Cooltura Issue 551

cooltura.co.uk

11 października 2014

41 (551)

BRYTYJSKIE

OBOZY KONCENTRACYJNE WYSPY pełne niewolników Polacy W OCZACH ŚWIATA

551-COVER.indd 1

Szczegóły

07/10/2014 12:43:39

551-MAKIETA 1 01-23.indd 2

07/10/2014 15:46:09

551-MAKIETA 1 01-23.indd 3

07/10/2014 15:46:14

W NUMERZE 551.

POLISH WEEKLY

MAGAZINE

Unit 6, King Street Cloisters, Clifton Walk, London W6 0GY GODZINY OTWARCIA: 9.00 – 17.00 TEL: 020 8846 3615 FAX: 020 8741 9490 www.cooltura.co.uk, info@cooltura.co.uk REDAKTOR NACZELNY

KORDIAN KLACZYŃSKI kordian@cooltura.co.uk, wew. 256 DZIENNIKARZE

PIOTR DOBRONIAK dobroniak@cooltura.co.uk, wew. 261 SYLWIA MILAN sylwia@cooltura.co.uk MARCIN URBAN, wew. 248 m.urban@cooltura.co.uk KAROLINA ZAGRODNA karolina@cooltura.co.uk DARIUSZ A. ZELLER darek@cooltura.co.uk, wew. 255

054

DZIAŁ GRAFICZNY wew. 260 JAREK JORDAN jj@cooltura.co.uk AGATA OLEWIŃSKA agata@cooltura.co.uk TOMEK WOŹNICZKA sergei@cooltura.co.uk WSPÓŁPRACOWNICY

LIDIA BARC / TOMASZ BOREJZA / MAŁGORZATA DEMETRIOU / MAGDALENA GIGNAL / PIOTR GULBICKI / SERGIUSZ HIERONIMCZAK / ŁUKASZ MARCZEWSKI / ANDRZEJ ŚWIDLICKI / TOMASZ WILCZKIEWICZ / RADOSŁAW ZAPAŁOWSKI KOREKTA

MAGDALENA JORDAN m.jordan@cooltura.co.uk MARKETING I REKLAMA

marketing@cooltura.co.uk DYREKTOR DZIAŁU MARKETINGU I REKLAMY

KRZYSZTOF CHOWANIEC kc@cooltura.co.uk, wew. 244 MENADŻER DZIAŁU MARKETINGU I REKLAMY

JOANNA ROŻEK joanna@cooltura.co.uk, wew. 246 SPECJALIŚCI ds MARKETINGU I REKLAMY

012 006 W OBIEKTYWIE 008 NA WYSPACH 014 PRZEGLĄD PRASY BRYTYJSKIEJ 016 UNIA EUROPEJSKA 020 GOSPODARKA 022 PORADNIK 024 TEMAT NUMERU Brytyjskie obozy koncentracyjne

030 KOMENTARZ TYGODNIA Teatr jednego aktora

034 FELIETON „…dla niektórych moich kolegów Bóg jest tylko Bozią”

040 PORADNIK Opieka medyczna w UK

042 SYGNAŁY Centrum Pomocy Rodzinie „PRZYSTAŃ UK”

551-MAKIETA 1 01-23.indd 4

096

EWA CHMIEL evach@cooltura.co.uk, wew. 250 GRZEGORZ URBANEK g.urbanek@cooltura.co.uk, wew. 249 DZIAŁ OGŁOSZEŃ I PRENUMERATA

EWA SUŁKOWSKA-LEŚNIARA drobne@cooltura.co.uk prenumerata@cooltura.co.uk ewa@cooltura.co.uk 0208 846 3614

044 CAFÉ COOLTURA Wydarzenia nadchodzącego tygodnia

048 POLSKIE RADIO LONDYN …poleca!

052 KSIĘGARNIA Zawód: Szpieg

054 FILM Badjao. Duchy z morza

056 DOKUMENT

KSIĘGOWOŚĆ

RADOSŁAW STASZEWSKI radek@cooltura.co.uk KATARZYNA CEGIEŁKA kate@cooltura.co.uk DYSTRYBUCJA distribution@cooltura.co.uk WYDAWCA Sara-Int Ltd. ISSN 1743-8489 Poglądy zawarte w felietonach i listach do redakcji są osobistymi przekonaniami ich autorów i nie zawsze pokrywają się z przekonaniami redakcji Cooltury. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo do skracania i przeredagowywania tekstów. Publikowanie zamieszczonych tekstów i zdjęć bez zgody redakcji jest niezgodne z prawem. Strony depeszowe redagowane są w oparciu o materiały Polskiej Agencji Prasowej.

Polacy w oczach świata

058 ROZMOWA

Okładka: JAREĆ JORDAN

Helena K Kaut- Howson: Te nasze piękne lata… ze Sceną Poetycką!

060 GUEST ROOM Zdjęcia i poezja

062 WIELKA BRYTANIA OD KUCHNI Krwawa zupa

070 OGŁOSZENIA DROBNE 092 KRZYŻÓWKA 093 HOROSKOP 094 SPORT

coolturamagazine

#coolturaUK

issuu.com/cooltura

tablet / smartfon

07/10/2014 15:50:46

551-MAKIETA 1 01-23.indd 5

07/10/2014 15:46:22

006

551-MAKIETA 1 01-23.indd 6

Zdjęcie tygodnia Taki jest Londyn

07/10/2014 15:46:24

Fot. PAP/EPA/Will Oliver

Krótka historia sztuki współczesnej Na pierwszym planie instalacja Banksy’ego „Submerged Phonebooth”. W tle obraz Damiena Hirsta „5-Fluorotryptamine”. To tylko wybrane atrakcje, jakie wystawiono w głównej europejskiej siedzibie domu aukcyjnego Phillips w Londynie, podczas wystawy „Krótka historia sztuki współczesnej”. Ekspozycję można oglądać do 30 października.

551-MAKIETA 1 01-23.indd 7

07/10/2014 15:46:26

008

WIADOMOŚCI NA WYSPACH

Najwięcej niewolników jest z Rumunii i Polski W Wielkiej Brytanii wzrosła w 2013 roku do ponad 2700 liczba ofiar handlu ludźmi, wykorzystywanych do pracy bądź seksualnie.

Poinformowała o tym brytyjska Krajowa Agencja ds.

Przestępczości (NCA).

551-MAKIETA 1 01-23.indd 8

»

Jest to wzrost o 22 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Osoby te są zachęcane do przyjazdu przez internetowe serwisy randkowe lub oferujące pracę za granicą.

Raport podkreśla, że liczba ofiar może być wyższa niż dane oficjalne, ponieważ ludzie nie zgłaszają nadużyć albo nie mają świadomości, że są wykorzystywani, lub też boją się represji.

O 10 proc. wzrosła liczba niewolników dziecięcych, do 602, a 65 proc. z nich to dziewczynki, wykorzystywane głównie seksualnie. Chłopcy zaś są wykorzystywani głównie przez sieci przestępcze i do pracy. Najwięcej wykorzystywanych dzieci pochodzi z Wielkiej Brytanii, Wietnamu i Słowacji.

Już trzeci rok z rzędu najwięcej zidentyfikowanych to obywatele Rumunii, Polski, Wielkiej Brytanii i Albanii – podała NCA, zaznaczając, że rośnie liczba ofiar ze Zjednoczonego Królestwa i Tajlandii.

Liczba ofiar według krajów: Rumunia – 307, Polska – 239, Wielka Brytania – 193, Albania – 192, Nigeria – 158, Słowacja – 143, Wietnam – 138, Węgry – 136, Litwa – 104, Tajlandia – 89.

Rumunki są wykorzystywane głównie seksualnie i przez sieci przestępcze (do kradzieży, przestępstw w ruchu drogowym i wyłudzania świadczeń

socjalnych), podczas gdy Polacy są wykorzystywani przede wszystkim do pracy w rolnictwie, budownictwie, fabrykach i myjniach samochodów.

Inne niewolnicze zajęcia to układanie kostki drogowej, asfaltowanie oraz mycie samochodów.

Ponad 50 dzieci, które wykorzystywano do pobierania fałszywych zasiłków, pochodziło ze Słowacji.

Przypadków przymusowej służby domowej było 230, o 8 proc. więcej w porównaniu z 2012 rokiem; ofiarami są tu głównie kobiety, których duża część pochodzi z Nigerii i Filipin.

Raport NCA wskazuje również, że „ograniczone dostępne informacje sugerują, iż handlarze ludźmi oznaczają potencjalne ofiary tatuowanymi symbolami oznaczającymi własność lub wskazującymi, że ofiara jest pełnoletnia”. Według informacji NCA „ofiary mogą być oznaczane numerami, ale ich znaczenie nie jest znane”.

Liam Vernon, szef zespołu NCA ds. handlu ludźmi powiedział: – Mówiąc najprościej: znakuje się bydło – i tak właśnie handlarze ludzi traktują swoje ofiary, jak towar, który się kupuje i sprzedaje”.

W sektorze rybołówczym, w którym jest od dawna dość dużo przypadków niewolnictwa, zmalała liczba ofiar z Filipin, za to wzrosła liczba wykorzystywanych z Ghany. «

07/10/2014 15:46:28

551-MAKIETA 1 01-23.indd 9

07/10/2014 15:46:29

010

WIADOMOŚCI NA wyspach

Zabójstwo Brytyjczyka dowodem barbarzyństwa islamistów Dżihadyści z Państwa Islamskiego (IS) opublikowali w zeszły piątek wideo pokazujące egzekucję brytyjskiego zakładnika, Alana Henninga – podała agencja AP. Według brytyjskiego premiera Davida Camerona zabójstwo to jest dowodem barbarzyństwa terrorystów.

»

Ścięcie Henninga było odwetem za brytyjskie naloty na cele IS w Iraku, na które zgodę parlament wydał pod koniec września. Według amerykańskiego ośrodka SITE, zajmującego się problematyką terroryzmu, wideo trwa ponad minutę i jest zatytułowane „Kolejna wiadomość dla Ameryki i jej sojuszników”. – Ja jako Brytyjczyk zapłacę za decyzję naszego parlamentu dotyczącą zaatakowania Państwa Islamskiego – mówi na nagraniu 47-letni Henning, ubrany w pomarańczową koszulę przypominającą odzież więźniów z Guantanamo.

Zabicie Brytyjczyka potępił premier Cameron. Powiedział, że „brutalne zabójstwo Alana Henninga przez Państwo Islamskie pokazuje, jakimi barbarzyńcami są ci terroryści i jak bardzo są odrażający”. Szef rządu zapewnił, że Londyn zrobi wszystko co możliwe, by „odnaleźć tych morderców i ich osądzić”.

– Ten 47-latek „pojechał do Syrii, by pomagać ludziom różnych wyznań, którzy są w potrzebie” – mówił Cameron.

551-MAKIETA 1 01-23.indd 10

„Brutalne zabójstwo” stanowczo potępił też prezydent USA Barack Obama, który zapewnił, że jego kraj będzie dążył do osądzenia winnych śmierci zakładnika.

– Razem z naszymi brytyjskimi przyjaciółmi i innymi sojusznikami będziemy dążyć do osądzenia zabójców Alana, a także tych, którzy zabili Jima Foleya, Stevena Sotloffa i Davida Hainesa – mówił Obama, wymieniając nazwiska innych ofiar islamistów.

Agencja AP pisze, że wideo przypomina poprzednie nagrania IS z zagranicznymi zakładnikami, a wypowiadający się z brytyjskim akcentem zamaskowany mężczyzna brzmi podobnie do tego, który przeprowadził wcześniejsze egzekucje.

Henning, 47-letni taksówkarz z Salford w północnej Anglii, przyłączył się do konwoju, który miał dostarczyć leki do szpitala w północno-zachodniej Syrii. Został uprowadzony 26 grudnia 2013 roku, tuż po przekroczeniu granicy turecko-syryjskiej.

W tym tygodniu jego żona Barbara błagała islamistów o uwolnienie męża.

O zwolnienie Henninga apelowało również ostatnio kilkunastu przywódców muzułmańskich w Wielkiej Brytanii.

Sekretarz generalny czołowej brytyjskiej organizacji Muzułmańska Rada Wielkiej Brytanii (MCB) Shuja Shafi uznał ścięcie zakładnika za „podłe i odpychające”. – Zabójcy Alana Henninga nie mają szacunku dla islamu ani dla muzułmanów na całym świecie, którzy prosili o jego uwolnienie – oświadczył.

Na nagraniu znalazła się groźba zamordowania kolejnego zakładnika, Amerykanina Petera Kassiga, w odwecie za amerykańskie ataki na islamistów w Iraku oraz w Syrii. Pragnący zachować anonimowość przedstawiciel amerykańskich władz potwierdził, że Kassig jest przetrzymywany przez dżihadystów.

Według agencji Reutera w rękach islamistów w Syrii znajduje się mniej niż 10 zachodnich zakładników. Wśród nich jest brytyjski dziennikarz John Cantlie, który pojawił się już na trzech nagraniach. «

07/10/2014 15:46:31

3758_G

POLSKA JEST TYLKO O

P

Twoja darmowa karta sim, na: o2.co.uk/intsim lub w salonach ø

3758_Generic_Ad_200x280mm_V1.indd 1 551-MAKIETA 1 01-23.indd 11

23/09/2014 15:00 07/10/2014 15:46:32

012

WIADOMOŚCI Na Wyspach

Obiecanki premiera

David Cameron przemawia podczas corocznego zjazdu Partii Konserwatywnej w Birmingham

»

Najważniejsze pytanie przed wystąpieniem dotyczyło tego, czy premier będzie przemawiał z pamięci czy skorzysta z notatek i teleprompterów. Media w Wielkiej Brytanii wciąż mają w pamięci wpadkę lidera laburzystów Eda Milibanda, który przemawiając z pamięci podczas konwencji swojej partii, zapomniał poruszyć między innymi kwestię deficytu budżetowego i kilka innych punktów gospodarczego programu ugrupowania.

Cameron postanowił upewnić się, że nie popełni podobnej wpadki, i w tym celu skorzystał z pomocy technologicznych i własnych notatek.

Premier powtórzył kluczowe zapowiedzi polityków Partii Konserwatywnej wygłoszone wcześniej podczas czterodniowej konwencji – między innymi w sprawie kontynuowania walki z dżihadystami z Państwa Islamskiego, zwiększenia uprawnień dla autonomicznych władz Szkocji, stworzenia narodowego programu stażowego dla osób kończących edukację, podniesienia kwoty wolnej od podatku do 12,5 tys. funtów rocznie, ale także dalszego obniżania zasiłków, obcinania wydatków budżetowych i ograniczenia imigracji poprzez renegocjację unijnych regulacji. Powtórnie zapowiedział też przeprowadzenie referendum w sprawie wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej.

Wojna o służbę zrdowia

Cameron podkreślił, że jego celem jest utworzenie po przyszłorocznych wybo551-MAKIETA 1 01-23.indd 12

Fot. PAP/EPA/Facundo Arrizabalaga

W emocjonalnym wystąpieniu kończącym konwencję Partii Konserwatywnej premier Wielkiej Brytanii David Cameron prosił wyborców o kolejne pięć lat na dokończenie programu odbudowy kraju po kryzysie gospodarczym. Zapowiedział konkretne korzyści, w tym ulgi podatkowe. rach większościowego rządu. – (Obecna) koalicja (z Liberalnymi Demokratami) nie jest tym, czego chciałem, ale tym, co musiałem zrobić – przyznał.

Ważnym punktem w wystąpieniu Camerona była zapowiedź utrzymania wydatków na publiczną służbę zdrowia (NHS) na obecnym poziomie przez najbliższych pięć lat. Według niego będzie to możliwe tylko dzięki skutecznej polityce rządu w zakresie polityki budżetowej. – Zdajemy sobie sprawę, w przeciwieństwie do Partii Pracy, która nigdy tego nie zrozumie, że silna i skuteczna służba zdrowia jest możliwa tylko wtedy, gdy ma się silną gospodarkę – mówił.

Zdaniem krytyków takiej polityki, także w samej Partii Konserwatywnej, spowoduje to jednak konieczność zmniejszenia wydatków w innych obszarach.

Na służbę zdrowia duży nacisk położyła podczas zeszłotygodniowej konwencji Partia Pracy. Miliband zapowiedział pozyskanie dodatkowych 2,5 mld funtów na dofinansowanie tego sektora. Na główne strony portali informacyjnych trafił pomysł nałożenia specjalnego podatku na właścicieli posiadłości o wartości powyżej 2 mln funtów. W ten sposób przyszły laburzystowski rząd chciałby pozyskać 1,2 mld funtów. Podatku mają uniknąć mieszkające w drogich domach osoby o niskich dochodach.

Inne źródła podają, że Partia Pracy planuje pozyskanie dalszych 1,3 mld funtów, by stworzyć budżet, który pozwoli NHS zatrudnić dodatkowe 3 tys. położnych, 5

tys. pracowników pomocy społecznej, 8 tys. lekarzy oraz 20 tys. pielęgniarek. 1,1 mld funtów ma pochodzić z kar dla firm unikających płacenia podatków. Na celowniku laburzystów znajdą się przede wszystkim fundusze hedgingowe oraz największe firmy. Dalsze 150 mln funtów miałoby trafić do budżetu z podatku płaconego przez firmy tytoniowe.

UKIP odbiera głosy

Konserwatyści zmagają się z poważnymi problemami wewnątrz partii. Po zakończonych klęską tegorocznych wyborach do Parlamentu Europejskiego (konserwatyści zajęli dopiero trzecie miejsce za eurosceptyczną i antyimigrancką UKIP oraz Partią Pracy) partia zdążyła już stracić dwóch parlamentarzystów, którzy przeszli do UKIP. Dodatkowo podczas samej konwencji z dalszego wspierania konserwatystów zrezygnował jeden z największych darczyńców partii Arron Banks, który również postanowił wspierać UKIP i zamierza kandydować z ramienia tej partii w najbliższych wyborach do parlamentu.

W tej sytuacji Cameron ostatnio często, także w środowym wystąpieniu, odwoływał się do niedawnego referendum niepodległościowego w Szkocji jako „nowego otwarcia” dla Partii Konserwatywnej i przedstawiał je jako sukces rządu.

Komentatorzy zgodnie oceniają, że było to znakomite przedwyborcze wystąpienie lidera konserwatystów, pełne emocjonalnych odniesień (między innymi 07/10/2014 15:46:33

do śmierci nieuleczalnie chorego syna premiera w 2009 roku), ale również zapowiedzi reform. Pozytywnie odebrano przede wszystkim projekty zmian podatkowych, w tym przesunięcia 40-procentowego progu podatkowego z około 42 tys. do 50 tys. funtów rocznych dochodów oraz podwyższenia kwoty wolnej od podatku z 10 tys. do 12,5 tys. funtów.

ZA MAŁO KONKRETÓW

Zwraca się jednak uwagę, że – jak zwykle w tego typu wystąpieniach – padło wiele obietnic, a mało konkretów co do sposobu ich realizacji. Pojawiają się już szacunki dotyczące kosztów zaproponowanych rozwiązań. Same ulgi podatkowe mogą kosztować od 7 do nawet 10 mld funtów, ale ich wprowadzenie premier uzależnił od zrównoważenia przekraczającego 100 mld funtów deficytu budżetowego poprzez ograniczenie wydatków. Ma to nastąpić najwcześniej w 2018 roku. « Czytaj też na str. 30

Lekka przewaga torysów

»

Konserwatyści brytyjskiego premiera Davida Camerona zdobyli niewielką przewagę nad Partią Pracy w sondażach przed wyborami parlamentarnymi planowanymi na maj 2015 roku – wynika z zeszłopiątkowego sondażu YouGov-The Sun. Stało się tak po raz pierwszy od marca 2012 r.

Według najnowszego badania zamiar głosowania na torysów deklaruje 35 proc. ankietowanych; laburzyści Eda Milibanda osiągnęli 34-procentowe poparcie.

Instytut YouGov zwraca uwagę, by rezultaty sondażu przyjmować ostrożnie, ponieważ różnica mieści się w granicach błędu statystycznego; wynik odzwierciedla jednak zbliżenie w poziomie poparcia dla obu partii w minionych tygodniach. Zasadniczo w ciągu dwóch ostatnich lat w sondażach lepiej wypadali laburzyści.

Sondaż przeprowadzono w zeszłą środę i czwartek. Według analityków lekki wzrost poparcia dla torysów może mieć związek z przemówieniem Camerona na dorocznej konferencji Partii Konserwatywnej, podczas którego obiecał między innymi zwiększenie kwoty wolnej od podatku z 10,5 tys. do 12,5 tys. funtów rocznie, za czym opowiada się ośmiu na 10 ankietowanych – zwraca uwagę YouGov. Z sondażu wynika ponadto, że na 14 proc. poparcia może liczyć Partia Niepodległości Zjednoczonego Królestwa (UKIP), a Liberalni Demokraci, sojusznicy konserwatystów – na 6 proc. « 551-MAKIETA 1 01-23.indd 13

07/10/2014 15:46:34

014

WIADOMOŚCI Prasa na Wyspach

Na starość na plaży?

Tak naprawdę tego nie chcesz.

551-MAKIETA 1 01-23.indd 14

Przygotowała: Sylwia Milan Źródło: Daily Mail

»

Powtarzane niemal przez wszystkich: „Na starość przeniosę się do Hiszpanii albo przynajmniej na wieś, daleko od miasta, szumu i spalin” niewiele ma wspólnego z prawdą. Potwierdza to analiza danych Krajowego Biura Statystycznego.

Brytyjczycy po 65. roku życia, nawet jeśli ich stać, niechętnie zmieniają miejsce zamieszkania. Mogą – bo już nie pracują, nie wychowują dzieci – lecz nie chcą. W ciągu ostatniego roku adres zmieniło jedynie 3,6 proc. Wprawdzie rosnące od pięciu dekad w zawrotnym tempie ceny domów zachęcają do sprzedaży tychże w mieście i wyprowadzki na upragnioną wieś, pozwalając zachować jeszcze dodatkowo sporą sumę pieniędzy, jednak chętnych do wyprowadzki jest mało. W wieku produkcyjnym odgrażamy się, że uciekniemy, a w emerytalnym nie dotrzymujemy słowa. Dlaczego przestaje nam na tym zależeć?

Okazuje się, że z czasem stajemy się mniej mobilni, a bardziej przywiązani do bliskich nam miejsc i sąsiadów, niż by się wydawało. Tej wiedzy nie mamy jako osoby młode, dlatego snujemy plany, które tak naprawdę nie są nasze.

Dodatkowym powodem porzucenia pomysłu wyprowadzki jest wydłużenie i poprawa jakości życia, a co za tym idzie oddalenie w czasie momentu przejścia na emeryturę.

Kim są więc ci, którzy jednak decydują się na ten krok?

- Biedni, których nie stać na utrzymanie dużego domu po wyprowadzce dzieci.

- Potrzebujący osobistej lub medycznej opieki.

- Tracący partnera (częściej poprzez rozwód niż śmierć).

Ekspert emerytalny dr Ross Altmann potwierdza: – Wielu starszych ludzi najchętniej zostałoby w rodzinnym domu, zwłaszcza jeśli sami go zbudowali lub wyremontowali. Dodatkowo niektórzy nie wyobrażają sobie życia w bloku lub na mniejszej przestrzeni niż zajmowana dotychczas.

Modna i reklamowana emerytura za granicą w praktyce nie jest tak częsta.

W ostatnich latach popularne są Hiszpania i Francja – to fakt. Jednak część Brytyjczyków mieszkających w tych krajach właśnie przyznała, że nie miała pojęcia, z czym to się wiąże. – Trawa nie zawsze jest tak zielona, jak myślimy, a piasek tak piaszczysty, jak byśmy sobie wyobrażali – mówią. Część z nich wróciła do Wielkiej Brytanii. « 07/10/2014 15:46:35

przegląd prasy »DAILY MAIL

Woda i mleko zamiast soków 200 ml soku zawiera 5 łyżeczek cukru! Etykiety są mylące – wszystkie, także te z produktów ekologicznych.

Szklanka soku ze sklepu ma prawie tyle samo cukru co puszka coli. Droższe produkty są równie szkodliwe, bo także zawierają go tyle samo. Może są ładniej opakowane i lepiej smakują, ale mają ten sam zły skład. Rodzicom kupującym w sklepach soki w nadziei, że dostarczają one dzieciom to, co najlepsze, zaleca się podawanie im wody lub mleka. Problem jest poważny, zwłaszcza w przypadku najmłodszych. Co ósmy maluch w UK w wieku 1 – 3 lat ma problemy z zębami.

»METRO

Strajk położnych Po raz pierwszy w UK dojdzie do strajku położnych.

W 133-letniej historii tego zawodu nie było sytuacji, w której jego przedstawicielki wyszłyby na ulicę. Pochód będzie miał miejsce 13 października tego roku. Powodem jest brak zgody na podwyżkę.

»DAILY MIRROR

Podróż w czasie

W których latach żyło się najlepiej? 75 proc. uczestników sondażu kanału telewizyjnego Yesterday uważa, że w 60., określając je jako najlepsze w historii.

Ma za tym przemawiać promowany w tamtym czasie pokój, a także innowacje, moda i muzyka. Z kolei 17 proc. respondentów chciałoby żyć w latach 70., a 10 proc. w 50.

»DAILY TELEGRAPH

Stetoskop

Co piąty brytyjski lekarz nigdy nie czyści swego stetoskopu, mimo że od 40 lat wiadomo, iż jest on źródłem wielu bakterii.

Dane: Szpital Uniwersytecki w Newham. (SM)

551-MAKIETA 1 01-23.indd 15

07/10/2014 15:46:36

016

WIADOMOŚCI Unia Europejska

Bezrobotna Europa Prawie 13 mln osób w krajach UE pozostaje bez pracy od ponad roku – wynika z najnowszego przeglądu kwartalnego Komisji Europejskiej na temat zatrudnienia.

W Polsce odnotowano poprawę, bo zatrudnienie w drugim kwartale wzrosło o 0,5 proc.

551-MAKIETA 1 01-23.indd 16

»

Z opublikowanego w ostatni poniedziałek przez KE raportu wynika, że ożywienie gospodarcze, które rozpoczęło się wiosną 2013 r., nadal pozostaje dość niestabilne, a perspektywy w zakresie zatrudnienia są niepewne.

Jednak według KE w większości sektorów od połowy 2013 r. zatrudnienie wzrasta – o 0,2 proc. w pierwszym kwartale i o 0,3 proc. w drugim kwartale br.

Szczególnie w drugim kwartale tego roku zatrudnienie wzrosło w znacznej liczbie państw członkowskich. Wzrost zatrudnienia odnotowano w Hiszpanii – o 0,7 proc., Portugalii – o 0,9 proc., Estonii – o 1,2 proc., Wielkiej Brytanii oraz w Polsce o 0,5 proc. i we Włoszech – o 0,2 proc.

W przypadku Francji zatrudnienie nie zmienia się trzeci kwartał z rzędu.

KE zauważa, że zwiększyła się liczba przepracowanych godzin i po raz pierwszy od 2011 r. odnotowano nieznaczny wzrost liczby umów o pracę na cały etat oraz wzrost zatrudnienia młodzieży. Niemniej jednak wiele nowych miejsc pracy dotyczy pracy na część etatu lub pracy tymczasowej, a wskaźnik bezrobocia nadal niewiele odbiega od najwyższego poziomu odnotowanego w przeszłości.

Z przeglądu wynika, że w sierpniu stopa bezrobocia w UE wyniosła 10,2 proc. (blisko 24,6 mln osób), a w krajach strefy euro 11,5 proc. (ok. 18,3 mln ludzi). „Osoby długotrwale bezrobotne stanowią znaczną i rosnącą część wszystkich bezrobotnych – niemal 13 milionów osób pozo-

staje bez pracy od ponad roku. Ponadto jedna trzecia bezrobotnych pozostaje bez zatrudnienia od ponad dwóch lat” – czytamy w komunikacie KE. Zdaniem Komisji poprawiła się za to sytuacja młodych ludzi na rynku pracy, ponieważ w większości państw członkowskich bezrobocie w tej grupie znacznie się zmniejszyło. W sierpniu bez pracy w krajach członkowskich było około 21,6 proc. osób w wieku od 15 do 24 lat, a w państwach strefy euro – 23,3 proc.

Jednak bezrobocie młodzieży pozostaje na bardzo wysokim poziomie w takich krajach jak Grecja czy Hiszpania. Spośród osób zatrudnionych niemal połowa ma umowę na czas określony, a prawie jedna czwarta pracuje na część etatu.

KE uważa, że państwa członkowskie muszą podejmować wysiłki, aby wypełnić założenia gwarancji dla młodzieży i zapewnić każdej młodej osobie pomoc w poszukiwaniu odpowiedniego zatrudnienia lub możliwości szkolenia, zdobycia doświadczenia lub nauki umożliwiającej znalezienie pracy w przyszłości.

– Z ostatnich tendencji wynika, że ożywienie gospodarcze pozostaje niepewne, a poprawa jest nadal nieznaczna.

Daje się odnotować pewien wzrost, trzeba jednak zapewnić jego trwałość. Musimy nadal mieć się na baczności i dokładać starań, aby podtrzymać ożywienie makroekonomiczne i ożywienie zatrudnienia w UE – mówi cytowany w komunikacie komisarz ds. zatrudnienia i spraw społecznych Laszlo Andor.

W przeglądzie przeanalizowano także różnice nierówności dochodów w państwach członkowskich. Z analizy wskaźników dochodu wynika, że nawet w latach ekspansji gospodarczej wzrost gospodarczy nie przynosił każdemu gospodarstwu domowemu takich samych korzyści, nie przyczynił się również do zniesienia nierówności w dochodach we wszystkich państwach członkowskich. Na skutek kryzysu gospodarczego PKB na osobę oraz dochody brutto do dyspozycji gospodarstw domowych zmniejszyły się w całej UE i w wielu krajach nie osiągnęły jeszcze swoich wartości sprzed kryzysu. « 07/10/2014 15:46:40

551-MAKIETA 1 01-23.indd 17

07/10/2014 15:46:45

018

WIADOMOŚCI Unia Europejska

Brytyjscy pracodawcy wolą zatrudniać imigrantów Brytyjscy pracodawcy chętniej zatrudniają imigrantów z doświadczeniem zawodowym niż młodych Brytyjczyków i to wcale nie ze względów płacowych – wynika z raportu Chartered Institute of Personnel & Development (CIPD).

»

Zdaniem instytutu taka polityka ma wiele zalet z punktu widzenia przedsiębiorstw i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki.

Według oficjalnych danych rządowych imigracja do Wielkiej Brytanii wzrosła w roku obrachunkowym 2013-2014 o 38 procent, do 243 tys. osób. Dwie trzecie tej liczby to imigranci z krajów Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim z Bułgarii, Rumunii i Włoch.

Kluczowym argumentem zwolenników powstrzymania imigracji do Wielkiej Brytanii jest kwestia zabierania przez imigrantów miejsc pracy młodym Brytyjczykom. W raporcie CIPD wskazuje się jednak, że kwestia ta jest znacznie bardziej skomplikowana niż się z pozoru wydaje.

Z raportu wynika, że pracodawcy chętnie zatrudniający imigrantów nie robią tego tylko z uwagi na niższe oczekiwania finansowe tych ludzi, ale przede wszystkim ze względu na ich kwalifikacje zawodowe i większe doświadczenie niż w przypadku brytyjskich absolwentów, a także ze względu na brak odpowiednich brytyjskich kandydatów na lokalnym rynku pracy, szczególnie w przypadku prac nie wymagających wysokich kwalifikacji.

rozwoju zawodowego pracowników, w tym organizowanie stażów zawodowych.

Według CIPD zatrudnianie imigrantów zadeklarowało 57 proc. spośród ponad 1000 ankietowanych firm, a kolejne 17 proc. deklaruje chęć zatrudnienia takich pracowników w ciągu najbliższych trzech miesięcy.

W grupie pracowników o niskich kwalifikacjach przewaga imigrantów nad Brytyjczykami jest największa i wynika przede wszystkim z ich większego doświadczenia zawodowego. Aż 69 proc. imigrantów z krajów dawnego bloku komunistycznego, które przystąpiły do UE w 2004 roku, znajduje zatrudnienie w zawodach wymagających pracowników nisko i średnio wykwalifikowanych. W przypadku krajów tzw. starej Unii ten odsetek wynosi około 34 proc.

Najcenniejsze jest doświadczenie

W zawodach wymagających wysokich kwalifikacji znajduje zatrudnienie 39 proc. imigrantów ze starej Unii, około

25 proc. Brytyjczyków i niecałe 10 proc. imigrantów z nowej Unii.

– Kwestia imigracji zawsze będzie tematem o dużym stopniu upolitycznienia. Nasz raport pokazuje jednak, że wiele negatywnych stereotypów związanych z imigracją mija się z prawdą.

Wynika z niego, że pracodawcy podejmują po prostu racjonalne decyzje, zatrudniając lepiej wykwalifikowanych i bardziej doświadczonych pracowników z zagranicy lub zwyczajnie zatrudniają imigrantów ze względu na brak chętnych na lokalnym rynku pracy – komentuje prezes CIPD Peter Cheese.

Według CIPD właściwą odpowiedzią na zmiany na brytyjskim rynku pracy nie jest ograniczenie imigracji, która ma pozytywny wpływ na konkurencyjność na rynku pracy i rozwój brytyjskich firm, lecz poprawa współpracy pomiędzy szkołami i uczelniami a poszczególnymi branżami i pojedynczymi przedsiębiorstwami. Tylko wtedy młodzi Brytyjczycy będą mogli skutecznie konkurować z bardziej doświadczonymi imigrantami o miejsca pracy, szczególnie w zawodach, które nie wymagają wysokich kwalifikacji. «

Kasa to nie wszystko

Co ciekawe, wśród głównych zalet pracowników spoza Wielkiej Brytanii pracodawcy wymieniają także etykę pracy i lepsze dopasowanie się do zasad panujących w organizacji. Dopiero na szóstym miejscu na liście zalet imigrantów znalazły się niższe oczekiwania finansowe.

Co więcej, według raportu CIPD, pracodawcy najchętniej sięgający po imigrantów są również najbardziej aktywni jeśli chodzi o wspieranie 551-MAKIETA 1 01-23.indd 18

07/10/2014 15:46:46

Popękane ściany elektrowni

»

Podczas trwającego od sierpnia okresowego przestoju elektrowni atomowej Hunterston-B odkryto nowe pęknięcia cegieł grafitowych w rdzeniu jednego z reaktorów. Nie oznaczają one jednak obecnie konieczności zamknięcia elektrowni.

O wykrytych pęknięciach poinformował brytyjski regulator atomowy Office for Nuclear Regulation (ONR). Jednocześnie przyznał on operatorowi elektrowni, koncernowi EDF, zgodę na jej ponowne uruchomienie po przeglądzie technicznym i pozwolenie na działanie przez najbliższe trzy lata.

Zdaniem ekspertów z ONR wykryte pęknięcia cegieł grafitowych w rdzeniu nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa reaktora. Obecne regulacje dopuszczają bowiem wystąpienie pęknięć w 10 proc. wszystkich cegieł w reaktorze. W przypadku Hunterston-B stopień popękania nie przekracza 2 proc.

ONR wyjaśnia jednak, że pęknięcia mogą w przyszłości doprowadzić do konieczności zamknięcia elektrowni. Jeśli będą się rozrastać mogą bowiem uniemożliwić wsuwanie prętów kontrolnych, co oznacza brak możliwości sterowania pracą reaktora.

Podczas przeglądu reaktora ONR wykrył jeszcze inną usterkę, a mianowicie spadek wagi cegieł grafitowych, co jest spowodowane utlenianiem grafitu.

Również ten wskaźnik nie przekroczył jednak granicznej wartości, co pozwoliło dopuścić reaktor do ponownego uruchomienia.

EDF będzie mógł korzystać z elektrowni Hunterston-B do połowy 2017 roku. Wtedy będzie ona musiała przejść ponowny przestój techniczny. Koncern informował już jednak, że będzie starał się o przedłużenie okresu pracy elektrowni przynajmniej do 2023 roku.

Problemy techniczne mają obecnie dwie inne brytyjskie elektrownie atomowe, Heysham 1 oraz Hartlepool, które są poddawane szczegółowym kontrolom po wykryciu niewielkich usterek wytwornicy pary w jednym z reaktorów elektrowni Heysham 1.

Obie elektrownie mają pozostać wyłączone do końca tego roku.

W związku z wyłączeniem obu elektrowni zgodę na funkcjonowanie do końca 2015 roku otrzymała najstarsza brytyjska elektrownia atomowa, Wylfa. Miała ona zostać wyłączona z końcem tego roku, ale w obawie przed niedoborem mocy wytwórczych w okresie zimowym Nuclear Decommissioning Authority (NDA), instytucja odpowiedzialna za bezpieczeństwo brytyjskich elektrowni atomowych, zgodziła się na przedłużenie jej życia o kolejny rok. « 551-MAKIETA 1 01-23.indd 19

07/10/2014 15:46:47

020

WIADOMOŚCI gospodarka

Prawie wszyscy chcą pracować za granicą

»

Niemal dwie trzecie pracowników (64 proc.) jest gotowych pracować za granicą, najczęściej są to Francuzi i Holendrzy, a cudzoziemców przyciąga głównie amerykański i brytyjski rynek pracy – głosi raport opublikowany przez firmę Boston Consulting Group (BCG).

Raport opublikowany w poniedziałek oparty jest na sondażu przeprowadzonym przez internet wśród ponad 200 tys. osób pomiędzy kwietniem a czerwcem 2014 r. Wśród ankietowanych przeważały osoby z dyplomem aktywnie poszukujące pracy (59 proc.) lub deklarujące się jako otwarte na nowe możliwości zawodowe (37 proc.), ale byli wśród nich również bezrobotni, studenci i samozatrudnieni.

Najwyższą mobilnością wykazują się Francuzi i Holendrzy – głosi raport.

Wśród nich 94 proc. deklaruje, że jest

gotowych wyjechać za pracą za granicę lub też już ma za sobą taką przeprowadzkę.

Polska nie jest w tej czołówce, ale znajduje się w drugiej grupie krajów – gdzie pomiędzy 80-90 proc. osób pracuje za granicą lub skłonnych jest wyjechać z kraju za pracą. W tej grupie Polska, Chorwacja i Rumunia są trzema krajami europejskimi; pozostałe to między innymi Australia i Tajwan, kraje Afryki (Algieria, Nigeria, Ghana) oraz Ameryki Środkowej i Południowej (Wenezuela, Peru, Honduras).

Najmniej chętni do opuszczenia kraju z powodów zawodowych są – z różnych powodów – Niemcy, Rosjanie, Brytyjczycy i Amerykanie. W przypadku Niemiec wyjaśnieniem tej niechęci jest zapewne fakt, że bezrobocie wśród młodzieży jest tam najniższe w Europie – zaważają autorzy raportu.

Kierunek Londyn, kierunek Nowy Jork Krajem, który najbardziej przyciąga pracowników z zagranicy, są Stany Zjednoczone, a po nich Wielka Brytania i Kanada. „Drugi krąg” takich atrakcyjnych krajów stanowią: Francja, Niemcy i Szwajcaria. Natomiast wśród miast najpopularniejszym miejscem przenosin za pracą jest Londyn – co szósty ankietowany był skłonny pojechać tam za pracą. Na kolejnych miejscach są wśród miast jest Nowy Jork.

Autorzy zestawienia twierdzą, że jest to najszersze jak dotąd studium globalnej mobilności pracowników. Badanie przeprowadzono wśród respondentów ze 189 krajów, choć liczba ich nie była równomierna – z Polski wzięły udział w sondażu 183 osoby. «

Ułatwienia dla poszukiwaczy łupków

»

Departament ds. Energii i Zmian Klimatu (DECC) poinformował o przyjęciu przez brytyjski rząd zmian w regulacjach dotyczących dostępu do wierceń podziemnych w poszukiwaniu ropy i gazu oraz energii geotermalnej.

Zmiany dotyczą ułatwień w dostępie do gruntów w celu wykonywania wierceń podziemnych. Do tej pory firma prowadząca wiercenia musiała negocjować prawo do wiercenia z każdym właścicielem gruntu nad planowanym odwiertem.

W wyniku wprowadzonych zmian negocjacje te nie będą wymagane w przypadku odwiertów na głębokości powyżej 300 metrów. W zamian spółka wykonująca odwiert będzie mogła dobrowolnie wpłacić kwotę 20 551-MAKIETA 1 01-23.indd 20

tys. funtów rekompensaty, która będzie przeznaczona na projekty lokalne.

Kwestia dostępu do gruntów stała się jedną z głównych barier dla rozwoju poszukiwań gazu łupkowego w Wielkiej Brytanii. Obowiązujące dotąd przepisy nie przystawały bowiem do realiów wierceń wymaganych dla eksploatacji złóż niekonwencjonalnych (odwierty poziome). W przypadku odwiertów pionowych problem dostępu do gruntów nie był istotny – odwiert najczęściej nie wykraczał poza teren, na którym odbywały się prace wiertnicze.

W przypadku odwiertów poziomych, których długość może wynosić kilka kilometrów, kwestia ta stała się niezwykle problematyczna. Dotychczasowa praktyka pokazywała bowiem, że prawo do zablokowania odwiertu przez poje-

dynczego właściciela gruntu było często wykorzystywane do zablokowania prac poszukiwawczych. W przypadku sprzeciwu sprawa trafiała bowiem do sądu, co wstrzymywało prace nawet na kilka miesięcy.

Przepisy obejmować będą nie tylko odwierty w poszukiwaniu gazu łupkowego, ale także wiercenia pod kątem energii geotermalnej.

Brytyjski rząd jest obecnie w trakcie kolejnej rundy licencyjnej na koncesje lądowe. Ma ona zaowocować znacznym przyspieszeniem prac poszukiwawczych w kierunku gazu łupkowego. Do tej pory wykonano zaledwie kilka odwiertów w poszukiwaniu gazu łupkowego, z czego zaledwie jeden obejmował szczelinowanie hydrauliczne. Miało to miejsce wiosną 2011 roku. « 07/10/2014 15:46:48

021

551-MAKIETA 1 01-23.indd 21

07/10/2014 15:46:50

022

WIADOMOŚCI prawo

Wypadek za granicą

Masz więcej pytań?

Wypadek za granicą jest bardzo stresującym przeżyciem, zwłaszcza gdy po powrocie okazuje się, że nie dopełniliśmy wszystkich formalności.

»

Należy zatem pamiętać, aby zebrać wszystkie informacje, które po powrocie do kraju mogą być przydatne do prowadzenia sprawy.

Po wypadku upewnijmy się, że na miejsce zdarzenia została wezwana policja. Po pobraniu wszystkich danych upewnijmy się, że otrzymaliśmy kopię raportu policyjnego. Poprośmy o tłumacza, jeżeli mamy trudności z komunikacją ze względu na barierę jezykową.

Zapiszmy, jak doszło do zdarzenia, zróbmy zdjęcia (w tym zdjęcia tablicy rejestracyjnej samochodu sprawcy), wymieńmy ze sprawcą dane ubezpieczycieli, pobierzmy dane świadków, nie przepraszajmy i nie przyznajmy się do odpowiedzialności. Pozwólmy naszej firmie ubezpieczeniowej zadecydować, kto jest odpowiedzialny za kolizję. Jakiekolwiek dyskusje ze sprawcą wypadku mogą być później użyte przeciwko nam.

Jeżeli wypadek miał miejsce w jednym z krajów Unii Europejskiej, wówczas na miejscu zdarzenia powinniśmy otrzymać tzw. European Accident Statement (ESA). Jest to standardowa forma dostępna w krajach Unii w różnych językach. W formie możemy zawrzeć wszystkie informacje dotyczące wypadku, które pomogą naszej firmie ubezpieczeniowej podjąć decyzję o odpowiedzialności. Pamiętajmy o tym, że formę możemy pod-

551-MAKIETA 1 01-23.indd 22

pisać tylko wówczas, gdy rozumiemy zawartą w niej treść.

Jeżeli w trakcie, gdy doszło wypadku, jechaliśmy swoim autem, powinniśmy się jak najszybciej skontaktować z ubezpieczycielem. Każda firma ma bowiem ustalony czas, w trakcie którego należy zgłosić wypadek.

Przed wyjazdem za granicę pamiętajmy o sprawdzeniu, czy nasze ubezpieczenie obowiązuje również w trakcie podróży zgranicznych. Niektóre firmy mają ograniczony zakres usług, jeśli wypadek miał miejsce za granicą.

Często zdarza się, że nasze pełne ubezpieczenie (comprehensive) za granicą będzie funkcjonowało jako podstawowe (third party only).

Jeżeli podróżujemy poza Unią Europejską, musimy mieć wykupioną Zieloną Kartę, która zapewni nam ochronę prawną w trakcie wypadku. O Zieloną Kartę możemy się starać bezpośrednio u naszego ubezpieczyciela po uiszczeniu odpowiedniej opłaty.

Zadzwoń do DNS Claims na numer 0208 741 7762, a udzielimy Ci wszystkich informacji.

Jeżeli w trakcie, gdy doszło do wypadku, jechaliśmy wynajętym autem, pamiętajmy, że przed powrotem z wakacji wypadek musimy zgłosić na policję w kraju, w którym miał miejsce, gdyż firmy wynajmujące pojazdy posiadają wymóg zaraportowania wypadku. Pamiętajmy też, aby bezzwłocznie skontaktować się z firmą, od której wypożyczyliśmy pojazd. Przy wynajmie auta powinniśmy otrzymać numer, pod który należy zadzwonić, jeżeli uczestniczyliśmy w kolizji. Po powrocie z wakacji przygotujmy raport z okolicznościami wypadku, który należy wysłać do firmy wynajmującej pojazd. Pamiętajmy, że auta nie powinniśmy oddawać do naprawy, jeżeli nie otrzymaliśmy zgody firmy, która je nam wynajęła.

Jeżeli sprawca wypadku był nieubezpieczony, a wypadek wydarzył się w kraju Unii Europejskiej lub w Islandii, Norwegii, Szwajcarii albo Liechtensteinie, wówczas możemy wystąpić do instytucji podobnej do Motor Insurance Bureau, która działa w każdym z tych krajów. Informację o tym, jak nazywa się dana instytucja, otrzymamy w ambasadzie brytyjskiej lub polskiej. «

07/10/2014 16:21:42

551-MAKIETA 1 01-23.indd 23

07/10/2014 15:46:53

024

TEMAT NUMERU historia

Obraz Richarda Caton Woodville'aodwołujący się do stosowanej przez Brytyjczyków taktyki spalonej ziemi przedstawia rzeczywisty incydent spalenia domu Burskiego oficera. Jego cały dobytek został skonfiskowany podczas gdy żona oficera wraz z dziećmi trafiła do obozu koncentracyjnego.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 24

07/10/2014 16:01:09

025

Brytyjskie

obozy koncentracyjne Takimi słowami Emily Hobhouse relacjonowała swoją wizytę w brytyjskim obozie koncentracyjnym: „21-letnia kobieta umierała rozciągnięta na noszach. Jej ojciec, wielki i uprzejmy mężczyzna, klęczał przy niej. W tym samym czasie w następnym namiocie jego żona przyglądała się, jak umiera sześcioletnie dziecko, a drugie, pięcioletnie, mdlało tuż obok”.

Tomasz Borejza

»

A to, co pozwolono zobaczyć walecznej kobiecie, i tak było starannie wygładzonym obrazem. Przygotowanym specjalnie na jej wizytę, o której władze kolej551-MAKIETA 2 24-43.indd 25

nych obozów wiedziały z dużym wyprzedzeniem. Tak jak i o tym, że o wszystkim, co kobieta zobaczy, usłyszy opinia publiczna na Wyspach. Dlatego wszystko przygotowywano w taki sposób, by sprawić wrażenie, że warunki zapewniane ludziom

przetrzymywanym w obozach są cywilizowane. Jednak wszystkiego nie dało się ukryć. Warunki były katastrofalne, a ludzie masowo tam umierali. Śmiertelność wynosiła 25 proc. W sumie zginęło w nich 10 proc. całej populacji Burów. Tragiczne wydarzenia 07/10/2014 15:49:31

026

TEMAT NUMERU HISTORIA

rozegrały się na przełomie XIX i XX wieku – w czasie trwania drugiej z wojen burskich, jednego z największych konfliktów kolonialnych w historii, który należał też do tych najgłośniejszych. Zainteresowanie wzbudzało przede wszystkim to, że – inaczej niż na ogół – imperium podbijało nie tubylców, którzy zwykle nikogo nie obchodzili, ale potomków białych Europejczyków.

PIENIĄDZE I AMBICJE

Tu nie da się uciec od krótkiej „encyklopedycznej” notki, bo wojny burskie z pewnością nie są czymś, co znamy z polskiej szkoły, a i w brytyjskiej mówią o nich niezbyt chętnie, bo żadna nacja nie lubi przypominać rzeczy, które są powodem do wstydu. Kim

Mieszkańcy dwóch burskich republik – Transwalu oraz Oranii – byli farmerami i potomkami Holendrów, Niemców oraz francuskich hugenotów, którzy do południowej Afryki przybywali masowo od połowy XVII wieku i niemal od samego początku popadali w konflikt z Brytyjczykami, którzy mieli ochotę na podporządkowanie sobie tej części świata. Sprawy zaczęły się zaostrzać w wieku XIX, gdy Brytyjczycy zaanektowali tereny, na których żyli Burowie, i mówiący swoją wersją niderlandzkiego osadnicy postanowili uciec spod ich władzy. Ich niezadowolenie budziło przede wszystkim zniesienie niewolnictwa.

Podjęli wtedy tzw. wielki trek – wyruszyli na podbój terenów położonych na północ od ich osad. Wszystko zaczęło się w 1834 r.

W ciągu kolejnych 20 lat voortrekerzy pobili

W południowej Afryce przebywało prawie pół miliona żołnierzy walczących pod sztandarem najpierw królowej Wiktorii, a później Edwarda VII. zatem byli Burowie i dlaczego ich obecność była tak bardzo nie w smak Brytyjczykom, że niemal przez cały XIX wiek toczyła się tam zimna wojna, która dwukrotnie eskalowała w duże i krwawe konflikty? Odpowiedź tkwi, jak zwykle w takich wypadkach, w pieniądzach oraz rozbuchanej politycznej ambicji.

Zulusów i Matalebów, a na zdobytych terenach stworzyli pierwsze państwo.

Korona Brytyjska uznała jego obywateli za swoich podwładnych i szybko podporządkowała sobie nowo powstałą Republikę Natalii. Jednak kolonialna polityka się zmieniała i Burowie wybili się na niezależność.

Na krótko, bo ten rejon świata okazał się niezwykle bogaty w cenne surowce naturalne.

W 1867 r. w rejonie Kimberley, miasta dziś należącego do RPA, odnaleziono złoża diamentów. Brytyjczycy jeszcze wtedy zabezpieczyli je dla sie-

bie bez rozlewu krwi, ale metoda, jaką wykorzystali – zaangażowali i zmanipulowali wodza lokalnego plemienia – oburzyła mieszkańców Wolnego Państwa Pomarańczowego i zapowiadał się konflikt. Anglicy nie zaprzestali też prób podporządkowania sobie terytoriów zajmowanych przez Burów, co doprowadziło do wybuchu powstania, nazwanego I wojną burską. Wygrali ją Transwalczycy i zapew551-MAKIETA 2 24-43.indd 26

nili sobie niepodległość. Niepodległość, ale nie spokój. Wkrótce, w 1886 r., w Transwalu odkryto… złoto. Bogate złoża dawały młodej republice perspektywę szybkiego osiągnięcia statusu najbogatszego i najsilniejszego państwa w całej południowej części Afryki.

To z jednej strony zagrażało kolonialnym ambicjom wyspiarzy, z drugiej stanowiło dla nich łakomy kąsek. Początkowo wybrali opcję polityczną. „Gorączka złota” ściągała tam tysiące imigrantów z Europy, dominowali wśród nich Brytyjczycy. Miejscowi nazywali ich uitlanderami (obcokrajowcami). Wkrótce było ich tam więcej niż samych Burów, a angielska administracja kolonialna postanowiła ich wykorzystać.

Wsparto plany powstania domagających się praw przybyszów, które jednak wybuchło na niewielką skalę i się nie powiodło.

Kiedy takie rozwiązanie zawiodło, postanowiono sięgnąć po wojskowe. Brytania w 1899 r. skoncentrowała siły na granicach republik burskich, a te zdecydowały się na uderzenie wyprzedzające.

Tak doszło do wybuchu II wojny burskiej.

WOJNA TOTALNA

Początkowo Burowie mieli przewagę – liczebną i wynikającą ze znajomości terenu. Mieli też jednak archaicznie myślących i zadufanych w sobie dowódców wojskowych, którzy zmarnowali szansę na szybkie zwycięstwo.

Zamiast atakować – budowali umocnie-

nia. A każdy kolejny miesiąc walk pozwalał Brytyjczykom na ściąganie posiłków – nie tylko z Wysp, ale też z Australii i Kanady.

Wyrównane, przynajmniej w pierwszej fazie działań wojennych, siły powodowały też, że była to wojna pochłaniająca ofiary z obu stron. – Zostawiliśmy konie, tak by same mogły znaleźć sobie paszę. Potem pospieszyliśmy pod górę, mijając zabitych, a wreszcie dotarliśmy do wczorajszej krwawej linii.

Stamtąd poszliśmy w stronę opuszczonych brytyjskich okopów. Po naszej stronie linii 07/10/2014 16:01:26

027 walki leżało wielu zabitych, ale to, co zobaczyliśmy po stronie angielskiej, było dużo straszniejsze. W płytkich okopach, tam, gdzie walczyli, leżały stosy zabitych, miejscami na trzy trupy wysokie. Artyleria burska sprawiła straszną masakrę. Niektóre z ciał były zupełnie poszarpane. Musiało tam, na tym niewielkim skrawku ziemi, leżeć ze sześć setek zabitych. Chyba nie było dotąd pola bitwy, gdzie widziałoby się takie nagromadzenie koszmaru na tak niewielkim terenie

– opowiadał Deneys Reitz o bitwie pod Spion Kop, która była tylko jedną z wielu, ale stała się symbolem wojennego koszmaru. Im dłużej trwały „tradycyjne” starcia, tym szanse na zwycięstwo Burów były mniejsze. Oni mogli liczyć tylko na sie-

bie, a kolonialne siły brytyjskie miały za sobą całe Imperium. W szczytowym okresie w południowej Afryce przebywało prawie pół miliona żołnierzy walczących pod sztandarem najpierw królowej Wiktorii, a później Edwarda VII. Seria porażek, która na początku 1901 r. spotkała potomków holenderskich ochotników, doprowadziła też do zmiany charakteru wojny. Burowie wykorzystali wreszcie swój największy atut – znajomość terenu. Zmienili się w partyzantów, którzy choć stosunkowo nieliczni – walczyło ich wtedy jeszcze jakieś 15 tys.

– zadawali poważne straty przeciwnikowi i, co nawet ważniejsze, jego gospodarce. „Nowy system walki, polegający na dużej ruchliwości i samodzielności oddziałów burskich, czynił Brytyjczyków bezradnymi.

Z tej bezradności wyłonił się brutalny plan zdławienia oporu Burów” – pisał Michał Leśniewski w jednej z książek poświęconych konfliktom kolonialnym.

Obozy, w których umierano

Tą metodą była wojna totalna, wzorowana na tym, co w podobnej sytuacji w czasie » 551-MAKIETA 2 24-43.indd 27

07/10/2014 15:49:33

028

TEMAT NUMERU historia

Taktyka spalonej ziemi nie ograniczała się tylko do domów.

Jej celem było wszystko, co mogło pomóc partyzantom.

Nie wyłączając kobiet, dzieci i starców.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 28

wojny secesyjnej zrobił William Sherman, oraz obozy koncentracyjne, w których umieszczano rodziny walczących w partyzantce. I nie tylko ich zresztą, bo z czasem stały się one miejscem kaźni Burów (nie wyłączając kobiet i dzieci) oraz czarnych mieszkańców Afryki, których umieszczono w oddzielnych obozach – mających im dać szansę na przetrwanie, a zamiast tego oferujących ponad 20-proc. śmiertelność. Brytyjczycy stosowali taktykę spalonej ziemi – niszcząc wszystko, co mogło dać oparcie partyzantom i w ten sposób próbując skłonić ich do poddania się. „Przemieszczamy się z doliny do doliny, zabierając bydło i owce, paląc i szabrując, i zmuszając kobiety i dzieci do płaczu i rozpaczy w cieniu tego, co kiedy było ich domami” – pisał w liście do Davida Lloyda-George’a, późniejszego premiera, jeden z oficerów.

Adresat odczytał ten list w parlamencie. To była jednak perspektywa sprawcy. Burowie widzieli to tak, jak Jan Smuts, który dowodził partyzantką: „Lord Kitchener prowadzi w obu republikach politykę niewyobrażalnego barbarzyństwa i okrucieństwa, która narusza najbardziej elementarne reguły prowadzenia wojny. Niemal wszystkie farmy i wioski w obu republikach zostały spalone i zniszczone. Tak samo wszystkie plony, a zwierzęta hodowlane trafiły w ręce wroga, który je zaszlachtował. (…) Takie naruszenie wszystkich międzynarodowych praw jest bardzo charakterystyczne dla narodów, które zawsze odgrywają rolę wybranego sędziego ponad zwyczajami i zachowaniami innych narodów”.

Taktyka spalonej ziemi nie ograniczała się tylko do domów. Jej celem było wszystko, co mogło pomóc partyzantom. Nie wyłączając ludzi: kobiet, dzieci i starców, którzy zostawali na farmach porzuconych przez idących na wojnę mężczyzn. Po każdej z fal – tak nazywano rajdy i podpalenia – „wymiatania” pozostawały setki lub tysiące takich osób. Nie zostawiano ich na wolności. „Internowano” ich w specjalnie do tego stworzonym systemie obozów koncentracyjnych, do których w ciągu dwóch lat trafiło dobrze ponad 100 tys. ludzi. Wojsko kolonialne w czasie trwania tej wojny nie było w stanie zapewnić odpowiednich warunków nawet sobie – z niemal 30 tys. żołnierzy brytyjskich, którzy stracili życie w jej trakcie, tylko połowa zginęła od kul wroga, resztę zabiły choroby. Nic zatem dziwnego, że nie potrafiono lub nie chciano zrobić tego także dla więźniów i warunki w obozach były dramatyczne. „W niektórych obozach dwa, a nawet trzy zestawy ludzi mieszkają w tym samym

namiocie. Po 10, 12 osób jest naraz stłoczonych w niewielkim namiocie” – donosiła Hobhouse. Ciasnota, głód i fatalne warunki sanitarne przyspieszały rozprzestrzenianie się chorób. To właśnie one zabijały najwięcej ludzi. Dyzenteria, tyfus i odra zbierały śmiertelne żniwo. O skali tego, co się działo, najlepsze wyobrażenie dają liczby. Do obozów trafiło niemal 100 tys. Burów. W ciągu niewiele ponad roku zmarło w nich ok. 28 tys. z nich. W tym ponad 4 tys. kobiet i – jeżeli wierzyć oficjalnym statystykom Korony – 22,074 dzieci. Oprócz tego zmarła także bliżej nieokreślona liczba czarnych Afrykanów, którzy także zostali „internowani” w obozach założonych po to, by zapewnić im szansę przeżycia w kraju, w którym nie było co jeść. Nie traktowano ich wprawdzie jako wrogów, ale… warunki mieli jeszcze gorsze niż Burowie. Nie wiadomo, jaka była śmiertelność w „czarnych” obozach, ponieważ nie uznano za konieczne liczyć zamykanych. Szacunki historyków mówią o ponad 100 tys. „internowanych” i liczbie ofiar przekraczającej 20 tys.

Nie pierwsze i nie ostatnie

Gdyby nie interwencja filantropów – z Emily Hobhouse na czele – te liczby prawdopodobnie byłyby jeszcze większe, a gdyby nie koniec wojny (ta zakończyła się w 1902 r. podporządkowaniem republik burskich Koronie brytyjskiej), zagrożone byłoby istnienie całego narodu, który w ciągu półtora roku tylko w obozach stracił 10 proc. populacji, a kolejne 10 proc. w działaniach wojennych. Wielu weteranów tej wojny znalazło też później zatrudnienie w położonej na północ od dzisiejszego RPA Namibii, gdzie własne obozy koncentracyjne założyły kajzerowskie Niemcy. Doszło w nich do niemal całkowitej planowej zagłady dwóch afrykańskich narodów – ludów Hererów i Nama. Liczbę ofiar szacowano tam na ponad 100 tys.

Wojny burskie to jedna z tych kart brytyjskiej historii, która przynosi dumnej nacji najwięcej wstydu. Tym bardziej że mimo świadomości, do czego mogą prowadzić takie metody, wykorzystano je raz jeszcze – w wojnie w Kenii, gdzie w połowie XX wieku próbowano stłumić dążenie do niepodległości.

(A – to ciekawostka – w jednym z obozów przetrzymywano dziadka dzisiejszego prezydenta USA Baracka Obamy). Takich kart jest jednak więcej – wymienić można choćby wielki głód, który zabił 3 mln mieszkańców Bengalu i do złudzenia przypomina to, co Rosja Radziecka zrobiła na Ukrainie. To już jednak opowieść na inną okazję. « 07/10/2014 16:02:03

029

551-MAKIETA 2 24-43.indd 29

07/10/2014 15:49:37

030

komentarz tygodnia polityka

Teatr jednego aktora David Cameron za rolę premiera zbiera dobre recenzje i aplauz publiczności, ale partyjni aktorzy drugiego planu są niepopularni. Polityczne przedstawienie konserwatystów opiera się tylko na liderze.

Czy to wystarczy do osiągnięcia wyborczego sukcesu?

551-MAKIETA 2 24-43.indd 30

Radosław Zapałowski

»

David Cameron za rolę premiera zbiera dobre recenzje i aplauz publiczności, ale partyjni aktorzy drugiego planu są niepopularni. Polityczne przedstawienie konserwatystów opiera się tylko na liderze. Czy to wystarczy do osiągnięcia wyborczego sukcesu?

Konferencja Partii Konserwatywnej, która odbyła się w zeszłym tygodniu w Birmingham, była sprawnie wyreżyserowanym przedsięwzięciem. Prawdziwym politycznym show, w którym nie było żadnego przypadku ani – w przeciwieństwie do konferencji Labour – żadnych wpadek. Ed Miliband, lider Partii Pracy, chcąc błysnąć, postanowił zrezygnować z telepromptera, korzystając jedynie z własnej pamięci, i zapomniał poruszyć kwestię deficytu budżetowego, a także kilka innych punktów gospodarczego programu swojego ugrupowania.

David Cameron z wpadki politycznego oponenta wyciągnął wnioski i skorzystał z nowoczesnej technologii. A także z notatek. W efekcie premier wygłosił najlepsze przemówienie od czasu objęcia urzędu.

Oratorskie popisy Camerona docenili także jego polityczni przeciwnicy.

Przemówienie było precyzyjne, interesujące i na wysokim poziomie. Media, nie tylko te sytuujące się po prawej stronie politycznego sporu, były zachwycone.

Podobnie jak delegaci i sympatycy Partii Konserwatywnej zebrani w Birmingham. Premier dał im nadzieję, że mimo sondażowego deficytu i rosnącej niechęci społecznej torysi są na dobrej drodze do kolejnego wyborczego sukcesu. To wrażenie zostało wzmocnione słabym występem Milibanda. Pozbawiony charyzmy i politycznego czaru lider opozycyjnej Labour dał szansę Cameronowi na zawłaszczenie sceny w politycznym teatrze na Wyspach, a premier ją skrzętnie wykorzystał. Nie jest to jednak żadna nowość. Od czasu objęcia funkcji przewodniczącego Partii Pracy przez Eda Milibanda w medialnej konfrontacji liderów torysi mają miażdżącą przewagę. Przegrywają jednak jako drużyna. Dlatego robią wszystko, żeby przyszłoroczne wybory sprowadzić do rozgrywki między liderami. Ale czy charyzma Camerona wystarczy, aby po raz drugi z rzędu wygrać wybory?

07/10/2014 15:49:39

Fot. PAP/EPA/Facundo Arrizabalaga

031

David Cameron przemawia na corocznym zjeździe Partii Konserwatywnej w Birmingham.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 31

Maski Camerona Największy paradoks politycznej rzeczywistości w Wielkiej Brytanii polega na tym, że David Cameron cieszy się dużym zaufaniem społecznym i sporym poparciem, ale jego polityka oraz partia oceniane są krytycznie. Innymi słowy, Brytyjczycy chcieliby na czele rządu obecnego premiera, ale z bardziej progresywną agendą. Dlatego też lider torysów od dłuższego czasu wykonuje ekwilibrystyczny taniec na cienkiej retorycznej linie, żonglując odmiennymi ideami i pomysłami.

Z jednej strony mówi o dalszych cięciach budżetowych, z drugiej o obniżaniu kwoty wolnej od podatku. Przekonuje, że jest pasjonatem zjednoczonej Europy i jednocześnie jest otwarty na wyjście ze Wspólnoty. Docenia i wspiera państwową służbę zdrowia, ale z chęcią prywatyzuje coraz więcej usług medycznych. Pragnie silnej gospodarki i godnych pensji dla pracowników, ale kreuje dogodne warunki dla wielkiego biznesu i elastycznego, pozbawionego regulacji rynku pracy. Mówi o rozwoju i przyszłości, ale sięga po idee z przeszłości. Miesza thatcheryzm z blairyzmem, kłania

się Nigelowi Farage’owi i puszcza oko do lewicowych wyborców. Pomieszanie z poplątaniem, wyborczy groch z kapustą, który na krótką metę spełnia swoją rolę. Cameron różne polityczne maski zakłada z wielką wprawą i wdziękiem, z każdą z nich wyglądając fotogenicznie.

Gdyby politykę sprowadzić tylko do gry pozorów, konserwatyści wygrywaliby wybory w cuglach. Ale oprócz retorycznego dymu i medialnych luster publiczność wciąż oczekuje realnych rozwiązań. Jednak na tym polu torysi nie mają czym się pochwalić.

Lepsze jutro było wczoraj

To nie przypadek, że dużą część swojego przemówienia w Birmingham Cameron poświęcił opozycji. – To przez was Wielka Brytania pogrążyła się w najgłębszej recesji od czasu wojny. To wy doprowadziliście do największego deficytu w historii. To wy zniszczyliście nasz system bankowy i system emerytalny – grzmiał z mównicy premier. I nie miało znaczenia, że kryzys był globalny, a rząd Gordona Browna ochronił »

07/10/2014 15:49:40

032

komentarz tygodnia polityka

Gdyby politykę sprowadzić tylko do gry pozorów, konserwatyści wygrywaliby wybory w cuglach.

Zjednoczone Królestwo przed totalnym upadkiem, zaś pomysły byłego premiera Wielkiej Brytanii na wyjście z kryzysu były wdrażane również przez inne rządy. Często, jak chociażby w przypadku Stanów Zjednoczonych, ze sporym sukcesem.

W świadomości wyborców ekonomiczne turbulencje, które pojawiły się w 2008 r. i zasadniczo trwają do dzisiaj, to efekt gospodarczego niedbalstwa i niekompetencji Labour. I jednocześnie kamień węgielny retoryki torysów, który pozwala partii rządzącej zrzucać wszelką odpowiedzialność za kiepski stan brytyjskiej gospodarki na poprzedników. Tymczasem mimo drastycznej polityki zaciskania pasa rząd nie osiągnął żadnych z planowanych przez siebie celów w kwestii deficytu.

Konsekwencją nieefektywnych i niepotrzebnych cięć są, jak zawsze, ci, którzy znajdują się na najniższych szczeblach społecznej i ekonomicznej drabiny. Jonathan Portes z National Institute of Economic and Social Research prognozuje, że również pomysł torsów dotyczący zwiększenia kwoty wolnej od podatku jeszcze bardziej pogłębi zwiększające się społeczne rozwarstwienie. Bo paradoksalnie skorzystają na tym najbogatsi – ze względu na to, że w pakiecie ze zwiększeniem kwot wolnych od podatku drastycznemu zmniejszeniu ulegną zasiłki Working Tax Credit oraz Housing Benefit. I tak jest z większością pomysłów partii rządzącej. Tych już wdrożonych, jak i planowanych. Bogaci się bogacą. Biedni biednieją. Liczba milionerów na Wyspach się zwiększa.

Tak jak i liczba tych, którzy korzystają z pomocy banków żywności. Wyborcy – mimo poparcia dla Camerona – to widzą, dlatego w sondażach wciąż prowadzi Partia Pracy.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 32

Komu ufa Brytyjczyk Postawione przez Camerona na konferencji w Birmingham pytanie: „Komu ufacie?” będzie kluczowe w najbliższych ośmiu miesiącach. Zwłaszcza że kwestia politycznego zaufania jest w Zjednoczonym Królestwie niezwykle skomplikowana. Bo z jednej strony, jeśli chodzi o posadę premiera i plan ekonomiczny, Brytyjczycy bardziej ufają Cameronowi niż Milibandowi, ale z drugiej Labour jako partia cieszy się większym zaufaniem niż torysi. I to co najmniej od dwudziestu ostatnich lat. Zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę tzw. pytanie Michigan, które mierzy nie tyle popularność danej partii, ale identyfikację z nią. W Wielkiej Brytanii badania tego typu przeprowadza Ipsos Mori, a pytanie zadawane respondentom brzmi: „Czy uważasz siebie za konserwatystę, laburzystę, liberalnego demokratę, zielonego, czy kogoś innego?”. W 1994 r. za laburzystów uważało się 42 proc. respondentów. Za torysów zaledwie 27 proc. Dziś proporcje te są mniejsze, ale identyfikacja z Partią Pracy wciąż jest większa niż z konserwatystami – w stosunku 31 do 27. Oznacza to, że brytyjska lewica ma w praktyce znacznie większy twardy elektorat. A także mniejszy elektorat negatywny. Na pytanie: „Na kogo nigdy nie zagłosujesz?”

40 proc. respondentów odpowiedziało, że na torysów. Na Labour nie zagłosuje nigdy 33 proc. badanych. W społecznej świadomości bowiem, mimo niewątpliwego czaru Davida Camerona i oczywistych medialnych braków Eda Milibanda, torysi wciąż jawią się jako „wstrętna partia” reprezentująca interesy bogatych.

Cameron przez ostatnie lata zrobił wiele, żeby pozbyć się tej łatki, ale o ile udało mu się zdobyć społeczny poklask, o tyle próba wyprowadzenia partii z okopów przeszłości się nie powiodła. Konferencja w Birmingham pokazała, że premier ma tego świadomość, dlatego stara się spersonalizować polityczną rozgrywkę. Cameron ma siłę i możliwości, żeby na swoich barkach dźwigać coraz bardziej ciążącą mu partię, Labour ma na tyle silne społeczne poparcie, aby udźwignąć ciążącego jej lidera. Wyborczy sezon w politycznym teatrze na Wyspach się rozpoczął i zapowiada się intrygująco. « 07/10/2014 15:49:42

033

551-MAKIETA 2 24-43.indd 33

07/10/2014 15:49:44

034

FELIETON ZNOWU DOBRONIAK

„…dla niektórych moich kolegów Bóg jest tylko Bozią”

Stało w artykule z magazynu „Duży Format” w którym dwóch kleryków opisywało swoje doświadczenia z diecezjalnego seminarium duchownego w Krakowie. Donoszenie, oderwanie od życiowych realiów, brak odpowiedniego przygotowania do pracy z ludźmi – to tylko te „najciekawsze” elementy życia przyszłych kapłanów.

Jakoś tak się złożyło, że dosłownie dwa dni później arcybiskup Gądecki udzielił „wywiadu” Naszemu Dziennikowi…

»

No i pojechał po całości. Pomijam już „pytania” niejakiego pana Jagodzińskiego, które nie były pytaniami, a gotowymi śródtytułami do „kazania” arcybiskupa. Pomijam już ten pseudo teologicz551-MAKIETA 2 24-43.indd 34

no-filozoficzny bełkot z pełnymi cytatami (widać gołym okiem pisanie wywiadu od „a” do „z” przez kancelarię arcybiskupa, a nie spis rozmowy dwóch ludzi) z kazań Gądeckiego oraz innych „książąt kościoła”.

Pomijam, że „skąd ci biedni ludzie mają wiedzieć co ich pasterz nawija”. Pomijam.

Po prostu pomijam. Ale tekst poniżej po prostu rozłożył mnie na łopatki: „– Obecnie groźnym wyzwaniem jest – lansowana pod płaszczykiem programu równościowego – ideologia genderyzmu. Niektórym rodzicom podoba się uczenie chłopców, że winni po sobie sprzątać, a nie czekać, aż zrobią to za nich dziewczynki. Pociągające jest również hasło, że wszyscy ludzie są sobie równi i mają prawo do szczęścia. Lecz jednocześnie rodzice często nie uświadamiają sobie tego, że w imię przezwyciężania stereotypów uwarunkowanych kulturowo ukazuje się przy okazji różne modele partnerskie jednopłciowe jako równoważne rodzinie.” Oniemiałem.

Albo Gądecki tego nie czytał przed wysłaniem do druku, albo ktoś z jego kancelarii podłożył mu świnię, albo po prostu głos kościoła katolickiego mówi wprost: „CHCEMY, ŻEBYŚCIE BYLI DALEJ CIEMNYM LUDEM, RODEM ZE ŚREDNIOWIECZA, MILI MOI, MIŁUJCIE SIĘ”.

Jak słusznie zauważa Mateusz Wichary, protestant, Prorektor Wyższego Baptystycznego Seminarium Teologicznego;

„chrześcijaństwo to nie wszędzie na świecie katolicyzm”. Całe szczęście, bo Kościół Katolicki wrzucił już Europę w zacofanie wieków średnich i chyba najwyraźniej znowu próbuje swoim owieczkom zrobić jesień średniowiecza.

Niestety nie ma co się oszukiwać.

Polski Kościół Katolicki to nie organizacja humanitarna, to nawet nie jest „zbiór prawd objawionych”, to zwyczajna instytucja nastawiona na przetrwanie. Nawet „czyściec” został wymyślony po to, żeby nabić kasę na kolejnych odpustach. Straszy nas ta instytucja od czasu do czasu tajnymi organizacjami próbującymi przejąć władzę nad światem, ale sama robi dokładnie to samo. Żydzi, Masoni i cykliści – wszyscy oni zagrażają światu. Teraz są to przepisy Unii Europejskiej mówiące o równości, a zaraz będą ci wszyscy mężczyźni, którzy sprzątają w domu. Kiedyś tęcza była pięknym wytworem przyrody, teraz stała się symbolem zagrażającym chrześcijaństwu. Dobrze napisałem „chrześcijaństwu”. Bo dla polskiego Kościoła pomiędzy katolicyzmem a chrześcijaństwem jest znak równości. Szkoda tylko, że ten znak równości utrzymuje się tylko do słupów granicznych III RP. Potem jakoś chrześcijanami są i prawosławni i protestanci i grekokatolicy.

Polski kościół katolicki coraz bardziej odrywa się od rzeczywistości. Niestety. « 07/10/2014 15:56:35

035 Komunikat dla prasy z Walnego Zjazdu SPK Limited 4 października 2014 przy Kościele Św. Piotra w Leicester odbył się Walny Zjazd Delegatów Kol Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii zrejestrowany, jako Stowarzyszenie Polskich Kombatantów Limited. Obecnych było 25 delegatów reprezentujących 14 kół SPK. Wśród 21 gości była obecna Radca Konsul Malgorzata Kosińska.

Na przewodniczącego zjazdu wybrano Krzysztofa Lusa z Bristolu. Prezes Wiktor Moszczynski dziękował kołom za ich wspaniałą pracę w zachowaniu patriotycznych tradycji rocznic narodowych jak Trzeci Maj, Dzień Żołnierza i Dzień Niepodległości na swoich terenach i za kluczową rolę w utrzymaniu polskości i wychowaniu młodzieży szczególnie przez kontakt i wsparcie szkół sobotnich i parafii, szczególnie w roku 70 rocznicy wielkich bitew Monte Cassino, Piedimonte, Ancona, Falaise, Operacja Burza, Powstanie Warszawskie, Arnhem. Opisał [również] współpracę z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w sprawie wyjazdów na pole bitew szczególnie na Monte Cassino. Nadmienił też trudności administracyjne i finansowe wynikające przede wszystkiem z nieprawowego [bezprawnego] rozwiązania krajowej organizacji kombatantów i przywłaszczeniu ich funduszy deponowanych w PCA Ltd. Wyraził nadzieję w możliwości rozwiązaniu tych trudności w ramach spotkań „okrągłego stołu” zainicjonowanego przez prezesa Polskiej Fundacji Kulturalnej i zakończył przemówienie słowami: „W roku 2012 wyjechaliśmy z dworca pod nazwą Rozpacz, na zeszłym zjeździe w POSKu dojechaliśmy do stacji Wyzwanie i obecnie zatrzymaliśmy przy stacji Nadzieja. A patrząc naprzód widzę z dala już wyłaniający się dworzec gdzie mieści się nasz cel Sprawiedliwość. I tam razem szczęśliwie wysiądziemy.”

Specjalne podziękowanie wyrażono Piotrowi Dobroniakowi za jego mocne wsparcie dla sprawy SPK Ltd na łamach Cooltury.

Omawiano również projekt statutu przygotowany przez Komisję Statutową, który przekazano Kołom do omówienia przed zatwierdzeniem przez następny zjazd. Ponownie zatwierdzono, jako dyrektorów SPK Ltd Tomasza Kaźmierskiego, Renatę Łopatowską, Jacka Szafińskiego i Marka Wróbla, a [kpt.] Ottona Hulackiego wybrano ponownie na Honorowego Prezesa. Na prezesa SPK Ltd wybrano Wiktora Moszczyńskiego, na wiceprezesów Marka Lange z Manchesteru, Władysława Krause z Rugby, Halinę Kalinowską z Kirkcaldy. Na sekretarza wybrano Krzysztofa Lusa, a na skarbnika Krystynę Dereszowską.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 35

07/10/2014 15:49:45

036

551-MAKIETA 2 24-43.indd 36

07/10/2014 15:49:46

037

551-MAKIETA 2 24-43.indd 37

07/10/2014 15:49:48

038

DZIEJE SIĘ NA WYSPACH

551-MAKIETA 2 24-43.indd 38

07/10/2014 15:49:51

039

551-MAKIETA 2 24-43.indd 39

07/10/2014 15:49:53

040

poradnik medycyna

Opieka medyczna w UK W kolejnym z cyklu poradników informujemy, jak funkcjonuje brytyjska służba zdrowia, gdzie szukać pomocy i na co możemy liczyć w placówkach finansowanych przez NHS. Marcin Urban

»

Z pomocy lekarzy bez ponoszenia dodatkowych kosztów mogą korzystać osoby na stałe mieszkające w Wielkiej Brytanii i posiadające numer NIN (National Insurance Number). Punktem wyjścia, tak jak w Polsce, jest zarejestrowanie się do lekarza pierwszego kontaktu, nazywanego tu GP. To on będzie decydować o przebiegu leczenia i kierować nas we właściwe miejsca.

GP, czyli General Practitioner

Po znalezieniu zakwaterowania powinniśmy zarejestrować się w najbliższej przychodni, która oferuje opiekę lekarzy GP. Można ją znaleźć, wpisując swój kod pocztowy na stronie: http://www.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 40

nhs.uk/Service-Search/GP/LocationSearch/4 Strona ta umożliwia porównanie przychodni pod względem odległości od naszego domu, świadczonych usług, a nawet opinii pacjentów.

Rejestracja polega na wypełnieniu formularza, w którym musimy podać swoje podstawowe dane osobowe i adresowe, numer NIN, a także odpowiedzieć na szereg pytań dotyczących naszej kondycji zdrowotnej i nałogów. Przy zmianie lekarza GP konieczne będzie też wpisanie nazwiska poprzednika.

Składając formularz, będziemy musieli przedstawić dowód zakwaterowania, którym może być np. umowa najmu, wyciąg z banku z adresem lub rachunek za wodę, prąd czy council tax.

Po przyjęciu formularza przychodnia uzgodni z nami termin wizyty kontrolnej,

podczas której lekarz lub pielęgniarka ocenią nasz ogólny stan zdrowia.

Do lekarza GP zgłaszamy się w pierwszej kolejności w przypadku dolegliwości niezagrażających życiu. Może on wystawić leki na receptę, zwolnienie z pracy lub skierować nas na leczenie do szpitala lub specjalisty.

Walk-in Centre

Dostanie się na wizytę do lekarzy GP bywa trudne z uwagi na długie kolejki.

Jeśli usłyszymy, że na wizytę możemy umówić się dopiero za kilka dni, można skorzystać z pomocy w Walk-in Centre. Jest to rodzaj pomocy doraźnej stanowiącej uzupełnienie mocno obciążonego systemu lekarzy GP. Z Walk-in Centre może skorzystać każdy, także turyści posiadający Europejską Kartę Ubezpie07/10/2014 15:49:55

041 czenia Zdrowotnego. Działają one najczęściej w weekendy i poza godzinami pracy lekarzy GP w danej gminie, a niektóre nawet przez całą dobę. Centra oferują, zależnie od posiadanych zasobów kadrowych i sprzętowych, podstawową pomoc w przypadku zachorowań i drobnych obrażeń ciała, jak poparzenia, skaleczenia czy złamania.

Najbliższe Walk-in centre można znaleźć przez wyszukiwarkę na stronie www.nhs.uk

INFOLINIA NHS 111

Wybierając numer 111, możemy skorzystać z telefonicznej konsultacji lekarskiej, unikając długich kolejek w przychodniach. Infolinia jest czynna przez całą dobę, 7 dni w tygodniu. Połączenie jest bezpłatne zarówno z telefonów stacjonarnych, jak i komórkowych. Podstawowych informacji udzielają operatorzy infolinii, a w razie konieczności połączą nas z dyżurującym lekarzem.

ZAGROŻENIE ŻYCIA

W przypadku nagłych zdarzeń i chorób stanowiących zagrożenie życia należy dzwonić na pogotowie ratunkowe – numer 999. Jeśli to możliwe, można samodzielnie zgłosić się do najbliższego szpitala posiadającego oddział ratunkowy (A&E) lub oddział pomocy w nagłych wypadkach (Urgent Care).

Oddziały Urgent Care mają na ogół słabsze wyposażenie i mniej lekarzy specjalistów niż oddziały ratunkowe, na które trafiają ofiary wypadków, zawałów serca i innych ciężkich schorzeń.

LEKI

Od 1 kwietnia 2014 r. każdy lek na receptę kosztuje £8.05. Jeśli lekarz przepisze

nam 4 lub więcej leków w ciągu trzech miesięcy, zapłacimy ryczałtową kwotę w wysokości £29.10. Ryczałt na cały rok wynosi £104.00. Pozwala on zaoszczędzić pieniądze w przypadku konieczności wykupienia 13 lub więcej leków.

Bezpłatne leki przysługują: • dzieciom i młodzieży w wieku do 16 lat, • młodzieży w wieku 16-18 lat, która kontynuuje edukację, • osobom w wieku powyżej 60 lat, • kobietom w ciąży i matkom, które urodziły w ciągu ostatnich 12 miesięcy i posiadają ważne zaświadczenie – maternity exemption certificate (MatEx), • osobom przewlekle chorym posiadającym ważne zaświadczenie – medical exemption certificate (MedEx), • osobom z niepełnosprawnością fizyczną, które nie są w stanie samodzielnie się poruszać i mają ważne zaświadczenie MedEx, • inwalidom wojennym, • pacjentom szpitali NHS. Do bezpłatnych leków mogą być również uprawnione osoby posiadające NHS tax credit exemption certificate oraz osoby uprawnione do pobierania zasiłków, takich jak: • Income Support • Income-based Jobseeker’s Allowance • Income-related Employment and Support Allowance, or • Pension Credit Guarantee Credit • Universal Credit.

CIĄŻA

Po stwierdzeniu ciąży należy skontaktować się ze swoim lekarzem GP lub położną. To bardzo ważne, by rozpocząć proces kontrolowanego przygotowania do

porodu, który uwzględni kondycję zdrowotną przyszłej mamy i jej preferencje dotyczące wydania dziecka na świat. Przebieg ciąży będzie kontrolowany podczas serii spotkań z położną i w razie potrzeby także lekarzem specjalistą.

Rolą położnej jest monitorowanie rozwoju płodu, doradzanie w zakresie powszechnych dolegliwości ciążowych, właściwego odżywiania się i ćwiczeń.

Położna podpowie także, jak dostać się do szkoły rodzenia.

Kobiety spodziewające się pierwszego dziecka odbywają zwykle do 10 spotkań z położną w trakcie całej ciąży.

W przypadku kolejnych ciąż wizyt jest mniej. Ich plan ustala się na początku ciąży.

Położna pomoże w przygotowaniu planu porodu – „Birth plan”, w którym przyszła matka określa swoje preferencje dotyczące m.in. miejsca porodu (dom, szpital, oddział położniczy), osób obecnych przy porodzie i dodatkowego sprzętu (piłki, wanna, materac itp.).

Standardem w brytyjskich szpitalach jest podawanie w trakcie samego porodu gazu łagodzącego ból. «

Bezpłatne porady Jeśli masz problem związany z opieką medyczną w Wielkiej Brytanii, skontaktuj się z doradczynią, która udzieli bezpłatnej konsultacji. Zadzwoń i umów się na spotkanie – tel. 0744 854 23 24.

Informacji szukaj też na stronie

www.aperto.org.pl

Projekt jest współfinansowany ze środków finansowych otrzymanych z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2014 r.”.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 41

07/10/2014 15:49:57

042

SYGNAŁY Śladem naszych publikacji

Centrum Pomocy Rodzinie „Przystań UK” Od stycznia 2014 działa Centrum Pomocy Rodzinie „Przystań UK”.

Jesteśmy organizacją której zadaniem jest zapewnić pomoc polskiej społeczności w UK. Często jest tak, że nasi klienci zwracają się o pomoc zbyt późno, dlatego chcemy dotrzeć do was zanim cokolwiek wam się przydarzy.

551-MAKIETA 2 24-43.indd 42

Agnieszka Przybyłek-Pieza

»

Wielu naszych podopiecznych jest załamanych brakiem wsparcia ze strony brytyjskich organizacji i niewiedzy jak uzyskać pomoc. Do tego dochodzą problemy z komunikacją wynikające z niewystarczającej znajomości języka angielskiego. Nikt im wcześniej nie wytłumaczył jak działa brytyjski system socjalny, jak łatwo można stracić dach nad głową i rodzinę. Często nasi podopieczni sami ściągają na siebie uwagę Social Service, co jest powodem nieznajomości brytyjskich standardów socjalnych. Przede wszystkim musicie zrozumieć, że żyjemy w obcym kraju i zawsze będziemy tu gośćmi. Musimy akceptować brytyjskie przepisy i dostosować się do nich. Jeżeli ktoś z was będzie w sytuacji gdy wasze dzieci będą zagrożone umieszczeniem w rodzinie zastępczej to musicie przestrzegać zasad jakie nakładają na was władze lokalne. Każdy popełnia błędy jednak nie zawsze jest to powód, aby pozbawiać nas naszych dzieci. Od wielu lat obserwuje jak łatwo jest odebrać Polakom ich dzieci i jak trudno jest je później odzyskać. Dlatego chciałabym dotrzeć do jak największej liczby Polaków w UK, aby wytłumaczyć im jak działa ten system. Bezpieczeństwo dzieci jest najważniejsze dla każdego z nas, jako pracownik socjalny nigdy nie ignoruję przejawów agresji wobec dzieci i zaniedbań wobec dzieci. Jako rodzic dwójki dzieci wiem jak wiele trudności stawia przed nami życie. Dlatego dziękuję za zaufanie jakim obdarzacie nasze Centrum. Konsultacje w naszym Centrum najczęściej odbywają się drogą telefoniczną. Nasi podopieczni dzwonią z różnych stron Anglii, szukają pomocy w sprawach związanych z edukacją dzieci, social service, sprawach mieszkaniowych, często proszą o poradę jak uzyskać pomoc prawną.

W ciągu ośmiu miesięcy naszej działalności z Centrum Pomocy Rodzinie „Przystań UK” skontaktowało się 480 osób. Wśród tych osób znalazło

się wielu naszych obecnych wolontariuszy. Pomogliśmy im w trudnej sytuacji i w zamian zyskaliśmy zaufanych i doświadczonych rodziców, którzy bardzo chętnie udzielają wsparcia osobom w trudnych sytuacjach.

Naszym priorytetem jest zapobiegać sytuacjom w którym Polacy są pozostawieni bez wsparcia. Dzwoniąc do naszego Centrum zawsze uzyskacie państwo informację jak postępować i jak poradzić sobie z problemem. We wszystkich sprawach natury prawnej, socjalnej, społecznej jesteśmy w stanie wam pomóc i skontaktować ze sprawdzonymi i godnymi zaufania profesjonalistami.

Nasza współpraca z nimi jest dla nas bardzo ważna i bezcenna. W szczególności serdecznie dziękujemy za wsparcie pani Gosia Demertiou, którą wszyscy na pewno znacie z felietonów w magazynie Cooltura. Nasza współpraca ma na celu wspierać was i dbać, aby nikt z naszych rodaków nie był pozostawiony bez wsparcia w obcym kraju. Jesteśmy również bardzo wdzięczni dla Justice for Families za pomoc prawną dla naszych rodaków, jak i pochylenie się nad problemem polskich rodzin, którym odebrano dzieci. Wsparcie prawne zapewnia nam Aston Rose Law Group i konsultanci prawni oraz adwokaci z zakresu prawa karnego, cywilnego i rodzinnego. Najważniejsze dla nas jest to, że wszystkie te organizacje świadczą swoje usługi nieodpłatnie, nie pobierają żadnych opłat za konsultacje i pomoc. Dziękuję wszystkim i bardzo liczę na dalszą współpracę.

Zapraszamy do naszego Centrum i obiecujemy, że: „Żadne prawdziwe wołanie o pomoc nie pozostanie bez odpowiedzi” – Jan Paweł II. «

pomoc Pomożemy wam zarówno od strony socjalnej, prawnej, psychologicznej.

Jest wiele instytucji i osób które są gotowe wam pomoc.

07/10/2014 15:49:58

043

551-MAKIETA 2 24-43.indd 43

07/10/2014 15:49:59

044

CAFÉ COOLTURA wielka brytania

FRIEZE ART FAIR LONDON Jedne z najważniejszych światowych targów sztuki współczesnej, w których biorą udział najbardziej prestiżowe galerie promujące uznanych i wschodzących twórców.

551-MAKIETA 3 44-63.indd 44

15 – 18.10. Regent’s Park, Londyn NW1 4NR. Stacja: Regent’s Park, Great Portland Street. Otwarte: 12.00 – 19.00. Bilety: £33 (całodniowy), £15 (od 17.00 do 19.00) friezelondon.com

sekcja „Live” przeznaczona na performance wykonywany na oczach publiczności.

Poza tym zobaczymy setki interesujących instalacji, obrazów i rzeźb.

Wystarczy przekroczyć bramę Regent’s Park, by zobaczyć, że ludzka wyobraźnia nie ma granic i co roku artyści są w stanie zaskoczyć czymś nowym. W ubiegłym roku przestrzeń parku zniekształciły instalacje z ogromnych luster i wystająca z trawy monstrualna głowa. Co zadziwi nas w tym roku? Mogą to być prezentowane po raz pierwszy prace audio autorstwa Keren Cytter, Cally Spooner i Hannah Weinberger. Nowością będzie też

Wystawy » REMBRANDT: THE LATE WORKS 15.10. – 18.01. National Gallery, Trafalgar Square, Londyn WC2N 5DN. Stacja: Embankment, Charing Cross. Otwarte codziennie 10.00 – 18.00, w pt. do 21.00.

Bilety: £18 www.nationalgallery.co.uk

07/10/2014 15:51:25

Fot. Marcin Urban

045 COOLTUR POLECA A

National Gallery prezentuje unikatową wystawę obrazów Rembrandta z ostatnich lat jego pracy twórczej. To niepowtarzalna okazja, by zobaczyć w jednym miejscu niezwykle cenne obrazy rozsiane na co dzień po różnych kolekcjach na całym świecie.

ZDJĘCIE: rembrandt (Podpis: Rembrandt, autoportret, ok. 1665 – 69 © English Heritage)

» ANSELM KIEFER Do 14.12. Royal Academy of Arts, Burlington House, Piccadilly, Londyn W1J 0BD. Stacja: Green Park. Otwarte: sob. – czw.

10.00 – 18.00, pt. 10.00 – 22.00. Bilety: £14 www.royalacademy.org.uk Pierwsza tak szeroka retrospektywna wystawa prac znakomitego brytyjskiego malarza Anselma Kiefera. Wystawa pokazuje przekrój twórczości w ostatnich 40 latach pracy artysty, prezentując obrazy, zdjęcia i nstalacje pochodzące z prywatnych i publicznych kolekcji.

» THE ART OF THE BRICK Do 4.01. Old Truman Brewery, 91 Loading Bay, Brick Lane, Londyn E1 6Q. Stacja: Shoreditch High Street Station, Aldgate East Station, Liverpool Street Station, Old Street Station. Czynne: niedz. – śr. 10.00 – 18.00, czw. 10.00 – 20.00, pt. i sob. 10.00 – 19.00.

Bilety: £14.50 artofthebrick.co.uk Do przygotowania tej wystawy Nathan Sawaya potrzebował miliona klocków LEGO, od klasycznych po specjalnie przygotowane na jego potrzeby. Stworzył z nich ponad 80 postaci, które są prezentowane na całym świecie i wszędzie budzą zachwyt.

Pochodzący z Nowego Jorku Nathan Sawaya jest pierwszym na świecie artystą, który stworzył z klocków LEGO prace uznawane za dzieła sztuki.

» MING: 50 YEARS THAT CHANGED CHINA

Fieze Art Fair

Do 5.01. British Museum, Great Russell St, Londyn WC1B 3DG. Stacja: Holborn, Tottenham Court Road. Otwarte codziennie 10.00 – 17.30, w pt. do 20.30. Bilety: £16.50 www.britishmuseum.org To pierwsza wystawa tak głęboko eksplorująca historię Chin. Zebrano na niej wiele nieprezentowanych wcześniej w Wielkiej Brytanii eksponatów, pokazujących bogactwo kulturowe Państwa Środka w czasach jego rozkwitu, czyli panowania dynastii Ming.

Teatr » CASTRO OF MEDITERRANEAN Do 18.10. Theatro Technis, 26 Crowndale Rd, Londyn NW1 1TT. Stacja: Mornington Crescent. Spektakle: pon. – sob. 19.30, niedz.

17.00. www.theatrotechnis.com

551-MAKIETA 3 44-63.indd 45

07/10/2014 15:51:26

046

CAFÉ COOLTURA wielka brytania

Po wystawieniu „We Macbeth” – sztuki obnażającej przestępstwa dokonane przez CIA w Stanach Zjednoczonych – George Eugeniou napisał scenariusz kolejnego spektaklu, tym razem odsłaniającego kulisy zaangażowania amerykańskiego wywiadu w kryzys na Cyprze. „Castro of Mediterranean” to pseudonim nadany arcybiskupowi Makariosowi, pierwszemu prezydentowi Cypru, którego CIA podejrzewało o nastawienie prosowieckie.

» URINETOWN THE MUSICAL Do 24.01. Apollo Theatre, Shaftesbury Avenue, Londyn W1D 7ES. Stacja: Piccadilly Circus. Spaktakle: pon. – sob. 19.45, czw. i niedz. 15.00. Bilety: od £19.50 www.apollotheatrelondon.co.uk

Seria nowel, w której światowej klasy reżyserzy przedstawili ważne, ich zdaniem, budynki. Pomysłodawcą projektu jest Wim Wenders, a całość powstała w technice trójwymiarowej.

» THE JUDGE Od 17.10. Komediodramat, USA. Reż.

David Dobkin, wyst.: Robert Downey Jr, Vera Farmiga, Robert Duvall, Vincent D’Orforio, Billy Bob Thornton Uznany prawnik Henry „Hank” Palmer wraca do rodzinnej miejscowości, by bronić swojego ojca oskarżonego o morderstwo. Czeka go trudny pojedynek z prokuratorem, który marzy o wsadzeniu seniora za kratki.

»

FRÜHSTUCK, METASOMA, BEAUTY FOR ASHES

18.10., godz. 18.30. 7 Ravenscourt Road, Hammersmith, Londyn W6 0UH. Stacja: Ravenscourt Park. Bilety: od £5

» ONEREPUBLIC 22.10., godz. 18.30. O2 Arena, Millennium Way, North Greenwich, Londyn SE10 0DX. Stacja: North Greenwich

» NEIL SEDAKA 23.10., godz. 20.00. Royal Albert Hall, Kensington Gore, Kensington, Londyn SW7 2AP. Stacja: South Kensington. Bilety: od £47.25

» NORTHERN SOUL

Akcja musicalu rozgrywa się w absurdalnym świecie, w którym opodatkowane jest nawet załatwianie potrzeb fizjologicznych. „Urinetown” to satyra na postępujący proces komercjalizacji podstawowych praw człowieka.

» LADY GAGA

Od 17.10. Muzyczny, UK. Reż. Elaine Constantine, wyst.: Steve Coogan, John Thomson, Ricky Tomlinson, Lisa Stansfield

23, 25 – 26.10., godz. 18.30. O2 Arena, Millennium Way, North Greenwich, Londyn SE10 0DX. Stacja: North Greenwich. Bilety: od £42

Kino

» TEENAGE MUTANT NINJA TURTLES

» BFI LONDON FILM FESTIVAL 2014 Do 19.10. Różne kina w Londynie. Bilety: od £9.00 www.bfi.org.uk/lff 248 filmów, w tym 16 światowych i 38 europejskich premier, składa się na program tegorocznego Londyńskiego Festiwalu Filmowego. Na liście gwiazd, które zapowiedziały udział, są: Brad Pitt, Keira Knightley, Benedict Cumberbatch, Emily Watson i Reese Witherspoon.

Osadzony w latach 70. film o dwójce przyjaciół, którzy odkrywają amerykańską muzykę soul.

Od 17.10. Przygodowy, USA. Reż. Jonathan Liebesman, wyst.: Megan Fox, Alan Ritchson, Noel Fisher, Whoopi Goldberg Legendarne żółwie ninja powracają na duży ekran, by ocalić Nowy Jork przed klanem

Koncerty

25.10., godz. 12.00 – 15.00. Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny, 238-246 King Street, Hammersmith, Londyn W6 0RF. Stacja: Ravenscourt Park. Wstęp wolny www.integracjatyija.pl

8.11., godz. 19.00. Wembley Arena, Arena Square, Engineers Way, Londyn HA9 0AA. Stacja: Wembley Stadium. Bilety: od £45.25

» COUNTING CROWS 10 – 11.11., godz. 19.00. Roundhouse, Chalk Farm Road, Londyn NW1 8EH. Stacja: Chalk Farm. Bilety: od £45.25

» ANASTACIA 17.11., godz. 19.00. O2 Shepherds Bush Empire, Shepherds Bush Green, Londyn W12 8TT. Stacja: Shepherds Bush. Bilety: od £40.25

Podczas przeglądu zobaczymy najlepsze filmy fabularne i dokumentalne z całego świata, opowiadające niecodzienne historie ludzi niepełnosprawnych. Do takich osób należy mieszkający w Argentynie jednoręki iluzjonista, który swoimi sztuczkami potrafi wprawić publiczność w osłupienie.

Poznacie też niesłyszącego Billy’ego Clintona, który pasjonuje się śledzeniem UFO, oraz niewidomego pasterza z Armenii, który musi dokonać wyboru między kontynuowaniem rodzinnych tradycji a wyjazdem do dużego miasta.

551-MAKIETA 3 44-63.indd 46

» MOTORHEAD

12.11., godz. 19.00. O2 Shepherds Bush Empire, Shepherds Bush Green, Londyn W12 8TT. Stacja: Shepherds Bush. Bilety: od £22.25

FESTIWALU FILMOWEGO „INTEGRACJA TY I JA”

Od 17.10. Dokumentalny, koprodukcja.

Reż. Wim Wenders, Robert Redford, Karim Ainouz, Michael Madsen, Michael Glawogger, Margreth Olin

26 – 31.10. Royal Festival Hall, Belvedere Road, Southbank, Londyn SE1 8XX. Stacja: Charing Cross, Embankment, Temple

» LA ROUX

» PRZEGLĄD FILMÓW EUROPEJSKIEGO

» CATHEDRALS OF CULTURE (3D)

»

BLUEFEST – LEVEL42, VAN MORRISON, SHERYL CROW I INNI

Inne »

II KONGRES KOBIET POLSKICH W WIELKIEJ BRYTANII

11.10., godz. 10.30. Ambasada RP, 47 Portland Place, Londyn W1B 1JH. Stacja: Regent’s Street. Wstęp: £10 krolestwopolek.eu

» ED SHEERAN 12 – 15.10., godz. 18.30. O2 Arena, Millennium Way, North Greenwich, Londyn SE10 0DX. Stacja: North Greenwich

Kongres służy przede wszystkim wymianie doświadczeń i integracji Polek żyjących i pracujących w Wielkiej Brytanii. Szczególnie interesująco zapowiadają się panele dyskusyjne poświęcone szansom kobiet w biznesie i polityce, a także ideologii gender. Wieczorem uczestniczki wezmą udział w balu w Ognisku Polskim.

07/10/2014 15:51:27

047 swoje ostatnie projekty muzyczne, będące mieszanką jazzu, funku i muzyki elektronicznej.

18.11., godz. 20.30. Bilety: £7

11.10., godz. 19.45. Eliminacje mistrzostw Europy w piłce nożnej 2016 – transmisja meczu Polska – Niemcy

Wieczór muzyki jazzowej (i nie tylko) w wykonaniu znanego polskiego pianisty Janusza Kohuta i przyjaciół.

12.10., godz. 10.00 – 14.00. Table Top Sale.

Wstęp: £5 dla sprzedających, dla kupujących wstęp wolny

» JANET’S JAZZ NIGHT

Table Top Sale – przynieś wszystkie dawniej kochane, a dzisiaj zapomniane zabawki, książki, płyty, sprzęty domowe, ubrania i spróbuj sprzedać.

» MUSIC NARRATIONS

24.10., godz. 20.30. Bilety: £5 Janet McCunn ponownie zaprasza na wieczór muzyczny z udziałem młodych, wybijających się londyńskich muzyków jazzowych. Po koncercie odbędzie się wspólne jam session.

» KOLOROWY FOLKLOR 11.10., godz. 19.30 i 12.10. Godz. 16.00.

Bilety: £8

» FESTIWAL DIWALI

» DZIEŃ NAUCZYCIELA

12.10., godz. 14.00 – 20.00. Trafalgar Square, Londyn WC2N 5DN. Stacja: Embankment, Charing Cross. Wstęp wolny www.diwaliinlondon.com

12.10., godz. 15.00

»

Hinduistyczne święto światła jest obchodzone dla uczczenia zwycięstwa dobra nad złem. W programie jest dużo muzyki, tańców i jedzenia. Będzie bazar z orientalnymi produktami, pokaz mody i azjatycki salon piękności. Dla najmłodszych przygotowano lekcje tańca, warsztaty artystyczne i pokazy teatralne.

75-LECIE PUNO ORAZ INAUGURACJA ROKU AKADEMICKIEGO

17.10., godz. 17.00

» KONCERT „POLSKA POZA POLSKĄ.

W HOŁDZIE ŚW. JANOWI PAWŁOWI II”

w POSK-u JAZZ CAFÉ POSK

» MIĘDZYSZKOLNY KONKURS WIEDZY

JAZZ LIBIDO ORAZ SOMA MAMAGESA & LORINCZ GYORGY

HISTORYCZNEJ 2014

19.10., godz. 14.00

11.10., godz. 20.30. Bilety: £9

Klub Orła Białego

Soma Mamagesa i Lorincz Gyorgy to wiodący artyści węgierskiej sceny jazzowej.

W koncercie w Jazz Café POSK zaprezentują

» DISCO

} 551-MAKIETA 3 44-63.indd 47

01.11., godz. 15.00. Zabawa dla najmłodszych. Serdecznie zapraszamy wszystkie dzieci: małe i duże, odważne i nieśmiałe na zabawę z okazji Halloween!

01.11., godz. 21.00 – 2.00. Wstęp: £5 Party Halloween. Zagra DJ Krzysiek Poniedziałki Line Dancing, godz. 19.30 – 22.30 Salsa Cubana, godz. 20.00 – 22.00 Wtorki Klub brydżowy, godz. 18.30 – 22.30 Środy Gimanastyka przy muzyce dla seniorów, godz. 11.30 – 13.30

18.10., godz. 18.00. Bilety: od £10 Wystąpią: chór Ave Verum, zespół kameralny The ThreeX z Wiednia, gościnnie Wojtek Piekarski. Cały dochód przeznaczony będzie na Fundację Dzieło Nowego Tysiąclecia.

» HUNGARIAN JAZZ EVENING – HUNGARIAN

Zagrają DJ Lukasz i DJ Krzysiek. Obowiązuje elegancki strój

11 i 18.10., godz. 21.00 – 2.00. Bilety: £5

Czwartki Denart Art Theatre – zajęcia dla dzieci: balet, śpiew, tap, jazz, godz. 16.30 – 20.00 Ceroclondon – szkoła tańca nowoczesnego, godz. 20.00 – 23.00 Piątki Denart Art Theatre – zajęcia dla dzieci: balet, śpiew, tap, jazz, godz. 16.30 – 19.00 Soboty Denart Art Theatre – zajęcia dla dzieci: balet, śpiew, tap, jazz, godz. 9.00 – 15.00 Niedziela Kulinarne podróże przez centralną Polskę w klubowej restauracji, godz. 12.00 – 20.00

UFSB[ KVƆ EPTUŖQOB OB UXPJN TNBSUGPOJF J UBCMFDJFȷ

ŲDJʼnHBK $PPMUVSŖ OB UBCMFU J LPNÕSLŖȷ

07/10/2014 15:51:28

048

CAFÉ COOLTURA polskie radio londyn

wiadomości muzyczne

Peja zagra w Londynie z nową płytą

»

„Ile to już lat?” Cytat z utworu Slums Attack jak ulał pasuje do poznańskiego rapera, który polską scenę rapową współtworzy od jej początku.

W październiku ukaże się kolejny solowy krążek Peji, nagrany tym razem ze świetnymi producentami z White House. I właśnie materiał z tej płyty, plus zapewne wiele klasyki usłyszymy podczas listo-

551-MAKIETA 3 44-63.indd 48

padowego koncertu, który zapowiada się znakomicie.

Kolejny solowy krążek Rycha Peji tym razem przy pełnym wsparciu producenckim wrocławskiego duetu White House (już wcześniej zarówno Magiera jak i LA zasilali bitowo poprzednie krążki: „SŻG” oraz „Na serio”). Tym razem ekipa WHR w całości wyprodukowała album Peji – zatem nie-

przypadkowo mamy do czynienia z nazewnictwem RPS/WHR już w samym tytule.

Album „Ksiażę aka. SLUMILIONER” to 19 premierowych utworów nagranych między styczniem a wrześniem 2014 r. w podpoznańskim La Bomba Studio.

Goście na płycie to różnorodność styli w rapie – Bezczel, Śliwa, Dono. Nie obyło się bez ciekawych połączeń z wokalistami głównie w refrenach (Hellfield, Marek Dyjak, Glaca, Kroolik Underwood). Nie zabraknie artystów zagranicznych: Jeru the Damaja, Jack the Ripper (NY), De2s (Paris), Greckoe (Berlin) to artyści zrzeszeni wspólnie w utworze Full Time Job (oprócz nich wokalnie wspierają Rycha: RDW, Śliwa, Gandzior, Azyl i Toony).

Po stonowanym „Na serio” Peja powraca do drapieżnego rapu, który prezentował m.in. na „SŻG”. Album ze względu na zaproszonych gości i zróżnicowane podkłady muzyczne oraz same autorskie pomysły głównego bohatera w pełni zasłuży na uznanie wielbicieli szczerego, bezkompromisowego rapu.

Peja wystąpi w Londynie 15 listopada w The Underworld na Camden Town. Klub otwiera się o 19.00 a koncerty wykonawców o 20.00. Wstęp do klubu od 14 lat. « Więcej na:

FB/Xsidemusic2004

07/10/2014 15:51:32

049

Denmark

BIG!

!"#$$"%

Band!

5./(2-#$%!

BQ$))! &'()'&'#'%

!"#$%&'#()&*+&,-./()&#$0123#$%&& *+,-.%!/-,0+,1%23445%6,+/-1%% "3-5%27--7001%),0%8/-9%(3:71%% ;,++5%(3--/<.%=+>%/$3& &/<?,7:%2@4:A%4.-56-7.3&*+& /$&!"#$%&'&#8#%&8/$3&/$3&& B:7--%&,<-,C,+,%

DE0?%)FG$&2$#HIJKLMCHNDL% =,9O1%!0,0/3-%;/::1%'P<301%!QE%R$B% S7-C,+.P0+7704/94,-S><3>@.% T,9O><3>@.% U79300/<.70P><3C% LDKVV%WIWDLL%

551-MAKIETA 3 44-63.indd 49

07/10/2014 15:51:34

050

CAFÉ COOLTURA rozmowa

Okolicznościowy Diariusz Artystyczny W Londynie powstał nowy zin artystyczny inspirowany spotkaniami podczas Wieczorów Twórczości Wszelakiej organizowanych od roku w POSKlubie w Polskim Ośrodku Społeczno Kulturalnym w londyńskiej dzielnicy Hammersmith.

Z Aleksandrem Sławińskim jednym z inicjatorów rozmawia Piotrek Dobroniak.

Kto stoi za projektem „Ody”?

Pomysł na stworzenie pisemka zarodził się w dość naturalny sposób. Razem z Arturem Wielgusem, poetą, muzykiem, dziennikarzem (człowiekiem wielu profesji) często bywaliśmy na czwartkowych spotkaniach w POSKu. Rozmawiając, doszliśmy do wniosku że fajnie by było, by ludzie bywający na imprezach mogli się nieco bardziej integrować, skupiać wokół czegoś. Tą osią mogło by być własne – nazwijmy to „klubowe” – pisemko. Cooltura robi niezłą rzecz promując literaturę, ale my chcieliśmy mieć coś swojego, z czym czytelnicy (jak i prezentowani twórcy) będą mogli się utożsamiać. Taką rzeczą bywają klubowe ziny, czy biuletyny. Sądząc z reakcji zebranych osób, którym zaprezentowaliśmy pisemko, chyba osiągnęliśmy swój cel.

Jak się można dostać ze swoją twórczością do diariusza?

Z założenia ODA ma trafiać do każdego odbiorcy, który wyciągnie po nią rękę. To samo tyczy się prezentowanych twórców – chcielibyśmy prezen551-MAKIETA 3 44-63.indd 50

tować jak najszersze spektrum.

Osoby prezentowane w pisemku to nie tylko artyści prezentujący się w czasie czwartkowych imprez. Wprawdzie na pierwszy ogień poszły osoby z kręgu naszych znajomych – w „ściąganiu” artystów aktywnością najbardziej popisali się „wicenaczelni”, Artur i Mikołaj Maćkowiak (prowadzący audycję literacką w Pawarota Radio) – ale w przyszłości z pewnością pojawią się kolejne postacie. Nie chcemy tworzyć kolejnego kółeczka wzajemnej adoracji. Jeśli pojawi się ktoś, kto ma coś interesującego do zaprezentowania, bardzo chętnie pokażemy jego twórczość w naszym pisemku. Bo po to właśnie je tworzymy: by propagować sztukę. Im bardziej zróżnicowane jej oblicze, tym lepiej.

Jak często będzie się ukazywał diariusz?

Jak sama nazwa wskazuje, diariusz to coś codziennego. Jednak oczywiście nie jesteśmy w stanie wydawać go tak często. Pomijając fakt, że składamy go własnym sumptem i w wolnym czasie, planujemy wydawać go co kilka tygodni. Poza tym – nie chcemy zanudzać odbiorców. Wpychanie im do gardła artystycznej mieszaniny kilka razy (czy choćby i raz) w tygodniu z pew-

nością szybko doprowadziłoby do przesytu. Więc kolejne numery będą wychodzić, gdy zbierzemy materiały, które uważać będziemy za godne polecenia. I kiedy znajdziemy czas na poskładanie całości do kupy. W każdym razie planuję, że drugi numer wyjdzie jeszcze w październiku pierwsze materiały już napływają.

Gdzie zatem można zapoznać się z jego treścią?

Jak ja razie pisemko można sobie zgarnąć ze stołu podczas czwartkowych spotkań w POSKlubie (chyba będziemy musieli zrobić dodruk, bo większość skromnego nakładu rozeszła się już na pierwszej imprezie). Ale planujemy również stworzenie strony internetowej, z której będzie można ściągać PDFy z poszczególnymi numerami.

A także znajdować na niej więcej informacji, na przykład w postaci aktywnych linków do stron z twórczością prezentowanych artystów. Również i pani Teresa Piekielnik, pomysłodawczyni i główna moderatorka spotkań chce zamieszczać diariusz na stronie POSKlubu. Wydaje mi się, że minie jeszcze chwilka, zanim wszystko się odpowiednio rozkręci. Na razie rzuciliśmy pierwszego kota za płot. Zobaczymy, jaki będzie dalszy odzew. « 07/10/2014 15:51:39

551-MAKIETA 3 44-63.indd 51

07/10/2014 15:51:42

052

CAFÉ COOLTURA księgarnia

Czyta się Zawód: Szpieg Pułkownik Aleksander Makowski opowiada o swojej karierze w strukturach polskiego wywiadu. Karierze, która została przerwana raportem komisji likwidacyjnej posła Macierewicza. Książka jest o tyle ciekawa, że porusza z jednej strony temat „lądowania Talibów w Klewkach” ale i też zahacza o poziom inwigilacji „polskiego Londynu” w okresie rządu na uchodźstwie…

Piotr Dobroniak

»

Aleksander Makowski Absolwent pierwszego rocznika Ośrodka Kształcenia Kadr Wywiadowczych 1972/73. Absolwent studiów podyplomowych LLM Harwardzkiej Szkoły Prawa, 1975/76. Doktor nauk prawnych Instytutu Nauk Prawnych PAN, 1978.

Współpracownik Zarządu Wywiadu UOP, 1992-2001. Współpracownik wywiadu wojskowego WSI, 2002-2007.

Autor książki – „Tropiąc Bin Ladena”.

Współautor, z Longinem Pastusiakiem, książki pt. „Impeachment. O usuwaniu polityków z urzędu”. (NaTemat.pl)

551-MAKIETA 3 44-63.indd 52

Makowski jest obecnie byłym szpiegiem. Raport Macierewicza przerwał brutalnie jego pracę dla RP i zarazem jedną z najbardziej tajnych operacji polskiego wywiadu. Nikogo już raczej nie trzeba przekonywać o tym, że Macierewicz swoim raportem zrobił więcej krzywdy niż pożytku. Mało powiedzieć, że przez ów raport państwo polskie płaci spore odszkodowania każdego roku, bo to nie jest najważniejsze. Ale raport ten doprowadził do tego, że setki polskich żołnierzy przebywających w Afganistanie, nagle stało się łatwym celem dla Talibów.

Raport nie jest może osią tej książki (wywiad-rzeka), ale jest jednym z jej istotnych i najciekawszych elementów.

Książkę przeczytać warto choćby po to, żeby poznać styl pracy polskiego wywiadu właściwie od czasu powstania PRL. Makowski był jednym z pierwszych absolwentów w szkole wywiadu w Kiejkutach.

Ojciec Aleksandra Małkowskiego również był agentem polskiego wywiadu.

Razem z synem mieszkał w wielu krajach, między innymi w Londynie. Wątek londyński jest dosyć istotny, bo po raz kolejny można spotkać się z informacjami na temat inwigilacji polskiej emigracji powojennej oraz różnego rodzaju gier wywiadowczych jakie z polonią londyńską prowadziły służby PRLu. Mało powiedzieć, że polonia chodziła na pasku służb przez lata.

Jestem ciekawy ilu londyńskich „bohaterów Solidarności” było faktycznie świadomymi (bądź nie) agentami czy źródłami informacji dla polskiego wywiadu. Fakt silnej penetracji tego środowiska jest delikatnie mówić zatrważający. Makowski suge-

ruje nawet, że część pomocy wysyłanej do Polski (powielacze, materiały do produkcji tzw. bibuły) były inspirowane przez polskie służby. Mało, to polscy agenci podszywali się pod przedstawicieli wywiadów obcych. Mogło się zatem zdarzyć, że ci którzy myśleli, że współpracowali z brytyjskim wywiadem, faktycznie byli nieświadomymi agentami peerelu.

Największe biuro Solidarności poza granicami Polski w Brukseli, Polska Sekcja Radia Wolna Europa, Polski Rząd na Uchodźstwie – to te najbardziej okryte patosem organizacje, które były wręcz mrowiskiem agentów PRL. O tym możemy przeczytać w książce. O tym opowiada Aleksander Makowski.

W jego opisach pojawia się też słynny motyw lądowania Talibów w Klewkach.

Motyw wyśmiewany przez prasę wielokrotnie. Motyw, dzięki któremu niektórzy robili z Andrzeja Leppera wariata.

W książce Makowski opowiada Pawłowi Reszce oraz Michałowi Majewskiemu swój rozdział afgański w którym „lądowania w Klewkach” rzeczywiście miały miejsce.

Jednak to nie Talibowie lądowali w gospodarstwie rolnym Rudolfa Skowrońskiego ale dokładnie ich przeciwnicy polityczni i wojskowi, którzy byli ważnymi partnerami polskiego i co za tym idzie amerykańskiego wywiadu.

Kariera Aleksandra Makowskiego zakończyła się poprzez wariactwa Macierewicza. „Dzięki” jego raportowi została zdemaskowana jedna z najbardziej tajnych operacji polskiego wywiadu. Czy ówcześni rządzący zrozumieli swój błąd? Myślę, że tak. Polak mądry po szkodzie.

Kolejną część raportu Macierewicza zablokował prezydent Lech Kaczyński… « 07/10/2014 15:51:43

551-MAKIETA 3 44-63.indd 53

07/10/2014 15:51:44

054 Badjao. Duchy z morza CAFÉ COOLTURA film

Film dokumentalny Elizy Kubarskiej „Badjao. Duchy z morza” zaprezentuje polskich filmowców na brytyjskim festiwalu filmowym BFI London.

Produkcja Braidmade Films (Wielka Brytania); koproducenci: Kloos&Co (Niemcy), Vertical Vision Film Studio i EBH (Polska); współfinansowany przez PISF; czas trwania: 76 min; reż. Eliza Kubarska, zdj.: Piotr Rosołowski i Lisa Strohmayer

»

Film „Badjao. Duchy z morza” jest „podwodną” opowieścią o ostatnich dniach Badjao, ludzi-ryb z Borneo, żyjących w ścisłej harmonii z naturą i słynących z nieprzeciętnych umiejętności nurkowych. Oś dramaturgiczna filmu to wzruszająca historia doświadczonego rybaka i jego młodego siostrzeńca.

Film jest wynikiem współpracy kobiecego tandemu Elizy Kubarskiej i producentki Moniki Braid, jak również fanów dokumentu, którzy współfinansowali go za pośrednictwem Kickstartera, platformy crowdfundingowej zajmują-

cej się wspieraniem twórczych projektów na całym świecie.

Polski film „Badjao. Duchy z morza” zdobył Specjalną Nagrodę Jury (Special Jury Award) na jednym z najbardziej prestiżowych i największym w Ameryce Północnej festiwalu filmów dokumentalnych HotDocs w Toronto (Kanada) oraz Honorable Mention na 20. Festiwalu Filmowym w Los Angeles.

Polacy mieszkający w Londynie będą mieli okazję zobaczyć „Badjao” na festiwalu BFI London, gdzie odbędzie się jego brytyjska premiera. «

Twórcy filmu Eliza Kubarska (reżyser) – specjalizuje się w reżyserii filmów, których akcja rozgrywa się w ekstremalnych miejscach. Jest znaną alpinistką i podróżniczką. W 2010 r. zrealizowała swój pierwszy przygodowy dokument pełnometrażowy „Co się wydarzyło na wyspie Pam” (aka „Mountain Love Story”), który zdobył wiele prestiżowych nagród. Obecnie Kubarska przygotowuje nowy dokument pt. „Droga przez Baltoro” (w postprodukcji).

Monika Braid (producent, Braidmade Films) – jest niezależnym producentem filmów dokumentalnych i fabularnych realizowanych we współpracy z międzynarodowymi producentami i telewizjami.

Urodziła się w Krakowie, a od 1995 r. mieszka w Wielkiej Brytanii. W 2006 r. założyła własną firmę – Braidmade Films. Jej ostatnie filmy wyprodukowane we współpracy z BBC to „Wojtek niedźwiedź, który poszedł na wojnę” („Wojtek – the Bear that Went to War”, reż. Will Hood, 2011), „A Sikh’s Journey Home” (reż. Maciej Górski, 2008) oraz „Mind the Gap” (reż. Maciej Górski, 2010).

Londyn – Kino Rich Mix Niedziela, 12 października, godz. 13.15 Londyn – BFI Southbank Środa, 15 października, godz. 15.45

551-MAKIETA 3 44-63.indd 54

07/10/2014 15:51:45

055

EVA BECLA PREZENTUJE...

26 października (niedziela) godz. 17.00 oraz 20.00 EALING TOWN HALL, NEW BROADWAY, W5 2BY

(STACJA METRA EALING BROADWAY)

BILETY: £27 (ZNIŻKI DLA GRUP) REZERWACJA / ZAKUP BILETÓW TEL: 07788 4101 22 LUB 020 8997 3629 EVA@EVABECLAPRESENTS.COM (AKCEPTPUJEMY KARTY)

https://www.facebook.com/eva.becla www.evabecla.com

551-MAKIETA 3 44-63.indd 55

07/10/2014 15:51:47

056 Polacy w oczach świata CAFÉ COOLTURA FILM

Naród polski ukazany poprzez sukcesy jego przedstawicieli – tak dokument „Polacy w oczach świata” określa autorka Hanna Luiza CeglińskaLeśnodorska. W filmie, który jesienią trafi do kin, o wybitnych Polakach mówią m.in. Barack Obama, Dalajlama XIV i Steven Spielberg.

551-MAKIETA 3 44-63.indd 56

JOANNA POROS, PAP

»

Oprócz dystrybucji kinowej i uroczystej premiery nad Wisłą planowane są premierowe pokazy za granicą, m.in.w USA i Hong Kongu. W intencji reżyserki film przyczynić się ma do „wzrostu wartości, jaką jest marka POLSKA w wymiarze kultury, nauki oraz biznesu”.

Dokument trwa 75 minut. Przedstawia sylwetki wybranych – spośród bardzo wielu – wybitnych Polaków, „których działalność na polu naukowym, politycznym, gospodarczym, społecznym czy artystycznym miała w przeszłości i ma współcześnie wpływ na losy całego świata”.

Są wśród nich papież Jan Paweł II, lider Solidarności Lech Wałęsa oraz emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który przekazał na Zachód informacje o zagładzie Żydów, po wojnie wieloletni wykładowca w Szkole Służby Zagranicznej na waszyngtońskim Uniwersytecie Georgetown Jan Karski, a także m.in.: Jan Czochralski, Ignacy Łukasiewicz, Alfred Tarski, Kazimierz Funk, Stephanie Kwolek, Mieczysław Bekker, Michał Boym.

Jak przypomniano w filmie, to dzięki opracowanej w 1916 r. przez Czochralskiego technologii wytwarzania monokryształów działają m.in. telefony komórkowe, tablety, cyfrowe aparaty fotograficzne, odtwarzacze mp3. Łukasiewicz, pionier przemysłu naftowego, założył (w 1854 r. w Bóbrce k. Krosna) jedną z najstarszych na świecie

kopalni ropy naftowej; opracowywane tam były technologie, które dały podwaliny pod rozwój branż przemysłu naftowego – od geologii, wiertnictwa i eksploatacji po dystrybucję ropy i jej produktów.

Tarski, wybitny logik, profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, stworzył tam jeden z najważniejszych na świecie ośrodków logiki i metodologii.

Funk, biochemik, był odkrywcą witamin i twórcą nauki o nich; pierwszą witaminę — witaminę B – wyizolował w 1912 r. z otrąb ryżowych. Kwolek, amerykańska chemiczka polskiego pochodzenia, stała na czele zespołu odpowiedzialnego za wynalezienie w 1965 r. polimeru, z którego wytwarzany jest kevlar. Przędzie się z niego włókna o wysokiej wytrzymałości na rozciąganie, stosowane m.in. w kamizelkach kuloodpornych, kaskach i hełmach ochronnych, trampolinach, powłokach nart, rakiet tenisowych i kajaków, w częściach pancerzy lotniskowców i kablach światłowodowych.

Bekker, inżynier polskiego pochodzenia pracujący w USA, absolwent Politechniki Warszawskiej, był w latach 60. jednym z głównych konstruktorów pojazdu kołowego LRV (Lunar Roving Vehicle), używanego przez astronautów programu Apollo do przemieszczania się po powierzchni Księżyca, a zamówionego przez NASA. Wykonania pojazdu na podstawie projektów zespołu konstruktorów kierowanego przez Bekkera podjęły się wspólnie General Motors i Boeing.

Jezuita Michał Boym, XVII-wieczny orientalista, misjonarz, przyrodnik i kartograf, był jednym z pierwszych europejskich sinologów i propagatorów chińskiej medycyny. Stworzył pierwszy atlas Chin i pierwszy w Europie opis roślinności Dalekiego Wschodu. Przedstawiciele polskiego środowiska artystycznego, o których mowa w filmie, to np.: rzeźbiarz Igor Mitoraj, kompozytorzy Fryderyk Chopin i Krzysztof Penderecki oraz operator filmowy Janusz Kamiński.

Wśród zagranicznych osobistości podkreślających w dokumencie Ceglińskiej-Leśnodorskiej zasługi wybitnych Polaków dla świata są m.in.: Dalajlama XIV (mówi o Janie Pawle II i L. Wałęsie; 07/10/2014 15:51:47

057 wywiad z duchowym przywódcą Tybetańczyków reżyserka przeprowadziła w październiku 2013 r., gdy gościł on w Warszawie na Szczycie Noblistów), amerykański prezydent Barack Obama (wypowiedzi o J. Karskim; nie pochodzą z wywiadu z prezydentem, lecz są wykorzystanym przez Ceglińską-Leśnodorską fragmentem przemówienia, które Obama wygłosił w Białym Domu w maju 2012 r., podejmując m.in. temat II wojny światowej), reżyser Steven Spielberg (o J. Kamińskim) oraz jeden z szefów Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) Alvaro Gimenez Canete (o Mikołaju Koperniku).

O Polsce mówią w filmie także: była amerykańska sekretarz stanu Madeleine Albright, wykładowca z Berkeley prof. John Addison, dr Bill Barry z NASA, chiński pianista Yundi Li, amerykańska projektantka mody Anna Sui. Zdjęcia do filmu realizowano od lipca 2012 r. do lutego 2014 r., m.in. w USA, Włoszech, Hong Kongu i chińskim mieście Xi'an. Przed przeprowadzeniem wywiadów z zagranicznymi osobistościami Ceglińska-Leśnodorska zdecydowała się na wstępny research.

Organizowała w różnych krajach uliczne sondy, prosząc przypadkowo napotkanych ludzi, by wymienili nazwiska znanych Polaków.

– Gdy na ulicy we Włoszech zapytałam o trzech znanych Polaków, jako pierwszy zawsze wymieniany był Jan Paweł II, na drugim miejscu Zbigniew Boniek, a jako trzeci Igor Mitoraj.

Studenci spotkani na kampusie Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley na miejscu pierwszym wymieniali z kolei Alfreda Tarskiego, a na drugim Fryderyka Chopina. Chińczycy jako pierwszego podawali Chopina. Także Japończycy, którzy na miejscu drugim wskazywali Krzysztofa Pendereckiego, a na trzecim – Basię Trzetrzelewską – opowiada Ceglińska-Leśnodorska.

Do polskich kin, jak planuje autorka, film ma trafić w listopadzie. Planowane są ponadto specjalne premierowe pokazy w Waszyngtonie, Nowym Jorku,

551-MAKIETA 3 44-63.indd 57

Los Angeles, Rzymie, Hong Kongu i Sydney. Zainteresowanie emisją telewizyjną zgłosiła m.in. włoska Rai 1 – mówi reżyserka. «

07/10/2014 18:11:18

058 Te nasze piękne lata… ze Sceną Poetycką!

CAFÉ COOLTURA rozmowa

Rozmowa z reżyserką Heleną Kaut-Howson z nami. Będzie większy zespół aktorski i muzyczny niż zazwyczaj, bogatsza scenografia i sporo niespodzianek w postaci nowych utworów specjalnie napisanych na tę okazję. Jak zwykle nasze przedstawienie będzie przewrotne i zadziorne! Zapewniam, że nie będzie to żadna akademia! Co ciekawe – jeżdząc po świecie, często interesowałam się tym, jak przedstawia się scena kulturalna w polonijnych środowiskach w innych krajach (USA, Szwecja, Dania czy nawet Niemcy), i wiem, że Teatr POSK-u jest jedynym teatrem zbudowanym i wyposażonym specjalnie dla polskiego widza i dla polskiego repertuaru – „custom built”! Nigdzie więcej tego nie ma! «

Tomasz Furmanek

»

Co uważa pani za szczytowe osiągnięcia w swojej bogatej karierze?

Prowadziłam przez kilka lat duży teatr w północnej Walii, w Clwyd, praktycznie najważniejszy teatr w Walii. Podniosłam go z poziomu teatru regionalnego do skali międzynarodowej. Za mojej kadencji teatr ten potrafił przyciągnąć takich artystów, jak sir Anthony Hopkins, Julie Christie, Vanessa Redgrave, Katherine Hunter czy Timothy West! Te parę lat tam to rzeczywiście był jeden z „highlights” mojej kariery. Za inny mogłabym uznać mój pierwszy powrót do kraju po długim okresie rozłąki. To był rok 2003. Miałam przyjemność wyreżyserowania w Polsce sztuki „Zwycięstwo” angielskiego autora Harolda Bakera, którą przetłumaczyłam na język polski. Główną rolę zagrała doskonała Danuta Stenka. Za reżyserię tego przedstawienia otrzymałam Grand Prix na Festiwalu Premier w Bydgoszczy w 2004 r. Świetną zabawą natomiast i „highlightem” w sensie emocjonalnym była praca nad operą komiczną Straussa „Zemsta nietoperza” w Operze Dolnośląskiej we Wrocławiu. W tej operze właśnie jako 5-letnia dziewczynka zetknęłam się z magią sceny i teatru. Od tego czasu zawsze w moich przedstawieniach jest muzyka i kolor!

Czym jest dla pani – pomiędzy tymi wszystkimi działaniami – Scena Poetycka POSK-u?

Odpowiem żartem: jeżeli uznać teatr za mojego „małżonka”, to Scenę Poetycką należałoby określić moim „romansem”. Jest to miłość bezinteresowna, zarówno dla mnie, jak i dla wszystkich nas w zespole! Osoby, które tworzą tzw. trzon Sceny Poetyckiej, to Dorota Zięciowska (obecnie w Krakowie, ale przyjeżdża do nas regu551-MAKIETA 3 44-63.indd 58

larnie; wystąpi w „Naszych pięknych latach…”), Wojtek Piekarski (który również reżyseruje – jak i pozostali zresztą), Joasia Kańska, Konrad Łatacha, Magda Włodarczyk i Janusz Guttner (byliśmy razem w szkole teatralnej).

Z okazji 50-lecia powstania POSK-u, 10-lecia Sceny Poetyckiej oraz 30-lecia wybudowania Sali Teatralnej POSK-u przygotowala pani wraz z zespołem specjalne przedstawienie zatytułowane „Te nasze piękne lata…”. Na czym polegać będzie wyjątkowość tego spektaklu?

Będzie to kabaret oparty na autorskim scenariuszu, umuzyczniony i upoetyzowany, będzie swoistą podróżą w czasie, która przypomni naszym stałym widzom nasze najbardziej pamiętne „hity”, aczkolwiek nie będzie to jedynie „składanka” najlepszych momentów. Będą to rodzynki umieszczone w scenariuszu, będącym portretem tego pokolenia, które w pewnym sensie wychowało się w POSK-u, rozwijało się wraz

Proszę jeszcze o kilka słów o sobie, prywatnie…

Mam męża, który kiedyś nakręcił film dla Channel 4 o zasługach emigracji polskiej. Film ma tytuł „Letter to Poland”. Mój syn, muzyk, gra na altówce i jest członkiem orkiestry BBC Philharmonic. Moja siostra, Sławka Wazacz, robi ciekawe filmy dokumentalne, głównie na polskie tematy. Myślę więc, że to oznacza, że Polska w nas istnieje; jest w nas ten polski rdzeń, nie do starcia, cokolwiek byśmy nie robili… «

„Te nasze piękne lata…”

– jubileuszowe przedstawienie Sceny Poetyckiej w reżyserii Heleny Kaut-Howson Opracowanie muzyczne: Maria Drue i Daniel Łuszczki Wystepują: Joanna Kańska, Wojciech Piekarski, Konrad Łatacha, Renata Chmielewska, Janusz Guttner, Dorota Zięciowska, Pawel Zdun, Magda Włodarczyk, Justyna Wnęk, Helena Kaut-Howson, Damian Dudkiewicz, Teresa Greliak Sobota, 25 października, godz. 19.00 Niedziela, 26 października, godz.16.00 Bilety: £16/£14 do nabycia w kasie POSK-u w godz. 18-20; rezerwacja: scenapoetycka@gmail.com

07/10/2014 15:51:51

059

551-MAKIETA 3 44-63.indd 59

07/10/2014 15:51:55

060

CAFÉ COOLTURA Guest room

Fot.: Artur

Guest room

Zrobiliście fajne zdjęcie? Napisaliście krótką historyjkę? Na tej stronie możecie zaprezentować swoje talenty. Swoje prace wysyłajcie na info@cooltura.co.uk, z dopiskiem: „Guest Room”.

Poezja

»

Pozdrawiam wszystkich Polaków a najbardziej tych, którzy są samotni, zagubieni i nie do końca szczęśliwi. Szukajcie swoich marzeń i walczcie o nie, bo naprawdę warto – napisała do nas Magda.

Polsko ojczyzno moja Polsko ojczyzno moja Jak można cię nie kochać?

Jak można cię zostawić?

I przez to nie szlochać?

Ty byłaś ze mną ciągle W dobrych oraz złych chwilach Gdy byłam dzieckiem małym I gdy dorosła byłam To ciebie wciąż widziałam To ty mnie otaczałaś A teraz jest inaczej

551-MAKIETA 3 44-63.indd 60

Jedna z ostatnich fotek Battersea Power Station... Powoli już rozbierają kominy…

Ty sama pozostałaś Zostawiłam cię, chociaż Ty zawsze przy mnie byłaś Nie mogłam z tobą zostać Chociaż bardzo lubiłam Ciebie i nadal lubię Lecz tak daleko jesteś Ja ciągle cię wspominam Często przy tobie być chcę Chociaż myślami swymi A także wspomnieniami Bo inaczej nie mogę Lecz jeszcze się spotkamy Polsko ojczyzno moja Tylko ty zawsze będziesz Mą ojczyzną jedyną

Na całym świecie, wszędzie Nigdy nie będzie takiej Którą bardziej pokocham Wiec, gdy o tobie myślę Ja w sercu swoim szlocham Gdy cię widzę nękaną Przez tych, co tylko mówią Że bardzo chcą ci pomoc I że bardzo cię lubią A jednak patrzą oni Jak szybko się wzbogacić O ciebie się nie martwią Ty bardzo na tym tracisz Ja płaczę nad twym losem Żal serce moje ściska Bo jesteś mą ojczyzną

07/10/2014 15:51:58

061 I jesteś mi tak bliska Polsko nie daj się zgubić Walcz ty przecież potrafisz Wygrałaś kiedyś wojny Teraz nie możesz tracić Nie pozwól na to żeby Polacy w nędzy żyli Aby cię opuszczali I za tobą tęsknili Jesteś przepięknym krajem Który zasłużył na to By ludzi mieć szczęśliwych Wiec wreszcie weź się za to By z dumą znowu powstać Tak jak wtedy po wojnie

By Polacy żyć mogli Dumnie, godnie, spokojnie By ten, kto chce pracować Znalazł pracę a także By mogli tyle zarabiać Aby żyć tak jak marzy Polsko ojczyzno moja Piękny kraju znad Wisły Jedyny w swym rodzaju I tak bardzo mi bliski Ty jesteś mą ojczyzną Oraz moich rodaków Ty zawsze będziesz w sercach Nas wszystkich Polaków

POSKlub wraz z tygodnikiem „Cooltura” zapraszają wszystkich na nastrojowy

WIECZÓR PRZY POEZJI I ŚPIEWIE

Hymn Polonii

O mnie

My Polacy gdzieś po świecie rozrzuceni Bardzo blisko lub bardzo daleko ciebie Często z tobą jesteśmy myślami swymi Bo dom nasz, ten dom prawdziwy jest u ciebie

Jestem człowiekiem takim jak wielu Który z uśmiechem dąży do celu O sobie mogę powiedzieć tylko Że cieszę się radości chwilką Marzę o szczęściu dla wszystkich dzieci I o pokoju na całym świecie A by bezdomni domy swe mieli A wszyscy chorzy by wyzdrowieli Marzę i o tym, aby wrogowie Podali ręce z uśmiechem sobie I marzę jeszcze o innych rzeczach Każdy marzenia ma jakieś przecież

Bo my Polonia z całego świata Ciebie ojczyzno kochamy Gdy wyjeżdżamy z przeróżnych przyczyn Ciągle tęsknimy i wracamy My języków obcych znamy mniej lub więcej W różnych krajach pracujemy i mieszkamy Język polski jest i będzie najważniejszy Bo to język naszych rodzin, taty, mamy Wiec my Polonia z całego świata Do ciebie sercem biegniemy Bo mała cząstka nas pozostała Na polskiej ojczystej ziemi

Wieczór Twórczości Wszelakiej

Jeśli chcesz posłuchać twórczości poetów, literatów czy muzyków, koniecznie musisz nas odwiedzić.

Zapraszamy również do współpracy wszystkich chcących zaprezentować swoją twórczość.

Wieczór Twórczości Wszelakiej pod patronatem tygodnika „Cooltura” POSK, 238-246 King Street Hammersmith London W6 0RF

551-MAKIETA 3 44-63.indd 61

16 października (czwartek) godz. 18.30 POSKlub, 4 piętro

07/10/2014 15:52:00

062

CAFÉ COOLTURA WIELKA BRYTANIA OD KUCHNI

Krwawa zupa SERGIUSZ HIERONIMCZAK sergiusch72@yahoo.co.uk

»

Uważam, że Brytyjczycy są narodem pełnym sprzeczności kulinarnych. Z jednej strony otwarci na wiele smaków w głębi serca nadal uwielbiają swoją rodzimą, nazywaną przeze mnie „brązową” kuchnię. Czasami zachowują się dziwacznie, choć dla nich to pewnie naturalne.

Wiele razy miałem okazję zaobserwować jak danie podpisane np. „polish sour soup” nie znalazło nabywcy nawet na jedną małą miseczkę, innym razem ta sama zupa, ale już przezornie nazwana nie „polish”, ale tylko „sour soup” znikała w całości i jeszcze wołali o dokładkę. Cóż, być może stereotyp Polaka ich zniesmaczył.

Poproszono mnie pewnego razu, abym opisał polską kuchnię. Mój wywód im się spodobał, natomiast z degustacją było trochę gorzej. Mój przyjaciel, Brytyjczyk z krwi i kości omal nie puścił pawia jak powiedziałem mu z czego jest zupa.

A ja celowo do opisu wybrałem czerninę, czyli jak mówi o niej pierwsza polska książka kucharska „Compendium ferculorum” - 1682 autorstwa Stanisława Czernieckiego „potrawą czarno gotowaną z juszycą”. Nazywają ją też czarną polewką lub zwyczajnie czerniną. To chyba najbardziej polska z polskich zup jakie znam. Ze swoim słodko-kwaśnym smakiem wpisuje idealnie w smaki z nad Wisły.

Jej podstawowymi składnikami są rosół i krew z kaczki lub kury, królika, 551-MAKIETA 3 44-63.indd 62

rzadziej z prosięcia. Dawniej używano też krwi gęsi.

Charakterystyczny słodko-kwaśny smak nadaje czarninie dodatek cukru i octu, mieszanych z krwią, by nie dopuścić do jej krzepnięcia. Oprócz podstawowych składników indywidualny smak nadają zupie dodatki, takie jak syrop ze śliwek lub gruszek w occie, gotowane w niej świeże lub suszone owoce (gruszki, śliwki, jabłka, rodzynki lub wiśnie), ocet winny lub jabłkowy, miód lub inne składniki. Czarninę podaje się z kluskami, domowym makaronem, pyzami lub z gotowanymi ziemniakami.

Najsłynniejszym utworem literackim wspominającym o czerninie jest ,,Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. ,,Soplicy, Horeszkowie odmówili dziewkę! Że mnie, Jackowi, czarną podano polewkę!”. Trochę już zapomniana potrawa wzbudza do dziś wielkie kontrowersje z uwagi na krwistą ingrediencję, jednak jej końcowy smak jest słodko kwaśny i osobom nieuświadomionym zazwyczaj bardzo smakuje.

Czernina była jedną z najbardziej wykwintnych zup staropolskich, chętnie spożywaną nie tylko na Św. Marcina. ,,Na Św. Marcina najlepsza jest gęsina!”. Przygotowanie potrawy nie jest specjalnie skomplikowane, największe trudności przysparza zdobycie świeżej krwi kaczej lub gęsiej. Można jednak kupić mrożoną krew specjalnie do czerniny. «

CZERNINKA Z KACZKI - kaczka, ewentualnie porcja rosołowa z kaczki, udko kacze lub pierś kacza. To, do czego mamy dostęp i co preferujemy.

- krew kacza – min. 100ml (kupna krew jest już z dodatkiem octu, zapobiega to krzepnięciu krwi, przeważnie jest dostępna mrożona) - włoszczyznę na rosół (marchew seler, por) - śliwki suszone i z zalewy octowej - gruszki suszone lub kompot gruszkowy - wiśnie drylowane świeże lub z kompotu - ocet jabłkowy, ewentualnie zwykły 1-2 łyżki - cukier lub miód - sól - majeranek, tymianek - liść laurowy - ziele angielskie - 1 łyżka maki pszennej SPOSÓB PRZYRZĄDZENIA:

1. Gotujemy rosół z kaczki, wody tyle by przykryło mięso (u mnie mniej więcej garnek 5l) 2. Dodajemy do rosołu owoce (susz) i przyprawy, gotujemy by smaki się połączyły.

3. Krew łączyć z mąką dokładnie mieszając.

4. Wlać wszystko do garnka z rosołem, doprawić cukrem, octem i ewentualnie innymi przyprawami, jeśli lubimy bardziej aromatyczne dania.

Smacznego!

07/10/2014 15:52:02

551-MAKIETA 3 44-63.indd 63

07/10/2014 15:52:04

064 Co każdy powinien wiedzieć o algach REKLAMA ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, zaprszamy na spotkanie organizowane przez Collagen Colway „Zatrzymaj Młodość”, restauracja First League, 268 King Street, Hammersmith

23 października, godz. 18:30, wstęp wolny, dla gości kawa i herbata oraz niespodzianki.

Colway – firma powstała w Polsce, która od 10 lat promuje z wielkim sukcesem Kolagen – polski przełomowy wynalazek – teraz w UK! SKORZYSTAJ Z NIESAMOWITEJ PROMOCJI! Zarejestruj się jako dystrybutor lub klient ze zniżką!

Aby skorzystać z promocji wejdź na stronę www i zarejestruj się www.collagen-colway.com/cooltura (lub zadzwoń 077 0760 9041 podając hasło Cooltura).

»

Algi robią coraz większą karierę w suplementacji i medycynie. Są bardzo zdrowe - włączenie ich do diety szybko przyniesie wiele korzyści. Najcenniejszym spośród alg wykorzystywanych do wytwarzania suplementów i kosmetyków jest morszczyn pęcherzykowaty czyli fucus vesiculosus. Zawiera aż 0,03-0,1% jodu, oraz m.in. magnez, mangan, miedź, cynk, sód, potas, siarkę, nieco bromu, mannitol (5-12%), brunatny barwnik fukoksantynę oraz polisacharydy: kwas alginowy (12-19%), laminarynę i fukoidynę. Morszczyn z dobrym skutkiem jest stosowany w leczeniu wielu chorób, np. nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, obrzęku śluzowatego i wielu innych dolegliwości. Preparaty wytwarzane na bazie morszczynu bardzo dobrze służą profilaktycznemu uzupełnianiu mikroelementów w diecie.

W latach 90-tych XX w uznano algi za najbogatsze ze znanych wtedy, roślinne źródło ważnych dla życia witamin oraz mikroelementów. Stwierdzono też, że algi zawierają 8 aminokwasów egzogennych, o nieporównywalnej z jakimkolwiek innym pokarmem roślinnym ich przyswajalności i biodostępności czyli stopnia, w którym nasz organizm je przyswaja i wykorzystuje.

W algach znajdują się również: betakaroten (bogate źródło), witaminy A, C, D, K, E i z grupy B, łatwo przyswajalne żelazo (przyczynia się do produkcji hemoglobiny i erytrocytów), magnez, selen, potas. Obecne są w nich też bardzo cenne dla zdrowia nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6, a w szczególności kwas gamma-linolenowy. Zawierają ponadto kwas alfa-linolenowy, kwas linolowy, kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas dokozaheksaenowy (DHA).

Znajdujące się w nich chlorofil i fitocyjanina ograniczają niszczycielski wpływ wolnych rodników na komórki oraz wspomagają oczyszczanie organizmu. Fitocyjanina wykazuje pobudzający wpływ na szpik kostny. Duże nadzieje wiąże się Więcej na:

badaniami przeprowadzanymi od niedawna we Francji i Wielkiej Brytanii nad antynowotworowym działaniem preparatów z atlantyckich morszczynów pęcherzykowatych.

Z całą pewnością włączenie sproszkowanych alg morskich do diety, nawet w niewielkiej, ale systematycznej dawce dziennej sprawia, że organizm dostaje bardzo zdrowe składniki i oczyszcza się z toksyn, w tym z metali ciężkich. Wyliczono, że zaledwie 1 g mikronizowanych alg, a w przypadku ekstraktów z plemni lęgni nawet jeszcze mniej (około 2-3 kapsułek Colvity®), ma tyle samo wartości odżywczych co 1 kg warzyw. Wśród prozdrowotnych właściwości można wymienić: obniżenie stężenia cholesterolu we krwi, wzmocnienie układu odpornościowego, działanie antynowotworowe, pomoc w leczeniu cukrzycy czy otyłości, pobudzenie procesu krwiotwórczego, działanie przeciwwirusowe, usprawnienie procesów metabolicznych czy poprawę w funkcjonowaniu narządu wzroku. Fucus vesiculosus charakteryzują się także właściwościami antyalergicznymi.

Ze względu na swój bogaty skład mikronizowane algi zalecane są szczególnie osobom osłabionym, z niedoborami żelaza, niedoczynnością tarczycy, stosującym diety odchudzające. Ich spożywanie, ze względu na dużą zawartość białka, zaleca się też wegetarianom. Powinny je natomiast dawkować bardzo ostrożnie osoby z nadczynnością tarczycy.

Jednym z najciekawszych suplementów diety na świecie – jest Colvita® – kompleks proteinowo-roślinny na bazie aktywnego biologicznie kolagenu rybiego i mikronizowanych alg Fucus vesiculosus, z dodatkiem witaminy E naturalnego pochodzenia. Właśnie zestawienie tych trzech składników sprawia, że jest niezwykle cenna i jej składniki wyjątkowo dobrze są wykorzystywane przez nasz organizm do celów budulcowych. «

polskikolagen.biz/cooltura

551-MAKIETA 4 64-91.indd 64

 077 07609041

07/10/2014 12:07:53

REKLAMA uroda i zdrowie

551-MAKIETA 4 64-91.indd 65

065

07/10/2014 12:07:55

066

REKLAMA uroda i zdrowie

551-MAKIETA 4 64-91.indd 66

07/10/2014 15:35:12

REKLAMA uroda i zdrowie

551-MAKIETA 4 64-91.indd 67

067

07/10/2014 12:07:58

068

OGŁOSZENIA drobne

jak zamieścić

ogłoszenie UWAGA! Ogłoszenia przyjmowane są do PONIEDZIAŁKU DO GODZ. 15.00. Ogłoszenia przesłane po godzinie 15.00 opublikowane będą w następnym wydaniu Cooltury (decyduje godzina otrzymania ogłoszenia przez redakcję, w związku z tym prosimy o wcześniejsze wysyłanie ogłoszeń).

sms

SMS:

81616 KOD: 01

cooltura.co.uk

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

Szukasz mieszkania?

Sprawdź najnowsze oferty na portalu www.elondyn.co.uk

Agencja Nieruchomosci ETB PROPERTY SERVICES

Szukasz mieszkania,domu lub pokoju do wynajęcia w północnym Londynie?

020 7272 8615 075 2145 2860 077 1567 7401 Paulina / Aneta info@etbproperty.co.uk

81616

Jeśli masz problem z zamieszczeniem ogłoszenia drogą SMS – zadzwoń pod nr 020 8846 3614

Koszt ogłoszenia £1 + standardowa opłata operatora Wpisz: CL (spacja) kod (spacja) treść ogłoszenia.

Przykład: CL 01 Wynajmę pokój... 079 111X111X Koniecznie podaj numer telefonu w treści smsa taki sam jak ten z którego wysyłasz!

Kody działów: CL 01 CL 02 CL 03 CL 04 CL 05

mieszkania do wynajęcia

mieszkania wynajmę mieszkania szukam praca dam praca szukam kupię

internet

CL 06 CL 07 CL 08 CL 09

sprzedam auto-moto randka w ciemno inne

Telefonicznie:

cooltura.co.uk

(usługi) Ramka do 15 słów

020 8846 3614 £ 25 +vat lub online: cooltura.co.uk (postępuj według instrukcji) płatność Moneybookers

Warunki:

Ramka do 25 słów

£ 30 +vat

1. Wszystkie ogłoszenia drobne przyjmowane są do poniedziałku do godziny 15.00. Każde ogłoszenie wysłane po tej godzinie zostanie zamieszczone w następnym numerze.

2. Ogłoszenia wysłane z innego numeru niż podany w ogłoszeniu zostaną odrzucone, ogłoszenia napisane drukowanymi literami zostaną odrzucone (OPŁATA ZA OGŁOSZENIE NIE PODLEGA ZWROTOWI).

3. Dopuszczalna długość ogłoszeń drobnych to 160 znaków.

4. Gdy treść ogłoszenia jest obraźliwa lub przekracza zasady powszechnie przyjętych norm społecznych, redakcja zastrzega sobie prawo do nie umieszczania ogłoszeń. Prosimy o prawidłowe podawanie numerów telefonów. W przypadku podania niepełnego numeru (czyli zawierającego mniej niż 11 cyfr) ogłoszenie nie zostanie wydrukowane. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i zastrzega sobie prawo do ich skracania oraz do nie umieszczania bez podawania przyczyny.

5. Wszelkie ogłoszenie dot. usług towarzyskich nie będą zamieszczane.

6. Ogłoszenia (szczególnie te przesłane SMS-em) drukowane są w oryginalnej treści i pisowni.

551-MAKIETA 4 64-91.indd 68

> Edmonton wynajme nowe studio flat na Edmonton przy samym shopping centre rachunki wliczone, panele, nie akceptuje benefitow 175 funtow tygodniowo.

Tel 07405661989, > Edmonton, N17 8HB, Studio

Uwaga! Ogłoszenia drobne (£1) reklamujące jakąkolwiek działalność usługową lub handlową, nie będą zamieszczane.

Ten typ ogłoszeń można zamieścić, jako ogłoszenie ramkowe (szczegóły poniżej), kontaktując się z DZIAŁEM MARKETINGU.

ramkowe

P O L S K A O B S Ł U G A , AT R A K C Y J N E C E N Y

> Dwuosobowy pokoj dla kulturalnych, niepalących I bez innych nałogów pracujących osób lub osoby. £160 tygodniowo + dwa tygodnie depozytu 07540330299

z oddzielna kuchnia, 800+rachunki (woda wliczona)- w bloku, na parterze, duże, sypialnia + maly salon, oddzielna kuchnia.

Od 27.10 02072728615, 07436582104, 07715677401

> Enfield, Bounds Green, Turnpike

Lane – pokoje do wynajęcia dla jednej osoby lub pary, cena od £75 plus energia i gaz, internet wliczony, pokoje od zaraz - 07825459367, 07756340316

> Enfield, Edmonton, Wood Green– mieszkania, domy do wynajęcia 02072728615, 07436582104, 07715677401 > Enfield, EN3 5JX, Studio flat£695/mies. +energia.

Sypialnia połączona z kuchnia, łazienką z wanna, mieszkanie znajduje się na 1 pietrze. Dostepne od zaraz. 02072728615, 07436582104, 07715677401 > Finchley Central, N3 2LH: Ladne 1 bedroom bungalow z prywatnym ogrodem,£1090 miesiecznie. Council i woda-£40 / miesiecznie +energia I gaz.

Dostepne od zaraz.

Bes DSS.02072728615, 07436582104, > Hounslow West. 1 lub 2 osobowy pokoj w domu z ogrodem blisko komunikacji i sklepow. tel. 07523510272 > Mam do wynajecia pokoj 2 osobowy i 1 osobowy bez depozytu

w w w. e t b p r o p e r t y. c o . u k w dobrej lokalizacji tel 07572792974 se256ay

> New Barnet , EN5 1QJ, £1400+ rachunki , 3Bed FLAT , Piękne mieszkanie na poddaszu , salon , kuchnia. Dobra lokalizacja. Tel : 0208 885 1890 , 075 2145 2860, 074 367 92779 > Pokoj jedno osobowy albo para, dobre warunki , 07947609673 > Silver Town pokoj do wynajęcia £80 tygodniowo 2 tygodniowy depozyt Silver Town e16 tel 07442386719 > Tottenham - pokoj 1os z wlasna polska TV w ladnym domu, nowa kuchnia i lazienka, ogrod, internet. 65 na tyd + 130 depozyt - rachunki wliczone - Arek 07830348591 , > Turnpike Lane , N22 6QS: 5 pokojowy dom , £2300/miesiac +rachunki . Spore sypialnie , osobny salon , kuchnia z jadalnia , ogrod. Dostępny od 04/11/2014 Tel : 0208 885 1890, 074 367 92779, 0752145 2860 > Wembley Park - pokój 1-os, £80 / tydz, blisko metra, autobusów, sklepów. W domu jest polska tv i wifi. Tel (w dzień powszedni po 17:00): 07745203968 > Wood Green / Turnpike Lane " bedsit " : Podwojny pokoj z ankesem kuchennym £ 145tyg+ rachunki do podzialu z lokatorami .0208 885 1890, 075 2145 2860, 074 367 92779 > Wood Green / Turnpike Lane : Pokoj dwojka : £130tyg + rachunki za gaz i prad do podziału z lokatorami.

Dostępny od zaraz. 0208 885 1890, 075 2145 2860, 074 367 92779

07/10/2014 12:07:59

OGŁOSZENIA drobne > Wynajme duzy pokoj z ogrodem tel.07908190566

mieszkania szukam SMS:

81616 KOD: 02

cooltura.co.uk

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

> Poszukuje pokoju - jedynki.

Chętnie okolice Roehampton, Putney, Fulham, Tooting. tel: 07719336845. e-mail catch5@ tlen.pl

praca dam

SMS:

81616 KOD: 03

069

Praca dla kobiet i mężczyzn w ochronie osób i mienia, w monitoringu przemysłowym i w ochronie VIP. Stawki £10-£35 zależnie od stanowiska Szczegóły na stronie: www.symbiosec.co.uk/pl Niewykwalifikowanym oferujemy szybkie szkolenia 07825397161

Cukiernia w zachodnim Londynie poszukuje doświadczonych cukierników. Tel: 07809432768.

cooltura.co.uk

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

Potrzebny kierowca skutera do rozwozu obiadów. Wiek, minimum 25 lat i angielskie prawo jazdy. Praca full time. Northolt. Kontakt:0744-210-1822 Poszukuje doświadczonych Pań do sprzątania. Doświadczenie i referencje wymagane. Możliwość stałej współpracy lub prace dorywcze.

Magdalena proszę dzwonić 9.00 – 18.00 07985427487 Opiekunki dla mężczyzny na wózku inwalidzkim. Praca do wyboru na dnie lub noce. Dzielnica Ealing.

Po więcej informacji proszę dzwonić do: Sławek 07814713507 Sean z Allied Healthcare 02087331417 Polska piekarnia na Hayes zatrudni koordynatora w sprawach Health & Safety and HACCP. Prosimy o przesłanie CV na adres: manager@polishvillagebread.co.uk

551-MAKIETA 4 64-91.indd 69

Piekarnia w zachodnim Londynie poszukuje kierowców z doświadczeniem pracy w UK. Osoby zainteresowane proszone są o kontakt: info@ polishvillagebread.co.uk

> Szukam Dry Liners oraz Ceiling Fixers do pracy w Londynie. Praca na ok. 12 miesięcy.Wymagane:CSCS Proszę dzwonić, bądź wysłać sms pod numer 07961563929 , > Firma hydrauliczna nawiąże współpracę z Gas Safe Engineer.

Pracujemy głównie w Pld/Zach Londynie (SW) Proszę o kontakt 07793198575 , > DH Employment, szuka kier.

HGV, dobra placa, od 1miesiac doswiadcz.i CPC. W Spaldingu.

We are looking for HGV drivers in Spalding + CPC, 07703610088 Hanna , > Avon - zostań konsult na super zasadach, od zaraz I bez ryzyka!

Potrzeb wiecej info?

Wyslij SMS Avon oddzwonię! Magda 07727062239 www.buyorsellcosmetics.co.uk > Kierowca kat. B Van. Wiek 20 -

40 lat. Jezyk ang. komunikatywnie.

Tel.07900920084 07787199711

> Praca dla krawcowej szyjemy suknie ślubne i wieczorowe.

Acton -London 07733547953 > Full or part time hairdresser to

work in salon in tooting Neokutz 146 mitcham road tooting sw17

9nh telephone vera at salon 0208 672 5619 or mobile 07813484218

> Praca dla krawcowej szyjemy suknie slubne i wieczorowe. Acton -London 07733547953 > Part time - Bar Staff, Domestic Cleaners, Kitchen Porters required for the Windmill Pub, Acton W3.

Contact Iwona on 07956 813079 > Firma poszukuje hydraulika.

Wymagania: podstawowe narzędzia, UTR, mile widziana znajomość j. angielskiego. Wynagrodzenie do negocjacji. Tel. 07793198575

> Waitress required in Palmers Green café 07956295466 ask for Michael > Mechanik - szukam mechanika do naprawy silników z własnymi narzędziami, praca stała dzielnica Greenford, po więcej informacji dzwon 07428872155 > Poszukujemy doświadczonej pielęgniarki dentystycznej do kliniki na Kilburn (NW6) mówiącej po polsku i angielsku.

Po więcej informacji zadzwoń: 07714 633000

07/10/2014 15:36:22

070

OGŁOSZENIA drobne

551-MAKIETA 4 64-91.indd 70

07/10/2014 12:08:01

OGŁOSZENIA drobne > Hydraulik Corgi gas safe szuka pracy naprawa serwis montaż boilerow kominki megaflo central heating power flush Certyfikaty Domestic Commercial C 07545707457 > Malarz dekorator szuka pracy wlasne narzedzia doswiadczenie i solidnosc 07591534894 Krzysztof > Plastrarz szuka pracy. Uczciwy i solidny. Gwarancja jakosci. 8 lat praktyki w UK. Tel. 07708613844 Grzegorz.

> Counter staff needed for a very busy espresso bar in Central London , great rates . Please contact Carlos on 07801627501 and forward your CV to Crussi@aol. com > London Model Company

poszukuje nowych twarzy 1-55 lat do reklam tv I katalogow od £500 za dzien! 02037005310 info@ modelsvenue.com 18 King William Str EC4N 7BP

> Nail technician required in St

John\'s Wood. Must have experience (2years+)in nail extension, sheelac, nail art and speak English very well.

Call 07912608717

> Przyjme kosmetyczke

z doswiadczeniem do pracy w salonie na West Hampstead, Prosze dzwonic 07809204373

> Szukam Dry Liners oraz Ceiling Fixers do pracy w Londynie. Praca na ok. 12 miesięcy.Wymagane:CSCS Proszę dzwonić, bądź wysłać sms pod numer 07961563929 , > DH Employment, szuka kier.

HGV, wymagane minimum 1miesiac doswiadcz.i CPC. W Spaldingu. We are looking for HGV drivers in Spalding + CPC 07703610088 Hanna , > Fryzjerka damsko - męska z doświadczeniem do salonu Fryzjer - Solarium w wschodnim Londynie. 07746962153 > Doświadczone osoby sprzatanie biur :Green Park, Piccadilly Circus, Brent Park oraz rezydencji na Chelsea, dobre warunki, tel 07783939007 CV info@idealclean.co.uk > Fish Net Express in

Nottinghamshire (NG17 9BD ) looking for girls for full time, to work in take way shop, good spoken English req. min. wage,

551-MAKIETA 4 64-91.indd 71

possible accommodation on bed share flat, tel Sal 07707066076

> DH Employment, szuka kier.

HGV, wymagane minimum 1miesiac doswiadcz.i CPC. W Spaldingu.

We are looking for HGV drivers in Spalding + CPC 07703610088 Hanna

praca szukam

SMS:

81616 KOD: 04

cooltura.co.uk

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

> Szukam sprzątań, prasowanie w domach prywatnych. (centrum lub Pln Londyn) Solidna, dokladna, obowiazkowa i uczciwa. Duze doswiadczenie. Iwona Tel 07741506648, > Elektryk- Hydraulik z 12 letnim doswiadczeniem w angielskiej firmie z wlasnymi narzedziami i vanem. Certyfikaty NICEIC i Gas Safety. Tel. kontaktowy 07707717053 > Ogolnobudowlaniec szuka pracy tel.07964835798 > Elektryk z długoletnim doświadczeniem zawodowym szukam pracy. pomogę przy awariach i problemach zwiazanych z pradem. Tel.07883974669 > Hydraulik (Gas Safe Register), szuka pracy. Montaz boilerow, mega-flo, power flush, central heating, ogrzewania podlogowe, certyfikaty. Tel. 07702267525 > Elektryk 11 lat w UK. Instalacje zgodne z 17 Edition. Fuseboxy.

Automatyka HW CH. Certyfikat NICEIC. Referencje. Insurance Policy.

Szuka pracy. Pawel 07891730162 > Ogolnobudowlaniec szuka pracy elektryka hydraulika kafelki i inne. Tel.07840245176

> Malarz bez nalogow, uczciwy i solidny szuka pracy. Wysoki standard pracy.

7 lat doswiadczenia w UK. Pracuje dla firm i osob prywatnych.

Rafal. 07545600591. > Doswiadczeni: hydraulik, stolarz, malarz, elektryk i plytkarz. poszukuja pracy.tel 07749 910 690 > Informatyk nawiąże współpracę w dziedzinie serwisu sprzętu komputerowego, oprogramowania.

Podejmę stałą pracę oraz realizację zleceń serwisowych.

07468415064 > Elektryk- Hydraulik z 12 letnim doświadczeniem w angielskiej firmie z własnymi narzędziami i vanem. Certyfikaty NICEIC i Gas Safety. Tel. kontaktowy 07707717053 > Plastrarze z doswiadczeniem szukaja pracy na terenie calego Londynu i okolic. Wysoka jakosc i czystosc, wlasne narzedzia. Jacek 07523550213 ,

sprzedam SMS:

81616 KOD: 06

cooltura.co.uk

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

Atlantic Watches Available in the UK for sales and service Contact: Chris Warne 07724082557 sales @ atlanticwatches.co.uk On line shop at www. atlanticwatches.co.uk

> Szklarska Poręba dom220m działka 520m 6pokoi 3wc 3łazienki co gazowe+ kominek wyposażony 15min od wyciągów narciarskich idealny pod agroturystykę 07783431327

071

> Duzy słownik naukowo techniczny, dwujęzyczny, nowy, cena 45.00 tel.07523510272 > Zawartosc domu rodzinnego: do stołowego, kuchni, dziecinnego. wysoka jakosc. zapraszamy. zachodni londyn. tel.

07523510272 > Sony tv set bravia 30" screen digital plasma, bardzo nowy. £ 260 tel.07523510272 > Duzy polsko - angielski słownik 2 tomy, nowy. £45.00 tel.07523510272 > Sprzedam tv LG 42" Full HD 1080p LCD z Freeview. W bardzo dobrym stanie. £220 na SW6 Tel. 07706 192 373 Pawel

auto-moto SMS:

81616 KOD: 07

cooltura.co.uk

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

Auto-Mechanika, diagnostyka komputerowa, hamulce, sprzęgła, zawieszenie, serwis, paski rozrządu, serwis/napełnianie klimatyzacji.

Dojazd do klienta.

07812071816 MOT – pomogę Mitsubishi Grandis Elegance 2005.

Siedmioosobowe auto rodzinne. 2.4 benzyna.

80 tys. mil.

Stan bardzo dobry.

Cena 3 tys. funtów.

Kontakt Arek tel. 07455005888 Badania MOT Automechanika, Holowanie. Skup aut, vanów i motocykli oraz złomowanie . Blacharstwo, lakiernictwo.

07944128408.

> Mazda sprzedam Mazde3 TS2 diesel stan dobry zadbany w srodki wymieniony pasek rozrządu olel wszystkie filtry 4 nowe opony klocki hamulcowe mot 9,2015 tel 07701052882 ,

07/10/2014 12:08:01

072

OGŁOSZENIA usługi

551-MAKIETA 4 64-91.indd 72

07/10/2014 12:08:04

OGŁOSZENIA DROBNE

Filmowanie owan anie e (operator telewizyjny)

dzinne śluby, chrzciny, imprezy rodzinne konferencje, spoty i filmy promocyjne dla firm

rec

0759 28 79 122

> Vauxhall Omega 2001.

2.2automat bez+gaz, serwisowany w dobrym garazu. 130tys mil. stan dobry, nowy mot, tax do konca roku, wygodne czyste auto cena 850.

07944128408

randka w ciemno SMS:

81616 KOD: 08

cooltura.co.uk

usługi różne zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

> Witam! 37 lat, chetnie poznam kobiete na weekendowe spotkania kino, pub itp. prosze o smsy pozdr. tel.07526615193 > Wysoki 40l po rozwodzie bez dzieci. Szukam kobiety z Londynu z zamknieta przeszloscia otwartej szczerej pragnacej stalego spokojnego zwiazku 07772387104 > Witam szukam dyskretna kobiete z zachodniego Londynu 07932432389 > I am 42 years old, living in London looking for a girl up to 44 for a serious relationship. Peter, 07827481095 > Successful English gentleman would like to meet attractive Polish lady for fun filled days and romantic evenings. John 07928079252 > Wysoki 39l po rozwodzie bez dzieci. Szukam kobiety z Londynu z zamknieta przeszloscia otwartej szczerej pragnacej stalego spokojnego zwiazku 07772387104

551-MAKIETA 4 64-91.indd 73

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

Masażysta od 1980r. profesjonalnie leczy schorzenia kręgosłupa, ustawianie kręgów, dojeżdżam do klienta ze stołem.

Mirosław Frąckowiak tel.07725469656. www.frackowiak.co.uk

telewizja satelitarna zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

Screed – posadzki maszynowe.

Profesjonalne i szybkie wykonanie. Tanio 07894279070

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

> Szukam normalnej dziewczyny. kawaler 38 lat.07770933889

zdrowie i uroda

Architekt rejestrowany w Anglii wykonuje projekty: lofts, extensions. Usługi: Planning Applications and Building Control mob.: 07708696377 stasch@stasch.co.uk

Architekt z uprawnieniami, wieloletni staż w Anglii, specjalizacja konserwacja zabytków, wszelkie prace architektoniczne w Londynie i okolicy.

Tel Szymon: 07903034463; email: szymon@dylewski. fsnet.co.uk

ZADZWOŃ I ZAPYTAJ O OGŁOSZENIE

RAMKOWE 020 8846 3614

Anteny satelitarne.

Montaż, fachowe ustawienie sygnału, akcesoria, Telewizja na kartę, nc+, polsat.

9 letnie doświadczenie Niskie ceny.

Mariusz Domaradzki.

07523486296, mariusz-cyfra@wp.pl

Satelitarna Telewizja Najszybsze i najlepsze rozwiązanie wszystkich twoich problemów.

Ustawienia, montaż, polskie zestawy TNK Andrzej 07840650509 07423602647

073

komputery serwis zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

HL-Computer Service; Profesjonalne naprawy; Reinstalacja Windows; Usuwanie wirusów; Instalacja Internetu; Technik-Informatyk; Olgierd 07961222932

Serwis Komputerowy / Strony WWW Szybki, skuteczny i tani serwis na terenie Londynu.

Tel. 07831756366

Naprawa: laptopy, tablety, konsole, zipmotelefony.

Zmiana języka, wirusy, przegrzewanie się, wymiana ekranu / klawiatury, rok gwarancji na nowe części, oferujemy laptop zastępczy 07411123340

H-Tech Serwis Komputerowy.

Rozwiązywanie wszelkich problemów z Laptopami i PC. Odzyskiwanie Danych, Instalacje, Administracja, Zabezpieczanie Sieci, CCTV. Dojazd do Klienta.

Tel.: 07723012148, email: halskyt@yahoo.co.uk www.halskytech.co.uk

Naprawa laptopów i PC. Wymiana układów graficznych BGA i innych podzespołów. Uczciwa wycena naprawy, konkurencyjne ceny, gwarancja 07910473675

07/10/2014 12:08:05

074

OGŁOSZENIA DROBNE / TRANSPORT

transport przewozy, paczki zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 68

Tanio przeprowadzki (transport wszelkiego rodzaju). Największy VAN Pomoc w załadunku i rozładunku.

Cały Londyn i UK. www.goldeneagleremovals.co.uk Tel 07969629456 Daniel

Tani Transport od £15/h. Przeprowadzki od £30, odbiór, dostawa towarów od £20. Duzy Van Londyn i okolice 24h/7.

Nasza Lokalizacja Tooting Broadway tel po angielsku 07442287778

Lotniska Van 9 osobowy i Przeprowadzki – największy van Licencja PCO i ubezpieczenie.

Odpowiedzialny kierowca. Taniej kontakt 07985600960 Przeprowadzki, wywóz śmieci Londyn i cała Anglia, duży van z windą, profesjonalna obsługa.

Przewóz na lotniska, dziewięcioosobowy van. Piotr, 07749174695

Najstarsza polska korporacja Taxi w Londynie, transport na lotniska od £12, foteliki dla dzieci, 07809540225, 07809833335 www. airportexpresscar.co.uk

T T-talk

2p 7 za min

na tel, komórkowy w Polsce

PROMOCJA!

10% EXTRA!

Super sposób na rozmowy

z Polską z twojej komórki 1.Wyślij SMS-a na numer 81616 o treści QPDN Twoje konto telefonu komórkowego zostanie obciążone kwotą £5. W tym samym czasie automatycznie utworzy się unikalne konto T-Talk, które będzie doładowane kwotą £5 kredytu na rozmowy międzynarodowe. Otrzymasz wiadomość zwrotną o treści: „Dziękujemy T-Talk. Opłata 5GBP. Aby zadzwonić za granicę wybierz 03700410041 i nr docelowy.”

2. Wybierz numer 03700 41 0041, a następnie 0048xx i numer docelowy do Polski *Koszt połączenia z numerem 03700 41 0041 to standardowy koszt poł. z numerem stacjonarnym w Wielkiej Brytanii.

Jeśli posiadasz darmowe min. opłata będzie pobierana z darmowych minut. Infolinia po polsku 020 8497 4622

Aby dowiedzieć się więcej zadzwoń na polską infolinię 020 8497 4622 pn-pt 9.30-17.30

551-MAKIETA 4 64-91.indd 74

za

Załaduj konto za £10 wysyłając SMS-a na numer

81616 o treści QPDN1 a dostaniesz extra £1 kredytu!

Super sposób na rozmow

1.Wyślij SMS-a na numer 81616 o treści QPD

Twoje konto telefonu komórkowego zostanie obciążone kwo konto T-Talk, które będzie doładowane kwotą £5 kredytu na ro „Dziękujemy T-Talk. Opłata 5GBP. Aby zadzwonić za granicę w Ask bill payer’s permission before using the service.

SMS costs or £10 02084974698.”

Więcej info o£5 serwisach + standard sms. Calls billed per minute, include VAT & apply from the moment of connection. The charge is incurred even if the destination 2.

Wybierz numer 03700 41 0041, a następn number is engaged or the call is not answered, please replace the handset after a short period if your calls are engaged or unanswered. *Koszt połączenia z numerem 03700 41 0041 to standardowy ko Connection fee varies between 0p & 25p dependingJeśli on the destination. posiadasz darmowe min. opłata będzie pobierana z darmow Calls to 03 number cost standard rate to a landline and can be used as part of the bundled minutes. To ensure that yourAby calldowiedzieć is not disconsię więcej zadzwoń na polską infolinię 020 849 nected, we will automatically top-up your T-Talk account with the initial top-up amount when you will have 3 minutes talk time remaining. To cancel Automatic Top-Up feature, text AUTOOFF *T&Cs: Ask bill payer’s permission. SMS cost Service provided by to 81616. Credit expires 90 days from the last charge is incurred even if the destination nu top-up. Rates are subject to change without calls are unanswered or engaged. Connectio as a part of bundled minutes. Text AUTOOFF prior notice. Prices correct at 17/04/2012. This the latest top-up. This service is provided by service is provided by Auracall Ltd.

07/10/2014 12:08:06

REKLAMA TRANSPORT

075

UFSB[ KVƆ EPTUŖQOB OB UXPJN SMARTFONIE I TABLECIE! ı$*Ĉ("+ $00-563ĕ OB UBCMFU J LPNÕSLŖȷ

551-MAKIETA 4 64-91.indd 75

07/10/2014 12:08:08

076

REKLAMA TRANSPORT

551-MAKIETA 4 64-91.indd 76

07/10/2014 12:08:10

REKLAMA TRANSPORT

551-MAKIETA 4 64-91.indd 77

077

07/10/2014 12:08:12

078

REKLAMA skup złomu

551-MAKIETA 4 64-91.indd 78

07/10/2014 12:08:14

REKLAMA SKUP ZŁOMU / WYWÓZ ŚMIECI

079

Dojazd do klienta.

Kupujemy każdą ilość.

Ważymy na wagach elektronicznych.

Miedź,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £3.30-£3.80 Mosiądz ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £2.00-£2.40 Kable ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,£0.70-£2.10 Ołów ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £0.70-£1.00 Aluminium,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £0.50-£0.80 Stal nierdzewna ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £0.50-£0.80 Złom stalowy (tona),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £80-£100

551-MAKIETA 4 64-91.indd 79

07/10/2014 12:08:16

WYWÓZ ŚMIECI #6%08-"/:$) t (30%08:$) t #*6308:$) t ; ("3"ő6 03"; ,"ő%:$) *//:$)

THE RUBBISH GUYS 0744 3600 080 0744 3600 090 rubbishguys@hotmail.com

VANY DO 16 YRD

24/7

Pomoc przy załadunku

Zabieramy więcej niż skip - za mniejsze pieniądze

551-MAKIETA 4 64-91.indd 80

}

080

REKLAMA WYWÓZ ŚMIECI

UFSB[ KVƆ EPTUŖQOB OB UXPJN TNBSUGPOJF J UBCMFDJFȷ

ŲDJʼnHBK $PPMUVSŖ OB UBCMFU J LPNÕSLŖȷ

07/10/2014 12:08:19

REKLAMA BUDOWNICTWO

551-MAKIETA 4 64-91.indd 81

081

07/10/2014 12:08:20

082

REKLAMA BUDOWNICTWO

551-MAKIETA 4 64-91.indd 82

07/10/2014 12:08:26

REKLAMA BUDOWNICTWO

551-MAKIETA 4 64-91.indd 83

083

07/10/2014 12:08:31

084

REKLAMA BUDOWNICTWO

Najwyższa jakość okien i drzwi firmy

Okna, drzwi, ganki, ogrody zimowe, szklane dachy, balustrady, prysznice, świetliki, drzwi rozsuwane

Wysokiej jakości podwójne szklenie w uPVC, Aluminium i Drewnie U NAS OKNA

A-RATED W STANDARDZIE

Drewniane okna typu SASH już od

£300/m2

Nowy salon firmowy

622 Greenford Road, UB6 8QT Greenford

Tel/Fax: 020 8578 2281

Biuro: 077 0360 1325 Mob: 079 1636 9230 Email: info@windowsglasssolutions.co.uk

551-MAKIETA 4 64-91.indd 84

07/10/2014 12:08:33

REKLAMA BUDOWNICTWO

551-MAKIETA 4 64-91.indd 85

085

07/10/2014 12:08:34

086

REKLAMA BUDOWNICTWO

NATHAN SCAFFOLDING LTD

owy!

Najlepszy serwis scaffolding

Gwarantujemy t XT[FMLJFHP SPE[BKV SVT[UPXBOJB t EBSNPXF XZDFOZ t T[ZCLJF UFSNJOZ SFBMJ[BDKJ t CF[QJFD[FƏTUXP J TPMJEOPƙŲ XZLXBMJmLPXBOZDI QSBDPXOJLØX t QVCMJD BOE MJBCJMJUZ JOTVSBODF t BEWBODF UJDLFUT

www.nathanscaffolding.co.uk

Profesjonalny montaż

#F

TU

RV

wszelkiego rodzaju rusztowań na terenie całego Londynu i okolic.

BMJ

UZ

Zapraszamy do współpracy!

HV

Î szybkie

BSB

terminy realizacji Î darmowe wyceny Î wysokie rabaty dla stałych klientów

OUF F

E t

NQ

079 21831429 atdstructure@hotmail.co.uk

www.atd-scaffolding-london.co.uk

551-MAKIETA 4 64-91.indd 86

lub wyślij e-mail: office@nathanscaffolding.co.uk

SCAFFOLDING PROPER SCAFFOLDING Ltd. Bezpieczne i solidne wykonywanie rusztowań.

Profesjonalny montaż.

$P

ATD Structures Scaffolding

Dawid

Zadzwoń (Robert): 07850691001 02030922124

Szybki termin realizacji!

FUJ

Najtaniej w Londynie!

UJW F Q

atdscaffoldinglondon

Sebastian:

SJD F

T

0787 14 24 077

properscaffolding@yahoo.co.uk

07/10/2014 16:35:40

REKLAMA BUDOWNICTWO

551-MAKIETA 4 64-91.indd 87

087

07/10/2014 12:08:40

088

REKLAMA BUDOWNICTWO

551-MAKIETA 4 64-91.indd 88

07/10/2014 12:08:43

551-MAKIETA 4 64-91.indd 89

07/10/2014 12:08:45

090

REKLAMA MOTORYZACJA

SERWIS MOTOCYKLI I SKUTERÓW SERWIS, MOT DIAGNOSTYKA NAPRAWY, MECHANICZNE I ELEKTRYCZNE IE LAKIEROWAN

SPRZEDAŻ MOTOCYKLI I SKUTERÓW SPRZEDAŻ CZĘŚCI ORAZ AKCESORIÓW BLUE STAR MOTORS

SERWIS - NAPRAWA MOTOCYKLI I SKUTERÓW

259/A WATER ROAD, WEMBLEY, LONDON, HA0 1HX

T: 079 720 22 515 02089974508 OFFICE@BSWM.EU

BlueStarMotorsLondon

551-MAKIETA 4 64-91.indd 90

07/10/2014 12:08:46

REKLAMA MOTORYZACJA

091

259/A WATER ROAD, WEMBLEY, LONDON, HA0 1HX

T: 07 8842 55551 OFFICE@BSWM.EU

ZAPRASZAMY DO NOWO OTWARTEGO

WARSZTATU MOTOCYKLOWEGO

DIAGNOSTYKA SERWIS – NAPRAWY MECHANICZNE I ELEKTR.

551-MAKIETA 4 64-91.indd 91

07/10/2014 12:08:48

092

WIADOMOŚCI Krzyżówka + Horoskop

551-MAKIETA 5 92-100.indd 92

07/10/2014 13:44:03

093 WAGA

WODNIK

BLIŹNIĘTA

Pewna niespodziewana sytuacja może zburzyć spokój panujący między Tobą, a Twoim partnerem. Ważne, abyście byli dla siebie wyrozumiali i słuchali siebie nawzajem. Skup się na sobie i partnerze, a nie słuchaniu plotek i „dobrych rad” znajomych i rodziny.

Przed Tobą miłe chwile, które spędzisz w gronie najbliższej rodziny. Zapanuje między Wami dobra atmosfera, będzie wesoło. Ciesz się tymi chwilami, doceń ich normalność i spokój. Wybacz dane nieporozumienia i pretensje, nie warto na nie tracić czasu.

Nie słuchaj rewelacji, które przekaże Ci ktoś „w zaufaniu”. Zamiast podejrzewać nie wiadomo co, daj szansę na wytłumaczenie bliskiej Ci osobie. Sprawy przeważnie nie wyglądają tak, jakby się wydawało.

Pamiętaj, że uczucia to nieustanny kompromis.

SKORPION

RYBY

RAK

Nie zwalniaj tempa pracy! Czeka Cię wiele wyzwań i nowych rzeczy. Na szczęście masz w sobie duże pokłady energii i silnej woli, dzięki którym pokonasz niejedną skomplikowaną sytuację. Będziesz miał okazję zaimponować współpracownikom, co sprawi że u nich zapunktujesz.

Zacznie się teraz Twój nie najlepszy okres astrologiczny. Koniecznie wycisz się i postaraj się nie podejmować żadnych ważnych decyzji. W pracy wykonuj swoje obowiązki sumiennie, ale bez wybiegania przed szereg. Po prostu, rób co do Ciebie należy.

Zapowiadają się dni dobrych relacji rodzinnych. Masz szansę nadrobić stracony czas i zbliżyć się do najbliższych. Dobrym pomysłem byłby Wasz wspólny wyjazd, nawet tylko na całodzienne zbieranie grzybów. Dawno nie mieliście okazji pobyć ze sobą na luzie.

STRZELEC

BARAN

LEW

Pogorszy się Twoje samopoczucie. Staniesz się podenerwowany i drażliwy, a to może być powodem nieporozumień i kłótni z partnerem i rodziną. Pomyśl, z jakich powodów tak się czujesz i zastanów się, co możesz zmienić, aby poczuć się lepiej.

Porozmawiaj o tym szczerze z bliskimi.

Teraz więcej czasu poświęć swojemu partnerowi. Zamiast podejrzewać go o wygasanie uczuć, po prostu bądź blisko.

Zastanów się, co Ty możesz zrobić dla Waszego związku, abyście znów poczuli łączące Was emocje. Zobaczysz, jak bardzo wpłynie to Wasz związek.

Zdecydowanie za mało uwagi poświęcasz na dbanie o swoje ciało.

Popsuła Ci się kondycja, ale i pogorszyło samopoczucie i odporność. Zamień dietę, gimnastykuj się regularnie, a poczujesz, jak wracają Ci siły witalne, optymizm i chęci do działania.

KOZIOROŻEC

BYK

PANNA

Spotkanie z kimś dawno niewidzianym odświeży wspomnienia i wprowadzi do Twojego życia powiew nostalgii. Być może zapragniesz odbyć odkładaną podróż? Nie izoluj od dawnych spraw partnera. On też chce uczestniczyć w przeżywaniu przez Ciebie przeszłości.

W sprawach zawodowych spodziewaj się drobnych sukcesów. Z zapałem i optymizmem przystąpisz do działania.

Nie będzie dla Ciebie spraw, których nie mógłbyś załatwić. Zadbasz o swoją pozycję zawodową z dobrym skutkiem, bowiem otoczenie odbierze Cię jako profesjonalistę.

Czujesz się ostatnio sfrustrowany. Chcąc dogodzić wszystkim, ukrywasz swoje faktyczne potrzeby, a to prowadzi do marazmu i braku chęci do działania. Czujesz jak tracisz pasję. Zmień swoją postawę, naucz się iść własną drogą, a odnajdziesz szczęście i spełnienie.

(22.09–22.10)

(20.01–18.02)

(23.10–21.11)

(22.11–21.12)

(22.12–19.01)

(21.05–21.06)

(19.02–20.03)

(22.06–22.07)

(21.03–20.04)

(23.07–22.08)

(21.04–20.05)

(23.08–22.09)

COMMERCIAL OFFICE

CLEANING

SARA-INT Ltd Unit 6, King Street Cloisters, Clifton Walk, London W6 0GY

551-MAKIETA 5 92-100.indd 93

t

07/10/2014 13:44:04

094

SPORT Piłka nożna Fot. PAP/EPA/Andy Rain

Derby Londynu dla Chelsea Prowadzący w tabeli angielskiej ekstraklasy piłkarze Chelsea Londyn wygrali w derbach z Arsenalem 2:0 w siódmej kolejce.

Wojciecha Szczęsnego pokonali Belg Eden Hazard (z rzutu karnego) i Hiszpan Diego Costa. To pierwsza ligowa porażka „Kanonierów” w sezonie.

»

W 27. minucie Hazard najpierw wywalczył „jedenastkę” po efektownym dryblingu, a następnie sam ją wykorzystał. Polski bramkarz rzucił się w złą stronę.

W 78. minucie po siódmej w tym sezonie Premier League asyście Hiszpana Cesca Fabregasa - byłego piłkarza Arsenalu - na listę strzelców wpisał się najskuteczniejszy w ekstraklasie Diego Costa. Pochodzący z Brazylii reprezentant Hiszpanii wykorzystał kilkudziesięciometrowe prostopadłe podanie od kolegi i przelobował bezradnego Szczęsnego, zdobywając dziewiątą bramkę dla Chelsea w lidze.

Tym samym „The Blues” umocnili się na pozycji lidera z 19 punktami. Drugi Manchester City, który w sobotę pokonał 2:0 Aston Villę, ma już pięć punktów straty. Chelsea jest jedynym niepokonanym zespołem Premier League.

We wcześniejszym meczu drugie z rzędu zwycięstwo odnieśli piłkarze Manchesteru United. Po golu i asyście Argentyńczyka Angela Di Marii „Czerwone Diabły” pokonały przed własną publicznością Everton 2:1. Goście nie wykorzystali w końcówce pierwszej połowy rzutu karnego - z jedenastu metrów pomylił się po raz pierwszy 551-MAKIETA 5 92-100.indd 94

w ligowej karierze na Wyspach Leighton Baines. Wcześniej był bezbłędny 14 razy.

Wybrany piłkarzem meczu Di Maria przyznał z kolei po spotkaniu, że ten tytuł znacznie bardziej należy się bramkarzowi gospodarzy Davidowi De Gei. Hiszpan nie tylko poradził sobie z uderzeniem Bainesa z karnego, ale też uratował zwycięstwo United, broniąc trzy strzały rywali w końcowych minutach drugiej połowy.

Pierwszą bramkę w barwach „Czerwonych Diabłów” zdobył wypożyczony latem z Monaco Kolumbijczyk Radamel Falcao. Honorową dla Evertonu strzelił reprezentant Szkocji - rywali Polaków w eliminacjach Euro 2016 - Steven Naismith W sobotę pierwsze od ponad miesiąca zwycięstwo odniósł Liverpool, pokonując na własnym boisku West Bromwich Albion 2:1. W innych meczach Swansea City z Łukaszem Fabiańskim w bramce zremisowało przed własną publicznością z Newcastle United 2:2, natomiast w rywalizacji dwóch beniaminków Leicester City zremisowało z Burnley 2:2, tracąc drugiego gola w szóstej minucie doliczonego czasu gry.

Spotkanie z ławki rezerwowych Leicester obejrzał Marcin Wasilewski.

Liverpool pokonał na własnym boisku West Bromwich Albion 2:1 i odniósł pierwsze ligowe zwycięstwo od ponad miesiąca. „The Reds” ostatnie ligowe zwycięstwo odnieśli 31 sierpnia, pokonując na wyjeździe Tottenham 3:0.

Z kolei Swansea City z Łukaszem Fabiańskim w bramce zremisowało przed własną publicznością z Newcastle United 2:2. Gospodarze objęli prowadzenie w 17. minucie za sprawą Wilfrieda Bony’ego. Mimo przewagi zespołu Swansea, przed przerwą goście doprowadzili do remisu. Papiss Cisse pokonał polskiego bramkarza mocnym strzałem z bliskiej odległości.

Pięć minut po zmianie stron walijski zespół ponownie objął prowadzenie.

Islandczyk Wayne Routledge pokonał bramkarza gości sprytnym, technicznym uderzeniem. Jednak kwadrans później golkipera reprezentacji Polski ponownie pokonał Cisse. Tym samym był to czwarty mecz ligowy z rzędu Swansea bez zwycięstwa.

W innym meczu Aston Villa uległa u siebie Manchesterowi City 0:2, tracąc obie bramki w końcówce spotkania. W 82. minucie gola dla mistrzów Anglii zdobył Yaya Toure, a sześć minut później wynik spotkania ustalił Sergio Aguero. « 07/10/2014 13:44:06

095

551-MAKIETA 5 92-100.indd 95

07/10/2014 13:44:07

096

SPORT Siatkówka

Prawie idealny debiut siatkarzy

»

W nowej hali, z nowymi zawodnikami, ale ze starym celem, którym jest powrót na fotel mistrza Anglii, rozpoczęli tegoroczne rozgrywki siatkarze CBL Polonii Londyn. Grająca od tego sezonu w Brentford Fountain Leisure Centre drużyna w pierwszym spotkaniu zmierzyła się z drużyną Wessex, której liderem jest były brytyjski olimpijczyk Dan Hunter.

Dwa pierwsze sety spotkania padły łupem przyjezdnych, choć wynik przez większą część meczu oscylował wokół remisu. W trzeciej odsłonie niesiona dopingiem kibiców CBL Polonia poprawiła przyjęcie i w miarę łatwo poradziła sobie z rywalami. Czwarta partia to znów zacięta walka o każdy punkt,

ale ostateczne zwycięstwo przypadło siatkarzom z Londynu.

Tie-break - rozpoczął się od prowadzenia CBL Polonii, ale przy zmianie stron był już remis. Ostatecznie kilka własnych błędów pogrążyło Londyńczyków w tym secie i tym samym pozbawiło ich szans na zwycięstwo w całym spotkaniu.

Po tym meczu trener Polonii - Patrik Selep będzie miał na pewno o czym myśleć - na boisku pojawiło się wiele nowych twarzy, teraz jak najszybciej trzeba z grupy świetnych zawodników stworzyć zgrany kolektyw. Tuż po meczu trener powiedział: - Jestem nieco zawiedziony, bo mieliśmy w tym meczu szansę na zwycięstwo, ale jej nie wykorzystaliśmy. Według mnie zagraliśmy nieźle, ale to czego nam

teraz brakuje najbardziej to zgranie i doświadczenie meczowe. Głównymi przyczynami naszej porażki były niedokładność w przyjęciu oraz problemy z realizacją założeń dotyczących bloku.

Mimo przegranej uważam, że zagraliśmy nieźle. Cieszy wyjście na remis ze stanu 0:2 w setach.

Spotkanie poprzedziła miła ceremonia - Prezes CBL Polonii Londyn wręczył obecnemu na meczu Prezydentowi Angielskiej Federacji Siatkarskiej - Geoffowi Allenowi - koszulkę Siatkarskiej Reprezentacji Polski. Był to kolejny dowód coraz bliższej współpracy pomiędzy angielską, a polską siatkówką. « CBL Polonia Londyn - Wessex BU M1 2:3 21:25, 22:25, 25:23, 27:25, 12:15)

Klub Kibica CBL Polonii Londyn informuje…

551-MAKIETA 5 92-100.indd 96

Fot. Maciej Galikowski

»

Witamy w kąciku Klubu Kibica CBL Polonii Londyn, trzykrotnego mistrza Anglii. Dopingujemy naszych siatkarzy od 2012 roku, a od lipca bieżącego roku jesteśmy zarejestrowaną organizacją, jako jedyny „Klub Kibica” siatkówki w UK. Próbujemy przenieść pasję do siatkówki z polskich trybun w tutejsze realia, gdzie - jak wiemy - siatkówka nie jest sportem numer jeden, a nawet nie numerem pięć. Jesteśmy pasjonatami i zagorzałymi kibicami i jeżeli tobie siatkówka również jest tak bliska jak nam, to zapraszamy cię na mecze i do czytania naszych krótkich sprawozdań z trybun.

Wielu z Was mogło nas zobaczyć w strefie kibica w POSK-u podczas mistrzostw świata w siatkówce mężczyzn, w której używaliśmy swoich atrybutów (bębnów), aby zagrzewać kibiców do dopingowania Polski (mistrzów świata).

Była to namiastka naszych możliwości, które w pełnej krasie prezentujemy na meczach CBL Polonia Londyn. «

Więcej informacji o naszej działalności możecie uzyskać odwiedzając i lajkując nasz Fanpage na Facebooku:

facebook.com/kkpolonia oraz na naszej stronie internetowej

kkpolonia.co.uk

07/10/2014 15:48:15

dns_A4

MIAŁEŚ

WYPADEK W PRACY?

Pomożemy Ci uzyskać odszkodowanie f f f f

za wypadek w pracy za wypadek na budowie odszkodowanie zdrowotne odszkodowanie za utracone zarobki i inne wydatki

Kontakt całą dobę Przemek:

07500 300 600 info@dnsclaims.co.uk

dns_A4_05-2014_2.indd 1 551-MAKIETA 5 92-100.indd 97

ZADZWOŃ!

0208 741 7762 www.dnsclaims.co.uk

Unit 6, King Street Cloisters, Clifton Walk, Hammersmith, London W6 0GY

19/05/2014 13:44:09 10:36:40 07/10/2014

551-MAKIETA 5 92-100.indd 98

07/10/2014 13:44:12

551-MAKIETA 5 92-100.indd 99

07/10/2014 13:44:13

551-MAKIETA 5 92-100.indd 100

07/10/2014 13:44:14