Ilustración
Marco Walraven AMIGOS DE LETRAS PARA VOLAR
oM
al es
Br
u n
o a r tí n ez R
s
Primera edición, México 2021.
Autor
Rector
Bruno Martínez Rosales
Dr. Francisco Javier González Madariaga
Ilustrador
Marco Walraven Diagramación
Jesús García Arámbula Asesora editorial
Tessie Solinís Casparius
Centro Universitario de Arte, Arquitectura y Diseño Directora
Dra. Patricia Rosas Chávez Instituto Transdisciplinar en Literacidad
Traducción al wixárika (huichol):
Secretario
Julio Ramírez de la Cruz
Dr. Fernando Riveros Magaña
Revisión editorial
Letras para volar
Laila Báez del Castillo Agradecimientos especiales:
Tania Martínez Torres Daniela Berlanga García Margarita Franco Antonio Navarro (Tony cuentacuentos)
D.R. © CONEXÓN GDL SA DE CV . Av. de La Paz 2538, Col. Arcos Vallarta, 44130 Guadalajara, Jalisco ISBN 978-607-99005-4-0 Prohibida la reproducción parcial o total, así como cualquier forma de almacenamiento, o transmisión de esta obra por cualquier sistema de recuperación existente o por existir, sin el permiso expreso y por escrito de Conexión GDL S.A. de C.V.
Le dedico este libro a mis padres, Nelly y Lu. También a mis abuelas Lupe y Ana, a mis abuelos José Luis y Rafa, y a todos los que han estado allí apoyándome y llenándome de alegría.
abía una vez un alebrije llamado Benjamín; H habitaba un mundo fantástico, entre las copas de brócolis gigantes, junto a otros alebrijes.
Merikɨ tsɨ waníu kɨyé tewiyari niuyeikakaitɨni
Benjamín titewatɨ, wichi tiuˀanekaku waníu nikiekaitɨni, kɨyeéxi ˀemɨranuyekatetsie niuyeyeixakaitɨni, hipáme kɨyeéxi teɨterixiyari wahamátɨ.
La vida de Benjamín aparentaba ser como la de todos los demás, con amigos y alegría... pero en el fondo era todo lo contrario, porque tenía una anomalía:
no tenía corazón. Benjamín tɨ mɨɨkɨ ˀatsí kapɨraˀeriwakai yunaime wahepaɨ tiniumiekaitɨni, yuhamikuma wahamatɨa yutemawietɨ… xeikɨ́a karikɨ yutaɨtá ˀaixɨ ˀané katiuyepiitɨ́, heyemekɨ tsɨ kaˀuyeˀiyaaritɨ.
Un día, cansado de no tener
corazón, decidió viajar lejos, muy lejos, al castillo retorcido de la Vaca-Canguro, la coleccionista de corazones.
Merikɨ tsɨ waníu heiwa, ˀuuxétɨ ri waníu mɨkaˀuyeˀiyaarikaikɨ, teewa nekanimieni tiniuˀerieni waníu, yeme tsɨ waníu kwinimieme teewa, ki makatuni manúwe pai tɨ WaakaxiMeukapuruutsa hetsɨa pai tɨ niyeˀaní, tatsɨarí ˀiyaari xexeɨriwaame hetsɨa waníu.
Al llegar con la Vaca-Canguro, ella le dijo que si le traía un corazón muy bondadoso, a cambio,
le daría uno a él.
Waakaxi-Meukapuruutsa hetsɨa hetaˀaku waníu mɨpaɨ tinehɨaweni, xɨka ˀiyaari tiukanenimayákame penetsikuwawirieni, ne ta xeíme nemetsiyetuirieni.
Benjamín se puso a buscar a toda velocidad, apurado por conseguir
un corazón puro. Benjamín waníu yapauka xeimieme ˀiwaurikɨ nayaní, tsɨ kaneuyumexɨitɨakaitɨni xeiyá xeíme ˀiyaari kaxeiyake katiukanaanaimákame.
Cuando al fin encontró lo que buscaba, dentro de un generoso y fascinante Colibrí-Abeja, se dispuso a quitárselo... Waɨríyarika tsɨ waníu ˀariké ke ri tsɨ ˀaku waníu nikaxeiya, Xiete-Tɨɨpiina taɨtá, ˀarí tsɨ waníu ri ˀiyaarieya neyetuˀiiríenikekaitɨni…
...pero comprendió que aquello era incorrecto y
no lo hizo.
Karikɨ waníu ˀaana ke tinetimaaní, kename mɨpaɨ xɨka tiuyurieni ˀaixɨ kakuyɨne, mérikɨ waníu kanihayewa.
Entonces dentro de Benjamín
creció un gran corazón. ˀAana ke waníu karikɨ Benjamín ˀiyaarieya ˀeenétɨ nayewení, niutaweeré tsetɨ.
En ese momento supo que la Vaca-Canguro lo había hecho ganarse un corazón a partir de su buena voluntad. ˀAana karikɨ waníu tiniuˀerieni kename WaakaxiMeukapuruutsa ˀikáˀiyaaritɨa ˀiyaarimaakamekɨ hetsɨana mɨyeˀakaikɨ.
n i F
á t e x a Yeup
Este cuento se escribió en abril del 2020, durante el confinamiento del autor y se terminó de imprimir en los talleres de Offset Rebosan, S.A. de C.V., en Ciudad de México en abril del 2021, mientras los niños del mundo seguían imaginando historias.
ˀIikɨ xapa pɨyutaˀutɨa ˀapɨrilikɨ 2020 wiitaari paɨmekaku, kwiniya manutatekekaitsíe pɨˀutɨariekame, ˀutɨ́ a rikayari pɨyutaˀimprimeruwa tiuyetewakaku Offset Rebosan, S.A. de C.V., Weerika Yeepa Kiekarípa ˀapɨrili 2021 wiitaari paɨmekaku, méxixi tɨɨrí Tey yurienakapataari ˀɨxatsikáte meˀeríetɨwekai.
Esta es la historia de Benjamín, un ser fantástico que emprende una aventura para encontrar un corazón. En su viaje, Benjamín tendrá que decidir entre lo que está bien y lo que está mal. Este cuento, escrito por Bruno Martínez Rosales de 10 años, ha sido traducido a tres lenguas originarias de México, así como al inglés, francés y alemán, con el ánimo de conectar a muchos niños a través de esta genuina historia.