Analyse #61 - De Toekomst van de Maatschappij by Contentway

Dit is een commerciële uitgave van European Media Partner bij deze krant. Nr. 61 Augustus 2020

Toekomst van de Maatschappij EUROPEAN

Lees meer interessante artikelen op analysenederland.nl

MEDIA PARTNER

We gaan de dingen anders aanpakken Op de werkvloer, met betrekking tot ons water, en in de steden Hans de Boer:

De komende jaren vinden er fundamentele veranderingen plaats in hoe we met elkaar gaan werken. Lees meer op pagina 4

Future of Work:

Water Management:

Future Cities:

De Cloud Werkplek essentieel voor de toekomst van werk

Profiel: Hans de Groene

Profiel: Maxime Verhagen

Organisaties zullen sneller digitaal transformeren wanneer werknemers kunnen werken met een Cloud Werkplek. Lees meer op pagina 7

De coronacrisis riep allerlei vragen op bij de drinkwaterbedrijven. Zij houden rekening met calamiteiten en hebben daar plannen en scenario’s voor, zo ook voor een pandemie. In het begin kwam er de belangrijke vraag; kan het coronavirus verspreid worden door het water? Lees meer op pagina 16

Elke euro die gestoken wordt in de bouw en infra levert tot wel bijna drie euro aan aanvullende economische activiteit op. Lees meer op pagina 28

Cloud werkplek

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

IN DE PUBLICATIE Toekomst van de Maatschappij 4. Voorwoord: Hans de Boer 6. Impact online leren voor organisaties steeds groter 8. Vertrouwen is de sleutel tot goed werkgeverschap

12. Voorwoord: Rogier van der Sande 14. Mijnbouw met baggerschepen helpt bij watermanagement 16. Profiel: Hans de Groene 24. Voorwoord: Elphi Nelissen 28. Profiel: Maxime Verhagen

presenteert Analyse Toekomst van de Maatschappij. Door de COVID-19 pandemie is onze wereld behoorlijk op zijn kop komen te staan, bijvoorbeeld op de werkvloer. Toch zijn er ook zaken waar we ons voor de crisis mee bezig hielden, die nog steeds hoog op de agenda staan. Bijvoorbeeld duurzaam watermanagement en de overgang naar slimme steden. er al een aantal maanden compleet anders uit dan voorheen. In plaats van werken op kantoor werken we vanuit huis. En dat vraagt om een andere aanpak. Want net als voorheen is het ook nu nog steeds van groot belang om te focussen op vitaliteit en duurzame inzetbaarheid. Hoe doe je dat als je je collega’s niet kan spreken bij het koffiezetapparaat?

ANALYSENEDERLAND.NL Stimuleer duurzame inzetbaarheid Bij vitaliteitsmanagement draait het om alles wat helpt om werkenden gezond, productief en met plezier aan het werk te krijgen.

PROFIELEN IN DEZE PUBLICATIE

ANALYSE. uropean Media Partner

ANALYSENEDERLAND.NL Zo blijven de steden droog De klimaatverandering heeft ook vergaande gevolgen voor de steden. Steeds vaker lopen de straten onder.

EXCLUSIEF VOOR HET WEB

relatie met water anders. Waar we het water voorheen zo snel mogelijk wilden afvoeren, wordt het nu ook belangrijk om water vast te houden voor droge periodes. Hoe vinden we hierin een balans en welke oplossingen zijn hiervoor nodig? Ook kijken we naar ons drinkwater. Over het algemeen is de kwaliteit hiervan in Nederland goed geregeld, maar dat betekent niet dat we niet kunnen verbeteren.

Hans de Boer Voorzitter VNO-NCW

Kirsten Brandt Oprichter en algemeen directeur van RMMBR

Bekijk exclusieve films en video's op onze campagne website.

Onze werkvloer ziet

tijd gebeurt de communicatie steeds vaker online. Via Zoom meetings, Microsoft Teams vergaderingen en Google Hangouts zijn we massaal aan het videobellen geslagen. Zo blijven we in contact met onze collega’s. Ook bijscholing doen we tegenwoordig steeds vaker online en door corona heeft dit nog eens een extra boost gekregen. Zeker in deze

daarvan liggen ook de slimme steden. Steden waarin de technologie helpt om de leefkwaliteit te verbeteren. Bijvoorbeeld door het gebruik van apps om mensen meer te doen bewegen, auto’s die automatisch kunnen inparkeren, sensoren om de veiligheid te verhogen, maar ook duurzame opties voor de opwekking van energie. Al deze zaken dragen bij aan een beter leefklimaat in onze steden en komen vaak de verduurzaming van onze aarde ten goede. In het verlengde

Rogier van der Sande Voorzitter Unie van Waterschappen

Hans de Groene Directeur van de vereniging van de tien Nederlandse drinkwaterbedrijven

Elphi Nelissen Professor Building Sustainability, department of the Built Environment

Maxime Verhagen Voorzitter Bouwend Nederland

meer wilt lezen over HR, watermanagement of de stad van de toekomst, bij deze campagne bent u aan het juist adres. Wij wensen u veel leesplezier! Of u nou

kant staat de klimaatverandering niet stil. Ook in de afgelopen weken hebben we weer te maken gehad met extreme regenval, terwijl andere delen van het land kampten met droogte. Als gevolg van de klimaatverandering wordt onze

Op onze campagne website vindt u nog veel meer interessante artikelen en interviews.

Aan de andere

Campagne Managers: Adwitya Tewarie, Benjamin Stoop & Henk Moeskops Managing Director: Amanda Ghidoni

ANALYSE #61 Toekomst van de Maatschappij

Redactie: Marjon Kruize, Féline van der Linde Graphic Design: Charlotte Hovenier Tekst: Eoin Hennekam, Marjon Kruize, Féline van der LindeCoverfoto: Kees Streefkerk & Anke Bot Gedistribueerd met: Het Financieele Dagblad 2020 Drukkerij: RODI Rotatiedruk

European Media Partner Wij maken online en print campagnes met waardevolle, interessante content die gedistribueerd worden naar relevante doelgroepen om de business van onze klanten te laten groeien. Onze branded content en native advertising oplossingen zetten jouw verhaal op de eerste plaats.

Uitgegeven door: European Media Partner Nederland B.V Keizersgracht 424 NL-1016 GC Amsterdam

Partner content in deze campagne is tot stand gekomen in samenwerking met onze klanten. Dit zijn commerciële uitingen.

Web: www.europeanmediapartner.com

Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie.

Email: nl@europeanmediapartner.com redactie@europeanmediapartner.com

Tel: +31 20 808 82 00

ADVERTENTIE

Stellen organisaties zichzelf de juiste leiderschapsvragen? Ga met TPC leadership voorbereid de toekomst in! Bedrijven krijgen het op dit moment behoorlijk voor hun kiezen: een golf aan nieuwe technologieën, sociale veranderingen én de COVID-19 pandemie. Voor veel bedrijven speelt niet alleen de vraag hoe zij hun organisatie financieel en maatschappelijk draaiende kunnen houden, maar ook hoe zij zich het beste op de toekomst kunnen richten. Volgens Frouke Horstmann (managing partner TPC Netherlands) en Annelieke Jense (managing partner TPC Global) zijn er andere verwachtingen als het gaat om menselijk en duurzaam leiderschap en organisatiecultuur. Ook worden er in de nabije toekomst andere vaardigheden van medewerkers gevraagd, aldus Horstmann. “We zien dat de snelheid van reageren op de markt, flexibiliteit, innovatie, om kunnen gaan of het juist initiëren van veranderingen en een ‘business-sense’ van secretaresse tot CEO van belang zijn. Ongeacht of je bedrijf nu floreert of in zwaar weer verkeert door COVID-19. Het belang van deze essentiële vaardigheden zal alleen maar toenemen. Er wordt een sterk appel gedaan op ‘hoe ga je om met je mensen, hoe houd je je team op afstand betrokken en gemotiveerd, en wat is de bredere impact van je werk en de organisatie?”

Heeft jouw organisatie de mensen en capaciteit om te voldoen aan wat nodig is in de toekomst, gaat Jense verder. “Waarin ga je investeren als bedrijf zijnde, de huidige competentie-ontwikkeling of de toekomstige? Het is van belang dat je de mensen gaat upskillen. De pandemie heeft laten zien dat er veel gevraagd wordt van een goede leider. Hij/Zij is tegenwoordig veel meer een facilitator van innovatie en creativiteit in de organisatie en draagt daarnaast de zorg voor het welzijn van de teamleden. Het voorleven van deze nieuwe mindset en vaardigheden maakt of breekt het succes van transformatie.” “Door middel van cultuurtransformaties, het begeleiden van (team) leiders en hun teams, rondetafelgesprekken en walk about journey’s geven wij bedrijven een pauzeknop”, volgens Horstmann. “Een moment van reflectie om te kijken wat er nu echt gebeurt binnen je organisatie. Gedurende onze interventies waarin we samenwerking faciliteren, is het gedrag van mensen zichtbaar en daarmee ook wat daarin veranderd moet worden. Leidend voor de toekomst van een bedrijf zijn een innovatieve mindset en cultuur die duidelijk laten zien welke waarden nodig zijn, zodat de benodigde kwaliteiten tot hun recht

Foto: Marieke Fransen

komen. Dat is niet alleen essentieel voor onze klanten, maar ook voor TPC Leadership.” Juist nu is het tijd om te investeren in je leiders en een duurzame organisatiecultuur. Ben jij en je organisatie klaar voor deze verandering en de skills gap te dichten? Bel dan Annelieke Jense - + 31 (0) 639378477 Frouke Horstmann- +31 (0) 641126232 infonetherlands@tpcleadership.com

Iron Mountain Partner Content Toekomst van- de Maatschappij

analysenederland.nl

IRON MOUNTAIN - Partner Content

De noodzaak én kansen bij het transformeren van werkplekken Partner Content Iron Mountain

Wereldwijd wordt al sinds jaar en dag gesproken over de ‘future workplace’ en ‘het nieuwe werken’. Door de coronacrisis is deze transitie in een enorme stroomversnelling terecht gekomen. “Er is nu echt een noodzaak om op een andere manier te gaan werken. Daarbij benutten we direct de mogelijkheid om werkprocessen efficiënter in te regelen en duurzamer te maken naar de toekomst toe.’’ “Toen in maart voor een groot aantal medewerkers het thuiswerken realiteit werd, was het voor werkgevers een uitdaging om dit snel te realiseren”, vertelt Jeroen Strik, managing director bij Iron Mountain Benelux. “Veel van onze opdrachtgevers hadden geen helder beeld hoe ze dat thuiswerken praktisch vorm moesten geven. Het was voor hen lastig om zeker te weten of medewerkers hun werk thuis konden doen en of ze zich wel prettig zouden voelen bij het thuiswerken. We zien nu echter dat we op een kantelpunt zijn aangekomen en dat bedrijven de keuze maken om remote werken door te voeren in de eigen organisatie.” Ook de technische kant van het verhaal zorgde in het begin nog voor de nodige uitdagingen. “Bedrijven die voorheen vrijblijvend hadden nagedacht over werken op afstand moesten nu ineens voor 500 medewerkers videobellen beschikbaar stellen. Maar onder druk wordt alles vloeibaar en het merendeel van de bedrijven heeft het voor elkaar gekregen om ‘remote’ door te werken tijdens de intelligente lockdown. Die adoptie is heel snel gegaan.” De afgelopen maanden bleek dat veel ondernemingen een deel van de bedrijfsinformatie nog niet digitaal

Het nieuwe werken geldt voor alle facetten van het bedrijf. Ook de bedrijfswagens worden duurzamer en eﬃciënter.

Jeroen Strik managing director bij Iron Mountain Benelux

beschikbaar hadden. “Er wordt altijd gesproken over fysiek versus digitaal. Maar waar we eigenlijk naartoe gaan, zijn hybride oplossingen. Hierbij zijn fysieke documenten nog wel aanwezig, maar zijn deze snel digitaal beschikbaar indien noodzakelijk. Men wil, op een veilige manier, altijd en overal toegang hebben

”

“Dit is de tijd voor bedrijven om hun werkplekken te evalueren en permanente, positieve veranderingen door te voeren. Iron Mountain helpt bedrijven op een veilige, verantwoorde manier terug te keren naar hun kantoor, terwijl we tegelijkertijd processen optimaliseren, informatiebeheer verbeteren en onnodige kosten besparen.”

www.ironmountain.nl

tot bedrijfsdata zodat de samenwerking met collega’s soepel verloopt en alle werkprocessen ingericht zijn conform geldende normen en eisen. Dit zorgt er tevens voor dat organisaties compliant zijn met wet- & regelgeving.’’

quicksan uitvoeren van het bedrijfsproces waarmee precies wordt achterhaald hoe het in elkaar zit, welke data het bedrijf heeft, en welke wettelijke verplichtingen er rondom deze data gelden. Aan de hand daarvan wordt er dan beslist welke bestanden gedigitaliseerd kunnen worden, welke fysiek Het kantoor zal echter naar verwachting niet moeten blijven en wat voor soort beveiliging noodzakelijk is voor die informatie. Ook volledig verdwijnen. “Veel innovatie komt voort uit overleg op locatie, waarbij je elkaar kunnen we bedrijven helpen bij het beheren van eigen data met een 360 graden view, daadwerkelijk fysiek ontmoet”, stelt Strik. waardoor bedrijven meer zicht en grip “Maar het betekent wel dat kantoren een krijgen op hun essentiële data.’’ andere rol en indeling krijgen, het kantoor wordt meer een ontmoetingsplaats waar Het digitaal beschikbaar maken van creatieve ideeën tot ontwikkeling komen. informatie is dus een fundamentele verandering voor bedrijven, maar wel een Als een bedrijf meer remote wil aanpassing die kansen biedt voor meer gaan werken is het belangrijk om de informatiestromen eerst goed te evalueren. innovatie. “Juist nu in coronatijd is er ruimte om dit goed door te voeren”, stelt Strik. “Het is geen rocket science”, stelt Strik. “Zodat we ons kantoor bij terugkomst op “Maar je moet wel nagaan wat voor informatie er circuleert in de onderneming een nieuwe manier kunnen gaan gebruiken.” en hoe je het beheer hiervan centraal in kunt richten. Als bijvoorbeeld een document wordt ingescand dan moet Gratis tips van experts bij helder zijn dat er twee versies van dat het transformeren document bestaan (fysiek en digitaal). Bedrijven moeten daarvoor een retention van werkplekken policy (bewaarbeleid) inrichten zodat er een Ga naar www.ironmountain.nl overzicht is van alle type documenten en de en ontvang een e-book met bijbehorende wettelijke bewaartermijnen. Iron Mountain kan organisaties helpen dit op orde te brengen. “We kunnen een

nuttige en praktische tips bij het transformeren van werkplekken.

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Het nieuwe werken als onderdeel van de vooruitgang Voorwoord

‘Wie zijn toekomst wil veranderen, zal eerst zijn geschiedenis moeten begrijpen’. Dit is een uitspraak die mij altijd is bijgebleven. Nu ik deze zomer op de Friese wateren na een hectische periode weer eens tijd had om te lezen, ben ik me wat meer gaan verdiepen in de geschiedenis van ons Nederlands bedrijfsleven. En op die geschiedenis mogen we best wat trotser zijn. Foto: Persfoto

ie geschiedenis

uit een reeks aan veranderingen en ook tal van sociale ontwikkelingen. Een geschiedenis van constante vooruitgang. Wie daarom iets wil zeggen over het ‘Nieuwe Werken’, zal eerst deze context moeten begrijpen om de huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in het juiste perspectief te plaatsen. bestaat

niet het ideaal is, zullen we in de toekomst zeker gedeeltelijk aan thuiswerken blijven vasthouden. Omdat ook de voordelen evident zijn.

Als scheidend VNO-NCW

De komende jaren vinden er fundamentele veranderingen plaats in hoe we met elkaar gaan werken. langere termijn vinden er ontwikkelingen plaats die een ingrijpende invloed zullen hebben op de hoeveelheid werk, de sectoren waar het werk zich bevindt en de manier waarop dit werk wordt uitgevoerd. We werken in Nederland toe naar een duurzame en innovatieve economie met daarin een steeds belangrijkere rol voor digitalisering. Dit zal betekenen dat sommige beroepen op termijn gaan verdwijnen en dat daarvoor andere, nieuwe beroepen in de plaats gaan komen. Ook op de

aan de vooravond van een enorme transitie waarin we enerzijds onze toekomstige werknemers anders moeten gaan opleiden en anderzijds onze huidige werknemers (deels) moeten om- en/of bijscholen. Al deze veranderingen zullen een enorme impact hebben. Impact op onze ondernemers, We staan hiermee

vinden er fundamentele veranderingen plaats in hoe we met elkaar gaan werken. Door de coronacrisis zijn we bijvoorbeeld van de ene op de andere dag overgeschakeld naar (vrijwel) volledig thuiswerken. Hoewel dit voor veel bedrijven en werknemers De komende jaren

op markten maar ook op onze medewerkers. En niet iedereen zal al deze verandering even goed kunnen bijbenen. voorzitter wil ik u daarom een ding meegeven: laten we er nu met elkaar voor zorgen dat we ook aandacht hebben voor de mensen die deze veranderingen minder goed kunnen bijbenen. Hiervoor is een gezamenlijke inzet vereist van werkgevers, vakbonden, het kabinet én de onderwijssector om mensen door ‘een leven lang leren’ aan een nieuwe baan te helpen. Alleen op deze

We werken in Nederland toe naar een duurzame en innovatieve economie met daarin een steeds belangrijkere rol voor digitalisering. manier maken we werknemers weerbaarder op de steeds veranderende arbeidsmarkt. Zo zorgen we ervoor dat ook het ‘Nieuwe Werken’ onderdeel blijft van onze geschiedenis van vooruitgang.

Hans de Boer, Voorzitter VNO-NCW

ADVERTENTIE

ATOSS - Partner Content

analysenederland.nl

ATOSS - Partner Content

Digitaliseer nu! Workforce management creëert toegevoegde waarde – zowel nu als in de toekomst. Partner Content ATOSS

Jeroen de Jong, Director International Sales en Alexander von Fritsch, Managing Director International Sales & Alliances van ATOSS Software AG, voeren het Nederlandse en global salesteam aan. Ze leggen uit hoe digitaal workforce management bedrijven helpt om dóór te pakken met digitalisatie en innovatie - ook in onvoorspelbare tijden. Workforce management, wat komt daar allemaal bij kijken? De Jong: “Meer dan je misschien denkt! Workforce management omvat een aantal pijlers die je niet los van elkaar kunt zien: forecasting van de vraag op langere termijn, capaciteitsmanagement, het opbouwen van een toekomstbestendige personeelsstructuur, de daadwerkelijke personeelsplanning - deels of geheel automatisch - en de dagelijkse bijsturing van onvoorziene wijzigingen. En dan natuurlijk tijden aanwezigheidsmanage- Jeroen de Jong (l) en Alexander von Fritsch (r) van ATOSS Software AG ment inclusief de verplichte urenregistratie. baarheid van medewerkers over afdelingen en Modules voor afwezigheidsmanagement, vestigingen heen, vang je onverwachte situakwalificatiemanagement en self services voor ties sneller zelf op. Met digitaal workforce mameer medewerkersbetrokkenheid en tijden nagement stuur je processen en planningen plaatsonafhankelijk werken, zijn voor toesnel en kostenefficiënt bij. Een cloudoplossing komstgerichte bedrijven eveneens onmisbaar.” en een self service app geven thuiswerkende medewerkers inzicht in hun dienstrooster en Dat gaat dus veel verder dan personeelstoegang tot de urenregistratie: de basis voor planning en tijdregistratie? werken op afstand.” “Zeker!”, vervolgt de Jong. “Planners hebben te maken met ontzettend veel data, systemen Hoe helpt workforce management bedrijen stakeholders uit de gehele organisatie. Tel ven in de herstelfase? daar alle demand drivers bij op. Dan heb je nog De Jong: “De huidige ramp up-fase - die van de variabelen in de contracten en de beschikeconomisch herstel - kan grillig verlopen: baarheid van medewerkers, die bovendien Waarom is geavanceerd workforce made opbloeiende vraag kan zo weer afnemen over de juiste en geldige kwalificaties moeten nagement een strategisch hulpmiddel? of instorten. Ondertussen moeten bedrijbeschikken. Maak dan maar eens een optima- De Jong: “Workforce management wordt ven met zóveel nieuwe factoren rekening le planning die niet alleen de bedrijfsdoelen gedreven door de toenemende digitalisering houden. Denk aan aangepaste dienstverledient, maar ook voldoet aan de voorkeuren van de arbeidswereld, complexe weten ning en bedrijfsprocessen, voldoende afstand van medewerkers. En aan alle bedrijfsspeciregelgeving, structurele personeelstekorten tussen werknemers onderling en tot klanten, fieke, lokale of grensoverschrijdende weten en de toenemende complexiteit van orgahygiënemaatregelen, speciale bescherming regelgeving zoals de AVG, de WAB en de nisaties. En faciliteert bedrijven hier ook in. van risicogroepen en werken in gesplitste door het Europese Hof van Justitie verplicht Wendbaarheid en een flexibele personeelorganisaties. Gelukkig is onze software hier gestelde tijdregistratie. Onze klanten kunnen sinzet zijn niet alleen onmisbaar voor een makkelijk op aan te passen zonder inbreng zelfs vanuit de standaard oplossing alle weten soepele bedrijfsvoering, maar ook allesbepa- van programmeurs.” regelgeving afdekken.” lende succesfactoren. Veel bedrijven hebben dat na de uitbraak van COVID-19 op Wat bedoel je met geïntegreerd pijnlijke wijze ervaren. En het is nog maar workforce management? de vraag of het dieptepunt van deze crisis Von Fritsch: “Wij spreken van ‘geïntegreerd’ nu echt achter ons ligt. De toekomst blijft workforce management als alle benodigde onvoorspelbaar. Een geavanceerde workforce pijlers en modules zonder maatwerk in één managementoplossing helpt bedrijven bij het digitale oplossing zitten en middels interfaces ondervangen daarvan.” naadloos aansluiten op systemen voor WMS, ERP, HR of payroll. Denk bijvoorbeeld aan Hoe ondersteunt workforce management SAP, één van de strategische partners binnen bedrijven aan het begin van een crisis? onze best-of-breed platformstrategie. Voor elk Von Fritsch: “In de beginfase van een crisis bedrijfsproces werken we samen met leveran- krijgen bedrijven ineens met enorme uitdaginciers van de beste oplossingen in de markt. gen te maken: verstoorde toeleveringsketens Hij vervolgt: “Tegelijkertijd hangt de beMet alle data uit één centrale database komen en tragere processen, veranderd consumenschikbaarheid van medewerkers meer dan we tot ongekend nauwkeurige forecasts en tengedrag, afwijkende ordervolumes en ooit af van variabelen als ziekteverzuim, preefficiënte planningen. Mits goed gecombifinanciële knelpunten. De focus ligt vooral op ventieve quarantaine en kinderopvang. Door neerd en geïnterpreteerd. En ook dát kunnen schadebeperking en continuïteit: zo snel moCOVID-19 lijkt thuiswerken versneld een we automatiseren. Met slimme algoritmes sigelijk aanpassen van de personeelsplanning permanente ontwikkeling te worden. Met muleer je diverse scenario’s. Vervolgens maakt om de ontstane over- of juist onderbezetting name thuiswerkende medewerkers willen de software automatisch de meest optimale bij te sturen, het liefst met de eigen medewer- hun werktijden flexibeler kunnen indelen, personeelsplanning. Omdat je bovendien naar kers in plaats van dure, externe krachten. Met bijvoorbeeld als ze een ziek kind van school realtime data kijkt, kun je direct bijsturen.” goed inzicht in de kwalificaties en de beschik- moeten halen. Met een moderne mobiele

”

Wendbaarheid en een flexibele personeelsinzet zijn niet alleen onmisbaar voor een soepele bedrijfsvoering, maar ook allesbepalende succesfactoren.

”

Een geavanceerde workforce managementoplossing helpt bedrijven bij het ondervangen van onvoorspelbaarheid.

www.atoss.com

app kunnen medewerkers onder andere ook onderling van diensten ruilen. Het systeem stuurt push-notiﬁcaties aan beschikbare vervangers met de juiste kwaliﬁcaties. Hiermee win je als bedrijf kostbare tijd, je faciliteert een betere work-lifebalance, je vergroot de inspraak van medewerkers en je versterkt je reputatie als goede werkgever. Dat laatste is met name belangrijk voor sectoren met een structureel personeelstekort of bedrijven met een hoog personeelsverloop. Digitaal workforce management levert daardoor een belangrijke bijdrage aan de future of work.”

”

Digitaal workforce management draagt bij aan méér innovatiekracht en concurrentievermogen. Welke rol speelt workforce management in de future of work? Von Fritsch: “Een crisis als COVID-19 onthult de zwakke punten van organisaties en wordt een turbo voor digitale transformatie. Bedrijven moeten nú doorpakken met digitaliseren en innoveren. Digitaal workforce management ondersteunt hen bij het optimaliseren van de productiviteit, de innovatie van hun dienstverlening of productiemethoden en het doorontwikkelen van de personeelsstructuur. Daarnaast faciliteert het bedrijven die hun medewerkers op de eigen payroll en planning willen hebben, in plaats van bij externe agencies. Een verschuiving volgend uit de Wet Arbeidsmarkt in Balans, waardoor ﬂexibele arbeid fors duurder is geworden. Digitaal workforce management draagt dus bij aan méér innovatiekracht en concurrentievermogen.” Waar richt ATOSS zich de komende jaren zélf op? De Jong: “We vergroten onze internationale focus om klanten wereldwijd nog beter te kunnen bedienen. Nederland is daarvoor een uitstekende uitvalsbasis. In ons land zijn vele mooie bedrijven in de retail, manufacturing en logistiek gevestigd. Internationals als Shell Retail Netherlands, NL Diﬀusion (LACOSTE), Hornbach en Rhenus Logistics zijn slechts enkele van onze 8.000 klanten in Nederland, Europa en daarbuiten. Ook de komende jaren investeren we fors in talloze functionele verbeteringen, een uitstekende user experience en in nieuwe technologieën, bijvoorbeeld voor de transformatie naar de cloud. In onze automatische planning en forecasting speelt AI al een rol, en we verkennen de verdere mogelijkheden van AI en spraakgestuurde smart bots. Door zelf voorop te lopen, zetten we een stip op de horizon voor bedrijven.”

Lees ook ons whitepaper ‘Werk 4.0’! >> Klik hier <<

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Impact online leren voor organisaties steeds groter Future of Work

De laatste decennia staan in het teken van een digitale revolutie. Internet, de microprocessor en smartphones hebben grote delen van ons werk en leven naar online verplaatst. Zo ook leren. Een taal leer je op je mobiel en hoe je een autolampje vervangt bekijk je op YouTube. Ook voor bedrijven bieden online-leeroplossingen veel mogelijkheden. Niet alleen voor meer kennis in een organisatie, maar ook op het gebied van vaardigheden en de persoonlijke ontwikkeling van medewerkers. Zo kun je nu veel informatie en data verzamelen, waardoor het online leren echt een impact kan hebben, vertelt Kirsten Brandt, oprichter en algemeen directeur van RMMBR. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto & Unsplash

Kirsten Brandt Oprichter en algemeen directeur van RMMBR

Bedrijven moeten door de digitale transformatie sneller veranderen. Dit vergt een andere manier van leren en werken met elkaar.

e markt verandert

ontzettend snel, gaat Brandt verder. “Zes jaar geleden hadden we niet kunnen bedenken dat artificial intelligence zo’n grote rol zou gaan spelen bij het online leren. Ook het aantal onderwerpen waar men zich online in kan specialiseren is heel uitgebreid en verschillend. Dat zorgt ervoor dat online-leeroplossingen ook altijd kunnen en moeten innoveren.” Het allerbelangrijkste, zoals in vele sectoren, is de rol van data. Hoe kun je met data leeroplossingen verbeteren? Hoe kun je meer op maat leeroplossingen voor het individu maken? En, het belangrijkste, hoe kun je met

data uit leeroplossingen daadwerkelijk bijdragen leveren voor bedrijven?” integreren in het werk is een toenemende trend, aldus Brandt. “Hiermee bedoel ik dat je in je werk altijd en snel de juiste kennis en ondersteuning tot Ook het leren

Zes jaar geleden hadden we niet kunnen bedenken dat artificial intelligence zo’n grote rol zou gaan spelen bij het online leren.

je beschikking hebt. Dit kan natuurlijk via Youtube maar daar is lang niet alles precies voor jou te vinden. Of je moet je eerst inschrijven voor een cursus en vervolgens twee weken wachten tot die begint. En de digitale transformatie vereist dat kennis inhoudelijker moet zijn en tegelijk flexibeler. Professionals moeten sneller, diepere kennis kunnen verkrijgen. Bedrijven moeten door de digitale transformatie sneller veranderen. Dit vergt een andere manier van leren en werken met elkaar.” het online leren ook een boost gegeven. Zo is het onderwijs nu Natuurlijk heeft corona

nog aan het stoeien met hoe zij (meer) online-leeroplossingen gaan aanbieden. Tegelijkertijd speelt de onzekerheid van de huidige economie door de coronacrisis een grote rol. Bedrijven moeten zich daardoor nu snel aanpassen en zich afvragen wat de essentie is van een organisatie. Waarin moeten de mensen getraind blijven? zal online leren alleen maar gaan toenemen, besluit Brandt. “Bedrijven zullen zich ook in de toekomst snel moeten kunnen aanpassen en dat vergt veel van hun wendbaarheid. Online-leeroplossingen zullen hier een essentieel In de toekomst

onderdeel van zijn. Ten slotte, vind ik dat we meer moeten aantonen wat voor impact het digitaal leren heeft voor organisaties. Ik hoop dat meer te gaan zien. Niet alleen aan de bedrijfskant, dus de voordelen die digitaal leren heeft voor bedrijven, maar ook de positieve effecten die het heeft op de medewerkers. Digitaal leren kan echt een bijdrage leveren aan persoonlijke ontwikkelingen en vaardigheden, maar kan er ook voor zorgen dat bedrijven blijven groeien. Deze tijd draagt juist bij aan het sneller remote werken, maar biedt ook de mogelijkheid om het digitaal leren in een versnelling te brengen.” ADVERTENTIE

Werken in de toekomst volgens HR2day Werken zal er in de toekomst anders uit gaan zien. We bespreken de veranderingen met Marcel de Brauwer, directeur van HR2day. Individualisatie, decentralisatie, professionalisatie De wereld is in rap tempo aan het veranderen en de manier waarop we gaan werken en hoe we naar werk kijken verandert mee. “Het wordt veel dynamischer dan het nu is”, verwacht De Brauwer. “Werknemers zoeken meer vrijheid en ﬂexibiliteit. Zowel in het werk alsook in arbeidsvoorwaarden en dienstverband. Niet iedereen van 9 tot 5 in dienst bij dezelfde werkgever maar ook hybride werkvormen; deels in vaste dienst en werken als zelfstandige. Je vormt de functie naar de kracht van de werknemer.” Employability We worden ouder en werken langer. En door de technologische vooruit-

gang verdwijnen er banen en ontstaan er nieuwe. “Continu blijven leren en werken aan duurzame inzetbaarheid is steeds meer een verantwoordelijkheid van de werknemer zelf. Werkgevers faciliteren hun werknemers bij deze ontwikkeling, ook als dit niet direct gerelateerd is aan hun huidige werk. Medewerkers zijn gemotiveerder als ze de vrijheid hebben om zich te ontwikkelen op verschillende domeinen”, zegt De Brauwer. Employee Journey en technologie De uitdaging van HR is om een organisatie en beleving te creëren waar mensen graag willen (blijven) werken. En ook technologie is daarin belangrijk. “Technologie moet de medewerker centraal stellen. Door medewerkers te betrekken en te faciliteren in processen. Met een ﬁjne user interface en het bieden van gemak”, zegt De Brauwer. ”Daarvoor kiezen bedrijven op het gebied van IT steeds meer voor

deeloplossingen in plaats van totaaloplossingen. De technologie staat niet stil en integratie wordt steeds makkelijker. Je kunt met de juiste deeloplossingen een optimale employee journey bieden in plaats van geforceerd alle processen in een totaaloplossing te duwen.” HR2day HR2day is enorm gedreven om de best mogelijke HR applicatie te leveren.

Doordat de applicatie beschikbaar is op het innovatieve Salesforce platform kan continu doorontwikkeld worden om mee te bewegen met de uitdagingen van morgen. Kijk voor meer informatie op hr2day.com.

Toekomst van de Maatschappij

analysenederland.nl

De Cloud Werkplek essentieel voor de toekomst van werk Future of Work

In sneltreinvaart is de manier waarop werknemers willen werken aan het veranderen. Werken op afstand vanaf verschillende plekken was er al, maar is door de coronacrisis enorm toegenomen. Ook is de manier hoe werknemers samenwerken al een tijd aan het innoveren op basis van nieuwe mogelijkheden en eisen van de werknemers. Daarnaast veranderen ook de banen door automatisering van activiteiten en taken en is het behouden van talenten moeilijker. Allemaal ontwikkelingen die aangeven waarom organisaties nu aan de digitale vaardigheden van werknemers moeten werken en werkgevers hun ICT landschap en werkplek moeten moderniseren.

namischer. Door de coronacrisis is het online samenwerken, bijvoorbeeld via Microsoft Teams, enorm toegenomen. Het gebruik hiervan zal in de toekomst niet gaan afnemen, het zal juist veranderingen in werk gaan versnellen. Met het gevolg dat organisaties zich structureel moeten aanpassen aan de nieuwe vormen van werken en samenwerken. Met oude tools en technologie lukt dat niet meer, wel met een Cloud Werkplek. Dit is een werkplek die gehost en beheerd wordt vanuit de public cloud. De werkplek is daarmee altijd up-to-date, overal beschikbaar en flexibel voor de gebruiker. En krijgt bovendien superpowers mee vanuit het cloud platform, bijvoorbeeld op gebied van de beste bevei-

liging en toegang tot nieuwe technologieën, bijvoorbeeld op gebied van data.”

Organisaties zullen sneller digitaal transformeren wanneer werknemers kunnen werken met een Cloud Werkplek. Organisaties zullen sneller

digitaal transformeren wanneer werknemers kunnen werken met een Cloud Werkplek, aldus Turnhout. “Net als de banen die veranderen, verandert ook de markt en innoveren concurrenten

steeds sneller. Om hierop sneller te kunnen reageren en aan te passen heb je een ICT platform en Cloud Werkplek nodig waarbij informatie en data snel beschikbaar is en waarmee de werknemers ‘agile’ kunnen samenwerken, digitaal vaardiger worden en nieuwe technologieën kunnen toepassen.” werk in de toekomst steeds minder op basis van taken en processen zijn, maar steeds meer gericht zijn op interpretatie, analyse, uitvoeren van oplossingen of het creëren van iets nieuws, gaat Turnhout verder. “Veel van deze activiteiten gebeuren online en op basis van data. Door nieuwe technologieën is dit veel gemakkelijker Daarnaast zal het

geworden en veel daarvan is alleen beschikbaar in de public cloud. Door de digitalisering van veel banen en het feit dat van werknemers meer creativiteit wordt verwacht wat betreft data-analyses, moeten de werknemers digitaal vaardiger worden en moet digitaal talent tegelijkertijd behouden worden. Een Cloud Werkplek is hierbij cruciaal. Als de werknemers de tools niet hebben om te leren, kan de ontwikkeling niet plaatsvinden en als talenten de tools willen gebruiken die een organisatie niet kan bieden, zullen zij vertrekken.” belangrijk om nú de stap te maken, om medewerkers te ondersteunen in digitaal vaardiger worden Het is daarom

en leren, besluit Turnhout. “Stel, de smartphone was er nog niet en we zouden hem vandaag ineens krijgen, dan zouden we die niet in één dag kunnen begrijpen en zouden we ook ons gedrag daarop niet meteen aanpassen. Dat is een proces dat jaren duurt. Daarom is het van belang dat organisaties hun werkplek en ICT landschap nu vernieuwen. Door het beschikbaar stellen van de laatste en nieuwste technologie, kunnen medewerkers proberen en leren. Een essentiële voorwaarde voor de digitale toekomst, voor de toekomst van werk en dus voor de toekomst van organisaties.”

Tekst: Féline van der Linde Foto: Corinne Kutz

“

De Cloud Werkplek,

waarmee werknemers op nieuwe manieren kunnen samenwerken en waarmee de digitale vaardigheden zullen stijgen, is een logische eerste stap”, vertelt Wilco Turnhout, Chief Commercial Officer bij Rapid Circle, wereldwijd Microsoft Partner of the Year op het gebied van Modern Workplace & Teams. “Werk wordt digitaler en dy-

Werk wordt digitaler en dynamischer. Door de coronacrisis is het online samenwerken, bijvoorbeeld via Microsoft Teams, enorm toegenomen. ADVERTENTIE

Perspectief in coronacrisis dankzij power skills Amsterdam – Terwijl veel organisaties zwichten onder de negatieve impact van de coronacrisis zijn er ook tegengeluiden. Zo gaat het trainingsbedrijf Lepaya voor de wind. Want om een toekomstbestendige organisatie te zijn, moet je juist investeren in de skills van medewerkers. Deze scale up leert medewerkers van middelgrote tot grote organisaties de skills die het verschil maken: power skills. “Zaken als time management, storytelling en probleemoplossend vermogen geven je als organisatie een onderscheidende positie in de wereld van morgen”, vertelt René Janssen, mede-oprichter. Om zulke vaardigheden daadwerkelijk eigen te maken, past het trainingsbureau daarbij een verfrissende aanpak toe via een app en (virtuele) klassikale sessies met acteurs. “Waar ook veel behoefte aan is, is hoe organisaties daadwerkelijk diversiteit en inclusiviteit kunnen bieden vanuit het gedrag van hun medewerkers. Daar trainen wij veel organisaties in: want hoe integreer zoiets in je bedrijfsvoering? Zeggen dat je iets belangrijk vindt is mooi, maar het vervolgens ook echt waarmaken: dat is de uitdaging”, licht mede-oprichter Peter Kuperus toe.

Dat er behoefte is aan deze trainingsmethode blijkt. De scale-up bestaat pas 2,5 jaar en er werken inmiddels meer dan 40 professionals aan de Herengracht in Amsterdam voor bekende A-merken. “Harde skills zoals SEO of IT-kennis zijn functiegevoelig en vergankelijk, maar de manier waarop je dingen doet - daarmee maak je het verschil op de lange termijn. De meeste mensen associëren onze trainingen met soft skills. Echter zijn het geen ‘nice-to-have’ skills maar essentieel voor iedereen. Daarom noemen wij het liever power skills dan soft skills”, aldus Janssen. Ondanks dat Lepaya zich richt op HR afdelingen van organisaties met medewerkers als eindgebruikers, zet het trainingsbedrijf zich nu ook in voor grote groepen zelfstandigen die door de coronacrisis zonder werk zitten. Mensen in kwetsbare beroepen als gevolg van technologisering, globalisering en nu ook de coronacrisis krijgen hiermee perspectief. Kuperus: “Voor een specifieke groep personen is power skills training in deze moeilijke tijd een welkome hulp. Om dat te realiseren, werken we samen met bijvoorbeeld de Gemeente Amsterdam. Het is een dankbare taak om hierbij te helpen.”

Hoe je dit soort skills op een impactvolle manier aanleert, begint met een analyse en een didactisch uitgezet leerprogramma. “Samen met HR afdelingen en leidinggevenden bepalen onze leerexperts wat de leerdoelen zijn en welke trainingen daarbij passen”, vertelt Janssen. “Na deze analyse gaan we over op ‘doen’. We laten mensen op een impactvolle manier leren die ook nog leuk is om aan deel te nemen.” Kuperus lacht: “En ja, we waren niet voor niets in een grijs verleden consultants dus het meetbaar maken van deze leercurve is part of the deal”.

Meer weten? Kijk dan op: www.lepaya.nl/future-of-work

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Vertrouwen is de sleutel tot goed werkgeverschap

De fysieke afstand tussen werkgevers en werknemers zorgde ervoor dat er gehandeld moest worden op vertrouwen. En daar heb ik grote shifts in gezien.

Future of Work

De COVID-19 periode heeft veel invloed gehad op de werknemers, maar ook op de werkgever. Het begon met thuiswerken, waar een deel van Nederland ineens toe werd verplicht. Ook werd er beroep gedaan op de veerkracht en wendbaarheid van werknemers die niet vanuit huis kunnen werken, met name in de vitale beroepen. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto, Austin Distel & Scott Graham

Wencke Ester-Lorber Expert werkomgeving

aar de werkne-

ook werken, een werkgever moet hen vertrouwen en erin geloven dat zij ook thuis hun werk goed doen, vertelt Wencke Ester-Lorber. “De fysieke afstand tussen werkgevers en werknemers zorgde ervoor dat er gehandeld moest worden op vertrouwen. En daar heb ik grote shifts in gezien. COVID-19 heeft ervoor gezorgd dat werkgevers meer moesten loslaten en meer veiligheid moeten bieden.” Daarnaast is door het thuiswerken de balans tussen werk en privé door elkaar heen gaan lopen. Een organisatie moet daarin ook goed investeren, aldus Lorber. “Niet zozeer in de juiste materialen, die moeten mers

Ga als werkgever in gesprek met de werknemers en luister naar ze, en zorg ervoor dat de interne cultuur goed is.

sowieso op orde zijn, maar hoe houd je je werknemer mentaal ook gezond? Het lijntje tussen de werkgever en werknemer moet kort zijn en de werkgever moet meer dan ooit beschikbaar zijn voor contact met zijn of haar medewerkers om de dialoog aan te gaan.” Tegelijkertijd laaide de

Black Lives Matter discussie op in Nederland, tijdens de coronacrisis. “Diversiteit en inclusiviteit werden daarmee een hot topic. Diversiteit heeft onder andere te maken met kleur, leeftijd, afkomst en karakter, en inclusiviteit ontstaat door mensen samen te laten werken volgens de waarden van een organisatie, die voor iedereen gelden. Het maakt daarbij dus niet uit of je schoonmaker of CEO bent van het bedrijf. Diversteit kun je meten, maar getallen zeggen pas iets als de cultuur ernaar is. Je kunt wel een vrouwenquota hebben binnen een organisatie, maar als de vrouwen op de werkvloer niet zijn wie ze willen zijn en durven uit te spreken dan zijn ze ook weer

snel weg. Een veilige werkomgeving is dus essentieel.” mooi moment voor organisaties om echt eens goed te kijken aan welke elementen zij kunnen werken, gaat Lorber verder. “Wie ben je als organisatie en hoe veilig is je cultuur? Dat kun je meten door vragen te stellen. Daarnaast is ieders individueel potentieel belangrijk. Als een werknemer in een veilige werkomgeving werkt, waarin Het is een

diegene het gevoel heeft dat hij of zij alles kan zeggen en delen, zal dat ook leiden tot meer innovatie en creativiteit binnen een bedrijf. De afgelopen maanden was voor veel bedrijven een mooie testperiode, waar werkgevers konden zien dat werknemers ook op afstand hun werk konden leveren, besluit Lorber. “Ik verwacht dat we niet meer teruggaan naar hoe het was, want de crisis bracht ons ook vele voordelen. Zo staan we niet meer dagelijks

in de file. Belangrijk hierbij is dat we benadrukken dat het handelen op vertrouwen ontzettend belangrijk is geworden. Ga als werkgever in gesprek met de werknemers en luister naar ze, en zorg ervoor dat de interne cultuur goed is. Daarmee zorg je er niet alleen voor dat de cijfers rondom diversiteit en inclusiviteit op orde zijn, maar ook voor een veilige en innoverende werkcultuur die draait op vertrouwen.”

Diversteit kun je meten, maar getallen zeggen pas iets als de cultuur ernaar is. ADVERTENTIE

Hoe hoog scoort jouw organisatie op vertrouwen?

1. Meet de employee experience 2. Krijg inzicht in de mate van vertrouwen 3. 70% of hoger? Get Certified!

Robidus Partner Content Toekomst van- de Maatschappij

analysenederland.nl

Arbeidsperspectief creëer je samen

Partner Content Robidus

Nu en in de toekomst in staat zijn in je eigen inkomen te kunnen voorzien. Eigenlijk is dat het meest belangrijk wanneer het op inzetbaarheid aankomt. “Wij noemen dat arbeidsperspectief. Als werknemer moet je hier continu aan werken en in investeren, maar ook de werkgever speelt daar een belangrijke rol in. Zeker nu remote werken aan de orde van de dag is.” Aan het woord is Robert Wondaal van Robidus. “Als je werk ineens verandert, of de manier van werken verandert, dan moet je daarmee om kunnen gaan. Als werkgever moet je je werknemer hierin ondersteunen, zodat zij kunnen werken aan hun arbeidsperspectief. Als je je dat voor je werknemers doet zal je merken dat ze productiever zijn en dat hun inzetbaarheid op de lange termijn beter zal zijn.” De afgelopen maanden waren ook op het gebied van verzuim uitzonderlijk, aldus Wondaal. “In

robidus.nl

”

het begin zag je dat het verzuim explodeerde, maar daarna is het eigenlijk volledig ingestort. We

Als je werk ineens verandert, of de manier van werken verandert, dan moet je daarmee om kunnen gaan. hebben nog nooit zo weinig verzuimmeldingen gehad. In eerste instantie zou je denken dat dat positief is, maar de vraag is of dat ook daadwerkelijk zo is. Men meldde zich niet ziek, maar of ze voldoende productief zijn is een tweede. De psychische impact van de crisis is namelijk groot. Er werd veel gevraagd van mensen, het is allemaal spannend, sommigen wisten niet of hun bedrijf het wel zou gaan redden en daarnaast is de sociale interactie enorm beperkt. Verzuim is daardoor een sluimerend iets geworden in de afgelopen maanden. We verwach-

ten daarom dat er meer langdurige uitval zal ontstaan, omdat mensen maar door blijven gaan terwijl het eigenlijk niet goed met ze gaat.” “Om te voorkomen dat dit werkelijkheid wordt, zijn er op een aantal vlakken veranderingen nodig”, vertelt Wondaal. “Allereerst de leidinggevenden. De afgelopen maanden hebben zij vooral discussies gevoerd over de inhoud van het werk. Ook zij hebben behoefte aan informatie en grip op deze onzekere situatie. Maar als je je werknemers echt wilt helpen bij hun duurzame inzetbaarheid zal je de inhoud toch iets los moeten laten en meer moeten gaan focussen op het begeleiden van de medewerker in deze veranderende tijden. Red de medewerker het, heeft hij speciﬁeke hulp nodig etc. Daar moet je als leidinggevende aandacht aan besteden door onder andere een goed gesprek hierover te voeren met de medewerker.” Daar is ook voor HR een belangrijke rol weggelegd. “HR moet daar een facilitaire rol in spelen. Die moet zorgen dat de leidinggevende ook daadwerkelijk inter-

venties kan gaan uitvoeren om medewerkers inzetbaar te houden. Het belangrijkste is echt dat leidinggevenden doorkrijgen dat ze Robert Wondaal, hier iets mee moeten doen.”

”

We verwachten dat er meer langdurige uitval zal ontstaan, omdat mensen maar door blijven gaan terwijl het eigenlijk niet goed met ze gaat. Als laatste is er ook een rol voor de overheid. “De afgelopen jaren zie je dat er veel weten regelgeving is ingesteld om ﬂexwerkers meer zekerheden te bieden, maar we zien nu dat het in een crisissituatie niet zoveel meer uitmaakt of je een vast of een ﬂexibel contract hebt. De overheid heeft nu allerlei subsidies uitgekeerd aan bedrijven, maar hoe mooi zou het zijn als de overheid bijvoorbeeld detache-

Chief Commercial Officer bij Robidus

ringsconstructies zou stimuleren. Dat je als horecamedewerker in de zorg aan de slag kunt als je niet in je eigen sector kunt werken. Het positieve daarvan is dat mensen kunnen bijdragen, maar ook dat ze gelijk zien hoe interessant andere sectoren kunnen zijn. Dat biedt goed arbeidsperspectief. Eigenlijk zou er dus een samenspel moeten zijn tussen werkgever, HR, en natuurlijk de werknemer zelf om arbeidsperspectief te bieden.” Robidus ondersteunt werkgevers bij het begeleiden van hun werknemers en begeleidt werknemers bij het creëren van arbeidsperspectief. Ook kunnen zij helpen preventief maatregelen te nemen om te zorgen dat mensen niet uitvallen, zodat ze inzetbaar en dus productief blijven. Kijk voor meer informatie op robidus.nl.

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Afspraken vormen de basis van een goede thuiswerksituatie Future of Work

zaken waar je geen zicht op hebt. Hiervoor is het van belang dat de administratieve en leidinggevende rollen realtime inzicht hebben op belangrijke ken- en stuurgetallen om ook op afstand de juiste koers te kunnen varen. Wij zijn blij dat wij deze slag al jaren geleden hebben gemaakt en daar nu extra de voordelen van zien”, aldus Boerlage.

Tijdens de laatste persconferentie van Mark Rutte en Hugo de Jonge werd duidelijk dat we voorlopig nog niet terugkeren naar kantoor. Sommige organisaties denken er zelfs over om definitief werknemers deels of volledig te laten thuiswerken en vestigingen te sluiten. Reden genoeg dus om dat thuiswerken nogmaals onder de loep te leggen, want ook in de toekomst zullen hybride werkvormen de basis van het nieuwe werken vormen. Tekst: Marjon Kruize Foto: Dillon Shook

eel organisaties

zich in verband met corona ineens flexibel opstellen en een omslag maken in de manier van werken. Waar automatisering en digitalisering soms al wel op de agenda stond werd dit ineens prioriteit nummer één. Veel werknemers moesten thuis aan de slag met allerlei snel uitgerolde online tools. Deze nieuwe manier van werken riep voor bijvoorbeeld HR, managers en medewerkers de nodige vragen op over bijvoorbeeld betrokkenheid bij de organisatie, inzicht in restultaten en de rol van managers. moesten

ook de thuiswerkplek van groot belang. “Tijdens overleg met collega’s en klanten kunnen achtergrondgeluiden enorm afleiden”, vertelt Boerlage. “Een werkkamer is daarom een mooi begin, zodat je geen afleiding hebt. Echter, die werkplek moet wel voldoen aan de Arbowetgeving om verzuim en klachten te voorkomen. Standaard krijgt iedereen bij ons een werkplekscan en adviesrapport om te zorgen dat dit goed is geregeld om gezonder werken te stimuleren. Daarnaast is het ook van belang om goede afspraken te maken en voorwaarden op te stellen over hoe om te gaan met kosten. Als werknemers thuiswerken verschuiven de kosten deels omdat er minder wordt gereisd, geprint, etcetera, maar maakt de werknemer meer kosten voor verwarming, internet, koffie en elektra. Het is dus van belang om hier goede afspraken te maken en helderheid te scheppen.” Ten slotte is

Veel werknemers moesten thuis aan de slag met allerlei snel uitgerolde online tools.

vaak voor vreest als het om thuiswerken gaat, is dat medewerkers thuis andere dingen zullen doen dan werken. “En eerlijk toegegeven, dat is ook wel zo”, vertelt Marco Boerlage, directeur bij HR2day, waar thuiswerken al sinds jaren de standaard is. “Vooral als medewerkers af en toe thuiswerken is de verleiding groot om soms iets anders te doen in de tijd van de baas. Als werknemers echter structureel thuiswerken is dit anders. Het overgrote deel van de mensen heeft namelijk intrinsiek behoefte aan strucWaar de werkgever

tuur. Als iemand structureel te veel snippert en dit niet compenseert, dan daalt de productiviteit. Het is daarom ook belangrijk om goede afspraken te maken en een werkomgeving te creëren die gebaseerd is op vertrouwen. Daarnaast zien wij dat werkuren ook kunnen verschuiven omdat je als werkgever meer flexibiliteit kan bieden.” is de betrokkenheid en de employee journey die steeds belangrijker wordt maar ook lastiger te realiseren als iedereen vanuit huis werkt. “Het is

Een ander punt

van belang om hiervoor de juiste tools in te zetten”, vertelt Marco. “Wij zijn al jaren gewend om vanuit huis te werken en bieden en gebruiken eigen tools om werknemers, ook op afstand, te kunnen blijven betrekken, motiveren en informeren. Hiermee kun je ervoor zorgen dat de neuzen dezelfde kant op blijven staan en dat iedereen op de hoogte blijft van de koers en ontwikkelingen binnen de organisatie.” Daarnaast is het uiteraard belangrijk om ook regelmatig fysieke meetings met elkaar te plannen.

Inzicht en grip op afstand is ook van groot belang. op afstand is ook van groot belang. Niet alleen in cijfers maar ook in processen”, vertelt Boerlage. “Nu veel processen gedigitaliseerd worden en op afstand worden afgehandeld is het van belang om grip en inzicht te hebben om ervoor te zorgen dat processen efficiënt en optimaal worden afgehandeld. Zo voorkom je fouten en brandjes blussen aan de achterkant op “Inzicht en grip

ADVERTENTIE

Grip voor HR in tijden van grillige personeelsplanningen en urenregistraties De 24-uurs economie zorgt voor grilligheden die bedrijven dwingen tot digitalisering op allerlei fronten. Zo’n front is bijvoorbeeld de HR afdeling. Of concreter: het roosteren van personeel, het registreren van de gewerkte uren en het verlonen. Organisaties moeten arbeidskrachten op de werkvloer snel kunnen open afschalen, zeker nu de coronacrisis nóg meer zekerheden en structuren omver duwt. Afscheid van Excel “Vooral productiebedrijven en distributiecentra hebben te maken met deze nieuwe uitdagingen”, vertelt Lisanne Kemps van Nedap Staffing Solutions uit Groenlo. “Hun systemen en tools zijn vaak niet meer afgestemd hierop. En we zien dat kleinere organisaties nog altijd terugvallen op programma’s als Excel. Echter, bij groei van het bedrijf blijkt Excel niet schaalbaar, vanwege de hoeveelheid info die moet worden verwerkt.” Het beursgenoteerde Nedap zorgt met technologie voor overzicht in complexiteit. Zo ook Nedap Staffing Solutions. De marktgroep van Nedap die onder andere het complexe roosterproces en de urenregistraties van bedrijven overzichtelijk maakt door middel van technologie. Vast en flex in één applicatie “Daarvoor hebben we eerst veel gesprekken gevoerd met bedrijven”, zegt Lisanne. “We duiken zo diep mogelijk in hun

problematiek. Bij het roosteren viel ons op dat organisatie en uitzender vaak met verschillende pakketten werken. Pakketten die ook nog eens onvolledig zijn. Certificaten van medewerkers staan dan bijvoorbeeld in een ander systeem en het ziekteverzuim vind je terug in een Excel-overzicht van de HR afdeling. Zo ontstaan allerlei lijstjes en externe bronnen om de applicatie heen. Dus in plaats van al die ‘lapmiddelen’ zijn wij op zoek gegaan naar een structurele en geïntegreerde oplossing.” Flux maakt organisaties wendbaar Het resultaat van die zoektocht is Flux. “Flux is een softwarematige oplossing die de totale workforce, dus vast en flexibel personeel, wendbaar maakt in tijden van snelle marktveranderingen. Het is een applicatie die gebruikt kan worden door het bedrijf, de uitzendorganisaties rondom het bedrijf én de arbeidskrachten zelf. Gewoon één systeem voor vast en flex personeel. Zo heb je altijd en eenvoudig zicht én grip op de inzetbaarheid van de totale workforce”, besluit Lisanne. Meer over Flux is te vinden op nedapstaffingsolutions.com/flux

Quinyx Partner Content Toekomst van- de Maatschappij

analysenederland.nl

Flexibiliteit zorgt voor een beter personeelsbestand plannen de factor zou zijn die hun werkgeluk het meest zou verbeteren. En 34 procent van de ondervraagden heeft aangegeven dat ze hun baan hebben opgezegd omdat het niet mogelijk was diensten van tevoren in te plannen of een goede balans tussen werk en privé te vinden. Flexibiliteit is zelfs zo belangrijk dat 28 procent van de ondervraagden ﬂexibiliteit prefereert boven een salarisverhoging.”

Partner Content Quinyx

De werk privé balans wordt steeds belangrijker in Nederland. Afgelopen maart startte Quinyx met het onderzoek ‘The State of the Deskless Workforce’ over het welzijn van de non-desk werknemer. In april en mei 2020 volgde het tweede deel van het onderzoek om de effecten van de coronacrisis duidelijk mee te kunnen nemen in de resultaten. Aan 1200 ‘bureauloze’ werknemers werd gevraagd wat bedrijven kunnen doen om hen te ondersteunen, hen tevreden te houden en langer in dienst te houden. “Wat duidelijk naar voren kwam was dat gedurende de intelligente lockdown werknemers tevreden waren wat betreft hun werk en zich gewaardeerd voelden”, vertelt Jan de Rooij, WFM expert bij Quinyx. “Maar wat nog duidelijker naar voren kwam was dat de ‘bureauloze’ werknemer een betere werk privé balans wenst en meer betrokken wilt worden bij de manier waarop hun diensten gepland worden. ‘Bureauloze’ werknemers werken vaak in shifts waar onvoldoende

”

Jan de Rooij, WFM expert bij Quinyx.

rekening wordt gehouden met de wensen van de werknemer.” Een goede werkgever toont interesse in het privéleven van een werknemer en luistert wanneer een werknemer wel of niet kan werken. Hiermee creëer je een ﬂexibeler

www.quinyx.com/nl/deskless-workforce

schema wat zorgt voor een betere balans tussen werk en privé. Helaas gebeurt dit nog te weinig, gaat De Rooij verder. “Het onderzoek liet duidelijk zien dat ﬂexibiliteit van belang is voor een werknemer. Zo gaf 61 procent aan dat de mogelijkheid om hun eigen diensten te

Een goede werkgever toont interesse in het privéleven van een werknemer en luistert wanneer een werknemer wel of niet kan werken. Daarnaast bleek bij 38 procent van de ondervraagden dat er geen diensten gewisseld kunnen worden door beperkingen van systemen waarmee gewerkt wordt. Er zit dus een gap tussen wat het bedrijf kan bieden en wat de werknemer

wil, namelijk flexibiliteit, besluit De Rooij. “Technologie, dus een systeem of app, is de oplossing voor dit probleem. Een bedrijf dat werknemers en planners faciliteert en interactief de werk privé balans laat inrichten, waarbij het ook mogelijk is om bijvoorbeeld te ruilen van dienst met collega’s via een app, zorgt uiteindelijk voor een betere organisatie. Wanneer een werknemer niet graag een dienst draait op zaterdag en deze in staat is om te wisselen met een collega die wel graag werkt op die zaterdag zal dit resulteren in 20 procent meer productiviteit. Een flexibeler rooster zorgt voor een hogere productiviteit, daarmee een betere draaiende organisatie en het allerbelangrijkste; gelukkige werknemers zorgen voor een gelukkig bedrijf.” Wil je meer weten hoe Workforce Management software bedrijven kan helpen bij een flexibeler personeelsbestand? Ga dan naar www. quinyx.nl. En lees hier het gehele onderzoek van Quinyx over het welzijn van ‘bureauloze’ werknemers: www.quinyx.com/nl/ deskless-workforce

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Extreem weer is het nieuwe normaal Voorwoord

De waterschappen ervaren de gevolgen van het veranderende klimaat in hun dagelijkse werk: van extreme hoosbuien – waarbij in één uur evenveel regen valt als normaal gesproken in een hele maand – tot drie opeenvolgende jaren van extreme droogte. Waterbeheer anno 2020 is balanceren tussen te veel en te weinig water. Met het hoog houden van de peilen, het dicht zetten van stuwen en het opvangen van water in natuurgebieden proberen we water langer vast te houden. Tegelijkertijd blijft de nood hoog om een teveel aan water af te kunnen voeren als het moet, om overstromingen tegen te gaan. Foto: Persfoto & Erik Witsoe

het nieuwe normaal. En zo goed en kwaad als het gaat proberen waterschappen voldoende water te houden voor alle watergebruikers in Nederland: de landbouw, de natuur, de drinkwatersector en de industrie. De waterschappen kunnen veel, maar we lopen wel steeds meer tegen de grenzen aan van wat binnen ons bereik ligt. Om schade en overlast voor de toekomst te beperken zijn er dringende keuzes nodig bij de inrichting van ons land. xtreem weer is

Alleen via samenwerking

en inzet van alle partijen kunnen we ons land weerbaar maken tegen extreme buien en watertekorten. De waterschappen nodigen hun partners in de regio uit om samen de juiste oplossingen te vinden. We zetten in op zuinig omgaan met water, bijvoorbeeld door samen met agrariërs te kijken naar andere teelten en gewassen en onderzoek te doen naar alternatieve bronnen, zoals het hergebruik van restwater. De aanpak is gericht op het beter vasthouden van water om de watervoorraad en beschikbaarheid te vergroten en het beschikbare water slimmer te verdelen over de watergebruikers in een gebied. Doordat we meer te maken krijgen met weersextremen is incidentele schade en overlast echter onvermijdbaar. andere terreinen lopen we tegen de grenzen aan. Kijk maar naar de stikstofproblematiek. De bomen groeien niet tot aan de hemel en we onderkennen dat we niet kunnen blijven doen wat we deden. Dit geldt voor Ook op veel

Om schade en overlast voor de toekomst te beperken zijn er dringende keuzes nodig bij de inrichting van ons land.

nog veel meer andere actuele maatschappelijke vraagstukken, zoals de energietransitie, woningbouwopgave en de achteruitgang van de biodiversiteit. Water speelt in al deze maatschappelijke vraagstukken wat mij betreft een cruciale rol. Het potentieel van energie winnen uit de warmte van water is groot.

Water speelt in al deze maatschappelijke vraagstukken wat mij betreft een cruciale rol. En door bijvoorbeeld bij bouwplannen vooraf te kijken naar de risico’s van wateroverlast kan schade worden voorkomen. En door natuurvriendelijke oevers en bloemrijke dijken aan te leggen kan een waterschap zorgen voor een groter leefgebied voor veel dieren en platen. Effectieve samenwerking tussen waterschappen, provincies, gemeenten, het Rijk en vele partijen daarbuiten is nodig om een nieuwe weg in te slaan. Waterschappen hebben met hun ‘blauwe’ kijk op deze problemen een deel van de oplossing in handen.

Rogier van der Sande, Voorzitter Unie van Waterschappen

ADVERTENTIE

Stedelijke klimaatadaptatie met natuurlijke steenwol Verstedelijking en klimaatverandering stellen gemeentes voor nieuwe uitdagingen. Naast hittestress en lange periodes van droogte neemt overlast en schade als gevolg van zeer zware regenbuien in Nederland toe. De oplossing schuilt in het creëren van veerkracht, zodat hevige stortbuien niet direct tot plaatselijke overstromingen leiden. Hoe? Door ruimte te maken voor regen. We hebben onze kennis van steenwol gebruikt om een slimme oplossing te bedenken die overtollig regenwater in bewoonde gebieden snel op kan nemen en geleidelijk aan de omliggende grond kan vrijgeven. De oplossing heet Rockflow en bestaat uit sterke steenwol elementen die eenvoudig en onzichtbaar onder straten, parken en pleinen aangebracht worden. Rockflow vangt het regenwater op, filtert, buffert en geeft het geleidelijk weer af aan de grond. Zo voorkomt het systeem dat riolen overstromen en wordt wateroverlast tot een minimum beperkt.

Rockflow maakt gebruik van de draagkracht en hardheid van natuurlijk, duurzaam gesteente en heeft als steenwol een open structuur. Hierdoor kan het materiaal 95% van zijn eigen volume aan water opnemen terwijl het decennialang zijn stevige structuur behoud. Rockflow maakt het mogelijk om steden en bewoonde gebieden naar wens te blijven ontwikkelen, terwijl u kunt bouwen op de veerkracht die een veranderend klimaat van ons vraagt.

www.lapinus.com

Balance Partner Content Toekomst van- de Maatschappij

analysenederland.nl

BALANCE - Partner Content

Het nieuwe polderen vraagt moed Partner Content Balance

Stijgende zeespiegels, extreme regenval afgewisseld met periodes van langdurige droogte, een dalend grondwaterpeil… De watermanagers in Nederland staan op scherp. In al die projecten die de kwaliteit en kwantiteit van ons water moeten beheersen, is Balance er om te helpen. Als aanjager, versneller of verbinder. Of alle drie. ‘We gaan een nieuwe tijd in. Dat vraagt intensiever samenwerken met elkaar.’ Nederland loopt toch al voorop als het gaat om watermanagement? Bertrand van Ee, directeur bij Balance: ‘Klopt. Als het gaat om aandacht, visie en innovatieve programma’s is Nederland een inspiratie voor veel andere landen. Kijk alleen al naar het Hoogwaterbeschermingsprogramma: uniek in de wereld. Logisch vinden we, het gaat om onze veiligheid, gezondheid, leefomgeving en welvaart. Maar er ligt op dit moment een heel arsenaal aan uitdagingen die vragen om nog iets extra’s, om een volgend niveau van samenwerking binnen ons programma- en projectmanagement.’ Werken partijen in de verschillende soorten waterwerken dan niet goed samen? ‘Jawel hoor. We zijn nog steeds een poldervolk. Maar tegelijk gaan we wel een nieuwe tijd in. Hierin zien we dat de klimaatverandering samenkomt met een openbare ruimte die steeds schaarser wordt, terwijl de coronacrisis vrijwel per direct begrotingsbeperkingen tot gevolg heeft. Dat vraagt om ultiem eﬃciënte besteding van beschikbare euro’s. Partijen die zich - vanuit welk domein dan ook - bezighouden met waterbeheer zouden daarom veel actiever kunnen onderzoeken hoe verschillende perspectieven en ambities verenigd kunnen worden. Hoe projecten binnen water en bijvoorbeeld woningbouw, mobiliteit of energietransitie elkaar kunnen versterken. Hoe tegengestelde belangen tot meerwaarde kunnen leiden. Als er meer regie komt op het combineren van alle belangen, komen er waardevolle inzichten boven tafel en wordt gemeenschapsgeld simpelweg slimmer besteed.’

aan: ‘We begeleiden als Balance al veel succesvolle cases. Met partijen die in de initiatiefase van het project elkaar uitdagen om ambities, kennis en zorgen te delen. Zo onderzoeken de projectpartners binnen een stedelijk waterbergingsproject of hun opgave gecombineerd kan worden met plekken voor spelen en ontmoeten. In een ander project kijken we of de aanpak van wateroverlast en de aanleg van een warmtenet geïntegreerd kunnen worden in een herbestratingsproject. Nog een goed voorbeeld is het project Hondsbossche en Pettemerzeewering. Hier zou de oude dijk eerst worden opgehoogd, Wat heeft het tonen van meer moed hier- maar na consultatie van de dorpsbewoners mee te maken? en het vroegtijdig betrekken van de aan‘Het gaat om de moed je kwetsbaar op te nemer, is toch gekozen voor een nieuwe stellen. Moed om nieuwe verbindingen aan duinenrij. Net zo effectief en met groot te gaan, om alle stakeholders te horen. Denk enthousiasme tot gevolg.’ aan bewoners, bedrijven en de markt’, zo legt practice leader Water bij Balance Johan Offer- Hoe richt je je project in op het nieuwe mans, uit. ‘Partijen zoals gemeenten, provinpolderen? cies en waterschappen zijn het niet zo gewend Offermans: ‘Natuurlijk zijn er methodieken om te zeggen: ‘ik weet ook niet alles, ik kan het niet helemaal alleen.’ Of: ‘Ik heb eigenlijk een bredere ambitie met dit project, wil je meedenken?’ Het kan dan helpen om opnieuw kennis te maken met je projectpartners, ook al ken je ze al jaren. Door nieuwe visies binnen je project uit te nodigen, worden partij-overstijgende belangen sneller duidelijk.’

zoals IPM en Systems Engineering die de integraliteit enorm bevorderen. Maar dat zijn maar tools. Ergens moet de wil om samen te werken in de ziel van je projectorganisatie verankerd raken. Voer het ‘echte’ gesprek met je partners en stakeholders. Dat zorgt voor meer draagvlak vooraf, tijdwinst onderweg en tevredenheid achteraf. Je wordt er als organisatie innovatiever en ﬂexibeler van. Het is inspirerend en het maakt je projecten sneller en leuker.’

Van Ee: ‘Niet als er perfect is voldaan aan het programma van eisen. Het gaat erom dat de betrokken partijen na aﬂoop niet alleen tevreden, maar ook echt trots zijn op wat ze samen hebben bereikt. En dan heb ik het over álle partijen. Van waterschappen, gemeenten en provincies, tot natuurbeheerders, aannemers en burgers. Dat is het resultaat van moedig samenwerken.’

Adriaanse: ‘Het begint aan de voorkant. Bij de initiatiefase moeten alle partijen al gehoord worden. Bijvoorbeeld via een kansensessie of een coalitiescan. Daarbij delen alle stakeholders hun inzichten: welke opgaven zijn er en welke kansen zie je? Waar heb je zorgen over? Wanneer ben je echt tevreden? Vaak wordt gedacht dat zo’n belangen- en kansenanalyse vooral tijdverlies oplevert en extra geld kost. Maar onze ervaring is dat zo’n traject juist zeer eﬃciënt werkt. Met iemand die als onafhankelijke katalysator het debat leidt, die relativering en inspiratie brengt en die ervoor zorgt dat er inzichten boven tafel komen die aantoonbaar meer waarde toevoegen. Bijkomende voordelen: een groter onderling vertrouwen, waardering, opener communicatie onderweg en een duurzamer resultaat.’

Carlinde Adriaanse, projectmanager duurzame gebiedsontwikkeling bij Balance, vult

Wanneer is een samenwerkingstraject geslaagd?

Over Balance Balance heeft ruim twintig jaar ervaring binnen de Sector Water. Met de missie om Nederland toekomstbestendiger te maken, volgen de ruim 300 consultants trends en ontwikkelingen op de voet. Zo kunnen zij binnen de projecten waaraan zij meewerken kansen met elkaar verbinden rond digitalisering, de participatiesamenleving en de energietransitie. Bij advisering, training en projectuitvoering is kennis van de inhoud de basis, maar staat de mens altijd centraal. www.balance.nl.

www.balance.nl

”

Door nieuwe visies binnen je project uit te nodigen, worden partij-overstijgende belangen sneller duidelijk.

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Mijnbouw met baggerschepen helpt bij watermanagement Water Management

Na water zijn zand en grind de belangrijkste commodities ter wereld. Ook in Nederland. Zand en grind worden gewonnen door middel van mijnbouw. De manier waarop we dit in Nederland vormgeven, heeft gunstige gevolgen voor de wateropslag in ons land. Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

e gebruiken in

noordwest Europa zo’n kilo zand en grind per persoon per uur. In heel veel landen wordt dit droog gewonnen, door met grote shovels bergen af te graven. In Nederland zou dat grote consequenties voor het landschap hebben, omdat de droge mijnbouw behoorlijk destructief is. In plaats van in een berg te graven, wordt er in Nederland en Duitsland daarom vooral op de vlakke grond gegraven. Op een gegeven moment bereik je daarbij het grondwater. Vanaf dat moment wordt er een baggerschip ingezet om grind en zand te mijnen. ontstaat is een groot, uitgebaggerd meer dat steeds dieper wordt. Hieromheen verwacht men

Baggerputten kunnen een belangrijke rol spelen in de opvang van water.

misschien een typische fabriekslocatie, maar omdat de gebruikte baggerschepen steeds schoner en duurzamer worden, gebeurt er juist iets heel anders. Rondom het baggerschip ontstaat vaak een groot natuurgebied. Het is er zelfs zo schoon dat de door het baggeren ontstane meren vaak door mensen gebruikt worden om te recreëren, en dat zeldzame plant- en diersoorten gevonden kunnen worden op deze (voormalige) mijnbouwlocaties

Wat er vervolgens

Omdat Nederland zo’n

klein landje is, moest er namelijk wel gebaggerd

worden in gebieden waar mensen wonen. Dit zorgde automatisch voor strengere milieuwetgeving, waardoor er een trend richting duurzaam baggeren ontstond. Steeds meer baggerschepen zijn volledig elektrisch aangedreven. Dit betekent dus dat

Omdat Nederland zo’n klein landje is, moest er wel gebaggerd worden in gebieden waar mensen wonen.

er geen rokende dieselmachines in de buurt van woonwijken staan en daardoor de natuur rondom de baggerput niet tot nauwelijks aangetast wordt. Daarnaast is het proces ook stil en trillingsvrij, waardoor er geen overlast is voor de omgeving.

energieverbruik. Zeker in de huidige tijd is die automatisering steeds belangrijker, omdat men door corona eigenlijk zoveel mogelijk vanuit huis moet werken. Op deze manier wordt dit ook in de duurzame mijnbouw mogelijk gemaakt.

Daarnaast worden deze

Het feit dat

baggerschepen ook nog eens steeds autonomer. Er wordt volop ingezet op data analyse en er worden steeds vaker schepen gebouwd met autonome systemen die ervoor zorgen dat het rendement zo hoog mogelijk ligt, met een zo laag mogelijk

deze baggerputten kunnen fungeren als wateropslag is door klimaatverandering steeds belangrijker geworden. Vroeger wilden we al het water dat ons land in kwam zo snel mogelijk afvoeren, maar nu we steeds vaker tegen periodes van grote droogte

aankijken willen we het water juist opslaan. Daartegenover staat extreme regenval die met geen mogelijkheid af te voeren is. Baggerputten kunnen een belangrijke rol spelen in de opvang van water. Het uiteindelijke doel van baggeren is natuurlijk het winnen van materiaal, maar bij de planning en het uitgeven van vergunningen wordt nagedacht over de consequenties en de mogelijkheden van deze winning, wat zeker in het geval van water zeer gunstig kan zijn.

ADVERTENTIE

INTELLIGENT | DREDGING

ROHR-IDRECO designs and manufactures a complete portfolio of premium quality deep digging electric dredging vessels and equipment for the mining, dredging and dam desiltation industries. By investing in a ROHR-IDRECO deep-digging dredger you invest in the most energy-efficient and sustainable dredging method for many years to come. read more here: www.rohr-idreco.com

Toekomst van de Maatschappij

analysenederland.nl

Nederland strijdt tegen het water Water Management

Wij Nederlanders staan bekend om onze strijd tegen het water. Lange tijd was dit vooral gefocust op het bedwingen van het water zodat we geen natte voeten zouden krijgen, maar tegenwoordig moeten we door de klimaatverandering ook rekening houden met lange periodes van droogte en moeten we ons water dus juist vast gaan houden. Tekst: Marjon Kruize Foto: Daria from TaskArmy

“

een grote verandering in de mindset”, vertelt Roy Janssen, marketing manager bij Lapinus. “Vooral in stedelijke omgeving zijn we lange tijd vooral gefocust geweest op het zo snel mogelijk kwijtraken van het regenwater, maar door de klimaatverandering merken we nu dat het niet langer gunstig is om al het water simpelweg het riool in te laten stromen. Door de klimaatverandering wordt het steeds warmer en krijgen we te maken met hittestress. Om de warme dagen door te komen heb je groen in de stad nodig, zodat je schaduw van de bomen hebt. Die bomen hebben weer water nodig om te overleven. Klimaatverandering zet ons voor een zeer complex probleem als het op water aankomt.” Dit vraagt om

tegen te gaan en ons land leefbaar te Om deze problemen

Vragen aan Sander Pielkenrood

Sander Pielkenrood CEO van Dutch Clean Tech

Water Management

De problemen waar we mee te maken hebben verschillen enorm per gebied.

houden, moeten er dus slimme oplossingen worden bedacht om met het water om te gaan. “Dat moet je regionaal aanpakken”, aldus Monique Bekkenutte, directeur van het Koninklijk Nederlands Waternetwerk. “De problemen waar we mee te maken hebben verschillen namelijk enorm per gebied. Over het gehele jaar is er in principe geen neerslagtekort in Nederland, maar de verdeling van die neerslag gedurende het jaar en per regio is soms uit balans. Er is daarom niet één oplossing te noemen die voor heel Nederland zou werken.” Ook Bekkenutte pleit

hierbij voor een verandering in de Nederlandse mindset. “We moeten nu ook na gaan denken over manieren om het water vast te houden zodat we in tijden van droogte niet voor problemen komen te staan. Dat kunnen we op drie niveaus doen: door te besparen, op te slaan en her te gebruiken.” vooral gedaan worden door de industrie, maar ook consumenten kunnen hier hun steentje aan bijdragen. “Er zijn een hoop technologische ontwikkelingen gaande die ervoor

Dat besparen kan

zorgen dat bijvoorbeeld de voedselindustrie met minder water dezelfde producten kan blijven maken”, stelt Bekkenutte. “De consument gaat op zijn beurt voor waterbesparende kranen en wasmachines die minder water gebruiken.” het ook belangrijk het water op te kunnen slaan, zodat we in tijden van droogte genoeg water hebben om gewassen te irrigeren zonder drinkwater te verliezen. De consument kan dit bijvoorbeeld doen door een regenton aan te schaffen en op grotere schaal kan bijvoorbeeld gedacht worden aan groen/blauwe daken en waterpleinen. Ook kan water worden opgeslagen met behulp van steenwol. “Steenwol is een heel poreus materiaal met een hoge draagkracht”, vertelt Janssen “In één kubieke meter steenwol kan tot 950 liter water opgeslagen worden. De steenwol kan in stedelijk gebied onder bestrating worden gelegd, waar het snel de overvloedige regen als een spons in zich opneemt. Van daaruit sijpelt het langzaam naar de ondergrond, waardoor het kan worden opgenomen door het groen in de stad in plaats van in het riool te verdwijnen. Dit Naast besparen is

draagt bij aan een gezonde waterbalans onder een stad en voorkomt overstromende riolen. Het is een integrale oplossing die in de steden veel goed kan doen.” er dan nog het hergebruiken van het drinkwater. “Huishoudens gebruiken dagelijks zo’n 120 liter water. Slechts 2 liter hiervan is voor consumptie, de rest wordt gebruikt om te douchen, het toilet door te spoelen, af te wassen, etcetera”, vertelt Bekkenutte. “Dit water is nog relatief schoon en kan worden gezuiverd, waardoor we het opnieuw kunnen inzetten.” Als laatste is

Zowel Janssen als

Bekkenutte vinden dat er bij klimaatadaptatie vooral gekeken moet worden naar lokale, integrale oplossingen. “Hoe meer we lokaal hemelwater kunnen opslaan, infiltreren of hergebruiken, des te kleiner de problemen worden bij overlast”, stelt Janssen. Wat echter niet betekent dat er niet samengewerkt moet worden, aldus Bekkenutte. “De samenwerking op verschillende onderdelen is al heel goed, maar een gezamenlijke visie zou kunnen helpen dit nog meer richting te geven.”

Nog altijd hebben 2,2 miljard mensen ter wereld geen toegang tot schoon drinkwater. Dit aantal kan terug worden gebracht door middel van waterzuiveringsinstallaties en een slim financieringsmodel, aldus Sander Pielkenrood, CEO van Dutch Clean Tech. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto

Hoe zorgen de waterzuiveringsinstallaties voor een verbetering van de leefomgeving? “De waterzuiveringsinstallaties zuiveren water voor drie verschillende toepassingen. Ten eerste aan industriële klanten, opdat zij aan de lozingseisen kunnen voldoen. De tweede tak is de rioolwaterzuivering. Zo kunnen kleinere modulaire units ingezet worden in dorpen en stadsdelen, die het rioolwater zuiveren. Het gezuiverde rioolwater kan worden hergebruikt voor bijvoorbeeld irrigatie. Een goede bijdrage aan de circulaire economie. En tenslotte drinkwater. Door de installaties te plaatsen in dorpen, maar ook in snelgroeiende steden, in ontwikkelingslanden, hebben mensen ook daar toegang tot schoon drinkwater.” Hoe dragen de waterzuiveringsinstallaties bij aan een duurzamere omgeving en oplossing voor de toegang tot schoon drinkwater? “In ontwikkelingslanden worden veelal putten geslagen, maar dan hebben de mensen daar nog steeds geen schoon drinkwater, laat staan schoon water uit de kraan in huis. Een waterzuiveringsinstallatie biedt een structurele oplossing voor de toekomst. Daarnaast zorgt het financieringsmodel ervoor dat mensen niet hoeven te investeren in de waterzuiveringsinstallaties. In ontwikkelingslanden hebben mensen geen geld om te investeren, maar voor een relatief laag bedrag per maand te betalen voor het gebruik van de installaties, krijgen grote groepen mensen snel toegang tot schoon drinkwater.” Wat zijn de voordelen hiervan? “Het onderhoud van de rioolwater- en drinkwaterzuiveringsinstallaties wordt gedaan door lokaal personeel, dat wij zelf opleiden. Dat zorgt dus voor meer werkgelegenheid. Daarnaast betalen de mensen die gebruik maken van de waterzuiveringsinstallaties maandelijks een bedrag. Daardoor wordt schoon en veilig drinkwater voor hen bereikbaar. Dat is een ‘life changing event’. De investeringen worden door beleggers gedaan. Die kunnen daar niet alleen een mooi rendement mee behalen, maar beleggen hiermee ook maatschappelijk verantwoord.” ADVERTENTIE

Afvalwatertechniek NB Milieu BV

Oplossingen voor opvang, transport, zuivering en recycling van afvalwater. Afvalwatertechniek NB Milieu is sinds 1989 actief in het realiseren van duurzame afvalwaterbehandelingssystemen voor MKB en Industrie. Het afgelopen jaar alleen al werden de volgende systemen gerealiseerd; een biologische waterzuivering bij Friesland Campina, een waterrecycling bij Wolfswinkel Reiniging Maarsbergen en een chemische waterzuivering bij Phillip Morris Bergen op Zoom. Momenteel werkt Afvalwatertechniek aan een innovatieve afvalwaterwarmte-terugwin installatie bij McDonald‘s, een vet-hergebruik installatie bij een spekverwerkerij, bypass en pompsystemen voor VIDA-XL en Bol.com, alsook een water-recyclinginstallatie bij Rioolreinigingsbedrijf De Waterbeer in Zedelgem. Een breed scala aan afvalwateroplossingen voor een gevarieerde groep gebruikers, met inmiddels meer als 5000 gerealiseerde projecten. ing. Mike Voesten van Afvalwatertechniek; „Het bufferen en vasthouden van afvalwater is een groeiende trend. Rioleringen zijn onder-gedimensioneerd en moeten worden ontlast. Dit heeft als voordeel dat daarmee een tijdspanne ontstaat om dit afvalwater te gaan behandelen. Hierdoor reduceren we lozingskosten, en kunnen we zelfs water gaan recupereren. Hierbij hebben we ons gespecialiseerd in de kleinere afvalwaterstromen.“

Afvalwatertechniek kan turnkey projecten oppakken, vanaf de vraag tot aan de oplossing, van de pen tot en met de schep in de grond. Voesten; „Met de nieuwe besmettingsgevallen waarbij afvalwater betrokken is, is de vraag naar desinfectie gegroeid. Alleen beluchten van afvalwater is niet meer voldoende. Nu moet ook de vrijkomende lucht vrijgemaakt worden van ziekteverwekkers.“ In 1989 begon Afvalwatertechniek Natuurbeton Milieu met simpele afvoerputten en gravitaire afscheiders om vet, slib en olie uit het afvalwater te halen. Het assortiment van Afvalwatertechniek NB Milieu wordt nu aangevuld met pomptechniek, biologische, fysische alsook chemische afvalwaterzuiveringstechnieken. De gefaseerde aanpak voorkomt een te hoge investering. Afvalwatertechniek schaalt de technieken dan pas op, als dat in de praktijk echt nodig blijkt. In goed overleg met de gebruiker en de overheid kan Afvalwatertechniek zo installaties realiseren met lage exploitatielasten en een overzichtelijke investeringniveau. Hebt U ook een afvalwatervraagstuk? Neem contact op (tel. 0495-461212) of bezoek de Rioleringsvakdagen Gorinchem 23-25 maart 2021. www.afvalwatertechniek.nl | Kasteelweg 5, 6095 ND Baexem

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Profiel Feiten Hans de Groene is sinds 2017 directeur van de vereniging van de tien Nederlandse drinkwaterbedrijven en volgde daarmee mr. Renée Bergkamp op. Daarvoor was Hans werkzaam in de publieke sector. Zo was hij bij het ministerie van Economische Zaken van 2004 tot 2011 directeur Innovatie en plaatsvervangend directeur-generaal Ondernemen en Innovatie, en tussen 2011 en 2017 algemeen directeur van NWO.

Het duurzaamheidsvraagstuk speelt in alle sectoren van de maatschappij een grote rol. Zo ook in de drinkwatersector. Duurzaamheid staat bij de drinkwaterbedrijven hoog op de agenda. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto

n Nederland gebruiken

alle tien de drinkwaterbedrijven honderd procent duurzame stroom. Allemaal proberen zij op hun eigen manier hun footprint te verlagen. De bredere vraagstukken die momenteel spelen bij de drinkwaterbedrijven zijn: hebben we nog genoeg water voor in de toekomst en hoe verbeteren we de kwaliteit van de bronnen van ons drinkwater, grond- en oppervlaktewater? En natuurlijk stond het afgelopen halfjaar in het teken van de coronacrisis. Hans de Groene, directeur van Vewin licht toe. Wat voor invloed heeft de coronacrisis gehad op de drinkwaterbedrijven?

“De coronacrisis riep allerlei vragen op bij de drinkwaterbedrijven. Zij houden rekening met calamiteiten en hebben daar plannen en scenario’s voor, zo ook voor een pandemie. In het begin kwam er de belangrijke vraag; kan het coronavirus verspreid worden door het water? Gelukkig kwam het RIVM al snel met een antwoord op deze vraag, dat dat niet het geval was en dat het drinkwater heel goed beschermd is tegen het virus.”

De coronacrisis riep allerlei vragen op bij de drinkwaterbedrijven. Het duurzaamheidsvraagstuk speelt een steeds grote rol. Voor de bedrijven zelf maar ook voor het hele watersysteem. Ook door een toename van het aantal hete dagen. Zo bleek ook de afgelopen tijd weer. Hoe gaan

Een andere denkwijze nodig voor de beschikbaarheid van water in de toekomst

de drinkwaterbedrijven daar mee om?

“Alle tien de drinkwaterbedrijven gebruiken honderd procent duurzame stroom en zij proberen allemaal op hun eigen manier hun footprint te verlagen. Eén van de belangrijkste vragen in het duurzaamheidsvraagstuk raakt de hele watersector: is er voldoende kwalitatief goed zoet water beschikbaar voor de toekomst? De klimaatverandering speelt hierbij een grote rol en beïnvloedt zowel de kwaliteit als de kwantiteit van water.”

Toekomst van de Maatschappij

analysenederland.nl

Is er in de toekomst nog voldoende water beschikbaar?

“In de toekomst zullen grotere extremen voorkomen, in de vorm van periodes met meer regenval en langere periodes van droogte. De zeespiegel zal daarnaast stijgen en drinkwaterbedrijven moeten meer rekening houden met grotere variaties in de afvoer van water in de rivieren. Daarnaast heeft de droogte van afgelopen zomers effect gehad op ons ondiepe grondwater. Drinkwaterbedrijven hebben daar niet zo’n last van want zij winnen grondwater doorgaans op grotere dieptes, maar het heeft wel problemen opgeleverd voor bijvoorbeeld de landbouw en de natuur. Duidelijk is geworden dat we het water beter moeten beheren, daarmee bedoel ik het water beter vasthouden. Nederland is een land dat zich van nature altijd tegen het water heeft geweerd. Nu moeten we ook veel meer in de omgekeerde richting gaan denken.” Hoe zou die omgekeerde denkrichting er dan uit moeten zien?

“In de toekomst zullen we het water langer vast moeten gaan houden. In ons eigen land hebben we bijvoorbeeld

we wat doen. Dat houdt in dat we heel anders moeten gaan denken. Bijvoorbeeld door huizen en fabrieken te bouwen waar voldoende water, op een natuurlijke manier, beschikbaar is. Als de redenering wordt omgedraaid door eerst te kijken naar waar water beschikbaar is dan krijgen we uiteindelijk een hele andere kijk op ons waterbeheer en ruimtegebruik.” Zal dit gemakkelijk zijn, om die omgekeerde denkrichting te realiseren?

“Jarenlang was onze kijk gericht op hoe we ons water zo snel mogelijk naar zee konden afvoeren. Voor een andere denkwijze zorgen en deze vertalen in actie gaat niet van de ene op de andere dag, maar in het Deltaprogramma van 2021, dat op Prinsjesdag wordt gepresenteerd, is deze verandering in denkwijze vastgelegd. Dit laat zien dat het weliswaar nog geen realiteit is, maar dat er wel een draagvlak voor is. Het vertalen van woorden in daden is een zaak van overheden zoals provincies, gemeenten en waterschappen, maar niet alleen. Het raakt natuurlijk ook de landbouw en industrie. En ook onze sector wil graag een bijdrage leveren. Het is aan de drinkwaterbedrijvenen er-

Jarenlang was onze kijk gericht op hoe we ons water zo snel mogelijk naar zee konden afvoeren. het IJsselmeer. Dat is eigenlijk een prachtige natuurlijke regenton. Maar we hebben voor in de toekomst ook kleinere versies daarvan nodig. Daarnaast moeten we bewuster omgaan met het beschikbare water en beter afwegen waar

voor te zorgen dat de toekomstige drinkwatervoorziening robuust is, bijvoorbeeld door niet teveel afhankelijk te zijn van één bron. Het vraagt ook grensoverschrijdend overleg. Water kent geen grenzen en Duitsland en België hebben

ook te maken met droogte en denken over manieren om water beter vast te houden. ” Hoe staat het met de kwaliteit van onze drinkwaterbronnen?

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft onlangs vastgesteld dat de druk op de kwaliteit van onze bronnen – grond- en oppervlaktewater – toeneemt. Het gaat om een stapeling van problemen, die van regio tot regio en van bron tot bron verschillen. Denk bijvoorbeeld aan nitraat, industriële lozingen, medicijnresten, bestrijdingsmiddelen, verzilting en oude bodemverontreinigingen. Die problemen moeten bij de bron worden aangepakt; meer zuiveren willen we eigenlijk niet – wat er niet in komt, hoeven we er ook niet uit te halen - maar de praktijk is helaas anders. Beter werk maken van het voorkomen van deze verontreinigingen in het water voorkomt problemen met onze waterkwaliteit in de toekomst.” Wat voor rol spelen de internationale richtlijnen op ons waterbeleid?

“De Europese richtlijnen bepalen grotendeels de toekomst van onze waterkwaliteit en waterkwantiteit. We staan op dit moment aan de vooravond van de plannen voor 2022-2027, die de Kaderrichtlijn Water van ons vraagt. De Rijksoverheid heeft het Nationaal Water Programma 20222027 in voorbereiding waarin het beleid en beheer van het Nederlandse water wordt beschreven. Belangrijk voor ons is dat alles op alles wordt gezet om de doelen van de Kaderrichtlijn Water in 2027 te halen en echt verbetering van

De Europese richtlijnen bepalen grotendeels de toekomst van onze waterkwaliteit en waterkwantiteit. de waterkwaliteit te realiseren. De ambitie is dat we uiteindelijk minder waterzuiveringen nodig hebben. Ook hier zijn natuurlijk overleg en afspraken nodig met onze buurlanden; denk aan de kwaliteit van de grote rivieren.” Het klimaatvraagstuk zorgt dus voor grotere extremen en daar moeten we beter mee leren omgaan. Wat betekent dat voor de klant?

“Belangrijk is dat drinkwaterbedrijven een heldere boodschap communiceren naar hun klanten. Minder water verbruiken is natuurlijk altijd beter, verspil het niet. Waar nodig in een bepaalde regio en situatie, kunnen drinkwaterbedrijven die boodschap aanvullen en gerichter vragen aan de klanten om het watergebruik te spreiden of te beperken, door bijvoorbeeld minder lang te douchen, de tuin niet te sproeien of het zwembad niet te vullen. Burgers kunnen dus een bijdrage leveren aan verstandig waterbeheer. Op de kwaliteit van het water hebben zijn veel minder invloed. Toch kan de burger ook hier een steentje bijdragen. Gebruik bijvoorbeeld geen bestrijdingsmiddelen in de tuin en gooi geen oude medicijnen door de wc. Uiteindelijk zie je die namelijk terug, eerst in het oppervlaktewater en later mogelijk ook in het grondwater.”

Nog niet zo lang geleden werd verondersteld dat boomwortels een nadelige invloed hebben op ondergrondse infiltratiesystemen.

Een levend infiltratiesysteem Water Management

Regenwater wordt wellicht bestempeld als schoon, maar eenmaal gevallen op een oppervlak neemt het allerlei vervuilingen mee. Deze verontreinigingen stromen met het water onze ondergrondse infiltratievoorzieningen in. Het gevolg hiervan is dat het systeem langzaamaan dichtslibt. Tekst: Marjon Kruize Foto: David Vig

De functionaliteit van een conventioneel ondergronds infiltratiesysteem neemt af na elke regenbui. “Maar het kan beter, slimmer en duurzamer”, aldus Werner Hendriks Technisch directeur van TreeBuilders. “Nog niet zo lang geleden werd verondersteld dat boomwortels een nadelige invloed hebben op ondergrondse infiltratiesystemen, maar nu zien we steeds vaker dat bomen (boomwortels) worden gecombineerd met waterinfiltratiesystemen. De integratie van bomen in een infiltratiesysteem heeft een positieve invloed op het stedelijk waterbeheer en op het klimaatbestendig maken van onze steden.”

zorgen natuurlijke processen voor het onderhouden van het ondergrondse infiltratiesysteem, stelt Hendriks. Een ander natuurlijk proces, Fytoremediatie, zorgt voor afbraak van de vervuilingen. Waardoor enkel schoon water het grondwater bereikt. Zo’n systeem noemen we een ondergronds bioretentiesysteem. Door het slim combineren van een boomgroeiplaats en een infiltratiesysteem, ontstaat een oplossing die een grote meerwaarde heeft voor onze stedelijke omgeving. “Bioretentie kost minder geld, is duurzamer en functioneler”, concludeert Hendriks. Een ondergronds bioretentiesysteem functioneert elk jaar beter. “Met de groei van de boom neemt het waterbergende vermogen elk seizoen toe”, vertelt Hendriks. “Startende vanuit een statische waterberging van ongeveer vijftig procent biedt het systeem enkel voordelen. Een plezierig voordeel van deze koppeling is dat de bomen bovengronds ook nog vele andere voordelen bieden voor een leefbare stad. En dat zonder dat ze hierbij de bestaande infrastructuur, leidingen en/of verharding beschadigen.”

Door bij aanleg de juiste omstandigheden te creëren ADVERTENTIE

LANDSCHAPSONTWERP – STEDENBOUW – WATERBEHEER Ontwerpen met water voor toekomstbestendige steden Kijk voor onze innovatieve projecten op www.nlurbansolutions.com

Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

3 meest interessante projecten

Tekst: Marjon Kruize Foto: Unsplash & Persfoto

Duurzame energie uit afvalwater 2020 tekenden Papierfabriek Doetinchem, Waterstromen en Waterschap Rijn en IJssel een overeenkomst om restwater van de papierfabriek duurzaam te behandelen en hiermee biogas op te wekken. Dit zal een besparing van 2300 ton CO2 per jaar opgaan leveren. Op 23 juli

wordt het restwater van de papierfabriek samen met het andere Op dit moment

afvalwater uit de gemeente Doetinchem in de rioolwaterzuivering in Etten gezuiverd, zo vermeldt Waterschap Rijn en IJssel. Door het restwater van de papierfabriek met een nieuwe leiding apart naar de rioolwaterzuivering te transporteren wordt het mogelijk om dit voor te zuiveren en zo biogas op te wekken. Dit biogas kan door de papierfabriek weer opnieuw gebruikt worden.

Papierfabriek Doetinchem bevat veel organische stof en is met 35 graden vrij warm, vermeldt H2Owaternetwerk.nl. Er kan zo’n 750 duizend kubieke meter biogas worden opgewekt uit het restwater, dat vervolgens via de biogasleiding teruggaat naar de papierfabriek. Hier wordt het gebruikt in de stoomketels. De warmte uit het water wordt hergebruikt om de slibgisting van Het restwater van

de rioolwaterzuiveringsinstallatie te verwarmen. Het gehele proces is aanzienlijk efficiënter dan het huidige. Momenteel kost het nog elektriciteit om organische stof uit het water te verwijderen, maar nu is dit juist andersom. Er kan dus een enorme hoeveelheid CO2 bespaard worden.

Wateropgaven integreren in plannen voor toekomstige steden Het winnende ontwerp

van NL Urban Solutions voor het 17 kilometer lange Jinghe rivier park in Xi’an China illustreert hoe diverse wateropgaven geïntegreerd kunnen worden in het stadsontwerp. Het ontwerp, dat binnenkort wordt uitgevoerd, draagt bij tot de klimaatbestendige en duurzame ontwikkeling van het Xixian New District. Het Nederlandse concept ‘ruimte voor de rivier’ is de inspiratie voor het ontwerp. Deze combineert overstromingsvei-

ligheid met het ecologische herstel en behoudt de natuurlijke eigenschappen van de rivier. Rondom de rivier, zijn wetlands en meren gepland voor recreatie, maar ook om water in natte periodes op te vangen voor droge periodes. Diverse maatregelen dragen bij tot de zogenoemde ‘sponswerking’ van het landschap om de nadelige effecten van droge, natte en hete periodes te reduceren en condities te realiseren voor een groene, leefbare en aantrekkelijke stad.

zullen er volop recreatieve mogelijkheden zijn voor de half miljoen inwoners die het gebied kan huisvesten. Met natuurlijke recreatie aan beide zijden van de rivier en in parken in de uiterwaarden. Bovenop de dijken van de rivieroevers is ruimte voor stedelijke recreatie in stadsparken en op de levendige boulevards. De rivier is de ruggengraat van de nieuwe stad en verbonden met de groenblauwe netwerken, die ook de structuur In de toekomst

vormen voor veilige fietsverbindingen in de stad. De economische positie

van het landelijk gebied wordt versterkt met het ecotoerisme. Cultuurhistorisch, landschappelijk en ecologisch waardevolle gebieden worden beschermd. Het rivierpark zal bijdragen aan het positioneren van de Jinghe New City als een toeristische bestemming die de rijke geschiedenis, unieke cultuur en het erfgoed van de regio laat samenvloeien.

Zon op de dijken De afgelopen maanden

zijn er op de binnendijk van de Spuikom in Zeeland verschillende systemen met zonnepanelen geplaatst. Hier wordt door een groep overheden, kennisinstellingen en systeembouwers het driejarige onderzoek Zon op dijken uitgevoerd, onder leiding van TNO en de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA). is hoe deze zonnesystemen kunnen worDe vraag hierbij

den geïntegreerd in een dijk, zonder dat hierbij concessies worden gedaan aan de eisen op het gebied van waterveiligheid. Dit onderzoek is hard nodig om te garanderen dat de zonnepanelen geen nadelig effect hebben op de waterveiligheid. van dijken is natuurlijk het keren van het water. Elke dijk heeft een bepaalde veiligheidsnormering waar deze aan moet voldoen. Een klassiek zonnepark

systeem kan daarom niet op de dijken gebouwd worden, omdat dit erosievorming in de hand werkt en de veiligheid daardoor in het geding kan komen. Daarom wordt nu onderzocht hoe PV-systemen kunnen worden aangepast, zodat deze wel op de dijken geplaatst kunnen worden.

De primaire functie

meentelijke en provinciale overheden kunnen hanteren bij de beoordeling van aanvragen om zonneparken op de dijken te realiseren, zo meldt de Topsector Energie. Het moet heel duidelijk zijn onder welke omstandigheden zonneparken de biodiversiteit en veiligheid niet in het geding brengen.

Uiteindelijk moet dit

project richtlijnen opleveren die de basis vormen voor het vergunningsbeleid dat Waterschappen en geADVERTENTIE

Water zoals water hoort te zijn www.tradeline.nl Water ﬁlteren

•

Water vitaliseren •

Lucht zuiveren

• www.tradeline.nl • 035 628 47 08

Logisticon Partner Content Toekomst van- de Maatschappij

LOGISTICON - Partner Content analysenederland.nl

Hergebruik van water in de toekomst op grote schaal nodig Gouda, het behalen van ambitieuze milieudoelstellingen en het verlaten van een oude, dure behandelingstechniek belangrijker dan enige extrakosten per kubieke meter geproduceerd water.

Partner Content

Logisticon

Logisticon Water Treatment is een 32 jaar oud familiebedrijf met 85 medewerkers, gevestigd in de polder, in Groot Ammers, vlakbij Rotterdam. Zij bedenken en bouwen waterzuiveringen en plaatsen deze in binnen- en buitenland bij hun klanten. Alles in eigen beheer en dat maakt het bedrijf bijzonder. Daarbij staat kwaliteit hoog in het vaandel en brengen zij graag mensen samen om tot oplossingen te komen. Door klimaatverandering krijgen we te maken met andere hoeveelheden neerslag door het jaar heen, vertelt Frank Cammaert, directeur en eigenaar van Logisticon. Zo is het voorjaar en/of het najaar droog en zijn de zomers nat. De toevoer van water is niet regelmatig en dat heeft gevolgen voor de beschikbaarheid van water gedurende het hele jaar. Daarmee neemt ook de druk op onze beschikbare drinkwaterbronnen toe. Is er voldoende drinkwater beschikbaar voor de burger in de toekomst? En is er genoeg water om de industrie en grote fabrieken te laten draaien?

“Nederland is een waterland en water kost hier weinig geld, maar het hergebruiken van water kost in veel gevallen meer geld. Iedereen wil graag meegaan in de duurzaamheidstrend, maar het hergebruiken van water zorgt voor een toevoeging in de kostenstructuur en dat is voor velen een obstakel en dat weerspiegelt zich in de waterprijs.” Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Op grote schaal, bij de grootverbruikers van water, zoals grote fabrieken, valt heel veel te halen, gaat Cammaert

verder. “Wanneer je op grote schaal water gaat hergebruiken is dit ﬁnancieel haalbaar.” Zo heeft Logisticon het Nederlandse Croda, een wereldwijde leverancier van specialiteitenchemicaliën op basis van natuurlijke grondstoffen, voorzien van een afvalwaterhergebruik installatie die daarmee de eerste stap zette om een grote bijdrage te leveren aan het verder verbeteren van duurzaamheid van haar productie in Gouda, vertelt Cammaert. “Met deze installatie

wordt de onttrekking van ongeveer 500.000 ton grondwater per jaar voorkomen, reduceert het gebruik van chemicaliën voor de huidige waterzuiveringsprocessen met meer dan 90 procent, worden grote hoeveelheden CO2 bespaard bij de productie en neemt de lozing van zouten op het oppervlaktewater sterk af. We kijken dus niet alleen naar het hergebruiken van water, maar kijken verder om het gehele bedrijfsproces te verduurzamen.” Voor Croda was de verduurzaming van haar productieproces in

Doordat Logisticon veel op eigen productielocatie prefabriceert hebben zij de afgelopen periode de gevolgen van de huidige Corona crisis kunnen beheersen, aldus Cammaert. “Daarnaast waren we niet vol in de uitvoering bij projecten in het buitenland, maar hebben wij diverse projecten in ondermeer Suriname, Brazilië en Spanje grotendeels kunnen voortzetten waar ik heel trots op ben. “Door partnerships komen wij tot de beste oplossingen voor de laagste kosten. Wij zien onze klanten dan ook niet als klanten, maar als partners. Daarbij kijken we naar alle aspecten van de bedrijven van onze partners met de meest innovatieve technologieën, die goed toepasbaar zijn.” Wil je meer weten over Logisticon Water Treatment? Ga dan naar www.logisticon.com.

www.logisticon.com ADVERTENTIE

Wij brengen jouw merk naar de juiste doelgroep

Neem contact met ons op om te weten hoe www.europeanmediapartner.com | nl@europeanmediapartner.com | +31 20 808 82 00

20 Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Aandacht voor ons drinkwater is nodig voor de toekomst Water Management

Het is met de Nederlandse drinkwaterkwaliteit goed gesteld. Er vinden veel zuiveringen en controles plaats die de kwaliteit goed monitoren en waarborgen. Ongeveer zestig procent van ons water komt uit het grondwater, de rest uit de oppervlakte. Van buitenaf zijn er vele invloeden die de kwaliteit van ons water kunnen beïnvloeden. Zeker met het oog op de toekomst is er daarom meer aandacht voor de kwaliteit van ons drinkwater van ons grondwater ten behoeve van consumptie nodig. Tekst: Féline van der Linde Foto: Petra Danielsson

bijvoorbeeld meststoffen vanuit de landbouw in het grondwater terecht, vertelt Hilde Passier, programmaleider Environmental Quality bij Deltares. “Door de waterstroming vanaf de akkers kan nitraat van de mest in het grondwater terecht komen en wordt het meegevoerd naar grotere diepten of terug naar de oppervlakte naar beken. Vaak wordt dit nitraat afgebroken door een natuurlijke buffer in de grond. Het reageert dan met ijzersulfiden die in de grond zitten, maar ook die natuurlijke buffer raakt op een gegeven moment op. Ook de industriegebieden zijn voorbeelden van plekken waar verontreiniging kan ontstaan. o komen er

Zo zijn er een aantal gasfabrieken die al lang niet meer actief zijn, maar waar nog wel verontreiniging in de bodem zit.” Daar moet wel aandacht aan besteed blijven worden, volgens Passier. “Er zijn nu ook allerlei projecten van overheden en kennisorganisaties opgericht om deze verontreinigingen te beheersen.” steeds drukker in de ondergrond, aldus Passier. “Er wordt gebouwd onder de grond, er zitten kabels en leidingen, er worden delfstoffen en energie gewonnen en opgeslagen en grondwater onttrokken. Goed drinkwater kan door de ondergrondse activiteiten zoals het doorboren van beschermende lagen in de ondergrond in gevaar komen. Daarom is er binnen de kennisimpuls van de Delta-aanpak waterkwaliteit een initiatief over grondwater gestart in 2018. Hier werken provincies, ministeries, waterschappen en drinkwaterbedrijven met elkaar samen om het drinkwater te beschermen. De ondergrond is een ideale plek voor de opslag van energiedragers en geothermie, maar wat zijn de consequenties daarvan? Ook heeft klimaat een grote invloed op ons grondwater. Zo vindt er steeds meer verzilting plaats door zeespiegelstijging en bodemdaling en krijgen we te maken met meer droogte waardoor grondwater minder wordt aangevuld en er steeds meer grondwater wordt gebruikt. We gebruiken als gevolg hiervan meer het zoete grondwater waardoor het zoute water oprukt. Dit heeft grote gevolgen voor toekomDaarnaast wordt het

stige drinkwatervoorziening.” Als we naar de toekomst kijken moet er een scherper beeld komen van wat de toenemende druk op onze ondergrond voor gevolgen heeft op de kwaliteit van ons drinkwater, vervolgt Passier. “Duurzame energie grijpt aan alle kanten van ons leven in. In de ondergrond, maar ook bijvoorbeeld door middel van zonnepanelen op water. Hoe ontwikkelt de ecologie zich daaronder? Waar moeten we op letten bij deze nieuwe ontwikkelingen? De controles en zuiveringen van de waterbedrijven werken erg goed maar kunnen niet alles wat eventueel schadelijk is uit het grondwater filteren.” In het buitenland, en zeker ook in de landen om ons heen zoals Frankrijk en België, leven dezelfde zorgen wat betreft verontreiniging van het water, gaat Passier verder. “Op de plaatsen in Europa waar water uit de ondergrond wordt gewonnen, is ook aandacht voor de gevolgen van verontreinigingen en klimaatverandering op grondwater. Met welke stoffen die ons drinkwater in gevaar kunnen brengen moeten we rekening gaan houden? De Green Deal van de EU stelt deze vraagstukken aan het daglicht. Zo wordt er aandacht besteedt aan het feit dat er nog altijd geneesmiddelen en schoonmaakmiddelen in het water terecht komen en daarmee uiteindelijk in het grondwater.” wordt er door waterleidingbedrijven, overheden en kennisinstellingen al programmaʼs van bijvoorbeeld Topsectoren Op dit moment

Deltatechnologie en Watertechnologie Deltaprogramma Zoetwater en Kennisimpuls Waterkwaliteit, nagedacht over de vraag wat er met onze drinkwaterwinning en drinkwaterbronnen gaat gebeuren over, bijvoorbeeld, honderd jaar, vertelt Passier. “De verontreiniging en temperatuurstijging en toenemende droogte bij klimaatverandering zijn een dreiging voor de toekomst, maar ook de zeespiegelstijging zorgt voor meer zout water in de grond, dat uiteindelijk in onze drinkwaterwinning terecht kan komen.” Bovendien is de vraag, hoe relatief nieuwe producten zoals toekomstige biobrandstoffen zich gedragen als ze terecht komen in het milieu, besluit Passier. “Er worden oplossingen ontwikkeld om natuurlijke barrières in de ondergrond beter te beschermen, en zoet water in de ondergrond zoet te houden en op te slaan om meer tot onze beschikking te hebben voor de toekomst Maar ook aan oplossingen zitten grenzen. Het is daarom zaak om ervoor te zorgen dat bedrijven, overheden en kennisinstellingen goed met elkaar samenwerken. Zo wordt voorkomen dat er steeds opnieuw nieuwe stoffen in het milieu terechtkomen waarvan we niet weten wat ze op termijn betekenen voor de kwaliteit van het grondwater. Dat kost tijd, maar met de kennisprogramma’s die er lopen kan er ook daadwerkelijk iets gebeuren om de kwaliteit van ons drinkwater te waarborgen, ook in de toekomst.”

Vragen aan Marcel Luijendijk

Marcel Luijendijk CEO Tradeline

Water Management

De afgelopen tijd hebben we regelmatig gehoord over lood en andere vervuilingen in ons drinkwater. Wat zegt dat over de veiligheid? Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

Hoe staat het met de waterkwaliteit in Nederland? “Relatief gezien is ons drinkwater veilig. Het is echter bekend dat er reststoffen in het drinkwater zitten waarvan we niet precies weten of ze op termijn schadelijk zijn of niet. Alleen de excessen, zoals teveel lood of GenX in het water, halen de media. We bedenken normen over maximale hoeveelheden die in drinkwater mogen zitten, maar eigenlijk zouden dit soort stoffen natuurlijk helemaal niet in het water moeten zitten.” Wat moet er veranderen? “We moeten ons realiseren dat we in het afvoerputje van Europa wonen. In de eerste instantie moeten we zorgen dat er geen vervuiling in het rivier- of grondwater terecht komt. Wat niet door een fabrikant geloosd wordt, hoeft er later ook niet uitgehaald te worden. Om dit te behalen is dus ook samenwerking met andere landen nodig. “Ook denk ik dat er meer onderzoek gedaan moet worden naar het effect van de combinatie van de verschillende stoffen in het drinkwater op ons lichaam. Diverse universiteiten doen hier al onderzoek naar, maar die onderzoeken moeten worden uitgebreid.” Hoe gaan we de waterkwaliteit verhogen? “Vergunningen om te mogen lozen op het oppervlaktewater moeten opnieuw bekeken worden en de zuivering van het afvalwater moet verbeterd worden. Zolang we niet precies weten wat de effecten op ons lichaam zijn kun je zelf je water filteren. Hierbij denk ik niet aan een anti-kalk filter, maar aan een filter die daadwerkelijk de schadelijke stoffen uit het water haalt.” ADVERTENTIE

•Waterontharder •Healthy Water Filter •Druppa (nieuw) •Drukverhoger •Watercooler •Quooker Met ruim 17 jaar ervaring, noemen wij ons de Nederlandse specialist in het geven van wateroplossingen, denk aan ﬁltermaterialen voor zachter en zuiverder drinkwater. Wilt u meer weten over ons en wat wij voor u kunnen betekenen? Lees dan ons verhaal op www.boshuis.nl/duurzamewaterbehandeling T 0345 63 12 06

E verkoop@boshuis.nl

W www.boshuis.nl

Toekomst van- de Maatschappij Pharmafilter Partner Content

analysenederland.nl

PHARMAFILTER - Partner Content

Dam multiresistentie voor antibiotica in, zuiver het afvalwater van ziekenhuizen! geen structurele subsidies of beprijzing van vervuiling. Farmaceuten die de geneesmiddelen aan de ziekenhuizen leveren, hoeven geen verwijderingsbijdrage in hun prijzen te verwerken en nemen ook geen initiatief om de gevolgschade van hun producten te beperken. Die verwijderingsbijdrage kan in de orde van grootte van 1-2% bedragen. Dat is minder dan op een autoband. Blijkbaar vinden we het wel de moeite waard om €2,50 voor de recycling van een band te heffen, maar niet om een relatief lagere heffing op medicijnen om een belangrijk volksgezondheidsprobleem weg te nemen (en het water bovendien deels te kunnen recyclen).

Partner Content Pharmafilter

Ziekenhuizen zijn een hotspot voor specifieke farmaceutische stoffen, zoals last-resort antibiotica. Verspreiding van afvalwater van ziekenhuizen vergroot risico’s voor de volksgezondheid door bijvoorbeeld multi-resistentie. Zuivering bij de bron van het ziekenhuis is noodzakelijk om dit risico te beperken. Hoewel de techniek beschikbaar is, vordert de toepassing maar mondjesmaat. In de 19e eeuw zijn de eerste rioolstelsels aangelegd. Vóór die tijd werden met name steden geteisterd door dodelijke epidemieen, doordat mensen in contact kwamen met afvalwater via de watergangen die door de steden liepen. De aanleg van rioolstelsels heeft voor verreweg de grootste verbetering van de volksgezondheid gezorgd, omdat alPharmafilter bij Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft. lerlei ziekten zich niet meer langs deze weg konden verspreiden. tegen vrijwel alle antibiotica resistent zijn, veroorzaken infecties waaraan mensen Doordat we langer leven en door de toekunnen overlijden. Last-resort antibiotica name van medische behandelingsmogelijk- worden in die gevallen toegediend in de heden stijgt het medicijngebruik. Ziekenziekenhuisomgeving. Patiënten gaan verhuizen vormen voor een aantal specifieke volgens naar de wc, waar een deel van de farmaceutische stoffen de belangrijkste bron last-resort antibiotica en resistente bacteriën waardoor deze stoffen in de afvalwaterketen via riool en waterzuivering ongezuiverd en terechtkomen. Dit zijn last-resort antibizelfs vaak sterker dan daarvoor, in het opotica, die worden gebruikt om infecties pervlaktewater terechtkomen. Daar kunnen met multirestistente bacteriën te genezen, ze zich vermeerderen, nog sterker worden röntgencontrastmiddelen en anesthetica, en via het milieu en allerlei ketens andere naast een grote hoeveelheid reststoffen van mensen weer besmetten. Het is bewezen duizenden geneesmiddelen. Vooral via de dat ziekenhuisafvalwater hoge concentraties urine en feces van patiënten komen deze (last-resort) antibiotica en multi-resistente stoffen in het riool terecht. De rioolwabacteriën bevat (lees meer hierover in recenterzuiveringen van de waterschappen zijn te onderzoeken vanuit STOWA en KWR, niet ontworpen om deze microstoffen en zoals ANSWER, 2019). micro-organismen te verwijderen uit het afvalwater, zodat deze ongezuiverd in kanalen De Coronacrisis maakt duidelijk hoe kwetsen rivieren terechtkomen en milieuschade baar de gezondheidszorg én de economie en gezondheidsrisico’s veroorzaken. Het zijn voor besmettelijke ziektes waarvoor aanpassen van de rioolwaterzuiveringen op geen goede behandeling of vaccin bestaat. deze stoffen staat technisch nog in de kinDe Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) derschoenen en zal tientallen jaren duren. waarschuwt voor de snel toenemende resistentieproblematiek. Dit soort infecties We lichten in dit artikel één groot probleem vormen in de komende decennia een van de verder uit: multiresistentie. Bacteriën die grootste bedreigingen van de volksgezond-

Dat een pandemie door een Coronavirus een reële bedreiging van de volksgezondheid kon vormen, dat was al lang bekend. Toch hebben we ons er nauwelijks op voorbereid, met als gevolg de chaotische situatie en het menselijk leed die we dit jaar ervaren. Het zou stakeholders als de overheden, ziekenhuizen, artsen en farmaceuten duidelijk moeten zijn dat als we weten dat multiresistentie de volgende wereldwijde epidemie kan zijn, we nu in actie moeten komen om de gevaren van medicijnresten en multiresistentie in te dammen. Dat begint met bewezen oplossingen aan de bron toepassen. Het is nog niet te laat!

heid en volgens studies zullen deze mogelijk kanker als belangrijkste doodsoorzaak van de eerste plaats verdringen. Inmiddels zijn onderzoeken naar nieuwe antibiotica gaande. Maar om de werking van bestaande en nieuwe (last-resort) antibiotica blijvend te garanderen moeten de bronnen aangepakt worden die voor de verspreiding van deze medicijnen en multi-resistente micro-orgaGa voor meer informatie naar nismen naar het milieu zorgen. Alleen op die manier kunnen wij het proces van steeds www.pharmafilter.nl sterkere resistentie beperken. Met het Pharmafiltersysteem kunnen ziekenhuizen hun afvalwater ter plaatse zuiveren en het water zelfs hergebruiken. Het is bewezen dat een dergelijke oplossing volledig alle microverontreinigingen, inclusief antibiotica en multiresistente bacteriën en virussen elimineert. Daarmee neemt het ziekenhuis gezondheidsrisico’s weg die later grote gevolgen kunnen hebben. Hoe belangrijk en urgent toepassing ook lijkt, wettelijke en financiële prikkels ontbreken voor ziekenhuizen om dit te doen. Er zijn geen lozingsnormen, zoals die er bijvoorbeeld voor de glastuinbouw wel zijn, en

Het Pharmafiltersysteem zuivert het afvalwater van een ziekenhuis en elimineert alle medische microverontreiningingen en micro-organismen. Het combineert innovatieve technieken uit de afvalwater- en drinkwaterindustrie en is technisch bewezen. Het systeem wordt toegepast bij vijf ziekenhuizen in Nederland, waaronder het Reinier de Graaf Ziekenhuis in Delft en het Erasmus MC in Rotterdam. Een zesde installatie is in aanbouw. Het gezuiverde water is van zeer hoge kwaliteit, zodat het kan worden gebruikt als technisch of huishoud water in het ziekenhuis of geloosd kan worden in oppervlaktewater. Daarmee biedt het Pharmafiltersysteem niet alleen een antwoord op het beperken van gezondheidsrisico’s en milieurisico’s van de afvalwaterketen, maar ook op circulaire doelstellingen voor hergebruik en benutting van het water om verdroging tegen te gaan.

Binnenzijde Pharmafilterinstallatie bij Reinier de Graaf.

pharmafilter.nl

22 Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Het bundelen van kennis is juist wat zo past in het DNA van ons land. Samenwerking is doorslaggevend.

Slimmer omgaan met water Water Management

Slimmer omgaan met water moet de basis zijn in ontwerpen van Smart City-projecten. Tekst: Eoin Hennekam Foto: Gil Ribeiro & Pexels

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, als uitgangspunt ziet voor stedelijke ontwikkelingen en de bouwprojecten van vandaag en morgen: “Als er geen blauw is opgenomen in de voorbereidingsplannen van bouwprojecten die uit de koker komen, dan is het een verloren plan.” at is wat

niet zonder reden dat Van der Sande deze uitspraak doet. De verstedelijkingsopgave en de veranderende weersomstandigheden stimuleren de noodzaak voor een goede blauwe dooradering van stedelijk gebied. “We zien enerzijds dat met name in het westen van het land er steeds meer groen verloren gaat door verstedelijking. Dat betekent dat er andere oplossingen moeten komen om water vast te houden en En het is

De verstedelijkingsopgave en de veranderende weersomstandigheden stimuleren de noodzaak voor een goede blauwe dooradering van stedelijk gebied.

los te laten, afhankelijk van het weer”, vertelt Van der Sande, “Want die weersomstandigheden zijn enorm veranderd. De extremen waar we mee te maken, een overschot aan water door hevige regenval, of een tekort door droogte, hebben ingrijpende gevolgen en vragen om een nieuwe aanpak. Extremen zorgen voor uitdagingen en die extremen worden steeds groter. Ergo, onze uitdagingen worden steeds groter.” centraal staat is: hoe kun je ervoor zorgen dat water, dat plots valt, kan worden vastgehouden, maar ook, op het juiste moment, kan worden losgelaten? “In Rotterdam zijn er bijvoorbeeld ‘blauwe daken’ en andere oplossingen; praktische manieren om invulling te geven aan die vraag.” Maar waar Smart Cities hun meerwaarde hebben is de datagedrevenheid. Dát is waar we in het kader van water ook gebruik van moeten maken wat Van der Sande betreft. “Door data kunnen we anticiperend vermogen opbouwen. Dat anticiperend vermogen moeten we vervolgens meenemen in de ontwerpprincipes van stedelijke ontwikkelingsprojecten: wat moeten we vasthouden? Met welk tempo moeten we water loslaten? Om maar een paar vragen te noemen die we kunnen beantwoorden met data. Zo is er ook bij het hoogheemraadschap van Rijnland een proceskamer waar alle activiteiten rondom water en het weer nauwlettend met data worden gemonitord en aangestuurd.” De vraag die

benadrukt sowieso hoe belangrijk blauw in de ontwerpfase is. “Mijns inziens moet je in het ontwerp in eerste instantie bepalen wat de blauwe basis is van je stad. Daarop moet je bouwen. Daar kun je de data voor inzetten die ik net benoemd heb. En die data kunnen bouwers dan zelf in het ontwerp opnemen, zodat zij zelf (een deel van) de monitoring en aansturing kunnen doen.” In die ontwerpfase is betrokkenheid van verschillende partners zo belangrijk. “Het bundelen van kennis is juist wat zo past in het DNA Van der Sande

van ons land. Samenwerking is doorslaggevend.” inzet van partijen in het kader van blauw betekent dat we voordeel kunnen behalen op het gebied van duurzaamheid maar ook vanuit een financieel oogpunt. “Aquathermie bijvoorbeeld, kortweg: warmte uit water, is een wijze waarop zowel in het licht van duurzaamheid als vanuit financieel oogpunt winst behaald kan worden. Afvalwater is warmer dan het moet zijn na zuivering door een waterzuiveringssysteem. Want een juiste

Door data kunnen we anticiperend vermogen opbouwen.

Dat warmteoverschot kan dan juist afgetapt en ingezet worden om energiezuiniger, en dus financieel voordeliger, te acteren.” een voorbeeld van de financiële aantrekkelijkheid van duurzaamheidstechnieken gericht op Het is slechts

We moeten niet smart zijn op het einde, maar nu. Smart Cities vereisen ook ‘Smart People’.

slim watergebruik. Vanuit een financieel perspectief is het vooral aantrekkelijk dat nu investeren in nieuwe technieken weliswaar veel kosten meebrengt, maar dat de kosten op de lange termijn door niet nu te investeren veel hoger uitvallen. “Bovendien kunnen we nadenken over verdienmodellen en kunnen kosten gedrukt worden op het moment dat we overgaan op massaproductie. Maar dan moeten we wel nu die stappen zetten. We moeten niet smart zijn op het einde, maar nu. Smart Cities vereisen ook ‘Smart People’.”

Duurzaam investeren in morgen

Met geavanceerde en innovatieve afvalwaterzuiveringen helpt Dutch Clean Tech haar klanten al ruim 55 jaar met het behalen van hun milieudoelstellingen. Daarnaast introduceert Dutch Clean Tech een revolutionair financieringsmodel voor de voorziening van schoon en veilig drinkwater in ontwikkelingslanden.

Geheel in lijn met de nieuwe economie: betalen voor gebruik en niet voor bezit. Onze compacte en modulaire rioolwaterzuiveringen zijn ontworpen met het oog op de circulaire economie. Het behandelde water kan veilig hergebruikt worden voor bijvoorbeeld irrigatie. Bovendien verbruiken onze rioolwaterzuiveringen zo’n 30% minder energie.

Wilt u meer weten? www.dutchcleantech.nl

24 Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Kleine stappen zijn ook goede stappen Voorwoord

Een smart city, ofwel een future city, is een stad waarbij technologie helpt om de leefkwaliteit te verbeteren. Bijvoorbeeld door het gebruik van apps om meer sociale cohesie te creëren of mensen meer te laten bewegen. Ook het automatisch inparkeren van een auto in een wijk draagt bij aan een verbetering van de leefkwaliteit. Hiervoor heb je niet alleen de juiste technologie en data nodig om deze toepassingen te kunnen gebruiken, maar ook de wil van de mens. Foto: Persfoto & Rinke Dohmen

elaas zijn veran-

behoorlijk lastig voor mensen en kosten veel tijd. Een (te) grote ambitie neerzetten is dus niet realistisch. Het is belangrijk zorg te dragen voor het feit dat mensen deringen

De voordelen van de smart city leveren veel wooncomfort en een verbetering van de leefkwaliteit op.

snappen wat er gebeurt en de voordelen van een smart city in gaan zien. Van bovenaf iets opleggen is niet de juiste manier. Mensen moeten de voordelen gaan ervaren, dan pas zullen ze de veranderingen gaan omarmen. de praktijk bang dat de privacy niet wordt gewaarborgd bij toepassingen van smart cities, zoals diverse app, terwijl in veel gevallen deze soms nog beter is gewaarborgd dan zonder het gebruik van een app. Het is belangrijk dat mensen weten dat ze niet meteen alles moeten doen. Je huis hoeft niet helemaal in één keer duurzaam te zijn. Het is belangrijk kleine stappen te maken en zelf te bepalen hoe je die gaat nemen. Kijk daarbij ook naar een ander, bijvoorbeeld de buurman en vraag wat zijn energierekening is, ervaart hij of zij problemen met zijn of haar smart home? De early adopters zijn bevlogen mensen en nemen gemakkelijk anderen mee in hun enthousiasme. Men is in

mee bezig zijn, het uitputten van onze aarde, daar kunnen we niet langer mee door gaan. En smart cities kunnen daar een antwoord op geven. Door de coronacrisis hebben we kunnen zien dat mensen bewust en snel in actie kunnen Waar we nu

Waar we nu mee bezig zijn, het uitputten van onze aarde, daar kunnen we niet langer mee door gaan. En smart cities kunnen daar een antwoord op geven. komen, waardoor processen kunnen versnellen. Tegelijkertijd moet de overheid ook voldoende bijdragen, maar dat gebeurt nog onvoldoende. Zo is er het programma voor circulaire bouw, maar in de praktijk blijkt dat de ambities niet stroken met de financiële middelen. De voordelen van de smart city leveren veel wooncomfort en een verbetering van de leefkwaliteit op. Wanneer de mensen zich daar bewust van zijn en de voordelen daarvan ervaren kunnen kleine stappen worden gezet richting een future city en juist de kleine stappen zijn belangrijk!

Elphi Nelissen, Professor Building Sustainability, department of the Built Environment ADVERTENTIE

Data en sensoren veilig gebruiken voor meerdere toepassingen Als pionier in netwerkvideotechnologie heeft Axis ruim dertig jaar ervaring in het creëren van innovatieve producten en oplossingen. Cybersecurity heeft hierbij de hoogste prioriteit en dat maakt het Zweedse bedrijf voor klanten, zoals politie en overheden, van toegevoegde waarde en onderscheidend op verschillende markten, ook voor future smart cities. Cybersecurity krijgt steeds meer aandacht en kan op steeds meer manieren worden toegepast. En dat is logisch, want alles wat je aan een netwerk koppelt, kan ook misbruikt worden door personen of instanties met de verkeerde bedoelingen, vertelt Epko van Nisselrooij, Business Development Manager Smart Cities bij Axis Communications. “En daar zit ook meteen de eerste uitdaging, want alles op het netwerk moet zodanig beveiligd zijn dat alleen diegenen erbij kunnen die daar toestemming voor hebben.” “Onze slimme camera’s zijn naast videoverstrekkers ook steeds meer sensoren die andere relevante data kunnen genereren en kunnen worden ingezet op drie assen:

openbare orde en veiligheid, mobiliteit en milieumonitoring. Zo kan bijvoorbeeld de weersomstandigheden gemeten worden. Of kan een geluidssensor agressie detecteren en de exacte locatie doorgeven aan de politie.” “Wanneer we camera’s als sensoren gaan beschouwen en daar meer functies aan gaan hangen, kunnen we de zaken zo presenteren dat er niet tot personen herleidbare informatie wordt gegenereerd”, gaat Van Nisselrooij verder. “Vooral steden hechten waarde aan een veilig systeem, want in de verdere digitalisering van onze maatschappij worden steeds meer devices aan netwerken gekoppeld waarbij cybersecurity meer aandacht zou moeten krijgen om te voorkomen dat privacygevoelige data door kwaadwillende onderschept kan worden. Zoals je dagelijks in het nieuws leest, nemen een aantal fabrikanten dit onderwerp niet voldoende serieus met alle gevolgen van dien.” “We willen dus dat het systeem veiliger wordt, maar tegelijkertijd worden er toch ook vraagtekens geplaatst bij de privacy”, aldus Van Nisselrooij. “Wordt de privacy niet geschonden wanneer bijvoorbeeld veiligheidscamera’s ook data genereren over het verkeer? De camera’s vallen volgens Gemeentewet 151c onder regierol van de politie en het opgenomen beeldmateriaal valt onder de Wet Politieregisters. Als dus camera’s en sensoren worden gebruikt voor andere zaken dan Openbare Orde en Veiligheid, dus zoals in dit voorbeeld voorverkeersmonitoring moet dat goed afgeschermd worden, zodat

Epko van Nisselrooij, Business Development Manager Smart Cities bij Axis Communications

de data niet misbruikt kan worden en de tot personen herleidbare informatie wordt afgeschermd. Deze data van elkaar scheiden kan zeker. Wanneer overheden en gemeenten daarmee worstelen kunnen zij onze expertise en ervaringen gebruiken om dit goed te regelen en daarmee de privacy optimaal te waarborgen.”

Kijk voor meer informatie op www.axis.com/smart-cities

ongekende luxe en comfort

In Amstelveen aan de Burgemeester Rijnderslaan is de transformatie aan de gang van een kantoorgebouw naar een luxe appartementencomplex met een hoogwaardig niveau van voorzieningen. Een plek waar comfort en luxe voelbaar zijn. Er zijn nog enkele woningen beschikbaar.

Eefje Voogd Makelaardij 020 305 05 60

Lunshof Amstelveen 020 345 83 45

Neem contact op voor meer informatie. Of bekijk alle beschikbare appartementen op mayor.nl

26 Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Datasensoren moeten een grotere rol krijgen in het verkeer Future Cities

De transitie van het rijden op fossiele brandstoffen naar elektrisch is in volle gang. Ook al wordt de stroom die elektrische auto’s en bussen gebruiken nu nog deels grijs opgewekt, je hebt geen uitstoot meer. Het is een hele mooie en belangrijke ontwikkeling, de elektrische vervoersmiddelen, maar tegelijkertijd rijzen er vragen op. Wordt er voorzien in de oplaadstructuur? En hoeveel auto’s wil je überhaupt nog in de stad? Door de coronacrisis is duidelijk geworden dat een rustige stad vele voordelen biedt. Tekst: Féline van der Linde Foto: Aleksejs Bergmanis & Roberto Nickson

e coronacrisis

de uitgelegen kans om beter uit het vraagstuk duurzamer en slimmer autoverkeer te komen, volgens Nico Anten, voorzitter van Connekt, onafhankelijk netwerk voor duurzame bereikbaarheid in mobiliteit en logistiek. “Door is

Door de coronamaatregelen viel het verkeer weg. We hebben een enorm experiment achter de rug, los van economische en sociale impact.

de coronamaatregelen viel het verkeer weg. We hebben een enorm experiment achter de rug, los van economische en sociale impact. Ik zou het dan ook van de zotte vinden als er nu nog ongewijzigd wordt geïnvesteerd in de weginfrastructuur. Natuurlijk wel voor onderhoud, veiligheid, slimheid en noodzakelijke uitbreiding, maar we hebben kunnen zien dat thuiswerken

eigenlijk heel goed werkt en dat we niet elke dag naar kantoor hoeven te rijden.” Verschillende soorten voer-

zullen in de toekomst gezien gaan worden als rijdende sensoren, vertelt Anten. “Een voorbeeld hiervan is dat een nieuwe generatie auto’s gekoppeld kan worden aan het internet, waardoor bijvoorbeeld bij tuigen

regen automatisch de ruitenwissers van auto’s aangaan. Wanneer vervoersmiddelen meer als sensoren gaan bewegen kun je daar veel meer informatie uithalen. Met het gebruik van Artifical Intelligence kun je bijvoorbeeld te weten komen waar verschillende verkeersstromen zich naartoe bewegen. Hierdoor kun je verkeersmaatregelen nemen.” Zo zijn er veel toeristen in Amsterdam die fietsen huren, gaat

Hoe ga je de data gebruiken en hoe ga je daar op een veilige manier mee om?

Verschillende soorten voertuigen zullen in de toekomst gezien gaan worden als rijdende sensoren.

Anten verder. “Als die fietsen allemaal een sensor krijgen, kun je zien waar ze naartoe gaan en kun je daar beter op reageren en waar mogelijk stimuleren of ontmoedigen. Ik verwacht wel dat het een grote uitdaging gaat worden hoe we met die schat aan informatie omgaan. Hoe ga je de data gebruiken en hoe ga je daar op een veilige manier mee om?”

en vrachtwagens zomaar de binnenstad binnen, maar zodra de vrachtwagens zich van tevoren kunnen aanmelden en kunnen laten zien met sensoren dat zij goed beladen zijn, dan kun je deze bepaalde voordelen geven, volgens Anten. “Zoals de vrachtwagen een weg geven, waar iemand anders niet over mag rijden. Op deze manier kunnen bedrijven en gemeenten met data goed samenwerken en elkaar belonen met de beste routes zodat ze sneller op de plaats van bestemming kunnen komen.” Nu rijden auto’s

Met het gebruik van Artifical Intelligence kun je bijvoorbeeld te weten komen waar verschillende verkeersstromen zich naartoe bewegen. die de belangen balanceert en vertrouwd wordt. Zonder een goede structuur, zal niemand meebewegen.” Het allerbelangrijkste

nieuwe vormen van samenwerking, waarbij een grote rol is weggelegd voor vertrouwen, maar dat kost tijd, aldus Anten. “Aan de ene kant kun je met bestaande data veel meer en aan de andere kant zal er een overvloed aan data komen. Hoe ga je er dan slimme informatie uit halen? Een goede samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijven is daarbij van belang. Het is belangrijk om samen te komen tot een governance-structuur Deze voorbeelden zijn

deze ontwikkeling is de verandering in het gedrag, besluit Anten. “Een veiliger en slimmer gebruik van data en informatie in het verkeer zal zorgen voor minder auto’s op de weg en daarmee minder drukte op de weg en minder uitstoot van CO2. Ook zorgt het afwisselend thuiswerken ervoor dat er minder kantoren nodig zijn, wat leidt tot minder verkeer op de weg en dat levert heel wat geld op. Zo kunnen we toch iets positiefs halen uit de afgelopen periode.” bij

ADVERTENTIE

Hoe bouw je een woonomgeving die oog heeft voor zowel de mens als voor de natuur? Slimme woningen en wijken kenmerken zich door het bevorderen van de zelfredzaamheid en sociale gelijkheid, naast de groeiende aandacht voor natuur en circulariteit.

In samenwerking met onze (sociale) partners onderzoeken wij met het programma “Empathische woonomgeving” deze nieuwe manier van wonen: wat is het (lange termijn) effect van slim wonen op ons dagelijks leven en wat zijn oplossingen voor een meer empathische manier van integratie van slimme technologieën in onze huizen en wijken?

www.empathischewoning.nl

Toekomst van de Maatschappij 27 analysenederland.nl

In 2013 kwam er voor het eerst beleid rondom duurzame energie in Nederland.

Duurzame energieoplossingen aangenaam voor iedereen Future Cities

Veel nieuwe huizen worden al op een duurzame manier gebouwd. Steeds meer huizen gaan van het gas af en de zonne- en windparken in Nederland ontwikkelen zich in rap tempo. Toch is Nederland vanaf 2013 pas echt begonnen met energietransities en valt er nog een wereld te winnen. Tekst: Féline van der Linde Foto: Zbynek Burival & chuttersnap

e zitten nog

maar aan het begin van de energietransitie, vertelt Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie. “Tot 2013 was Nederland nog niet echt bezig met de energietransitie. Maar vier

procent van ons energiegebruik was duurzaam en dat kwam voornamelijk door het ontbreken van systematisch beleid. In 2013 kwam er voor het eerst beleid rondom duurzame energie in Nederland. De eerste aanleiding hiervoor was de druk vanuit Brussel. Er werd vastgelegd dat in 2020 veertien procent van onze energie duurzaam moest zijn. Daarnaast kwam er vanuit milieuorganisaties en het bedrijfsleven meer gezamenlijke druk. werd er dus een langdurig beleid gemaakt rondom duurzame energie, aldus Van der Gaag. “Er hangen vele voordelen aan duurzame energie. Zo is het schoon en kunnen we het in eigen land opwekken, waardoor we minder afhankelijk zijn van het buitenland. Maar het is ook duurder. De grootste vraag was dan ook hoe we ervoor konden Voor het eerst

zorgen dat duurzame energie financieel kon gaan concurreren met bestaande fossiele energie. Het energieakkoord van 2013 heeft daarvoor gezorgd. Vanaf dat moment is duidelijk geworden hoe succesvol de windparken zijn. De Noordzee is een ideale zee gebleken voor de windparken. Het is er namelijk niet te diep en het waait er hard. Door een flink volume windenergie, die van de Noordzee kan komen, kon de energie concurreren met fossiele energie. En waar werd gedacht dat de kosten van windenergie 40 procent lager zouden zijn werd dat in de praktijk 70 procent.” een succes geworden omdat iedereen doet waar die goed in is, gaat Van der Gaag verder. “De overheid zorgt voor een vergunning voor een kavel in de Noordzee en de ondernemer bouwt zo De windparken zijn

goed en betaalbaar mogelijk. Daarnaast heeft TenneT de elektriciteitskabels aangelegd en een groot stopcontact aangelegd. Een behoorlijke uitdaging zo ver op zee, maar dat was een cruciale voorwaarde voor het succes. En dat kan alleen maar groter worden, naar mijn mening. In eerste plaats omdat het goed gaat en ten tweede omdat de Noordzee ontzettend veel potentie heeft.”

Maar elektriciteit is maar 20 procent van ons energieverbruik, ruim 50 procent is warmte. maar 20 procent van ons energieverbruik, ruim 50 procent is warmte. Hoe krijgen we dus duurzame warmtebronnen? Maar elektriciteit is

Van der Gaag: “Daar zijn al allerlei oplossingen voor zoals aardwarmte, geothermie en warmtenetten voor wijken en bedrijven. Maar de vraag naar warmte is niet het hele jaar door gelijk. Geothermie kun je helaas niet harder zetten als het koud is. Regelbare duurzame energiebronnen zijn dus een grote uitdaging voor de toekomst. Daarnaast is er de discussie of biomassa wel zo duurzaam is. Maar biomassa hebben we in de toekomst nodig omdat het duurzamer is dan gas en je het kunt reguleren.” Het belangrijkste ele-

voor de toekomst in de energietransitie is hoe de oplossingen het leven van de mensen beter kunnen maken, besluit van der Gaag. “Toen Nederland overstapte van kolen naar aardgas was dit een grote verandering, maar het maakte het leven van velen aangenamer. Het huis was ment

warm en men hoefde geen kolen meer te scheppen. Niet alleen het financiële voordeel, door subsidies, zal de mens motiveren om zijn of haar

Het belangrijkste element voor de toekomst in de energietransitie is hoe de oplossingen het leven van de mensen beter kunnen maken. huis te verduurzamen. Een beter geïsoleerd huis, zal het woongenot verbeteren. En het gebruik van elektrische auto’s zal het leven een stuk aangenamer maken in de stad, zonder de uitlaatgassen. Zo pakken we niet alleen het klimaatprobleem aan, maar zullen de mensen ook de voordelen (beter) ervaren.” ADVERTENTIE

Maak uw Gebouw Duurzaam en Doe Goed voor het Milieu

met PowerNEST

De Duurzame Hoogbouw Energie Oplossing Voldoe aan Nieuwe Duurzaamheidseisen en Energielabel Wek 6x Meer Energie op dan met Huidige Toepassingen Seizoensonafhankelijk, Modulair en Architectonisch Geintegreerd Follow us

Ibis Power

IbisPowerOfficial

PowerNEST Zon & Windenergie Geintegreerd in één Oplossing!

Ibis_Power

Is uw gebouw geschikt? Bezoek www.ibispower.eu

28 Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Profiel

De coronacrisis houdt de wereld in zijn greep en laat ook de bouwsector niet onberoerd. Toch blijven we doorbouwen, aldus Bouwend Nederland voorzitter Maxime Verhagen.

Feiten Maxime Verhagen begon zijn carrière in 1986 als gemeenteraadslid in de gemeente Oegstgeest. Vervolgens werd hij lid van het Europees Parlement alvorens in 1994 lid te worden van de Tweede Kamer. Hij was onder andere fractievoorzitter, minister van Buitenlandse Zaken, minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en van 2010 tot 2012 vicepremier. In 2013 verliet hij de politiek en werd hij voorzitter van Bouwend Nederland.

Tekst: Marjon Kruize Foto: Anke Bot

met stikstof zet ook de coronacrisis de bouwsector op zijn kop. Het aantal opdrachten loopt terug ondanks dat de sector veilig kan doorbouwen met het protocol ‘Samen veilig doorwerken’. De economie in z’n totaliteit krijgt een flinke tik. Daarom is het van het grootste belang voor de Nederlandse economie dat we door blijven bouwen aan duurzame gebouwen en infrastructuur, vertelt Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland. “Elke euro die gestoken wordt in de bouw en infra levert tot wel bijna drie euro aan aanvullende economische activiteit op. Dat effect moeten we optimaal uitbuiten. Onze sector is de locomotief die de hele Nederlandse economische trein weer kan laten rijden.” a de problemen

Hoe beïnvloedt de coronacrisis de bouwsector?

‘We moeten blijven bouwen’

“Uit een conjunctuurmeting van het Economisch Instituut voor de Bouw en uit een enquête van Bouwend Nederland onder leden blijkt dat het werk terugloopt. Vooral de orderportefeuilles in de infrasector nemen af. Ondervraagden zagen het aantal offertes en bestekken fors afnemen. Ruim 60% geeft aan dat de marktomstandigheden zijn verslechterd en bij ADVERTENTIE

Jan Snel bouwt slimmer, sneller én schoner Jan Snel biedt een passende oplossing voor iedereen. Door slimmer, sneller en schoner te bouwen onderscheidt Jan Snel zich ten opzichte van de traditionele bouw. Door in de fabriek te produceren onder geconditioneerde omstandigheden, is Jan Snel in staat om de kwaliteit te verbeteren en het bouwproces tot 50% te versnellen. Hergebruik, in combinatie met minder afval en uitstoot, levert daarnaast een grote bijdrage aan de circulaire economie. Bouwen met Jan Snel is bouwen aan de toekomst. |

WONEN

WERKEN

LEREN

ZORG

LEISURE

JANSNEL.COM

Toekomst van de Maatschappij 29 analysenederland.nl

bijna 75% van de bedrijven is de werkvoorraad minder dan drie maanden. Dit is een halvering ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Ook de vergunningverlening en andere procedures lopen vertraging op. Het is dus een flinke klap voor de sector.” Het lijkt me lastig om op een bouwplaats altijd 1,5 meter afstand te houden.

“Dat vereist een andere werkwijze. Om die werkwijze te faciliteren en duidelijkheid te verschaffen hoe er toch veilig en verantwoord doorgewerkt kan worden, stelden Het Rijk en de bouwen technieksector eind maart het protocol Samen Veilig Doorwerken vast. Zo hebben we kunnen voorkomen dat werk kwam stil te liggen. Het protocol volgt de richtlijnen van het RIVM en wordt ondersteund door de vakbonden, brancheverenigingen en werkgevers- en werknemersorganisaties. Neemt de druk op de woningmarkt af door de crisis?

“De onderliggende vraag is natuurlijk niet weg. Nederland kent een structureel woningtekort van ruim 330.000 woningen. Naar verwachting telt ons land in 2035 18,8 miljoen inwoners. Mede door dit aantal zal de vraag naar woningen verder toenemen. Om aan de groeiende vraag te voldoen, moeten tussen 2020 en 2030 in totaal 845.000 woningen gebouwd worden. De behoefte aan betaalbare woningen blijft onverminderd groot. Verruiming van de startersleningen en verhoging van de nationale hypotheekgarantie zouden ook goede maatregelen zijn en maken de woningmarkt toegankelijker voor grotere groepen mensen.”

Het EIB spreekt over een enorm banenverlies in de bouw. Wat doet de sector om deze banen toch te behouden?

“De onderliggende vraag naar vakkrachten blijft groot. Het laatste wat een aannemer wil doen is mensen ontslaan want hij weet dat hij ze op de iets langere termijn keihard nodig heeft. Onderzoek van ING toont aan dat na de laatste crisis tussen 2014 en 2018 een productiviteitsstijging van 40% is gerealiseerd. Die is alleen te verklaren door het feit dat bouwers hun mensen vasthouden en die mensen gewoon meer werk kregen en door het oplossen van de crisis op volle capaciteit konden gaan werken. Dat zal nu ook zo veel mogelijk het geval zijn”

als klimaatverandering, de energietransitie en circulariteit vragen om innovatieve oplossingen vanuit de bouwen infrasector. We moeten binnen de sector ruimte creëren voor slimme innovatieve producten en werkprocessen. Overheden, kennisinstellingen en marktpartijen in de bouwen technieksector moeten hun krachten bundelen om te komen tot langjarige kennisprogramma’s. Daartoe werken deze partijen samen in het Bouw en Techniek Innovatiecentrum (BTIC). Het BTIC vormt het vliegwiel om bouw-, ontwerp-, en techniekinnovaties te versnellen.” Hoe staan we ervoor in Nederland? Zijn er al veel circulaire en/of energieneutrale gebouwen?

Liggen de energietransitie en de transitie naar circulaire bouw nu stil?

“Nee, we bouwen door. Wel zijn in de beginfase van de crisis lopende initiatieven en projecten in vertraging gekomen door het instellen van de afstand beperkende maatregelen. Dat heeft impact gehad op onze sector en de bedrijven die veelal achter de voordeur van de klanten thuis aan het werk zijn. Ook de overschakeling naar digitale overlegstructuren op afstand met opdrachtgevers, overheden en partijen in de bouwketen heeft tijd nodig gehad. Maar het belang om door te kunnen bouwen is groot. De continuïteit en de werkgelegenheid in de bouwsector moeten gewaarborgd blijven om het woningtekort niet verder te laten oplopen.” Hoe belangrijk is het dat we de bouw hervormen om deze te verduurzamen?

“Maatschappelijke opgaven

“Voorbeelden zijn er zeker te noemen, denk aan het Unilever Foods Innovation Centre in Wageningen dat eind vorig jaar door de koning werd geopend. Interessant aan dit voorbeeld is dat er echt sprake is van een duurzaam gebouw, waarbij circulariteit en energieneutraliteit hand in hand gaan. Het gebouw heeft de hoogste duurzaamheidscertificering BREEAM-NL Outstanding, voorziet in de eigen energiebehoefte en is gebouwd uit ver doorgevoerde circulaire materialen en grondstoffen. Wat betreft energieneutrale of bijna energieneutrale gebouwen, dat begint inmiddels vanuit wetgeving en in de bouwpraktijk de nieuwe norm te worden. Vanaf 1 januari volgend jaar geldt in Nederland voor alle nieuwbouw, zowel woningbouw als utiliteitsbouw, dat de vergunningaanvragen moeten voldoen aan de eisen voor bijna energieneutrale gebouwen

(BENG). Maar de circulaire bouweconomie bevindt zich eigenlijk nog in de beginfase.” Gaat de bouw de doelstellingen in het klimaatakkoord kunnen waarmaken? En wat is hier voor nodig?

“Voorop staat dat de bouw moet kunnen blijven investeren om de ambities waar te maken. Investeren kan alleen als de sector gezond is en winst maakt. Daarvoor is het cruciaal dat blokkades worden weggenomen zoals die er nu nog steeds zijn voor stikstof en lang waren voor PFAS en dat er een stevig investeringspakket ontstaat die de bouw door deze coronacrisis heen trekt. Continuïteit is van het grootste belang. Als dat niet gebeurt staan alle ambities onder druk.” “Voor de bedrijven binnen de sector is het vooral van belang dat er handelingsperspectief ontstaat door opschaling en door bundeling van de vraag naar het verduurzaming van woningen. Daartoe zijn heldere handelingsperspectieven nodig voor burgers, corporaties en gebouweigenaren om aan de slag te gaan met verduurzaming. Meer continuïteit in de vraag van klanten naar verduurzamingsmaatregelen geeft de markt duidelijkheid wat ze te doen staat. Daarnaast ziet Bouwend Nederland het als haar rol om te zorgen dat aan de randvoorwaarden wordt voldaan, zodat de sector grote schaalsprongen kan maken om gebouwen en huizen te verduurzamen en benodigde energiesystemen aan te leggen. Daar zijn innovaties voor nodig, efficiënte ketenprocessen en de opbouw van de benodigde arbeidscapaciteit.”

Ook hoogbouw vraagt om verduurzaming Future Cities

Binnen het vraagstuk van de verduurzaming is hoogbouw in de stad het ondergeschoven kindje. En dat terwijl hoogbouw in het stedelijk net juist de grootste energieverbruikers zijn. Tekst: Marjon Kruize Foto: Sean Pollock

“De uitdaging binnen de hoogbouw is groot en complex, en de investeringen zijn hoog”, vertelt Alexander Suma, CEO en oprichter van Ibis Power. “Vaak is er door installaties op het dak niet genoeg ruimte om zonnepanelen te plaatsen. Hiermee kan dus maar 10 tot 15 procent van het totale gebruik opgewekt worden, wat veel te weinig is voor het hele gebouw.” Vanuit de overheid worden helaas nog onvoldoende maatregelen genomen om de opwek van duurzame energie voor de hoogbouw te stimuleren. “Voor sociale woningen geldt dat zij voor het einde van dit jaar gemiddeld minstens energielabel B moeten hebben en kantoorgebouwen mag je

vanaf 2023 überhaupt niet meer verhuren als deze geen Label C hebben”, stelt Suma. “Echter, de woningstichtingen zullen dit in veel gevallen niet gaan halen. Daarnaast maakt ook het wegvallen van de salderingsregeling het verduurzamen van hoogbouw niet makkelijker. De eengezinswoningen hebben kunnen profiteren van allerlei subsidies, maar net nu de sociale flathuurders aan de beurt zijn, worden subsidies afgebouwd. Terwijl zij juist het minst te besteden hebben.” Wat er nu moet gebeuren is dat er een goede oplossing voor hoogbouw moet komen. “Alleen zonnepanelen is niet genoeg om een heel gebouw van energie te voorzien, omdat deze in de winter maar 10 procent van de energie opwekken”, vertelt Suma. “Een combinatie van winden zonne-energie kan hiervoor de oplossing zijn. In de winter profiteer je van windenergie en in de zomer van zonne-energie, waardoor je het hele jaar door genoeg opwekt.”

ADVERTENTIE

30 Toekomst van de Maatschappij analysenederland.nl

Multidisciplinaire inzet van technologie vereist aangepaste weten regelgeving Future Cities

Door COVID-19 zijn de technologische ontwikkelingen in een versnelling geraakt. Niet alleen voor de mensen thuis, waar duidelijk is geworden dat op kantoor werken in de meeste gevallen niet meer nodig is, maar ook in de stad. Zo kan het gebruik van camera’s als sensoren niet alleen bijdragen aan de veiligheid van de stad, maar ook aan het tellen van het aantal mensen dat op een bepaalde plek in de stad aanwezig is en de onderlinge afstanden in onze 1,5 metermaatschappij. Met de huidige coronamaatregelen en de grotere vraag naar crowd management een belangrijke ontwikkeling. Tekst: Féline van der Linde Foto: Victor Garcia

in Almere al veel innovaties plaats, vertelt Epko van Nisselrooij, expert op het gebied van Smart Cities. “De veiligheidscamera’s zijn uitgerust om ook het verkeer te monitoren, maar kunnen ook het aantal mensen meten en ondersteuning bieden bij veiligheid in de stad. De camera’s worden hier dus al voor meerdere functies gebruikt en multidisciplinair ingezet. Niet alleen camera’s, maar ook verlichting kan multidisciplio vinden er

nair ingezet worden. Bij een vechtpartij in de stad kun je bijvoorbeeld door het meten van het geluid de vechtpartij detecteren en vervolgens het licht daarbij aanpassen zodat de politie snel weet waar ze moeten zijn en tevens de hulpdienst hun werk optimaal kan uitvoeren.” gebeurt het al mondjesmaat. Helaas heerst er veel koudwatervrees bij gemeenten, vertelt Van Nisselrooij. “Door de weten regelgeving worden vooral steden geremd door de nieuwigheid hiervan. Mijn advies is dan ook: communiceer helder en transparant over het multidisciplinair gebruik van camera’s en verlichting in het verkeer. Zodat het niet alleen sneller kan worden toegepast, maar ook de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) respecteert. Doordat het nog een grijs gebied is voor velen, is men nog angstig voor het gebruik van multidisciplinaire camera’s en slimme verlichtingsmasten” schrijft voor dat alle opgenomen videodata, onder regierol van de politie valt waardoor de Wet Politieregisters van kracht is. Deze opzet biedt nog zeker wel mogelijkheden, aldus Van Nisselrooij. “Puur de data die wordt gegenereerd met videocamera’s, zoals bijvoorbeeld teldata van personen, kun je dus goed scheiden van de daadwerkelijke camerabeelden en daarmee kun je er ook voor zorgen

Masi Mohammadi

Future Cities

Slimme technologieën dragen niet alleen bij aan fysieke intelligentie van het huis, maar ook aan sociale intelligentie. Toepassingen als het reguleren van de temperatuur, die stopt bijvoorbeeld bij 22 graden met verkoelen en verwarmen, zijn niet genoeg. In de toekomst is het ook mogelijk dat het huis aanvoelt dat oudere bewoners het in de winter warmer willen hebben, maar ook aanvoelt dat iemand dementeert. Masi Mohammadi, hoogleraar Smart Architectural Technologies aan de TUe en lector Architecture in Health aan de HAN, licht toe.

In de praktijk

De Gemeentewet 151c

Vragen aan

Tekst: Féline van der Linde We lopen qua technologie voor op de weten regelgeving en daar moeten stappen in gezet worden.

dat de beelden, zowel live als opgenomen bij de politie terechtkomen en dat alleen data zonder video in een dashboard kan worden aangeboden aan andere afdelingen.” Autoriteit Persoons-

vanuit de AVG op dit onderwerp meer helderheid scheppen zodat de overheid en het bedrijfsleven dit beter kunnen toepassen in de praktijk. Dit gaat dan met name over het multidisciplinair gebruiken van sensoren en het scheiden van deze data en daarmee de bescherming van onze privacy zodat er meer ruimte voor steden gecreëerd worden om stappen te maken, aldus Van Nisselrooij. Gelukkig heeft Autoriteit Persoongegevens deze bal opgepakt en werken ze momenteel aan een onderzoek om uiteindelijk te komen met een advies hoe om te gaan met Smart City-toepassingen in relatie tot privacy. “De privacy is een gemeengoed waar we zuinig op moeten zijn en moet gegevens moet

daarom te allen tijde gewaarborgd blijven. De discussie zal een andere wending krijgen als bewoners en ondernemers weten en ook ervaren dat het gebruik van data leidt tot een veiligere, slimmere en bovenal leefbaardere stad. Zodra dat duidelijker wordt voor de mensen, zal de discussie ook een andere, minder felle dimensie krijgen.” meerdere functies, aan bijvoorbeeld camera’s in de stad, zorgt voor meer data en daarmee ook mogelijkheden voor verdergaande smart city-ontwikkelingen. Daarvoor is een ruimere weten regelgeving nodig, mits deze goed afgeschermd kan worden, besluit Van Nisselrooij. “Het ontwikkelen van een standaard, met meerdere partijen, om data te generen vanuit de stad voor meerdere toepassingen is een ‘ongoing process’. We lopen qua technologie voor op de weten regelgeving en daar moeten stappen in gezet worden.” Het koppelen van

Foto: Persfoto

Wat zijn slimme huizen en wat voor rol heeft design hierin? “Een slim huis is in mijn ogen niet alleen gericht op fysieke intelligentie, maar vooral ook gericht op sociale intelligentie. Het gaat dus niet alleen over een alarmsysteem, maar onder andere ook over in welke wijk je huis staat, hoe ver de apotheek is en wie er voor de deur staat. Een goed design van een huis kan er zelfs voor zorgen dat een techniek toepassen overbodig wordt. Een goed design versterkt de slimheid van het huis. Wat ik in de praktijk veelal zie, is dat het huis of een goed design of slimme applicaties heeft, maar niet beide, waar het design de context creëert waarin de slimheid van het huis zich kan ontplooien.” Hoe kunnen slimme huizen bijdragen aan onze gezondheid? “Een slim huis is zelfs nog meer dan fysiek en sociaal intelligent. Gezelligheid, veiligheid en geborgenheid geven allemaal rust en dragen bij aan een goede gezondheid. De bijdrage aan de gezondheid van de mens vindt naar mijn mening plaats in drie gradaties, namelijk de slimme woning die als hulpmiddel assisteert in het dagelijks leven van de mensen, gezond gedrag stimuleert zoals bewegen en sociaal contact en ten slotte als medicijn om onze gezondheid te helpen bevorderen. Voorbeelden hiervan zijn een koelkast die de boodschappen doorgeeft en bij mooi weer kan een slim huis de bewoner aanmoedigen om naar buiten te gaan voor een wandeling. Door het focussen op wat bewoners, met name ouderen, nog wél kunnen en niet blindstaren op wat zij niet meer kunnen, kan een slimme woonomgeving helpen bij vermindering van het gebruik van medicijnen.” Welke voordelen brengt het met zich mee? “Het belangrijkste in de ontwikkeling van slimme huizen vind ik het empoweren van de bewoner. We willen ouderen langer laten thuiswonen en een slim huis, dat mensen ‘begrijpt’ en hun zowel ondersteunt als stimuleert in het dagelijks leven, kan daarvoor zorgen.”

ADVERTENTIE

DE TOEGANG VAN DE TOEKOMST ‘Waar is dat pasje nou?’. We hebben allemaal wel eens verwoed zoekend naar ons toegangspasje voor de deur van ons kantoor gestaan. Toch zou dit probleemwel eens verleden tijd kunnen zijn.

tigingsmail. Ze uploaden een foto van hun gezicht, waardoor het systeem hen kan herkennen. Gebruikers behouden zelf de controle: met één klik kunnen zij toestemming voor herkenning geven, óf deze weer intrekken.

20face, een startup van de Universiteit Twente, ontwikkelde toegangscontrole voor (kantoor)gebouwen met behulp van gezichtsherkenning. Dat doet het bedrijf volledig privacy proof: het systeem voldoet aan alle richtlijnen van de AVG. “Zeker nu we door de coronacrisis zo min mogelijk willen aanraken kan een contactloos toegangssysteem een uitkomst bieden”, vertelt Dick Fens, CEO van 20face. “Het probleem met gezichtsherkenningssoftware was altijd de privacy van de gebruiker. Daarom hebben wij nu een oplossing ontwikkeld waarbij het beheer van de gegevens volledig in de handen van de gebruiker ligt.”

Het grote voordeel voor bedrijven is dat deze software een stukje veiligheid kan bieden. “De kaarten waarmee mensen nu binnenkomen kunnen gestolen of verloren worden”, stelt Fens. “Met je gezicht kan dat natuurlijk niet. Daarnaast zijn aan het vervangen van pasjes vaak kosten verbonden en zorgt het voor veel administratieve rompslomp.”

Als een bedrijf het toegangscontrolesysteem aanschaft, kan 20face in veel gevallen met het huidige toegangssysteem integreren. Vervolgens kunnen gebruikers zichzelf makkelijk registreren via een app of een beves-

Echter blijft het daar niet bij. Toegang met behulp van gezichtsherkenning biedt meer voordelen. “Zo faciliteert het een probleemloze doorloop”, vertelt Fens. “Men hoeft niet te zoeken naar een pasje of druppel, maar kan eenvoudig doorlopen. Ook is er de mogelijkheid om flexibeler controle uit te oefenen. Toegangsrechten kunnen eenvoudig online gegeven en aangepast worden, per persoon en per deur. Verder is het contactloze karakter van het toegangssysteem – vooral in deze tijd – een voordeel.

Alle informatie die je aan 20face verleend staat encrypted opgeslagen en wordt enkel gebruikt op de locaties waar je toestemming voor geeft. Uiteindelijk betekent dit dus dat gebruiker de volledige controle over zijn of haar data heeft.

Wilt u meer weten over het toegangscontrolesysteem, of een demo ervan aanvragen? Kijk dan op 20face.com/toegangscontrole.

Zwolle Partner Content Toekomst van- de Maatschappij

ZWOLLE - Partner Content analysenederland.nl

Waterrijk wonen in Breezicht-Zwolle Partner Content

Zwolle

Aan de noordkant van Zwolle, naast de Milligerplas, vind je straks Breezicht. Het is de jongste aanwinst van de wijk Stadshagen. Een groene, waterrijke buurt met 1140 woningen in allerlei klassen. Hier kan men straks heerlijk wonen in het groen, aan de rand van de stad. En de buurt is niet alleen mooi, maar ook nog eens duurzaam en waterrobuust. In Breezicht wordt het water namelijk niet afgevoerd, maar juist vastgehouden. “Het waterplan vormt de structuur van de buurt”, vertelt Gerjan Timmerman, die vanuit de gemeente Zwolle als stedenbouwkundige bij de ontwikkeling van de buurt betrokken is. “De buurt in zijn geheel ligt laag, waardoor het water ernaartoe stroomt. In het landschap is een aantal terpen gebouwd die hoger liggen. Dat hoogteverschil zorgt ervoor dat er ruimte is om het water op te vangen, zonder dat de huizen onderlopen. Zelfs bij extreme regenval.” In de Mastenbroekerpolder waarin Breezicht ligt, is het een

eeuwenoude oplossing. “Alle oude boerderijen liggen ook op terpen. Men wist dat als je droog wilde blijven, je hoog moest bouwen. Eigenlijk is het een heel eenvoudig principe dat we hier realiseren. Maar een klimaatrobuust ontwerp moet ook vooral goed passen bij de omgeving en dat is hier aan de rand van de stad zeker het geval.” Als het regent wordt overtollig water via watergangen, wadi’s en groenzones naar het centrale groenblauwe landschap geleid. Deze ‘buﬀer’ vormt dan weer een reserve voor perioden van droogte en hittegolven. Ook is er genoeg capaciteit om overtollig regenwater

uit andere delen van de wijk Stadshagen op te vangen. Na een ﬂinke bui kunnen kinderen hier lekker spelen in vers, schoon water. Ook hittestress wordt in de wijk tegengegaan. “In Breezicht is veel groen en water en dit landschap is heel divers”, vertelt Timmerman. “Dit zorgt voor verkoeling, ook tijdens warme perioden. Op deze manier wordt hittestress tegengegaan. Daarnaast wordt het ook een energieneutrale buurt. Alle energie die gebruikt wordt, wordt ook zoveel mogelijk in de buurt opgewekt.” Uiteraard is de buurt gasloos. Voor verwarming en warm water worden duurzame alternatie-

ven gebruikt gebaseerd op zonne-energie en bodemwarmte. Ook leuk: in een deel van Breezicht kun je in de duinen wonen. De buurt ligt namelijk naast een grote plas die een belangrijke recreatieve functie heeft voor bewoners van de wijk Stadshagen. Tussen de stranden en de huizen in Breezicht ligt duingebied. Waardoor je dus middenin de polder ‘aan zee’ kunt wonen.

staan ze volledig onder water. De natuur in de buurt is dus enorm dynamisch. Het is heel zichtbaar wat we doen, om mensen ook bewust te maken van het water.” Zo wordt de buurt leefbaar, duurzaam en leerzaam. Wilt u meer weten? Kijk dan het filmpje via de QR-code! www.stadshagen.nl/breezicht

“Je kan echt zien dat de buurt en het landschap leeft”, vertelt Timmerman. “In tijden van droogte, zullen de wadi’s droog staan, maar bij hevige regenval

zwolle.nl ADVERTENTIE

Digitale kroniek

‘In de slimme stad draait alles om data, en voor data heb je een goede basisinfrastructuur nodig’ Online interview

Data, data en nog eens data. Dat is waar het volgens Eric Reij in de slimme stad om draait. Maar zonder goede infrastructuur gebeurt er niks met die data. “Netwerken zijn een nutsvoorziening geworden, je kunt niet meer zonder.” Foto: Persfoto

voorzitter van de branchevereniging voor ICT en Telecommunicatie Grootgebruikers vraagt wat een Smart City voor hem nu precies inhoudt, dan verwacht je een antwoord waarin technologie de boventoon voert. Je verwacht robotica, Internet of Things, kunstmatige intelligentie. Wat je in ieder geval niet verwacht is het antwoord van Eric Reij.“Voor mij is dat een goede plek om te wonen met de best mogelijke levenskwaliteit. Een slimme stad vindt oplossingen voor bijvoorbeeld ls je de

milieu-issues, duurzaamheid en minder uitstoot van CO2.” Dat gezegd hebbende, als er verder gevraagd wordt, komt dan toch de technologie, en in het bijzonder ICT en telecommunicatie, bovendrijven. Maar wel ‘slechts’ als randvoorwaarde: “Een Smart City is een plek die zo efficiënt mogelijk is ingericht. De slimme stad is het antwoord op de uitdagingen van deze tijd en moet de toekomst veiligstellen voor de volgende generatie. ICT en telecommunicatie zijn de randvoorwaarden voor het vinden van die antwoorden en voor het mogelijk maken van de aangeboden oplossingen.” En wanneer is die city dan smart?

“Binnen United Smart Cities, een wereldwijd programma van de Europese Economische Commissie van de Verenigde Naties (Unece) en de Organisatie voor Internationale Economische Betrekkingen (OiER), is een database opgesteld met 180 kpi’s (key performance indica-

tors, red.) waar een stad aan moet voldoen om zichzelf smart te mogen noemen. Dan moet je denken aan een bepaald aantal publieke wifihotspots en een bepaald percentage huishoudens met toegang tot internet, maar ook het aantal huishoudens dat afvalwater hergebruikt of een bepaald percentage groen in je stad. Daar kan ik me heel goed in vinden.” Welke rol spelen ICT en telecommunicatie daarbij?

“In de slimme stad draait alles om data, en voor data heb je een goede basisinfrastructuur nodig. Een glasvezelnetwerk, een 4G-netwerk, en straks een 5G-netwerk. Je moet je voorstellen dat er in de slimme stad slimme lantaarnpalen zijn, slimme vuilnisbakken, slimme stoplichten, slimme koelkasten, slimme auto’s, noem maar op. De stad wordt volgehangen met sensoren. Alle data die deze sensoren genereren moeten verzameld worden in een dashboard.”

Hebben we uw interesse gewekt? Het gehele artikel leest u op: analysenederland.nl

Hoe afhankelijk zijn we dan van netwerken?

“Die netwerken zijn een nutsvoorziening geworden, je kunt niet meer zonder. Alles in een Smart City hangt van netwerken af, als het netwerk niet functioneert, werkt de slimme stad niet. Dat kan tot grote economische problemen leiden maar ook tot grote ongelukken. Stel je voor dat een zelfrijdende auto straks geen netwerk meer heeft doordat de stroom is uitgevallen en we daar geen noodoplossing voor hebben verzonnen… Dat is onacceptabel. De overheid zou een deel van de opbrengsten die ze straks genereren uit de verkoop van de 5G-frequentieveilingen (begin 2020, red.) moeten investeren in overlevingsmaatregelen om de mobiele infrastructuur operationeel te houden bij calamiteiten.” 5G: een must voor de Smart City?

“Een must niet, want we hebben nu ook al Smart Cities.”

Vitale medewerkers = vitaal bedrijf Door de coronacrisis merken we nog meer dan voorheen dat vitale medewerkers van levensbelang zijn voor een gezond bedrijf. Het nieuwe werken vraagt veel ﬂexibiliteit van werknemers en om hier goed mee om te gaan moet je mentaal en fysiek gezond zijn. “We zien momenteel een aantal maatschappelijke trends op het gebied van vitaliteit die ons zorgen baren”, stelt Toine Bax, marketing manager van Tsuru. “We zien dat mensen te weinig bewegen, steeds zwaarder worden en ook te weinig of slecht slapen. Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer 1 en er is een grote jaarlijkse toename van het aantal diabetes patiënten. Daarnaast zijn ook burn-outklachten steeds vaker aan de orde van de dag. “We zien veel gezonde mensen die richting een burn-out gaan, wat zorgt voor een afname van de productiviteit”, vertelt Jessy Brouwers, klinisch psycholoog en co-founder van Tsuru. “Daar zitten werknemers en werkgevers natuurlijk niet op de wachten. Vaak zijn deze werknemers wel aanwezig, maar komt er maar weinig werk uit hun vingers, waardoor er veel verborgen kosten zijn. We noemen dat presenteisme. Er komen gelukkig steeds meer signalen dat we hier met een betere leefstijl iets aan kunnen doen en als goed werkgever is dit iets wat je ook je medewerkers mee kunt geven. “Een bedrijf is vooral gebaat bij productieve en gemotiveerde medewerkers. Om ervoor te zorgen dat dit voor jouw medewerkers geldt, moet je ze wel kunnen ondersteunen, aldus Brouwers.” Dat doe je door hen te helpen bij het ontwikkelen van een gezonde leefstijl. Door hen te inspireren om meer te gaan bewegen, gezonder te eten, beter te slapen en hen te leren beter met stress om te gaan krijg je gelukkigere werknemers die productiever zijn en minder vaak uitvallen. Zeker nu we thuiswerken is er meer behoefte aan monitoring en begeleiding op afstand. “Managers zijn heel erg gefocust op het ‘on the spot managen’, maar het gesprekje bij de koﬃeautomaat hoe het met iemand gaat is er nu simpelweg niet meer”, vertelt Bax. “Er zijn dus digitale oplossingen nodig om die begeleiding alsnog te kunnen bieden. We weten echter ook dat ieder mens zijn eigen behoeften en problemen heeft, dus niet elke oplossing is geschikt voor elke werknemer. Dat heeft te maken met iemands persoonlijkheid. Voor sommigen is het al een hele stap als ze elke dag een stukje gaan wandelen, terwijl anderen hun grenzen verleggen tot aan een marathontraining. “De ene persoon kan 4 keer langs een koektrommel lopen en de verleiding weerstaan terwijl een ander na 1 keer overstag gaat. De wetenschap heeft het dan over impuls controle”, vertelt Brouwers. “Als bedrijven willen helpen om bepaalde leefstijlen van medewerkers te verbeteren moeten zij een programma aanbieden waarbij leefstij-

laanpassingen gedaan worden die aansluiten op de persoonlijkheid en ambities van de individuele werknemer.” Tsuru heeft alle toolings in huis om inzicht te krijgen, advies te geven en persoonlijke begeleiding aan te bieden met betrekking tot de gezondheid en vitaliteit van medewerkers. “Dat begint bij een vragenlijst, de persoonlijkheids- en leefstijlscan”, vertelt Brouwers. “Dit is een nul-meting die inzicht geeft hoe het met de vitaliteit van de medewerkers gesteld is. Een werkgever kan hiervan een geaggregeerd overzichtsrapport ontvangen zodat deze ook inzicht krijgt welke problemen er op de werkvloer spelen. Uiteraard gebeurt dit volledig anoniem, de werkgever ziet alleen welke problemen er op welke afdeling spelen. Als een werkgever ziet dat bijvoorbeeld het stressniveau op een bepaalde afdeling relatief erg hoog is kan er organisatiebreed preventief actie ondernomen worden. Vervolgens wordt er een adviesrapportage gemaakt aan de hand waarvan de werknemers individueel gecoacht worden op het leefstijlgebied waar zij hulp bij nodig hebben. “Dit persoonlijke lifestyle rapport is gericht op bewustwording”, vertelt Brouwers. “Aan de hand hiervan ontvangt de medewerker in een overzichtsrapport de eerste handige adviezen om mee aan de slag te gaan en lifestyle veranderingen door te voeren. Daarop volgt het coachingsprogramma. Via een app worden de medewerkers in 12 weken en door middel van allerlei soorten kleine oefeningen en informatie gecoacht zodat zij blijvend een gezondere levensstijl gaan hanteren. De app coacht op alle leefstijlgebieden. Als uit de nul-meting gebleken is dat jij vooral te weinig slaapt, dan zal de app zich ook daarop focussen en zal er in eerste instantie minder aandacht besteed worden aan bijvoorbeeld beweging.” Uiteindelijk wil natuurlijk iedereen gezonde en vitale medewerkers, met een hoge productiviteit en weinig verzuim. “Het is daarom ook vooral belangrijk om te blijven meten”, stelt Bax. “Je kan allerlei programma’s aanreiken, maar als je niet meet weet je nooit zeker of deze ook daadwerkelijk zin hebben. Als het op vitaliteit aankomt moet je voortdurend kunnen bijsturen en weten waar de problemen of juist de verbeteringen liggen. Met Tsuru kan dit op een eenvoudige, leuke, laagdrempelige en zeer kosten eﬃciënte manier. Onze slogan is niet voor niets: vitaliteit in bedrijf.”

www.vitaliteitinbedrijf.nl / www.tsuru.nl

Jessy Brouwers, klinisch psycholoog en co-founder van Tsuru