dit vereist een grote overkapping vanaf ten noorden van de Groenendaallaan tot en met net ten zuiden van de Schijnpoortweg (N-Z) en tot het Noordkasteel (W-Z). Dit groot park heeft aan beide zijden een significant multimodaal knooppunt: station Luchtbal (noord), en de verknoping Schijnpoort (zuid). Naast deze hoofdingangen op de hoofdfiguur, gaan kleinschalige parknerven tot diep in de omliggende wijken. Het tunnelcomplex dat hierdoor tot stand komt is 4 km lang (Schijnpoort-Noordkasteel) en 2.5 km lang (Schijnpoort-Groenendaal). Er zijn twee openingen voorzien, net ten noorden en net ten zuiden van het Albertkanaal. De civieltechnischeen tunnelveiligheidsontwerp is resultaat van een samenwerking met ontwerpteams, AWV, MOW en BAM. Dit project past in de huidige plan-set voor OWV, en voor vele maar niet alle varianten die nog in de project-MER bekeken worden.

N1 N2

N3 N4 N5 NO1 fiche NO2 N1 NO3 N2 NO4 N3 NO5 N4 O1

De aanbevolen ringprojecten zijn onder meer de overkapping Groenendaallaan, met voorkeur voor op- en afritlocaties zoals voorgesteld door het ontwerpteam; de groene brug over het Albertkanaal, de kap Dam (aan Samberstraat), de kap Kalverwei, de kap Sportpaleis, de kap over de verbindingsweg naar de Hollandse knoop, een kort proefstuk van de kap Waterpark, en de kap AANBEVOLEN AANBEVELING VOOR Hof ter Lo-Deurne. zijn een deel van de BUDGET PER Daarnaast BASISINVESTERING PROJECT 1,25 miljard overkappingskosten reeds binnen het OWV-project opgenomen (steunberen, veiligheidstroken, Projectbudgetten kapstukken) (sommige minimaal of herzien met oog op haalbaarheid en functionaliteit)

AANBEVOLEN PER € BUDGET 1.800.125.000 PROJECT

NOORD Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel Bermenlandschap R1-Noord Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts Groene brug over het Albertkanaal

Verlaagde noordwaarts Kalverwei -heraanleg extra voorR1 ribbenkap OOST brug over het Albertkanaal Groene Station SchijnpoortLuchtbal Stationsomgeving Waterpark - zonder verbindingsweg Stationsplein + Doorbraak Luchtbal

NO5 ZO4 O1 ZO5 ZO6

Waterpark extra voor overkapping verbindingsweg De Nieuwe -Singel

O3 NO1 O4 NO2 O5 NO3 ZO1 NO4 ZO2 ZO3

€ Projectbudgetten 14.000.000 (sommige minimaal of € 35.000.000 herzien met oog op € haalbaarheid 70.000.000 en € functionaliteit) 35.000.000

Stationsomgeving Luchtbal Stationsplein + Doorbraak Luchtbal Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken TOTAAL NOORDOOST Steenborgerweert-Merksem-Dam NOORD Kap Sportpaleis Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel Albertkanaal Bermenlandschap R1-Noord Kalverwei -heraanleg open sleufR1 met schermen Verlaagde zone Groenendaallaan

Waterpark extra voor overkapping verbindingsweg Groen hart -Luchtbal-Lambrechtshoeken Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark NOORDOOST Steenborgerweert-Merksem-Dam Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne KapKnoop: Sportpaleis De Turnhoutsepoort ZUIDOOST Bermenlandschap Albertkanaal Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer Kalverwei - open sleuf met schermen Grote Markt Berchem Kalverwei - extra voor ribbenkap OOST Ecobrug Brialmont Station Schijnpoort Groene Grote Steenweg Waterpark - zonder verbindingsweg Bermenproject Longitudinaal Ringpark

N5

25

Dit park vraagt de grootste investeringskost, op 879 Mio EUR. Hier is de Oosterweelverbinding op rechteroever voorzien in een grotendeels overkapbare sleuf. Naast de meetbare baten, de goede leefbaarheidsperformantie, de quantumsprong in ruimtelijke kwaliteit en het draagvlak, is dankzij de samenwerking rond tunnelveiligheid en civieltechnische expertise het voorgestelde project ook haalbaar zonder de onderliggende mobiliteit van de ring te benadelen.

TOTAAL fiche

finale aanbevelingen

—

AANBEVELING VOOR €BASISINVESTERING 1.249.000.000 1,25 miljard € € € €

437.000.000 14.000.000 35.000.000 70.000.000

€

20.000.000

€

20.000.000

€ € € €

298.000.000 22.000.000 1.800.125.000 162.000.000

€

298.000.000

€

1.249.000.000 292.000.000 15.000.000 437.000.000 147.000.000 14.000.000 6.000.000 35.000.000

124.000.000 70.000.000

€ € €

15.000.000 147.000.000 14.000.000 6.000.000 35.000.000

€ € € €

€ €

124.000.000 70.000.000

€

€

20.000.000

€

185.000.000 20.000.000

€ € € € € € € € € €

28.000.000 298.000.000 15.000.000 22.000.000 48.000.000 162.000.000 35.000.000 15.000.000 122.000.000 147.000.000 6.000.000

€

298.000.000

€

48.000.000

€ € € € €

292.000.000 15.000.000 122.000.000 147.000.000 55.500.000 6.000.000

€

250.000 32.000.000

€

32.000.000

€ €

185.000.000 32.000.000

€ € € € € €

28.000.000 29.000.000 15.000.000 23.000.000 48.000.000 2.000.000

€ € €

15.000.000 23.000.000 48.000.000

35.000.000 32.000.000

€

15.000.000

Overzicht projectbudgetten Noordelijk Park. € 250.000 € 250.000 124.000.000 124.000.000 250.000

—

Een historisch onrecht goedmaken Deze selectie na gedetailleerde performantieanalyse met de leefbaarheidsindex,, wordt bevestigd door een eerdere macro-analyse. Op Noord en Oost doet de OWV de verkeersstromen toenemen, terwijl ze in het zuiden afnemen. Om die reden zal het zuidelijk deel in ieder geval al een zekere leefbaarheidswinst halen door de

Overzicht aanbevolen projecten Noordelijk Park.

verschuiving in verkeersstromen. Dit macrobeeld geeft al een investeringsprioriteit aan. Maar er is meer.

Het noorden en oosten van Antwerpen hebben gedurende de voorbije 150 jaar de bulk van de zware infrastructuren ontvangen, inclusief de negatieve leefbaarheidseffecten:

26

finale aanbevelingen

spoorwegbundels, waterzuiveringsstation, slachthuis, snelwegbrug, Albertkanaal, en bijbehorende industrie. Deze concentratie heeft het stedelijke weefsel gefragmenteerd en de leefkwaliteit erg onder druk gezet. Het is daarom geen toeval dat je net hier wijken vindt met sociaal isolement, lagere-inkomensgroepen, en grotere sociale kwetsbaarheid. Deze keuze zou een eind brengen aan deze historische benadeling, en juist aan deze zijde van Antwerpen een grootscheepse transformatie toekennen. Met een grootstedelijk park als nieuwe kern waarrond de leefbaarheid een grote sprong maakt, kan hier een ambitieus stadsproject waargemaakt worden.

finale aanbevelingen

27

“Het noorden en oosten van Antwerpen hebben de voorbije 150 jaar de bulk van de zware infrastructuren ontvangen. Deze keuze zou een eind maken aan de historische benadeling”

Het leefbaarheids- en overkappingsproject concentreert zich in onze aanbeveling dan ook in deze zones. We bevelen aan om de bulk van het budget in deze zone te besteden, en voluit een transformatie van dit kwadrant van de grootstad te

ondersteunen. Deze aanbeveling heeft ook breed — Overzichtsbeeld uit het rapport van team Noordoost: overkapping aan het Sportpaleis en het Lobroekdok. draagvlak, onder meer vanuit actiegroepen en burgerbewegingen.

Ontwerp en timing De essentie is hier niet de volledigheid van de overkapping, maar de continuïteit van het nieuw landschap. Objectiverende evaluaties valideren de meeste overkappingsstukken in dit gebied.

Waar dat niet het geval is (zoals de ribbenkap bij Lobroekdok), bevelen we de overkapping niet aan.

Occasionele openingen in de kap zijn omwille van tunnelveiligheid onvermijdelijk. De schaal van het park, en de kwaliteit van de ruimtelijke inpassing van de openingen in de aangeleverde ontwerpen, zorgen dat ook hiervoor draagvlak is.

—

Overzichtsbeeld uit het rapport van team Noord: het park loopt onder de Groenendaallaan door.

Vermits deze projecten nauw met de realisatie van de OWV verbonden zijn, worden ze idealiter meegenomen in de uitvoeringsfase. Daarbij is er een onderscheid tussen het civieltechnische en de parkinvulling. Over de civieltechnische parameter (breedtes, openingen, gewichten, dimensies contouren en hoogteverschillen), moet

“De experten ruimtelijke kwaliteit adviseren een ambitieus bermenlandschap omheen de hele ring aan.” nu beslist worden. Voor de inrichting van het park bevelen we aan dat één landschapsontwerper wordt aangesteld om heel het park in continuïteit vorm te geven. Dit ontwerp kan over anderhalf jaar afgerond worden, en met een aparte bouwvergunning toegevoegd worden aan de uitvoeringsfase.

28

finale aanbevelingen

Landschapspark West Een groots regionaal landschapspark op Linkeroever/Zwijndrecht, dat alle bestaande ecologische ankerplekken met elkaar verbindt en activeert, is haalbaar en heeft draagvlak. Deze verbindingen omvatten onder meer ecoducten en fietsbruggen over de snelwegen, ambitieuze geluidsbermen aan beide zijden van de snelweg, en investeringen in het waterlandschap en het recreatieve landschap. De hele grootstedelijke gemeenschap kan mee genieten van dit park, en kan het bereiken, onder meer met een fietsbrug over de Schelde. Ook omgekeerd gaat de ontsluiting vanuit het Waasland er hierdoor gevoelig op vooruit. De kost van deze ringprojecten bedraagt 179 Mio EUR (incl. brug).

Een groot deel van dit budget gaat naar bruggen of korte kapstukken die de bestaande grote parkgebieden aan elkaar rijgen. De ruimtelijke parkfiguur overstemt zo de versnijdende snelweg. Zo krijg je een park dat breder is dan Central Park. Daarnaast zijn er investeringen in waterbeheer, fietsontsluiting, en programmatie van het park. Met dit project wordt de ring rond gemaakt, ook voor fietsers, met een ringfietspad of ringfietssnelweg.

AANBEVOLEN BUDGET PER PROJECT

We bevelen grote delen van dit project aan, inclusief de bruggen en kapstukken, waterverbinding tussen de welen, grote delen van het voorgestelde fietsnetwerk, heraanleg van de Charles de Costerlaan, en de programmatische en ecologische invullingen van het park. We bevelen ook aan dat de stad werkt aan een ontwikkelingsstrategie rond het park, om mogelijk terugverdieneffecten te capteren, en om rond het park stad te maken. De heraanleg van de Blancefloerlaan vormt een interessant project, dat in de toekomst misschien uit andere budgetten kan gefinancierd worden. De verbreding van de onderdoorgang van Laar- en Palingbeek onder het snelweglichaam bevelen we niet aan.

Dit project vraagt onmiddellijke verdere uitwerking in nauwe samenwerking met BAM. Het doel is om waar mogelijk de onderdelen op te nemen in het kader van de huidige werfplanning, met dezelfde of een andere aannemer, en na goedkeuring van een aanvullende bouwaanvraag. Daardoor kan dit project in principe afgwerkt zijn tegen 2023.

TOTAAL fiche N1 N2

NOORD Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel Bermenlandschap R1-Noord Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts Groene brug over het Albertkanaal

€

1.800.125.000

€ € € €

14.000.000 35.000.000 70.000.000 35.000.000

€

1.249.000.000

€ € € €

437.000.000 14.000.000 35.000.000 70.000.000

€

20.000.000

€

20.000.000

Stationsomgeving Luchtbal Stationsplein + Doorbraak Luchtbal Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken NOORDOOST Steenborgerweert-Merksem-Dam Kap Sportpaleis Bermenlandschap Albertkanaal Kalverwei - open sleuf met schermen

€ € €

298.000.000 22.000.000 162.000.000

€

298.000.000

€ € €

15.000.000 147.000.000 6.000.000

€ € € €

292.000.000 15.000.000 147.000.000 6.000.000

€

124.000.000

€

124.000.000

€

32.000.000 €

185.000.000

€

28.000.000

O1

Kalverwei - extra voor ribbenkap OOST Station Schijnpoort Waterpark - zonder verbindingsweg

€

15.000.000

€

15.000.000

€ €

48.000.000 35.000.000

€

48.000.000

O3

Waterpark - extra voor overkapping verbindingsweg Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark

€

122.000.000

€

122.000.000

€

55.500.000

ZO1

Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne De Knoop: Turnhoutsepoort ZUIDOOST Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer

ZO2

Grote Markt Berchem

ZO3

Ecobrug Brialmont

€ € €

250.000 250.000 32.000.000

€ € €

250.000 250.000 32.000.000

ZO4

€ € €

29.000.000 23.000.000 2.000.000

€

23.000.000

Z1

Groene Grote Steenweg Bermenproject Longitudinaal Ringpark De Nieuwe Singel ZUID Scheldebalkon

€

22.000.000

Z2

Park knoop Zuid + fietsverbinding

Z3

Station Zuid

Z4

Nieuwe kap Jan de Voslei en verlaging onderliggende A12 Heraanleg huidige kap Jan de Voslei Bermenlandschap van knoop Zuid tot Lemanstraat

N3 N4 N5 NO1 NO2 NO3 NO4

NO5

O5

ZO5 ZO6

Z5 Z6

—

€ €

145.000.000 625.000

€

55.000.000

€ AANBEVOLEN 3.000.000 PER € BUDGET 3.500.000 € PROJECT 6.000.000

Regionaal Park fase 1: Ecopassage + Water er rond

€herzien25.000.000 met oog op

W2

Regionaal Park fase 2: Blancefloerlaan Regionaal Park fase 2: Aanleg Middenvijver + Waterwerken

€

W3

Geluidsproject Zwijndrecht - Burcht Geluidsproject Linkeroever Fietsnetwerk/Vlonders + fietsbrug E17 TOTAAL Scheldebrug OVERKOEPELEND NOORD Studie verkeerskundig systeem ZO en tunnelveiligheid Omgeving Oosterweelknoop overkappingen - Noordkasteel toekomstige Bermenlandschap R1-Noord Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan

Z7b Z7c Z8 W1

W4 W5 W6 fiche N1 N2

€

81.000.000

€

22.000.000

Overzicht aanbevolen projecten landschapspark € 35.000.000 West.

Herinrichting bruggen J. Van Rijswijck en Legrellelaan Fietsverbinding Parken: Legrellelaan naar Nachtegalenpark Fietsverbinding Generaal Lemanstraat Proefproject Tunnelmonden WEST Regionaal Park fase 1: Fietsverbinding Laar- & Palingbeek

Z7a

Overzichtsbeeld uit het rapport van team West: een groot landschapspark voor de regio.

AANBEVELING VOOR BASISINVESTERING 1,25 miljard

Projectbudgetten (sommige minimaal of herzien met oog op haalbaarheid en functionaliteit)

O4

—

29

finale aanbevelingen

—

€

500.000

€ Projectbudgetten 8.000.000 (sommige minimaal of

€

haalbaarheid en 8.500.000 functionaliteit)

€

55.000.000

AANBEVELING VOOR BASISINVESTERING € 3.500.000 1,25 miljard

€

500.000

€

196.500.000

€

25.000.000

12.000.000

€

12.000.000

€ €

48.000.000 36.000.000

€ €

48.000.000 36.000.000

€ € €

26.500.000 1.800.125.000 49.000.000

€ 26.500.000 € 1.249.000.000 € 49.000.000 € 2.000.000 Overzicht projectbudgetten landschapspark € 437.000.000 € 2.000.000 € 2.000.000 € 14.000.000 € 14.000.000 West. € 35.000.000 € 35.000.000 € 70.000.000 € 70.000.000

30

finale aanbevelingen

Ambitieus Bermenlandschap Gehele Ring Voor de gehele ring is een ambitieus bermenlandschap ontworpen, bekostigd en in beeld gebracht. De kost op rechteroever is 99 Mio EUR; op LO/Zwijndrecht 70 Mio EUR. Dit levert grote geluidswerende effecten (+10dB), openlucht waterbeheer en graviteitsafwatering (goed voor klimaatadaptatie, verwachte toename extreme stortbuien), en heraangelegde en verbrede ringfietssnelweg, die gesloten wordt aan de TOTAAL nieuwe fietsbrug over de Schelde (in budget LO). fiche het NOORD Zo wordt bestaande groenareaal langsheen N1 Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel de niet overkapte Ring, dat zeer groot is, inzetbaar N2 Bermenlandschap R1-Noord voor menselijk gebruik, omdat de geluidsoverlast Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan TOTAAL TOTAAL hier gevoelig afneemt.

Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts N3 fiche fiche N1 N4

Groene NOORDbrug over het Albertkanaal NOORD Omgeving Oosterweelknoop Stationsomgeving Luchtbal - Noordkasteel

ZO2 O3 N3 O3 N3 ZO3 O4 N4 NO5 O4 N4 O5 ZO4 fiche fiche O1 O5 ZO5 N5 N1 N1 ZO1 N5 ZO6 N2 N2 ZO1 O3 ZO2 NO1 ZO2 O4 NO1 Z1 ZO3 NO2 O5 ZO3 NO2 Z2 NO3 ZO4 N3 N3 ZO4 NO3 Z3 NO4 ZO5 N4 N4 ZO1 ZO5 NO4 Z4 ZO6 ZO2 ZO6 Z5 N5 N5 ZO3 Z1 NO5 Z6 Z1 ZO4 NO5 O1 Z2 fiche Z7a NO1 NO1 Z2 ZO5 O1 N1 Z3 Z7b NO2 NO2 Z3 ZO6 N2 O3 Z4 Z7c NO3 NO3 Z4 O3 O4 Z5 Z8 NO4 NO4 Z1 Z5 O4 O5 Z6 Z2 Z6 O5 N3 W1 Z7a Z3 Z7a ZO1 N4 NO5

worden. Onze inschatting is dat hiervoor ofwel geen ofwel een zeer beperkt MER nodig kan VOOR zijn. MitsAANBEVOLEN deze aanname AANBEVELING kan over 3 jaar in werf BUDGET PER BASISINVESTERING gegaan worden.

De grondoverschotten PROJECT 1,25 miljard van de Oosterweelverbinding zullen van onschatbare waarde zijn om de kostprijs van dit project onder Projectbudgetten AANBEVOLEN AANBEVELING VOOR (sommige minimaal of AANBEVOLEN AANBEVELING VOOR controle te houden.

BUDGET PERop BASISINVESTERING herzien met oog BUDGET PER haalbaarheid en PROJECT PROJECT functionaliteit)

BASISINVESTERING 1,25 miljard 1,25 miljard

Voor de knopen Zuid, E19, en Oost bevelen AANBEVOLEN Projectbudgetten we slechts een beperkte AANBEVELING bermaanlegVOOR aan. De Projectbudgetten (sommige minimaal BUDGET PER of BASISINVESTERING uitgewerkte onkosten voor het leefbaar maken (sommige minimaal herzien met oog opof € 1.800.125.000 € 1.249.000.000 PROJECT 1,25 miljard herzien met oogen op haalbaarheid en overkappen van de knoop Zuid zijn niet haalbaarheid en functionaliteit) functionaliteit) € 437.000.000 opgenomen in het aanbevolen budget; maar wel Projectbudgetten € 14.000.000 € 14.000.000 de kost(sommige voor het doortrekken van het ringfietspad minimaal of €herzien35.000.000 € 35.000.000 met oog op € haalbaarheid 1.800.125.000 € 1.249.000.000 en waterbeheer, langsheen de buitengrens en € 1.800.125.000 70.000.000 € 70.000.000 € € 1.249.000.000 functionaliteit) van deze Ook voor de inrichting van de € knoop.

35.000.000 € 20.000.000 20.000.000 € 437.000.000 Konijnenwei wordt meegenomen.

AANBEVOLEN AANBEVELING VOOR € 437.000.000

14.000.000 14.000.000 € 298.000.000 € 298.000.000 AANBEVELING VOOR BUDGET PER BASISINVESTERING € AANBEVOLEN 14.000.000 € 14.000.000 35.000.000 €BASISINVESTERING 35.000.000 € BUDGET 22.000.000 1.800.125.000 € 1.249.000.000 PER PROJECT 1,25 miljard € nodig 35.000.000 € 35.000.000in één Het is niet om het bermenproject 70.000.000 € € 162.000.000 PROJECT 1,25 70.000.000 miljard € 70.000.000 € 70.000.000 € 292.000.000 35.000.000 fase uit€te voeren, gezien€ de grote lengte. De 437.000.000 € 35.000.000 15.000.000 15.000.000 € Projectbudgetten 20.000.000 € 20.000.000 functionaliteiten van het project komen wel € 14.000.000 € 14.000.000 20.000.000 20.000.000 (sommige minimaal of € 147.000.000 € 147.000.000 € Projectbudgetten 298.000.000 € 298.000.000 herzien met oog op of € 35.000.000 € 35.000.000 (sommige minimaal 298.000.000 € 298.000.000 pas in beeld als alles continu is (1 doorlopend € haalbaarheid 6.000.000 € 6.000.000 € 22.000.000 enop met oog €herzien 70.000.000 € 70.000.000 AANBEVOLEN VOOR € 22.000.000 AANBEVELING VOOR €AANBEVOLEN 124.000.000 €AANBEVELING 124.000.000 functionaliteit) € 162.000.000 haalbaarheid en ringfietspad, 1 doorlopend waterbeheer, 1 BUDGET PER BASISINVESTERING € BUDGET 35.000.000 162.000.000 PER BASISINVESTERING € 292.000.000 € functionaliteit) 32.000.000 PROJECT 1,25 miljard doorlopende geluidsbarrière). € PROJECT 20.000.000 20.000.000 € 1,25292.000.000 miljard € 185.000.000 € 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000 € 298.000.000 € 298.000.000 € 28.000.000 € 147.000.000 € 147.000.000 147.000.000 147.000.000 € 1.800.125.000 € 1.249.000.000 22.000.000 € 15.000.000 € 15.000.000 € Projectbudgetten 6.000.000 € 6.000.000 €Projectbudgetten 1.800.125.000 € 1.249.000.000 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 6.000.000 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 Waterpark extrasleuf voor overkapping verbindingsweg € 48.000.000 € 48.000.000 (sommige minimaalof of Kalverwei met schermen 124.000.000 124.000.000 TOTAAL --open (sommige minimaal € 292.000.000 NOORDOOST Kalverwei - open sleuf met schermen € herzien 124.000.000 124.000.000 metoog oogop op met Nieuw - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark Kalverwei - extra voor ribbenkap €herzien35.000.000 32.000.000 NOORDOost € 437.000.000 haalbaarheid en Steenborgerweert-Merksem-Dam € haalbaarheid 15.000.000 € 15.000.000 en Kalverwei extra voor ribbenkap € 32.000.000 OOST 185.000.000 NOORD -Oosterweelknoop € 437.000.000 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € functionaliteit) 122.000.000 € 122.000.000 Omgeving - Noordkasteel 14.000.000 14.000.000 OOST 185.000.000 Kap Sportpaleis € functionaliteit) 147.000.000 € 147.000.000 Station Schijnpoort € 28.000.000 Omgeving Oosterweelknoop Noordkasteel € 14.000.000 € 14.000.000 De Knoop: Turnhoutsepoort Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 € 35.000.000 Station SchijnpoortAlbertkanaal € 28.000.000 Bermenlandschap 6.000.000 € 6.000.000 Waterpark - zonderR1-Noord verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 ZUIDOOST € 55.500.000 Bermenlandschap € 35.000.000 € 35.000.000 Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 AANBEVELING VOOR Waterpark zonder verbindingsweg € 15.000.000 15.000.000 Kalverwei --open sleuf met schermen €AANBEVOLEN 124.000.000 € 124.000.000 Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 Waterpark -heraanleg extra voor overkapping verbindingsweg 48.000.000 48.000.000 Verlaagde R1 noordwaarts € 35.000.000 BUDGET PER BASISINVESTERING Waterpark extravoor voorribbenkap overkapping verbindingsweg € 48.000.000 € 48.000.000 Kalverwei --heraanleg extra € 32.000.000 € 1.800.125.000 1.800.125.000 € 1.249.000.000 Grote Markt 250.000 250.000 € 1.249.000.000 Verlaagde R1 noordwaarts € 35.000.000 Nieuw Oost -Berchem Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark € 35.000.000 Groene brug over het Albertkanaal € 20.000.000 € 20.000.000 PROJECT 1,25185.000.000 miljard TOTAAL OOST € TOTAAL Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark € 35.000.000 Groene brug over het Albertkanaal 20.000.000 € 20.000.000 Ecobrug Brialmont € 32.000.000 32.000.000 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne 122.000.000 122.000.000 Stationsomgeving €€ 298.000.000 €€ 298.000.000 Station SchijnpoortLuchtbal € 28.000.000 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € 122.000.000 Stationsomgeving Luchtbal 298.000.000 € 298.000.000 De Knoop: Turnhoutsepoort Groene Grote Steenweg €€ 29.000.000 Stationsplein + Doorbraak Luchtbal 22.000.000 NOORD € 437.000.000 NOORD € 437.000.000 Waterpark - zonder verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 De Knoop: Turnhoutsepoort ZUIDOOST 55.500.000 Stationsplein + Longitudinaal Doorbraak Luchtbal € Projectbudgetten 22.000.000 Bermenproject € 23.000.000 € 23.000.000 Groen hart Oosterweelknoop Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 Omgeving Noordkasteel 14.000.000 € € 14.000.000 Omgeving --Ringpark Noordkasteel € 14.000.000 € 14.000.000 Waterpark -Oosterweelknoop extra voor overkapping verbindingsweg €€ 48.000.000 48.000.000 ZUIDOOST € 55.500.000 (sommige minimaal of Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken € 162.000.000 De Nieuwe Singel R1-Noord € 2.000.000 NOORDOOST € 292.000.000 Bermenlandschap 35.000.000 35.000.000 Bermenlandschap € 35.000.000 €€ 35.000.000 met oog op Nieuw-Zurenborg &R1-Noord Luysbekelaer 250.000 € 250.000 Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark €€herzien35.000.000 NOORDOOST € 292.000.000 ZUID 81.000.000 Grote Marktheraanleg Berchem R1 zone Groenendaallaan €€ haalbaarheid 250.000 € 250.000 Steenborgerweert-Merksem-Dam 15.000.000 15.000.000 en Verlaagde 70.000.000 € 70.000.000 Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 Grote Markt Berchem € 250.000 € 250.000 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne 122.000.000 122.000.000 Steenborgerweert-Merksem-Dam € functionaliteit) 15.000.000 € 15.000.000 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 Ecobrug Brialmont 32.000.000 € 32.000.000 Kap Sportpaleis € 147.000.000 147.000.000 Verlaagdeheraanleg heraanlegR1 R1noordwaarts noordwaarts € 35.000.000 Verlaagde € 35.000.000 De Knoop: Turnhoutsepoort Ecobrug Brialmont € 32.000.000 € 32.000.000 Kap Sportpaleis € 147.000.000 € 147.000.000 Park knoop Zuid + fietsverbinding Bermenlandschap Albertkanaal 6.000.000 € 6.000.000 Groene Grote Steenweg € 29.000.000 Groenebrug brug overhet hetAlbertkanaal Albertkanaal 20.000.000 € 20.000.000 Groene €€ 20.000.000 €€ 20.000.000 ZUIDOOST 55.500.000 Groene Groteover Steenweg € 29.000.000 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 € 6.000.000 Station Zuid 35.000.000 Kalverwei - open sleuf met schermen € 124.000.000 € 124.000.000 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 Stationsomgeving Luchtbal 298.000.000 € 298.000.000 Stationsomgeving 298.000.000 Nieuw-Zurenborg &Luchtbal Luysbekelaer €€ 298.000.000 250.000 € 250.000 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 Kalverwei -Singel open sleuf met schermen € 124.000.000 € 124.000.000 Nieuwe kap Jan de Voslei en verlaging onderliggende A12 145.000.000 De Nieuwe 2.000.000 Kalverwei extra voor ribbenkap € 32.000.000 Stationsplein DoorbraakLuchtbal Luchtbal € 1.800.125.000 22.000.000 Stationsplein ++Doorbraak € 22.000.000 Grote MarktSingel Berchem € 250.000 250.000 € 1.249.000.000 De Nieuwe € 2.000.000 Kalverwei -huidige extra voor ribbenkap € 32.000.000 ZUID € 81.000.000 OOST 185.000.000 Heraanleg kap Jan de Voslei € 625.000 TOTAAL Groenhart hart Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 Groen Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 Ecobrug Brialmont €€ 32.000.000 € 32.000.000 ZUID 81.000.000 OOST 185.000.000 Scheldebalkon 22.000.000 € 22.000.000 Station Schijnpoort € 28.000.000 Bermenlandschap van knoop Zuid tot Lemanstraat 55.000.000 55.000.000 € 292.000.000 NOORDOOST NOORDOOST € 292.000.000 Scheldebalkon 22.000.000 € 22.000.000 Groene Grote Steenweg € 29.000.000 Station Schijnpoort € 28.000.000 Waterpark - Zuid zonder verbindingsweg € 15.000.000 €€ 15.000.000 Park knoop + fietsverbinding NOORD € 437.000.000 Herinrichting bruggen J. Van Rijswijck en Legrellelaan € 3.000.000 Steenborgerweert-Merksem-Dam 15.000.000 15.000.000 Steenborgerweert-Merksem-Dam €€ 15.000.000 € 15.000.000 Park knoop Zuid + fietsverbinding Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 Waterpark - extra zonder verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel 14.000.000 € 14.000.000 Waterpark voor overkapping verbindingsweg 48.000.000 48.000.000 Station Zuid € 35.000.000 Fietsverbinding Parken: Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 € 3.500.000 Kap Sportpaleis € 147.000.000 € 147.000.000 KapNieuwe Sportpaleis € 147.000.000 € 147.000.000 Station Zuid 35.000.000 De Singel € 2.000.000 Waterpark extra overkapping verbindingsweg € 48.000.000 € 48.000.000 Bermenlandschap R1-Noord €€ € 35.000.000 Nieuw Oost Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark 35.000.000 Nieuwe kap--Jan devoor Voslei en verlaging onderliggende A12 — Overzicht 145.000.000 projectbudgetten bermenlandschap Fietsverbinding Generaal Lemanstraat € 6.000.000 Bermenlandschap Albertkanaal 6.000.000 6.000.000 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 €€ 6.000.000 ZUID € 81.000.000 Nieuwe kap Jan de Voslei enSpoor verlaging onderliggende € 145.000.000 Nieuw Oost -Tunnelmonden Ontwikkeling Oost Spoorpark A12 € 35.000.000 Verlaagde heraanleg R1met zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter+ Lo-Deurne 122.000.000 122.000.000 Heraanleg kap Jan de Voslei 625.000 Proefproject € 500.000 € 500.000 Kalverwei -open open sleuf schermen 124.000.000 € 124.000.000 Kalverwei -huidige sleuf met schermen €€ 124.000.000 € 124.000.000 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 Heraanleg huidige kap Jan de Voslei € 625.000 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Lo-Deurne 122.000.000 € 122.000.000 Verlaagde R1ribbenkap noordwaarts €€ 35.000.000 De Knoop:-heraanleg Turnhoutsepoort WEST 196.500.000 Bermenlandschap van knoop Zuid totTer Lemanstraat 55.000.000 € 55.000.000 Kalverwei extra+voor voor € 32.000.000 € Kalverwei ribbenkap € 32.000.000 Park knoop-extra Zuid fietsverbinding Bermenlandschap van knoop Zuid tot Lemanstraat € 55.000.000 € 55.000.000 De Knoop: Turnhoutsepoort Groene brug over het € 20.000.000 20.000.000 ZUIDOOST € 55.500.000 Regionaal Park fase 1: Albertkanaal Fietsverbinding & Palingbeek € 8.000.000 OOST 185.000.000 Herinrichting bruggen J. Van RijswijckLaaren Legrellelaan 3.000.000 OOST €€ 185.000.000 Station Zuid bruggen J. Van Rijswijck en Legrellelaan € 35.000.000 Herinrichting € 3.000.000 ZUIDOOST € 55.500.000 Nieuw-Zurenborg &Luchtbal Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 Stationsomgeving 298.000.000 298.000.000 25.000.000 € 25.000.000 Regionaal Park fase 1: Ecopassage + Water er rond Station Schijnpoort € 28.000.000

We bevelen dit ambitieus bermenlandschap N1 Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel N2 Bermenlandschap R1-Noord Stationsplein + Doorbraak Luchtbal N2zijn volledigheid, Bermenlandschap R1-Noord TOTAAL aan in volgens deGroenendaallaan aangegeven Verlaagde R1 zone N5 Groen hartheraanleg Luchtbal-Lambrechtshoeken Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan NOORDOOST Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts budgetten.

Voor het zuidelijke bermenlandschap fiche NOORD Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam N3 Groene brug over het Albertkanaal bevelen weKap aan om met landschapsontwerper N1 Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel N3 Groene brug over 1het Albertkanaal NO2 Sportpaleis N4 Stationsomgeving Luchtbal N2 Bermenlandschap R1-Noord N4 Stationsomgeving Luchtbal een geïntegreerde figuur vorm te geven.

NO3 Bermenlandschap Albertkanaal Stationsplein + Doorbraak Luchtbal Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan Stationsplein + Doorbraak NO4 Kalverwei - Luchtbal-Lambrechtshoeken open sleufhoge metLuchtbal schermen N5 ontworpen Groen hartmet Indien een graad van Verlaagde R1 noordwaarts N5 Groen hart-heraanleg Luchtbal-Lambrechtshoeken NOORDOOST Kalverwei extra voor ribbenkap participatie en lokale invulling, kan dit project N3 Groene brug over het Albertkanaal NOORDOOST OOST NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam N4 Stationsomgeving Luchtbal over anderhalf jaar uitgewerkt zijn.

Op dat NO5 Station Schijnpoort NO2 Kap Sportpaleis NO2 Kap Sportpaleis Stationsplein + Doorbraak Luchtbal O1 Waterpark - zonder verbindingsweg NO3 kan Bermenlandschap Albertkanaal ogenblik het vergunningstraject opgestart TOTAAL NO3 N5 NO4 NO4 O3 fiche NO1 fiche O4 N1 NO2 NO5 N1 O5 N2 NO5 NO3 O1 N2 O1 NO4 ZO1

finale aanbevelingen

—

Overzicht aanbevolen projecten bermen

31

32

Drie Multimodale Knooppunten in de Ringzone

finale aanbevelingen

AANBEVOLEN BUDGET PER PROJECT AANBEVOLEN

finale aanbevelingen

33

AANBEVELING AANBEVOLENVOOR AANBEVELING VOOR BASISINVESTERING BUDGET PER BASISINVESTERING PROJECT 1,25 miljardVOOR 1,25 miljard AANBEVELING

leefbaarheidsinvestering rond Oosterweel.

BUDGET PER BASISINVESTERING De overkapping aan Station Zuid is eerder PROJECT 1,25 miljard gebudgetteerd als een brugverbreding.

Hiervoor Projectbudgetten Projectbudgetten (sommige minimaal of (sommige minimaal of kan ofwel herzien apartmet een omgevingsvergunning oog op herzien met oog op Projectbudgetten haalbaarheid en haalbaarheid en voorbereid worden, ofwel samen met Knoop (sommige minimaal of functionaliteit) functionaliteit) herzien oog op Zuid of met hetmet Bermenproject.

De timing haalbaarheid en kan samenlopen met de uitvoeringsfase van functionaliteit) het bermenproject en/of knoop Zuid. Het € 1.800.125.000 € € 1.800.125.000 1.249.000.000 € 1.249.000.000 project aan station Zuid is evenwel niet langer noodzakelijkerwijs gekoppeld de heraanleg € 1.800.125.000 € aan1.249.000.000 AANBEVOLEN AANBEVELING AANBEVOLEN VOOR €AANBEVELING VOOR € 437.000.000 437.000.000 van knoop Zuid.

3 nieuwe stationsomgevingen staan klaar om uitgewerkt te worden eens er een akkoord is met NMBS en De Lijn: Stationsplein Luchtbal, Stationsplein Zuid, en Schijnpoort. Deze bouwen voort op de andere voorgestelde investeringen, TOTAAL TOTAAL die hier al commercieel interessante omgevingen fiche NOORD fiche NOORD TOTAAL aanbieden.

In het kader van de combi-mobi-deal, PER BASISINVESTERING BUDGET PER N1 Omgeving Oosterweelknoop N1 Omgeving - Noordkasteel Oosterweelknoop - Noordkasteel € BUDGET 14.000.000 € € 14.000.000 14.000.000 €BASISINVESTERING 14.000.000 wordt de kost hiervan op 85 Mio geraamd. Deze PROJECT miljard 1,25 miljard N2 Bermenlandschap N2 R1-Noord Bermenlandschap R1-Noord € PROJECT 35.000.000 € 1,25 35.000.000 35.000.000 € 35.000.000 fiche NOORD € 437.000.000 projecten halen zeer groteR1 baten omdat ze zowel Het knooppunt aan de Turnhoutseknoop is N1 Omgeving Oosterweelknoop Noordkasteel 14.000.000 14.000.000 Verlaagde heraanleg Verlaagde zone -Groenendaallaan heraanleg R1 zone Groenendaallaan € 70.000.000 € € 70.000.000 70.000.000 € 70.000.000 voor leefbaarheid als voor mobiliteit erg scoren. beloftevol als een lokale overstapplek voor N2 Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 Verlaagde heraanleg R1 Verlaagde noordwaarts heraanleg R1 noordwaarts € 35.000.000 € 35.000.000 Projectbudgetten Projectbudgetten N3 project Groene brug over N3Station hetR1 Albertkanaal Groene brug het Albertkanaal 20.000.000 € 20.000.000 20.000.000 € 20.000.000 Verlaagde heraanleg zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 Het Berchem is even ofover meer diensten (sommige van De Lijn. of minimaal (sommige minimaal of met oog op met oog op Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts €herzien 35.000.000 N4 Stationsomgeving N4 Luchtbal Stationsomgeving 298.000.000 € € herzien 298.000.000 298.000.000 298.000.000 AANBEVOLEN AANBEVELING AANBEVOLEN VOOR €AANBEVELING VOOR relevant, maar ontbreekt nog aan draagvlakLuchtbal en haalbaarheid en haalbaarheid en N3 Groene brug over het Albertkanaal € BUDGET 20.000.000 20.000.000 PER BASISINVESTERING BUDGET PER BASISINVESTERING Stationsplein + Doorbraak Stationsplein Luchtbal + Doorbraak Luchtbal € 22.000.000 € 22.000.000 functionaliteit) functionaliteit) haalbaarheid. We bevelen verdere studie aan.

Het stationAANBEVOLEN Berchem is uiteraard ook een zeer PROJECT 1,25 PROJECT miljardVOOR 1,25 miljard AANBEVELING

Stationsomgeving 298.000.000 € 298.000.000 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken N5 Luchtbal Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken € 162.000.000 € 162.000.000 essentieel knooppunt, voorliggende PER al is het BASISINVESTERING NOORDOOST NOORDOOST € 292.000.000 € Stationsplein + Doorbraak Luchtbal € BUDGET 22.000.000 miljard De en Schijnpoort ontwerp € nogPROJECT niet rijp. Gezien€ hoge NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam NO1 Luchtbal Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 €de 1,25 15.000.000 15.000.000 € N5 stationsomgevingen Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 Projectbudgetten Projectbudgetten NO2 Kap Sportpaleis NO2 Sportpaleis € 147.000.000 € € 147.000.000 147.000.000 € NOORDOOST 292.000.000 zouden logischerwijs goedKap passen in de complexiteit en het grote aantal stakeholders € 1.800.125.000 €€ 1.800.125.000 1.249.000.000 € (sommige minimaal of (sommige minimaal of TOTAAL TOTAAL NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam €herzien 15.000.000 15.000.000 NO3 Bermenlandschap NO3 Albertkanaal Bermenlandschap Albertkanaal stellen we € 6.000.000 € € herzien 6.000.000 6.000.000 AANBEVOLEN AANBEVELING VOOR € met oog op met oog op uitvoeringsfase van de Oosterweelverbinding, voor dat de scoping van een project Projectbudgetten haalbaarheid en haalbaarheid en NO4 Kalverwei - open NO4 sleufKalverwei met schermen - open sleuf met schermen 124.000.000 € 124.000.000 124.000.000 € NO2 Kap Sportpaleis € BUDGET 147.000.000 € 147.000.000 PER BASISINVESTERING (sommige minimaal of vermits hun locaties fiche aansluiten op de (en daaropvolgend akkoord) een volgende € fiche NOORD NOORD €door 437.000.000 functionaliteit) functionaliteit) PROJECT 1,25 miljard met oog op NO3 Bermenlandschap Albertkanaal €herzien 6.000.000 6.000.000 Kalverwei - extra voor Kalverwei ribbenkap- extra voor ribbenkap 32.000.000 € 32.000.000 N1 Omgeving Oosterweelknoop N1 Omgeving - Noordkasteel Oosterweelknoop - Noordkasteel € of 14.000.000 €€ 14.000.000 14.000.000 € andere aanbevolen locaties van de intendant projectbegeleider wordt. en OOST € opgenomen 185.000.000 € NO4 Kalverwei - open sleufOOST met schermen € haalbaarheid 124.000.000 124.000.000 functionaliteit) N2 Bermenlandschap N2 R1-Noord Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 € € 35.000.000 35.000.000 € NO5 Station Schijnpoort NO5 Schijnpoort € 28.000.000 € 28.000.000 Kalverwei - extra voor Station ribbenkap € 32.000.000 Verlaagde R1 Verlaagde zone Groenendaallaan R1 zone Groenendaallaan € Projectbudgetten 70.000.000 € 70.000.000 70.000.000 € O1 Waterpark heraanleg - zonder O1 verbindingsweg Waterpark -heraanleg zonder verbindingsweg € 15.000.000 €€ 15.000.000 15.000.000 € OOST € 185.000.000 € 1.800.125.000 €€ € 1.800.125.000 1.249.000.000 € (sommige minimaal of Verlaagde heraanleg R1Verlaagde noordwaarts heraanleg R1 noordwaarts € 35.000.000 35.000.000 TOTAALSchijnpoort TOTAAL NO5 Station € 28.000.000 Waterpark - extra voorWaterpark overkapping - extra verbindingsweg voor overkapping verbindingsweg €herzien48.000.000 € € 48.000.000 48.000.000 € met oog op N3 Groene brug over N3 het Albertkanaal Groene brug over het Albertkanaal € 20.000.000 € € 20.000.000 20.000.000 en O1 Waterpark verbindingsweg € 15.000.000 15.000.000 € O3 Nieuw Oost- -zonder Ontwikkeling O3 Nieuw Spoor Oost Oost - Ontwikkeling + Spoorpark Spoor Oost + Spoorpark 35.000.000 € 35.000.000 € haalbaarheid 1.800.125.000 1.249.000.000 TOTAAL functionaliteit) N4 Stationsomgeving N4 Luchtbal Stationsomgeving Luchtbal € 298.000.000 € € 298.000.000 298.000.000 € fiche NOORD fiche NOORD 437.000.000 Waterpark - extra overkapping 48.000.000 48.000.000 € O4 Bermenlandschap O4 voor Schijnvallei Bermenlandschap + Kapverbindingsweg Ter Lo-Deurne Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € € 122.000.000 122.000.000 Stationsplein + Doorbraak Stationsplein Luchtbal + Doorbraak Luchtbal € 22.000.000 € 22.000.000 N1 Omgeving Oosterweelknoop N1 Omgeving Noordkasteel Oosterweelknoop Noordkasteel € 14.000.000 € € 14.000.000 14.000.000 € O3 Nieuw OostTurnhoutsepoort - Ontwikkeling SpoorTurnhoutsepoort Oost + Spoorpark € 35.000.000 O5 De Knoop: O5 De Knoop: fiche NOORD € 437.000.000 N5 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken N5 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 162.000.000 N2 Bermenlandschap N2 R1-Noord Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 € € 35.000.000 35.000.000 ZUIDOOST ZUIDOOST 55.500.000 AANBEVELING VOOR €€ O4 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € AANBEVOLEN 122.000.000 € 122.000.000 N1 Omgeving Oosterweelknoop Noordkasteel € 14.000.000 €€ 14.000.000 € NOORDOOST NOORDOOST 292.000.000 Verlaagde R1 Verlaagde zone -Groenendaallaan heraanleg R1 zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 70.000.000 BUDGET PER BASISINVESTERING ZO1 Nieuw-Zurenborg ZO1 & Luysbekelaer Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer € 250.000 € € 250.000 250.000 €€ O5 De Knoop: heraanleg Turnhoutsepoort € 1.800.125.000 € 1.249.000.000 N2 Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 35.000.000 NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 € € 15.000.000 15.000.000 € Verlaagde heraanleg R1 Verlaagde noordwaarts € 35.000.000 € 1,25 35.000.000 miljard TOTAAL ZO2 Grote Markt Berchem ZO2 Grote Marktheraanleg Berchem R1 noordwaarts € PROJECT 250.000 € € 250.000 250.000 € ZUIDOOST 55.500.000 Verlaagde heraanleg zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 NO2 Kap Sportpaleis NO2 Kap Sportpaleis 147.000.000 € 147.000.000 147.000.000 € N3 Groene brug over N3 het R1 Albertkanaal Groene brug over het Albertkanaal € 20.000.000 € 20.000.000 20.000.000 ZO1 Nieuw-Zurenborg 250.000 250.000 €€ ZO3 Ecobrug Brialmont ZO3 & Luysbekelaer Ecobrug Brialmont € 32.000.000 € €€ 32.000.000 32.000.000 Verlaagde heraanleg R1Bermenlandschap noordwaarts 35.000.000 NO3 Bermenlandschap NO3 Albertkanaal Albertkanaal € 6.000.000 € € 6.000.000 6.000.000 € € fiche NOORD 437.000.000 N4 Stationsomgeving N4 Luchtbal Stationsomgeving Luchtbal € 298.000.000 € € 298.000.000 298.000.000 ZO2 Grote Markt Berchem € 250.000 € 250.000 ZO4 Groene Grote Steenweg ZO4 Groene Grote Steenweg € 29.000.000 29.000.000 N3 Groene brug over het Albertkanaal 20.000.000 20.000.000 NO4 Kalverwei -Oosterweelknoop open NO4 sleuf met Kalverwei schermen - open sleuf metLuchtbal schermen € Projectbudgetten 124.000.000 €€ € 124.000.000 124.000.000 N1 Omgeving - Noordkasteel € 14.000.000 € 14.000.000 € Stationsplein + Doorbraak Stationsplein Luchtbal + Doorbraak € 22.000.000 22.000.000 ZO3 Ecobrug Brialmont 32.000.000 € 32.000.000 € ZO5 Bermenproject ZO5 Longitudinaal Bermenproject Ringpark Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 23.000.000 (sommige minimaal of N4 Stationsomgeving Luchtbal 298.000.000 € 298.000.000 Kalverwei - Luchtbal-Lambrechtshoeken extra ribbenkap Kalverwei extra voor ribbenkap € 32.000.000 € 32.000.000 N2 Bermenlandschap R1-Noord 35.000.000 € 35.000.000 N5 Groen hart N5voor Groen hart-Singel Luchtbal-Lambrechtshoeken €herzien 162.000.000 162.000.000 met oog op ZO4 Groene Grote Steenweg € 29.000.000 ZO6 De Nieuwe Singel ZO6 De Nieuwe 2.000.000 €€ 2.000.000 OOST OOST € 185.000.000 € Stationsplein + Doorbraak Luchtbal € 22.000.000 NOORDOOST NOORDOOST 292.000.000 € Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan € haalbaarheid 70.000.000 € 70.000.000 en ZUID ZUID € 81.000.000 ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € functionaliteit) 23.000.000 € 23.000.000 € NO5 Station Schijnpoort NO5 Station Schijnpoort € 28.000.000 € 28.000.000 N5 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken € 162.000.000 NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 € € 15.000.000 15.000.000 € € Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts 35.000.000 Z1 Scheldebalkon Z1 Scheldebalkon € 22.000.000 € € 22.000.000 22.000.000 ZO6 De Nieuwe -Singel € 2.000.000 O1 Waterpark zonder O1 verbindingsweg Waterpark - zonder verbindingsweg € 15.000.000 € € 15.000.000 15.000.000 € NOORDOOST € 292.000.000 NO2 Kap NO2 Kap knoop Sportpaleis € 147.000.000 € 147.000.000 147.000.000 N3 Groene brugZuid over het Albertkanaal 20.000.000 20.000.000 Z2 ParkSportpaleis knoop Z2 + fietsverbinding Park Zuid + fietsverbinding ZUID €€ 81.000.000 € NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 € 15.000.000 Waterpark - extra Waterpark overkapping - extra verbindingsweg voor overkapping verbindingsweg 48.000.000 € 48.000.000 48.000.000 NO3 Bermenlandschap NO3voor Albertkanaal Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 € € 6.000.000 6.000.000 € € N4 Stationsomgeving 298.000.000 € 298.000.000 Z1 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 Z3 Station Zuid Z3 Luchtbal Station Zuid 35.000.000 35.000.000 NO2 Kap Sportpaleis 147.000.000 € 147.000.000 O3 Nieuw Oost Ontwikkeling O3 Nieuw Spoor Oost Oost Ontwikkeling + Spoorpark Spoor Oost + Spoorpark € 35.000.000 € 35.000.000 NO4 Kalverwei open NO4 sleuf met Kalverwei schermen open sleuf met schermen € 124.000.000 € € 124.000.000 124.000.000 € Stationsplein +Z4 Doorbraak Luchtbal € 22.000.000 Z2 Park knoop + fietsverbinding € 1.800.125.000 € 1.249.000.000 Z4 Nieuwe kap Zuid Jan de Voslei Nieuwe en verlaging kap Jan de onderliggende Voslei en verlaging A12 onderliggende 145.000.000 A12 € 145.000.000 NO3 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 € 6.000.000 € O4 O4voor Schijnvallei Bermenlandschap + Kap Tervoor Lo-Deurne Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € € 122.000.000 122.000.000 TOTAAL - Luchtbal-Lambrechtshoeken Kalverwei extra ribbenkap Kalverwei - extra ribbenkap € 32.000.000 € 32.000.000 N5 Groen 162.000.000 Z3 Stationhart Zuid € 35.000.000 Z5 Heraanleg huidige Z5 kapHeraanleg Jan de Voslei huidige kap Jan de Voslei 625.000 € 625.000 NO4 Kalverwei open schermen € 124.000.000 € 124.000.000 O5 De Knoop:-Turnhoutsepoort O5sleuf met De Knoop: Turnhoutsepoort OOST OOST € 185.000.000 € NOORDOOST 292.000.000 Z6 Bermenlandschap Z6devan Bermenlandschap knoop Zuid tot Lemanstraat van knoop Zuid € 55.000.000 € € 55.000.000 55.000.000 € Z4 Nieuwe kap Jan Voslei en verlaging onderliggende A12tot Lemanstraat 145.000.000 ZUIDOOST ZUIDOOST € 55.500.000 Kalverwei - extra voor ribbenkap € 32.000.000 fiche NOORD 437.000.000 NO5 Station Schijnpoort NO5 Station Schijnpoort 28.000.000 € 28.000.000 NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 15.000.000 € — Overzicht projectbudgetten Multimodale Knooppunten Z5 Heraanleg huidige Jan deRijswijck Vosleibruggen 625.000 Z7a Herinrichting bruggen Z7a kapHerinrichting J. Van en Legrellelaan J. Van Rijswijck en Legrellelaan € 3.000.000 €€ 3.000.000 OOST 185.000.000 ZO1 Nieuw-Zurenborg ZO1 & verbindingsweg Luysbekelaer Nieuw-Zurenborg Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 250.000 € N1 Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel 14.000.000 14.000.000 O1 Waterpark - zonder O1 Waterpark - zonder& verbindingsweg € 15.000.000 € € 15.000.000 15.000.000 € NO2 Kap Sportpaleis € 147.000.000 € 147.000.000 Z6 Bermenlandschap vanFietsverbinding knoop Zuid tot Lemanstraat € 55.000.000 € 55.000.000 Z7b Fietsverbinding Z7b Parken: Legrellelaan naar Parken: Nachtegalenpark Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 € € 3.500.000 3.500.000 NO5 Station Schijnpoort € 28.000.000 N2 Bermenlandschap R1-Noord 35.000.000 € 35.000.000 ZO2 Grote Markt- extra Berchem ZO2voor Grote Markt- extra Berchem € 250.000 € € 250.000 250.000 € € Waterpark Waterpark overkapping verbindingsweg voor overkapping verbindingsweg € 48.000.000 € € 48.000.000 48.000.000 € NO3 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 6.000.000 Z7a Herinrichting bruggen J.zone Van Rijswijck en Legrellelaan 3.000.000 Z7c Fietsverbinding Z7c Generaal Fietsverbinding Lemanstraat Generaal Lemanstraat € 6.000.000 € 6.000.000 O1 Waterpark -open verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 € Verlaagde Groenendaallaan 70.000.000 70.000.000 ZO3 Ecobrug Brialmont ZO3 Ecobrug Brialmont 32.000.000 € 32.000.000 32.000.000 O3 Nieuw Oost -zonder Ontwikkeling O3sleufR1 Nieuw Spoor Oost Oost - Ontwikkeling + SpoorparkSpoor Oost + Spoorpark € 35.000.000 € 35.000.000 NO4 Kalverwei -heraanleg met schermen € 124.000.000 124.000.000 Z8 Proefproject Tunnelmonden Z8Parken: Proefproject Tunnelmonden 500.000 € € 500.000 500.000 € Z7b Fietsverbinding Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 3.500.000 Waterpark extra voor overkapping verbindingsweg € 48.000.000 € 48.000.000 Verlaagde R1 noordwaarts 35.000.000 ZO4 Groene Grote Steenweg ZO4 Groene Grote € 29.000.000 € 29.000.000 O4 Bermenlandschap O4voor Schijnvallei Bermenlandschap + Kap Steenweg Ter Lo-Deurne Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € € 122.000.000 122.000.000 € Kalverwei -heraanleg extra ribbenkap 32.000.000 WEST WEST € 196.500.000 € Z7c Fietsverbinding Generaal Lemanstraat € 6.000.000 O3 Nieuw Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark € 35.000.000 N3 GroeneOost brug- over het Albertkanaal € 20.000.000 20.000.000 OOST € 185.000.000 ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 €

—

Knooppunt Luchtbal.

—

Knooppunt Zuid.

—

Knooppunt Schijnpoort.

—

Knooppunt Turnhoutse poort.

N4 N5

292.000.000 15.000.000 147.000.000 1.249.000.000 6.000.000

124.000.000

437.000.000 14.000.000 185.000.000 35.000.000 70.000.000 15.000.000 1.249.000.000 48.000.000

20.000.000

298.000.000 437.000.000 122.000.000 14.000.000 35.000.000 55.500.000 292.000.000 70.000.000 250.000 15.000.000 250.000 147.000.000 20.000.000 32.000.000 6.000.000 298.000.000

124.000.000 23.000.000

185.000.000 292.000.000 81.000.000 15.000.000 22.000.000 15.000.000 147.000.000 48.000.000 6.000.000

124.000.000 122.000.000 185.000.000 55.000.000 55.500.000

250.000 15.000.000 3.500.000 250.000 48.000.000 32.000.000 500.000

122.000.000 196.500.000 23.000.000

—

Impressie station Luchtbal door Team Noord

34

finale aanbevelingen AANBEVOLEN AANBEVOLEN BUDGET BUDGET PER PER PROJECT PROJECT

AANBEVELING AANBEVELING VOOR VOOR BASISINVESTERING BASISINVESTERING 1,25 miljard 1,25 miljard

finale aanbevelingen

Projectbudgetten Projectbudgetten (sommige minimaal of (sommige minimaal of herzien met oog op herzien met oog op haalbaarheid en haalbaarheid en functionaliteit) functionaliteit)

TOTAAL TOTAAL fiche fiche N1 N1 N2 N2

NOORD NOORD Omgeving Omgeving Oosterweelknoop Oosterweelknoop -- Noordkasteel Noordkasteel Bermenlandschap R1-Noord R1-Noord Bermenlandschap Verlaagde Verlaagde heraanleg heraanleg R1 R1 zone zone Groenendaallaan Groenendaallaan Verlaagde Verlaagde heraanleg heraanleg R1 R1 noordwaarts noordwaarts Groene brug brug over over het het Albertkanaal Albertkanaal Groene

Zuid-Oostelijke Ring: studeren, nu toegang bestaande parken verbeteren N3 N3

Studie Ring, tunnelveiligheid, en N4 zuidelijke Stationsomgeving N4 Stationsomgeving Luchtbal Luchtbal specifieke Stationsplein overkappingskansen Stationsplein ++ Doorbraak Doorbraak Luchtbal Luchtbal N5 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken Groen Luchtbal-Lambrechtshoeken In hetN5 Zuiden enhart Zuidoosten zullen de TOTAAL NOORDOOST NOORDOOST verkeersstromen (beperkt) afnemen eens de NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam fiche NOORD NO2 Kap Sportpaleis Oosterweelverbinding NO2 Kap Sportpaleisgerealiseerd is, omdat N1 Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel NO3 Bermenlandschap Albertkanaal NO3 Bermenlandschap Albertkanaal het Scheldekruisend verkeer niet enkel naar de N2 Bermenlandschap R1-Noord NO4 Kalverwei open sleuf met schermen NO4 Kalverwei - open sleuf met schermen Kennedytunnel zal heraanleg rijden.

Daardoor is er een Verlaagde R1 zone Groenendaallaan Kalverwei Kalverwei -- extra extra voor voor ribbenkap ribbenkap Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts OOST beperkte leefbaarheidsupgrade.

OOST

AANBEVOLEN € 1.800.125.000 1.800.125.000 € BUDGET PER PROJECT

AANBEVELING VOOR € 1.249.000.000 € 1.249.000.000 BASISINVESTERING 1,25 miljard

€ 437.000.000 € 437.000.000 € 14.000.000 € 14.000.000 € 14.000.000 € 14.000.000 Projectbudgetten hoog scoren in de evaluaties over leefbaarheid, € 35.000.000 € 35.000.000 € 35.000.000 € 35.000.000 (sommige minimaal of € 70.000.000 € 70.000.000 herzien met oog op draagvlak, en ruimtelijke kwaliteit, maar die € 70.000.000 € 70.000.000 haalbaarheid en € 35.000.000 AANBEVELING VOOR € AANBEVOLEN 35.000.000

vandaag nog niet haalbaar zijn: de overkapping functionaliteit) € BUDGET 20.000.000 € 20.000.000 PER BASISINVESTERING € 20.000.000 € 20.000.000 aan Berchem Station, en€de 1,25 aanleg van Park PROJECT miljard € 298.000.000 298.000.000 € 298.000.000 € 298.000.000 € 22.000.000 Luysbekelaer tegenover Nieuw Zurenborg. € 22.000.000 € AANBEVOLEN 162.000.000 € 1.800.125.000 162.000.000 AANBEVOLEN BUDGET PER Projectbudgetten

AANBEVELING VOOR € 1.249.000.000 AANBEVELING VOOR BASISINVESTERING € 292.000.000 € (sommige minimaal of BUDGET PER BASISINVESTERING PROJECT 1,25292.000.000 miljard samen De studiekost van al deze onderdelen € 15.000.000 € 15.000.000 herzien met oog op € PROJECT 15.000.000 € 15.000.000 1,25437.000.000 miljard € haalbaarheid en € € 147.000.000 wordt op Mio ingeschat.

Er is nog geen € 2.5147.000.000 147.000.000 € 147.000.000 functionaliteit) € 14.000.000 € 14.000.000 € 6.000.000 € 6.000.000 € 6.000.000 € 6.000.000 uitvoeringsbudget voorzien.

AWV heeft zich bereid Projectbudgetten € 35.000.000 € 35.000.000 € 124.000.000 € 124.000.000 (sommige minimaal of € Projectbudgetten 124.000.000 € 124.000.000 verklaard om deze studie mee te begeleiden en te €herzien70.000.000 € 70.000.000 met oog opof (sommige minimaal € 32.000.000 € haalbaarheid 32.000.000 met oogen op €herzien 35.000.000 € 185.000.000 ondersteunen.

185.000.000 € haalbaarheid 1.800.125.000 € 1.249.000.000 functionaliteit) en N3 Groene Schijnpoort brug over het Albertkanaal € 20.000.000 € 20.000.000 TOTAAL NO5 Station € 28.000.000 NO5 Station Schijnpoort € functionaliteit) 28.000.000 N4 Stationsomgeving € 298.000.000 € 298.000.000 O1 Waterpark zonderLuchtbal verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 O1 Waterpark -- zonder verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 Bovendien is tussen de Kennedytunnel fiche NOORD € 437.000.000 Stationsplein + Doorbraak Luchtbal en de € 22.000.000 Waterpark € 48.000.000 € 48.000.000 Waterpark -- extra extra voor voor overkapping overkapping verbindingsweg verbindingsweg € 48.000.000 € 48.000.000 N1 Omgeving Oosterweelknoop - onwaarschijnlijk Noordkasteel € 14.000.000 € 14.000.000 N5 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 € 1.249.000.000 O3 Oost Spoor Oost € 35.000.000 knoop E313Nieuw een grote overkapping O3 Nieuw Oost -- Ontwikkeling Ontwikkeling Spoor Oost ++ Spoorpark Spoorpark € 1.800.125.000 35.000.000 TOTAAL 292.000.000 NOORDOOST N2 Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 € 35.000.000 1.800.125.000 € 1.249.000.000 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € 122.000.000 in deO4 nabije toekomst.

Het verkeerskundig O4 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € 122.000.000 TOTAAL NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam 15.000.000 15.000.000 Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan € 70.000.000 € 70.000.000 O5 De Knoop: O5 De Knoop: Turnhoutsepoort Turnhoutsepoort fiche DRW/SRW NOORD € 437.000.000 systeem tot en met Knoop Zuid, NO2 Kap Sportpaleis 147.000.000 € 147.000.000 Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts € 35.000.000 ZUIDOOST € 55.500.000 fiche NOORD € 437.000.000 ZUIDOOST 55.500.000 N1 Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel € 14.000.000 14.000.000 NO3 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 6.000.000 N3 Groene brugbestaat, over het Albertkanaal € 20.000.000 € 20.000.000 ZO1 Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 waarover consensus dient- hier verder ZO1 Nieuw-Zurenborg &R1-Noord Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 N1 Omgeving Oosterweelknoop Noordkasteel 14.000.000 14.000.000 N2 Bermenlandschap € 35.000.000 € 35.000.000 NO4 Kalverwei open sleuf met schermen 124.000.000 124.000.000 N4 Stationsomgeving Luchtbal € 298.000.000 € 298.000.000 ZO2 Grote Markt Berchem € 250.000 € 250.000 N2 Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 € 35.000.000 uitgewerkt te worden [schets) De tunnelveiligheid ZO2 Grote Markt BerchemR1 zone Groenendaallaan 250.000 € 250.000 Verlaagde heraanleg € 70.000.000 € 70.000.000 Kalverwei - extra voor ribbenkap 32.000.000 Stationsplein + Doorbraak Luchtbal € 22.000.000 ZO3 Ecobrug Brialmont € 32.000.000 € 32.000.000 Verlaagde heraanleg R1 noordwaarts zone Groenendaallaan € 70.000.000 70.000.000 Ecobrug Brialmont 32.000.000 € 32.000.000 Verlaagde heraanleg R1 € 35.000.000 in hetZO3 langere termijn scenario van een grote OOST € 185.000.000 N5 Groen hart Luchtbal-Lambrechtshoeken € 162.000.000 ZO4 Groene Grote Grote Steenweg € 29.000.000 Verlaagde heraanleg noordwaarts 35.000.000 ZO4 Groene Steenweg € 29.000.000 N3 brug over het R1 Albertkanaal € 20.000.000 € 20.000.000 NO5 Station Schijnpoort € 28.000.000 € 292.000.000 NOORDOOST overkapping (zoals gesteld inAlbertkanaal Toekomstverbond) ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 N3 Groene brug over het € 20.000.000 € 20.000.000 ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 N4 Stationsomgeving Luchtbal 298.000.000 € 298.000.000 O1 Waterpark - zonder verbindingsweg € 15.000.000 NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 € De Nieuwe Singel € 2.000.000 dientZO6 ook grondig bestudeerd teLuchtbal worden (inclusief N4 Stationsomgeving Luchtbal € 298.000.000 € 298.000.000 ZO6 De Nieuwe Singel 2.000.000 Stationsplein + Doorbraak € 22.000.000 Waterpark - extra voor overkapping verbindingsweg 48.000.000 48.000.000 NO2 Kap Sportpaleis € 147.000.000 € 147.000.000 ZUID € 81.000.000 ZUID € 81.000.000 Stationsplein + Doorbraak € 22.000.000 N5 Groen hart € 162.000.000 de knoop E313).

Belangrijk is datLuchtbal dergelijke O3 Nieuw OostLuchtbal-Lambrechtshoeken - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark 35.000.000 NO3 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 € 6.000.000 Z1 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 Z1 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 N5 Groen hart- Luchtbal-Lambrechtshoeken 162.000.000 € 292.000.000 NOORDOOST NO4 Kalverwei open sleuf met schermen 124.000.000 124.000.000 O4 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € 122.000.000 studie niet van nul vertrekt, maar op basis van Z2 Park knoop Zuid + fietsverbinding € 292.000.000 NOORDOOST Z2 Park knoop Zuid + fietsverbinding NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 15.000.000 O5 De Knoop: Kalverwei -Turnhoutsepoort extra voor ribbenkap € 32.000.000 Z3 Station Zuid € 35.000.000 de consensus opgebouwd in het kader van de NO1 Steenborgerweert-Merksem-Dam € 15.000.000 € 15.000.000 Z3 Station Zuid € 35.000.000 NO2 Kap Sportpaleis 147.000.000 € 147.000.000 OOST 185.000.000 ZUIDOOST € 55.500.000 Z4 Nieuwe kap Jan Jan de deAlbertkanaal Voslei en verlaging verlaging onderliggende onderliggende A12 A12 € 145.000.000 NO2 Kapdie Sportpaleis 147.000.000 € 147.000.000 NO3 Bermenlandschap € 6.000.000 € 6.000.000 Z4 Nieuwe kap en 145.000.000 eerste studie overheden en actiegroepen NO5 Station Schijnpoort € 28.000.000 ZO1 Nieuw-Zurenborg &Voslei Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 Z5 Heraanleg kap Jan de € 625.000 NO3 Bermenlandschap Albertkanaal € 6.000.000 € 6.000.000 NO4 Kalverwei -huidige sleuf met schermen 124.000.000 € 124.000.000 Z5 Heraanleg huidige kap Jan de Voslei Voslei € 625.000 O1 Waterpark -open zonder verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 ZO2 Grote Markt Berchem € 250.000 € 250.000 samen gesteund hebben.

We bevelen deze studie Z6 Bermenlandschap van knoop Zuid tot Lemanstraat € 55.000.000 € 55.000.000 NO4 Kalverwei -- extra open sleuf met schermen € 124.000.000 € 124.000.000 Z6 Bermenlandschap vanribbenkap knoop Zuid tot Lemanstraat 55.000.000 € 55.000.000 Kalverwei € 32.000.000 Waterpark - extravoor voor overkapping verbindingsweg 48.000.000 48.000.000 ZO3 Ecobrug Brialmont € 32.000.000 € 32.000.000 aan. We bevelen ook de uitwerking (in studie) Z7a Herinrichting bruggen J. Van Rijswijck Rijswijck en Legrellelaan Legrellelaan 3.000.000 Kalverwei - extra voor ribbenkap € 32.000.000 OOST € 185.000.000 Z7a Herinrichting bruggen € 3.000.000 O3 Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost en + Spoorpark 35.000.000 ZO4 Groene Grote SteenwegJ. Van € 29.000.000 OOST € 185.000.000 Z7b Fietsverbinding Parken: Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 3.500.000 NO5 Station Schijnpoort 28.000.000 van specifieke overkappingsprojecten aan Z7b Fietsverbinding Parken: Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 € 3.500.000 O4 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Terdie Lo-Deurne € 122.000.000 € 122.000.000 ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 NO5 Station Schijnpoort € 28.000.000 Z7c Fietsverbinding Generaal Lemanstraat 6.000.000 O1 Waterpark - zonder verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 Z7c Fietsverbinding Generaal Lemanstraat € 6.000.000 O5 Knoop: Turnhoutsepoort ZO6 De Nieuwe Singel € 2.000.000 O1 Waterpark zonder verbindingsweg € 15.000.000 € 15.000.000 Z8 Proefproject Tunnelmonden 500.000 500.000 Waterpark voor overkapping verbindingsweg € 48.000.000 € 48.000.000 Z8 Proefproject Tunnelmonden € 500.000 € 500.000 ZUIDOOST - extra 55.500.000 ZUID € 81.000.000 WEST € 196.500.000 Waterpark voor overkapping verbindingsweg € 48.000.000 48.000.000 O3 Nieuw Oost- -extra Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark € 35.000.000 WEST € 196.500.000 ZO1 Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer 250.000 € 250.000 Z1 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 W1 Regionaal Park fase 1: Laar& € 8.000.000 AANBEVELING VOOR O3 Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost + Spoorpark 35.000.000 W1 Regionaal Park fase 1: Fietsverbinding Fietsverbinding Laar& Palingbeek Palingbeek € 8.000.000 O4 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € AANBEVOLEN 122.000.000 € 122.000.000 ZO2 Grote Markt Berchem € 250.000 € 250.000 Z2 Park knoop Zuid + fietsverbinding BUDGET PER BASISINVESTERING € 25.000.000 € 25.000.000 Regionaal Park fase 1: Ecopassage + Water er rond O4 Bermenlandschap Schijnvallei + Kap Ter Lo-Deurne € 122.000.000 € 122.000.000 O5 De Knoop: Turnhoutsepoort € 25.000.000 € 25.000.000 Regionaal Park fase 1: Ecopassage + Water er rond ZO3 EcobrugZuid Brialmont 32.000.000 € 32.000.000 Z3 Station € PROJECT 35.000.000 1,25 miljard W2 Regionaal Park fase 2: 2: Blancefloerlaan Blancefloerlaan € 8.500.000 O5 De Knoop: Park Turnhoutsepoort ZUIDOOST € 55.500.000 W2 Regionaal fase € 8.500.000 ZO4 Groene Grote Steenweg € 29.000.000 Z4 Nieuwe kap Jan de Voslei en verlaging onderliggende A12 € 145.000.000 ZUIDOOST 55.500.000 € 12.000.000 € 12.000.000 Regionaal Park fase 2: Aanleg Middenvijver + Waterwerken ZO1 Nieuw-Zurenborg & Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 Regionaal Park fase 2: Aanleg + Waterwerken € 12.000.000 € 12.000.000 ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 Z5 Heraanleg huidige Jan deMiddenvijver Voslei € 625.000 ZO1 Nieuw-Zurenborg &kap Luysbekelaer € 250.000 € 250.000 W3 Geluidsproject Zwijndrecht -- Burcht € 48.000.000 € 48.000.000 ZO2 Grote Markt Berchem 250.000 250.000 W3 Geluidsproject Zwijndrecht Burcht € 48.000.000 € 48.000.000 Projectbudgetten ZO6 De Nieuwe Singel van knoop Zuid tot Lemanstraat 2.000.000 Z6 Bermenlandschap € 55.000.000 € 55.000.000 ZO2 Grote Markt Berchem € 250.000 € 250.000 W4 Geluidsproject Linkeroever € 36.000.000 € 36.000.000 ZO3 Ecobrug Brialmont 32.000.000 € 32.000.000 (sommige minimaal of W4 Geluidsproject Linkeroever € 36.000.000 € 36.000.000 ZUID € 81.000.000 Z7a Herinrichting bruggen J. Van Rijswijck en Legrellelaan €herzien met 3.000.000 oog op ZO3 Ecobrug Brialmont € 32.000.000 € 32.000.000 W5 Fietsnetwerk/Vlonders 26.500.000 26.500.000 ZO4 Groene Grote Steenweg++ fietsbrug € 29.000.000 W5 Fietsnetwerk/Vlonders fietsbrug E17 E17naar Nachtegalenpark 26.500.000 € 26.500.000 Z1 Scheldebalkon € haalbaarheid 22.000.000 € 22.000.000 en Z7b Fietsverbinding Parken: Legrellelaan € 3.500.000 € 3.500.000 ZO4 Groene Grote Steenweg € 29.000.000 W6 Scheldebrug € 49.000.000 € 49.000.000 ZO5 Bermenproject Ringpark € 23.000.000 23.000.000 W6 Scheldebrug € functionaliteit) 49.000.000 € 49.000.000 Z2 Park knoop ZuidLongitudinaal + fietsverbinding Z7c Fietsverbinding Generaal Lemanstraat € 6.000.000 OVERKOEPELEND € 2.000.000 ZO5 Bermenproject Longitudinaal Ringpark € 23.000.000 € 23.000.000 ZO6 De Nieuwe Singel € 2.000.000 OVERKOEPELEND € 2.000.000 Z3 Station Zuid Tunnelmonden € 35.000.000 Z8 Proefproject € 500.000 € 500.000 € 2.000.000 € 2.000.000 Studie verkeerskundig systeem ZO ZO en en tunnelveiligheid tunnelveiligheid ZO6 De Nieuwe Singel 2.000.000 ZUID € 81.000.000 € € 2.000.000 Studie verkeerskundig systeem Z4 Nieuwe kap Jan de Voslei en verlaging onderliggende A12 € 145.000.000 WEST € 196.500.000 overkappingen toekomstige overkappingen ZUID € 81.000.000 toekomstige Z1 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 W1 Regionaal fasekap 1: Fietsverbinding € 8.000.000 Z5 Heraanleg Park huidige Jan de Voslei Laar- & Palingbeek € 625.000 Z1 Scheldebalkon € 22.000.000 € 22.000.000 1.800.125.000 € 1.249.000.000 Z2 Park knoop Zuid + fietsverbinding TOTAAL Z6 Bermenlandschap knoop Zuid+tot Lemanstraat 55.000.000 55.000.000 € 25.000.000 € 25.000.000 Regionaal Park fasevan 1: Ecopassage Water er rond — Overzicht projectbudgetten voor verbetering Z2 Park knoop Z3 Station ZuidZuid + fietsverbinding € 35.000.000 Z7a Herinrichting bruggen J. Van Rijswijck en Legrellelaan € 3.000.000 W2 Regionaal Park fase 2: Blancefloerlaan 8.500.000 toegang parken.

Z3 Station Zuid € 35.000.000 Z4 Nieuwe kap Jan de Voslei en verlaging onderliggende A12 € 145.000.000 fiche NOORD € 437.000.000 Z7b Fietsverbinding Parken: Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 € 3.500.000 12.000.000 12.000.000 Regionaal Park fase 2: Aanleg Middenvijver + Waterwerken Z4 Nieuwe kap Jan dekap Voslei onderliggende A12 € 145.000.000 Z5 Heraanleg huidige Janen deverlaging € 625.000 N1 Omgeving Oosterweelknoop - Voslei Noordkasteel € 14.000.000 € 14.000.000 Z7c Fietsverbinding Generaal Lemanstraat € 6.000.000 W3 Geluidsproject Zwijndrecht - Burcht € 48.000.000 € 48.000.000 Z5 Heraanleg huidige van kap knoop Jan de Zuid Voslei € 625.000 Z6 Bermenlandschap tot Lemanstraat € 55.000.000 € 55.000.000 N2 Bermenlandschap R1-Noord € 35.000.000 € 35.000.000 Z8 Proefproject Tunnelmonden € 500.000 € 500.000 W4 Geluidsproject Linkeroever 36.000.000 36.000.000 Z6 Bermenlandschap van knoop Zuid tot Lemanstraat € 55.000.000 € 55.000.000 Z7a Herinrichting bruggen J. Van Rijswijck en Legrellelaan € 3.000.000 Verlaagde heraanleg R1 zone Groenendaallaan 70.000.000 € 70.000.000 WEST € 196.500.000 W5 Fietsnetwerk/Vlonders + fietsbrug E17 € 26.500.000 € 26.500.000 Z7a Herinrichting bruggen J. Van Rijswijck en Legrellelaan € 3.000.000 Z7b Fietsverbinding Parken: Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 € 3.500.000 Verlaagde heraanleg noordwaarts 35.000.000 W1 Regionaal Park fase 1:R1 Fietsverbinding Laar& Palingbeek € 8.000.000 W6 Scheldebrug € 49.000.000 € 49.000.000 Z7b Fietsverbinding Parken: Legrellelaan naar Nachtegalenpark € 3.500.000 € 3.500.000 Z7c Fietsverbinding Generaal Lemanstraat € 6.000.000 N3 Groene brug over het Albertkanaal € 20.000.000 € 20.000.000

“Tussen de Kennedytunnel en de knoop E313 is een grote overkapping op korte termijn onwaarschijnlijk: het verkeerskundig systeem SRW/DRW dient eerst uitgewerkt te worden”

—

Overzicht aanbevolen projecten voor verbetering toegang parken.

35

36

Toegang van bestaande parken verbeteren Toch is het zinvol om ook op de zuidelijke ring op kortere termijn ingrepen te voorzien. Daarbij ligt de focus op verbetering van de bereikbaarheid van bestaande parken.

Een beperkte ingreep op de Legrellelaan kan de bereikbaarheid van het Nachtegalenpark vanuit Berchem versterken (2.5 Mio). Een ecoduct kan Wolvenberg en Brilschans in Berchem intra- en extra muros beter met elkaar verbinden (budget 32 Mio).

Deze projecten kunnen elk in aparte ontwerp- en vergunningstrajecten geschoven worden, en

finale aanbevelingen

er zijn in principe geen obstakels tegen een snelle uitvoering. Het is verdedigbaar maar niet noodzakelijk om de uitvoeringsfase te koppelen aan de uitvoering van het ambitieuze bermenproject in die zone. Daardoor kunnen alle of sommige projecten over een drietal jaar in werf gaan.

finale aanbevelingen

openbaar domein aan de Singel lijkt hier dan ook aangewezen. Oversteekbaarheid, vergroening, verminder geluidsoverlast door snelheidsbeheer zijn hier te overwegen. Dit wordt momenteel niet voorzien in de budgetten, maar bevelen we aan omdat deze maatregel complementair is met de aanleg van het bermenlandschap in deze zone.

“Toch is het zinvol om ook hier op korte termijn ingrepen te voorzien, met de focus op verbetering van bereikbaarheid van bestaande parken”

Publiek domein nabij de stad leefbaarder maken Het ambitieuze bermenproject in deze zone zal in ieder geval de geluidsoverlast gevoelig verminderen. Daardoor wordt aan de binnnestadszijde de Singel mogelijks de meer dominante geluidsbron. Een verbetering van het stedelijk milieu en opwaardering van het

—

Verbeterde verbinding met het Nachtegalenpark. (Beeld Team Zuid)

—

Een Ecoduct verbindt Park Brialmont met Wolvenberg (beeld Team Zuidoost)

37

38

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

Overblijvende Kritische Puzzelstukken Een aantal overkappingsprojecten hebben deze aanbeveling niet gehaald. Toch scoren ze soms erg overtuigend vanuit een aantal perspectieven. Het kan om velerlei redenen overwogen worden om toch één of meerdere van deze projecten aan te bevelen, ter vervanging van andere ringprojecten.

Voor elk ervan is de aanbeveling anders.

De overkapping van een stuk E19 ter hoogte van Merksem Noord-Luchtbal scoort goed vanuit leefbaarheidsperformantie, maar heeft beperkt draagvlak. Er zijn pas groentekorten als er ook een grootscheepse vastgoedontwikkeling op Luchtbal komt. Hier zijn we weg van de Ring, en stelt zich de vraag waar de overkapping van de Ring moet eindigen. Een meer kleinschalige verbinding (fietsbrug?) is hier zeker te overwegen, in plaats van de volledige investering. Kost: 197 Mio. Dit project kan ook opgesplitst worden in een deel verlaging van de Ring (35 Mio EUR), en een deel overkapping (162 Mio). De verlaging is logisch inpasbaar in het kader van de toekomstig heraanleg van de knoop Oude Landen, in het kader van de realisatie van het radicaal haventracé en de A102. Dan kan hier verder gegaan worden.

De Zuidknoop wordt nog niet opgenomen omdat dit proces nog niet ver genoeg gevorderd is om als obstakelvrij te kunnen gelden. Daardoor worden ook aanpalende projecten die hiervan afhankelijk zijn, nog niet meegenomen. De overkapping van de A12 (Jan De Vos Lei) scoort heel hoog voor leefbaarheidsbaten, en biedt ook kansen voor stadsontwikkeling en ruimtelijke kwaliteit. Dit stuk is nog niet haalbaar omdat het afhankelijk is van de heraanleg van de Zuidknoop. De specifieke overkapping ligt niet op de Ring zelf. Kost: 145 Mio

voor leefbaarheidsbaten, en biedt ook kansen voor stadsontwikkeling en ruimtelijke kwaliteit. Dit stuk is nog niet haalbaar omdat er nog geen coalitie van stakeholders rond een gedeelde ontwerpvisie tot stand gebracht is. Kost: 250 Mio Het Waterpark (naast het Waterzuiveringsstation) scoort zeer goed voor leefbaarheidsperformantie.

Het is evenwel een duur stuk dat vooral asymmetrisch diensten bewijst. Binnenstedelijk wordt dit project geflankeerd door twee andere grote infrastructuren – spoorwegbundel en waterzuiveringsstation, waardoor het voor huidige bewoners enkel diensten aan de buitenstad aanbiedt. Hier overkappen kan ook een hypotheek leggen op de overkapbaarheid zuidwaarts, terwijl daar de noden en mogelijke baten hoger zijn dan op deze plek. Om die reden zitten slechts een paar deelstukken in de aanbeveling voor overkapping en bermen langs oosterweel op rechteroever. Kost: 326 Mio. De ribbenkap naast het Lobroekdok scoort matig voor leefbaarheidsbaten, en heeft ook relatief weinig draagvlak, maar zou wel het finale sluitstuk van de overkapping van de OWV kunnen vormen. Het zit niet in de aanbeveling voor de grote overkapping voor het noordelijk park op Rechteroever. Kost: 42 Mio

—

De overkapping van Berchem Station scoort hoog

Overzichtsbeeld ‘Waterpark’ uit het rapport van team Oost

—

Overzicht overige kritische puzzelstukken

39

40

finale aanbevelingen

Symbiose met de Oosterweelverbinding

Budgetwijzigingen t.o.v. voorstellen ontwerpers

De leefbaarheidswinsten zullen zeer groot zijn als de voorgestelde projecten effectief uitgevoerd worden. Ze zijn ook nodig. De realisatie ervan is evenwel volledig afhankelijk van de realisatie van de Oosterweelverbinding. 2/3 van het leefbaarheidsbudget gaat naar een grote overkapping op OWV-rechteroever; 1/6 naar LO/ Zwijndrecht. De grondoverschotten van OWV zijn nodig om de ambitieuze bermenprojecten op alle delen te realiseren.

De budgettering per project is op basis van een ontwerpstudie. De kost is daarbij geraamd door het ontwerpteam. Voor de stukken in relatie met de Oosterweelverbinding hebben wij ook een externe raming vanwege BAM laten opmaken.

Een samenwerking tussen de projectbegeleider of intendant leefbaarheid, de ontwerpers van de leefbaarheidsprojecten, de werkbank Overkapping (incl. de burgerbewegingen) en BAM/MOW zal van groot belang zijn om deze symbiose tot stand te brengen. Maar ook in volgende fases zal participatie en samenwerking met wijken en burgerbewegingen belangrijk zijn.

Dit project is van een complexiteit en tegelijk een urgentie zonder precedent in Europa.

We bevelen aan dat de beslissing voor de leefbaarheidsprojecten samenvalt met een beslissing over de finale civieltechnische vorm van het Oosterweelproject: bakbreedtes, plaatlocaties, verkeersstroken dienen mee goedgekeurd te worden. Anders zullen grote vertragingen opduiken. Als we verder werken op de nu voorziene timing van Oosterweel, kunnen de leefbaarheidsprojecten uitgevoerd zijn tegen 2027

De budgetten in de boordtabel nemen de BAM prijs-analyses, rekening houdend met een onzekerheid van 15%. De andere projecten hebben een onzekerheid van 10% ingebouwd.

Voor een aantal projecten bevelen we een ander budget aan dan datgene wat door teams of BAM berekend is. Dit is omdat volgens ons een gelijkaardige functionaliteit kan geleverd worden mits een hertekening met een beperkte kost, of omgekeerd. Het gaat over volgende projecten en wijzigingen t.o.v. de ontwerpen die door de ontwerpteams aangeleverd zijn.

Brug Albertkanaal van 5 naar 12 Mio Indien de brug behouden kan blijven, is de geschatte kost ongeveer 6 Mio. Dit laat echter niet de geplande verbreding van het Albertkanaal toe. Toch is deze brug een essentiĂŤle link in het overkappingsproject. Zo worden de doodlopende uiteinden van het park Groenendaallaan en de kap Dam onderling verbonden. Voor doorstroming van mensen en ecosysteem, en voor de sociale veiligheid in het grote park Rechteroever, is deze verbinding erg belangrijk. Daarom is een nieuwe brug hier aan te bevelen. De pijlers of bruglichamen kunnen zich dan conformeren aan het verbrede Albertkanaal. De kost van een nieuwe brug is 20 Mio. We hebben hier het budget op 12 Mio gezet. We bevelen aan om na te gaan of additionele steun van W+Z kan gebruikt worden om deze missing link volwaardig af te werken.

finale aanbevelingen

Kap Kalverwei.

Van 159 naar 132 Mio We bevelen een budget van 132 Mio aan ipv het door het team en BAM voorgestelde budget van 159 Mio. Dit betekent dat deze kap minstens een 30-tal meter korter zal worden dan getekend. Dit is volgens onze analyse mogelijk zonder verlies in functionaliteit en performantie. We bevelen een budget van 124 Mio aan ipv het door het team voorgestelde budget van 139 Mio. Beperkte optimalisaties in de engineering, en een aantal meters schuiven met het einde van de kap / begin van de opening kan dit technisch oplossen zonder verlies in functionaliteit en performantie.

Waterpark: van 327 naar 48 Mio + 15 Mio We bevelen aan om de overkapping van de verbindingsweg te bouwen (39 Mio), en om een proefstuk van het waterpark te bouwen op een brugstuk van 25-40m breed, dat aansluit op de schijnpoort weg (16 Mio). Dit laatste kan een proefstuk zijn voor het waterpark, verbetert de leefkwaliteit op de Schijnpoortweg, en biedt kans om tunnelinstallaties onder te brengen. Deze minimumversie heeft wel ernstig verlies aan functionaliteiten, maar biedt nog verbeteringen voor de zone Schijnpoort en Deurne.

Brialmontpark Van 44 naar 32 Mio Het ontwerp van team Zuidoost voorzag een kost van 44 Mio EUR. We bevelen aan om deze oversteek uit te werken voor een beperkter gedrag van 32 Mio, met behoud van functionaliteiten in het ontwerp, maar mogelijk een reductie in de breedte van de overkapping.

Bermenlandschap Ring Zuid en Knoop Zuid: van 53 naar 55 Mio

41

Het ontwerp van team Zuid voorziet een zeer uitgewerkte berm met keermuren en funderingen, waardoor de kost gevoelig hoger ligt dan die van andere bermenprojecten. Na review van de vooruitgang van Team West in even performante maar goedkopere formules, denken we dat het mogelijk is om deze kost te gevoelig te verlagen.

Een review met Team Zuid na de afronding van de ontwerpwerkzaamheden bevestigt deze intuĂŻtie.

Tegelijk wordt de landschappelijk aanleg van de knoop Zuid niet aanbevolen als Ringproject; we adviseren om dat op nemen binnen de projecteigen budgetten van knoop Zuid, eventueel in een meer bescheiden vorm. Wel wordt de inrichting van de Konijnenwei aanbevolen. Dit wordt echter toegevoegd aan het Bermenlandschap van de Ring, i.p.v. de knoop.

Station Zuid: van 176 naar 35 Mio (via combi-mobiliteitsdeal) De overkappingskost hier omvatte verschillende gebouwen. Na advies vanuit de evaluatie op ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheidsperformantie lijkt het mogelijk om een veel beperkter kapstuk te voorzien. Dit is dat eerder een verbreding van de Silvertopbrug.

Scheldebalkon: van 28 naar 22 Mio De locatie en de functionaliteit zit juist. Het advies van de experten ruimtelijke kwaliteit is dat dit project ambitieuze maar eenvoudiger moet kunnen.

Ecopassage en fietsnetwerk Linkeroever van 111 naar 51.5 Mio Hier worden de door het team geraamde budgetten weerhouden. Deze liggen lager dan de raming van de BAM

42

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

Samenvatting Aanbevelingen Met deze keuze kan Antwerpen een competitieve stadsregio zijn in de 21ste eeuw, en wordt haar Ringzone een kracht eerder dan een zwakte.

1. Twee Groene Longen voor Antwerpen Een grote overkapping vanaf ten noorden van de Groenendaallaan tot net ten zuiden van de Schijnpoortweg, met tunnels van 3km. Dit wordt het groot park Rechteroever. We bevelen de uitvoering aan samen met de werf Oosterweel, en de aanleg van dit park als één geïntegreerde figuur, door één landschapsontwerper op basis van de basisontwerpen die nu neergelegd zijn.

Een Regionaal Landschapspark op Linkeroever, dat de bestaande ecologische ankelplekken verbindt en bereikbaar maakt, de ruimte programmeert, toegankelijk maakt voor de inwoners van de hele grootstedelijke regio.

2. Ambitieus Bermenlandschap met waterbeheer en fietsostrades langs de hele ring Een landschap van ambitieuze bermen, heuvels, en waterpartijen langsheen de rest van de ring, met beperkte kritische wijkverbindingen in korte kapstukken of brede bruggen ter hoogte van Deurne Centrum- Hof ter Lo Borgerhout; en de Wolvenberg-Brilschans in Berchem. Deze

figuur realiseert ook een doorlopend conflictvrij ringfietspad. Een fietsersbrug over de Schelde vormt deel van dit traject.

3. Multi-modale verknopingen op alvast 3 plaatsen, mits akkoord met NMBS en Lijn De realisatie van drie nieuwe stationsomgevingen als openbaar vervoers-verknopingen aan station Zuid, Luchtbal, en aan de zone Schijnpoort

Een puzzel is pas klaar als hij helemaal gelegd is.

4. Verbetering toegankelijkheid bestaande parken in Zuiden en Zuidoosten En heraanleg van de Singel 5. Studiewerk voor de andere overkappingskansen Opstart van studiewerk voor tunnelveiligheid, verkeerskunde en grote overkappingen in het Zuiden en Zuidoosten van de Antwerpse Ring.

6. Start uitvoeringsfase OWV Rechteroever waar deze grote projecten ineens mee in opgenomen worden. Opname Linkeroever projecten in bestaande uitvoeringsdynamiek Linkeroever.

totaal beschikbaar aantal (deel-)projecten

44

aanbeveling te bestellen voor realisatie

22

aanbeveling te bestellen voor realisatie in minimale versie

1

aanbeveling te bestellen voor verdiepende studie

4

aan te bevelen vanuit ander budget

6

totale aanbeveling

33

—

Overzicht gesecteerde projecten voor de eerste fase

43

44

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

2. RUIMTELIJK-STEDENBOUWKUNDIGE PRINCIPES Intro.

Wanneer de ontwerpresultaten van de zes segmenten bijeen gelegd worden, wordt duidelijk dat ze samen een langetermijnvisie formuleren voor de volledige ringzone. Deze visie vormt het ruimtelijk kader voor toekomstige planinitiatieven van overheidswege. Dit kader past binnen de krijtlijnen van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen.

-

“Meer doen met minder ruimte” is het leidmotief van het BRV. De overkapping van de ring is een intensivering van deze ruimte, door stapelen kan de bestaande ruimte beter benut en dubbel gebruikt worden. Onder de kap blijft het verkeer rijden, bovenop de kap is er ruimte voor groen en publieke ruimte in functie van biodiversiteit, klimaatverandering, duurzame verplaatsingen, ontspanning en beweging.

“Het ruimtelijk kader wordt de leidraad voor verder ontwerp, voor het beleid en voor een eventuele volgende intendant”

“Een nieuwe centraliteit en de verbinding tussen de parken rond de stad” stelt het s-RSA voorop voor de Ringzone. Ook deze ambitie vinden we duidelijk terug in het opgeleverde eindresultaat.

Het ruimtelijk kader wordt de leidraad voor verder ontwerp, voor het beleid en voor een eventuele intendant in de volgende fase van het proces, en vindt een doorvertaling in de structuurplannen op stedelijk en Vlaams niveau die momenteel in herziening zijn.

Een structuurplan (Vlaanderen, Provincie of stad) is enkel bindend voor de overheid, niet voor de burger. Voor de burger zijn ruimtelijke plannen pas bindend wanneer ze bvb. in een RUP vertaald worden. Pas wanneer specifieke projecten verder uitgewerkt worden, zullen op maat daarvan RUP’s gemaakt worden waarin delen van het ruimtelijk kader op dat moment bindend (ook voor de burger, ontwikkelaar, …) worden gemaakt.

De nota’s van de teams zijn geen masterplannen maar visienota’s die het richtinggevend kader vormen voor de verdere uitwerking maar niet letterlijk te nemen zijn. Ze vormen de basis voor de abstrahering op hoofdlijnen die hier ter goedkeuring en als beleidsbasis neergelegd wordt.

—

De vier ruimtelijk-stedenbouwkundige principes vormen samen een synthesekaart, die als basis moet dienen voor de verdere ontwikkeling van de ringzone, ook in de verdere toekomst, na deze eerst golf van investeringen.

45

46

finale aanbevelingen

47

finale aanbevelingen

Ademruimte In de Ringzone wordt een omvangrijk groenblauw landschap gecreĂŤerd dat noodzakelijke ecosysteem- en recreatieve diensten moet leveren aan de stad en stadsregio. Deze diensten zijn velerlei: het bijdragen aan een robuuste klimaat-adaptatieve stad door verkoeling te bieden en waterbuffering te voorzien, het wegwerken van bestaande groen- en recreatieve tekorten voor de bewoners van de omliggende wijken, het verbeteren van de leefomgeving en de gezondheid van de omwonenden, het transporteren (en waar mogelijk ook opwekken) van energie, het versterken en uitbreiden van de ecologische netwerken en het verbeteren van de biodiversiteit.

Deze ecosysteemdiensten kunnen onderling concurrentieel zijn, denk aan de recreatieve gebruiksfunctie voor stadsbewoners versus de ecologische functie voor fauna en flora. Het voorzien van ademruimte betekent dus meer dan het voorzien van een homogene groene vlek op de kaart. Het vrijwaren van voldoende open ruimte in de Ringzone is weliswaar essentieel, maar de grootste uitdaging is (om door middel van slim landschapsontwerp) een evenwicht te vinden tussen al deze verschillende diensten die de open ruimte moet leveren aan de stad en de regio.

— Legende:

Noordoostelijke Ring: Oude

Landen tot Rivierenhof

Westelijke Ring: Regionaal Park

Linkeroever

Zuidelijke Ring: Hobokense Polder

tot Nieuw Zurenborg

Oosterweelknoop/Noordkasteel

Watersysteem en stroomrichting

Nieuw groen op overkapping

Niet overkapte Ring

Overkapping in onderzoek

Groene Nerven

Geluidsschermen

48

finale aanbevelingen

49

finale aanbevelingen

2.

1.

3.

4.

Ecosystemen De Ringzone is vandaag al een belangrijke ecologische corridor die de grote groengebieden rond de stad met elkaar verbindt. Het versterken van het ecologisch netwerk in de Ringzone is zowel in de langs- als de dwarsrichting noodzakelijk. De langsrichting is daarbij primordiaal. In eerste instantie wordt ingezet op passages onder bestaande en nieuwe bruggen van voldoende breedte, zo ook bij de realisatie van kapsegmenten. Daarnaast is een versterking van de dwarsverbindingen van belang. Dat kan in eerste fase door de aanleg van nieuwe ecologische verbindingen over de Ring en het vergroenen van bestaande bruggen.

Er zijn vier grote projecten voor groenstructuren te onderscheiden: (1) het landschapspark op Linkeroever, (2) het groengebied rond het Noordkasteel, (3) het aaneenschakelen van het Laaglandpark, de Schijnvallei en het Rivierenhof tot één continue corridor, (4) de langse verbinding van alle dwarse groengebieden rond de Zuidelijke en Oostelijke ring, waaronder de Hobokense Polder en het Middelheimpark.

Daarbij wordt ingezet op projecten die als doel hebben het landschap te ontsnipperen, de missing links in te vullen, de biodiversiteit te versterken, ecologische kerngebieden te verbinden en nieuwe kerngebieden van natuur toe te voegen. Bij de realisatie van deze projecten moet wel zeer oordeelkundig worden omgegaan met de bestaande ecosystemen, met aandacht voor de aansluiting tussen bestaande en nieuwe landschappen en een zo minimaal mogelijke verstoring van bestaande ecosystemen.

Klimaatadaptatie Op stadsniveau kan de ringzone een strategische rol spelen in het aanpakken van de klimaatuitdaging. Essentieel daarbij is om het water opnieuw een prominente plaats te geven in het landschap. Het stedelijk waterplan vormt daarbij het richtinggevend kader. De ringzone biedt kansen om het omliggende stadsweefsel te behoeden voor wateroverlast. Ze verzamelt, buffert, hergebruikt en voert het water van de aanpalende wijken af. Dit gebeurt door een keten van verbonden infiltratiezones die het water waar mogelijk gravitair afvoert. Daarnaast hebben waterelementen een gunstig effect op de hittestress. De Schijnvallei is één van de structuurbepalende waterelementen.

Behalve waterhuishouding is ook energie een belangrijk aandachtspunt voor een klimaatadaptieve stad. Als drager van heel wat belangrijke stromen, is ook hier de ring een cruciale stedelijke figuur. De ringzone functioneert als de kabelgoot van de stad. Het vrijwaren van ruimte voor nutsvoorzieningen moet echter steeds in relatie gezien worden tot de beoogde stadsontwikkeling. Er zijn heel wat potenties voor nieuwe duurzame stromen, en meer bepaald het transporteren – maar evenzeer het opwekken – van energie. Op projectniveau worden reeds verschillende suggesties gedaan (o.a. voor de locatie van het warmtenet, hoogspanningsleidingen en zonnepanelen), maar bijkomend studiewerk voor een geïntegreerde strategie is noodzakelijk.

Gezondheid De verbetering van de gezondheid van de omwonenden was van meet af aan één van hoofdargumenten voor leefbaarheidsprojecten in de ringzone, en vormde bijgevolg één de belangrijke basisinsteken van het proces “Over de Ring”.

In het bijzonder is de overkapping hierbij een belangrijke maatregel. Grote kapsegmenten kunnen lokaal leiden tot spectaculaire verbeteringen van de leefomgeving qua lucht en geluid. Het oordeelkundig inplanten van de tunnelmonden is essentieel aangezien hier piekconcentraties van luchtverontreiniging optreden. Bovendien is het vanuit tunnelveiligheid noodzakelijk om in lange tunnels en overkappingen tussenliggende openingen te laten. Deze openingen zijn evenzeer plekken met piekconcentraties. Bijkomend onderzoek naar filtering en zuivering van de lucht in de tunnels, aan de tunnelmonden en -openingen is daarom wenselijk. Waar en wanneer een gescheiden verkeerssysteem gerealiseerd wordt, brengt dit een verbreding van de Ring met zich mee. Dit is niet aanvaardbaar is zonder overkapping.

Daar waar, in eerste fase, nog niet overkapt wordt, wordt een aaneengesloten systeem van bermen, schermen en vegetatie ingezet ter verbetering van gezondheidseffecten op korte termijn. Vooral op het vlak van geluidsoverlast rondom de ring vormen bermen en schermen een effectieve maatregel (weliswaar niet voor hoogbouw).

Bermen worden bij voorkeur zo ontworpen dat ze in een tweede fase kunnen dienen als opstap naar de, veelal hoger gelegen, overkapping.

Recreatief groen voor de stadsbewoners De Ringzone wordt ingezet om de groen- en recreatieve tekorten op te lossen. Dit gebeurt op drie manieren: (1) bestaande groene restruimten worden omgevormd tot waardevolle groene publieke ruimten, (2) nieuwe groene ruimten worden gecreëerd op de kap en op aanpalende brownfields (3) groene (en blauwe) verbindingen tussen open en bebouwde ruimtes worden als nerven ingericht, over de Ring heen en tot diep in het stedelijk weefsel. Aldus biedt de Ringzone kansen om openruimtetekorten op te lossen op buurt-, wijk-, en stadsdeelniveau. De inzet van overkappingen en leefbaarheidsmaatregelen moeten hierbij zorgen voor de nodige omgevingskwaliteit.

De programmatie van deze open ruimte is afhankelijk van de plek, en biedt plaats aan zowel lokaal als bovenlokaal gebruik. De aaneenschakeling van al deze open ruimtes tot één functionele groenstructuur, verbonden door fiets- en wandelpaden, tilt het project bovendien naar een hoger schaalniveau waarbij een nieuwe regionaal groenruimte ontstaat. Specifiek op Linkeroever neemt dit de vorm aan van een landschapspark.

— Legende:

De 4 grote landschapstypes, zowel in de

stad klimaatrobuuster

Verbetering van luchtkwaiiteit en

langse als dwarse richting beter verbonden

Waterhuishouding in de Ringzone maakt de

vermindering van geluidsoverlast

Ook een veilige aangename weg voor buurt-

bewoners nààr het groen werd bekeken

50

finale aanbevelingen

51

finale aanbevelingen

Stad maken Een ringzone waar aandacht is voor de leefbaarheid kan en moet plaats bieden aan hoogwaardige woon- en werkmogelijkheden.

De stad blijft immers groeien, en dit komt de vrijwaring van de open ruimte in de ruimere regio ten goede. Met het oog op duurzaam ruimtegebruik wordt maximaal ingezet op de (her)ontwikkeling van brownfields en andere onderbenutte terreinen langs de ring.

Door de verwachte groei op te vangen in en rond de ringzone, wordt bovendien vermeden dat de stad uitdijt aan haar randen. Ambitieuze verdichtingsoperaties worden geconcentreerd op knooppunten van openbaar vervoer, waardoor bijkomend een verduurzaming van de modal shift gestimuleerd wordt. Ook buiten de invloedsfeer van deze knopen zijn er bijkomende mogelijkheden voor nieuwe stadsontwikkelingen.

Het gaat dan vooral om randafwerkingen, waarbij er nieuwe voorkanten aan de ring gerealiseerd worden. Vandaag liggen de aanpalende wijken veelal met hun rug naar de ring gekeerd.

De overkapping en de leefbaarheidsmaatregelen verkleinen de barrière-werking van de ring.

Deze transformatie zorgt ervoor dat de stad intra en extra muros verbonden wordt. Hierbij komt de Singel middenin het stadsweefsel te liggen, waardoor ook deze een nieuw karakter krijgt. Nieuwe ontwikkelingen betekenen ook bijkomende inwoners en bezoekers. Bij het afbouwen van de stad moeten daarom ook voldoende voorzieningen gerealiseerd worden, die zowel voor bestaande als nieuwe bewoners en bezoekers een aantrekkelijke omgeving bieden.

— Legende:

Nieuwe/Versterkte Verbindingen

Bestaande Verbindingen

Singel- en Ringfietspad

Nieuwe Ontwikkelingen

Wijken

Kernversterking (commerciele en

publieke functies)

Vernieuwd Stedelijk Front

52

Wijken afwerken met nieuwe voorkanten Vandaag heeft de stad haar rug toegekeerd naar de ring. Zowel de overkapping van de Ring als een ambitieus bermenproject (van gevel tot gevel) vormen de aanleiding om opnieuw sterke voorkanten te maken naar de Ringzone. Omgekeerd is een levendig front essentieel met het oog op de sociale controle en de beheersbaarheid van de nieuwe publieke ruimte in de Ringzone. Dit kan gebeuren door achterkanten af te werken daar waar er voldoende ruimte is, of door gericht af te breken of landschappelijk te integreren daar waar er onvoldoende ruimte is.

Behalve deze eerste bouwlijn zijn er ook dieper in het weefsel ontwikkelingskansen te vinden.

Enerzijds gaat het dan om de herstructurering en verdichting van het bestaande stedelijk weefsel of de herbestemming van bestaande gebouwen.

Anderzijds zijn er een aantal welbepaalde brownfield-locaties waar nieuwe gemengde woonprojecten gerealiseerd kunnen worden, zoals Nieuw-Zurenborg, Spoor-Oost en de Slachthuissite.

Occasioneel kunnen losse volumes in het bermenlandschap worden geplaatst om dit te activeren. Dergelijke gebouwen zijn echter te gast in het landschap en eerder uitzondering dan regel.

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

Verdichten rond knooppunten Rekening houdend met de vooropgestelde ambitieuze modal shift, vormen de knooppunten van openbaar vervoer, en in het bijzonder de stationsomgevingen, prioritaire verdichtingslocaties in de Ringzone. Het betreft de bestaande stationslocaties Zuid, Berchem en Luchtbal, en het voorstel voor een bijkomend station aan Schijnpoort.

Overkappingen creëren er de noodzakelijke voorwaarden voor een verdere ruimtelijke ontwikkeling. In de huidige situatie zijn de verdichtingskansen grotendeels benut.

Bijkomende open ruimte op de kap maakt het echter mogelijk om naast de kap een verdere ontwikkeling en verdichting door te voeren.

Daarenboven zorgen de overkappingen ervoor dat de nodige omgevingskwaliteit wordt gewaarborgd om op deze toplocaties een meer gemengde ontwikkeling te realiseren, waarin naast werken en voorzieningen ook wonen kan worden opgenomen. Hierdoor kunnen de openbaar vervoersknopen in de Ringzone verder uitgroeien tot levendige stukken stad.

— Legende:

Mits de nodige leefbaarheidsmaatregelen kan het afbouwen van de stad op sommige locaties reeds op korte termijn van start gaan. Op andere locaties is de realisatie van een kap noodzakelijk om de vereiste omgevingskwaliteit voor een nieuwe ontwikkeling te verzekeren.

Trotse voorkanten naar de

Ringzone, in plaats van achterzijdes

Luchtbal-station, als voorbeeld van een

te verdichten multi-modale knoop

Wijken worden voor het eerst sinds lang terug met elkaar verbonden

Als de Ring weer vlot getrokken wordt,

wordt de Singel een stedelijke boulevard

Wijken binnen en buiten de ring hechten Een overkapping van de ring houdt de belofte in zich om de stad intra en extra muros te verbinden met elkaar. Het creëren van nieuwe verbindingen tussen wijken is dus essentieel. De ringzone wordt echter gekenmerkt door een opeenvolging van barrières die overwonnen moeten worden. De belofte wordt dan ook maar ingelost wanneer er wordt ingezet op extra onderdoorgangen onder en bruggen over het spoor, een verhoogde oversteekbaarheid van de Singel, doorwaadbaarheid van afgesloten terrein en grote wateroppervlakken.

Op korte termijn wordt vooral het netwerk van dwarsverbindingen tussen binnen- en buitenstad verbeterd en verfijnd. Dit gebeurt enerzijds door de herinrichting, recuperatie en verbreding van bestaande bruggen tot kwalitatieve publieke ruimten. Anderzijds worden er bijkomende bruggen en passerelles gerealiseerd die aansluiten op looplijnen tot diep in de wijken. Zo worden strategische plekken langs beide zijden van de ring verbonden met wijken en buurten aan de overkant.

In een stedelijk weefsel moeten dwarsverbindingen bij voorkeur meerdere functionaliteiten opnemen. Daarbij wordt de verkeersfunctie voor de verschillende modi en de ecologische functie, afhankelijk van de specifieke locatie, in verschillende verhoudingen gecombineerd tot een kwalitatieve publieke ruimte.

53

Een stedelijke Singel Naast de snelweg, is de Singel vandaag een tweede weginfrastructuur die zich over de ganse ringzone als een barrière uitstrekt. De Singel draagt vandaag reeds alle elementen in zich om uit te groeien tot een hoogwaardige stedelijke boulevard. Aangezien ze tussen bebouwing en snelweg (en in de toekomst overkapping) ligt, heeft ze een hoofdzakelijk asymmetrisch karakter. De ene zijde van de Singel wordt daarom afgebouwd met sterke voorkanten. Aan de andere zijde primeert het zicht op het open landschap.

Op termijn zal de Singel evolueren naar een lokale weg met een snelheidsregime van 50 km/u, bijkomende gelijkvloerse oversteken voor langzaam verkeer en een tangentiële openbaar vervoerslijn. Met het oog op doorstroming en ontsluiting van de stad, zal deze evolutie geleidelijk aan moeten gebeuren. Door de scheiding van het snelwegverkeer kan een deel van de huidige functionaliteit van de Singel mee onder de kap verdwijnen. Binnen de stad blijft de Singel een belangrijke maar lokale weg die de achterliggende wijken van autoverkeer en parkeren dient te ontlasten. Projecten die op korte termijn worden uitgewerkt moeten compatibel zijn, zowel met de bestaande situatie als met de verwachte evolutie van de Singel. Omgekeerd kan bekeken worden op welke segmenten van de Singel het gebruik vandaag al toelaat om de inrichting aan te passen en de transformatie geleidelijk aan in gang te zetten.

54

finale aanbevelingen

55

finale aanbevelingen

Vrij en verbonden De ringzone is een ader van mobiliteit door en voor de stad. Ook in de toekomst zal dat zo blijven, maar dan wel op een andere manier, met andere prioriteiten. In het Toekomstverbond werd het overkappen van de ring immers gekoppeld aan een modal shift 50/50 (50% autoverkeer en 50% duurzame modi, in de gehele stadsregio).

Sterker nog, de modal shift is een noodzakelijke voorwaarde om te kunnen overkappen, aangezien de tunnels zo weinig mogelijk filegevoelig moeten zijn.

Daarnaast zette het Toekomstverbond ook de krijtlijnen uit voor een grote ring voor doorgaand verkeer rond de stad in het Noorden (Radicaal Haventracé), en een scheiding van het verkeer op de ring in het Zuiden. Bovendien werd ook het kader voor de samenwerking tussen ondertekenende partijen uitgezet in de Werkgemeenschap (bestaande uit een aantal Werkbanken) en de Regioraad. Het Routeplan 2030, dat een eigen Werkbank heeft, onderzoekt welke maatregelen noodzakelijk zijn om de vooropgestelde ambitieuze modal shift te realiseren. Deze studie is nog lopende, maar het is te verwachten dat ook de ringzone een cruciale rol zal moeten spelen in het realiseren van de modal shift.

— Legende:

Rocadetram

Districtentram

Vanuit het ontwerpproces ‘Over de Ring’ worden alvast heel wat suggesties gedaan om het openbaar vervoer, het fiets- en voetgangersnetwerk, de Ring en de Singel te verbeteren, en de modal shift te stimuleren.

Regionale Bus Kempen

Spoorweg

Bestaand Treinstation

Nieuw Treinstation

Park & Ride

Fietssnelweg

Singelbus + -fietspad

Dwarsverbinding

Primair Fietsnetwerk

Bestaande Tramlijnen

Waterbus

56

finale aanbevelingen

P&R

57

finale aanbevelingen

P&R

P&R

P&R

Spoorweg P&R

Station Rocade Tramlijn Districten Tramlijn Andere Tramlijnen Singelbus Park & Ride

Spoorweg Station Rocadetramlijn Districtentramlijn Andere tramlijnen Singelbus P&R

Openbaar vervoer in de ringzone De afgelopen jaren werd reeds uitgebreid onderzoek gedaan naar mogelijke tangentiële openbaarvervoerslijnen rondom de stad, zowel in de ringzone (ringspoor en ringtram) als verderweg van het centrum (de rocade en de districtentram).

Beide zijn compatibel met elkaar. In eerste instantie wordt gekeken naar de realisatie van de districtentram, in combinatie met een intensivering van het Ringspoor als stadsregionale vervoersas. De bestaande knooppunten Zuid, Berchem en Luchtbal worden aangevuld met een nieuw station aan Schijnpoort. Op Linkeroever is er geen station in de ringzone, maar hier biedt de Park&Ride een overstap op het tramnet. Op langere termijn is er echter nog een onontgonnen potentie voor de structurele verbetering van het openbaar vervoer voor de stad en de regio.

Zodra de functie van de Singel het toelaat kan een Singeltram/bus uitgebouwd worden. Indien de tunnelveiligheid het toelaat, is ook een ringtram/bus in de vluchtkokers onder de kap een mogelijkheid.

Bij de herinrichting van de radialen is het noodzakelijk de doorstroming van de radiale tramassen maximaal te vrijwaren. Dit kan op verschillende manieren waaronder het asymmetrische inrichten van de radialen of het optimaliseren van aansluitingscomplexen. Ook vervoer over water, langs en over de Schelde, langs het Albertkanaal, en naar de haven, wordt bijkomend ingezet met het oog op de vooropgestelde modal shift.

Ringfietspad Singelfietspad Fietssnelweg Dwarsverbindingen

Ringfietspad Singelfietspad Fietssnelweg Dwarsverbinding

Lokaal Verkeer (Singel) Stedelijk Verkeer Lokaal Verkeer (Singel) Lokaal Verkeer (Singel) Doorgaand Verkeer Stedelijk Verkeer Stedelijk Verkeer Gescheide Verkeersstromen Doorgaand Verkeer DoorgaandVerkeersstromen Verkeer Gescheide Gescheide Verkeersstromen

Singel: lokaal verkeer Ring: stedelijk verkeer Ring: doorgaand verkeer

Een dubbele structuur voor de fiets De bestaande fietsinfrastructuur in de Ringzone biedt een goede vertrekbasis voor de verdere uitwerking van een grootschalig fietsgrid op Linkeroever en een ladder op twee snelheden voor Rechteroever. Deze ladder bestaat uit het Ringfietspad als snelle route en het Singelfietspad als trage route. Dwarse verbindingen tussen beide en een wandelpadstructuur door het bermenlandschap en over de kap, vervolledigen het netwerk voor de trage weggebruiker.

Ring en Singel In het toekomstverbond is een akkoord bereikt dat er op gericht is om enerzijds de ring (met het Oosterweelproject) te sluiten als een ring voor de stad en anderzijds het doorgaand verkeer zoveel mogelijk buiten het stedelijk weefsel te houden. In het Noorden kan dit met het Radicaal Haventracé (R2) als een ring rond de stad, in het Zuiden door middel van een gescheiden en overkapt verkeersysteem op het bestaande ringtracé als een ring onder de stad.

Concrete ingrepen zijn : (1) de realisatie van conflictvrije kruisingen op het ringfietspad, (2) trajectverkortingen ter hoogte van de snelwegknopen, (3) capaciteitsverhoging op het Singelfietspad en het Ringfietspad, (4) de verbetering van de fietsveiligheid en doorstroming in de Singelkruispunten, (5) de herinrichting en verbreding van de bestaande bruggen en realisatie van bijkomende verbindingen tussen het Ringfietspad en het Singelfietspad, (6) het voorzien van voldoende fietsinfrastructuur op de multimodale knooppunten, (7) een nieuwe fietsbrug over de Schelde en waar mogelijk een bijkomende capaciteit op de bestaande Scheldekruisingen. In de uitwerking van dit alles wordt niet enkel aandacht geschonken aan de functionele vereisten maar ook het fietscomfort, de omgevingskwaliteit en de gezondheid van de gebruiker.

In de toekomst zal, dankzij de ‘ring voor de stad’, een deel van de beschikbare capaciteit op de ring dus expliciet voorbehouden zijn voor het stedelijk en stafsregionaal verkeer. Daardoor neemt de ring een deel van de verkeersfunctie van de Singel over. Hierdoor evolueert de Singel op termijn naar een weg met een lokaal en ontsluitend karakter, hetgeen opportuniteiten oplevert naar verkeersleefbaarheid, integratie van openbaar vervoer, en oversteekbaarheid.

Oosterweel Linkeroever Oosterweel Rechteroever Zuidoostelijke Ring Zuidknoop

OW Linkeroever OW Rechteroever Ring Zuidoost Zuidknoop

Afstemming met werken aan de ring Uiteraard vormen de geplande infrastructuurwerken voor Oosterweel een sturende randvoorwaarde. Op Linkeroever gaan alle ontwerpvoorstellen uit van het in uitvoering zijnde infrastructuurontwerp. Weliswaar worden er bijkomende milderende leefbaarheidmaatregelen aan toegevoegd.

Voor de noordoostelijke ring worden verschillende varianten verder onderzocht in de projectMER Oosterweel. In afwachting van de uitkomst is binnen het ontwerpproces uitgegaan van de basisvariant zoals uitgewerkt door BAM. Daarbij zijn door de ontwerpteams nog suggesties tot aanpassing gedaan.

Voor de zuidoostelijke ring is de zogenaamde wedstrijdvariant, met een gescheiden verkeersysteem tussen E19 zuid en E313, vooropgesteld. Deze werd in consensus ontwikkeld met alle betrokken stakeholders (overheden, burgerbewegingen en experten). Ook hierop worden door de ontwerpteams een aantal suggesties gedaan voor aanpassingen aan de wedstrijdvariant. Ook in het vervolgproces zal de uitwerking moeten gebeuren in nauwe relatie met de gewenste ruimtelijke ontwikkeling en met oog voor de verbetering van de leefbaarheid in de Ringzone.

58

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

59

— Legende:

Metropolitane ankerpunten

Direct invloedsgebied

Groengebieden van regionaal belang

Verdichtingsmogelijkheden rond

Metropolitane ankers

Metropolitane ringcultuur

Landschapspark West

Steden en regio’s concurreren internationaal met elkaar : ze proberen internationale headquarters aan te trekken met het oog op werkgelegenheid, ze voorzien bovenlokale culturele en sportieve voorzieningen in de hoop aldus prestigieuze evenementen te kunnen organiseren. De Ringzone bood in het verleden reeds plaats aan dergelijke programma’s. Restanten hiervan vinden we in het Olympisch zwembad Wezenberg of de relicten van de wereldtentoonstelling. Ook vandaag zijn er een aantal regionale ankerprogramma’s in de Ringzone aanwezig, maar de potenties liggen veel hoger. Het leefbaarheidsproject kan hiervoor een hefboom zijn. De verbetering van de ringzone creëert immers vernieuwingskansen voor bestaande bovenlokale functies en schept de condities voor het toevoegen van bijkomend regionaal programma. Hetzelfde argument geldt echter ook voor heel wat lokale programma’s.

Luchtbal-station

Schijnpoort

Nieuwe lokale programma’s

Beeld van de 6 teams bij elk van de gedetecteerde metropolitane ankerpunten (in grotere versie terug te

vinden in de 6 hierop volgende boeken)

Turnhoutse Poort

De leefbaarheidsmaatregelen en kapsegmenten kunnen op heel wat plaatsen de nodige omgevingskwaliteit in de Ringzone realiseren. De volledige overkapping van de Ring tilt het project echter op een heel ander schaalniveau. Daarbij worden de investeringen niet enkel essentieel voor de stad maar nuttig en nodig voor de gehele regio.

Een metropolitane ringcultuur, waarin een goed evenwicht tussen lokaal en bovenlokaal gevonden wordt, biedt sterke potenties voor zowel de stad als de regio.

Grote Markt Berchem

Het Scheldebalkon

Antwerpen-Zuid

60

Stadsregionale ankerplekken en -programma’s De ring biedt vandaag al plaats aan een aantal programma’s die functioneren op niveau van de gehele stadsregio, en een aantrekkingskracht hebben tot zelfs ver daarbuiten, zoals het Sportpaleis, de Expo, het Rivierenhof of de Singel. Het zijn programma’s die bezoekers aantrekken, en daardoor heel wat mobiliteit genereren. Een opgewaardeerde ringzone biedt plaats voor bijkomende dergelijke ankerplekken en -programma’s, en vanuit mobiliteitsoogpunt vormen de stationsomgevingen en openbaar vervoersknopen de locaties bij uitstek om deze in te planten. Een uitgekiend parkeersysteem, waarbij de capaciteit van al deze programma’s gedeeld wordt om elkaars piekbelasting op te vangen, in directe relatie tot een sterk openbaarvervoersnetwerk, is een essentiële onderlegger voor de verdere uitbouw van deze programmatie in de Ringzone op regionaal niveau.

Het gaat expliciet niet alleen om bebouwde programma’s, ook groene landschappen kunnen een ankerplek vormen. Zo zal het Landschapspark op Linkeroever niet enkel een zone zijn met grote ecologische en klimatologische baten, maar ook en vooral een markante attractiepool die uniek is voor de stadsregio.

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

Architectuur van de Ringzone Als de ringzone haar cultureel potentieel wil waarmaken, dan zijn niet enkel de aanwezige programma’s van belang, maar ook hun verschijningsvorm. Ze moeten in staat zijn om hoogwaardige publieke ruimtes aan de stad toe te voegen, die de stedelijke identiteit en de eigenheid van de plek uitdragen. Kwaliteitsvol architecturaal en stedenbouwkundig ontwerp is dus essentieel. Het ontwerpproces ‘Over de Ring’ heeft de lat bewust hoog gelegd, en om die reden zijn alle projecten geëvalueerd door een panel van experten ruimtelijke kwaliteit. Ook in de toekomst zal een aanpak gehanteerd worden die inzet op de creativiteit van het ontwerp.

Een stedelijke cultuur op maat van de wijken Met uitzondering van een aantal ankerprogramma’s op specifieke toplocaties, biedt de ring vooral ruimte aan een veelheid aan lokale programma’s. Deze vormen de stedelijke cultuur van de ringzone. Kleine en grote interventies beogen een meerwaarde voor het omliggende weefsel, of het nu gaat om bijkomende buurtparken, het maken van een nieuwe verbinding, het realiseren van extra woongelegenheid of het inplanten van nieuwe voorzieningen.

De voorstellen die uit het ontwerpproces ‘Over de Ring’ kwamen zijn zo veelzijdig als de omgeving waarbinnen ze gepland worden. De noden zijn immers anders in elke wijk. Maar ook het profiel van iedere wijk is anders. Antwerpen is immers een diverse stad, en die diversiteit toont zich in de ringzone, en in de projecten die er gerealiseerd zullen worden. Ook Zwijndrecht maakt deel uit van de ringzone. Daarom werd er ook specifiek op maat van de gemeente, en volgens de noden die er zijn, een project uitgewerkt voor Zwijndrecht.

E

F CA

61

Twee oevers, één stad Antwerpen is één stad die zich ontwikkeld heeft op de twee oevers van de Schelde. Zowel historisch als sociologisch als morfologisch zijn er echter grote verschillen tussen de Linkeroever en Rechteroever. Zonder de eigenheid van beide te willen verloochenen, brengt het ringproject beide stadsdelen wat dichter bij elkaar. Dit gebeurt in letterlijke zin door de nieuwe fietsersbrug over de Schelde, die het ringfietspad doortrekt op Linkeroever, maar evenzeer in figuurlijke (socioculturele) zin, door de realisatie van het Landschapspark op Linkeroever. Dit wordt immers een project voor de gehele stad.

De kwaliteiten van deze open ruimte zijn er vandaag al aanzienlijk, maar zijn relatief onbekend en onbemind voor heel wat stadsbewoners. Door interne barrières weg te werken en de ontsluting te verbeteren, ontstaat er een attractiepool op Linkeroever, die het waard is om toegeëigend te worden door iedere Antwerpenaar en Zwijndrechtenaar.

De bestaande ruimtelijke diversiteit in de ringzone is een troef, en wordt door de projectvoorstellen gevrijwaard en waar mogelijk versterkt. Hoewel er gestreefd wordt naar een ruimtelijke samenhang, en de realisatie van een aantal ruimtelijke continuïteiten (groen, water, infrastructuur, enz.), betekent geenszins dat de ringzone een eenheidsworst mag worden. De veelheid in stemmen die gehoord werden gedurende het ontwerpproces ‘Over de Ring’, werd bewust beantwoord met een veelheid in ontwerpers.

Daardoor verzamelen de projecten behalve de wensen en noden van veel verschillende gebruikers, ook de signatuur van zes verschillende ontwerpteams. De culturele rijkdom die dit teweeg brengt, zal ook in het vervolgprces behouden moeten blijven.

II PROJECTEN EN EVALUATIES

64

finale aanbevelingen

65

finale aanbevelingen

Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel N1

PROJECTOMSCHRIJVING Door een aanpassing van het BAM-tracé kunnen de Samga-Silo’s en het Noordkasteel behouden blijven. De KZ-tunnels worden met 600 meter verlengd richting Oosterweelknoop.

Op de kap komt een polyvalente groene buitenruimte voor sport, spel en evenementen.

De Oosterweelknoop wordt aangesloten op de Scheldelaan en de Oosterweelsteenweg via één efficiënt en leesbaar lichtengeregeld kruispunt.

Er worden overal vrije busbanen voorzien van en naar de haven. Als de Noordkasteelbruggen openstaan is er voldoende buffercapaciteit aanwezig en blijven de andere verkeersstromen in beweging. Fietsers rijden doorheen een groene omgeving en kruisen het wegverkeer ongelijkvloers.

De Samga-silo’s, de Zeevaartschool, de Royerssluis en het Noordkasteel worden onderling verbonden via ongelijkvloerse, landschappelijke kruisingen met het wegverkeer.

Zwemmen wordt opnieuw mogelijk in de vijver van het Noordkasteel. Er komt een zonnige vlonder aan de voet van het talud.

Langs de Scheldedijk is plaats voor een nieuwe spiegeltent, in combinatie met een boothuis voor de vijver.

Rondom de Oosterweelknoop ontstaat een nieuw, toegankelijk moeraslandschap waarin ook de Oosterweelkerk een plaats krijgt.

Doelstellingen

+ Maximale vrijwaring van het Noordkasteel, inclusief een gedeeltelijke overkapping van de ring en een geluidsbuffer; + Behoud en integratie van de Samgasilo’s; landschappelijke integratie van de Zeevaartschool en het Oosterweelkerkje; + Efficiënte ontsluiting van de haven en het eilandje via een goed leesbare infrastructuur; anticiperen op de openstaande Noordkasteelbruggen; + Gegarandeerde doorstroming van het collectief havenvervoer; + Vrijliggende fietsverbindingen.

Geraamde kostprijs

€ 14.000.000,-

66

finale aanbevelingen

67

finale aanbevelingen

Omgeving Oosterweelknoop - Noordkasteel N1

SAMENVATTING EVALUATIES

“Gezien het relatief grote bronvermogen dat aanwezig is op het wegsegment dat aan het maaiveld komt ter hoogte van de knoop Noordkasteelzijn de voorgestelde geluidsreducerende maatregelen niet optioneel .” (rapport evaluatie geluid)

“de eerste analyses voor de doorstroming zijn uitgevoerd, het project lijkt kansrijk.” (rapport evaluatie mobiliteit)

Het voorstel voor de aangepaste Oosterweelknoop kwam tot stand uit een samenwerking tussen burberbewegingen en BAM, in het kader van voormelde projectMER. De compactere knoop is ook positief geëvalueerd voor verkeersveiligheid, er is extra ruimte voor hoogwaardige fiets- en businfrastructuur, en de doorstroomanalyses zijn positief. De budgettering gaat enkel over de inrichting van het openbaar domein en de verhoogde bermen en geluidsmuren.

De winsten van deze afwerking zijn vooral voor geluid, groenruimte en ruimtelijke kwaliteit. De zwemvijver en het park leveren een stedelijke recreatieruimte met uitzicht op de hele stad aan de Scheldeoever. De bakstenen SAMGA loodsen worden behouden. Door haar geïsoleerde ligging is de waarde van de groenruimte in het stadsbrede ecologische netwerk in de regio beperkt, maar toch reëel (moerasvegetaties en zwaluwenpopulaties).Tot slot zijn er mogelijkheden voor waterbuffering.

Ter hoogte van het Noordkasteel zijn doorgedreven geluidsreducerende maatregelen genomen om geluidsafstraling naar park Noordkasteel en verderop Linkeroever te beperken. Gezien het relatief grote bronvermogen dat aanwezig is op de Oosterweelknoop, zijn de voorgestelde geluidsreducerende maatregelen (schanskorven, stukjes overkraging) essentieel voor beide zones.

Lobroekdok, verlaten iets meer verkeersemissies de tunnel ter hoogte van het Noordkasteel dan in het referentiescenario. De gebruikswaarde van het park lijdt hier niet zwaar onder, en er is geen bewoning in de onmiddellijke nabijheid.

Eventuele harde kosten gekoppeld aan de infrastructuuraanpassing, en gedeeltelijke overkapping ervan zijn niet opgenomen in het leefbaarheidsbudget. Het voorziene budget is voor de inrichting van openbare ruimte, en verhoogde geluidsmuren / bermen.

Aanbevelingen

Het project wordt als prioriteit naar voor geschoven voor verdere uitwerking.

De kost voor een eventuele overkapping is niet opgenomen in het budget, maar kan eventueel uit het taakstellende budget van Oosterweel komen.

Bij verlenging van de overkapping tot voorbij het

Aanbevolen projectbudget

€ 14.000.000,-

68

finale aanbevelingen

69

finale aanbevelingen

Bermenlandschap langs een verlaagde R1 noord N2

PROJECTOMSCHRIJVING De heraanleg van de R1 Noord en het herstel van de bermen langs zijde Merksem zijn voorzien in het Oosterweelproject. Deze quick win stelt voor om de polderconstructie voor de tunnels te verlengen, zodat de ring bij heraanleg kan worden verdiept. Deze structuur is ook bruikbaar als fundering voor een overkapping.

Langs de oostzijde van de ring komen hoge, glooiende bermen die als geluidsscherm fungeren voor de wijk Lambrechtshoeken. Het lagere deel is bedoeld als recreatief buurtgroen. Hier komt ook een fietsroute en een wadi, bedoeld voor regenwaterbuffering. Het hoger deel krijgt een extensievere vegetatie: dit deel vormt een ecologische corridor naar de Oude Landen. De hoge berm kan doorgetrokken worden tot de Laaglandlaan, om de verkeerswisselaar E19/A12 visueel af te schermen.

Langs de westzijde kan op de restruimte tussen de ring en de spoorlijn een hoge heuvel worden aangelegd. Die buffert niet alleen het geluid, maar vormt een mooie wandelbestemming, met een prachtig uitzicht over de stad. Passerelles over de ring en de spoorbundel zorgen voor een verbinding tussen Luchtbal en Lambrechtshoeken.

Doelstellingen

+ Kwalitatief wijkgroen voor Lambrechtshoeken, met integratie van een ecologische corridor en voldoende waterberging; + Reductie van de impact van de ring (geluid, luchtvervuiling) op Luchtbal en Merksem; + Een latere overkapping van de ring faciliteren.

Er zijn twee scenario’s mogelijk: een volledige of een gedeeltelijke verlaging van de ring. Deze laatste is wellicht de meest realistische optie.

Geraamde kostprijs Inbegrepen in investeringsbudget

Bermenlandschap zelf: Verlagen R1 ten Zuiden van Groenendaallaan: Verlagen R1 ten Noorden van Groenendaallaan:

€ 35.000.000,€ 70.000.000,€ 35.000.000,-

70

finale aanbevelingen

71

finale aanbevelingen

Bermenlandschap langs een verlaagde R1 noord N2

SAMENVATTING EVALUATIES

“Het bermenlandschap ten oosten van de ring kent een redelijke continuiteit, en loopt over een voldoende afstand om de oostelijke woonzone te beschermen.” (rapport evaluatie geluid)

“Een erg belangrijk strategisch project omdat het een groene corridor vormt vanuit het Laaglandpark / Oude Landen de stad in. Voor het oplossen van wateroverlast is dit strategisch project van heel groot belang.” (rapport evaluatie ecologie)

Dit ringproject levert relatief hoge baten voor de leefbaarheid van Luchtbal en Merksem tegen een beperkte kost. Het continue bermenlandschap biedt voldoende bescherming tegen geluidsoverlast van de R1, met name voor de Oostelijke woonwijken. Uit de akoestische simulaties blijkt een mogelijke verhoogde waarneming van spoorverkeer wanneer de wegverkeerbron significant wordt beperkt. In het voorstel zijn de bermen doorgetrokken tot site IJsvogelstraat, aan de rand van het projectgebied.

Om hier een geluidsreductie te krijgen die groter is dan 3 dBA dient de berm nog in belangrijke mate verlengd te worden voorbij het huidige projectgebied. De meer dan 10 m hoge bermen betekenen bovendien een vrij maximale afscherming van verkeersemissies. Dit kan echter de negatieve impact van de tunnelmonden niet volledig te niet doen, maar mildert wel de impact met meer dan 20%.

De bermen in dit project vullen een essentiële ecologische schakel in die Oude Landen verbindt met het ringlandschap (tot aan Rivierenhof), en zijn van cruciaal belang in het uitbouwen van een robuust ecosysteem en performante waterhuishouding in de ringzone. Bovendien hebben de bermen niet enkel een intrinsieke waarde op al deze aspecten, maar maken ze bestaande groenruimtes en publieke ruimte beter bruikbaar door ze stiller, groener en mooier te maken. Het bermenproject in zone noord kan een deel van de bestaande groentekorten wegwerken, al zal dit met de geprojecteerde bevolkingsgroei nog steeds onvoldoende zijn.

Aanbevolen projectbudget

De vraag vanuit de betrokken wijken naar maatregelen om de overlast van de ring terug te dringen was heel groot. Het voorstel kan dus rekenen op een groot draagvlak in Merksem en Luchtbal. Bovendien zijn er verder geen technische, politieke of juridische obstakels. Het project is dus perfect haalbaar en uitvoerbaar op korte tijd.

Aanbevelingen

We bevelen aan om bij uitwerking Oostelijke Berm aandacht te geven aan de programmering van de parkbermen aan de zijde Merksem, en de gebruiksruimtes te vergroten en samen met de wijk verder in te vullen. Het is ook raadzaam om systematisch een berm met hoogte van +8 of +10 m te realiseren vanaf de snelweg, en hierbij een steile berm (70graden of meer) te gebruiken, om de geluidsbaten, maar ook de bruikbare parkruimte, te maximaliseren. Dit geldt voor alle bermlandschappen over de ring. We bevelen aan om bij de uitwerking Westelijke Berm na te gaan of de bermen tussen spoor en snelweg levensvatbaar zijn als publieke ruimtes. We bevelen ook aan om bij de werfplanning hier geen langdurige werfzone te voorzien op de locatie van de bermen, omdat de wijk hier dicht bij de snelweg ligt.

De verlaging van de snelweg raden we aan van ALbertkanaal tot en met de Groenendaallaan. De Noordelijk verlaging adviseren wij om in te passen in de A102-werken.

Bermenlandschap zelf: Verlagen R1 ten Zuiden van Groenendaallaan: Verlagen R1 ten Noorden van Groenendaallaan:

€ 35.000.000,€ 70.000.000,geen budget

72

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

73

Groene brug over het Albertkanaal N3

PROJECTOMSCHRIJVING Het masterplan stelt voor om, na voltooiing van de Oosterweelverbinding, één van de ringbruggen over het Albertkanaal niet af te breken. De brug kan hergebruikt worden als groene verbinding tussen beide oevers. Met een breedte van 20 meter biedt ze zowel voor wandelaars als natuur voldoende ruimte.

Een beperkte opvijzeling van het brugdek is nodig om de vereiste doorvaarthoogte te bieden op het Albertkanaal. Door het behoud van de brug blijft het kanaal plaatselijk 50 meter breed, in plaats van de vooropgestelde 63 meter.

Het hergebruik van de brug biedt de mogelijkheid om snel en tegen een beperkte kost een groene verbinding over het Albertkanaal te realiseren. Dit project heeft niet alleen een grote gebruikswaarde, maar ook een krachtige symboolwaarde, als verbinding tussen beide oevers. De groene brug wordt een attractie voor de Antwerpenaar.

Geraamde kostprijs

Doelstellingen

+ Snelle realisatie van een recreatieve en ecologische verbinding tussen het groen langs beide zijden van het Albertkanaal; + Ontbrekende schakel in een aaneengeloten groenstructuur vanaf het Rivierenhof tot de Oude Landen.

(met behoud huidige viaduct) € 5.000.000,-

74

finale aanbevelingen

75

finale aanbevelingen

Groene brug over het Albertkanaal N3

SAMENVATTING EVALUATIES

“Het droomproject moet je houden, maar waarmaken van kleine projecten zal ook belangrijk zijn” (opmerking van een burger)

Dit project biedt vooral meerwaarde inzake groentekorten, zachte mobiliteit en ecologie.

Het verbindt het park Groenendaal met het park Lobroekdok (in zowel beperkte als in grotere versie). Deze verbinding is aan te raden zowel omwille van sociale veiligheid, als omwille van ecologische continuiteit. Met dit deelproject is een directe en aanzienlijke ecologische winst te behalen. De herinrichting van het behouden stuk van de brug tot een ecologische corridor, is een kans om een groot aaneengesloten natuurgebied te maken dat de diversiteit en migratie van planten- en dieren in de stad stimuleert. Tevens is dit project een testcase om ervaring op te doen over de functionaliteit van dit soort ecologische infrastructuur in een stedelijke omgeving.

wijkgroen betekenen.

Het project heeft een groot draagvlak, en wordt door natuurverenigingen en ecologie experten als prioritair naar voor geschoven. Het is haalbaar, ofwel als een transformatie van een deel van het bestaand viaduct (voorstel ontwerper), of indien niet, als een nieuw te bouwen brug. Als het Albertkanaal ook hier met 7m verbreed moet worden, kan het bestaande viaduct namelijk niet behouden worden. Dit moet nog verder uitgeklaard worden met de waterwegbeheerder.

Aanbevelingen Een nauwkeurige en evenwichtige inrichting van de brug zal cruciaal zijn voor het welslagen en functioneren van de ecologische corridor.

Medegebruik door voetgangers én door spontaan voorkomende soorten is niet vanzelfsprekend gezien de vrij beperkte breedte. Dit moet verder bestudeerd worden in een vervolgfase.

“Met dit deelproject is directe ecologische winst te behalen. Het is een cruciale verbinding over het Albertkanaal heen” (rapport evaluatie ecologie)

In de voorgestelde budgettering wordt uitgegaan van een nieuwe brug.

Ook vanuit de ruimtelijke kwaliteit wordt dit project sterk aanbevolen. Twee mogelijke overkappingen van Oosterweel kunnen met dit klein sleutelstuk als een groot park samen gaan functioneren. Het groen aan beide oevers van het kanaal wordt zo voor iedereen bereikbaar.

Met de nakende verdichting van de wijken langs het kanaal (Luchtbal, Slachtuiswijk) kan dit een welgekomen aanvulling van het buurt- en

Aanbevolen projectbudget (met nieuw ecoduct)

€ 20.000.000,-

76

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

77

Stationsomgeving Luchtbal N4

PROJECTOMSCHRIJVING Rondom de Groenendaallaan is een overkapping mogelijk van 600 meter lang.

Er blijven twee open sleuven tussen deze overkapping en de OKA-tunnels. Bovenop de kap komt een groot park, met een variatie aan inrichting en gebruik. Het park creëert aangename fietsroutes tussen Luchtbal en Merksem. Van noord naar zuid loopt de fietsostrade samen met het park onder de Groenendaallaan door. De op- en afritten blijven zo compact mogelijk en worden mee overkapt.

Twee luchtgaten worden geïntegreerd in een grote stadsserre. Die biedt ruimte aan een stadsboerderij, vlindertuin en een botanische tuin en is toegankelijk voor bezoekers. Merksem krijgt langs het park een nieuw stedelijk front, met ruimte voor wonen en voorzieningen. Een nieuwe weg verbindt de Groenendaallaan met de Vaartkaai.

Langs de westzijde van de sporen komen een verkeersluw stationsplein, omgeven door voorzieningen, en een busstation. Dat functioneert ook als hub voor het collectief havenvervoer. Er is ruimte voor grote fietsenstallingen en een stationsgebouw.

Ten zuiden van de Groenendaallaan komen woningen, kantoren, voorzieningen en ruimte voor stedelijke productie. Ten noorden wordt de omgeving van de Langblokken opgewaardeerd en is verdichting mogelijk: voorzieningen, woningen, kantoren, …

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

Doelstellingen + Merksem verbinden met Luchtbal via een groene overkapping ter hoogte van de Groenendaallaan; + Uitbouw van station Luchtbal tot multimodale knoop en hub voor het collectief havenvervoer: optimale overstap tussen trein, tram, bus en fiets; + Integratie van de op- en afrit Groenendaallaan in het stadslandchap; + Gegarandeerde doorstroming van het OV, kwalitatieve verbindingen voor fietsers en voetgangers + Verkeersdruk op de Groenendaallaan reduceren zonder file-terugslag in tunnels; + Verdichting van de stationsomgeving tot een gemengde stedelijke wijk; + Een nieuw stedelijk front voor Merksem.

Stationsomgeving Stationsplein en doorbraak sporen

€ 298.000.000,€ 22.000.000,-

78

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

79

Stationsomgeving Luchtbal N4

SAMENVATTING EVALUATIES

“Het project is essentieel voor bedienen van de Haven en het activeren van de modal shift.” (rapport evaluatie mobiliteit)

“De uitbouw van het station wordt door alle actoren gezien als noodzakelijke hefboom om de geambieerde modal split te realiseren.” (Consensusnota team Noord)

(station in Mobi-budget) Het project ‘stationsomgeving Luchtbal’ biedt grote kansen voor een betere verknoping van alternatieve modi in dit stadsdeel, voor de duurzame ontsluiting van de haven en om in het noorden van de stad de modal shift 50/50 waar te maken. De uitbouw van het station wordt door alle actoren gezien als noodzakelijke hefboom om deze ambitie te realiseren. Hiervoor zijn evenwel ook engagementen van de openbaar vervoersbedrijven noodzakelijk.

Dit project omvat ook een overkapping, aan de Groenendaallaan, die sterk scoort op verschillende evaluatiecriteria. De leefbaarheidsbaten zijn duidelijk: er zijn substantiële geluids-en luchtkwaliteitsbaten, en het ecosysteem en de groenzones worden gevoelig uitgebreid. De groentekorten in dit gebied worden aanzienlijk verminderd met dit stuk overkapping. Op de kap gaat de luchtkwaliteit er fors op vooruit.

Door de tunnelmonden strategisch kort na het Albertkanaal te situeren zijn de emissies lager en liggen ze in een zone met minder bebouwing waardoor de impact beperkt is. Ten noorden van de voorziene overkappingen is echter er een toename van de concentraties schadelijke partikels te verwachten, ook in gebieden met bewoning.

Dit moet in een vervolgfase verder bestudeerd worden. De noodzakelijke openingen in de kap stuiten nog op weerstand in de buurt. Het voorstel van het ontwerpteam om de openingen af te werken met een stadskas of serre is wel goed onthaald en maakt de openingen .

Aanbevolen projectbudget

Het project illustreert hoe overkappingen kunnen uitgroeien tot volwaardige stadsprojecten. Doordat park, station, nieuwe stadsverdichting, etc. hier samen komen, worden veel vandaag disparate onderdelen van het stedelijke systeem aan elkaar gelinkt. De ontwerpen voor Luchtbal en Merksem omvatten ook een aanzienlijke hoeveelheid en variatie aan nieuwe woningen, maar evenzeer andere functies. Daarmee passen ze volledig binnen de strategie om een grotere sociale mix en levendigheid te stimuleren voor Luchtbal.

Aanbevelingen

We bevelen het project voor de stationsomgeving pas aan, wanneer voor het projectdeel ‘bustramplein en onderdoorgang spoorbundel’ een akkoord is met de openbaar vervoersleveranciers over het aanbieden van verhoogde frequenties, meer lijnen, en afstemming van overstapping op deze verknoping.

De plaatsing van de op- en afritten zoals voorzien door team Noord is te verkiezen boven andere varianten zoniet dreigt de continuïteit van het park onder de Groenendaallaan onderbroken te worden. Ook de invulling en articulatie van het landschapsontwerp verdient bijzondere aandacht, met het oog op de integratie met andere overkappingen zuidwaarts en op vlak van.

Een voortdurende aandacht voor de relatie tussen infrastructuur, park, en stad is cruciaal bij de verdere uitwerking. Daar zal de mobiliteitslogica niet eenzijdig eisen mogen opleggen aan de andere twee systeemonderdelen.

Stationsomgeving Stationsplein en doorbraak sporen

€ 298.000.000,(combi-mobideal)

80

finale aanbevelingen

81

finale aanbevelingen

Groen hart Luchtbal - Lambrechtshoeken N5

PROJECTOMSCHRIJVING Over de verlaagde ring is een overkapping mogelijk van 400 meter lang. Die sluit aan op twee kappen over de sporenbundel, van 100 en 25 meter lang. Overheen de kappen komt een park dat Luchtbal met de wijk Lambrechtshoeken verbindt. Centraal komt een open groene rumte voor sport, recreatie en evenementen. Langs de kant Luchtbal vormt de parkheuvel een amfitheater. Aan beide zijden komt een bouwblok, telkens met woningen bovenop een nieuwe school.

Het bestaande park van Luchtbal wordt geïntegreerd en uitgebreid tussen de zes torens aan de Manchesterlaan. Tussen het park en de nabijgelegen tramhalte is ruimte voor nieuwe commerciële en publieke voorzieningen, zoals een supermarkt, een nieuw ontmoetingscentrum, een gezondheidscentrum en een moskee.

De overkapping en de nieuwe voorzieningen faciliteren een verdichting van de wijk met nieuwe marktconforme woningen. Daardoor evolueert de bevolking van Luchtbal naar een gezondere sociale mix en een breder economisch draagvlak.

Aan de kant Merksem loopt het park door tot Distelhoek. Langs de rand van de kap is ruimte voor nieuwe woontorens, die het park mee helpen financieren en activeren

Doelstellingen

+ Desenclavering van Luchtbal door een overkapping van de ring en de sporen als verbinding met Lambrechtshoeken; + Een verbindend park op schaal van de stad; + De overkapping inzetten als katalysator voor de vernieuwing van Luchtbal; + Verdichting met marktconforme woningen als hefboom voor extra voorzieningen; + Een nieuw centrum voor Luchtbal rondom het park; + Integratie van het park Distelhoek en het bermenlandschap.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

€ 162.000.000,-

82

finale aanbevelingen

83

finale aanbevelingen

Groen hart Luchtbal - Lambrechtshoeken N5

SAMENVATTING EVALUATIES

“Dit project wordt door het panel als minder prioritair beoordeeld. Het panel merkt op dat de combinatie van de blijvende barrière van het spoor, de openingen in de kap en de hoogteverschillen tussen overkapping en maaiveld de barrièrewerking onvoldoende lijken op te lossen.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

“Onder de bewoners van Merksem zijn enkele bezorgde stemmen te horen over de verbinding van wijken met een erg verschillend sociaal profiel.” (Consensusnota team Noord)

Deze beperkte overkapping biedt aantoonbare leefbaarheidsbaten voor dit deel van Merksem.

De beleving van het park Lambrechtshoeken krijgt een boost door verbetering van geluidsklimaat en de verbinding met de overkapping. De luchtkwaliteit op en direct rond de kap bereikt het normale achtergrondniveau, ten zuiden daalt de kwaliteit echter lokaal, ook in een gebied met bewoning.

Er is vandaag al heel wat groen aanwezig in de omgeving, dat niet zo goed rendeert.

Het project reduceert de groentekorten gevoelig, vooral ook met inachtname van een groot deel nieuwe inwoners die zouden kunnen toegevoegd worden. Als dit gebied ontwikkeld zou worden zoals in de plannen voorgesteld, blijft het beschikbare groen echter onvoldoende. Omdat het vooral om gebruiksgroen en recreatie gaat, is de ecologische waarde eerder beperkt.

Vanuit Ruimtelijke Kwaliteit wordt dit project minder aanbevolen. Het focust op een heel lokale verbinding, die minder prioritair is in het stadsweefsel. Door de vele hoogteverschillende en de aanwezigheid van het spoor blijven bovendien een aantal belangrijke ruimtelijke barrieres bestaan. De nieuwe verbinding kan vanuit mobiliteitsoogpunt ook minimaler, zonder groot kapstuk.

voorzien, is een beperkte herontwikkeling ook mogelijk zonder overkapping. De MKBA brengt hier bijgevolg wel baten aan het licht. De kost is evenwel hoog, omdat de Ring verder verlaagd moet worden, en ook het Spoor ten dele mee overbrugd moet worden.

Het draagvlak voor deze overkapping is beperkt.

Onder de bewoners van Merksem zijn enkele bezorgde stemmen te horen over de verbinding van wijken met een erg verschillend sociaal profiel. Men vreest voor sociale wrijvingen. Ook het districtscollege reageert gereserveerd.

De overkapping hier is haalbaar, als ook de snelweg in deze zone verlaagd wordt.

Aanbevelingen

We bevelen dit project om budgettaire redenen niet aan voor onmiddellijke uitvoering.

We raden aan om de realisatie te heroverwegen binnen het A102-project.

Hoewel de ontwerper de overkapping gebruikt om stadsontwikkeling van de Luchtbal de

Aanbevolen projectbudget

geen budget voorzien

84

finale aanbevelingen

85

finale aanbevelingen

Steenborgerweert - Merksem - Kap Dam NO1

PROJECTOMSCHRIJVING 12

11

10

9

4 5

6

2 3 1

1. Speeltuin

7. Speelbos

2. Buurtplein/speeltuin

8. Paviljoen

3. Sport

9. Museum

4. Voetbal

10. Sport

5. Paviljoen

11. Park met volkstuinen

6. Speelweide

12. Tramhalte

Inbegrepen in investeringsbudget

7

Omschrijving van het project

Dit project omvat de inrichting van de zogenaamde ‘kap Dam’, het deel overkapping dat al in het Oosterweel project voorzien wordt, en het IJzerlaanpark in Merksem. Er zijn dus geen bijkomende overkappingen nodig om dit project uit te voeren. Daarmee is het zo goed als obstakelvrij, en meteen mee uit te voeren in het Oosterweelproject.

Doorheen dit gebied loopt een ‘nerf’, die het centrum van Merksem verbindt met Park Spoor Noord, via de fietsbrug over het Albertkanaal en de Samberstraat.

Deze fietsbrug kan met de afbraak van het viaduct aangepast en meer comfortabel gemaakt worden. In een alternerende sequentie van pleintjes en open ruimtes worden wijkvoorzieningen opgenomen langsheen de nerf, die is vormgegeven als een genereuze wandelpromenade.

Het programma langs de nerf is gericht op de behoeften van de wijk: sport- en speelvoorzieningen, pleintjes, ruimte voor jeugdorganisatie KRAS, paviljoens voor wijkbijeenkomsten en volkstuinen. De kop van het park aan de Groenendaallaan markeert de entree naar het ringpark. Een deel van het voormalige viaduct wordt getransformeerd tot ecoduct.

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Kwalitatieve inrichting van de kap Dam en ruimte van de voormalige IJzerlaanbrug. + Wijkgroen voor Dam, Steenborgerweert en Merksem, wegwerken groentekort Dam + Kwaliteitsimpuls zacht verkeer verbinding van Merksem tot Park Spoor Noord + Toevoeging buurtvoorzieningen: sport, speeltuinen, speelweides, volkstuinen + Afwerking rand van het park met ontwikkeling op Steenborgerweert en Merksem

€ 15.000.000,-

86

finale aanbevelingen

87

finale aanbevelingen

Steenborgerweert - Merksem - Kap Dam NO1

SAMENVATTING EVALUATIES

“De verbetering van de zuidelijke aanloophelling van de IJzerlaanbrug optimaliseert een cruciale schakel in het netwerkt.” (rapport evaluatie mobiliteit)

“Hier is directe winst op het vlak van ecologie en klimaatadaptatie te behalen omdat er nu geen groen voorkomt.” (rapport evaluatie ecologie)

Voor deze lange overkapping is het civieltechnisch gedeelte reeds voorzien in het budget van de Oosterweelverbinding.

Het strategisch project gaat dus enkel over de aanleg van de publieke ruimte. Het gaat om een belangrijk puzzelstuk, dat park Spoor Noord, Wijk Dam, het overkappingspark, en het district Merksem met elkaar verbindt met ruimte voor groen, fietsers en voetgangers, buurtvoorzieningen en sportfaciliteiten.

De leefbaarheidsbaten zijn: wegwerken van lokale groentekorten, parkruimte voor de wijken Merksem en Dam, verbeterde zachte mobiliteit (doortrekken ringsfietspad, verhogen van de functionaliteit van de reeds gebouwde fietsersbrug IJzerlaan), doortrekken eco-systeem en een vergroening van de oevers van het Albertkanaal. Vandaag is het gebied helemaal verhard en gedomineerd door infrastructuur. De groenwinsten zijn dus direct en aanzienlijk. In combinatie met de groene uitloper naar Merksem heeft de groenruimte op de kap een structureel effect op buurt- en wijkniveau voor bestaande inwoners in Merksem, en nieuwe inwoners op de Slachthuissite en Steenborgerweert.

Op buurtniveau betreft het 2200 bestaande inwoners en op wijkniveau 5800 inwoners.

Omdat dit ook ecologisch een belangrijke schakel is, moet bij de verdere uitwerking echter de afstemming tussen ruimte voor ecologie en ruimte voor sport en spel nog in evenwicht gebracht worden.

Aanbevolen projectbudget

De nerf is tevens een schakel in het fietsnetwerk in dit deel van Antwerpen. De voorgestelde aanpassing aan de brug is een gevoelige verbetering van deze verbinding. Het preziece tracé van de fietssnelweg kan nog verder geoptimaliseerd worden om de veiligheid en het comfort nog te verhogen.

De luchtkwaliteit aan de tunnelmond voldoet in de simulaties niet of nauwelijks aan de Europese normen. Dit heeft gedeeltelijk te maken met het verlengen van de tunnels in segment noord. Voldoende schermen, bermen en beplantingen, modal shift en realisatie van het Haven tracé bieden essentiële bijdrages om de luchtkwaliteit hier te beheersen.

Tenslotte is ook vanuit de MKBA dit project aan te raden, omdat het een beperkte herontwikkeling en verdichting toelaat. De baat is hoog en de kost is laag, doordat de bouwkundige en infrastructurele werken onderdeel zijn van het Oosterweelproject.

Aanbevelingen

We bevelen aan om de verdere invulling van dit park samen met de wijk Dam en Merksem uit te tekenen.

€ 15.000.000,-

88

finale aanbevelingen

89

finale aanbevelingen

Kap Sportpaleis NO2

PROJECTOMSCHRIJVING De overkapping aan het Sportpaleis opent een waaier aan nieuwe mogelijkheden voor de omgeving van de Schijnpoort, de Slachthuiswijk en Kronenburg.

9 4

Ring

8

12

3

6 1

2

7

Het sportpaleis wordt bevrijd uit het infrastructurele korset, en krijgt een gezicht naar de stad. Op de kap komt een evenementenplein met een nieuwe entree voor het Sportpaleis, naast een rijke en weidse groenruimte. Het lobroekdok wordt dé plek voor watersporten, met een strand en een drijvend zwembad. Alles samen ontstaat hier een unieke cluster voor recreatie, sport en ontspanning voor de hele stadsregio. Een genereuze groene nerf verbindt al deze functies met de Damwijk en Kronenburg.

5

11

1. Kadeplein

7. Evenementenplein

2. Brug

8. Verbindingsplein

3. Drjjvend zwembad

9. Parkeergebouw

4. Stadshal

10. Sport

5. Strand

11. Fietsenstalling

6. Natuurlijke zone

12. Sportpaleis

De ruimte op de kap kan bovendien gebruikt worden om de fietspassage over de Schijnpoortweg zachter en comfortabler te laten neerkomen.

Een bijzonder gebouw langs het Sportpaleis definieert de rand van de nerf en geeft het park een voorkant. Op de kop van het Lobroekdok wordt deze functie vervult door een stoer blok met een hoogteaccent dat het einde van het dok markeert.

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen + Vereenvoudigen en veiliger maken verkeersknoop Schijnpoort door zacht verkeer af te scheiden op de kap + Fiets- en voetgangersverbinding van Kronenburg tot aan het Slachthuis + Hoogwaardige publieke ruimte rond het Sportpaleis, verminderen overlast door bezoekers voor de buurt. + Nieuwe voorkant Sportpaleis/Lotto Arena + Parkruimte met groen voor Dam en Kronenburg, recreatie op en rond het Lobroekdok. + Kansen creëren voor vastgoedontwikkeling op de kop van het lobroekdok en op de driehoek Sportpaleis.

13. Slachthuis Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

€ 147.000.000,-

90

finale aanbevelingen

91

finale aanbevelingen

Kap Sportpaleis NO2

SAMENVATTING EVALUATIES

“De chaos gecreëerd op de Schijnpoortweg door de bezoekers van het Sportpaleis wordt door allen als zeer hinderlijk en gevaarlijk beschouwd. Het ontwerp van het voorplein, gekoppeld aan de waterrecreatie op het Lobroekdok werd zeer geapprecieerd.” (rapportage Ringdagen)

“De koppeling van een omkering van de organisatie van het Sportpaleis met een stuk overkapping van de ring, wordt als een belangrijke meerwaarde beschouwd. Hiermee wordt immers een metropolitane ruimte gecreëerd, die bovendien in één figuur kan worden verbonden met het nieuwe station Schijnpoort.” (Rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

Deze kap biedt een oplossing voor mobiliteitsproblemen rond het Sportpaleis. Met name door een nieuwe, veiligere toegang van het Sportpaleis vanop de kap, de realisatie van een deel van het ringfietspad, en fietsknooppunten op de radialen richting binnenstad. Ook worden twee wijken – Dam en Kronenburg – beter met elkaar verbonden. Het project transformeert de Schijnpoortweg tot een volwaardige stadsboulevard, met een plein, park, en een betere doorstroming. Het gaat hier bovendien over een plek met een bovenlokaal karakter: de baten zijn dus voor de hele grootstedelijke gemeenschap en erbuiten (gebruikers sportpaleis en OV-knoop schijnpoort).

De koppeling van een omkering van het Sportpaleis met een stuk overkapping van de ring brengt een metropolitane ruimte in beeld, die niet alleen aansluit op andere overkappingen, maar ook op een nieuw mogelijk station Schijnpoort. Door de koppeling met het station kan in de toekomst de huidige parkeerdruk op de omliggende wijken worden verminderd en de parkeerclaims op omliggende terreinen worden omgebogen. De experten mobiliteit benadrukken het grote belang van deze koppeling met het station.

Voor groentekorten helpt dit stuk omdat de groenruimte op de kap ineens ook het Lobroekdok tot recreatiewaterdomein herbestemt.

De investering rendeert dus op een grotere oppervlakte. Ook ecologisch wordt de groene ring doorgetrokken in een zone waar vandaag

Aanbevolen projectbudget

verharding en infrastructuur heerst. Dit is echter nog niet optimaal uitgewerkt. De luchtkwaliteit, en dus ook de gebruikswaarde, van het groen op de kap hangt af van de realisatie van de aanpalende overkapping Kalverwei.

De MKBA ziet hier winsten voor de aanpalende percelen, met beperkte herontwikkelingskansen tot gevolg.

Het project heeft een breed draagvlak. De omliggende wijken vragen een oplossing voor de overlast van het Sportpaleis en het tekort aan groen in de buurt. Ook de watergebonden recreatie op en rond het dok scoort hoog.

Het bestuur van het Sportpaleis heeft tijdens het project actief mee nagedacht over een oplossing, en onderschrijft het voorstel.

Aanbevelingen Deze overkapping is aan te bevelen omdat hij doorheen alle evaluaties goed scoort.

Activering Lobroekdok, en beslissing tot inplanting aparte zwemdok, dan wel verder uitzuivering bestaande waterflow, verdient aparte afweging die na de beslissing kan gemaakt worden. Enkele essentiële details inzake oversteekbaarheid, laden-en-lossen, etc moeten in een vervolgfase verder worden uitgeklaard.

€ 147.000.000,-

92

finale aanbevelingen

93

finale aanbevelingen

Bermenlandschap Albertkanaal NO3

PROJECTOMSCHRIJVING Het centrale deel van het plangebied is essentieel in het invullen van de ecologische ambities in dit segment.

De oevers van het Albertkanaal en het Lobroekdok worden dan ook in de eerste plaats als extensieve groenzones ingericht.

Het gebied wordt een rijke ecologische zone met een grote variatie aan flora, waar de hedendaagse stedeling terug contact vindt met de natuur; een aanvulling op het nabijgelegen park Spoor Noord, waar de klemtoon ligt op sport en recreatie.

3

4

6

Opgevat als een mozaĂŻek van natuurlijke kleuren, geuren en texturen, biedt het een unieke ervaring voor wandelaars, rustzoekers en natuurliefhebbers.

Indien er verder niet overkapt wordt, worden de randen van de sleuf afgewerkt met groene geluidschermen, ter vervanging van de door BAM voorziene glazen geluidsschermen.

2

1 8

7

1. Kalverwei

5. Strand

2. Groene oever dok

6. Paviljoen

3. Groene oever kanaal

7. Drijvend zwembad

4. Geluidsschermen

8. Lobroekdok

Inbegrepen in investeringsbudget

5

Aangezien de lengte van de sleuf en afwerking van de rand varieert in functie van de gekozen overkappingen, lopen de ramingen in de verschillende varianten ver uiteen.

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Invullen missing link in de ecologische hoofdstructuur van Antwerpen + Groenruimte en natuur voor Dam, Merksem en Kronenburg + Groene bedding voor het ringfietspad + Reduceren geluidshinder door groenschermen op de niet overkapte delen

â‚Ź 6.000.000,-

94

finale aanbevelingen

95

finale aanbevelingen

Bermenlandschap Albertkanaal NO3

SAMENVATTING EVALUATIES

“De chaos gecreëerd op de Schijnpoortweg door de bezoekers van het Sportpaleis wordt door allen als zeer hinderlijk en gevaarlijk beschouwd. Het ontwerp van het voorplein, gekoppeld aan de waterrecreatie op het Lobroekdok werd zeer geapprecieerd.” (rapportage Ringdagen)

De oever van het Albertkanaal komt vrij na de afbraak van het viaduct van Merksem en voltooiing van Oosterweel in dit segment. De oever is een missing link in de ecologsiche hoofdstructuur van de Ringzone. Het ecologisch belang van dit strategisch project zit dus in de creatie van een totaal nieuwe habitat. Op dit ogenblik is elke vorm van groen en natuur afwezig, en heeft de plek geen betekenis voor klimaatadaptatie. Er is dus directe winst te boeken. Door de grote afstand tot de woonbuurten is de winst inzake buurt- en wijkgroen echter eerder beperkt.

Aanbevelingen

Het project wordt als prioriteit naar voor geschoven voor verdere uitwerking.

Dit project vult bovendien een ontbrekende schakel in het ringfietspad in, en biedt een alternatief voor het fietspad op de Slachthuislaan.

De versie met laagste kostprijs voorziet enkel een ecologische zone met fiets-o-strade langsheen het Albertkanaal. De versie met hogere kostprijzen voorziet een overkragende geluidsmuur en berm overheen de open sleuf. Deze verdient aanbeveling indien het project ‘Kap Kalverwei’ niet zou geselecteerd worden. Als het project Kap Kalverwei wel uitgevoerd wordt vervangt de kap de geluidsmuren.

“Het ecologisch belang van dit strategisch project zit in de creatie van totaal nieuwe habitat. Er is dus directe winst te maken.” (rapport evaluatie ecologie)

Het draagvlak is groot voor de vergroening van de oever van het Albertkanaal. Zowel de omliggende buurten als professionele natuurverenigingen en -experten beschouwen de aanleg van deze hoogwaardige ecologische zone als essentieel in het hele ringproject. Het project is perfect haalbaar, er zijn geen technische, politieke of juridische obstakels.

Aanbevolen projectbudget

€ 6.000.000,-

96

finale aanbevelingen

97

finale aanbevelingen

Kap Kalverwei NO4

PROJECTOMSCHRIJVING De kap ter hoogte van de Kalverwei is de sluitsteen van de overkapping in dit segment. Het park en de groenzones worden gevoelig uitgebreid, er komt plaats voor bijkomende sportvoorzieningen en de de nerf die de Kalverwei verbindt met de zwaaikom kan aanlegd worden. Dit opent meteen de toekomstige optie op de doorsteek naar Kronenburg langs het kanaal.

3

Van dit kapstuk stellen we twee varianten voor: een eenvoudige variant met een open deel van ongeveer 360m, en de volledige overkapping. In de laatste variant is de noodzakelijke opening afgewerkt met een ‘Ribbenkap’, die de mogelijke nadelige gevolgen van een opening zo veel mogelijk wegwerkt: De opening wordt naadloos geïntegreerd in het landschap, de geluidsoverlast wordt bijna tot nul herleidt, er is meer ruimte voor groen en de luchtkwaliteit op maaiveld gaat erop vooruit.

6

4

2

1

8

7 5

1. Kalverwei

5. Strand

2. Voetbalveld

6. Paviljoen

3. Ribbenkap

7. Drijvend zwembad

4. Park op de kap

8. Lobroekdok

Inbegrepen in investeringsbudget

De kostprijs hieronder geeft een prijs voor een overkapping met en zonder de ribbenkap. In de versie zonder de ribbenkap zijn wel groene geluidschermen mee opgenomen.

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Volledige overkapping in segment Noordoost + Versterken van de ecologische hoofdstructuur rond Antwerpen + Wijkgroen en voorzieningen voor Dam, Merksem en Kronenburg + Maximaal wegwerken nadelen van een opening

Open sleuf met schermen Extra voor Ribbenkap

€ 159.000.000,€ 32.000.000,-

98

finale aanbevelingen

99

finale aanbevelingen

Kap Kalverwei NO4

SAMENVATTING EVALUATIES

“Voor de wijken Dam, Luchtbal en Merksem zouden deze projecten een hele ommezwaai kunnen betekenen, want daar is een serieus gebrek aan groen” (opmerking van een burger)

De ribbenkap levert hoofdzakelijk baten als akoestische ‘demper, en als verbreding van het ecosysteem, waardoor het park aan het Sportpaleis en de kap Dam visueel en ruimtelijk met elkaar verbonden zijn. In het scenario met de ribbenkap wordt veel kwalitatieve groene ruimte gecreëerd. Zonder ribbenkap blijft er parkgroen, maar zal de geluidsoverlast nabij de opening groter zijn. Dit scenario is een voorbeeld van wat met een maximale overkapping bereikt kan worden.

De leefbaarheidsbaten van deze overkapping (met of zonder ribbenkap) bestaan erin dat ze gevoelig bijdraagt tot de eliminatie van groentekorten voor Merksem en Deurne (als alternatief kan de overkapping ‘Waterpark’ voor een gelijkaardige gemeenschap in Deurne groentekorten wegwerken). Ze zorgt er ook voor dat het ringfietspad op een aangenamer manier afgewerkt wordt, en zo meer gebruikt wordt. Qua luchtkwaliteit ontstaan hotspots aan de tunnelmonden en de opening, deels ook afhankelijk van de overkapping ‘waterpark’ op segment Oost.

“Dit kapstuk creëert een continue zone waarin de negatieve impact van de R1 wegvalt.” (rapport evaluatie luchtkwaliteit)

Vanuit de MKBA scoort dit project goed, omdat de verdere verdichting van Wijk Dam hier met parken omkaderd wordt en de aangrenzende overkappingsdelen ook beter functioneren.

Voor de ontwikkeling van nieuw vastgoed in de omliggende buurten kan de overkapping een meerwaarde betekenen.

het samenbrengen van de grote open ruimtes van Albertkanaal en Lobroekdok. In die zin rendeert de investering hier ook in het betrekken van de omliggende waterlichamen in een grote figuur. De potentie inzake waterbuffering en klimaatadaptatie moet echter nog verder uitgewerkt worden. Deze overkapping vervolledigt een groot park vanaf de Groenendaallaan tot voorbij de Schijnpoort.

Tegelijk zet de geïsoleerde ligging van het gebied de bruikbaarheid en meerwaarde ervan onder druk. Veilige en kwalitatieve ontsluitingen naar het park op de kap zijn cruciaal voor het welslagen van deze publieke ruimte, inclusief het oversteken van de Singel.

Draagvlak: Dit project krijgt steun, inclusief de ribbenkap. Het ligt evenwel te ver van de wijk Dam, Merksem of Kronenburg om een cruciaal onderdeel te vormen van het wijkleven. Het draagvlak is vooral ook in een stadsbreed kader te evalueren.

De onderbouw maakt deel uit van het Oosterweelproject, in die zin is het project perfect haalbaar en uitvoerbaar.

Aanbevelingen

We bevelen het project aan zonder de ribbenkap.

De ruimtelijke baten van dit project betreffen

Aanbevolen projectbudget

€ 124.000.000,-

100

finale aanbevelingen

101

finale aanbevelingen

OV-Knoop Schijnpoort NO5

PROJECTOMSCHRIJVING Sportpaleis

Lotto Arena

Schijnpoort heeft alle potentieel om op stadsregionale schaal een belangrijke knoop in het Openbaar vervoernetwerk te worden. Enkele tram-, metro- en buslijnen komen hier samen met de (voor personenvervoer ongebruikte) spoorlijn.

Het gebied heeft met het Sportpaleis en de Lotto Arena twee enorme publiekstrekkers, en staat aan de vooravond van een grootschalige opwaardering en stadsontwikkeling; oa de Slachthuiswijk en Spoor Oost zullen in de toekomst voor een grote stijging van het aantal inwoners in het gebied zorgen.

Lobroekdok

9

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

5

Schijnpoort is dan ook aangewezen als een van de 5 te ontwikkelen stedelijke OV-knopen in de ringzone, in het kader van de geambieerde modal-split 50/50. Anders dan de andere knopen is Schijnpoort een nieuw station dat nog ontwikkeld moet worden. De historische villa waarin nu de Free Clinic gevestigd is kan in de ontwikkeling worden opgenomen.

Schijnpoort

8

7 2 1

9

3 4

+ Schijnpoort uitbouwen tot volwaardig OVknooppunt in de ringzone + Verder verschuiven van de modal-split richting 50/50 + Betere bereikbaarheid Sportpaleis met OV + Mobiliteitsoplossingen voor de nieuwe ontwikkelingen op de Slachthuiswijk en Spoor Oost

Spoor Oost 1. Station

6. Metro

2. Stationsplein

7. Fietspassage Spoor Oost

3. Free Clinic

8. Tram halte

4. Busterminal

9. Fietenstalling

5. Fiets passerelle Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

â‚Ź 28.000.000,-

102

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

103

OV-Knoop Schijnpoort NO5

SAMENVATTING EVALUATIES

“Wat al helpt voor de modal shift 50/50 of 70/30, moet voorrang krijgen” (opmerking van een burger)

“Het project voorziet een knooppunt voor openbaar vervoer op een bijzonder strategische locatie met bovenlokaal bereik.” (rapport evaluatie mobiliteit)

Het is evident dat dit project in de eerste plaats vanuit mobiliteitsoverwegingen naar voor wordt geschoven. Het voorziet een knooppunt voor openbaar vervoer op een bijzonder strategische locatie met bovenlokaal bereik: aan het kruispunt tussen de Schijnpoortweg en het ringspoor. Vandaag is deze plek reeds goed ontsloten door de Lijn. Met een aantal extra ingrepen, en vooral door de activering van een treinstation op deze locatie, kan een volwaardige multimodale knoop ontstaan, die het verkeer van en naar het Sportpaleis kan helpen ontlasten.

Aanbevelingen

Dit project is aanbevolen op het ogenblik dat er een akkoord kan bereikt worden met de NMBS en de Lijn over de nodige operationele investeringen om de bediening en frequentie hier op te trekken.

Ook de verdere verdichting van Spoor Oost en de Slachthuiswijk vraagt om verdere mobiliteitsoplossingen. De combinatie van het nieuwe station met het omgedraaide Sportpaleis is van bijzondere meerwaarde.

Tot slot kan de uitbouw van een station de ontwikkeling van Spoor Oost stimuleren.

Ook vanuit ruimtelijke kwaliteit scoort dit project goed: de Schijnpoortweg wordt versterkt als stedelijke boulevard, en het bovenlokaal belang van deze zone versterkt.

Deze knoop heeft een zeer groot draagvlak in de omliggende wijken, die vragen om betere OV-ontsluiting. Ze is perfect haalbaar, mits toezegging van de spoorwegbeheerder en de vervoersmaatschappij.

Aanbevolen projectbudget

geen budget voorzien (combi-mobideal)

104

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

105

Waterpark O1

PROJECTOMSCHRIJVING Het Waterpark is een overkappingsproject van cruciaal belang voor de leefbaarheid van Deurne, aangezien door de introductie van de Hollandse Knoop dit stuk stad in de toekomst nog meer belast wordt op vlak van luchtkwaliteit en geluidsoverlast. Daarbij nemen we de nieuwe parallelweg van de Hollandse Knoop mee in de overkapping om het opwerpen van een nieuwe barrière te voorkomen. Het nu of nooit aspect van dit project is met die reden dan ook gekoppeld aan de Oosterweelwerf. Dit ambitieus overkappingsproject zorgt ervoor dat de ruimte die gecreëerd wordt op de kap ten zuiden van de Schijnpoort, op een multifunctionele manier wordt ingezet. Een bijzondere plek waar ruimte gecreëerd wordt voor waterbuffering en waterzuivering op een intelligente manier ontworpen zodat dit gecombineerd kan worden met zachte recreatie.

Deze kap van 458m is daarom een eerste onmisbare stap voor een essentiële verduurzaming van waterbuffering en zuivering in de stad Antwerpen. Ook het Schijnpark, Spoor Oost en het Lobroekdok vinden hun aansluiting. Op die manier wordt er gewerkt aan een toekomstperspectief voor Aquafin op zijn bestaande locatie. Door het waterpark samen met onderdelen van de Aquafinsite te ontwerpen als publiek ruimte wordt dit project zowel een kwalitatieve ruimte voor de direct omwonenden als een nieuwe bestemming in de stad.

fietspad bustraject

spoorwegen tramtraject

Inbegrepen in investeringsbudget

publieke ruimte schijnlandschap

spoorlandschap kaplandschap

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Ondersteunen van waterzuiveringsmogelijkehden voor de stad. + Overstromingsoverlast verminderen in de wijken. + Voorzuivering water Lobroek Dok om recreatief gebruik mogelijk te maken. + Integratie van de huidige site Aquafin als leerplatform over wat in de stad. + Luchtkwaliteit verbeteren Deurne. + Integratieproject Hollandse knoop en omgeving.

Zonder overkapping verbindingsweg € 221.000.000,Extra voor overkapping verbindingsweg € 48.000.000,-

106

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

107

Waterpark O1

SAMENVATTING EVALUATIES

“Bezoekers zijn erg te spreken over het feit dat dit project een sterke link maakt met Schijnpoort, en ingebed kan worden in het project van de Hollandse knoop.” (rapportage Ringdagen)

“ Hier ontstaat een bijzondere nieuwe openbare ruimte die erin slaagt om een laagwaardig programma (waterzuivering) in te passen in het stedelijk weefsel.” (rapport evaluatoe ruimtelijke kwaliteit)

Dit project is aan te bevelen op het ogenblik dat er helderheid bestaat over de overkapbaarheid van de ring zuidwaarts, richting knoop E313. Vandaag legt het Waterpark mogelijk een hypotheek zuidwaarts; terwijl vanuit de draagvlakanalyse en ook de stedelijke analyse, daar juist de grootste kansen zitten.

Het volledige project Waterpark levert duidelijke leefbaarheidswinsten, is wenselijk vanuit ruimtelijke kwaliteit. Het project biedt een innovatieve oplossing door waterbeheer, waterzuivering, recreatie, groenruimte en educatie aan elkaar te koppelen. Hierdoor ontstaat een bijzondere nieuwe openbare ruimte die erin slaagt om een laagwaardig programma (waterzuivering) in te passen in het stedelijk weefsel. Het project is breed gedragen in de wijken, en Aquafin heeft zich principieel akkoord verklaard te zullen meewerken aan de uitwerking van het voorstel.

Op vlak van geluid en luchtkwaliteit biedt het een aanzienlijke winst, ook door het overkappen van de verbindingsweg. Het project is echter gedeeltelijk een communicerend vat met de overkappingen in segment Noordoost, waarbij de luchtkwaliteit aan de tunnelmonden afhangt van de lengte van de kap in het aangrenzende segment. Groentekorten in Deurne en Kronenburg worden gedeeltelijk geëlimineerd door het Waterpark. Toch is er weinig gebruiksruimte op de kap, omdat deze vooral voor ondiepe wateroppervlaktes wordt gebruikt. Als ook het project ‘Spoorpark’ wordt uitgevoerd, is de realisatie van het Waterpark

Aanbevolen projectbudget

voor buurt- en wijkgroen minder cruciaal.

Maar bij de ontwikkeling van Nieuw Oost zal het zeker een bijdrage kunnen leveren aan de lokale groenvoorzieningen.

De doorsteek door de Aquafin site is welgekomen, maar speelt in het netwerk van fiets- en voetgangersverbindingen geen essentiële rol. De mobiliteitswinsten zijn dus beperkt. Dezelfde resultaten kunnen ook zonder volledige overkapping behaald worden.

Het project biedt minder specifieke kansen om stad te maken, omdat de zone Spoor Oost te veraf is en onafhankelijk van dit kapstuk tot stand kan komen. De Ten Eekhovelei is bovendien reeds volgebouwd langs dit kapstuk.

De effecten op vastgoedwaardes zijn dan ook beperkt. De oplossing is bijzonder duur, maar haalbaar mits akkoorden met Aquafin kunnen tot stand komen.

Aanbevelingen Het Waterpark wordt niet als prioritair project geselecteerd, maar het is wel aangewezen om reeds een aantal deel-ingrepen mee te nemen.

Deze zijn onder meer: de voetgangersbrug over het waterpark; en een gedeeltelijke overkapping van ongeveer 25-35m vanaf de Schijnpoortweg zuidwaarts, voor een proefopstelling van het watersysteem, en om alvast kwaliteitswinsten te leveren voor de Schijnpoortweg als stedelijke boulevard. Ook bevelen we de overkapping van de verbindingsweg aan.

Zonder overkapping verbindingsweg € 15.000.000,Extra voor overkapping verbindingsweg € 48.000.000,-

108

finale aanbevelingen

109

finale aanbevelingen

Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost en Spoorpark O2 & O3

PROJECTOMSCHRIJVING Nieuw Oost zoekt naar een evenwicht tussen groenruimte, nieuwe sociale energie, wonen en werken en bijzonder programma’s door een nieuw type stadswijk te introduceren, en een nieuw bijzonder stadspark te maken.

Het Oostelijk segment van de ring vormt een sequens van verschillende types barrières, waar een ruim 681m breed niemandsland de wijken Borgerhout en Deurne van elkaar scheidt, een afstand die ter vergelijking groter is dan de Scheldeoverspanning. De ambitie om Spoor Oost te activeren als publiek toegankelijke plek toonde de urgentie om dit niemandsland te doorbreken en de nood aan bereikbare publieke ruimte voor zowel Borgerhout als Deurne-Noord, waar open ruimte erg schaars is. Dit wordt benadrukt door de kleine en grote evenementen die reeds plaatsvonden op Spoor Oost, en de sterke lokale betrokkenheid bij Spoor Oost.

De beperkte toegankelijkheid, en geïsoleerdheid van het gebied ervoor zorgt dat de huidige configuratie onmogelijk tegemoet kan komen aan de groentekorten in Borgerhout. Daarom stellen we het project Nieuw Oost voor dat deze zone wil aanpakken als een ambitieus totaalproject, waar we de verhoogde spoorweg en het huidige Spoor Oost willen herdenken als een geïntegreerde zone, van de Noordelijke kop aan de Schijnpoort tot aan Hof Ter Lo.

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Beantwoorden aan de groentekorten in Borgerhout en Deurne. + Ontwikkelingspotentieel voor voorzieningen. + Wijkontwikkeling voor een sociale controle en dynamiek in zone Oost + Mogelijke oplossing voor parkeerproblematiek Spoor Oost en omgeving + Ondersteunen van nieuw ov-knooppunt aan Schijnpoortweg. + Mogelijke bouwsteen in Schijnscheldeverbinding

fietspad bustraject

spoorwegen tramtraject

Inbegrepen in investeringsbudget

publieke ruimte schijnlandschap

spoorlandschap kaplandschap

Geraamde kostprijs

Ontwikkelingskost te dragen door hoederentiteit Spoorpark € 35.000.000,-

110

finale aanbevelingen

111

finale aanbevelingen

Nieuw Oost - Ontwikkeling Spoor Oost en Spoorpark O2 & O3

SAMENVATTING EVALUATIES

“ Het voorstel getuigt van ambitie op het vlak van stadsontwikkeling.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

“Het project is een mooi voorbeeld is van hoe participatie in een ontwerpproces een fundamenteel sturende rol kan hebben” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

Dit project is geen overkapping stricto sensu, maar biedt leefbaarheids-, mobiliteits-, MKBAbaten en heeft ook groot draagvlak. Het voorstel getuigt van ambitie op het vlak van stadsontwikkeling. Hier is de grote meerwaarde bovendien dat de voorafgaandelijke stellingname tegen een ontwikkeling op Spoor Oost omgebogen werd dankzij het creatieve voorstel van het Spoorpark aan de andere zijde van het ringspoor. Dit spoorpark vormt dus de hefboom om op Spoor Oost een gemengde ontwikkeling te realiseren, gekoppeld aan het voorgestelde station Schijnpoort. Dit alles is met steun van zowel burgers als overheden tot stand gekomen, hetgeen een mooi voorbeeld is van hoe participatie in een ontwerpproces een fundamenteel sturende rol kan hebben. Het draagvlak is bijgevolg groot.

het ecologische netwerk van de ringzone. Het open water in het plan en de ontwikkeling van de Schijnvallei zijn essentieel om orde op zaken te zetten in de waterhuishouding van het watergevoelige Borgerhout. Dit alles biedt de kans om van Nieuw Oost een voorbeeld van een klimaatrobuuste wijk te maken.

Aanbevelingen

Het project is nog niet uitvoerbaar vandaag omdat nog een akkoord met Infrabel dient bereikt te worden. We beschouwen het wel als een prioriteit om dit akkoord te verkrijgen, zodat ook de verdere uitwerking van dit project kan gebeuren.

Het project wordt verder versterkt en mogelijk gemaakt door de projecten Schijnpoortstation, en Schijnvallei/Ter Lo / Deurne. Deze worden ook aanbevolen.

Het spoorpark levert een bijdrage aan het wegwerken van de groentekorten in Borgerhout. Dit in tegenstelling tot mogelijke groenruimtes op de kap, die te ver liggen en moeilijk te bereiken zijn. Omdat het Spoorpark bovendien het grootste deel van de recreatiebehoefte zal opnemen, kan in groenzones elders in het segment volop ingezet worden op ecologische kwaliteit, bijvoorbeeld in de Schijnvallei en het Waterpark. In die zin is het Spoorpark een indirecte bijdrage aan

Aanbevolen projectbudget

Ontwikkelingskost te dragen door hoederentiteit Spoorpark te dragen door hoederentiteit

112

finale aanbevelingen

113

finale aanbevelingen

Bermenlandschap Schijnvallei en Kap Ter Lo - Deurne O4

PROJECTOMSCHRIJVING De wijken Borgerhout intra-muros en Deurne-Noord liggen erg ver uit elkaar, en worden ze beiden fysiek begrensd door respectievelijk het spoor de Singel en de Ring.

We ontdekten dat het mogelijk is om een continue verbinding te creëren tussen Borgerhout intra-muros en het centrum van Deurne Noord, tot zover als de Frank Craeybeckxlaan.

Zo kunnen we een levendige as creëren die enerzijds een verbinding op mensenmaat mogelijk maakt van de versteende binnenstad, over een groene kap, naar de volkstuintjes en de openheid van de Schijnvallei. Anderzijds kan dit project een nieuwe impuls geven aan het centrum van Deurne, door zich te enten op het waardevolle, maar ondergewaardeerde netwerk van bestaande doorsteken en verbindingen en aansluiting te zoeken bij een aantal socio-culturele programma’s zoals de bibliotheek, de bestaande scholen en het kerkhof. Tot slot maakt het Hof ter Lo en het belangrijke daar aanwezige programma zoals muziekcentrum Trix, eindelijk op een comfortabele, nietautogebonden manier toegankelijk en geeft het leven aan de staart van Spoor Oost waar daardoor bijkomend programma mogelijk wordt.

fietspad bustraject

spoorwegen tramtraject

Inbegrepen in investeringsbudget

publieke ruimte schijnlandschap

spoorlandschap kaplandschap

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Belangrijke verbinding tussen Borgerhout en Deurne + Transformatieproject van bestaand groen in gebruiksgroen van 98.000m² + Waterbuffercapaciteit uitbreiden Deurne + Beantwoorden aan groentekorten in Borgerhout en Deurne + Centrumontwikkeling Deurne. + Integratie Spoor Oost en Hof ter Lo

€ 122.000.000,-

114

finale aanbevelingen

115

finale aanbevelingen

Bermenlandschap Schijnvallei en Kap Ter Lo - Deurne O4

SAMENVATTING EVALUATIES

“We zijn dit gestart voor meer groen in de stad, dat betere lucht kan brengen.

Er is dus nood aan een groot groen gebaar in de eerste fase.” (opmerking van een burger)

“Hier ligt de kans om een aaneengesloten natuurgebied te maken van het Rivierenhof, via de Schijnvallei tot in het noorden van Antwerpen.” (rapport evaluatie ecologie)

Het project zet in de eerste plaats in op het wegwerken van groentekorten, verbinden en opwaarderen van ecologische netwerken en creëren van kritische wijkverbindingen. De beschikbare groenruimte voor Borgerhout wordt gevoelig uitgebreid, door een betere bereikbaarheid van het Rivierenhof, dat noordwaarts doorgezet wordt als park in de Schijnvallei. Tenslotte versterkt de nieuwe verbinding tussen Hof ter Lo en centrum Deurne het ruimtelijke en sociale weefsel.

Vanuit de ruimtelijke kwaliteit wordt het project om die reden ook hoog gewaardeerd, en ten zeerste aanbevolen om in de eerste fase te realiseren. Bovendien biedt het een zuidelijke toegang en adres voor Spoor Oost, die zo meer in de stad geweven wordt. In het mobiliteitsnetwerk zijn de nieuwe verbindingen van secundair belang.

Ecologisch scoort het project heel hoog.

Hier ligt de kans om een aaneengesloten natuurgebied te maken van het Rivierenhof, via de Schijnvallei tot in het noorden van Antwerpen. De potentie inzake biodiversiteit, waterbuffering en klimaatadaptatie is enorm.

In de opgewaardeerde Schijnvallei langs de R1 blijven de geluidsniveaus echter heel hoog (> 55 dBA). De voorstellen hebben wel een duidelijk positief effect op geluidskwaliteit voor inwoners van Deurne, zowel voor laag- als hoogbouw. De voorgestelde overkapping voor deze eerste fase is te beperkt om belangrijke luchtkwaliteitseffecten teweeg te brengen.

Aanbevolen projectbudget

Ook uit de MKBA komen baten naar voor. Deels omwille van (beperkte) stadsontwikkelingskansen in Deurne en Spoor Oost, maar vooral omdat de omgeving in zijn geheel een aantrekkelijker woonmilieu wordt.

Er is enorm, zelfs historisch draagvlak, voor deze overkapping: hier kwamen destijds immers de eerste overkappingsideeën tot stand. Ook de ontwikkeling van de Schijnvallei als natuurgebied kan op brede steun rekenen.

Er blijft bezorgdheid over de voorgestelde stadsafwerking aan de rand van de Schijnvallei, en de sociale veiligheid van het gebied als het verder wordt opengesteld als publiek groenruimte. Het project is haalbaar op het ogenblik dat de oversteek over of onder de sporen waargemaakt kan worden.

Aanbevelingen

Het project wordt als prioriteit naar voor geschoven voor verdere uitwerking.

€ 122.000.000,-

116

finale aanbevelingen

117

finale aanbevelingen

De Knoop: Turnhoutsepoort O5

PROJECTOMSCHRIJVING De Knoop in Borgerhout is nog niet ontrafeld, in de volgende fase werken we verder aan een lange termijn visie voor de E313 en een ontwerp van de knoop waarin lokaal en doorgaand verkeer worden gescheiden, in afwachting plannen we nu al enkele strategische ingrepen die de leefbaarheid samen met de fiets, openbaar vervoer en de toekomstvisie ondersteunen. Binnen de knoop E313/R1 komen de grootste verkeersstromen van zowel van noord naar zuid als vanuit het oosten samen.

Op dit moment vormt dit een knelpunt en loopt het mis. Het eerste strategisch project zet in op volgende aspecten om reeds op korte termijn vooruitgang de boeken rondom de knoop 1. Optimale fietsverbindingen en bermen langsheen de knoop die ook tijdens de werf kunnen functioneren.

2. Een cruciaal OV-knooppunt aan de Turnhoutsepoort en OV-corridor via het traject van de E313.

3. Een kwalitatieve publiek ruimte aan de Turnhoutsepoort.

4. Opstart van een studietraject voor de E313 met aansluitend een alternatief ontwerp voor de knoop E313/R1en die rekening houdt met een mogelijke intunneling van de E313 op lange termijn.�

fietspad bustraject

spoorwegen tramtraject

Inbegrepen in investeringsbudget

publieke ruimte schijnlandschap

spoorlandschap kaplandschap

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Een grote stap in de richting van een modal split met minimale investering. + Afnemen overlast auto- en busverkeer in de Turnhoutse baan + Leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit van de Turnhoutse poort + Realiseren van een openbare vervoersverbinding tussen het Oosten en de stad. + Kwalitatieve fiets- en voetgangersverbindingen tussen binnen en buitenstad.

â‚Ź 11.000.000,-

118

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

119

De Knoop: Turnhoutsepoort O5

SAMENVATTING EVALUATIES

“Ik fiets veel en dan heb je toch het gevoel dat je goed bezig bent. En dan steek je van het Rivierenhof de Ring over en daar is alleen fijnstof en lawaai. Zo’n brug mag dus niet grijs en van beton zijn, maar moet groen zijn, een park dat je over de ring trekt.” (opmerking van een burger)

Dit project verbetert de verbinding tussen Borgerhout en het Rivierenhof. Het voorziet ook in een versterking van een knooppunt van de Lijn.

De geluidsevaluatie wijst er wel op dat de blootstelling in en rond de E313 en het Rivierenhof niet verlaagt. Deze zone is relevant voor de gezondheidseffecten van de ring door de hoge bevolkingsdichtheid en korte afstand tot de snelweg. Het doorsnijden van het Rivierenhof met een nieuwe tramverbinding heeft een potentiëel negatief effect op het park.

Ook vanuit de expertengroep luchtkwaliteit wordt aangedrongen op een oplossing voor het gebied rond de E313.

Aanbevelingen

De aanbeveling is om dit project niet op te nemen in eerste fase, omwille van de (blijvende) gebrekkige oversteekbaarheid van de Singel.

Wel wordt de studie naar de toekomstige herconfiguratie van de knoop mee opgenomen in de verkeerskundige studie voor de Zuidelijke en Oostelijke RIng (zie verder, bij betreffende project).

“De blootstelling in en rond de E313 en het Rivierenhof verlaagt niet. Deze zone is relevant voor de gezondheidseffecten van de ring door de hoge bevolkingsdichtheid en korte afstand tot de snelweg.” (rapport evaluatie geluid)

Aanbevolen projectbudget

geen budget voorzien

120

finale aanbevelingen

121

finale aanbevelingen

Nieuw-Zurenborg en Luysbekelaerpark ZO1

PROJECTOMSCHRIJVING Innovatief wonen in groene omgeving Zurenborg vormt een aangename buurt, maar met een hoog tekort aan groen. Tussen de barrière van spoor en Singel ligt de lange tijd verlaten gassite. Luysbekelaer aan de andere kant van de Ring is in beweging door de verhuis van het Erasmus ziekenhuis en de grondige renovatie of afbraak van het Apart hotel, beide uitkijkend op een enorme groene maar onbruikbare ruimte.

Voor deze twee zijden van de Ring biedt het overkappingsproces (ver)nieuw(d) e opportuniteiten om te ontwikkelen tot een hoogkwalitatief gemengd woongebied met ruimte voor innovatief en collectief wonen (en werken) ingebed in het groen.

Het combineert groene woonstraten op maat van de omliggende wijk met aan de rand geconcentreerd een grote diversiteit in gestapelde en geschakelde woonvormen voor een divers publiek, en hergebruikt de Zomerfabriek en sokkel van het ziekenhuis voor verschillende programma’s en activiteiten aansluitend op het park. Het project laat maximaal ruimte voor kwalitatief groen, door de transformatie van een brownfieldsite en de reorganisatie van de huidige op- en afritlus aan de Luitenant Lippenslaan. Een Spoorpark langs de sporen verbindt dit nieuwe park vanaf de Draakplaats via de Centers tot aan Spoor Noord. Als één project definiëren Zurenborg en Luysbekelaar nieuwe doorwaadbare stadsranden die eerst via een passerelle en later door de overkapping verenigen rond één centrale groene ruimte voor buurt en stad.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ realiseren van nieuwe gemengde woonwijk met ruimte voor innovatieve woonvormen en collectiviteit + Voorzien van een groot park voor Nieuw Zurenborg, dat kampt met groentekorten + herorganiseren van de op- en afritlus voor het winnen van een grote groenruimte + zoeken naar hergebruiken en valoriseren van bestaande gebouwen in de nieuwe constellatie + definiëren van nieuwe doorwaadbare stadsranden rond uiteindelijk één grote groene ruimte

€ 98.000.000,-

122

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

123

Nieuw-Zurenborg en Luysbekelaerpark ZO1

SAMENVATTING EVALUATIES

“Voor wie zal de nieuwe “voorgevel” zijn?

Sociale en betaalbare woningen?” (opmerking van een burger)

“Een bewoner van Luysbekelaer vindt de aanpak van de tussentermijn in dit Ringproject zeer interessant.”

Het project Nieuw Zurenborg kan gerealiseerd worden met of zonder overkapping. Het ontwerp van team Zuidoost wordt ter overweging meegegeven aan de stedelijke diensten. We beperken ons hieronder tot een bespreking van project Luysebekelaerpark.

verdichten en herontwikkelen. Mogelijk liggen hier nog kansen bij verdere uitwerking. De voorgestelde upgrade aan het fietsnetwerk ter hoogte van de Plantin-Moretuslei wordt positief beoordeeld, en moet bij verdere uitwerking zeker meegenomen worden.

Dit project biedt evidente leefbaarheidsbaten en vereist geen overkapping, maar wel een heraanleg van voornoemde op-en afritten.

Het ontwerp levert grote bijdrages aan de eliminatie van groentekorten, biedt substantiële baten voor geluid en luchtkwaliteit, versterkt het Ringfietspad (dat er evenwel niet afhankelijk van is). Door de grote afstand van de bebouwing tot de ring, is de negatieve impact van verkeersemissies in alle scenario’s beperkt.

Er is ruim draagvlak voor het project Luysbekelaer. De omliggende wijken vragen immers om de geluidsoverlast van de ring aan te pakken, en de fiets- en wandelinfrastructuur te verbeteren.

Voor de bewoners van de aangrenzende wijken extra muros biedt het ontwerp een antwoord op de groentekorten en beperkte belevingswaarde van het bestaande groen.

Voor bewoners van Oud Zurenborg biedt enkel een park intra muros een oplossing voor het groentekort van wijk.

Het project wordt niet als prioriteit naar voor geschoven voor verdere uitwerking. Wel wordt een technische verdiepingsstudie aanbevolen, met als kernvraag hoe de op- en afritten zijde buitenstad aan de Plantin Moretuslei, rechtgetrokken kunnen worden om zo de bufferruimte rond deze afritten herin te richten als parkruimte. Dit staat los van de studie van de gehele ring, en kan als een tussenstap gelden.

(rapportage RIngdagen) Vanuit ruimtelijke kwaliteit wordt dit project gewaardeerd, omdat het tegenover Nieuw Zurenborg een park kan aanbieden, inclusief een brugverbinding en fietsverbinding. De beoordeling door de expertengroep ruimtelijke kwaliteit merkt wel op dat het project nog te onvoldragen is en verdere uitdieping behoeft.

Dit project zou bijvoorbeeld ook toelaten om de terreinen errond op een intelligente wijze te

Aanbevolen projectbudget (studie)

Aanbevelingen

€ 250.000,-

124

finale aanbevelingen

125

finale aanbevelingen

Grote Markt Berchem ZO2

PROJECTOMSCHRIJVING Nieuwe mobiliteit en stedelijke centraliteit De Berchem stationsomgeving kent hoge ambities voor de verdere uitbouw en sterkere verknoping van publiek transport, het arriveren van de fiets-o-strades en lightrail, alsook nood aan een echt (stations)plein. Het moet een van de uitgangsborden worden van de ambities qua modal-shift en ruimtelijke kwaliteit naar de wijk, stad, Vlaanderen en de wereld.

Het voorstel combineert een multimodale mobiliteitsknoop met de ontwikkeling van een nieuwe stedelijke ruimte bovenop de ring. Het verbindt wijk en stad, creëert groene ruimte en stedelijke dynamiek.

Het vernieuwde Reykaertplein legt een aangename en functionele verbinding tussen trein, tram, lightrail, bus, fiets en voetganger, en aandacht voor beschermde gevels langsheen dit plein. Op de overkapping is ruimte voor een nieuwe flexibele verzamelruimte voor lokale en bovenlokale gebruiken en activiteiten. De bebouwde, doorwaadbare randen van het plein geven mee een identiteit aan het plein en een reeks van metropolitane episodes langsheen de Nieuwe Singel. Ze moeten een voorbeeld worden voor ontwikkelingen van de toekomst waarbij wonen, werken, cultuur, …. op een innovatieve manier verweven zijn met publiek programma. De open galerij bakent het stedelijk park en plein af, als één geheel.

Tegelijkertijd biedt het een venster op de naderende overkapping vanuit noord en zuid.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ ontwikkelen van een performante multimodale mobiliteitsknoop + volwaardig ontwikkelen tot mobiliteit- en stedelijke centraliteit + verbeteren oversteekbaarheid Singel voor voetgangers + versterken link tussen de stadsdelen binnen en buiten de Ring + laten halthouden van trams van 45-60m zo dicht mogelijk bij het station

€ 250.000.000,-

126

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

127

Grote Markt Berchem ZO2

SAMENVATTING EVALUATIES

“Station Antwerpen-Berchem wordt als mobiliteitsknoop echter wel als een prioritaire opgave beschouwd, in het bijzonder het stationsplein inclusief stationsgebouw en randbebouwing, maar zou in een vervolgproces ontwerpmatig aangepast en verfijnd moeten worden. Het expertenpanel is op basis van het voorliggende project niet overtuigd dat een overkapping daarbij de noodzakelijke oplossing is.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

“De actiegroep ‘Geen muren tussen buren’ heeft tijdens de Ringdagen een petitie overhandigd aan intendant Alexander D’Hooghe. Het actiecomité is gekant tegen het verdwijnen van het huidige groen.” (rapportage RIngdagen)

De achterliggende strategie van het project is bijzonder sterk. Er wordt expliciet gewerkt met stedelijke figuren (i.c. ‘Grote Markt’), die vervolgens specifiek worden herdacht in functie van de ruimtelijke context van de ringzone. Station Antwerpen-Berchem wordt als mobiliteitsknoop bovendien als een prioritaire opgave beschouwd, maar het voorliggende project is geen overtuigende basis om aan een overkapping daarbij als de noodzakelijke oplossing te beschouwen.

Qua stadsontwikkeling is het duidelijk dat het ontwerp een stuk gehinderd werd in het participatieproces. Het valt alleszins op dat de ontwikkelingsmogelijkheden onvoldoende benut werden, waardoor het project nog onvoldragen is.

Bovendien hebben de voorstellen voor bijkomende stadsontwikkeling onvoldoende draagvlak.

Integendeel, er werd een petitie opgestart door een wijkcomité in de omliggende buurten. Het valt daarbij op dat de lopende ontwikkeling op Post X dermate negatief geconcipieerd wordt, waardoor de dialoog over andere ontwikkelingen schier onmogelijk werd. Daarnaast moeten ook heel wat overheidsbelangen verzoend worden binnen het stationsproject: AWV, Stad Antwerpen, NMBS, De Lijn, … Het hogedrukketelproces is te kort gebleken om deze integratie-opdracht succesvol te kunnen volbrengen.

Op het vlak van geluid is de keuze voor een bestemming als “Grote Markt” voor de overkapping Berchem een interessante keuze. Het levendige geluidsklimaat dat in dit gebied te verwachten

Aanbevolen projectbudget (studie)

is laat een iets hoger achtergrondgeluidsniveau toe. Eenzelfde pragmatisch zoeken naar opportuniteiten is echter niet terug te vinden op het vlak van luchtkwaliteit. Naar concentraties van luchtvervuiling blijkt het kapstuk niet voldoende strategisch ingepast te zijn. Ten noorden van de Zurenborgbrug stijgt de concentratie met meer dan 0.4 µg/m3 in een zone waar bewoning is (Potvlietlaan) of in de toekomst kan gecreëerd worden (Nieuw Zurenborg). Ook vanuit ecologie worden kritische bemerkingen gemaakt bij het voorstel. Het bestaande groen langs de Singel dat al enige ecologische ontwikkeling kent, verdwijnt en maakt plaats voor een bebouwingsprogramma waarvan een significante druk op het nieuwe groen kan uitgaan. Door dit alles worden kansen gemist en neemt de zuiver ecologische betekenis, ook na realisatie van het park op de kap, op termijn niet noodzakelijk toe.

Aanbevelingen

We bevelen aan om dit project verder uit te werken in studiefase, maar nog niet te bestellen.

Bij de verdere uitwerking in studiefase wordt geadviseerd om de overkapping niet als een a priori uitgangspunt te hanteren, daar het nut onvoldoende aangetoond werd in het voortraject.

€ 250.000,-

128

finale aanbevelingen

129

finale aanbevelingen

Ecobrug Brialmont ZO3

PROJECTOMSCHRIJVING Verbinden van natuur en omgeving Het waardevolle Brilschans-, Wolvenberg en Villegaspark zijn vandaag drie eerder geïsoleerde groenzones die door de ring, spoorweg en singel van elkaar gescheiden worden. Deze infrastructuren hebben een negatieve invloed op hun gebruiks-, belevings- en natuurwaarde van de parken, en woonkwaliteit van de nabijgelegen wijken.

Elk van deze groene zones kent een eigen historische gelaagdheid als onderdeel van de militaire Brialmont-verdediging. Zo nam na de afbraak van de omwalling en aanleg van de snelweg de natuur de Wolvenberg en haar restanten over en vormt ze vandaag het enige erkend natuurgebied binnen de ring. Het project verenigt de groengebieden met een Ecobrug tot één centraal park voor Berchem en versterkt de aanwezige natuur en erfgoed waarden. Bovendien biedt een overkapping en beter oversteekbare Singel hier ook het grote potentieel dat ze intra- en extramuros wijken verbindt en de bereikbaarheid van dit rijke groengebied voor Oud-Berchem, dat grote tekorten aan openbaar groen kent, sterk verbetert. Ook plaatst Park Brialmont zich binnen grotere ecologische en ruimtelijke structuren als de Groene Singel en het longitudinaal Ringpark. Het is deel van een veerkrachtig landschap dat vanuit de ringzone meer ruimte geeft aan water en natuur met ook aandacht voor een betere geluidsbeleving voor het park en bewoonde omgeving.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ het verenigen van waardevolle groenzones tot één centraal groen park + Berchem intra-en extra muros verbinden + inzetten op, en versterken van de historisch en landschappelijke waarden + ontwikkelen van een belangrijke schakel en identiteit tussen de wijken en grotere landschappelijke en ruimtelijke figuren + het reduceren van de geluidsoverlast voor park en omgeving + aandacht voor ecologie, rust, groen en ruimte voor water

€ 44.000.000,-

130

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

131

Ecobrug Brialmont ZO3

SAMENVATTING EVALUATIES

“Het project is essentieel om nu al erg belangrijke en bestaande natuurgebieden met elkaar te verbinden en aan te takken op het Ringpark en het geheel zo robuuster te maken en om te vormen tot een kerngebied dat van belang is voor het ecologisch functioneren van bijna de gehele beoogde groenstructuur op en langs de Ringt.” (rapport evaluatie ecologie)

“Dit project zien velen graag op korte termijn gerealiseerd, maar men begrijpt de beperkingen omwille van de complexiteit.” (rapportage Ringdagen)

Het ecoduct biedt een belangrijke meerwaarde op het vlak van leefbaarheidsperformantie, meer bepaald naar ecologie. De parkverbinding kan zowel voor mens als voor fauna en flora een belangrijke connectieve functie hebben. Het is een strategisch project dat grote potenties heeft om bestaande habitats in de Wolvenberg en de Brilschans/Brialmont effectief te versterken. Het is dan ook zo dat het project een bijzonder breed draagvlak geniet. Al zijn er nog openstaande vragen vanuit de aanpalende wijken om de (vandaag bedreigde) volkstuintjes een plek te geven in het ontwerp.

Aanbevelingen

We bevelen dit project aan mits het ontwerp economisch geoptimaliseerd wordt. Het project biedt immers substantiële baten voor leefbaarheid, vooral voor ecosysteemdiensten (als ecoduct). Er is zeer veel draagvlak voor vanuit zowel het districtsbestuur, als de bewoners. .

Door de grote afstand ten opzichte van de bebouwing, en de relatief korte lengte van de overkapping, is er op het vlak van luchtkwaliteit weinig effect. Op vlak van geluidsperformatie scoort het project beter. De eco-brug Park Brialmont wordt immers voorzien van bermen die aansluiten bij de bermen langs de Ring. Bij de juiste detailafwerking zal dit zorgen voor een passage over de Ring met slechts beperkte akoestische verstoring

Aanbevolen projectbudget

€ 32.000.000,-

132

finale aanbevelingen

133

finale aanbevelingen

Groene Grote Steenweg ZO4

PROJECTOMSCHRIJVING Naar een Groene Boulevard Al sinds de 15e eeuw is de Grote Steenweg een belangrijke drager van lokale en bovenlokale bewegingen. Vandaag staat ze vooral synoniem voor gebrekkige doorstroming, fiets- en voetgangersonvriendelijk en verkeersonveilig.

Het voorstel voor de Grote Steenweg wil de huidige verkeersruimte zodanig herorganiseren dat er een maximale synergie ontstaat tussen verkeerstechnische aspecten en ruimtelijke kwaliteit . Een reeks (deels) onafhankelijke ingrepen hebben als doel deze ruimte te transformeren tot een Groene Boulevard die verschillende voorzieningen en mobiliteitsstromen langsheen deze radiaal op een aangename en vlotte manier integreert.

Het reorganiseren en vergroenen van de bestaande brug met een asymmetrische snede verduidelijkt de verhoudingen tussen de verschillende mobiliteitsbewegingen en introduceert meer ruimte voor de zwakke weggebruiker. Daarnaast biedt een ‘glazen galerij’ bescherming tegen overlast van de ring en creëert een (verblijfs)ruimte voor voetgangers en fietsers. Een knip met de Elisabethlaan verbetert de doorstroming en verkeersveiligheid, en staat in relatie met de nodige aanpassingen voor de overkapping. Dit laat een genereuze ongelijkvloerse kruising toe voor ringfietspad en de ecologie via een ‘connecterende vallei’. Verder ging aandacht naar een eenduidigere kruising met de Singel en (her)inrichting van een multifunctionele Ruimte, die van ‘Berchem kerk’ tot aan het Villegaspark.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ het ontwikkelen van een Groene Boulevard als kwalitatieve radiaal en toegangspoort + betere doorstroming voor alle verkeersmodi door reductie van conflict + longitudinale continuïteit voor fietser, wandelaar en ecologische + meer leesbare en verkeersveilige kruising met de singel omgeving + genereuze passage voor fiets- en voetgangers + beschermen tegen hinder van de ring, ook op de brug met een glazen gallerij

€ 29.000.000,-

134

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

135

Groene Grote Steenweg ZO4

SAMENVATTING EVALUATIES

“In dit strategisch project heeft vooral de brede connecterende ‘vallei’ onder de Grote Steenweg een grote ecologische waarde. Het is een ontwerp waaruit veel geleerd kan worden en dat mogelijk als voorbeeld kan gelden voor onderdoorgangen elders” (rapport evaluatie ecologie)

“Gezien de relatief hoge kostprijs voor een (vermoedelijk) tijdelijke ingreep op de Grote Steenweg, raadt het expertenpanel Ruimtelijke Kwaliteit niet aan om de herinrichting van een bestaande brug als strategisch project te weerhouden.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

Het project levert een aantal leefbaarheidswinsten op. Vanuit geluidsoverwegingen zorgt het unieke concept van de glazen galerij op de verbinding Grote Steenweg ervoor dat fietsers en voetgangers afgeschermd worden van zowel het geluid van de Ring als het geluid van het verkeer op de brug. Bijzondere aandacht zal nodig zijn voor de akoestische afwerking om galm te vermijden. Op vlak van ecologie heeft in dit strategisch project vooral de brede connecterende ‘vallei’ onder de Grote Steenweg een grote ecologische waarde.

Het is een ontwerp waaruit veel geleerd kan worden en dat mogelijk als voorbeeld kan gelden voor onderdoorgangen elders. Deze functionaliteit kan echter opgenomen worden binnen het bermenproject, los van een herinrichting van de bovenzijde van de brug. Ook op vlak van mobiliteit is het project kansrijk, al blijven er te veel ontwerpvragen openstaan om het voorstel ten gronde te kunnen evalueren op het vlak van mobiliteitsperformantie.

Aanbevelingen

Het project voor de Groene Grote Steenweg wordt niet weerhouden als prioriteit.

Op termijn, wanneer de volledige overkapping van de Zuidelijke en Oostelijke ring gerealiseerd kan worden, zal deze brug vermoedelijk vervangen moeten worden. Gezien de relatief hoge kostprijs voor een tijdelijke ingreep op de Grote Steenweg is de zinvolheid van dit project, ondanks de aantoonbare leefbaarheidswinsten, onvoldoende overtuigend.

Aanbevolen projectbudget

geen budget voorzien

136

finale aanbevelingen

137

finale aanbevelingen

Bermenproject Longitudinaal Ringpark ZO5

PROJECTOMSCHRIJVING Een veerkrachtig Ring-Landschap

GE A LL O C OR AN PL

grote figuur

Langsheen de Ring zijn er verschillende groenruimten met een zekere ruimtelijke kwaliteit te vinden, maar hun beleving wordt sterk beïnvloed door overlast van de snelweg.

Een echt parkgevoel ontbreekt. Bovendien is er momenteel geen continue langsverbinding voor ecologie en de zachte weggebruiker aanwezig. Het longitudinale Ringpark als onderdeel van een groter Framework biedt hierop een antwoord en verenigt wijken en buurten in de ringzone via een parallel systeem van ringfiets- en wandelpad, geluidsschermen en –bermen en een verbonden groen-blauw netwerk. Door een intelligente ruimtelijke inrichting van een groen-blauw netwerk refereert ze naar de historische gelaagdheid van deze ruimte. Een royale fiets- en wandel infrastructuur nodigt zowel de snelle fietser als de lokale gebruiker uit tot het ontdekken van de verschillende gebruiken en plaatsen die zich langsheen deze ruimte bevinden.

Via ‘connecterende valleien’ wordt op een genereuze manier de onderdoorgangen van de grote radiale wegen georganiseerd, voor mens en dier. Op territoriale schaal zorgt het park voor een verbinding tussen grote groenstructuren als de Zuiderparken, Rivierenhof en verder naar het noorden.

Samen met het project voor de Nieuwe Singel schakelt het ringpark de eerste overkappingsprojecten aan elkaar die zo direct binnen hun context en binnen een grotere systeem geplaatst worden.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ creëren van een groene en ecologische continuïteit in de ringruimte + verbinden en valoriseren van bestaande groene en open ruimten langsheen de Ring. + verbeteren van de leefbaarheid en beleving + verbreden van ringfietspad en hieraan een ringwandelpad toevoegen. + bouwen aan een veerkrachtig waternetwerk + meebouwen aan een laderstructuur die de verschillende overkappingsprojecten tot een geheel doet horen

€ 23.000.000,-

138

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

139

Bermenproject Longitudinaal Ringpark ZO5

SAMENVATTING EVALUATIES

“Het bermenproject dat door team Zuidoost uitgewerkt werd is erg ambitieus, van gevel tot gevel. Daarbij wordt ook de Singel terecht meegenomen als deel van de transformatie.

Deze strategie is het zeker waard om verder te onderzoeken, ook buiten de grenzen van het zuidoostelijke segment. Een snelheidsverlaging maakt daar expliciet deel van uit.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

“Wanneer de heraanleg (met snelheidsverlaging) van de Singel niet gerealiseerd wordt, dan blijft dit een belangrijke barrière en bron van verstoring aan de intra-muros zijde.

De maatregelen op de Singel kunnen onvoldoende zijn als het verkeer niet in overeenstemming is met de visie van een groene boulevard” (rapport evaluatie geluid)

De bermen zijn een essentieel onderdeel van het ringlandschap. Dit zijn naar budgettaire impact relatief bescheiden projecten, die echter qua oppervlakte enorm zijn. De winsten zijn daarbij te vinden op veel verschillende vlakken tegelijk; ecologie, waterhuishouding, functioneel recreatief groen, fietsmobiliteit, geluidskwaliteit, etc. Het bermenproject dat door team Zuidoost uitgewerkt werd is erg ambitieus, van gevel tot gevel. Daarbij wordt ook de Singel terecht meegenomen als deel van de transformatie.

Het bermenproject heeft een breed draagvlak, waarbij er vooral vraag is naar ingrepen ter bevordering van de fiets- en voetgangersverbindingen, alsook naar maatregelen om de ogeluidsoverlast te beperken.

Beide ambities worden waargemaakt, en dat is mede te danken aan de beoogde herintichting van de Singel. Daarnaast wordt sterk ingezet op de verbetering van het geluidsklimaat op de fiets- en wandelverbindingen langs de Ring via geluidsschermen en de connecterende groene vallei.

Op het vlak van luchtkwaliteit is de performantie van het bermenproject eerder beperkt, al heeft dit meer te maken met de grote afstand van de bermen en schermen tot de bebouwing dan met het ontwerp van de berm op zich.

inwoners toegevoegd worden, zowel op buurt- als op wijkniveau. Het groen heeft bovendien een aanzienlijke ecologsiche waarde, waarvoor er in het projectvoorstel nog belangrijke kansen ter verdere verbetering opgenomen zijn, zoals de beoogde verruimde onderdoorgangen van de radialen en de spoorweg.

Aanbevelingen

Dit project is aan te bevelen, omwille van de grote baten op fietsmobiliteit, ecologie en geluidsreductie, voor een al bij al beperkte kost.

Ook vanuit Ruimtelijke kwaliteit wordt dit project aanbevolen. Het project wordt gevoelig versterkt met de ecobrug aan het Brialmontpark en het project voor Luysbekelaer. Deze laatste vergt echter nog verdere studie.

De zuidoostelijke berm is erg belangrijk voor het buurtgroentekort van Groenenhoek. In functie van draagkracht zijn groenruimtes aan de binnenzijde van de ring absoluut noodzakelijk wanneer er

Aanbevolen projectbudget

€ 23.000.000,-

140

finale aanbevelingen

141

finale aanbevelingen

De Nieuwe Singel ZO6

PROJECTOMSCHRIJVING Een Groene Stedelijke Boulevard De Singel vormt een essentiële schakel naar de modal shift. Haar transformatie is een voorwaarde om de vooropgestelde ambities te kunnen realiseren. Deze, in zijn geheel 13km lange, strategische ruimte wordt op dit moment ervaren als deel van de ruimtelijke barrière tussen binnen- en buitenstad, als slecht oversteekbaar en als bron van overlast.

Vandaag bevinden zich langs de Singel een aantal bovenlokale stedelijke functies, zoals het justitiepaleis, Kunstencentrum Singel, Berchem Station, … die ruimtelijk langsheen dezelfde figuur liggen maar door de huidige inrichting niet als metropolitane episodes tot uiting komen. De Singel heeft de ruimtelijke potentie om uit te groeien tot een nieuwe mobiliteitsen stedelijke centraliteit. Dit vertaalt zich in het concept van een Groene Stedelijk Boulevard die vanuit de huidige asymmetrische ruimtelijke configuratie, met stedelijke gevel langs de binnenstadzijde en open groene ruimten aan deRingzijde, toelaat goed aan te sluiten op het nieuwe landschap dat de overkapping zal creëren en op zoek gaat naar een maximale synergie tussen mobiliteit en ruimtelijke kwaliteit. Als nieuwe openbaar vervoers (OV)en zachte mobiliteitstangent maakt de Singel deel uit van een Framework dat een groter ondersteunend kader biedt voor de eerste overkappingsprojecten. De transitie naar Groene Stedelijke Boulevard gebeurt gefaseerd binnen een ‘flexibele snede’ die vertrekt vanuit het standaard breedteprofiel van de Singel.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ ontwikkeling van stedelijke en OV centraliteit voor de stad en als inherent deel van het overkappingsverhaal + oversteekbaarheid voor zachte weggebruiker en verbeteren van de leefbaarheid. Singel naar 50km/h kan hier veel in bijdragen. + versterken van haar groen karakter + eigen OV-as en meer ruimte voor fietsers, werken naar 50/50 modal shift + ontwikkelen tot een hoofddrager van het stedelijk warmtenetwerk + groene stedelijke boulevard als stadsproject

€ 2.000.000,-

142

finale aanbevelingen

143

finale aanbevelingen

De Nieuwe Singel ZO6

SAMENVATTING EVALUATIES

“Ik was zelf vooral verrast dat de plannen een langetermijnperspectief schetsen op de verdere ontwikkeling en uitdagingen in de stad, waarin de ring/de overkapping maar één aspect is.” (opmerking van een burger)

“De introductie van een openbaar vervoersas geniet bijval. Wel is er Voorzichtigheid met betrekking tot de termijn waarin de as geïmplementeerd kan worden. De aanpak in fases biedt hiervoor mogelijk een oplossing.

Algemeen is het gevoel dat Ringbouwers voor een sterkere reductie van de positie van de auto willen gaan” (consensusnota Zuidoost)

In het Zuidoostelijke segment werd gewerkt op een graduele transofrmatie van de Singel tot stadsboulevard, waarbij het specifiek de bedoeling was van de ontwerpers om een aanpak voor te stellen die ook buiten de grenzen van het segment toepasbaar is. Deze uitbreidbaarheid van een stadsboulevard-concept voor de Singel naar andere segmenten is echter nog niet ten gronde uitgewerkt, en vraagt dus zeker verder studiewerk.

Vanuit mobiliteitsoogpunt zijn er zeer grote baten te halen met een transformatie van de Singel.

Zo kan de verkeersleefbaarheid voor zwakke weggebruikers substantieel verbeteren, onder andere door het inbrengen van meer groen in het wegprofiel, er ontstaat een mogelijkheid om een vrijliggende openbaar vervoersverbinding te integreren in de snede van de Singel, de barriérewerking van de Singel neemt sterk af.

Ook vanuit de groenanalyse wordt een betere oversteekbaarheid van de Singel als een pluspunt beschouwd, daar ze de bereikbaarheid van bepaalde groengebieden sterk kan verbeteren.

Vanuit geluid wordt vooral de afname van brongeluid naar voor geschoven als belangrijk argument. Het project includeert immers een herinrichting met scheiding van wandel- en fietspad van de autoweg en de tramlijn. Hierdoor wordt het geluidsklimaat voor de gebruikers van de zachte mobiliteitsmodes verbeterd.

Het project heeft bovendien een breed draagvlak.

In de fase van het intendantschap dat de Ambitienota opgesteld werd, bleek dit reeds op niveau van de structurele stakeholders, en Aanbevolen projectbudget

in het ontwerpproces van segment Zuidoost werd dit bevestigd op niveau van de individuele buurtbewoners.

Uiteraard zijn er technische bekommernissen die verder uitgezocht moeten worden, zoals de mate waarin een snelheidsreductie lokaal impact heeft op de doorstroming van de Singel, alsook het onderzoeken in hoeverre de kruispunten integendeel maatgevend zijn voor de doorstroming. Naar haalbaarheid dient er ook opgemerkt te worden dat grote stukken van de Singel recent aangepakt werden, waardoor een heraanleg op korte termijn niet over de volledige lengte aangewezen zal zijn.

Aanbevelingen De verkeersleefbaarheid van de Singel is een terechte prioriteit, die in het overkappingsverhaal aan relevantie wint. Immers, waar de ring overkapt is, wordt de Singel de primaire barrière.

De beoogde transformatie zal, volgens de visie van de ontwerpers, vooral een graduele ontwikkeling vragen, met oog voor quick wins en lange termijndoelstellingen. De Singel zal dus een continue aandachtspunt vormen in de transformatie van de ringzone, en wordt daarom wel als prioriteit weerhouden, maar niet als een gebudgetteerd project in het overkappingsbudget opgenomen.

geen budget voorzien

144

finale aanbevelingen

145

finale aanbevelingen

Scheldebalkon Z1

PROJECTOMSCHRIJVING Op de kruising tussen de ring en de Schelde wordt een metropolitane ontmoetingsruimte ingericht, die de logica volgt van andere publieke ruimtes aan de kaaien (e.g. MAS en Zuiderterras). Het Scheldebalkon is een ruimte waar verschillende fluxen en bewegingen samenkomen: de voorgestelde fietsbrug kan hier landen, de fietssnelweg vindt hier zijn aanknopingspunt met het kaaienfietspad, de fietstunnel kan een betere toegankelijkheid krijgen. Maar het vormt vooral een duidelijk eindpunt van het metropolitane ringpark aan het water.

Het balkon is meer dan een object. Het is een samenkomen van verschillende trajecten en het laat ook toe om de kaaien onder het balkon te voorzien van een hoge overdekte ruimte, die een veelzijdig gebruik kan hebben (e.g. markt, evenementen, overdekte sportvoorzieningen).

Door de uitgelezen locatie tussen binnen- en buitenstad, is het balkon ook de perfecte aanmeerplaats voor de waterbus. Anderzijds is de exceptionele ruimte van het balkon ook een uitgelezen “voorplein” voor het toekomstige stadion op de kaaien (e.g. VIP ruimtes, supportersdorp).

Een verdieping van het kaaienlandschap laat een genereuze publieke toegang tot de fietstunnel toe. Door een aanpassing van het lift- en trappensysteem, komt er een vlotte verbinding tussen alle verschillende niveaus.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Een publieke ruimte creëren die alle fluxen kan samenbrengen in een metropolitaan project + Het knooppunt tussen Schelde en ringzone markeren met een betekenisvolle ruimte voor de stad + Integreren van een betere toegankelijkheid voor fietsers (tunnel en brug) en zo de modal shift bevorderen

€ 28.000.000,-

146

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

147

Scheldebalkon Z1

SAMENVATTING EVALUATIES

“Iemand vreest dat het zicht op het voetbal­ stadion de sfeer van het Scheldebalkon wat zal bederven.” (rapportage Ringdagen)

“Het Scheldebalkon vormt een strategisch knooppunt in de ringzone: Singel en Schelde komen er samen, het is het zuidelijke eindpunt van de Scheldekaaien en het ringfietspad gaat er onder en over het water, zowel Blue Gate en Nieuw Zuid zetten hier aan.

Dergelijke plek verdient een volwaardige stedelijke allure.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

Dit project wordt als één en ondeelbaar beschouwd met het voorstel voor een nieuwe fietsersbrug over de Schelde. Het Scheldebalkon wordt daarbij als een nieuwe metropolitane plek beschouwd, aangezien Singel en Schelde er samenkomen, het is het zuidelijke eindpunt van de Scheldekaaien en het ringfietspad gaat er onder en over het water, en zowel Blue Gate als Nieuw Zuid zetten hier aan. Ook de koppeling van een nieuw voetbalstadion aan het Scheldebalkon laadt de plek verder op.

Aanbevelingen

Het Scheldebalkon wordt als prioritair project naar voor geschoven, maar het concrete ontwerp dient herzien te worden, om vereenvoudigingen en optimalisaties toe te laten, alsook om de stedelijke allure van de plek sterker te expliciteren.

De experten ruimtelijke kwaliteit beschouwen de projectdefinitie van een Scheldebalkon daarom als een absolute prioriteit, maar zijn nog niet overtuigd van de huidige uitwerking. Het project kan een belangrijke nieuwe plek in de stad ensceneren, waar vele systemen en continuïteiten elkaar raken, maar op dat vlak is het ontwerp nog onvoldoende uitgewerkt. Zo wordt specifiek de fietshelling in een helix in vraag gesteld als wenselijke oplossing en zou het Scheldebalkon ook bij de Nieuwe Singel moeten aansluiten.

Het Scheldebalkon heeft op zich relatief weinig leefbaarheidsbaten, maar is wel een belangrijke hefboom voor het valoriseren van de fietsersbrug.

Vanuit die optiek heeft het project uitgesproken leefbaarheidsbaten voor mobiliteit, met name het rond maken van een vlotte doorstromende ring voor fietsers. Doordat de Scheldekruising op vandaag weliswaar bestaat, maar onvoldoende kwaliteit heeft om effectief en aantrekkelijk te zijn, is het Scheldebalkon samen met de fietsersbrug een kritische missing link in het fietsnetwerk.

Bijgevolg scoren deze projecten ook hoog in de MKBA. Aanbevolen projectbudget

€ 22.000.000,-

148

finale aanbevelingen

149

finale aanbevelingen

Park Knoop Zuid Z2

PROJECTOMSCHRIJVING De ambitie van dit strategisch project is om een waardevolle groenruimte te creëren op schaal van de metropool en daarbij in te spelen op de geplande nieuwe configuratie van de verkeerswisselaar Knoop Zuid. Deze zorgt voor een compacter schema van op- en afritten en dit opent mogelijkheden voor het geheel als toegankelijk parkgebied. Het park wordt als het ware een uitbreiding van de Konijnenwei en Park Nieuw Zuid, en zal tegelijk de context worden voor de nieuwe fietssnelweg. Speciale aandacht moet uiteraard gaan naar de toegankelijkheid en de natuurwaarden van het gebied, maar zeker ook naar de interactie tussen overkapte en niet-overkapte delen en de maatregelen om geluidshinder en luchtvervuiling te verminderen.

Het park is gebaseerd op een topografische logica (heuvellandschap - actief plateau vallei) om zo een identiteit te geven aan de verschillende delen en uitkijkpunten de bieden naar de omgeving. In de eerste fase worden overkragende schermen geplaatst langs de ring, waar in een latere fase een overkapping kan komen. Aan de rand van het park (gedeeltelijk op de huidige Singel) wordt ook een ontwikkelingsmogelijkheid geïdentificeerd, met als mogelijk programma een uitbreiding van de campus voor de Karel de Grote Hogeschool in combinatie met (campus) voorzieningen en kantoren.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Een metropolitane toegankelijke en (gedeeltelijk) geprogrammeerde groenruimte creëren van meer dan 50 ha + Natuurzones behouden en versterken, met aandacht voor de ecologisch waardevolle verbindingen, e.g. vanuit de Hobokense Polder. + Geluidshinder en luchtvervuiling tegengaan door overkragende schermen en een topografisch landschap. + Toegankelijke en verbindende groenruimte tussen de meer centrale ringzone en de Scheldekaaien

€ 140.000.000,-

150

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

151

Park Knoop Zuid Z2

SAMENVATTING EVALUATIES

“Het ontwerp voor de landschappelijke integratie van de Zuidknoop gaat uit van een beperkt aantal connecties doorheen de knoop, en slaagt er toch in een aaneengesloten geheel te realiseren.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

“Een noodzakelijke voorwaarde opdat de ecologische waarde en het functioneren substantief zou toenemen, is een evenwicht tussen natuur(ontwikkeling) en recreatie.

Er moet voor gewaakt worden dat het strategisch project geen overladen programma krijgt.” (rapport evaluatie ecologie)

Park Knoop Zuid biedt een aantal leefbaarheidsbaten. Zo zal de creatie van groene elementen in een nieuw bermenlandschap (en aangepast afrittencomplex) een positief effect op de geluidshinder hebben. Ook vanuit ecologisch standpunt wordt het nieuwe bermenlandschap als een grote prioriteit ervaren, omwille van de verbinding die gemaakt wordt naar de Hobokense Polder, de variatie aan voorgestelde habitattypes en de bijkomende ruimte en hoogteligging, die bijkomende buffering en uitbreiding van wadi’s mogelijk maken. Vanuit mobiliteitsoogpunt worden de nieuwe ongelijkgrondse fietskruisingen als een baat geevalueerd, zeker in de wijze waarop de fietsverbinding doorheen de Zuidknoop het Ringfietspad laat aantakken op het. Qua groentekorten zijn het vooral de groenruimtes aan de rand, zijnde Park Nieuw Zuid en de Konijnenwei die een meerwaarde leveren, aangezien deze dichter (en barrièrevrij) bij de aanpalende woonwijken liggen.

Vanuit ruimtelijke kwaliteit worden de baten vooral gezien de geïntegreerde aanpak; ecologie, waterhuishouding, functioneel recreatief groen, fietsmobiliteit, geluidskwaliteit, etc. worden tegelijk aangepakt. De voorgestelde overkragingen maken de budgettaire impact van de bermeprojecten echter meteen een stuk hoger, daar waar de bermen elders relatief bescheiden projecten zijn.

De haalbaarheid van het project is uiteraard volledig afhankelijk van de effectieve realisatie van de heraanleg van de Zuidknoop. Hiervoor zijn op vandaag geen concrete budgettaire vastleggingen gebeurd, en bovendien zal de realisatie (vanuit de optiek van verkeershinder) afgestemd moeten worden op de timing van de Oosterweelwerken.

Aanbevelingen

Gezien de relatief hoge raming, is vanuit budgettaire overwegingen beslist om dit project niet aan te bevelen in eerste fase. Wel wordt expliciet de Konijnenwei als prioriteit naar voor geschoven. Deze kan dan echter ingepast worden in het bermenproject voor de ringsnelweg Zuid. (zie verder, bij het betreffende project))

Het project voor de Zuidknoop heeft draagvlak indien het een volledig uitgebouwd park betreft

Aanbevolen projectbudget

geen budget voorzien)

152

finale aanbevelingen

153

finale aanbevelingen

Station Zuid Z3

PROJECTOMSCHRIJVING Station Zuid is als één van de vijf metropolitane stations van belang voor de ontwikkeling van de zuidelijke rand van Antwerpen.

Dankzij een overkapping van de ring (260m) en een brede passage over de sporen (50m), een verhoging van de frequentie van treinen en een nieuwe tramlijn langs de Singel, wordt Station Zuid een stedelijke knoop op metropolitane schaal. Verschillende voorzieningen, programma’s, kantoren en woongebieden zullen aan het project gekoppeld worden.

De overkapping is strategisch voor het verbinden van binnen- en buitenstad (Silvertoptorens tot Brederode), maar vormt ook een belangrijke landschappelijke link op verschillende schalen.

De individuele architectuurobjecten die naast de overkapping gepland worden, zijn intrinsiek gerelateerd aan het omliggende publieke landschap en hebben een sterke vormentaal. Het gaat om het stationsgebouw, de kantoren boven de tramlus, de open hal, het ronde congrescentrum en de ateliers met sheddaken. Het programma zal aanvullend zijn aan de noden van de omliggende wijken, maar tegelijk metropolitane functies bezetten.

Met een oppervlakte van enkele ha vormt het stationsplein een stedelijke knoop binnen het netwerk van nieuwe publieke ruimtes.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Station Zuid (vandaag ondergewaardeerd) transformeren tot hub, centraliteit voor de buurt en metropolitane knoop. + Overkapping om een stedelijke link tussen binnenstad en buitenstad te maken en om een landschappelijke continuïteit te garanderen. + Een krachtige open ruimte voorstellen die uiteenlopende programmatische mogelijkheden biedt. + Een diversiteit aan bouwprogramma’s linken aan de nieuwe hub: van woonweefsel tot kantoren, voorzieningen en maakindustrie.

€ 176.000.000,-

154

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

155

Station Zuid “Aan de Konijnenwei willen ze de stadscampus van de hogeschool uitbreiden. Logisch, want dat ligt vlakbij het openbaar vervoer. Maar als daar gebouwd zal worden, wordt dat groen een park voor de studenten, en verloren groen voor de bewoners” (opmerking van een burger)

“De overkapping van de ring is hier echter minder prioritair; ze is in principe niet noodzakelijk voor een herontwikkeling van de stationsomgeving, terwijl de verbinding met de stad in hoofdzaak sowieso over de (heringerichte) Kolonel Silvertoplaan zal gebeuren.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

Z3

SAMENVATTING EVALUATIES Het project voor een opwaardering van het Zuidstation heeft uiteraard leefbaarheidsbaten op het vlak van mobiliteit. Het is een cruciaal project in het kader van de modal shift. De baten zijn echter onlosmakelijk verbonden met een operationele opwaardering van het Zuidstation; treinfrequentie, maar ook onderliggende systemen zoals tram en bus, of deelfietsstations.

Op mobiliteitsvlak zijn er op basis van het huidige voorstel bovendien nog een aantal openstaande onderzoeks- en ontwerpvragen naar inpassing, ontsluiting, parkeren. Parallel aan de uitwerking van het ontwerp, is een verdere mobiliteitsstudie dus zeker aangewezen.

Dit project heeft ook andere leefbaarheidsbaten.

Op vlak van geluid heeft de overkapping van station Zuid in fase 2 een positief effect via een verlaging van de blootstelling aan Mastvest en in Markgrave. Dit is echter pas in fase 2 het geval, en is dus op korte termijn niet haalbaar. Ook de luchtkwaliteit neemt behoorlijk toe op en rond de kap. In het ontwerp werden de kappen en schermen goed ingepast om de negatieve impact tunnelmonden te minimaliseren.

Op het vlak van ecologie en het wegwerken vanroentekorten is vooral de Konijnenwei een cruciale locatie; Als Konijnenwei gerealiseerd wordt, zal deze de groentekorten in de Brederodeen Markgravewijk elimineren, maar zal bijgevolg het effect van bijkomend groen rond station Zuid minder relevant zijn. Voor ecologie is de Konijnenwei momenteel al erg belangrijk door zijn grootte, verscheidenheid aan milieucondities en de variatie aan biotopen die daarmee

Aanbevolen projectbudget

samenhangt. Het is bovendien een belangrijke schakel voor de aanpak van de waterproblematiek in Brederode. In het masterplan voor de stationsomgeving is geen waterbuffering voorzien, hoewel er wel kansen voor zijn en het nodig is voor het lokale waterbeheer.

Vanuit ruimtelijke kwaliteit is het project vooral sterk omdat het zowel nieuwe als ook bestaande ontwikkelingen rondom in een helderder en beter leesbaar openbaar domein onderbrengt.

Er is echter geen consensus of daarvoor een grote overkapping nodig is. Immers, de Kolonel Silvertoplaan kan als verbindende as, mits een herinrichting die de verkeersleefbaarheid drastisch verbetert, deze schakelfunctie opnemen. De ontwikkelingskansen langsheen de Kolonel Silvertoplaan en de Singel maken dat dit project scoort in de MKBA, al oordeelt het expertenpanel ruimtelijke kwaliteit dat de ontwikkelingskansen niet ten volle benut werden. Als tegenkracht dient hierbij opgemerkt te worden dat, hoewel de opwaardering van de stationsomgeving een groot draagvlak kent, er vanuit de buurtbewoners met een veel grotere terughoudendheid gereageerd wordt op bijkomende stadsontwikkeling.

Aanbevelingen Het project wordt als prioriteit naar voor geschoven. Er wordt vanuit kosten-baten afweging echter voorgesteld om een veel kleinere overkapping te realiseren, uitsluitend over de ring, en niet over het spoor. Verder is het ook aangewezen om in het vervolgtraject te streven naar een optimalisatie van de ontwikkelingskansen, die in het huidige voorstel onderbenut bleven. geen budget voorzien (combi-mobideal)

156

finale aanbevelingen

157

finale aanbevelingen

A12 / Jan De Voslei (nieuwe kap en verlaging) Z4

PROJECTOMSCHRIJVING Het infrastructuurkluwen van de A12 met zijn op- en afritten zorgt vandaag voor een enorme ongedefiniëerde ruimte die de Silvertopblokken en de Tentoonstellingswijk op verre afstand houden van het Kiel. Er is weinig tot geen interactie met de Silvertoplaan. Een overkapping kan in deze buurt dan ook zorgen voor een hoognodige wijkverbinding en tegelijk ook een waardevolle groene verbinding vanaan het Kielpark tot voorbij de Silvertopblokken.

De huidige ligging van de A12 moet verdiept worden om op dezelfde hoogte te komen als de huidige Jan De Vostunnel en daar rechtstreeks op aan te kunnen sluiten. Deze verlaging van de infrastructuur kan gekoppeld worden aan de werf voor Knoop Zuid.

Om de overkapping van de A12 en de omliggende zone vorm te geven, wordt er voornamelijk ingezet op de transversale verbindingen (dreven), die de parken met elkaar verbinden, maar die tegelijk ook de buurten verweven. Een nieuwe woonwijk, met commerciële functies en voorzieningen zorgt ervoor dat de Silvertoptorens en de Kielparktorens opnieuw buren krijgen, en dit in een context met aandacht voor de groene parkverbindingen. De nieuwe volumes zijn een herinterpretatie van de bestaande morfologieën van de Tentoonstellingswijk met collectieve tuinen en informele ontmoetingsplekken.

Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Een grootschalige verbinding creëren tussen buitenstad en binnenstad door de infrastructuur die vandaag de breuklijn is, te overkappen. + Extra stedelijke dichtheid en programma genereren langsheen de Jan De Voslei. + Een open en ontvankelijke publieke ruimte creëren op de overkapping: een groene boulevard. + Het bestaande architecturale patrimonium van de wijken valoriseren door een genereuze publieke ruimte eraan te linken.

€ 145.000.000,-

158

finale aanbevelingen

159

finale aanbevelingen

A12 / Jan De Voslei (nieuwe kap en verlaging) “Het projectvoorstel voor een overkapping van de A12 tussen de Jan De Vostunnel en de Zuidknoop is een ambitieus project om het Kiel en de Tentoonstellingswijk onderling te verbinden. De overkapping van de A12 kan een echte hefboom worden voor de omliggende wijken, in het bijzonder ten westen van de kap.” (rapport evaluatie geluid)

““Een overkapping (fase 1) van de Jan Devoslei heeft een groot positief effect op de blootstelling van de bevolking.

Deze zone heeft het grootste potentieel voor reductie van de geluidsblootstelling doordat de meest immissie-relevante bron wordt gesaneerd. In deze zone wordt het effect van de overkapping niet ingeperkt door de aanwezigheid van andere wegen.” (rapport evaluatie geluid)

Z4

SAMENVATTING EVALUATIES De leefbaarheidsbaten van het overkappingsvoorstel voor de Jan de Voslei zijn substantieel, vooral op het vlak van geluidsreductie en luchtkwaliteit. De effecten zijn merkbaar in zowel het Kiel als de Tentoonstellingswijk. De geluidsniveaus nemen vooral af doordat er na overkapping geen andere wegen bovengronds nog aanwezig zijn (daar waar elders de Singel of het spoor een geluidsbron blijft). Door de meest immissie-relevante bron te elimineren, heeft het project het grootste potentieel voor reductie van de geluidsblootstelling. Ook de luchtkwaliteit verbetert door een oordeelkundige inpassing van de tunnelmonden. Deze vallen buiten residentiele zones, waardoor de hotspots geen schadelijke blootstelling teweegbrengt.

De zachte mobiliteit verbetert substantieel, door de nieuwe verbinding tussen het Kiel en de Tentoonstellingswijk. Ook vanuit de evaluatie ruimtelijke kwaliteit wordt deze desenclavering als een troef beschouwd, die in combinatie met een opwaardering van het Zuidstation een nog grotere meerwaarde zou kunnen realiseren. Voor de mobiliteitsexperts ontbreekt het echter nog aan concrete uitwerking om te kunnen oordelen of de mobiliteitskansen ten volle benut worden.

Eenzelfde kritiek geldt op het vlak van ecologie: er is een aantoonbaar ecologisch potentieel om het Kielpark en het Ringpark en het Hof van Leysen allemaal met elkaar te verbinden, maar dat is niet ten volle uitgewerkt in voorliggende ontwerp.

functies en programma’ aan te bieden, en stad te maken. De huidige meerwaarde op vastgoed is echter sterk ingeperkt door een relatieve terughoudendheid in het voorstellen van nieuwe stadsontwikkeling.

Het project is haalbaar op het ogenblik dat de knoop Zuid ook heraangelegd wordt, omdat de op- en afrit naar de A12 heraangelegd moeten worden voor dit stuk overkapping.

Aanbevelingen

In de afweging van prioriteiten wordt het project op dit moment echter niet meegenomen in de selectie van eerste fase-projecten, aangezien het geen leefbaarheidsproject voor de Antwerpse Ring zelf betreft. Het project is echter wel als een eerstvolgende prioriteit te beschouwen, hetzij als project op zich, hetzij in een volgende fase, hetzij als onderdeel van de heraanleg van de Zuidknoop.

Zowel het landschapsontwerp als het ontwerp van de stedelijk bouwblokken verdient daarbij verdere uitwerking en herziening. Het landschapsontwerp dient sterkere figuren en continuïteiten op te leggen. De stedelijke blokken zouden een helderder onderscheid tussen privé- en publieke buitenruimtes moeten definiëren.

Vanuit de ruimtelijke kwaliteit wordt ook de kans gedetecteerd om in dit deel van de stad meer

Aanbevolen projectbudget

geen budget voorzien

160

finale aanbevelingen

161

finale aanbevelingen

Heraanleg huidige kap Jan De Voslei Z5

PROJECTOMSCHRIJVING Door enkele strategische ingrepen en in het verlengde van de nieuwe overkapping van de A12, kan de huidige kap op de Jan De Vostunnel opnieuw een plek worden voor de buurt.

Vandaag eerder ervaren als een grote breuklijn, midden tussen de Tentoonstellingswijk en Kiel, is het een plek die nood heeft aan herinrichting en nieuwe dynamiek.

Het voorstel herdenkt de ruimte in zijn volle breedte. Het park in het midden wordt doorsneden door transversale paden die de toegangswegen van de twee wijken onderling verbinden. Zo ontstaat een reeks segmenten met verschillende sferen en functionaliteiten die gefaseerd uitgevoerd kunnen worden. Het nieuwe wegprofiel met een trambaan aan beide zijden van de parkkamers en één rijstrook aan beide zijden van het tunneldak met zone 30 moet de oversteekbaarheid vergroten.

De parksegmenten op het tunneldak zouden op korte termijn en gefaseerd kunnen aangepakt worden. Ze moeten voorzien in verschillende sferen met een gemengd aanbod voor alle leeftijden. Aangezien het tunneldak slechts weinig draagkracht heeft moet er gewerkt worden met lichte materialen, of kunnen er lokale verstevigingsbalken aangebracht worden die dragen op de tunnelwanden.

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Een ontmoetingsruimte creëren voor de bewoners van de Tentoonstellingswijk en Kiel. + Leefbaarder maken van de huidige Jan De Voslei en tegelijk valoriseren van de kap. + Oversteekbaarheid vergroten + Netwerken (openbaar vervoer en fietsers) versterken + Eenvoudige interventies voorstellen om een ongebruikte infrastructuur opnieuw bruikbaar te maken, zonder hoge kosten.

€ 625.000,-

162

finale aanbevelingen

163

finale aanbevelingen

Heraanleg huidige kap Jan De Voslei Z5

SAMENVATTING EVALUATIES

“Geef de Jan de Voslei een betere afwerking en maak er meer plaats voor de jeugd” (opmerking van een burger)

De voorgestelde herinrichting van de bestaande overkapping van de A12 wordt in de verschillende evaluaties systematisch beoordeeld als weinig significant. Zowel naar leefbaarheid, naar ruimtelijke kwaliteit als naar baten-calculatie levert dit project geen grote meerwaarde op.

Het is echter wel een project dat bijzonder veel draagvlak in de omliggende wijken kent, en dat op lokale schaal, voor de direct omwonenden dus een betekenisvolle impact zou hebben. Gezien de relatief erg lage investeringskost is het project in dat opzicht absoluut verantwoordbaar.

Aanbevelingen

Dit projectvoorstel wordt niet als een prioriteit voor het overkappingsproject beschouwd. Het is echter wel aangewezen om na te gaan in hoeverre deze heraanleg kan opgenomen worden in het reguliere meerjarenprogramma van de stad voor openbare werken en publieke ruimte projecten.

“Op een focusgroep werd het ontwerp voor de herinrichting van het bestaande park op de overkapping van de Jan De Voslei voorgelegd aan de omwonenden. Sinds de tactical urbanism workshop op de Kap van de Jan De Voslei zijn de bewoners vragende partij om van deze ‘kritische verbinding’ tussen de Tentoonstellingswijk en het Kiel een prioritair ringproject te maken.” (consensusnota segment Zuid)

Aanbevolen projectbudget

geen budget voorzien

164

finale aanbevelingen

165

finale aanbevelingen

Bermen van Knoop tot Lemanstraat Z6

PROJECTOMSCHRIJVING Het overkappingsproject betekent ook een opportuniteit voor verschillende continuïteiten tussen de segmenten. Het gaat hier niet om stukken overkapping, maar om leefbaarheidsmaatregelen, gekoppeld aan fietsnetwerken en maatregelen voor een klimaatrobuuste stad. Er kan ook verwezen worden naar deze continuïteiten als het “ambitieuze bermen” project.

Hierbinnen worden volgende deelprojecten gesitueerd: ringfietspad, bermen en schermen ten oosten van de Silvertoplaan, hydrologische continuïteit en de Singel als stedelijke boulevard (deze laatste werd niet opgenomen in het onderstaande budget). Gezien deze ruimtelijk ook vaak samenkomen, is het strategisch om ze als 1 coherent project te behandelen.

De vervollediging, gedeeltelijke hertracering en heraanleg van het ringfietspad is een cruciale stap in het versterken van het fietsnetwerk.

Langs grote delen van het ringfietspad worden er bermen of overkragende schermen gepland. Dit zorgt voor een remediëring van de geluidsoverlast en de luchtvervuiling in de onmiddellijke omgeving van de ring. De hydrologische continuïteit volgt dezelfde lineaire logica en ligt meteen aan de basis voor een karaktervol vochtig landschap dat zich een weg baant langsheen de ring.

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Geluidshinder en luchtvervuiling tegengaan voor de onmiddellijke omgeving van de ring (naast de overkapping). + Een kwalitatief fietsnetwerk op regionale schaal aanbieden langs de ring. + Een robuust waternetwerk uitleggen over de hele ringzone, waar plaats is voor infiltratie en waar een belangrijk lineair landschap uit ontstaat. + Bovenstaande elementen in 1 geïntegreerd project uitwerken, zodat de technische alsook de landschappelijke aspecten een plaats krijgen.

€ 53.000.000,-

166

finale aanbevelingen

167

finale aanbevelingen

Bermen van Knoop tot Lemanstraat Z6

SAMENVATTING EVALUATIES

“We zien een significante daling van de NO2concentratie ter hoogte van het Centrum voor Basiseducatie.” (rapport evaluatie luchtkwaliteit)

“Park Mastvest, gelegen vlak langs de Ring, en veelal in windopwaartse propagatierichting, zal een behoorlijke verbetering van het geluidsklimaat ondervinden, ook in fase 1 waar gewerkt wordt met schermen in plaats van een overkapping ” (rapport evaluatie geluid)

Net zoals de andere bermprojecten, levert het bermproject voor het Zuidelijk segment een aantal belangrijke leefbaarheidsbaten; op het vlak van mobiliteit, ecologie en geluidsreductie.

Wat het thema mobiliteit betreft, worden vooral de nieuwe fietsverbindingen als kansrijk en waardevol beschouwd. Bovendien zoekt het project naar strategieën die ook rekening houden met een transformatie van de Singel tot stedelijke boulevard. Op het vlak van ecologie, wordt het aanwezige potentieel optmaal benut.

Er is nu al veel groen, dat potenties heeft voor waterbuffering en natuurlijke zuivering. Door deze groenstructuur oordeelkundig te combineren met ingrepen in functie van klimaatadaptatie, wordt een substantiële meerwaarde voor beide geleverd. Op wijkniveau zijn er groentekorten in de Brederode- en Markgravewijk. Het geplande bermenlandschap in de knoop zuid lost dit voor een deel op.

schermen langs de ring wordt bovendien gebruik gemaakt van overkragingen voor een verhoogde efficientie. De goede aansluitingen in het bermenontwerp lonen ook op het vlak van luchtkwaliteit. Zo is er een significante daling van de NO2-concentratie ter hoogte van het Centrum voor Basiseducatie. Tenslotte levert het bermenproject ook een bijdrage aan het wegwerken van de groentekorten.

Aanbevelingen

Het bermenproject wordt geselecteerd als een prioritair project, met de suggestie

Wat geluid betreft, geeft de doorrekening een vertekend beeld; in het gehanteerde referentiescenario wordt immers uitgegaan van een erg lage belasting van de Zuidelijke ringweg, en deze verlaagde intensiteit levert op zichzelf al de grootste bijdrage aan de goede resultaten.

Indien deze verkeersintensiteiten niet worden gerealiseerd zijn de simulaties binnen deze zone geen correcte weergave. Het ontwerp van het bermenlandschap is vakkundig gebeurd wat betreft geluidsbeheersing. Zo kennen de voorgestelde schermen en bermen een zeer duidelijke continuiteit en sluiten ze aan op de gedeeltelijke overkappingen. Bij de voorgestelde

Aanbevolen projectbudget

€ 55.000.000,-

168

finale aanbevelingen

169

finale aanbevelingen

(Her-)inrichting Bruggen: Cultuurpark Z7 A

PROJECTOMSCHRIJVING Als radiaalassen vormen zowel de Jan Van Rijswijcklaan als de Legrellelaan belangrijke invalswegen naar het centrum, zij het elk met een specifiek karakter. Jan Van Rijswijcklaan is gekenmerkt door de tramlijn en vormt een belangrijke aanknoping met het knooppunt Olympiade. De Legrellelaan heeft zijn dubbel karakter, via de aansluitingen met de A12 en de Ring, maar tegelijk als de weg die de link legt met de grote parken.

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Het profiel van beide bruggen zijn gelijkaardig: 2x2 met een centraal gelegen parking en aan de zijkanten een ruimte van 4,5m die gedeeld gebruikt wordt door fietsers en voetgangers.

De ambitie voor het transformeren van deze twee radiaalbruggen is om een evenwicht te behouden en versterken tussen de verschillende vervoersmodi, maar ook om het landschap continu te laten doorlopen: een brede ruimte wordt voorbestemd voor de voetgangers, het fietspad wordt behouden en beschermd, de centrale parking wordt aangepast naar langsparking en er komt een plaats voor groenruimte. Het aantal rijstroken verandert binnen het voorstel voor heraanleg niet.

Geraamde kostprijs

Doelstellingen

+ Een bredere, vlottere en kwalitatievere verbinding verzekeren voor fietsers en voetgangers over de ring + De belevingswaarde verhogen door het introduceren van groen op de bruggen

â‚Ź 3.000.000,-

170

finale aanbevelingen

171

finale aanbevelingen

(Her-)inrichting Bruggen: Fietsverbinding parken Z7 B

PROJECTOMSCHRIJVING Gezien de Legrellelaan op termijn nog sterker ingezet wordt als de interactieweg met de Ring en de A12, en gezien deze tegelijk ook een belangrijke fietsroute vormt naar de grote parken (Nachtegalenpark, Middelheim en Park den Brandt), moet er een evenwichtsoefening gebeuren.

Om een vlotte, conflictvrije passage te garanderen voor de fietsers, wordt er voorgesteld om vanaan het fietspad van de Legrellelaan ter hoogte van de bruglanding een directe fietsverbinding aan te leggen richting parken.

Gezien de huidige situatie van de verkeerswisselaar met de E19 erg verschilt van de toekomstige visie voor deze knoop, dient een zo eenvoudig mogelijke verbinding gezocht te worden. Hierbij kan er vanuit gegaan worden dat in de huidige situatie, deze nieuwe verbinding onder de A12 doorloopt om zo richting parken te gaan. In de nieuwe configuratie kan een kleine overkapping of passerelle over de toekomstige (laaggelegen) A12 voorzien worden om de verbinding te waarborgen.

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Het fietsnetwerk verder verknopen met conflictvrije routes. + Vlotter toegankelijk maken van metropolitaan groen.

De prijs die aangegeven wordt, houdt rekening met het duurste scenario (nieuwe configuratie verkeersknoop E19).

Geraamde kostprijs

â‚Ź 3.500.000,-

172

finale aanbevelingen

173

finale aanbevelingen

(Her-)inrichting Bruggen: Generaal Lemanstraat

landschappelijk deel

infrastructuur deel

stedelijk deel

residentieel deel

bestaande toestand

voorstel - fase 1

voorstel - fase 2

voorstel - finaal

Z7 C

PROJECTOMSCHRIJVING Vandaag is de Generaal Lemanstraat niet toegankelijk voor fietsers en voetgangers. Het is duidelijke een stedelijke coupure met een autogericht karakter, hoewel er mogelijkheden zijn om deze terug als een structurerende as in te richten, die het stadscentrum rechtstreeks kan verbinden met de grote parken. Tegelijk zijn er geen fietspaden die de noord-zuid verbinding waarborgen tussen de Legrellelaan en de Grote Steenweg, die 1 km uit elkaar liggen. Deze nieuwe verbinding zal ook van belang zijn op de grote schaal als directe verbinding tussen het centrum en omliggende gemeenten (Kontich, Reet, ...).

Een eerste voorstel tot transformatie is om via eenvoudige en goedkope ingrepen opnieuw fietspaden in het profiel te integreren, waarbij de wegcapaciteit behouden blijft. Zo kan er in eerste instantie al een waardevolle verbinding gemaakt worden tussen het Koning Albertpark en het (nieuwe) ringfietspad. In het infrastructurele deel kan de centrale breedte van 10m die nu niet gebruikt wordt, ingezet worden voor de fietsers. De centrale fietsverbinding wordt dan verlengd met een fietsbrug die reikt tot aan het dak van de Craeybeckxtunnel en de grote parken. Deze 500m lange structuur (10m breed) heeft een helling van 4% en maakt zich los van de Generaal Lemanstraat. Deze fietsbrug zorgt voor een erg landschappelijk karakter als onderdeel van de structurele as.

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Een ontbrekende fietsverbinding (op stadsschaal en op regionale schaal) creĂŤren. + Maximaal gebruik maken van bestaande infrastructuur (herinrichten) om te verknopen.

â‚Ź 6.000.000,-

174

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

175

(Her-)inrichting Bruggen Z7

SAMENVATTING EVALUATIES

“Bouw fietsfaciliteiten uit om wijken te verbinden” (opmerking van een burger)

“Aan de Singel en de EXPO-hallen is het project nog onvoldoende ambitieus.

Hier wordt voorgesteld een project te definiëren dat zich enkel ent op de Jan van Rijswijcklaan. De experten pleiten ervoor om ook de terreinen ten westen van de Jan van Rijswijcklaan te betrekken in het cultuurprogramma, meer bepaald de BP toren, het Mastvestpark, en de aanpalende bermen, en de Jan van Rijswijcklaanbrug over de ring dan ook westwaarts uit te breiden” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

Dit project bestaat uit verschillende onderdelen, die allen de herinrichting van bestaande fietsverbindingen inhouden: de herinrichting van de bestaande bruggen over de ring voor de Jan van Rijswijcklaan en de Legrellelaan, de realisatie van een nieuwe fietserspaserelle in de middenberm van de Generaal Lemanstraat, en de realisatie van een conflictvrije verbinding van de Legrellelaan naar het Nachtegalenpark.

Deze hebben allemaal een leefbaarheidsbaat op mobiliteitsvlak. Al maken de experten mobiliteit een kanttekening voor het project aan de Generaal Lemanstraat: ze vrezen een negatieve impact op de verkeersveiligheid door de positie waar de paserelle stadinwaarts aantakt op de Singel, met name tussen de op- en afrit van de snelweg en midden op het kruispunt.

De herinrichting van de bestaande bruggen over de ring voor de Jan van Rijswijcklaan en de Legrellelaan maken dan weer deel uit van een potentiële stadsregionale ankerplek, namelijk een Cultuurpark waar het kunstencentrum deSingel en de EXPO deel van kunnen uitmaken. Door het project te beperken tot de herinrichting van de bestaande bruggen, wordt hier echter onvoldoende ruimtelijke ambitie aan de dag gelegd. Bovendien is de haalbaarheid van dit project (al dan niet in meer ambitieuze vorm) sterk afhankelijk van de toekomstplannen van de EXPO, waarover momenteel geen duidelijkheid bestaat.

Aanbevolen projectbudget

Ontwerpaanbevelingen

Gezien de strategische positie van de parkverbinding tussen de Legrellelaan en het Nachtegalenpark, en het feit dat dit project bijdraagt tot de fiets-continuïteit van het bermenlandschap, wordt dit project als prioriteit weerhouden. De fietsverbinding wordt logischerwijs verder uitgewerkt als onderdeel van het bermenlandschap.

De herinrichtingen van de bruggen aan het Cultuurpark worden momenteel niet weerhouden omdat het stedenbouwkundig project onvoldragen en onvoldoende ambitieus is.

De fietsverbinding in het midden van de Generaal Lemanstraat wordt omwille van verkeersveiligheid evenmin weerhouden.

Cultuurpark: Fietsverbinding Parken: Generaal Lemanstraat:

geen budget € 3.500.000,geen budget

176

finale aanbevelingen

177

finale aanbevelingen

Proefproject tunnelmonden Z8

PROJECTOMSCHRIJVING Alle vervuiling als gevolg van wegverkeer die in een tunnel ontstaat, verlaat in hoge concentraties de tunnel bij de tunnelmond.

Een tunnelmond is daardoor een zeer effectieve plek om op geconcentreerde wijze luchtverontreiniging als gevolg van wegverkeer te reinigen. Om het effect te testen op de bestaande tunnelmonden (Kennedytunnel en Craeybeckxtunnel) wordt een proefproject met zuiverende modules voorgesteld, wat dan later ook op andere locaties langs de ring kan toegepast worden.

Craeybextunnel

Emissiemuur

Aan de uitgang van de tunnel wordt de lucht actief afgezogen. Hiervoor wordt er boven de rijbaan een koker (plenum) aangebracht waar een bepaalde onderdruk wordt gecreĂŤerd zodat lucht wordt afgevangen. De lucht wordt getransporteerd naar een reinigingsunit waar met behulp van positieve ionisatie het fijnstof uit deze lucht wordt gehaald. Van alle lucht die wordt afgezogen zijn dit de gangbare rendementen voor fijnstof en roet : van PM10 wordt ca. 70% uit de lucht gehaald; van PM2.5 ca 50% en van roet 40%. Bij voldoende kokers aan de uitgang van de tunnel is het haalbaar om 90-95% van de uittredende lucht te behandelen.

Het proefproject heeft als doel de zuiveringstechnieken op punt te zetten om deze dan te kunnen uitbreiden naar de volledige ringzone.

Geraamde kostprijs (studie)

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Luchtzuiveringstechnieken dmv ionisatie optimaliseren + Concentraties van fijn stof verminderen aan de tunnelmonden + Leefbaarheid in de omgeving van de tunnelmonden verbeteren + Een methodiek opstellen die op grotere schaal in de ringzone toepasbaar kan zijn door testopstellingen aan de bestaande tunnelmonden te plaatsen.

â‚Ź 500.000,-

178

finale aanbevelingen

179

finale aanbevelingen

Proefproject tunnelmonden Z8

SAMENVATTING EVALUATIES

“Ga op zoek naar internationale ervaringen voor het zuiveren van de lucht aan de tunnelmonden” (opmerking van een burger)

Voor dit projectvoorstel was het per definitie niet mogelijk om de performantie te bepalen, aangezien het een proefproject betreft. Er is echter wel een substantieel potentieel om met name op het vlak van luchtkwaliteit baten te realiseren.

Door gebruik te maken van de bestaande tunnelmonden in segment Zuid als proeftuin, wordt er bovendien ingezet op een optimalisatie van alle andere overkappingsprojecten op het vlak van luchtkwaliteit. De potentiële baten overstijgen dus het concrete projectvoorstel.

Aanbevelingen

Binnen het overkappingsbudget wordt een studiekost voorzien voor het proefproject tunnelmonden.

“Kun je aan de tunnelmonden technologie van carbon capture toepassen?” (opmerking van een burger)

Aanbevolen projectbudget (studie)

€ 500.000,-

180

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

181

Regionaal park fase 1 W1

PROJECTOMSCHRIJVING

—

Nieuwe parkrand van Zwijdrecht

Linkeroever bezit enorm veel waardevol groen op slechts 2 kilometer van het stadscentrum, dat gekenmerkt wordt door groentekort. Door de infrastructuur die erdoor loopt is het groen echter erg versnipperd. Linkeroever is overigens historisch een erg waterrijk poldergebied, maar water heeft nu bijna geen rol meer. Door de geografie en het ingesloten rioolsysteem kampt Zwijndrecht met wateroverlast.

De groene gebieden worden terug aaneengesloten en aangenaam. Een parkverbinding verbindt het Vlietbos en het waardevolle Rot. De op- en afrit van Linkeroever wordt omgevormd tot een tweede parkverbinding die de Burchtse Weel, het Galgenweel en Middenvijver verbindt. Het watersysteem wordt herdacht door middel van meer open beken en waterlopen. Omdat de eerste fase van de Oosterweeltunnel reeds van start is gegaan is het “nu of nooit” als we nog nieuwe connecties over en onder de snelweg willen maken. Eenmaal aangelegd zijn aanpassingen namelijk uiterst ingewikkeld en extra kostbaar. De nodige constructiewerken zoals de aanleg van de parkverbinding tussen het Vlietbos en het Rot / Middenvijver en het verbreden en openleggen van enkele waterlopen kunnen in deze eerste fase voltooid worden.

—

Ecopassage tussen Middenvijver en het Vlietbos Inbegrepen in investeringsbudget

Geraamde kostprijs

Doelstellingen

+ Aanleggen van de noodzakelijke fundamenten voor de verdere ontwikkeling van een aaneengesloten landschapspark. + Het bereik van het groen op Linkeroever te vergroten door een samenhangend park voor de regio te creëren en de bereikbaarheid tussen Linker- en Rechtoever te vergroten. + Volgens de maatstaven van stedelijk groen komt het ééngemaakt park in aanmerking voor de grootste categorie, een stadsbos.

Daarmee wordt het verzorgingsgebied van het regionale park opgeschaald naar alle Antwerpse bewoners (524.501 inwoners)

Laar- & Palingbeek Ecopassage Middenvijver + waterlandschap

€ 8.000.000,€ 65.000.000,-

182

finale aanbevelingen

“Afzonderlijke deelgebieden evolueren tot 400ha groot, aaneengesloten gebied, een stadsregionaal park. Met verbinding tussen Het Rot en Vlietbos, en tussen Blokkersdijk, Vlietbos en Burchtse Weel.

Vooral langs de waterlopen, met de Laarbeek als cruciaal onderdeel van het park, komt er nieuwe natte natuur en wordt habitat vergroot.” (rapport evaluatie ecologie)

“Voor het landschapspark op Linkeroever volstaan een aantal strategische verbindingen voor zowel de mens als voor ecologie, om één aaneengesloten kwaliteitsvol groengebied te realiseren.” (rapport evaluatie ruimtelijke kwaliteit)

finale aanbevelingen

183

Regionaal park fase 1 W1

SAMENVATTING EVALUATIES Het projectvoorstel voor een stadsregionaal landschapspark op Linkeroever is in hoofdzaak opgebouwd uit het realiseren van een aantal ontbrekende schakels tussen de bestaande open ruimtegebieden. Deze ingrepen zijn opgedeeld in twee verschillende fases; op korte termijn en op lange termijn. Op korte termijn wordt vooral ingezet op die projecten die onlosmakelijk vasthangen aan de Oosterweelwerken: een aantal fietsverbindingen en de uitbreiding van het geplande ecoduct tot een volwaardige passage.

De passage heeft uiteraard de grootste meerwaarde op het vlak van ecologie; er valt een enorme winst te maken doordat er een versterking van de al rijke verscheidenheid aan habitattypes zal gebeuren. Daarnaast heeft dit project een toegevoegde waarde op het vlak van duurzame mobiliteit; men maakt immers een nieuwe verbinding tussen Zwijndrecht en Linkeroever.

Ook de realisatie van een verbrede onderdoorgang voor de Paling- en Laarbeek en de aanliggende fietspaden levert op beide vlakken baten op.

Door de inzet van een bredere wateroppervlakte tussen deze doorgangen is dit voor waterberging ter beperking van overstromingsrisico’s is dit een waardevol project.

Uiteraard moeten de strategisch ingrepen ook bekeken worden vanuit de optiek van het ganse landschappark. Het Landschapspark heeft immers een uitstraling en functie voor de gehele stadsregio, en kan een hefboom zijn om de gehele Linkeroever dichter te betrekken bij Aanbevolen projectbudget

de centrumstad. Het park levert dan ook een belangrijke meerwaarde op zowel bestaand als nieuw vastgoed, al wordt vanuit de experten ruimtelijke kwaliteit geoordeeld dat de ambities op het vlak van nieuwe stadsontwikkeling in grote mate tekortschieten.

Aanbevelingen

Het project voor de passage is een kritisch puzzelstuk voor de realisatie van een groot geintegreerd landschapspark West voor de Antwerpse stadsregio. Het project is perfect haalbaar, en heeft zeer groot draagvlak. Het wordt daarom als prioriteit naar voor geschoven, welsiwaar voor het budget dat door het team als geraamd werd.

De ingrepen aan Laar- en Palingbeek zijn op zich ook kwaliteitsvol. De verbreding van de doorsteken onder de snelweg is minder cruciaal voor het welslagen van het Landschapspark, aangezien er geen echte functionaliteiten toegevoegd worden, en het enkel over opwaarderingen gaat. Deze projecten worden daarom niet als prioriteiten naar voor geschoven.

Binnen het voorzien budget is wel marge voorzien om beperkte ingrepen naar waterhuishouding te integreren in het passage-project.

Laar- & Palingbeek Ecopassage Middenvijver + waterlandschap

geen budget € 25.000.000,-

184

finale aanbevelingen

185

finale aanbevelingen

Regionaal park fase 2 W2

PROJECTOMSCHRIJVING Na de nodige constructiewerken in fase 1, kan het park verder worden uitgewerkt in fase 2. Een park is meer dan enkel verbonden groengebieden. Er is nood aan kwalitatieve invulling die het park tot een aantrekkelijke bestemming maken.

Een heel aantal kleinschaligere ingrepen kunnen worden toegepast in deze fase: het omvormen van de Blancefloerlaan tot stadsstraat, het afwerken van een aantrekkelijke parkrand aan de Middenvijver, het omvormen van de Charles de Costerlaan tot struinzone, het installeren van een avontuurlijk speelbos in het Vlietbos, een landschapsheuvel aanleggen op de Middenvijver, het uitbouwen van de toegangspoorten van het park, een uitkijkpunt op Blokkersdijk. Tesamen laden zij het regionale landschapspark op met aantrekkelijke bestemmingen.

—

Blancefloerlaan wandelboulevard met balkon aan de Middenvijver

—

Doorsnede van het avonturenlandschap in het Vlietbos

Doelstellingen

+ In dit strategisch project wordt het ééngemaakte groengebied recreatief opgeladen. + Een nieuwe rol voor het watersysteem binnen zone west als enerzijds een spons tijdens wateroverlast en anderzijds als recreatief waardevol element.

Geraamde kostprijs*

Heraanleg Blancefloerlaan Aanleg Middenvijver + waterwerken

€ 8.500.000,€ 15.000.000,-

186

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

“Het is nu of nooit voor Linkeroever: creëer een park met een waardige grootte voor een metropool” (opmerking van een burger)

Regionaal park fase 2 W2

SAMENVATTING EVALUATIES Het projectvoorstel voor de realisatie van een stadsregionaal landschapspark op Linkeroever is in hoofdzaak opgebouwd uit het realiseren van een aantal ontbrekende schakels tussen de bestaande open ruimtegebieden. Deze ingrepen zijn opgedeeld in twee verschillende fases; op korte termijn en op lange termijn.

Op lange termijn wordt vooral ingezet op projecten die niet onlosmakelijk vasthangen aan de Oosterweelwerken: de heraanleg van de Blancefloerlaan en een budget voor parkaanleg rond de Middenvijver.

“De strategische projecten scheppen de mogelijkheid om tot een robuust hydrologisch systeem te komen. Snelle winst is er nu al te maken door de bestaande regenwaterafvoer op de grote invalswegen in een gescheiden stelsel te brengen en te verbinden met het gehele watersysteem van het gebied.” (rapport evaluatie ecologie)

187

Aanbevelingen

De parkinrichting voor fase 2 wordt als prioriteit weerhouden. Voor de herinrichting van de Blancefloerlaan daarentegen wordt, gezien het geringe strategische karakter, geadviseerd om dit project op termijn op te nemen binnen de reguliere budgetten voor openbare werken.

Het luik voor de parkinrichting schept de mogelijkheid om tot een robuust hydrologisch systeem te komen, doordat er een grotere oppervlakte open water gecreëerd wordt, de verschillende bekkens met elkaar verbonden worden en er cruciale onderdoorgangen ter hoogte van de snelwegen gerealiseerd worden. De belangrijkste baat is bijgevolg ontegensprekelijk te realiseren op het vlak van ecologie. Ook de ruimtelijke kwaliteit zal er op vooruit gaan, aangezien de inrichting essentieel is voor de beleving van het Landschapspark.

Het luik voor de herinrichting van de Blancefloerlaan beoogt een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit, maar voegt geen essentiële functionaliteiten toe aan het Landschapspark. De verwachte leefbaarhiedsbaten zijn eerder beperkt, en zijn vooral op het vlak van mobiliteit. Het project is op zich zinvol, maar is niet prioritair.

Aanbevolen projectbudget

Heraanleg Blancefloerlaan Aanleg Middenvijver + waterwerken

geen budget € 12.000.000,-

188

finale aanbevelingen

189

finale aanbevelingen

Geluidsproject Zwijndrecht - Burcht W3

PROJECTOMSCHRIJVING Zwijndrecht (en Burcht) ondervinden constante geluidshinder door de aanwezigheid van de snelwegen ten noorden, oosten en zuiden. De gemeente sloot een overeenkomst met BAM, de intendant, en de Vlaamse regering dat een geluidsreductie van 10 decibel moet behaald worden.

—

Het asymmetrisch geluidsprofiel Burcht / Zwijndrecht

—

Typedetail van de geluidschermen met integratie van zonnepanelen. De onderste twee meter blijven volledig transparant om de zichtlocatie van verschillende bedrijven langs de E17 te garanderen

—

Studie naar berm en scherm hoogtes ten behoeve van het behalen van de afgesproken 10 dBA geluidsreductie

Rond de snelwegen wordt - waar mogelijk een berm van 8m tov het wegdek opgetrokken.

Deze berm heeft een steile wand (van 70 graden) aan de kant van de snelweg en wordt aan de andere kant landschappelijk ingewerkt met een glooiende helling zodat deze kan betreden worden en dat er bomen op kunnen worden geplant. Door deze manier wordt het landschap rond de snelweg opnieuw een aangename en toegankelijke plek, waarbij de infrastructuur niet meer te zien en nauwelijks te horen is. Het scherm dat op de plaatsen komt waar de berm niet past kan worden uitgerust met geïntegreerde zonnepanelen (apart demonteerbaar of geïntegreerd in glas). Voor de afwatering van de bermen zal er onderlangs op sommige plekken een wadi en op sommige plekken een waterloop worden toegepast.

Geraamde kostprijs

Doelstellingen

+ De leefbaarheid verbeteren door een reductie van minimaal 10 decibel te realiseren en de luchtkwaliteit te verbeteren. + Landschappelijke inpassing van de infrastructuur.

€ 48.000.000,-

190

finale aanbevelingen

191

finale aanbevelingen

Geluidsproject Linkeroever W4

PROJECTOMSCHRIJVING De groene zones op Linkeroever worden gedomineerd door de snelweg zowel visueel als op vlak van geluid. Door het lawaai van de auto’s ondervinden zowel mens als dier last.

—

Flauwe helling met fietsaansluiting op de Charles de Costerlaan

De snelweg krijgt langs de kant van Linkeroever dezelfde behandeling als in Zwijndrecht/ Burcht. De snelweg wordt ingesloten door een berm/scherm waardoor ze aan het zicht wordt ontnomen en waardoor de groengebieden opnieuw een aangename plek om te vertoeven worden. De hellingen worden voorzien van dichte bebossing en de terrassen (vlakke delen) worden voorzien van meer open bebossing en een meer diverse beplanting.

Doelstellingen

+ In functie van de recreatieve en ecologische waarde van het regionaal park dient de geluidsoverlast en luchtkwaliteit op Linkeroever worden aangepakt.

—

+ Het verminderen van het geluid is ook essentieel voor de huidige bewoners van Regatta en de toekomstige van Katwilgweg.

Dit bevordert de ontwikkelingskansen van het vastgoedpotentieel.

Compacte berm aan het Blokkersdijk

+ Landschappelijke inpassing van de infrastructuur.

—

Terrassenpark tussen de spoorweg aan Katwilweg en de ingang van de Kennedytunnel

Geraamde kostprijs

€ 36.000.000,-

192

finale aanbevelingen

193

finale aanbevelingen

Geluidsproject Zwijndrecht - Burcht en Linkeroever W3 & W4

SAMENVATTING EVALUATIES

“De gemeente Zwijndrecht, en de inwoners van Zwijndrecht, Linkeroever en woonwijk Regatta drukten een duidelijk enthousiasme uit voor de manier waarop de geluidshinder op een landschappelijke en toch functionele manier wordt opgelost.” (consensusnota West)

“De resultaten voor zone West brengen duidelijk in beeld welke impact schermen en bermen hebben op de lokale luchtkwaliteit in afwezigheid van overkappingen zoals gepland in de andere zones.” (rapport evaluatie luchtkwaliteit)

Het voorgestelde bermen- en schermenlandschap beoogt vooral een verbetering van de geluidsoverlast, en slaagt erin deze ambities waar te maken. Men verbetert substantieel het geluidsklimaat in de directe omgeving van de snelwegen. De blootstelling van de bevolking verlaagt vooral in Zwijndrecht ten opzichte van het referentiescenario. Voor Linkeroever is het belangrijkste effect een verlaging van de geluidsblootstelling in de nieuw gecreëerde groene ruimtes. Doordat het ontwerp uitgewerkt werd met minder steile bermen, maar uitgestrekter in de ruimte, kunnen negatieve windeffecten in sterke mate beperkt worden.

om bij te dragen aan een samenhangende groenstructuur, zeker wanneer het brede ‘landschapsbuffers’ zijn waarin een grote variatie van habitat mogelijk is. Voor de aanleg van geluidsbuffers zal er echter ruimte met bestaande natuur ingenomen moeten worden. Eventuele negatieve impact moet hier in het vervolgtraject in kaart gebracht worden, en zo veel mogelijk vermeden worden.

Op het vlak van luchtkwaliteit is de impact uiteraard heel wat beperkter, maar toch is er een positief effect vastgelesteld. De resultaten voor zone West brengen dan ook duidelijk in beeld welke impact schermen en bermen hebben op de lokale luchtkwaliteit in afwezigheid van overkappingen zoals gepland in de andere zones.

Deze twee projecten hebben sterke leefbaarheidsbaten voor geluid, duidelijke ecologische baten, en ook een ruimtelijke kwaliteit omdat het landschapspark Linkeroever met deze investering doorgetrokken wordt langsheen de snelweg tot diep in Zwijndrecht. De MKBA levert afgetekende baten voor deze (en andere) bermen.

Zowel het geluidsproject voor Zwijndrecht als voor Linkeroever wordt daarom als prioritair project weerhouden, en is verder uit te werken in functie van inpassing in de Oosterweelwerken.

De geluidsprojecten hebben een unaniem draagvlak bij de omwonenden. De projecten worden door hen als noodzakelijk bevonden, met bovendien een erg hoge urgentie, daar de werken voor Oosterweel reeds gestart op Linkeroever.

Aanbevelingen

Daarnaast wordt het project ook ecologisch waardevol beschouwd. Het project is immers cruciaal voor het verminderen van de geluidsdruk op o.a. het Vlietbos, Blokkersdijk en Het Rot en verhoogt zo de kwaliteit voor natuur, én recreant.

Met de geluidsbuffers zijn er ook grote potenties

Aanbevolen projectbudget

Geluidsproject Zwijndrecht-Burcht Geluidsproject Linkeroever

€ 48.000.000,€ 36.000.000,-

194

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

195

Fietsnetwerk West W5

PROJECTOMSCHRIJVING De heraanleg van de auto-infrastructuur is een ideaal moment om na te denken over het bestaande fietsnetwerk. Er bestaan nog een heel aantal gevaarlijke punten en missing links in het fietsnetwerk op Linkeroever en Zwijndrecht. Een veilig en goed verbonden fietsnetwerk is essentieel om meer mensen te laten fietsen.

—

De Pastoor Coplaan wordt omgevormd tot aantrekkelijke straat met ruimte voor voetgangers en fietsers

—

Doorsnede fietsverbinding van Blokkersdijk naar Charles de Costerlaan

—

Op de Charles de Costerlaan wordt verharding teruggebracht tot een hoogwaardige fietsverbinding

De ambitie is om het fietsnetwerk even intuitief en rechtstreeks als de auto-infrastructuur te maken. De Pastoor Coplaan werd op de inspraakmomenten geïdentificeerd als een van de onveiligste fietsconnecties, en wordt dus heraangelegd. Er worden nieuwe fietsconnecties getrokken onder en over de snelwegen. De Blancefloerlaan krijgt een nieuw allure als fietsboulevard. Door het Rot wordt op een natuurvriendelijke manier het ringfietspad vervolledigd met een vlonderpad.

De parkverbinding tussen Burchtse Weel, Galgenweel en Middenvijver wordt uitgerust met een fietspad die de fietsostrade en de fietsbrug verbindt.

Geraamde kostprijs

Doelstellingen

+ Door het fietsnetwerk te optimaliseren wordt de modal split 50/50 van de Antwerpse regio haalbaar gemaakt.

€ 46.000.000,-

196

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

197

Fietsnetwerk West W5

SAMENVATTING EVALUATIES

“Verschillende bezoekers zijn enthousiast over het landschapspark op Linkeroever, maar de potentiële betekenis ervan voor Rechteroever hangt mede af van de bereikbaarheid van het landschapspark.” (rapportage RIngdagen)

“Het vernieuwde fietsnetwerk kon steeds rekenen op veel steun, vooral door havenarbeiders die zich nu beter verbonden zagen met hun werkplek.” (consensusnota West)

De voorgestelde verbindingen ter vervollediging van het fietsnetwerk op Linkeroever, maken deel uit van een overkoepelende visie voor een stadsregionaal landschapspark. Niet alleen gaat het daarbij om de realisatie van een aantal interne verbindingen, maar ook om de ontsluiting van het landschapspark, en specifiek de aansluiting op de fietas richting Rechteroever (koppeling aan de fietsbrug). Bovendien passen de verbindingen ook binnen het regionaal fietssnelwegen-netwerk.

De fietsverbindingen dienen dus een meervoudig strategisch karakter. De leefbaarheidswinsten zijn logischerwijs vooral op het vlak van mobiliteit te halen.

Het bouwen van nieuwe fietspaden doorheen ecologisch waardevol gebied houdt een aantal risico’s op het vlak van ecologie in, maar het ontwerp heeft hierop doorheen het iteratieve ontwerpproces een antwoord weten te formuleren, door een aantal specifieke maatregelen te treffen, waaronder het bouwen van een fietspad op vlonders doorheen de Middenvijver. Wel blijft er een bekommernis over de resterende barrièrewerking van de Charles De Costerlaan, na downgrading tot fietssnelweg.

korte overkapping over de E17 gerealiseerd.

Vanuit ruimtelijke kwaliteitsoverwegingen is deze essentieel voor de aansluiting op de fietsersbrug.

Andere leefbaarhiedsbaten die normaliter gerealiseerd worden met overkappingen

Aanbevelingen

Het fietsnetwerk op Linkeroever, inclusief het korte stuk overkapping over de E17, worden als prioriteit weerhouden, welsiwaar voor het budget dat door het team als geraamd werd.

Naar draagvlak scoort de uitbouw van een fietsnetwerk ook bijzonder goed, niet enkel voor recreanten, maar ook en vooral voor woonwerkverkeer richting de Waaslandhaven.

Als onderdeel, van het fietsnetwerk wordt een

Aanbevolen projectbudget

€ 26.500.000,-

198

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

199

Scheldebrug W6

PROJECTOMSCHRIJVING De bestaande tunnels en het veer zijn voor fietsers en voetgangers niet voldoende om een betrouwbare en vlotte connectie tussen Linkeren Rechteroever te garanderen. Met het oog op de doelstelling 50/50 modal split, moet er een betere oplossing gevonden worden. Bovendien zullen de aankomende werken het transport met de auto nog meer bemoeilijken, dus er zijn volwaardige alternatieven noodzakelijk.

—

—

impressie van de nieuwe Scheldebrug met een hoofdrol voor de fietser

Zicht op Scheldebrug vanaf Antwerpen Zuid (open en gesloten brug)

Volgens fietsspecialisatie bureau Copenhagenize levert een fietsbrug de grootste voordelen op: betrouwbaar, 24/7 bruikbaar, vlot, sociaal veilig en aangenaam. Wegens het draaien van de cruiseboten wordt de brug ter hoogte van de Kennedytunnel gelegd. Hierdoor wordt tevens het Ringfietspad rond gemaakt en de fietsostrade vanuit Gent verbonden met Antwerpen.

Geraamde kostprijs

Doelstellingen

+ Linker- en rechteroever beter verbinden, woon-werkverkeer vanuit Waasland en haven faciliteren, toegankelijkheid van het regionaal park maximaliseren

€ 49.000.000,-

200

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

201

Scheldebrug W6

SAMENVATTING EVALUATIES

“Een stad van deze schaal heeft een deftige brug nodig” (opmerking van een burger)

“De fietsbrug is een leesbare en efficiënte schakel in het bovenlokaal fietsnetwerk met grote potentie in functie van de modal shift, ook tijdens de werken aan de R1.” (rapport evaluatie mobiliteit)

De fietsbrug kan een substantiële bijdrage leveren aan de modal shift 50/50, de welke één van de pijlers van het Toekomstverbond vormt. Uiteraard is de modal shift een uitdaging die de perimeter en schaal van het ringproject overstijgt. Toch is de fietsersbrug ter hoogte van de Kennedytunnel, als sluitstuk van de fietsstructuur voor de ring, een essentiële schakel in dit streven naar een verduurzaming van de Antwerpse mobiliteit.

De Schelde-oversteek is immers een missing link om de regionale fietsstructuur af te werken en te vervolledigen. Ook de baten voor het Waasland zijn significant. De leefbaarheidsbaten van de fietsbrug situeren zich dan ook vooral op mobiliteitsvlak. Andere leefbaarheidsbaten zijn beperkt (lucht, geluid, groentekort), maar er zijn sterke secundaire effecten, omdat de bereikbaarheid van de groenzones op Linkeroever voor stedelingen op Rechteroever toeneemt.

Het expertenpanel ruimtelijke kwaliteit stelde zich echter de vraag of de ligging van de Zuidelijke Scheldebrug de (enige) juiste is en beveelt aan om in de toekomst ook andere Scheldekruisingen te onderzoeken.

voor de stad en voor het OVER DE RING project.

Ook naar haalbaarheid is de Scheldebrug een project dat – reeds op relatief korte termijn – perfect realiseerbaar is, eventueel als maatregel om de hinder tijdens de werken aan de R1 te mitigeren. De Scheldebrug kan immers de bereikbaarheid van Antwerpen Rechteroever een stuk beter maken voor de Linkeroever en Zwijndrecht, maar evenzeer voor de ruimere regio van het Waasland, mits een goede aansluiting op de regionale fietsstructuur.

Aanbevelingen

Het project wordt als prioriteit naar voor geschoven voor verdere uitwerking. Samen met de voorziene fietserstunnel in de OWV, wordt zo het Ringfietspad rond gemaakt.

De Scheldebrug geniet een opmerkelijk breed draagvlak, zowel bij burgers, experten, als administraties. Dit toont aan dat het project tegemoet komt aan een reële noodzaak. Op de participatiemomenten werd bevestigd dat de bestaande connecties per fiets of te voet tussen Linker- en Rechteroever ondermaats zijn. Het brede draagvlak van het project biedt de kans om van de fietsersbrug een symboolproject te maken

Aanbevolen projectbudget

€ 49.000.000,-

202

finale aanbevelingen

203

finale aanbevelingen

Studie verkeerskundig systeem ZO en tunnelveiligheid toekomstige overkappingen PROJECTOMSCHRIJVING Het overkappen van de ring resulteert in grote uitdagingen om de veiligheid voor o.a. weggebruikers en hulpverleners voldoende te borgen. Dit vergt een uitgebreide tunnelveiligheidsstudie om alle noodzakelijke veiligheidsmaatregelen te bepalen. Maar het borgen van de veiligheid onder en nabij overkappingsdelen start met een robuust en zo veilig mogelijk verkeerssysteem. Dat resulteert immers in het verlagen van de incidentkans.

De uiteindelijke verkeersstromen zijn divers, intensief en complex van aard. Daarbij is het aantal op en afritten groot. Dit vergt een integrale analyse waarbij de verschillende aspecten in samenhang beschouwd worden en getoetst worden tegen vigerende wet- en regelgeving. Deze wet- en regelgeving dient hiertoe op een aantal facetten nog nader ingevuld te worden voor deze specifieke situatie.

Het doel van de integrale studie is het verkrijgen van inzicht onder welke voorwaarden overkapt kan worden en op welke delen de grootste winsten te behalen zijn voor de omgeving. Dit wordt bereikt door het in samenhang analyseren en ontwikkelen van specifieke oplossingen voor de complexe situatie(s) van de ring. De situatie is uitzonderlijk en vereist dan ook een zoektocht naar nieuwe oplossingen. Dit vergt veel van experts en besluitvormers. Deze integrale studie vormt het fundament voor te nemen besluiten tegen de juiste randvoorwaarden.

Geraamde kostprijs

kaartje (toe te voegen door Team Intendant)

Doelstellingen

+ Bepalen van alle noodzakelijke veiligheidsmaatregelen om de veiligheid van weggebruikers, hulpdiensten e.a. te garanderen. + Het uitwerken van een robuust en zo veilig mogelijk verkeerssysteem, ter verlaging van de incidentkans. + Inzicht verkrijgen in het nodige verkeersmanagement om congestie onder de overkapping te vermijden. + Een toetsing tegen de vigerende wet- en regelgeving.

â‚Ź 2.000.000,-

204

finale aanbevelingen

205

finale aanbevelingen

Studie verkeerskundig systeem ZO en tunnelveiligheid toekomstige overkappingen SAMENVATTING EVALUATIES

“Welke alternatieve routes zijn er nog voor het TEN-T netwerk? Zodat er geen openingen gemaakt moeten worden.” (opmerking van een burger)

“Om in het vervolgproces geen oponthoud te krijgen moet er zo snel mogelijk gestart worden met een wegontwerp van de R1 (m.n. de zuidoostelijke ring) en de aansluitingen op zowel de andere hoofdwegen als de lokale op- en afritten. Naast het eindbeeld moet ook de faseerbaarheid en de werforganisatie onderzocht worden.” (rapport mobiliteit)

Hoewel de verdere uitwerking van de herinrichting van de onderliggende ringsnelweg voor de Zuidelijke en Oostelijke ring niet als expliciet strategisch project geformuleerd werd door één van de teams, is het wel een inhoudelijke hiaat die in verschillende andere strategische projecten aan de oppervlakte kwam. Zo is de herinrichting van het op- en afrittencomplex Plantin-Moretuslei van belang voor de zone aan Luysbekelaer, en bleek de scope van de ontwerpopdracht te beperkt om dit ten gronde uit te klaren. Eenzelfde situatie deed zich voor aan het strategisch project voor de Turnhoutseknoop. Hier werden een aantal korte termijningrepen voorgesteld ter vermindering van de barrièrewerking, maar kon onvoldoende aangetoond worden dat ze op termijn inpasbaar zijn na heraanleg van de knoop.

Het vraagstuk naar de verkeersorganisatie en overkapbaarheid van de Zuidelijke en Oostelijke Ring overstijgt bovendien de strategische projecten, en richt zich net op de vervolgprojecten ter realisatie van de langetermijnvisie van een volledige overkapping. Deze is immers volstrekt onmogelijk zonder voorbereidend studiewerk, hetgeen de hoofdmissie is van de voorgestelde studie.

Om bovenstaande redenen wordt een verdiepinstudie voor de overkapping van de Zuidelijke en Oostelijke ring dus als absolute prioriteit naar voor geschoven.

Aanbevolen projectbudget (studie)

Aanbevelingen

Grotere overkappingen en leefbaarheidsprojecten zuidwaarts van de E313 zijn enkel mogelijk indien tegelijk een verdiepingsstudie over de heraanleg van de Ring in deze zone aangevat wordt. Deze studie is nog niet civieltechnisch, maar zou een tunnelveiligheidsaanpak in de hele ringzone moeten in beeld brengen ervan uitgaand dat grote delen overkapt worden. In deze studie, of parallel eraan, stellen we voor om twee deelprojecten die scoren voor leefbaarheid, met name Luysbekelaer en Berchem Station, ook naar voren te schuiven om desgevallend in een aparte fasering al vroeger te realiseren. Hier ligt de nadruk wel op een verkeerskundig en civieltechnisch probleem.

€ 2.000.000,-

finale aanbevelingen

III VISIE PER ZONE

207

208

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

209

2. ZONE NOORD Visie masterplan Het masterplan voor segment Noord voorziet de uitbouw van vijf complementaire, ruimtelijke systemen.

Een verbindend grootstedelijk park De ring en de spoorlijn vormen momenteel zware barrières tussen Luchtbal en Merksem. Het Oosterweelproject biedt een unieke kans om deze stadsdelen mentaal en fysiek samen te brengen, via overkappingen en onderdoorgangen.

We voegen alle overkappingen en bermen samen tot één verbindend grootstedelijk park van ruim 50ha groot. Dankij een verlaging van de R1 Noord en de aanleg van verhoogde bermen, slagen we erin de infrastructuren te bufferen en in het park te doen opgaan. Het park biedt plaats aan een netwerk van zachte verbindingen en ecologische corridors. Er komt een royaal recreatief aanbod: ruimte voor sport en spel, een uitkijkheuvel, evenementenruimten (zoals een groen amfitheater) en een stadsserre.

—

—

Ruimtelijke systemen

Station Luchtbal als performant multimodaal knooppunt Het station Luchtbal wordt vandaag nauwelijks gebruikt, maar heeft het potentieel om uit te groeien tot een knooppunt voor trein, tram, bus en fiets. Zo bieden we aan bewoners en bezoekers een kwaliteitsvol alternatief voor de auto, en kunnen we de noodzakelijke modal shift waarmaken. Het station kan ook uitgroeien tot een hub voor het collectief havenvervoer, met vrije busbanen tot op de Scheldelaan.

Snede doorheen overkapping Groen hart, tussen Luchtbal en Merksem

—

Overkapping aan station Luchtbal, zicht ten noorden van Groenendaallaan

Om het station aantrekkelijker te maken, voorzien we de uitbouw van voorzieningen rond een kwalitatief stationsplein, maar ook grote fietsenstallingen en veilige fietsroutes naar het station. Door een verdichting van de stationsomgeving kunnen we het gebruikspotentieel van het openbaar vervoer verder vergroten.

Pocketstad Luchtbal De woonwijk Luchtbal is vandaag erg geïsoleerd en telt bijna uitsluitend sociale woningen. Door dit isolement te doorbreken, kunnen we een nieuwe dynamiek op gang brengen. We trekken bijkomende inwoners aan met betaalbare private woningen in een autoluwe, groene buurt.

Daarmee herstellen we de sociale mix en creëren we draagvlak voor bijkomende voorzieningen.

210

finale aanbevelingen

Zo groeit Luchtbal uit tot een volwaardig stadsdeel, van het Albertkanaal tot Havana. Daar voorziet het plan een sportcluster, een middelbare school en een busstelplaats. Luchtbal kan als één van de eerste wijken aansluiten op het stedelijk warmtenet.

Economische cluster rond het Straatsburgdok We behouden de economische roeping van de terreinen langs het Albertkanaal en creëren bijkomende kansen voor multimodaal bereikbare, stedelijke productie. Overal waar mogelijk combineren we bedrijvigheid met wonen op de verdiepingen. Aan het station Luchtbal is er ruimte voor kantoren en hotels. Aan de Straatsburgbrug of op Mexico-eiland willen we ruimte reserveren voor een toekomstig stadsdistributiecentrum.

—

Omgeving Oosterweelknoop

finale aanbevelingen

Een veelzijdig oeverlandschap De opeenvolgende gebieden langs het Albertkanaal zijn erg op zichzelf gericht. Slechts weinig mensen vinden hier hun weg naar de Schelde, die nochtans vlakbij ligt. We willen de toegankelijkheid van de oevers verbeteren en het contact met het water herstellen. Langs het Albertkanaal ontstaat zo een culturele en recreatieve cluster. Een groene verbinding tussen de Ringparken en het Droogdokkenpark biedt ruimte aan een fietssnelweg.

—

Verkeersluw stationsplein Luchtbal ter hoogte van de Langblokken

—

Busplein aan station Luchtbal,

—

Overkapping Groen Hart tussen Luchtbal en Lambrechtshoeken

Het masterplan wil het Noordkasteel maximaal vrijwaren en de omgeving opwaarderen tot een waardevolle groene oase, onder meer door een gedeeltelijke overkapping van de ring. De historische Samga-silo’s blijven bewaard en krijgen een nieuwe invulling.

211

212

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

213

214

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

215

Ontwikkelingsstrategie Een ambitieus maar haalbaar masterplan Het noordelijk stadsdeel zal een grote impact ondervinden van het Oosterweelproject. We kunnen het project inzetten als hefboom voor de vernieuwing en de versterking van het gebied.

Om die rol te kunnen waarmaken, moet het voorliggend BAM-ontwerp op een aantal cruciale punten worden bijgesteld. We willen er tegelijk ook leefbaarheidsprojecten aan vastkoppelen, die samen met Oosterweel gerealiseerd kunnen worden.

Het masterplan formuleert drie overkappingsvoorstellen, die bijna de helft van de noordelijke ring overkappen. Ze zijn conform de tunnelveiligheidseisen en op korte termijn

—

Onderdoorgang Groenendaallaan

realiseerbaar. Die kans mogen we niet laten voorbijgaan. Voor het noordelijk stadsdeel is het nu of nooit !

—

Zicht vanaf Tampicoplein richting overkapping Groen Hart tussen Luchtbal en Lambrechtshoeken,

Programma

Kosten en baten

Het masterplan voorziet ruimte voor 4.800 nieuwe woningen. Daarmee kunnen we 12.000 extra inwoners huisvesten en het voorzieningentekort (scholen, zorg, handel) wegwerken. Ondanks deze bevolkingstoename stijgt het groen van 13 naar 20 m² per inwoner. Het segment Noord is de uitgelezen locatie om een deel van de verwachte bevolkingsgroei in Antwerpen op te vangen.

De realisatie van de vijf voorgestelde projecten kost in totaal 590 miljoen euro (bovenop het projectbudget van BAM). De helft van dat bedrag (290M€) moet noodzakelijk als onderdeel van het Oosterweelproject worden uitgevoerd (“nu of nooit”). Voor een kwart van de investeringen (148M€) is het sterk aangewezen om ze meteen mee uit te voeren. Een laatste kwart (152M€) kan indien nodig wachten op extra budgetten voor leefbaarheidsmaatregelen.

Na realisatie van het masterplan is er 28 hectare minder verharde buitenruimte dan vandaag. Het aandeel infiltreerbare ruimte stijgt daarmee van de helft naar twee derde van de totale oppervlakte.

De stad kan de regie van deze stadsontwikkeling opnemen om het succes ervan te verzekeren.

—

Overkapping aan stationsomgeving Luchtbal, zicht richting de groene brug en de stadsserre

Er zijn ook baten te realiseren. Verschillende overheden hebben samen driekwart van de ontwikkelbare gronden in handen. Die kunnen een netto grondopbrengt van 156 miljoen euro genereren. Daarenboven heft de stad stedelijke ontwikkelingskosten op de nieuwe projecten.

Een deel van deze opbrengsten kan opnieuw geïnvesteerd worden in het gebied, zoals de realisatie van voorzieningen of de aanleg van publieke ruimte.

216

finale aanbevelingen

N 0

100 200 300 400 500 m

finale aanbevelingen

217

218

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

3. ZONE NOORDOOST Complex maar kansrijk

open ruimtes die plaats geven aan verschillende

Het gebied rond het Lobroekdok is één van de

wijkvoorzieningen. Zo worden de nerven meer dan

plaatsen waar de ruimtelijke en infrastructurele

fysieke verbindingen, maar centrale plekken in de

complexiteit van de ringzone het meest met

wijk voor ontmoeting, sport, spel en ontspanning.

elkaar in confrontatie gaan. Tegelijk is het een site met een ongelofelijk potentieel, gegeven

We definiëren 4 nerven:

de aanwezigheid van het dok en het kanaal, de metro en het spoor. Boendien is dit de locatie

1 - Van Merksem tot Park Spoor Noord.

waar het Oosterweelproject het dichtst raakt aan dichtbevolkte buurten, waardoor de overkapping

2 - Van de zwaaikom in het Alberkanaal tot de

velen die hier wonen, werken of komen

Kalverwei

ontspannen enorm beroert.

3 - Van de slachthuizen tot in Kronenburg Ecologische missing link In grote delen van de ringzone zijn reeds grote

4 - Van het nieuwe OV-knooppunt Schijpoort tot

continue groenzones aanwezig. Ze zijn vandaag

aan het Sportpaleis.

versnipperd, ontoegankelijk en van heel lage ruimtelijke en ecologische kwaliteit - maar met

Kansen voor mobiliteit

een enorm potentieel.

Naast de algemene principes die gelden voor de hele ringzone, stellen we enkele concrete ingrepen

In segment noordoost ontbreekt deze latente

voor inzake mobiliteit in dit segment: de nerven

ecologische zone volledig. De site wordt

als uitbreiding van het zachte verkeernetwerk, de

gedomineerd door infrastructuur en is zo goed als helemaal verhard. Elke vorm van groen is totaal afwezig. Het gebied rond het Lobroekdok is daarmee een cruciale missing link in de ecologische hoofdstructuur rond Antwerpen.

De overkapping biedt hier de historische kans

“In het gebied rond Lobroekdok gaan de ruimtelijke en infrastructurele complexiteit van de ringzone het meest met elkaar in confrontatie”

om deze missing link in te vullen met ecologisch hoogwaardige groenzones.

ontwikkeling van een OV-Knoop op Schijnpoort, aanpassingen aan bestaande en geplande

Nieuwe verbindingen: de nerven De nieuwe ruimte op de kap wordt gestructureerd

fietsinfrastructuur en de opwaardering van de tramhalte op de Groenendaallaan in Merksem.

rond 4 ‘nerven’: dwarsverbindingen voor fietsers en voetgangers doorheen de opeenvolgende lineaire

Autodeelstations en fietsparkings zijn op

infrastructuren die het gebied kenmerken en

verschillende plaatsen in het park opgenomen, net

vandaag insnoeren: de spoorweg, de Singel, het

zoals aanlegplaatsen voor watertaxi’s en -bussen.

Lobroekdok en het Albertkanaal.

Tot slot biedt het plan mogelijke oplossingen om de verkeersknoop op de driehoek Sportpaleis

De nerven sluiten aan op het fiets- en

te ontwarren. Deze voorstellen passen uiteraard

wandelnetwerk van de omliggende wijken, en

in de ambitie van het Toekomstverbond om de

zijn opgevat als een opeenvolging van pleintjes en

modal split in Antwerpen en Vlaanderen verder te verschuiven richting 50/50.

—

Boven: Volledige overkapping van Noordoost, gestructureerd rond 4 nerven Onder: De overkapping aan het Sportpaleis met de nerf over het dok

219

220

finale aanbevelingen

221

finale aanbevelingen

Vijf strategische projecten

1.

We onderscheiden vijf strategische projecten,

2. Kap Sportpaleis

die als op zichzelf staande gehelen kunnen

De overkapping aan het sportpaleis opent een

beschouwd worden. Tegelijk zijn er de evidente

waaier aan nieuwe mogelijkheden voor de

continuiteiten die overheen de deelprojecten

omgeving van de Schijnpoort, de Slachthuiswijk

doorlopen, zoals de fietsinfrastructuur,

en Kronenburg.

1.

het watersysteem en de overkoepelende groenstructuur.

Het sportpaleis wordt bevrijd uit het

3.

infrastructurele korset, en krijgt een gezicht naar 1. Steenborgerweert - Kap Dam

de stad. Op de kap komt een evenementenplein

Dit project omvat de inrichting van de

met een nieuwe entree voor het Sportpaleis, naast

zogenaamde ‘kap Dam’, het deel overkapping

een rijke en weidse groenruimte. Het lobroekdok

dat al in het Oosterweelproject voorzien wordt,

wordt dé plek voor watersporten, met een strand

en het IJzerlaanpark in Merksem. Er zijn dus

en een drijvend zwembad. Alles samen ontstaat

geen bijkomende overkappingen nodig om dit

hier een unieke cluster voor recreatie, sport

project uit te voeren. Daarmee is het zo goed als

en ontspanning voor de hele stadsregio. Een

obstakelvrij, en meteen mee uit te voeren in het

genereuze groene nerf verbindt al deze functies

Oosterweelproject.

met de Damwijk en Kronenburg.

Doorheen dit gebied loopt een ‘nerf’, die het

Een bijzonder gebouw langs het Sportpaleis

centrum van Merksem verbindt met Park Spoor

definieert de rand van de nerf en geeft het park

Noord, via de fietsbrug over het Albertkanaal

een voorkant. Op de kop van het Lobroekdok

en de Samberstraat. Deze fietsbrug kan met

wordt deze functie vervult door een stoer blok

de afbraak van het viaduct aangepast en meer

met een hoogteaccent dat het einde van het dok

comfortabel gemaakt worden. In een alternerende

markeert.

4.

2.

1. Steenborgerweert / Kap Dam 2. Kap Sportpaleis 3. Bermenproject Albertkanaal 4. Kap Kalverwei 5. OV-Knoop Schijnpoort

—

5.

Strategische projecten Noordoost: samen de volledige overkapping in dit segment

sequentie van pleintjes en open ruimtes worden Indien er verder niet overkapt wordt, worden

wijkvoorzieningen opgenomen langsheen de nerf, die is vormgegeven als een genereuze

3. Bermenproject Albertkanaal

de randen van de sleuf afgewerkt met groene

Van dit kapstuk stellen we twee varianten voor:

wandelpromenade.

Het centrale deel van het plangebied is essentieel

geluidschermen, ter vervanging van de door

een eenvoudige variant met een open deel van

in het invullen van de ecologische ambities in dit

BAM voorziene glazen geluidsschermen in het

ongeveer 360m, en de volledige overkapping. In

Het programma op de nerf is gericht

segment. De oevers van het Albertkanaal en het

Oosterweelproject.

de laatste variant is de noodzakelijke opening

op de behoeften van de wijk: sport- en

Lobroekdok worden dan ook in de eerste plaats als

speelvoorzieningen, pleintjes, ruimte voor

extensieve groenzones ingericht.

4. Kap Kalverwei

nadelige gevolgen van een opening zo veel

jeugdorganisatie KRAS en paviljoenen voor

Het gebied wordt een rijke ecologische zone met

De kap ter hoogte van de Kalverwei is de sluitsteen

mogelijk wegwerkt. De opening wordt zo naadloos

wijkbijeenkomsten. Er is ook ruimte voor een

een grote variatie aan flora, waar de hedendaagse

van de overkapping in dit segment. Het park en

geïntegreerd in het landschap, de geluidsoverlast

klein openluchtmuseum en volkstuinen. De kop

stedeling terug contact vindt met de natuur: een

de groenzones worden gevoelig uitgebreid, er

wordt bijna tot nul herleidt, er komt nog meer

van het park aan de Groenendaallaan markeert

aanvulling op het nabijgelegen park Spoor Noord,

komt plaats voor bijkomende sportvoorzieningen

ruimte voor groen, en de luchtkwaliteit op het

de entree naar het ringpark. Een deel van het

waar de klemtoon ligt op sport en recreatie.

en de de nerf die de Kalverwei verbindt met de

niveau van het maaiveld gaat erop vooruit.

voormalige viaduct kan getransformeerd worden

Opgevat als een mozaïek van natuurlijke kleuren,

zwaaikom kan aanlegd worden. Dit opent meteen

tot ecoduct.

geuren en texturen, biedt het een unieke ervaring

de toekomstige optie op de doorsteek naar

voor wandelaars, rustzoekers en natuurliefhebbers.

Kronenburg langs het Albertkanaal.

afgewerkt met een ‘Ribbenkap’, die de mogelijke

222

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

5. OV-knoop Schijnpoort

stijging in het aantal inwoners in het gebied

Schijnpoort heeft alle potentieel om op

zorgen.

223

stadsregionale schaal een belangrijke knoop in het openbaar vervoernetwerk te worden. Enkele tram-

Schijnpoort is dan ook aangewezen als één van

metro- en buslijnen komen hier samen met de

de 5 te ontwikkelen stedelijke OV-knopen in

(voor personenvervoer ongebruikte) spoorlijn.

de ringzone, in het kader van de geambieerde modal-split 50/50. Anders dan de andere

Het gebied heeft met het Sportpaleis en de Lotto

knopen is Schijnpoort een nieuw station dat nog

Arena twee enorme publiekstrekkers, en staat aan

ontwikkeld moet worden. De historische villa

de vooravond van een grootschalige opwaardering

waarin nu de Free Clinic gevestigd is, kan in de

en stadsontwikkeling; oa de Slachthuiswijk en

ontwikkeling worden geïntegreerd.

Spoor Oost zullen in de toekomst voor een grote

—

Boven: De Kap Dam en Kap Sportpaleis Onder: Station Schijnpoort als multimodale knoop

—

schijnpoort T

RINGSPOOR >>

SCHIJNPOORT

B

Boven: Twee typische doorsnedes: de open sleuf en de ribbenkap Onder: De nerf in het verlengde van de Samberstraat

224

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

225

Merksem IJzerlaanpark

Ecoduct

al

ana ertk

Asiadok

Alb

Kap Dam

Kap Kalverwei

Ribbenkap

Kronenburg Den Dam

Kap Sportpaleis

Spo

or N

oord

—

Station Schijnpoort

Overzichtskaart: volledige overkapping segment Noordoost

226

finale aanbevelingen

227

finale aanbevelingen

3. ZONE OOST Van omsingelde naar verweven stad.

Otatam nonc mo ia verum ines De overkapping van de ring vormt een historische kans om het huidige ruimtelijk ontwikkelingsmodel van Antwerpen grondig om te keren. Overkappingsprojecten vormen stuk voor stuk hefbomen om stadswijken en stedelijke systemen op een heel nieuwe manier te gaan verweven en verbinden. In het geval van segment Oost speelt deze verbinding structureel op het niveau van landschap, mobiliteit, leefomgeving en leefbaarheid.

groenzones die we verder in dit document zullen introduceren, zoals het Spoorpark, de, Schijnvallei en het Waterpark. Hierdoor ontstaat een stedelijk ecologisch netwerk met kansen voor flora en fauna. Op de overkapping en langs de spoorwegberm zijn de condities droog en schraal met een kruidenrijk (schraal)grasland als doeltype. Op de terrassen van de schijnvallei en in de parkomgeving wordt een kruidenrijk grasland of struweel nagestreefd en aan de oevers van het schijn en in het waterpark wordt een riet- en moerashabitat beoogt. Door variatie in hoogteligging en oriëntatie ontstaan op microniveau ecologisch kansrijke gradiënten.

“De oostelijke ringruimte vormt een onmisbare waterschakel in de toekomst van waterhuishouding en bouwt mee aan een sterk mobiliteitsproject voor de stad.”

1. Een ambitieus en veerkrachtig landschap Binnen segment oost biedt de overkapping de kans om grote stappen te zetten naar een ambitieus en veerkrachtig landschap. Een groenblauwe ladderstructuur maakt de verbinding tussen het Nachtegalenpark, Rivierenhof en de Oude Landen en verbindt deze met nieuwe

De ladderstructuur die we introduceren is een kans om de Schijnvallei opnieuw te valoriseren, als een ruimte voor waterbuffering, biodiversiteit en ontspanning. Bovendien kan op deze plaats het Schijn opnieuw verbonden worden met de Schelde, en kan de waterhuishouding opnieuw op een gravitaire manier gebeuren, wat minder energie en meer veerkracht in het systeem brengt.

Door het schakelen van buffers in segment Oost, het initiëren van een nieuw beeksysteem en het toegankelijk maken van de waterzuivering als waterpark ontstaat een flexibel systeem met overstort richting schijn en kan via infiltratiebuffers langs weerszijden van de overkapping regenwater uit de stad, worden vastgehouden en vertraagd afgevoerd in noordelijke richting.

1.

2.

3.

2. Een alternatief mobiliteit systeem De Ringzone en de E313 hebben breuklijnen en littekens achtergelaten tussen de drie wijken in segment Oost: Borgerhout, Deurne-Noord en Deurne Zuid. De mobiliteit van de ringruimte herdenken hangt daarom samen met het radicaal versterken van fietsmogelijkheden en kansen voor openbaar vervoer. Vandaag is de ring de plek waar deze mobiliteit uit elkaar rafelt door de overdreven focus op de wagen. In het voorstel wordt gezocht naar nieuwe knooppunten, met aandacht voor de gebruikerservaring en het afstemmen van verschillende modi op maat van de mens. Het masterplan van segment oost zet sterk in op het vormgeven van transversale verbindingen tussen binnen- en buitenstad.

Een nieuwe radiale openbaar vervoerscorridor verbindt het oosten van de stad en regio met de Turnhoutsepoort als multimodale overstaplocatie.

De E313 transformeert van een ontwrichtende barrière naar een vervoerscorridor met lokale aansluiting op doeltreffend openbaar vervoer, een oostelijke snelfietsverbinding en op termijn zelfs een oversteekbare, leefbare as met ruimte voor (her) ontwikkeling. Deze nieuwe vervoerscorridors worden versterkt door een fijnmazig fietsnetwerk en flexibel parkeerbeleid. Een nieuwe performante verbinding aan de binnenzijde van de stad verbindt Zurenborg met het Eilandje en het singelen ringfietspad worden als ruggengraat van het fietssysteem verbonden met dwarsverbindingen

4.

—

Segment oost binnnen de territriale structuren van de stad (1), Het masterplan met de strategische projecten (2), Het mobiliteits en leefbaarheidsproject aan de Turnhoutse poort (3).

228

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

beeld

—

Bovenstaande afbeeldingen toont de 4 strategische projecten samen en legt de nadruk op de twee grote groenstructuren. De ene langs de binnenzijde van de stad aan de hand van het spoorpark en de andere via de Schijnvallei. De combinatie van projecten versterkt de kracht en meerwaarde van elk individueel project.

die tot ver in het stedelijke weefsel doordringen.

Door de parkeerdruk in het segment te verlagen en te verspreiden valt de enorme parkeerdruk rond Schijnpoort weg.

3. Een dynamische leefomgeving.

Een dynamische en leefbare stad kenmerkt zich door een bruisend samenkomen van wonen, werken, open ruimte, natuur en infrastructuur.

Door de ongelofelijke breuk die de Antwerpse ring veroorzaakt in het centrum van segment oost ontbreekt dit grotendeels in het huidige stadsweefsel. Deze breukzone, gedomineerd door anonieme bedrijvigheid, gelijkvloers parkeren en enkele sterk geïsoleerde woonomgevingen, is in zone oost soms meer dan 500m breed.

Met de overkappingsprojecten die we voorstellen zetten we hier iets tegenover. We leggen de voedingsbodem voor het ontstaan van geïntegreerde nieuwe stadsdelen, en het herstellen van het littekenweefsel van de

ringzone. Strategische zones zoals Spoor Oost, Schijnpoort, maar ook nieuwe groenstructuren aan de Deurnese tuinen bieden kansen om Borgerhout en Deurne opnieuw te verbinden en tegemoet te komen aan het acuut tekort aan groen en voorzieningen in deze dichtbevolkte wijken. We versterken deze nieuwe assen door ook mogelijke nieuwe barrières, als de parallelweg van de Hollandse knoop, te doorbreken door ondertunneling en zetten sterk in op het creëren van nieuwe identiteit door publieke voorzieningen in het ontwerp te integreren en nieuwe accenten toe te voegen, zoals een markthal aan de Deurnese volkstuinen of een uitkijktoren aan de Turnhoutsepoort. Voor elk van deze plekken geldt dat we de groenblauwe ladderstructuur zien als structurerend kader en we strategieën zoeken om de verschillende buurten die vandaag met hun achterkant naar de ring liggen om te keren en volop te laten genieten van dit nieuwe landschap.

229

beeld

—

Het Waterpark vormt een cruciaal project voor de waterhuishouding in Antwerpen. Het engagement met Aquafin ondersteunt de slaagkansen. Daarnaast is dit een nu of nooit project aangezien dit binnen het Oosterweelproject valt, de relatie met de Hollandse knoop niet weg te denken is en de werfruimte zeer beperkt.

4. Leefbaarheid De slechte luchtkwaliteit en de aanzienlijke geluidsoverlast hebben een sterke negatieve impact op de leefbaarheid in de directe omgeving van de ringzone. Om dit zo goed mogelijk op te vangen voorziet het masterplan van segment Oost verschillende slimme milderende maatregelen zoals landschappelijke bermen en schermen, in het bijzonder daar waar omliggend gebruik sterke hinder ondervindt van de impact van de infrastructuur. Steeds worden deze maatregelen ingepast met in het achterhoofd de totale overkapping om zo te vermeiden dat deze ingrepen de huidige infrastructuur bevestigen en daarmee structurelere oplossingen in de toekomst hypothekeren. Het voorziene terrassenlandschap aan de Schijnvallei is hiervan een mooi voorbeeld.

Om de overkapping, ook in haar in eerste instantie gedeeltelijke realisatie, een maximale positieve impact te laten hebben op de

leefbaarheid van de stad geloven we er sterk in dat elk overkappingsproject een aanzet dient te geven tot een ambitieuze modal-shift en volop mee de ambitie van een klimaat robuuste stad ondersteund. Deze keuze voor deze principes bepalen mee de selectie van overkappingsprojecten die zijn geïntegreerd in onze strategische projecten en garanderen hun toekomstgericht karakter.

230

Van verweven stad naar strategische projecten.

Samen met een grote groep van experten, stakeholder en bewoners van de stad ontstond een masterplan voor segment Oost. Dit masterplan heeft de ambitie om een nieuwe groene parkstructuur te voorzien aan de binnenkant van de stad, een nieuwe wijk te introduceren in het midden van de ringruimte.

Een wijk die leven en dynamiek brengt in het vandaag brede desolate gebied en Borgerhout met Deurne kan verbinden, het openbreken en integreren van de grenzen zoals de spoorwegbundel, Singel, waterzuiveringsstation en Schijn-Scheldeverbinding en een toekomstperspectief te schetsen voor de E313 en haar knoop die deze omgeving opnieuw leefbaar maakt. Vanuit deze ambitie stellen we vier strategische projecten voor: het waterpark, Nieuw Oost, De Schijnvallei en De knoop.

finale aanbevelingen

1. Het Waterpark Het is geen geheim dat bepaalde wijken in Antwerpen te maken hebben met wateroverlast.

Met het waterpark geven we hier een antwoord op. Dit strategisch overkappingsproject is volgens ons een essentiële schakel en hefboom voor een toekomstbestendig en geïntegreerd stedelijk watersysteem en vangt de bijkomende geluiden luchtoverlast van de toekomstige Hollande knoop te delen op. De ruimte die gecreëerd wordt op de kap ten zuiden van de Schijnpoort wordt een bijzondere plek voor waterbuffering en waterzuivering in combinatie met zachte recreatie.

Door het waterpark samen met onderdelen van de Aquafinsite te ontwerpen als publieke ruimte wordt dit project zowel een kwalitatieve ruimte voor de direct omwonenden als een nieuwe bestemming in de stad. Zo maken we van een toekomstige uitdaging een concrete kans voor het heden, en maken we het watersysteem opnieuw zichtbaar, tastbaar en toegankelijk.

2. Nieuw oost

—

Het project rond de Schijnvallei combineert een parkstructuur met Bermen en een strategisch stuk kap tussen de binnen en buitenstad.

Het Oostelijk segment van de ring vormt een sequens van verschillende types barrières, waar een ruim 681m breed niemandsland de wijken Borgerhout en Deurne van elkaar scheidt, een afstand die ter vergelijking groter is dan de Scheldeoverspanning. Een ruimte die vandaag de dag slechts een handvol bedrijven huisvest, en een beeld heeft dat sterk bepaald wordt door de auto en waar dan ook geen mens te bespeuren valt.

Doorheen het ontwerpend onderzoek zijn we er sterk van overtuigd geraakt dat door de beperkte toegankelijkheid, en geïsoleerd van het gebied de huidige inplanting van spoor oost volledig moet worden herdacht willen we hier een antwoord bieden op de groentekorten in Borgerhout. In dit strategisch project stellen we met Nieuw Oost

finale aanbevelingen

een ambitieus totaalproject voor, waar we de verhoogde spoorweg en het huidige Spoor Oost willen herdenken als een geïntegreerde zone, van de Noordelijke kop aan de Schijnpoort tot aan Hof Ter Lo. Met het Spoorpark creëren we een direct toegankelijk park aan de dichtstbevolkte stukken van Borgerhout en Nieuw oost biedt de stad nieuwe kansen om te zoeken naar een uniek evenwicht tussen groenruimte, nieuwe sociale energie, wonen en werken en bijzonder programma’s.

3. De Schijnvallei Segment Oost niet enkel te kampen met de ring als barrière, maar ook de Spoorwegbundel, de Singel en heel wat zones die nu als niemandsland worden ervaren. Zo liggen de wijken Borgerhout intra-muros en Deurne- Noord mentaal erg ver uit elkaar, en worden ze beiden fysiek erg strak begrensd door respectievelijk het spoor en de Ring. Door ontwerpend onderzoek en in nauwe dialoog met lokale stakeholders en experten, gingen we op zoek naar de strategische locaties

beeld —

Het project van de knoop vraagt een kleine investering met een grote impact.

231

waar het mogelijk is om de grenzen systematisch te doorbreken en overbruggen om nieuwe continuïteiten te creëren. Zo ontdekten we een enorme kans ter hoogte van Hof Ter Lo. Door een chirurgische aaneenschakeling van plekken en verbindingen te maken, wordt het mogelijk om Borgerhout intra-muros te verbinden met het centrum van Deurne Noord. Een levendige as ziet het licht van de versteende binnenstad, over een groene kap, naar de volkstuintjes en de openheid van de Schijnvallei. De as geeft een nieuwe impuls aan het centrum van Deurne, geeft de mogelijkheid aan programma als muziekcentrum Trix om eindelijk op een comfortabele, niet-auto gebonden manier toegankelijk te zien en biedt leven aan de staart van Spoor Oost waardoor bijkomend programma mogelijk wordt en een direct antwoord kan worden voorzien op de tekorten aan sportinfrastructuur in de omliggende wijken van Borgerhout.

4. De knoop De knoop als laatste strategisch project kan voor ons gezien worden als een eerste stap richting een leefbaar toekomstperspectief. Doordat het uiteindelijk ontwerp van de verkeersinfrastructuur onder de knoop nog niet gekend is vertrekt dit strategisch project van enkele strategische ingrepen die de leefbaarheid en de nieuwe ruimte voor fiets en openbaar vervoer ondersteunen.

Het eerste strategische project zet in op een directe fietsverbinding tussen Turnhoutsebaan en rivierenhof, creëert een nieuw cruciaal OVknooppunt aan de Turnhoutsebaan in directe aantakking met de E313 en zo de bredere Antwerpse regio en garandeert een kwalitatieve publieke ruimte aan de Turnhoutsepoort die via door gerichte ingrepen de huidige knoop inkapselt, de Turnhoutsebaan ontlast en een nieuwe stedelijke ruimte schetst.

232

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

Droge, schrale basiscondities Rijke, gematigde basiscondities Natte basiscondities Ecologische verbindingszones Schijn (en Schijnscheldeverbinding) Regenwaterbuffering Bermenlandschap Fietsverbindingen Openbaar vervoer Ov-knooppunt Singel (parkway) P

Flexibel parkeergebouw Wijkverbinding Herconfiguratie van het bouwblok Nieuw structurerend weefsel Identiteitsdragers

—

De structuur kaart voor segment Oost capteert de verschillende ambitie’s en is een richtinggevend kader voor de toekomst. Het voorgestelde masterplan is een doorvertaling en detaillering van deze structuurkaart

kaart

233

234

finale aanbevelingen

235

finale aanbevelingen

4. TEAM ZUIDOOST Zurenborg-Luysbekelaer Park

Een Visie, en kritische benadering Het ‘Over de Ring’ project illustreert de gedeelde ambitie van de stad Antwerpen en burgerbewegingen om een historische barrière op te heffen en de levenskwaliteit voor haar nabije omgeving en het grotere stadsgebied te verhogen. De ambitienota van de intendant vertaalt de uitgesproken ambities van het Toekomstverbond in een globale ruimtelijke - en mobiliteitsvisie. Tegelijkertijd wijst ze op enkele moeilijkheden en onzekerheden die hierin vervat zitten. Door terug te redeneren vanuit het eindbeeld en haar ambities te ontleden in het te doorlopen tijdspad en ruimtelijk proces werd een open strategie ontworpen die het kader vormt voor enerzijds de transitie naar een ambitieuze modal shift en anderzijds het gradueel vervagen van de ring als barrière om te komen tot een metropolitane verbonden stadsregio. Vier leidende uitgangspunten werden tijdens het ontwerpend onderzoek gebruikt en verder uitgewerkt: 1.

Hoe overstijgen we het risico van het onvoltooid overkappingsproject. Dit wordt aangepakt door de ontwikkeling van een selectieve, incrementele en

waarin de barrière van de ring is overwonnen en

Het Framework:

waardoor een nieuw kader wordt aangereikt voor de

1. De Singel als Groene Stedelijke Boulevard

strategische ruimten en projecten op schaal van de

2. Ringspoor, deel van een stedelijk ligtrail netwerk

metropolitane regio.

3. Radialen, aandacht voor OV en zachte mobiliteit

Ecobrug Zurenborg

4. Lager netwerk, fijnmazige verbindingen

4.

Hoe zetten we de transitie naar een duurzame

5. verbonden waterlandschap

toekomst in gang waarbij de blik gericht wordt op

6. groene en ecologische continuïteit

een ambitieus eindbeeld in plaats van de huidige

7. continue beschermende huid (lucht en geluid)

Grote Markt Berchem

situatie en praktijk. Hoe ontwikkelen we een nieuw kader voor de uitwerking van projecten nu en in de toekomst in de gehele Ringzone.

Binnen dit kader presenteren wij onze visie op verschillende niveaus: Ten eerste geven wij een beeld van de mogelijke transformatie van de ring als belangrijke schakel in de ontwikkeling van een verweven stad; Ten tweede definiëren we een gedeeld Framework dat een kader biedt voor de noodzakelijke structurele veranderingen van mobiliteitspatronen (zoals de 50/50 modal shift), de ontwikkeling van een blauw-groen netwerk en richting geeft aan korte termijn acties voor de reductie van geluidsbelasting en luchtvervuiling in de ringzone. Ten derde schetsen we een toolbox voor het verdere implementatietraject door het ontwikkelen van overtuigende prototypes en een van onderuit gedragen reeks selectie- en prioriteringscriteria.

Ecobrug Brialmont

Groene Boulevard - Grote Steenweg

2.

5.

flexibele strategie waarbij een minimale inspanning leidt tot een maximaal resultaat (meer doen met minder) en leggen we een gedeelde en robuuste basis voor verdere dialoog onafhankelijk van de veranderende omstandigheden.

2.

Hoe zorgen we voor een maximale winst voor de lokale gemeenschappen en de gelijktijdige verbetering van structurele continuïteiten op stedelijke en metropolitane schaal (dorpen en de metropool, 5 parken en ecologische structuren).

3.

Hoe onthullen en representeren we de nieuwe schaal van de stad van morgen: een stadsterritorium

De dicht bewoonde gebieden in het segment Zuidoost die nabij de ring gelegen zijn staan vandaag onder druk zoals de Atlas van de relatie tussen ‘stad en haar ring’ helpt ontvouwen: de buurten leiden onder geluidsbelasting en luchtkwaliteitsproblemen, tekort aan open en groene ruimte, het zijn gebieden van milieu- en ruimtelijke ongelijkheid. We zien deze gebieden als een prioriteit voor de implementatie van het project, het herstel van de continuïteit van de groen stedelijke en territoriale structuur en ruimten voor sociale verbinding binnen en buiten de Ring.

1.

3.

7.

4.

236

Lessen uit een collectief leerproces Het proces van visievorming en projectontwikkeling is vanaf het begin door het ontwerpteam opgezet als een collectief leertraject.

Hierin is niet alleen inhoudelijke kennis en ervaring over het gebied, de uitdagingen en mogelijke oplossingen opgedaan, maar ook met betrekking tot samenwerkingen tussen de verschillende betrokken partijen. Binnen het proces lag de nadruk op het verhogen van het collectieve vermogen om het proces en de complexiteit ervan te begrijpen.

In deze collectieve constructie is de houding ten opzichte van de noodzakelijke verandering in relatie tot de modal shift en levensstijl een fundamenteel onderwerp geweest. Meer en meer is er bij de ringbouwer duidelijk geworden dat het ruimtelijke eindbeeld alleen mogelijk te beschouwen is, als er een bredere maatschappelijke transitie plaatsvindt. Een groot aantal van degenen die het hele proces hebben gevolgd, had een expliciete vraag en houding ten opzichte van een verandering in mobiliteit, manier van leven, enz. Tegelijkertijd is het toekomstgerichte verhaal van de overkapping er een dat alleen stap per stap kan worden bereikt, en waar meerdere visies naast elkaar moeten kunnen bestaan. De transitieroute wordt door iedereen op verschillende manieren ingevuld: afhankelijk van hun eigen houding pleiten de deelnemers voor meer pragmatisme (we kunnen nu niet ingrijpen omdat ze er niet klaar voor zijn) versus meer durf en ambitie (we moeten nu ingrijpen, omdat er anders niets zal gebeuren).

De laatste lijken in eerste instantie naar de overheid te kijken om het probleem op te lossen.

De pragmatici wijzen op de moeilijkheid van gedragsverandering.

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

237

Deze situatie biedt terughoudendheid en wantrouwen om gedurfde acties te ondernemen.

De visie die we voorstellen bevat echter voldoende mogelijkheden om morgen te starten met acties om te leren dat de beoogde toekomst realiseerbaar is.

ideeën en dromen vanuit een veelvuldige dialoog met verschillende burgers en experten, en in staat flexibel om te gaan met evoluties in innovatieve technieken en vernieuwende inzichten maar ook vasthoudend aan een reeks vaste waarden en principes.

De Grote Steenweg wordt getransformeerd met de reorganisatie van de verschillende bewegingen langsheen deze nieuwe groene boulevard, een opwaardering van het plein rond Berchem Kerk en bescherming op de brug via een aangename glazen galerij.

Binnen het proces is een wederzijdse waardering ontwikkeld tussen het ontwerpteam en de verschillende betrokken partijen. De mobilisatie en informatiestroom binnen de brede maatschappij blijven een belangrijk aandachtspunt voor de toekomst.

Van de Plantin en Moretuslei tot aan de Generaal Lemanstraat introduceert de verbinding van intra en extra muros met een volledige overkapping een opeenvolging van ruimtelijke ervaringen in een glooiend landschap die zowel trachten aan te sluiten op de kwaliteiten en noden van nabije omgeving, als nieuwe ruimte voor mens en natuur toe te voegen.

Dit alles is verbonden met elkaar en de naburige segmenten binnen een ladderstructuur gevormd door de Nieuwe Singel en het Longitudinale Ringpark die meer ruimte geven aan continuïteiten voor fiets en voetganger, publiek transport, waterstructuren en ecologie. Kruisingen van zachte mobiliteit en de radialen gebeurt op een veilige en genereuze manier via een systeem van connecterende valleien.

Een Park voor Zuidoost, naar een verweven stad Zoals ook aan het begin van de 20ste eeuw in de overgangsperiode tussen militaire verdediging- en snelweginfrastructuur nagedacht werd over een verbonden systeem van publieke ruimte tussen binnen- en buitenstad, wordt dezelfde zone nu in kader van de overkapping benaderd als collectieve publieke ruimte boven op en rondom de huidige ring.

Vertrekkend van dat beeld toont de visie een landschappelijke en structurerende sequentie van open en groene ruimten, een verzamelruimte en verbinder van bewegingen, mensen en activiteiten.

Het wordt niet gezien als één monotone graszone, maar als een veelheid aan ruimten en ervaringen op en langs de overkapping, die inspelen op de karakteristieken en potenties die inherent aan- of afwezig zijn in de buurten en plekken langsheen de ring, maar ook deel uitmaken van een groter parklandschap voor de hele stadsregio.

De geproduceerde tekeningen en beelden zijn niet te beschouwen als een blauwdruk maar als een levend document, een vertaling van een set

De overkapping zal de wijken Zurenborg en Luysbekelaer verenigen rond één centraal park waar nieuwe en opgewaardeerde bestaande bebouwing doorwaadbare stadsranden definiëren en ruimte geeft aan vormen van innovatief en collectief wonen, ingebed in het groen. De brownfieldsite binnen de ring wordt nieuw leven in geblazen, en aan de overkant wordt de huidige op- en afritlus ter hoogte van Plantin en Moretuslei gereorganiseerd.

Rond het station van Berchem verenigt een ‘Grote Markt’ het stedelijk weefsel aan beide zijden van de ring en verbind het verlengde van de as Driekoningen-/Statiesstraat met de Gitschotelei Ze geeft Berchem een lokale en metropolitaan identiteit en vormt tegelijk één centrale multimodale hub.

Een overkapping tussen de Wolvenberg en het historisch waardevolle Brilschanspark creëert een nieuwe groene verbinding met aandacht voor ecologie en zachte recreatie. Ze versterkt de relatie met de omgeving door over de groene stedelijke boulevard van de Nieuw Singel heen aan te sluiten op het Villegaspark en herontwikkelde omgeving.

Wij hebben door, zoals in een backcasting scenario, vanaf het gewenste eindbeeld – een verweven stadsregio – terug te redeneren gepoogd het te doorlopen tijdspad en ruimtelijk proces naar een volledige overkapping te ontleden.

Grote Markt Berchem - multimodale knoop en stedelijke centraliteit

Ecobrug Brialmont

238

finale aanbevelingen

Het Framework : basis voor de transitie

opnieuw te verbinden en op te waarderen; hoe de bewoners rond de ring op korte termijn kunnen worden beschermd tegen luchtverontreiniging en geluidshinder.

Een “Framework” of kader is een structuur waarrond, of waarover, iets wordt opgebouwd: het is een fundamenteel concept voor het ontwerpen van Over de Ring en een hulpmiddel om de gedachtenuitwisseling tussen een veelheid aan actoren te organiseren.

Door het blijvend gebruik van deze term benadrukken we dat het Framework niet alleen een eerste en noodzakelijke stap is, maar ook een platform voor gedeelde ideeën, dromen, overtuigingen, en principes verder te bespreken die structuur kunnen geven aan een vervolgproces.

Zeker binnen het segment Zuidoost is de beoogde ambitieuze modal shift een fundamentele randvoorwaarde voor het waarmaken van de in het Toekomstverbond vooropgestelde ambities.

Hoewel de feitelijke verhouding (70/30) nog ver van dit doel ligt, kan het gebruik van enkele van de spoorwegen die Antwerpen doorkruisen als een grootstedelijke lightrail/ringspoor, de versterking van de tramlijnen langs de radialen, de uitrusting van de Singel met een eigen OV lijn samen met de ontwikkeling van bredere nieuwe fietspaden en fietsostrades, van aangenamere oversteekplaatsen (voornamelijk tussen radialen en Singel), samen met nieuwe voetgangersruimten, zeer gunstige omstandigheden creëren om het autogebruik te verminderen en een stap in de toekomst te zetten. Het geheel van longitudinale en radiale mobiliteitsverbindingen, een blauw-groene structuur en leefbaarheidsmaatregelen vormt een ruimtelijk structurerend kader, een basis voor het Framework, die de Ringzone verbindt en structureert.

Doorheen het proces bleek het ontwikkelde mobiliteits Framework namelijk ruimte en kansen te bieden voor andere uitdagingen.

Het ontwikkeld Framework geeft inzicht en richting aan: hoe de beoogde ambitieuze modal shift bereikt kan worden; hoe de biodiversiteit kan worden versterkt door het watersysteem

Strategische projecten en Stedelijke Typologiën In de lange termijn visie, creëert de overkapping een nieuwe grote publieke ruimte. Om het risico van een onvoltooid en gefragmenteerd project te overbruggen zorgt elk van de ontwikkelde projecten voor een lokale en stedelijke meerwaarde. Elk van hen ontwikkelt bovendien een “stedelijke typologie”: door het herdenken van traditionele stedelijke ruimtes (bv. De Nieuwe Grote Markt), geïnspireerd door de bestaande ruimtes langs de ring of door opkomende stedelijke, sociale en ecologische dynamieken (bv. Ecobrug, Connecterende vallei). In sommige gevallen is het prototypische karakter van het project zeer hoog: een traditionele groene boulevard ontwikkeld tot nieuwe organisatie van bewegingen en introduceert een nieuwe beschermende huid als een ‘glazen galerij’, of de behoefte aan ecologische continuïteit met de nieuwe ‘connecterende valleien’ langs de Ring, waar de radialen de doorgang op het lagere niveau onderbreken. Het idee van de stedelijke typologie kan het Over de Ring-effect vermenigvuldigen door een nieuwe en coherente stedelijke taal te ontwikkelen die gebaseerd kan zijn op de erkenning van de verscheidenheid aan

finale aanbevelingen

239

situaties, herhalingen en variaties op dezelfde thema. Ze vormen vertalingen naar concrete verbeteringen van de levenskwaliteit in de stad Antwerpen, die stap per stap zullen samensmelten in één samenhangende ruimte wanneer de volledige overkapping wordt gerealiseerd.

Project in stappen

De Nieuwe Singel - Groene Stedelijke Boulevard

Wat we zeker weten is dat segment Zuidoost niet als eerste volledig zal worden overkapt. Hiervoor zijn twee redenen: (1) de overkapping van de ring in Zuidoost vereist een volledige heraanleg van de snelweg. (2) de werken aan de ‘zuidelijke ring’, starten ten vroegste na het afronden van de Oosterweelwerken (voorzien 2027), Daarom stelt onze visie een selectieve, incrementele en flexibele strategie voor die in elke stap streeft naar de best mogelijke situatie.

Dit is niet in tegenstrijd met de ambitie voor een volledige overkapping maar een robuuste manier van ernaartoe werken. Elk van de voorgestelde strategische projecten draagt hiertoe bij.

Korte termijn strategische projecten: continuïteiten Framework); Middellange termijn strategische projecten: strategische knopen en bestemmingen (eerste overkappingen); Lange termijn strategische projecten: Volledige overkapping, (dynamisch landschap- en programmatie management) De verschillende onderdelen hiervan spelen zich niet perse af in een zelfde tijdsmoment en kennen vele mogelijke wegen en stappen naar deze tussenfasen en vervolgens het eindbeeld, maar geven een indicatie van een evoluerend, veerkrachtig en groeiend project.

Longitudinaal Ringpark - Connecterende vallei

Het traject van de afgelopen negen maanden leerde ons dat de opzet van het vervolg des te belangrijker wordt. Het zal ook vragen om beslissingen te nemen waarvan hun aard en invloed nog niet geheel duidelijk zijn, om sites en projecten te selecteren in functie van de beschikbaarheid van financiële middelen, met het risico om die delen van de stad waar het meeste nood is voor het her configureren van hun relatie met de ring uit te stellen of mogelijks niet te bereiken.

Het gaat dus misschien niet over het kiezen tussen welke projecten in eerste fasen zullen gebeuren, maar om het opstarten van zo goed als/virtueel alle projecten, zoals we op dit moment een bos zouden aanplanten, wetende dat er meer kiemen nodig zijn om volgroeide bomen te bereiken.

240

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

241

Plan Korte Termijn Groenruimte Groenruimte op overkapping Bomen langsheen groene boulevard Bomen in park Bomen op overkapping Bomen op overkapping Water: bestaand Water: nieuwe wadi Water: nieuwe lineaire wadi Tram: bestaand Tram: in studiefase Spoorweg Station lightrail Berchem mobiliteitsknoop Plein Radialen: groene boulevard Radialen: lager netwerk Fietspad Voetpad Beschermende huid: berm Beschermende huid: geluidsscherm Beschermende huid: serre Beschermende huid: bescherming op gebouwen Ecologische vallei Volkstuinen Speelterrein Sportveld Bestaande gebouwen: voorzieningen Bestaande gebouwen: faรงades langs stedelijke assen Bestaande gebouwen: kantoren Bestaande gebouwen: faรงade aan singel / longitudinaal park Nieuwe gebouwen met daktuinen en transparante plint Hergebruik van bestaande gebouwen

242

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

243

Plan Tussen Termijn Groenruimte Groenruimte op overkapping Bomen langsheen groene boulevard Bomen in park Bomen op overkapping Bomen op overkapping Water: bestaand Water: nieuwe wadi Water: nieuwe lineaire wadi Tram: bestaand Tram: in studiefase Spoorweg Station lightrail Berchem mobiliteitsknoop Plein Radialen: groene boulevard Radialen: lager netwerk Fietspad Voetpad Beschermende huid: berm Beschermende huid: geluidsscherm Beschermende huid: serre Beschermende huid: bescherming op gebouwen Ecologische vallei Volkstuinen Speelterrein Sportveld Bestaande gebouwen: voorzieningen Bestaande gebouwen: faรงades langs stedelijke assen Bestaande gebouwen: kantoren Bestaande gebouwen: faรงade aan singel / longitudinaal park Nieuwe gebouwen met daktuinen en transparante plint Hergebruik van bestaande gebouwen

244

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

245

Plan Lange Termijn Groenruimte Groenruimte op overkapping Bomen langsheen groene boulevard Bomen in park Bomen op overkapping Bomen op overkapping Water: bestaand Water: nieuwe wadi Water: nieuwe lineaire wadi Tram: bestaand Tram: in studiefase Spoorweg Station lightrail Berchem mobiliteitsknoop Plein Radialen: groene boulevard Radialen: lager netwerk Fietspad Voetpad Beschermende huid: berm Beschermende huid: geluidsscherm Beschermende huid: serre Beschermende huid: bescherming op gebouwen Ecologische vallei Volkstuinen Speelterrein Sportveld Bestaande gebouwen: voorzieningen Bestaande gebouwen: faรงades langs stedelijke assen Bestaande gebouwen: kantoren Bestaande gebouwen: faรงade aan singel / longitudinaal park Nieuwe gebouwen met daktuinen en transparante plint Hergebruik van bestaande gebouwen

246

finale aanbevelingen

247

finale aanbevelingen

6. ZONE ZUID Het overkappen van de ring is in vele, quasi alle, opzichten een uitdaging. Om een project voor te stellen dat op korte termijn aan de noden van de bewoners tegemoetkomt, dat het metropolitane imago van de stad mee definieert en dat de technologische evolutie niet uit het oog verliest, moeten zorgvuldige afwegingen gemaakt worden.

“Team Zuid gelooft sterk in de kracht van overkappen, van beschikbaar maken, van tegelijk vormgeven en teruggeven aan het weefsel. Overkappen als middel, niet als doel.”

Ringlandschappen en diverse wijken Lezing van een weids ringlandschap De essentie van de ruimtelijke structuur van segment Zuid bestaat uit twee territoriale landschappen die de site begrenzen en een centrale, stedelijke wijkverbinding. De ring is vandaag voor deze grootschalige connecties nog steeds een barrière. De overkapping van de ring kan in dit opzicht een duidelijke stap zijn naar een continu weefsel waar intramuros en extramuros een coherent geheel vormen.

Wanneer we segment Zuid verder ontleden, wordt duidelijk een dubbele structuur leesbaar.

Langsheen de bundel van infrastructuren loopt een longitudinaal landschap, dat een aanknoping vormt met de majestueuze Schelde en dat ten oosten zijn weg vervolgt in segment Zuidoost. Dit longitudinaal landschap zal voornamelijk een functioneel landschap worden, waar aandacht gaat naar ecosysteemdiensten voor de stad.

Tegelijk wordt het een parklandschap, een esplanade, die toelaat op een eenvoudige wijze de ringzone en de omliggende wijken te verbinden met de rivier.

De transversale verbindingen daarentegen gaan over grootschalige parkverbindingen (Hobokense Polder en Historische Parken) en bewoonde landschappen (Silvertop, Mastvest, Cultuurplatform). Deze laatsten zijn fijnmaziger en vormen een directe dialoog met het weefsel.

Diversiteit als uitgangspunt Niet enkel in de ruimtelijke realiteit van het segment staat diversiteit centraal (schalen, groengebieden, patrimonium, ...), maar ook de wijken en bewoners van segment Zuid zijn uiterst divers. De uitdaging bestaat er dan ook in om uitersten samen te brengen, om culturen te verweven en om een collectief project op te stellen, waar de diverse bewoners maximaal baat bij hebben.

naar een meer verweven zone, daar waar zich vandaag nog een zeer ongedefinieerd en door infrastructuur gedomineerd terrein bevindt.

Er worden dankzij het overkappingsproject nieuwe centraliteiten gecreëerd die de volledige ringzone doen opleven. Specifieke programma’s krijgen hun plaats in de publieke ruimte of binnen nieuwe ontwikkelingen. De ambitie is om van nieuwe centraliteiten te vertrekken en tussenin een continu en verbindend landschap te creëren.

Station Zuid is hierbij een cruciaal element, een hernieuwde stedelijke knoop. De longitudinale en transversale logica komen hier samen. Er wordt in de visie dan ook gewerkt met deze centraliteit, die zich ent op een nieuw stedelijk plein tussen Silvertop en Singel.

Deze knoop wordt uitgebalanceerd met de grote landschappelijke centraliteit van Park Knoop Zuid, een metropolitaan park dat de link vormt tussen het territoriale landschap en de stadsparken. Dit weidse heuvellandschap zal een zicht bieden naar Station Zuid, maar zal ook de verbinding met de Schelde verzekeren.

overkapping fase 1 overkapping fase 2 overkapping fase 3 bermen / schermen

Overkappen vanuit een verbindingslogica

Ambitites voor een verweven stadslandschap Prioritaire overkappingen De Silvertoplaan vormt een continue beweging tussen binnenstad en buitenstad (van aan het Justitiepaleis tot aan het Kielpark en de blokken van de Emiel Vloorsstraat). Deze unieke radiale as wordt binnen de voorgestelde visie de protagonist van verstedelijking. Als een verzamelaar krijgt de Silvertoplaan stedelijke aantakkingen, die leiden

Voor de visie van de eerste fase worden strategische plekken gekozen om te overkappen, en dit vanuit een verbindingslogica. Door deze plekken te overkappen, zullen binnenstad en buitenstad naar elkaar kunnen toegroeien.

—

Horizontale en verticale landschappen definiëren segment Zuid [1]. De overkappingen die voorgesteld worden in de verschillende fasen zorgen voor verbindingen [2] en een netwerk van centraliteiten en publieke ruimtes [3].

248

—

finale aanbevelingen

Een overzicht van het Park Knoop Zuid (in fase 2) en het Scheldebalkon, die beiden als metropolitane ruimtes de ringzone mee op de kaart zetten. Langs de Silvertoplaan is ook het nieuwe Station Zuid te zien naast de nieuwe overkapping.

De overkapping aan Station Zuid is strategisch in die verbindingslogica (tussen de Silvertoptorens en de Brederodewijk), maar biedt ook de mogelijkheid om een centraliteit te creëren.

Het overkappen van de A12 wordt voorgesteld om de bestaande coupure tussen Tentoonstellingswijk en Kiel zoveel mogelijk op te heffen en tegelijk ook een vlotte verbinding tussen de wijken Kiel en Zuid uit te tekenen. Dit kan dus gezien worden als een stadsbrede verbinding, die sociaal gezien een belangrijke stap voor segment Zuid betekent.

Tenslotte wordt er ook voorgesteld om kleine delen van de op- en afritten (A12 en ring) in het Park Knoop Zuid mee in de eerste fase te overkappen. Dit laat toe een continue landschapspromenade in het park te voorzien, maar zorgt ook voor een belangrijke reductie in geluidshinder en fijn stof voor de nabijgelegen hoogbouw (Silvertoptorens).

Projecten voor een kwalitatieve leefomgeving Op de locaties waar niet in fase 1 overkapt wordt, maar waar dit wel van belang is in de volgende fases (bvb Park Knoop Zuid en Mastvest), wordt er nu al strategisch gewerkt met overkragende geluidsschermen, die in de toekomst de steunmuren van de overkapping kunnen vormen.

Zo wordt er nu al actie ondernomen om de geluids- en luchtkwaliteit te verbeteren, maar is een volledige overkapping in een volgende fase niet enkel mogelijk, maar ook reeds voorbereid.

De vallei hertekend De dieper gelegen ring van segment Zuid wordt door de strategische projecten een meer gevarieerd infrastructuurlandschap, waar groene bermen, overkragende schermen en gedeeltelijke overkappingen elkaar afwisselen.

Dit zorgt voor een waaier aan mogelijkheden qua publieke ruimte naast en op de overkapping, maar ook naast de bermen en schermen. Op

finale aanbevelingen

—

249

De overkapping van de A12 transformeert niet enkel de Jan De Voslei in een groene en actieve boulevard. Een nieuwe woonwijk nestelt zich in het park en vormt een stedelijke verbinding tussen Kiel en de Silvertoptorens.

sommige plekken vormen er zich dan ook ontwikkelingsmogelijkheden die gerelateerd zijn aan de nieuwe snede van de ring. De vallei is in transformatie.

Stad maken langs de ring De verschillende overkappingsprojecten en leefbaarheidsprojecten openen mogelijkheden om de stad verder vorm te geven en tegelijk ook de nieuwe groenruimtes een façade te geven.

Binnen het segment Zuid zullen deze ontwikkelingen zich voornamelijk concentreren rond de Silvertoplaan, waarbij de rand van de Konijnenwei, de stationsomgeving, de parking Desguinlei en de Jan De Voslei de locaties zijn voor nieuwe stadsontwikkeling.

Van groot belang is dat deze nieuwe stukken stad aansluiten bij het bestaande en een divers programma aanbieden.

—

De overkappingsprojecten zorgen voor stadsontwikkeling, zoals hier de rand van de Konijnenwei.

250

Strategische projecten als motor voor transformatie Station Zuid als een nieuwe hub De ontwikkeling van de stationsomgeving, met open ruimte en functies, zorgt voor een dynamiek die in het omliggend weefsel zal resoneren. Door deze mobiliteitshub op de kaart te zetten als stedelijke knoop, ontstaan er mogelijkheden voor ontwikkeling en metropolitane programma’s.

Naast een stationsgebouw worden er ook kantoren en voorzieningen gepland, alsook een centrale multifunctionele hal en ateliers voor de maakindustrie. Deze gebouwen staan allen sterk in relatie tot de omliggende publieke ruimte en grote stedelijke infrastructuren (de Singel en de Silvertoplaan). Het stationsplein zal een belangrijke verbindende ruimte vormen voor het segment Zuid.

finale aanbevelingen

geprogrammeerde boulevard door te trekken en tegelijk ook de huidige breuklijn ongedaan te maken. Eenvoudige ingrepen, samen met een vermindering van het verkeer, kunnen zorgen voor een transformatie naar een ruggengraat voor de buurten.

Van infrastructuurknoop naar metropolitaan park Het Park Knoop Zuid maakt gebruik van de transformatie van de infrastructuurknoop om van de hele zone een metropolitaan park te maken.

Topografie staat hierin centraal, zodat met heuvels en valleien heel karakteristieke landschappen ontstaan. De fiets- en voetgangersverbindingen zorgen voor een doorwaadbaar geheel en voor een verbinding tussen het station en de Schelde.

finale aanbevelingen

Metropolitane ruimte aan het water

Wijkverbindingen op alle schalen

Op de kruising tussen de ring en de Schelde wordt een metropolitaan balkon voorgesteld. Deze flexibele ruimte vormt een knoop in het (regionaal) fietsnetwerk, maar voegt ook een emblematisch element toe aan de publieke ruimte op de kaaien.

Er worden ook verschillende strategische verbindingen voorgesteld tussen de wijken, zoals een fietsbrug langs de Generaal Lemanstraat, die het centrum met de grote parken kan verbinden.

Vanaan de Legrellelaan wordt ook een conflictvrije fietsverbinding voorzien tot in de parken. Tenslotte wordt voorgesteld om de bruggen van de Jan Van Rijswijcklaan en de Legrellelaan te herinrichten om zo meer ruimte te voorzien voor fietsers en voetgangers en om deze te vergroenen.

Continuïteiten als basis voor duurzame ontwikkeling Het fietsnetwerk, de hydrologische continuïteit en de bermen en schermen, zijn lineaire projecten die als continu geheel moeten herdacht worden om zo de duurzaamheid en leefbaarheid van het weefsel te verbeteren. Over de volledige lengte van het segment worden ze in onderlinge relatie uitgetekend.

Ook de Singel wordt als continuïteit mee herdacht als een stedelijke boulevard met een lagere snelheid, ruimte voor publiek transport en brede fietspaden en een betere oversteekbaarheid.

Technisch onderzoek naar nieuwe technologieën Tenslotte wordt er ook voorgesteld om te blijven onderzoeken hoe innovatieve technologieën het overkappingsproject kunnen ondersteunen.

Door proefopstellingen voor luchtzuivering via ionisatie aan de tunnelmonden op te stellen, kan een systeem ontwikkeld worden dat later in de volledige ringzone toegepast kan worden.

Een groene boulevard op de A12 als wijkverbinding Vervolgens heeft ook de overkapping van de A12 een enorme invloed op de toegankelijkheid en dus de ontwikkeling van de hele omliggende zone en wijken zoals Kiel. Dankzij de overkapping kan een waardevolle publieke ruimte ontstaan, maar kunnen ook nieuwe woningen de huidige Silvertoptorens en Jan De Voswijk uit hun isolement halen. De overkapping wordt een geprogrammeerde ruimte, waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en waar plaats is voor groen en voor ontspanningsruimte.

Bestaande toestand

Projectvoorstel - fase 1

Projectvoorstel - fase 2

Tegelijk wordt ook een heraanleg van de bestaande kap op de Jan De Vostunnel voorgesteld, om deze logica van groene

—

De stationsomgeving wordt volledig herdacht en vormt een stedelijke en landschappelijke knoop.

251

—

De topografische logica van Park Knoop Zuid, met een gefaseerde aanpak naar een overkapping (overkragende schermen en topografie in fase 1, overkapping in fase 2).

252

finale aanbevelingen

253

finale aanbevelingen

Zuiderdokken ZUID BREDERODE

kaaien

MARKGRAVE

Domein Hertoghe Hof van Leysen KdG Schelde

fietsverbinding E19 Justitiepaleis

piva

campus

pidpa

Wezenberg

NIEUW-ZUID Konijnenwei

kantoren

Desguinlei wijk

De Singel Singel boulevard

Park Nieuw Zuid

kazerne

waterlandschap Nieuwe Singel

waterlandschap

Station Zuid

fietsverbinding parken

kap spoor Crowne Plaza

heuvellandschap

hal kap Ring ateliers

Scheldebalkon fietsbrug

Mastvest

Expo Nachtegalenpark

Silvertoptorens

Park Knoop Zuid

Middelheimpark

Jan De Vos wijk ringfietspad Wilrijkse pleinen

stadion

kap A12

TENTOONSTELLINGSWIJK

Kielpark Park den Brandt herinrichting huidige kap A12

groothandelsmarkt

MIDDELHEIM KIEL

—

Visieplan voor fase 1 - strategische projecten.

Dit plan toont de prioritaire overkappingen voor segment Zuid en het nieuwe stadslandschap dat door deze strategische projecten ontstaat. Er komt een duidelijke stedelijke link tussen binnen- en buitenstad via de overkappingen en ontwikkelingen langs de Silvertoplaan. Tegelijk krijgt het metropolitaan park Knoop Zuid ook vorm en wordt de kruising met de Schelde vormgegeven via het Scheldebalkon.

0

100

500m

254

finale aanbevelingen

finale aanbevelingen

7. ZONE WEST Komen tot één verbonden park is essentieel: mens, ecologie en water verdienen allen een plaats De gestelde opgave betreft de inpassing (overkapping) van de Antwerpse Ring die in Noord en West met elkaar verbonden worden door een tunnel onder de Schelde. Hierdoor wordt de Antwerpse Ring gesloten. Anders dan in het Oosten en Zuiden van stad, waar de weginfrastructuur van de Ring nog geheel moeten worden her-ontworpen, is in Noord en West de weg-infrastructuur al volledig uitgetekend. In het segment West, dat de gehele Linkeroever en een aanzienlijk deel van de nevenliggende gemeente Zwijndrecht omvat, bestaat de opgave met name uit de inpassing van een uitgewerkt ingenieurswerk. Deze beperkte opgave heeft team West in een ruimere context bezien en uitgewerkt.

Team West heeft de opgave opgeschaald tot een voorstel voor een landschapspark van bijna 700 hectare op de Linkeroever van de stad. De basis van dit landschapspark wordt gevormd door verschillende groengebieden die variëren van een getijdengebied tot een plantage loofbos, van beschermde vogelplas tot recreatieplas, van nat wilgenbos tot opgespoten zandvlakte met meanderende vijverpartijen, bosschages en een evenementenveld. Dit alles gesitueerd op een omdijkte overstromingsvlakte van de getijdenrivier de Schelde. Overgebleven karakteristiek is een veelheid aan relaties met open water en de vagelijk herkenbare rand van de hogere gronden waarop de gemeente Zwijndrecht is gelegen.

—

De inpassing van de snelweg hebben we ter hand genomen met royale groene geluidsbermen die aansluiten op aanwezige groengebieden, die we tot aan de snelweg omhoog brengen en bebossen. Op twee gerichte plekken wordt het park over de snelweg heen getrokken, waar de belangrijkste ecologische én parkrelaties kunnen worden gelegd. Op twee plekken kiezen we ervoor om water royaal onder de snelweg door te halen, waarmee we de westrand van het park markeren en de overgang naar de hogere gronden waarop Zwijndrecht is gelegen. Waterlopen worden breder aangezet en verlengd waarmee het landschapspark een belangrijke functie krijgt in de klimaatadaptatie voor Linkeroever en Zwijndrecht.

Aan de nieuw ontstane parkranden situeren we op vier plekken nieuwe ontwikkelingslocaties voor stedelijke verdichting.

Principe ingreep - Van landschapsfragmenten naar één aaneengesloten landschapspark

Segment West was lange tijd een vergeten deel van de Ring. Met het regionale landschapspark willen we de Linkeroever op positieve wijze de kaart te zetten door dit gebied voor HEEL Antwerpen en Zwijndrecht in te richten en bereikbaar te maken.

—

Het regionale park als onderdeel van het Schelde-landschap

—

Het landschapspark gepositioneerd aan de Schelde en t.o.v. het centrum van Antwerpen verbonden via nieuwe fietsverbindingen en aangesloten op een ringfietspad

255

256

finale aanbevelingen

Droog parkbos

Geluidsscherm met zonnecellen

Nieuwe vastgoedonwikkeling zuidrand Zwijndrecht

Snelwegbermen met fietspad en bebossing

Geluidsbermen geïntegreerd in het landschap

buiten hellende schermen gepland die worden voorzien van zonnecellen. Om de consistentie en de robuustheid van de geluidsbuffer te waarborgen, worden bermen en schermen voldoende gedimensioneerd.

Reductie van het snelweggeluid

Verbetering van de luchtkwaliteit

Het wegverkeerslawaai afkomstig van de E17 op Zwijndrechts grondgebied moet worden gereduceerd met 10 dB(A) Lden tot op 600 m van de snelweg. Methodologische en procesmatige afspraken hierover zijn vastgelegd in het “Samenwerkingsakkoord Zwijndrecht.

Richtinggevend akkoord draagwijdte en impact geluidstudie”.

Naast geluid was een vaak gehoorde zorg van de bewoners de uitstoot van CO2 en NOx. De ongezonde effecten van de uitlaatgassen zijn ondertussen algemeen bekend, en dit probleem wordt niet rechtstreeks geaddresseerd door de geluidsbermen en -schermen. Uit de berekeningen van de experten op vlak van luchtkwaliteit bleek echter dat de geluidsoplossing zoals voorgesteld door team west aangevuld met hoge beplanting ook positieve effecten zal kennen op vlak van luchtkwaliteit.

21.5m TAW

Op basis van eigen ontwerpend onderzoek en output van workshops rond geluid is de inzet om te komen tot een visueel en planmatig coherent geheel van geluidsbuffers dat zo veel mogelijk in het landschap wordt geïntegreerd. Dat wil zeggen dat we gebruik maken van landschappelijke grondbermen die geleidelijk oplopen tot aan de snelweg. Hierdoor wordt het park als het ware doorgetrokken tot aan de kruin van de geluidsberm. Aan de snelwegzijde is sprake van een stijl talud. Waar grondbermen technisch niet uitvoerbaar zijn (wegens plaatsgebrek en op bruggen) of in functie van de coherentie van het project niet gewenst, worden doorzichtige naar

De schadelijke stoffen verspreiden zich laag bij de grond. Door de hoogte van de geluidswering ten op zichte van het wegdek, fungeert het op een gelijkaardige manier als een schoorsteen. De uitlaatgassen worden op een hogere plaats in de lucht gebracht, waardoor ze sneller worden opgenomen in de hogere luchtlagen. Op deze manier komt er minder vervuilde lucht terecht in de gebieden rond de snelweg. In de hogere luchtlagen worden ze verspreid en verdund waardoor hun schadelijke factor sterk wordt verminderd.

Terrassen met boomgaardkamers

Nieuwe vastgoedonwikkeling Katwilgweg

18m helling 1:3

28m terras

40m helling 1:8

Doorsnede geluidslandschap tussen Linkeroever en Burcht; Een bebost bermenlandschap verbindt Katwilgweg en Burchtse Weel

—

35m terras

35m helling 1:12

21.5m TAW

8.0m TAW

Asymmetrisch geluidslandschap aan weerszijden van de snelweg tussen Zwijndrecht en Burcht

Ecopassage Vogelbroedplaats Blokkersdijk

Middenvijver

Kinderspeelbos Vlietbos

Ontwikkelingslocatie Katwilgweg

Terrassenpark

Parkrand met brede waterloop en fietspad aan de rand van Zwijndrecht

Fietslaan Charles de Coster

Uitbreiding getijdegebied Burchtse Weel Sportpark

Scheldefietsbrug

Parkverbinding

—

Overzicht van het landschapspark op steenworp afstand van het centrum van Antwerpen

Droog parkbos Nieuwe parkverbinding tussen Middenvijver en Burchtse Weel

Wegberm opgedikt tot terrassenpark

13.5m TAW

71m - helling 1:5

Droog parkbos Fietsostrade

Brug over verdiept liggend spoor

—

257

finale aanbevelingen

85m snelweg

Snelwegbermen met fietspad en bebossing

15m terras

50m helling 1:5

Uitbreiding getijdegebied Burchtse Weel

10m wadi

258

finale aanbevelingen

259

finale aanbevelingen 58m - totaal profiel

Een goed bereikbaar en klimaatrobuust park 10.0

Naar een modal split 50/50

Een robuust en verbonden waternetwerk

De bereikbaarheid te voet of met de fiets zowel binnen als richting zone west, laat nog op vele plaatsen ruimte voor verbetering. De doelstelling 50/50 is hier nog ver weg. Het huidige fietsnetwerk kent nog verschillende missing-links op zowel Linkeroever als in Zwijndrecht. Vele van de fietspaden worden bovendien niet als veilig ervaren. Het fietsnetwerk optimaliseren, gevaarlijke punten opnieuw inrichten en missing links maken is daarom een belangrijke ambitie van team West.

Op de Linkeroever en in Zwijndrecht spelen problemen op omtrent het watersysteem.

Sommige lager gelegen gebieden kampen met overstromingen wanneer er een grote hoeveelheid neerslag in een korte periode moet worden verwerkt. In het kader van deze steeds terugkerende problematiek is het een verstandige keuze om het huidige waternetwerk te herdenken.

Ook de verbinding linker- en rechteroever is met de fiets momenteel ruim onvoldoende.

De Sint-Anna tunnel en Kennedytunnel zijn niet aangepast om over een vlotte connectie te spreken: men is afhankelijk van de liften of roltrappen, moet rekening houden openingsuren, en er is een capaciteitstekort. Een sterkere verbinding tussen linker- en rechteroever is niet alleen belangrijk voor de bereikbaarheid van het park, maar ook essentieel indien men de doelstelling modal split 50/50 wil gaan behalen.

—

Een nieuwe woonrand aan de Middenvijver

—

De oplossing voor deze nood vond team west in het vergroten van de capaciteit van het huidige waternetwerk. Waterlopen worden verbreed en op diverse plekken worden verborgen waterlopen opengelegd. Op strategische plekken verspreid over het gehele regionale park zal er een flink aantal vierkante meter nieuw wateroppervlak worden toegevoegd, waarmee het hele gebied klimaatrobuust wordt gemaakt. Ook voor de ecologische diversiteit levert dit een positieve impuls.

Een nieuwe performante fietsverbinding tussen de Linker- en Rechteroever van Antwerpen

Toegevoegd water; Kansen voor afkoppelen van hemelwater op de Linkeroever

4.5

4.5

5.0

Promenade met plekken om te zitten aan het water

8.0

6.2

Parkrand met fietspad

12.7

6.2

2.4 3.0

6.0

Herinrichting Blancefloerlaan tot stadsweg

Blancefloerlaan ter hoogte van de Middenvijver; stadsweg aan het park

59.5m - totaal profiel

3.0 1.5

Middenvijver

5.0

6.2

Herinrichting bestaand profiel

17.5

7.4

4.2

6.2

Nieuwe ecoverbinding voetgangerspassage; het park als één geheel

—

Blancefloerlaan ter hoogte van Katwilgweg; de verhoogde parkweg

—

Fietsvlonder door de Middenvijver en Het Rot

Ontwikkelingslocatie Katwilgweg

3.3 3.0 2.0

Natte natuur verbonden met de Middenvijver

260

finale aanbevelingen

261

finale aanbevelingen

Regionaal park - Natuurlijke elementen Natuurplas (Blokkersdijk / Galgenweel)

Groenblauw netwerk

Bossen (Sint Annabos, Rot, Vlietbos, Blokkersdijk, Middenvijver)

Waterverbindingen

Ecopassage / Parkpassage

Wadi’s

Regionaal park - Stedelijke elementen Evenementenheuvel

Stadspromenade + Parkrand (Blancefloerlaan)

Evenemententerrein

Avonturenlandschap in het Vlietbos

Uitkijkpunten

Sportcluster

Geluidswerend landschap Geluidsschermen met PV

Terrassenpark

Bermenlandschap

Fietsnetwerk Snelfietspad

Verbeterde fietsverbinding Zwijndrecht / Burcht

Nieuwe fietsverbinding

Fietsbrug

Regionaal park - Rivierlandschap Slikken en Schorren

Dijkpark

Camping + strand

Getijdenpark Burchtse Weel

Oevers

Ontwikkellocaties Katwilgweg

Oostrand Middenvijver

Noordrand Burcht

Knooppunt OVfiets-auto (P+R)

Zuidrand Zwijndrecht

—

Masterplan - Regionaal park West

COLOFON BOEK 1 DATUM

15 JUNI 2018 OPDRACHTGEVER

Vlaanderen - Departement Mobiliteit en Openbare Werken leidend ambtenaar: Bert De Bondt TEAM VAN DE INTENDANT

ORG urbanism, ARUP, Common Ground, DELTARES

intendant: Alexander D’Hooghe

CONTACT

www.overdering.be a.dhooghe@orgpermod.com bert.debondt@mow.vlaanderen.be

ORG URBANISM

Alexander D’Hooghe (intendant) Matthias Blondia (secondant) Sanne Peeters Michiel Duré

Nitay Lehrer Arnout Sabbe Hendrik Bloem Rolf van der Leeuw

COMMON GROUND

Hella Rogiers Griet Noë Imane Benyecif Stefanie Cornut Inge Dorssers Annick Grieten

Olga Lincautan Steven Michiels Rienk Michielsen Lien Van Deuren Karolien Van Dyck

EN DE ZES ONTWERPCONSORTIA:

NOORD

BUUR, LATZ, S333 EN GREISCH I.S.M. LEVUUR, TREE COMPANY, PROFLOW, 3E, ELD EN ANNO NOORDOOST

ORG Urbanism, ARUP, Common Ground I.S.M. ERIK DE WAELE OOST

51N4E, NDVR EN H+N+S

ARUP

Daan Boddeke

Stijn Joosten

Martin Van Oosten

Wiebe Mulder

DELTARES

Mark De Bel

STUDIO PAOLA VIGANO, GRAFTON ARCHITECTS EN MAARCH I.S.M. SWECO BELGIUM, IDEA CONSULT, ANTWERPEN AAN’T WOORD, SERTIUS EN D2S ZUID

RAAD DER WIJZEN

Marcel Smets Henk Ovink

ZUIDOOST

Maarten Van Acker Louis Prompers

alle figuren (c) Team van de Intendant, tenzij anders vermeld (met uitzondering van foto’s)

AGENCE TER, TVK EN ARCADIS I.S.M. INTERBORO, UANTWERPEN, IBM, DELOITTE EN CREPAIN-BINST WEST

DE URBANISTEN, OMGEVING EN COBE I.S.M. NEY, SBE, D+A CONSULT, YELLOW WINDOW, MINT,ABO EN COPENHAGENIZE.EU

samen naar een aantrekkelijke metropool over de ring