Educatieve bachelor in het lager onderwijs
Auteur(s) Eva Braemscheute, Marjan Tratsaert
INHOUD INHOUD.............................................................................................................................. 2 ALGEMENE INLEIDING ..................................................................................................... 9 DOELSTELLINGEN .......................................................................................................... 10 1.1
..................................................................................................................... 10
1.2
CONCRETE DOELEN BIJ DE SYLLABUS............................................................. 10
EVALUATIE ...................................................................................................................... 15 PRAKTISCHE INFORMATIE ............................................................................................ 15 1.
HET BEROEP VAN DE LERAAR............................................................................... 16 1.1.
INLEIDING ............................................................................................................................16
1.2.
MEER DAN
1.3.
WAT ZIJN DE BASISCOMPETENTIES EN HET BEROEPSPROFIEL VAN EEN LEERKRACHT?17
1.4.
BESLUIT...............................................................................................................................19
2.
ESGEVEN
...................................................................................................16
HOE ZIET HET VLAAMSE ONDERWIJSLANDSCHAP ER UIT? .............................. 20 2.1.
KWALITEIT VAN HET ONDERWIJS .......................................................................................20
2.2.
DE STRUCTUUR VAN HET ONDERWIJS IN VLAANDEREN ....................................................22
2.3.
WAT IS DE FUNCTIE VAN HET ONDERWIJS .........................................................................24
2.4.
BASISONDERWIJS ...............................................................................................................25
2.5.
OVERGANG VAN KLEUTER NAAR LAGER ONDERWIJS .......................................................27
WAT HOUDT HET DECREET OP DE LERARENOPLEIDING IN? .........................................................30 2.6.
HOE HOUDT MEN IN HET ONDERWIJS REKENING MET DE RECHTEN VAN HET KIND?.......31
2.7.
BESLUIT...............................................................................................................................31
3.
DIDACTIEK ALS WETENSCHAP .............................................................................. 32 3.1.
ALGEMENE DIDACTIEK ........................................................................................................32
3.2.
VAKDIDACTIEK ....................................................................................................................32
3.3.
BESLUIT...............................................................................................................................33
4.
HET DIDACTISCH MODEL ....................................................................................... 35 4.1.
MENS- EN MAATSCHAPPIJVISIE..........................................................................................36
4.2.
DE BEGINSITUATIE ..............................................................................................................38
4.2.1.
Belang van de beginsituatie ....................................................................................38
4.2.2.
De beginsituatie in kaart brengen ..........................................................................39
4.2.3.
Plaats in de voorbereiding? ....................................................................................41
4.3.
DE DOELEN .........................................................................................................................42
4.3.1.
Het belang van doelbewust en doelgericht werken ............................................42
4.3.2.
Ontwikkelingsdoelen en Eindtermen .....................................................................42
Waarom werden ontwikkelingsdoelen en eindtermen geformuleerd? .............................45 -
MAATSTAF VOOR KWALITEIT ..................................................................................................45
-
ZORGVERBREDING .................................................................................................................46
-
HARMONISCHE ONTWIKKELING ..............................................................................................46 4.3.3. Wat is de relatie tussen de eindtermen en ontwikkelingsdoelen, het leerplan, het schoolwerkplan en de kerndoelen? ................................................................................46 4.3.4.
Wat zijn kerndoelen bij een onderwijsleeractiviteit? ............................................48
Inleiding ......................................................................................................................................48 4.3.5.
Een classificatieschema voor doelen: taxonomie van De Block .......................48
4.3.6. Hoe formuleer je op een correcte manier kerndoelen bij een onderwijsleeractiviteit?.............................................................................................................53 Formuleringsregels voor cognitieve en psycho-motorische kerndoelen..........................53 Formuleringsregels voor sociaal-emotionele kerndoelen...................................................54 4.3.7.
Deelstappen om een kerndoel te bereiken...........................................................55
4.3.8.
Hoe formuleer je open-doelen bij een onderwijsactiviteit?.................................57
Wat zijn open doelen? .............................................................................................................57 Wat zijn gematigde open doelen? .........................................................................................58 4.3.9. 4.4.
Welke doelen bevinden zich in het verborgen leerplan?....................................59
DIDACTISCHE PRINCIPES....................................................................................................59
4.4.1.
Wat zijn didactische principes? ..............................................................................59
4.4.2.
het motivatieprincipe? ..............................................................................................60
Wat is motivatie? ......................................................................................................................60 Het probleem?...........................................................................................................................61 Welke factoren beĂŻnvloeden de motivatie negatief? ...........................................................61 Factoren bij de leerling ............................................................................................................61 Factoren in de leeromgeving ..................................................................................................61 Welke middelen kan de leerkracht inzetten om de leerlingen te motiveren? ..................63 .......................................................................................................................................... 64 4.4.3.
Het activiteitsprincipe ...............................................................................................64
Wat is het activiteitsprincipe? .................................................................................................65 Waarom heeft een kind behoefte aan activiteit / beweging ? ............................................65 4.4.4.
Het CSA-principe ......................................................................................................67
Omschrijving..............................................................................................................................67 Hoe passen we het CSA-principe toe? .................................................................................68 4.4.5.
Het individualisatie principe ....................................................................................68
Waarover gaat het individualisatieprincipe ?........................................................................68 Hoe kunnen verschillen tussen leerlingen opgevangen worden ? ...................................69 Hoe differentiĂŤren in een heterogene groep ? .....................................................................70 4.4.6.
Het geleidelijkheidsprincipe ....................................................................................71
Omschrijving..............................................................................................................................71 Van concreet naar abstract .....................................................................................................71 Van gemakkelijk naar moeilijk ................................................................................................71
Van bekend naar nieuw ...........................................................................................................72 Van bijzonder naar algemeen.................................................................................................72 4.5.
LEERINHOUDEN ..................................................................................................................73
4.5.1.
Leerinhouden zijn veranderbaar ............................................................................73
4.5.2.
Opbouw van de leerinhoud .....................................................................................75
4.5.3.
Thematische ordening .............................................................................................76
4.5.4.
Kritische analyse van de leerinhouden .................................................................76
4.6.
DIDACTISCHE WERKVORMEN .............................................................................................77
4.6.1.
Inleiding ......................................................................................................................77
4.6.2.
Begripsomschrijving .................................................................................................78
4.6.3.
Overzicht van enkele belangrijke werkvormen op de basisschool ...................78
Instructievormen (aanbiedende werkvormen)......................................................................78 Gespreksvormen ......................................................................................................................78 Opdrachtsvormen .....................................................................................................................79 Spelvormen ...............................................................................................................................79 4.6.4.
Bespreking van enkele werkvormen......................................................................79
4.6.4.1 Vertellen........................................................................................................................79 Doel ............................................................................................................................................80 Werkwijze ..................................................................................................................................80 Verteller ......................................................................................................................................82 4.6.4.2 Uitleg geven .................................................................................................................82 Doel ............................................................................................................................................82 Werkwijze ..................................................................................................................................83 4.6.4.3.Demonstreren ..............................................................................................................87 Doel ............................................................................................................................................87 Werkwijze ..................................................................................................................................88 4.6.4.4 Onderwijsgesprek .....................................................................................................88 Doel ............................................................................................................................................88 Werkwijze ..................................................................................................................................89 Vraagtechniek ...........................................................................................................................91 Reageren op antwoorden........................................................................................................92 4.6.4.5 Leergesprek...............................................................................................................95 Doel ............................................................................................................................................95 Werkwijze ..................................................................................................................................95 Verloop van een bespreking van leerresultaten ............................................................96 Didactische richtlijnen ..............................................................................................................98 4.6.4.6 Klasgesprek - kringesprek......................................................................................99 Doel ............................................................................................................................................99 Werkwijze ................................................................................................................................100
4.6.4.7 Discussievormen ....................................................................................................101 Doel ..........................................................................................................................................101 Werkwijze ................................................................................................................................101 4.6.4.8 Individueel werk ......................................................................................................103 Omschrijving............................................................................................................................103 Soorten taken ..........................................................................................................................103 Didactische richtlijnen ............................................................................................................104 4.6.4.9 Traditionele vormen van groepswerk ..................................................................107 Parallel groepswerk................................................................................................................107 Complementair groepswerk ..................................................................................................108 Richtlijnen bij de grondvormen van groepswerk ................................................................109 Didactische richtlijnen ............................................................................................................110 4.6.4.10
Coöperatieve werkvormen ................................................................................111
Wat zijn Coöperatieve leerstrategieën ................................................................................111 17 Coöperatieve werkvormen...............................................................................................111 4.6.4.11
Spelvormen .........................................................................................................119
Inleiding ....................................................................................................................................119 Het rollenspel ..........................................................................................................................120 Het simulatiespel ....................................................................................................................121 4.6.5
PLAATS VAN DE DIDACTISCHE WERKVORMEN IN DE VOORBEREIDING? ....................122
4.6.6
WAT BEPAALT DE KEUZE VOOR EEN BEPAALDE WERKVORM? ...................................122
Beïnvloedende factoren.........................................................................................................122 De doelen ................................................................................................................................122 De beginsituatie van de leerlingen.......................................................................................123 De onderwijsstijl van de leerkracht ......................................................................................123 De materiële omstandigheden .............................................................................................124 KEUZEPROCEDURE: EEN VOORBEELD (VERKEERSOPVOEDING) ...............................................124 4.7.
LEERMIDDELEN .................................................................................................................126
4.8.
EVALUEREN EN ASSESSMENT ..........................................................................................126
4.8.1
EVALUEREN ..................................................................................................................126
Omschrijving............................................................................................................................126 Wat is het verschil tussen product- en procesevaluatie? .................................................127 Wat is productevaluatie? .......................................................................................................127 Wat is Procesevaluatie? ........................................................................................................127 Wat is het verschil tussen formatieve en summatieve evaluatie.....................................128 Wat is Formatieve evaluatie? ...............................................................................................128 Wat is summatieve evaluatie ................................................................................................128 Aan welke eisen moet een evaluatie-instrument voldoen? ..............................................128 De Validiteit .............................................................................................................................128
De objectiviteit .........................................................................................................................130 De betrouwbaarheid...............................................................................................................130 Stap 1: Het verzamelen van informatie ...............................................................................131 De prestatieproeven ...............................................................................................................131 Taken en opdrachten .............................................................................................................136 Observatie ...............................................................................................................................136 Het gesprek .............................................................................................................................139 Stap 2: Het beoordelen..........................................................................................................140 De comparatieve beoordeling...............................................................................................140 De normatieve beoordeling ...................................................................................................140 4.8.2
ASSESSMENT ................................................................................................................141
Een nieuwe visie op het onderwijs en op leren..................................................................141 Gevolgen voor de evaluatie: Een evolutie naar assessment...........................................141 Assessment, hoe begin je eraan? .......................................................................................144 Soorten assessment ..............................................................................................................147 1)Vaardighedenassessment .................................................................................................147 2)Overall-toetsen ....................................................................................................................149 3)Authentiek assessment ......................................................................................................150 4)Portfolio ................................................................................................................................151 7)Co-assessment ...................................................................................................................154 Kritische bedenkingen ...........................................................................................................156 4.9
BESLUIT .............................................................................................................. 156
BRONNEN ...................................................................................................................... 156 BIJLAGEN ........................................................................................................................ 16 BIJLAGE 1 BASISCOMPETENTIES VOOR DE LEERKRACHT LAGER ONDERWIJS .... 16 BIJLAGE 2: ADVIES OVER DE KRACHTLIJNEN VOOR EEN STERK BASISONDERWIJS .......................................................................................................................................... 30 BIJLAGE 3: KINDERRECHTEN IN HET BASISONDERWIJS ........................................... 32 Literatuur ....................................................................................................................................39 Organisaties actief rond kinderrechten .................................................................................39 BIJLAGE 4: EEN SCHOOL VOOR HOOGBEGAAFDEN .................................................... 2
PBA_LO
in MT2 en 3. In o.a. de basisdidactiek, breed te observeren en het ontwerpen van onderwijsactiviteiten aan bod. Vanaf MT2 ligt de didactische focus voor elk KLenen aangeleerd. In MT3 ligt de didactische focus op het zorgcontinuĂźm, waarbij studenten geĂŻndividualiseerde onderwijsbehoeftes en doelen leren bepalen en evalueren vanuit de zorgvisie als cyclisch proces
8
Werkplekleren in de klas 1
De leerresultaatlijn van dit opleidingsonderdeel is Krachtig leren (KL). De inhouden (zowel vakinhouden als didactiek) van de zes verschillende leergebieden
Faculteit Mens en Welzijn
Faculteit Mens en Welzijn
PBA_LO
Werkplekleren in de klas 1
ALGEMENE INLEIDING
Hoe ziet het onderwijslandschap er uit waarin je als leerkracht terecht komt? Welke maatschappelijke bijdrage wordt er van jou, als leerkracht, verwacht? Welke leerlingen zitten in jouw klas? Welke verschillen zijn er tussen de leerlingen? Wat kennen/kunnen de leerlingen reeds bij de start van een leeractivitet? Waarom is het belangrijk om dit grondig te onderzoeken? Wat moeten jouw leerlingen bereiken? Welke doelen heb je voor ogen met een leeractiviteit? Hoe bepaal je die doelen? Hoe streef je een harmonische ontwikkeling na bij de leerlingen? Wat is een harmonische ontwikkeling? Hoe kan je er voor zorgen dat de leerlingen de doelen bereiken? Hoe pak je dit aan? Welke hulpmiddelen schakel je in? Hoe ga je na of de leerlingen de doelen effectief bereikten? Dit zijn sleutelvragen waarop we in deze syllabus een antwoord proberen te formuleren om jou in te leiden in het lerarenberoep. De inhouden die aan bod komen kunnen direct ingezet worden bij de realisatie van e werkplekdagen uitvoert. Ze vormen ook de basis voor de competenties die je doorheen de komende stages zal ontwikkelen. Het uiteindelijke doel is om jouw te ondersteunen bij jouw vorming tot een voortreffelijke leerkracht in het lager onderwijs.
9