Analyse #29 Vastgoed & Duurzaam Leven by Contentway

Dit is een commerciële uitgave van European Media Partner bij deze krant. JULI 2019 | NR. 29

ANALYSE

Vastgoed & Duurzaamheid

CONTENT WITH A PURPOSE

analysenederland.nl

Vastgoed:

Bernard Wientjes – Voorzitter Taskforce De Bouwagenda

“Ik ben er nog steeds van overtuigd dat we onze doelen bereiken in 2050. We hebben wel haast, elke dag die we later beginnen maakt het moeilijker, aan de andere kant kunnen we de trein, als alle partijen echt anders gaan werken, in de toekomst ook wel een paar kilometer harder laten rijden. Ik ben er optimistisch over dat wij als Taskforce over twee jaar zo’n harde duw hebben gegeven dat de trein zijn bestemming bereikt.”

Lees meer op pagina 8

Lees meer interessante artikelen op analysenederland.nl Vastgoed:

Vastgoed in beweging

Steeds meer bedrijven en organisaties nemen hun verantwoordelijkheid om zo milieubewust mogelijk vastgoed te gebruiken. Maar op het pad naar een volledig uitstoot-neutrale, circulaire en klimaatbestendige gebouwde leefomgeving zijn we nog niet halverwege. “We zijn flink bezig, maar als land zijn we nog niet helemaal volwassen”, aldus Annemarie van Doorn, directeur van de Dutch Green Building Council (DGBC).

RUBEN VAN DER MEER ACTEUR EN CABARETIER

‘We moeten de natuur niet redden, we moeten de mensheid redden’ Lees meer op pagina 20

Lees meer op pagina 12

Duurzaamheid:

Boyan Slat is terug op de Grote Oceaan voor een tweede poging plastic te ruimen. “Na slechts vier maanden ontwerpen, aanschaf en montage is de bemanning nu op weg naar de Great Pacific Garbage Patch met het verbeterde System 001/B. Tijd om het op de proef te stellen.”

Ik ben vegetariër, heb een auto met een stekker, gebruik zonnepanelen en een warmtepomp. Noem me gerust een idealist of een wereldverbeteraar, toch raak ik van de term klimaatverandering niet in paniek.

Tijd voor de tweede proef

Lees meer op pagina 24

VOLG DE LAATSTE VACATURES IN

BOUW & VASTGOED

WWW.MEINSELECT.NL

Guido Weijers – Cabaretier

Lees meer op pagina 4

2 EDITORIAL – ANALYSENEDERLAND.NL

ANALYSE.

PROFIELEN IN DEZE PUBLICATIE

European Media Partner presenteert Analyse Duurzaamheid en Vastgoed. In deze campagne zullen we de consument informeren over allerlei manieren om duurzamer te leven, van consumeren tot wonen. Daarnaast gaan we ook dieper in op innovaties in de bouw, voornamelijk manieren om duurzamer om te gaan met de bouw. De doelstellingen van het Klimaatakkoord liggen inmiddels vast, de vraag is nu nog hoe we deze gaan bereiken. We spreken hier onder andere over met cabaretier Ruben van der Meer. Hij is natuurlijk vooral bekend van zijn goede grappen bij de Lama’s, maar hij heeft ook een andere kant. Zo was hij de eerste die zijn handtekening zette onder de zaak tegen Shell. Volgens hem gaat het niet om het redden van de natuur, maar om het redden van de mensheid. Daar hebben we andere vormen van energie voor nodig,

Ook Bernard Wientjes, voorzitter van de Taskforce Bouwagenda, houdt zich bezig met het behalen van de doelstellingen. Het ging hem tot nu toe veel te langzaam, maar nu begint de verduurzaming van de gebouwde omgeving eindelijk op gang te komen. Grote bedrijven beginnen zich bezig te houden met duurzaamheid en de rest zal daarop volgen. Alle partijen moeten anders gaan werken, maar als dat voldoende gestimuleerd wordt, is hij ervan overtuigd dat we de doelstellingen zullen halen.

Dat Ruben van der Meer goeie grappen maakt wisten we natuurlijk al, maar wist u dat hij zich ook inzet voor een beter klimaat? Op pagina 10 vertelt hij hier meer over. Saïd Laktami & Olivier Oudkerk, Campaign Managers

Ruben van der Meer Acteur en cabaretier

INHOUD

VASTGOED 4 Voorwoord: Maxime Verhagen 6 De weg naar een verduurzaamde samenleving 7 Gekte is het nieuwe normaal 8 Profiel: Bernard Wientjes

Annemarie van Doorn Directeur van de Dutch Green Building Council

Wilt u alles weten over duurzame energie, isolatie, en duurzaam bouwen? Dan bent u bij deze campagne aan het juiste adres.

12 Vastgoed in beweging

DUURZAAMHEID 14 Voorwoord: Guido Weijers 16 Chemische bestrijding gaat zijn doel voorbij 17 Duurzaam wonen met elektrische warmte 20 Profiel: Ruben van der Meer 22 Duurzaam wonen hoeft geen ingewikkelde zaak te zijn

Bernard Wientjes Voorzitter van de Taskforce De Bouwagenda

Wij wensen u veel leesplezier.

ANALYSENEDERLAND.NL

SAÏD & OLIVIER TIPPEN!

Guido Weijers Cabaretier.

en als die aangeboden worden, dan nemen mensen ze ook af.

EXCLUSIEF VOOR HET WEB

24 Tijd voor de tweede proef

DIGITALE CONTENT

ANALYSE. Campagne Manager: Saïd Laktami & Olivier Oudkerk

POPULAIRE ARTIKELEN OP ANALYSENEDERLAND.NL

"Om nu te spreken over een nijpend woningtekort zoals in de wederopbouwperiode gaat misschien wat ver, maar er bestaan signalen dat de markt blijvend onder druk staat. Veelal wordt daarbij gewezen naar gebruikelijke pijnpunten, zoals grote steden als Amsterdam, Rotterdam of Utrecht. Toch doe je daar de discussie mee te kort," voorzitter Marnix Norder van Aedes.

Voedsel & lifestyle influencer Lisa Stel (‘Lisa goes Vegan’) eet zelf al zes jaar vlees, vis noch zuivel, omdat ze niet wil bijgedragen aan dierenleed en een carbon footprint. Het stoppen met dierlijke producten eten viel Lisa reuze mee.

Volg ons digitaal:

Het verbonden gebouw

Licht dat aangaat zodra iemand het kantoor binnenwandelt; het is het eerste (en meest simpele) voorbeeld van een smart building. De ontwikkelingen gaan echter veel verder. Ook inzicht in gebruik, een duurzame en gezonde leefen werkomgeving zijn van belang.

Foto: Persfoto

Minder vlees eten is beter voor het milieu

Foto: Fotolia

DIGITALE KRONIEK

CONTENT WITH A PURPOSE

said.laktami@europeanmediapartner.com olivier.oudkerk@europeanmediapartner.com

Bekijk exclusieve films en video's op onze campagne website.

Amanda Ghidoni Mats Gylldorff Marjon Kruize Rowan Brandt Jerry Huinder Mark van der Heijden Hugo Schrameyer Marjon Kruize Claudia Pietryga Julie Blik/Facestories Taskforce Bouwagenda DGBC Loensmedia Het Financieele Dagblad 2019 RODI Rotatiedruk

Managing Director:

Chief Content Officer Redacteur: Layout: Tekst:

Coverfoto:

Op onze campagne website vindt u nog veel meer interessante artikelen en interviews.

Gedistribueerd: Drukkerij:

Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie. CONTENT WITH A PURPOSE

European Media Partner Nederland B.V Keizersgracht 424, NL-1016 GC Amsterdam Tel.: +31 20 808 82 00 Email: nl@europeanmediapartner.com www.europeanmediapartner.com

@europeanmediapartner

analysenederland.nl

European Media Partner is gespecialiseerd in contentmarketing en native advertising. Wij combineren redactionele inhoud met themakranten die bij toonaangevende dagbladen zijn bijgevoegd. Wij zorgen ervoor dat de boodschap van uw merk wordt overgebracht, en uw doelgroep de juiste beslissingen neemt.

Recycle of geef het magazine door!

ADVERTENTIE

Er staan , miljoen huizen in Nederland. Maar dat is niet genoeg. De bevolking blijft groeien en daarom moeten er voor  ongeveer  miljoen huizen bijkomen. Door transformatie van verouderde gebouwen en gebieden, en in nieuwe woongebieden. Energieneutraal, duurzaam, klimaatbestendig, goed bereikbaar, betaalbaar, in een mooie omgeving met goede voorzieningen. En nog belangrijker: de nieuwe bewoners – jong en oud – moeten zich daar thuis gaan voelen. Gaat dat lukken? Wel als het aan de leden van de NEPROM ligt: projectontwikkelaars, vastgoedbeleggers, bouwondernemingen en woningcorporaties met een respectabel maatschappelijk trackrecord en het vermogen om te investeren. Zij ontwikkelen als professionele opdrachtgevers vóór en samen met gemeenten en bewoners ons thuis in de toekomst.

Huishoudens 2035 groei t.o.v. 2018 Bron: Thuis in de Toekomst < -10.000 -10.000 - 0 0 - 5.000 5.000 - 10.000 10.000 - 20.000 20.000 - 30.000 30.000 - 40.000 > 40.000

3.900

17.800 17.900 17 7.100 163.100

70.300

Gebiedsontwikkeling biedt gemeenten en

eerst een breed gedragen ruimtelijk plan nodig,

gebiedsontwikkelingen met een zeer hoge

marktpartijen daarbij praktische ondersteuning.

waarin strategische keuzes worden gemaakt.

woonkwaliteit. Zodat ook onze kinderen en

En met onze gewaardeerde praktijkgerichte

Het Rijk heeft daarbij de regie. Wij willen daar

kleinkinderen zich hier thuis kunnen voelen.

Leergang Projectontwikkeling en Masterclass

uitvoering aan geven, in langjarige allianties NEPROM-leden werken hard aan die gezamen-

professionals – publiek en privaat – op om hun

organisaties. Daarbij leggen we publiek-private

lijke opgave, met kennis en kunde. Onze

bijdrage te leveren aan die toekomst. Zo brengen

afspraken vast in regionale investerings-

publicatie Thuis in de Toekomst is een uitnodi-

wij mensen bij elkaar die zich met hart en ziel

agenda’s. Onze investeringen bundelen we

ging aan overheden en andere partijen om

inzetten voor de ruimtelijke ontwikkeling van

met die van overheden en andere partijen,

de krachten te bundelen voor een mooier

Nederland en dragen wij bij aan hun profes-

met oog voor de verschillende belangen.

Nederland. De geheel vernieuwde Reiswijzer

sionalisering. Wilt u met ons samenwerken?

70.100

12.300

2.600

12.200 18.300

9.700 14.600

11.400

13.900

3.400

7.400 30.600

-13.000

163.100

Conceptontwikkeling leiden wij al tientallen jaren

met publieke partijen en maatschappelijke

18.000

11.200

56.800

5.700

10.100

17.700 .700

19.400 400

7.000

Doel is de realisatie van integrale, haalbare

-2.800

17.300

1 miljoen nieuwe huizen! #hoedan Dat gaat niet vanzelf. Nederland heeft nu

10.300

-5.100

Kijk op: www.neprom.nl of neem contact op met NEPROM-directeur 70.300

70.100

Jan Fokkema j.fokkema@neprom.nl 56.800

30.600

LEEF.

En laat het gazon aan

Het Honda robotmaaier assortiment. Miimo is onze slimme robotmaaier die helemaal zelfstandig voor uw gazon zorgt. Dankzij de batterij-aangedreven motor kan Miimo zichzelf opladen en kan hij maaien wanneer u wenst. Van eenvoudige tuinen tot complexe gazons met hellingen, obstakels en oneffenheden: Miimo onderhoudt uw gazon zodat u meer tijd heeft om te doen wat u graag doet.

over.

Veiligheid, onze prioriteit

Flexibel dockingsysteem

Antidiefstal

Slim, geruisloos en efficiënt

Waterdicht

Verstelbare maaihoogte

www.honda.nl

Capaciteit op hellingen en ongelijke oppervlakken Bluetooth™ Smartphone-app

HRM310 Tot 1.500 m2

133760-Miimo-adv-265x395.indd 1

HRM520 Tot 3.000 m2

HRM3000 Tot 4.000 m2

18/07/19 14:31

CONTENT WITH A PURPOSE

Foto: Bouwend Nederland

4 VASTGOED VOORWOORD – ANALYSENEDERLAND.NL

Maxime Verhagen, Voorzitter Bouwend Nederland.

Niet rijk rekenen met kostenreducties Klimaatakkoord Ik ben blij dat er na 1,5 jaar een Klimaatakkoord ligt. Het biedt veel aanknopingspunten om te starten met de energietransitie in de gebouwde omgeving. Tijdens de onderhandelingen pleitten wij voor realisme en de juiste condities waarmee uitvoerders van deze enorme opgave hun verantwoordelijkheden kunnen nemen. Voor bouwers is continu marktvolu-

me belangrijk om verder te kunnen investeren in verduurzaming. Het Klimaatakkoord gaat ervan uit dat opschaling ervoor zorgt dat marktpartijen fors goedkoper kunnen leveren. Aan de Klimaattafel Gebouwde Omgeving benadrukte Bouwend Nederland steeds dat

Diederik Samsom zich niet rijk moest rekenen met de gehanteerde kostenreducties tot wel 45%. Het Klimaatakkoord gaat uit van een mogelijke kostenreductie van 25% over alle bouwactiviteiten ten opzichte van 2017. En tot wel 45% kostendaling op een hybride warmtepomp. Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) hield de doorrekening van het Planbureau voor de Leefomgeving tegen het licht. Dit rapport bevestigt dat aan deze bovengrens geen realiteitswaarde kan worden toegekend. Er wordt - volgens het EIB - te

weinig rekening gehouden met kostenverhogingen door stijging

van lonen, grondstoffen en verscherpte bouwregelgeving. EIB ziet conflicterende en onrealistische uitgangspunten. Hoge ambities gaan niet samen met lastenneutraliteit voor woningeigenaren en beperkte kosten voor de overheid. Volgens de G40 blijft de regierol van

gemeenten daarnaast onbenoemd en onuitgewerkt in het Klimaatakkoord. Op dit punt deel ik de zorg van het netwerk van 40 (middel)grote steden. Om de klimaatdoelen te halen moet duidelijk zijn wie de regisseur is. Alle partijen moeten weten waar ze verantwoordelijk voor zijn.

Wij staan achter de doelstellingen van het Klimaatakkoord, maar her-

kennen ons in de commentaren van het EIB. Op korte termijn willen wij aan de slag met het grootschalig verduurzamen van corporatiewoningen via de ‘Startmotor’. Bouwers willen ervaring opdoen met efficiënter, slimmer en op grote schaal verduurzamen. Op onderdelen kan de bouwsector volgens het EIB wel een efficiencywinst halen van 10-15%. Ik hoop dat het onderzoek van EIB aanleiding geeft om de doorrekening van het PBL te herzien. Bij de verdere uitwerking moeten we uitgaan van realistische cijfers. Anders worden we ingehaald door de realiteit. Partijen die daadwerkelijk een rol hebben in de energietran-

sitie moeten in staat zijn deze te pakken. Maar regel hiervoor wel dat zij de condities krijgen waarmee ze daadwerkelijk aan de slag kunnen! Laten we er samen de schouders onder zetten. Maxime Verhagen Voorzitter Bouwend Nederland

SAMEN DE SCHOUDERS ERONDER Om de doelen uit het klimaatakkoord te behalen moet er samengewerkt worden. Op analysenederland.nl leest u er nog veel meer over. ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

Een gezonde werknemer in een gezonde werkomgeving Geschikte werknemers vinden in deze tijd is geen sinecure. Met een energiek kantoor maak je als werkgever hèt verschil. Een goede werkplek draagt bij aan de gezondheid en motivatie van de werknemer. Uit onderzoek van de Universiteit van Twente blijkt zelfs dat tien procent daar beter door presteert. Tétris Design & Build realiseert kantoorinrichtingen van A tot Z en volgens directeur Jac Bressers kan een goede werkomgeving een doorslaggevende factor zijn bij de keuze om bij een bedrijf te willen werken. “Het valt niet mee om talenten te vinden, maar met een goed ingericht kantoor heb je wel een streepje voor. Ook op de lange termijn. Want als een werknemer zich lekker voelt, gaat hij beter presteren, wat zowel fijn voor hem als de werkgever is.” Bressers noemt enkele factoren die van belang zijn bij een goede werkomgeving. “Een werkplek moet gezond zijn, denk dan aan goede bureaus en er moet voldoende groen en licht zijn. Het kantoor moet duurzaam zijn ingericht zodat de materialen lang meegaan en gerecycled kunnen worden. Maar een werkomgeving moet ook plezier geven en stimulerend zijn.” De bedrijfsfilosofie van Tétris Design & Build is Places People Enjoy, Bressers past deze visie ook in zijn eigen bedrijf toe. “Vorig jaar hebben wij ons kantoor in Amsterdam eens aangepakt.

Meestal gaat de ruimte met het mooiste uitzicht naar het bestuur, maar wij hebben bewust gekozen om hem juist als ontmoetingsplek te laten dienen, zodat een meeting leuk en inspirerend is.” Het is voor een renovatie van een kantoor belangrijk om de verschillende behoeften na te gaan. Dit kan per bedrijf verschillen. “Misschien is het prettig als werknemers even kunnen ontspannen in een gameroom. Wellicht is het fijn als er naast grote vergaderruimtes kleine, rustige, informele ruimtes zijn voor twee personen”, legt Bressers uit. Een nieuwe werkomgeving wordt na een renovatie altijd positief te worden ontvangen, zoals bijvoorbeeld bij Coca-Cola. “Wij mochten hun kantoor ontwerpen en verbouwen. Voorheen was het normaal dat Coca-Cola elke vrijdag een bezetting had van 50 tot 60 mensen op de oude locatie. Nu werken er op vrijdag al 120 mensen. De medewerkers van Coca-Cola komen dus vaker naar kantoor voor happiness, inspiratie en om samen te werken. De medewerkers vinden het leuk én prettig werken op de nieuwe locatie.” Jac Bressers Managing Director Tétris Design & Build

Dromen komen uit met

TrendZet Bouw

Trendzet Bouw, opgericht in 1998, heeft zich in de loop der jaren kunnen onderscheiden door enthousiasme, inzet en betrokkenheid bij al haar projecten. Om deze kwaliteit te kunnen leveren en mee te kunnen denken aan een geweldig eindresultaat, houdt Tony Carfora actief de ontwikkelingen in de gaten op technisch –en esthetisch vlak. Naast praktisch moet het ook mooi zijn! Tony houdt zich niet alleen bezig met de grote lijnen van het project, maar ook met de details. Voor het eindresultaat denkt hij net even een stap verder dan alleen de verbouwing op zich. Een kleine interne verbouwing, een totale renovatie, of een op maat gemaakt interieur. Alles ziet hij als een kans om u te helpen uw project of droomhuis te realiseren. Er is niets mooiers dan een op maat gemaakt interieur, welke karakter en style ademt. Wij ontzorgen en begeleiden de klant in het maken van de juiste keuzes van ontwerp tot eindproduct. In het verleden heeft de samenwerking tussen Trendzet Bouw en verschillende architecten gezorgd voor meerdere high end en turn-key projecten, interieur op top-niveau.

trendzet.nl

ADVERTENTIE

Verwarm uw vastgoed comfortabel met Karbonik vloerverwarmingsfolie + Goedkoper dan gasverwarming in zowel aanschaf als gebruik + Behaaglijk en gezond + Gelijkmatige en snelle opwarming + Duurzaam en milieuvriendelijk + Eenvoudig en snel te installeren + Bewezen technologie + Geruisloos en onderhoudsvrij + Past altijd (dikte folie <0,5mm) + Geen buizen, leidingen of ketels meer nodig

www.karbonik.nl info@karbonik.nl 010-2613 519

6 VASTGOED – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

De weg naar een verduurzaamde samenleving Foto: Persfoto

Het klimaat verandert, en snel. Het is niet voor niets dat men zich meer en meer bewust wordt van de urgentie om te verduurzamen. In het klimaatakkoord is vastgesteld dat we onze CO2-reductie met 49% moeten hebben verlaagd in 2030. Hoe bereiken we dit doel en met welke middelen? Het is hét onderwerp waar Diederik Samsom, voormalig partijleider en fractievoorzitter van de PvdA, ondernemer in duurzame energie en tegenwoordig voorzitter van de klimaattafel Gebouwde Omgeving zich mee bezighoudt. “Ik ben gevraagd door de minister om de komende twee jaar de uitvoering van de afspraken die we in het Klimaatakkoord maakten, te coördineren.” Deze uitvoering behelst onder andere het optuigen van financieringsinstrumenten. “De hoofdconclusie is dat we verduurzaming tenminste kostenneutraal willen laten plaatsvinden en dat dit ook kan. Sterker nog, verduurzaming kan zelfs lucratief zijn.” Men kan een betere woning bewonen voor hetzelfde geld. “Door de afspraken die we hebben gemaakt over financiering en subsidies kan een gemiddelde woning verduurzaamd worden zonder extra maandlasten voor de bewoner.” En de realisatie hiervan is heel simpel: “Men investeert in eerste instantie in isolatie en duurzame verwarming voor het huis. De besparing die zij vervolgens realiseren op de energiekosten is voldoende om de investering terug te verdienen. Er kan zelfs winst gemaakt worden.” En dus is verduurzaming financieel

interessant: “Naar schatting zijn één miljoen mensen nu dief van hun eigen portemonnee. Dit zijn mensen die vaak in oude huizen wonen met

Samsom: “Als er één ding is dat we bereikt hebben met het klimaatakkoord, is het dat mensen steeds meer over energie praten.”

een slecht energielabel, en/of mensen met grote gezinnen waar het energieverbruik hoog ligt. Zij lopen zowel geld als comfort mis.” Verduurzaming is daarmee niet alleen een essentiële en nobele onderneming, maar ook een economisch voordelige. Het is daarom zaak om grootschalig verduurzaming van woningen en gebouwen te stimuleren. “Grootschaligheid zorgt ervoor dat kosten gedrukt kunnen worden. Betrokken zijn bij grote verduurzamingsprojecten is daarom voor ondernemers interessant. We moeten in totaal zo’n zeven miljoen woningen aanpakken.”

gesprek. “We moeten inderdaad flink opschalen, maar dat is prima te doen. Men schrikt bijvoorbeeld van ons doel om 200.000 woningen per jaar te verduurzamen. Dit klinkt als een groot aantal, maar jaarlijks knappen we ook 400.000 badkamers en evenzoveel keukens op. En bij een verduurzaamde woning kun je je investering ook nog eens terugverdienen op de energierekening. Kom daar maar eens op bij je badkamer. Er zullen weinig mensen hun buren in bad laten voor een euro per keer om de investering van hun badkamer terug te verdienen.”

gespreksstof op feesten en partijen. Gelukkig verandert dat in snel tempo. Als er één ding is dat we bereikt hebben met het Klimaatakkoord, is het dat mensen steeds meer over energie praten. Dát is het belangrijkste effect. Wel speelt mee dat het verduurzamen van een woningen ‘te veel gedoe’ is en dat het bijna nooit ‘uitkomt’. Ook die obstakels moeten worden weggenomen. Innovatie is daar de sleutel. Wist je dat er wordt gewerkt aan revolutionaire verf die net zo goed isoleert als acht centimeter glaswol? Dan wordt isoleren opeens een stuk eenvoudiger.

Maar waarom is er tot nu toe ‘weinig’

Daarnaast spreekt Samsom van een

Verder gaat Samsom in op hoe we

gedaan? Klimaatverandering is immers al jaren een onderwerp van

‘laag interesseproduct’. “Het isoleren van je woning is geen interessante

energie weleens kunnen afnemen in een abonnementsvorm die vergelijkbaar is met je mobiele abonnement; een abonnement waarmee je je energiebehoefte kunt bijstellen en dus je kosten kunt aanpassen; er komen immers veel meer mogelijkheden door zonnepanelen, warmtepompen en auto’s die stroom met elkaar en met de buren kunnen uitwisselen. Stel: jij hebt een elektrische auto die volledig opgeladen is, maar stilstaat. Buren kunnen stroom van jouw auto aftappen om hun huis van stroom te voorzien. Eén auto kan tien huizen van stroom voorzien. Ook voor kantoren zijn dergelijke constructies erg interessant. Het verrekenen van al deze stromen kan eenvoudig met blockchaintechnologie, mits goed gereguleerd. De mobiele telefoon is een forse schuldenmaker bij sommigen, bij energie moeten we dat voorkomen.” Hoe het ook zij, Samsom benadrukt dat we verduurzaming niet lang meer kunnen uitstellen en hoopt, met gevoel voor ironie, dat het verduurzamen van je woning zich als een olievlek verspreidt: “Als je een ‘timelapse’ neemt van wijken waar aanvankelijk één huishouden zonnepanelen heeft laten installeren, dan zie je een jaar later dat er veel meer huishoudens in de wijk dit ook hebben laten doen. Dát is het effect dat er nodig is voor een verduurzaamde toekomst.” Eoin Hennekam

kunnen omgaan met stroom en energie. “In de toekomst zouden we ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

BIM inzetten voor uw vastgoed? Met BIMkeeper – een online webapplicatie voor het bekijken en beheren van BIM modellen – ben je een klik verwijderd van alle data, die je als ontwikkelaar, woningcorporatie, vastgoedbeheerder of facility manager nodig hebt. Zowel voor één als meerdere gebouwen biedt BIMkeeper een omgeving waarin de data beheerd kan worden. En online, dus op ieder moment inzichtelijk via telefoon, laptop of tablet. De webapplicatie geeft inzicht in alle BIM modellen met een makkelijke zoekfunctie. Een handige softwareoplossing voor gebouwinformatie.

waar allerlei data achter zit: de grootte van de ruimtes, onderhoudsgegevens en afwerkingen zoals vloeren, wanden, plafonds of gegevens over de installaties.

Er wordt steeds vaker gewerkt met en aan een BIM. Maar ook als opdrachtgever, eigenaar of beheerder wordt BIM steeds belangrijker. BIM is meer dan een 3D weergave, het is een virtuele representatie van een gebouw

‘Met BIMkeeper bespaar je veel tijd en geld, houd je zelf de regie in handen en heb je tevreden klanten. Een gebouwdossier moet op orde zijn en dan is in kaart brengen van data noodzakelijk!’

w: www.bimkeeper.com

Het vastleggen van de informatie gebeurt tijdens de bouw en renovatie, maar ook gedurende de exploitatie. Door informatie goed online te documenteren kun je met BIM slimmer met vastgoedbeheer omgaan Zowel BIM als BIMkeeper vervangt geen systemen, maar ondersteunt ze juist.

t: 020 – 261 6432

vraag uw demo aan via de QR code

Foto: Persfoto

De buitensporigheid op de huizenmarkt is enigszins getemperd, maar van een evenwicht blijkt absoluut geen sprake. Misschien moeten we dat voorlopig ook niet verwachten. “De gekte op de huizenmarkt is het nieuwe normaal.” Wie een complex maatschappelijk vraagstuk verwacht achter deze ‘gekte’, die moeten we teleurstellen. De oorzaak valt namelijk simpelweg terug te voeren naar het geringe bouwvolume. Ger Jaarsma van de Nederlandse Vereniging van Makelaars en Taxateurs (NVM) rekent voor: “Rond 2010 nam het bouwvolume zienderogen af. Was het ambitieniveau om circa 85.000 nieuwbouwwoningen per jaar op te leveren, in de praktijk was er sprake van hooguit 65.000. Dus 20.000 woningen per jaar minder. Als je dat bijna tien jaar op een rij doet, dan kom je uit op een tekort van 200.000 woningen.”

mische wetmatigheid niet afwijkend in elkaar ten opzichte van andere sectoren. Krapte creëert prijsstijging. Dus is logischerwijs het gevolg dat huizenprijzen door het plafond gingen en dat consumenten steeds minder gemakkelijk een passende woning konden vinden. “Vroeger hadden we het over een driedeling: de oververhitte Randstad, daarna de grote steden met een krapte en vervolgens het platteland waar je als woningzoeker meer kans van slagen had. Als gevolg van de huizenschaarste kun je inmiddels beter spreken over een tweedeling: in de Randstad en de grote schil daaromheen tot aan Eindhoven en Groningen toe is de situatie behoorlijk overspannen. In krimpregio’s als Oost-Groningen

1 miljoen woningen bij willen hebben, dan komen we er niet onderuit om daar één of twee procent bij op te tellen. Jaarsma: “Waarmee we uitkomen op een totaal van veertien procent. Dat valt dus nog reuze mee. Er bestaat discussie of we de helft van die 1 miljoen woningen binnenstedelijk moeten realiseren. In de wetenschap dat we daardoor al het binnenstedelijk groen, waaronder parken of voetbalvelden moeten opgeven, lijkt me dat geen slim idee.” Verder geldt dat in 2013 de verhuur-

Jaarsma: “Er is een zekere verstoring tussen vraag en aanbod.”

of Zuid-Limburg kom je eerder aan je trekken.” Dat er te weinig huizen van de

grond komen, heeft met een paar duidelijk aanwijsbare factoren te maken. Er is onvoldoende bouwgrond. Of beter gezegd: het duurt lang om toestemming te krijgen voor bouw. Een andere belangrijke reden is dat er onvoldoende handen beschikbaar zijn. Er zijn gewoonweg te weinig vakmensen inzetbaar. Het aantal vacatures loopt in de duizenden en kwam vorig jaar zelfs boven de 16.000 uit. Bovendien, doet Jaarsma er nog een

schepje bovenop: door gebrek aan woningen zit de huizenmarkt volledig op slot, ook al omdat de overheid heeft besloten dat senioren langer in hun eigen huis moeten blijven. Gepensioneerden pakten vroeger hun boeltje op en gingen richting het bejaardentehuis. “Die

instelling bestaat niet meer. Mensen blijven nu tot op hoge leeftijd in hun woning. Logisch dat daarmee de doorstroming stokt. Wat je ook ziet gebeuren, is dat er voor ouderen allerlei aanpassingen het huis in komen, zoals handgrepen of de slaapkamer beneden, terwijl de volgende nieuwe en jonge bewoners daar helemaal niet op zitten te wachten. Dus dat is ook een zekere verstoring tussen vraag en aanbod.” Tot zo ver de constatering dat er een misbalans bestaat tussen vraag en aanbod. Interessanter is de uitdaging hoe dit valt op te lossen. Ook daar heeft de NVM ideeën over. Om te beginnen met de bebouwde ruimte in Nederland. Als we alle bebouwing bij elkaar optellen, inclusief kantoorgebouwen, productielocaties en infrastructuur, dan hebben we het in totaal over twaalf procent van de Nederlandse oppervlakte. Als we er op termijn

dersheffing voor woningcorporaties is ingevoerd. Die heffing, in combinatie met andere belastingmaatregelen, heeft ervoor gezorgd dat de belastingsdruk voor corporaties flink is gestegen. Gevolg: minder geld in kas en dus minder budget voor het uitvoeren van bouwplannen. “Die maatregel moet zo snel mogelijk worden ingeperkt”, meent Jaarsma. Dan krijgen woningcorporaties tenminste weer wat speelruimte. Bovendien blijkt de decentralisatie bij woningbouw slecht uit te pakken. “Het wordt tijd dat de landelijke overheid zijn regisseursrol weer pakt. Daar hebben we vroeger Vinex-wijken aan overgehouden, maar nu lokale overheden die verantwoordelijkheid krijgen, is een rem op nieuwbouw ontstaan. Dat komt vooral omdat de landelijke overheid meer mogelijkheden heeft om door te pakken.” Hugo Schrameyer

DE GEKTE OP DE ARBEIDSMARKT Is volgens Ger Jaarsma het nieuwe normaal. Op analysenederland.nl leest u er meer over.

VRAGEN AAN BOY LOKHOFF Foto: Healthy Workers

Gekte is het nieuwe normaal

De woningmarkt steekt qua econo-

ANALYSENEDERLAND.NL – VASTGOED

CONTENT WITH A PURPOSE

CEO & Founder Healthy Workers.

Hoe houden bedrijven het pand gezond?

“Vastgoedeigenaren willen gezonde gebouwen. De WELL-certificering beoordeelt een gebouw op gezondheid en wellbeing van personeel. Deze certificering is prima, maar de gebruikers worden hier in meegenomen. Onze app maakt het mogelijk om het welzijn van de werknemers in kaart te brengen én de werkomgeving continu te meten door het gebruik van sensoren. Op basis van de gegenereerde inzichten worden verbeteringen aangebracht, waardoor medewerkers in een gezondere en productievere werkplek werken.”

Welke ontwikkelingen zijn er gaande in vastgoed?

“Door de gebruikers centraal te stellen en de inzet van slimme sensoren krijg je een gezond en duurzaam gebouw. De millennials en Generatie Z stellen hoge eisen aan gezonde en duurzame werkomgeving, zoals goede ventilatie, daglichttoetreding en een prettig binnenklimaat. Dat maakt mede een bedrijf aantrekkelijk voor deze groep.”

Hoe kunnen bedrijven hierop inspelen?

‘De omstandigheden zo aan te passen dat de gebruiker zich prettig voelt. Centraal staan building – zoals klimaat, geluid en licht– , business – zoals cultuur en leiderschap - en body. Onder het laatste valt fysieke en mentale gezondheid. Deze elementen kun je beïnvloeden.”

Mark van Seggelen

ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

HELP DE WERELD TE VERANDEREN! Klimaatverandering en uitputting van grondstoffen dwingen ons tot bewuste, slimmere keuzes. Het kabinetsdoel is om tot 2030 in Nederland 70 megaton CO₂ te besparen en in 2050 geheel CO₂-neutraal te zijn. Daarnaast wil men naar een volledig circulaire economie in 2050. In het klimaatakkoord staan afspraken met sectoren, waaronder de gebouwde omgeving. Als eerste stap moeten in 2030 1,5 miljoen bestaande woningen verduurzaamd zijn. Iedereen kan zijn steentje hieraan bijdragen, ook bij nieuwbouw. Architecten hebben hierbij een sleutelrol. Kansen benutten Het inzetten van biobased en hernieuwbare grondstoffen in bouwprojecten biedt kansen, het helpt klimaatverandering tegengaan. Dat kan vanaf de eerst schets. Hout is dé biobased grondstof van nature, het neemt CO₂ op en is hernieuwbaar mits afkomstig uit PEFC-gecertificeerde bossen. Hout is tevens circulair, het kan gere- of upcycled worden.

licht materiaal met hoge sterkte. Technisch ontwerpers ontwikkelen steeds meer innovatieve toepassingen waardoor hout nog meer en multifunctioneler ingezet kan worden. Denk hierbij aan engineered hout. Het gebruik van engineered hout als cross laminated timber (CLT), laminated veneer lumber (LVL) en glued laminated timber (glulam) geven de mogelijkheid duurzame, sterke en stabiele constructies te bouwen. Engineered hout wordt overwegend van PEFC-gecertificeerd hout gemaakt. Hoe de wereld ook verandert, het blijft bos in stand 1 miljoen boseigenaren beheren hun bos volgens de eisen van het PEFC keurmerk zodat bos echt bos blijft terwijl hout wordt geoogst. PEFC-gecertificeerde bedrijven verwerken het hout. Samen werken deze boseigenaren en bedrijven positief mee aan het veranderen van de wereld. Iedereen kan zijn steentje bijdragen. Als architect heb je de mogelijkheid om het duurzaamheidsaspect vanaf het ontwerp mee te nemen door PEFC-gecertificeerd hout en houtproducten te specificeren. Help jij ook mee?

Innovatief Hout inzetten gebeurt al duizenden jaren, het is relatief info@pefcnederland.nl | pefcnederland.nl | 030 693 00 40

8 VASTGOED PROFIEL – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

‘Het gaat om echt anders denken bij alle partijen’ Bernard Wientjes is ongeduldig, het gaat hem te langzaam. En dat is niet zo vreemd, gezien de enorme verduurzamingsopgave binnen de bouw die hij voorstaat. “Uiteindelijk denk ik wel dat we het kunnen halen, maar dan moet er echt zo snel mogelijk begonnen worden.”

‘Als Nederland wil voldoen aan de

afspraken die gemaakt zijn in het Klimaatakkoord van Parijs, dan moet er nu een revolutie in de bouw plaatsvinden.’ Bernard Wientjes legde de lat hoog bij zijn aanstelling twee jaar geleden als voorzitter van De Bouwagenda, een vierjarig nationaal innovatieprogramma voor de hele bouwsector, waarbinnen overheid, opdrachtgevers, kennisinstellingen en het bedrijfsleven de handen ineen hebben geslagen. Maar goed, de doelstellingen die De Bouwagenda als uitgangspunt heeft meegekregen, zijn dan ook zeer ambitieus. Ga maar na: in 2020 energieneutrale nieuwbouw van woningen en utiliteitsgebouwen, in 2025 tien procent productiviteitsstijging in de bouwsector door een combinatie van hogere kwaliteit en lagere kosten, in 2030 vijftig procent minder gebruik van primaire grondstoffen en in 2050 een CO2-neutrale gebouwde omgeving en een volledig circulaire sector. Inmiddels is De Bouwagenda halverwege, nog twee jaar en dan moet de opdracht voltooid zijn. Maar die revolutie? Die moet nog op gang komen. “De voorwaarden zijn gerealiseerd, maar de echte grote uitvoeringsactie moet nog beginnen.” Waar doelde u op met die revolutie?

“Als je besluit alle gebouwen in Nederland duurzaam te maken, dan kan dat alleen door een totaal andere aanpak. Dat kan niet door af en toe eens een huis aan te pakken om te verduurzamen, dat moet grootschalig en met regie. Daarnaast

moet er nieuwe technologie komen, want de bestaande technologie zal er nooit voor kunnen zorgen dat de aantallen bereikt worden die nodig zijn, laat staan tegen een prijs die voor de consument betaalbaar is. Het gaat om echt anders denken bij alle partijen.” Maakt u zich zorgen over het uitblijven van de uitvoering?

“Zorgen is een wat groot woord, maar ik ben wel ongeduldig. Het gaat me te langzaam. We hebben ooit met z’n allen het sommetje gemaakt dat er per dag 1.000 woningen verduurzaamd moeten worden om de doelstellingen van Parijs in 2050 te halen. Elke dag dat je er geen 1.000 haalt, en op dit moment komen we slechts tot tientallen, loop je achterstand op. Dat betekent een nog grotere uitdaging in de toekomst. Uiteindelijk denk ik wel dat we het kunnen halen, maar dan moet er echt zo snel mogelijk begonnen worden.” Om het voor elkaar te krijgen, noemt u samenwerking, innovatie, digitalisering en ervoor zorgen dat we de mensen hebben om het te doen als vier belangrijke pijlers. Als we beginnen bij samenwerking: op welke gebieden moet deze samenwerking dan plaatsvinden?

“In eerste plaats op het vlak van innovatie en dat is inmiddels gerealiseerd binnen het Bouw Techniek en Innovatiecentrum (BTIC). Dit centrum is opgebouwd volgens de gedachte achter de topsectoren in Nederland, waar de gouden driehoek, overheden kennisinstellingen

en marktpartijen, hun krachten bundelen. Een andere manier van aanbesteden door opdrachtgevers is ook cruciaal voor de samenwerking.” De overheden en kennisinstellingen zullen enthousiast zijn over de BITC, maar is er ook animo vanuit het bedrijfsleven?

“Ook dat gaat mij te langzaam, maar het begint te komen. Er zijn koplopers opgestaan, zowel bij de echt grote als bij middelgrote en kleine bedrijven. Zo is er een relatief klein bedrijf dat zwaar geïnvesteerd heeft in robotisering voor het produceren van isolatiegevels. Daarmee kunnen ze sneller en preciezer produceren, een grote stap voorwaarts. Maar ook een aantal grote concerns zijn bezig met innoveren. En nu het Klimaatakkoord voor de bouw rond is, is er voor dit soort bedrijven geen enkele reden meer om niet met volle kracht vooruit te gaan.” De volgende stap is om die innovatie te standaardiseren en op te schalen. Een stap waar de woningcorporaties een grote rol in spelen. Waarom?

“Omdat je dan praat met betrekkelijk weinig eigenaren ten opzichte van hele grote woningbestanden. En we hebben die grootschaligheid nodig om de innovatie op gang te krijgen.” En als die op gang is, slaat die dan een op een over op de particuliere huiseigenaar?

“Nee, maar het is wel zo dat we de technologie die wordt ontwikkeld kunnen toepassen in de particuliere sector. Maar bij de huiseigenaren

heb je een ander probleem: de financiering. Om het maar even bot te zeggen: de elite regelt het wel. Die sluit een extra hypotheek af en doet het gewoon. Maar veel mensen hebben geen ruimte voor een tweede hypotheek en daar is de gebouwgebonden lening voor ontwikkeld, een lening die aan het gebouw gekoppeld is en niet aan de persoon. Dat is de financieringskant. Maar er is meer. Daarnaast moeten we huiseigenaren ontzorgen, hen begeleiden in het proces. Dit is een nieuwe manier van denken, onderdeel van de revolutie. Een noodzakelijk onderdeel, want als we het niet doen, krijgen we nooit de grootschaligheid die we nodig hebben. Heel veel mensen hebben andere dingen aan hun hoofd en zijn derhalve niet zo geïnteresseerd in de verduurzaming van hun woning. De Bouwagenda ontwikkelt een ontzorgingsmodel om eigenaren echt te helpen om de transitie haalbaar en betaalbaar te maken.” Waarom is de pijler digitalisering van belang?

“Het is eigenlijk sowieso gek dat de bouw niet volledig gedigitaliseerd is terwijl dat in andere sectoren volkomen normaal is. Digitalisering biedt voordelen van kostenbesparing en foutkansverlaging, maar wat er in de bouw bijkomt is de noodzaak van circulariteit. Naast het feit dat we alle woningen willen verduurzamen, hebben we ook afgesproken dat alle materialen hergebruikt moeten kunnen worden. Om dat te kunnen doen moet je weten welke materialen je hebt gebruikt en dat moet digitaal worden vastgelegd.”

Dan de laatste pijler, wie gaat het doen? Is er voldoende mankracht om dit voor elkaar te krijgen?

“Dat is de grote vraag, op korte termijn zal er een groot tekort zijn. Maar het is natuurlijk wel zo dat dit project tot 2050 duurt en dus dwars door hoog- en laagconjunctuur heenloopt. Het is nog maar een paar jaar geleden dat de bouw 70.000 mensen moest ontslaan. Het feit dat het kabinet zich met het Klimaatakkoord hard maakt voor de opdracht en het grote aantal gebouwen dat verduurzaamd moet worden geeft de industrie een basis. Ze zullen in slechte tijden altijd deze markt houden.” Tot slot een gewetensvraag: over twee jaar bent u klaar. Dan staat, zoals u het zelf omschrijft, de trein op de rails en heeft u een flinke duw gegeven. Wat is de kans dat die trein op zijn bestemming aankomt in 2050?

“Ik ben er nog steeds van overtuigd dat we onze doelen bereiken in 2050. We hebben wel haast, elke dag die we later beginnen maakt het moeilijker. Aan de andere kant kunnen we de trein, als alle partijen echt anders gaan werken, in de toekomst ook wel een paar kilometer harder laten rijden. Ik ben er optimistisch over dat wij als Taskforce over twee jaar zo’n harde duw hebben gegeven dat de trein zijn bestemming bereikt.”

Jerry Huinder

OP NAAR 2050 We streven naar CO2-neutrale gebouwde omgeving en een volledig circulaire sector in 2050. Hoe we dat gaan bereiken? Daar leest u meer over op analysenederland.nl. ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

Installatiekennis onontbeerlijk bij investeringen in verduurzaming Iedereen krijgt de komende decennia te maken met het verduurzamen van onze leefomgeving voor het Energieakkoord 2050. Gebouwinstallaties bepalen in toenemende mate de duurzaamheid en het comfort van kantoren, winkels, woningen, ziekenhuizen en industriele complexen. Tegelijkertijd worden deze complexer door de toevoeging van sensoren (IoT), om efficiënter te verwarmen of te koelen. Zonder een analyse van het gebouw en gedegen installatiekennis vallen investeringen in verduurzaming na verloop van tijd tegen, omdat ze niet het verwachte rendement opleveren. Luchtbellen en vuildeeltjes in het installatiewater verlagen namelijk geleidelijk het rendement van koelen verwarmingsinstallaties, met als gevolgen een hoger energieverbruik en grotere kans op storingen. Hoog rendementketels en onderdelen die met een vrij laag temperatuurverschil werken, waaronder vloerverwarming en de steeds vaker gebruikte warmtepompen, zijn daar extra gevoelig voor. Wie tijdens het bedenken van

verduurzamingsinvesteringen geen rekening houdt met deze onopvallende oorzaken van rendementsverliezen, krijgt te maken met een langere terugverdientijd. Spirotech uit Helmond levert al ruim 50 jaar oplossingen die de duurzaamheid van installaties verbeteren, met name door automatisch lucht en vuil uit de installatievloeiststoffen te verwijderen. Verder leveren wij additieven die de kwaliteit van het installatiewater voortdurend op peil houden en kunnen wij in een eigen laboratorium watermonsters op microscopisch niveau analyseren. Benut onze specialistische kennis op het gebied van de installatiewaterkwaliteit, door vooraf advies in te winnen, of deel te nemen aan onze trainingen, seminars of webinars hierover.

Meer informatie is te lezen op: www.spirotech.nl

ANALYSENEDERLAND.NL – PROFIEL VASTGOED

DIGITALE KRONIEK

MARNIX NORDER

Foto: Persfoto

Foto: René van der Burg

CONTENT WITH A PURPOSE

Voorzitter van Aedes.

Op papier bestaan er gezonde ambities om jaarlijks tienduizenden sociale huurwoningen bij te bouwen. Het gaat echter bij lange na niet lukken om die doelstellingen te halen. De belastingdruk voor woningcorporaties blijkt de laatste jaren stevig te zijn gestegen, waardoor er minder budget is om te investeren. Om nu te spreken over een nijpend woningtekort zoals in de wederopbouwperiode gaat misschien wat ver, maar er bestaan signalen dat de markt blijvend onder druk staat. Veelal wordt daarbij gewezen naar gebruikelijke pijnpunten, zoals grote steden als Amsterdam, Rotterdam of Utrecht. Toch doe je daar de discussie mee te kort, vindt voorzitter Marnix Norder van Aedes, de vereniging van woningcorporaties. Niet alleen in de hoofdstad is het bal, maar ook in relatief kleinere steden als Assen, Emmen of Alkmaar. Het vinden van een op maat gesneden huis voor de eigen gezinssituatie blijft een uitdaging van jewelste.

FEITEN Bernard Wientjes is voorzitter van de Taskforce De Bouwagenda. Voor deze functie bekleedde hij tal van andere posities binnen het bedrijfsleven. De meeste mensen kennen hem van zijn voorzitterschap van werkgeverskoepel VNO-NCW. Deze functie bekleedde hij vanaf 2005 tot medio 2014. Tevens was hij in die periode vicevoorzitter van de Sociaal Economische Raad.

HET GEHELE ARTIKEL LEEST U OP: ANALYSENEDERLAND.NL ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

DUURZAAM EN CIRCULAIR BOUWEN De Vries en Verburg zette tien jaar geleden een duurzame koers in. “Wij zijn ons bewust van ons rentmeesterschap. Duurzaam en circulair bouwen zijn belangrijke onderdelen geworden van onze werkwijze”, zegt Timo Stuij, planontwikkelaar bij De Vries en Verburg Bouw. Bouwend Nederland heeft enkele forse ambities op tafel gelegd. Vanaf volgend jaar is alle nieuwbouwproductie in de woningen utiliteitsbouw Bijna-Energieneutraal. Voor alle bestaande gebouwen geldt dat deze vanaf 2050 energieneutraal zijn. De Vries en Verburg is daar op voorbereid. Verantwoord omgaan met de grondstoffen

zit al een jaar of tien in het DNA van De Vries en Verburg. Het bouwbedrijf heeft zich ingezet op duurzaam en is participant van DGBC (Dutch Green Building Council) geworden. Ook lokale initiatieven zoals Waardzaam en de charitatieve projecten van Verburg Charity Foundation worden ondersteund.

einde van de levenscyclus van een gebouw. Door gebruik te maken van een materialenpaspoort kan worden vastgelegd waar en welk materiaal is ingezet. ”Daarmee kunnen onder meer de financiële waarde, levensduur en kwaliteit van het materiaal gedurende de levenscyclus worden bepaald.”

Duurzame ontwikkelingen zijn gemeengoed geworden. Energiemonitoring was eerst extra op de bouwplaats. Nu wordt deze monitoring gezien als regulier werk. De bouw is maar een beperkt aandeel in de energie- en materiaalbelasting, merkt Timo Stuij op. “Een gebouw staat er voor minstens vijftig jaar. Door het aanbieden van een onderhoudscontract worden we gedwongen om aandacht te besteden aan materiaalkeuze en onderhoud. Zo dient materiaal lang mee te gaan. En het onderhoud moet makkelijk en eenvoudig zijn.” Andere aspecten die Stuij noemt zijn energiezuinig en logistiek. “Als een van de koplopers nemen we anderen in de keten mee in de keuzes voor duurzaamheid.”

Tastbaar maken en ervaren vindt De Vries en Verburg belangrijk. In de eigen kantoren zijn PCM-klimaatplafonds (Phase Changing Materials) aangebracht, die de leefruimtes efficiënt koelen met een minimaal gebruik aan koelmachines. ”Dit type plafonds is duurzaam en bespaart energie. Voor ons geldt dat een gebouw een hulpmiddel is voor gebruikers, en daarbij nemen we duurzaamheid en circulair bouwen in mee. Samen bouwen wij de toekomst.”

Om bewustwording en draagvlak te creëren, zijn er zonnepanelen op de bouwketen geplaatst. “Het rendement is niet het hoogste doel. Door het plaatsen van de zonnepanelen gaan we juist het gesprek aan met het personeel en bezoekers op de bouwplaats. Wij willen hiermee onze medewerkers motiveren en enthousiasmeren voor duurzaamheid.” Bij circulair bouwen staat de herbruikbaarheid van gebouwen, bouwelementen en bouwmaterialen voorop. Deze worden hoogwaardig opnieuw ingezet en dat voorkomt uitputting van grondstoffen. “Aandacht voor hoe we het materiaal eruit kunnen halen aan het

Timo Stuij, Planontwikkelaar bij De Vries en Verburg Bouw.

Circulariteit is inmiddels een dagelijks be-

sproken onderwerp. De dialoog over het onderwerp is in volle gang, wat Michel Baars, eigenaar en directeur New Horizon, betreft een goede ontwikkeling. Maar hij plaatst ook een kanttekening: “We moeten ervoor waken dat de essentie van een circulair economisch model niet vervaagt en niet verkeerd geframed wordt als bijvoorbeeld het simpelweg op een marktplaats zetten van materialen.” Die verkeerde framing vindt zich in de noe-

mer duurzaamheid. “De misperceptie is dat circulariteit onderdeel is van een duurzaamheidsmodel. De hiërarchie is echter dat circulariteit meer is dan een duurzaamheidsmodel of -hype, en dat duurzaamheid juist een onderdeel is van circulariteit. We hebben het hier over een hele andere visie op de maatschappij en economie. Het debat moet vooral hier op geijkt zijn en hoe we als samenleving mensen blijven includeren.” Juist de economische triggers zijn interes-

sant voor ondernemers om de stap naar bijvoorbeeld circulaire bouwprojecten te zetten. “Ondernemers denken aan tijd, geld en risico. Duurzaamheid is vaak een minder tastbaar thema. De economische waarde

BETER BOUWEN MET BIM

Met hulp van BIM-systemen kan je efficiënter en ook duurzamer bouwen. “Op de bouwplaats worden soms fouten gemaakt die in de ontwerpfase al voorzien konden worden. Dan heb je dus niet alleen faalkosten, maar vernietig je vaak ook waardevolle bouwmaterialen.” Aan het woord is Coen van Rooyen, directeur van NVB-Bouw. “Als alle adviseurs gezamenlijk in hetzelfde digitale model werken en iemand maakt een fout, dan geeft de software dat gelijk aan. Zo voorkom je dat fouten pas tijdens de bouw ontdekt worden.” Ook maakt BIM circulair bouwen makkelijker. “Door precies aan te geven welke materialen waar komen te zitten bouw je een gebouwenpaspoort op. Als je het gebouw jaren daarna weer gaat afbreken, kun je precies zien welk materiaal waar zit en hoe je dat weer opnieuw kunt gebruiken. Je kunt bovendien als ontwikkelaar aan de klant garanderen dat een gebouw energiezuinig is, omdat er veel meer naar het gebouw als geheel wordt gekeken. Hoe reageert de warmtepomp bijvoorbeeld op de muurisolatie?”

Marjon Kruize

SMART BUILDINGS EN CIRCULAIR BOUWEN

“Om echter de stap te zetten naar een circulai-

re toekomst, moet er een koploper zijn in de sector. Daarnaast moet kennis onvoorwaardelijk gedeeld worden. Het is cruciaal dat we inhoud blijven toevoegen aan de discussie.” Het belang van deze twee stappen in combinatie met helderheid over de framing van circulariteit, zullen het concept stimuleren. Ook de overheid moet duidelijke meetpun-

ten creëren die we kunnen vergelijken. “Zo kunnen we de progressie van circulariteit daadwerkelijk inzien. Zeker als we door maatschappelijke trends als digitalisering en robotisering straks exponentieel stappen kunnen maken. Je moet de werkelijke status van de transitie kunnen inzien, alsmede de samenhang tussen circulariteit en deze trends.” Eoin Hennekam

Foto: Pexels

De weg naar een circulaire toekomst

van circulariteit is daarom zo belangrijk.” Maar ook de maatschappelijke impact van circulaire bouwprojecten is een belangrijk thema, bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt: “Er zullen veel nieuwe banen ontstaan die we moeten laten invullen door mensen die nu nog niet meedoen aan circulariteit. Zo houden we iedereen betrokken.”

CONTENT WITH A PURPOSE

Foto: Pexels

Foto: New Horizon

10 VASTGOED – ANALYSENEDERLAND.NL

“NIET DUURZAAM HOUT BESTAAT NIET” Rik Ruigrok, eigenaar van circulair houtverwerkingsbedrijf Herso, maakt houten tafels en vloeren door middel van urbun mining. Wat is jouw definitie van duurzaam hout?

“Hout is altijd duurzaam. Een boom gebruikt namelijk CO2 om hout te maken, maakt zuurstof en gaat bodemerosie tegen. Het probleem is dat we teveel kappen en hout gebruiken zonder erbij na te denken. Vijfhonderd kuub houtsnippers in drie uur verbranden om energie op te wekken is hartstikke zonde. Evenals dat lokaal gekapt hout volgens ambtelijke aanbestedingsregels niet gebruikt mag worden om mee te bouwen, omdat het zogenaamd geen FSC-keurmerk heeft en daarom vernietigd moet worden.” Waarom is het belangrijk om op een circulaire manier met materialen om te gaan?

“Om het klimaatprobleem op te lossen en voor de toekomst van onze kinderen. Circulair ondernemen houdt in dat je op een respectvolle manier omgaat met materialen, zoveel mogelijk hergebruikt, gebruik maakt van natuurlijke producten zoals niet-giftige lijm en dat je samenwerkt en kennis deelt, bijvoorbeeld door te werken met studenten van verschillende opleidingen en niveaus.” Je ‘oogst’ in stedelijk gebied, hoe werkt dat?

“We halen hout uit onder meer kantoren denk aan lambrisering, deuren, kozijnen en bureaus en ook van de vuilstortplaats. We ontspijkeren het en maken er dan nieuwe tafels of vloeren van. Zo hebben we een keer van alleen de handrails uit een ziekenhuis in Veghel vierhonderd deuren en bijna veertig tafels gemaakt. Er is wat dat betreft zoveel hout in Nederland dat op die manier nog prima hergebruikt kan worden.” Claudia Pietryga

Het is de trend van het moment: efficiënt en wijs omgaan met de omgeving. Die efficiëntieslag proberen we niet alleen te maken in het kader van duurzaamheid, maar ook om economisch voordeel te behalen. Smart buildings en circulair bouwen zijn twee wijzen waarop we in de bouw een efficiëntieslag kunnen maken. Smart buildings, letterlijk ’slimme gebouwen’, beschikken over een zogeheten Gebouwenbeheersysteem (GBS). Dit systeem is een centrale monitoringstool voor alle installaties in een gebouw, zoals bijvoorbeeld verwarming, PC-netwerken, brandveiligheid, inbraakbeveiliging, verlichting, luchtbehandeling, klimaatbeheersing en kamerreseveringen. Een gebouwbeheerder kan met het systeem zien of het pand optimaal gebruikt wordt of dat bijvoorbeeld een ruimte structureel niet gebruikt wordt. Daarnaast kan hij, of zij de ideale werkplek creëren (wanneer de besproken ruimte niet gebruikt wordt zal deze vrijgegeven worden). Bovendien kan hij via het netwerk bekijken of een collega aanwezig is en waar deze werkzaam is. Maar hij/zij kan ook verschillende systemen koppelen. Smart buildings gaan efficiënt om met gebouwen, wat in het verlengde ligt van een circulair bouwproject. Zo’n project draait om het slim gebruiken van grondstoffen, producten en goederen, zodat deze oneindig hergebruikt kunnen worden: een gesloten kringloop. Een van de doelen is om gebouwen flexibel in te zetten, wat met een GBS meer dan mogelijk wordt gemaakt. Circulair bouwen moet bijdragen aan de ambitie om een volledig circulaire economie te zijn in 2050.

Eoin Hennekam

INNOVATIEF VASTGOED Wilt u meer lezen over de laatste ontwikkelingen op het gebied van vastgoed? Kijk dan op analysenederland.nl. ADVERTENTIE

ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

STEENFABRIEK DOUVEREN EERSTE GROTE PRODUCENT VAN CIRCULAIRE GEVELSTENEN IN EUROPA Jonge ondernemers dragen steentje bij aan milieu met circulaire stenen Steenfabriek Douveren bestormt sinds dit jaar de markt met haar volledig circulaire gevelstenen en binnenkort ook circulaire straatstenen en steen-strips. De overheid stelt als doel dat in 2030 vijftig procent van de gebouwen circulair gebouwd moeten zijn. Ook houden steeds meer financiële instellingen bij het verstrekken van bouwfinancieringen rekening met het milieu. De jonge ondernemers van steenfabriek Douveren zijn ervan overtuigd dat ze door afvalproducten te gebruiken voorzien in de groeiende vraag naar circulaire producten en hun steentje bijdragen aan het milieu. Elk jaar verdwijnt er maar liefst zo’n 26 miljoen ton aan bouw en sloopafval in laagwaardige toepassingen. Dat hoeft niet want deze materialen kunnen prima hergebruikt worden waardoor er grondstoffen bespaard worden. En dat is precies wat ondernemers Michiel Coumans (31) en Maurice van Ingen (43) doen. De LCA (milieubelasting) van circulaire gevelstenen ligt gemiddeld dertig procent lager dan die van de lineaire producten. Hiermee kan een opdrachtgever de positieve impact van haar nieuwbouw-ambities aantonen. Het begon allemaal in 2014 toen Coumans startte met de ontwikkeling van circulair bouwmateriaal. Een jaar later kwam hij in contact met Van Ingen en vonden elkaar in een samenwerking. In 2017 konden de ondernemers een voormalige steenfabriek in Eygelshoven kopen dankzij een externe financiering. De financiering werd opgehaald bij twee Limburgse fondsen: het Limburgs Energiefonds (LEF) en het participatiefonds van het LIOF. Eind 2017 begon de verbouwing van de voormalige steenfabriek die acht jaar had stilgestaan. Van traditionele fabriek naar een circulaire productiefaciliteit De steenfabriek in Eygelshoven werd in

1965 gebouwd om werkgelegenheid te creëren na de sluiting van de mijnen. Ook toen maakte men al gebruik van een circulair proces. Zo waren de stenen die er gebakken werden, grotendeels gemaakt van mijnsteen: in die tijd een afvalproduct uit de mijnen. De laatste jaren maakte het bedrijf vooral binnenmuurstenen, tot de sluiting in 2011. Om de fabriek weer nieuw leven in te blazen, kozen de ondernemers ervoor om de volledige faciliteit te strippen en weer op te bouwen. Zo is er circa 16 km aan kabelwerk vervangen, is het volledige leidingwerk vernieuwd, zijn er 320 sensoren geplaatst, is de volledige brander-installatie van de oven vervangen en is er een nieuwe besturingsinstallatie geïnstalleerd. Het huidige productieproces maakt gebruik van een thermisch proces en is daarmee bijna identiek aan de traditionele manier van werken. De grondstoffen worden voornamelijk gehaald uit sloopprojecten en getest op zowel milieu-hygiënisch gebied als op eigenschappen zoals vormvastheid, sterkte, wateropname en vorst/dooi-bestandheid. Ze worden gemengd, gevormd, gedroogd en gebakken op een temperatuur die aanzienlijk lager ligt dan bij het traditionele proces. Dit betekent minder CO2-uitstoot. Daarnaast is het mogelijk de bouwschil, gemaakt van onze gevelstenen, terug te nemen en opnieuw te transformeren tot gevelstenen. Steenfabriek Douveren maakt de cirkel rond.

Coumans en Van Ingen hadden vanaf het begin een sterke focus op productie en ontwikkeling (R&D). Om die reden is Steenfabriek Douveren een partnership aangegaan met New Horizon Urban Mining. Steenfabriek Douveren was al lid van het Urban Mining Collective maar heeft samen met eigenaar Michel Baars ervoor gekozen deze samenwerking uit te breiden. De verkoop van de circulaire gevelstenen wordt in Nederland verzorgd door New Horizon. Bestellen van de gevelstenen kan op verkoop@douveren.com. www.douveren.com.

12 VASTGOED – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

Vastgoed in beweging Dutch Green Building Council

goedbeurs in Amsterdam, als ik spreek met Annemarie van Doorn, directeur van de Dutch Green Building Council (DGBC). Drukke tijden, want DGBC is aanwezig op het jaarlijks ontmoetingspunt van de vastgoedbranche. De vastgoedbeurs is bij uitstek een

Van Doorn: “Bedrijven moeten zien wat de waarde van een groenere wereld is, dan zien ze vanzelf ook de opportunities.”

moment voor DGBC om zijn missie aan partijen in de markt over te brengen. “We willen de route naar een toekomstbestendige gebouwde leefomgeving laten zien, tonen welke organisaties daarin een rol kunnen spelen en die partijen bij elkaar brengen”, legt Van Doorn uit.

ontwikkelaars, bouwers of eigenaren en huurders voorschrijft waaraan zij zich moeten houden. “We schrijven nooit voor op productniveau, wel wat het resultaat moet worden. We zetten een stip op de horizon en tonen hoe we daar kunnen komen”, zegt Van Doorn.

Van Doorn staat daarin niet alleen.

DGBC is in 2008 opgericht en is de

Haar organisatie heeft een netwerk van bijna 400 participanten. Zij vertegenwoordigen de gehele bouwketen, van beleggers, financiers, eindgebruikers, adviesbureaus tot vastgoedbeheerders, installatiebedrijven, bouwers en architecten. “Partners die zich bij ons hebben aangesloten, moeten deze missie ondersteunen. Zij hebben ook weer een netwerk, zodat onze boodschap als een olievlek verspreid.” Voor de duidelijkheid, de council is

nadrukkelijk geen organisatie die

meest brede beweging om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Bekendheid verkreeg het door de ontwikkeling van BREEAM-NL, het meest gebruikte keurmerk in Europa om de duurzaamheid van gebouwen te meten. Afgelopen jaar zijn meer dan honderd projecten gecertificeerd, waarmee ze kunnen aantonen dat het project werkelijk duurzaam is. Enkele jaren terug voegde de council

daar het plan Paris Proof aan toe. “Dat draait om het drastisch reduceren van energiegebruik. De ge-

bouwde omgeving heeft een enorme invloed op het klimaat. 40 procent van de energieuitstoot komt van gebouwen”, legt Van Doorn uit. DGBC heeft daarvoor gekeken naar de totale hoeveelheid (duurzame) energie die in 2050 in Nederland gebruikt kan worden, ongeveer een derde van het huidige verbruik. “Zo zijn we op 50 kWh per vierkante meter voor kantoorgebouwen uitgekomen.” Dat streven wordt opgepakt. Bij veel

partijen is het idee dat ze vanwege de klimaatverandering in actie moeten komen wel doorgedrongen. “ABN-AMRO heeft onlangs aangekondigd 64 bankkantoren te gaan verbouwen, ING heeft dezelfde ambities. Dat zijn de bedrijven die nu een stip op de horizon neerzetten”, zegt Van Doorn. Maar dat Paris Proof wordt opge-

pakt, komt ook door de klinkende

naam. “We merken dat Paris Proof als term heel erg aanspreekt. Men begrijpt het heel snel. Als dan binnen elke sector enkele bedrijven stappen zetten, komen andere bedrijven ook in actie. En daar maken we gretig gebruik van.” “Het is bijna psychologie”, vervolgt

ze. “We hebben het geld en de kennis, hoe zorgen we dat de mensen dan een beweging gaan maken? Dan speelt ook de boodschap mee. Als niet handig wordt gecommuniceerd, gaan sneller de hakken in het zand. Het is daarom belangrijk dat iedereen het gevoel krijgt in beweging te komen.”

bouwmaterialen, om toevoermaterialen? Gaat het om gezondheid? Het is belangrijk dat helder te krijgen.” DGBC heeft een eerste aanzet gege-

ven met een rapport waarin wordt uiteengezet hoe circulariteit in het keurmerk BREEAM-NL zou kunnen worden opgenomen. Dat gaat verder dan een simpele definitie van circulariteit. “We zullen ook moeten kijken hoe dit te financieren, hoe we dit juridisch en contractueel kunnen vastleggen.” Daarom vindt Van Doorn dat we op weg naar een uitstoot-neutrale, circulaire en klimaatbestendige gebouwde leefomgeving nog niet halverwege zijn; op een schaal van 0 tot 100 zitten we op 30, schat ze. “We zijn flink bezig, maar als land nog niet helemaal volwassen. Niet alles is al vanzelfsprekend. Klimaatadaptatie is bijvoorbeeld een nieuw onderwerp dat in rap tempo belangrijker gaat worden.” Dat proces, de weg naar een groe-

nere wereld, is voor Van Doorn het interessantst. “Als we weten hoe dat werkt, komt de rest van zelf wel. Bedrijven moeten zien wat de waarde ervan is, dan zien ze vanzelf ook de opportunities.” Mark van der Heijden

Dat werkt bij het reduceren van de

uitstoot prima. Bij klimaatadaptatie heeft iedereen ook wel een beeld. Circulariteit is alweer een stuk lastiger. “Niemand weet precies wat daarmee wordt bedoeld. Gaat het om

NAAR EEN GROENERE WERELD Vastgoed moet verduurzamen. Hoe? Daar leest u meer over op analysenederland.nl. ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

IGG: adviespartner in circulaire bouwprojecten Financiële haalbaarheid en zekerheid zijn basisvoorwaarden voor succes in de bouw. Om meer garantie te hebben dat uw bouwproject succesvol wordt, is niet alleen het beheersen van bouwkosten belangrijk, ook het hebben van inzicht is essentieel, zeker bij het behalen van circulaire doelstellingen binnen projecten. En daar kunt u alle hulp bij gebruiken. IGG Bouweconomie adviseert u met ca. veertig gespecialiseerde adviseurs over het beheersen van financiële vraagstukken van A tot Z, ook met een focus op circulariteit en duurzaamheid.

Wat dit betekent? Dat u bijvoorbeeld alleen op het juiste moment de juiste investering maakt. IGG brengt een duidelijke focus aan in uw project, zodat alle kosten die u maakt alleen noodzakelijke kosten zijn. Bovendien berekent IGG voor en met u hoe uw investering optimaal kan renderen, ook bij circulaire bouwprojecten. Door de inzichten van IGG in de voltallige markt bent u ervan verzekerd dat advies van IGG altijd gebaseerd is op een compleet overzicht van de factoren die het succes van uw bouwproject gedurende de gehele levenscyclus bepalen.

IGG, voorlopend in kostenmanagement, richt zich op de pijlers duurzaamheid en circulariteit en helpt u om tijdens bouwprojecten de meerwaarde van uw investering in circulariteit aan te tonen en kosten zoveel mogelijk te beperken. IGG onderscheidt zich door proactief te adviseren gedurende het gehele traject en niet slechts bij het calculeren van uw bouwproject. De calculatie van uw project is slechts het startpunt van de samenwerking.

Een samenwerking met IGG betekent dat u met een partner werkt die de grootste is in haar veld en al sinds 1988 meebeweegt met de trends van het moment. Een partner die nu inspeelt op de digitale gedrevenheid van de bouw en u proactief adviseert gedurende de gehele levensloop van uw bouwproject. Met IGG draagt u bij aan duurzaamheid en circulariteit op een manier dat u efficiënt met uw geld omgaat en kunt verdienen aan uw duurzame investering.

Wilt u meer weten? Bezoek dan onze website eens: https://www.igg.nl/

The Dutch Mountains Eindhoven © Studio Marco Vermeulen

ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

Project: Woningcorporatie Talis – Homberg te Wijchen; 121 woningen voorzien van 1 Solesta Zonnecollector met boiler en 8 zonnepanelen.

Eenvoudig Rendabel De roep wordt allengs groter om zo snel mogelijk de energievraag bij woningen en bedrijven anders in te richten. Er wordt een serieus beroep gedaan op de woningbouw, woningcorporaties, bedrijven en de agrarische sector om het gebruik van fossiele brandstoffen terug te brengen. Duurzaam opgewekte elektriciteit en warmte voor water aan de kraan en ruimteverwarming zijn de meest voor de hand liggende alternatieven.

We hebben een spectaculair voorbeeld van een nieuwe installatie geplaatst in de winter van 2017. Terwijl het buiten vriest wordt de boiler gevuld met water dat 12 Celsius is. Na 4 uur bleek dat het water in 4 uur tijd met 30 graden in temperatuur was gestegen.

Toch wordt het gebruik van zonne-energie voor warm water achtergesteld aan het opwekken van elektriciteit door zonnepanelen. Geheel onterecht want de energie van zonnewarmte die je van een Solesta zonnecollector aangeboden krijgt, ligt qua rendement op 300%. Dit terwijl zonnepanelen bij een vergelijkbare oppervlakte slechts 28% rendement in energie leveren.

Solesta Warmwatersysteem is uniek!

Besparing van 50 tot 80%* op uw huidige gasverbruik.

De optimale verhouding tussen ecologische meerwaarde en economische terugverdientijd.

Geen jaarlijkse onderhoudskosten op uw zonneboiler.

In Nederland zijn wij gewend of verwend met het gemak waarop wij warm water ter beschikking hebben. Als gas-producerend land hadden we meerdere decennia geen zorgen in de distributie daarvan. In 2019 is er sprake dat de regering bij wet het gebruik van gas gaat reguleren. Dat betekent dat verhoging van de huidige gasprijzen zeker omhoog gaan.

Zonnecollector maakt geen gebruik van antivries (glycol) dus milieuvriendelijk.

Unieke opzet van een leegloop systeem in combinatie met een sanitair doorstroomprincipe op uw bestaande cv installatie, dus betrouwbaar.

Met de warmwater opvangsystemen van Solesta heeft u direct het financieel rendement op uw investering. Een Solesta warmwateropvangsysteem bestaat uit een Solesta zonnecollector en een Solesta boiler. Met die combinatie gaat u effectief ca. 50 tot 80% besparen in uw gasverbruik*. Daarnaast laat de Solesta oplossing zich heel eenvoudig laat aansluiten op uw bestaande cv-installatie.

Duurzame kwaliteitsmaterialen.

De resterende 20% van uw gasverbruik voor uw warmtevraag kan worden overgenomen door nieuwe technieken. Hierbij valt o.a. te denken aan slimme mechanische ventilatiesystemen waar warmte onttrokken wordt en teruggebracht worden in de warmwatervoorziening. Zo kunt u vooral de kosten besparen voor energie leveringen als gas, elektriciteit en waterstof.

Solesta B.V. gevestigd in Nijmegen en opgericht in 2006 is vanaf het begin bezig om zonne-energie te gebruiken voor warm water.

M.R. Bijkerk, ing. Algemeen Directeur Solesta B.V.

Voor meer informatie meldt u zich via: Tel.: 024-3540465 E-Mail: info@solesta.nl Web. www.solesta.nl

CONTENT WITH A PURPOSE

Foto: Persfoto

14 DUURZAAMHEID VOORWOORD – ANALYSENEDERLAND.NL

Guido Weijers, Cabaretier.

Je verantwoordelijkheid nemen

en denk niet dat de wereld vergaat. Ook snap ik best dat mensen geen zin hebben om veranderingen aan te brengen in hun dagelijks bestaan en dat ze twijfelen aan het idee dat klimaatverandering onze schuld zou zijn. Waar ik wel van uit ga is dat je als mens verantwoordelijkheid neemt en de rotzooi die je laat slingeren opruimt. Of de aarde nou

wel of niet opwarmt, al dat plastic, verpakkingsafval, diesel stoken en gasverbruik is waanzin. Het is niet nodig. Nederlanders behoren tot de 5% rijkste mensen van de wereld. Het is onfatsoenlijk dat wij hier in het Westen het beste kopen en het afval dumpen in een ander land zodat we er gemakkelijk vanaf komen. Dat is hypocriet. En als wij het dan al zo goed hebben, wie hoort er dan verantwoordelijkheid te nemen op onze wereld? Wie zal die eerste stap zetten? Ik denk dat wij dat zouden moeten zijn. Ik denk niet links of rechts, maar steun elke partij die

het behoud van de aarde belangrijker vindt dan een groeiende economie.

‘Ik lig ‘s nachts niet zwetend wakker en denk niet dat de wereld vergaat.’ De politiek moet het voortouw

nemen en beslissingen nemen

die voor ons op korte termijn pijn doen, maar op lange termijn het beste zijn om zoveel mogelijk mensen gelukkiger te maken. Als over een paar jaar blijkt dat het regenwoud echt bijna ‘leeg gekapt’ is, zijn we ineens wel bereid om veel geld uit te geven om het alsnog te redden. Als straks het drinkwater schaars wordt, dan gaan we uit lijfsbehoud veel euro’s per liter betalen. Simpelweg omdat we water en zuurstof nodig hebben om te overleven. Ook bijzaken als het geluid van zingende vogeltjes, de geur van vers gras en schone lucht; het wordt straks van onschatbare waarde. Maar daar komen we pas

achter als het te laat is. Ik ben niet bang dat de wereld vergaat. Als we zo doorgaan zal de mensheid eerder uitsterven dan planeet aarde. Juist daarom begint het bij verantwoordelijkheid nemen in het behouden van ons huis, onze aarde, de plek waar we samen leven. Guido Weijers, Cabaretier

SAMEN DE VERANTWOORDELIJKHEID NEMEN

We leven samen op deze planeet, en moeten daarom ook allemaal onze eigen verantwoordelijkheid nemen. Weten hoe? Kijk dan eens op analysenederland.nl. ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

DE QUICK NEO EQ IS DE IDEALE E-BIKE VOOR HET DAGELIJKSE FIETSFORENZEN De Quick NEO EQ is dé ideale e-bike voor de fietser die behoefte heeft aan een diverse en uitdagende workout of voor het dagelijkse woon-werkverkeer. Deze urban machine combineert veelzijdigheid met plezier. Het frame van de Quick NEO EQ lijkt geometrisch op een racefiets. Het biedt stabiliteit bij hogere snelheden en is soepel als je minder snel gaat. Deze e-bike biedt dus het beste van beide werelden: stabiel en wendbaar als een racefiets en comfortabel als een stadsfiets. De Quick NEO EQ is uitgerust met een geïntegreerde drager, spatborden, Supernova verlichting en veelzijdige WTB Exposure Tubeless ready banden. De fiets is voorzien van Bosch’ compacte, heldere en stijlvolle boordcomputer Kiox. De compacte kleurendisplay biedt alle functies die een sportieve fietser nodig heeft. Het beschikt over de klassieke functies van een boordcomputer en biedt je toegang tot de digitale wereld via de smartphone-app. De Kiox toont je alle rijgegevens over de rit, acculading, snelheid, rij prestaties en zelfs je hartslag. De fietscomputer zit stevig vast op de fiets met een magneet, zodat deze eenvoudig afneembaar is. In de onderbuis zit de 500 WH PowerTube accu van Bosch. Dit zorgt voor een fraai en stijlvol uiterlijk en geeft een goede bescherming. Binnen twee uur is de accu van de e-bikes voor 50 procent opgeladen en na 4,5 uur is deze helemaal vol. Hij gaat dan tussen de 80 en 120 km mee. Via de eBike actieradius-calculator van Bosch bereken je makkelijk het bereik voor elke fietstocht.

WWW.CANNONDALE.COM

Er warmpjes bijzitten... Dakisolatie Radiatorfolie

Vraag vandaag nog een vrijblijvende offerte aan op www.vloerisolatie.nl of bel 010-5223504

Geluidsisolatie (tussenvloer)

Spouwmuur isolatie

Vloerisolatie

BLEISWIJK tel: 010-5223504 • fax: 010-5223479 info@vloerisolatie.nl • www.vloerisolatie.nl

HELMWIJK B.V.

ADVERTENTIE

Foto: Skao

ONLINE INTERVIEW

CO2-PRESTATIELADDER STIMULEERT DUURZAAM BOUWEN De bouwsector weet met onder andere hergebruik en zuiniger machines de uitstoot van CO2 te reduceren. De tendens speelt zich een beetje on-

der de radar af. En dat geldt zeker voor mensen buiten de bouwsector. Voor niet-insiders is de revolutie amper zichtbaar, terwijl de sector zich volop druk maakt om het gebruik van slimmere materialen, zuinigere machines, hergebruik van materialen en logistieke verbeteringen. Verduurzaming in de grond-, weg- en waterbouw staat daarmee hoog op de agenda bij bouwbedrijven.

Aan deze ontwikkeling ligt een tool ten grondslag, die in 2009 werd ontwikkeld door ProRail en in eigen huis met de titel CO2 Prestatieladder was bekroond. Een schot in de roos, blijkt nu met voortschrijdend inzicht. Inmiddels maken niet alleen bedrijven in de bouwsector, maar ook Rijkswaterstaat, circa 20 gemeenten, bijna alle provincies en diverse netwerkbedrijven er gebruik van. De teller van het aantal bedrijven in de bouwsector staat inmiddels op ruim 900, maar groeit gestaag door. “De CO2 Prestatieladder blijkt ge-

weldig effectief in zijn toepassing. Hiermee kun je als bedrijf, overheid of organisatie praktisch en snel tot

CO2-reducties komen. De ladder is uitgegroeid tot hét duurzaamheidsinstrument van Nederland”, vertelt Annemiek Lauwerijssen, manager Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO). Werd de CO2-prestatieladder door ProRail ontwikkeld, sinds 2011 is de ladder in eigendom en beheer van de stichting. Wat gebruik van de Prestatielad-

der bijzonder maakt, is dat je als gebruiker niet hoeft te plooien naar strakke regelgeving, maar dat het duurzaamheidsinstrument ruimte laat voor eigen creativiteit en besparingsambities. Daarmee is de CO2-prestatieladder veel meer een managementsysteem dan een dwingend voorschrift. De kracht van de CO2-Prestatieladder is dat het bedrijven zelf aan het werk zet om, op basis van eigen inzicht en mogelijkheden, ambitie te tonen en maatregelen te nemen, die ook doorwerken in de uitvoering van projecten. “Voor een gemiddelde organisatie,

zelfs al vanaf de omvang met een paar mensen, is het goed te doen om het systeem toe te passen. We kennen binnen de opzet vijf verschillende niveaus. Tot en met niveau drie focust de organisatie op de eigen uitstoot. Vanaf niveau vier en vijf wordt ook gekeken naar de eigen inspanning in relatie met de

CO2-uitstoot van de totale keten”, aldus Lauwerijssen, die er nog aan toevoegt dat de eerste drie niveaus zeker goed te doen zijn voor organisaties die beginnen met deze materie. Daarbij geldt bovendien dat kleine organisaties vrijstellingen krijgen voor bepaalde eisen. Wat daarbij wel moet worden ver-

meld, is dat de CO2 Prestatieladder telkens wordt geactualiseerd. De versie 3.0 verscheen op 10 juni 2015, terwijl er nu een doortik wordt gemaakt naar de versie 3.1, die in 2020 wordt verwacht. Speerpunten voor 3.1 zijn efficiënte administratie, meer impact op projecten en aansluiting bij internationale normen. SKAO voert die update uit samen met stakeholders, het centraal orgaan van deskundigen, waarbij onder andere enkele eisen op de niveaus vier en vijf zijn herschreven. Bedrijven wordt daarbij gevraagd om een heldere strategie te ontwikkelen en zelf stappen te nemen om uitstoot in de keten te verminderen.

HEBBEN WE UW INTERESSE GEWEKT? Het gehele artikel leest u op analysenederland.nl.

16 DUURZAAMHEID – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

Foto: Persfoto

Het afgelopen jaar hadden we in Nederland meer dan ooit last van de eikenprocessierups, en als we de experts mogen geloven zullen er door de klimaatverandering in de komende jaren nog veel meer vervelende insecten bijkomen die we zullen moeten bestrijden. De vraag is hoe we dat het beste kunnen doen.

Foto: Persfoto

Chemische bestrijding gaat zijn doel voorbij Door de toenemende globalisering en

Momenteel wordt er voor de bestrij-

ding van vervelende insecten veelal gebruik gemaakt van chemische pesticiden, maar deze pesticiden brengen vaak een aantal problemen met zich mee. Zo zijn de werkende, chemische, stoffen in bestrijdingsmiddelen natuurlijk giftig voor de insecten, maar vaak ook voor mens en dier, zo stelt onder andere Milieucentraal. Wanneer deze chemische stoffen worden ingeademd, of in je ogen of op je huid komen, kunnen ze klachten veroorzaken. Ook dood je met chemische middelen niet alleen de insecten die overlast veroorzaken, maar ook alle andere insecten die in de buurt komen. Insecten zoals de bij, die we juist nodig hebben om de natuur in balans te houden en om ons te voorzien van voeding. Chemische bestrijdingsmiddelen kunnen op deze manier de balans in de natuur verstoren. Daarnaast zijn chemische bestrij-

dingsmiddelen ook nog eens enorm slecht voor het milieu. Deze midde-

zijn. Het nestje komt dan niet uit en zo komen er dus geen nieuwe rupsen bij. Pyrethrum kan gerichter gebruikt worden dan de meeste chemische bestrijdingsmiddelen, waardoor de balans in de natuur behouden wordt. Daarnaast is de stof ook niet schadelijk voor mens en dier, je kan er zonder problemen mee in aanraking komen.

Natuurlijk pyrethrum, een stof die wordt gewonnen uit chrysanten, heeft een shockeffect op koudbloedige dieren zoals insecten.

len zijn synthetisch, en laten altijd residu achter dat niet weg kan. Dit komt terecht in onze grond, in het water, en in de lucht. Ook krijg je bij chemische bestrijding op termijn te maken met resistentie. Insecten passen zich aan de bestrijdingsmiddelen aan en kunnen hierdoor op termijn niet meer met een bepaald chemisch middel bestreden worden, waardoor je steeds weer op een ander middel over moet stappen. Het maakt daardoor uiteindelijk veel meer kapot dan nodig.

Een oplossing voor dit probleem vor-

men natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Voordat we gebruik maakten van chemische bestrijdingsmiddelen hadden we ook al manieren om insecten uit te roeien, die minstens even effectief zijn als de chemische oplossingen. Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan pyrethrum, een stof die wordt gewonnen uit chrysanten. Deze stof heeft een shockeffect op koudbloedige dieren, zoals insecten. Als insecten in de buurt van de stof komen sterven

ze. Wanneer je deze stof gebruikt in een verdunde vorm, kan je ervoor zorgen dat enkel dieren tot een bepaalde grootte sterven, waardoor je enkel de insecten target die overlast veroorzaken, zoals bijvoorbeeld vliegen of de eikenprocessierups. Als je bijvoorbeeld een nestje van de processierups inspuit met natuurlijk pyrethrum, sterft deze gelijk af. Het nestje wordt dan zwart en kan vervolgens zonder problemen weggegooid worden, omdat de haartjes volledig ingekapseld

de klimaatverandering krijgen we steeds vaker te maken met nieuwe insecten die onbekende ziekten en bacteriën met zich mee brengen. Uiteraard willen we deze blijven bestrijden, maar om dat effectief te kunnen doen zonder het klimaat nog meer in gevaar te brengen, moeten we wel gaan nadenken over de manier waarop. We willen immers niet dat de balans in de natuur verloren gaat. Want als we zo doorgaan als we nu bezig zijn, dan blijft daar niet veel van over.

Marjon Kruize

BETERE BESTRIJDING Natuurlijke bestrijdingsmiddelen werken net zo goed als chemische en zijn vaak nog beter voor het milieu ook. Op analysenederland.nl leest u er meer over. ADVERTENTIE

Chemicalien zijn slecht voor millieu, mens en dier

Flybusters.nl 100% natuurlijk

Laat geen residue achter. Veilig voor milieu, mens en dier.

Flybusters bevat 100 % natuurlijk Pyrethrum. Flybusters bestrijdt de processie rups en de larva daarvan. Elimineert vieze vliegen, muggen en vervelende mieren. Ziektes zoals hersenontsteking, knokkelkoorts, de ziekte van Lyme komen steeds vaker voor in Nederland. Flybusters heeft hier als enige een passend antwoord op.

Al 10 jaar een bewezen succesvol concept.

flybusters

www.flybusters.eu

info@flybusters.nl I www.flybusters.eu 0529-455320 I 06 335 678 85

Zeer tevreden klanten zoals Jeroen Dubbeldam, Jos lansink, Anky van Grunsven, KWPN en Vetrinaire Centrum Someren enz. Flybusters heeft als enige in Nederland het registratienummer van het Ctgb voor deze manier van toepassing. Dit betekent dat alleen dit product verneveld mag worden in Flybusters’ automatisch spray systeem, in aanwezigheid van mens en dier. In de strijd tegen chemische bestrijdingsmiddelen die schadelijke resten achterlaten, biedt Flybusters de oplossing. www.flybusters.nl

ANALYSENEDERLAND.NL – DUURZAAMHEID

Duurzaam wonen met elektrische warmte

Een groep van ruim één miljoen huizen in en rond historische binnensteden blijkt het lastigst te verduurzamen. Ze zijn moeilijk te isoleren en je breekt de boel er niet zo gemakkelijk open. Na 2030 komt aan bod hoe deze woningen alsnog energieneutraal gemaakt kunnen worden. De technieken zijn dan doorontwikkeld en dus goedkoper. Als alles meezit, kan in 2030 wel 80 procent van de huizen in Nederland aardgasvrij zijn, aldus Milieudefensie. De meeste Nederlanders willen best

van het aardgas af, blijkt uit diverse onderzoeken. Alleen ze zeggen ook: begin toch maar even in de buurt hiernaast. Dat schiet niet op. Toch hoeft het niet zo ingewikkeld te zijn.

Duurzaam en gasloos wonen begint

met goede isolatie. Drie op de vier huizen in Nederland zijn nog niet

Foto: Mostphotos

Woningen duurzaam en aardgasvrij maken is een belangrijke opgave in Nederland, in 2050 moeten alle 7,8 miljoen woningen aardgas vrij zijn, zo verplicht het ‘Parijs-akkoord'. In het Klimaatakkoord werd vorig jaar december opgenomen dat in de periode 2019-2022 de eerste 100.000 van de 2,4 miljoen corporatiewoningen van het gas af moeten worden gehaald. Corporaties fungeren zo als ‘startmotor’ voor de grootschalige verduurzaming van de Nederlandse woningvoorraad.

De meeste Nederlanders willen best van het aardgas af.

goed geïsoleerd. Ook de verwarming is een grote energieverbruiker in huis. Bijna 50% van je energierekening bestaat uit kosten voor verwarming en 10% voor warm water. Op een energiezuinige en duurzame manier je huis en water verwarmen loont, zowel voor de portemonnee als het klimaat. Naast investeren in de bekendere warmtepomp kan het investeren in een elektrische vloerverwarming ook

SOLAR: VOOR EEN ZONNIGE TOEKOMST

een optie voor wand- of plafond verwarmingssysteem. De kwaliteit van vloerverwarmingen is de afgelopen jaren enorm vooruit gegaan. Elektrische vloerverwarming is vandaag de dag makkelijk toepasbaar, geluidloos en onzichtbaar in alle woningen (zowel nieuwbouw- als renovatiewoningen) wanneer het geplaatst is. Ook is er geen extra ruimte en opbouwhoogte voor nodig en kan het per vertrek of verdieping geplaatst worden. Daardoor kan de financiële investering ook in stapjes gedaan worden. Er is geen jaarlijks onderhoud of vervanging nodig op de langere termijn. Als je elektrische vloerverwarming gebruikt in combinatie met een goede isolatie en de energie die je verbruikt opwekt met groene energie via zonnepanelen of een energieleverancier die groene energie levert, zet je al een goede stap richting een duurzamere woning. Sylvana Terlage

een stap in de goede richting zijn op weg naar duurzaam wonen. Dit is een oplossing voor alle wo-

ningen, maar bij het plaatsen van een elektrische vloerverwarming is het wel noodzaak dat er een nieuwe woonvloer in het huis komt na het aanbrengen van het verwarmingssysteem. Als je de oude woonvloer per se wilt behouden wordt het lastig, maar dan bestaat er nog

DOL OP DUURZAAM WONEN Wilt u ook uw woning verduurzamen? Kijk dan eens op analysenederland.nl. Daar vindt u vele tips voor het realiseren van een duurzaam droomhuis.

Het aantal Nederlanders met zonnepanelen op het dak is explosief gegroeid, en overal verrijzen zonneparken. Maar de zon schijnt geen 24 uur per dag, dus vraagt de opvang van de pieken en dalen in opwek om een oplossing. De populariteit van zonne-energie heeft volgens Miro Zeman, hoogleraar Electrical Sustainable Energy aan de TU Delft, vooral te maken met de dalende prijzen door de aanvoer van goedkope zonnepanelen uit China. “De terugverdientijd is ondertussen 7 à 8 jaar, terwijl de panelen zo’n 25 jaar mee kunnen.” Het geeft volgens Zeman, zelf al 16 jaar trotse eigenaar van zonnepanelen, bovendien ‘een fantastisch gevoel’ om bij zonnig weer je energiemeter de andere kant op te zien draaien. “Hoe geweldig is het om zelf je elektriciteit te kunnen genereren? Mensen zijn daardoor ‘prosumer’ geworden in plaats van ‘consumer’.” Voor een verdere schaalvergroting van solartoepassingen in de bebouwde kom zijn verbeteringen van zowel het rendement als het uiterlijk van zonnepanelen nodig. Zeman: “Daarvoor is de samenwerking met architecten belangrijk. Waar hebben zij behoefte aan bij het realiseren van nieuwbouw of de renovatie van bestaande gebouwen?” ADVERTENTIE

Verwarmt u al voordelig? Speedheat, 30 jaar ervaring in elektrische vloerverwarming. • Duurzaam verwarmen met maximaal comfort • Aantoonbaar voordelig (investering en levensduur) • 1mm dun, snel warm en overal toepasbaar Meer weten over verwarmen met onze elektrische vloerverwarming? Neem dan contact met ons op!

he trisc g k e l E min r a w rver ! vloe dun m m 1

De warmte van morgen. T. 0900 - 401 5001

info@speedheat.nl

Foto: Mostphotos

CONTENT WITH A PURPOSE

www.speedheat.nl

18 DUURZAAMHEID – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

Duurzaam voeding consumeren Wanneer je opgroeit op het Friese platteland,

je grootvader een biologische kruidenierswinkel heeft en je wordt opgevoed met een milieubewuste kijk op voeding, kan het niet anders dan dat je daar zelf ook grote belangstelling voor ontwikkelt. Dat is precies wat gebeurde bij Rens Kroes. Tegenwoordig woont ze niet meer op het platteland; vorig jaar was het nog New York, nu verblijft ze permanent in Amsterdam. Ze werkte een tijd in een obesitaskliniek en runde drie jaar lang een eigen voedingspraktijk, maar besloot daarna een nieuwe business te starten; inmiddels houdt ze haar eigen voedingsblog renskroes.com bij, heeft ze vier kookboeken en een lifestyleboek geschreven én runt ze haar eigen duurzame webshop, Powerfoodies Market, met voedingsmiddelen en goodies. Duurzaamheid is een groot thema binnen

zowel het zakelijke- als privéleven van Rens. “Ik heb een holistische kijk op het leven. Je moet niet alleen goed voor jezelf zorgen, maar ook voor anderen en de aarde. Hoe doe je dat? Wat kan je zélf doen om aan het milieu bij te dragen? Veel mensen denken dat ze in hun eentje geen verschil kunnen maken, maar het kan wel! Ik vind het belangrijk dat mensen zich daar bewust van zijn. Over het algemeen ben ik erg optimistisch ingesteld, maar omtrent duurzaamheid moeten we echt even realistisch zijn en dingen anders gaan aanpakken.” Helaas is duurzaam consumeren van voedsel nog niet de standaard in Nederland. Wel

denkt Rens dat het een blijvende en stijgende trend is. “Eerlijk is eerlijk; ik leef wel in een bubbel. De mensen om mij heen in de steden zijn er veel mee bezig. Daar is het aanbod ook veel groter dan op het platteland. Veganistische restaurantjes, duurzame supermarkten… Ik hoop echt dat dit zich gaat uitbreiden naar de rest van het land. Wat zeg ik? De wereld! Want wij kunnen nog zo weinig vlees eten; in China bijvoorbeeld eten ze het steeds meer. Ik blijf het een lastig onderwerp vinden, maar laten we dan in ieder geval proberen het op kleine schaal zo duurzaam mogelijk te doen. En dat begint bij jezelf.”

Zonnepanelen, een warmtepomp of je eigen windmolen. Er zijn steeds meer high-tech mogelijkheden om op je energierekening te besparen en bij te dragen aan een beter milieu. Maar zonder goede isolatie van je woning is het dweilen met de kraan open. Er zijn drie vormen van isolatie in huis: spouwmuurisolatie, dakisolatie en vloerisolatie. Stuk voor stuk hebben ze voor- en nadelen. “De keuze voor isolatie hangt natuurlijk in de eerste plaats van je woning, budget en persoonlijke voorkeuren af ”, legt Rick Takkenkamp, eigenaar van Takkenkamp Isolatie, uit. “Over het algemeen is het zo dat je met dakisolatie veel op je energierekening kunt besparen. Warme lucht stijgt namelijk op, dus als het door een goed geïsoleerd dak niet naar buiten kan, houd je de warmte beter in huis en dat merk je in je portemonnee. Maar met vloerisolatie heb je weer snel comfortgewin, omdat je direct na het aanleggen ervan al geen koude voeten meer hebt.” Volgens hem heeft spouwmuurisolatie het

beste rendement, omdat je de investering er na drie tot zes jaar al uit hebt. Dakisolatie geeft daarentegen een wat groter kostenplaa tje, omdat meestal de gehele zolder wordt aangepakt met bijvoorbeeld een dakkapel en mooie afwerking zodat er een goede extra leefruimte ontstaat. Ook de techniek van isolatiematerialen staat niet stil. “We moeten van het gas af, willen steeds meer besparen en steeds minder energie verbruiken. De eisen worden hoger, maar een spouwmuur blijft wel dezelfde afmeting houden. Momenteel heeft het materiaal dat daarvoor wordt gebruikt een isolatiewaarde van 1,8, maar er wordt een nieuwe soort ontwikkeld die de waarde in een klap kan verdubbelen.”

Het isoleren van je woning is best een grote klus. Vaak wordt het gedaan bij de aankoop van een huis. Stel iemand koopt een niet onderhouden jarendertighuis, waar moet dan op worden gelet? “Kijk vooral niet met een roze bril naar de verbouwing”, legt Takkenkamp uit. “Woningen van de jaren dertig hebben wel spouwmuren, in tegenstelling tot huizen van voor die tijd, maar vaak werd er in muren puin en ander afval gedumpt. Dit zou natuurlijk aangepakt kunnen worden met moderne spouwmuurisolatie, maar het is vooral belangrijk om met een generieke blik naar de verbouwing te kijken. Misschien moeten de oude jaren dertig dakpannen worden vervangen, moeten de houten kozijnen worden vervangen en kan de vloer ook een opknapbeurt gebruiken zodat het huis beter geïsoleerd wordt. Verkijk je er in elk geval niet op en maak eventueel een meerjarenplan.” Energieneutraal houdt in dat een woning net zoveel energie opwekt als dat het verbruikt en dat er op een zuinige manier met energie wordt omgegaan. Vorig jaar leek er sprake van dat iedereen maar een warmtepomp moest nemen. Het zou volgens Diederik Samson dé oplossing zijn om te besparen op de energierekening en CO2-uitstoot terug te dringen, maar daar kwam hij toch wat op terug, omdat je dan wel een ‘hysterisch goed geïsoleerde woning nodig hebt’. Takkenkamp onderschrijft dit. “Je moet eerst goed isoleren, dan komen andere hulpmiddelen zoals een warmtepomp aan bod. Zie het zo: als het koud is buiten, dan trek je toch ook niet alleen maar een dure jas aan? Dan kijk je eerst goed naar je onderkleding, bovenkleding en dan pas komt die jas. Dat geldt dus ook voor isolatie.” Claudia Pietryga

Foto: Liselore Chevalier

Foto: Jan-Thijs Vlaskamp

Isolatie, het thermo-ondergoed van energie besparen

Wat doet Rens dan om voeding zo duurzaam

mogelijk te consumeren? “Natuurlijk doe ik dingen zoals afval scheiden, een eigen boodschappentas meenemen en producten kopen met zo min mogelijk plastic er omheen. Maar ik denk dat het vooral goed is om een stap terug te doen en te beginnen bij het begin; je bewust worden van wat je eet. Duurzaam bezig zijn met voeding kost niet per se meer geld, eerder meer tijd. Tijd om na te denken over wat je eet, waar die producten vandaan komen en om dan een bewuste keuze te maken. En die tijd moet je maken, vind ik. Het is belangrijk dat je je zelf goed voedt en bijdraagt aan een betere wereld. Ik ben echt voorstander van een plantaardige levensstijl; door minder vlees en meer plantaardige, lokale en seizoensgebonden producten te eten, doe je de natuur een groot plezier. Jezelf ook trouwens!” Nadine Fischer

ADVERTENTIE

Coöperatieve energie, Groen én goedkoop!

om | nieuwe energie doet het anders! Samen met lokale burgercoöperaties maken we Nederland zo snel mogelijk energieneutraal. Zónder winstoogmerk. • Hoe meer mensen meedoen, hoe lager de prijs • 10 van de Consumentbond en Greenpeace • Jouw energierekening in één keer 100% duurzaam • Stimuleer zonder ingewikkelde handelingen de lokale economie en verduurzaming • Geen winstoogmerk, winst voor jou en het milieu

“Wakker Worden!”

Wakker Worden! We zijn nu al goedkoop en worden alleen maar goedkoper! Wij zijn om. Jij ook? www.samenom.nl/wakkerworden

Al sinds 1973 uw isolatiespecialist

SPOUWMUURISOLATIE - DAKISOLATIE VLOERISOLATIE - ISOLATIEGLAS MEER DAN 45 JAAR ERVARING EN MARKTLEIDER IN EUROPA GRATIS EN VRIJBLIJVEND ISOLATIEADVIES VOOR UW WONING

WWW.PLUIMERS.NL Advertentie FD - Magazine Duurzaam Leven.indd 5

INFO@PLUIMERS.NL

Exclusief voor lezers van het FD: tijdelijk isoleren zonder btw! Vraag voor 12 augustus 2019 een gratis adviesgesprek aan om gebruik te maken van deze actie. * * Vermeld code FD bij uw aanvraag

+31 (0)548 516 225 25-07-19 15:07

20 DUURZAAMHEID PROFIEL – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

‘Je moet beslissingen durven nemen die er echt toe doen’ Lief zijn voor anderen. Dat was de boodschap van zijn moeder voor hem en is nu zijn boodschap voor de natuur. Want: “Als wij lief zijn voor de natuur, dan is de natuur ook lief voor ons. En daar gaat het om.” Ruim een jaar geleden sloot hij zich

als eerste aan bij de klimaatzaak van Milieudefensie tegen Shell. Opeens stond Ruben van der Meer, acteur en cabaretier, bekend van de Lama’s en Hakkuhbar, op de barricaden om te strijden voor een betere wereld. Alhoewel, opeens? Voor de mensen die hem slechts als grappenmaker kenden misschien wel. Die dachten dat hij het puur en alleen deed om aandacht te krijgen, of dat hij er toch niks vanaf wist, ‘waar bemoeide hij zich mee, ga lekker grappen maken…’. Wat hij daarmee deed? “Ik heb een ludiek filmpje gemaakt als reactie. En verder niks. Luister gewoon naar de boodschap, want die klopt. Mensen uit mijn omgeving waren allemaal positief, want die weten hoe ik ben.”

Hoe ben jij dan?

“Ik heb altijd van mijn moeder geleerd dat je lief moet zijn. Als jij lief doet voor de medemens, doet de medemens lief voor jou. Dat geldt ook voor de natuur. Als wij lief zijn voor de natuur, is de natuur lief voor ons. En daar gaat het om. Want de natuur redt zichzelf wel hoor, maar de mens niet. Als de mens ergens olie dumpt, denkt de natuur niet: ‘Ja dag, nu houd ik ermee op’. Nee, de natuur past zich aan en gaat door. Alleen: zoals het nu gaat, niet ten goede van de mensheid. We moeten de natuur niet redden, we moeten de mensheid redden.”

Nog even terug naar Shell. Wat verwacht jij van hen?

“Ik verwacht dat ze andere vormen van energie gaan ontwikkelen en aanbieden. En dan bedoel ik niet: onderzoek doen naar alternatieven, maar ondertussen olie blijven verkopen zolang er vraag naar is. Kijk, ik snap ook wel hoe het werkt: Shell roomt de markt zo lang mogelijk af, wil zoveel mogelijk geld verdienen met olie, totdat het echt niet meer gaat, en dan zullen ze iets anders gaan doen. Shell weet heus wel dat fossiele brandstof geen toekomst heeft, dus eigenlijk dat Shell in de huidige vorm geen toekomst heeft, maar vooralsnog leven ze er goed van, dus gaan ze door. Dat moet stoppen. Echt veranderen, dat verwacht ik.” Maar dan neemt een concurrent van Shell het toch gewoon over? Tankt iedereen bij BP of een andere oliemaatschappij.

“Als je zo gaat redeneren, mogen drugsdealers ook. Want als mensen het niet bij de ene drugsdealer kopen, kopen ze het wel bij de andere, toch? Het gaat niet alleen om wat mensen vragen, het gaat ook om wat je ze aanbiedt. Als jij ze elektrisch of waterstof aanbiedt, gaan ze daarop rijden. Mensen willen echt wel hoor, maar het moet wel kunnen. Hoe dan? Je moet de oplossingen niet aan mij vragen, ik ben een leek, maar bij Shell zitten toch allemaal techneuten, die weten dat toch? Hoe

je iedereen op elektrisch kan laten rijden? Of op waterstof? Volgens mij kan het allemaal allang, maar bedrijven zoals Shell willen het gewoon niet.” Je doet zelf ‘wat je kan’: recyclen, elektrische auto, zonnepanelen, minder vlees eten.

“Ja, dat is het wel. Ik ben van vier à vijf keer per week vlees eten naar een à twee gegaan. Kijk, je hoeft niet gelijk vegetarisch of veganistisch te worden. We moeten gewoon minderen met zijn allen. Dat is het allerbelangrijkste. Beetje minder vlees, beetje minder tanken, beetje meer recyclen. Maar dan moeten het bedrijfsleven en de overheid wel mee doen. Ik woon op IJburg en dat is opgezet als groene wijk, niemand mocht een openhaard, want dat stoot te veel CO2 uit. Heel goed! Maar nu bouwen ze vlak naast IJburg een biomassacentrale, de grootste openhaard van de stad. Omdat ze denken dat hout verbranden duurzaam zou zijn. Terwijl we bomen juist nodig hebben. Tja, leg dat maar eens uit.” Wat verwacht je van de derde partij die een groot aandeel heeft binnen het klimaatprobleem, de overheid?

“Niks, want we hebben in ons land voor de VVD gekozen. En die denken niet aan het milieu, die denken aan geld verdienen. Sowieso wordt de politiek tegenwoordig gezien als een opstapje naar een

baan in het bedrijfsleven. De meeste politici hebben een kortetermijngedachte, terwijl langetermijndenken zou moeten overheersen. Nederland moet niet laf zijn. Niet denken: we zijn een klein landje, wij kunnen niks betekenen. Zo zijn de grote revoluties toch niet ontstaan? Je moet beslissingen durven nemen die er echt toe doen.” Als je morgen een uur met iemand kon spreken over het milieu in Nederland, wie zou dat dan zijn?

“Nou, doe mij Mark Rutte dan maar.” Wat zou je eerste vraag zijn?

“Wie ken jij bij die biomassacentrale naast IJburg? Wie wordt daar beter van? Kijk, iedereen wil geld verdienen, ook in Den Haag, en dat snap ik. Wil ik ook. En daarvoor moet je vriendjes maken en mensen iets gunnen. Maar ik zou Rutte willen vragen of ‘ie eens vriendjes kan gaan maken met de mensen uit de windmolenindustrie. Of met mensen die beslissingen maken binnen de zonne-energie. Daar valt ook geld te verdienen.”

alles begon op te ruimen. Dit soort mensen zijn bang voor verandering, daarom klagen ze. Want ze weten dat die kinderen veel verder zijn dan wij. De jeugd ziet het probleem, maakt zich zorgen.” En wat maakt je blij of misschien wel hoopvol?

“Zo’n jongen als Boyan Slat die de Ocean Cleanup is gestart. Een Nederlandse jongen die probeert alle plastic uit de oceaan te halen. Of het gaat lukken weet ik niet, ik denk het wel trouwens, maar dat hij het probeert is al geweldig. De jeugd doet het gewoon, die weten dat er geen tijd te verliezen is.” Tot slot: als je in drie zinnen twijfelaars aangaande de klimaatverandering mag overtuigen van de noodzaak over te gaan tot actie, welke drie zinnen zouden dat zijn?

“Ik twijfel ook weleens in mijn leven, maar iedereen kan logisch nadenken. Bedenk eens wat er beter is: olie, kolen, hout verbranden om energie te winnen of energie halen uit zon, wind en golven? Twijfelen is niet nodig.”

Jerry Huinder

Wat irriteert je het meest aan de milieudiscussie in Nederland?

“Mensen die de scholieren bekritiseren die gaan demonstreren voor het milieu op het Malieveld. Mensen die filmpjes maken van de rotzooi die ze achterlaten, terwijl de organisatie vijf minuten later

MEER DAN KOMEDIE Niet alleen cabaretier Ruben van der Meer, maar ook Guido Weijers zet zich in voor een beter milieu. Op analysenederland.nl leest u ons interview met hem. ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

De opkomst van Alcoholvrij in Nederland Door groeiend bewustzijn in de manier waarop mensen omgaan met hun gezondheid en wellness, zijn er steeds meer mensen die hun relatie met alcohol herdefiniëren. Nederland is hierin geen uitzondering. In de afgelopen vijf jaar zijn het aantal consumenten die zichzelf regelmatig trakteren op een non-alcoholische versnapering gegroeid van 17% tot 47% (www.statista.com). Met nieuwe begrippen als sober-curious, nolo (No – en low alcohol) en trending hastags als #soberlife op social media, vragen steeds meer consumenten zich af: wat zijn de voordelen van het minderen van alcohol voor mij? En met de opkomst van 0.0 bier, hoe zit het met mensen die niet van bier houden? Nu de meeste wereldwijde bierbrouwerijen hun intrede maken in deze nieuwe sector die gedomineerd wordt door Heineken 0.0 en Budweiser Prohibition, sluiten merken als The Duchess Alcohol-Free Gin & Tonic perfect aan op de wensen van veeleisende consumenten, die een hoogwaardig alternatief zoeken voor alcoholvrij bier. The Duchess is ’s Werelds eerste Alcoholvrije Gin & Tonic. Gebrouwen met aromatische botanische extracten uit Zuid-Afrika en hergedestilleerde jeneverbessen, heeft ze een verfrissende smaak en een verassend authentiek gin & tonic mondgevoel, de zogenaamde bite – zonder een druppel alcohol. Voor veel mensen een handige uitkomst, bijvoorbeeld wanneer je een zakenlunch hebt of wanneer je de BOB bent. Ook wanneer je vroeg en

fruitig op wilt staan, hoef je nu niet meer een avond over te slaan. The Duchess biedt een verfrissend en elegant alternatief. Na een succesvolle start in Kaapstad, Zuid Afrika, is The Duchess nu verkrijgbaar in meerdere landen, waaronder Nederland, waaronder de Albert Heijn. Met weinig calorieën en weinig suiker is The Duchess niet enkel meer de go-to voor de sober-curious, maar spreekt ze tot de verbeelding voor een veel bredere doelgroep die bewuster omgaat met hun gezondheid en wellness. Of je nu gaat voor een gezondere lifestyle, of je bent klaar met de kater: er zijn steeds meer redenen om jezelf uit te dagen iets bijzonders te drinken - zonder alcohol.

WIN EEN REIS N A A R K A A PS TA D! Om haar succes te vieren geeft The Duchess een volledig verzorgde reis naar Kaapstad weg. Ga naar www.drinktheduchess.com en vindt ons op @drinktheduchess op social voor de voorwaarden.

ANALYSENEDERLAND.NL – PROFIEL DUURZAAMHEID

VRAGEN AAN CHRÉTIEN BERGER Foto: Honda

Foto: René van der Burg

CONTENT WITH A PURPOSE

Manager power products bij Honda.

Wat is de toekomst van grasmaaiers?

“Steeds meer apparaten worden elektrisch, kijk maar naar de ontwikkeling in de automotive sector en de opkomst van elektrische auto’s. Ook de toekomst van grasmaaiers is elektrisch. Bijkomend voordeel is dat de apparaten daarmee een stuk stiller worden.”

Wat zijn de voordelen van een robotgrasmaaier?

“Een robotgrasmaaier is dus stiller, maar bespaart je ook een hoop tijd. Bij een traditionele grasmaaier moet je namelijk zelf aan het werk, terwijl een robot het werk voor jou doet. Je kunt dus lekker met je drankje op het terras zitten terwijl de robot je gazon maait. Je kunt dit bovendien instellen, zodat het gras bijvoorbeeld in de ochtend voordat je een feestje geeft gemaaid wordt. Andere handigheidjes zijn dat een robot stopt zodra hij iets raakt, dat hij waterdicht is en dus in elk weertype kan maaien en dat hij zelf naar zijn laadstation toegaat als hij bijna leeg is.”

Waarom is een robotgrasmaaier duurzamer dan een traditionele grasmaaier?

“Omdat de robotgrasmaaier elektrisch is, verbruikt hij geen fossiele brandstoffen waarmee hij een stuk beter is voor het milieu. Ook heeft de robotgrasmaaier een bijzondere techniek die multchen heet. Normaal gesproken moet je het bakje van de grasmaaier zelf legen, maar een robot maait het gras heel fijn en laat het vervolgens tussen het gemaaide gras vallen. Dit werkt als bemesting en daarmee is het ecosysteem rond.”

FEITEN

Ruben van der Meer is een acteur en cabaretier, bekend van onder meer de Lama’s. Sinds een jaar is Van der Meer ook bekend als mede-eiser van het eerste uur in de klimaatzaak van Milieudefensie tegen Shell. Milieudefensie wil via de rechter afdwingen dat Shell stopt met het veroorzaken van klimaatverandering.

Claudia Pietryga

ADVERTORIAL - GESPONSORDE CONTENT

Duurzaam leven: is palmolie nou goed of slecht? Palmolie zit in ongeveer de helft van alle supermarktproducten. Pindakaas, hagelslag, shampoo, koekjes en ga zo maar door. Allemaal bevatten ze palmolie. Door de enorme vraag naar palmolie gaan boeren (vooral) in Indonesië en Maleisië meer en meer palmolie verbouwen en dat gaat ten koste van tropisch regenwoud. Dan maar stoppen met palmolie? Dat lijkt logisch. Maar is het niet. Boeren moeten toch geld verdienen. Dus die gaan iets anders verbouwen. Palmolie levert per hectare het meeste geld op. Dus om met een ander gewas evenveel te verdienen moet je een groter stuk bos omhakken. Stoppen met palmolie veroorzaakt waatrschijnlijk nog meer ontbossing. Wat er moet komen is duurzame plamolie. Palmolie mag dan alleen nog op land worden verbouwd wat jaren geleden al is

ontbost en niet recent. Dat is één. Daarnaast moeten bedrijven en overheden beter gaan samenwerken om ontbossing te voorkomen. Dat is twee. En banken moeten gaan investeren in intensievere landbouw. Dan kan op dezelfde hoeveelheid land veel meer palmolie verbouwd worden. IDH, Initiatief Duurzame Handel organiseert de samenwerking tussen overheden en bedrijven, betrekt locale gemeenschappen bij bosvriendelijk landgebruik en bedenkt nieuwe vormen van grootschalige financiering van intensieve landbouw. IDH heeft zo door samenwerking met bedrijven en overheden en de steun van de Nederlandse, Deense, Zwitserse en Noorse overheden duurzaam landgebruik op 6,5 miljoen hectare bereikt.

IDH werkt aan duurzame oplossingen

22 DUURZAAMHEID – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

Duurzaam wonen hoeft geen ingewikkelde zaak te zijn Foto: Pexels

Om het belang van duurzaam wonen kan niemand tegenwoordig meer heen. Wat tien jaar geleden nog vooral rond sluimerde bij een select groepje milieuactivisten en trendsetters is nu doorgedrongen tot de grote massa. Toch moet er bij veel huishoudens nog het nodige gebeuren om daadwerkelijk stappen te maken richting een duurzame woning.

Daarnaast leveren oplossingen zoals zonnepanelen en isolatie je op de lange termijn ook meer geld op, omdat de energierekening omlaaggaat. De terugverdientijd voor isolatie is volgens de Financial Focus van ABN AMRO zo’n vier tot negen jaar. Daarna maak je er jaarlijks een nettorendement van ongeveer zes procent op. Ook zorgt een geïsoleerd huis voor

De bewustwording is, mede door

een comfortabele woning. ’S Zomers houdt isolatiemateriaal de warmte buiten en in de winter wordt de warmte juist binnengehouden, waardoor je minder hoeft te stoken. Je bent dus beter bezig voor het milieu en je bespaart geld, zonder dat het een enorme investering kost.

de aardbevingsproblematiek in Groningen, in een stroomversnelling geraakt. Bovendien moet er rekening gehouden worden met het Klimaatakkoord, waarin is vastgesteld dat de gebouwde omgeving de CO2-uitstoot voor 2030 met 3,4 miljard kilo moet verminderen. Dat betekent zo’n 50.000 bestaande woningen per jaar verduurzamen in 2021, en ruim voor 2030 al 200.000 woningen per jaar aanpassen.

Marjon Kruize

Maar veel mensen zullen niet me-

teen trek hebben om in de rotzooi van een verbouwing te zitten. De verduurzamingsopgave zit hem vooral in de 7,7 miljoen woningen die er in Nederland zijn. Voor een deel zijn deze woningen in handen van corporaties en andere verhuurders en ongeveer 4,2 miljoen woningen zijn in bezit van particulieren. Het gros van alle woningen heeft energielabel B tot en met F en daar moet toch wel het een en ander aan gebeuren.

Een geïsoleerd huis zorgt voor een comfortabele woning

Volgens de experts kan dit het beste

gedaan worden door te verduurzamen in kleine stappen. Zaken die al vrij ver ontwikkeld zijn zoals drie dubbel glas (HR ++ glas), muur-, dak- en vloerisolatie en zonnepanelen zijn betaalbare maatregelen om flink energie te besparen die makkelijk verkrijgbaar zijn.

Ook het betaalbaar houden van het

verduurzamen is een belangrijke factor. Als je op dit moment een bestaand huis met energielabel D of E energieneutraal wilt maken, kost je dat een investering van ruim 70.000 euro. Uit onderzoek blijkt dat mensen bereid zijn om ongeveer 15.000 euro uit te geven aan

energiebesparende maatregelen. Voor dit bedrag heb je HR++ glas, zonnepanelen, muurisolatie en voor € 2.000,- heb je al een perfecte vloerisolatie inclusief wering van vocht uit de kruipruimtebodem. Deze uitgave is te overzien en bovendien wordt je woning ook meer waard met deze aanpassingen.

ISOLATIE ZORGT VOOR COMFORT Wilt u meer weten over het isoleren van uw woning? Kijk dan op analysenederland.nl. ADVERTENTIE

Gasprijs omhoog SUBSIDIE VOOR WONINGISOLATIE

Regel het op tijd

TONZON VLOERISOLATIE, ANDERE TECHNIEK, BETER ISOLEREND EFFECT Vloeren verliezen vrijwel alle warmte door uitstraling aan de onderkant. Andere soorten isolatie (zoals het in de nieuwbouw gebruikte EPS) beperken wel het warmteverlies door geleiding maar stralen de doorgelaten warmte aan de onderkant gewoon uit. Zo lekt 24 uur per dag warmte aan de onderkant weg, waardoor nieuwbouwwoningen met vloerverwarming nog niet echt energiezuinig zijn. Het unieke TONZON Thermoskussen reduceert deze warmtestraling trapsgewijs tot vrijwel nul. De vloer wordt sneller warm en de vloertemperatuur is hoger bij een lagere luchttemperatuur. Zo heeft u meer comfort met minder energieverbruik.

OPNIEUW SUBSIDIE Het kabinet stopt nog een keer 84 miljoen in de subsidieregeling voor woningisolatie. Naar verwachting zal dit geld snel weer op zijn. Vraag nu alvast kosteloos inspectie aan van uw kruipruimte op www.tonzon.nl zodat straks alles geregeld is. Volgens het klimaatakkoord zal de gasprijs de komende jaren steeds verder stijgen. Met TONZON vloerisolatie krijgt u voor een betaalbare prijs een warmere vloer met een hogere gasbesparing.

SCHONE DROGERE KRUIPRUIMTE Het wonen boven een vochtig gat in de grond is niet prettig en soms ronduit ongezond. Door onderdruk wordt constant vochtige lucht uit de kruipruimte de woning ingezogen en dat vocht moet door ventilatie weer worden afgevoerd. Dit kost energie en daar willen we juist zo weinig mogelijk van gebruiken. TONZON Bodemfolie stopt de verdamping van vocht uit de bodem, remt het vrijkomen van schadelijk radongas en zorgt zo voor een schone, drogere kruipruimte. Misschien wel de meest duurzame maatregel voor veel Nederlandse woningen. In de gebruiksfase biedt het talloze voordelen waaronder energiebesparing. De Bodemfolie is volledig recyclebaar.

Thermoskussens

Bodemfolie

Inventieve oplossingen Naast de meest klimaatefficiënte vloerisolatie ter wereld heeft TONZON nog andere inventieve oplossingen waarmee u uw voordeel kunt doen. Speciale folies waarmee u warmtestraling kunt beperken zoals bijvoorbeeld de trefzekere radiatorfolie die onzichtbaar zijn werk doet op de achterkant van de radiator (dus niet op de muur). Voordelige warmtepanelen die gericht en efficiënt warmte naar één kant stralen. Oplaadbare warmtebatterijtjes waarmee u op ieder gewenst moment handen, voeten etc van extra warmte kunt voorzien en die u steeds weer opnieuw zelf kunt opladen. Kijk eens op TONZON.nl en ontdek hoe wij voor u het wonen comfortabeler, gezonder en energiezuiniger kunnen maken. Meer informatie over onze producten: www.tonzon.nl of bel 053 - 433 23 91

24 DUURZAAMHEID – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

Tijd voor de tweede proef Foto: The Ocean Cleanup

Boyan Slat is terug op de Grote Oceaan voor een tweede poging plastic te ruimen. “Na slechts vier maanden ontwer-

pen, aanschaf en montage is de bemanning nu op weg naar de Great Pacific Garbage Patch met het verbeterde System 001/B. Tijd om het op de proef te stellen.” Zo kondigde The Ocean Cleanup

op Twitter op de langste dag van het jaar aan dat het weer op weg was naar de Great Pacific Garbage Patch. De reis verliep blijkbaar voorspoedig, want slechts vier dagen later meldde Boyan Slat, de initiator van de plannen om de plastic soep op te ruimen, ook via Twitter, dat de plaats van bestemming bijna was bereikt. “Soon arriving in the Great Pacific Garbage Patch.” Daar, in het gebied tussen Hawaï en Californië, drijft een plastic vuilnisbelt met een oppervlakte van twee keer Frankrijk. Wilson, zoals The Ocean Cleanup de enorme U-vormige plasticverzamelaar heeft genoemd, was daar oktober vorig jaar ook al, maar de test was toen niet succesvol. Het plastic bleef niet tussen de twee poten van de U hangen en tot overmaat van ramp brak een van de poten af. “Ongeplande leermogelijkheden” noemde The Ocean Cleanup deze test optimistisch. Wat The Ocean Cleanup leerde was

dat het niet uitmaakt of de 600 meter lange U sneller of langzamer over het water gaat, zolang de snelheid maar constant is. Dan zal het plastic afval tussen de poten blijven

In het gebied tussen Hawaï en Californië, drijft een plastic vuilnisbelt met een oppervlakte van twee keer Frankrijk.

drijven. Dat is nodig omdat de schepen die het afval daadwerkelijk uit het water halen, hiervoor enkele weken nodig hebben. De eerste oplossing hiervoor zijn

grote opblaasbare boeien. Deze zullen meer dan Wilson zelf wind vangen en daarmee de U aan beide uiteinden van de poten voorttrekken. Mocht dat niet werken, dan zal een parachute van 20 meter doorsnede, opnieuw gekoppeld aan de uiteinden van de U, te water worden gelaten. Deze remt Wilson af, wanneer de wind juist te veel vat op de U-vorm krijgt. Het zijn niet de enige veranderin-

gen in de aanpak van The Ocean

Cleanup. De stichting meldt dat het systeem met een factor drie wordt verkleind zodat de assemblage en het slepen kunnen worden versneld. Ook kiest The Ocean Cleanup voor een meer modulaire aanpak, zodat het belangrijke veranderingen al

vangen waardoor sneller wijzigingen kunnen worden doorgevoerd en de technologie zich sneller kan bewijzen dan wanneer Wilson voor elke verandering terug naar de kust zou moeten worden gesleept.

‘We zijn op weg naar de Great Pacific Garbage Patch met het verbeterde System 001/B. Tijd om het op de proef te stellen.’ offshore kan doorvoeren. De netten onder de poten kunnen bijvoorbeeld al op het water worden ver-

Zullen de veranderingen voldoende zijn om direct een volledig succesvol werkend systeem te hebben?

Dat durft zelfs The Ocean Cleanup niet te voorspellen. “Het basisprincipe achter het iteratieve ontwerpproces is om te testen, te leren en te herhalen totdat je een bewezen concept hebt. We weten niet met zekerheid dat de voorgestelde opties de problemen die we zijn tegengekomen zullen oplossen. Het is zelfs mogelijk dat er nog meer onbekende factoren zijn. Dat is nu eenmaal de aard van iets dat nog nooit eerder is gedaan.” Voor Boyan Slat en zijn team is het geen reden om gas terug te nemen. “Wat we wel weten, is dat elke dag dat we nog niet operationeel zijn, het plasticvervuilingsprobleem niet minder wordt. Het is daarom belangrijk zo snel mogelijk terug te keren naar het GPGP, deze opties uit te testen en ook zo snel mogelijk de nodige aanpassingen op basis van deze bevindingen te doen.” Mark van der Heijden

FEITEN De techniek die Boyan Slat bedacht is volledig nieuw – en daarom met patenten beschermd. Zo is de drijver met een octrooi beschermd voor de manier waarop deze structuur het plastic kan volgen met behulp van wind, golven en zeestroming. Omdat The Ocean Cleanup open source nastreeft, zal het het patent met name gebruiken om zeggenschap over de vinding te behouden.

MINDER PLASTIC IN DE OCEAAN Wilt u meer lezen over het opschonen van onze oceanen? Kijk dan eens op analysenederland.nl. ADVERTENTIE

Duurzaam bruisend In een handomdraai lekker bruisend water en tegelijk heel duurzaam bezig zijn? Dat is SodaStream, een bewuste keuze voor minder plastic. Want met één herbruikbare SodaStreamfles bespaart een huishouden tot wel zo’n 2800 plastic wegwerpflessen. Het gebruik van SodaStream kan niet eenvoudiger. Vul de speciale SodaStreamfles met kraanwater en plaats deze in het SodaStreamtoestel. Druk enkele keren op de knop bovenop het toestel om bubbels toe te voegen. Maak de fles los, voeg eventueel een van de vele smaken toe en klaar is je bruiswater. “Maar dat is slechts puur functioneel”, zegt Tamara Kroon, marketingmanager Benelux bij SodaStream. “Supermarkten staan vol met schappen vol gebotteld mineraal water. Wij willen een alternatief bieden dat duurzamer is. Het is onze missie om een revolutie in de water- en frisdrankindustrie teweeg te brengen.” Dat lukt SodaStream goed. Na een succesvolle campagne begin 2018 samen met winkelketen Blokker schieten de verkopen omhoog. Dit jaar zelfs zijn dubbel zo veel toestellen verkocht als in de eerste maanden van

2018. Logisch ook, want een liter zelfgemaakt bruisend water kost maar een fractie van een fles in de winkel Maar het gaat SodaStream vooral om een duurzamere wereld. “Wereldwijd worden er 1 miljoen plastic flessen gekocht per minuut. Dat zijn er bijna 20.000 per seconde”, zegt Kroon. Dan doen SodaStreamgebruikers het beter. Zij bespaarden in 2017 al 3,5 miljard plastic flessen. Dat aantal zal dit jaar zeker stijgen met een nieuw product. “Nog deze maand lanceren we de nieuwe ‘My Only Bottle’ halveliterfles, speciaal voor onderweg. Van elke verkochte fles gaat 1 euro naar de Plastic Soup Foundation. Deze Nederlandse stichting wil voorkomen dat plastic in het water komt en dat ondersteunen we graag.” Maar de grootste bevestiging van SodaStreams missie, is voor Kroon de overname van SodaStream eind vorig jaar door PepsiCo, de grote frisdrankfabrikant. “SodaStream is een disruptive brand en maakt onderdeel uit van PepsiCo’s Beyond the Bottle strategie en portfolio. Het is een aanwinst voor PepsiCo op het gebied van nieuwe milieuvriendelijke oplossingen voor een duurzame wereld.”

Meer dan een moment. Woorden zijn onnodig waar beelden spreken, in Sinking Cities toont Cynthia het verhaal van een stad die letterlijk ten onder gaat. Jakarta is het decor waar het verhaal van Ibu Sarmini zich afspeelt, een dame met een unieke kijk op haar realiteit. Mevrouw Sarmini is een van de weinigen in haar omgeving die begrijpt wat er aan de hand is met haar stad en wat de implicaties zijn wanneer er niets verandert. Sarmini haar perceptie is anders dan die van haar stadsgenoten, zo óók ziet zij haar situatie anders dan Cynthia. Na een intense regenval van 24 uur stond half Jakarta onder water. Vlak daarna belde Cynthia met Sarmini. Vervolgens vertrok Cynthia richting het huis van Sarmini. Normaliter was dit een reis van een klein half uur, maar vanwege alle chaos die was ontstaan door de zware regenval duurde dezelfde reis nu anderhalf uur. Eenmaal bij de wijk aangekomen kon de taxi niet verder vanwege het water, Cynthia moest te voet verder. Tussen de wijk van Sarmini en daar waar Cynthia stond was een brug, maar deze was door het hoge water niet meer zichtbaar. Andere inwoners toonden Cynthia waar ze moest lopen, met haar cameratas boven haar hoofd en het water tot haar middel liep zij over een brug die niet zichtbaar was. Eenmaal in de wijk van Sarmini aangekomen zakte het water tot haar enkels. Tijdens het telefoongesprek dat Cynthia en Sarmini hadden vroeg Cynthia expliciet of er sprake was van Banjir (overstroming) waarop Sarmini antwoordde met Tidak (nee). Vervolgens gaf Cynthia haar telefoon aan een Indonesische vriend die dezelfde vraag nogmaals stelde, wederom zei ze Tidak – ferm in haar toon. Onderweg richting de wijk van Sarmini, wist Cynthia dat de nee van Sarmini niet waar kon zijn. Eenmaal bij het huis van Sarmini aangekomen liep zij binnen bij een vrouw die zat te wachten op haar man. Midden in de woonkamer zat daar een solitaire Sarmini. Zij maakte een kalme indruk, in haar allure straalde zij een bepaalde rust uit. Niets wat die dag was gebeurd was haar vreemd. Cynthia vroeg haar ironisch, Tidak Banjir?

Ontdek meer:

CameraNU.nl/verhalen

46 I Fotojournalist

26 DUURZAAMHEID – ANALYSENEDERLAND.NL

CONTENT WITH A PURPOSE

Decentrale energieopwekking is nodig om klimaatdoelstellingen te halen Om Nederland te verduurzamen is decen-

trale energieopwekking door middel van zonnepanelen en windenergie nodig. Een nieuwe manier om groene stroom te delen met andere burgers is coöperatief opwekken en het vervolgens lokaal afnemen. In Nederland wekken burgers in een coöpe-

ratie aan de hand van gezamenlijke zonnepanelen en windenergie groene stroom op die inwoners uit de regio op hun beurt kunnen afnemen. André Dippell is directeur van om | nieuwe energie, al 4 jaar lang het duurzaamste collectief door de Consumentenbond, gevormd door energiecoöperaties: “De coöperaties ontstaan door burgers die hebben besloten de regio te verduurzamen en gezamenlijk energie op te wekken. Het is heel mooi om te zien dat zij het heft in eigen hand willen nemen. Ze profiteren er zelf van, maar hun omgeving ook. We doen het wat dat betreft met en voor elkaar.” Inmiddels zijn er landelijk zo’n veertig coöpe-

raties. Een voordeel van decentrale opwekking is dat het elektriciteitsnet ontlast wordt en er geen sprake is van energieverlies tijdens het transport, aangezien de energie op

dezelfde plek wordt gebruikt. “Het is onze intentie om de energietransitie in Nederland op een andere manier te versnellen”, legt Dippell uit. “Een burgerinitiatief verenigd in een coöperatie hoeft, in tegenstelling tot reguliere leveranciers, geen winst te maken. Het verdiende geld wordt direct door ons geïnvesteerd in nieuwe duurzaamheidsprojecten en het verlagen van de energietarieven. Op die manier wordt groene energie voor iedereen bereikbaar.”

Energie opwekken aan de hand van zonnepa-

nelen of windmolens is bij veel Nederlanders wel bekend, maar ook met aardwarmte kun je op een duurzame en lokale manier energie verkrijgen. Met aardwarmte kan een woning zonder gas worden verwarmd. Er wordt hiervoor vlakbij een woning tot zo’n 150 meter diepte een gat van 15 centimeter geboord waarin twee buizen de grond in gaan. Deze buizen zijn verbonden met een warmtepomp in huis die de grondwatertemperatuur gebruikt om het huis te verwarmen en er warm water van maakt. “Met aardwarmte haal je tachtig procent van je energie voor verwarmen gewoon uit eigen tuin”, legt Beerd Volkers, aardwarmte-expert uit. “Het systeem bestaat al twintig jaar, dus de kinderziektes zijn er inmiddels uit. En omdat ook de prijs van aardgas steeds hoger komt te liggen wordt het systeem vaker toegepast.”

Het mooie is dat de warmte uit het huis enkele maanden in de aarde wordt opgeslagen. Hiermee kan je in het najaar weer je huis verwarmen met de warmte van de zomer.” Inmiddels telt Nederland zo’n 280.000 woningen die energie verkrijgen door middel van aardwarmte en er komen jaarlijks 20.000 huishoudens bij. Belasten we de aarde niet teveel als heel Nederland over gaat op dit systeem? “Zelfs als alle huishoudens in Nederland en ook de industrie zoals de glasen tuinbouwsector een aardwarmtesysteem zouden nemen, heeft dit geen gevolgen voor de aardkorst, zolang je dan maar diep genoeg boort. De bodem is wat dat betreft een heel grote warmte-accu.” Claudia Pietryga

Bijkomend voordeel van het systeem is dat er ook mee gekoeld kan worden. “De temperatuur van het grondwater is zo’n 10 á 13 graden. Een woning kan er in de zomer zo’n 5 á 6 graden koeler mee gemaakt worden.

Foto: Pexels

Foto: Mostphotos

“De aarde is een grote warmte-accu”

Volgens Dippell heeft lokaal opgewekte ener-

gie de toekomst. “Het is inmiddels duidelijk dat we zonder decentrale opwek de klimaatdoelstellingen niet halen. Deelnemers dragen direct bij aan regioverduurzaming, stimuleren de lokale economie en sociale cohesie. En als afnemer kun je zien waar je energie vandaan komt. Want het is soms nog maar de vraag waar die vandaan komt. Soms wordt die via certificaten ingekocht of vanuit Rusland naar Nederland getransporteerd. Dat moet van ver komen en is lang niet altijd zo groen. Lokaal opwekken is wat dat betreft een stuk duurzamer.” Claudia Pietryga

ADVERTENTIE

LEES MEER OP ANALYSENEDERLAND.NL

Aanleg Bodemenergiesystemen t.b.v. warmtepompen

• • • • •

Vooronderzoek mogelijkheden bodemenergie Interferentie onderzoek Vergunningaanvragen Ontwerp warmte en koude buffers warmtenetten WKO gesloten en open

Water- en bluswaterbronnen • Hydrologisch onderzoek • Bronontwerp

Energiewinning uit oppervlaktewater

• Waterkrachtcentrales • Warmte en koude onttrekken/toevoegen • Verwarmen zwemvijvers

Deskundigen Onderzoek grondwateroverlast en bodemenergie Email: info@wkde.nl

WWW.WKDE.NL

Uw adviseur voor:

ANALYSENEDERLAND.NL – DUURZAAMHEID

Foto: Fotolia

CONTENT WITH A PURPOSE

Duiker: “Op dit moment ligt er ontzettend veel nadruk op het klimaat en het omlaag brengen van de CO2 voetafdruk.”.

Beleggen voor de toekomst Je kunt geen dag de kranten openslaan of door je twitter feed heen scrollen of het gaat over catastrofale natuurrampen elders in de wereld en over de gevolgen van het opwarmen van de aarde. Klimaatverandering blijkt onontkoombaar en het probleem dwingt ons tot lastige keuzes. Ook binnen de financiële sector is sinds het klimaatakkoord van Parijs in 2015 het besef ingetreden om anders te denken en te handelen. Duurzaam beleggen is een term die regelmatig valt en de focus van steeds meer investeerders zoals de grote pensioenfondsen en verzekeraars. Volgens Jacqueline Duiker van de

Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) gaat duurzaam beleggen in brede zin over de maatschappelijke impact op zowel milieu, sociaal als bestuurlijk vlak. “Op dit moment ligt er ontzettend veel nadruk op het klimaat en het omlaag brengen van de CO2 voetafdruk zodat de aarde niet verder opwarmt, dat is actueel door alle media-aandacht. Het raakt ons ook allemaal.” Nederland heeft een substantiële invloed op het wereldklimaat. Ons land is goed voor een half procent

van de wereldwijde uitstoot van broeikasgas en loopt volgens Joris Laseur, manager van het Carbon Team bij Sustainalytics, in Europa allesbehalve voor als het gaat om absolute emissies. “Nederland heeft een reputatie als afvalputje in Europa. We hebben voor een klein land relatief veel zware industrie en ook best intensieve landbouw. We hebben wel veel innovatieve kracht maar als je puur naar de cijfers kijkt is het wel erg CO2 intensief wat we neerzetten.” Ondanks dat het twee voor twaalf is

met het klimaatprobleem, is er nog geen sprake van enorme paniek onder de grote beleggers en bedrijven. “Er is vooral meer begrip dan tien jaar geleden. Toen waren we nog bezig met uitleggen waarom klimaatverandering je business gaat raken. Nu hoeft dat niet meer, dat is al een enorme winst. Er zijn plekken op de wereld waar de fysieke gevolgen van klimaatverandering echt dramatisch kunnen zijn, door bijvoorbeeld enorme droogte en overstromingen. Toch is het niet zo dat die beleggers en bedrijven daar wakker van liggen. Die ondernemingen zijn vaak heel groot en kunnen gemakkelijk diversifiëren en zijn niet erg

afhankelijk van één locatie. De urgentie is er nog in onvoldoende mate. Tijdens het klimaatakkoord van Parijs van drie jaar terug zijn we vooral bezig geweest om die te vergroten”, aldus Laseur.

‘Het is een gezonde trend dat je als belegger kijkt en onderzoekt waar je in investeert en wat de maatschappelijke consequenties zijn van de activiteiten van een organisatie.’ Naast het omlaag brengen van de

CO2-uitstoot blijven de overige thema’s binnen duurzaam beleggen, de

Environment, Social en Government (ESG) thema’s zoals sociale mensenrechten, bedrijfsethiek en werkomstandigheden, op de achtergrond en deze krijgen vaak onterecht een stuk minder aandacht. “Mede doordat het niet direct het persoonlijk belang treft en die problemen verder weg plaatsvinden, voelt het voor veel mensen al snel als een ver van mijn bed show. Deze onderwerpen komen daardoor onterecht op de tweede plaats, terwijl ze net zoveel aandacht verdienen als de reductie van CO2-uitstoot.” aldus Duiker.

corruptie plaatsvindt. Anders is de toekomst niet gewaarborgd.” Ook Duiker beaamt dit. “Het is een gezonde trend dat je als belegger onderzoekt waar je in investeert en wat de maatschappelijke consequenties zijn van de activiteiten van een organisatie. Dat is niet altijd even makkelijk want het is erg breed. Maar het is wel heel belangrijk want er zijn allerlei lange termijn risico’s als je dat helemaal niet doet.

Toch is er ook reden tot optimisme. Het groeiende publieke bewustzijn en de politieke wil om klimaatverandering aan te pakken, leiden tot een grotere druk op investeerders om te handelen en beleggen in bedrijven die wel goed scoren op de zogenaamde ESG-ratings. Dat wil zeggen investeren in bedrijven die dit op een zo milieuvriendelijke en duurzame manier willen doen met een lage CO2-uitstoot op alle duurzame vlakken. Laseur: “Dat is een interessante discussie. Een belegger zal niet alleen maar klimaatverandering willen aanpakken, maar wil ook dat een bedrijf winst maakt, dividend uitkeert en dat het een goede werkgever is en er geen

FEITEN

Sylvana Terlage

‘CO2 footprint' is een milieumaat voor het bedrijfsleven. Hiermee wordt inzichtelijk ge-maakt hoeveel CO2 een bedrijf uitstoot. Door deze footprint is eenvoudig te zien waar minder CO2 uitstoot gereduceerd kan worden. In Nederland is dit nog niet wettelijk verplicht zoals bijvoorbeeld in Frankrijk. Van de vijftig grootste pensioenfondsen in Nederland doet 58% al een ‘CO2 footprint' ana-lyse van de bedrijven waar ze in investeren.(onderzoek van VBDO).

VERANTWOORD BELEGGEN Meer weten over maatschappelijk verantwoord beleggen? Op analysenederland.nl vindt u nog veel meer informatie.