VIVIR PARA CONTARLO

NARRAZIOA- STORY- LA NARRACIÓN

Ikaslearen koadernoa

IZENA....................................................................................................................................

MAILA .......................

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA TALDEA ....................

2

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

3

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA

Antes de comenzar a leer nada, fíjate en el anagrama que tienes en cada página. Como ves son cuatro piezas de un puzzle.

Lo que tienes entre las manos también lo es. Primero porque procurará no aburrirte y segundo, porque todas las lenguas del centro han trabajado en su elaboración.

4

IES ABADIĂ‘O BHI- HTB PROIEKTUA

Kontatu, kontatzea. Denbora asko pasatzen dugu kontatzen, gure esperientziak islatzen, pasa den asteburuan gertatu zitzaiguna, oporretan izan genuen abentura, zineman ikusi genuen azkenengo pelĂ­kula.

Kontatu zeuk, nik baino hobeto egiten duzu eta –entzuten eta esaten dugu sarritan.

Ikasgai honetan ikasiko dugu kontatzen. Gertatutakoa, aldatuko da izugarri nork edo nola kontatzen dugun arabera.

Yes, you can.

5

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

AURKIBIDEA: 1. Sarrera: Testu-tipologia (diskurtso erak) 2. Narrazio-testua: 2.1.

Forma eta asmoa, erabilera-esparruen arabera: ahozko literatura (herriipuinak, kondairak, e.a.), literatura idatzia (eleberriak, mikroipuinak, e.a.), komunikabideak (albistea, iragarkiak, e.a.), irudiez lagundutakoak (komikia, argazki-nobela, zinema, e.a.).

2.2.

2.3.

Edukiaren azterketa: -

Narrazio-testuetako ohiko egiturak

-

Denbora eta lekua.

-

Ikuspuntua: narratzailea.

-

Pertsonaia-motak.

-

Elkarrizketa: estilo zuzena / zeharkakoa.

Formaren azterketa: -

Gramatika kategoriak.

-

Ohiko aditz formak.

-

Lokailuak eta testu-antolatzaileak.

6

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

7

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA

1.ASTEA- 1. SAIOA Cuando hablamos, cuando escribimos, cuando enviamos un mensaje no lo hacemos siempre con la misma INTENCIÓN. Quédate con esa palabra –INTENCIÓN, OBJETIVO, FINALIDAD- y mira atentamente a la pantalla.

A. Escoge la INTENCIÓN que persigue cada uno de ellos. Cuidado porque puede tener varias:

8

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA

1.

2.

3.

EXPONER, CONTAR, CONVENCER, INFORMAR ¿Podríamos defender una idea contando una historia? Explícalo. ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................

B. ¿Cuando NARRAMOS o contamos, debemos seguir alguna escructura o el orden es lo de menos?. Vuelve a ver el anuncio NARRATIVO y decide, fijándote en el secundero de dónde a dónde iría cada parte: INTRODUCCIÓN NUDO ACCIONES DE LOS PERSONAJES DESENLACE

9

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

C. Lee atentamente la siguiente fﾃ｡bula y subraya con diferentes colores cada una de sus partes. Compara tu estructura con la de tus compaﾃｱeros y observa las diferencias y semejanzas con la que verﾃ｡s en la pantalla.

10

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA Los dos Amigos y el Oso A dos amigos se aparece un Oso: el uno, muy medroso, en las ramas de un árbol se asegura; el otro, abandonado a la ventura, se finge muerto repentinamente.

El Oso se le acerca lentamente: mas como este animal, según se cuenta, de cadáveres nunca se alimenta, sin ofenderlo lo registra y toca, huélele las narices y la boca; no le siente el aliento, ni el menor movimiento; y así, se fue diciendo sin recelo: «Éste tan muerto está como mi abuelo».

Entonces el cobarde, de su grande amistad haciendo alarde, del árbol se desprende muy ligero, corre, llega y abraza al compañero, pondera su fortuna de haberle hallado sin lesión alguna, y al fin le dice: —Sepas que he notado que el Oso te decía algún recado. ¿Qué pudo ser?

—Direte lo que ha sido; estas dos palabritas al oído: Aparta tu amistad de la persona que si te ve en el riesgo te abandona.

11

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA

1. ASTEA 2. SAIOA Hasta ahora nos hemos centrado en la estructura de los textos narrativos. En esta sesión vamos a ver: -

La importancia del narrador en la historia. En nuestra vida diaria percibimos la realidad desde diferentes puntos de vista.

-

El contexto, la situación espacio-temporal en que se va a desarrollar el relato.

NARRADORES Vamos a leer el primer capítulo de dos obras “paralelas”: -

El diario rojo de Carlota

-

El diario rojo de Flanagan

Podéis repartiros los ejemplares como queráis; lo más importante es que al final surja un debate en que complementéis vuestra información con la que tienen los compañeros.

Subraya después el tipo de narrador que presentan: -

EXTERNO, INTERNO

-

PROTAGONISTA, TESTIGO, OBSERVADOR

-

SUBJETIVO, OBJETIVO

-

PERSONA: PRIMERA, SEGUNDA, TERCERA

12

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA 1. astea- 2. saioa (hurrengo irakasgaiarekin loturazko ariketa) A. Lee ahora el relato de ciencia ficción que te presentamos. Responde después a las siguientes preguntas: -

¿Por qué dirías que es un texto narrativo? ¿Qué intención persigue?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

-

¿En cuántas partes lo dividirías? ¿Responde a la estructura habitual de este tipo de textos?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

-

¿En qué espacios y tiempos se desarrolla?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

-

¿Por qué podríamos decir que el TIEMPO es esencial en El ruido del trueno?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

EL RUIDO DE UN TRUENO

-No queremos cambiar el futuro. Este mundo del pasado no es el nuestro. Al gobierno no le gusta que estemos aquí. Tenemos que dar mucho dinero para conservar nuestras franquicias. Una máquina del tiempo es un asunto delicado. Podemos matar inadvertidamente un animal importante, un pajarito, un coleóptero, aun una flor, destruyendo así un eslabón importante en la evolución de las especies.

-No me parece muy claro -dijo Eckels.

-Muy bien -continuó Travis-, digamos que accidentalmente matamos aquí un ratón. Eso significa destruir las futuras familias de este individuo, ¿entiende?

13

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA -Entiendo.

-¡Y todas las familias de las familias de ese individuo! Con sólo un pisotón aniquila usted primero uno, luego una docena, luego mil, un millón, ¡un billón de posibles ratones!

-Bueno, ¿y eso qué? -inquirió Eckels.

-¿Eso qué? -gruñó suavemente Travis-. ¿Qué pasa con los zorros que necesitan esos ratones para sobrevivir? Por falta de diez ratones muere un zorro. Por falta de diez zorros, un león muere de hambre. Por falta de un león, especies enteras de insectos, buitres, infinitos billones de formas de vida son arrojadas al caos y la destrucción. Al final todo se reduce a esto: cincuenta y nueve millones de años más tarde, un hombre de las cavernas, uno de la única docena que hay en todo el mundo, sale a cazar un jabalí o un tigre para alimentarse. Pero usted, amigo, ha aplastado con el pie a todos los tigres de esa zona al haber pisado un ratón. Así que el hombre de las cavernas se muere de hambre. Y el hombre de las cavernas, no lo olvide, no es un hombre que pueda desperdiciarse, ¡no! Es toda una futura nación. De él nacerán diez hijos. De ellos nacerán cien hijos, y así hasta llegar a nuestros días. Destruya usted a este hombre, y destruye usted una raza, un pueblo, toda una historia viviente. Es como asesinar a uno de los nietos de Adán. El pie que ha puesto usted sobre el ratón desencadenará así un terremoto, y sus efectos sacudirán nuestra tierra y nuestros destinos a través del tiempo, hasta sus raíces. Con la muerte de ese hombre de las cavernas, un billón de otros hombres no saldrán nunca de la matriz. Quizás Roma no se alce nunca sobre las siete colinas. Quizá Europa sea para siempre un bosque oscuro, y sólo crezca Asia saludable y prolífica. Pise usted un ratón y aplastará las pirámides. Pise un ratón y dejará su huella, como un abismo en la eternidad. La reina Isabel no nacerá nunca, Washington no cruzará el Delaware, nunca habrá un país llamado Estados Unidos. Tenga cuidado. No se salga del Sendero. ¡Nunca pise afuera!

14

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA B. Fíjate en este brevísimo cuento de Anthony de Mello

-

¿Por qué dirías que es un texto narrativo? ¿Qué intención persigue?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

-

¿En cuántas partes lo dividirías? ¿Responde a la estructura habitual de este tipo de textos?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

-

¿En qué espacios y tiempos se desarrolla?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

-

¿Por qué podríamos decir que el ESPACIO es muy importante en esta historia?

.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................

-

¿Variaría mucho si el narrador fuera el pescador?

Cuéntalo desde ese punto de vista. ....................................................................................................................................... ...... .............................................................................................................................................. .......................................................................................................................... ................... .................................................................................................................... ......................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ....................................................................

15

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ......................................................................................................................... ........................................................................................................................................

EL RICO INDUSTRIAL

El rico industrial del Norte se horrorizó cuando vio a un pescador del Sur tranquilamente recostado contra su barca y fumando una pipa. "¿Por qué no has salido a pescar?” - le preguntó el industrial.

"Porque ya he pescado bastante por hoy" - respondió el pescador. "¿Y por que no pescas más de lo que necesitas?" - insistió el industrial. "¿Y qué iba a hacer con ello?" - preguntó a su vez el pescador.

"Ganarías más dinero" - fue la respuesta.

"De este modo podrías poner un motor a tu barca. Entonces podrías ir a aguas más profundas y pescar más peces. Entonces ganarías lo suficiente para comprarte unas redes de nylon, con las que obtendrías más peces y más dinero. Pronto ganarías para tener dos barcas... y hasta una verdadera flota. Entonces serías rico, como yo". "¿Y qué haría entonces?" - preguntó de nuevo el pescador.

"Podrías sentarte y disfrutar de la vida" - respondió el industrial. "¿Y qué crees que estoy haciendo en este preciso momento?" - respondió el satisfecho pescador.

Imagínate que no pudiéramos escuchar la voz de los protagonistas. ¿Cómo podría el autor reflejar lo que dicen? ¿Lo haría de una forma “DIRECTA” o “INDIRECTA”?

16

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA ¿Contarías tú en estilo indirecto las primeras cinco líneas?

17

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA 1. astea 3. saioa Tal vez hasta ahora creías que la narración era cosa de escritores o, simplemente, un tema que aparecía en tu libro de texto y sobre el que tarde o temprano te van a examinar.

Narrar es una habilidad lingüística muy importante: dependiendo de cómo cuentes lo ocurrido, las reacciones de los que te leen o escuchan variarán sustancialmente.

Debes decidir qué punto de vista vas a utilizar (si te vas a mostrar objetivo o subjetivo) y desde qué punto contarás el suceso.

Evidentemente, en nuestra vida diaria contamos de una forma improvisada; nuestra visión de los hechos no tiene el proceso de elaboración de una novela o un cuento.

A. Subraya aquellos “textos” que sean o puedan ser narrativos: -

Exposición fotográfica sobre un viaje a la India

-

La película Australia

-

Un chiste

-

Un cómic

-

Una conversación sobre el pasado fin de semana

-

Un informe médico sobre la evolución de un paciente

-

Una carta

-

Un correo electrónico

-

Un SMS

-

Un bisonte dibujado en la pared de una cueva

-

Un cuadro de Goya

B. Hay situaciones en que nos hemos dicho “Tierra trágame”, momentos en que hemos pasado un ridículo tremendo, situaciones violentas.

-

Cuéntaselo oralmente a tu compañero/a y compártelo con el resto de la clase.

-

Al final, valorad –pequeño debate- si habéis sido buenos narradores teniendo en cuenta las reacciones de los que os escuchan:

18

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA ¿Qué tipo de narrador has utilizado?

En estos casos suele ser un narrador subjetivo, interno, protagonista, en primera persona Has detallada bien las circunstancias (espacio y tiempo) en que ocurrió.

Tienes que ubicar al oyente ¿Has utilizado un lenguaje adecuado?

Piensa que estás hablando con compañeros de una edad determinada y que, si se lo contaras a un adulto, utilizarías un registro diferente. ¿Has sido expresivo? La situación comunicativa te va a permitir acompañar el código oral con el gestual. No lo desaproveches: los escritores sólo tienen palabras escritas.

Puedes ver los siguientes videos para ambientarte o, si no te has atrevido a contar tu historia, para rellenar la tabla anterior.

•A •B

19

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

1go saioa:

20

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA A. Gogora ezazu gaztelerazko saioan testu narratiboen egituraz ikasitakoa: zein da narrazio batek izan ohi dituen hiru atalak? Hori aintzat hartuta, irakur ezazu arretaz Joseba Sarrionandiaren “Irratiaren jabea” izeneko testua eta seinala itzazu bere atalak.

21

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

22

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA B. Ohiko egituraren barruan, sarritan idazleek denborarekin jolasten dute. Horrela, kontakizuna korapilotik hasten da batzuetan. Horri “in medias res hasiera” esaten zaio. Ezagutzen al duzu horrelako hasiera duen pelikularik? Ohartu horrelakoetan atzera jauzi bat egin ohi duela pelikulak edo testuak hasierako egoera azalduz (“flash back”).

“In medias res” hasiera erabiliz gero, pentsa ezazue, binaka jarrita, nola kontatuko zenukeen lehenago irakurritako “Irratiaren jabea” testua.

D. Egon badaude bestelako egitura daukaten testuak. Horren adibide duzu etxerako irakurri beharko duzun ondorengo hau. Arretaz irakur ezazu eta zuk zeuk hausnartu nola dagoen planteatuta. Testua Eider Rodriguez idazle gaztearen Eta handik gutxira gaur narrazio-bildumatik aterata dago. Nahi izanez gero, narrazio guztiak eskuragarri dituzue interneteko ondoko helbidean: http://www.susa-literatura.com/cgi-bin/liburuok.pl?lib=narr56

HAZIRA ITZULTZEA

Nire bizitzaren kontakizun hau, nire amaren bizitzaren kontakizuna izan da, nirearena izan den neurri berean; eta hala ere, berriro ere, inoiz eduki ez ditudan seme-alaben bizitzaren kontakizuna izan da, hala nola haien niri buruzko kontakizuna (...). Izaten inoiz utzi ez zitzaion izakiaren kontakizuna da hau, nik nire burua bilakatzen utzi ez nuen izakiaren kontakizuna.

The autobiography of my mother, J. Kincaid

Goizeko lehen esneak gaueko azken zigarrokinekin nahasten dira. Zigor eta Elenarentzat elkarrekin pasatzen dituzten lehen herriko jaiak dira, eta gainditu beharreko beste froga bat da hori bikote hasiberrientzat. Jekyll doktorea Hyde jauna bihurtzea gauza arrunta da, are arruntagoa galai ulerkorrenari trogloditaren sen falozentrikoenak bistaratzea, batez ere dozena erdi marra eta kubata litro bi irentsi

23

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA ostean. Baina ez da halakorik gertatu eta, atxur logikoaz gain, ez da itxuraldaketa handirik izan ez bataren ez bestearen izakeran. Zezen plazan daude, bigarren jai eguna da, Coca-cola zaporeko muxuak goxoak dira, eta Elenak esan dio zezenak ikusi ostean amodioa egitera joango direla etxera. Zigorrek galtzaren gibel patrikan sartu dio eskua eta muxu miope bat eman aho ñimiñoan. Jendearen oihu eta algarek eten dute momentua, eta bikoteak eztandaren iturria bilatu asmoz begiratu du plazara. Berrogeita bost urte inguruko gizon bat, koadrodun eskuoihal bat lepoan, hondar gainean belauniko, hatzekin adarrak imitatuz xexena atakatu du. Xexenak airean bota du mozkorra trapuzko panpina baten antzera. Lurretik altxatzea lortu duenean, zakila atera eta xexenari aurpegian pixa egiten hasi zaio. Animaliak kontzentraturik dirudi, lurtar hori nola edo hala ulertu nahian. Bitartean, ganaduzale gazte batek besotik oratu du gizona, publikoaren kexuzko txistuei jaramonik egin gabe.

Elena zurbil dago. Zigor barrez lehertzen ari da, Torero, torero garrasi eginez.

—Goazen —esan du neskak albo batera begiratuz.

—Zer dun, potxola?

—Goazen —haserre, eta negar etiliko bati ekin dio, Zigorren brusa koloretsuaren gainean.

Zigorrek burua laztandu dio, gertatutakoa oso ondo konprenitu gabe, eta Ez dun ezer gertatzen esan dio modu sinpatikoan, mozkorra bere aita dela esan dionean.

—Gure aitak ere kristorena harrapatu zinan gabon gauean, eta gure amak bi aste eman zizkinan hitzik egin gabe. Pentsa nolako melokotoia.

—Ezberdintasun bakarra duk hire aita ez dela alkoholikoa —Elenak destainaz —. Ala bai?

Eta begiak itxi ditu negarrik ez egiteko, Zigorren kontra estutu da gehiago, desagertu nahian, eta hamar segundotan hamar destino posible bururatu zaizkio, Pascuako uhartea eta Siberiako estepa barne. Zigorrek galtzetako gibel patrika bietan sartu dizkio eskuak eta Lasai potxola errepikatu dio bi edo hiru aldiz.

24

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA Egun hartan hasi da Zigor Elena deszifratzen. Egun hartan Elena Zigor maitatzen.

Etxera abiatu dira. Bidea isilik egin dute, nahiz eta Zigorrek elkarrizketa bati ekiteko ahaleginak egin dituen. Paraleloki, elkarrizketarako gai posibleak bilatzen dituen bitartean, Elenaren hainbat jarrera ulertu ditu, gurasoei buruz inoiz hitz egin nahi ez izana kasu; eta gerritik oratu du errime.

Zigorrek kafea prestatu eta Elenak dutxa hartu du. Elenak kaka guztia, itsua, gaua, alkohola eta aita gainetik kendu nahi ditu. Belaki naturalekin igurtzi du gorputza, negarrez oraino. Baina ate azpitik sartu den kafe egin berriaren usainak errealitatera irauli eta Zigor sukaldean zain daukala oroitu du. Maitagarria eta beratza da mutila, baina hala ere ez dauka argi aitari buruz hitz egin nahi dion edo ez. Konfidentzia horrek harremana sendotuko lukeena badaki, eta Elenari beldurra edo nagia ematen diote horrelako gauzek; orain arte beti saihestu izan ditu. Gainera, ez luke nobioa terapeuta bihurtu nahi. Ez daki. Eta horretan pentsatu du bainugelako lanbro fantastikotik sukaldeko gorritasunera irten baino lehenagoko istanteetan.

—Kurasanak ekarri ditinat —esan dio Zigorrek ezer gertatu izan ez balitz bezala.

—Bihar arte behintzat ez diat gertatutakoaz hitz egiteko gogorik, bale? — Elenak maitekiro—. Lanbrotua pasa arte ez behintzat.

Zigorrek burua laztandu dio paternalismoaren eremuan labaintzen den keinu batekin. Baina Elenari gustatu egin zaio.

Amodioa ohikoan baino modu bortitzagoan egin dute, eta bizilagunari txakurkume batenak iruditu zaizkion txilioak bota ditu neskak. Loak hartu baino lehen Elenak esan du: —Hiltzeko gogoa zaukaat.

Eta lo hartu dute.

25

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA Maitemindu berri daude. Zigorren besapeak osatutako habian lo egiten du Elenak.

Zigorri neskaren adats beltzek kilimak egiten dizkiote sudurrean. Euria hasi du eta parketaren gaineko putzua geroz eta handiagoa bihurtzen ari da. Itogina ere perfektua da Elenaren etxean. Hark bilatzen duen ukitu buhamea ematen dio zentimorik xahutu gabe. Egunsentia zimurtzen joan da, eta Homer Simpsonen beso beilegiek goizeko zortziak, zazpiak, seiak, bostak, laurak markatu dituzte iratzargailuan. Eguzkia berriro irten da eta berriro gorde eta berriro irten mila aldiz.

Elenaren titi lehen mardulak beheratu egin dira, koxkor ikarati bihurtzeraino.

Elenaren etxea desagertuz joan da, langile izerdituek adreiluak eraman dituzte orgatiletan, hirugarren pisua, bigarrena, lehena, behera iritsi arte, zementu zakuak kamioietara igo dituzte, eta kamioilari nagiak biltegi batera eraman ditu Los 40 Principalesen musika entzunez. Arkitektoa, sakelakoa gerrikotik zintzilik, orubean zehar paseatu da zigarroak erretzen eta galtzen behealdeak hautsez zikintzen, enpresa eraikitzailearen bazkideetako batekin Euskalteleko akzioez hitz egiten duten bitartean.

Dilistak edo beste eltzekari edo zopa bat dagoen bakoitzean kontzentrazio ahalegin itzela egin behar izaten du aita koilara ahoratu nahian ez ikusteko. Koilara biziduna, aitaren arrain begi margulak, eta bera han; likidoa nola isurtzen den entzun du, eta platerarekin talka egiten duenean, aitaren alkandora urdina marroiz zipriztindurik gelditzen dela irudikatu du, nahiz eta parean dituen azulejo karratuak zenbatzen jarraitu duen, goitik behera eta ezkerretik eskuinera; inoiz ez da tronpatzen, sukaldeko pareta horretan 112 azulejo zuri eta 32 loredun dago. Hamalau urte ditu.

Gaur ohartu da amak ez duela beste amek bezala jaten, gauza arraroak egiten dituela, orokorrean ama arraroa dela, eta horregatik ez du aspalditik inor etxera bazkaltzera gonbidatu. Hortzetako tarteak arrain hezur batekin garbitzen begiratu du. Eta malabarismoak eginez murtxikatzen du janaria, hitz egin gabe, bere baitan sarturik erabat. Duela bi urte, hain zuzen ere, hamabi urte bete zitueneko urtebetetze egunean, Leire eraman zuen etxera, bi aste lehenago baimena eskatu ondoren. Garai hartan neska hura zuen lagun-mina, neska zoli beilegia, begian partxea izateagatik baztertua izan zena, baina betaurrekoak soilik janzten zituenetik

26

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA poliki-poliki karisma irabazten ari zena. Ume guztiek egiten zituzten horrelako gauzak, gelakide bat etxera gonbidatu eta arratsaldean besteei kontatu, eta ondoren, autobus geltokian, konkistatu berri zuten konplizitate horretatik besteak ahal bezainbeste urrundu lagun-minari belarrira hitz eginez, gainontzekoen begirada bekaitza ere plazer. Berak ere izan nahi zuen inportantea. Horregatik gonbidatu zuen Leire. Baina ez zen giro. Bazkaria betiko bazkaria izan zen, salbu eta infiltratu bat zegoela familian. Leirek ez zuen berunezko itolarri hura arindu, eta koilara hotsek ozenegiak izaten jarraitu zuten. Ez zuten espagetirik ez saltxitxarik jan, bere gelakoek horrelako egunetan egiten zuten bezala, baizik eta garbantzuak eta amuarraina urdaiazpikorik gabe.

Aitaren hitzek hautsi zuten monotonia. Orduan bakarrik hitz egin zuen bazkaritan, amak alkandora garbantzuen saltsaz zipriztindu zuenean: 窶年o seas cerda, que tenemos invitados.

Eta bazkalostean, eskolara burumakur joan zen Elena Leireren ondoan, eta autobus geltokian ez zuten beste neska-mutilek ohi zuen konplizitatea lortu.

Biharamunean, jolas garaian, mutilekin futbolean aritzera joan zen, eta hurrengo astera arte ez zen berriro Leirerengana gerturatu.

Ikastolan, arbeleko klarionak hazi egin dira, borobildu, hautsa gainetik kendu dute eta zilindro perfektu eta dirdaitsu bilakatu dira. Andereﾃｱoaren bisaian hiru zimur leundu dira eta masailak beratu zaizkio. 1984ko udaberria da.

Telebistari begira, konpasaren punta borragoma batean iltzaturik biraka ibiltzen du bere ardatzaren gainean, borragoma bitan zatitu arte. Amaren plater hotsak barreiatu dira etxeko geometriaren bazterretatik eta Elenak konpasa sartu du ustez borragomaren epizentroa den hartan. Aitaren pauso arritmikoa gerturatzen entzun du. Ama Aparta y vete a la cama esaten Que estﾃ｡s que das asco. Atzoko egin behar du marrazketako ariketa eta beldurrez askatu du konpasa kartapaziotik. Hurbildu zaionean hil egin nahi du edo, hobe oraindik, inoiz jaio ez izana desiratu du, heriotzak galera eta galerak mina baitakar, eta berak ez baitu min gehiago sentitu nahi. Aitaren esku gorrixka aldendu du kaskezurretik, bizilagunaren katuari

27

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA hainbatetan ikusi dion mugimenduaz. Aitaren eskua orduan konpasaren gainean paratu da, eta Elenak hatzetatik erauzi dizkio metalezko besoak: Deja, que ya le preguntaré a la andereño cómo se hace, tú no sabes. Hil egin nahi du, baina oraindik ez daki zer den heriotza. Kontzentrazio pixka batekin agian lor dezakeen zerbait dela uste du.

—Anda que no sé cómo no te da vergüenza que tu hija te vea así —logelako sarrailatik sartu da amaren ahots garratza.

Gurasoen garrasiak sordinarekin ito nahian bezala, belarriak esku ahurrekin estali eta desestali ditu Elenak, olatu hotsak gogora ekarriz. Burusien azpian gorderik desagertu nahi du betiko, aitaren hatsetik, irakaslearen hatz erakusletik, amaren betile zimeletatik.

Logelako leihotik haratago, espaloi bazterretako hostoak gaztainondoetara itzuli dira kimu dardarati bilakaturik, eta frontoiak ez du gehiago Independentzia eta Sozialismoa aldarrikatzen, letra guztiak nerabe horail batek ezkutatzen duen spray pote gorri batean gorde baitira.

Ikastolako lehen bilerarako deitu zituzten gurasoak. Egun hartan bertan, bilera baino lehen, gurasoek euskaraz bazekiten edo ez galdetu zion andereñoak. Eta ezetz.

Amak ba al daki? Ez. Aitak ere ez? Ez. Eta sekulako tristura sentitu zuen, estuasuna ezpain loratu berrietan, eta andereñoa begi lauso eta umelez ikusi zuen zerrendarekin aurrera egiten. Orduantxe lotsatu zen lehendabiziko aldiz. Txiki-txikia sentitu zen, akordatu zenean, gurasoak euskaldunak ez izateaz gain, aita beti mozkor egoten zela eta ama beti haserre, negarrez edo telebista ikusten. Eta desiratu zuen txiki-txikia izatea, oroimena ez zuenean bezala, amak zorriak kentzen zizkion garaira itzultzea.

Elenak zorriekin jarraitu beharreko protokolo hura maite zuen, haiei esker amak bainatu egiten baitzuen bere esku pikartsuez, eta iruditzen zitzaion orduak ematen zituela harekin, zorriak banan-banan erauzten; eta esaten zion: Azkura handia daukat, eta gehiago bilatzeko. Bere ile bustian endredatzea besterik ez zuen nahi, ondoan eduki, bere buruarekin arduraturik, ulertzen ez zituen laneko gauzak

28

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA kontatzen zizkion bitartean. Baina gutxi irauten zuen plazerak. Ate hotsa entzun orduko, zapata narrastiak komuneko atera gerturatu baino lehen, amak, Venga, ya vale esan eta bukatutzat ematen zuen bere egitekoa. Eta aitaren mozkorra Elenaren gelakide baten errua izango balitz bezala, behin esan zuen, atearen hotsa entzun orduko, Seguro que es la Andrea la que te ha contagiado los piojos; su madre es una marrana y siempre lleva a la chavala con el chﾃ｡ndal sucio de huevo. Baina ordurako, nahiz eta oraindik neskatila izan, Elenak bazekien amaren haserrea ez zena Andrearen errua, baizik eta aitarena.

Zorriek bartzak jaso eta bere burutik gelakide batenera jauzi egin dute atzerantz, eta han ere bartzak jaso eta beste bost gelakideren buruetatik igaro dira, harik eta maila bat gorago dagoen mutil betaurrekodun baten kizkurretan atseden hartu arte.

Lehenengo zauria datorkio burura, aitaren hatsa baino lehenagokoa. Gelako neska batek, Joanak, ama polit eta liraina zuen neska polit eta lirain batek esan zion Ze gizena dagoen zure ama, behi bat dirudi. Ordurako pentsatzen zuen agian ez zuela ama maite, baina Ze gizena dagoen zure ama entzun zuen hartan ohartu zen, ama gaiztoa izan zitekeela baina berak asko maite zuela. Geroago, haserretu zen egun batean, Gorda esango zion amari. Egun hartan elurra egin zuen eta amak aterkia eramatera behartu zuen Elena, nahiz eta neskatoak, ume guztiek bezala, malutak bere gorputzean pausatzea nahi zuen. Egun hartan oihukatu zion Gorda, ama bati esan ziezaiokeen potoloena esan ziolakoan. Eta negarrez irten zen elurretara.

Lanberatzen hasi baino lehen, malutak jausitako zerua adabakiz jostera itzuli dira.

Gazte andana batek arrandegi izandako hartatik kontzertuetako afixak kendu dituzte. Se vende jartzen zuen lokala arrandegi izatera itzuli da.

29

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA Eguerdia da eta, lanetik irtendakoan, erosketak egitera abiatu da Elenaren ama.

Haurdun dago, eta hankak eta gorputza handitu egin zaizkio. Loredun soineko berde bat soinean, polita dago. Txitxarro bat nahi du. Arrain saltzaileak zein izen jarriko dioten galdetu dio: —Seguramente que le pongamos Elena —eta sabel gainean paratu du esku biluzia.

Elenaren amaren aurpegiak sagar gorriaren itxura hartu du haurdunaldiarekin.

Bi hilabete barru jaioko da bere lehenengo umea. Pozik dagoela esan liteke.

Elenaren aita ere pozik dago. Lanetik irtendakoan eta koadrilarekin ardo batzuk edan ostean haurraren logela egitera doa. Egurrezko sehaska bat fabrikatzen ari zaio, nahiz eta emazteak behin eta berriz errepikatu dion ez dutela behar, ahizpak ilobarena eman die-eta. Baina Elenaren aitak berak sortutako sehaska nahi du alabarentzat, gutxitan sentitu duen zirrarak harrapatzen du lan horretan buru-belarri sartzen denean. Eta ondo egin nahi du, txukun, bere alabatxoa izango denarentzat bailarako sehaskarik politena nahi du, eta berak egingo dio. Elenaren amak harrotasunez begiratzez du nola egiten duen lan. Haurdun dagoenetik gauez loratuta iristeari utzi dio, eta zortzietarako etxean da egunero. Inoiz baino gehiago maite du bere gizona, eta esan egin dio, beste hitz batzuekin: —Estás hecho un padrazo.

Gizonak lan-tresnak utzi, ezpalak belaunetatik uxatu eta emaztearen tripa puztuaren gainean ipini du belarria.

Gainezka zeuden bularrei esnea joan zaie eta bularretakoaren handitasunean galdu dira. Sabelaren diametroa murriztuz doa abdomen laua izan arte, eta Elenarenak izango diren buru, beso eta zangoak difuminatuz doaz akuarela amniotikoan.

Elena desagertu egin da. Amaren masailetako koloreak moteldurik daude.

Zapaburu bipil batek obuluaren epela utzi du eta Falopioren tronpetatik barna gizontasunaren erreinu bakartira itzuli da betilun.

30

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA Elenaren aita eta ama ezkontza batetik itzuli dira, berandu. Aita erdi mozkortuta dago, ama nekaturik. Oinetako mina dauka, egun osoa dantzan eman duelako berriegi diren zapata batzuetan itota. Ondo-edo pasa dute. Duela hilabete eskas estreinatu duten logelan biluzik daude hormak. Aita ohe gainean eserita dago, zapatetako lokarriak askatzen. Ama soinekoa aurpegiko pinturarekin zikindu gabe kentzeko kontortsionismoak egiten ari da. Aitak izterretatik oratu du eta judoko giltza dirudien batekin oheratu du. Elenaren amari grazia egin dio eta, uzkurkeriatan denbora galdu gabe, printzipioz beste larrualdi bat baino izango ez den horri lotu zaio. Izerditurik, aitak besapearekin osatutako habian hartu du lo amak.

Zigor esnatzen saiatu da, nahi gabean bezala. Oin puntekin oin gainak ukitu dizkio Elenari eta, aldi berean, besapea miazkatu dio. Arratsaldea da eta izerditurik daude.

Zigorrek Egun on potxola esan dio, eta muxu bero bat eman. Elena gainean jesarri zaio trebeki. Ez du goizeko ikuskizuna gogoratu nahi, ez dio Zigorri betarik ere eman nahi Zer moduz hago tonu dramatikoan galdetzeko. Izango dute astia hitz egiteko.

Eta Zigorren gainean mugitu da, leunki hasieran, geroz eta azkarrago.

Aihen-belarrak gora egin du irmotasunez eta pertsianetako pintura zatiak urrun joan dira egun euritsuekin. Elenaren etxea altzariz populatu da eta paretetan afixa eta argazkiak jaio dira.

Egunero hasiko balitz bezala, gaurko eguzkia atzokoa izango ez balitz bezala.

2. Saioa A. Zer-nolako egitura antzeman diozu E. Rodriguezen narrazioari? Igartzen al diozu nolabaiteko loturarik zinemaren teknikarekin? ………………………………………………………………………………………………… …….. ………………………………………………………………………………………………… ……..

31

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA B. Ohiko egituraz gain eta atzekoz aurrerako egituraz gain, egon badago beste egitura posible bat. Irakur ezazu Joseba Sarrionandiaren beste testu hau eta konpara ezazu aurreko jardueretan landutako egiturekin. Egitura bera daukatela esango zenuke?

Estazioko begiradak Joseba Sarrionandia - Narrazioak (Elkar, 1983) ﾂｫEstazio abandonatu bat, aulki bi, eta hamaika istorio asma ditzake tristurakﾂｻ Michael Saulaie

Iragan da azken trena, burdinbide amaigabetan galtzera, eta ez da isiltasuna baino geratu, olio zaharraren usainez. Hiriko bazter hauzo baten bazterrean, etxalde arraildu bat da estazioa, zeinera gatazkarik gabe abailtzen den gaua, bere amets arriskutsuekin. Hari mehe eta geldotan hedatzen da kriseilu ahul baten argia, argi elektriko gaisoa, miarma sare baten antzera. Kristala hautsirik eta orratzak geldirik dituen horma-erloju bat dago, gainerako guziaren zaindari. Landare more eta mendre batzu harri grisen artean, lur zokorik urrienetan hazten dira. Eta aulki bi ere badaude, erdi ilunetan, argi haritxoak desegin eta galtzen diren aldean. Andere bat dago eserita aulkietarik batean, oinetako beltz eta gona urdinez jantzia, eta zabalik duen kazetak erabat ezkutatzen ez duen alkondara edo jersei ferdeskaz. Trenbideko orratz zaindaria hurbildik iraganen balitz berari begira geratuko litzateke, desira lizunak gogoratuaz edota nor ote den imajinatuaz, baina hiriko kale nagusietan ibiltzen dira orratz zaindariak abandonoaren orduetan.

32

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA

Aulkiko anderea, Marie Laure, anuntzioak irakurtzen ari da, agian, lan bila. Hurrin utzi ditu gurasoak eta sortetxea hiri handira etortzeko. Zulako neskatila bat —esan diote— galdu eginen da hemen bakarrik ibiliez gero. Neskamerako etorri da, baina edozein enplegu onartuko luke. Iadanik ez da bere begi nabarretan galbururik, ahuntzik, enararik isladatzen. Ez dira bere begi nabarretan isladatzen eskaparate margotsuak, semaforoetako argiskak eta bidazti saldo ezezagunak ere. Ametsetako gauzen antzera itzali zaizkio, eskena huts bat bakarrik geratu da estazioan.

Espaloietan ibiltzea ez da —esan diote— gariak zangoak laztantzen dizkizuneko garitzetan ibiltzea, gehiago nekatzen da. Ostatu baten helbidea eman diote, eta sakelean du gorderik, iada sobera ibili delako, eta eskena huts honetatik behatuko du gaua iragaiten, izarrei aholkuren bat galdetuaz.

Baina, ez da hori, ez da egunkaria leitzen ari, argirik aski ez dagoelako, begiratu egiten du soilik. Ana da aulkiko andere horren izena, arkitekto famatu baten emaztea, bi urtez eroetxean eduki duten seinora. Bere semea gerlara joan, hil, eta bera erotu egin omen zen, oihalak, izpiluak eta irriak baztertuaz. Bakarrik, bere buruarekin mintzo da haur denboretako jolasez, lili zurien artean emaniko lehen mosuez, haurgintzako erdi minez, haurtxoa aitonaren erretratu bizia omen zenaz, haurrak lau urterekin egiten zuen irribarreaz, tren luze eta bete batek soldadu jantzita eraman zuen uneaz. Haurra —esaten du— han dator trena, truku, truku, begira. Estazio honetara dator ilunabarrero, eta malkoak isuritzen ditu etxeko

33

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA zerbitzari bat bere bila etortzen den arte. Ene anderea —esanen dio— goazen etxera, haurrari ditia emateko ordua da.

Egunkaria tolestu eta boltsan sartzean, gazteagoa dela igartzen da. Agatha izena ukan dezake, zergatik ez, eta bere aitaren ehorzketan egon berri da, agian.

Luzaroan hurrin ibili ondoren, aita handi, aita hantuaren alaba errebelatua, egunotan, harmadako buruzagi ohiaren gorpua zerraldoan etzanik begiratzeko itzuli da. Bart, ahaide negartiak aldendu zirenean, kendu egin zizkion gorpuari, ohorezko medailak, ordez, latorrizko faltso batzu imintzeko. Gero, galtzatariko zinta askatu eta gorpu zaharraren uniformeko sakelean sartu zuen, alaba erregalotzat. Gaubelan egon zen, leihoaren markoan eserita, lehen eguzki errainuek zeharkatu zuten arte.

Arratsaldeko hiletaren ondoren, estazio lohi honetara etorri da, oroitzeko edo, ez daki, ahaztutzeko. Ez daki, ez eta ere, zer. Hotza egiten du, hegoalderantza abiatuko da bihar.

Izan daiteke, halaber, bere senarraren zain etorritako andere bat, Arantxa. Adats beltz eta lisua du, aurpegi luzea, ezpainak beti irekitzen ari dela dirudiela, begi handi borobilak, eta sugar zurbil eta gori bat begietan, iluntasunean. Zelan igartzen da hainbeste? Argi haritxoak beregana hurbiltzen ahalegintzean galtzen dira, iritsi orduko, eta errainu galdu eta hilkorren batzu soilik ailegatzen zaizkio laztantzera.

Xarma ezti eta malenkoniatsu bat dario. Inguruan inor ez badago, norentzat da xarma hori? Inorentzat, eta halaere esperoan dago. Senarra hamaiketako trenean helduko dela uste du, seaskan lo utzi du haurra, eta ez daki hamaiketan trenik ez dagoela.

Edo, eman dezagun, bere erropa koloretsuaz, puta bat dela, Claudine. Arroz hautsaz zuritu ditu masailak, zimurrak estaltzearren. Itzal beltz bat da, gaueko mitxeleta beltzen artean, bidaztiren baten haiduru, edo ez, bakarrik egon nahian.

Akigarria da bizitza —pentsatu du— berunezko arratsetan. Aizak —nori diotso?— ukitu nahi dituk ene izter arteak? Itzalak bakarrik inguruan, bagoi eta landare sikuenak, eta erosle gabe geratzen da larrua, herrialde mutu batetan. Cognac botila tipi bat du boltsan, ukendu eta errimelekin batera, atera eta zurrutada bat edan du.

Urte gehiegi iragan da azkenengo amodio gutuna jaso zuenetik; idatzi, ez du egundo idatzi.

34

IES ABADIĂ‘O BHI- HTB PROIEKTUA Baina ez. Ez da egia. Aulkian ez dago andererik, ez inor. Irudimena da guzia.

Imajinazioak sortu eta biziarazi du, irudiak ezerezaz moldatuaz, eta aulki horretan imini. Bai, han hurbil, beste aulkian eserita dagoen gizonaren imajinazioak asmatu du anderea, bere begirada geltoki bakartian zehar beste begi batzukin gurutzatu nahi ukan duenean. Sonbreiru beltza du eta xaketa urdin iluna, traxe guzia da ia beltza leku haretan. Ez du sentimendurik ez desirarik aurpegian isladatzen, begirada batzutan beste aulkira eta bestetan bere ahurretara zuzentzen duenean. Orratz zaindariaren emazteak, bere etxean, gortina bazterra mogitu eta leihotik estaziora begiratuez gero, bere senarra ez dela jakingo luke, baina sukaldean aritzen da ezertaz axolatu gabe.

Louis da. Lehengusinak hamar urte zituen elkarren aurrean biluzteko tratua egin zutenean, estazio honetan, arrats zohardi batetan. Alkondara gorantz altzatu eta gona erortzen utziaz biluztu zen neskatxoa, gorputz mehe zuriska bat erakusteko.

Orain geltokian gertaera hura gogoratzen duen gizona, haurra orduan, arineketan aldendu zen biluztu gabe, malezia konplituaren atseginaz eta misterio erdi deskubrituaren ikaraz. Gaur arratsaldean, espaloi batetik bestera iragaiten ikusi duenean, orduko bezalako kexua igarri dio lehengusinari begitartean.

Edo, kalegarbitzailea da, JoĂŁo Miguel; traxeak ezin du inor engainatu, dastatuegi dagoelako. Ez du oraindik lanerako ordua, gauerditik goizera arte aritzen bait da lanean, eta haiduru dago. Bildu eta erre behar dituen panpina hautsi eta erroberarik gabeko bizikletetaz pentsatzen du. Ortzeko bobedan, izarrak, txintxeta hurrin batzu dira eta brisara hozkirri bat egiten du, baina hotz handiagoa eginen du goizaldean, egunsentiaren aurreko orduan batez ere. Traxe horiak jantzi eta hiriko kale guztiak korrituko dituzte kamioi hori handitan, zine karteleren azpian kartoiak bilduaz, diskoteken aurrean kristal hautsiak bilduaz, eliza aldeko plazan sitsak harturiko aulkiak. Eta, orain, kalegarbitzailea fruten merkatuan kaxatan geldiro usteltzen den sagarraren antzerako senditzen da.

Bestelan, gizon zahar bakarti bat dateke, Jon. Urdindurik igartzen zaio adatsa, sonbreiru barregarri baten azpian. Semealabarik baldin badu, hurrin daude, habia utzitako hegaztien antzera, hurrinegi. Munduaren doi doi bestaldean umotzen dira gerizak, antzutasuna baino ez da hemen geratu. Bizitza kipula zuritzea da —esan

35

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA du— horregatik negar eginarazten du hainbeste. Bizitza hare gaztelu bat da —esan du— horregatik suntsitzen da uhainik uhain. Semealabek itzuliko direla abisatu diote. Poema malenkoniatsu bat ari da estazio honi buruz memoriaz izkiriatzen: trenaren gurpilek egunero ehun aldiz zapalduriko erloju baten antzera...

Posible da poeta bat izatea, baina posibleagoa da kazetari bat izatea. Kazetari bat da, Malcolm. Zuk neskatila hori segitu behar duzu —esan zioten bezperan— foto batzu atera eta nondik nora ibili den, eta norekin, lau folio. Beraz, detektibearen moduan, neskatila zelatzen iragan du eguna, bere arrastoak galdu eta leku lasai honetan geratu den arte. Hemen edan dezake sakelean duen whiski botila tipia. Zuk ateratzen nauzu hotzikaratik —esan dio botilatxoari— maitea. Gero neskatilaren bila abiatu beharko da berriro, pub batetik bestera, ea oharkabean harrapatzen duen foto on batzu egiteko. Aeroportuan xartelik enkargatu duen begiratu beharko du, gainera. Ea suertea duen, amoranteren batekin harrapatzeko. Baina gauzak ez dira sekula norberak nahi lituzkeen modukoak.

Edo izan daiteke, halaber, espetxetik irten berri bat, hamabi urte han barruan iragan ondoren. Tomasek hauzo hauetan iragan zuen haurtzaroa, korrika eta xirrinkolan olgatzen. Sakelean garai haretako foto horiska bat du, seguruasko, begiratu gabe ere gogoan duena: galtza labur eta lerro beltzeko alkondaraz, goitik beherakoak lerroak, esku batean aroa eta bestean makila dituela ageri da, sei urtekin; argazkia gogoratu eta beheko ezpaina sakatzen du goiko hortzekin. Hirian barrena ibili da ea inor ezagutzen duenentz; inor ere ez. Baina hamabi urtetan ez da ezer aldatu, lehengo dalia usain berbera somatzen du, inguruan daliarik, ez urdinik ez gorri ez zuririk, batere ageri ez arren.

Baina ez. Ez da egia. Aulkian ez dago gizonik, ez inor. Irudimena da guzia.

Imajinazioak sortu eta biziarazi du, irudiak ezerezaz moldatuaz, eta aulki horretan imini. Bai, han hurbil, beste aulkian eserita dagoen anderearen imajinazioak asmatu du gizona, bere begirada geltoki bakartian zehar beste begi batzukin gurutzatu nahi ukan duenean. Aspaldian iragan da azkenengo trena burdinbide amaigabetan galtzeko eta ezer guti geratu da estazioan, olio usainarekin, eta kriseilu hari meheen argitan. Mehategiko bagoneta batzu, landare urdindu eta ziztrinak uneka, korreoko saka hutsak horma ilunen azpian, kristalik eta orratzik gabeko erloju handia horman

36

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA oraindik, ezkila beltz mutu bat aterpean zintzilik, eta zurezko aulki zahar eta hautsi bi gorolditzen, isiltasunean, isiltasunak ez bait du trenik hartzen. (helbidea: http://www.3arrano.com/mediateka/narrazioak/estaziokobegiradak.php

D. Gatozen pertsonaiak aztertzera. Zure ustez, nola sailkatzen dira pertsonaiak? …………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………….

E. Sailkapen hori aintzat hartuta, orain arte irakurritako testuetan agertzen diren pertsonaiak aztertuko ditugu.

Lehen mailakoak Protagonista(k)

Bigarren mailakoak Antagonista(k)

3. Saioa A. Gaurkoan testu narratiboen barruan kokatu ohi den beste idazki mota bat landuko dugu: “albistea” edo “berria”. Irakur ezazu arretaz ondoko albistea eta ondoren galderei erantzun, albistearen ezaugarriak guztion artean defini ditzagun:

37

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA

Hiru urteko kartzela zigorra jarri diote Bushi zapata bota zion irakiarrari Irakeko Auzitegi Kriminalak gaur hiru urteko kartzela zigorra jarri dio George Bush Ameriketako Estatu Batuetako (AEB) presidente ohiari agerraldi batean zapata bota zion irakiar kazetariari: Montazer al Zaidiri.

Abenduaren 14an izan zen gertaera, Bagdaden, eta artean Bush zen AEBetako presidentea. Nuri al Maliki Irakeko Gobernuko lehen ministroarekin zegoen orduan Bush, kargua utzi aurreko nazioarteko agur bira egiten. "To agurra, zakurra!" oihukatu zion kazetariak, zapata jaurtitzen ziolarik.

Kultura musulmanean norbaiti zapata bat botatzea edo zapataren zolarekin jotzea irain handitzat jotzen da.

A.1. Ohartu albisteak hasieran eskaini ohi diola irakurleari informazio garrantzitsuena.

Informazio hori sei galderen inguruan egituratzen da. Horregatik deitu ohi zaio “6 W-en egitura” (alegia, ingelesez galdera horiek W batez hasten direlako). Bila itzazu, bada, galdera horien erantzunak:

NORK (WHO): …………………………………………………………………….

NON (WHERE): …………………………………………………………………….

NOLA (HOW): …………………………………………………………………….

NOIZ (WHEN): …………………………………………………………………….

ZER (WHAT): …………………………………………………………………….

ZERGATIK (WHY): …………………………………………………………………….

A.2. Egitura berezi horretaz gain, albisteen ezaugarria ere bada kontakizuna planteatzeko modua; hau da, modu objektiboan ala subjektiboan daude gertaerak kontatuta? Eta horri lotuta, zein pertsonatan? ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… ……………………………

38

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA A.3. Horrekin batera, albisteen zati garrantzitsuena ere aintzat hartu beharrekoa da: hots, titularra (eta, honi lotuta, sarritan azpititularra). Zergatik uste duzu dela titularra hain garrantzitsua?

Hori aintzat hartuta (hau da, titularrak informazio funtsezkoena jasotzeaz gain, jakinmiña piztu behar duela irakurleengan), zer-nolako titularra jarriko zenioke irakurri berri dugun albisteari? ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… ……………………………

B. Orain arte albisteari buruz aipatu ditugun ezaugarri guztiak gogoan izanik, idatz ezazu albiste labur bat jarraian ematen zaizun titularrari helduz.

Langile bat zendu da Markina-Xemeinen, lanean ari zela leungailu batek harrapatuta ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… …………………………… ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… …………………………… ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… …………………………… ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… ……………………………

39

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… …………………………… ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… …………………………… ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… ……………………………

40

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

41

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA



1ST LESSON:

-Interactive story telling-

→ Here we have a story that we need to complete: The teacher is going to tell it to you, but, as you see, some of the parts are missing. As you are listening to it, the teacher will pause at certain parts of the story and will ask you to guess them. We will choose the best version and you will write it down. Work in pairs.

<The Mexican and the Bicycle> A policeman was working on the border between Mexico and the United States 1 when, one day, a Mexican2 arrived on a bicycle. The man had a large bag on his back, and the policeman was sure that he was smuggling something, so he asked him to open the bag 3.

42

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA But inside the bag there was only sand. The policeman poured all the sand onto the ground, but there was nothing else in the bag, and so he let the man go.

For the next few years this happened two or three times a week. The Mexican arrived on a bicycle and was always carrying a bag of sand. The policeman became more and more convinced that the man was smuggling something, but he could never find out what it was4. He felt really disappointed

Years later, after the policeman retired, he was drinking in a bar one evening when the Mexican came in. The policeman bought him a drink 5 and, while they were sitting and chatting together, said "Come on, you can tell me now. I'm retired and it doesn't matter any more. I know that for all those years you were smuggling something. What was it?"

→ Questions:

1►Describe the policeman _____________________________________________________________ 2►Describe the Mexican _____________________________________________________________ 3► What do you think was inside? _____________________________________________________________ 4► Why do you think the man was always carrying the bag of sand? _____________________________________________________________

43

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA 5► What were they drinking? _____________________________________________________________ ►Which tenses have we used? Write them down _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ ►Which connectors have we used? Write them down. _______________________________________________________________ _______________________________________________________________

-The cookie parable→ This is the story you have just seen on the power point. Fill in the gaps with the past simple and the past continuous tenses.

1.

A young lady ………………. (Wait for) her flight in the boarding room of a big

airport.

2.

As she would need to wait for many hours, she………………. (Decide) to buy a

book to spend her time. She also………………. (Buy) a packet of cookies.

3.

She………………. (Sit down) in an armchair, in the VIP room of the airport, to rest

and read in peace.

4.

While she ………………. (Read), a man ………………. (Sit down) on the seat next

to the armchair where the packet of cookies lay. He………………. (Open) his magazine and………………. (Start) reading.

44

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA 5.

When she………………. (Take out) her first cookie, the man……………….(take) one also. She………………. (Feel) irritated but………………. (Say) nothing. She just………………. (Think): “What a nerve! If I were in the mood I would punch him for daring!”

6.

For each cookie she………………. (Take), the man………………. (Take) one too.

This……………… (Infuriate) him, but she………………. (Not / want) to cause a scene.

7.

When only one cookie………………. (Remain), she………………. (think):”ah…

what is this impolite man doing now?” Then, the man ………………. (Take) the last cookie, ………………. (divide) it in two, and gave her one half.

8.

Ah! That………………. (Be) too much! She……………….

(Be) much too angry

now! In a huff she………………. (Take) her book, her things and………………. (Rush) to the boarding place.

9.

When she………………. (Sit down) on her seat inside the plane, she……………….

(Look into) her handbag to take her glasses, and, to her surprise, her packet of cookies………………. (Be) there untouched, unopened!

10.

She………………. (Feel) so ashamed!!! She………………. (Realize)

she………………. (Be) wrong… She had forgotten that her cookies……………….(Be) inside her handbag.

11.

The man had shared his cookies with her, without feeling angered or bitter.

12.

Meanwhile, she had felt very angry, thinking that she had been sharing her cookies

with him. And now, there………………. (Be) no chance to explain herself …nor to apologize.”

→ Match the following statements with the suitable examples :

When telling a story in the past …

AWe use the simple past for the actions in the story, to tell us what happened next.

1At the time of the incident, not many people were shopping in the store.

45

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA BWe use the past continuous for something around a past action or a past time CWe use the past perfect for actions before another past situation DWe often use these two forms together when a shorter action comes in the middle of a longer one

2Tom found out that the thief had taken only £150.

3He took the money and ran away 4While I was waiting at the checkout, I noticed a strange-looking man 5When I noticed a strange-looking man, I was waiting at the checkout

Solution: A _______ , B_______ , C _______ , D_______ .

→ The Cookie parable shows these different uses of the past simple, past continuous and past perfect.Complete the following chart taking examples from the The Cookie parable :

The Cookie Parable

ASequence of events in the past

BBackground information to a narrative C .Actions before another past situation

DAn action which interrupts another

46

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA → Join the two halves of the sentences below:

1.They were listening to music…

2.While he was reading the paper…

3.They drove to the station…

4.The fire was burning brightly…

5.The dog bit the child’s hand…

6.When she got home …

A. while she was stroking it.

B. when they noticed the thief.

C. and the cat was sitting on the rug.

D. he was eating his toast and drinking tea.

E. her mother had already left.

F. then they left the car and took the train

1-___ 2-___ 3-___ 4-___ 5-___ 6-___

-The cookie parable-

A young lady was waiting for her flight in the boarding room of a big airport.

As she had to wait for many hours, she decided to buy a book to spend her time. She also bought a packet of cookies.

She sat down in an armchair, in the VIP room of the airport, to rest and read in peace.

While she was reading, a man sat down in the seat next to the armchair where the packet of cookies lay. He opened his magazine and started reading.

When she took out her first cookie, the man also took one . She felt irritated but said nothing. She just thought: “What a nerve! If I were in the mood I would punch him for daring!”

For each cookie she took, the man took one too. This was infuriating her, but she didn’t want to make a scene.

When only one cookie remained, she thought: ”ah…what is this impolite man doing now?”

Then, the man took the last cookie, divided it in two, and gave her one half.

47

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA Ah! That was too much! She was much too angry now! In a huff, she took her book, her things and stormed to the boarding place.

When she sat down on her seat, inside the plane, she looked into her handbag to take her glasses, and, to her surprise, her packet of cookies was there untouched, unopened!

She felt so ashamed!!! She realized she was wrong…She had forgotten that her cookies were inside her handbag.

The man had shared his cookies with her, without feeling angered or bitter. …While she had felt very angry, thinking that she had been sharing her cookies with him.

And now there was no chance to explain herself…nor to apologize.”

∼The end ∼

2nd LESSON: -Connectors→ One of the most important ways to link ideas is to sequence them. Sequencing refers to the order in which things happened. These are some of the most common ways to sequence in writing or speaking. Have a look at them and make sure you understand all the links.

Beginning examples

First of all, To start off with, First of all, I opened the cupboard.

To start off with, we decided our destination was New York.

Then, After that,

Continuing

Next, As soon as / When + full clause, Then, I started to get worried.

After that, we knew that there would be no problem!

examples

Next, we decided on our strategy.

As soon as we arrived, we unpacked our bags.

48

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA Suddenly,

Interruptions

Suddenly, a child burst into the room with a note for Ms. Smith.

examples Events occurring

While / As + full clause

at

During + noun (noun clause)

The same time

When While we were getting ready for the trip, Jennifer was making the

examples

reservations at the travel agent's.

During the meeting, Jack came over and asked me a few questions.

Finally,

Ending

In the end, Eventually Finally, I flew to London for my meeting with Jack.

Examples

In the end, he decided to postpone the project.

Eventually, we became tired and returned home.

So,

Result and

Because,

reason Examples

We needed some food so I went to the supermarket. | He studied all night because he had a difficult test the next day.

1-Match the beginning and ending of the sentences: 1. The telephone rang 2. Julia met the directors 3. Miss Harper tells Julia

a) when she gets angry b) used dogs to try to find him. c) she knew what to do with her

4. When Julia asked about it 5. Mr Berger finally lets Julia see the

father’s money. d) she found an empty file. e) she is in danger.

file 6. Angelo, the doorman 7. After seeing the poverty in the

f) and made them nervous. g) said, “Good morning”, as usual.

streets 8. While Julia was looking through the

h) while Julia was eating.

papers 9. His daughter, Julia

i) disappeared one Wednesday

10. The police

morning. j) stopped running the story when he

49

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA 11. Charles Hatfield Baker III

wasn’t found. k) decided to go and discovered the real New York.

12. The newspapers 2-Once you have the summary of the story, divided it into three paragraphs and rewrite them using the connectors you are given.

-Short story : Help→ Now we are going to watch a short story about a dinosaur and a little man. Work with your partner, taking it in turns to tell the story. Don’t write anything. To help you, use the following information: (link) •

Some of the connectors above

•

The suitable verb tenses. (simple past and past continuous)

•

Some of the following words :

Nouns Dinosaur

Verbs

adjectives

Savage

Moan

Bone

Hunt

Stick

Burp

Island

Fight

Spear

Pull

Tongue

Take pity on somebody

Fierce Bushy hair Naked Enormous Delicious Brave funny

→Do you think the title of this story is the right one? Invent another one and explain your choice.(In pairs) New title ________________________________________________________ Why? __________________________________________________________ →What does the savage says at the end of the story? Write it down (in pairs)

50

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA _______________________________________________________________________ _______________________________________________________

-Another true story→Read the following sentences. They make out a true story. Now work with your partner again and try to guess the story : -put the sentences in order -Fill in the gaps with the connectors below

1- Arrggh!, ______________ I shouted, and dropped the biscuit onto the floor. Tea spilled all over my shirt. Sven flew away quickly, shouting “incredible”.

2-______________ I decided to make a lovely cup of tea.

3-______________ Sven flew, landed on my nose, reached down and bit me very hard on the lips.

4- “Oh my God”, I thought, “He’s eaten all of the biscuits.” I was surprised again I drank the tea, and found that the tea was full of biscuits.

5-Sven, by budgie, stood on my shoulder watching me very, very very carefully.

6-Well, ______________ I went into the kitchen and washed my shirt under the tap. It was covered in tea.

7-______________, I went into the lounge and drank my tea.

8-I didn’t know, but______________ I was in the kitchen, Sven very, very, very carefully dropped all of the biscuits into my cup of tea.

9-______________ I thought it would be nice to eat some biscuits while I was drinking the tea, so I put some biscuits onto a plate.

10______________, I came back into the lounge. I was very surprised, I heard a small voice, “hello”. I looked ... Sven was standing on the plate, but there were no biscuits.

51

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA ORDER ________________________________________________________

3rd LESSON: Production In this lesson we are going to learn how to write a story.

1. We are going to watch a Power Point with the instructions. http://www.primaryresources.co.uk/online/powerpoint/how_to_write_a_story.ppt 2. You are going to read some examples on the internet http://www.saberingles.com.ar/writing/index.html 3. You are going to produce your own story in pairs.

52

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

53

IES ABADIÑO BHI- HTB PROIEKTUA

Idazteko proeiktua: argazkinobela

PROIKTUAREN GARAPENA

1. En castellano construirás el argumento de la fotonovela.

Prepara un texto narrativo que cuente alguna historia que puede suceder un día cualquiera en el instituto. Debe tener una extensión de 300 palabras aproximadamente.

Narrador: 1º o 3º persona observadora Personajes: jóvenes de vuestra edad. Época: actual Escenario: Instituto C ontenido linguístico: diálogo en estilo directo.

2. Telenobelaren gidoia euskeraz idatzi behar da, konpletiboak erabiliz.

54

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

3. Telenobelaren testua bera (12 argazkitan gutxi gorabehera)

puxiketan

ingelesez agertuko behar da, narratzailearen papera ere agertu ahal da lauki handi batean

55

IES ABADIﾃ前 BHI- HTB PROIEKTUA

56